�Kurttan korkusu olmayan �lm� E�ek'in, Tahtal�k�y'den, yery�z�ndeki arkada��
E�ekans�'na yazd��� mektuplar�
�LK MEKTUP (�lm� E�ek'in nas�l �ld���n� anlat�r.} Sevgili E�ekar�s�, Mektubumu al�nca �a��racaks�n. Biz onu, �oktan nallar� dikti biliyorduk, yine hangi ah�rdan ��kt�, diye afallayacaks�n. Hi� �a�ma, Tahtal�k�y'deyim. Sana bu mektubumu Tahtal�k�y'den yaz�yorum. Bir zamanlar yery�z�nde ya�am� b�t�n b�y�kler, �nl�ler, ilerigelenler, hepsi burda. Ben de onlar�n arasmday�m. Sen �imdi �Vahvah, sa�l���nda de�erini bilememi�iz!� diyerek ne denli dizini d�vsen yeridir. Neden �K�r �l�r, badem g�zl� olur!� denildi�ini, o k�rolas� d�nyada de�eri anla��lmam� olanlar�n son umudu Tahtal�k�y'e gelince �ok iyi anlad�m. G�zlerim, burnumun ucunu bile g�remezken, �l�m�mden sonra �S�rmeli g�zl�yd�, �Bak�lar� �z�n� doluydu� diye benim i�in �vg�ler d�z�ld���n� duydum. D�nyada s�k�nt� �ekti�in i�in hi� bo�una �z�lme, �l�nce senin i�in de gazetelerde �Yeri doldurulmaz b�y�k kay�p� diye yazacaklar. Bencileyin yoksullar�n ya�arken yerini dolduruyorlar, kendi yerimizi bile bize b�rakm�yorlar da, �ld���m�z zaman nedense bit�rl� yerimizi dolduram�yor, bo� b�rak�yorlar. �l�nce, sen de, geride kalanlar�n kalbinde ya�ayacaks�n; Tahtal�k�y'deki yerin de E�ek Cenneti olacakt�r. Burda, ya�arken ya�ayacak yeri olmay�p da, �ld�kten sonra yeri doldurulamayanlardan birisi, bir e�ek karde�in ba��ndan ge�mi� �u olay� an 7 latt�. �ok s�cak bir g�nm�. E�e�in s�rt�na �ok a��r y�kler vurmu�lar. Y�klerin alt�nda �hl�ya p�hl�ya giden e�e�in yolu bir deniz k�y�s�na d�m�. Deniz k�y�s�nda bir b�y�k yal�n�n �n�nden ge�erken, bir de bakm� ki, yal�n�n balkonunda bir besili, bak�ml� e�ek �ezlonga kurulmu�, elinde, i�indeki buzdan d�� terleyen bir cam i�ki barda��... i�kisini yudumlay�p, c�garas�n� tellendiriyor. Y�k alt�nda s�caktan bunalm� e�ek, yal�n�n balkonunda p�f�r p�f�r esen r�zg�ra kar�� i�kisini i�en e�e�e bakm�, bakm� da, Yani, o kurumun da ne oluyor, altyan� sen de ya��yorsun, ben de ya��yorum... demi�. Balkondaki e�ek, y�k alt�nda �hlay�p p�hlayan e�e�e, Evet, sen de ya��yorsun, ben de ya��yorum ama, sen i�te �yle ya��yorsun, ben de i�te b�yle ya��yorum! demi�. Tahtal�k�y'de hi� devlet dairesi olmad��� ve memur da kullan�lmad��� i�in b�t�n i�ler �ok �abuk g�r�l�yor ve t�k�r�nda gidiyor, insanlar� meraktan ��ld�rtmak i�in kurulmu� olan posta �rg�t� gibi bir kurulu� burda yok. Tahtal�k�y'den birisi, yery�z�nde ya�ayan birisine mektup g�ndermek isteyince, mektubunda neler yazmak istiyorsa, bunlar�n hepsi, mektup g�nderece�i ki�inin i�ine do�uyor, i�te �imdi, bu mektupta s�ylemek istedi�im her�eyi senin i�inden ge�irdi�in gibi... Sevgili E�ekar�s�, sana bu mektubumda nas�l �ld���m� anlataca��m. Bu anlatt�klar�m, art�k ya�ayamayacak kertede bunald���n bir dar zaman�nda ve s�k��p kald���n bir dar yerde belki i�ine yarar. Dinle! Yok �tesi, �lm��m, �yle, yaz s�ca��nda buzlu 8 ho�af� ka��klaya ka��klaya �Oooh, �ld�m!� diyenlerinki gibi l�f�n geli�i bir �l�m de�il benimkisi. Basbaya�� �lm��m i�te! ��l�mle �aka olmaz!� diyeceksin. Bizim gibilerin ya�am� bile �akadan ge�ince, �l�m� t�m re zillik oluyor. Arkamdan a�layacak iki ki�i var: Biri Vasil, biri de Vedat. Birine be�y�z, birine y�z lira borcum var. Borcumu �demeden �ld���m i�in kimbilir nas�l �z�lm�lerdir. Onlar�n suratlar�n� her g�r��mde �l�p �l�p dirilmekten, yani taksit taksit can vermektense pe�in �lmeyi ye� tuttum. �lkin evde �lmeyi tasarlad�m. Sonra d��nd�m, gelengiden yoksullu�umun dizboyu rezilli�ini g�recek, ele g�ne maskara olaca��m, bunun �zerine evde �lmekten cayd�m. Yaz�n yazl�kta, k��n k�l�kta ya�ayamad�m, hi� olmazsa �u s�caklarda, bit�rl� ya�ayamad���m bir yazl�kta �leyim diye, �l�s�n� g�stermek istemeyen soylu kediler gibi, ald�m ba��m�, uzak, haval�, hem de g�zel g�r�n�ml� bir yere gittim. �lmeden �nce kendime, Son arzun nedir? S�yle bakal�m! diye sordum. i�imden bir ses, Ya�amak! dedi. Sen onu bikez ge� bakal�m, dedim, sana �son arzun nedir?� diye sorduksa, idam edileceklere sorulan �usulen� bir sorudur bu, hemen ��marma da, ��yle yap�labilecek, sana uygun d�ebilecek bir iste�in varsa onu s�yle! i�imdeki ses, bir daha, bo�uk bo�uk, Ya�amak!., diye hayk�rd�. Sus!.. Bu senin iste�in �Bir s�n�f�n di�er s�n�flar �st�nde tahakk�m�n� kurmak� demektir ve ceza yasalar�nda yaz�l� en a��r su�tur. 9 ��imdeki ses susunca ekledim: Bunca y�l at kuyru�unda sinek gibi ya�ad�n da ne g�rd�n, ne buldun bu d�nyadan a teres!.. Yumdum g�zlerimi, �irtihali d�r� beka� eyleyip �ebed� istirahatg�h��ma �ekildim. D�ped�z �arampola uzanm�t�m. Yoldan ge�en biri, biriki tekmeledi, bende bir k�p�rt� g�rmeyince �st�m� ba��m� arad�. �� ceplerimi kar�t�r�rken g�d�kland�m ama, �ld���me g�re hi� ses etmemeliydim. Adam, ceplerimde para bulamad�. Saat, dolmakalem, y�z�k, �ak�, �akmak gibi i�e yarar bi�eyler de bulamay�nca surat�ma t�k�rd�. Yine vicdanl� adamm�. T�k�rece�ine daha ba�ka bi�ey de yapabilirdi. Ordan ge�en birine, seslendi: Yolda biri �lm� ama insandan say�lmaz!.. Polise haber verdiler. Gelen polise, daha �nce ceplerimi arayan adam, �st�nde hi�bi�ey yok, kim oldu�u anla��lmaz! dediyse de polis, Heheheeey... ben onun kim oldu�unu �imdi anlar�m... dedi. Kimli�i olmay�nca?... Eliyle yaka numaras�na, sonra da tabancas�na vuran polis, Biz bunlar� bo�una ta��m�yoruz aslan�m, dedi, biz yelden nem, selden yem kapar�z. Ama nas�l? Konu�tururum. �lm�... �l� konu�ur mu? Oras� meslek s�rr�... �lmemi� olan� herkes s�yletir, ben �l�y� konu�turay�m da g�r. Biz �l�leri de�il, mezar ta�lar�n� bile dile getiririz, ki, Bo�azi�i safasmda gazel okunuyor san�rs�n... Araya taraya ceplerimde Fatih'li s�racal� k�za, 10 bir de Bursa'l� ��retmene yazd���m a�k �iirlerini buldular. Polis, �iirleri g�r�nce, Herif �airmi�, dedi, bu �airler bir konu�maya ba�lad�lar m�, bir daha yedi devletin polisi gelse bunlar� susturamaz... Polis, �iirleri al�p beni hende�in i�inde b�rak�nca, bir iyiliksever adam polise neden beni b�rak�p da �iirleri g�t�rd���n� sordu. Polis, Bu �iir denilen �ey, i�inden ��k�lmaz, kar��k bi�eydir, dedi, �ifre gibi bi�ey oldu�undan bu yeni �iirleri ne okuyan anlar, ne dinleyen... Onun i�in en�ok �iir okuyan bizde siyas� polislerdir. Belki bu �iirlerde bir su� bulunur diye incelemeleri i�in siyas� �ubeye g�t�r�yorum. Onlar gitti, ben de hendekte kalakald�m. �te sevgili E�ekar�s�, �l�m�m b�yle oldu. Ama bununla bitmiyor. Sen �lmeyi kolay bir i� mi san�yorsun? Nerdeee!... �una inan; g�n�n birinde �l�nce, nas�l do�du�una pi�mansan, �ld���ne de bin pi�man olacaks�n. D�nyan�n �yle bir yerine, �yle bir zaman�na gelmi�iz ki, ya�asan ya�anmaz, �lsen �l�nmez. Ne ya�amaya b�rak�rlar, ne �lmeye... . Gelecek mektubumda �l�m�mden sonra bile ba��ma neler geldi�ini anlat�r�m. Aray�p soran olursa sel�mlar�m� s�yle. Soranlar dedim de akl�ma geldi; aman, g�z�n� seveyim, sak�n alacakl�lar�ma yerimi s�yleme! Hele i�lerinde biri vard�r sen onu tan�rs�n alaca�� paray� bana �dettirmek i�in. hi� dinlemez �l�r de buraya gelir, bana burda, yani �ebed� istirahatg�h��mda bile rahat vermez, �yle olur olmaz insana adresimi verme. Zehirli i�nenin ucundan �perim. Dostun �lm� E�ek 11 �K�NC� MEKTUP (�lm� E�ek'in cankurtaran arabas�yla ta��nmas�n� anlat�r.) Sevgili dostum E�ekar�s�, Ge�en mektubumda nas�l �ld���m�, daha do�rusu yol hende�ine �ld�m diye nas�l yan gelip yatt���m� anlatm�t�m. As�l zorluk ondan sonra ba�lad�. Ordan gelip ge�en b�t�n yolcular ba��ma topland�lar. Ba��mda y���l�p kalan yurtta�lardan biri, Yahu, biz nas�l insanlar�z be! diye ba��rd�, adam g�z�m�z�n �n�nde �l�yor da, hi�kimsenin k�l� k�p�rdam�yor. Ba�ka birisi, Do�ru, dedi, memlekette insan kalmam� namussuzum. Surda �u kadar ki�i var da, i�lerinden bir insano�lu ��k�p yard�m etmiyor. Kalabal�ktan biri sordu: Sen neye yard�m etmiyorsun, sen insan de�il misin? Sen onu bana soraca��na kendine sorsan daha iyi de�il mi? Benim i�im var yoksa... Olmasa ne olacak, surdan bir ko�u eczaneye gider haber verirdim. �i varm�... Hangi i� be, yar�m saattir, burda dikilmi� bak�yorsun. Ondan sonra sesler bir g�r�lt�u�ultu olarak s�rd�. Bir doktor yok mu, doktor? Bu kadar insan i�inde bir doktor yok mu yahu? 12 Bu sabah gazetede okudum: Beyin g��� varm�... Doktorlar�m�z Amerika'ya, Almanya'ya g��etmi�ler. Memlekette doktor da kalmad� karde�im. En iyisi surdan bir yerden telefon etmek... Bizim telefonlar� bilmez misin karde�im, telefondan ses gelene kadar adam �oktan �l�r... �lmekle kalsa iyi, telefonla konu�may� beklersen, adam�, kurtku� yer de par�as� bile kalmaz. �imdiki zamanda telefonla konu�mak kolay m�!.. Vahvah... Adam g�z�m�z�n �n�nde �l�yor be!.. Karde�im insaf yok ki, insaf... Ne demi� �air: �insaf kalmam� ben� �demde / Anam a�lad� Ac�badem'de...� Bir delikanl� yan�ndakine, Avrupa'da, Amerika'da olsa, i�te b�yle bi�ey olmaz, dedi, oralar� meden� memleket... Yani �imdi sen ne demek istiyorsun, bizim memleketimiz meden� de�il mi demek istedin? Ha? Erkeksen bir daha s�yle bakal�m bu kadar tan�k �n�nde! Ben �yle demek istemedim... Yahu, b�rak�n tart�may� da bi�ey yap�n, adam �l�yor be... Avrupa'da olsa, sosyal yard�m servisleri var heriflerin; diyelim bir k�pek bile sokak ortas�na d��p debelense, hemen ko�arlar, arabaya atar, do�ru hayvan hastanesine g�t�r�rler. Yan�ndaki ona kar�� ��kt�: Ya�ma yok... Hi� de �yle de�il i�te. Avrupa'da, Amerika'da kimse kimsenin i�ine kar�maz. Orda herkesin kendi i�i var. Yan�ba�mdaki ��l�yorum, Allah r�zas� i�in bir yudum su verin!� diye yal v varsa, kimseler su vermez. Anlad�n m� sen? 13 Bay�m, siz Avrupa'ya gittiniz de mi b�yle konu�uyorsunuz? Ben kendim gitmedim... Eee? Gitmedikse de gidenlerden duyduk, �stelik gazetelerde okuyorum da... Sanki siz gittiniz mi? Tabi�... Ge�en y�l bizim kurumun yard�mla�ma derne�i, vapurla onbe� g�nl�k Akdeniz gezisi d�zenlemi�ti. Ba�tanba�a Yunanistan'�, italya'y�, �spanya'y�, sonra efendice�izime s�yleyeyim, neydi ad�n� s�yleyiver, i�te oras�n�, hep gezip dola�t�k. Avrupa g�rm� insan�n hali bir ba�ka oluyor.., Avrupa'daki gezilerimin sonunda �unu ��rendim ki... Yahu, bir vicdanl� insan yok mu i�inizde be? . Var, ne olacak? iyi i�te, gidip bir yerden telefon et de, cankurtaran �a��r... Avrupa'da olsun, Amerika'da olsun, �lene kalana hi�kimse kar�maz. Neden kar�maz? ��nk� oralar� meden� memleketler oldu�undan, her i�e kar�acak adam ayr�d�r. Yolda d�enleri, yol hende�ine d�enleri, d��p de �lenleri, d��p de �lmeyenleri kald�rmak i�in hep ayr� ayr� �rg�t vard�r. B�yle bizdeki gibi adam �l�rken, ba��nda durup da nas�l �l�yor diye seyretmezler, ge�ip giderler. Demek, onlarda da hi� insanl�k kalmam� yani... insan nas�l ge�er gider, hi� olmazsa d�ner de bakar yahu... Yani o i�le kimler ilgiliyse, onlar al�r, g�t�r�r, art�k ne yapacaklarsa yaparlar. G��s�n� ba�r�n� a�mal� zavall�n�n... 14 Efendim, bu durumlarda en iyisi, masaj yapmakt�r... Birisi masaj yapsa herif kurtulacak... Kollar�n�, ayaklar�n� oynatsalar, g��s�ne de bast�rsalar biraz, belki kendine gelir. Ne masaj�, ne mesaj� be karde�im, adam �lm�, sen h�l� konu�uyorsun... �lm� m�!.. Vay anas�n�... Neye �a�t�n �yle? Az �nce ya��yordu. Ne var �a�acak bunda? Az sonra da �ld�. �lenlerin hepsi de, �lmeden �nce ya�ar. Can dedi�in bir ku�tur, �imdi var, �imdi yok... Hepimizin sonu i�te bu!... Biz adam olmay�z karde�im... Yani �u kadar adam �u zavall�n�n ba��na toplanm� da, hi�birinin yard�m etmemesi insanl�k m�? Dostum E�ekar�s�, do�rusu ba��mda toplananlar�n bu konu�malar� �ok ho�uma gidiyordu. Bu i�in bu denli e�lenceli oldu�unu bilseydim, can�m s�k�ld��� zamanlar, kentin kalabal�k alanlar�nda ikidebir d��p �lme numaras� yapard�m. Ama �imdi bu hendekte numara yapamazd�m; ��nk� �lece�im diye s�zvermi�tim, hem de kalabal�kta s�zverdi�imden, d�neklik edemezdim. Ba��mda toplananlardan telesik i�i olanlar, yar�m saat kadar sorup soru�turuyor, benim i�in s�zde bilgi ald�ktan sonra yollar�na gidiyorlard�. TJzun incelemeden sonra art�k b�k�p s�k�lanlar da gidiyor, ama her gidenin yerini d�rtbe� ki�i ald���ndan kalabal�k gittik�e art�yordu, �l�m� g�rmek i�in iti�ip kak��yorlar, ba�r��p �a�r��yorlard�. Bir kad�n, �n�ndeki �ocu�u iterek, 15 Bacak kadar �ocuklar�n b�yle yerlerde ne i�i var! diye ba��r�nca, arkas�ndan kavrad��� kad�n� kollar�n�n aras�na al�p korumaya �al�an bir erkek, Terbiye kalmam�, dedi s�zde vatana �ocuk yeti�tiriyorlar. �Sald�m bay�ra, mevl�m kay�ra!...� Ne anababalar var �u d�nyada? �st�mdekileri, giysimi, ka��m� g�z�m� inceleyenlerden biri, Ayakkab�lar�na bak�n, dedi, ba��n biri siyah, biri kahverengi... Bu s�z �zerine g�l�meler oldu. �yle utand�m ki, aya��m�n birini alt�ma al�p ayn renkte fotinba�� kulland���m� gizlemek istedim ama, �lm� oldu�um i�in k�p�rdamam hem ay�p ka�ar, hem de kurala ayk�r� d�erdi, i�te o zaman anlad�m, bir i�i yapmadan �nce iyice d��n�p dan�mak gerekiyor, �lecek misin, �lmeden �nce, yerde nas�l poz alaca��n� hesaplamal�, ona g�re yere uzanmal�sm. Oysa ben, �ld�m diye yol hende�ine geli�ig�zel uzan�rken, dikkatli yurtta�lar�m�n fotinba�lar�m�n ayr� renkte oldu�unu bile inceleyeceklerini hi� d��nememi�tim. �st�m� ba��m� inceleyenlerden biri, Bahse girerim, ayakkab�lar� en az �� kere pen�elenmi�... dedi. Bana en �ok ac�yan, ya�l� bir kad�nd�, ya�l� ama �mihrab� yerinde�, boyas�, badanas� kat kat bir kad�n, Vah vah... Ne de uzun, k�v�rk�v�r kirpikleri varm� ma�allah, yaz�k olmu� gence... dedi. �u insanlar birbirine hi� benzemiyor, kimisi sa�a, kimisi de kirpi�e merakl�. �u ya�l� kad�n�n uzun kirpikli erkek merakl�s� oldu�u kimin akl�na gelir! 16 Pantalonunun pa�alar� li�me li�me... Ceket kollan da iyice tirfillenmi�... Pantalonunun dizkapaklar� eprimi�. Yahu, ne duruyorsunuz? Ya ne yapal�m? Birisine haber verin. Doktor filan gelsin... G�z g�re g�re �l�yor. Bakal�m ya��yor mu ki... Dostum, o ya�as�n, ya�amas�n, biz insanl���m�z� g�sterelim de... Ka� ya��nda var dersiniz? Eh, k�rk, k�rkbe�... Sanmam... Olsun olsun da otuz olsun. Ben insan sarraf�yra�d�r. Bir bakt�m m� surat�na, ��p diye ne mal oldu�unu anlar�m insan�n... Bu adam y�zdey�z bir k���k memur ve �ok dargelirli. Bence de �yle... Hem de hep masada oturup �al�an biri... Nerden anlad�n�z? Baksan�za ceket dirseklerinin hav� d�k�lm�... Boyu da pek k�sa... Ondan ya��n� g�stermiyor ya... Ben sana bi�ey s�yleyeyim mi, b�yle eceliyle �lm� olan� seyir hi�bi�eye benzemiyor, bunun hi� heyecan� yok, herif as�lacak ki, i�te o zaman seyret, ne zevk... Sevgili E�ekar�s� alt� saatten �ok o hendekte kald�r�m� san�yorum, ��nk� art�k g�ne� batmak �zereydi. Yurtta�lar b�l�k b�l�k gelip �l�m� seyrettiler. Hepsi de �z�ld�, ac�d� Birbirimize yard�m etmeyen k�t� insanlar olu�umuzdan yak�nd�lar. Daha da 17 F. 2 ileri gidip, yard�m elini uzatmayanlara ilenenler, �ovenler bile oldu. Tam beni ordan kald�racaklar� s�rada, ��retmen oldu�unu sand���m biri, Haberim olsayd�, ��rencilerimi getirir de g�sterirdim, uygulama yaparlar, insan�n nas�l �ld���n� g�r�rlerdi... dedi. Bir yurtta�, Yahu hayat�n�zda hi� �l� g�rmediniz mi, ne y���l�p duruyorsunuz! diye ba��r�p kalabal��� da��tmaya �al��rken ba�ka biri de, Kuyru�a girelim yurtta�lar, s�rayla... iti�ip kak�mayal�m... Kuyru�a girersek hepimiz g�r�r�z... diye seslenerek d�zen kurmaya �al��yordu, Beni cankurtaran arabas�na atarlarken, merakl� bir yurtta� da, Bir dakika durun, ne olur, taaa nerden ko�up g�rmeye geldim... diyerek beni g�rmek i�in kalabal��� yarmaya �al��yordu. Adama, Tan�d���n�z, akraban�z filan m� yoksa? diye sordular. Yok can�m, haber verdiler de merak edip geldim... dedi. �ok yaz�k, merakl� yurtta�lar�n hepsi �l�m� g�remedi. Araba kalkt�. �ocuklarla bika� da delikanl�, bir zaman araban�n arkas�ndan ko�tular. Sonra herhalde, insan g�c�n�n makine g�c�yle yan�amayaca��n� anlam� olacaklar ki, bu yar�tan cayd�lar. Sevgili E�ekar�s�, cankurtaran arabas�ndaki gezimi de evet, bu bir geziydi gelecek mektubumda anlat�r�m. Sel�mlar eder, i�nenden ve g�zlerinden �perim. Dostun �lm� E�ek 18 ���NC� MEKTUP (�lm� E�ek'in cankurtaran arabas�yla gezintisine de�gindir.) Dostum E�ekar�s�, ilkin sel�m eder, i�nenden �perim. Nas�l b�y�k bir c�mb�le, alaalahey'le �l�m� cankurtaran arabas�na att�klar�n� anlatm�t�m. �imdi de ondan sonra �l�m�n ba��na gelenleri dinle. �Deniz alt�nda yirmibin fersah�, benim �Cankurtaran'da bir g�nl�k gezb ser�venimin yan�nda hi� kal�r... Beni boylu boyumca araban�n arkas�na atm�lard�. Birdenbire sanki taksiye binmi�im gibi geldi de, ya �of�r para isterse diye beni bir korku ald�. �l� oldu�umu an�msay�p rahatlad�m. Be�y�z metre yol ald�k almad�k, araban�n motoru �z�nk!� dedi, durdu. Bir daha da i�lemedi. �of�r, siyas� has�mlar�na kar�� ate� p�sk�ren bir politikac� gibi, bir zaman s�vd� sayd�, motoru sarst�, makineyi kurcalad�, her ne yapt�ysa araba bit�rl� yerinden k�m�ldamad�. San�rs�n, m�barek beton kaz�k gibi yere �ak�lm� kalm�. �of�r, �evresini ku�atan kalabal��a, Her yerde ille de bir kalabal�k toplan�yor. Biz hep kalabal�k ya��yoruz. Madem toplandm�z, hadi �unu itin arkadan yurtta�lar! diye yalvard�. �of�r, s�zc�klerini de�i�tire de�i�tire yalvarmas�n� bika� kez tekrarlay�nca kalabal�k da��lmaya ba�lad�. O zaman muavinine, 19 G�rd�n ya, nas�l da��tt�m 'kalabal���, dedi, bir yerde b�yle aylaklar toplan�r da onlar� da��tmak istersen hemen yard�ma �a��racaks�n, bir k���k i� buyuracaks�n. O zaman, bak g�r, ka�an ka�ana... �of�r, hal� araban�n �evresinde kalm� bika� ki�iye, vatan, millet, vicdan gibi kutsal s�zler de s�yleyerek, yard�m etmeleri i�in bis�re daha yalvard�. Kalabal�k, ayaklar�n� s�r�ye s�r�ye da��l�yordu. Uzakla�anlardan biri, motoru �al�t�rmaya u�ra�an �of�re, Bo�una kurcalama! Araba bozulunca �Nerde t�rak orda b�rak!� diye ak�l verdi. Muavin, Usta, ben inip de iteyim arabay� arkadan... dedi. �of�r, Sen otur yerinde, ben �imdi onlar� gayrete getireyim de g�r sen.... dedi. Sonra ba��n� pencereden ��kar�p, Allah r�zas� i�in, Allah�n� seven �u arabay� biraz itsin arkas�ndan!., dedi. �of�r�n �Allah r�zas� demesiyle o da��lmakta olan halk�m�za bir gayret geldi, �eker tanesine ��en kar�ncalar gibi araban�n �st�ne dolu�tular; sa��ndan, solundan, yan�ndan, ucundan, tekerinden, kapa��ndan tuttular. Ama �ylesine bir tutu� ki, dokundular demek daha yerinde olur; hani y�ksek sosyeteden bir bayan, al�ak sosyeteden bir adam�n elini s�kmak zorunda kalsa, nas�l parma��n�n ucuyle ��yle bir dokunursa i�te �yle... Ama sen tutu�a bakma, bir de ba��r�p �a��rmaya bak. �yle ba��r�p �a��r�yorlar ki, san�rs�n yer yerinden oynayacak. 20 �stelik�' hepsi de birbirine candan g�n�lden gayret veriyor": Haydin arkada�lar!... Yurtta�lar dayan�n!.. Hooop! Bir, kiii, ��... Kimisi komut veriyor, kimisi yalvar�yor, kimisi buyuruly�r ama hi�biri ger�ekten itmedi�i i�in araba bir pa/mak bile k�p�rdam�yordu. Haydi arkada�lar... itin din karde�leri! Yahu, biraz dayan�n be... Bu cenabet cankurtaran arabas� zaman�nda hastaneye ula�mazsa ka� para eder yani... Dayan�n m�sl�manlar, dayan�n bre!... Al berabeeer... Haydi hooop!... G�r�lt�lerine bakarsan, Ar�imet'in arad��� dayana�� bulmu�lar da, d�nyay� temelinden oynatacaklar san�rs�n. Oysa d�rt tekerlek �st�nde duran araba bir parmak bile yerinden oynam�yordu. _ Al ba�tan!.. Bir daha... _ Elbirli�iyle, hooop!... Direksiyondaki �of�r�n burnundan ��p�r ��p�r ter daml�yor. Do�ruyu s�ylemek gerekirse, arabay� �of�rdfn ba�ka iten yok; ama o da �of�r yerine oturmu�, fti direksiyonda, arabay� i�erden itti�i i�in, araba k�m�ldam�yor. Az kald�, haydi... itelim yurtta�lar, sevapt�r... �d'�r, Bir k�m�ldasa, bir oynasa yerinden, art�k tutma, kcyver gitsin... diyor. M*avinti, 21 Usta, k�m�ldasa gider mi? diye soruyor. Ne demek gider mi, u�ar u�ar... U�ar da bir daha durduranlay�z Allah korusun... Bir ya�l� adam uzaktan, Himmet�lrical taklaulcibal... diyor. Ne demek o beybaba? Yani �u demek ki efendi o�lum, b�y�klerimiz isterse da�lara takla att�r�l�r... Yahu, takladan ge�tik, bir parmak k�p�rdatsak yeter... �ocuklar da, arabay� itenleri, arkalar�ndan dayan�p itiyorlar. En d�taki �emberde ya�l�larla kad�nlar var. Onlar da kahve d���c�n�n h�k deyicisi olarak k�k�rt�c� sesler ��kar�p s�zde arabay� itenleri co�turuyorlar. Dayan�n karde�ler, dayan�n... Allah�n� seven itsin �u mereti be!... Aradabir yorumda bulunanlar da var. �imdi bu Amerika'da olsa r�zg�r olur u�ar be... Neye Amerika'da u�uyormu�. Orda u�ar... Her nedense bu makine, motor gibi �eyler bize geldi mi, i�te b�yle �n�nde su g�rm� inat�� e�ek gibi kak�l�r kal�r yerinde. Y�r�mez beyim, y�r�mez, bo�una itiyorlar, ilk elektrikli trenin geli�ini hat�rlar m�s�n�z? Elektrikli tren bu, art�k laf� olur mu? Ne dersin, o bile y�r�medi yahu... Efendim, memleketin havas�ndan, suyundan... Yok daha neler? Cidd� s�yl�yorum. Bir tarihte Almanya'dan bir gemi sat�n al�nm�t�. Gemi saatte yirmi mil mi, 22 otuz mil mi, yoksa altm� mil m� ne gidiyormu�. Yok deve... Deve de�il efendim, gemi... Bizim karasular�m�za kadar gemi bu h�zla gelmi�, gelmi�, tam bizim karasular�m�za girince, bir milim gitmiyor. Beyim, dalgalar bile gemiyi sallayam�yormu�. Ne bizimkiler, ne de Alman kaptan gemiyi y�r�tememi�ler. Gemiyi �te yana �eviriyorlarm�, gemi al�p ba��n� gidiyor... Bizim karasular�na �evirince, gemi �aha dikiliyor at gibi, y�r�m�yormu�... Yok daha neler? O tarihte gazeteler yazm�t�, okumad�n�z m�? Peki, neden bizim karasular�m�zda i�lemiyormu� gemi? Memleketin havas�ndan, suyundan... Her memleketin havas�na, suyuna g�re makine yapacaks�n, motor yapacaks�n... Bak bu s�z do�ru arkada�. Bizim gecekondu mahallesine i�leyen otob�sler, ba�ka hi�bir yerde i�lemezken, bizim orda v�z�rv�z�r i�liyor. Neden i�liyor? ��nk�, direksiyonun tepesine as�lm� �Ya Haf�z� kuvvetine i�liyor... Hadi can�m, eski kaptanlar yok da ondan... Bizim eski kaptanlar olacak ki, de�il o k�fir yap�s� gemiyi, vallahi adalar� y�r�t�rlermi�... O kaptanlar �imdi olacakt� ki, bir gece i�inde koca K�br�s'� y�r�t�p Karak�y iskelesine ba�lay�versinler. Hatt� bir s�z vard�r; hani bizim kaptan� deryalardan biri... Haa bildim, ya Barbaros, ya Mimar Sinan... i�te hangisiyse, o demi� ki, �Siz bana �yle bir yelken verin ki� demi�, �ben de size Girit adas�n� y�r�teyim� demi�. 23 Y�r�tm� m�? �yle bir yelken yapamam�lar. E�er istedi�i gibi bir yelken yapsalarm�, kaptan� derya pa�a, hi� gemi kullanmadan, gemi diye adalar� y�r�t�p filo yapacakm�. Haydi arkada�lar, laflamay� b�rak�n da biraz dayan�n yahu... Hep beraber, hooop!.. Alba�tan... Bir, kiii, ��!.. Hoop!.. Yorulduk yahu, mola verin de bir c�gara i�elim. O zamanlar ge�mi� beyim, onlar eskidenmi�... Yani bir zamanlarm�... O zamanlar nerdeee? Yeni�erimiz varm�, yeni�erimizin bir b�y���na bir d�man askeri asarlarm� o zaman, anla ne b�y�k... Mehter tak�mlar�m�z varm�, yeni�eri davulcusu k�s'e bir vurdu mu, yer yerinden oynar, d�man�n duda�� yanl�rm� korkudan... Yerg�k zang�r zang�r titrermi�. �yle leventler varm� yelkenli teknelerimizde, bir na�ra sald� m�, denizde f�rt�na kopar, d�man gemileri batarm�... Yok daha ne? Bunlar� tarih yaz�yor, tarih... Bak bir de �imdiki halimize, surda k�rkelli ki�i toplanm��z da, k��� k�r�k cankurtaran hurdas�n� yerinden k�p�rdatam�yoruz. Valla do�ru... Sen getir o yeni�eri davulcuyu, getir o k�s'� de, bir tokmak indirsin k�s'e, bakal�m bu cankurtaran b�yle yerinde �ak�l� durabilir mi? Valla mehter tak�m�ndan davulcu bir tokmak indirsin k�s'e, bu araba tepkili u�ak olur da u�ar gider... Onu bunu bilmem. Alaman gemisini bizim denizlerde y�r�tememi�ler. 24 Davran�n din karde�leri... Hayda bre aslanlar, dayan�n!.. Arabaya i�erden dayanmaktan ter i�inde kalm� olan �of�r, Bir y�r�se cenabet, art�k kendili�inden gider... dedi. Yani, bu ba�ka memleketlerde y�r�yen vapurlar, trenler, otob�sler neden bizim memlekete gelince y�r�m�yormu�? Yad�rg�yor da ondan... S�yledi ya demin bey, memleketin havas�ndan... Evet, bu makineler, motorlar hep o memleketlerin havas�na g�re yap�lm�, bizim hava yaram�yor bunlara... T�pk� insan gibi. Her hava her insana yaramaz, kimisine da� havas�, kimisine deniz, kimisine de ova havas� iyi gelir. �imdi ay�p ettin, bizim memleketin havas� gibi hava nerde var be... H��... Memleketin havas�na s�z yok... tyi ki havas� var, o da olmasa... Benim demem o deme de�il... Yani kendi fabrikalar�m�z olsa, bizim havaya al��k makineler yapar�z... Azbi�ey itin yahu... Dayan�n!.. Haydaaa bre!.. Yurtta�lar�n na�ralar�ndan bana �yle bir �aba geldi ki, nerdeyse �l� oldu�umu unutup aralar�na kat�larak cankurtaran� itmeye ko�acakt�m, �lmenin bir k�t�l��� de bu, istesen de dirilere yard�m edemiyorsun. Hatta daha da k�t�s�, bir yanda durup, �Hoop!� diye de ba��ram�yordum. Sevgili E�ekar�s�, biz b�yle dirisiyle �l�s�yle birbirimizi co�turmaya �abalarken, arkadan birdenbire 25 bir �zel araba ��k�p, bizim cankurtaran�n k���na son h�zla �arpmas�n m�! Bizim araban�n motoru bu �arpmayla bir h�rlad�, ondan sonra h�rs�za salan bek�i k�pe�i gibi ileri atlad�. Allahm� seven bizim arabay� tutmas�n!.. Araba gidiyor, gidiyor ne demek, u�uyor... �of�r hakl�ym�, �Bir y�r�rse art�k gider!� dememi� miydi! Araban�n h�z� gittik�e artt���, yani motor gittik�e k�zd��� ve k�z�t��� i�in, �of�r� de bir korku ald�. Muavinine, Arkadan �ok vurdu araba, art�k bu bizimki durmaz! dedi. Fren usta, fren!.. Ne freni o�lum, bu h�z� hi� keser mi fren? Ben i�erde oldu�um i�in d�ar�s�n� g�rm�yordum ama, san�r�m, ilkyard�m hastanesinin �n�nden bika� kez ge�ti'kse de �of�r arabay� blt�rl� durduramad�. Muavinine k�zd�: Ulan, bu arabaya benzin mi koydurttun, yoksa neft ya�� m�? Muavin hi� sesini ��karmad�. istanbul sokaklar�n� f�rdolay� d�nd�k durduk. Usta �of�r�n direksiyonu iyi kullanmas� sonucu, �ok ��k�r, hi�bir kaza olmad�. Kendim i�in de�il, daha ya�amak isteyen zavall� �of�rle muavini i�in, �ok ��k�r, diyorum. Sevgili E�ekar�s�, bayram gezintisine d�nen bu araba gezimizin sonunu gelecek mektubumda anlat�r�m da, yery�z�nde politikac�lar�n dala�malar�ndan as�lan y�z�n birazc�k olsun g�ler. Ho��a kal sevgili dostum E�ekar�s�. Sevgiyle �lm� E�ek 26 D�RD�NC� MEKTUP (Cankurtaran Arabas�n�n bozuldu�una de�gindir.) E�ekar�s�, Bizim cankurtaran arabas� ac� bir g�c�rt�yla fren yapt��� zaman, bir yurtta��m�z se�im k�t���nden de, n�fus k�t���nden de kayd� silinecek duruma gelmi�ti. Yerdeki yaral� adam�n �evresini, paralar� olmad��� i�in bir e�lenceye gidemeyen merakl� kalabal�k �eviriverdi. i�lerinden biri, Ne �ansl� adamm�! dedi. Bir ba�kas�, Evet, dedi, �ans olursa bu kadar olur. Dua etsin ki cankurtaran arabas� ezdi. �ans diye buna derim i�te... iyi olacak hastan�n doktor aya��na gelir, demezler mi, i�te o hesap, adam� ezen araba �imdi de al�p hastaneye g�t�recek. Ya ba�ka, bir araba �i�neseydi... Yanm�t�. B�t�n g�n kald�r�m �st�nde debelense cankurtaran arabas� bulamazd�. Cankurtaran arabas�ndan ge�tik beyim, ��p arabas� olsa raz�y�z. Vay beyim vay... Sen de iyice l�ks�ne ka�t�n yani... ��p arabas� nerdeee... Bizim soka�a bir haftad�r u�ram�yor, tenezz�l edip de... �ans bu karde�im, �ans... Koca istanbul'da �u kadar bin kamyon, �u kadar bin �zel araba, �u kadar bin taksi var, topu toplam� be�alt� cankur 27 taran arabas� ya var ya yok... O da bulsun bulsun da bu adama �arps�n ha... Ne �ans be! Yok, belediyenin on kadar cankurtaran arabas� var ama, her zaman sekizi bozuktur i�lemez. Daha iyi dedin ya, �u kadar bin araba, kamyon, otob�s i�inde, gelsin de adama cankurtaran �arps�n... Piyangodan b�y�k ikramiye �arpsa insan bu kadar �ansl� say�lmaz. �yledir. �nsan�n �ans� oldu mu, i�te b�yle cankurtaran arabas�n�n alt�nda ezilir. tnsan �ld�kten sonra ha cankurtaran�n, ha ��p kamyonunun, ha �zel araban�n alt�nda ezilip �lm�, ne fark� var yani? �l�nce fark� yok ama, ezilip de �lmezsen �ok fark� var. Bu adam daha �lmedi ki... Cankurtaran arabas�n�n �arpmas�yle havada u�arak on ad�m kadar ileri f�rlay�p yere d�m� olan adamdan akan kanlar, yamal� ve yaral� asfalt�n delikde�iklerini, �ukurlar�n� dolduruyordu. Kalabal�ktan biri. Ma��allah, amma da kan varm� adamda... dedi. Ba�ka biri, Besbelli b�y�k bir adam, dedi, bu kadar kan� oldu�una bak�l�rsa... �ndekilerden biri, Yok can�m, hangi b�y�k adam, ben tan�yorum... dedi. B�y�k adam de�il de, o kadar kan� nas�l oluyor? Baksana, ma�allah �k�z bo�azlanm� gibi kan� ak�yor. Bu adam�n i�i, kan bankas�na kan satmakt�. 