Professional Documents
Culture Documents
Omaha Beach
Ass-A d Wussan
Tizrigin Zama
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Tazwart
2
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
3
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Agbur
4
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
23. Tezwe$
Tezwe$ n wedfel
24. Yusa-
Yusa-d lâeskeô
lâeskeô !
25. Deg webôaê n taddart
26. Tewv-
Tewv-d times $er tesga
tesga
27. Anekcum n lkaziôna di Baltimore
28. Abrid n Portsmouth di Legliz$
29. Tabôatt n John i imawlan-
imawlan-is
30. Portsmouth : abrid n waman $er Fôansa
31. Ass n ti
times di Omaha Beach
32. Urar aberkan deg ublaukhaus
ublaukhaus
33. Asif n idammen
34. Imezgaren n waman
35. Tanekra di Tagemmunt
36. Iddukel ivelli d wass-
wass-a
37. Timerna (Annexe).
(Annexe).
5
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
6
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
1
Afrique du Sud
7
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
2
Tanwalt : anda tnawalen uççi, takuzint, (français : cuisine)
8
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
9
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
3
Agafa = Nord ; Anéul = Sud, ; Agmuv = Est ; Ataram = Ouest
10
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
11
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
12
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
13
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
14
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
15
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
16
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
17
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
18
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
19
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
20
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
21
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
22
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
23
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
24
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
25
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
26
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
4
Imalas = smana (français = semaine)
27
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
28
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
5
Tanemmast : (français : le milieu) ; s teqbaylit neqqar-as « talemmast » (ur iseggem)
29
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
30
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
31
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
32
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
33
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
34
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
35
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
deffir-i:
- A Muôad ! Ruê kan ad d-teswev a$yul deg wemdun ?
Nekk ur stufa$, mazal yella wayen a xedme$.
Serse$ agwrab nni n tkessawt, rni$ taâkwazt nni,
u$ale$-d $er deffir ad bru$ i wcuddu n we$yul.
Mi lli$ kni$ akken ad d-snesre$ avar n we$yul seg
wcuddu nni i sli$ deffir-i rsen-d ixeddamen nni
seg wexxam ufella. Qqime$ akken kni$, afus-iw
$ef ucuddu zun ur b$i$ ad d-kkre$. Nekk kni$, nwi$
ad wten ad zrin $er beôôa, nitni qqimen bedden
rnan awal akked Dda Azwaw. Snesre$-d acuddu,
bedde$, zzi$ azagur-iw $er-sen akken ad ff$e$
nebla ma éri$ ten. Mi ddi$ asurif amezwaru i sli$
i yisem-iw :
- A Muôad ! Acêal aya ur d tusiv ad a$ taâwnev ? Zik
têemmlev ad tqamev ixeddamen ibennun !
Zzi$-d iman-iw, éri$ ixeddamen nni akken llan,
tekkes iyi tergagit. Winna ger « sin nni » ulac-
it din. D Yusef i d-yu$alen deg wemkan-is !
Tekkes tergagit nni, yuli-d wawal di ta$ect-iw,
nni$ as i Yusef :
- Ma yeb$a Dda Azwaw zemre$ ad kwen qame$ azekka !
D$a netta ifra-tt-id.
- Azekka ma yeb$a Öebbi ! Zwir tura deg we$yul,
36
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
37
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
38
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
39
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
40
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
41
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
4. As
Aseddaô nni n tewwurt nsen…
42
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
43
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
44
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
45
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
46
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
47
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
48
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
49
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
en,
- Ih a yemma ! Ad d njegger ma ad d-tekcem tafat
axxam am tin n wesqif !
- Ad d-tekcem tafat a mmi ! Ad yeg Öebbi ad tili
ad tennerni tafat-ik a mmi !
50
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
51
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
52
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
53
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
kan abrid !
D awal nni n baba-s i yeff$en.
54
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
5. Tagut
Tagut n wasif, tagut n Te$zut…
55
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
56
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
57
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
58
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
59
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
60
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
61
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
62
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
63
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
ufella.
- Anna$ a Dda Muêend ! Mmi nni ad t-yeçç wasif !
