Historijski razvoj vanjske grae kod biljaka

Tipovi ishrane:
1. Autotrofni - vezan za pojavu hlorofila
2. Heterotrofni stariji nain ishrane
Kopnene biljke
Pojavile su se poetkom paleozoika
Karakteristike prvih biljaka:
1. Bez korijena
2. Dihotomo grananje
Prilagodbe na kopneni nain ivota:
Razvoj korijenovog sistema
Pojava konog tkiva
Kutikula u epidermi
Stomalni aparat u epidermi
Mehaniko tkivo
Provodno tkivo ( vaskularno)
Uslonjavanje i evolucijski razvitak oblika biljnog tijela
1. Male dimenzije, loptast oblik, jednodelijski
2. Povedanje povrine tijela, nitast oblik, delije cilindrine i tapiaste
3. Jednodelijski ( acelularni oblici)
4. Mnogodelijski oblici
5. Podjela rada meu delijama ( nastanak tkiva)
Dalje uslonjavanje grananje i povedanje povrine biljnog tijela
Osnovni tipovi grananja
1. Dihotomo (centralni meristem se grana na dva dijela)
2. Monopodijalno ( kod viih biljaka)-(centralni meristem se ne grana nego se granaju boni meristemi)
3. Simpodijalno(centalni meristem zavri svoj rast a boni meristem stvara jednu pa drugu stranu)

Evolucija grananja
Dihotomija i razvoj tipova grananja od nje:
1. Izotomija
2. Anizotomija
3. Dihopodijum
4. Monopodijum
5. Simpodijum
Simetrija organa primjer cvijet
1. Monosimetrija
2. Polisimetrija
3. Disimetrija
4. Asimetrini cjetovi

Podjela organa viih biljaka
Prema funkciji: VEGETATIVNI omogudavaju odravanje ivota individue
GENERATIVNI omogudavaju kontinuitet vrste

Prema obliku ( formi ): OSNOVNI korijen, stablo i list
METAMORFOZIRANI - preobraaj
Metamorfoza stabljike
1. Lukovica ( lukovica nije korijen)
2. Gomolj
3. Rizom
4. Stoloni ( to je poloena stabljika npr.jagoda)
Homologni organi
Razvili su se iz zajednike osnovne forme imaju zajedniko porijeklo, tj. imaju istu morfoloku vrijednost, a
funkciju razliitu.
Nastanak vezan za promjene u filogeniji. Primjer je vitica graka i list graka.
Analogni organi
Imaju istu formu, grau, funkciju ali razliitu morfoloku vrijednost tj. vode porijeklo od razliitih formi.
Pojava vezana za prilagodbe na iste uvijete ivota.
Primjer analognih organa vitice ( raljike).
Npr. Kod groa vitica je metamorfoza stabla a kod graka vitica je metamorfoza lista. Porijeklo im je razliito
ali im je funkcija ista-prijanjanje biljke za tlo.
Konvergencije
Konvergencija je pojava slinosti u HABITUSU (vanjskom izgledu) biljaka, koje su filogenetski udaljene.
Slinost nastala kao reakcija na isti nain ivota.
Primjer: kaktusi ( pustinjske biljke Amerike) i mljeike (pustinjske biljke Afrike).
Redukcija organa
Stupanj redukcije ide od neznatnog smanjenja organa do njegovog potpunog iezavanja.Primjer reduciranja
lista: vilina kosica sa gotovo reduciranim listovima zbog parazitizma i Primjer reduciranja pranika u cvijetu: kod
porodice zijevalica koje su smanjile broj pranika ( u ovisnosti od toga tko je kome opraiva).
Stabljika (caulis) vegetativni organ
Osnovne funkcije:
1. Uvedavanje povrine biljnog tijela pomodu grananja
2. Obrazovanje listova i njihovo izlaganje svjetlosti
3. Posredovanje u prijenosu tvari od korijena prema listovima i obratno
4. Obrazovanje cvjetova koji slue razmnoavanju
Najedi oblici stabla:
1. Oblo
2. Trostrano
3. etverostrano
4. Sljoteno
Podjela biljaka sa obzirom na anatomsku grau
1. Zeljaste jednogodinja
2. Drvenaste viegodinje