28 Her nerde olsa, k���k cep radyosunu hep kula��n�n dibinde �alar, spiker, �Ameliyat olacak bir hasta i�in acele kan aran�yor� deyince, kan�, istenilen kana uyuyorsa hemen o hastaneye yada kan bankas�na ko�ard�. Kan�n� satarak �olu�unu �ocu�unu da g�l gibi ge�indiriyordu. Bu adam var ya bu adam, bu adam�n v�cudu, su i�se onu kan yap�yordu. Bir tarihte beni bir kamyon �i�nemi�ti. Kamyon �arp�nca ben kendimi kaybetmi�im. Do�rusunu istersen, kamyon �i�nemeden �ok �nceleri de ben kendimi kaybetmi�tim ya... Her neyse, on tonluk koca kamyon �i�nemi� de, ne dersin, bir damla kan�m akmam� yahu... Beni ertesi g�n� sokak ortas�ndan hastaneye kald�rm�lar. Muayene eden doktor, ��ok acele ameliyat edilecek!� deyince, annem iki g�z� iki �e�me a�layarak doktora �Aman o�lum� demi�, �Madem ameliyat edeceksiniz, haz�r etmi�ken o�lumun f�t��� ile apantisiti vard�r, onlar� da al�verin de sevaba girin...� demi�. Doktor, beni ameliyat masas�na yat�rt�p ba�lam� kesip bi�meye. Doktor kesermi�, kesermi�, benden hi� kan akm�yor... Demek kan�n kurumu�. Yok karde�im, kan nerde ki kurusun? insan�n kan� kurudu mu, rak� i�ersin, o zaman sulan�r... �yleyse senin kan�n bozuk. Daha ne diyor... Yahu kan yok ki bozuk olsun... Atma be... Kans�z adam ya�ar m�? Doktorlar da buna �a�m�lar ya... Ameliyat eden doktor, ��yi ki kan� yokmu�...� demi� Kan�m olsaym�, kamyon beni ezince aka aka kan kalmaz �l�rm��m. Kan yok ki bende ne akacak? 29 �nanmay�n, at�yor... Kans�z adam olur mu hi�? Olmaz elbet. Herkesin kan� k�rm�z� de�il mi, benimki beyazm�. Hani sar� karpuzlar gibi. Kimi karpuzun da i�i sar� ��kar ya, i�te �yle. Olur mu �yle �ey be... Domates g�ne� g�rmezse k�zar�r m�?... K�zarmaz. Benim kan�m da �yle. Ben do�dum, b�y�d�m, hep apartmanlar�n yeralt� dairesinde, topraktan a�a�� d�zeyde oturdu�umuzdan, g�ne� g�rmeye g�rmeye kan�m k�zarmam�... Haaa, o ba�ka... O zaman olur. �yle s�ylesene... Cankurtaran�n �arpt��� yaral� adam� da benim yan�ma att�lar. Arabada bir yaral�, bir �l� ben, bir de �of�rle muavini, d�rt ki�i olduk. �imdi de araban�n inad� tuttu, bit�rl� y�r�mez. Bu ne bi�im araba, y�r�d� m� durmak bilmiyor, durdu mu y�r�mek bilmiyor. Birisi, Yak�nda tamir atelyesi var, oraya kadar itelim... dedi. Ba�lad�lar s�zde itmeye... Eski oyun yeniden ba�lad�, istedikleri, arabay� itip i�e yaramak de�il, paras�z e�lence i�lerinden biri, Bir yumurtay� k�rk ki�inin nas�l kald�rd���n� bilir misiniz? dedi. Bir yumurtay� k�rk ki�i mi, daha neler... Efendim, y�zba�� k�ladaki erlere ��u yumurtay� yerden kald�r�n!� deyip gitmi�. Bunun �zerine 30 erler toplanm�lar. Ko�u�tan bir battaniye getirmi� biri. Yumurtay� battaniyenin �st�ne koymu�lar. Sonra k�rk er, her biri battaniyenin bir yerinden, bir ucundan tutup kald�rm�lar, g�t�rm�ler yumurtay�... Yani? Yanisi �u ki, cankurtaran arabas�n� da i�te �ylesine itiyorlar... Ak�l verece�ine herkese, sen de dayansana biraz... Cankurtaran�n �of�r�, tan�d��� bir taksi �of�r� buldu. Cankurtaran� taksinin arkas�na ba�lay�p yak�ndaki tamir atelyesine getirdiler. Tamirci araban�n kapa��n� a��p bak�nca, Bu neee! diye sesi ��kt��� kadar ba��rd�. �of�r serinkanl�, Ne var? dedi. Daha ne olsun, k�rk y�ll�k tamirciyim, ben hayat�mda b�yle motor g�rmedim. G�rmedinse bunu da g�r i�te... Yahu, bunun i�inde diki� makinesi par�as�ndan t�ra� makinesi par�as�na kadar hert�rl� makine par�as� var. Cankurtaran �of�r�, Yan�l�yorsun, dedi, o senin t�ra� makinesi par�as� dedi�in �ey, bir lokomotifin piston kolu vidalar�ndan biridir. Biz yine big�n, yirmi kilometre son h�zla bir yaral� g�t�r�yorduk ilkyard�m hastanesine, birden araba bozuldu yolda. Tamirciye g�t�rd�k. Usta, bozulan par�ay� bulamad�... Anlad�m... O par�ay� bulamay�nca bunu koydu. �imdi hi�bir makinenin, motorun yedekpar�as� bulunmuyor D�viz yokmu�, yedekpar�a gelmiyor ki... 31 Ondan de�il. Bizim cankurtaran arabas�n�n modeli �ok eski oldu�undan art�k bu modelin motoru hi�bir yerde bulunam�yor. Onun �zerine bakt�k ki, kan kaybeden yaral�, arabada �lecek, ne yapal�m... Kent i�i olsa kolay, yaral�y� sar�p sarmalay�p paket yap, bir emanet�iye b�rak, git hastaneye haber ver. Ama biz kent i�inde de�iliz. Neyse, bir iyiliksever ak�l verdi. �Surda demiryolu atelyesi var. Atelyenin �yle yaman bir ustas� var ki. eski lokomotifleri s�k�p yeni trakt�r yap�yor... Trakt�r�n par�alar�n� s�k�p vin� yap�yor, t�i g�c�, s�k�p bozup yeniden yapmak. Elinden hi�bi�ey kurtulmuyor.� dedi. Kalkt�k, o atelyeye gittik. Neme gerek, adam ger�ekten de yaman ustaym�. Bir bak�ta, motordaki bozuklu�un nerde oldu�unu anlad�. O koca demiryolu atelyesinde, dolaplarda, raflarda, yerlerde, orda burda, ne kadar vida, di�li, somun, c�vata, mil, bilya varsa, onlar� bir bir, bizim motorun bozuk yerine uydurmak i�in denedi. Sonunda padi�ah sultan bilmem kimin �zel treninin lokomotifinin piston kolunun di�li vidas� bizim motora uydu. Araba �al�maya ba�lad�. �of�r muavini, Bizim araban�n ��uf�uf� diye sesler ��kararak i�lemesi ondan m� usta? diye sordu. �of�r, Belki de... dedi. Tamirci, A�kolsun... deyince, �of�r, Ustaya m�, arabaya m�? dedi. �kisine de a�kolsun... Sonra efendim, bizim cankurtaran� bir zengin turist g�r�p resmini �ekmi�, kendi memleketinin gazetesine bu resmi bas�p alt�na da, �Otomobi 32 lin icad�ndan elli y�l �nce yap�lm� bir otomobil� diye �vg�ler yazm�. Bizim cankurtaran� yapan fabrikan�n m�d�rlerinden biri, bu �vg�leri okuyunca, adam kalkm� taaa oralardan buraya cankurtaran� g�rmeye gelmi�. ��nk�, m�zeye koymak i�in o fabrikan�n yapt��� en eski arabay� ar�yorlarm�. Adam, bizim cankurtaran� g�r�nce, keyfinden �apkas�n� f�rlatt� havaya, bir de �Ye huuu...� diye amerikanca na�ra att�. Duydu�umuza g�re pazarl��a oturmu�lar. Adam, bizim hurday� al�p g�t�recek, yerine de yepyeni on tane cankurtaran arabas�ndan ba�ka �ste para da verecek. Bu hurda nerdeyse, bizim devlet b�t�esinin a����m kapayacak... Pazarl�kta uyu�mu�lar. Nerden akl�na geldiyse adam, ��unun bir de motoruna, makinesine bakay�m...� demi�. Bir de kapa�� a��p motoru g�rmesiyle �a�k�nl�ktan g�zleri �a��la�m�. Sanki adam �arp�lm�... �Ben� demi�, �elli y�ll�k otomobilciyim, hayat�mda b�yle bir otomobil motoru ne g�rd�m, ne duydum.� Tamirci, Ne olmu� da �a�m� adam? dedi. Neye mi �a�m�... Bizim cankurtaran�n motorunda, yery�z�nde her ne kadar ve her ne t�r otomobil motoru, fabrika motoru, gemi makinesi, silindir makinesi varsa hepsinden birer iki�er par�a varm�, yaln�z as�l fabrikas�n�n yapt��� ilk motordan tek par�a, tek vida bile kalmam� i�inde. Demek biz, araban�n b�t�n aletlerini, par�alar�n� ��kar�p, yerine elimize ne ge�mi�se t�k�t�rm��z. Adam, merak i�inde motoru kurcalamaya ba�lad�. Eline bir ip ge�ti. �Bu ne?� diye sordu. �Surdaki tel kopmu�tu da onun yerine ba�lam�t�m.� dedim. Kar�t�rd��� yerlerden eline ge�en bir lasti�i �ekip �Peki, bu ne?� dedi. �Ha, o mu, o da benim pantalon ask�s�. Volan 33 F. 3 kay�� kopmu�tu da yerine benim pantalon ask�s�n� koymu�tum.� Biz adamla, terc�man arac�l���yle konu�uyoruz. ��ki tane ask� var burda?� dedi. �Tamam� dedim, �benim ask� kopmu�tu da, arabadaki yaral�n�n pantalon ask�s�n� s�k�p buraya koymu�tum...� Adam, sa��n� ba��n� yoluyor. Arabay� ��yle bir sallamas�yle arabadan yerlere irili ufakl� �iviler, vidalar, k���k odun yongalar� d�k�ld�. Hemen eline yap��p �Aman ne yap�yorsun, emniyet m�d�rl���nde yurtta� sorguya �eker gibi bu arabay� tartaklamaya gelmez� dedim. �Bu �iviler ne? Arabada �ivi mi ta��yorsunuz?� dedi. �Yahu, motorun, makinenin da��lan par�alar�n� tutturmak i�in o �ivilerin herbiri bir yere �ak�lm�. Araba dik yoku�tan t�rman�rken, benim muavin iner arabadan, arkadan, d�k�len �ivileri, vidalar� toplar.� Adam�n iyice keyfi ka�t�, rengi u�tu. �Peki, bu motor nas�l �al��r bu makine nas�l i�ler, bu araba nas�l gider?� diye sordu. Art�k dayanamad�m, konu�ma s�ras� bana gelmi�ti. Adam� elinden tuttup �of�r yerine �ektim. Ben s�yledim, terc�man onun diline �evirdi: �San�yorsunuz ki, sizin fabrikan�n yapt��� motorla gidiyor bu araba... Nah sana!.. Sizin yapt���n�zla kalsayd� bu araba, bu yollarda �oktaaan ��r��e ��kard�, bereket versin bizim dualara... Bak, dikiz aynas�n�n �st�nde kar�nca duas� var. �u da �besmele� levhas�... Kar��daki levhada Yediuyurlarm adlar� yaz�l�. Bu g�rd���n �Ma�al! ah�t�r. Tavana as�l� olan �Ya Haf�z� levhas�... Bu g�rd���n mavi g�zboncu�u, k�t� g�zl�lere kar�� arabay� korur Bu eski �ocuk papucu teki, bu nal, bu da bir ba� sar�msak, bunlar u�ur getirir arabaya... �te bu da yavru kaplumba�a kabu�u... Arabay� kazadan, bel�dan korur. Bay�m, bay�m, kendine gel!.. Bu araba benzin kuvvetine, mo 34 tor g�c�ne de�il, Allah sayesinde hazreti pir kuvvetine i�ler. Benzinmi�, ya�m�, �uymu�, onlar hep laf... Biz arabaya benzin, ya�, su koyuyorsak, mal sizindir, usul� bozmayal�m diye koyuyoruz.� Bunun �zerine adam, bizim bu cankurtaran� almaktan cayd�, bu g�vur �l�s� de benim �st�mde kald�. ��nk� arabay� alsa, yamal� boh�aya d�nm� karoserinden ba�ka kendi fabrikalar�n�n hi�bir mal� yok araban�n i�inde, d��nda... Sonra onlar bu arabay� hi�bir zaman s�remezler. Sevgili E�ekar�s�, mektup uzad�, ben de yoruldum. Bozulan cankurtaran arabas�n�n nas�l onar�ld���n�, yaral� adamla benim hastaneye nas�l ta��nd���m�z� da gelecek mektubumda anlat�r�m. Beni arayan soran, �ld���m� duyup da �z�len olursa, onlara, Tahtal�k�y'de �zlemle yollar�n� bekledi�imi s�ylersin. Dostlukla �lm� E�ek 35 BE��NC� MEKTUP (Cankurtaran arabas�n�n a�aca bindirmesine de�gindir.) Dostum E�ekar�s�, Ge�en mektubumda, cankurtaran�n nas�l onar�ld���n�, hastaneye nas�l ta��nd���m�z� anlataca��m diye s�zvermi�tim. Dinle. Tamirci, ba��n� motorun ta i�ine uzatm�, bozuklu�un nerde oldu�unu anlamaya �al��yordu. Ama bozuklu�un yerini bit�rl� bulamad��� i�in �ok can� s�k�l�yor, ba��n� motordan kald�r�p iki�� dakika kadar s�v�p say�yor, bir c�gara i�ip dinlendikten sonra yeniden motorun �zerine e�iliyordu. Arada �of�re de s�yleniyordu: Karde�im, haz�r adam kalkm� buraya kadar gelmi� bu m�zeli�i sat�n almak i�in, ucuz mucuz demeden verip de kurtulsan�za bu bel�dan, hem siz kurtulun, hem biz kurtulal�m, hem de memleket kurtulsun... Bu hurday� al�p g�t�rse oralara da, �ad�ra koyup bir panay�rda, biletle halka g�sterse, yine para k�rard� adam... Yine e�ildi motora, bir zaman daha kurcalay�p s�ylenmeye ba�lad�: Sa�lam bir yeri yok ki, ben bu cenabetin bozu�unu bulay�m. Arabaya bir tekme sallad�. Aya�� ac�m� olacak, topallaya topallaya gitti, d�kk�n�n�n duvar� dibine ��meldi. 36 Ben nas�l olsa �lm��m, art�k beni kurtaramazlar, ama hi� olmazsa �u yan�mdaki yaral�y� bir ayak �nce hastaneye at�p kurtarsalar... Cankurtaran�n �of�r muavini, �Tuh...� diye araban�n i�indeki yaral�ya bir t�k�r�k sallad�ktan sonra, Ben b�yle u�ursuz adam g�rmedim... dedi. �of�r de k�zm� s�yleniyordu: Yolda giderlerken �nlerine bakmazlar, kendilerini ezdirirler, sonra da bizim ba��m�z� bel�ya sokarlar. Tamir ustas� oturdu�u yerden konu�maya kat�ld�: �n�ne baksa ka� para eder... Haydi, �n�ne gelen arabaya ezilmediler, arkadan gelene eziliyorlar karde�im, �nlerine de�il, as�l arkalar�na bakacaklar. T�vbe yarabbi... Cenab� Allan�n i�ine kar�mak gibi olmas�n ama, kurban oldu�um Allah�m, iki g�z yaratm�s�n, iyi yapm�s�n... Ama ikisini de yan yana getirece�ine �unun birini �ne, birini arkaya koysaydm ya... Muavin, insan yarat�ld��� zaman, trafik bu kadar s�k��k de�ilmi�tir de ondan... dedi. �of�r, tamirciye yalvarmaya ba�lad�: Aman usta, g�z�n� seveyim... Yaral� i�erde �l�yor galiba, boyuna kan kaybediyor, ilerigelenlerden birinin bir akrabas� filan olur da, ba��m�z bel�ya girer. Haydi davran iki g�z�m ustam. Tamirci ustas� kalkt�, ba��n� motor kapa��n�n alt�na soktu. Bir zaman daha kar�t�rd�, kurcalad�, 37 sonunda bozuklu�un nerde oldu�unu anlad�, anlad� ama, oraya koyaca�� par�ay� bulamad�. Hi�bir yerde de bulunmaz! dedi. Aman ustam... Muavin, Hi�bir yerde bulunmazsa, ben bir eczaneye bakay�m... dedi. Usta, Ulan il�� m� bu? diye azarlad�. Muavin, Eczanelerde il�� nerde ustac�m, o eskidendi... �imdi eczanelerde aspirin bile yok. �l��tan ba�ka her�ey var; belki arad���m�z par�ay� buluruz... dedi. Bende olan b�t�n par�alar� denedim, hi�biri uymuyor. Ge�ende elime bir jet u�a�� motorundan hurdalar ge�mi�ti. Bir de onlar�n aras�na bakay�m, buraya uyan bir par�a bulunacak m�? �of�r, �u yaral�n�n eceli gelmediyse uyar in�allah... dedi. Usta �Ya bismillah!� diyerek elini pasl� par�alar�n aras�na dald�rd�. Bir zaman o maden par�alar�n�n aras�nda e�elendikten sonra buldu�u bir par�ay� tezg�hta e�eledi, torpilledi, z�mparalad�, ne etti etti, cankurtaran arabas�n�n motorunda bir yere ge�irdi. Sonra motorun kar��s�na ge�ip, Hay ma��allah, ulan �smarlama gibi oturdu be!., diye keyfinden ba��rd�. �of�r, yerine ge�ip motoru i�letti. Tamirci ustas�, Para? dedi. �of�r, Tamam, dedi, paray� hastaneden gelir al�rs�n... 38 Usta, �yleyse yand�k... dedi. Onun i�in hi� merak etme, biraz gecikir paray� alman ama, faturay� y�ksek tut, bizi de g�r sonra... Cankurtaran �of�r�n�n, bu eski arabay� neden elden ��karmak istemedi�i �imdi anla��l�yordu. Yeni bir araba olsa bu denli �ok onar�lmayacak, �of�r�n ��kar yolu kesilecekti. B�yle oldu�unu, muavinin �of�re, Bu hurdaya yaln�z alt� ayda verilen tamir paras�yle yeni bir cankurtaran arabas� al�n�r... demesinden anlad�m. Ama �of�r, bu s�zden daha �ok �eyler anlam� olmal� ki, Uzun etme, dedi, senin de zar�na bakar�z. Hadi eyvallah... diye ba��rd� �of�r. Usta arkas�ndan seslendi: Sak�n h�zl� s�rme!.. Ne olur, ne olmaz, jet motorunun par�as�n� takt�k, Allah korusun, bir de bakars�n senin hurda u�uvermi�. �of�r�n kontak anahtar�n� �evirip mar�a basmas�yle, araba bir sars�ld�, bir �rgaland�, bir zang�rdad�, sonra burnunu havaya dikip sars�la sars�la y�r�d�. Muavin, Aman, u�uyor muyuz ne!., diye ba��rd�. �of�r, �imdilik u�muyoruz, ama u�abiliriz... dedi. Bir b�y�k sars�lma daha oldu. Muavin, Yoksa hava bo�lu�u mu? diye sordu. �of�r, muavinine ba��rd�. Ulan, kolunu pencereden ��karma! Neden? 39 H�l� soruyor; kolun kanat olur arabaya da, u�ar�z sonra... Kentin darac�k, zikzakl� sokaklar�nda f�r dolanmaya ba�lad�k. �of�r, Huyu kurusun bu araban�n, dedi, i�te b�yledir bu namussuz... Y�r�mez, y�r�mez de, bir de y�r�d� m�, bir daha durdurak bilmez. Eyvah!.. Aman, ne oldu? Sars�nt�dan motorun b�t�n par�alan d�k�ld�. Deme usta... Motor diye hi�bi�ey kalmad� arabada. �yleyse nas�l gidiyoruz? Ba�tan h�z ald�k ya, o ilk h�zla gidiyoruz. Nereye kadar gideriz b�yle? Belli olmaz, cehennemin dibine kadar gidebiliriz o�lum. Ne olacak? Ben ne bileyim... Direksiyona h�kim olam�yorum, araba ald� ba��n� gidiyor, art�k zaptolmaz... Muavin, Ben e�e�e 'kurban olay�m, dedi, e�ek gibi var m�! Ard�na neft ya�� �alsan e�ek b�yle u�amaz. �imdi alt�m�zda e�ek olmal�yd�, t�k�r da t�k�r giderdik ne g�zel... Bizim oran�n k�yl�klerinde, e�ek cankurtarand�r. Sa��n� sayr�s�n� e�ekte ta��rlar. Evet, inat��d�r inat�� olmas�na ama, ne kadar azarsa azs�n, sonunda d�ner dola��r ah�r�na girer. Bunun gibi al�p ba��n� bilmedi�i yerlere gitmez. E�e�e bindin de g�d�m� elden ka��rd�n m�, e�e�in ba��n� ah�rdan yana �evireceksin. Ah�r�n kap�s�na gelince z�nk der durur m�barek hayvan. Bunun gibi hastane kap�s�n�n �n�nden f�rt f�rt ge�ip gitmez. D�n�p dola��p sonunda kendili�inden garaj�na giren bir can 40 kurtaran arabas� yap�lmad�k�a hi�bir yurtta��n can� g�vende olamaz. �of�r, Gevezeli�in s�ras� de�il, laf� b�rak! dedi, de? poda ne kadar benzin varsa yerlere d�k�ld�, yine de u�uyoruz. �u araba bir yere �arpsa da kurtulsak, ba�ka t�rl� bunun duraca�� yok. Azd� iyice... Muavin, Ama a�abey, diye yalvard�, �arpacaksak g�zel bir yere �arpal�m. Deniz g�r�r, y�ksek�e, haval� bir yer olsun... Bir a�a� olsa, ne dersin? A�a� iyi de, bende hi� �ans yoktur, gider bir aylandoz yada ahlat a�ac�na �arpars�n da �l�m�z bile eleg�ne rezil olur. �nsan �arp�nca, ��yle �i�ekli bir a�aca �arpmah ki, �arpt���na de�sin... Tuh, az kals�n duvara bindiriyorduk. Aman, o duvarda �E�eklere mahsus hela!� diye yaz�l�... Sak�n duvara �arpt�rma arabay�; duvara yamyass� yap��r kal�r�z da, g�renler de bizi, bir otomobil fabrikas�n�n duvar il�n� san�r. Onlar arabay� toslatmak i�in, yumu�ak, g�zel, uygun bir yer ararlarken, b�y�k bir sars�nt� daha oldu, o sars�nt�da boyuna kan kaybeden adamla kucakla�t�k. Yaral�, Pardon... dedi. Adam, �l�rken bile terbiyeyi elden b�rakm�yor. Ben �l� oldu�um i�in hi� sesimi ��karmad�m. �of�r s�yleniyordu: Allaha ��k�r, �arpt�k da kurtulduk. Hem de kazay� ucuz atlatt�k. 41 �te b�yle sevgili E�ekar�s�, insan, ba��na bunlar�n gelece�ini bilse hi� �l�r m�! Ba��ma gelenler bu kadarla bitse ne iyi.. Ya�arken �ektiklerim yetmiyor, daha �ok �ekeceklerim varm�. Bundan sonra olup bitenleri de gelecek mektuplar�mda anlat�r�m. Ba�ar�lar ve mutluluklar dilerim dostum E�ekar�s�. �zlem ve sevgiyle �lm� E�ek 42 ALTINCI MEKTUP (Yaral�lar�n taksiyle nas�l g�t�r�ld���n� anlat�r.) Sevgili arkada��m E�ekar�s�, Sana yazd���m mektuplarda �lmenin zorluklar�n� anlatarak b�sb�t�n umudunu k�rmak istemiyorum. Ben sana olup bitenleri ger�eklikle, ba��mdan ge�enleri oldu�u gibi anlat�yorum. Sen art�k, can�n nas�l isterse �yle davran; istersen ya�amakta diren, istersen �l, kurtul... Ge�en mektubumda kald���m yerden s�z�m� s�rd�r�yorum. Usta �of�r, yumu�ak �arp�la a�aca toslatm�t� cankurtaran�. Arabadan ilk inen �of�r muavini, Bende hi�bir teknik �nza yok... dedi. �of�r, Ben de sa�lam�m... dedi. �imdi ne yapaca��z ustac�m? Allah kahretsin, i�erde bir �l�yle bir yaral� var. Yaral� olmasa, �l�y� arabada b�rak�p giderdik ama, boyuna kan kaybeden yaral�y� b�rakamay�z ki... Yoldan bir araba �evirelim. Sa��m�zdan, solumuzdan arabalar v�z�r v�z�r ge�ip gidiyordu. �of�r, Hi�biri bizi almaz... dedi. Neden? Para i�in mi? Paras�n� al�r hastaneden... 43 Yaral� adam� hangi enayi arabas�na al�r, arabas� kana bulan�r adam�n. �imdiki zamanda �of�rler, bi�imini be�enmezlerse sa�lam adam� bile arabalar�na bindirmiyorlar. Cankurtaran �of�r� olmadan �nce, dolmu� �of�rl��� yapard�m. Ben koyu Fenerbah�eliyimdir. Araban�n i�ini, d��n�, d�emesini, karoserini, tekerini Fenerbah�e rengine boyatt�m; Sar�lacivert... Araban�n her yan�n� da Fenerbah�e bayraiklar�yle donatt�m. Gelin arabas� gibi oldu. Durakta bekliyorum diyelim. Bir yolcu gelir, �nce herifin �st�ne ba��na bakar�m. G�z�m tutmazsa �M�terim var, bekliyorum arkada�!� der savar�m ba��mdan. Ba�kas� gelir, be�enmezsem, onu da atlat�r�m. Bakt�m, m�terinin fa�as� yerinde O zaman �Nereye gideceksin?� diye sorar�m Benim can�m�n istedi�i, g�nl�m�n �ekti�i bir yere gidecekse al�r�m arabaya. Yak�n bir yere gidecekse yada gidece�i yerin yolu bozuksa, ad�n� sevmiyorsam gidece�i yerin, bo�ver, almam onu da... Bakt�m, di�li biri de herifi arabaya almak zorunda kald�m. Bu kez arabada, bir punduna getirir, hangi partiden, hangi tak�mdan oldu�unu sorar�m. Parti yine neyse, bizim partiden olmasa da, antidemokratik olmas�n diye, sesimi ��karmam, a�na Fenerbah�e'nin rakibi bir tak�m tutuyorsa, arabay� yava� yava� s�rerim ki gidece�i yere yeti�enlesin; sonra da tenha bir yerde arabay� durdurur, �Bozuldu a�abey� der, indiririm a�a��... �yle bir yerde yapar�m ki numaram�, ba�ka araba da bulamaz, yayan yap�ldak gider. �of�rl�k zenat� kolay de�il o�lum. Arabay� herkes s�rer, i� bu dalgalar� bilmekte. Muavin, �imdi ne yapaca��z? diye bir daha sordu. �of�r, 44 Ge�en arabalardan birini durdurabilirsek kolay... dedi. Taksilerin flamalar�na bakal�m. Hangi tak�m�n flamas�ysa sen de o tak�mdanm� gibi g�r�neceksin. �Ge�en haftaki ma�ta bizimkiler �ok iyi oynad�, �ans tutmad� ki...� diye bir ba�lars�n atmaya, ondan sonra herifle akrabadan yak�n oldun demektir. Belki de senden para bile almaz. � ki �u arabalardan birini durdural�m. Hadi bakal�m, ge� yola da bir araba �evirmeye �al�! Muavin yol ortas�na ��kt�. V�z�r v�z�r ge�en arabalardan birine elini kald�rd�, �zel arabayd�. ��indeki adam da elini pencereden ��kar�p ona sallad�. Elini sallaya sallaya arabay� s�rerken muavin, Vay anas�n�, dedi, herif bize sel�m veriyor. �of�r, Ulan, sen de sel�m versene. Sel�m, Allan�n sel�m�d�r, sel�m v�rildi mi alacaks�n. Can d�man�n sana sel�m verse, �Aleyk�mselam� diyerek sen de ona sel�m vereceksin. Muavin ba�ka bir arabaya eliyle dur i�areti yapt�. O araban�n penceresinden d�ar�ya bir kad�n baca�� sarkm�t�. Muavin, araban�n durmas� i�in elini sallad�k�a, araban�n penceresinden sarkan kad�n baca�� da sallan�yordu. Muavin k�zd�, Vay namussuz, dedi, baca��yle sel�m veriyor be... �of�r, . Sen �st�ne al�nma, dedi, o sel�m sana de�il, araban�n i�indeki herifi sel�ml�yordur. Muavin, yakla�an bir arabay� durdurmak isterken �of�r ona, ~ O hi� durmaz, bo�una u�ra�ma! dedi. Neden usta? 45 Hem �zel araba, hem de baksana arabay� s�ren adam�n bir eli direksiyonda, bir eli yan�ndaki kad�n�n omuzunda. �imdi o araban�n �n�ne barikat kursan, yar� at� engel atlar gibi, barikat� atlar, ge�er. Yook. kar��dan kad�n�n kocas� ��kagelirse, ona bir diyece�im yok, o zaman belki durur. �of�r�n dedi�i ��kt�. Araba �yle bir h�zla yan�m�zdan ge�ip gitti ki, yelinden muavin yere kapakland�. Muavin, Bunlar� padi�ah ferman� durduramaz, dedi. Peki biz burda ne yapaca��z? Adam boyuna kan kaybediyor. Hi� dinlemem, hangi araba gelirse, ilk ge^n araban�n �n�ne ��kaca��m. Demesine kalmad�, kar��dan f�rt�na gibi bir araba koptu. Muavin kendini ileri atmak �zereydi ki, �of�r elinden tutup �ekti. & Deli misin o�lum sen? Senin gibi, �aylaklar, arabay� s�rmeyi, daha olmazsa motorundan anlamay�, �of�r olmaya yeter san�yorsunuz Muavin, Tabii trafik kurallar�n� da bilmek gerek... dedi. �yi bir �of�r olmaya bunlar yetmez... As�l bilmen gerekli olan �ey, kural d�� olanlard�r. Hi� o araban�n �n�ne ge�ilir mi? O araba, azrailin rehberi... Nerden, nas�l bir insano�lunu kapsam da tekerleklerimin alt�na alsam diye kentin i�inde d�rt d�n�p duruyor, �n�ne durdu�un araban�n plakas�na baksana... Resmi araban�n da en resmisi ki, bunlarla kimse ba�edemez. �nce araban�n plakas�na, rengine bakacaks�n. Nedir plakas�? 46 Milli fel�ket dediklerinden... Rengi? �� karart�c�... Muavin, uzaktan g�r�nen ba�ka bir arabay� durdurmak i�in daha ��yle bir k�p�rdam�t� ki, �of�r, yine onu elinden tutup �ekti, ��ld�rd�n m�? diye ba��rd�. Araba ok y�lan� gibi s��ram�, �sl�klar sa�arak bizim cankurtaran�n �st�ne geliyordu. �of�rle muavini yoldan geri s��rayarak canlar�n� kurtard�lar. Muavin, Hayvanlar�n kudurdu�unu bilirdim ama, araban�n kudurdu�unu ilk g�r�yorum... dedi �of�r, Araba de�il, i�indekiler kudurmu�, dedi, araban�n i�inde �h�zl� ya�ayan�lar vard�. H�zl� ya�ayanlar da kim? Bunlar artlar�na rahat batan, o bi�im avrat �ocuklar� olup, havadan para kazanan, baba paras� yiyen canl� bel�lard�r. Gayetle h�zl� ya�arlar... Neden mi h�zl� ya�arlar? ��nk� bu memlekette ancak bin ki�ide bir ki�i ya�ar, geri kalan� ya�amaz, ama ya�ad���n� san�r. �te o bir ki�i, ya�amayan bin ki�inin yerine de ya�ad��� i�in, bin ki�ilik birden ya�ar; yani �ok h�zl�... �imdi bu bizim eski p�sk� cankurtaran�n i�ine bin beygir kuvvetinde motor koysan nas�l olursa, i�te �yle... Yolun �b�r yan�ndan bir araba geliyordu, ama buna geliyor denilemez; havay� oyarak kur�un gibi deliyordu. Yolda bir o yana, bir bu yana d�ne d�ne zikzaklar �iziyordu. �of�r, Dursa da bu arabaya binilmez, dedi, ��nk� gelece�i �ok karanl�k. Araban�n deposuna benzin 47 yerine rak� doldurmu�lar. Yar�nki gazetelerde bir araban�n Bo�az'dan denize u�tu�unu okuruz. Yan�mda kan kaybeden yaral�, Affedersiniz ama neden bekliyoruz? diye bana sordu. Mazur g�r�n, ben konu�amam, ��nk� �l�y�m... dedim, ama sesimi duymad�. ��nk� �l�lerin sesi duyulmaz. Muavin �ok duygulu bir gen� olacak ki, yaral�n�n kurtar�lmas� i�in bi�eyler yapmak istiyor, ��rp�n�p duruyordu. Hi� olmazsa, dedi, surdan gidip bir yerden bizim hastaneye telefon edeyim de ba�ka bir araba g�nderip yaral�y� ald�rs�nlar... Bu s�z �zerine �ok g�l�n�l� bi�ey duymu� gibi, �of�r sinir bunal�mlar� i�inde kahkahalarla g�lmeye ba�lad�. O kadar g�ld� ki, g�lmekten yerlere yuvarland�. Muavin, Ne oldu? Ne var usta? Neye g�l�yorsun? diye korkuyla soruyor, �of�r �Te... te... Telefon... telefon ha...� diye bi�eyler m�r�ldanabiliyordu. Neden sonra kahkaha kas�rgas�ndan kurtulunca, Nas�l telefon edeceksin, nerden? diye sordu. Telefon yok mu? Olmaya var elbet, her yerde telefon var, edemedikten sonra... Sen telefon edip hastaneyle konu�acaks�n da, vay vay vay... O zamana kadar bu yaral�da aka aka kan kalmaz. Do�ru ya, ben �a�k�nl�ktan birdenbire bizim telefonlarla konu�ulabilir sand�m da... �of�r birden, Yahu, deminden beri biz bunlar� nas�l g�rmedik, dedi, baksana �u a�a�lar�n g�lgesinde araba 48 lar duruyor... Git bak �unlara, belki bir vicdanl�s� ��kar da yard�m eder. Muavin gidip bakt�. D�n��, �ok umutsuzdu. O arabalarda y�ksek sosyete varm� a�abey... dedi. Ne bildin? Epi dikizledim. R�ntgen sonunda, hi�birini uygunlu bir durumda g�rmedim. Demek bunlar y�ksek sosyeteden... Kaymak taba�� m� ne, i�te onlardan... Kaymak taba�� de�il o�lum, kaymak tabakas�... Evet g�rd�m, i�te �yle... Kaymak tabakas�n� g�rd�m... Ama ne kaymak .. Yoldan ge�en arabalar� durdurmak i�in uzun zaman u�ra�t�lar. En sonunda bir bo� taksi durdu. Taksinin �of�r� bizimkilerin, m�teri de�il de, kazaya u�ram� yurtta�lar� ta��yan cankurtaran g�revlileri oldu�unu anlay�nca, i�im var, m�teriye gidiyorum, dedi. Cankurtaran �of�r�, Meslekta��z, bize bu kolpolar� yapma, dedi, plaka numaran� da ald�m, gerisi senin bilece�in i�... Bunun �zerine taksi �of�r�, Haydi yine vicdan�m elvermedi, dedi, y�z papel verirseniz sizi en yak�n hastaneye b�rak�r�m. Yaral�y� arabaya koyarlarken, Olmaaaz, istemem, vazge�tim... diye ba��rmaya ba�lad�, araban�n d�emesi kan i�inde kald� be... Cankurtaran �of�r�, Sen hangi tak�mdans�n arkada�? diye sordu. Be�ikta�l�y�m. 49 F. 4 Peki be arkada�, sen Be�ikta�l� olas�n da, bu yaral�y�, hem de Be�ikta�l� olan bir yaral�y� yol ortas�nda b�rakas�n, hi� olur mu? Bu yaral� kim, diye hi� sormazs�n. Bu bizim Be�ikta�'�n sa�a���� de�il mi? Bunlar� s�ylerken de surat� g�r�nmesin diye yaral�n�n �n�ne ge�mi�ti. �of�r, Vaaay, hi� bilemedim... diye direksiyona ge�ti. Arabay� yel h�z�yla s�rerken biyandan da konu�uyordu: A�abeyci�im, �yle s�ylesene yahu... Canba� �st�ne, araba ne ki, feda olsun... Binmeden s�ylesene Be�ikta�l� oldu�unu... Sevgili E�ekar�s�, g�r�yorsun ya, �lmesine �ld�m ama, bit�rl� resmen �lemiyordum ki t�m�yle kurtulay�m. En iyi dileklerimle �lm� E�ek 50 YED�NC� MEKTUP (Taksinin elektrik dire�ine nas�l �arpt���n� anlat�r.) �ki g�z�m E�ekar�s�, Yaral� adam Be�ikta� tak�m�n�n sa�a����d�r, diye �of�r� kand�rarak taksiye att�lar. Beni de sanki canl�ym��m gibi, yaral�n�n yan�na dayad�lar. Cankurtaran�n �of�r�yle muavini de, taksi �of�r�n�n yanma oturdular. Yani arabada �� canl�, canl� olup olmad��� �imdilik bilinmeyen bir yaral�, bir de �l� olarak ben vard�m. Taksi �of�r�, Yahu, bu s�cakta �l� kokacak... dedi. Cankurtaran �of�r�, Bi�eycik olmaz, dedi, sen �u s�ca�a baksana, ne s�cak... �oktan ceset kurumu�tur bile... Dedi�i do�ru olacakt�. K��n i�i �ekilmi� tahtakurusu gibi yava� yava� kurumaya ba�lad���m� duyumsuyordum. D�sarda g�ne�in s�ca�� bir yandan, i�erde motorun s�ca�� bir yandan, sa�lar� iyice k�zm� olan araban�n i�inde biraz sonra kavrulacakt�m. Arabadan kurumu� de�il, kavrulmu� bir ceset ��karacaklard�. Araba bir dolmu� dura��ndan ge�iyordu. Durakta, sonlar� g�r�nmeyen d�rt yolcu kuyru�u vard�. Bay�ld�, bay�ld�!., diye sesler duyuldu. Trafik memuru taksiyi durdurdu, dolmu� s�ras� beklerken g�ne� �arp�p bay�lan bir �i�man adam� da bizim taksiye att�. �imdi biz araban�n arka kol 51 tu�unda bir bayg�n, bir yaral�, bir de �l�, �� ki�i olmu�tuk. Bayg�n adam, Yahu, dedi, bay�lm� numaras� yapmasayd�m, az kals�n ger�ekten bay�lacakt�m. Taksi �of�r� �i�man adam�n numaradan bay�lm� olmas�na �ok fena bozuldu. Cankurtaran�n �of�r�, ona, Ald�rma, dedi, bu s�cakta direksiyon ba��nda sinirlenmeye gelmez. Taksi �of�r� k�zg�nl�ktan burnundan soluyordu. Biri �can�m!