Verzoening in de Bijbel

Aren van Waarde

2



3
Inhoud

Deel 1: Woorden en hun betekenis
Verzoening in het NT 5
Katallassoo, apokatallassoo en katallag !!
Kopher en kapporeth !"
Kaphar 2#
Kaphar en hilasko$ai 2%
&'tron en l'oo 3#
Apol'troosis 3%
()*+ agorazoo #5
,a$envatting en -on-l'sie #%
Deel 2: Wat gebeurde er aan het kruis?
.ltie$ /e0i1s van 2ods lie3de 5!
4ieptep'nt van $enseli1ke vi1ands-hap 55
Deel 3: Plaatseranging?
&i1den6 van de 7essias en van ons 88
933ers vervangen de o33eraar niet "3
Deel !: "hristus en #od
:hrist's als ;ogepriester 55
:hrist's als 2ods <eeld %"
Deel $: #ods gere%htigheid
2ere-htigheid tonen !=#
>e-htvaardiging ten leven !2"
&evend$aking !#5
Deel &: De reik'ijdte an #ods heils(lan
2ods 0erk is vol$aakt !5"
Deel ): *iteratuur
<oeken en ti1ds-hri3tartikelen !8"



#
Deel 1: Woorden en hun betekenis



5
Verzoening in het +,


Wie 0il nagaan 0at de <i1/el leert over het onder0erp verzoening str'ikelt
over een pro/lee$ $et de vertalingen ?n Nederlandse <i1/els ko$en de
0oorden verzoening en verzoenen dik0i1ls voor, $aar in het 2riekse
Nie'0e Testa$ent is dat veel $inder het geval Waar in (/i1 voor/eeld+ de
herziene ,tatenvertaling verzoening staat, ge/r'iken de <i1/els-hri1vers
0oorden die van vers-hillende sta$$en a3geleid zi1n )n deze sta$0oorden
he//en in de oorspronkeli1ke 2riekse taal niet dezel3de /etekenis


#roe( 1

4e eerste groep is a3geleid van de sta$ allassoo. 4eze groep /evat t0ee
0erk0oorden (katallassoo en apokatallassoo) en @@n zel3standig naa$0oord
(katallag). 9$ de <i1/else gegevens in kaart te /rengen, volgt hier een
overzi-ht van de ,-hri3tplaatsen 0aar deze ter$en voorko$en Katallassoo
hee3t vi13 $aal /etrekking op 2od en @@n $aal op $ensenA het is op de
volgende plaatsen $et verzoenen 0eergegeven6

Want als 0i1, toen 0i1 vi1anden 0aren, $et 2od verzoend zi1n door de dood
van zi1n Boon, hoeveel te $eer z'llen 0i1 /eho'den 0orden door zi1n leven,
o$dat 0i1 verzoend zi1n (>o$einen 56!=+

7aar de geh'0den /eveel ik C niet ik, $aar de ;eere C dat een vro'0 niet zal
s-heiden van haar $an, en als zi1 to-h gaat s-heiden, $oet zi1 ongeh'0d
/li1ven o3 zi-h $et haar $an verzoenen C en dat een $an zi1n vro'0 niet zal
verlaten (! Korinthe "6!=D!!+

4aaro$, als ie$and in :hrist's is, is hi1 een nie'0e s-hepping6 het o'de is
voor/i1gegaan, zie, alles is nie'0 ge0orden )n dit alles is 'it 2od, die ons $et
zi-hzel3 verzoend hee3t door Eez's :hrist's, en ons de /ediening van de
verzoening gegeven hee3t 2od 0as het na$eli1k die in :hrist's de 0ereld $et
zi-hzel3 verzoende, en aan hen h'n overtredingen niet toerekendeA en ;i1



8
hee3t het 0oord van de verzoening in ons gelegd Wi1 zi1n dan gezanten
na$ens :hrist's, also3 2od zel3 door ons s$eekt Na$ens :hrist's s$eken 0i16
laat ' $et 2od verzoenen (2 Korinthe 56!"D2=+

Apokatallassoo ko$t drie $aal voor (steeds $et 2od als de handelende
Fersoon+ en is alti1d $et verzoenen 0eergegeven6

7aar n', in :hrist's Eez's, /ent ', die voorheen vera3 0as, door het /loed
van :hrist's di-ht/i1 geko$en Want ;i1 is onze vrede, die /eiden GEood en
heidenH @@n ge$aakt hee3t )n door de t'ssen$''r, die s-heiding $aakte, a3
te /reken, hee3t ;i1 de vi1ands-hap in zi1n vlees te niet gedaan, na$eli1k de 0et
van de ge/oden, die 'it /epalingen /estond, opdat ;i1 die t0ee in zi-hzel3 tot
@@n nie'0e $ens zo' s-heppen en zo vrede zo' $aken, en opdat ;i1 die
/eiden in @@n li-haa$ $et 2od zo' verzoenen door het kr'is, 0aaraan ;i1 de
vi1ands-hap gedood hee3t ()3eze 26!3D!8+

Want het hee3t de Vader /ehaagd dat in ;e$ heel de volheid 0onen zo', en
dat ;i1 door ;e$ alle dingen $et zi-hzel3 verzoenen zo', door vrede te $aken
door het /loed van zi1n kr'is, 1a door he$, zo0el de dingen die op de aarde zi1n
als de dingen die in de he$elen zi1n (Kolossenzen !6!%D2=+

)n ;i1 hee3t ', die voorheen vervree$d 0as en vi1andig gezind, zoals /leek 'it
'0 sle-hte daden, n' ook verzoend, in het li-haa$ van zi1n vlees, door de
dood, o$ ' heilig en s$etteloos en on/erispeli1k voor zi-h te plaatsen, als '
ten$inste in het geloo3 /li13t, ge3'ndeerd en vast, en ' niet laat a3/rengen van
de hoop van het evangelie, dat ' gehoord he/t (Kolossenzen !62!D23+

;et zel3standig naa$0oord katallag ko$t vier $aal voor en is alti1d vertaald
$et verzoening6

Wi1 roe$en ook in 2od, door onze ;eere Eez's :hrist's, door 0ie 0i1 n' de
verzoening ontvangen he//en (>o$einen 56!!+

Want als h'n ver0erping Gd0z de ver0erping van :hrist's door ?sraIlH
verzoening voor de 0ereld /etekent, 0at /etekent dan h'n aanne$ing anders
dan leven 'it de dodenJ (>o$einen !!6!5+



"
en ons de /ediening van de verzoening gegeven hee3t (2 Korinthe 56!5+

en ;i1 hee3t het 0oord van de verzoening in ons gelegd (2 Korinthe 56!%+


#roe( 2

4e t0eede groep is a3geleid van de sta$ hilasmos. 4eze groep /evat @@n
0erk0oord (hilaskomai+ en t0ee zel3standige naa$0oorden (hilasmos en
hilasterion+ ;et 0erk0oord 0ordt in het NT t0ee$aal ge/r'ikt, $aar is
sle-hts @@n$aal $et verzoenen 0eergegeven, en 0el in de volgende tekst6

4aaro$ $oest ;i1 Gd0z de 7essiasH in alles aan zi1n /roeders geli1k 0orden,
opdat ;i1 een /ar$hartig en een getro'0 hogepriester zo' zi1n in de dingen
die 2od /etre33en, o$ de zonden van het volk te verzoenen (;e/reeIn 26!"+

Hilaskomai 0ordt ook ge/r'ikt in de /ekende geli1kenis van de KarizeIer en de
tollenaar 4e /ero'0volle tollenaar /ad6

9 2od, 0ees $i1, de zondaar, genadig (&'kas !56!3+

?ndien de vertalers -onseL'ent 0aren ge0eest, hadden ze $oeten s-hri1ven6
0ees verzoend $et $i1 (/eter nog6 0ees /es-h'ttend voor $i1, o3 0ees
/edekkend voor $i1, zoals 0e verderop nog z'llen zien+

Hilasmos ko$t eveneens t0ee $aal voor en is in /eide gevallen vertaald als
verzoening6

)n ;i1 is een verzoening voor onze zondenA en niet alleen voor de onze, $aar
ook voor de zonden van de hele 0ereld (! Eohannes 262+

;ierin is de lie3de, niet dat 0i1 2od lie3 he//en gekregen, $aar dat ;i1 ons
lie3had en zi1n Boon zond als verzoening voor onze zonden (! Eohannes #6!=+

;et 0oord hilasterion is in de herziene ,tatenvertaling @@n$aal 0eergegeven
als $iddel tot verzoening, /i1 een andere gelegenheid als verzoendeksel



5

;e$ Gdi :hrist's Eez'sH hee3t 2od openli1k aange0ezen als middel tot
verzoening, door het geloo3 in zi1n /loed (>o$einen 3625+

)n /oven op deze ark 0aren de -her'/s van 2ods heerli1kheid, die het
verzoendeksel overs-had'0den (;e/reeIn %65+


#roe( 3

)en laatste 0oord dat de ,tatenvertalers he//en 0eergegeven als
verzoening is de ter$ apolutrosis.

)n daaro$ is ;i1 Gd0z de 7essiasH de 7iddelaar van het nie'0e ver/ond,
opdat, n' de dood hee3t plaatsgevonden tot verzoening van de overtredingen
die er onder het eerste ver/ond 0aren, de geroepenen de /elo3te van de
ee'0ige er3enis ontvangen (;e/reeIn %6!5+

;et is $erk0aardig dat de ,taten/i1/el in dit vers over verzoening spreekt,
0ant op alle andere plaatsen in het NT 0aar apolutrosis voorko$t hee3t $en
het vertaald $et verlossing

Wanneer n' deze dingen /eginnen te ges-hieden, ki1k dan o$hoog en he3 '0
hoo3d op, o$dat '0 verlossing na/i1 is (&'kas 2!625+

Want allen he//en gezondigd en $issen de heerli1kheid van 2od, en 0orden
o$ niet gere-htvaardigd door zi1n genade, door de verlossing in :hrist's
Eez's (>o$einen 3623D2#+

)n dat niet alleen, $aar ook 0i1zel3, die de eerstelingen van de 2eest he//en,
ook 0i1 zel3 z'-hten in onszel3, in de ver0a-hting van de aanne$ing tot
kinderen, na$eli1k de verlossing van ons li-haa$
!
(>o$einen 5623+


!
Verlossing van ons li-haa$ /etekent niet dat 0i1 van ons li-haa$ 0orden verlost
(0aardoor 0e onli-ha$eli1k zo'den 0orden+, $aar dat ons li-haa$ 0ordt /evri1d 'it
de slaverni1 aan de vergankeli1kheid



%
7aar 'it ;e$ /ent ' in :hrist's Eez's, die voor ons is ge0orden 0i1sheid van
2od en gere-htigheid, heiliging en verlossing (! Korinthe !63=+

?n ;e$ he//en 0i1 de verlossing, door zi1n /loed, na$eli1k de vergeving van
de overtredingen, overeenko$stig de ri1kdo$ van zi1n genade ()3eze !6"+

?n ;e$ /ent ' ook, toen ' tot geloo3 k0a$, verzegeld $et de ;eilige 2eest
van de /elo3te, die het onderpand is van onze er3enis, tot de verlossing die ons
ten deel viel, tot lo3 van zi1n heerli1kheid ()3eze !6!3D!#+

)n /edroe3 de ;eilige 2eest van 2od niet, door 0ie ' verzegeld /ent tot de
dag van de verlossing ()3eze #63=+

?n ;e$ he//en 0i1 de verlossing door zi1n /loed, na$eli1k de vergeving van
de zonden (Kolossenzen !6!#+

Vro'0en he//en h'n doden ter'ggekregen door opstanding 'it de dood
7aar anderen zi1n ge3olterd en na$en de aange/oden verlossing niet aan,
opdat zi1 een /etere opstanding verkri1gen zo'den (;e/reeIn !!635+

;et 0oord lutrosis (zonder het voorzetsel apo+ vinden 0e nog in de volgende
teksten6

2eprezen zi1 de ;eere, de 2od van ?sraIl, 0ant ;i1 hee3t naar Bi1n volk
o$gezien en er verlossing voor tot stand ge/ra-ht (&'kas !685+

)n zi1 Gde pro3etes AnnaH sprak over ;e$ tot allen die de verlossing in
Eer'zale$ ver0a-htten (&'kas 2635+

;i1 Gdi de 7essiasH is niet door /loed van /okken en kalveren, $aar door Bi1n
eigen /loed voor eens en alti1d /innengegaan in het heiligdo$ en hee3t
daardoor een ee'0ige verlossing te0eegge/ra-ht (;e/reeIn %6!2+

;ier$ee zi1n alle teksten 'it het Nie'0e Testa$ent opgeso$d 0aar (volgens
de ,tatenvertalers+ over verzoening 0ordt gesproken ?n de volgende
hoo3dst'kken z'llen 0e de <i1/else gegevens onderzoeken 4aar/i1 0illen 0e



!=
nagaan 0at de grond/etekenis van de drie 0oordgroepen is die de vertalers
$et verzoening he//en 0eergegeven Waaro$ ge/r'ikt de <i1/el drie
vers-hillende 0erk0oorden (katallassoo, apokatallassoo, hilaskomai+, ter0i1l
de vertalers voortd'rend over verzoenen sprekenJ )n 0aaro$ staan er in de
<i1/el $instens drie vers-hillende zel3standige naa$0oorden (katallag,
hilasmos, apolutrosis+ die allen $et verzoening zi1n vertaaldJ