Nnig tezmert-is i yas d irra awal, inna yas :
- ur ttagwad a Tasaâdit ! Mmi-m ooi$-t-in iqqim
akin agemmav i wasif, éri$-t tura kan. £urem i d-
teddu$ ad am d-$re$. Anwa i yam d innan yusa-d
mmi-m ?
- D Malêa n Ëmed i yas islan. Imir kan tuzzel-n $er
taddart. Nekk lli$ deg wexxam. Ass am ass-a, ur d
neffi$ $er lexla.
- Amek akka i d-yusa iman-is kan si taddart n
Mekraz ?
- Maççi d ayen ar ak êku$ a Dda Muêend. Acêal n
tikkal i yas d irwel i baba-s. Mi t id yu$al wul,
ad ten is$ifel ad d-iîîef abrid n Te$zut. Acêal n
tikkal i d uzzle$ ad t id-magre$ deg wasif. Tasa
nne$ tejreê i sin.
Tasaâdit, imi issawal, ivaôôen-is teddun am
tzerzart. Tuzzel ad tawev mmi-s. Dda Muêend
kkawen ifadden-is si tikli nni n tmara, n tazzla.
Idda deffir n Tasaâdit akken i yas tefka tezmert-
is.
Tasaâdit teteddu, yiwen wul ib$a ad iger ti$ri i
mmi-s akken ad as tini tusa-d, yiwen wul yugad
64
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
65
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
66
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
67
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Tasaâdit.
- Anna$ a Dadda Muêend, ur zegger asif, ad k eççen
waman !
- Ur ttagwad ! Ssne$-asen i waman !
Dda Muê ikkes abeônus-is, isker-it d takurt,
ivegger-it akin agemmav i wasif. Iddem tamrart
nni, icudd-itt $er yiwen useklu i d-im$in deg
wasif, syen izzi-d $er Tasaâdit, inna yas.
- Mi zegre$, kem u$al s axxam. Ur illa wayen ad
txedmev deg wasif. Mmi-m ad t-siwve$ $er wexxam n
baba-s, $er taddart nsen. Abrid-iw n tu$alin si
tama ufella, $as izzi yeshel.
68
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
6. Anekcum
Anekcum $er Omaha Beach…
69
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
6
Aleggan : avulun / aqewwas (français = volant de voiture)
7
Yunyu = Juin
70
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
71
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
72
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
7. Tesmev
Tesmev n wuzzal n yifri…
yifri…
11
Aftis (iftisen) : adernu ameqran nnig waman ne$ akal (français : une
falaise).
73
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
12
Amrud (imrad) : lmedfaâ (français : canon)
74
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
75
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Anna,
Yiwen wass kan i yas uki$ i tasa-w tendef, ass nni
mi nedddukel $er tmeqbeôt. Mi neéôa idurra nni n
iéekwan imellalen n wid immuten deg imen$i, ass-
en sergagin ul-iw.
Ass-a, yal ass selle$ i wawalen nni inem, yal ass
éerre$ zdat wallen-iw teddukel tmu$li nni n jedd-
im n ivelli akked tmu$li-w, nekk ass-a. Iddukel
ivelli d wass-a.
Acêal iseggwasen aya seg-mi d ff$e$ seg wexxam,
ur éri$ teddrem ne$ tnegrem. Tikwal selle$ i
ta$ect n Maximilien ne$ n Alexis, selle$ asen am
akken llan zdat-i. Di tizi n tfejrit, ma yeddukel
aâwaz d unezgum i ten éerre$, i sen selle$ i
warraw-iw.
Acêal iseggwasen aya. Di tazwara nni seêsabe$
asen i wussan, gi$ asen tazrart itnernin yal ass,
taggara ooi$ leêsab nni i win t-iran. Ooi$-t ass-
mi éri$ zdat-i Heinrich tesaffeg it lbumba. Ur d
iwgri deg-s ayen ad neîlen imawlan-is. Seg wass-
en idubbez weksum-iw. Ger tudert d tmettant, ur
din talast.
Anna,
Di yal tegwnitt deg tekker tmes, d udem-im i d
76
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
13
Bergkirchen : ti$remt yellan nnig Munchen, $er tama n Dachau.