� dese, �can�n ��ks�n!� diye �st�ne y�r�yecek. �i�man adam da gevezenin biri, �enesi bir a��ld�, hi� durmuyor. �of�rl�k s�nav�na girmi�, �� y�z ki�i i�inden �� ki�i s�nav� kazanm�. O ���n birincisi de kendisiymi�. S�navda en zor olan, zikzak olarak dikilmi� sopalar aras�nda, sopalara �arpmadan arabay� ge�irmekmi�. Bunlar� anlat�rken taksi �of�r� durmadan ba��n� k�zg�nl�kla sa�a, sola sall�yor �c�k, c�k, c�k!� diye sesler ��kar�yordu. �i�man adam, Benim diyen �of�r o sopalar� devirmeden aralar�ndan ge�emez... demesin mi! t�te bunun �zerine sabr� ta�an taksi �of�r� k�plere bindi: Neee... Ge�emez mi? Benim diyen, �of�r, �yle mi? Ben ha, ben?.. Ulan ben feri�tah�n�n dikti�i sopalar�n aras�ndan arabay� ge�iririm be!... Cankurtaran�n �of�r�, Ge�irirsin aslan�m, ge�irirsin yi�itim!.. diye onu yat�t�rmaya �al�t�k�a o b�sb�t�n parl�yordu. Ne demek? Zor mu yani? �una bak, �una!.. Ulan, ben senin gibilerini s�r�k diye dikerim de, arabay� fokstrot oynatt�rarak aralar�ndan ge�irtirim be... 52 �i�man adam k�zm�t�: Arkada�, sana ge�iremezsin demedik, ge�irirsin ama biraz zor ge�irirsin. G�ne�in s�ca��, motorun s�ca��, araba sa�lar�n�n s�ca�� �of�r�n beynine vurmu�tu. Ne... Zor ha? Ben senin gibilerini iki s�ra diker, hi� birinizin kuyru�una dokunmadan arabay� aran�zdan ge�iririm. Arkada�, sana laf dokunduran var m� �irudi? Biz sana bi�ey demedik, �Benim diyen �of�r� dedik... Nah, bu baylar da duydu. Ne demek olsun yani? Benim diyen �of�r benim i�te... Araban�n k���ndan iki parmak pay kals�n yeter, ge�iririm. Yani zor demek istedim. Hal� konu�uyor be... Bire be� korum arkada�, bire be�... Var m�s�n? * Yahu... Laf istemez... Var m�s�n? S�k� m�? Arkada�... Arkada�� yok. Bire be�, i�te o kadar... Karda��m... Uzun etme... Ulan ben o arabay� s�rat k�pr�s�nden bile ge�iririm be... �of�r k�zd�k�a k�zd�, k�zd�k�a k�zd�. Sanki h^n�en orada iddiaya girmi�ler gibi arabaya bir yol verdi ki, Allah Allah... U�uyoruz... �of�r co�tu, Bire be�!., diye ba��r�p ba��r�p gaza bak�yor. Bire be� arkada�, var m�s�n? H�rrr... Motor h�rl�yor. Araba d�md�z gitse iyi. Yollar t�kal�. �of�r, h�nerini g�stermek i�in bir yolun soluna vuruyor, bir sa�ma... Tramvay� sokuyoruz, otob�s� sa�l�yoruz, kamyonu �nl�yoruz. K�sa 53 cas�, sa�l� sollu zikzaklarla tirbu�on gibi havay� delerek u�uyoruz. Aman �arpt�k... derken, arabam�z bir yayay� sollay�p �ne ge�iyor. Tramvaya �arpmaya k�l kal�yor. Araban�n k��� iki parmak ge�sin yeter. Bire be� koymayan namussuz. Var m�s�n? K�l kalsa ge�iririm. Aman karde�im, ge�irirsin, vallahi billahi ge�irirsin... �te g�rd�k, hem de ge�irdin... �of�r k�zm� bifeez, laf anlam�yor. Arkam�zdan trafik polisleri f�rt f�rt d�d�k �tt�rd�k�e �of�r b�sb�t�n i�erliyor: Bire be� korum arkada�. Erkeksen g�ster kendini... Sen bahsi kazand�n birader... Alla�k�na yava�... ilk laf� a�an �i�man adam, S�z�m� geri ald�m! diyor. �of�r laf dinleyecek gibi de�il art�k. Yoldaki ta��tlar� s�y�ra s�y�ra gidiyoruz. �i�man yalvar�yor: Ben burada inece�im... �of�r ne laf dinliyor, ne k�rm�z� ne ye�il trafik lambas�na ald�r�yor.. Ortal��� �il yavrusu gibi da��tarak, tozu dumana katarak gidiyoruz. Var m�s�n, bire be�? Beynine s�cak vurmu� �of�r Bulgar s�n�r�nda bile duracak gibi de�il. Yahu, �unun makinas� bozulmaz m�, lasti�i patlamaz m�, benzini bitmez mi? Tersli�e bak, insan�n bir acele i�i olsa da arabaya binse her iki y�z ad�mda bir ya makinas� bozulur, ya lasti�i patlar, ya benzini, suyu, ya�� t�kenir. 54 Bire be�!., diye ba��rarak direksiyonu bir sa�a �eviriyor, bir sola d�nd�r�yor. Macera f ilmlerinde bile polis arabalar�, gangster arabalar�n� b�yle kovalayamaz. Arabadan, lastikten, frenden, tekerlekten, mot�rden o zamana kadar hi� duymad���m sesler ��k�yor. V�nnL Z�zt... Sasssst... D�rr... Jivvv. Forrr... Bir, araban�n sa�mdakiler s��ray�p solundaki lerin kuca��na oturuyor, bir solundakiler sa�dak�lerin ensesine biniyor. Karman �orman olduk. Araban�n i�inde z�pz�p gibi z�plarken, bir g�mb�rt� oldu, ba��ma bi�ey vurdu. Araba �nce �ne, sonra geriye gitti. Bir de bakt�m araba ortadan ikiye b�l�nm�. Araban�n ortas�nda bir elektrik dire�i dimdik duruyor. Direk, arabay� ortadan ikiye bi�mi�. Ben bu g�r�lt�de, bir kez daha �ld�m... Ama daha �nce �lm� oldu�um i�in, ikincisinin tad�n� pek ��karamad�m. Garipler, bir kez de�il, �st�ste �l�yorlar ki, iyicene �ls�nler; ya�arken yal�nkat, �l�rken katmerli... �i�man geveze sersemlemi� de, olanlar� hi� ayr�msamadan, Yahu, diyor, arabaya bindi�imiz zaman bu direk yoktu, nerden girdi aram�za? Taksi �of�r�, ana rahmindeki cenin gibi, bacaklar� karn�n�n i�ine b�z�lm�, yatt��� yerden h�l� ba��r�yor: Bire be� korum... Bire be�!.. Ben ha, ben?.. Ben mi ge�iremem?.. Araban�n k��� iki parmak kals�n yeter... Bu kez �ans�m varm� ki, kaza kent ortas�nda oldu. Polisler yeti�ti. Hepimizi ba�ka bir taksiye doldurdular. Bit�rl� topra��n alt�na girip, yery�z�yle 55 ilgimi kesemiyordum. �u insanlardan dirimin �ekti�i yetmezmi� gibi, �imdi de �l�m �ekiyordu. Ho��akal karde�im E�ekans�. Mutluluklar, esenlikler dilerim. �lm� E�ek 56 SEK�Z�NC� MEKTUP (�lm� E�ek'in neden �ld���ne de�gindir.) iki g�z�m karde�im E�ekar�s�, Sahi, ben sana �ld���m� anlatt�m da, neden �ld���m� anlatmay� unuttum. Bilirim, sen se�me s�zlere, �zdeyi�lere, b�y�k laflara merakl�s�nd�r. An�ms�yor musun, i�siz kald���m, s�k�nt�ya d�t���m g�nlerden birinde sana gelmi�, biraz bor� para istemi�tim. Tersli�in �st�ndeydi. Ne diller d�kt�mse de, senden metelik koparamam�t�m. B�y�k adamlardan biri ��nsan�n vermeyeni olmaz, yeter ki istemesini bilmeli� demi�. Bu b�y�k s�z� ya Molyer, ya Robesp�yer, ya kral Piyer, ya Hitler yada Mesnedi Cafer s�ylemi�tir. Ad�n�n sonunda �R� harfi olan biri ama, kim oldu�unu �imdi kestiremiyorum. i�te bu b�y�k s�z� an�msayarak, kar��nda boynumu b�k�p, Tu bi or nat tu bi!... demi�tim. Hemen a�lamaya ba�lam�, cebindeki b�t�n pa^ ralar� bana vermi�tin. Birisi ��km� �Sanat uzun, ya�am k�sa...� demi�. Ba�ka birisi �Zevklerle renkler tart��lmaz� demi�. Ne var bu s�zlerde? Ben s�ylemi� olsayd�m, bir kula��ndan girer, �b�r�nden ��kard�. Demek insansoyu s�ylenen s�z�n de�erine de�il, sesin y�ksek yerden ��kmas�na �nem veriyor. Yang�n kulesinin dire�i k�r�lsa, her �at�rt�s� bir keramet say�lacak. 57 �ok ��k�r ayr�ld���m d�nyada, salt iki t�r insan�n sorumlulu�u yok; delilerle, krallar ve cumhurba�kanlar�n�n... Salt bunlar yapt�klar�ndan sorumlu tutulmuyorlar. Diyelim ben, hi�bir yapt���ndan sorumlu tutulmuyan bir cumhurba�kan� olsayd�m da �ks�rseydim, insano�ullar�, Aman ne de�erli �ks�r�k!., diye �ks�r���m� ses band�na ge�irirlerdi. Esnemek i�in a�z�m� a�sam, Aman ne g�zel arya! diye esneyi�imi notaya almaya kalkarlard�. Dostum, biz seninle kar�� kar��ya ge�tik mi, ne b�y�k s�zleri bozuk para gibi harcamaz m�yd�k... inci de�erindeki s�zlerimiz �ak�lta�� yerine bile ge�medi. �imdi kula��n� d�rt a�! Sana �b�r d�nyadan �ok de�erli bir s�z s�yl�yorum: �Do�mak kolay, �lmek zor!� ��nk� herkesi ba�ka biri do�urur ama, herkes kendi kendine �l�r. �lmek hi� akl�mda yoktu. Ben de herkes gibi ya�amak istiyordum. Ama istemekle olmuyor... O g�n patrondan elli lira avans istemi�tim. Ne yapacaks�n? diye sormu�tu. i�imden ��eytan u�urtmas� yap�p oynayaca��m� demek geldi. Birine borcum var, sizden al�p ona devredece�im... dedim. Ne zaman? dedi. Bug�n saat ond�rtte gelip alacak. Peki, sen o zaman gel, elli liray� al!.. �imdi verseniz olmaz m�? 58 Olmaz. Neden? Filozof�a ba��n� sallad�ktan sonra ��yle dedi: i�te bunu anlayamad���n i�in iki yakan biraraya gelmiyor. D�nya h�lidir, bakars�n, senin alacakl�n saat 14'ten �nce �l�r, sen borcunu �demekten kurtulursun. D�nya halidir, bakars�n, sen �l�rs�n, ben elli liray� vermekten kurtulurum. Saat ond�rde kadar kim �le kim kala... Boynumu b�kt�m, Beyefendi, dedim, bende o �ans nerde? Hi� �ans�m yoktur. D�nya halidir bu, ne alacakl�m �l�r, ne ben �l�r�m, bakars�n�z siz �l�rs�n�z de ben sizden elli liray� al�p alacakl�ma veremem... Saat ond�rt oldu. Ne alacakl�m �ld�, ne patronum, ne de ben... Yaln�z tam o saatte patron ortadan yok oluverdi. Derdimi yanacak, i�imi d�kecek birilerini ar�yordum, ileri d��nceli, haks�zl��a kar�� �ya�as�n adalet!� diye kadeh kald�rarak isyan eden, anlay�l�, ayd�n dostlar�m�z var ya... Bir yard�mlar� olur diye onlardan birinin evine gittim. Konuklar� vard�, ev kalabal�kt�. Ba��mdan ge�enleri anlatmaya ba�lad�m. �evremi ku�att�lar, beni ilgiyle dinliyorlard�. Do�rusu anlatt�klar�m �yle ac�kl�yd� ki, anlat�rken a�lamamak i�in kendimi zor tutuyordum. Ama umulmad�k bi�ey oldu. Beni dinleyenler anlatt�klar�ma g�l�yorlard�. Hatt� g�zel bir kad�n, anlatt�klar�ma o denli �ok g�ld� ki, g�lerken, tuttu�u bardaktaki i�kiyi, omuzuna dayand��� erke�in boynundan i�eri bo�altt�. Oysa ben ne denli cidd� �eyler anlat�yordum. Beni dinlerken, Aman ne ekzantrik... 59 Aman ne tuhaf... Olur �ey de�il!.. Enteresan! Ah, ne komik... diye kahkahay� bas�yorlard�. Oysa ben �z�nt�lerimi, s�k�nt�lar�m�, k�zg�nl�klar�m�, �ektiklerimi anlat�yordum. Benim �ektiklerim onlara e�lenceli geliyordu. Aralar�nda, g�zlerinden ya� s�zan bir kad�n g�r�p de �i�te duygulu bir insan!..� diye d��n�rken kad�n, Ay �imdi bay�laca��m, g�lmekten g�zlerimden ya� geldi... dedi. Ne desem, ne anlatsam g�l�yorlard�. Ayr�l�rken, Aman �ok g�ld�k, �ok e�lendik, yar�n gece yine gelin de anlat�n! dediler. Umars�zd�m. Son bir umutla ertesi ak�am yine gittim. Her anlatt���m� g�l�n� buluyorlard�. ��lerinden biri, Ne olur art�k anlatma! dedi. �yle sevindim ki... En sonunda beni anlayan biri ��km�t�. Ben b�yle d��n�rken, Ay g�lmekten, affedersiniz, �ey oldum... �imdi bay�laca��m... demez mi! Sustum. Hepsini ��yle bir s�zd�m. Bu kez ger�ekten g�le g�le bay�lacaklard�. Ne g�l�yorsunuz? diye ba��rd�m. Ayol senin ya�am�n, her�eyin komik... B�t�n bunlar hep senin ba��na m� gelir? dediler. Kap�dan ��karken, i�erden sesleri duyuyordum: Ne de g�zel anlat�yor... Ah, pek tuhaf �eyler anlatt�. Acaba anlatt�klar� do�ru mu? 60 Yok can�m, komiklik olsun diye at�yor tabii... tki g�z�m E�ekar�s�, biliyorsun, b�t�n ya�am�m, i�te b�yle ge�ti. A�layacaklar� yerde g�lenlerin aras�nda ya�amak, g�n ge�tik�e benim i�in zorla�m�t�. �ekti�im s�k�nt�lar�, bunal�mlar� anlatamad���m i�in, dayanamay�p �ld���m� sak�n onlara s�yleme! Sonra �Aman ne ekzantrik �ey!� diye g�le g�le �atlarlar. Beni burda olsun birazc�k avutmak istiyorsan, sevgili E�ekar�s�, o sivri i�nenle onlar� i�nele, ne olursun... G�ne�te renk renk balk�yan kanatlar�ndan �perim. Sevgilerle. �lm� E�ek 61 DOKUZUNCU MEKTUP (Yaral�n�n hastaneden hastaneye dola�t�r�lmas�n� anlat�r.) Sevgili dostum, Art�k i�in sonuna geldi�imi san�yordum. Oysa daha �ook �ekeceklerim varm�, inan ki, �l�mden g�z�n� korkutmak i�in uyduruyor, abart�yor de�ilim. S�rekli �l�mden s�zediyorum diye acaba i�in karar�yor mu? Sana Tahtal�k�y'den mektup yazmaktan bir amac�m da, i�inden �l�m korkusunu silmekti. Nas�l olsa hi� kimse, hi� bir canl�, �l�mden kurtulamayaca��na g�re, �l�mden korkman�n ne gere�i var? Tahtal�k�y'den g�nderdi�im mektuplar� okurken, �l�m� bir geziye ��k� gibi, g�l�n�l� e�lenceli yan�ndan alabilirsin... Gelelim, yolculu�umuza... Yolda araban�n suyu bitmi�, motor k�zd�k�a ba�lad� su kaynatmaya... Kent d��ndaki k�rlarda oldu�umuzdan, ��� de su bulabilmek i�in k�rlara da��ld�. Muavin, uzaktan, Buldum, diye ba��rd�, burda su birikintisi var... Suyu bir kapla getirdiler. Ama konu�malar�ndan bunun su de�il, �amur oldu�unu anlad�m. Nitekim, depoya koyar koymaz �amur yine kaynad�, kaynar suda ha�lanan kurba�a yavrular� pi�mi� olarak fokurdayan sudan havaya z�plamaya ba�lad�. B�ylece arabay� bir �e�meye kadar g�t�rebildiler. Ordan su ald�ktan bir s�re sonra benzin bitti. Benzin ald�lar. 62 Derken lastik s�nd�. Lastiklere hava verdiler. Az daha gittik, lastik patlad�. Elbirli�iyle lasti�i yamad�lar. Kitaplar dolduracak maceralardan sonra en yak�n hastaneye geldi�imiz zaman �oktan gece olmu�tu. Hastanede b�t�n aramalar bo�a gitti, n�bet�i doktor bit�rl� bulunamad�. Benimle yaral�y� yanyana yer ta�lar�n�n �st�ne b�rakm�lard�. Hem�ire, hi� aral�ks�z kan kaybeden yaral�ya bakt�, Bu ne zaman yaraland�? diye sordu. Bu sorudan, yaral�ya yard�m edecekler diye umuda kap�lan cankurtaran �of�r�, ��leden �nce... dedi. Hem�ire, �imdiye kadar ni�in beklettiniz? diye cankurtaran �of�r�n� azarlad�. Kim bekletti, dedi �of�r, sabahtan beri yollarday�z. Bu zamanda insan�n acele bir i�i varsa otomobile hi� binmemeli. Hem�ire, Bu adamdan sabahten beri hep b�yle kan ak�yor mu? diye sordu. Evet, dedi �of�r. Hem�ire, g�z dokunmas�n diye kad�nlar�n yapt��� gibi, parma��n� masa tahtas�na vurarak, Ma�allah, ne kanl� adamm�, allah k�t� g�zlerden korusun... dedi. O hastanede n�bet�i doktor bulunmad��� i�in hi�bi�ey yap�lamad� Ba�ka bir hastaneye gittik. Yaral�n�n �ans� varm�, orda n�bet�i doktor bir saat kadar arad�ktan sonra bulunabildi. Zavall� n�bet�i doktor, yaral�y� muayene ettikten sonra, 63 �ok yaz�k, hi�bi�ey yapamam, dedi, ne akan, kan� durduracak, ne de duran kan� ak�tacak il�� var hastanede. Aspirin, kinin, tent�rdiyot ve pamuktan ba�ka bi�ey yok. isterseniz bunlardan vereyim, gerekince kullan�rs�n�z. Doktor, hastanesinin sayg�nl���n� kurtarmak i�in ekledi: Pek�ok il�� var elbette, �eker hastalar� i�in, kalp hastalan, romatizmal�lar filan i�in... �of�r, Adam, g�z g�re g�re �lecek... Hi� olmazsa bizim ilkyard�m hastanesine kadar g�t�rebilseydik de orda �lseydi... dedi. Doktor, �lmek i�in ha oras�, ha buras�, ne farkeder?.. dedi. �of�r, Hi� olmazsa orda daha rahat �l�rd�, dedi. Doktor, Ne zaman yaraland�? diye sordu. ��leden �nce... Hep b�yle kan kaybediyor mu? Hep b�yle de�il, birka� saat �nce daha �ok kan ak�yordu, ama aka aka gittik�e azald���ndan kan�, �imdi eskisi kadar de�il... O da �b�rleri gibi, Ma��allah, amma da kanl� adamm�! dedi. Ordan ba�ka bir hastaneye gittik. Taksinin �of�r�, sonunda paras�n� belediye hastanesinden alaca��n� ��rendi�i i�in, bizi b�rak�p gidemiyordu. Hastaneler, �l� kabul etmediklerinden, beni de birlikte, ordan oraya g�t�r�yorlard�. Yaral�n�n �ans� varm� ki, ���nc� hastanede 64 hem n�bet�i doktor, hem hem�ire, hem de gerekli il��lar bulundu. Hatt� n�bet�i doktoru, Bunlar�n ���n� bir arada bulmak �ok zordur ama, siz iyi bir g�nde geldiniz... dedi. Bu kez de, muayeneden �nce yaral�n�n kimli�inin kay�t defterine yaz�lmas� i�in kay�t memuru arand� ama, bulunamad�. �of�r, Adam �lecek, siz al�n ameliyathaneye yaral�y�, sonra kayd�n� yaparlar... diye ak�l vermeye kalk�nca, bir g�revli k�zarak, Hastane kayd� yap�lmayan hastaya kimse elini s�remez, dedi, hastan�n kayd� olmazsa il��lar�n sarf yerini g�steremeyiz ve suistimale yol a��lm� olur. Bir zaman da kay�t memuru arand�ysa da, onu bulmaya gidenler de kaybolduklar�ndan b�sb�t�n k�zan �of�r, �imdiye kadar biz bu yaral�y� s�rt�m�zda ta��yarak ilkyard�m hastanesine �oktan g�t�r�rd�k... dedi. O s�rada kay�t memuru, yatmak i�in kendili�inden hastaneye d�nd�, i�ine �pk d�k�n her insan gibi, kay�t memuru yava� yava� masas�na oturdu, �zenle g�zl���n� takt�. Dikkatle kay�t defterini a�t�ktan sonra kalemini ��kard�. Sorguya ba�lad�: Yaral�n�n ad�? �of�r, Ne bileyim efendim, dedi, ben belediyenin cankurtaran �of�r�y�m. Bu adam trafik kazas�nda ezilmi�, ald�m arabaya... Yolda araba bozuldu. Sabahtan beri dola��p duruyoruz. �te ancak buraya ula�t�k... Kay�t memuru, 65 F. 5 Peki, peki, dedi, yaral�n�n kimli�i bilinmiyor, diye yazar�z deftere, olur biter... Dedi�i gibi yazd� deftere. Muavin, �of�re, A�abey, saatlerdir bunun i�in mi bekledik? dedi. N�bet�i doktoru da, Resm� i�lem tamam ama, dedi, hi�bi�ey yapamay�z. ��nk� r�ntgen bozuk. R�ntgen filmini almay�nca da bi�ey yapamam. Madem r�ntgen yoktu, ni�in kay�t diye tutturdunuz? Bo�ubo�una bu kadar zaman kaybettik... Yan�t� ba�hem�ire verdi: Kay�t ba�ka, tedavi ba�ka... Her ay hastanemize gelen hasta say�s�n� bakanl��a bir �izelgeyle bildiriyoruz. Kay�t yap�lmazsa hem �izelge yapamay�z, hem de y�l sonunda hastaneye ka� ba�vuru oldu�unu bilemeyiz. Kay�t memuru, Hastanemizin r�ntgeni bozuk ama, dedi, kay�t i�leri �ok sa�lamd�r. Cankurtaran arabas�n�n �of�r�, taksi �of�r�ne, Arkada�, dedi, nas�l olsa sen paran� ya ilkyard�m hastanesinden ya belediyeden, yada bu yaral� adam�n bir akrabas�n� bulup ondan alacaks�n. Bizi bu saate kadar hastane hastane dola�t�r�p bir iyilik yapt�n, �u iyili�i tam yap... Hadi ilkyard�m hastanesine at�ver bizi... Ben yaral�n�n akrabas�n� nerden bulay�m yahu, param� isterim arkada�... Cankurtaran �of�r�, Kolay, dedi, paran� cebinde bil sen... Aralar�nda bir �l�n�n bulunmas� sinirlerini bozdu�undan beni bagaja t�kt�lar. 66 Taksi �of�r�, s�ylene s�ylene arabay� s�rd�. Bu kadar hastane kap�s� dola�t�k. Kimisinde hem�ire bulunmuyor, kimisinde doktor bulunmuyor. Doktorla hem�ire bulunsa il�� bulunmuyor. ��� birarada bulunsa r�ntgen bulunmuyor. R�ntgen de bulunsa, bozuk oldu�undan �al�m�yor. Sanki ilkyard�m'da bunlar�n hepsi bir arada bulunacak m�? �of�r, Bulunur, dedi, hi�biri bulunmasa bile, yaral�n�n kan akan yerini bir iple, halatla yada yatak �ar�af�yle ba�lay�p doktor yeti�ene kadar s�karlar ki, kan akmas�n� �nlesinler. S�ka s�ka hastay� bo�abilirler de ama, kan� da durdururlar... Taksi �of�r�, Ben bu i�in paras�nda pulunda de�ilim art�k, dedi, saat a�sayd�k, bu dola�maya ikiy�z lira yazard�. Ben �ok merakl� bir adam oldu�umdan, acaba hangi hastanede doktoru, hem�ireyi, il�c�, r�ntgeni hep bir arada bulaca��z diye meraktan sizi hastam hastane dola�t�r�yorum. Yoksa �oktan hepinizi arabadan bo�alt�r, c�zlam� �ekerdim. ilkyard�m hastanesinin kap�s�na gelindi. Kanlar�, otomobil d�emesini kirletmesin diye, bacaklar� araban�n penceresinden sark�t�lm� olan yaral�y� indirdiler. Ama benim t�k�l� oldu�um bagaj� a�an yok. Beni orda unuttular. Ne yapsam? �Buraday�m!� diye ba��rsam, �l� oldu�umdan sesimi duymazlar. Bagaj�n kapa��n� a��p da �of�r beni orada g�r�nce korkudan kimbilir ne yapar? Ben, ne yapaca��m diye d��n�rken ki hi�bi�ey yapamazd�m yaral�y� bir sedyeye koymu�lard� ki, arkadan canavar d�d�kleriyle birlikte bir pat�rt�d�r koptu. Bagaj�n aral�k duran kapa��n� bi 67 razc�k kald�r�p kimseye �akt�rmadan bakt�m. Gelenler, bindirilmi� polis ekibiydi. Hep birden, duran polis arabas�ndan atlay�p i�inde yaral�n�n bulundu�u sedyeyi ku�att�lar. ��lerinden bir polis, tabancas�n� �ekip, Davranmay�n! diye ba��rd�. Ba�ka bir polis, K�p�rdamay�n! diye k�kredi. ���nc�s�, Eller yukar�! dedi. Sedyeyi ta��yanlar, korkudan titreyerek ellerini yukar� kald�r�nca, sedyeyle birlikte i�indeki yaral� da yere d��p bir kez daha yaraland�. Ku�at�lm�t�k. Ku�atanlardan biri, Adaletin pen�esine d�t�n�z! dedi. Cankurtaran �of�r� azbu�uk toparlanm� olacak ki, Ne zaman d�m��z adaletin pen�esine? diye sordu. Polis ekibinin �efi olacak, Kesti�iniz kat�r nerde, �abuk ��kar�n! diye ba��rd�. �of�r, Ne kat�n? Hangi kat�r? diye kekeledi. Kat�r, at, yada e�ek... Biz sizi taa Maslak'tan beri izliyoruz. Kan izlerinin arkas�ndan geldik, yolunuzu bulduk. B�t�n istanbul sokaklar�n� kana bulad�n�z be... Demek, Maslak ormanlar�nda kat�rlar�, e�ekleri kesip kesip istanbul halk�na naili kuzu eti diye yutturuyorsunuz ha? �of�r, Ne kat�r, ne e�ek, ne at... dedi, vallahi insan... Nee? �nsan m�? Vay canavarlar!.. Ger�ek durum polis ekibine anlat�ld�. O zaman ekip �efi, 68 Ma�allah adamda amma da kan varm�! dedi. Memleketteki ge�im d�zeyinin y�ksekli�ine tan�k olacak �rneklik yaral� yurtta� sedyeyle i�eri al�n�rken ekip �efi. polislere. Nas�l olsa buraya kadar geldik, eli bo� d�nmeyelim, bir i� yapm� olal�m. Hadi �u arabay� aray�n! dedi. i�te o zaman bagajda bir �l�n�n bulundu�u g�r�ld�. Ya bu ne? �of�r. G�r�yorsunuz, bir �l�... dedi, Ama �ok u�ursuz bir herifmi�. B�t�n bel�lar hep onun �l�s�n� buraya getirece�iz diye ba��m�za geldi. Yaral�y� ba�ka yere g�t�rd�ler. B�ylece uzun yol arkada��mdan ayr�ld�m. Benim �l� oldu�um kesinlikle anla��l�nca, morga g�nderilmek �zere, hastanenin bodrumunda bir yere att�lar. Arabada �yle sars�lm�t�m ki, ta�lar�n �st�ne yorgun d��nce dal�p gitmi�im. Ah sevgili E�ekar�s�, e�er birazc�k akl�n varsa, sak�n ya�amaktan b�k�p da, �lmeye kalkay�m deme. Benim ba��ma gelenleri yaz�yorum ki sana, ya�aman�n tad�n� ��karas�n o g�zelim d�nyada. Senin, benim gibilere ya�amak zordur ama, yine de g�zeldir. Sel�mlar, sevgiler... �lm� E�ek 69 ONUNCU MEKTUP (�lm� E�ek'in Adl� T�bb'a g�nderilmek �zere hastane bodrumuna at�l��n� anlat�r.) Dostum E�ekar�s�, �lkyard�m hastanesinde beni muayene eden hekimler �l�m�m� ku�kulu buldular. Morga g�nderilmem i�in �l�m raporu verecek olan hekim, bir hem�ireye, benim ger�ekten �l�p �lmedi�imi sordu. Hem�ire, , Ben hastabak�c�n�n yalanc�s�y�m doktor bey, dedi, hastabak�c� �l� diyor. Hekim sinirlendi: Ben i�imde titiz adam�m. Bir �l�n�n iyice �l�p �lmedi�ini kesin olarak anlamadan rapor veremem. ��nk� bu zamanda ne dirilere, ne �l�lere g�ven oluyor, �ld�k diye buraya geliyorlar, biz de s�zlerine g�venip ��lm�t�r, g�m�lebilir� diye rapor veriyoruz. Sonra s�zlerinde durmay�p ya �l� y�kay�c� y�karken g�d�klan�yor, ya tabut mezara konurken gerine gerine uyan�p �Aman i�e ge� kald�m� diye tabuttan f�rl�yorlar. Hem�ire, Do�ru doktor bey, dedi, hani ge�en g�n bir ya�l� kad�na �l� diye rapor vermi�tiniz de, sonra kad�n nas�l dirilvermi�ti. Ben gelininin s�z�ne g�venmi�tim. Nas�l inanmam, muayenehaneme geldi, tam bir saat bana kaynanas�n�n nas�l �ld���n� tatl� tatl� anlatt�. Gel de inanma, o kadar g�zel kad�n ki, yalan s�yle 70 yece�i hi� akla gelir m�! Ama su� yine kaynanan�n. Seni herkes nas�l olsa �ld� biliyor, �ld� diye b�t�n resm� i�lemler yap�lm�. Konukom�u ba�sa�l���na gelmi�, a�layan a�lam�, s�zlayan s�zlam�, �stelik ben de �ld� diye rapor vermi�im. B�t�n formaliteler tamamlanm�, surda kala kala biriki dakikal�k bi�ey kalm�, topra�� �st�ne �rtt�ler mi tamam, i� bitecek... insan bu durumda oyunbozanl�k eder mi hi�! �lmeyeceksin de ne olacak sanki... Nas�l olsa sonunda �lecek de�il misin yani... Evet, arada siz mahcup oluyorsunuz. Mahcup olup da ne olacak... Ben o kad�n� ��l�d�r, �l� say�l�r� diye zorla g�md�r�rd�m. Bir hekime mi inan�rlar, yoksa ya�l�, cahil bir kad�na m�? Her k�t�l�k cahillikten geliyor. Ne yaz�k ki, halk�m�z �ok cahil. O kadar cahil ki, �l�yorlar da �ld�klerini bile bilmiyorlar, �yle insanlar var ki, �oktan �lm� olmalar� gerekirken, ya��yoruz diye ortalarda dola��p duruyorlar. Olabilir, herkes her�eyi bilmez, ama bir bilene sorup ��renmeli. Hi� olmazsa bir doktor �l�d�r diye rapor verince, insan olan art�k anlar... Bilmemek ay�p de�il, ��renmemek ay�p! Cahillik... Evet... Ama ben dirilen kad�na s�yledim. Herkes senin i�in a�lad�, s�zlad�, yand�, yak�ld�, bu kadar �z�nt� bo�a m� gidecek? Sonra sen bir kez daha �l�rsen, kim inan�r da, yeniden a�lar arkandan... Dirilmeye al�t�, yeniden dirilir, bo�una a�lamayal�m, derler. Dirilince kad�n... Ne �nemi var... D�nya t�p literat�r�, dirilen �l� hikayeleriyle doludur. Tabi� neden kad�n�n dirildi�ini t�bb� olarak a��klad�m. 71 Ba�ucumda konu�uyorlard�. Hekim, hem�ireye bir daha sordu: �imdi bu adam ger�ekten �lm� m�? Hastabak�c� �yle s�yl�yor. �a��r�n �u hastabak�c�y�! Hem�ire hastabak�c�y� �a��rd�. Beni g�steren hekim, sorusunu ona y�neltti: Bu adam i�in �l� demi�sin, �yle mi? D�n gece ben n�bet�i de�ildim doktor bey. Ama kap�c� �Bu herif �l�, bunu gusulhaneye kald�r�n!� dedi. Benim bildi�im bu. �a��r�n bana kap�c�y�! Anlad���ma g�re, hekim, hi�bir yan�lg�ya ve haks�zl��a yer vermemek i�in, �l� oldu�umu tan�klarla ispatlamak istiyordu. Hem�ireye anlatt�klar�ndan bu sonucu ��kard�m. Ben mesle�ime ��k bir insan�m. Benim yerimde ba�ka bir doktor olsa, adam�n nabz�n� yoklar, kalbini dinler... Ben bunlarla yetinmem, adam�n �ld���ne �� de tan�k bulurum ki, ilerde ne olur ne olmaz, ba��m derde girmesin... �ok olaylar ge�ti ba��mdan da... Daha yeni staj yapt���m g�nlerdi. Hastanede n�bet�i oldu�um bir gece arkada�larla iyice i�tik. Beni hastaneye getirmi�ler ama, nas�l geldi�imi hi� hat�rlam�yorum. Gen�lik... Terslik bu ya, sanki zaman�ym� gibi, benim n�bet�i oldu�um o gece hastalardan ��� �lm�. �Doktor bey, �� hasta �ld� dediler. �Allah su�lar�n� ba��las�n...� dedim. Ba�ka ne diyeyim? �l�leri hayr ile anmal�. N�bet�i hem�ire �Muayene edip rapor vermeyecek misiniz?� dedi. Haaa, muayene... �yle yaa... tyi ama, i�kiyi �ok ka��rm��m, bende yerimden kalkacak hal yok. Neyse hastabak�c�lar kollanma girip beni zorla kald�rd�lar, �l�n�n elini elime ald�m, 72 nabz�na bakt�m. Aaaa, Allah Allah... �l�n�n nabz� �ok �iddetli at�yor, ��b�r �l�y� getirin!� dedim. Onun nabz� da �yle... ���nc� �l�n�n nabz� da at�yor, ���n�n nabz� da 90. �Aman bunlar �lmemi�, ��� de a��r hasta. �abuk bunlar�n s�rtlar�na saatte bir aspirin s�r�n, birer tane de tent�rdiyot i�irin!� Ben sarho�lukla ne s�yledi�imi biliyor muyum... Hem�ire �Aspirini i�irsek de tent�rdiyotu s�rsek nas�l olur?� dedi. ��yi olur� dedim, �iyi olmaz.� dedi. �Neden?�, ���nk� aspirin b�sb�t�n kalbi �al�t�r�r...� ��yleyse aspirin yerine kinin verin dedim. Hem�ire �Kinin de �yledir efendim� demez mi!.. Tepem att� art�k... �Yahu, bunca y�ll�k hem�iresin, surat�ma ne bak�p duruyorsun? Nab�z d��recek bir il�� bilmiyor musun, ver �u adamlara...� diye ba��rd�m. Hem�ire �Ben hastalan�nca annem �hlamur i�irirdi, isterseniz �hlamur vereyim� dedi. �Hah, �ok iyi... istersen �hlamur i�in bir de re�ete yazay�m...� dedim. �Re�ete istemez, ��nk� hastanenin eczac�s� yok. Ben kar�� bakkaldan sevab�ma al�r�m� dedi. O gitti. Ben uyumu�um. Sanki r�yadaym��m gibi, �Yemiyorlar doktor bey!� diye birisi uyand�rd�. �Kim yemiyor?�, ��l�ler �hlamur yemiyorlar...� Bir de gidip bakt�m ki, hastabak�c� kad�n, merkebe yonca verir gibi, kuru �hlamur yapraklar�yle �i�eklerini �l�lerin a��zlar�na t�k�t�r�yor. �Sen bunu kaynatmad�n m�? Ihlamurun suyu i�irilecek!� dedim. �Hem�ire han�m, kaynat�lacak demedi bana� demesin mi! �Sen Ihlamur nas�l verilir, bilmez misin?� �Efendim, ben ev i�i bilmem de...� �Nerde Hem�ire?� �Odas�nda yok..� Ben yine uyuyakalm��m. Aradan ne kadar ge�ti bilmiyorum, bir ses: �Doktor bey �l�ler �hlamur i�miyor...� Daha neler, �l�ler �hlamur i�er mi!.. Ben sarho�luk biyandan, uyku sersemli�i biyandan. ��.r 73 leyse i�ne yap�n!� dedim. �Ne i�nesi yapay�m?� dedi. �Hastanede hangi i�ne varsa ondan yap�n� dedim. �Hastanede �engelli i�neden ba�ka i�ne yok...� dedi. �Sen o �engelli i�neyle kombinezonunun ask�s�n� tuttur da sarkmas�n!� dedim. O s�rada hastane k�tibi geldi, �Doktor bey, �l�leri deftere hangi hastal�ktan �ld� diye i�leyeyim?� dedi. �Onlar �l� de�il, ya��yor� dedim. �Aman efendim, ya�ayamazlar... ��nk� ��� de ameliyatta �lm�t�.� dedi. �Nabz� at�yor bunlar�n...� diyerek, �l�lerden birinin elini muayene i�in elime al�nca k�tip kahkahay� bast�. �Aman doktor bey, siz �l�n�n nabz� diye kendi nabz�n�z� muayene ediyorsunuz!� Tuuu, ben sarho�lukla, sa� avucuma sol elimi al�yormu�um. i�te o g�nden beri ne zaman bir �l� raporu verecek olsam, �l�n�n ger�ekten �l� oldu�una biriki de tan�k bulundururum. Hekimin �a��rtt��� hastane kap�c�s� gelmi�ti. Kap�c�ya, beni g�sterip sordu: Ger�ekten �l� �lm� m�? �lm� beyim, hem de adamak�ll� �lm�. Nerden belli? Belli olmaz m� doktor bey, ben otuz y�ld�r bu hastanenin kap�c�s�y�m, elimden ne �l�ler geldi ge�ti... Bir �l�ye bakt�m m�yd� ne i� yapt���n�, ka� para kazand���n�, ka� ki�i besledi�ini ��p diye anlar�m. Ben art�k �l� sarraf� olmu�um. S�yle �yleyse, bu ne kazan�yormu�? Ta� �atlasa ayda d�rty�z lira... Nerden anlad�n? Baksan�za beyim, onun da boynuyla belinin inceli�i bir. Nerdeyse belinden kopacak. Ne i� yap�yormu�? 