- - - - - - -






!!
Katallassoo, apokatallassoo en katallag


Wat de grond/etekenis van katallassoo is, $aakt de <i1/el zel3 on$iddelli1k
d'ideli1k <i1 de eerste gelegenheid dat dit 0erk0oord in het Nie'0e
Testa$ent voorko$t, lezen 0e6

als 0i1, toen 0i1 vijanden 0aren, $et 2od verzoend zi1n door de dood van
zi1n Boon (>o$einen 56!=+

)n /i1 een latere gelegenheid6

;i1 hee3t ', die voorheen vervreemd 0as en vijandig gezind, zoals /leek 'it
'0 sle-hte daden, n' ook verzoend (Kolossenzen !62!+

9p het get'igenis van t0ee o3 drie zal een zaak vaststaan 4aaro$ voegen 0e
aan deze li1st nog toe6

en als zi1 to-h gaat scheiden, $oet zi1 ongeh'0d /li1ven o3 zi-h $et haar
$an verzoenen (! Korinthe "6!!+


Vijanden in rienden

4e sta$ allassoo /etekent veranderen, o3 anders $aken .it de genoe$de
voor/eelden /li1kt dat het gaat o$ het veranderen van een vi1and in een
vriend, o3 een vree$de in een vertro'0eling 7ensen die elkaar 0antro'0en
en die vi1andig tegenover elkaar staan k'nnen zi-h verzoenen )en vro'0 die
van haar e-htgenoot is ges-heiden hee3t r'zie $et haar $an Wanneer ze zi-h
$et he$ verzoent, dan 0ordt de r'zie /i1gelegd

?n de /rie3 aan de )3eziIrs gee3t Fa'l's een heldere de3initie van verzoening
;i1 zegt dat er onder $oet 0orden verstaan6 de vi1ands-hap te niet doen
()3eze 26!5+ )n hi1 laat zien dat het res'ltaat van verzoening vrede is 4oor
$iddel van verzoening $aakt 2od vrede ()3eze 26!5D!8+ Vervree$ding gaat



!2
alti1d gepaard $et ver0i1dering, daaro$ 0orden personen die vroeger vera3
0aren door verzoening na/i1 ge/ra-ht ()3eze 26!3+ 4e a3stand die er eens
/estond 0ordt opgeheven A3keer leidt tot ge0eldpleging tegenover de gehate
parti1 Vandaar dat Fa'l's in ver/and $et vervree$ding s-hri13t over '0
sle-hte daden (Kolossenzen !62!+ 4oor verzoening ko$t er aan z'lk gedrag
een einde )r ontstaat vriends-hap

4e internetDen-M-lopedie Wikipedia de3inieert verzoening als herstel van de
vriends-hap in een relatie, nadat er een /re'k is opgetreden 4at is pre-ies
0at het 2riekse 0oord katallag /etekent Verzoening is ophe33ing van de
vi1ands-hap o3 de vervree$ding t'ssen parti1en, zodat er vrede ontstaat
Katallag en katallassoo zi1n door de ,tatenvertalers d's tere-ht als
verzoening en verzoenen 0eergegeven


+og onoltooid

?n een andere /rie3 laat Fa'l's zien, dat het /i1 verzoening gaat o$ een pro-es
dat op dit $o$ent nog niet is voltooid (2 Korinthe 56!"D2=+ Wanneer de
apostel s-hri13t 2od 0as het na$eli1k die in :hrist's de 0ereld $et zi-hzel3
verzoende dan li1kt het also3 verzoening al hee3t plaatsgevonden ?n zekere zin
is dat ook zo 7aar 'it het tekstver/and /li1kt dat verzoening /etrekking hee3t
op t0ee soorten $ensen6 (!+ ons Gd0z de gelovigen, de groep 0aar/i1
Fa'l's zi-hzel3 insl'itH, en (2+ de doelgroep van de /ediening der verzoening,
/'itenstaanders tegen 0ie het 0oord der verzoening 0ordt gesproken

Van de eerste groep zegt de apostel, dat 2od die $et zi-hzel3 verzoend hee3t
door Eez's :hrist's, 0aardoor voor hen het o'de is voor/i1gegaan en alles
nie'0 is ge0orden, dat 2od h'n de /ediening der verzoening hee3t
gegeven en het 0oord der verzoening in hen hee3t gelegd, zodat zi1
gezanten van :hrist's zi1n ge0orden en tegen de rest van de $ensheid
k'nnen zeggen &aat ' $et 2od verzoenen

4e t0eede groep 0ordt 'itgenodigd o$ zi-h $et 2od te laten verzoenen
Aangezien katallassoo /etrekking hee3t op het herstel van de vriends-hap in
een relatie ho'dt de petitie van de gezanten van de 7essias in6



!3

Verander van geda-hten over 2od ;i1 is al '0 vertro'0en 0aard ;i1 s$eekt
' o$ vriends-hap $et ;e$ te sl'iten Wantro'0 ;e$ niet langer 2ee3 '0
verzet tegen ;e$ op

Bolang er nog $ensen zi1n die deze /oods-hap niet he//en gehoord, o3 die dit
aan/od a30i1zen, is de verzoening van de 0ereld nog niet voltooid

Wij .et #od

?n $enseli1ke relaties is er $eestal sprake van 0ederzi1dse vi1ands-hap 9$
verzoening tot stand te /rengen $oet er /i1 elke parti1 in het -on3li-t iets
veranderen 7aar /i1 de relatie t'ssen 2od en $ensen is er volgens de <i1/el
alleen aan de $enseli1ke kant $aar sprake van vi1andigheid 9$ verzoening tot
stand te /rengen $oet er /i1 de $ensen iets veranderen 4e <i1/el /rengt dit
tot 'itdr'kking in de $anier 0aarop er over verzoening 0ordt gesproken 9p
vele plaatsen lezen 0e dat 2od $ensen $et zi-h verzoent ;et o$gekeerde,
dat :hrist's 2od $et de 0ereld, o3 2od $et zondaren zo' he//en
verzoend, lezen 0e in de <i1/el nergens ;oe0el het in godsdienstige
verhandelingen dik0i1ls naar voren 0ordt ge/ra-ht is het een on/i1/else
geda-hte

?n het Nie'0e Testa$ent staat6

als 0i1 verzoend zi1n $et 2od door de dood van zi1n Boon (>o$einen 56!=+

o$dat 0i1 verzoend zi1n (>o$einen 56!=+

2od die ons $et zi-hzel3 verzoend hee3t door Eez's :hrist's (2 Korinthe 56
!5+

2od 0as het na$eli1k die in :hrist's de 0ereld $et zi-hzel3 verzoende (2
Korinthe 56!%+

&aat ' $et 2od verzoenen (2 Korinthe 562=+




!#
opdat ;i1 die /eiden Gd0z Eood en heidenH in @@n li-haa$ $et 2od zo'
verzoenen door het kr'is ()3eze 26!8+

)n hi1 hee3t ' n' ook verzoend (Kolossenzen !62!+

)r staat alti1d6 wij $et 2od, wij verzoend, ons $et zi-hzel3, de wereld
$et zi-hzel3, u $et 2od, die beiden $et 2od, u verzoend NNNit is het
2od $et ons, 2od verzoend, 2od $et de 0ereld, 2od $et ', 2od
$et die /eiden Wie de ,-hri3t 0il naspreken, zal aan deze 0aarheid $oeten
vastho'den ;et o/stakel dat vrede en vriends-hap in de 0eg staat en dat
$oet 0orden opger'i$d, ligt voor honderd pro-ent aan onze kant Wi1 zi1n
vi1anden van 2od, $aar 2od is niet Nnze vi1and ;et initiatie3 tot verzoening
gaat van ;@$ 'it ;i1 s$eekt ons door Bi1n gezanten 4e petitie die ;i1 door
zi1n a$/assade'rs laat /ezorgen is ge/aseerd op het kr'is van 2olgotha 0aar
;i1 zi1n gere-htigheid hee3t geopen/aard 4aarover later $eer


/ensen 0niet hun s%huld1

Volgens de /eri1$ing van !""3 zo' de kerk $oeten zingen6

2edenk niet $eer aan Ot k0aad, dat 0i1 /edreven, verzoen de z0are s-h'ld2
die ons $et s-hrik verv'lt, /e0i1s ons eens genade (Fsal$ "%6#+

;et 0erk0oord verzoenen 0ordt in dit lied op een on/i1/else $anier
ge/r'ikt ?n de ,-hri3t hee3t het 0erk0oord katallassoo na$eli1k alti1d
/etrekking op vi1anden, d0z op $ensen o3 op engelen Vi1anden $oeten
0orden verzoend ,-h'lden, $isstappen, o3 overtredingen $oeten 0orden
bedekt 4at zi1n vers-hillende dingen 4e <i1/el ge/r'ikt er ook vers-hillende
0oorden voor, zoals 0e nog z'llen zien

Wie $eent dat het grootste pro/lee$ in de 0ereld overtreding en s-h'ld is,
hee3t van verzoening nog niets /egrepen WaarN$ ko$en $ensen tegen 2od
in opstandJ WaarN$ overtreden ze zi1n ge/odenJ WaarN$ /edri1ven ze
k0aadJ Volgens de <i1/el o$dat ze 2od 0antro'0en, t0i13elen aan Bi1n
$otieven, en vi1andig tegenover ;e$ staan 7et k0i1ts-helding van s-h'ld zi1n



!5
onze pro/le$en niet opgelost 7et ophe33ing van onze tekortko$ingen
even$in 9nze grondho'ding $oet veranderen Van vi1anden $oeten 0i1
gelovigen 0orden, d0z s-hepselen die h'n 7aker vertro'0en ?n plaats
van vree$den die vera3 zi1n $oeten 0e na/i1en 0orden, inti$i van de
,-hepper die Bi1n geda-hten kennen en deze respe-teren

4e eerste overtreding die in de <i1/el 0ordt /es-hreven 0as al ge/aseerd op
0antro'0en 2od had tegen de $ens gezegd6

Van alle /o$en van de ho3 $ag ' vri1 eten, $aar van de /oo$ van de kennis
van goed en k0aad, daarvan $ag ' niet eten, 0ant op de dag dat ' daarvan
eet, z'lt ' zeker sterven (2enesis 26!8D!"+

Na korte ti1d overtrad )va, gevolgd door haar $an, dit ge/od Be ging t0i13elen
aan 2ods karakter Wat 0aren Bi1n $otieven o$ het eten van die /oo$ te
ver/iedenJ Volgens de slang 0ilde ;i1 verhinderen dat zi1 goddeli1k 0erd Bi1n
ver/od 0as erop geri-ht o$ haar geesteli1ke ont0ikkeling te /lokkeren ;i1
$isg'nde haar de vr'-ht 'it de ho3 (2enesis 36!D5+ Bo zaaide de slang
0antro'0en 1egens 2od in het $ensenhart, en dat doet hi1 vandaag nNg
Verzoening C in <i1/else zin C is erop geri-ht o$ de 0Nrtel van het k0aad 0eg
te ne$en Bodat het hart van de $ens verandert )n hi1 2ods vriend 0ordt

Besluit

We vatten sa$en6

! 4e <i1/else 0erk0oorden voor verzoenen, (apo)(kat)allassoo, zi1n
a3geleid van een sta$ die veranderen o3 anders $aken /etekent
2ezien de -onte*t gaat het o$ het veranderen van vi1anden in
vrienden

2 2elovigen zi1n al $et 2od verzoend 4e ,-hepper hee3t het 0oord van
de verzoening in hen gelegd, zodat ze /'itenstaanders s$eken o$
zi-h op h'n /e'rt $et ;e$ te laten verzoenen




!8
3 Volgens de <i1/el hee3t verzoening /etrekking op een verandering van
de ho'ding en gezindheid van $ensen tegenover 2od C niet op een
verandering van de gezindheid van 2od ten opzi-hte van de $ensen

# <i1/else verzoening hee3t alti1d /etrekking op vi1anden, d0z op
personen C nooit op s-h'ld, $isstappen o3 overtredingen

5 Verzoening pakt niet de overtredingen aan $aar de NNrsprong van alle
overtredingen C het diepge0ortelde 0antro'0en van s-hepselen
tegenover h'n ,-hepper


P P P P P P P







!"
3o(her en ka((oreth


4e grond/etekenis van het 0oord hilaskomai is $inder eend'idig, althans
zolang 0e alleen het Nie'0e Testa$ent in ons onderzoek /etrekken 4e
0oorden hilasmos, hilaskomai en hilasterion ko$en e-hter niet alleen voor in
het Nie'0e Testa$ent, $aar ook in de 2riekse vertaling van de ;e/ree'0se
<i1/el, de zogenaa$de ,ept'agint ;et zi1n vertalingen van de ;e/ree'0se
/egrippen kippoer (o3 kopher), kaphar en kapporeth


Breeu'en

4e eerste passage in de <i1/el 0aarin deze ter$en voorko$en 0erpt een
verrassend li-ht op h'n /etekenis We lezen in het /oek 2enesis hoe 2od
tegen Noa-h zei6