Zeljaste se dijele na:
Monokarpne monocikline, dicikline i policikline
Polikarpne
Drvenaste biljke ( fanerofiti )
Forme habitusa (vanjskog izgleda):
1. Polugrm (suffrutex)
2. Grm (frutex)
3. Drvo (arbor)
Stabla se dijele i prema grananju i prema obliku kronje.
Lijane
Oblik drvenastih biljki ,viegodinje biljke, sa dugom stabljikom koja trai potporu. Mogu biti razliite veliine
stabla.
Anatomska graa stabla
Evolucioni razvoj :
Stabalce mahovina slabo diferencirano.
Papratnjae se odlikuju sloenom graom.
Sjemenjae imaju visoko diferenciranu anatomsku grau.
Graa stabalca mahovine
Hidroide prvode vodu i mineralne materije.
Stabalca mahovina su analogni organi stablima ostalih biljaka kao i tkiva koja se javljaju kod mahovina-funkcija
im je ista ali im je porijeklo razliito.
Odrasla biljka je GAMETOFIT, a ne sporofit, sve ostale vie biljke imaju 2n. (to znai da su mahovine
gametofitska generacija a sve ostale biljke sporofitska generacija).
Leptoide provode organske materije.
Nema pravog provodnog tkiva, samo delije. Nema ni mehanikog tkiva. Centralni cilindar okruen
parenhimatinim tkivom i pojasom skletotinih vlakana.
Protostelesu analogni organi pravom provodnom snopidu.
Graa stabla papratnjaa (prave vie biljke)
1. Epiderma sa stomama
2. Kora i centralni cilindar sa endodermom
3. Baza lista
4. Ksilem + 5. Floem = PLEKOSTELA
Vezane oznake za sliku!
Graa viih biljaka
Primarna i sekundarna graa stabla
Primarno graena stabla nemaju kambij (biljka ne raste u irinu). Monokotiledone biljke imaju primarnu grau.
Primarna graa stabla:
1. Epiderma
2. Primarna kora: PARENHIM(uloga fotosinteze i spremina uloga) + MEHANIKO TKIVO + KROBNI OVOJ
3. Centralni cilindra: PERICIKL + PROVODNO TKIVO + PRIMARNI SRNI TRACI(putuju od srike do
primarne kore) + SRIKA
Uloga parenhima: fotosinteza, spremanje
Provodno tkivo kolateralni otvoreni provodni snopidi, pravilno rasporeeni ili u kontinuiranom prstenu
prokambij.
*Interfascikularni kabij je kambij izmeu dva snopida i proizvodi parenhimske stanice sa intercelularima,
omogudavajudi na taj nain komunikaciju sa periferijom a paralelno kupi proizvode floema.
* Fascikularni kambij se nalazi u fascikulu, prema periferiji daje floem a prema unutranjosti ksilem.
Sekundarna graa ima kambij i tu spadaju kotiledone biljke.