77
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
8. Awal
Awal di Max Grill…
78
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
taqeîîit.
Tikkelt tamezwarut i yelsa John abluz n ixeddim,
ifka yas Edward aceîîiv amellal $er ufus-is,
inna yas ad isfev tikeôyas yellan di tnemmast n
têanutt, tid yellan beddent ad nzent. Mi yas inna
awalen nni i John, Edward izzi, yu$ tiseddaôin
nni n tkanna yulin uwasen, iqqim-as-d i John,
deffir lemri. Seg wemkan nni, Edward iéer-d
John, ma d netta ur t-iéer. Ayen iéra Edward di
tazwara d tuzya nni itezzi John i tkeôyas nni
icebêen, d asersi ufus-is s leêder $ef yal tama n
tkeôôus, d aslaf n yiran nni n kôum amellal zun d
lfeîîa. Mazal ikfa John asizdeg n tkeôôust
tamezwarut, Edward yennecham. Yers-d si tkanna
nni, yu$al $er ixeddim-is netta. Ifra-tt. Acqcic
agi d-ikecmen, John, d tawenza yelhan, yufa-d
amkan-is.
79
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
14
Workshop (d awal n teglizit) : Tazeqqa n ixeddim (français : atelier)
80
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
15
Waîaga : d isem n yiwet ti$remt (réserve) anda zeg$en
Imarikaniyen ineûliyen (« les indiens d’Amérique»).
81
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
82
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
83
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
16
Acaciw : acapu (français : chapeau )
84
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
85
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
86
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
87
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
17
Tamrelt : saâ (français : montre)
88
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
9. Tizegzewt
Tizegzewt n waman …
18
Ass A$ezfan : « D Day », « Le jour le plus long » (asaru nni
iêekkun tadyant n 6/8/1944.
89
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
90
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
91
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
92
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
93
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
yezzer.
- A Muôad ! A nali asawen $er lqahwa n Waâmeô, ilha
uyefki nsen. Ad ak d a$e$ taêbult !
94
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
95
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
96
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
97
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
10. Asirem
Asirem n yiîij…
yiîij…
98
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
99
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
19
Waffen SS : SchutzStaffei (lâeskr n tsertit n Lalman/police politique, wid ineqqen
imdanen, ugar n Wermacht)
100
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
101
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
20
Amval : ddunit (français : le monde)
102
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
11. Kecmen
Kecmen-
ecmen-d « wigi nne$ »...
103
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
104
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
105
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
106
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
12. Di
Di blaukhaus wis sin…
107
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
« Anna,
Ooi$ awal-iw anda akken i d-netkaki Willy nne$.
Meqqar d netta yif-a$, yezger akin, yeffe$ si
tedyant deg nella, yu$ amkan-is di tmurt n
talwit, anda ur temyegzaren yemdanen, tamurt n
war tisselbi.
Ass-mi ya$ d wwin ajemmal n imeêbas $er lfirma,
yers-ed yiv fell-i. Ussan nni imezwura uki$-as
lli$ nekk am nitni, nella d imeêbas deg yiwen
weêvun, d imeêbas n tisselbi n Hitler. Di tallit
nni, nekkni ur illa wayen a nezzem $ef yiman-
nne$. Nexdem ayen wumi nezmer akken ad sen
nesifses tudert nsen. Nefka yasen ççan s tuffra
n yaâssasen, nesawev tibôatin nsen i wid yuran i
yimawlan nsen. Nni$-am ur tella tuzzma fell-a$.
Di tnemmast n tôad n wamval, nekkni nesdukkel
imdanen i ya$-d-yusan si yal tamurt. £as di lêif n
wulac, n lexûas, nekkni nessafes fell-asen
a$ilif i ya$ yu$en akken akk nella.
Amek tevra yid-nsen taggara imeêbas nni, wid d
igwran deffir wass-nni amcum, ass-nni aberkan ?
Amek i ya$ isdukkel Ugellid Ameqran, nekk, kem
akk d warraw nne$ di sin, nu$ abrid n Dachau akken
ad sen nesiwev akamyun n lxevra i lkaziôna n
108
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Wermacht ?