7aak ' een ark van go3erho't, $et vakken z'lt gi1 de ark $aken en haar van
/innen en /'iten met pek bestrijken (2enesis 86!#+

?n de oorspronkeli1ke tekst is het 0oord /estri1ken een ver/'iging van
kaphar en het 0oord pek (kopher) is a3geleid van dezel3de sta$ als kippoer.
;oe is het $ogeli1k dat de <i1/el in ver/and $et de /o'0 van een s-hip
dezel3de 0oorden ge/r'ikt als 0anneer hi1 spreekt over verzoening van de
zondenJ

;et ant0oord is eenvo'dig )en ho'ten s-heepsro$p is niet 0aterdi-ht, al
hee3t de /o'0er ook nNg zo zi1n /est gedaan 9$ van die ro$p een
/etro'0/aar vaart'ig te $aken, $oet hi1 0orden ge/ree'0d <ree'0en is een
te-hniek 0aar/i1 de kieren t'ssen de planken 0orden di-htge$aakt $et
/eh'lp van 'itgeplozen to'0 ($eestal hennep+ en pek o3 teer, ge0onnen 'it
/o$en 4e a3di-hting /er'st op de eigens-hap van plantaardige vezels dat ze
z0ellen 0anneer ze vo-ht opne$en




!5
2od ga3 Noa-h opdra-ht o$ de ro$p van de ark zorgv'ldig a3 te di-hten ;et
pek $oest niet alleen aan de /'itenkant, $aar ook aan de /innenkant van het
s-hip 0orden aange/ra-ht Bo zo' de ark een veilig vervoer$iddel 0orden, dat
a-ht $ensen en een groot aantal dieren voor de verdrinkingsdood kon
/ehoeden

Bonder /es-her$ende peklaag zo' het s-hip 0ater $aken en 'iteindeli1k
zinken Bonder pek zo' de ark 3alen 9$ in <i1/else ter$en te spreken6 de /oot
zo' zondigen (het 2riekse 0oord hamartia /etekent i$$ers doel$issing+
7aar pek zo' de zonde van het /o'0sel /edekken, d0z de ro$p 0aterdi-ht
$aken, en nadat de d'//ele peklaag 0as aange/ra-ht zo' de ark aan haar
doel /eant0oorden en veilig op haar /este$$ing aanko$en

?ndien 2enesis 86!# -on-ordant 0as vertaald, dan zo' er in het Nederlands
he//en gestaan6 $et vakken z'lt gi1 de ark $aken en haar van /innen en
/'iten $et een /es-h'tting /edekken 4e grond/etekenis van kaphar is
bedekken Vandaar dat het 0oord kapporeth (NT hilasterion+ $et
verzoendeksel 0ordt vertaald


4oengeld

;et zel3standig naa$0oord kopher vinden 0e /ehalve in 2enesis 86!# (0aar
het $et pek is vertaald+ nog in de volgende teksten 4e vertalers he//en het
daar $et zoengeld o3 losgeld 0eergegeven6

?ndien he$ een zoengeld opgelegd 0ordt, dan zal hi1 alles 0at he$ opgelegd
0ordt, als lospri1s voor zi1n leven geven ()*od's 2!63=+

?n de agraris-he sa$enleving kon het ge/e'ren dat een r'nd een
voor/i1ganger op de horens na$ C 0aardoor die voor/i1ganger invalide 0erd
en $ogeli1k zel3s 0erd gedood 4e eigenaar van het r'nd 0as aansprakeli1k
voor de s-hade die het dier had aangeri-ht 4e o'dsten van de stad konden
he$ verpli-hten o$ aan het sla-hto33er o3 diens 3a$ilie een 3linke so$ geld te
/etalen Bo kon hi1 strikte vergelding (in het geval van overli1den van de
voor/i1ganger zi1n eigen doodstra3Q+ voorko$en ;et /edrag -o$penseerde (in



!%
zekere zin+ het verlies dat de 3a$ilie door het ongel'k had geleden ;et
/edekte de nalatigheid van de eigenaar van het r'nd, en redde daardoor zi1n
leven

Wanneer gi1 het getal der ?sraIlieten /i1 de telling opnee$t, dan z'llen zi1,
ieder voor zi1n leven, aan de ;)>) een zoengeld geven, 0anneer $en hen telt,
opdat er onder hen geen plaag zi1 /i1 de telling ()*od's 3=6!2+

<i1 /epaalde gelegenheden 0erden er volkstellingen geho'den o$ de
?sraIlieten te k'nnen inroosteren voor open/are taken 7aar de 'itko$st van
z'lke tellingen kon 0orden $is/r'ikt, /i1 voor/eeld o$ de grootte van het
leger vast te stellen dat ?sraIl op de /een kon /rengen )en volkstelling kon tot
gevolg he//en dat de leiders van het volk op eigen kra-ht gingen vertro'0en
in plaats van op 2od 4aardoor 0as het ho'den van een volkstelling in 3eite
iets zondigs 4oor het geven van een hoo3deli1ke /i1drage aan de ta/ernakel o3
de te$pel, konden de ?sraIlieten tot 'itdr'kking /rengen dat ze volko$en van
2od a3hankeli1k 0aren en dit nog steeds /ese3ten Bo 0erd het k0aad
/edekt en 0erd voorko$en dat de ;)>) het land $et een /es$etteli1ke
ziekte $oest tre33en, o$ zi1n volk 0akker te s-h'dden

)n gi1 z'lt voor het leven van een doodslager, die des doods s-h'ldig is, geen
losgeld aanne$en, $aar hi1 zal zeker gedood 0orden 2i1 z'lt even$in losgeld
aanne$en voor ie$and die naar zi1n vri1stad gevl'-ht is (N'$eri 3563!D32+

?n tegenstelling tot de eigenaar van een stotig r'nd kon de pleger van een
$oord $et voor/eda-hten rade zi1n $isdri13 niet /edekken door een grote
so$ geld te /etalen

Kopher als zoen$iddel, losgeld o3 lospri1s ko$t verder nog voor in Eo/
3362# en 386!5, Fsal$ #%65, ,pre'ken 8635, !365, 2!6!5 en Eesa1a #363 4e
grond/etekenis is steeds /edekking (van $enseli1ke nalatigheid+ zodat het
leven van de /etrokkenen 0ordt gespaard







2=
5en dak boen het hoo6d

van de versterkte steden a3 tot de dorpen toe (! ,a$'Il 86!5+

4e ;e/ree'0se tekst zegt in 3eite6 van de stad der o$$'ring a3 tot de
/edekking van het dorp toe )en stad /ood haar in0oners de veiligheid van
$'ren en poorten )en geh'-ht /ood alleen $aar een dak /oven het hoo3d,
een /es-h'tting tegen de regen


7teek(enning

Wie he/ ik verongeli1ktJ .it 0iens hand he/ ik een geschenk aangeno$en en
he/ daardoor $i1n ogen toegedaanJ (! ,a$'Il !263+

4e ri-hter ,a$'Il /e0ees zi1n ons-h'ld en de strikte re-htvaardigheid van zi1n
optreden door erop te 0i1zen dat hi1 nooit een steekpenning had aangeno$en
4oor aan een (onre-htvaardige+ re-hter een ges-henk te geven, 0ordt de
overtreding /edekt en kni1pt de edela-ht/are een oog1e toe ?n dezel3de
/etekenis tre33en 0e kopher aan in A$os 56!2 4aar ver0i1t de ;))>) de latere
re-hters van ?sraIl dat zi1 0@l steekpenningen hadden aangeno$en 9ok hier is
de grond/etekenis van kopher /edekking


8ennabloe.en

7i1n gelie3de is $i1 een tros van hennabloemen in )ngediOs 0i1ngaarden
(;ooglied !6!#+

4e hennastr'ik (Lawsonia inermis+ is een plant 'it de kattestaart3a$ilie,
0aar'it sinds onhe'gli1ke ti1den een rode kle'rsto3 0ordt ge0onnen voor het
verven van voor0erpen, nagels, handpal$en en haar 4e oorspronkeli1ke kle'r
van het o/1e-t 0ordt /edekt door de rood/r'ine kle'r van de hennaplant
Wie gri1s is ge0orden kan het verlies aan pig$ent $et henna -o$penseren 4e
henna/loe$ is de /loe$ van het /edekken 9ok in ;ooglied #6!3 0ordt hi1
zo genoe$d



2!

Verzoendeksel

;ier$ee zi1n alle <i1/elteksten ver$eld 0aar het zel3standig naa$0oord
kopher voorko$t 4e <i1/el ge/r'ikt ook de ter$ kapporeth. 4e eerste tekst
0aar dit 0oord voorko$t is tekenend voor het verdere ge/r'ik6

?n de ark z'lt gi1 de get'igenis leggen die ?k ' geven zal 9ok z'lt gi1 een
verzoendeksel van lo'ter go'd $aken, t0ee en een halve el lang en
anderhalve el /reed )n gi1 z'lt t0ee -her'/s van go'd $aken, van gedreven
0erk z'lt gi1 ze $aken, aan de /eide einden van het verzoendeksel. 7aak @@n
-her'/ aan het ene einde en @@n -her'/ aan het andere eindeA 'it @@n st'k
$et het verzoendeksel z'lt gi1 de -her'/s op zi1n /eide einden $aken 4e
-her'/s z'llen t0ee vle'gels 'itgespreid ho'den naar /oven, $et h'n vle'gels
het verzoendeksel /edekkende en h'n aangezi-ht naar elkander geri-htA naar
het verzoendeksel z'llen de aangezi-hten der -her'/s geri-ht zi1n 2i1 z'lt het
verzoendeksel /ovenop de ark leggen en in de ark z'lt gi1 de get'igenis leggen,
die ?k ' geven zal )n ?k zal dRRr $et ' sa$enko$en en van het verzoendeksel
a3, t'ssen de /eide -her'/s op de ark der get'igenis, over alles $et ' spreken
0at ?k ' voor de ?sraIlieten ge/ieden zal ()*od's 256!8D22+

?n de ;e/ree'0se <i1/el hee3t kapporeth alti1d /etrekking op het
verzoendeksel van de ark des ver/onds 9ver dat deksel 0ordt gesproken in de
/oeken )*od's (2863#, 3=68, 3!6", 356!2, 3"68D%, 3%635, #=62=+, &eviti-'s (!862,
!86!3D!5+, N'$eri ("65%+ en Kronieken (! Kronieken 256!!+

?n het Nie'0e Testa$ent ko$t hilasterion, het 2riekse eL'ivalent van
kapporeth, op t0ee plaatsen voor 4e ;e/reeIn/rie3 knoopt aan /i1 de 0et
van 7ozes6

a-hter het t0eede voorhangsel 0as een tent, genaa$d het heilige der
heiligen, $et een go'den re'ko33eraltaar en de ark des ver/onds, rondo$ $et
go'd overtrokken, 0aarin zi-h /evonden een go'den kr'ik $et het $anna, en
de sta3 van ASron, die ge/loeid had, en de ta3elen des ver/ondsA daar/oven
0aren de -her'/s der heerli1kheid, die het verzoendeksel overs-had'0den
(;e/reeIn %62D5+



22

4e andere passage vinden 0e in de /rie3 aan de >o$einen Fa'l's s-hri13t, dat
:hrist's Eez's door 2od is gesteld als hilasterion (3625+ ?n de vertaling van het
N<2 is dat $et zoen$iddel 0eergegeven ;et zo' -onseL'enter zi1n
ge0eest indien de vertalers hadden ges-hreven dat de 7essias door 2od als
verzoendeksel is gesteld

9ver de /etekenis van dat verzoendeksel 0ordt gesproken in het /i1/el/oek
&eviti-'s6

4an $oet ASron de 1onge stier als het zondo33er dat voor he$zel3 /este$d is,
aan/ieden, en voor zi-hzel3 en zi1n gezin verzoening doen, en de 1onge stier als
het zondo33er dat voor he$zel3 /este$d is, sla-hten ;i1 $oet dan een deel
van het /loed van de 1onge stier ne$en, en $et zi1n vinger op het
verzoendeksel sprenkelen, aan de kant naar het oosten toe )n vNNr het
verzoendeksel $oet hi1 zeven keer $et zi1n vinger van dat /loed sprenkelen
4aarna $oet hi1 de /ok sla-hten die als zondo33er voor het volk /este$d is, en
zi1n /loed /innen het voorhangsel /rengen ;i1 $oet dat op het
verzoendeksel en vNNr het verzoendeksel sprenkelen Bo $oet hi1 over het
heiligdo$ verzoening doen van0ege de onreinheden van de ?sraIlieten en
van0ege h'n overtredingen, overeenko$stig al h'n zonden Bo $oet hi1 ook
doen $et de tent van ont$oeting, die /i1 hen staat, te $idden van h'n
onreinheden Bo $oet hi1 verzoening doen voor zi-hzel3, voor zi1n gezin en
voor heel de ge$eente van ?sraIl 4aarna $oet hi1 naar /'iten gaan, naar het
altaar, dat voor het aangezi-ht van de ;))>) is, en er verzoening over doen
;i1 $oet dan een deel van het /loed van de 1onge stier en een deel van het
/loed van de /ok ne$en en het rondo$ op de horens van het altaar stri1ken
4an $oet hi1 $et zi1n vinger zeven keer een deel van het /loed daarop
sprenkelen Bo reinigt en heiligt hi1 het van de onreinheden van de ?sraIlieten
(&eviti-'s !86!!D!%+