Drugo predavanje
Primarna graa monokotiledonih biljaka
Raspored tkiva od povrine ka centru:
1. Epiderma
2. Primarna kora nejasno odjeljena od centralnog cilindra i reducirana je : hipoderma( sklerenhim) +
parenhim
3. Centralni cilindar sa zatvorenim kolateralnim provodnim ilama nepravilno rasporeenih u osnovnom
parenhimu.
Sekundarno debljanje stabla: aktivnost kambija
Sekundarni floem nastaje djelovanjem kambija.
Tipovi obrazovanja kambijalnog prstena:
1. ARISTOLOCHIJA TIP nastao od prameristema od kojeg se dalje razvija prokambij a od njega
fascikularni kambij koji zavrava interfascikularnim kambijom ( sekundarni meristem).
2. RICINUS TIP nastanak kao i kod ARISTOLOCHIJE ali sekundarna tkiva su u vidu cilindara.
3. TILIA TIP- iz prameristema se razvija prokambij (u obliku prstena) a od njega se dalje razvija kambij, te
na kraju primarni floem i primarni ksilem ( u njima nema snopida).
4. HELIANTHUS TIP- izmeu ved postojedih snopida se formiraju meusnopidi.
Raspored tkiva u sekundarnoj grai stabla
Kambij prema povrini daje sekundarnu koru a prrema untranjosti sekundarno drvo.
Sekundarna kora ili lika; nju ine sljededa tkiva: provodno tkivo( sitaste cijevi provode organske tvari) +
mehaniko tkivo (likina vlakna, skleridi, uloga mu je uvrdivanje ) + spremnino tkivo (likin parenhim) +
tkivo za izluivanje
Tipovi kore:
Tvrda: sastoji se od likinih vlakana i sklerida
Meka kora : sastoji se od provodnih elemenata i likinog parenhima
Sekundarno drvo ili ksilem : prvodno tkivo + mehaniko tkivo ( libriform) + spremino tkivo + tkivo za
izluivanje
Sekundarno drvo
Sastoji se od :
Provodnog tkiva: traheje + traheide; uloga mu je provoenje vode sa mineralima i potpora.
Mehanikog tkiva : libriform (drvna vlakna)-to su mrtvi elementi duine 0,3-1,5 mm.
Spreminog tkiva : drvni parenhim (ivo stanije ); funkcija mu je magacioniranje organskih tvari
Drvnih traka (drvni traci) : transportuju organske tvari te vre prozraivanje intercelularima do lenticela.
Godovi
Su odraz sezonskog djelovanja kambija (dendrokronologija-znanost o prouavanju starosti stabla na
osnovu godova).
Pojmovi vezani za godove:
Mlado drvo-sastoji se od nekoliko prstenova koji ine BAKULJU (albumum).
Staro drvo (duramen)- je tamno i nefunkcionirajude drvo, puno je tila i u starom drvu su prisutni tanini.
Sekundarno debljanje stabla golosjemenjaa
Sekundarno drvo golosjemenjaa se sastoji od traheida, drvenog parenhima koji se sastoji od zraka (zraci) a
oni se pak sastoje od traheja dok drvenih vlakana nemaju.
Proljetne traheide prvode,a jesenje ne zbog zadebljanja zidova te imaju mehaniku ulogu,
Sekundarna kora se sastoji od sitastih cijevi,mehanikog tkiva i likinog parenhima koji se sastoji od zraka
(zraci) a oni ne posjeduju stanice pratilice.
Izdanak
To je nerazgranato stablo sa listovima i pupovima.
Osnovni pojmovi
Jednogodinji izdanak- izdanak koji se razvija u toku jedne sezone.
Dugi izdanak( dugorast) izdanak koji ima duge lanke i brz rast te izgledom podsjedaju na ibe.
Kratki izdanak ( kratkorast)- izdanak sa kratkim lancima i sporim rastom.
Nodus(vor)- mjesto na stablu sa kojeg polazi list
Internodus(lanak)- je odstoujanje izmeu dva vora.
Pazuni ugao- je ugao pod kojim se razvija list u odnosu na glavu osovinu.
Lisni oiljak- je trag nakon opadanja listova, uoljivi tragovi provodnih snopida.
Pupoljci (pupovi)
Predstavljaju zametak organa (lista,cvijeta,ogranka) u fazi mirovanja.
Unutar pupa se nalazi vegetaciona kupa , primordije koje su obavijene listovima pupa koje ih ire.
Iz pupova se razvijaju novi izdanci.
Vrste pupova
Vegetativni pupovi su pupovi iz koji se formira izdanak sa listovima.
Cvjetni pupovi-iz njih se formija cvijet ili cvat.
Mjeoviti pupovi- su pupovi koji nose I lisne I cvjetne zametke.
Tjemeni pupovi su pupovi na vrhu izdanka.
Boni pupovi su pupovi koji se razvijaju u pazudu listova.
Kolateralni pupovi predstavljaju vedi broj pupova rasporeenih jedan do drugoga,
Serijalni pupovi predstavljaju vedi broj pupova jedan iznad drugog.
Uspavani pupovi pupovi su pupovi bonih ogranaka koji imaju sposobnost da miruju dugo vremena
formirajudi izdanak.
Sekundarni pupovi su pupovi koji se razvijaju iz kambijuma ili pericikla.
Adventivni pupovi su svi pupovi koji se razvijaju izvan pazuda listova.
Mirujudi pupovi su pupovi zaeti predhodne godine a razvit de se tek nakon zime.