74 Ne i� yapt���n� bilmem, ama �ok yorucu bir i�... Hem de kalabal�k ailesi var. Avurdu avurduna g��m�, g�zleri i�eri ��km�... En az�ndan sekizon ki�iye bak�yor. Onu nerden anlad�n? Omuzlar�na baksan�za zavall�n�n, nas�l ��km�. Ne kadar a��r y�k ta��d��� belli i�te... �stelik namuslu adam da... O nerden belli? �lm� ya... Namuslu olmasa �l�r m�yd�? O da ya�ard� �b�rleri gibi. Do�ru yahu... Hem de zeki bir adam.., Hepsine peki ama, zeki oldu�unu nerden anlad�n yahu? Baksan�za doktor bey, herifin �l�s� bile nas�l alayl� alayl� g�l�yor. Demek bu adam�n �ld���ne tan�ks�n sen de... Evet... Neden �ld���n� de bilebilir misin? Bizim hastane k�tibi, neden �ld��� belli olmayanlar i�in deftere �Sefaleti fizyolojiyeden �ld� diye yazar. Besbelli bu da ondan �lm�... S�ylediklerin do�ru ama, bana bu adam�n �l�m� biraz ku�kulu geldi. Neme gerek, ben �st�me sorum alamam, havale edeyim gitsin benim ba��mdan... �l�m nedeni bizi ilgilendirmez, �lm� ya yeter... Morgda neden �ld���n�, poliste de kimin �ld�rd���n� ��rensinler. ��ime �yle bir korku girdi ki, E�ekar�s�, bu hekim beni acaba nereye havale edecek? ister misin, r�vetsiz, iltimass�z bir garip ki�inin evrak� gibi beni h�k�met dairelerinde masadan masaya havale etsinler... 75 Hekim, Ben bunu adl� t�bba havale edeyim de i� sa�lam olsun... dedi. Aman bu da iyi... Ya beni �Daha ya�amak zorundad�r, �l� say�lmaz!� diye hastaneden kap� d�ar� etseydi! Beni, Adl� T�bb'a g�nderilmek �zere, hastanenin bodrumuna ba�ka �l�lerin aras�na b�rakt�lar. Buras�, �l�lerin koku�mamas� i�in �ok so�uk bir yerdi. Biz �l�lere s�cak da, so�uk da v�z gelir. i�te b�yle sevgili E�ekar�s�, gelecek mektubumda da adl� t�pta ba��ma gelenleri anlat�r�m. Sevgilerle �lm� E�ek 76 ONB�R�NC� MEKTUP (Y�ksek tabakadan bir beyfendinin kendini �ld�r' meyi nas�l ba�ard���n� anlat�r.) Sevgili E�ekar�s�, �lmeye �lm�t�m, evet, ama bit�rl� �resmen� �lemiyordum. Bu sat�r� yazarken sesini duyar gibiyim: �Bu bizim �lkemizde �resmen� ya�amak da. �resmen� �lmek de zordur.� diyorsun. Is�s� s�f�ralt� olan hastane bodrumunda bika� �l� daha vard�. Sa� yan�mda ortaya�l� bir �l� erkek, sol yan�mda bir ya�l� �l� kad�n vard�, �l� erke�e sordum: Siz neden �ld�n�z beyfendi? Beyfendi dedim, ��nk�, �l�yken bile adam�n kart z�ppeli�i belli oluyordu. Soruma yan�t beklerken, y�z�n� buru�turup ba��n� �te yana �evirdi. Kendikendine s�ylendi�ini duyuyordum: ��lmeyi i�te bunun i�in sevmiyorum, �l�nce, insanlar aras�nda s�n�f fark� kalm�yor. Burda hep bir araday�z! Efendi de, u�ak da, kendini bilen de, bilmeyen de... Ne insanlar var yani, daha tan�mad���m adam, bana neden �ld���m� soruyor... �lmek bi�ey de�il de, g�rg�s�zlerin aras�nda kalmak felaket...� Sol yan�mdaki ya�l� kad�n, Beyfendi y�ksek sosyetedendir... diye f�s�ldad�. Kendimi tan�tmadan, damdan d�er gibi soru 77 sordu�um i�in utand�m. Az sonra kendimi tan�tt�m, ��lm� E�ek� s�z�nden irkildiyse de, yine te�ekk�r etti. O da kendini tan�tt�. Mesle�inin ne oldu�unu pek anlayamad�m. Anlayabildi�ime g�re, her i�i yapabilip de hi�bir i� yapmayan biriymi�. Bu kez nas�l �ld���n� kendili�inden s�yledi: �ntihar ettim. insan�n kendini �ld�rmesi kolay m�? Soruma, sanki ona sormu�um gibi, ba�ka bir gen� �l� yan�t verince, y�ksek sosyeteli yine k�zd�. Gen� �l� s�ze kar�m�, anlat�yordu: �ntihar, ya�amaktan bile zor. Ben �nce kendimi denize atmay� d��nm�t�m. Denizle �epe�evre �evrili koca �stanbul'un Anadolu yakas�n�, Rumeli yakas�n� ba�tan sona dola�t�m, kendimi denize atacak kadarl�k olsun bo� bir k�y� par�as� bile bulamad�m. �stanbul'un b�t�n deniz k�y�lar�n� zenginler zaptetmi�ler: Yal�lar, villalar, gazinolar, kay�khaneler, bah�eler, �zel r�ht�mlar... Y�ksek sosyeteli �l�, pis bir koku al�yormu� gibi y�z�n� buru�turup �c�k c�k c�k...� diye sesler ��kar�yordu. G�zelim memleketi ya�anmaz hale getiren i�te b�yleleri... diye s�ylendiyse de, gen� �l� ald�rmay�p s�z�n� s�rd�rd�: Bir de �Burdan denize girmek yasakt�r�, �Burdan ge�mek yasakt�r� yaz�l� levhalar dikip �zel yasaklar koymu�lar. O da yetmemi�, �K�pek Var� yaz�l� levhalar... K�pek de�il, canavar... Hadi bakal�m, s�k�ysa ge� de kendini denize at... Denizde bo�ulmak ba�ka, kendini az�l� ite par�alatmak ba�ka... K�peksiz, yasak levhas�z bir yal� bulup sahibine, belki halden anlar diye �Surdan kendimi denize atmama insanl�k ad�na izin verir misiniz efen 78 dim...� dedim. Adam ���tler vermeye ba�lad�. Hi� bu g�zelim, bu ya�an�las� d�nya b�rak�l�r da intihar m� edilirmi�! Bana bah�esindeki �i�ekleri, a�a�lar�, havuzu, mermer kapl� yal�s�n� g�sterip ��u g�zelli�e bak...� diyordu. Yani, bir intiharl�k bir deniz k�y�s� bulamad�m. Bir plaja gitseydiniz... dedim. Siz �oktanberi plajlara gitmemi� olacaks�n�z. Sonunda, bir plaja gidip derin bir yerinden denize atlamay� d��nd�m ama, nerde... Plajlarda, kalabal�ktan denizi bulabilirsen bul... Plaj�n iskelesinden atlad�m, d�t���m yerden, alttan �����...� diye bir ses... Bal�klama, adam�n g�be�inin �st�ne dalm��m. Vapura binip kendimi denize atay�m, dedim. O da olmuyor. Bikez vapurlar �yle kalabal�k ki, girince k�m�ldayam�yorsun ki, vapurun k�pe�tesine dek gidebilesin. Gitsen bile, kalabal�ktan s�yr�l�p kendini denize atam�yorsun. Atmaya kalksan kendini, elin, kolun, aya��n, birinin bir yerlerine tak�l�yor. Tak�lmasa da, atsan kendini denize, ya havadayken tutuyorlar, ya denizden yakalay�p ��kar�yorlar. S�z�n k�sas�, istanbul'da, denizde bo�ulmak olas� de�il... Bu kez kendimi zehirlemeyi denedim. En etkili zehir ald�m, ama �lmedim. Daha �ok zehir i�tim. Yine �lm�yorum. B�rak �lmeyi, zehir ald�k�a g�nden g�ne g�c�m art�yor. Bir tan�d�k hekime, zehirlenmeyen insan olabilir mi, diye sordum. Olurmu�, istanbul'un kimi yerlerinde oturanlar zehirlenmeye ba���kl�ym�lar. Birikmi�, koku�mu� ��pler, ta��tlar�n sald�klar� gazlar, bacalardan ��kan dumanlar, yollardan kalkan tozlar, pis su birikintileri, �amurlar, insan� �yle zehirlermi�, zehire al�t�r�rm� ki, art�k en kuvvetli zehir bile v�zgelirmi�. Hele Hali� k�y�s�nda oturanlar, denizden t�ten zehir bu 79 �usundan zehire �yle al��rlarcn� ki, yan�l�p da yollar� temiz haval� bir a��kl��a d�se, temiz havadan bo�ulurlarm�. Y�ksek sosyeteli, �imdi anlad�n�z m� neden kendimi �ld�rd���m�? dedi. Anlayamam�t�m. Art�k bizim �lkemiz, ya�anmaz oldu... dedi. Neden? diye sordum. Demindeberi adam� dinlediniz... B�yle insanlarla bir arada ya�anabilir mi hi�... Hi�kimse kendi yerini, haddini bilmiyor. Herkes, kendi toplumsal yerini bilmeli, ona g�re davranmal�... Ba�lar ayak, ayaklar ba� olursa toplum tepetaklak gelir... Geldi de... Kendimi �ld�rmemin neden i�te bu... Nas�l �ld�rd�n�z kendinizi? Sekreterimle birlikte... Bo�az'dan arabayla d�n�yorduk geceleyin. Anl�yorum, dedim. B�ylece kaza s�s� verdik, dedi. Toplumsal yerini bilmeyen kaba insanlar aras�nda ya�amak istememi� olan y�ksek sosyeteli. �ld�m, yine kurtulamad�m; daha da k�t� �imdi, �l�ler aras�nda s�n�f fark� da yok... diye ekledi, �l� y�z�n� buru�turdu. Sevgili E�ekaras�, gelecek mektubumda da �b�rlerinin neden �ld�klerini anlat�r�m. G�zlerinden �perim. �lm� E�ek 80 ON�K�NC� MEKTUP (Aile �erefine uygun g�zel g�r�n�ml� mezar yeri arand���m anlat�r.) Sevgili dostum E�ekar�s�, Mektuplar�m seni s�kt� m� bilmem. Belki i�inden �Art�k resmen �lse de kurtulsam� diye ge�iriyorsundur. Ah bir resmen �lebilsem, ben de kurtulaca��m, siz de... Ama daha �nce de yazd���m gibi ne kolay kolay ya�an�yor, ne de kolay kolay �l�n�yor. Belki kolay �l�necek ama, �lmenin resm� i�lemi uzun s�r�yor, �l�nce de art�k resm� i�lem kal�r m�, deme... �lsen de var. �lmesen de... �l�ler i�in resm� i�lemlerin ne oldu�unu, hastane bodrumundaki �l� arkada�lar�mdan ��rendim. Bir �l�y� iki hademe d�ar� ��kar�rken yan�mda yatan bir �l� kad�n, Ne �ansl� adam, dedi, buraya daha d�rt g�n �nce getirmi�lerdi, bug�n g�t�r�yorlar. Bizim de i�lemlerimiz bitse de bizi de g�t�rseler. Ama belki de bu adam�n tavsiye kart� vard�r. Kad�na, Aman teyze, siz ne s�yl�yorsunuz, dedim, biz hepimiz �l�y�z, �l�lerin �ans�, tavsiye kart�, i�lemi olur mu hi�! Olur elbet, dedi, siz yeni geldi�inizden bilmiyorsunuz. Beni al�n ele... Tam �ld���m g�n beni askere �a��rd�lar. Ben g�lmeye ba�lay�nca ya�l� kad�n, 81 F. 6 �����t!.. dedi ta�k�nl�k yapmay�n! �l�lere, diriler gibi ta�k�nl�k yak�maz. �yi ama siz en a�a�� altm� ya��n�zda g�steriyorsunuz, �stelik kad�ns�n�z. Altm�yedi ya��mday�m. Askere almamalar� i�in �nce ya��m� �ocuklar�m tan�klarla ispat edecek. Sonra da kad�n oldu�um mahkeme karar�yla belgelenecek. Ondan sonra da �ld���m ortaya ��kacak. Yoksa askere alacaklar beni. Peki �ocuklar�n�z neden u�ra�m�yor? �ok u�ra�t�lar. Altm�yedi ya��mda bir kad�n oldu�umu ispat ettiler ama, �l� oldu�umu ispat etmek, i�lerine gelmiyor. Neden? ��nk� k�m�r k���d� benim �st�me Yeniden k�m�r belgesi ��karman�n ne zor oldu�unu bilmiyor musunuz? Benim her k� bir ton kok k�m�r� almaya hakk�m var. �ld���m anla��l�rsa, bizim k�m�r k���d� yanacak. Evdekiler de kimbilir ka� k� so�ukta titreyecekler. K�m�r alabilmek i�in benim �ld���m� a��klamak istemiyorlar. A��klamazlarsa beni askere alacaklar, �ld���m� ispat edemezlerse, bu kez miras�m� alamayacaklar, i�te b�yle bir k�rd���m... �ocuklar�m da �a��rd�. Mirastan m� ge�sinler, k�m�r k���d�ndan m�, yoksa beni askere mi g�ndersinler... Bit�rl� karar veremediler. Buy�zden bekleyip duruyorum i�te... Burada g�rd�klerinin hepsinin ayr� bir i�lemi var. Bak, �u delikanl�y� g�r�yor musun? �lmeden iki g�n �nce tutuklanmas� i�in karar ��km�. �imdi �ld��� ispat edilebilirse, tutuklanmaktan kurtulacak. Buy�zden bekliyor burada... Tutuklanmaktan kurtulmak i�in, yalandan �ld�m diye yere uzanmad��� nerden belli?.. Doktorlar anlamazlar m�? 82 Aman o�lum, doktorlar diriden anlam�yorlar, �l�den ne anlas�nlar... Bak, �u duvar�n dibinde yatan kad�n, tam dokuz kez �lm�, dirilmi�. �Art�k bu d�nyada ya�anmaz, tad� tuzu kalmad�...� diye boylu boyunca yere uzan�yormu�. Tam g�meceklerken, �lmekten cay�yor, kalk�yor aya�a... Ben olsam doktorlar�n yerinde, hemen g�m�veririm. Ayol doktorlar�n ba��n� ka��yacak vakitleri yok... Her sabah hastaneye gelip, saat ondan onbire kadar hastalar� seyrediyorlar. Onun i�in i�te bu kad�n� burada bekletiyorlar ki, iyicene �lm� m�, yoksa yar�m yamalak m� �lm�, anla��ls�n diye... i�lemi tamamlan�nca g�mecekler. O s�rada kal�n bir ses, �lem uzun s�r�yor, dedi. Bakt�m, sonundaki kellifelli bir �l� konu�uyor. Siz de mi cM�n�z? dedim. Tok, sert bir sesle Hay�r, ben �lmedim, vefat ettim, dedi. Siz hi� gazete okumaz m�s�n�z? Okurum Benim vefat etti�imi gazetelerde okumad�n�z m�? B�t�n gazetelerde vefat�m hakk�nda iki�er... S�z�n� kesip, Yaz� m� ��kt�? diye sordum. Hay�r, iki�er sayfal�k vefat il�n�m ��kt�. Ailem gazetelere bir il�n verdi, ortaklar�m bir il�n verdi, kurucusu oldu�um �irketler de birer il�n verdi. �nsan k�r olsa bu kadar il�n� g�r�rd�. G�z�mden ka�m�. �yle g�zel vefat il�n� vermi�ler ki... inan�n, vefat etti�ime sevindim, il�n akl�mda... Bak�n ezbere okuyay�m size... 83 ��ak ac� bir kay�p� bir tanesinin ba�l��� b�yle. Birininki de �E�m bir ziya. .� ...�Babam�z, e�imiz, kay�nbiraderimi?;, o�lumuz, damad�m�z, memleketimizin tan�nm� i�adamlar�ndan, Algetir �irketinin kurucusu, Gelal �irketinin ortaklar�ndan, Sadrazam Sulu S�leyman Pa�an�n ahfad�ndan, Mahmut Pa�a'nm torunu, Kas�m Pa�a'n�n yi�eni, Bayram Pa�a'n�n damad�n�n karde� �ocuklar�ndan...� Adam boyuna sayacakt�. Ben, Zat��linizi tan�d�m Beyefendi, zahmet etmeyin, anla��ld�, siz de onlardans�n�z... dedim. Adam, s�z�n� uzatt�: �trtih�li d�r� beka eyleyip rahmeti rahmana kavu�mu�tur. Ebedi istirahatg�h� olan...� Tan�d�m Beyefendi! diye ba��rd�m. Tan�d�m.. Sizin ne i�leminiz var da burada bekliyorsunuz? Mezar bulam�yorlar. Aile mezar�m�z var tabi�, ama eski bir mezarl�k oras�, �imdi oraya yoksullar� g�m�yorlar. Yeni mezarl�kta benim i�in mezar yapt�r�lacak ama l�ks s�n�f yerlerde bo� mezar yeri kalmam�. Herhalde bilirsiniz, �imdi mezarlar, karaborsada... Karaborsada olmayan mezarlar da var ama, yerleri iyi de�il. Ailem be�enmedi. G�zel g�r�n�ml� bir mezar yeri ar�yorlar. �ld�kten sonra g�r�n�m�n�n ne �nemi var? Benim i�in de�il, gelen ziyaret�iler i�in... Akrabalar�m, ellerinde �i�ekler, mezar�m�n ba��na geldikleri zaman, g�zel bir g�r�n�m kar��s�nda duygulan�p a�lamak istiyorlar. �Bu g�zel d�nyay� nas�l b�rakt�n da gittin!...� diye, benden �ok kendilerine a�lamalar� i�in, mezar�m�n, g�r�n�m� g�zel bir yerde olmas� gerekir... Mezar�m k�t� bir yerde olursa, bu d�nyan�n nesine a�las�nlar... Ama yaln�z bu de�il, tabi� ailemizin de �erefi var. Ailem, 84 �erefimize uygun bir mezar�m olsun, istiyor. Ortada, �erefimiz s�zkonusu olunca, mezar yerini de mutlaka karaborsadan almak zorunday�z. Yaln�z bu kadar da de�il... Bundan �� ay �nce, bizim ralnbimiz olan bir �irketin kurucusu �lm�t�. Ona karaborsadan �ok pahal� bir mezar yeri buldular. �imdi ben ondan ucuz bir yere g�m�l�rsem, hem ailemin �erefi iki paral�k olacak, hem de bizim �irketin ticar� itibar� d�ecek. Anlad�n�z m�? i�te buy�zden, ortaklar�m da �ok pahal� bir mezar yeri ar�yorl^. Bulamad�lar m�? Bulamaz olurlar m�? Amma da yapt�n�z,,, Karaborsadaki mezar yerlerini bizim �irket sat��^ alm�t�. Yani ben alm�t�m. Karaborsa mezaryer�eri elimizde. Ama beni hemen g�merlerse, karaborsan�n de�eri d�er, i�i uzat�yorlar ki, rekl�m olsun da, mezar yerlerinin fiyat� arts�n... Anlad�n�z m�? Anlad�m Beyefendi... Sevgili karde�im E�ekar�s�, yaz�lacak daha neler, neler var burada, �l�ler d�nyas�n�n, dirilerinki^den kal�r yeri yok. Aras�ra d��n�yorum, ne yapsan^ diye, �lmekten caysam m� dersin? �lmenin bu cien�i zor bir i� oldu�unu bilseydim, bu i�e hi� giri�mezdim. �u i�lemlerim bitse de, hay�rl�s�yla resmen d^ �lsem, geni� bir soluk alaca��m. Aman karde�im E�ekar�s�, �leceksen zaman�nda �l, yoksa bu gidi�le, b�t�n mezar yerleri karaborsaya binece�e benz^r 0 zaman ne yapars�n? �lemezsin bile karde�im. G�zlerinden �zlemle �perim. Sevgi ve sel�mlar �lm� E�ek 85 ON���NC� MEKTUP (G�len, a�layan, d��nen �l�lere de�gindir.) Azizim E�ekar�s�, insan �lse bile dirilerin elinden kendini kurtaram�yor, i�imden �Yeter art�k, g�m�n de kurtulay�m!� diye ba��rmak geliyor ama, �l�n�n sesi ��kmaz diye sesime kimse kulak asmayaca��ndan ba��rm�yordum. Hastanenin bodrumunda, g�m�lmek, te�rihhaneye g�nderilmek, kimliklerinin anla��lmas�, yada ku�kulu g�r�len �l�m nedenlerinin saptanmas� i�in morga g�nderilme s�ralar�n� bekleyen benim gibi bi�ok �l� var. Bu �l�ler aras�nda ��� �ok ilgin�ti. Bunlardan biri durmadan g�l�yor, biri boyuna a�l�yor, biri de biteviye d��n�yordu. Buraya beni att�klar�ndan beri hi� durmadan g�len �l�n�n yan�na gittim. Ba��lay�n bay�m, neden bu kadar �ok g�ld���n�z� merak ettim... Karde�im E�ekar�s�, bir �l�n�n g�lmesi �ok tuhaf oluyor, �lm� birini g�z�n�n �n�ne getir, hem �lm�, hem de kat�la kat�la g�l�yor. G�len �l�, g�lmekten bana yan�t veremiyordu. Kurulmu� bir kahkaha makinas� gibi g�lmekteydi. Kas�klar�n� tutarak g�l�yor, g�zlerinden ya�lar geliyor, aradabir. Ay bay�laca��m... Aman... �f!... diye sesler ��kar�yordu. 86 G�ld�, g�ld�, g�lmesi hi� aras�z s�rerken, kesik kesik anlatt�: G�l�nmeyecek gibi de�il ki... Sabah� �lece�im gece, kar�mla tiyatroya gitmi�tik. Kar�m �oktan beri, �Bir tiyatroya gidelim, bir komedi seyredelim de i�imiz a��ls�n� deyip duruyordu. Ben de komedi oynanan bir tiyatroya iki bilet ald�m. Kar�mla tiyatroya gittik. Perde a��l�r a��lmaz g�lmeye ba�lad�k. Aman pek g�l�n�l� bir komediydi... Nas�l g�ld�k anlatamam... G�lmekten bo�ulacakt�k. Yaln�z, �ok tuhaf, seyirciler aras�nda bizden ba�ka g�len yoktu. G�lmek ��yle dursun, �o�u a�l�yordu, ���nc� perdenin ortalar�na do�ruydu, seyircilerden biri, Bay�m, rica ederim yeter, g�lmeyin art�k!... dedi. Kar�m benden �nce davran�p,
Neden g�lmeyecekmi�iz, para verdik, param�zla de�il mi?... dedi.
Oyunun aras�nda bizi salondan ��kard�lar. Bizim g�lmemizden tedirgin olanlar, Neye g�l�yorsunuz? diye ba��r�yorlard�. Ben de onlara, Neden g�lmeyelim, biz buraya komedi seyretmeye geldik... Elbet g�leriz... dedim. Ne komedisi dediler, burda komedi de�il, dram oynuyor... Biz komedi oynand���n� iddia ederken, onlar da dram diye iddia ediyorlard�. Bize, Anlay�s�zlar! diye ba��rd�lar. Ben de onlara, As�l anlay�s�z sizsiniz... Komedi seyrederken a�l�yorsunuz... dedim. Sahnede oynanan oyunun komedi mi, dram m� oldu�unu anlamak i�in, piyesin afi�lerine bakt�k. 87 Afi�te �dram� yaz�yordu. O zaman yanl�l�k anla��ld�. Ben komedi tiyatrosuna bilet alacakken, yanl�l�kla dram tiyatrosuna bilet alm��m. Kar�mla ben, sahnedeki oyunu komedi diye seyretti�imiz i�in, boyuna g�l�yorduk. Orada bulunan bir tiyatro ele�tirmeni ��yle dedi: �Hakl�s�n�z, siz bu tiyatroya komedi seyretmek i�in para verip gelmi�siniz. Verdi�iniz bilet paras�n�n hakk�n� almak, daha do�rusu ac�s�n� ��karmak i�in, ister istemez g�lmek zorundas�n�z. Paray� verip bilet ald���n�z anda, g�lmek i�in ba�tan karar vermi�siniz. Ama a�layan seyirciler de hakl�. Onlar da a�layabilmek i�in para vermi�ler, paralar�n�n hakk�n� ��kar�yorlar. Ba�tan karar verdikleri i�in durmadan a�l�yorlar. Ne siz oyuna g�l�yorsunuz, ne onlar seyrettikleri oyuna a�l�yorlar. Sahnede oyun olmasa, hatt� perde a��lmasa da tiyatro perdesi r�zg�rdan k�m�ldasa, siz, �Aman ne komik!� diye g�leceksiniz, �b�rleri de, �Aman ne ac�kl�!� diye a�layacaklar... Neden bizim oyun yazarlar�m�z�n komedi diye yazd�klar� a�lanacak piyeslerini g�rmek i�in halk tiyatrolara dolu�ur da, bir de �stelik kahkahalarla g�ler?.. Ne yaps�n zavall� halk, bikez ba�tan �Seni g�ld�rece�iz� diye paras�n� alm�lar. Tiyatro seyircileri, tiyatroya girerken de�il de, tiyatrodan ��karken bilet paralar�n� vermi� olsalard�, bakal�m o s�zde yazarlar�m�z�n komedilerine bitek seyirci g�lebilir miydi?� G�len �l�, Anlad�n m� neden g�ld���m�, dedi, hah, hah, hah... Ay bay�laca��m... �nsanlar ne enayi oluyorlar... Ay g�lmekten �atlayaca��m... Ne g�l�n�l� komediydi, h�l� g�l�yorum... hah, hah, hah... hih hih hih... hoh hoh hoh... 88 Boyuna a�layan �l�n�n yanma gittim Sizin, neden a�lad���n�z� anlad�m san�yorum, dedim Herhalde siz de �lmeden �nce yanl�l�kla gitti�iniz tiyatroda, komediyi dram sanarak seyretmi�sinizdir... A�layan �l�, i�ini �eke �eke g�zlerini, burnunu sildi, Hay�r, dedi, ben a�lamayay�m da kim a�las�n?.. Ben ya�arken �Do�ru Yol� gazetesini okurdum. Big�n bu gazetenin k�e yazarlar�ndan biri �B�y�k kayb�m�z� ba�l�kl� bir f�kra yazm�t�. O g�nlerde �ok �nemli, �ok de�erli birisi �lm�. F�kra yazan, i�te o adam� anlat�yordu. Ya�am�mda bu denli ac�kl� bir yaz� okumad�m. A�lamaktan yaz�y� bit�rl� sonuna dek okuyam�yordum. Her s�zc���n� okurken, g�zya�lar�n� sel gibi ak�yordu. F�krac�, �Sen �l�ms�zs�n! Seni insanl�k unutamayacak!.. Senin insanl��a hizmetin...� diye yazm�t�. Bu yaz�y� bitirdi�im zaman do�ru gazeteye ko�tum, f�krac�y� buldum. �Birisinin, benim �l�m�mden sonra da bu kadar g�zel bir yaz� yazaca��n� bilsem, hemen �imdi �l�r�m...� dedim. Yazar �Bunun i�in hi� merak etmeyin, bedeli kar��l���nda hert�rl� yaz� yaz�l�r...� dedi. �stedi�i �creti de �dedim. �l�n�n a�lamaktan g�zleri kanlanm� ve �i�mi�ti. Kendinize yaz�k, a�lamay�n... dedim. Nas�l a�lamam dedi, i�te �ld�m... Ama arkamdan iki sat�rc�k bile yazmad�. Bo�u bo�una �lmek insana dokunuyor. �l�m�nden sonra �ok ac�kl� yaz� yaz�lan adam kimmi�? diye sordum. G�zya�lar�n� silen �l�, Bilmiyorum dedi, tan�d���m kimse de�ildi... Ama mersiye o kadar ac�kl�yd� ki... Ben de o zaman merak edip ona buna �Kimdir bu adam?� diye sormu�tum; tan�yan hi�kimse ��kmam�t�. �imdi neden a�l�yorsunuz? Art�k �lm�s�n�z... Nas�l a�lamam... �len o adam i�in �Do�ru Yol� gazetesinde yay�nlanan yaz� hi� akl�mdan ��km�yor. O yaz� akl�ma geldik�e, kendimi tutam�yorum, a�l�yorum. Hep b�yle a�layaca��m i�te... Biteviye d��nmekte olan �l�n�n yanma gittim, Ba��lay�n, dedim, buraya geldi�ini? g�nden beri hep d��nmektesiniz de, ne d��nd���n�z� merak ettim. insan m�y�m, de�il miyim diye d��n�yorum... dedi. Nas�l olur, insans�n�z elbet... dedim. Ben de �yle san�yordum ama hi�kimseye insan oldu�umu ispat edemedim. Anlatay�m size... �imdi biz burada ba��rsak, �a��rsak, ya�amakta olan insanlar bizim sesimizi duyarlar m�? Duymazlar... ��nk� biz �l�ce ba��r�r�z, �l�ce konu�uruz. Ya�ayanlar da �l� dilini anlamazlar. D�nyada ya�arken de b�yle oluyor. Bi�ok insan ba��r�yor, ��rp�n�yor, a�l�yor, ama seslerini duyuram�yorlar. ��nk� b�ylelerinin ya�ay�p ya�amad�klar� belli de�ildir, bizden ayr�mlar� yoktur. N�fus say�m�, se�imlerde oy verme zaman�, vergi �deme y�k�m�, askerlik gibi yurt g�revleri d��nda insandan say�lmazlar, �u �l�s� kandilli d�nyada. �Sen de insan m�s�n?� diye sorunca, g��s�n� gere gere, �Evet, insan�m!� diyebilecek ka� ki�i vard�r? Herhangi bi�ey olman�n ko�ulu var. �nsan olma 90 nm ko�ulu da insan gibi, insanca ya�amakt�r. Beni her gitti�im yerde, �Sen de insan m�s�n!� diye horlad�lar. Ya�ad���m s�rece bu soruya yan�t veremedim. Hi� durmadan ya�amaya �al��p �abalad���mdan, insan olup olmad���m� d��nmeye de hi� zaman�m olmam�t�. �ok ��k�r �ld�m de, d��nmeye zaman bulabildim, i�te �imdi bunu d��n�yorum: Ben d�nyadayken insan m�yd�m, de�il miydim?... D��ne d��ne bu soruya yan�t bulabildiniz mi? dedim. Hay�r, dedi, boyuna d��n�yorum, d��n�yorum, i�inden ��kam�yorum. �nsan olsayd�m, insan gibi, insanca ya�ard�m ve ba�kalar� sesimi duyard�. Ama insan olmasayd�m, bitak�m insanlar benden, kendileri i�in oy istemezlerdi, g�rev istemezlerdi, vergi istemezlerdi, �dev istemezlerdi. D��n�p duruyorum, bit�rl� ��zemiyorum bu sorunu. D��nen �l�y� dinledikten sonra beni de bir d��ncedir ald�. Biz de ya�ad���m�z s�rece sesimizi duyuramayanlar tak�mu�dan�z. �ark�lar�m�z sessizdi, i�imizden s�ylerdik... i�te b�yle sevgili karde�im E�ekar�s�. Bu mektubumu okuduktan sonra senin de d��ncelere dalaca��n� san�yorum. Belki de komedi diye bilet al�p, verdi�in para bo�a gitmesin diye, seyretti�in dramlara g�l�yorsundur. Belki de tan�mad���n kimselerin �l�mlerine yaz�lan a��tlar� hat�rlay�p a�l�yorsundur. Ya�ad���m g�nlerde bana �Dilini E�ekar�s� soksun!� diyenlere �ld���m� haber ver de, art�k rahat rahat k�na yaks�nlar. Mutluluklar, esenlikler dilerim. �lm� E�ek 91 OND�RD�NC� MEKTUP (Bir gen� erkek �l�s�n�n bir yasl� kad�n �l�s�yle de�i�ti�ine de�gindir.) Can arkada��m E�ekar�s�, Bilirsin, kimi evrak bir dairenin bir masas�na tak�ld� m�, art�k orda g�nlerce aylarca kal�r da kal�r. Biz de hastanenin bodrumunda tak�l�p kald�k. Bir sabah kap� a��ld�, �l�ler sevin�le, Te�rihhaneye gidiyoruz, te�rihhaneye... diye ba�r�t�lar. Yazm�t�m, �l�lerin seslerini diriler duymaz; t�pk� d�nyada ger�ekten ya�ayanlar�n, kendilerini ya��yor sananlar�n seslerini duymad�klar� gibi... ��eriye iki hademeyle orta ya�l� bir k�yl� girdi. K�yl�, Nirde benim o�lum? diye ba��r�yordu. Hademelerden biri, O�lunu yimedik ya, dedi, ne ba��r�p duruyon?... Hastane go�u�lann�n he� birinde yo�usa, belle ki burdad�r. K�yl�, Goz g�re g�re getti ye�it o�lum... diyordu. Hastaneye yat�rd�m. Burda yok, diyorlar. Ba�ka yire yat�rm�s�nd�r, diyorlar. Fele�imi �a��rd�m. Hademe, Goca �stanbul'da hastane bi dene mi? Bar�ya yat�rd���n nirden belli? Buras� panga gibi bi 92 yer... Beylik yatak �ar�aflar�ndan, g�l�flardan gayri he� bi emanet burdan gaybolmaz... dedi. �b�r hademe, Bur�ya yat�rsan burda olur yimedik ya senin o�lunu... Gap�lar da gapal�, u�amaz ga�amaz... dedi. K�yl�, Ben o�lumu bur�ya yat�rd�m, dedi, l�meresi bilem var... �te!.. Hademe, k�yl�n�n elinden numara yaz�l� ka��d� al�p, oraya yat�r�lm� �l�lere bakmaya ba�lad�. Bir �l�n�n bas�nda durup, i�te o�lun... dedi, burdan he� bi�ey gaybolmaz, dimedim mi sana... Alt�n gosan kimse almaz. Panga gibi bi hastane... O�lum, o�lum deyi ba��r�p duruyon... Hastanede adam aramak, piyango listesinde l�mere aramak gibidir. �lkin amortiye bakaca��n, sonra ikramiyelere... Hastaneye girdin mi, ilkin �l�lere bakaca��n, bulamazsan go�u�lardaki dirilere bakaca��n... Hastanenin de bi usul� var. K�yl�ye, o�lu diye, benim yan�mda yatan ya�l� kad�m g�steriyorlard� Adam bakt�, bakt�, Bu benim o�lum de�el... dedi. Hademe k�zd�: Ne dimek?.. Biz yalan m� diyoruz be... �te l�meresi dutuyo... K�yl�, Allah Allah, dedi, yahu bu bizim o�lana he� benzemiyor. Hastanede ne gader yatt�? Bu cuma iki hefte olcak. Hademe ba��n� sallad�: Lahavle... Garda��m bura hastane. Hastanede bir adam iki hefte yatar da gayri tan�n�r m�? Pa 93 ral� yirde yatsa �i�manlar tan�man, paras�z yirde yatsa zay�flar tan�man... Bura nire? Hastane... K�yl� bit�rl� inanam�yordu: Bil�der, biz bu o�lan� bi kerem do�du�unda, do�umevinde gene gar�t�rd�yd�k. Orda da bi gar��kl��a geldi, o�lan deni�ti Bi de burda o�lan�n �l�s�n� deni�tirmiyelim. Vebali benim boynuma... Bah bil�der, l�meresi dutuyo i�te... K�yl�, ya�l� kad�n�n �st�ne e�ildi, Amanm��... diye ba��rd�, yahu bu bizim o�lan de�el t�be... Bu bi avrat yahu... Gocam� bir avrat. Hademe ��yle bir d��nd�: Yahu, sincik yeni bi ameliyat ��kt� irkekler avrat oluyo, avratlar irkek. Adam�n cinsini cibilliyetini deni�tiriyorlar. Senin o�lan�n tedavi diyerekten cinsini deni�tirmedikleri nirden belli? K�yl� bit�rl� inanam�yordu: Gozel bil�der... Hepisi eyi... Vel�kin bizim o�lan yirmisindeydi. Bu bi gart gartolo� avrat... Allah Allah... Ya�am� be... Doktor milleti bu senin o�lunu gencecikken �ld�recek de�iller ya... Kinini, aspirini dayay�p ya�atm�lar, ehtiyarlat�p sonunda �ld�rm�ler gardas�m. Al �unu be bil�der, al da g�t�r burdan... K�yl�, o�lu diye ya�l� kad�n� kucaklad�. Aman o�lum, ah o�lum... Sen he� bi tan�nmaz olmu�sun... Vah o�lum!... diye d�v�nmeye ba�lad�. iki hademe ya�l� kad�n� sedyeyle al�p d�ar� ��kard�lar, �l�lerden biri, Yahu, dedi, �u kad�n�n �ans�na bak... Kur 94 tuld� gitti i�te. Bir k�yl� de ��k�p, anam yada kaynanam diye beni al�p g�t�rse, ne olur... Konu�an �l�ye, K�yl�n�n o�lu ne oldu biliyor musun? diye sordum. �nceki g�n te�rihhaneye g�t�rd�ler, bir daha da ordan getirmediler, dedi. Doktorlar delikanl�n�n neden �ld���n� merak etmi�ler de... Bana kal�rsa, bizim insanlar�n neden �ld�kleri de�il, neden ya�ad�klar�, neden �lmedikleri daha merakl�. De�il mi? Sevgili karde�im E�ekar�s�, oralarda neler olup bitti�ini, benim i�in neler dediklerini �ok merak ediyorum. �Yeri doldurulmaz bir kay�p� m� diyorlar, yoksa, �Bir mikrop eksildi� mi? Ne derlerse desinler, ikisi de k�lah�ma... �ld�m ya, ben ona bakar�m. Arkada kalanlar �atlas�nlar k�skan�l�klar�ndan. Ben yine �ndeyim... Sahi akl�ma geldi, �u bizim bir �air dostumuz vard� hani, ad�n� unuttum, h�l� ya�ad���n� m� san�yor enayi?... Ho��akal karde�im E�ekar�s�... Karde�in �lm� E�ek 95 ONBE��NCt MEKTUP (Morgdaki e�lenceli ya�ant�ya de�gindir.) Dostum E�ekar�s�, Sonunda Adl� T�bb'm morguna getirildim. B�y�k bir salon kadar geni� bir buzdolab� d��n; i�te �yle bir yer morg. Bu morg salonuna, bir giri�ten ge�iliyor. Morgun bir kap�s�ndan te�rihhaneye, yani �l�lerin kesilip bi�ilip par�a par�a do�rand��� yere giriliyor. Te�rihhanede, �l�n�n, neden �lm� oldu�u ara�t�r�l�yor. Te�rihhaneden ba�ka bir kap�yla da b�y�k bir havuza ge�iliyor. Ne havuzu, de�il mi? Suyu ila�l� bir havuz... Kesilip bi�ilen �l�lerin kol, bacak, kafa gibi organlar� bu havuzun il��l� suyuna at�l�yor. Morgun plan�n� neden bunca ayr�nt�l� yazd���m�, sonra anlayacaks�n. Beni, �teki �l�lerin aras�na, yere daha yeni yat�r�p gitmi�lerdi ki, az sonra i�eriye be�alt� ki�i girdi. Konu�malar�ndan, bunlar�n morgun hekimleri ve �al�anlar� oldu�unu anlad�m. Havuzun dibindeki �atlaklardan ila�l� su s�z�yormu�. Havuzun nas�l onar�laca��n� konu�uyorlard�. Daha �nce bika� kez onar�m i�in buraya ustalar gelmi�. Ama benim de yere uzat�l�p yat�r�lm� oldu�um salondaki �l�leri g�r�nce, i�i de, ayg�tlar�n� da, gere�lerini de orda b�rak�p ka��yorlarm�. Konu�tuklar� �uydu: �l�leri g�stermeden havu 96 zun �atlaklar�n� nas�l onartacaklard�? O b�y�k havuzun iki kap�s� varm�, �l�lerin bulundu�u salona a��lan kap� kapat�lacakt�. Usta ve i��iler, �l�leri g�rmeyecekti. Havuzun bulundu�u odan�n bir ba�ka kap�s� daha vard�. Usta, kullan�lmayan bu ikinci kap�dan i�leyecekti. Bu karar� ald�ktan sonra ��k�p gittiler. �� g�n kald�m o morg denilen koskocaman buzdolab�nda. B�t�n ya�am�mda hi� o �� g�nk� kadar e�lendi�imi, g�ld���m� ans�m�yorum. Ailesinden biri kaybolanlar, yak�nlar�ndan birinin �ld�r�ld���nden yada bir kazayla �ld���nden ku�kuya d�enler, yitik yak�nlar�n� aramak i�in Adl� T�bb'a ba�vuruyorlard� Onlara, morgun kap�s� a��l�p ordaki �l�ler g�steriliyordu. Bir de, kimli�i bilinmeyen �l�lerin, kimliklerinin saptanmas� i�in, cesetler isteyenlere g�sterilmekteydi. Buy�zden s�ks�k so�uk salonumuzun kap�s� a��l�yor, ziyaret�ilerimiz geliyordu. Yere uzat�lm� �l�ler tefti� ediliyor gibiydi. Gelenler, e�ilip y�z�m�ze do�ru uzan�yor, arad�klar� ki�i olup olmad���m�z� anlamaya �al��yorlard�. Arad�klar� �l�y� bulurlarsa, cenaze t�reni yapmak i�in al�p g�t�r�yorlard�. Beni de bika� kez az kals�n al�p g�t�receklerdi. Evinde �� k���k �ocu�unu y�z�st� b�rak�p ka�an bir kad�n�n kocas�, cesedime sahip ��kar gibi olduysa da, morg kayd�nda erkek oldu�um yaz�l� oldu�undan �l�m� ona vermediler. On�� ya��ndaki evlatl��� evden ka��p kaybolmu� bir kad�na, annesi b��aklanarak �ld�r�lm� bir kad�na g�sterdiler; hi�biri beni be�enip se�medi. Morg �al�anlar�ndan biriyle bir gen� adam bulundu�umuz salona girdi. Konu�malar�ndan anlad���m �uydu: t� saati bitmi�ti. Adl� T�bb kapanmak 97 F. 7 �zereydi. Ama bu gen� adam, �len yi�eninin cesedini tan�mak i�in �ok uzaktan gelmi� oldu�undan ba�hekime �ok rica etmi�, kendisine bu satte �l�ler aras�nda yi�eninin cesedini aramas�na izin verilmi�ti. Morgun �al�an�, elektrik lambalar�n� yakm�, gen� adama yi�enini aramas�n� s�yledikten sonra �ekip gitmi�ti. Gen� adam y�rekliymi�; buraya gelenlerin �o�u gibi korkmad�. Korkusuzca �l�lerin aralar�nda dola��p yi�eninin cesedini arad�, �l�lerin y�zlerini incelemesi uzun s�rd�. ��nk�, trafik kazas�na u�ram� �l�lerin y�zlerini se�meye �al�mas� zor oluyordu. Bulamad� yi�enini. Umutsuzca kap�y� y�r�d�. Ama kap�dan ��kamad�; ��nk� morgun bek�isi, i�erdeki delikanl�y� unutup koca demir kap�y� kilitlemi�ti. Gen� adam, demir kap�y� yumruklad�, yumruklad�... Bo�una. O korkusuz adam, �yle bir korkuya kap�ld� ki, g�r�lecek �eydi... Sanki, kap�y� biz �l�ler kapam��z gibi, bizden yana gelemiyor, hatta bakam�yor, hayk�r�p duruyordu. Birden sustu. Ne �l�lerden, ne ondan ��t ��k�yordu... Aram�za yeni bir �l� getirilirse ancak o zaman kap� a��l�rd�. O zamana dek bu gen� adam korkudan ��ld�racakt�. ��ld�rma�a bile so�uktan donard�. ��erisi eksi onbe� derece... Gen� adam, yine de y�rekliymi�; salt y�rekli de�il, ak�ll�ym� da.. Titriyor, o �l� sessizli�inde �enelerinin tak�rt�s� yank�lanarak b�y�yordu. Neyse ki teknik bilgisi varm�. C�gara paketini a�t�, paketin jelatin ambalaj ka��d�n� ��kard�, havaso�utma makinesinin bir yerine jelatin k���d�n� sokup kontak yap�nca makine �al�mad�/so�uma da durdu. Ama yine de i�erisi bir canl� i�in so�uk say�l�rd�. Gen� adam, donmamak i�in, �l�lerin aras�nda sabaha dek ko�up durdu. Ama as�l e�lence sabahleyin ba�lad�. Canl� adam� i�erde unutup ka 93 p�y� kitleyerek gitmi� olan bek�i, sabahleyin kap�y� a��p da, kar��s�nda bir canl� adam g�r�nce, �l�lerden biri canland� san�p ba��rarak ka�maya ba�lad�. Gen� adam da, yeniden kap�y� kilitleyip gidecek diye, Dur aman yahuu... Dur! Ben �l� de�ilim, dur!... diye ba��rarak, bek�inin arkas�ndan ko�tu. Gen� adam, kap�y� kapamas�n diye bek�inin �n�ne ge�ince, bu kez bek�i ters yana ka��yordu. Cesetlerin aras�nda bir kovalamacad�r gidiyor. Aman ne e�lence... Ah sa� olsayd�m da doya doya g�lebilseydim. Neyse, ba�ka �al�anlar girdi i�eri de, durum anla��ld�, ama bek�inin dili tutulmu�, kekeliyor, konu�am�yordu. Morgta e�lencemiz hi� bitmiyordu. O sabah, havuzu onarmaya bir ustayla iki i��i gelmi�ti. Bizim oldu�umuz salondan havuza ge�ilen kap� kapat�ld���ndan usta cesetleri g�rm�yordu. Ustay� g�rm�yorduk ama, keyifli bir adam oldu�unu t�rk� ����rarak �al�mas�ndan anl�yord��k. ��ilerle ustan�n konu�malar�n� da duyuyorduk. Usta, i��iye havuzdaki suyu bo�altmas�n� s�yledi. Ne bilsin zavall� usta, havuzdaki suyun dibinde, par�alanm� kafa, kol, bacak gibi insan organlar�n�n unutuldu�unu... ��i'nin ���l���n� duyduk: Aman ustaaaa... Ko�!.. Havuzun suyunu bo�alt�rken i��i, eline gelen bi�eyi kavray�p �ekmi�. Evet �ekip d�ar� ��karm� ki, birisiyle tokala��rm� gibi, eliyle havuzun dibindeki bir ba�ka eli kavramam� m�: �stelik, tokala�t��� el, �ektik�e kendine geliyor, kopuk bir kol... Usta, dur aman, derken bir insan kellesi suyun y�z�ne ��km�... ��rak korkudan bay�l�p havuzun i�ine, kesik kollar�n, bacaklar�n, g�vdelerin aras�na d�m�. 