4e 1aarli1kse -ere$onie 0aar/i1 /loed eerst Np het verzoendeksel 0erd
gesprenkeld, daarna vNNr het verzoendeksel, tenslotte op de tent en op het
/rando33eraltaar had een diepe /etekenis, die 0e nog nader z'llen
onderzoeken ;ier $erken 0e alleen op, dat het /loed op sM$/olis-he 0i1ze
de onvol$aaktheden van ?sraIls eredienst /edekte en het heiligdo$



23
reinigde en heiligde, zodat het $ogeli1k /lee3 o$ door $iddel van die
eredienst tot 2od te naderen 2od zel3 /aande van /oven het verzoendeksel
(0aar ;i1 regel$atig vers-heen en op /i1zondere 0i1ze tegen0oordig 0as, zie
)*od's 25622, 3=68A &eviti-'s !862A N'$eri "65%+ een toegangs0eg tot ;e$


- - - - - - -



2#
Kaphar


?n het vorige hoo3dst'k he//en 0e een overzi-ht gegeven van alle teksten
0aarin de zel3standige naa$0oorden kopher, kapporeth en hilasterion
voorko$en We vervolgen n' $et een onderzoek naar het voorko$en van het
0erk0oord kaphar (in nie'0testa$entis-h 2rieks6 hilaskomai+

Boals 0e al he//en opge$erkt ko$t dit 0oord voor het eerst voor in de
ges-hiedenis van Noa-h, 0aar de s-hri1ver zegt6

7aak ' een ark van go3erho't, $et vakken z'lt gi1 de ark $aken en haar van
/innen en /'iten $et pek bestrijken (2enesis 86!#+

<estri1ken /etekent in dit ver/and /edekken $et een /es-h'ttende laag
die ondoorlaat/aar is voor 0ater 9$dat kaphar niet alti1d is 0eergegeven als
/edekken is het ver/and t'ssen het /edekken van de zonde en de
ges-hiedenis van Noa-h in de vertalingen niet zi-ht/aar


Verzoening doen 0o6: erzoenen1

?n de $eeste <i1/elteksten is kaphar vertaald als verzoening doen o3 kort0eg
verzoenen 7aar 0at ge/e'rt er indien er verzoening 0ordt gedaanJ ?n
het zevenDenDt0intigste hoo3dst'k van zi1n /oek gee3t de pro3eet Eesa1a een
heldere o$s-hri1ving6

4aaro$ zal hierdoor de ongere-htigheid van Eako/ verzoend 0orden, en
hierin zal de volle vr'-ht van de ver0i1dering van zi1n zonde /estaan, dat hi1
alle altaarstenen tot ver/ri1zelde kalkstenen $aakt, en dat geen ge0i1de palen
en 0ierookaltaren overeind /li1ven staan (Eesa1a 2"6%+

.it het ;e/ree'0se parallellis$e in deze tekst /li1kt dat verzoend (;e/r
/edekt+ 0orden van de ongere-htigheid hetzel3de is als ver0i1dering van de
zonde ?n de sit'atie die de pro3eet /es-hri13t hield ver0i1dering van de zonde



25
in dat het nagesla-ht van Eako/ niet langer de neiging /ezat o$ a3goden te
gaan dienen 4e logis-he -onseL'entie (o30el6 de volle vr'-ht+ van die
veranderde gezindheid 0as dat $en alle altaarstenen ten /ehoeve van de
a3godendienst ver/ri1zelde en de ge0i1de palen (3all'ssM$/olen+ en
0ierookaltaren voor vr'-ht/aarheidsriten opr'i$de Bo zo' de zonde (van
ontro'0 aan het ver/ond $et E;W;+ 0orden 0eggedaan en de
ongere-htigheid van het land 0orden /edekt ;et ver/and $et de
ges-hiedenis van Noa-h is d'ideli1k Boals de lekkage van de ark 0erd
opgeheven door de ro$p van het s-hip $et pek te /edekken, zo zo' de
ongere-htigheid van het land 0orden /edekt door de voor0erpen van de
a3godendienst te vernietigen


9ngere%htigheid doen 'ijken

.it de $anier 0aarop Eesa1a tot het pro3etena$/t 0erd geroepen /li1kt ook
0at /edekken van de zonde /etekent Toen de pro3eet een visioen kreeg van
de heerli1kheid des ;eren, riep hi1 'it6

Wee $i1, ik ga ten onder, 0ant ik /en een $an, onrein van lippen, en 0oon te
$idden van een volk, dat onrein van lippen is C en $i1n ogen he//en de
Koning, de ;)>) der heers-haren gezien (Eesa1a 865+

Eesa1a 0erd er zi-h pi1nli1k van /e0'st dat hi1 niet re-ht van 2od kon spreken
en dat hi1 in zi1n spreken dik0i1ls had gestr'ikeld Waarna er het volgende
ge/e'rde6

7aar @@n der sera3s vloog naar $i1 toe $et een gloeiende kool, die hi1 $et
een tang van het altaar geno$en hadA hi1 raakte $i1n $ond daar$ede aan en
zeide6 Bie, deze hee3t '0 lippen aangeraaktA n' is '0 ongere-htigheid ge0eken
en '0 zonde verzoend (Eesa1a 868D"+

.it de 0oorden van de sera3 /li1kt dat zonde is verzoend (;e/r /edekt+
0anneer de ongere-htigheid is ge0eken 9p sM$/olis-he $anier 0erd dit
'itge/eeld doordat de sera3 Eesa1aOs $ond aanraakte $et een gloeiende kool
;et v'il op zi1n lippen 0erd door het v''r van het altaar 0egge/rand Van de



28
ongere-htigheid van de pro3eet 0as niets $eer te zien, die 0as totaal
opgeheven Bi1n $ond 0as hele$aal s-hoon


:einigen

?n het /oek &eviti-'s gee3t 7ozes ook een de3initie van kaphar

4an zal hi1 GASron, de hogepriesterH naar /'iten gaan naar het altaar, dat voor
het aangezi-ht des ;)>)N staat, en daarover verzoening doenA hi1 zal van het
/loed van de stier en van het /loed van de /ok ne$en en dat rondo$ aan de
horens van het altaar stri1ken 4an zal hi1 daarop $et zi1n vinger zeven$aal van
het /loed sprenkelen en het reinigen en heiligen van de onreinheden der
?sraIlieten (&eviti-'s !86!5D!%+

?n deze /es-hri1ving van het rit'eel van de 2rote Verzoendag ko$t het
0erk0oord kaphar $eerdere $alen voor 7ozes o$s-hri13t verzoening doen
(;e/r /edekken+ als reinigen en heiligen van de onreinheden der ?sraIlieten
4at 0il zeggen6 onreinheid ver0i1deren en het gereinigde a3zonderen (s-hoon
ho'den+ Bodat de onreinheid is /edekt 4oordat in de ta/ernakel alles
s-hoon is ge0orden

4e pro3eet )ze-hiIl ge/r'ikt kaphar in dezel3de /etekenis ?n zi1n /es-hri1ving
van de nie'0e te$pel zegt hi16

en gi1 z'lt van zi1n /loed iets ne$en en het stri1ken aan de vier horens en
aan de vier hoeken van de o$loop en aan de opstaande rand rondo$A zo z'lt
gi1 het ontzondigen en er verzoening over doen... Beven dagen zal $en over
het altaar verzoening doen en het reinigen en 0i1den ()ze-hiIl #362=,28+

Verzoening doen is /li1k/aar hetzel3de als ontzondigen, o3 reinigen en
0i1den



2"
+og enkele oorbeelden

9p het get'igenis van drie staat een zaak vast, $aar voor de volledigheid
noe$en 0e nog enkele teksten6

4oor lie3de en tro'0 0ordt de ongere-htigheid verzoend, door de vreze des
;)>)N 0i1kt $en van het k0aad (,pre'ken !868+

Verzoenen (;e/r /edekken+ van de ongere-htigheid is in deze spre'k een
parallel van 0i1ken van het k0aad Wie lie3de en tro'0 in prakti1k /egint te
/rengen, /edri13t niet langer $isdaden tegen zi1n $ede$ensen )r is van zi1n
vroegere optreden niets $eer te zien 9ntzag voor de ;)>) zal ervoor zorgen
dat dit ook zo /li13t

4e pro3eet Eesa1a kondigde de ondergang van <a/el aan en $erkte daar/i1 op6

' overko$t een onheil, dat gi1 niet 0eet te /ez0erenA ' overvalt een
verder3, dat gi1 niet ver$oogt te verzoenen (Eesa1a #"6!!+

4e pro3eet voorzegde dat het <a/Mlonis-he ri1k en zi1n hoo3dstad door verval
zo'den 0orden aangetast 4e overheid zo' niet in staat zi1n o$ dit verval te
/edekken, dat 0il zeggen, de s-hade te repareren ;et verder3 zo' steeds
verder o$ zi-h heengri1pen, totdat <a/el totaal 0as ver0oest


Wereldse oorbeelden

.it /ovenstaande tekst en 'it de ges-hiedenis van Noa-h /li1kt dat het
0erk0oord kaphar in de ;e/ree'0se /i1/el niet alti1d /etrekking hee3t op de
eredienst, $aar ook een se-'liere /etekenis kan he//en Wanneer $en de
0oede van een $a-htig persoon hee3t opge0ekt, dan kan $en zi1n loMaliteit
/e0i1zen, en zi1n $isstap /edekken door de $a-hthe//er een ges-henk te
st'ren Toen Eako/ het /eri-ht kreeg dat zi1n /roer )za' $et een leger van
vierhonderd $an op he$ a3 k0a$, da-ht hi16




25
&aat ik he$ verzoenen $et het ges-henk dat voor $i1 'itgaat, en daarna 0il ik
zi1n aangezi-ht zienA $iss-hien zal hi1 $i1 goedg'nstig zi1n (2enesis 3262=+

4e ,pre'kendi-hter ge/r'ikte het 0erk0oord kaphar in dezel3de zin toen hi1
s-hree36

4e gri$$igheid van de koning is een voor/ode van de dood, $aar een 0i1s
$an verzoent die (,pre'ken !86!#+

?ndien $en in een oosterse sa$enleving de 0oede van de koning op0ekte dan
verkeerde $en in levensgevaar Want de vorst 0as een alleenheerser die over
leven en dood van zi1n onderdanen kon /es-hikken )en 0i1s $ens zo'
on$iddelli1k /esl'iten o$ de gri$$igheid van de koning te /edekken, d0z
die 0eg te ne$en Bodat zi1n leven 0erd gered


Besluit

We vatten sa$en6

! Kaphar (in Nederlandse <i1/els 0eergegeven als verzoening doen+ is
in het <i1/els spraakge/r'ik een parallel van zonde ver0i1deren,
ongere-htigheid doen 0i1ken, 0i1ken van het k0aad, reinigen van
onreinheid o3 ontzondigen
2 Kaphar hee3t /etrekking op het 0egne$en van de zonden z@l3, niet
van de s-h'ld die de $ens door te 3alen op zi-h hee3t geladen
3 4e 0are /edekking door :hrist's he3t C in tegenstelling tot de
s-had'0a-htige /edekking van de 0et C de wortel van het
zondepro/lee$ op ,-h'ld kan 0orden k0i1tges-holden, $aar indien
de zonde niet 0ordt 0eggeno$en, zal de zondaar /i1 de eerste de
/este gelegenheid in dezel3de 3o't vervallen, en nie'0e s-h'ld op zi-h
laden 4e zondaar is pas e-ht geholpen 0anneer zi1n ongere-htigheid
is ge0eken Kaphar /iedt een e-hte oplossing

- - - - - - -



2%
Kaphar en hilaskomai

We pakken de draad 0eer op in de ;e/ree'0se <i1/el ;@t klassieke
voor/eeld van ge/r'ik van het 0erk0oord kaphar vinden 0e in &eviti-'s6
Want op deze dag Gdi de tiende dag van de zevende $aand, de 2rote
VerzoendagH 0ordt voor ' verzoening gedaan G;e/r /edekking gedaanH o$
' te reinigenA van al '0 zonden 0ordt ' voor het aangezi-ht van de ;))>)
gereinigd (&eviti-'s !863=+
.it deze tekst /li1kt,dat kaphar /etrekking hee3t op reiniging van zonden 4e
/rie3 aan de ;e/reeIn gee3t e-hter het volgende -o$$entaar6
Want de 0et, die sle-hts een s-had'0 hee3t van de toeko$stige goederen
Gd0z goede dingenH en niet het 0ezen van de dingen zel3, kan nooit $et
dezel3de o33ers, die zi1 1aar in 1aar 'it ononder/roken /rengen, hen die naderen
tot vol$aaktheid /rengen Bo' er anders niet een einde geko$en zi1n aan het
o33erenJ Want zi1, die de dienst verri-hten, zo'den zi-h dan in geen enkel
opzi-ht $eer /e0'st zi1n van zonden, 0anneer zi1 eens en voor alti1d gereinigd
0aren 7aar n' 0ordt $en door deze o33ers elk 1aar opnie'0 aan de zonden
herinnerd Want het is on$ogeli1k dat het /loed van stieren o3 /okken de
zonden 0egnee$t 4aaro$ zegt ;i1 /i1 zi1n ko$st in de 0ereld6 ,la-hto33er en
spi1so33er he/t . niet ge0ild, $aar . he/t voor 7i1 een li-haa$
gereedge$aakt <rando33ers en o33ers voor de zonde he//en . niet /ehaagd
Toen zei ?k6 zie, ?k ko$ C in de /oekrol is over 7i1 ges-hreven C o$ '0 0il te
doen, o 2od Gzie Fsal$ #=6"D%H 4aarvoor had ;i1 gezegd6 ,la-hto33er en
spi1so33er en /rando33ers en o33ers voor de zonde he/t . niet ge0ild en he//en
. niet /ehaagd, hoe0el zi1 overeenko$stig de 0et 0orden ge/ra-ht 4aarna
sprak ;i16 Bie, ?k ko$ o$ '0 0il te doen, o 2od ;i1 nee$t het eerste 0eg, o$
het t0eede daarvoor in de plaats te zetten (;e/reeIn !=6!D%+
Volgens de ;e/reeIns-hri1ver gaat het /i1 /edekking ten diepste o$ het
reinigen en tot vol$aaktheid /rengen van de ?sraIlieten, d0z het
ophe33en van h'n tekortko$ingen Bodat de /etrokkenen zi-h niet $eer van
zonden /e0'st zi1n Want h'n zonden zi1n 0eggeno$en