Trede predavanje
Graa korijena
Korijenov sistem: dvosupnice alorizni
jednosupnice homorizni
A. Uzduni presjek kroz vrh korijena i na razliitim visinama (slika).
B. Vanjska graa korijena:
1. Korijenov vrh vegetativna kupa + korijenova kapa/kaliptra
2. Zona izduivanja korijenske dlaice (apsorpciona zona) i zona uvrdivanja
3. Zona diferenciranja zona provoenja
Anatomska graa
Vrh korijena jema:
1. Kaliptrogen + inicijalna delija u vegetacijskoj taki
2. Protoderma
3. Primarna kora
4. Centralni cilindar
5. Kaliptra tj. korijenova kapa
6. Odbaene delije kaliptre( slika za ovo)
Primarna graa
1. EPIBLEM (epiderma = rizoderma)
2. PRIMARNA KORA:
Egzoderma
Parenhim primarne kore
Endoderma
3. CENTRALNI CILINDAR:
Pericikl
Ksilem
Floem
Centar korijena
Epiblem (rizoderma) - ini vedinom jedan sloj malih, gusto poredanih delija. Gradi korijenove dlaice. (?)
Primarna kora:
Egzoderma ini jedan ili vie slojeva parenhimskih delija. Delije podlijeu postepenoj suberinizaciji.
Delije propusnice se nalaze u celuloznim delijskim zidovima. Funkcija: zatita (posebno kad odumre
epiblem)
Mezoderma (parenhim primarne kore) ini nekoliko slojeva parenhimskih delija. Sadri krobna
zrnaca i brojne intercelulare.
Endoderma funkcija: provodnja u vodoravnom smijeru (od korijenovih dlaica do ksilema). Delijski
zidovi vedinom odebljali i suberinizirani (samo one unutranje).
CASPARY-jeve take su nejednako(valovito) suberinizirani delijski zidovi endoderme. Suberinizirana
endoderma je nepropusna za vodu i zrak ( ali postoje delije propusnice).
Centralni cilindar:
Perikambij (pericikl) ini jedan sloj delija ( vedinom dvosupnica) ili vie slojeva delija (etinjae)?. Tanki
delijski zidovi. Moe poprimiti meristemski karakter bono klijanje i sekundarna graa.
Radijalna ila
Sredite korijena ksilem ili parenhim ili sklerenhim.

Nastanak bonog korijena
Tangencijalnim diobama delija pericikla formira se boni korijen.
Primarna graa (rezime):
Raspored tkiva od povrine prema centru: rizoderma + egzoderma + primarna kora + centralni cilindar.
Delije rizoderme tankostijene? , bez kutikule i stoma.
Parenhim primarne kore sa intercelularima ima spreminu funkciju.
Endoderma je posljednji sloj primarne kore.
Endoderma ima 3 stadija razvoja: primarni, sekundarni i tercijarni ovisno o stupnju suberinizacije i
lignificiranja delijskog zida: kasparijeve take (U - zadebljanja).
Sekundarna graa
Obrazovanje kambija u vidu valovite linije.

Sekundarna graa (rezime)
Kod viegodinjiih biljaka korijen ima sekundarnu grau (dikotiledone, golosjemenjae).
Kambijski presten nastaje spajanjem perikambija i kambija (postanak iz parenhima radijalne ile).
Nastanak prstena kambija: ispod floemskih ploa delije se tangencijalno dijele, a iznad ksilemskih
ploatako se dijele delije pericikla.
Nastaje vie ksilema od floema osim kod mrkve, peruna i sl.
Kambijski prsten prema periferiji producira sekundarnu koru, a prema centru sekundarno drvo.
Pericikl prema periferiji producira peridermu korijena.
Periderma istovremeno zamjenjuje epiblem.
List (folium)
Vegetativni biljni organ
Funkcija: asimilacija i transpiracija
Zainje se egzogeno na stablu
Na periferiji vegetacione kupe u vidu malih kvrica lisnih primordija
List prvo zavrava rast na vrnom dijelu, a potom se izmeu baze i izdanka interkalarnim rastom razvija
drka. Bazipetalan rast (osim paprati akropetalno).
Tipini list:
1. PLOJKA = lamina = liska = lisna ploa
2. PETELJKA = lisna drka = petiolus
Uloga peteljke: okretanje lista prema sunevoj svjetlosti i da nosi list.
Postoje i sjededi listovi bez peteljke.
Stipule se razvijaju iz osnove lista najede po dva. Mogu srasti sa drkom lista ili biti slobodni. Mogu biti u vidu
rukavca ohrea, mogu bit i koasti. Negdje samo oni vre asimilaciju ( Lathyrus). Kod bagrema su u vidu trnova.
Porodice Fabaceae, Rosaceae, Saliceae imaju najesde zaliske. Kod trava zalisci rukavac prelaze u ligulu sa
ukama auriculama, pa prelazi u list.
Kategorije lista:
1. Kotiledoni (cotyledo)
2. Profili (prophylum) nastaju odmah iznad kotiledona
3. Donji listovi (ljuspasto) potpuno redicirano
4. Gornji listovi (bracteae) reducirani listovi koji su promijenili svoju funkciju i javljaju se u zoni cvijeta ili
cvati
5. Srednje (asililacijski listovi) najbrojniji i imaju ulogu asimilacije
Tipovi listova:
1. Bifacijalni listovi nalije je obino blijee i jasno su izraeni nervi, stome samo na naliju.
2. Mono(unu)facijalni listovi sudovi su im okrenuti ksilemskim dijelom prema centru, a floemskim
prema periferiji. Stome su i na licu i na naliju.
3. Ekvifacijalni ili prijelazni listovi
Prosti i sloeni list
Ako je list sastavljen od liske i lisne drke onda je to PROST list.
Ako lisna drka nosi vedi broj listida na posebnim dricama, list je SLOEN.
Najprostiji sloeni list je:
1. Trolan (jagoda), pa
2. Prstasto sloen (divlji kesten)
3. Perasto sloen (parno i neparno)
4. Dvojni ili trojni perasti listovi