99 Zavall� i��i, ila�l� suda ay�l�p da, yan�nda o insan par�alar�n� g�r�nce yeniden bay�l�yormu�... Ustay� sorarsan, ���l�k ���l��a ka�m�. Biz onun ���l�klar�n� duyuyorduk. Sonra havuzun oldu�u yere, hekimler, �al�anlar, i��iler geldi. Usta, �al�mam, ne verseniz �al�mam... deyip duruyordu. Ben morgda kald���m s�rece, te�rihhanenin havuzunu onartamad�lar. Daha sonra herhalde onar�lm�t�r. Morgda �yle e�lenceli ge�ti ki zaman�m... Sen de olsayd�n, iyice tad�n� ��kar�rd�k bu e�lencenin. Ya ordaki �l�lerin ba��ndan ge�enler! Ne ilgin� ve ne g�l�n� olaylar... Salt onlar� dinleyebildi�im, �l�lerle konu�abildi�im i�in, �lm� oldu�uma bile sevindim. Yaz�k ki morgda ancak �� g�n tuttular. Ordaki b�t�n �l�lerin ser�venlerini dinlemek isterdim. Gelecek mektubumda, �l�lerden dinledi�im o ola�an�st� olaylar� da anlat�r�m. Dost�a duygular ve en iyi dileklerimle. �lm� E�ek 100 ONALTINCI MEKTUP (Seksend�rt ya��ndaki bir erkek yahudinin nas�l �ocuk do�urdu�unu anlat�r.) �ok sevgili E�ekar�s�, �l� deyip de ge�me... insan�n �l�s�, dirisinden daha g�r�lt�c� pat�rt�c� oluyor, �l�ler �yle ba��ra �a��ra konu�up tart��yordu ki, morgda sanki k�yamet kopuyordu. �zellikle geceleri g�r�lt�m�z daha da art�yordu. ��nk�, biz �l�ler uyumad���m�zdan, geceleri canl� insanlar uyuyunca bizim sesimiz b�sb�t�n b�y�yordu gecenin sessizli�inde. �yi ki diriler, �l�lerin seslerini duymuyorlar. Yoksa, morgdaki g�r�lt� pat�rt�m�z� duysalar, ayakland���m�z�, ba�kald�rd���m�z� san�rlard� da, �ld�kten sonra da ba��m�z derde girerdi. Morgdaki g�r�lt� pat�rt�m�z, kavga filan de�ildi, daha �ok �akala��p g�l��p e�leniyorduk. �akalar�m�za, hatta konu�malar�m�za bile kat�lmayan �ok ya�l� bir adam vard�. Hi� konu�maz, hep susard�. K�m�ldamadan, ta�lar�n �st�ne b�rak�ld��� gibi yat�yordu. Yani �l� deyince ne anl�yorsan i�te �yleydi. Kim oldu�unu merak ettim. Dost�a sorular�ma yan�t bile vermedi. Ordaki �l�ler de O'nu tan�m�yorlard�. Zay�f, uzun boylu bir ya�l�yd�. Avurdu ��k�k, kemiklerine yap��k derisi �illiydi. Y�z�n�n derisi pul puldu. Ellerindeki, bileklerindeki, boynundaki 101 mor damarlar pullu pullu ve �illi derisinden p�rtlam� ve �r�mcek a�� gibi her yan�n� sarm�t�. Bu mor p�rtlak damarlar, renkli haritalardaki akarsulara benziyordu. �ok uzam� t�rnaklar�n�n i�i kir doluydu. B�yle biri �stelik ya�l� bir �l� olunca daha da i�ren� g�r�n�yordu. Ak�am �st� morga getirilen bir �l�, o ya�l� �l�y� tan�yormu�. Yeni getirilen, ya�l� �l�y� g�r�nce, Aaa, Efrayim de burda!.. dedi. Yeni getirilenle hemen yak�nl�k kurup ya�l� �l�n�n kim oldu�unu ��rendim. Bu kirli t�rnaki� ya�l� �l�, Efrayim ad�nda �ok zengin bir yahudiymi�; hem de say�l� zenginlerden... Seksend�rt ya��ndaym�. Tepeba��'ndaki sahibi oldu�u apart�man�n en �st kat�ndaki dairesinde tekba��na ya�arm�. Kar�s� �ieli yirmi y�l� ge�mi�. Bana bunlar� anlatan, zengin Yahudiyle ayn� semtte oturdu�u i�in y�llardan beri O'nu �ok iyi tan�yormu�. Zenginin mal� z���rd�n �enesini yorar, derler ya, ne do�ru... diyordu, Efrayim'in zenginli�i de konukom�unun derdi olmu�tu. Bek�r ya�ard�. Hizmet�isi bile yok... Art�k cimrili�inden mi, ba�ka bir nedenden mi, bilmem... Ama bis�r� akrabas� vard�; o kadar �ok akrabas� vard� ki, geldikleri zaman hepsi birden Efrayim'in geni� apart�manma s��maz, i�eri girmek i�in epiycesi sokak kap�s�nda kuyru�a girerdi. Eh, insan ne kadar zengin olursa, akrabas� da o kadar �ok olur, de�il mi? Akrabalar� Efrayim'i aman ne �ok severlerdi; bu sevimsiz herifi hem de... Kad�n akrabalar, bu pinpona, sen bakacaks�n yok ben bakaca��m diye kavga ederler, birbirlerine girerlerdi. Bu herifin evi�lerini g�rmek, temizli�ini yapmak, �ama��rlar�n� y�kay�p �t�le 102 mek i�in akraba k�zlar evine dolard�. Seksend�rt ya��ndaki Efrayim d�nyaya kaz�k �akacak de�il ya, nas�l olsa bug�n yar�n �lecek... Bu akrabalar, s�zde Efrayim'e yard�m etmek, O'nun i�lerini g�rmek bahanesiyle �mutlu �l�m an�n� bekliyorlard�. Niyetleri hi� de k�t� de�ildi. Gezete�ere hemen �Ac� bir �l�m� ilan�n� ko�turacaklar, �l�m haberinin alt�ndaki uzun akraba listesinin aras�na kendi adlar�n� da soku�turacaklard�. Bu konu�kan �l�ye, Nas�l olsa akrabalar� olduklar�na g�re, onlara da miras d�zecek. Ne diye evine dolu�uyorlard�? Bir an �nce �ls�n diye mi? diye sordum. Efrayim'in g�z�ne girmek i�in birbirleriyle yar��yorlar... dedi. Neden? Neden olacak, evet, Efrayim �ok zengin bir ya�l� ama, ne de olsa o da az�ok insan... Kendisine kim iyi bakarsa, ona miras�ndan daha �ok �ey b�rakmak i�in vasiyet edebilir, �yle de�il mi? Bir sabah, Efrayim'in akrabas�ndan bir kad�n erkenden gelip kap�s�n� �al�yor, �al�yor, i�erden sesyok... Kad�nda bir sevin�, bir sevin�, sanki �ark� s�yl�yormu� gibi keyifle a�layarak hayk�r�yor: �M�sy� Efrayiiim...� K�t� haber �abuk duyulur ya, zaten akrabalar� aportta bekliyor, doluyorlar apart�man kap�s�na... Bana olay� anlatan, istanbul'daki Yahudi miletinin yar�s�ndan �o�u ordayd�... diyor. Karakoldan �a�r�lan polisler kap�y� k�rarak a��yorlar. Evet, sonunda o �mutlu �l�m� gelip �atm�. Ne iyi... �l�m�nden sonra Efrayim'in vasiyeti ortaya ��k�nca, akrabalar da birbirine girmi�. Kimi akrabalar�, Efrayim'in �l�m�n� ku�kulu bulmu�lar. 103 Zehirlenerek �ld�r�ld�, diye ortaya bir laf at�lm�. �ntihar m�, kaza m�, cinayet mi, do�al �l�m m�? Akrabalar ortal��� iyice kar�t�r�nca belediye hekimi de sorumu �st�nden atmak i�in, �l�m nedeninin anla��lmas� i�in Efrayim'in cesedini Adl� T�bb'a g�ndertiyor. Efrayim'in �l�s�n�, beni getirmeden �nce getirmi�lerdi morga. Buy�zden ka� zamand�r morgta oldu�unu bilmiyordum. Efrayim'i tan�yan �l�, �u, i�e bak�n yahu, dedi, �ld�kten sonra Efrayim'le burda bulu�acakm��z... Da� da�a kavu�maz, insan insana kavu�ur, derler ya... Efrayim'in �l�m�nden �� g�n sonra da ben �ld�m, burda yine bulu�tuk u�ursuzla... Sevgili E�ekar�s�, buraya dek anlatt�klar�mda hi�bir ola�an�st�l�k yok; ola�an�st�l�k bundan sonra ba�l�yor. Biz �l�ler morgta yatadural�m, �l�m nedeni anla��lmak i�in s�ras� gelenler, bulundu�umuz salondan al�n�p te�rihhaneye g�t�r�l�yordu. Te�rihhaneye g�t�r�lenlerden kimisi geri getiriliyor, kimisi getirilmiyordu. Efrayim'i g�t�rd�klerinden iki saat sonra geri getirmi�lerdi. Ondaki de�i�ikli�i o g�n ak�ama do�ru ilk ayr�msayan ben olmu�tum. O s�ska ve upuzun adam�n karn� davul gibi �i�mi�ti, �l�n�n karn� �i�er mi? �i�ermi�. Burda uzun zaman kalm� olan biri, kar�n bo�lu�unda olu�an gazlar y�z�nden kimi �l�lerin kar�nlar�n�n �i�ti�ini s�yledi. �l�m nedeni anla��lm� olacakt� ki, o g�n Efrayim'i morgtan al�p g�t�rd�ler. Adl� T�bb'm, �l�n�n g�m�lebilece�i m�saadesi al�nd�ktan sonra, cenaze t�reni yap�lmak �zere Efrayim'in �l�s�n� sinagoga g�t�rm�ler. �te ne olmu�sa sinagogtaki cenaze t� 104 reninde olmu�. B�t�n bu olanlar� bize Efrayim kendisi anlatt�. ��nk�, morgtan g�t�r�ld�kten birka� saat sonra Efrayim'i geri getirip mermer �zerine b�rakm�lard�. Efrayim'in karn�n�n �i�i inmi�ti. Morgun g�revlileri, �st�ne siyah bir bez �rt�p Efrayim'i �yle yat�rm�lard� mermer �st�ne. Biz. o siyah �rt� alt�ndaki Efrayim'in salt y�z�n� g�rebiliyorduk. Daha �nce kimseyle konu�mayan Efrayim'in �enesi d�m�t�. Zaman zaman a�layarak, zaman zaman g�lerek ba��na gelenleri anlat�yordu. Sinagog, Efrayim'in akrabalar�yla t�kl�m t�kl�m doluymu�, Efrayim'in �l�s�n�, sinagogta �l�lerin konuldu�u yere koymu�lar. Haham dualar okuyarak, Efrayim'in �l�s�n�n a�z�ndan ka��kla su ak�t�yor, biyandan da �teki eliyle boynundan kar�n bo�lu�una do�ru s�vazl�yormu�. Dinleyen merakl�lar sorunca Efrayim, Yahudi cenaze t�renlerinde, �l�n�n �teki d�nyaya i�i temiz gitmesi i�in haham�n cesedi b�yle s�vazlad���n� s�yledi. Haham, Efrayim'in a�z�na biyandan su ak�t�p, biyandan da bast�ra bast�ra boynundan bacaklar�na do�ru s�vazlarken s�vazlarken, hi� umulmad�k, duyulmad�k ve tarihte g�r�lmemi� bi�ey olmu�... Efrayim'in o �i� karn�ndan birden bir �ocuk p�rtlay�p d�ar� f�rlam�... Haham, duas�n� kesip �ocu�a bakakalm�... Efrayim'in sinagogu dolduran akrabalar�nda �nce bir �a�k�nl�k sessizli�i, sonra da konu�malardan tam bir havra curcunas�... Sevgili E�ekar�s�, akrabalar�n�n, �l�s�n�n ba��ndaki konu�malar�n� Efrayim bize nas�l anlatt�ysa, ben de sana �ylece yaz�yorum. 105 Kalp durmas�ndan �ld� dediler ama, gebe kald��� i�in �lm�... �a��rd�n m� be, Efrayim day�m erkek, hi� gebe kal�r m�? Erkek merkek, kalm� i�te... �ocuk do�mak i�in yol bulamay�nca i�erde �lm�... �ocuk �l�nce Efrayim amcam da �ocuktan zehirlendi demek... Hayda be... Olur mu �yle �ey... Baksana �ocuk en az bir ya��nda var... �yleyse karn�nda b�y�m� eni�temin... Erke�in �ocuk do�urdu�u tarihte g�r�lm� m�? Ama bu mucize... Efrayim day�m hermafrodit olamaz m�? O zaman kendikendini gebe b�rakm�t�r. O s�rada akrabadan ya�l� bir kad�n a�layarak, Erkekti, erkekti... Her bak�mdan sapma kadar erkekti... deyip duruyormu�. Diyelim erkek de gebe kal�r, diyelim kendikendini gebe b�rakt�, diyelim mucizedir, ama Efrayim eni�tem seksend�rt ya��ndayd�... Yani o ya�tan sonra do�urmas� ay�p m� demek istiyorsun?... Belki de ameliyatla cinsiyet de�i�tirmi�tir... Yok daha neler... Seksend�rt ya��nda adam�n cinsiyeti kal�r m�? Kalm� i�te... Hepimizin g�z� �n�nde do�urmad� m�? A�lay�p duran o akraba kad�n hi� durmadan, Erkekti, erkekti .. Sap�na kadar erkekti... diye s�yleniyormu�. 106 Cesedinin ba��nda, nas�l olsa �l�ler duymaz diye Efrayim'in akrabalar� b�yle konu�up dururlarken, bika� akraba da ��yle f�s�lda��yorlarm�: �yi ki �ocu�u do�urmadan Efrayim amcam �ld�. Allahtan be... Ya �lmeseydi de �ocu�unu do�ursaydi... Ya �ocuk ya�asayd�... O zaman yand�kd� i�te... Efrayim day�m�n b�t�n miras� �ocu�una kalacakt�... Acaba �ocuk kimden?.. Bu son konu�malar� bize iletirken Efrayim �z�nc�nden a�lam�t�. Neden a�lad���n� soran ordaki bir �l�ye, ��yle dedi: Keski do�ursayd�m da, miras�m kalmasayd� o u�ursuz o�lu u�ursuz akrabalar�ma... Haham, �l� Efrayim'in do�urdu�u �l� �ocu�u ne yapaca��n� bilemiyor. Sonunda, do�urdu�u �l� �ocu�uyla birlikte Efrayim'i morga geri g�ndermeye karar veriyorlar. Efrayim'in aram�za geri gelmesi bundanm�. Kahkahalarla g�lerek Efrayim'i dinlemi�tik ama, i�in i�y�z� neydi, hepimiz bunu merak ediyorduk. Efrayim'in anlatt���na g�re, i�in i�y�z� ��yleymi�. Yak�n akrabalar�n�n �l�m�n� ku�kulu g�r�p de morga g�ndermeleri �zerine, �l�m nedenini saptamak �zere Efrayim'i te�rihhaneye g�t�rm�lerdi ya... O zaman te�rihhanede iki �ocuk �l�s�yle bir kad�n �l�s� daha varm�. Adl� T�bb'm uzman hekimleri te�rihhaneye gelip cesetleri kesip bi�erek muayene etmi�ler, �l�m nedenlerini saptad�ktan sonra raporlar�n� yazmak i�in gitmi�ler. Te�rihhanede, 107 oran�n �al�anlar� kalm�. Onlardan biri, kad�n�n cesedinin karn�n� yarm�, iki �ocuk cesedinden birini kad�n�n karn�na t�kt�ktan sonra, kar�ndaki koca yar��� kaba diki�lerle dikmi�. Ondan sonra, Ya bu �ocu�u ne yapaca��z? diye �teki �ocuk �l�s�n� g�sterip arkada�lar�na sormu�. Biri, Onu da ihtiyar yahudinin karn�na sok! de yince, bu i�de art�k uzmanla�m� oldu�u belli olan adam, Efrayim'in de karn�n� yar�p, bir ya��ndaki �l� �ocu�u i�ine sokup, yar��� da dikmi�. Sinagoga g�t�r�lmek �zere morg salonuna bizim yan�m�za getirildi�inde, karn�n�n �i�li�i buy�zdenmi� Sinagogta Efrayim'in karn�ndan ��kar�lan �ocuk cesedi de siyah �rt�n�n alt�nda ve Efrayim'in yan�ndayd�. Bizim yine de anlamad���m�z, o �ocuk cesedini neden Efrayim'in karn�na t�km� olmalar�yd�. Bunu da, az sonra b�t�n bu olupbitenleri anlamak i�in cesetlerin bulundu�u salona gelen hekimlerle morg �al�anlar� aras�nda ge�en konu�malardan ��rendik. Te�rihhanede kesilip bi�ilen �l�lerin, �l�m nedenleri anla��ld�ktan, uzman hekimler de raporunu yazd�ktan sonra �defin ruhsat� denilen bir belge verilirmi� ki, �l� g�m�lebilsin. Bu �defin ruhsat� n�n verilebilmesi i�in de, �l�n�n n�fusk���d�n�n olmas� gerekirmi�. N�fusk���d� olmayanlar g�m�lemiyor. �yle ya, g�m�lecek olan�n kim oldu�u bilinmeyince, nas�l g�meceksin, kimi g�mm� olacaks�n?.. Bunun da ayr� bir i�lemi varm� ki, uzun s�rermi�. t�te buy�zden daha n�fusk���d� ��kar�lmadan �len k���k �ocuklar i�in i�lemle bo�una zaman yitirmek istemediklerinden, bu n�fusk���ts�z �l� �ocuklar�, �defin ruhsat� ��km� olan kad�n �l�lerin 108 karn�n� a��p i�ine koyar, yar��� diktikten sonra da g�merlermi�. Sinagogta haham�n zorlamas�yla, ya�l� yahudinin karn�ndan �ocu�un f�rlayaca��n� nerden d��ns�nler... Ba�hekim oldu�unu sand���m adam barbar ba��r�yordu: Bu ne rezalet!.. Gazetelerin diline d�t�k... Hi� b�yle �ey olur mu? �l� �ocu�u Efrayim'in karn�na t�km� olan adam hi� sinirlenmeden, Doktor Bey, diyordu, ben yirmi y�ld�r hurday�m, hep b�yle yapar�z... Buran�n �deti b�yle... Eskilerden nas�l g�rd�mse ben de �yle yap�yorum. �imdiye kadar da hi�bir �ik�yet olmad� hamdolsun... Bu i�in nas�l sonu�land���n� bilmiyorum ama. ertesi g�n Efrayim'in �l�s�n� al�p g�t�rd�ler. Sa�l���mda b�yle �a��las� i�ler ba��ma gelip de sana anlat�nca, Yahu, olmayacak i�ler gelir gelir de hep seni mi bulur! derdin de bana inanmazd�n. Belki �imdi de uydurdu�umu san�yorsun. B�yle san�yorsan, zek�ma de�er veriyorsun demektir. ��nk�, hi�bir zek�. hatta benimki bile, bu denli yalan� arka arkaya uyduramaz ve sevgili E�ekar�s�, ya�am�n ger�ekleri hert�rl� fantezinin, hayalin, uydurman�n �ok daha �telerindedir. Bakal�m Felek, g�m�lene dek, kimbilir daha neler g�sterecek. Ho��a kal sevgili E�ekar�s�... �lm� E�ek 109 ONYED�NC� MEKTUP (Bir �l�n�n nas�l kendikendisinin kaatili oldu�unu anlat�r.) De�erli E�ekar�s�, Kimsenin benimle ilgilendi�i yok burda. Beni Morg'ta unuttular san�r�m. Ama �l�ler, t�pk� d�nyada kendini ya��yor sananlar gibi �Ben de var�m... Burday�m... Ya��yorum...� diye ba��ramaz, ba��rsalar bile seslerini duyurup haklar�n� arayamazlar ki... Do�rusunu istersen, bu �l�m olay�n� ben hi� yad�rgamad�m. ��nk�, ya��yorum sand���m zamandakinden pek bir ayr�m� yok. Ha kendini ya��yorum sanm�s�n da bizi y�netenlere bunu anlatamam�s�n, ha �lm�s�n. Ne ayr�m� var ikig�z�m? Biz �lmeden �nce �lm��z de haberimiz yokmu�... bunu ancak �l�n ce anlad�m. Erge� big�n elbet sen de bu ger�e�i anlayacaks�n. Morg'taki �l�lerle konu�up s�yle�erek kendimi avutuyorum burda. Az �nce bir gen� erkek �l� getirdiler. Yirmiiki ya��ndaym�. Konu�kan bir delikanl�, �l�m� �yle ilgin� ki, sana yazmadan edemedim. �ok da tatl� anlat�yor ba��ndan ge�enleri. Uzun uzun anlatt�. O'nun anlatt�klar�n� sana iletece�im ama biraz k�saltarak. Anlat� bi�imini de�i�tirmemeye, sanki O'nun a�z�ndan dinliyormussun gibi anlatmaya �al�aca��m. S�ze ilkin k�nyesini okuyarak ba�lad���na g�re, askerli�ini daha yeni bitirmi� 110 olacak ki, ordudaki al�kanl��� s�r�yor. Gen� �l�n�n a�z�ndan dinle nas�l �ld���n�: ��orum'un iskilip il�esinden �evket o�lu H�seyin Tokay... Ba��ma b�t�n bu gelenler kang�tme y�z�nden. Benim kang�tt���m ney yok. Gelgelelim, has�mlar b�rakm�yor ki... Bizim evden be� ki�iyi �ld�rm�ler, kanmam�lar. Erkek olaraktan bir ben kald�m bizim evde oca�� yand�racafc... Beni de �ld�rd�ler mi oca��m�z s�necek. Bizimkiler de zaman�nda onlardan ���n� vurmu�. Herneyse, bir i�tir olmu� bitmi�, art�k bar�g�r� olal�m, diyorsak da anlatam�yoruz. Kang�tme, evi oca�� s�nd�rmeden, soyunu kurutmadan bitmezmi�. Bizim soydan bitek er ki�i kalmamas�ya bu kang�tme s�recekmi� ille de... �ocuklu�umdanberi can korkusu i�inde b�y�d���mden, saklayacak de�ilim ya, �ok bir korka��md�r. Vurucu k�r�c� de�ilimdir. Bana kalsa gene koruyamazd�m can�m� ya, anam kad�n kanatlar�n� gerdi �st�me de, �ld���m zamanki ya��ma dek ya�ayabildim. D�manlar�m�z vuracak diye okula neye gidemedim. Hep anam�n ete�i dibinde ya�ad�ysam da gene de kang�d�c�lerden kurtulu�um olmad���n� biliyorum. Bika� kez pusu kurup �st�me vard�larsa da, demek d�nyada daha i�ecek suyum, yiyecek ekme�im varm� ki, postu deldirmeden kurtuldum. Askerlik g�revimi bitirmeye ��be� hafta kala, anam kad�n bana elden bir mektup g�nderdi. Elden g�ndermesi, yazd�rd�klar�n� ba�kalar� duyup ��renmesin diye... Mektubunda diyor ki: �Evimin, oca��m�n bi denesi, benim kolum kanad�m bicik o�lum. Bu do�up b�y�d���n anababa oca��nda sana solunacak hava, i�ecek su b�rakmad�lar. D�manlar�m�z�n g�zleri k�r'ossun. Buraya hi� d�nmeden do�ru 111 b�y�k bir kente var, orda ad�n� san�n� de�i�tirip ba�ka bir ki�i donuna b�r�n�p kentin kalabal���nda yit git ki seni hi�bir kang�d�c� bulamaya. Evlen, evbark kur, orda oca��n� t�tt�r, ku�a��n� s�rd�r. Yerini yurdunu kimselere demeden beni de gizliden oraya �a��rt�rsan, ku� olur u�ar, var�r�m yan�na. O zamana dek bana da i�ini, i�yerini bildirme.� �te b�yle diyor yazd�rd��� mektubunda anam. Bir �ift �k�z�m�zle bika� evleklik tarlam�z vard� Anam kad�n onlar�, sat�p paras�n� da bana g�ndermi� ki gurbetlere ��k�p kang�d�c�lerden can�m� kurtaray�m. Anam�n dedi�ini yapt�m, istanbul denilen bu yere vard�m. �orum'un Iskilip'inden �evket o�lu H�seyin Tokay'l�ktan ��k�p ba�ka birinin donuna girmem, ba�ka bir kimlik almam gerekiyor. Anam�n g�nderdi�i para var, para olunca herbi�ey olur. Bu istanbul'da paran oldu mu sat�n almayaca��n �ey yoktur, candan namusa dek... Hatta derler ki, bu atom bombas� denilen �eyin asl� astan yokmu�, atom bombas� yalanm�, uydurmaym�. Neden? ��nk�, ger�ekten atom bombas� yap�lm� olsaym�, istanbul'un Bitpazar� denilen yerinde atom bombalar�n�n kullan�lm� elden d�meleri, Tahtakale denilen yerinde de en yenileri karaborsada sat�l�ra��. Bi�eyin eskisi Bitpazarmda, yenisi de Tahtakale karaborsas�nda sat�lm�yorsa, �yle bi�eyin kendisi de olmazm�. Eh, ben de elbet bir kafak���d� sat�n al�r�m bir yerden. �Eceli yetmeyen hastan�n hekim aya��na gelir�mi� derler ya, benimki de �yle oldu. Bitirim tak�m�n�n yurtland��� �ok ucuz bir otelin bir odas�nda Mesudiye'li Maam�t Yurtsever adl� bir herifle bir 112 likte kal�yoruz. Bir gece odama ��kt�m. Maam�t Yurtsever �oktan yatm�. Yatm� yatmas�na da horlam�yor. Olacak �ey de�il... Yahu, bu herif �yle bir horlar ki, yan�basmda havalanacak u�a��n motoru �al��yor san�rs�n. Yatt�m yata��ma. Lakin her gece herifin horultusunda uyumaya al�m� oldu�umdan, o gece sessizlikte bit�rl� uyuyamam. N'etsem de Maam�t'� horlatsam? Bika� kez �Len Maam�t... Len Mesudiyeli Maam�t...� diye sesettiysem de hi� uyanas� yok. ��yle bir d�rteleyim de horlas�n dediydim, elimle iteleyince, koca herif kal�p gibi yere d�mez mi! Kaskat� kesilmi�, herif �oktan �lm�. Otelciyi uyand�rd�m. Maam�t, �� ayl�k m�, be� ayhk m� odan�n kiras�n� verememi� otelciye. Bunun �zerine otelci, bunun �st�n� ba��n� ara�t�rd� ki, paras� neyi varsa, borcuna kar��l�k tutup als�n, �st�nden hi� para ��kmad�, �st�ndeki p�l�p�rt�y� soka�a atsan, midesi bulanmadan kimse d�n�p bakamaz Otelci oras�n� buras�n� kar�t�r�rken Maam�t'm kafak���dm� bulunca �i�te bu iyi... Ben bu kafak���dm� birine satar, oda paras�n� al�r�m.� dedi. Demesiyle ben birden ay�p �Aman a�am, bana sat!� diye yalvararak bunun eline aya��na vard�m. Pazarl��a tutu�tuk. Otelcinin istedi�i kadar para bende yok. Vur a�a�� tut yukar�... Sonunda otelci ��yleyse kendi kafak���d�m �ste ver al bununkini...� dedi. Benim kafak���d�m� da ba�ka birine sat�p oda kiras�n� tamamlayacak. Kafak���d�m� verip H�seyin Tokay'l�ktan kurtulmak benim de i�ime gelir. Neden dersen, benim kim oldu�um iyice kar��r, bir de bakars�n kang�d�c�lerim, parayla bir kiral�k kaatil tutarlar, beni diye benim kafak���d�m� ta��yan birini vurdurturlar da ben de kurtulurum. Otelciyle anla�t�k. Verdim parayla benim kafak��� 113 F. 8 dimi, ald�m Maam�t'm kafaka��d�m. Ondan sonra iskilipli H�seyin oldu�umu t�mden unutup Mesudiye'n Maam�t Yurtsever olup ��kt�m. Kafaka��d�m ald�m ya, daha oralarda durur muyum hi�, imim izim bilinmesin diye al�p ba��m� gittim. Gelgelelim t�m param� otelciye verdi�imden, hi� param yok. tyi ki yaz�n ortas� da hava s�cak. O geceyi gezi yerinin bah�esinde ge�irdim. Devrisi sabah� m�, daha ertesi sabah m�, i� aramak i�in dolan�yorum ortalarda. Bir alan�n k�y�s�nda k�yl�klerden kopmu� i�sizler toplanm� ki, yap� i��isi arayanlar ordan gelip be�endiklerini se�sin. Ben de durdum aralar�nda. Yan�mdaki herif okudu�u gazeteyi yere b�rakt�. Ben ald�m gazeteyi okuyorum. Aman�n, bir de ne g�rsem gazetede iyi: Ben �lm��m... inanmamak olmaz, gazete yaz�yor: ��skilip'li H�seyin Tokay adl� biri Tophane'de falanca otelde kald��� odada �l� bulunmu� olup, yap�lan muayenesinde bo�ularak �le �r�lm� oldu�u anla��larak polisin kaatilin izi �zerinde bulunup en k�sa zamanda kaatilin yakalanaca��.. � Vay ba��maaaa... Ben bu habere sevinsem mi, yerinsem mi, bilemedim. Sevinsem de olur; ��nk� kang�d�c�lerim nas�l olsa gebermi� diye izimi s�rmekten vazge�erler, iyi de, yalandan bile olsa insan�n �lm� olmas� kendine �ok dokunakl� geliyor. Neyse, ben b�ylece Mesudiye'li Maam�t Yurtsever donunda ya�amaktay�m Arada i� bulursam, ne i� olsa �al��yorum. Ama i� nerde... Bir g�n varsa i�, be� g�n yok. Tanr� inand�rs�n, �� g�n m� olmu�, be� g�n m�, a�z�ma lokma girmemi�, a�l�ktan k�m�ldayacak derman�m kalmam�. Olmad�k renklerde p�r�lt�lar g�zlerimin �n�nde u�u�makta, i� ar�yorum ya, hani biri ��k�p da �Al �u el �antam� y�z ad�m 114 �teye ta�� da onbin lira vereyim� dese, �antay� tutacak g�c�m bile yok. Alandaki gezi yerine var�p da tahta s�ralardan birine uzanay�m diye zarzor y�r�meye �al��rken, nas�l oldu nas�l bitti hi� anlayamad�m, ortal�k birden kar�t�, o koca alan bir anababa g�n� oldu. Her biyandan bir insan seli bast� ki, t�be, g�r�lmemi� bi�ey ve o insan selleri alan�n ortas�nda g�llendi. Ben diyeyim, ikiy�zbin, sen de be�y�zbin ki�i... Ba��r�yorlar, ka��yorlar, kolal�yorlar... Ne istediklerini, ne dediklerim anlayam�yorum. Birbirlerine vuran vurana... Nedir, neyin nesidir, bilip anlad���m yok. Ka�aca��m ortalar�ndan, g�c�m yok ki ka�ay�m. Birbirlerine �yle ta� f�rlat�yor, sopa sall�yorlar ki, san�rs�n ger�ek sava� var. Yere d�en, yaralanan, ba��ran, a�layan, yard�m isteyip yalvaran... Yerlerin tozunu topra��n� akan kanlar s�p�r�yor. Yahu, n'oldu bu insanlara da b� velek sokmu� s���r s�r�s�, azm� mandalar gibi o yana bu yana sald�r�yorlar? K�zl� o�lanl� be�on delikanl� �n�m� kesip i�lerinden bir k�z sordu: Neredensin? �imdi ben ne desem? �skilip'ten miyim desem, Mesudiye'den mi? Kimli�imi neyimi isterler korkusuyla, Mesudiye'denim... dedim. Memleketini soran yok. Sa�c� m�s�n, solcu mu? Hi�bi�ey anlamad�m. Sabahberi ba��rd�klar�ndan da bi�ey anlad���m yok. Evet, T�rk�e olmaya T�rk�e de, gene de anla��lm�yor ne diye ba��rd�klar� Ba��lay�n, bilemedim ne demektir o? deyin 115 ce hep birden �st�me ���p beni sopalamaya ba�lad�lar. Biyandan da i�te hep b�ylelerinin y�z�nden b�t�n has� miza gelenler. Nerde, ne yanda oldu�unu bilmeyen al�ak, diye ba��r�yorlar. B�yle s�ylemeleri �zerine, nerde oldu�umu, hurdan ne yana gidildi�ini s�ylersem belki dayaktan kurtulurum umuduna kap�l�p, Biliyorum a�biler, nerde oldu�umu, ne yana gidildi�ini biliyorum. �ok ��k�r, Taksim'deyim Allahm izniyle ve de surdan a�a�� Kas�mpa�a, burdan a�a�� da Be�ikta�'a... diyordum ki, vay ulan biz�nle g�rg�r ge�iyor deyip beni �yle bir sopalay�p ezdiler, �yle bir �i�nediler ki ben s���r f�k�s�n�n �st�nden kamyon tekeri ge�mi� gibi yol asfalt�n�n ziftine yap�t�m. Art�k �ld�m diye mi, yoksa ac�d�lar m�, her ne olduysa beni orda b�rak�p ba�ka bir kavgaya dald�lar. Kendimi toparlay�p yekinip kalkmak istiyorsam da, aya��m nerde, ba��m nerde, kolum ne yanda, belli de�il ki kendimi yerden toplay�m. Ka�arlarken, kovalarlarken �st�me bas�p ge�enlerin ayaklar� alt�nda toz olaca��m. Davran bre... Ya Allah... Can korkusuyla kendimi yerden toplay�p toparlan�p aya�a dikildim. Sendeleye sendeleye iki�� ad�m att�m atmad�m, delikanl�lar beni gene ku�att�lar. Biri sordu: Sa�c� m�s�n? Sa�c� nedir, solcu nedir, bilmiyorum desem, �nceki gibi gene bir araba y�k� sopa k�racaklar s�rt�mda. Bir daha, bilmiyorum, der miyim hi�. Y�zlerine bak�p, hangisini dersem ho�la�acaklar�m anlamaya �al�t�m. Sa�c�y�m Allah�ma �ok ��k�r... dedim. 