3=
4e o33ers die de ?sraIlieten /ra-hten 0aren e-hter niet e33e-tie3 Be 0aren niet
in staat o$ de zonden 0erkeli1k 0eg te ne$en Be 0aren een s-had'0 o3
een a3/eelding van het goede dat zo' ko$en, niet het goede zel3 4aaro$
$oesten ze ook voortd'rend 0orden herhaald Be herinnerden ?sraIl telkens
opnie'0 aan haar zonden, 0ant 0et doet zonde kennen (>o$362=+ ;et
de3initieve o33er zo' 0orden ge/ra-ht door de 7essias Van ;e$ hee3t 4avid
gepro3eteerd in de veertigste Fsal$ 2od zo' de onvol$aakte reiniging eens
ophe33en o$ er een vol$aakte /edekking voor in de plaats te stellen 4e
7essias is de door 2od aangekondigde vol$aakte /edekking Want Eohannes
$erkt in zi1n eerste /rie3 op6
;i1 Gd0z Eez's :hrist's, de >e-htvaardigeH is een verzoening G2r hilasmos,
d0z /edekkingH voor onze zonden en niet alleen voor de onze, $aar ook
voor die der gehele 0ereld (! Eohannes 262+
;ierin is de lie3de, niet dat 0i1 2od lie3gehad he//en, $aar dat ;i1 ons hee3t
lie3gehad en zi1n Boon gezonden hee3t als een verzoening (2r hilasmos, d0z
/edekkingH voor onze zonden (! Eohannes #6!=+


3i((oeri.

)@n zel3standig naa$0oord dat van het 0erk0oord kaphar is a3geleid he//en
0e in het voora3gaande nog niet genoe$d6 het 0oord kippoer ?n de
;e/ree'0se <i1/el vinden 0e daarvan alleen het $eervo'd (kippoerim+
We vinden dit 0oord in de volgende teksten6
een stier als zondo33er ter verzoening ()*od's 2%638+
het /loed van het zondo33er der verzoening ()*od's 3=6!=+
het geld Gletterli1k6 het zilverH der verzoening van de ?sraIlieten
()*od's 3=6!8+

7aar op de tiende van de zevende $aand is de Verzoendag 9p die dag z'lt
gi1 generlei ar/eid verri-hten, 0ant het is de Verzoendag (&eviti-'s 2362",25+




3!
9p de Verzoendag z'lt gi1 de /az'in doen rondgaan door '0 ganse land
(&eviti-'s 256%+

de ra$ der verzoening. (N'$eri 565+

het zondo33er der verzoening. (N'$eri 2%6!!+

?n 3eite staat er steeds6 zondo33er ter /edekkingen, zondo33er der
/edekkingen, zilver der /edekkingen, dag der /edekkingen, en ra$ der
/edekkingen ;et $eervo'd gee3t aan, dat het @ne o33er, de @ne he33ing, de
@ne dag, o3 de @ne ra$ vele tekortko$ingen 0egnee$t o3 /edekt


Kaphar o( andere (laatsen
;et 0erk0ood kaphar 0ordt in de <i1/el /i1zonder vaak ge/r'ikt ?n het
voora3gaande konden 0e sle-hts enkele passages kort /espreken Voor de
volledigheid geven 0e hieronder een li1st van alle teksten 0aarin kaphar
voorko$t

2enesis 86!# (voor het /edekken van de ark C zodat die 0aterdi-ht 0erd+
)*od's !86!# (voor het $anna dat als ri1$ op de aarde lag, een /edekking
van de grond+ C zo ook in Eo/ 3562% (ri1p des he$els+
)*od's 2!63= (voor het zoengeld dat de eigenaar van een r'nd 0erd
opgelegd nadat het dier ie$and had ver0ond o3 gedood, letterli1k het
/edekken van zi1n $isstap van nalatigheid+
)*od's 2%633,38A 4e'terono$i'$ 326#3A 4aniIl %62# (verzoenen in
religie'ze zin+
)*od's 3=6!=, &eviti-'s !6#, #62=,28,3!,35A 568,!=,!3,!5A 86",3=A 56!5,3#A %6",
!=6!", !26",5A !#6!5,!%,2=,2!,2%,3!,53A !56!5,3=A !868,!=,!!,!8,!",!5,2=,2",
32,33,3#A !"6!!A !%622A 23625, N'$eri 86!!, 56!2,!%A !5625,25A !86#8A 25622,3=A
2%65, 3!65=A 35633A 4e'terono$i'$ 2!65A ! Kronieken 86#%A 2 Kronieken
2%62#A Nehe$ia !=633A Fsal$ "%6%A )ze-hiIl !8683, #362=, #56!5,!"
(verzoening doen in religie'ze zin+
)*od's 3=6!2,!5,!8 (voor het zoengeld, letterli1k het /edekken dat van
elke vol0assen ?sraIliet 0erd geIist /i1 een volkstelling+



32
N'$eri 3563!,32 (voor het losgeld, letterli1k het /edekken dat de re-hters
van ?sraIl van een doodslager niet $o-hten aanne$en+
Eoz'a !562# (in de plaatsnaa$ Ke3arD;aS$$oni+
! ,a$'Il 86!5 (voor de /es-h'tting die een dorp1e /ood+
! ,a$'Il !263, A$os 56!2 (voor het /edekken door $iddel van een
steekpenning, dat een eerli1ke re-hter a30i1st+
Eo/ 3362#, 386!5A Fsal$ #%65A ,pre'ken 8635, !365, 2!6!5A Eesa1a #363 (voor
het losgeld, letterli1k het /edekken, dat het leven van een $ens kon
redden 0anneer hi1 de toorn van een $a-hthe//er had opge0ekt+
;ooglied !6!#, #6!3 (voor henna, de str'ik van het /edekken+
Eesa1a 256!5 (voor het 'itge0ist 0orden, letterli1k /edekt 0orden, van
?sraIls ver/ond $et de dood+
Eesa1a #"6!! (voor het /edekken, d0z het ti1dig repareren, van /eder3+


Bedekken

Nadat 0e alle ,-hri3tplaatsen he//en geraadpleegd 0aar het 0erk0oord
kaphar, de zel3standige naa$0oorden kopher, kapporeth, kippoerim, het
0erk0oord hilaskomai en de zel3standige naa$0oorden hilasmos en
hilasterion voorko$en, k'nnen 0e de /alans op$aken

9nze eerste -on-l'sie l'idt dat de grond/etekenis van deze 0oorden alti1d is6
/edekken, /edekking, o3 deksel ;oe0el er in /i1/elvertalingen over
verzoening en verzoenen 0ordt gesproken he//en de ;e/ree'0se en
2riekse 0oorden kaphar en hilaskomai niets te $aken $et ophe33ing van
vi1ands-hap o3 herstel van de vriends-hap in een relatie ?n <i1/elvertalingen
zo'den de 0oorden 'it de hilaskomai groep $oeten 0orden 0eergegeven als
/edekken, zodat d'ideli1k 0ordt dat het hier over iets anders gaat dan in
teksten 0aar het 0erk0oord katalassoo 0ordt ge/r'ikt Wanneer de
<i1/els-hri1vers 0erkeli1k over verzoening spreken, ge/r'iken ze de
0erk0oorden katallassoo en apokatallassoo, o3 het zel3standig naa$0oord
katallag.

9nze t0eede -on-l'sie hee3t /etrekking op 0Rt er 0ordt /edekt Wanneer
kaphar o3 hilaskomai een godsdienstige /etekenis he//en, zi1n het de zonden



33
die 0orden 0eggeno$en Tekortko$ingen 0orden opgeheven en
onreinheden 0eggedaan, zodat $ensen o3 voor0erpen 0orden vol$aakt Be
0orden gereinigd doordat h'n ge/reken 0orden /edekt

9nze derde -on-l'sie ho'dt in, dat /edekking niet $ag 0orden /es-ho'0d
als een goed 0erk van de $ens, dat deze verri-ht o$ de toorn van 2od te
s'ssen o3 o$ 2od g'nstig te ste$$en 4e geda-hte van zoen$iddelen die de
toorn van de goden $oeten a30enden is gang/aar in het heidendo$ ?n
)ngelse <i1/elvertalingen 0ordt hilasmos dik0i1ls 0eergegeven $et
propitiation6 een $iddel o$ een toornige tegenparti1 te s'ssen, o3 een
hooggeplaatst ie$and g'nstig te ste$$en Kapporeth (o3 hilasterion+ 0ordt
dan vertaald als propitiatorM shelter Bo 0ordt het onder0i1s van de ,-hri3t
$et een heidens sa's1e overgoten

4e 2od van de <i1/el spreekt anders6

Hij Gd0z de ;)>)H ga3 ' het zondo33er o$ de ongere-htigheid der
vergadering 0eg te ne$en (&eviti-'s !=6!"+

Ik Gd0z de ;)>)H he/ ' het G/loedH op het altaar gegeven o$ verzoening
over '0 zielen te doen (&eviti-'s !"6!!, letterli1k staat hier6 als /edekking
over '0 zielen+

?n sla-hto33er en spi1so33er he/t ij geen /ehagen /rando33er en zondo33er
he/t ij niet gevraagd (Fsal$ #=6"+

7ensen k'nnen h'n $ede$ensen so$s s'ssen door ti1dig $et een
ges-henk o3 een steekpenning over de /r'g te ko$en 7aar ze zi1n niet in staat
o$ h'n zonde te /edekken Voor h'n re-htvaardiging zi1n ze op 2ods
genadegave en ont3er$ing aange0ezen ?n de <i1/el gaat het niet over 2od die
iets van de $ens eist, $aar 2od die van'it zi1n lie3de en /ar$hartigheid de
tekortko$ingen van de $ens /edekt <edekking voorziet niet in een
/ehoe3te van 2Nd $aar van de mens ;et ge/rek, het 3alen en de $isstappen
liggen voor honderd pro-ent aan de $enseli1ke kant

- - - - - - -



3#
*utron en luoo

4e laatste groep 0oorden die door de ,tatenvertalers $et verzoening in
ver/and 0ordt ge/ra-ht he//en 0e nog niet onderzo-ht 4eze groep /estaat
'it het 0erk0oord luoo en de zel3standige naa$0oorden lutron en
apolutroosis.