Forme lista
Jedan isti izdanak moe imati razliite forme listova.
Pored forme i drugi karakteri (npr. dlakavost) su bitni sistematski karakteri.
Forme lista:
1. Igliast
2. Linealan
3. Lancetast
4. Lopatiast
5. Jajast
6. Objajast
7. Eliptian
8. Srcast
9. Okrugao
10. Peltatan
Nervatura lista
Iz stabla kroz drku lista ulazi jedan sud koji se grana u liski u manje sudove tj. nerve.
Nervi daju vrstodu list, jae su izraeni na naliju i vaan su sistematski karakter.
Nervatura moe biti:
1. Paralelna (monokotile)
2. Luna (bokvice)
3. Mreasta perasta (orah, bikva, hrast)
- prstasta (javor, vinova loza)
- zvijezdasta (ricinus)
- dihotoma (ginkgo)

Anatomska graa
U listu nema sekundarnih tkiva.
1. Na povrini je epidermis
Jednoslojni ili
Vieslojni donji slojevi su rezervoari ili imaju mehaniku ulogu
Kutikula boni zidovi talasasti, delije ive, sadre stome na naliju ili i na licu.
2. Izmeu epiderme lica i nalija je mezofil (mesos, phyllon):
Palisadni parenhim: jedan ili vie slojeva delija, hloroplasti bono, ispod lijevkaste delije sabiraice
orijentirane prema provodnim sudovima.
Ispod nalija epidermisa se nalazi sunerasto tkivo, grade ga nepravilne delije, veliki intercelulari,
manje hloroplasta.
Kod kserofita palisadno tkivo je dobro razvijeno.
3. Provodni snopidi su razvijeni u mezofilu i to su dijelovi lisnog nerva
Kolateralni najede zatvoreni sudovi
Ksilem je prema licu, a floem je prema naliju
Grananjem nerava reducira se graa provodnih snopida, prvo se reduciraju mehaniki elementi, onda
floemski.
Najmanji ogranci nerava su obavijeni parenhimskom sarom.
Kod biljaka sa bikolateralnim provodnim snopidima lisni nervi sadre te snopide.
4. Mehaniki elementi se mogu javiti i nezavisno od snopida (Thea, aj pojedinane skleride u listu).




List etinara spoljanji zidovi epidermisa su zadebljali, hipodermis, naborani parenhim, endodermis
jednoslojan, samo jedan nerv sa dva kolateralna provodna snopida, ksilem lice, floem nalije. Smolnice.

List trava epidermis je dobro razvijen, stome (zatvaraice po tipu broja 8). Javljaju se posebni mehanizmi koji
pomau biljci da se uvije u cijev (mjehuraste ili motorne delije). Hlorenhim nije diferenciran samo je naboran,
snopidi zatvoreni i kolateralni.