116 Dememle, arkamdan belime inen bir tepmikle havaya u�tum ve on kula� �teye d�t�m. Nas�l vurup tepmikliyorlar, bunlarda hi� ac�ma yok. Etmeyin a�biler, ben �oktan bitmi�im, bir de siz k�ymay�n... diyorsam da dinleyen kim? Ta� desen, kaya desen, ta� bile kaya bile bu insansoyu kadar dayan�kl� de�ilmi�. Ben o a�l�ktan sonra onca sopaya nas�l dayand�m yahu... Beni b�rak�p ba�ka bir kavgaya dald�klar�nda, varg�c�m� toplay�p ka�maya ba�lad�m. B�raksalar, s�r�ne topallaya ka�aca��m ya, b�rakm�yorlar ki .. Gene �n�me ��kt�lar. Sa�c� m�s�n, solcu musun? Bilmem desem do�uyorlar, sa�c�y�m desem do�uyorlar. Enayi miyim bir daha sa�c�y�m, diyeyim? Solcuyum hamdolsun... dedim. Bindiler tepeme, vur ha vur... Yahu, gene tutturamad�k. Ulan, ben ne desem dayaktan kurtulaca��m yok. A�z�m� burnumu kan �ana��na �evirip savu�tular, ba�ka bir sava�a duru�tular. Onlardan kurtuldum, ba�kalar�na yakaland�m. Solcu musun? Nas�l olsa her ne desem d�vecekler, can�m burnuma gelmi�, �l�m �l�m bir �l�m. . Solcuyum be... N'olacakm�! diye ba��rd�m. �ok ��k�r, bu kez tutturmu�um ama, sorgu bitmedi ki... Hangisindensin, hangi solculardan? Yahu kabir sorgusunu da ge�ti bu. S�zde kurnazl�k edip, Elbet sizinkinden... dedim. Bir laf dediler, ne demeye geldi�ini hi� anlayamad�m. �Arap turist� gibi bi�ey deyip bindiler te 117 peme. Art�k bende can m� kald�... Gene yedi canl�ym��m ki �lmedim. Ba�kalar� yakalad�. Sa�c� m�s�n, solcu mu? Anam kad�n�n bir masal�nda dedi�i �in misin, cin misin?� sorusuna, d�nya g�zelinin verdi�i �Ne inim, ne cinim� yan�t� akl�ma gelip, Ne sa�c�y�m, ne solcuyum, ben de sizin gibi bir ben� �demim... deyince kurtulaca��m� sand�msa da, ne gezer, tekme yumruk, sille tokat d��erek, her ne demeye geliyorsa, Vay bilin�siz pezevenk... diye ba��rd�lar. Onlardan biri de, EeKksiz herif! diye surat�ma t�k�rd�. Surat�mda renk kalmad���ndan b�yle s�yledi�ini sanarak, Aman a�biler, dedim, g�nlerdir a��m... A�l�ktan surat�mda renk mi kald�! Bu kez daha da k�z�p yeniden daya�a giri�tiler. Ondan sonra ne oldu, hi� aynmsayamad�m. Ba��ma bir ta� mz �arpt�, yoksa sopa m� indirdiler, her ne olduysa, o sert vuru�tan sonra g�zlerim karar�p yere y�k�lmamdan sonras�n� hi� bilmiyorum. Kendimden ge�mi�im. Nice zaman orda kald���m� da bilemiyorum. Beni yerden kald�r�p bir cankurtaran arabas�na att�klar�nda kendime gelir gibi oldumsa da dilimi d�nd�r�p de konu�am�yorum ki... Cankurtaran bir hastane kap�s�nda durdu. Cankurtaranda benim gibi daha be�on ki�i var; kimisi �l�, kimisi de benim gibi yar� �l�... Hastanenin kap�c�s� cankurtarandan indirilenleri se�ip se�ip eliyle uzaktan g�stererek ay�r�yor: Bu �lm�, bunu karantinaya at�n... Bu da 118 handiyse �lecek, bo�una ameliyata ��karmay�n, atm bunu da karantinaya... Yaz�k, bu daha �lmemi�, bunu ��kar�n yukar�, doktor g�rs�n bir... Bu da canl�... Canl�lar� �st�ste y��may�n ulan... Bu canl� say�lmaz art�k, at�n karantinaya... Beni cankurtarandan indirdikten sonra hastane kap�s� �n�ne yere b�rakm�lard�. Kap�c� tepemde dikilip bakt� bana, Bunu da karantinaya at�n, �lm�... dedi. Aman �lmedim, diyecek derman yok bende. K� m�ldayam�yorum ki anlas�nlar canl� oldu�umu. Cankurtarandan indirilenleri �Bu �l�, bu daha �lmemi�, bu nas�l olsa �lecek, yaz�k bu diri daha...� diye ay�rd�ktan sonra kap�c�, �l�lerin �st�n� aray�n, kimli�i olanlar�n hasta giri� defterine kayd�n� yapt�ktan sonra hepsini karantinaya at�n! diye buyurdu. Buyurdu�u adamlardan biri, Bo�una �lenlerin kayd�n� yapmasak, nas�l olsa �lm�ler... deyince k�z�p k�plere binen kap�c�, Ulan, sen nerde ya��yorsun hey avanak! Dirinin hesab�n� kimse sormaz, ya��yor mu ya�am�yor mu diye ald�rmaz da bu memlekette, �l�n�n hesab�n� sorarlar, �l�n�n kayd� yap�lmay�nca kimin �ld��� nerden bilinip �l� g�m�lecek? diye ba��rd�. �st�m� arad�lar. Kafak���d�m�, yani otel odas�nda �len Mesudiye'li Maam�t'�n kafak���dm� cebimden al�p, besbelli �lm�t�r diye kayd�m� yapmak i�in g�t�rd�ler. Beni de bir ba�ka �l�yle birlikte bir el tezkeresine koyup karantina denilen so�uk, bir yere att�lar. Oran�n so�uklu�undan m�d�r nedir, gece olunca kendime gelir gibi oldum, do�rulup duvara dayand�m. D��nmeye ba�lad�m. Ben �lmedim diye kap�ya vurmak var, var ya, bakal�m ba 119 na inan�rlar, s�z�me g�venirler mi? Biraz da korktum do�rusu, otel odas�nda �lenin benim olmad���m anla��l�r diye... En iyisi kimseye bi�ey demeden burdan s�v�mak. �yi de, onca dayaktan �lmedim, a�l�ktan �lece�im, g�nlerdir a��m. Yan�mda serili yatan �l�lerin ceplerini kar�t�rd�m, elime ge�en bozuk paralar� cebime doldurdum. Gecenin bir zaman�, karantina pencerelerinden birinin cam�n� k�r�p ka�t�m ordan. Her nas�l vurmu�larsa kafam zonk zonk zonkluyor. A�r�ya dayan�l�r gibi de�il. Sersem sepelek s�r�klenirken bir a��k �ayc� g�rd�m, bir sabah�� �ayevi... Girdim i�eri, Aman bir �ay... dedim, �ay�n gelmesine kalmad�, bitak�m adamlar i�eri dald�, ama ne dal�, �nlerindeki, K�p�rdamay�n, eller yukar�! diye ba��rd�. Aya�a f�rlay�p, ellerimizi havaya kald�rd�k, �tekilere bakt�m, korkudan, lodos yelinde kavak yapraklar� gibi titriyorlar. Hepsi titredi�ine g�re, demek titremek gerek. Ben de herkese uyup titreyece�im ya, titremeye bile g�c�m yok. Sonradan ��rendim bu i�eri dalanlar sivil polismi�. O g�nk� karga�an�n k�k�rt�c�lar�n� bulmak i�in aramatarama yapar, kimlik sorarlarm�. Polisler benim de �st�m� ba��m� arad�lar. Bende tabanca b��ak de�il, toplui�ne bile yok. Arama yapan polislerden biri, Nedir ulan bu kafan g�z�n? dedi. Ben daha a�z�m� a�madan, Ver kimli�ini! diye buyurdu. Kimli�imi, ka�t���m hastanede b�rakt���m� s�yleyemem ya... Yitirdim a�bi... dedim. 120 At�n bunu arabaya... Polis arabas�nda daha benim gibi �ok adam var. Hepimizi polis m�d�rl���n�n geni� bir bodrumuna att�lar. Oras� t�kl�m t�kl�m insan ambar� olmu�. Bi�ey sormadan beni orda �� g�n tuttular. Neyse ki ekmek su veriyorlar, �tekiler benim gibi de�il, hepsi paral�. D�ardan gazete getirtiyorlar, ben de onlar�n gazetelerini okuyorum. Bir sabah gazetede kendi resmimi g�rmez miyim? Ama hangi kendimi? �yle ya, bo�ulup �ld�r�len H�seyin Tokay m�, yoksa Maam�t Yurtsever mi? Resmimin alt�nda �Bo�ularak �ld�r�len H�seyin Tokay� yaz�l�, iyi. Resmim, otelciye b�rakt���m kafak���d�mdaki resim, bu iyi de, �teki gazetedeki haber k�t�... �teki gazetede resmim yok ama ��yle bir haber vard�: �Tophane'de bir otel odas�nda bo�ularak �ld�r�len ki�inin H�seyin Tokay olmay�p Maam�t Yurtsever ad�nda biri oldu�u ve bu ki�inin sahte kimlik kullan�p Maam�t Yurtseveri bo�arak �ld�rd���...� Eyvaaah, �imdi n'olacak? Sorguya �ekmek i�in bizi bir odaya doldurdular. Sordular bana: Ad�n, soyad�n? H�seyin Tokay'�m diyemem, H�seyin Tokay otel odas�na bo�ularak �ld�r�lm�... Maam�t Yurtsever'im diyemem, ��nk� o da, ya kendisi otel odas�nda �lm�, yada H�seyin Tokay O'nu �ld�rm�... Karmakar��k bir durum. Kafaka��d�m� hastaneye b�rakt���mdan, Maam�t Yurtsever... dedim. Ben ad�m� soyad�m� s�yleyince, masada oturan ve ordaki polislerin ba�� olacak biri, bir pislik g�rm� gibi y�z�n� ek�itip buru�turup, 121 Hele �una bak, �una... dedi, Yurtsevermi�!.. Ulan senin neyine yurt sevmek... Sen kim, yurdunu sevmek kim? Kala kala sana m� kald� yurtseverlik ulan zibidi. Gazetenin yazd���na g�re, polis, Maam�t Yurtsever'in izi �zerinde, oysa Maam�t Yurtsever polisin �n�nde... Beni tan�mamalar�n�n sevinciyle s�rtararak, Hakl�s�n beyim, dedim, esta�furullah... Yurdu sevmek helbet bana kalmam�, haddime mi? Lakin bu soyad�n� dedemin babas�na, kendi haberi bile olmadan bizim oran�n n�fus memurlu�unda bir memur vermi�. Su� o memurun... Ben o beyle b�yle konu�urken, polislerden biri, Neydi, neydi ad�n, hele bir daha de bakay�m... dedi. Maam�t Yurtsever... dedim ama, korkudan alt�m� da �slatt�m. Nerelisin? Mesudiye'li. Masada oturana, Tamam �efine dedi, H�seyin Tokay'� �ld�ren kaatil san�klar�ndan biri de bu... Otelci ifadesinde s�yledi; bo�ulan H�seyin Tokay'la bu Maam�t Yurtsever ayn� odada kal�yorlarm�. Ha�a! diye ba��rd�m. Ayn� odada kalm�yor muydunuz? Kal�yorduk, ama ben �ld�rmedim. �ld�rmedin de, H�seyin bo�ulduktan sonra ne diye otelden ka�t�n, bir daha oralarda g�r�nmedin? Durumum �ok k�t�... Ben �ld�rd�m desem, nas�l olur, kendikendimi bo�up �ld�rm� olaca��m, 122 durup dururken kaatil sayacaklar; ben �ld�rmedim desem, �yleyse neden ka�t�n, diye soruyorlar. Masada oturan, Teker teker �teki san�klar� da �a��r�n... dedi. Odaya ilkin s�skac�k, ancak onbe� ya�lar�nda g�r�nen bir o�lan� ald�lar. �ocuk, yedi�i falaka daya��ndan ayakta duram�yor. Duvara day�yorlar, pat d��yor yere. Neyse, oturdu�u yerden sorguya �ektiler. H�seyin Tokay'� nas�l �ld�rd�n, bir daha anlat bakal�m... O�lan daya�� yiye yiye, H�seyin Tokay'�, yani beni nas�l bo�arak �ld�rd���n� �yle �ok anlatm� ki, art�k ezberine alm�, okul �ocu�u ezber okur gibi ba�lad� ezberini okumaya: Para verece�im sana, diye beni kand�r�p otel odas�na g�t�rd�. Sonra bana �Soyun da �yle...� dedi. T�beee... Yahu ben ne zaman? S�zde ben o�lan�n, ha�a burdan, �rz�na ge�mi�im de, sonra o�lan�n paras�n� vermeyince, o�lan da beni bo�mu�, �yle k�t�me gitti, Maam�t Yurtsever'li�imi neyi unutup, Vallaha billaha yalan, benim �yle bir k�t� huyum yoktur... diye ba��rd�msa da, masadaki adam, Bunu g�t�r�n, �teki san��� getirin! dedi, Bu kez altm��n� ge�kin bir herif getirdiler. O da beni, kumar borcumu �demedi�im i�in bo�up �ld�rd���n� s�yledi. Otel odas�nda kumara oturmu�uz da, ben �t�lm��m de, paray� vermemi�im de... Herif de beni bo�mak zorunda kalm�. Odaya benim, yani H�seyin Tokay'�n be� kaatil san���n� ge 123 tirdiler. Hepsi de y�z�me baka baka beni nas�l bo�du�unu anlatt�. Y�zlerini g�rd���m ki�iler de�il, insana olmazm� gibi geliyor ama, �yle bir oluyormu� kiiii... Basma gelmeyen bilemez. Hi� de�ilse onlar, H�seyin Tokay diye birini �ld�rd�klerini s�ylediler. Ya ben? Sopan�n alt�na yat�r�lmca ben beni nas�l bo�up �ld�rd���m� �yle bir anlatt�m ki, sanki o g�ne dek kendimi y�z kez bo�mu�um gibi... Anlad�k, H�seyin Tokay'� sen bo�up �ld�rd�n peki... Neden bo�du�unu da itiraf et... Yahu, ben ne desem �imdi... �teki be� ki�i, bir insan�n �ld�r�lmesi i�in gereken b�t�n nedenleri s�ylediler. Yeniden daya�a �ekecekler korkusuyla, Y�ksek vicdan�n�za kalm� beyim, siz ne derseniz �yle olsun... dedim. Ba�ka kimleri �ld�rd�n? Kimleri uygun g�r�rseniz onlar� bo�mu�umdur... Neden �ld�rd�n? Dayaktan kurtulmak i�in birden ba��rd�m: Kan davas� beyim... O s�rada iki polis, bir adam� oraya getirdi. Bu getirilen adam, benim �ld�rd���m� itiraf etti�im iki ki�iden biriymi� Adam�n �lmedi�i anla��l�nca yakalay�p getirmi�ler. Bunun �zerine beni sorguya �eken, Hadi gene �ans�n varm�, dedi, cinayetin bi' rinden kurtuldun. Eksik olmay�n beyim... dedim. Masadaki, Burda g�zel g�zel itiraf ediyorsunuz, sonra mahkemeye gidince, yapmad�m bilmem, etmedim g�rmem; ink�rdan geliyorsunuz... dedi. Esta�furulla beyim, dedim, be� parmak bir 124 birine benzemez. Siz beni o namussuzlardan bellemeyin. Bende yalan yok... �ld�rseler s�z�mden d�nmem, �ld�rd�m �ld�rd�m, bo�dum bo�dum, i�te o kadar... Masadaki, Faili bulunmam� ba�ka cinayet yak mu? diye adamlar�na sorunca, anlad�m ki beni yeniden falakaya �ekecekler, i�te o zaman a�laya a�laya anlatmaya ba�lad�m: M�saade ederseniz beyim, otel odas�nda bo�ularak �ld�r�len H�seyin Tokay benim... Kang�tme y�z�nden nas�l d�manlar�mdan ka�t���m�, otelciden nas�l �len Maam�t'm kafak���dm� sat�n ald���m�, kendikendimi bo�up �ld�rmeyece�imi, nas�l sa�c�y�m deyince, solcuyum deyince ve ne sa�c�y�m, ne solcuyum ben de bir ben� �demim deyince sora yedi�imi, hastane kap�c�s�n�n beni �lm� diye nas�l hastane karantinas�na att�rd���n�, ordan nas�l ka��p da �ayevinde tutuldu�umu, hepsini ba�tan sona anlatt�m. G�zlerimden �yle ya� ak�yor ki, ta� olsa ac�r bana... Art�k beni b�rak�rlar derken, yeniden sopaya yat�rd�lar, ��len benim!� diyorum, bas�yorlar sopay�, ��ld�ren benim!� diyorum gene sopa... ��len de �ld�ren de benim,� sopa... �Ben beni �ld�rd�m� sopa... Sevgili E�ekar�s�, morgtaki delikanl� ba��ndan ge�enleri i�te b�ylece anlat�p sustu. Bu kez, Peki, sonra neden �ld�n? diye sordum. Boynunu b�k�p, insan neden �l�r ki, dedi, ben de herkes gibi i�te, besbelli ecelim gelmi� olacak... �l�lerden biri, Onca dayak yiyen adama hal� neden �ld��� sorulur mu? dedi. 125 Delikanl� bis�re sustuktan sonra ekledi: Onlar da, dedi, sizin gibi merak etmi�ler neden �ld���m� de buraya ondan getirdiler. Hekimler bedenimi par�alay�p neden �ld���m� anlayacaklar. �ok merakl� insanlar, neden, nas�l ya�ad���m� merak etmemi�ler de, neden �ld���m devlete pek gerekliymi�... Az sonra da morgun �al�anlar� gelip Mahmut Yurtsever yada H�seyin Tokay adl� delikanl�n�n cesedini te�rihhaneye g�t�rd�ler; orda cesedini kesip bi�ip par�alay�p �l�m nedenini bilimsel olarak saptayacaklar ve yazanak d�zenleyip bir resm� i�lemi daha tamamlayacaklar. Sevgili E�ekar�s�, Morgta ser�venlerini dinledi�im daha ba�ka �l�ler de var; onlar�n ba�lar�ndan ge�enleri de gelecek mektuplar�mda yazar�m. Yak�nda g�r�mek dile�iyle. �lm� E�ek 126 ONSEK�Z�NC� MEKTUP (Sidik �i�elerinin de�i�mesi y�z�nden bir adam�n nas�l hastanele�ti�ini anlat�r.) Can�m dostum E�ekar�s�, Zaman�m�, ya�arken bile, Morg'ta oldu�u denli e�lenceli ge�irmemi�tim Beni burda unutmu� olabilirler. Vars�n unutsunlar. Sana da sal�k veririm; o �l�ml� d�nyaya kaz�k �akacak de�ilsin ya, nas�l olsa sen de big�n Tahtal�k�y yolculu�una ��kacaks�n elbet. Aman ne yap et, bir yolunu bul, bir zaman Morg'ta kalmaya �al� Biz Morg'taki �l�ler, geceleri �ok daha rahat�z. ��nk�, oldu�umuz yere giren ��kan yok. Buy�zden geceleri s�yle�ilerimiz �ok daha ho� oluyor. Konu�up tart��rken, bir de bak�yoruz, kendili�inden bir a��koturum kuruluvermi�. �nceki gece Morg'ta yine bir a��koturumumuz vard�. Burdaki b�t�n �l�ler kat�ld� a��koturuma. A��koturum, benim bir sorumla a��lm� oldu. Ne i� yapars�n�z? diye sordu�um adam, �ok ya�l� bitik biriydi. Oysa sonradan ��rendi�ime g�re, �yle g�r�nd��� gibi hi� de ya�l� de�ilmi�. Doktor simsar�y�m... Yani �lmeden �nce... dedi. Doktor simsarl��� diye bir i� duymad���m i�in, O nas�l bir i�tir? diye sordum. 127 �b�r �l�ler bu bilgisizli�ime alayl� g�l�msediler. Hastanelerden birinde �al�ma f�rsat� bulamam�, danaca �nlenmemi� hekimlere m�teri bulup getirenlere �Doktor Simsar� denilir. M�teri mi? diye sordum. Yani hasta... diye a��klad�. Ba�ka bir �l�, hastanede �al�anlarla �nl� hekimlerin neden simsar kullanmad�klar�n� sordu. Hastaneye yatmak i�in nas�l olsa hekimin �zel muayenehanesinden ge�mek zorundad�r hastalar. Ne diye bo�una simsara komisyon versinler? Bir �l� s�ze kar��p, Bo�una dememi�ler, dedi, �insan�n �skat�n� sa�l���nda hekimler, �l�nce hocalar yer� diye... Bir �l� de ��yle dedi: Nas�l film y�ld�z� olman�n yolu yatak odas�ndan ge�erse, hastane yata��na giden yol da hekimin �zel muayenehanesinde ge�er. Doktor simsar� olan, Bizim zenat�m�z zordur, dedi, uzaktan san�ld��� gibi de�il, �v�nmek gibi olmas�n, sa�l���mda doktor simsarl���nda benim �st�me yoktu. Ben bu i�in ustas�y�m. �u kadar�n� s�yliyeyim, art�k siz anlay�n: D�nya �ampiyonu bir pehlivan� verem oldu�una inand�r�r ve onu kendi iste�iyle kad�n hastal�klar� hekimine muayene i�in g�t�rebilirim. Neye yarar ki, zamans�z �ld�m, yoksa iyi para vuracakt�m. Bir �l�, u�ra��ndaki bu ustal��� nas�l kazand���n� sordu. Uzundur, dedi, ben bu zenat� hastal���mda o hekim senin bu hekim benim, simsarlar�n elinde geze dola�a ��rendim. 128 �teki �l�ler �steleyince o da anlatt�. Bir kasaba zengininin o�luymu�. Bir dedi�i iki edilmezmi�. Tarlalar, hayvan s�r�leri, ma�azalar... Ortaokuldan sonra okumak istememi�. Onca mal m�lk tarla tapan, hi�birini g�z� g�rm�yor, ille de polis olmak istiyormu�. Taa �ocuklu�undan kalma bir istekmi� bu. ��yle anlat�yordu: Pulisli�in neyine mi vuruldum? Bizim orda pulis deyince herkes korkar. �ocu�kene, benim i�in d�nyan�n en b�y�k adam� pulisti. �niformas� var, tabancas� var, hele o d�d���... Bir �f�rd� m�yd� d�d���n�, u�an ku� bile havada donar kal�r... �te bunlardan olacak, tutturdum ille de pulis olaca��m diye... Babam �N'assolsa paraya pula neye ehtiyac� yok, bir zaman pulislik etsin havas�n� als�n o�lan...� dedi. Bunun �zerine belgelerimi tamamlay�p ba�vurumu yapt�m. Her i�lem yolunda gidiyor. Sonunda �tam te�ekk�ll� bir hastaneden sa�l�k raporu alacaks�n:� dediler. Bizim orda �yle b�y�k hastane yok, kentteki hastaneye gittim. Muayene olmad�k yerim kalmad�. Her bir muayeneden sa�lam ��kt�m da, sidik muayenesinde tak�ld�m, laboratuvardan sidik raporu gelince hekim, dafcka sektirmeden, hemen hastaneye yatmam gerekti�ini s�yledi. Bende albumin denilen bir illet varm�, �yle ila�la neyle ayakta iyile�ecek hastalardan de�ilmi�im. Hemen hastaneye yatmazsaym��m, �lebilirmi�im. �lebilirmi�im de ne demek, kesinkes �l�rm��m. Oralarda babam�n hat�r� say�l�yor. Telefon ettiler, babam geldi, iyi ki pulislik i�in sidi�imi muayene ettirmi�im de hastal���m ortaya ��km�, yoksa hastal���m bilinmeden �lecekmi�im. Bu ne bi�im bir hastal�k, hi� anlayamad�m. Hastaneye yatmadan �nce, demiri b�ker, bak�r� par 129 F. 9 �alar, ta�� k�rar bir delikanl�yken, hastaneye yat�nca bir ayda eridim bittim. Avu�la hap yutturuyorlar, herg�n d�zineyle i�ne yap�yorlar, iyile�ece�ime g�nden g�ne k�t�le�iyorum. i�ne ipli�e d�nd�m. Desturun helaya bile gidemiyorum da, karyolan�n alt�ndaki �rde�e ediyorum �i�imi. Bir sabah, bir g�mb�rt�yle s��rad�m yataktan. S�tma g�rmemi� sesiyle bir adam hastaneyi g�mb�r g�mb�r g�mb�rdetiyor. Nedir, ne oluyor diye sorup soru�turduk, bir de ne ��rensek iyi; altm� ya��nda bir erkek sidik muayenesinde gebe ��km�. Gebesin diye rapor verilince adam deliye d�nm�. Sidik muayenesinden kad�n�n gebe olup olmad��� anla��l�rm�. Hem de hastane raporuyla koca adamm gebe oldu�u ortaya ��k�nca ba�lam�lar adamla alaya. Torunlar� var adam�n... Rezillik... Bunun �zerine adam da, gebe diye rapor veren hekimi vurmaya gelmi�. Bizim haberimiz yok, o g�nlerde sidik tahlili yapt�ran bir kad�na da, belso�uklu�u oldu�unu s�ylememi�ler mi: Kad�n� az kals�n kocas� �ld�reyazm�... O zaman anla��ld� ki, bu adam�n sidik �i�esiyle, gebe kad�n�n sidik �i�esi laboratuvarda kar�m�. �l�lerden biri, Benim de, dedi, kan muayenesinde kan�m� ba�kas�n�nkiyle kar�t�rm�lar da, bana yanl� kan vermi�lerdi, az kals�n �l�yordum. Bir �l� ona, Sonunda sanki �lmedin mi? dedi. �ld�m ama, �� ay sonra... Hi� olmazsa �� ay daha �ektim Yine hastanedeydim. Serum verilecekti. N�bet�i hekimi arad�lar, bulamad�lar. N�bet�i hem�ire de yok... Hastabak�c�lar�n nerde oldu�unu bilen yok... Ordaki hastalar, araya taraya bir ha 130 deme buldular, o da daha yeni ba�lam� �al�maya... Hademe, serumun ne oldu�unu, nas�l ba�land���n� bilmedi�ini, ama istenirse, serum yerine kan �i�esini ba�layabilece�ini s�yledi. Kimi hastalar, serum yerine kan verilmesinin do�ru olmayaca��n� s�yledilerse de hademe �Kan bu, zararl� bi�ey de�il ki... Kan kuvvettir.� deyince, �tekiler de ona kat�ld�lar. Benim �l�m�m i�te �yle oldu... A��koturumdakilerden biri, Her insan yanl� yapar, dedi, ama �Hekimlerin yanl��n� mezar �rter� dedikleri do�rudur. Bir tarihte de bir kad�n hastan�n kar�n filmiyle bir ak�l hastas�n�n beyin filmi kar�m�. Buy�zden zavall� erkek deliyi, rahminde ur var diye rahim ameliyat�na alm�lard�. Adam deli oldu�undan �Yahu, ben kad�n de�ilim ki rahmim olsun...� da diyemiyor. Hepimiz de merakland���m�zdan, Sonra ne oldu, ameliyat oldu mu? diye sorduk. Anlatt�: Ameliyathaneye g�t�r�p deliyi narkozla bay�ltm�lar. Tekerlekli ameliyat masas�n� s�rm�ler o ����n alt�na. Ameliyat masas�ndaki delinin her van� beyaz bezle �rt�l�. Profes�r hekim, asistanlar, hem�ireler filan, ellerinde eldiven, beyaz g�mlekler s�rtlar�nda, suratlar� �rt�l�, bir g�zleri g�r�n�yor f�ld�r f�ld�r... Profes�r olan operat�r hekim, ba�hem�ireye �A� k�z�m...� diyor, �st�ndeki �rt� a��lacak da hekim hastan�n ap��n� yar�p rahmindeki uru alacak... �teki hem�ire de, i�inde ne�terler, makaslar, t�rl� ameliyat ayg�tlar� olan tepsi elinde... Ba�hem�ire, delinin ��plak g�vdesini �rten beyaa bezi a�m� ki... Aman�n... Kar��s�nda koskocaman bir mazallah dikilmi�... Ba�hem�ire �Aaaa...� 131 diye hayk�r�nca �a�k�nl�ktan... �a��lmaz m� can�m, o zamana dek hi�bir kad�nda �yle bi�ey g�rmemi�... Sonradan r�ntgen filmlerinin kar�t��� anla��lm� da deli kurtulmu�. Erkek delinin rahim ameliyat� olamayaca��n�n alameti ortada... Ya rahminde ur olan kadu�a beyin ameliyat� yap�lsayd�!.. Polis olmak isterken albumin hastas� diye tedavi g�ren �l�, anlat�s�n� ��yle s�rd�rd�: Sidik �i�eleri yanl�l�kla de�i�tirilip, gebe kad�na belso�uklu�u, koskoca adama da gebe diye rapor verilince, ben i�te o zaman ayd�m. Benim sidi�im de ba�kasm�nkiyle kar�m� olacakt�. Yeniden sidi�imin laboratuvara g�nderilmesini istedim. Bu kez sidi�imde albumin bulamad�lar. Ne deseler iyi: Tedavileri sayesinde albumin kalmam�... Albumin zaten yoktu ki bende kalmam� olsun. Ama ben albumin ila�lan y�z�nden bitmi�im; b�breklerim, midem, barsaklar�m, yani i�im iyice bozulmu�. Bu kez i�imin tedavisi ba�lad�. Hadi b�brek ila�lar�, mide ila�lar�... Hastal��a para m� yeter. Ben bir evin bir �ocu�uyum, iyi olay�m diye babam para d�k�yor ki, kucakla... Ama ben g�nden g�ne k�t�l�yorum. B�brek, mide, dalak derken kemik s�z�lar� ba�lad� ki dayan�l�r gibi de�il. Bizim oralarda bakmmad���m hekim, yatmad���m hastane kalmad� Bakt�m, g�z g�re �ld�recekler, pulis olay�m derken can�m elden gidiyor. Bir de istanbul'a gidip bakmay�m dedim. �l�lerden biri, istanbul'da �ld�rmeyecekler mi sanki... dedi. Polislik heveslisi, Ne de olsa istanbul'da �lmek ba�kad�r, diye s�rd�rd� s�z�n�, babam yan�ma iki adam�n� katt�. 132 Haydarpa�a'da tirendik indik. Ayakta dikelip kendi ba��ma y�r�yemedi�imden o iki adam�n kollar�nda gidiyorum. Vapura binace�imiz s�rada bir adam sokuldu yan�m�za. �Vahvah... Bu yi�it hasta m�d�r? Nesi var ki?� filan diye sormaya ba�lad�. Bende yan�tlayacak g�� yok, beni g�t�ren o iki ki�i olupbiteni anlatt�lar. Bunun �zerine o adam ��yle dedi: �Delikanl�ya �ok ac�d�m. Bir iyilik edip sevaba gireyim. Siz istanbul'un yabanc�s� oldu�unuzdan hangi hekime gidece�inizi de bilmezsiniz. Bu hekim milletinin eline d�t�n m� bikez, yand�n gayri... Benim o�lum da aynen b�yleydi de, Allah raz� olsun, bir iyi hekim kurtard�. �imdi g�renler tan�m�yor, �yle bir babayi�it oldu o hekimin sayesinde. Ben sizi o hekime g�t�reyim.� D�nyada ne iyi insanlar var. Duaya ba�lad�k adama. Bizimle vapura bindi. Sonra taksiye bindik. �Amca, sen zahmet etme, bize adresini ver o hekimin.� dedikse de, �Ne demek... insanl�k �ld� m�? Ben hastal�k nedir bilirim, kendim g�t�r�p elimle teslim edece�im hekime, hem de yak�n�m oldu�unu s�yleyece�im ki, daha bir iyi baks�n, hem de yabanc� bilip sizden �ok para almas�n...� diyor bize. Adamca��z i�ini g�c�n� b�rakt�, bizi hekimin muayenehanesine dek g�t�rd�. Evet, o iyi adam, doktor simsar� de�il miymi�! Vapur iskelelerinde, tiren istasyonlar�nda bekler, oralarda benim gibi garip bir hasta bulunca, sevab�na iyilik ediyor diye, anla�mal� hekimine g�t�r�r, hekimden komisyonunu al�rm�. Bir �l� sordu: Nas�l anlad�n? Eeee, kolay m�, o g�nden �l�m�me dek on y�l ge�ti, �lene dek de gezip dolanmad���m, bakm 133 madi�im hekim kalmad� bu �stanbul'da desem yalan olmaz. Babam tedavim i�in var�n� yo�unu verdi. Nesi var nesi yok, her�eyini sat�p savd�. Yoksul d�t�. Hekimlere para yeti�tirmek i�in �stanbul'a gelip i��ilik etti ya�l� adam. Sonunda babam �l�nce bir ba��ma kald�m. Ve de �yle hastay�m ki, hasta olmad�k, a�r�mad�k hi�bir yerim yok v�cud�mde. �lk bakan hekim, a�r�lar�m�n romatizma oldu�unu, romatizman�n da ��r�k di�lerden ileri geldi�ini s�ylemi�ti. Di��iye gittim. O di�ti, bu di�ti derken t�m di�lerim �ekildi. A�r�lar�m s�z�lar�m dinmedi, artt�. �� hastal�klar� hekimi ba�ka bir uzmana g�nderdi. Hekimden hekime dolan�yorum. Derken idrar yollar� muayenesine... idrar yollar�na ne oldu karde�? diye sordu bir �l�. Nereme ne olmad� ki... Bikez benim ayar�m� bozdular. Midemi tedavi ederken ba��rsaklar�m� bozuyorlar. Ba��rsaklar�m� tedavi ederken perhiz veriyorlar, bu kez besinsizlikten verem oluyorum. Veremden kurtulay�m diye iyi besin almal�y�m. �yi besin al�nca midem bozuluyor. Midem iyile�sin diye ald���m ila�, karaci�erime dokunuyor. Karaci�erim i�in ald���m ila� da kalbime zararl�. Kalbim i�in ald���m ila� �ekerimi art�r�yor. Sonunda �yle oldum ki b�t�n hastal�klar bende topland� ve hi� bir hastal���m�n ge�mesi i�in ila� alamaz oldum; her ila� ba�ka bir hastal���ma zararl�. I�ri otural�m do�ru konu�al�m, bu hastal�klar�n bana bir yarar� da oldu, hastal�klar�m sayesinde pek�ok hekim tan�d�m. Kimi hekim beni denek olarak kullan�p uluslararas� t�p toplant�lar�na bile ��^ 134 kard�. Bendeki hastal�klar �zerine gazetelerde, dergilerde yaz�lar yaz�ld�. Ben art�k bilimsel olmu�um. Kimi kitaplara resimlerim bile bas�ld�, tyice �nlendim, b�rak ila� paras�n�, hekim paras�n�, otele verecek param bile yok... Kald�m sokakta a�r�lar s�z�lar i�inde... Onca varl�k, vars�ll�k eridi gitti. D�nya b�yle i�te, kimisi paras�n� kumarda yer, kimisi kar�larla yer, ben de hekimlerle yedim. O doktor simsar�n�n beni �stanbul'da ilk getirdi�i hekime gidip durumumu anlatt�m. Seni burda bana kim getirmi�ti ilkin? dedi. Bir simsard�, dedim. �yi ya i�te... Senin mesle�in var ya, daha ne istiyorsun... Bunca hekim tan�yorsun, hepsinin huyunu suyunu biliyorsun... Simsarl��� da biliyorsun. Daha ne? Senden iyi doktor simsar� m� olur? Do�ru yahu... �yle ya, ben bu i�in uzman� olmu�um. Ba�lad�m doktor simsarl���na, tikin bir gen� hekimle �al�maya ba�lad�m, i�im �ok, para ya��yor. Derken... Sanki memlekette ba�ka hi�bir k�t� �ey kalmam�, herbi�ey d�zg�nm� de salt k�t� �ey doktor simsarl���ym� gibi, gazeteler doktor simsarl���n� dillerine do�ad�lar. B�ylece bizim doktor simsarl��� da bir zaman yatt�. Neyse ki uzun s�rmedi, i�ler gene a��ld� Allaha ��k�r. Simsarl���n� yapt���m o gen� hekimin simsara neye ihtiyac� kalmad�. Neden? �undan ki, bu hekim milleti aras�ndaki dayan�ma ba�ka hi�bir meslekte yoktur. Ba��ma geldi�inden iyi bilirim, diyelim kanhbasursun da bir hekime gittin. O hekim seni bir g�zel �'apt�ktan sonra g�leg�le deyip sal�vermez. Arkada�� olan bir i�hastal�klar� hekimine g�nderir, I�hastal�klar� hekimi, burunbo�azc�ya g�nderir, o sinir hastal�klar� hekimine... Sinir hekiminde ne i�in mi var? Onlar 135 bulur sana bir i�... Her gitti�in uzman hekim; bir hastal�k bulmadan seni salacak de�il ya... Hastal�k uydurmazlar, ger�ekten bulurlar hastal���; ��nk� her insanda her hastal���n tohumu vard�r, bunu bulurlar i�te... B�ylece hi�bir hekim hastas�z kalmaz. Bunlar�n bir dayan�mas� da �udur ki, bir hekime her ne sorsan, anlat�r anlat�r, sonunda hepsi de ��yle der: �Yine de bir uzman hekime muayene olman�z� sal�k veririm.� O benim simsarl���n� yapt���m gen� hekim bir gazetede sa�hk yaz�lar� yazmaya ba�lay�nca �n� art�p m�terisi de �o�ald�. Okurlar�n her bir sorusuna gazetede yan�t veriyor. Diyelim bir okur ��yle soruyor: �Onalt� ya��nda k�z�m hal� �det g�rm�yor. Ne yapay�m?� Bizim hekim yap�lacak �eyleri say�p d�kt�kten sonra yaz�s�n� ��yle bitiriyor: �En iyisi, k�z�n�z� bir uzman hekime g�stermelisiniz.� Adam, sa�lar�n�n d�k�ld���n� yaz�p ne yapmas� gerekti�ini soruyor. Bizimki yan�tl�yor. ��unlar� yapmal�s�n�z ama en do�rusu bir uzman hekime muayene olman�zd�r.� Hangi meslekte var b�yle bir dayan�ma?.. Hi�bir avukat�n, dan�mac�s�n�, ba�ka bir avukata g�nderdi�ini duydunuz mu? O gazetede bir de hukuk k�esi vard�, bir avukat yazard�. Hi�bir yaz�s�nda �Bir avukata ba�vurmal�s�n�z.� diye yazd���n� okumad�m. Yazmazlar... Bizim o gen� hekim her kim her ne sorsa �En iyisi bir hekime g�r�nmelisiniz.� demeye �yle al�m� ki, gazetenin spor sayfas�na g�nderilen okur mektuplar�ndan birini yanl�l�kla buna vermi�ler. Okur soruyor: �Be�ikta�'�n yedi�i son gol sizce ofsayd de�il miydi?� Bizimki art�k al�m� ya, dalg�nl�kla ��yle ya 136 n���yor: �Olabilir. Ama siz en iyisi yine de bir hekime muayene olun.