D Lotar, afesyan nni ameqran n Waffen SS i yi d-
innan ivelli nni, s wawalen nni nsen
iqesêanen : « Azekka d keçç a yawin lxevra $er
Dachau ! ».
Ass-en, $as ur am d-nni$ awal, êulfa$ rgagi$. Nwi$
b$an ad a$ suff$en si lfirma akken ad xedmen nveô
nsen deg imeêbas, ad ten snegren. Acku, sli$
yella wanda neqqen imeêbas nebla awal, nebla
sin. Di Dachau, iff$-ed wawal nni.
Mi d-nu$al si Dachau, tecfiv, nufa-d ayen yevran
ivra. Ilmend d imeêbas kan, tenger lfirma s
yexxamen-is, s imeêbas yellan din. Lbumbat n
tmesrufag n Legliz rrant tamurt d ixeôban. Ass-
en, neffe$ si Bergkirchen, neffe$ si tmeddurt,
nekcem times.
Mi tu$em abrid n Schwabhausen kem akked warraw
nne$, $er yi$rem anda tella yemma-m, mazal
teffi$em akin i wakal n lfirma, nekk uli$ fella
ukamyun, d abrid $er Dachau. Selsen-iyi d
âesekriw am wiyav, abeckiv $ef tayett. Afus nni
ixeddmen tamurt, iteééun isem$ayen, akken ad
ççen imdanen, ass-en yu$al d afus n tmara, d afus
n lmut. Tidett kan, mi éri$ abeckiv nni ger
109
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
21
Améiw (iméiwen) : lewêuc (français : les monstres)
110
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
22
Talsa (talsiwin) : humanité
23
Tize$wa : (tazeqqa > tize$wa) (français : les maisons)
111
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
112
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
113
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
114
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
115
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
116
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
117
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
24
Ama : aman (= eau) , s yiwet tutlayt n marikan taneslit (langue indienne). Iqreb
awal n « aman » s tmazi$t. Yiwen uéar nsen ?
118
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
119
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
120
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
14. Ussan
Ussan n 1944 di Omaha Beach…
25
2eme Guerre Mondiale (1939 – 1945).
121
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
26
Anekkcum = l’invasion
27
tijdit = la plage (yusa d seg ‘ijdi’ (ômel).
28
WN : isem n wemrud (canon) n Lalman.
29
Takebbanit (tikebbaniyin) = Compagnie (de l’armée)
122
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
30
LCA (Landing Craft Assault) ; LCVP (Landing Craft Vehicle, Personnel) :
taflukt tameqrant i tuff$a seg waman i ugar n 30 n lâeskô.
123
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
124
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
iblaukhausen nni.
125
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
126
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
127
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
15. Takessawt
Takessawt $er tmurt ugemmav…
ugemmav…
128
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
129
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
130
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
131
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
ik ne$ ala ?
- Ma tufam agerruj n jedd-is n jedd-i, ad ikkes
laé $ef taddart. Ma d kenwi, a Weêmi d Salem, ad
awen nebnu taqubbett zdat taddart.
Weêmi, yerna yezzi $er Muê, yenna yas :
- A Muê, maççi d akellex. Jedd-is n jedd-i yagi i
d tessakwiv yella zik d amnay n ugelliv n Kuku,
Ëmed U Lqavi. Ikcem ti$remt n Lezzayer ass-mi
dehmen leêkem n Tteôkw, ger 1520 d 152731. Nnig 7
iseggwasen i îîfen Igawawen ti$remt n Lezzayer.
Ëmed U Lqavi yu$al netta d agellid n Lezzayer.
Ayen ikecmen $ef ufus-is, ayen iff$en $ef ufus-
is. Ma d Xeyôeddin Ateôkwi irwel,netta d
lâeskeô-is, $er Jijel syen yerna akin $er Tunes.
Nnan, ass-mi d yu$al jedd-i si Lezzayer, iwwi-d
yides agerruj, ma d timeéra ur tval fell-as tiî n
yiwen. Anda yu$al ugerruj ma maççi ddaw
wakal nne$ i yeffer?
- Ilha win isaramen, i yasen isegwra Muê.