?n 3eite zo'den 0e over deze groep $aar 0einig hoeven te zeggen Want het
0oord apolutroosis is door de ,tatenvertalers $aar op @@n plaats $et
verzoening 0eergegeven (;e/reeIn %6!5+ 9p alle andere plaatsen hee3t
$en het 0eergegeven als verlossing (zie /oven, pagina # en 5+ )n die
0eergave is 1'ist

To-h zi1n de 0oorden 'it de luoo groep interessant genoeg o$ die in
/es-ho'0ing te ne$en Luoo /etekent lossen, d0z vri1kopen, /evri1den
door $iddel van het /etalen van een pri1s Lutron /etekent lospri1s, en
apolutroosis /etekent verlossing, d0z de inDvri1heidDstelling die het gevolg
is van de /etaling )r is ver/and t'ssen deze 0oordgroep en het 0erk van de
7essias


*utron

;et 0oord lutron vinden 0e in de evangeliIn van 7attheTs en 7ark's6

4o-h Eez's riep hen Gd0z Bi1n dis-ipelenH tot zi-h en zeide6 U2i1 0eet, dat de
regeerders der volken heers-happi1 over hen voeren en de ri1ksgroten oe3enen
$a-ht over hen Bo is het onder ' niet 7aar 0ie onder ' groot 0il 0orden, zal
'0 dienaar zi1n, en 0ie onder ' de eerste 0il zi1n, zal '0 slaa3 zi1n, geli1k de
zoon des $ensen niet geko$en is o$ zi-h te laten dienen, $aar o$ te dienen
en zi1n leven te geven als losprijs voor velenO (7attheTs 2=625D25, vergeli1k
7ark's !=6#2D#5+

.it deze tekst leiden 0e a3, dat Eez's voor velen een lospri1s hee3t /etaald,
en dat die pri1s /estond 'it het geven van zi1n leven



35
*uoo

;et 0erk0oord luoo ko$t #5 keer voor ?n vertalingen is het niet alti1d op
dezel3de 0i1ze 0eergegeven

Wie dan @@n van de kleinste dezer ge/oden G'it de 0et o3 de pro3etenH
ontbindt en de $ensen zo leert, zal zeer klein heten in het Koninkri1k der
he$elen (7attheTs 56!"+

Voor ont/inden staat in deze tekst het 0erk0oord luoo, d0z lossen o3
los$aken ?n de volgende tekst hee3t luoo dezel3de /etekenis6

?k zal ' de sle'tels geven van het Koninkri1k der he$elen, en 0at gi1 op aarde
/inden z'lt, zal ge/onden zi1n in de he$elen, en 0at gi1 op aarde ontbinden
z'lt, zal ontbonden zi1n in de he$elen (7attheTs !86!%+

<inden /etekent in dit ver/and6 /indend opleggen, en ont/inden
(letterli1k6 los$aken+ niet langer opleggen, voortaan als 3a-'ltatie3
/es-ho'0en Wat hier aan Fetr's 0ordt /eloo3d, /ra-ht de apostel in
;andelingen !56!D2! in prakti1k

9ok in de volgende tekst gaat het o$ het al dan niet ge/ondenDzi1n aan
/epaalde voors-hri3ten en ge/oden6

Voor0aar, ?k zeg ', al 0at gi1 op aarde /indt, zal ge/onden zi1n in de he$el,
en al 0at gi1 op aarde ontbinden z'lt, zal ontbonden zi1n in de he$el
(7attheTs !56!5+

Luoo 0erd niet alleen in godsdienstige zin ge/r'ikt, $aar ook als aand'iding
van alledaagse handelingen6 het los$aken van een os o3 een ezel die ergens
0as vastge/onden (7attheTs 2!62, 7ark's !!62,#,5, &'kas !36!5,
!%63=,3!,33+, het los$aken van de rie$ van een sandaal (7ark's !6", &'kas
36!8, Eohannes !62", ;andelingen "633, !3625+, het los$aken van ie$ands
handen die vastge/onden 0aren (Eohannes !!6##, ;andelingen 2263=+, het
loslaten van een gevangene (;andelingen 2#628, 9pen/aring %6!#,!5A
2=63,"+, o3 het loslaten van het a-hters-hip toen de s-heepsro$p door de



38
kra-ht van een stor$ in t0eeIn /rak (;andelingen 2"6#!+ ;et 0erk0oord kon
/etrekking he//en op het los$aken van de tong 4e evangelist 7ark's
/es-hri13t de genezing van een doo3sto$$e $an op di-hterli1ke 0i1ze6

Terstond 0erd de /and zi1ner tong los en hi1 sprak goed (7ark's "635+

Eez's ge/r'ikte hetzel3de 0oord voor het los$aken van de r'g van een
vro'0 die a-httien 1aar verkro$d 0as ge0eest6

7oest deze vro'0, die een do-hter van A/raha$ is, 0elke de satan, zie,
a-httien 1aar ge/onden had, niet losgemaakt 0orden van deze /and op de
sa//atdagJ (&'kas !36!8+

9ver zi1n eigen li-haa$ zei ;i1 tegen de Eoodse leiders6

!reekt deze te$pel a" en /innen drie dagen zal ?k he$ doen herri1zen
(Eohannes 26!%+

Keiteli1k staat er6 7aak deze te$pel los ?ndien de KarizeeIn zi-h zo'den
/evri1den van die ergerli1ke te$pel van 2od in h'n $idden, door Eez's 'it de
0eg te r'i$en, dan zo' de 7essias he$ /innen drie dagen doen herri1zen
door 'it de doden op te staan ?n de )3eze/rie3 ge/r'ikt Fa'l's het 0erk0oord
l#oo voor het los$aken (d0z het /'iten 0erking stellen+ van een
t'ssen$''r die s-heiding $aakt ()3eze 26!#+

?n de volgende teksten hee3t het 0erk0oord luoo opnie'0 /etrekking op het
ont/inden van ge/oden6

;iero$ tra-htten de Eoden des te $eer ;e$ te doden, o$dat ;i1 niet alleen
de sa//at schond, $aar ook 2od zi1n eigen Vader noe$de en zi-h d's $et 2od
geli1kstelde (Eohannes 56!5+

Voor het s-henden van de sa//at staat in het 2rieks letterli1k6 de sa//at
los$aakte




3"
Als een $ens op sa//at de /esni1denis ontvangt, opdat de 0et van 7ozes
niet verbroken 0orde, zi1t gi1 dan op 7i1 vertoornd, o$dat ?k op sa//at een
gehele $ens gezond ge$aakt he/J (Eohannes "623+

4e 0et /reken is in de 2riekse tekst de 0et los$aken 9ok in de volgende
tekst is dat het geval6

Als ;i1 h@n goden genoe$d hee3t, tot 0ie het 0oord 2ods geko$en is, en de
,-hri3t niet kan gebroken 0orden, zegt gi1 dan tot ;e$, die de Vader geheiligd
en in de 0ereld gezonden hee3t6 2i1 lastert, o$dat ?k he/ gezegd6 ?k /en 2ods
BoonJ (Eohannes !=635D38+

Fetr's ge/r'ikte het 0erk0oord luoo toen hi1 een /es-hri1ving ga3 van de
opstanding van :hrist's6

2od even0el hee3t ;e$ opge0ekt, 0ant ;i1 verbrak de 0eeIn van de dood,
naardien het niet $ogeli1k 0as, dat ;i1 door he$ 0erd vastgeho'den
(;andelingen 262#+

9$ Eez's te k'nnen op0ekken $aakte 2od de /anden van de dood los

Luoo 0erd ook ge/r'ikt voor het 'itgaan van de sMnagoge6

)n na het #itgaan van de sMnagoge volgden velen van de Eoden en de
vereerders van 2od, die Eodengenoten 0aren, Fa'l's en <arna/as
(;andelingen !36#3+

&'kas s-hri13t dat de groep $ensen die op sa//at voor de eredienst /i1een 0as
geko$en, zi-h had losge$aakt doordat ieder zi1ns 0eegs 0as gegaan ;et
0oord sMnagoge /etekent sa$enko$st Aan dat sa$enzi1n k0a$ na enige
ti1d een einde doordat de vergadering 0erd ont/onden

Fa'l's ge/r'ikte het 0oord luoo in ver/and $et e-hts-heiding6

Bi1t gi1 aan een vro'0 ver/ondenJ Boek geen scheiding Hebt gi1 geen vro'0
meerJ Boek er geen (! Korinthe "62"+



35
?n de 2riekse tekst staat6 <ent ' aan een vro'0 ver/ondenJ Boek geen
los$aking <ent ' van een vro'0 losge$aaktJ Boek geen vro'0

Fetr's ge/r'ikte luoo voor het vergaan van de ele$enten door v''r op de
ko$ende dag des ;eren (2 Fetr's 36!=,!!,!2+ 4e n' /estaande ver/anden
z'llen door v''r losge$aakt 0orden 0aarna de nie'0e 0ereld zal
vers-hi1nen

Eohannes ge/r'ikte luoo o$ het 0erk van :hrist's te /es-hri1ven6

;iertoe is de Boon van 2od geopen/aard, opdat ;i1 de 0erken des d'ivels
verbreken zo' (! Eohannes 365+

4e d'ivel hee3t de $ensheid $isleid en tot slaven van de zonde ge$aakt
7aar :hrist's zal die knellende /anden eens los$aken

Wie is 0aardig de /oekrol te openen en haar zegels te verbrekenJ Ween
niet, zie, de lee'0 'it de sta$ E'da, de 0ortel 4avids, hee3t over0onnen o$
de /oekrol en haar zeven zegels te openen (9pen/aring 562,5+

?n deze /es-hri1ving van een visioen staat, dat de lee'0 'it E'da de zegels van
de /oekrol $ag los$aken

9nze voorlopige -on-l'sie l'idt, dat luoo los$aken /etekent Wanneer luoo
(lossen+ en lutron (lospri1s+ op :hrist's 0orden /etrokken, dan gaat het
o$ /evri1ding van de $ensheid 'it de $a-ht van de vergankeli1kheid, de zonde
en de dood 9$ die /evri1ding tot stand te /rengen $oest de 7essias een
hoge pri1s /etalen6 de pri1s van zi1n eigen leven


- - - - - - -




3%
;(olutroosis

<ehalve het 0erk0oord luoo en het zel3standig naa$0oord lutron vinden 0e
in het Nie'0e Testa$ent nog het zel3standig naa$0oord apolutroosis ;et
gaat daar/i1 o$ de verlossing o3 inDvri1heidDstelling die het gevolg is van
het /etalen van een lospri1s


Berijding

?n de /rie3 aan de ;e/reeIn spreekt de s-hri1ver over $ensen die zi-h he//en
laten 3olteren en van geen bevrijding 0ilden 0eten, opdat zi1 aan een /etere
opstanding deel $o-hten he//en (;e/reeIn !!635+ 7ogeli1k doelt hi1
hier$ee op $artelaren 'it de Eoodse ges-hiedenis die ti1dens de regering van
de ,Mris-he koning Antio-h's 0eigerden o$ op heidense $anier te gaan leven
?ndien ze als teken van loMaliteit een st'k1e varkensvlees hadden gen'ttigd,
zo' dat de lospri1s zi1n ge0eest voor h'n leven 4e /e1aarde )leazar en een
$oeder $et zeven zonen 0eigerden dit e-hter Bi1 0erden op gr'0eli1ke 0i1ze
ge3olterd en ver$inkt $aar /leven standvastig in h'n tro'0 aan 2ods
ver/ond Volgens het (apokrie3e+ t0eede /oek der 7akka/eeIn 0as de
helden$oed van de $artelaren een gevolg van het 3eit dat zi1 0isten dat 2od
hen in de toeko$st zo' op0ekken 4e t0eede zoon zei tegen de vorst6

. /enee$t ons n' 0el het tegen0oordige leven, $aar de koning van de
0ereld zal ons na onze dood tot een nie'0, ee'0ig leven op0ekken, o$dat
0e o$0ille van zi1n voors-hri3ten gestorven zi1n (2 7akka/eeIn "6%+

4e vierde zoon zei6

4e dood door $ensenhanden 0ordt /egerens0aardig door de hoop die 2od
ons gee3t6 dat hi1 ons 0eer zal op0ekken (2 7akka/eeIn "6!#+

)n de $oeder riep haar zonen toe6




#=
4e s-hepper van de 0ereld, die aan de oorsprong staat van het ontstaan van
de $ens en die van alles het ontstaan hee3t 'itgeda-ht, zal 1'llie in zi1n
/ar$hartigheid de levensade$ ter'ggeven, o$dat 1'llie 1ezel3 n' opo33eren
o$0ille van zi1n voors-hri3ten (2 7akka/eeIn "623+

9pstanding tot ee'0ig leven aan het /egin van de toeko$ende ee'0 0as
/eter dan het aanvaarden van ri1kdo$ en eer 'it de handen van de ,Mris-he
$a-hthe//er (2 7akka/eeIn "62#+


Verlossing

Eez's ge/r'ikte het 0oord apolutroosis in een toespraak die ;i1 op de 9li13/erg
hee3t geho'den Nadat ;i1 had gesproken over tekenen aan zon en $aan en
sterren, en op de aarde radeloze angst onder de volken van0ege het /'lderen
van zee en /randing zei ;i1 tegen zi1n dis-ipelen6

Wanneer deze dingen /eginnen te ges-hieden, ri-ht ' op en he3t '0 hoo3den
o$hoog, 0ant '0 verlossing genaakt (&'kas 2!625+

)r z'llen angstaan1agende nat''rvers-hi1nselen optreden 0anneer het einde
nadert van de ti1den der heidenen (&'kas 2!62#+ en de aan ?sraIl /eloo3de
/evri1ding voor de de'r staat Alle 'itverkorenen van dat volk z'llen 0orden
verza$eld 'it de vier 0indstreken, van het ene 'iterste der he$elen tot het
andere (7attheTs 2#63!+ en 0orden gesteld voor het aangezi-ht van de
Boon des $ensen (&'kas 2!638+ 4e 7essias d'idt het de3initieve herstel van
?sraIl aan als een verlossing, een /evri1ding 0aarvoor een lospri1s is /etaald
;oe0el het voor de hand ligt o$ te denken aan de pri1s van zi1n eigen leven
(7attheTs 2=625D25+ $oeten 0e gezien het tekstver/and denken aan de
0oorden van de pro3eten6

Want ?k, de ;)>), /en '0 2od, de ;eilige ?sraIls, '0 VerlosserA ?k gee3
)gMpte, )thiopiI en ,e/a als losgeld in '0 plaats 9$dat gi1 kost/aar zi1t in
$i1n ogen en hoogges-hat en ?k ' lie3he/, gee3 ?k $ensen voor ' in de plaats
en natiIn in r'il voor '0 leven Vrees niet, 0ant ?k /en $et 'A ?k doe '0
nakroost van het oosten ko$en en vergader ' van het 0esten (Eesa1a #363D5+