� Daha bu bi�ey de�il, ben g�rmedim ama g�renden duydum; yolda giderken big�n o hekime bir adam, �ok affedersiniz, buralarda genel hela nerde, biliyor musunuz? diye soruyor. Biliyormu�. Adama genel helan�n yerini s�yledikten sonra ekliyor: En iyisi siz yine de uzman bir hekime sorun... Bir zaman sonra simsarl�k yasa�� gev�eyince ben gene bol para kazanmaya ba�lad�m ama ne kadar kazansam. hekime, ilaca para yetmiyor ki... Yok, yok, i�lerim t�k�r�ndayd�. Para biriktiriyordum da ev bile alacakt�m nerdeyse. Ama bende �yle �ok hastal�k toplanm� ki, art�k ben hasta de�il, hastane olmu�um, �ld���mde hastanenin hekimleri birbirine girdi. Biri kanserden, �b�r� kalpten �ld���m� s�yl�yor. Birine g�re i� kanamas�ndan, birine g�re �eker komas�ndan �lm��m. Biri veremden, �teki beyin kanamas�ndan... �ld���mde hepsi kesin olarak anla��yorlar da, neden �ld���mde anla�am�yorlar. Bana kalsa hepsi de hakl�, bende olmayan hastal�k yok ki... Onlar beni bir hasta san�yor, oysa ben dedim ya bir hastaneyim. Aralar�nda anla�amay�nca neden �ld���m�n saptanmas� i�in sanki pek gerekliymi� gibi beni Adl� T�bb'a g�nderdiler. Bakal�m burda ne diyecekler, �ok merak ediyorum. t�te b�yle karde�ler, sapasa�lam adamken bir �i� de�i�mesi y�z�nden ba��ma gelmeyen kalmad�: sonunda �ld�m de kurtuldum.� 137 Polis olmak isterken sidik �i�elerinin yanl�l�kla de�i�mesi y�z�nden gen� ya��nda �len, ama t�rl� hastal�klar� y�z�nden �ok ya�lanm� g�r�nen adam s�z�n� bitirince, a��koturumdaki �teki �l�ler de bir s�re susup kald�lar. Sevgili E�ekar�s�, bu a��r havay� da��tmak i�in g�lmeceli s�zler s�ylemeye �al�t�msa da beceremedim. Pek yak�nda g�r�mek umuduyla boncuk g�zlerinden ve i�nenden �perim. Senin �lm� E�ek 138 ONDOKUZUNCU MEKTUP (�lm� E�ek'in nas�l g�m�ld���n� anlat�r.) E�ekar�s�, Buras� iyi de, biz �l�leri ona buna g�stermeleri can�m� s�k�yor. Ailesinden biri kaybolan, belki trafik kazas�nda filan �l�p morga kald�r�lm�t�r diye, Adl� T�bb'a ba�vuruyor. Adl� T�bb'da g�revliler de, morgun kap�s�n� a��p, �l�s�n� arayanlara, Buyrun, hepsi burda, bak�n! diyorlar. Kar�s� evinden ka�m� bir koca, nerdeyse bana sahip ��kacakt�. Kim oldu�umu s�ylediler de adam vazge�ti. Evlatl�k k�z �ocu�u ka�an bir han�mefendi de epiyce zaman bana bakt� bakt�, sonra, be�enmemi� olacak, �ekip gitti. Yani sevgili E�ekar�s�, sa�l���mda kimse sahip ��kmad�, �l�me bile sahip ��kan olmad�. Buras�n�n oras�ndan pek de ayr�m� yok anlayaca��n. S�zg�n y�zl� bir delikanl�, Ona buna burda g�sterilmekten b�kt�m, buras� sergi mi yahu... diye s�ylendi. Bu s�zg�n y�zl� delikanl�y� d�n ak�am getirmi�lerdi. Delikanl�n�n neden �ld��� belli ama, yine de buraya getirmi�ler. ��nk� annesi, o�lumu hekimler �ld�rd�, diye davac� olmu�. �imdi burda otopsi yapacaklar da, o�lan� hekimler mi �ld�rm�, Allah m�, yoksa kendili�inden mi �lm�, anla��lacak... Deli 139 kanl�n�n karn�nda dayan�lmaz a�r�lar ba�lam�. Yemeden i�meden kesilmi�. Anneci�i hastaneye g�t�rm�. Bakan hekim, apandisit var, demi�. Hemen ameliyat edip apandisitini alm�lar. Ama dinmek ��yle dursun, a�r�lar� daha da artm�. Yine o hastaneye, o hekime. Hekim kendikendine �A�r�mamas� gerekir, acaba niye a�r�yor?..� diye bika� kez m�r�ldand�ktan sonra, �sak�n i�erde bi�ey unutulmu� olmas�n...� demi�. Ameliyatta bulunmu� olan ba�hem�ire �Sanmam� demi�, �ameliyattan sonra hi�bir eksi�imiz yoktu.� Bu kez hekim �Gazl�bez, pamuk filan unutulmu�tur belki...� diye delikanl�n�n karn�n� bir daha yarm�, i�erisini iyice aram� �Hi�bir yabanc� madde yok, temiz i� yapm��z...� diye sevinmi�. Yaray� kapay�p dikmi�ler. Ama delikanl�n�n a�r�s� durmuyor, daha da art�yor. Delikanl� mum gibi eriyor. Bu kez ba�ka bir hekime g�stermi�ler. O da r�ntgen filmi �ektirmi�. iyi ki filmi �ekilmi�... Delikanl�n�n ameliyat yerinde soru i�aretine benzer �engel gibi bi�ey... Yahu, bu nas�l bi�ey? Bu �yle bi�ey ki, insan�n i� organlar�ndan hi�bi�eye benzemeyen bi�ey... Hekimler r�ntgen filmine bak�p bak�p tart��yorlarm�. Sonunda, delikanl�n�n karn�ndaki o soru i�aretine benzeyip de, insan�n i� organlar�ndan hi�bi�eye benzemeyen o �eyin, nas�l bi�ey oldu�unu anlamak i�in ameliyattan ba�ka bi�ey yap�lamayaca��na karar vermi�ler. Haydaaa, delikanl�n�n karn�n� bir daha yarm�lar... Yahu E�ekar�s�, kavun karpuz de�il be, insan karn� bu... insan karn� ikidebir cart curt yar�lmak i�in olsayd�, cenab� mevlam karn�m�z� fermuvarl� yarat�rd�. A�m�lar delikanl�n�n karn�n� ki, filmde g�r�nen soru i�areti gibi �ey, ge�en ameliyatta delikanl�n�n karn�nda unutulmu�, i�erde bi�ey unutulmu� mu diye yap�lan 140 ikinci ameliyatta makas� unutmu�lar. Operat�r, �Aman kimse bi�ey unutmas�n...� diye boyuna ameliyattakileri uyar�yormu�. Ameliyathanedekiler aranm� taranm�, hi�birinin bi�ey unutmad��� anla��l�nca, yaray� kapat�p dikmi�ler. Ama a�r�lar dinmez... Delikanl� bitmi�, bitmi�... Bu kez ba�ka bir hastaneye, ba�ka hekimlere... Hastaneye gitmek, hekime g�r�nmek kolay m�? Herbir muayene aras� iki�� ay s�r�yor. ��nk�, delikanl�n�n anas� �� ayl�k emekli ayl���yla ge�inen bir dul; zengin de�il ki istedi�i hekime g�stersin o�lunu... Bu sonuncu hekim, �� kez apandisit ameliyat� oldu�unu ��renince delikanl�y� yanl� yerinden ameliyat ettiklerini, apandisit olmay�p ba��rsak d���mlenmesinden a�r�lar �ekti�ini s�yl�yor. E, n'olacak? Ba��rsak ameliyat�... Yat�r�yorlar ameliyata. �ok usta bir operat�rm�, ne delikanl�n�n i�inde bi�ey unutuyor, ne de delikanl�n�n i�inden ��kard��� bi�eyi d�arda unutuyor. Ba��rsak d���mlenmesi ameliyat�ndan sonra delikanl�n�n a�r�lar� kesiliyor, ama bu kez de delikanl�n�n derisi, teni sapsar�... Bir halsiz, bir halsiz... Gidiyorlar hekime. Evet, ameliyat s�ras�nda i�erde bi�ey unutmam�lar ama, bu kez mikrop kapm�... �Aman doktor...� diye yalvar�yorlar. Operat�r, duda��n� b�kerek ��nemsiz, safra kesesini alaca��z.� diyor. Delikanl�n�n annesi art�k �a��rm� da, sakatat��dan al�n�p o�luna verilecek sanarak �Ben gidip alay�m bir �abuk...� diyor. Delikanl� memnun. �Art�k i�imde pek bi�ey kalmad�, hele �u safra kesesini de als�nlar, a�r�yacak �ey kalmaz, kurtulurum...� diyor. Delikanl�y� bay�lt�p yat�r�yorlar b��a��n alt�na... Tam ameliyat�n ortas�nda elektrikler kesiliyor mu... Oysa radyo herg�n ��u saatten �u saate dek elektrik k�s�nt�s� var� 141 diye haber veriyor. K�s�nt� saatleri d��nda da elektrik kesilir mi? Bu, normal k�s�nt� de�ilmi�, ya neymi�? Teknik ar�zaym�... Operat�r barbar ba��r�yor: �Jenerat�r� �al�t�r�n!� Yahu jenerat�r havayla �al�maz, benzinle �al��r... Benzin nerde? Yok. �ki haftad�r damla benzin yok bir yerde... Ulan, lambay� yak�n, mumu getirin, �akma�� �ak�n... Hi� olmazsa, bir kibrit ���� bile olsa, operat�r, delikanl�n�n d�ar�ya ��kard��� i� tak�mlar�n� yine i�ine t�k�p karn�n� kapayacak... Elektrik yok, jenerat�r yok, ��k yok... Ameliyathanede g�z g�z� g�rm�yor, operat�r ameliyat etti�i hasta diye hem�irelerden birini yakalam�... Ve sonu�? Delikanl� sizlere �m�r... Annesi de, o�lunu hekimler �ld�rd�, diye savc�l��a dilek�e veriyor. Delikanl�y� kimin �ld�rd���n�n anla��lmas� i�in cesedini Adl� Trbb'a getiriyorlar. �l�lerden biri, Kad�nca��z, �a�k�nl�ktan yanl� yeri savc�l� �a vermi�, dedi o�lunu �ld�ren elektrik idaresi.. Elektrik olmay�nca operat�r ne bok yesin... Ba�ka bir �l�, Peki be karde�im, dedi, benzin olmay�nca elektrik idaresi ne bok yesin... Bir ya�l� �l�, iki g�nd�r burdakilerin neden �ld�klerini dinliyorum da, en boku bokuna �len benim... dedi. Neden? diye sorduk. ��yle anlatt�: Ben sapasa�lamd�m. B�y�k o�lum, seni ille hekimlere muayene ettirece�im diye tutturdu. Bre o�lum, benim hi�bir hastal���m yok ki, hekime gideyim... Meden� insanlar, hi�bir hastal�klar� olmasa da en az y�lda bir kez ba�tan t�rna�a hekim muayene 142 sinden ge�meliymi�. Durup dururken hekime gidilir mi? Hi� bir a�r�m s�z�m yok, ne diyece�im hekime peki? O�lan zorlad�... Meden� insanlar b�yle yaparm�. Beni de �ekap (checkup) dedikleri o ba�tan t�rna�a muayeneye soktular; r�ntgenler, kan tahlili, sidik tahlili, kan say�m�, daha neler... Bu i�leri yapan da benim o�lan�n Amerika'dan arkada�� olan bir hekim. Benim kalp kontrol� k���d�ma bak�nca o�luma �Ne zaman �ld�?� diye sordu. O�lum �Kim?� dedi. �Bu kardiogram kiminse...� O�lum bozuldu, �Yahu babam�n, i�te burda...� dedi. Hekim pek �a�t�. �Olamaz... Hem de �� kez �ok a��r kalp ge�irmi�, ya�ayamaz.� Bir daha beni kalp muayenesine soktular. Bu kez daha da k�t� ��kt�. Ben sapasa�lam insanken, hekim ��lm� olmal�, �� kez a��r kalp ge�irmi�...� deyince ben yere y�k�ld�m. Demek, �� kez kalp ge�irmi�im de haberim bile yok... Yata�a serildim, k�p�rdayam�yorum... Kalp ge�irdi�imi s�ylemeseler, sapasa�lam ya�ayacakm��m... Ben� bir korku ald�, olur �ey de�il... Sonradan o�lum o benim �� kez kalp ge�irdi�imi g�steren kardiogram denilen k���d� ba�ka bir hekime g�stermi�. Bu hekim yerli, yani Amerika, Avrupa filan g�rmemi�... O�lum, benim �� kez a��r kalp krizi ge�irdi�imi s�yleyince bizim yerli hekim kahkahalar atmaya ba�lam�... Sonra anlatm�: �Amerika'da, Avrupa'da okuyan hekimler, bizim bura insan�n�n kardiogram�ndan anlamaz.� demi�. Neye anlamaz? ��nk�, bizde elektri�in voltaj� s�rekli iner ��karm�... O kalp kontrol eden makinenin de voltaj� inip ��k�yor; voltaj �ok d��k... O makineyi bizim buras� i�in yapmam�lar ki, normal elektrik voltaj� olan �lkeler i�in yapm�lar. Yerli hekim i�te buna g�l�yormu�. Voltaj inip ��kt�k�a, makinenin ibresi de k���da bir 143 y�kse�e �iziyor, bir al�a�a �iziyor... O�lum gelip bunu bana anlatt�; �Baba m�jde, kalp krizi ge�irmemi�sin. O k���ttaki �izikler, senin kalp at��n de�il, voltaj�n inip ��kmas�n� g�steriyormu�...� dediyse de, ben art�k k�p�rdayamad�m i�te b�ylece... evet, pisi pisine �ld�m... �ekap filan yapt�rmasayd�m daj ha �ok ya�ard�m. Bu so�uk morgta, uzun kirpikleri kar tutmu�, sa�lar� buzlanm�, g�zel bir k�z var. Sen neden �ld�n? diye sordum. Benim hayat�m bir romand�r, diye ba�lay�p ser�venini anlatt�. ilgin� olmad��� i�in yazm�yorum. Herg�n gazetelerimizde hava raporu yada alt�n fiyatlar� gibi yaz�lan normal cinayetlerden birine kurban gitmi�. K�z, Acaba g�zelli�im bozulmu� mu? diye sordu. �ans�n varm�, hep mahrem yerlerinden b��aklam�lar... dedim. �lmemi� olsayd�, k�z�n b��akland��� yerlerini bikinisi �rterdi. K�zla konu�urken, morg �al�anlar� beni tezkereye koyup yandaki otopsi salonuna g�t�rd�ler, te�rih masas�na yat�rd�lar. Geni� masada daha ba�ka �l�ler de vard�. Demek, �l�m nedenimin anla��lmas� i�in otopsi s�ram gelmi�ti. Beni otopsi yap�lmaya haz�r duruma getirdikten sonra �ekip gittiler. Otopsiye haz�r �l�lerden biri, Demek o adam sizsiniz, gazetedeki resminizden tan�d�m... dedi. Hangi adam? diye sordum. Te�rihhaneye b�rak�lm� bika� gazete g�sterdiler, �l�m�m �zerine haberlerin ba�l�klar� ��yleydi: 144 �Yeri doldurulamayacak kay�p.�, �En b�y�k palavrac�m�z� kaybettik.� �l�m�m i�in yazanlar, beni de�il, kendilerini anlat�yorlard�. Hi� an�msayamad���m an�lar yaz�lm�t�: ne an�lar� an�ms�yor, ne yazanlar� tan�yordum. Ya�am�mda, kimileri benimle konu�urlarken, kendilerini ille de espriler yapmak zorunda sayarlar ve espri diye t�rl� sululuklar yapar, kendi g�lmecelerine kendileri kahkahalar patlatarak ba�kalar�n� da s�r�tmaya zorlarlard�, �l�m�mden sonra yazanlar da ille espriler yapmak zorunda kalm�lar nedense... �l�m�m �zerine yazarl���m� a��klayan bilimsel yaz�lar da vard�. Bunlardan birinde �Bu d�nyuda hi� mi g�zel, hi� mi iyi, hi� mi do�ru �eyler yoktu? Bunlardan hi�birini yazmad�. G�r��nde �arp�kl�k oldu�u i�in, hep d�nyadaki al�akl�klar�, baya��l�klar�, i�ren�lik ve k�t�l�kleri g�r�p yazd�.� diyordu. Sevgili E�ekar�s�, i�te ben �ld�m. Benim yerime sen vars�n d�nyada. ��neni nereye sokaca��n�, kimleri i�neleyece�ini elbet bilirsin. Kitap yapraklar� aras�ndaki g�l yapraklar� gibi kurumu� dudaklar�m, �l� g�zlerimde donmu� iki damla ya�... S�yle beni b�t�n tan�yanlara �ld���m�. Art�k elimi s�kmak i�in kimsenin korkusu kalmayacak. Selam vermemek i�in kimi dostlar�m kar�� kald�r�ma ge�mek zahmetine katlanmayacak. Beni g�rmezden gelmek i�in ba�lar�n� �evirenler, sonradan kendilerinden utanmayacaklar art�k, �ld�m ve onlar� kendimden, kendimi de onlardan kurtard�m. Dostlar�m da, d�manlar�m da benden konu�urlarken �iyiydi ho�tu ama...� diye s�ze ba�lay�p be 145 F. 10 ni alabildi�ine yererek, eskisi gibi, kendi k�t�l�klerinden ar�nma f�rsat� bulamayacaklar, �iyiydi, ho�tu...� deyip s�zlerinin arkas�n� yutacak ve susacaklar; ��nk� �lerek b�t�n k�t�l�klerimi de kendimle birlikte buraya getirdim. Ayak sesleri duyduk. Kap� a��ld�. Otopsi yapacak olanlar geldi. Parlak ��kl� lamba yand�. Otopsiyi yapacak olanlar�n y�zleri �rt�l�, salt g�zleri g�r�n�yor. Bir gen� ba��ma otopsi yap�lmaya uygun bir bi�im vermek istedi, ama boynum da her yan�m gibi donmu�tu, ba��m �evrilmiyordu. �l�s� bile dikba�l�... dedi. Sa�l���mda �ok ki�i �kafas�n� k�rmal� demi�ti. Burda o i�i yapt�lar. Bir gen�, Bu nedir hocam? diye sordu. Sorulan adam, Beyin denilen �ey i�te budur! dedi. Beyin, insan bedeninde, bademcikten, k�r ba��rsaktan, yirmi ya� di�lerinden daha yarars�z, hatta zararl� bir organd�r. Kafatas�n�n i�inden ��kar�p atmak olana�� bulunmad���ndan, uyu�turarak �al�amaz duruma getirmek gerekir ki insan mutlu ya�ayabilsin. Kafatas� i�inde olu�an beyin adl� bu urun, sahibinin ba��n� belaya sokmaktan ba�ka bi�eye yarad��� g�r�lmemi�tir. Merhumun, neden ba��n�n beladan hi� kurtulamad���n� herhalde �imdi daha iyi anl�yorsunuzdur. Bu i� de b�ylece bitti E�ekar�s�. Kurttan korkusu olmayan �lm� E�elf'e cenaze t�reni yap�lacak de�ildi ya... Mezarl�kta bir �ukura at�p �st�m� �rtecekler diye beklerken, evet, hi� umulmad�k bi�ey oldu. Arabayla mezarl��a getirip 146 bir �ukurun ba��na b�rakm�lard� beni. Mezarc�, yada mezar bek�isi oldu�unu sand���m bir adam �Len, gelin, e�lenmeyin gelin de �unu g�melim...� diye ba��r�p duruyor, ama ald�ran olmuyordu. Birden s�r�yle araba s�k�n etti; belki elli, belki y�z araba, belki daha da �ok... Hele o �elenkler. Arabalardaki �elenklerden ba�ka bir kamyon dolusu �elenk de vard�. Birden �evremi kalabal�k sard�. Kamyondan, arabalardan indirilen �elenkleri de �evreme koyuyorlard�; �i�eklerden bir tepe olu�tu, �l� olmasam �a�acakt�m, ama �l�ler hi�bi�eye �a�mazlar. Demek, ben bu denli �ok seviliyordum... Mezarc�n�n �Len gelin de �unu g�mek...� diye seslendi�i adamlar kalabal��� g�r�nce ko�up gelmi�lerdi. Onlardan ba�ka, k�rk elli sakat �evremde topra�a oturmu�lar, sesli sesli dualar okuyorlard�, i�lerinde a�layanlar bile vard�. Bika��n�n da ba�� sar�kl�yd�. �evremdeki kalabal�k gittik�e art�yordu. Kalabal�ktan birisi h��k�ra h��k�ra a�layarak, Hi� �lecek adam m�yd�? dedi. Bunu s�yleyeni tan�m�yordum. Birisi de, �ok b�y�k miras b�rakm�... dedi. H��k�ran adam, birden a�lamas�n� kesip, Yok yahu... Vay anas�n�... Parayla iman�n� kimde oldu�u bilinmez... dedi. Kalabal�ktan biri mezar �ukurundan ��kan toprak t�mse�inin �st�ne f�rlay�p benim �zerime bir s�ylev �ekti. Benim memlekete yapt���m b�y�k hizmetlerden, ilk �iklet fabrikas�n� kurarak �iklet d�al�m�n� y�zdeon azaltmakla her y�l memlekete kazand�rd���m milyonlarca d�vizden s�zediyordu. Allah Allah... �ok hay�rsever oldu�umdan, bir cami 147 yapt�rd���mdan, memlekete bir cami daha kazand�racakken vakitsiz �ld���mden... Aram�zdan ayr�lan memleketin de�erli evlad� Cafer Bey karde�imiz kalbimizde ebediyyen ya�ayacakt�r... derken, birisi ba��rmaya ba�lad�: Duruuun, durun!.. �l�ler korkmaz ama, sa�l���mda korkmaya �yie al�m��m ki, bir haciz memuru buraya yeti�ti san�p korktum. Birden d��nemedim, haciz memuru art�k neyimi alacak diye... �Duur, dur!� diye ba��ran adam, kalabal���n ortas�na dal�p, Yahu, zavall� Cafer Bey orda... Siz burda kim i�in nutuk �ekiyorsunuz? Zavall� Cafer Bey'i mezara atacak Mezarc� Mahmut'tan ba�ka bir Tanr�'n�n kulu yok... Benim ba��mda s�ylev �eken adam, T�h, dedi, yahu ben demindenberi Cafer Bey'in diye ba�kas�n�n mezar�nda m� konu�uyormu�um? Birisi, Lakin, ne kadar da co�kulu konu�uyordunuz Beyfendi... dedi. Birisi de, Yaz�k oldu, dedi, a�lam�t�k da... S�ylevci, iyi ama, dedi, ben ayn� s�zleri ayn� heyecanla bir de Cafer Bey'in mezar� ba��nda ikinci kez s�yleyemem ki... Zarar� yok beyfendi, �z�lmeyin, ba�ka biri s�yler... dedi birisi. Y���l� �elenklerden birini kapan, Cafer Bey'in mezar�na ko�uyordu. A��r �elenkleri, iki�� ki�i 148 birlikte s�r�kleyerek g�t�r�yorlard�. �elenklerden bitek yaprak bile kalmay�nca, az �nce dualar okuyan haf�zlar, sakatlar, dilenciler, �skat��lar, bana a��z dolusu s�v�p sayarak �iklet fabrikat�r� Cafer Bey'in mezar�na ko�u�tular. Yan�mda kimse kalmad� san�yordum. Bir de ne g�reyim; yaz� yazd���m derginin sahibi orda de�il mi? Nas�l sevindim, anlatamam. Sa�l���mda adama bir de k�zard�m. Kendikendimden utand�m. Onca i�ini g�c�n� b�rakm�, cenazeme gelmi�. Demek, beni seviyormu�... Patronum, Ben de adam diye s�z�ne g�venip bir de avans vermi�tim. Bu say�n�n yaz�lar�n bile yeti�tirmeden �ld�. Yaz�klar olsun... diye kendikendine s�ylenerek, o da �iklet�i Cafer Bey'in mezar�na y�neldi. Sevgili E�ekar�s�, sana yazd���m bu mektuplar�, �al�t���m derginin sahibine g�t�r ver de, be�enirse yay�nlas�n, ben de sa�l���mda ald���m avans� �demi� olay�m. �ukura b�rakt�lar, �st�me topralk at�ld�. Rahmet dileyecek kimsem olmad��� i�in kendikendime, Haydi Allah rahmet eylesin... dedim. Ooooooh, d�nya varm� yahu... Tahtal�k�y'den sevgilerle. �lm� E�ek 149 Y�RM�NC� MEKTUP (Hi�bir polisiye romanda yaz�l� olmayan bi�imde bir cinayete kurban giden zengin kad�n� anlat�r.) Sevgili E�ekar�'m, Bilirsin ya, ben sa�l���mda de yerimi yad�rgamazd�m. Uykum gelince nerde olursa orda yatar uyurdum: Evde, yolda, s�rg�nde, cezaevinde, otelde, �ay�rda, bay�rda, da�da, k�rda... Nerde ve hangi ko�ulda olursa olsun, orda yazard�m: �ayevinde, evde, masada, yerde, yata��m�n i�inde, dizimin �st�nde... Kimleri k�skan�r�m bilir misin; yerlerini yad�rgama hakk� olanlar�. Yerini yad�rgamak bile, ayr�cal��� olan bitak�m insanlara �zg� bir mutluluktur. Kendilerine �zg� yeri olmayanlar�n, ba�ka yerleri jraba��c�samak, yad�rgamak hakk� da olamaz. En l�ks otelde bile kalsalar, ��leye do�ru uyan�p da, gerine esneye �B�t�n gece uyuyamad�m, yerimi yad�rgad�m...� diyebilenlerin ��mar�k mutlulu�u yok mu, sa�l���mda beni en �ok �ileden ��karan i�te buydu, �ylelerini �ok k�skan�rd�m. Sa�l���mda, bu gizli iste�imi bikez bile ger�ekle�tiremedim. Hay E�ekar�s�, desene ki, hangi iste�imiz ger�ekle�ti ki... Yani, mezar�m� hi� yad�rgamad�m. �ocuklu�umda mahalle okuluna giderken �Alt�m toprak, �st�m yaprak� diye bir il�hi s�ylerdik. Buras� i�te tam �yle bir yer. Alt�mdaki nemli toprak sanki yumu�ac�k bir d�ek, �st�mdeki toprak da kal�n ama serin bir 150 yorgan gibi. Yatt���m yer iyi ama, alt�mdan kabama sert bi�ey bat�yordu. Rahat etmek i�in yerle�eyim diye k�p�rday�nca, Oynamaaa! diye alttan kal�n bir ses geldi, �l� olmasam bu sesten korkard�m. Ama �l�ler korkmaz. Sevgili E�ekar�s�, �imdi akl�ndan neler ge�irdi�ini sezer gibiyim. ��inden ��l�ler a�lamaz, �l�ler ba��rmaz, �l�ler yemez, �l�ler i�mez, �l�ler konu�maz, �l�ler uyumaz, �l�ler korkmaz; yahu bu �l�ler, bizim n�betteki asker gibi bi�ey demek...� diye ge�iriyorsundur. Haks�z say�lmazs�n... Alt�mdaki o kal�n ses ba�ka bir �l�den geliyordu. Ne i�iniz var alt�mda? diye sordum. Ben gelip senin alt�na girmedim ya sen gelip benim �st�me ��kt�n... dedi. Kendili�imden gelmedim ya, getirip buraya g�md�ler, dedim. Ama beni iki g�n �nce g�mm�lerdi. Bu yer benim hakk�m... dedi. Beni g�merlerken hakk�n� arasaydm... H�h... �l�ler haklar�n� arayabilir mi? Sa�l���m�zda arayabildik mi ki, �l�nce arayabilelim? Anla��lan, siz de benim gibi ya�amadan �lenlerdensiniz... �yle olmasayd�, k�pe tur�uluk h�yar atar gibi, ayn� �ukura g�merler miydi ���m�z� de... Neee? diye ba��rd�m, ���m�z� m�? ���nc�s� de kim? Benim alt�mdaki kad�n... Onu da benden bir g�n �nce g�mm�ler. Buras� ne bi�im yer! Sa�l���m�zdakinden hi� 151 bir ayr�m� yok... Halk otob�s�nde Ey�psultan'a gider gibi altalta �st�ste mezar olur mu be... Alt�mdaki adam, Ben al����m, dedi, bizim gecekonduda da b�yle ya��yorduk... �l�nce de mi rahat yok yani... Rica ederim, �ekin �u alt�mdaki �eyinizi, eliniz mi, baca��n�z m�, her neyinizse... �ok tedirgin oluyorum... Vay beyim vaay... Rahat�na o kadar d�k�nsen kendine �zel mezar yapt�rsaydm... Ne diye hepimizi bir mezara doldurmu�lar bal�k istifi... Yer yok, yer... �zel mezarlar bile karaborsada, nerde kald� ki senin benim gibi kendilerine bir mezarl�k yer bile sat�n alamayanlar... Ho�, �zel mezarlarda da rahat yok ya... Hele biraz dur, �zel mezardaikilerin de kavgalar�n� duyars�n. Mezar karaborsac�lar�, bir mezar� ��d�rt ki�iye birden sat�yorlar. D�n, ne oldu, biliyor musunuz? Adam, kar�s� �l�nce, bu mezarl�kta aile mezarl��� alm�. Kar�s�n� g�md�kten sonra da yan�na kendisi i�in mezar yeri ay�rtm�. Bir zaman sonra adam �lm�. D�n adam� da g�md�ler. Aman aman, o mezarda bir kavga, bir kavga... Ne kavgas�? diye sordum. K�skan�l�k kavgas�... dedi. �len koca bir de bakm� ki, �l�m�nden sonra arkas�ndan g�zya�lar� d�kt���, onca sevdi�i kar�s�n�n koynunda bir yabanc� erkek... �Kim bu herif?� diye kar�s�na ��k�m�. Kad�n da �Tan�m�yorum...� demi�. �Vay, ne demek... Sen art�k tan�mad���n herifleri de mi koynuna al�yorsun... �ld�kten sonra senin huyun mu de�i�ti...� diye... Bir k�skan�l�k kavgas�d�r s�rm�. Adam�n sat�n ald��� �zel aile me 152 zarl���m, ikinci kez ba�kas�na satm�lar da, o yabanc� erkek �ylece girmi� �l� kad�n�n koynuna... Oysa ben, �l�nce art�k vars�lyoksul ayr�m� kalmaz san�yordum... dedim. Kalmazm� ama, daha �imdi de�il, iyice ��r�y�nce... dedi. O d�nyada s�k�nt� �ekenler �teki d�nyada rahat edecekler diye bo�una avunup durmu�uz. L�tfen �ekin �eyinizi... diye bir daha rica ettim. Kuzum siz yal�dan m�, konaktan, villadan m�, k�kten mi geldiniz buraya? dedi, bana batan bi�ey yok da size ne bat�yormu�! Sa�l���mda da b�yleydi, ben al�s���md�r; bir k���k gecekondu odas�nda yedi ki�i yatard�k; kimin nesi kimin neresine bat�yor, ayr�msamazd�k bile... Hi� olmazsa burda yedi ki�i de�il, �� ki�iyiz. Evet ama sizin altm�zdaki kad�n... dedim. H�h, kadmm�... Kad�nl��� m� kalm�... En alt�m�zdaki kad�n, bu s�ze �ok al�n�p, Terbiyeli olun biraz... diye uyard�. Alt�ma batan o sert �eyi yoklad�m. Adam�n su�u yokmu�, alt�ma batan o sert �ey bir kayan�n sivri ucuymu�. Ne o kayay� �ekebilir, ne de topra��n i�inde ba�ka yana d�nebilirdim. Demek, nas�l sa�l���mda kaz�k �st�nde ya�ad�msa, �l�nce de kaz�ktan kurtulamayacakt�m. En alttaki kad�n, Allah kimseyi g�rd���nden geri koymas�n... dedi. Alt�mdaki adam, Eyvah, yine anlatmaya ba�layacak, dedi, �ld�m ama hi� olmazsa evdeki kar�m�n d�rd�rmdan 153 kurtuldum diye sevinirken, burda bu kad�n�n �enesi... G�m�ld���mdenberi tam be� kez dinledim. Kad�n, Ama o bey yeni geldi, dedi, dinlemek de istiyor, size ne? Siz dinlemeyin... S�yledi�ine g�re �ok zenginmi�. Zenginli�inin nedeni �ok ak�ll� evlilikler yapmas�ym�. Kocalar�ndan kimisi �lm�, kad�na y�kl� miras kalm�, �lmeyen belki de �ld�remedi�i kocalar�ndan da ancak b�y�k paralar alarak bo�anmaya raz? oluyormu�, i�te b�yle b�yle �lkenin en zengin kad�nlar�ndan biri olmu�. Bu denli zengin bir kad�n neden kendisine g�rkemli bir mezar yapt�rtm�yor da, bizim gibi yoksullarla birlikte, Belediyece bir �ukura at�l�yordu? Sesinin titrekli�inden �ok ya�l� oldu�unu sand���m kad�n�n anlatt�klar�ndan benim yorumum ��yle oldu. Kad�n ya�lanm� ama g�nl� taze... K�rpelere d�k�n ya�l� bir kad�n. Paras� da t�kenecek gibi de�il. Paras�yla de�il mi, yoksul ama g��l� ve yak��kl� delikanl�lardan jigololar kullanmaya ba�lam�. Bu jigololardan biri pek �yle gen� de�ilmi�, k�rk�n �st�ndeymi�, ama kad�na tutkunmu�... Fele�in �emberinden ge�mi� olan kad�n, �nceleri bu tutkunluk g�sterilerine inanmam� ama, herif ille de evlenelim deyince, kad�n da may�m�... Evlenmi�ler. Ya�l� kar� �yle mutlu, �yle mutlu, �yle mutluymu� ki... Hi�bir evlili�inde bu denli mutlu olamam�m�... Kad�n, pasta, fondan ve �ukulatine �ok d�k�nm�... Kendisinden otuzd�rt ya� gen� olan kocas� her ak�am eve, elleri kollar� pasta, �ukulatin, fondan kutular�yla dolu gelirmi�. Kad�n da bunlar� at�t�r�rm�... Kocas� bu pastalar� O'nun i�in �zel yapt�r�yormu�. Ama ne pastalar... Bika� zaman sonra ka 154 dma bir hal olmu�, heladan d�ar� ��kam�yor zavall�... Hekimler, ila�lar filan, kad�n kurtulam�yor. ��yle ki� diyor, �vallahi sevi�meye bile f�rsat bulamazd�m... Haydiii tuvalete... Do�ru d�r�st uyku uyudu�um bile yok, her ononbe� dakikada bir desturun tuvalete... Eridim, bittim, g�c�m kalmad�. Bu halde bile kocam beni seviyordu. Ak�am gelir, getirdi�i pastalar� verir, beni �perdi. Ama sevi�meye de�il, �p�meye bile f�rsat yok ki bana... Zor ko�up yeti�irdim helaya, bazen de yeti�emezdim... Ah o ne pastalar, ne pastalar... Benim i�in �zel yapt�r�yor sevgilim... Bir zaman sonra yata�a serildim, helaya gidemiyorum... Anl�yorsunuz de�il mi durumumu... Alttan �stten... Sevgilim beni bir saniye bile b�rakmad�... O kadar ishale insan dayan�r m�, hele benim ya��mda... Kocam ba�ucumda �Hadi can�m sevgilim, �ok zay�flad�n, ye birazc�k daha... Senin i�in �zel yapt�rd�m...� diyerek kendi eliyle a�z�ma pasta par�alar� koyuyor...� i�te b�yle anlat�yordu kad�n. Tarihte b�yle bir a�k g�r�lmemi�. Sonunda ya�l� kad�n cartay� �ekiyor ve ancak �l�m�nden sonra kocas�n�n cesedinin ba��nda sevgilisiyle konu�mas�ndan ger�e�i ��renebiliyor. O sevgili gen� kocas�, �zel yapt�rd��� pastalar�n, fondanlar�n i�ine m�sl�il ilac� koydururmu�. Zavall� ya�l� kad�n pastalar� at�t�rd�k�a ishal oluyor... Sonunda �Salihat� nisvandan� olan han�mefendi �ishal� y�z�nden �iritihal� dar� beka� eyliyor. B�t�n mal�n� m�lk�n�, var�n� yo�unu da kocas�n�n �st�ne yapt�rd���ndan meteliksiz... Herif �yle al�ak ki, hi�bir cinayet roman�nda hi�bir polisiye roman yazar�n�n akl�na gelmeyen bi�imde �ld�rd��� o milyarder kar�s�na bir cenaze t�reni bile yapt�rm�yor, bir mezarl�k toprak bile sat�n alm� 155 yor... Kad�n�n cenazesini Belediye'ye kald�rt�yor... Ama kad�n memnundu. �Ooooh �ok ��k�r, �ld�m de ishalden kurtuldum, iki dakikac�k bile kocamla sevi�meye f�rsat bulam�yordum, kendimi helaya zor at�yordum... Neydi o g�nler...� diyor. Sevgili E�ekar�s�, seni �ok g�rece�im geldi, �ok �zledim. Belki de bu duygular�mdan ve ge�enki mektuplar�m�n sonunda yazd���m �yak�nda g�r�mek �zere� dileklerimden memnun olmuyorsundur. Kim ister bir �l�yle bulu�mak, hele yak�n zamanda olunca... Kim �zler bir �l�y�? Hay�r hay�r, yak�nda da, uzakta da, hi�bir zaman g�r�meyece�iz. Galata K�pr�s� dubalar�n�n �evresinde mavi ye�il kar��m� bir renk alan kirli Hali� sular�n� benim i�in de seyret... Emin�n� alan�na ��kan Yenicami kemeri varya, o kemerin alt�ndan ge�erken dur biraz, beni an. Sa�l���mda, �zg�rl�k denilen �eyi nas�l bi�eyse salt o kemerin al�nda duyumsard�m. En s�cak g�nlerde bile oras� �yle serin eser ki, orda g��s�m� yele a�ar, k�sa s�re de olsa kendimi �zg�rm��m san�rd�m. ��nk� sa�l���mda �zg�rl��� hi� ya�amad�m, onun nas�l bi�ey oldu�unu ancak kitaplardan okuyup ��rendim. Yenicami kemerinin orda durup o serin esinti derimi ok�arken �Olsa olsa �zg�rl�k denilen �ey, i�te b�yle bi�ey olmal�...� diye d��n�rd�m. Mektubuma son verirken, densizlere bat�rd���n i�nenden �zlemle �perim sevgili E�ekar�s�. Dostun �lm� E�ek 156 Y�RM�B�R�NC� MEKTUP (N�fus denetimi konusunda �l�lerin sert tart�mas�n� yans�t�r.) Karde�im E�ekar�s�, Burda, yani mezarda �ok �a��las� �eyler oldu. Topra��n �st�nde ayak sesleri vard�. Birileri dola��yor olmal�yd�. Benden �nce g�m�ld��� i�in alt�mda g�m�l� adam, Gece olmu�... dedi. Topra��n alt�nda geceyi g�nd�z� nas�l anl�yorsun? dedim. G�peg�nd�z mezar ta�lar�n� �alamazlar ya... dedi. O ayak sesleri mezar ta�� h�rs�zlar�n� nm�. Mezar ta���lar�na satarlarm�s. Onlar da sipari�e g�re de�i�iklik yap�p bu ta�lar� ba�kalar�na sat�yorlarm�. Bir mezarta�m�n ��d�rt ki�iye sat�ld��� bile oluyormu�. Zengin �l�lerin �zel mezarlar�na konan �elenkleri de �al�yorlarm� Ama bu �elenklerdeki �i�eklerin, k�sa sapl� oldu�undan, pek �yle pazar� yokmu�. Ya mezarl�k bek�isi? diye sordum. Var elbet, dedi, onlar disiplin kurar, h�rs�zlar aras�ndaki uyumu sa�lar, kavgaya d�r�lt�ya neden vermezler... �l�lerin alt�n yada platin di�lerini �almak i�in geceleri mezar a�anlar da var diye s�yleniyormu� ama, d�rt g�nd�r burda �yle olaya tan�k olmam�... 