31
« … profitant de son beau succès, Bel Kadi, à la tête de ses troupes
victorieuses, traversa le col de Tizi n At Aïcha et déborda sur la Mitidja d’où il
se dirigea directement sur Alger. Sans rencontrer de sérieuse résistance, il
entrat dans la ville, dont il s’empara sans coup férir. Devenu le maître absolu
de la grande cité, il l’occupa dit-on près de 7 ans consécutifs et sans difficultés.
Notons que le gouvernement de Bel Kadi s’est accompli avec ses propres
moyens et sans se compromettre par une alliance quelconque avec les
espagnols ….Cet évènement extraordinaire eut lieu de 1520 à 1527. ». Amar
Boulifa, « Le Djurdjura à Travers l’Histoire, p.84-85
132
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
133
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
134
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
32
Tasent : lemleê (le sel)
135
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
136
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
16. Tawa$it
Tawa$it n Pearl Harbor…
…
137
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
33
Aneccab = Arc ; acangal = fronde ; amezreg = lance.
34
Tiyita n Pearl Harbor tekka-d si tmurt n Japu. Deg wass n
lêed 7 disambeô 1941, tiyita nni n usagen (= lmeôsa n
ibabuôen) seg igenni akk si ddaw waman tesenhez
tamurt n Marikan. Di tnemmast n Pacific, Japu
yesenger akk ayen yellan nnig waman. Di snat tissitin
138
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
139
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
140
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
141
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
35
Tutlayt « Andyan Dakota », yiwet ger tutlayin tinesliyin n Marikan (Cheyenne,
Apache, Sioux, Irokwas, …).
142
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
17. Uraren
Uraren n taddart beddlen
beddlen…
143
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
36
Abarbelli : afrag n isennan n wuzzal (fil de fer barbelé)
144
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
145
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
iéra yiwen.
Yiwen wass, di kra wussan taddart nne$ tu$al d
tamdint. Newhem amek i tevra tedyant nni.
Taddart tu$al am temdint !
Tebda d tacemlit i useggem iberdan. Yiwet
terbaât tu$ abrid n wexriv, deffir tejmaât.
Acêal n wussan d ta$uzi, tukksa n wakal, syen d
lebni. Taggara gan taîawalit, « tixxamin n
waman »37, yal yiwet s tewwurt-is, $er zdat tella
tsebbalt n waman i tarda. Di tezdeg, ifent tid
yellan di temdint.
N$ar-as s tin n tfenîazit, « taddart nne$ tif
tamdint » !
D imeqranen i ya$ d innan di tejmâat: « $urwat ad
tessimsem amkan nni ! Inebgawen nne$ ilaq ad t
id-afen zeddig ! ». Nu$ asen awal, amkan nni
yeqqim zeddig, yif tixxamin nni n temdint.
I tezdeg n taddart, terna-d talwit ugar. Di
tejmaât kksen imennu$en nni n zik. Ma yella
unejmaâ n taddart, awal yu$al d awal nni n zik i
ya$ d-êekkun imeqranen. Yal yiwen ad d isiwel s
nuba-s, seg wemkan-is, awal n talwit, agzam n
wawal ikkes, yir awal ikkes. Negren wid nni d-
ittasen $er unejmaâ sekôen ne$ akken ad sxesôen.
37
Taîawalit = Taxxamt n waman = Toilettes, WC, salle d’eau
146
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
147
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
18. Di
Di tijdit n Omaha Beach…
38
Afrag n tkeryas : parking
148
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
149
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
150
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
39
Buberrak : wind ittasen deg yiv akken ad iskuffer win ignen
deffir uzeîîa(di tmucuha n tmurt Tamazi$t).
151
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
19. Amdan
Amdan ur d ilul akken ad iknu…
152
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
153
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
154
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
155
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
20. Lâeskeô
Lâeskeô amezwaru di taddart…
156
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
157
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
158
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
40
Pataugas : lmaôka n warkasen imqefflen i llan ttlusun-ten
imjuhad imir. D ifessasen, lhan i tikli. Imir d arkasen n
difandi. S tuffra i ten id-sawaven i yemjuhad wid yeff$en $er
temdinin.