#!
9$ ?sraIl 'it haar verstrooiing te k'nnen /evri1den z'llen de volken C die 2ods
volk in /allings-hap he//en gevoerd en zi-h tegen Bi1n oogappel he//en
gekeerd C eens 0orden geoordeeld en door plagen 0orden getro33en Voor de
vri1heid van ?sraIl z'llen de naties een pri1s $oeten /etalen


#ree( an de zonde

?n zi1n /rieven gee3t Fa'l's een de3initie van de apolutroosis die :hrist's hee3t
/e0erkt 4e apostel s-hri13t6

)n in ;e$ Gdi Eez's :hrist's, 2ods gelie3de BoonH he//en 0i1 de verlossing
door zi1n /loed, de vergeving van de overtredingen, naar de ri1kdo$ zi1ner
genade ()3eze !6"+

;i1 hee3t ons getrokken 'it de $a-ht van de d'isternis en overgezet in het
Koninkri1k van de Boon van zi1n lie3de ?n ;e$ he//en 0i1 de verlossing, door
Bi1n /loed, na$eli1k de vergeving van de zonden (Kolossenzen !6!3D!#+

Fa'l's o$s-hri13t verlossing door :hrist's als de vergeving van de
overtredingen (2r paraptoomatoon, d0z $isstappen, )3eze !6"+ o3 de
vergeving van de zonden (2r hamartioon, d0z doel$issingen, Kolossenzen
!6!#+ Wanneer 0i1 het 0oord vergeving horen, dan denken 0e dat 2od ons
onze $isstappen niet langer toerekent en ons verleden door de vingers ziet
7aar dat is niet de /etekenis van het 0oord aphesis in /ovenstaande teksten
Vergeving der zonden is $@@r dan k0i1ts-helding van s-h'ld o3 het nietD
aanrekenen van overtredingen ;et is /evri1ding 'it de ma!ht van de zonden,
vri1lating 'it de greep van het k0aad Fa'l's o$s-hri13t vergeving der zonden
als redding 'it de ma!ht der duisternis Bodat 0i1 niet langer ver/lind en
slaven van een k0ade $a-ht zi1n, $aar in dienst zi1n geko$en van de
gere-htigheid (vgl >o$einen 86!"D!5+

Aphesis is a3geleid van het 0erk0oord aphiemi, dat laten gaan o3
0egzenden /etekent Wat het 0oord /etekent /li1kt 'it de volgende
<i1/elteksten6




#2
4e 2eest van de ;eere is op 7i1, o$dat ;i1 7i1 gezal3d hee3tA ;i1 hee3t 7i1
gezonden o$ aan ar$en het evangelie te verkondigenA o$ te genezen die
ge/roken van hart zi1n, o$ aan gevangenen vrijlating te prediken en aan
/linden het gezi-htsver$ogen, o$ verslagenen weg te zenden in vrijheid, o$
het 1aar van het 0el/ehagen van de ;eere te prediken (&'kas #6!5D!%+

BN hee3t Eez's zi1n roeping verstaan (&'kas #62!+ ;i1 toonde het door een
verla$de te genezen6

opdat ' z'lt 0eten dat de Boon des $ensen $a-ht hee3t op aarde o$
zonden te vergeven (zei ;i1 tegen de verla$de+6 ?k zeg ', sta op, nee$ '0 /ed
op en ga naar '0 h'is )n hi1 stond on$iddelli1k voor h'n ogen op (&'kas
562#D25+

Aphesis /etekent vri1lating van gevangenen en 0egzending van
verslagenen in vri1heid 4e apolutroosis, o3 aphesis die :hrist's tot stand
/rengt ho'dt in dat 0i1 niet langer gevangenen zi1n 4oor een verla$de $an in
@@n ogen/lik te genezen liet Eez's zien dat vergeving van zonden een
sMnonie$ is van /evri1ding 'it de $a-ht van de zonde


*ossing

Wanneer een ?sraIliet ernstig verar$d 0as en niet $eer in staat o$ in zi1n
eigen onderho'd te voorzien, dan kon hi1 zi-h als /i10oner o3 dagloner aan
een volksgenoot o3 een nietDEoodse ingezetene van het land verkopen ;i1
0erd dan landar/eider en kreeg kost en in0oning voor zi1n inspanningen
(&eviti-'s 2563%D#=+ Nor$aliter zo' hi1 vri1ko$en in het 1'/el1aar 4at kon in
het ergste geval /etekenen dat hi1 nog negenenveertig 1aar een li13eigene /lee3
7aar hi1 /ezat het re-ht van lossing )@n van zi1n /loedver0anten $o-ht
he$ loskopen6 zi1n oo$ o3 nee3, o3 het di-htst/i1zi1nde 3a$ilielid 4e hoogte
van de pri1s 0erd vastgesteld aan de hand van het aantal 1aren dat er nog zo'
verstri1ken tot aan het volgende 1'/el1aar (&eviti-'s 256#"D55+

;et <i1/els spreken over verlossing is aan deze 1'ridis-he prakti1k ontleend
4e $ensheid hee3t zi-h (in de ho3 van )den+ verko-ht aan een vree$de



#3
overheerser (de dood $et al haar gevolgen6 doel$issing, vr'-hteloosheid,
vergankeli1kheid+ en is daardoor in de $a-ht van die vree$de geko$en 7aar
een naaste /loedver0ant, de zoon des $ensen, de $ens :hrist's Eez's
is ons te h'lp geko$en en hee3t voor ons de lospri1s /etaald

Want er is @@n 2od en ook @@n $iddelaar t'ssen 2od en $ensen, de $ens
:hrist's Eez's, die zi-h gegeven hee3t tot een losprijs voor allen (!
Ti$otheTs 265D8+

Voor lospri1s staat hier het 'nieke 0oord antilutron ;et is een -o$/inatie
van het voorzetsel anti en het ge0one 0oord voor lospri1s (lutron). We zo'den
Fa'l's k'nnen para3raseren door te zeggen dat de $ens :hrist's Eez's zi-h
gegeven hee3t tot een toereikende lospri1s voor allen 4e pri1s die ;i1 in zi1n
eent1e hee3t /etaald is voldoende o$ allen vri1 te kopen

?n de /rie3 aan de >o$einen gee3t de apostel het volgende -o$$entaar6

Want allen he//en gezondigd en derven Gdi $issenH de heerli1kheid 2ods, en
0orden o$ niet gere-htvaardigd 'it zi1n genade, door de verlossing in :hrist's
Eez's (>o$einen 3623D2#+

;ier o$s-hri13t Fa'l's verlossing als het ter'gkopen van iets dat de $ens
hee3t verspeeld Van0ege de ongehoorzaa$heid van de eerste $ens zi1n alle
$ensen stervelingen ge0orden die de heerli1kheid van 2od $issen Be zi1n
onder0orpen aan ziekte, z0akheid, vergankeli1kheid, a3takeling, vr'-hteD
loosheid, doel$issing, li1den ;et eigenli1ke doel van h'n /estaan /ereiken ze
niet 7aar zo zal het niet /li1ven

Want ik /en er zeker van, dat het li1den van de tegen0oordige ti1d niet
op0eegt tegen de heerli1kheid, die over ons geopen/aard zal 0orden Want
$et reikhalzend verlangen 0a-ht de s-hepping op het open/aar 0orden der
zonen 2ods Want de s-hepping is aan de vr'-hteloosheid onder0orpen, niet
vri10illig, $aar o$ (de 0il van+ he$, die haar daaraan onder0orpen hee3t, in
hope e-hter, o$dat ook de s-hepping zel3 van de dienst/aarheid aan de
vergankeli1kheid zal /evri1d 0orden tot de vri1heid van de heerli1kheid der
kinderen 2ods Want 0i1 0eten, dat tot n' toe de ganse s-hepping in al haar



##
delen z'-ht en in /arensnood is )n niet alleen zi1, $aar ook 0i1 zel3, die de
2eest als eerste gave ontvangen he//en, z'-hten /i1 onszel3 in de ver0a-hting
van het zoons-hap6 de verlossing van ons li-haa$ (>o$einen 56!5D23+

4ankzi1 de loskoping in :hrist's Eez's z'llen alle stervelingen eens de
heerli1kheid ontvangen die ze zo pi1nli1k $issen en 0aar h'n hart naar h'nkert
)erst z'llen de zonen o3 kinderen 2ods 0orden /evri1d van de
dienst/aarheid (d0z de slaverni1+ aan de vergankeli1kheid, doordat zi1 een
onvergankeli1k li-haa$ ontvangen &ater zal ook de rest van de s-hepping in
die verlossing $ogen delen en 0orden /evri1d tot de vri1heid van de
heerli1kheid van de kinderen van 2od, 'it 2ods genade

2elovigen he//en 2ods 2eest ontvangen, als eersteling van de toeko$stige
oogst aan heerli1kheid (>o$einen 5623+, als aan/etaling die garandeert dat
de /eloo3de so$ eens zal 0orden 'it/etaald ()3eze !6!#+ en als zegel dat hen
voor de dag van de verlossing $erkt ()3eze #63=+

Verlossing is6 /evri1ding uit de slaverni1 van de vergankeli1kheid, /evri1ding tot
de heerli1kheid van 2od

P P P P P P P



#5
05<1agorazoo


,laven die door /etaling van een pri1s zi1n verlost zi1n volgens de
<i1/els-hri1vers geko-ht en /etaald 4e koper hee3t hen ver0orven We
vinden de /eeldspraak van kopen o3 vri1kopen in a-ht teksten6

Vl'-ht 0eg van de hoereri1 )lke zonde die een $ens doet, /li13t /'iten het
li-haa$, $aar 0ie hoereri1 /edri13t, zondigt tegen zi1n eigen li-haa$ 93 0eet '
niet, dat '0 li-haa$ een te$pel is van de ;eilige 2eest, die in ' is en die ' van
2od he/t ontvangen, en dat ' niet van 'zel3 /entJ . /ent i$$ers d''r
gekocht ("r. agora#o) Verheerli1kt daaro$ 2od in '0 li-haa$ en in '0 geest,
die van 2od zi1n (! Korinthe 86!5D2=+

<ent ' als slaa3 geroepen, dan $oet ' zi-h daarover niet /eko$$eren K'nt '
e-hter ook vri1 0orden, $aak dan liever van die gelegenheid ge/r'ik Wie
na$eli1k als slaa3 geroepen is in de ;eere, is een vri1gelatene van de ;eere
)venzo is hi1 die als vri1e geroepen is, een slaa3 van :hrist's . /ent d''r
gekocht ("r. agora#o)$ 0ord d's geen slaven van $ensen (! Korinthe "62!D23+

7aar er zi1n ook valse pro3eten onder het volk ge0eest, zoals er ook onder '
valse leraars z'llen zi1n, die hei$eli1k verder3eli1ke a30i1kingen in de leer z'llen
invoeren 4aar$ee verloo-henen zi1 zel3s de ;eere, die hen gekocht
("r.agora#o+ hee3t, en /rengen zi1 een snel verder3 over zi-hzel3 (2 Fet26!+

. Gdi het &a$H /ent het 0aard o$ de /oekrol te ne$en en zi1n zegels te
openen, 0ant . /ent gesla-ht en he/t ons voor 2od gekocht ("r.agora#o+ $et
.0 /loed, 'it elke sta$, taal, volk en natie, en . he/t ons voor onze 2od
ge$aakt tot koningen en priesters, en 0i1 z'llen als koningen regeren over de
aarde (9pen/56%D!=+

)n ik hoorde het gel'id van -iterspelers die op h'n -iters spelen )n zi1 zongen
als een nie'0 lied vNNr de troon, vNNr de vier dieren en de o'derlingen )n
nie$and kon dat lied leren /ehalve de honderdvierenveertigd'izend, die van
de aarde gekocht ("r.agora#o+ 0aren (9pen/!#62D3+



#8
4ezen zi1n het die het &a$ volgen 0aar het ook naartoe gaat 4ezen zi1n
gekocht ("r.agora#o+ 'it de $ensen, als eerstelingen voor 2od en het &a$
(9pen/!#6#+

:hrist's hee3t ons vrijgekocht ("r. e$agora#o) van de vloek van de 0et door
voor ons een vloek te 0orden, 0ant er staat ges-hreven6 Vervloekt is ieder die
aan een ho't hangt, opdat de zegen van A/raha$ in :hrist's Eez's tot de
heidenen zo' ko$en, en opdat 0i1 de /elo3te van de 2eest zo'den ontvangen
door het geloo3 (2alaten 36!3D!#+

7aar toen de volheid van de ti1d geko$en 0as, zond 2od zi1n Boon 'it,
ge/oren 'it een vro'0, ge/oren onder de 0et, o$ hen die onder de 0et
0aren, vrij te kopen ("r. e$agora#o+, opdat 0i1 de aanne$ing tot kinderen
zo'den ontvangen (2al#6#D5+

4e geda-htengang in deze teksten is de volgende6

! Koper 0as :hrist's (2al36!3+, de ;eere (2 Fet26!+, het &a$ (9pen/
56%+ Wie ;i1 hee3t geko-ht, 0erden Bi1n slaven (! Kor"622+

2 4e pri1s die ;i1 /etaalde 0as zi1n dood aan het kr'is ;i1 0erd gehangen aan
een ho't (2al36!3+ ;i1 /etaalde $et Bi1n eigen /loed (9pen/56%+ ;i1 0erd
gesla-ht (9pen/56%+