157 M�shil konulmu� pastalardan �len kad�n durmadan anlatt�. Sabah oldu mu? diye sordum alt�mdaki adama. Ne yapacaks�n sabah� ak�am�? dedi ve ekledi: Biz burda zaman�n d��nday�z. Tepemde t�k�rt�lar, g�r�lt�ler oldu. Zaman�n d��ndaki �l�, Sabah de�il, nerdeyse ��le olacak... dedi. Nerden anlad�n�z? Tepemizde topra�� kaz�yorlar ya... Bu �ukura bizim gibi yoksul bir �l� daha g�mecekler... dedi. Ger�ekten de �yle oldu. Topra�� �yle derin kazmad�lar, biraz e�eleyip ancak bir �l� s��acak kertede yer a�t�ktan sonra, �ok ya�l� bir �l�y� oraya b�rakt�lar. G�r�lt�lerinden yukarda ancak iki, en�ok �� ki�i oldu�u anla��l�yordu. H�yara tuz serper gibi �l�n�n �zerine biraz toprak serpip s�zde mezar� kapatm� oldular. Sonra zaman�n d��ndaki o kopkoyu sessizlik yeniden ba�lad�. �l�lerin konu�malar� sessizli�i kesinlikle bozmaz. �te buy�zden alt�mdaki �l�, yeni g�m�len �l�ye, Nedendi �l�m�n�z? sorusuyla, mezar sessizli�ini bozdu, diye yazam�yorum. Evet, alt�mdaki �l�, �st�mdeki �l�ye, �l�m nedenini sordu. Yeni g�m�len �l� de ��yle a��klad�: �ld���mde neden �ld���m� bilmiyordum, �l�m�mden sonra hekimler benim yan�mda, aralar�nda konu�up tart�t�lar da, ben de ancak �l�m�mden sonra, neden �lm� oldu�umu onlardan 'renebildim. Kortizon verilen hasta, v�cudundaki 158 kortizonu ��karmadan ameliyat edilmezmi�. Beni ameliyat eden operat�r, hastanenin verdi�i m�ahede raporunu okumay� unutmu�. Benim kortizon ald���m� bilmiyormu�. Oysa raporumda yaz�l�. Yine hekimlerin s�yledi�ine g�re, benim ameliyat�m �ok ba�ar�l� ge�mi�; �yle ba�ar�l� ki, hatta beni ameliyat eden hekimi arkada�lar� kutlam�lar. Ameliyat ba�ar�l� olmaya ba�ar���ym�, yaz�k ki hekim, benim kortizon ald���m� bilmedi�i i�in �lm��m. Tabii benim �l�m�m ameliyat�n ba�ar�l� ge�mi� olmas�na engel de�il. Bu ba�ar�l� ameliyat sonunda �ld�m ama, ameliyat y�z�nden de�il �l�m�m, kortizon alm� olmam y�z�nden... Pek bi�ey anlayamad���m i�in, Yani ne demek? diye sordum. �stteki �l�, �u demek ki, diye a��klad�, cesedimi muayene eden hekimler, ameliyat� �ok ba�ar�l� yapm� oldu�u i�in, �l�m�mden operat�r�n sorumlu tutulamayaca��n� ispat ettiler. Ameliyatta bir kusuru olsaym�, �l�m�mden sorumlu olacakm�. Ba��mda konu�an hekimlerden biri, hekimin ameliyat yapmadan �nce hastan�n raporunu okumak zorunda oldu�unu, okumu� olsayd� hastaya kortizon verilmi� oldu�unu ��renece�ini, o zaman v�cuttan kortizon ��kana dek ameliyat� geciktirece�ini filan s�yl�yordu ki, �teki hekim ��yle dedi: Efendim, bu adam (parma��yla beni g�steriyordu) yetmi�alt� ya��nda.. Ma�allah ya�ayaca�� kadar ya�am�... Kortizon almam� olsayd� da ameliyatta �lmeseydi, sanki g�n�n birinde nas�l olsa �lmeyecek miydi yani... Dii mi efeeem? Belki de ameliyat edilmemi� olsayd�, ameliyattan �nce bile �lecekti. Dii mi efeem? De�er mi yani? 159 Adam susunca yeniden �l� sessizli�i ba�lad�. Yeni g�m�len, Bu �ukurda ka� �l�y�z? diye sordu. Sizinle �� erkek, bir kad�n, d�rt �l�y�z... dedim. Alt�mdaki �l�, Bildi�imiz bu kadar ama, dedi, alt�mdaki kad�n �l�n�n alt�nda neler oldu�unu bilmiyoruz. �st�mdeki �l�, B�rak yerin alt�n�, do�um denetimi olmazsa, bu gidi�le insanlar yerin �st�nde bile yer bulamayacaklar... dedi. Sonra da, do�um denetiminin yararlar� �st�ne uzun bir s�ylev �ekti. Matematik olarak ger�ekler ortadaym�. T�rkiye'de k�rk milyon insan yerine yirmi milyon olsaym�, �ok do�al olarak yoksulluk da olmazm�. ��nk�, k�rk milyonun yedi�i yumurtay�, eti, s�t�, yemi�i, yirmi milyon insan yiyecekmi�. Yirmi milyon insan yerine, on milyon insan olsaym�, i�sizlik de olmazm�. On milyon yerine, be� milyon insan olsaym�, T�rkiye'de herkesin iki�� evi olur, konut s�k�nt�s� �ekilmezmi�. Alt�mda yatan �l� k�k�r k�k�r g�lmeye ba�lay�nca yeni g�m�len �l� k�z�p, Neden g�l�yorsunuz? diye ba��rd�. Alttaki, �ok hakl�s�n�z, dedi, hesap ortada, T�rkiye'de be� milyon yerine iki milyon insan yasasa �ok daha bolluk, rahatl�k olacak... Ama zaten b�yle de�il mi bug�n �lkemizde... T�rkiye'de ta� �atlasa bug�n insan gibi ancak iki milyon insan ya��yor. �st�mdeki, 160 K�rk milyon... diye ba��rd�. Evet, k�rk milyon ama, otuzsekiz milyonu, o iki milyonun, bilemediniz be� milyonun insan gibi ya�abilmesi i�in onlara �al�anlar, yani senin benim gibi ya�ayamayan ve ya�amadan �lenler... Yani, ne demek istiyorsunuz? S�ze kar�mak gereksinmesini duydum: Bo�una korkutmaya �al�may�n insanlar�. Hepimiz �lm��z i�te... �l�mden �te yol yok. �lm� E�ek'in de kurttan korkusu olmaz. Alt�mdaki adam, Do�um denetimi dedikleri �ey, pinponlar�n, moruklar�n d�nyada daha �ok ve rahat ya�ayabilmeleri i�in bulduklar� bir d�mendir... dedi. Ne demek o? diye �stteki ��k�arak sordu. Alttaki de a��klad�: B�t�n umut gelecekte, yeni ku�aklardad�r. Eski ku�ak ne olmu�sa olmu�... Yeni ku�aklar g�rl�kle yeti�meli ki, i�lerinden d�nyaya ve topluma yararl� olabilecek de�erli insanlar�n yeti�me olas�l��� da arts�n. Do�um denetimiyle yeni ku�a�� s�n�rlad�k�a, i�lerinden de�erli insanlar�n yeti�me olas�l��� da azal�r. Bir insan�n en yarat�c�, en verimli, en �al�kan d�nemi, yirmiyle elli ya� aras�d�r. Altm�tan sonra insanlar �o�unlukla ba�kalar�na y�k olmaya ba�larlar. Oysa zaman�m�zda, altm��ndan, yetmi�inden, sekseninden sonraki insanlar� daha da ya�at�p, yani tiridi ��km� pinponlar� gen� ku�a��n s�rt�na y�k edip biyandan da do�um denetimiyle yeni do�umlar� �nlemeye �al��yorlar. ��ige�mi� moruklar ve kocakar�lar rahat ya�as�nlar diye yeniler do�mas�n istiyorlar. Neden? ��nk� d�nyam�za moruklar egemen de ondan. D�nyam�z� moruklar y�netiyor. Bak�n, her yerde y�netimin ba��nda onlar... 161 F. 11 O kerte uzun ya�amak istiyorlar ki, sonunda v�cutlar�nda, do�an�n bile i�ine yaramayacak kire�ten ba�ka hi�bi�ey kalm�yor. Kire�le�mi� pinponlar... Her yanlar�, beyinleri bile kire�le�mi�... Bencil, hi�bir �zverileri olmayan, kimseye yararlar� dokunmayan bu moruklar iyice kire�le�tikten sonra �l�yorlar ki, topra�a g�bre bile olmas�nlar. Yukardaki ya�l� �l� bu s�zlerden al�nm� bir sesle, Ne demek istiyorsunuz yani, dedi, �o�alal�m �o�alal�m da... Alttaki, yukardakinin s�z�n� kesip sordu: S�yler misiniz T�rkiye bug�n en �ok d�vizi nerden elde ediyor? Sorusunu yine kendi yan�tlad�: Pamuktan m�, t�t�nden mi, f�nd�ktan m�, bak�rdan m�? Hay�r, hi�birinden de�il? Ya neden? insandan... i��ilerimizi g�nderdik de yurt d��na, onlar�n getirdikleri d�vizle ayakta duruyoruz efendiiii... Demek ki, insan gerekli bize, insan� Gittik�e k�z�yordu: Bug�n k�rk milyonuz diye d�nyada az�ok s�z�m�z ge�iyor; on milyon olsan kim dinler seni be... Yukardaki ya�l�, N�fusumuzun artmas� iyi bi�ey olsayd�, bize yard�m eden, kredi veren yabanc� dostlar�m�z do�um denetimini sal�k vermezdi bize... Alttaki bu s�z �zerine k�plere binip ba��rmaya ba�lad�: O dost dediklerinin n�fusumuzun artmas�n� istememelerinin nedeni ba�ka. N�fusumuz artar da ��k� yolu aray�p solcu olurlar diye korkuyorlar. Solcu olmamalar� i�in de beslemek zorunda kalacaklar, ikincisi de n�fus denetimi yararl� deyip ha bire 162 onlar�n ila� fabrikalar� bize do�umu �nleme ila�lar�, ayg�tlar� satacaklar. S�z�n� burda kesse iyiydi, ama kendini frenleyemeyip, �imdi anlad�n m� e��o�lue��ek! diye ba��rd�. M�thi� bir kavga ��kacak diye korktum; ama hepimizin �l� oldu�umuzu an�msay�nca dinginle�tim; ��nk� �l�ler kavga edemezler. �st�m�zden duyulan bir bando sesiyle bu tats�z konu kapanm� oldu. Alt�mdaki adam, Bando Chopin'in cenaze mar��n� �al�yor; �u anda kimbilir d�nyan�n ka� yerinde birden bando g�r�lt�s�yle Chopin'in ruhu tedirgin edilmektedir. Nerde olursa olsun az yada �ok �nl� biri �ld� m�, zavall� Chopin, bu mar� yerine neden oynak bir hava bestelememi� olmas�n�n cezas�n� sonsuzca �ekecek... dedi. Bando sesi gittik�e bizden uzakla�t�. Belli ki, mezarl���n �te yan�ndaki �zel mezarl�klar b�l�m�ne g�t�r�l�yordu cenaze... Bizim g�m�ld���m�z yerse, mezarl���n gecekondu mahallesi gibi bir yer... Mezarta�lar�m�z yok... Zamanla da��lacak olan k���k toprak t�msekler... T�mseklerden kimisinin �st�ne dikilmi� bir tahta par�as�nda, orda g�m�l� olan�n kargac�kburgac�k yaz�yla kimli�i yaz�l�... �l�m kurtulu� de�il ki... Bakal�m, daha neler gelecek ba��ma... Patrondan ald���m avans �denene dek yazar�m sana sevgili E�ekar�s�. Ho��a kal. �lm� E�ek 163 Y�RM��K�NC� MEKTUP (�lm� E��ek'in Tahtal�k�y'e var��n� anlat�r.) Can�m dostum E�ekar�s�, Gele gele hi�bir canl�n�n geri d�nemeyece�i yere geldim. Gi�enin �st�nde �D�n� bileti verilmez� diye yaz�l� bir levha as�l�yd�. D�n�� olmayan yola girilir mi hi�! Elindeyse girme bakal�m, biz daha do�du�umuz zaman d�n�� olmayan yola girmemi� miydik? Yine de d�n�� olmayan yolculu�a ��kmamak i�in ba�ka yollar arayacakt�m ama, bulundu�um o geni� yerin tek ��k� yolu vard� ve yolun k�y�s�na dikilmi� i�aret levhas�nda �Tek Yol� ve bu yaz�n�n alt�nda da herhalde T�rklerden ba�kalar� da anlas�n diye �One Way� yaz�l�yd�. B�t�n tek yollardan nefret ederim E�ekar�s�... Ama ne gelir elimden? Gi�enin �n�nde �l�ler kuyru�a girmi�ti. Ben de kuyrukta s�ram� ald�m. Gi�ede bir melek vard�, sar��n bir melek... Mele�e el sallad�m uzaktan. ��nk� tan�yordum O'nu. Sen �imdi her zamanki gibi yine at�yorum sanacaks�n, ama inan ki do�ru... Gi�edeki k�z�, sa�l���mdan tan�yordum; O ger�ekten de Melek'ti, yani k�z�n ad� Melek'ti... Sa�l���nda hep gi�e memurlu�u yapard�. Ne zaman �ld���n� bilmiyordum; demek Melek gencecik �lm�... O kerte �ok el sallad�m ki, sonunda beni g�rd�. G�l�mseyerek beni �a��raca��n� san�rken o bir mele�e hi� yak�mayan as�k suratla ba��n� �n�ne e�di. Ben o zaman, d�nyadaki i�ten ili�kilerimize g�venerek, 164 K�z Meleek! diye seslendim. Ortal��� sarsan bir ses g�rledi: Kendine gel! Ciddiyetini tak�n, sululuk etme sak�n! Sesin sahibi g�r�nm�yordu; sanki bulutlar�n aras�na gizlenmi� bir hoparl�rden geliyordu ses. Yava� yava� s�ra bana geliyordu, �n�mdekilerin ne yapt�klar�n� �zenle g�zlemeye �al�t�m. S�ras� gelene bizim Melek f�s�ldayarak bi�ey soruyordu. Ald��� yan�ta g�re, ellerine renkli k���t veriyordu, bunlar bilet olacakt�. Tek Yol yaz�l� levhan�n alt�nda duran birisi, gelenlere ellerindeki renkli k���tlara g�re, ba��rarak gidecekleri yeri s�yl�yordu: Birinci mevkiii... Paradiii... L�ks koltuk... Locaaa... Koltuk... Onur locas�... Gi�edeki bizim Melek'in �n�ne gelen ki�iye ne f�s�ldad���n� duyam�yordum. S�ra bana geldi. Melek yahu, beni tan�mad�n m�? dedim. Duymazdan gelip bana da f�s�ldad�: Kart�n�z� verin. Ne kart�? Tavsiye kart�n�z yok mu? T����, yahu burda da m� tavsiye, burda da m� iltimas? Art�k bu olmaz! Melek, ad�m� soyad�m� sorup ��rendikten sonra, Bekleyin biraz... dedi. Bir d��meye bast�. Orda her�ey elektronikti. D��meye basmas�yla, y�r�yen rayla �n�ne kabar�k bir dosya geldi. 165 Dosyan�z gebe... dedi. Dosyan�n �zerine bas�l� k�rm�z� �ift ayla ��ok gizlidir� damgas�n� g�rd�m. Dosyay� a��p, bir dosyadaki resme ve yaz�lara bak�yor, bir y�z�me bakarak m�r�ldan�yordu: Hmmmm... Haaaa! Ooooo!... H�mmmm... Yaaa... Hohohooo... Hmmm... Vayyy... Sanki beni tan�mazm� gibi, Demek o sizsiniz? dedi. Evet, o benim... Yine bir d��meye bast�. Yan�nda birden bir Zebani belirdi. Zebaniye, Al�n bunu, sorgu salonuna g�t�r�n! Tehlikeli ve az�l�... Dikkatli olun! Sanki ka�acakm��m ve sanki burdan ka��labilirmi� gibi Zebani koluma s�k�ca yap��p s�r�kleyerek g�t�rd�, �n�m�zde kendili�inden a��lan bir kap�dan i�eri itti beni. Ben i�eri girer girmez birden duvardan uzanan iki el k�ska� gibi bileklerime yap�t�. Kimsin sen? O kal�n ses yine g�rledi: Adaletin pen�esi... Burda da m� yahu... diye s�ylendim. O madensel ses yan�t verdi yine: Adaletin kolu uzundur; de�il Tahtal�k�y'e cehennemin dibine gitsen yeti�ir. �Tahtal�k�y'e yeti�mek de bir i� mi? Tahtakale'ye yeti�sin de g�relim.� i�imden b�yle ge�irdim ama, neme gerek maydanozlu b�rek, a�z�m� a��p bi�ey s�ylemedim. Nedense bu adaletin uzun kolu ve g��l� pen�esi de tavsiyelilere, iltimasl�lara de�il, benim gibi garibanlara yeti�iyordu. 166 Girdi�im salonda ba�kalar� da vard�. ��yle bir bak�nd�m, tan�d�k birini bulamad�m. O b�y�k salondan, �st�nde �Sorgu odas� yaz�l� bir yere ge�iliyordu. Kap�n�n sa��nda g�zleri ba�l� eli terazili bir sat�c� kad�n duruyor ve al�c� �ekmek i�in sesleniyordu: Haydi, be�en be�en al, se� se� al!.. Kaba��na para yok... En k����� kan k�rm�z�... Almasan da bak, bakmas� parayla de�il... Yan�mda duran birine, Ba��lay�n, dedim, biliyor musunuz kim bu kad�n? I Adalet Tanr��as�... dedi. Kurban olay�m, g�zel kadmm�... Elinde terazi var, ne tart�yor b�yle? Adalet... G�zleri neden ba�l�?... Hak ge�mesin, haks�zl�k yapmas�n diye... G�zlerini ba�lam�lar ki, ne de olsa kad�n ya, kar��s�na yak��kl� bir erkek su�lu getirilirse g�nl�ne kap�l�p da cezay� azaltmas�n diye... �yleyse bu adaleti bir erke�e tartt�rsalard�... Bir g�zel k�z� su�lu diye erke�in kar��s�na getirince n'olacak? Adama verdi�i bilgiler i�in te�ekk�r ettim. Sorgu odas�na girmek i�in �oktanberi burda bekledi�inden buraya de�gin �ok �ey ��renmi�. Elinde adalet tarazisi olan Tanr��a, bir pazaryeri sat�c�s� gibi durmadan al�c� �a��r�yordu: Bizde kabak yok... Se� se� al!.. Nedir bu satt���? diye sordum. Tan� oldu�umuz adam, Adalet Tanr��as� ya bu... Adalet tastamam yerini bulsun diye avukat veriyor san�klara... 167 Se� se� al diye ba��r�yor? Herkesin paras�na g�re avukat... Paran �oksa, �nl� bir hukuk profes�r�n� avukat tutars�n... Yada eski adalet bakanlar�ndan birini... Paran azsa, yeni yeni t�ylenmeye ba�layan bir gen� avukat�.. Param yoksa? O zaman i�in Allah'a kalm� demektir... Yani yand�k diyorsun... G�rd���m bir olay beni �ok �a��rtt�. Biraz kamburumsu, sivri sakall� zay�f bir adam, Adalet Tanr��as�na arkas�ndan yakla��yor, Tanr��an�n yerlerde uzanan ipekli tuvaletinin ete�ini kald�r�p, ordan i�eriye bak�yordu. Kafas�n� ikidebir d�ar� ��kar�p yine i�eri sokuyordu. Bir elinde terazi tutan ve m�teri �ekmek i�in ����rtkanl�k yapmakta olan Adalet Tanr��as�, sanki sinek kova�arm� gibi ikidebir eliyle arkas�ndaki o herifi kovalamaya �al��yor, ete�inin alt�na bir �aplak indiriyor, yine kendi i�ine bak�yordu. Beyfendi, kimdir bu herif Tanr��an�n ete�inin alt�na ikidebir ba��n� sokan? diye sordum. Haaa, O mu? Ahlaks�z, namussuz, al�ak bir yarat�k... Tan�mad�n�z m�, �eytan i�te... Neye kad�nca��z�n ete�inin alt�na ba��n� sokuyor? Tanr��an�n k���n� seyretmek i�in... Adalet Tanr��as� da, �eytan ileriye gidince, eliyle �apla�� indiriyor. ileriye gitse nereye dek gider ki... . Tek yol'dur... M�ba�irlik g�revi yapan bir melek, sorgu s�ras� gelenleri, seslenerek i�eri �a��r�yordu. Sorgu odas�ndan kulak t�rmalay�c�, can paralay�c� sesler geliyordu ki, bu seslere y�rek dayanmaz... 168 Aaaah, yand�m... Yeter, vurma a�bi... Bittim be, bittim... Aya��n� �peyim art�k vurma... Bokunu yiyeyim a�bi... Hepsini s�yledim a�bi... Ben yapt�m a�bi... Siz ne derseniz �yle a�bi... Allaaah!.. Ac�y�n be Allah diyorum... Duy beni Allah'�m, duy... Bu ba��ranlara yan�t verilmiyor, ancak yan�t yerine ��at, �ut... �ak!., k�t... pat...� gibi sesler duyuluyordu. Ama o �Allah� sesi gelince, Allah'a yalvarana �u yan�t verildi: Allah m�? Ulan Allah bu dolapta bak, �stteki rafta... Tuuu!!.. T�vbe Yarabbi! Ulan Allah bir duyarsa bunu s�yleyenleri analar�n�...... a�lat�r bel Hem de duyar elbet... Tan� oldu�umuz adam, Duymas�na duyar ama bi�ey yapmaz, ��nk� sorguyu y�r�tenler kendi adamlar�d�r... dedi. O adama, Ba��lay�n beyfendi, acaba ne oluyor i�erde? diye sordum. �lah� adalet yerini buluyor... dedi. �K���n� �eytana dikizleten, g�z� ba�l� adalet tartan kar�n�n adaleti elbet b�yle olur...� diye d��nd�mse de, korkudan sesimi ��karamad�m. Beyfendi sa�l���n�zda ne i� yapard�n�z? diye sordum. Seks�el prod�kt�rd�m... dedi. Bu nas�l bir meslek, bilemedim. Y�ksek bir memurluk filan olacak, hangi bakanl��a ba�l�?.. Her bakanl�kta parma��m�z vard�r efendim. 169 �ok g�zeeeel... Yani �zel giri�im midir, yoksa K�T'lerden mi, kamu iktisadi te�ekk�l� hani... Seks�el prod�kt�rl��� nas�l bilmezsiniz?, �zel giri�imdir, ama her alanda etkimiz vard�r. Seks�el prod�kt�rl��e, muhabbet tellall���, beyaz kad�n ticareti filan da denilir... A�a�� d�zeydekiler gavat yada d�mb�k de derler... Yani �u halk�n pezevenk dedi�i mi? Y�l� y�l� g�ld�. Adam�n mesle�ini anlam�t�m art�k. Tam bu s�rada m�ba�irlik yapan melek, k�nyesini seslenerek seks�el prod�kt�r� sorgu odas�na �a��rd�. K�sa s�re sonra o her yan� zang�rdatan ilahi adaletin sesini duyduk: �Do�umevinde senin do�du�un anda ba�ka bir �ocuk daha d�nyaya gelmi�ti. Do�um odas�nda hem�ireler bir yanl�l�k yaparak seni �teki �ocu�un annesine, �teki �ocu�u da senin annene verdiler. Buy�zden sen, �teki �ocuk i�in yazd���m�z al�nyaz�sun ya�ad�n, �teki �ocuk ise senin i�in yazd���mla yazg�y� ya�ad�, i�te buy�zdendir ki, �teki �ocuk bir gavvat ve sen de �ok b�y�k bir insan olacak iken, yanl�l�k sonucu sen o �ocu�un yerine bir gavvat oh dun, �teki �ocuk da senin yerine b�y�k bir insan oldu. Altm�be� y�l ya�ay�p �ld���nde, art�k bu haks�zl�k d�zeltilecek, hak yerini bulacak, sonunda adalet ger�ekle�ecektir.� Seks�el prod�kt�r sorgu yarg�c�n�n yan�ndan ��kt�. Cennete g�t�r�l�yordu, ama surat� �yle as�kt� ki, sanki cehenneme g�nderiliyormu� gibi... �n�mden ge�erken, G�z�nayd�n... dedim, iki elini yukar� a��p, Bu ne bi�im kurban oldu�um adalettir ya 170 hu, dedi, bana k�rk y�l muhabbet tellahh�� yapt�rmadan bu adalet yerini bulamaz m�yd�? Ordakilerden biri, Yine �ans�n varm� ki erken �lm�s�n, dedi, ya doksan y�l ya�ad�ktan sonra d�zeltselerdi bu yanl�l���... Seks�el prod�kt�r y�r�d�, cennete gitti. Arkas�ndan bir kal�n ses duyuldu: �Hikmetinden sual olunmaz!� M�ba�ir melek, �lm� E��eeeek! diye seslendi. Burday�m! Sorgu odas�na ald�lar. Sorgu yarg�c�n�n arkas�nda, duvardaki �er�evesi yald�zl� levhada �u yaz� vard�: �Adalet m�lk�n, m�lk de adaletin temelidir� Sorgu yarg�c� ad�m�, soyad�m�, baba ad�m� sorduktan sonra, Nerde do�dun? dedi. San�r�m yatakta... dedim. Beylik sorular� yan�tlamamdan sonra, Tahtahk�y'e hangi maksatla geldin? dedi. Birden �a��rd�m, ��nk� bu soru hi� d��nmedi�im bir konudaki bir s�rprizdi benim i�in. �Turistik maksatla...� diyemezdim ya... �zg�rl��� se�tim... dedim. Su�un, g�ne�e kar�� i�emek. K�t� niyetim yoktu. Sayg�s�zl�k olmas�n diye arkam� d�nmemi�tim. Ne i� yapars�n? Bu soruyu yan�tlamak zordu. F�rsat bulduk�a yazar�m... dedim. Neler yazars�n? Bu soruyu ge�i�tirmek istedi�im i�in, 171 �undan bundan... dedim. Tutanak yaz�c�s�na yazd�rtt�: Yaz k�z�m: �San���n ikrar ve itirafu�dan da anla��laca�� �zere �undan bundan demekle...� S�z�n� kesip, Yani, dedim, havadan sudan demek istemi�tim. Yaz k�z�m, �San�k havadan sudan demekle, memleketin son derecede ciddi ve �nemli sorunlar�n�, her zamankinden daha �ok birlik ve beraberlik i�inde bulunmam�z...� Ama efendim, yazmad�m ki... Yazacakt�m. Ha yazd�n, ha yazacakt�n... Niyet ettin mi, etmedin mi? Niyet etmesine ettim ama, havadan sudan yazacakt�m. Tamam... Havadan ne demek, ticaret i�lerimiz... Sudan ne var? Ekonomimiz... Efendim, benimki havac�va... Havac�va, �yle mi? Yani montaj end�strisi... H�hm... Sundan bundan yazars�n, havadan sudan yazars�n, havac�va yazars�n... Ba�ka neler yazars�n? Yazmam efendim. Yazars�n, yazars���n... Sen yazmadan duramazs�n. S�yle, ne yazars�n? Mektup yazar�m. Sorgu yarg�c� yan�ndakilerle fiskos ettikten sonra, cehennemin dibine g�nderilece�im bana bildirildi. Sorgu yarg�c� sordu: Ne dersin? Allah derim. 172 Burda mahkemenin mehabetini haleldar eder �ekilde konu�amazs�n. Hukuk� konu�!.. Yani a�dal� s�zc�klerle ve uzun c�mlelerle en anla��lmaz bi�imde konu�mam� istiyordu. D�nyadaki yarg�lanmalar�mdan akl�mda kalan son derecede hukuksal s�zler etmeye ba�lad�m: Y�ksek heyetinizin takdir buyuraca�� ve�hile, Tahtal�k�y ceza kanununda hangi hallerde muhakemenin gizli cereyan edece�i maddei mahsus ile tayin edilmi� olmakla i�bu derdesti r�iyyet davanu�... Keeeess! diye ba��rd� yarg��. Ben de kestim ve, Ya�as�n adalet! diye ba��rd�m. �te sevgili E�ekar�s�, buras� b�yle ve durumlar da b�yleyken b�yle; yani siz orda nas�lsan�z, biz de burda �yleyiz... Sizler nas�ls�n�z? Sizlerden ne haber? Bizim mahalleye ge�en bayramdanberi ��p�� u�rad� m�? Sular hal� kesik mi? Elektrikleriniz, benim orda oldu�um zamanki gibi, yine g�nde ��be� kez kesilip ��k g�z k�rp�yor mu? Sokaklar�n�z yine la��m sular�yla g�llenip sulan�rken, sa�l�k bakan�n�z bula��c� hastal�klara kar�� gereken �nlemler al�nd� diyor mu? Ba�bakan falan �eyin fiyat�na zam yap�lmayacak diye halka s�zverip, karaborsac�lara da hemen yap�lacak zamm�n i�aretli m�jdesini vererek, mal toplayan karaborsac�lara milyarlar kazand�r�yor mu? �zlemle g�zlerinden, i�nenden �perim sevgili E�ekar�s�. �lm� E�ek 173 Y�RM����NC� MEKTUP (Bor�lu �imek istemeyen �lm� E��ek'in son mektubudur.) �ok sevgili E�ekar�s�, Beni burda koyacak, bana uygun bir yer bulamad�lar. Su�lar�m o denli �okmu� ki, bu su�lara cehennem bile az geldi. �imdilik surda dursun bakal�m diye cehennemin dibine att�lar. Sa�l���m�zda bizi cehennemden nas�l korkuturlar��, de�il mi? Oysa hi� de g�z�m�z� korkuttuklar� gibi k�t� bir yer de�ilmi�. Cehennem i�in, alev alev yanar, sonra birden her yan� buz tutar donar, diyorlard� ya, i�te tam �yle buras�... Benim sa�l���mda d�nyada oturdu�um bodrum kafan nas�l yaz�n cay�r cay�r yanar, k��n da buz keserse, buras� da t�pk� �yle i�te. Sanki hi� �lmemi�im de d�n; yada eski ya�am�m� s�rd�r�yormu� gibiyim. Bilirsin ya, oturdu�umuz bodrum katlar� hi�bir yerden hava almazd�. Hi� olmazsa buras�, cehenneme yeni bir cezal� gelince, a��lan kap�s�ndan hava al�yor. Yani senin anlayaca��n cehennemin havas� bana dokunmad��� gibi, yarad� da... Sa�l���mda bir yazl��a bile gidemedim, der dururdum. Sanki burda yazl��a gelmi� gibiyim; �stelik ne karasinek, ne sivrisinek, ne kom�ular�n ba��rtt�klar� radyo g�r�lt�s�, ne gen�lerin ���l�klar�, ne sokak sat�c�lar�n�n ba��rmalar�, ne klakson ne korna sesi, ne araba g�r�lt�s�, ne polis d�d���... D��nebiliyor musun 174 E�ekar�s�, burda TV, radyo, gazete bile yok... Bu t�rl� i�kenceler burda ak�llar�na gelmemi�. Yery�z�ndeyken k��n so�uktan tirtir titremekten i�im kat�l�p kalm�t�; cehennem ate�iyle yava� yava� ��z�l�yorum, i�im �s�n�yor. Aman, biraz daha ate�... dedik�e ate��i zebaniler bile �a��yor. Hani cehennemde insanlar�n altalta �st�ste �ok s�k��k olduklar�n�, kiminin a�lay�p kiminin hayk�rd���n� filan s�ylerlerdi ya, bu da bana v�zgeliyor. inan ki, yine de bizim evimiz kadar s�k��k ve g�r�lt�l� de�il. Bilirsin ya, iki k���k odal� evimizde dokuz ki�i ya��yorduk, insanl�kd�� olur diye, cehennemi o kerte s�k��k yapmam�lar. Sevgili E�ekar�s�, sana buras�n� �ve �ve bitiremem. Bizim gibilerine �oktan �l�p cehennemi boylamak varm� ya, bilememi�iz. Haa, bi�ey s�ylemeyi unuttum; buras�n�n en b�y�k iyili�i, kirac�evsaihibi derdinin olmamas�... Sa�l���mda kiray� �deyemez, hi�bir evde alt� aydan uzun oturamazd�k. �cra memurlar�, �deyemedi�im kiraya kar��l�k biriki par�a e�yam�z� haczeder, gerikalan� da soka�a b�rak�rlar, bizi de kap� d��na atarlard�. E�yalar�m�zla soka�a at�lmak ailemizde geleneksel bir t�ren olmu�tu art�k da, evin �ocuklar� haciz g�n� �ok e�lenirlerdi. Onlar i�in bayram gibi bir e�lenceydi bu haciz i�lemi. K�r�k tabaklar, �atlak �anaklar, �i�eler, oturaklar, pasl� tenekeler, daha neler ve neler, soka�a sa��l�r, �ocuklar bunlar�n aras�nda ko�ar, z�plar, oynarlard�. Bir eski radyomuz vard�, eve dalan her icra memuruyla polir haczetmek i�in ilk o radyoya sald�r�rlard�. Yatak yorgan haczedilemeyece�i i�in evimizde de haczedilecek radyodan ba�ka e�yam�z yoktu. Kap�dan dalan icra me 175 muru ilk i� radyoya sald�r�rd�. Bu icra memurlar�, de�i�ik tip bir yarat�kt�rlar; alacakl� ad�na bor�luya bedavadan d�man kesilirler nedense... Bizim o eski radyo, ononbe� kez gitti, borcumu �deyip geri ald�m yine. Bakt�m ki bu icra memurlar� radyoya pek merakl�, radyonun i�inde ne varsa ��kar�p, yerine bis�r� h�rdavat doldurdum. Yine icra memurlar�yla polisler gelmi�ti haciz i�in. O icra memurunun radyoya yani radyo sand��� kutuya bir sald�r�� vard�, g�rmeliydin. B�ylece o eski radyodan da, o bor�tan da kurtulmu� oldum. Burda ne icra, ne kira, ne haciz, ne evsahibi... Ne yaz�k ki cehennemdeki rahat�m �ok s�rmedi. Zebaniler cehennemde �ok keyifli ya�ad���m� �st makama bildirince, dosyam incelenmi� ve �yery�z�nde �ekmedi�i �ile kalmad���ndan, hert�rl� ac�ya, derde, tedirginli�e al��k ve b�t�n bunlara ba���kl� bulunmas� nedeniyle cehennemin O'na yazl�K gibi gelmi� olmas� do�al g�r�lmelidir, i�kence edilmesi i�in cennete at�lmas� uygundur.� karan al�nm�. Bu cennet nas�l yer, biliyor musun, anlatay�m; Hani iktidara gelmeden �nce b�t�n muhalefet partileri iktidara geldiklerinde memleketi ne hale getireceklerini s�ylerler ya; i�te o hale getirilmi� bir yer bu cennet... Cennetin en g�zel yerlerini sa�l�klannda iyilik yapm� olanlara vermi�ler B�t�n cenneti gezip dola�mad�m ama, gezdi�im yerler i�inde bir saray g�rd�m ki anlat�l�r gibi de�il... T�pk�, sa�l���m�zda bize anlat�lan cennet buras�... �ok b�y�k bir bah�enin i�inde o saray. Ama i�eriye girilemiyor. iki kanatl� kap�s�n�n �st�ndeki levhada �Dikkat: K�pek var!� 176 yaz�l�. Bu uyar�ya hi� gerek yok, ��nk� k�peklerin havlamalar� duyuluyor. Bir y�ksek tepeden bah�eye bakt�m. Evet, t�pk� bize anlat�ld��� gibi her yerden �arap ak�yor. Markas� da KEVSER... ��r�l ��r�l Kevser �arab� ak�yor, doldur doldur i� iman�m... Her a�ac�n alt� a�k ile me�k yeri... Huriler biyanda, g�lmanlar biyanda... Bir elin ya�da, bir elin balda... �ster pilav�ndan ye, ister zerdesinden... Buras�n�n cennetin hangi mahallesi oldu�unu sordum eskilere. �Cenneti�l� denilen yermi�... Nas�l Hollywood'un en zengin y�ld�zlar� Baverley Hili denilen yerdeki villalar�nda ya��yorlarsa, sa�l�klar�nda en b�y�k iyilikleri yapanlar da bu cenneti�l� semtinde ya�arlar�n�?. Bu sarayda oturamn ne gibi iyilik yapt���n� sorup soru�turdum. Bu adam sa�l���nda �ok zengin bir fabrikat�rm�. �ok b�y�k bir verem hastanesi yapt�rm� d�nyada, i�te bu iyili�ine kar��l�k, Cenneti�l�'daki en g�zel parseli ona vermi�ler. G�r�yorsun ya E�ekar�s�, cennete girmek i�in iyilik yapmak, iyilik yapmak i�in de zengin olmak gerekir. Bu kerte b�y�k iyilik yapabilecek zenginli�i nas�l elde etti�ini sordum. Adam�n fabrikalar� varm�. Binlerce i��i �al�t�r�rm�. Fabrikalar�nda �al�an i��ilerden pek�o�u verem olup �l�yormu�. �ok iyi kalpli insan oldu�u i�in buna �ok �z�lm�. Verem i��iler iyi olsun diye i�te o b�y�k verem hastanesini yapt�rm�, iyilik gibi var m�; bak, adam ne kadar iyi ki, is�isini �nce verem yap�p sonra da tedavi ettiriyor... Cennetin deniz k�y�lar� da sa�l�klar�nda �ok iyilik yaparak bu parselleri haketmi� olanlara verilmi�ti. Yal�lar�ndan salt kendileri denize girebiliyor 177 F. 12 lar, ba�kalar� girmesin k�y�dan denize diye, Allah'�n Cennetinde �Burdan denize girmek yasakt�r.� yaz�l� levhalar dikip kendiba�lar�na �zel yasalar ��karm�lar. Anl�yorsun ya sevgili E�ekar�s�, bu cennetin bizim cennet yurdumuzdan hi�bir ayr�m� yok. Bu sabah, benden �nce cennete g��m� bir hem�erimizle konu�tuk, �leli �ok oldu�u i�in, Memlekette ne var, ne yok? diye sordu. Hi�bi�ey yok... dedim. Demek, eskisi gibi, de�i�en bi�ey yok... dedi. Az�ok de�i�en �eyler de var... dedim. Hamam? diye sordu, hamam de�i�ti mi? Hay�r, dedim, hamam yine eski hamam... Tarihsel de�eri var diye y�km�yorlar; ama paralar� olmad��� i�in de onaram�yorlar, kendikendine g�n�n birinde y�k�lmas�n� bekliyorlar. Peki, tas? Taslar da yine eski tas, de�i�medi; ama s�ks�k kalayl�yorlar. Kimler kalayl�yor? Kim olursa... Ya tellaklar? Onlar de�i�iyor aras�ra... Ama gelen gideni arat�yor. Ne bak�mdan? Derimizi y�z�yorlar anlayaca��n... Peki, Bekri Mustafa ne yap�yor? diye sordu. Sa��ma soluma bak�n�nca, Korkma, korkma, burda �zg�rl�k var, istedi�in gibi konu�... Bekri Mustafa ne yap�yor? diye bir daha sordu. Ba��m� �n�me e�ince, 178 Anlad�m, anlad�m... Ba�kas�n� anlatmana gerek yok... dedi. Sevgili karde�im E�ekar�s�, bu mektubumla, patrona olan borcum �denmi� olacakt�r san�r�m. Buy�zden bu, son mektubum olacak. Big�n kavu�uruz umuduyla g�zlerinden �perim. �lm� E�ek