159
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
21. Di
Di tesraft n siman d wuzzal…
160
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
161
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
162
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
163
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
22. Awal
Awal n Adahy,
Adahy, « Win ized$en tiéegwa »…
164
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
165
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
23. Tezwe$
Tezwe$ n wedfel…
41
Aram : lbenna (français : le goût)
166
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
167
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
168
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
169
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
170
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
171
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
24. Yusa
Yusa-
usa-d lâeskeô
lâeskeô !
172
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
43
« nekk d taérut » : deg wurar n tlabilin, mi d inna yiwen awal-
a, izmer ad iqqim anda tturaren wiyav tilabilin, am zun netta d
taérut. Tezmer ad d tu$al seg-s tlabilt, urar ad ikemmel. D
aéru ! Ur ilaq ad imbiwel.
173
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
44
Half-Track : d akamyu n lâesker n Marikan i yes teddun lâesker
n Fransa. £er zdat d snat rudat ukaweççu am ukamyun, $er deffir d
tiryacin n wuzzal (chenilles)am tank ne$ am ubanduziô.
174
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
175
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
25. Deg
Deg webôaê n taddart…
176
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
177
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
178
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
179
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
180
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
45
Rangers : d isem n warkasen / isebbaven n lâesker . Awal yusa-d si lâesker n
Marikan , d wid i tlusin « The US Army Rangers corps ».
181
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
46
Yucka : d awal n Watlas anemmas di Merruk, « i$ab », « ur d
iban », « il a disparu » (tella deg Watlas yiwet tizi, « Tizi n
Tucka », din ttemmaten yemdanen si tizi n wedfel).
182
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
183
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
26. Tewv
Tewv-
ewv-d times $er tesga…
tesga…
184
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
185
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
186
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
187
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
188
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
189
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
190
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
191
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
192
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
27. Anekcum
Anekcum n lkaziôna
lkaziôna di Baltimore…
…
193
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
194
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
195
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
196
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
197
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
28. Abrid
Abrid n Portsmouth di Legliz
49
Marins : marines (corps des marines US).
198
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
199
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
200
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
201
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
50
Asagen : lmeôsa n ibabuôen , (français : le port) .
51
Acwangu : chewing gum (lazuq) ; yusa-d si Marikan.
202
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
29. Tabô
Tabôatt
abôatt n John i imawlan-
imawlan-is…
is…
52
Luftwaffe : lâeskr n igenni n Alman (armée de l’air allemande).
203
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
53
Mraw = 10 (aâcôa)(français : dix)
204
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
205
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
206
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
207
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
54
Abuq : i twu$a (français : cor, trompette, sirène d’alerte).
208
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Bob,
Ad ooe$ dagi tira n tebôatt-ik.
Di yal amkan anda zemre$ ad awen d aru$, ekkes
a$bel, ad awen d-aru$ ayen i éri$, ayen yellan di
tmurt n Urupa.
Send ad ttu$, nni$ asen di tebôatt i yem$aren
neddukel nekk yid-k $er Dakota. Af-asen-d awalen
i yisen ad sirmen ad éôen azekka tamurt n targit
209
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
nsen.
John ».
Ikker John, iffe$, isawev tabôatt n Bob $er
uqivun deg tella lbuûta. Mi iger tabôatt nni n
Bob $er ucekkaô ameqran, isvefô-as tamu$li
taneggarut, meômint-d wallen-is d imeîîawen.
210
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
211
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
212
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
31. Ass
Ass n times di Omaha Beach…
213
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
214
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
32. Urar
Urar aberkan deg ublaukhaus…
215
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
216
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
217
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
55
Munchen : Munich, tamdint deg yella Hitler ; teqreb ti$remt n Bergkirchen
akk d Dachau.
218
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
56
Awez$i : ayen ur izmir ad ivru (français = impossible)
219
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
220
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
221
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
58
Englischer garden (jardin anglais) : d tizgi yellan di tnemmast n Munchen, tama n
wasif n Isar, deg-s 365 gtar (ha),
222
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
223
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
59
Tikeôyas Jeep, n Ford akked Willys.
224
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
225
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
33. Asif
Asif n idammen…
226
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
227
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
34. Imezgaren
Imezgaren n waman
60
Mémorial américain du débarquement de Colleville sur mer : deg-s llan 9387
iéekwan n wid immuten n marikan akked ismawen n 1553 n wid
yuckan (= wid i$aben, disparus).
228
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
229
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
230
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
231
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
35. Tanekra
Tanekra di Tagemmunt
232
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
233
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
234
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
235
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
$ef tiî-is.
Zewren ilmeéyen nni yeglan taceîîivt tamellalt,
u$en abrid n Tagemmunt. Mi ff$en si taddart, ddan
acemma kan deg webrid ameqran, abrid ukeôôus,
syen unfen $er zelmev, u$en abrid n wasif. Abrid
idyeq, tbeddel tikli. Derren yiwen yiwen, teddun
am wuccanen deg webrid nni udyiq, azal n yi$il di
tehri.
Mi bdan tikli, Muôad ur inuda ad iéer ma ddan
warrac am netta. Deg webôaê, ibedd $er tama n
Dadda-s Salem, zun ibeddel tarbaât, yu$al d
ameqran ger imqranen.
Mi ff$en timizar tineggura i yesla deffir-s i
wawal n Ëamid, iqerb-d $ur-s, inna-yas-d
- A Muôad ! Ssne$ taddart n Tagemmunt. Ddi$-d
tikkelt nni izran mi nerwel akka am wass-a. Dinna
di Tagemmunt ssne$ yiwen weqcic, isem-is Tamen.
£ursen i nensa nekkni, nezmer ad nekcem ad ngen
$ur-s.
Muôad idduqes, am win t id-isakin deg yives. Ih,
iteddu $er taddart ur issin, ur iéra anwa axxam
ad ikcem din, anda ad igen. Mi yerfed tamu$li-s
$er wid iteddun zdat-s, ur d iwwi yiwen usu ines.
Mi yella itezzi tent deg walla$-is i d-imekta
236
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
237
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
238
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
239
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
240
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
241
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
242
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
243
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
36. Iddukel
Iddukel ivelli d wass-
wass-a…
244
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
61
Ass a$ezfan : Le Jour le plus long / The longest day (Ken Anakin, USA, sept
1962)
62
Asalay = Musée (Mémorial du débarquement) : « Il a été conçu dans le
but de préserver la mémoire de tous ces jeunes gens morts en 1944, et pour lesquels
nous nous devons de conserver leur souvenir afin que les jeunes générations n'oublient
jamais à quel prix nous avons obtenu notre liberté… » (in. Plaquette du Musée
Mémorial d’Omaha Beach, Saint-Laurent-Sur-Mer).
245
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
246
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
247
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
16 /07/2009
248
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Le but du débarquement dans ce secteur est d'établir une tête de pont allant
de Port en Bessin à la Vire et de pousser ensuite vers Caumont et Saint-Lô en
même temps que la seconde armée britannique. Une fois les plages passées,
les unités devront s'enfoncer vers l'intérieur pour atteindre une ligne allant de
Isigny à Tour en Bessin. De plus les troupes devront faire la jonction avec les
Rangers débarqués à la Pointe du Hoc à l'Ouest et le 47th Royal Marine
Commando Britannique à Port en Bessin à l'Est.
L'invasion :
Les blindés prévus pour supporter l'assaut des premières compagnies sont
également manquants. Les chars DD du 741st Tank Bton mis à l'eau au large
ont coulé sous l'effet de la mer démontée; Seuls deux chars sur 29 des
compagnies B et C atteindront le rivage.
63
A 06 h 30 les LCA et LCVP approchent de la plage et le feu allemand se
déchaine. Les rampes s'abaissent et c'est l'enfer. Les GI's découvrent une
plage lisse, sans aucun endroit ou s'abriter et constamment balayée par les
mitrailleuses, canons et mortiers allemands. De plus la plupart des barges ont
dérivé vers l'Est à cause du fort courant de marée et les hommes se retrouvent
en des endroits qui ne sont pas les leurs, mélangés à d'autres groupes
d'autres compagnies.
La compagnie A/116 perd pratiquement tous ses officiers dans le premier quart
d'heure, les hommes sont prostrés en bordure de l'eau ou derrière les
obstacles et refusent d'avancer, paralysés par la terreur. A part en quelques
endroits le scénario est partout le même: des hommes abrités derrière la levée
63
LCA (Landing Craft Assault) ; LCVP (Landing Craft Vehicle, Personnel) .
249
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Dès le début d'après midi l'avance des véhicules put commencer dans la vallée
du Ruquet. Pour les autres vallées de sortie, les efforts effectués pour les
rendre praticables ne furent couronnés de succès qu'en fin d'après midi.
La fin de la journée :
L'attaque sur Omaha Beach avait réussi mais cela avait été beaucoup plus
difficile que prévu. En général, seul un commencement de nettoyage et
d'organisation sur les plages avait été effectué. Les pénétrations effectuées le
matin par des groupes relativement faibles avaient manqué de puissance pour
pouvoir s'enfoncer à l'intérieur des terres. Une resistance ennemie acharnée
avait réduit l'avance à une bande de terre n'ayant pas plus de 2400 mètres
dans la région de Colleville. Derrière les positions US avancées, des groupes
ennemis continuaient à résister.
Bien sûr aucun des objectifs assignés à la 1st Infantry Division pour le 6 juin ne
put être atteint; ni la pénétration vers la nationale 13, ni la jonction avec les
troupes britanniques à Port en Bessin ou bien celle avec les Rangers de la
Pointe du Hoc.
Alors que la nuit tombe et que le premier bilan peut être fait, il faut s'accorder
que ce débarquement est passé tout près du desastre. Seulement 100 tonnes
de matériel ont pu être débarquées sur les 2400 prévues mais surtout les
pertes humaines furent énormes. Sur les 34.000 hommes débarqués les
Américains enregistraient environ 4.720 pertes sur cette bande de plage dont
le nom allait devenir " Bloody Omaha ". »
250
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
251
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Timerna 2 :
Ctamber1938
Ctamber1938 Anejmaâ n Munich (Lalman, Fransa, Telyan, Legliz)
Tifrat n talwit ger Rrus d Lalman (pacte de non-
23 $ect 1939 agression germano-soviétique)
Ctamber 1939 Lalman ikcem Pulunya,
, ikker tôad ameqran
Finlande tessers uzzal (capitulation)
), Lalman
Me$res 1940
ikcem timura n Danemark, Norvège, Hollande
Magu 1940
1940 Fransa
Lalman ikcem Belgique akked Fr ansa
Maréchal Pétain isuter tifrat i Lalman
17 yunyu 1940
1940 (armistice)
armistice)
Ti$ri n général de Gaulle si Londres (Appel de
18 yunyu 1940
1940
Londres)
Tifrat ger Lalman d Fransa (armistice
(armistice)
armistice) di
22 yunyu 1940
1940 Rethondes
22 yunyu 1941
1941 Lalman ikcem tamurt n Rrus (URSS
(URSS)
URSS)
Lalman
La lman iréa di tyita n El Alamein ; iffe$ si
Tuber 1942
1942 tmurt n Tmaz$a (Afrique du Nord)
Marikan ikcem tamurt n TaTamaz$a ;
Nunamber
unamber 1942
1942 Hitler ikcem tamurt n Fransa n wadda (zone
libre)
1942
1942-
42-1943
1943 Imen$i n Stalingrad (di
(di Rrus)
Lâesker
Lâeske rnLLalman, Wermacht,
alman, Wermach yessers
t, yes sers uzzal
02 Furar 1943
1943 di Stalingrad (capitulation)
Anekcum n Marikan akked Legliz di Normandie
06 yunyu 1944
1944 (Débarquement à Omaha Beach)
30 yebrir 1945
1945 iman-
Hitler in$a iman -is
08 magu 1945
1945 Lalman yessers
yessers uzzal (capitulation)
Lbumba atumik n Marikan $ef Japu (di Hiroshima
$ect 1945
1945 6/08/1945 akked Nagazaki 9/08/1945)
02 ctamber 1945 yessers
1945 Japu ye ssers uzzal (capitulation)
252
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
253
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
Résumé de l’ouvrage :
254
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
255
Omaha Beach - Ass-A d Wussan
64
Bilan US du débarquement en Normandie : 9387 tombes américaines et les noms
des 1553 américains disparus.
256