3 :hrist's 0as de vertegen0oordiger van een Ander ;i1 ko-ht $ensen %oor
"od (9pen/56%+ Wie geko-ht is, is niet van zi-hzel3, $aar van ;e$ (!
Korinthe 862=+ 2od is zi1n (o3 haar+ re-ht$atige )igenaar (! Korinthe "623+

# Aangezien 2od ko-ht en via zi1n Boon /etaalde 0erd de pri1s niet aan Hem
/etaald ;i1 /etaalde de pri1s aan 0ie (o3 0at+ gevangen hield Volgens de
<i1/el 0erden 0i1 vri1geko-ht van de vloek (2al36!3+, 'it de $a-ht van de
dood (d0z ster3eli1kheid o3 vergankeli1kheid+ en 'it de slaverni1 aan de zonde
4ood en zonde 0orden genoe$d in de volgende teksten6

4aar n' de kinderen aan /loed en vlees deel he//en, hee3t ook ;i1 op geli1ke
0i1ze daaraan deelgeno$en, opdat ;i1 door de dood te niet zo' doen he$, die



#"
de $a-ht over G2r6 vanH de dood had, dat is de d'ivel, en allen zo' verlossen
die 'it vrees voor de dood h'n hele leven door aan slaverni1 onder0orpen
0aren (;e/reeIn 26!3D!5+

;e$ die geen zonde gekend hee3t Gde 7essiasH hee3t ;i1 G2odH voor ons tot
zonde ge$aakt, opdat 0i1 zo'den 0orden gere-htigheid van 2od in ;e$ (2
Korinthe 562!+

4e 7essias 0erd $ens en stier3 o$ de $ensheid 'it de greep van de dood en
de zonde te k'nnen /evri1den

5 Wie 2od hee3t geko-ht ("r.agora#o+, is Bi1n eigendo$ (! Kor862=+ ge0orden
en kan 0orden aanged'id als een slaa3 van :hrist's (! Kor"622+ 7aar 0ie
2od toe/ehoort is ook vrijgeko-ht ("r.e$agora#o+ Wie in Bi1n dienst staat
z'-ht niet onder een nie'0 1'k $aar is het voor0erp van zorg van de /este
heer die er /estaat )en heer die he$ niet /ehandelt als slaa3 $aar als zi1n kind
en er3genaa$, en he$ opnee$t in zi1n eigen h'is Bo ie$and is pas 0erkeli1k
vri1 Fa'l's hield de o'dsten van )3eze voor dat 2od hen had vekregen6

Bie dan toe op 'zel3 en op heel de k'dde, te $idden 0aarvan de ;eilige 2eest
' tot opzieners aangesteld hee3t o$ de ge$eente van 2od te 0eiden, die ;i1
verkregen hee3t door Bi1n eigen /loed
2
(;and2=625+

?n ;e$ zi1t gi1, toen gi1 gelovig 0erdt, ook verzegeld $et de ;eilige 2eest der
/elo3te, die een onderpand is van onze er3enis, tot verlossing van het volk, dat
;i1 zi-h verworven hee3t
3
, tot lo3 zi1ner heerli1kheid ()3e!6!3D!#, N<2+

?n deze teksten 0ordt het 0erk0oord peripoieomai o3 het zel3standig
naa$0oord peripoiesis ge/r'ikt 4aar$ee 0ordt aangegeven, dat 2od onze
heer is o$dat ;i1 ons door $iddel van aankoop hee3t ver0orven


2
936 het /loed van zi1n )igene

3
?n het 2rieks staat sle-hts6 tot verlossing van het ver0orvene (d0z 0at 2od hee3t
ver0orven+ 4e 0oorden ;i1 en volk ont/reken in de grondtekst



#5
7aar 0ie 2ods eigendo$ is ge0orden hee3t zi1n 0are /este$$ing /ereikt en
is 0erkeli1k vri1 ge0orden

:hrist's hee3t ons vrijgekocht (e$agora#oo+ van de vloek van de 0et door
voor ons een vloek te 0orden (2al36!3+

Toen de volheid van de ti1d geko$en 0as, zond 2od zi1n Boon 'it, ge/oren
'it een vro'0, ge/oren onder de 0et, o$ hen die onder de 0et 0aren, vrij te
kopen (e$agora#oo+, opdat 0i1 de aanne$ing tot kinderen zo'den ontvangen
(2al#6#D5+

,ta dan vast in de vri1heid 0aar$ee :hrist's ons vrijgemaakt (eleutheroo+
hee3t, en laat ' niet 0eer $et een 1'k van slaverni1 /elasten (2al56!+

Want ' /ent tot vrijheid (eleutheria+ geroepen, /roeders, alleen niet tot die
vri1heid die aanleiding gee3t aan het vleesA $aar dient elkaar door de lie3de
(2al56!3+

)n als ' ;e$ als Vader aanroept 4ie zonder aanzien des persoons naar ieders
0erk oordeelt, 0andel dan in de vreze des ;eeren, ged'rende de ti1d van '0
vree$delings-hap, in de 0etens-hap dat ' niet $et vergankeli1ke dingen,
zilver o3 go'd, vrijgekocht (lutroo+ /ent van '0 zinloze levens0andel, die '
door de vaderen overgeleverd is, $aar $et het kost/aar /loed van :hrist's,
als van een s$etteloos en on/evlekt &a$ (! Fet!6!"D!%+

.it het 0erk0oord vri1geko-ht /li1kt, dat de 7essias een lospri1s hee3t
/etaald6 de pri1s van de diepste vernedering, de dood aan het kr'is ;i1
/etaalde die o$ ons te verlossen van een zinloze levens0andel (het
voortd'rende 3alen o$ Bi1n ge/oden vol$aakt te ho'den+, de vloek van de
0et, en vrees voor de dood 9$ ons zi1n 2eest te k'nnen s-henken, zodat
0e zi1n kinderen en er3gena$en 0orden en in zi1n gezin 0orden opgeno$en

- - - - - - -



#%
7a.enatting en %on%lusie

?n <i1/elvertalingen zi1n $eerdere 2riekse en ;e/ree'0se 0oorden $et
verzoenen 0eergegeven 9$dat de /etre33ende 0oorden vers-hillende
/etekenissen he//en, is er veel ver0arring ontstaan

4e grond/etekenis van een eerste -ategorie is verandering van vi1anden in
vrienden, ophe33ing van 0antro'0en, vi1ands-hap en vervree$ding van
$ensen ten opzi-hte van 2od en t'ssen $ensen onderling 4e 0oorden 'it
deze -ategorie ko$en alleen voor in het Nie'0e Testa$ent en /innen het
Nie'0e Testa$ent alleen in de /rieven van Fa'l's

4e grond/etekenis van de t0eede -ategorie is /edekken <edekt 0orden de
ongere-htigheden en zonden van $ensen o3 in de eredienst ge/r'ikte
voor0erpen door $iddel van reiniging, d0z ophe33ing van h'n ge/reken,
tekortko$ingen en 3alen 4e 0oorden 'it deze -ategorie 0orden zo0el in het
9'de als in het Nie'0e Testa$ent ge/r'ikt

)en derde en laatste -ategorie ho'dt ver/and $et kopen en het /etalen van
een pri1s 2od /etaalde via zi1n zoon Eez's :hrist's een hoge pri1s o$
$ensen te kopen, 0aardoor ze Bi1n eigendo$ 0erden ;i1 ko-ht hen vri1 'it de
harde slaverni1 van de zonde, de vr'-hteloosheid en de vergankeli1kheid

2eza$enli1k openen deze 0oorden een ge0eldig toeko$stperspe-tie3 )r zal
eens vrede heersen in de hele s-hepping Van doel$issen o3 3alen, ge/reken o3
tekortko$ingen zal er niet langer sprake zi1n Vr'-hteloosheid en
vergankeli1kheid z'llen door heerli1kheid, kra-ht en onvergankeli1kheid 0orden
vervangen Van0ege dat toeko$stperspe-tie3 s-hree3 Fa'l's dat het li1den van
de tegen0oordige ti1d niet 0aard is vergeleken te 0orden $et de toeko$stige
heerli1kheid die aan ons geopen/aard zal 0orden (>o$56!5D3%+

- - - - - - -



5=
Deel 2: Wat gebeurde er aan het kruis?



5!
=ltie. be'ijs an #ods lie6de


Volgens de <i1/el is er een re-htstreeks ver/and t'ssen verzoening (2r
katallag+ en het sterven van :hrist's aan het kr'is We lezen in de ,-hri3t het
volgende6

als 0i1 Gdz de gelovigenH, toen 0i1 vi1anden 0aren, $et 2od verzoend zi1n
door de dood van zi1n Boon (>o$einen 56!=+

opdat ;i1 die /eiden Gdz Eood en heidenH in @@n li-haa$ $et 2od zo'
verzoenen door het kr'is, 0aaraan ;i1 de vi1ands-hap gedood hee3t ()3eze
26!8+

Want het hee3t de Vader /ehaagd dat in ;e$ heel de volheid 0onen zo', en
dat ;i1 door ;e$ alle dingen $et zi-hzel3 verzoenen zo', door vrede te $aken
door het /loed van zi1n kr'is (Kolossenzen !6!%D2=+

en ;i1 hee3t ', die voorheen vervree$d 0as en vi1andig gezind, zoals /leek
'it '0 sle-hte daden, n' ook verzoend, in het li-haa$ van zi1n vlees, door de
dood (Kolossenzen !62!D22+

2elovigen zi1n volgens de apostel $et 2od verzoend door de dood van zi1n
Boon 4oor het kr'is doodt 2od de vi1ands-hap (zo0el de vi1ands-hap die de
$ensheid koestert 1egens ;e$, als de vi1ands-hap die Eood en heiden voor
elkaar koesteren+ ;i1 verzoent alles $et zi-h door vrede te $aken door het
/loed van zi1n kr'is 4e 7essias hee3t gelovigen $et 2od verzoend in het
li-haa$ van zi1n vlees (d0z in zi1n ster3eli1k en vergankeli1k li-haa$+ door
de dood

Wat Fa'l's in deze /rieven s-hree3 roept vragen op Wat is het ver/and t'ssen
de ge0elddadige dood die :hrist's stier3, het /loed dat vloeide aan het
kr'is, en onze verzoeningJ ;oe kan dat /loed vrede $akenJ ;oe 0erkt het
kr'isJ Wat leert de ,-hri3t hieroverJ




52
/enselijke ijands%ha(

Ti1dens de kr'isiging (en 0at daaraan voora3 ging+ /leek dat de $ens, NNk de
godsdienstige $ens, niet de re-htvaardige en goede persoon is 0aarvoor hi1
zi-h ho'dt ?n de re-htszalen van Eer'zale$ en op de he'vel 2olgotha 0erd de
vi1ands-hap van de $ensheid tegenover 2od op s-hokkende 0i1ze zi-ht/aar
)n open/aarde zi-h het $enseli1k 3alen

4e allervroo$sten /egonnen te lasteren en te honen (7attheTs 2"63%D#3,
7ark's !562%D32, &'kas 23635+ ;ooggeplaatsten $ishandelden een 0eerloze
gevangene (7attheTs 2868", 7ark's !#685+ 2odsdienstige leiders en alo$
gerespe-teerde theologen /leken spotters te zi1n die de 0aarheid van 2od
vera-htten (7attheTs 28685, 2"63D#A &'kas 22683D85+ Be gedroegen zi-h als
on/eho'0en soldaten (7attheTs 2"62"D32, 7ark's !56!8D2=, &'kas 23638+
Ver3i1nde $ensen /leken tot elke r'0heid in staat 4e handhavers van het
re-ht pleegden a3s-h'0eli1k onre-ht C niet alleen Filat's en ;erodes $aar ook
de hogepriester, de s-hri3tgeleerden en de o'dsten (7attheTs 2865%D8=,
2"6!"D!5,28A 7ark's !56!5A &'kas 2362, 236!!,!#D!5,25A Eohannes !5635, vgl
!%6!8+ Fetr's, de rots$an, 0erd aan het 0ankelen ge/ra-ht door een
eenvo'dig dienst$eis1e en 0ilde niets $eer $et zi1n ;eer te $aken he//en
(7attheTs 2868%D"5, 7ark's !#688D"2, &'kas 2265#D82, Eohannes !56!5D2"+ Al
de dis-ipelen die ple-htig hadden /eloo3d dat ze h'n ra//i nNNit in de steek
zo'den laten sloegen in een oog0enk op de vl'-ht (7attheTs 28658, 7ark's
!#65=+

2een 0onder dat de /oods-hap van het kr'is voor (godsdienstige+ Eoden een
aanstoot en voor (hoogopgeleide+ 2rieken een d0aasheid is (! Korinthe !623+
;et kr'is laat zien dat zel3s een vol$aakte 0et de $ens niet goed kan $aken
(2alaten 26!8, 262!, 36!!+ Waar $ensen door eigen inspanningen vroo$
0orden d0alen ze het verst van 2od a3 ?Everaars voor de 0et zi1n de 3elste
vi1anden van het kr'is (Kilippenzen 36!5+

;et kr'is /rengt aan het li-ht dat onder0i1s en -'lt''r het innerli1k van de
$ens niet k'nnen ver/eteren Bodra de o$standigheden ong'nstig 0orden,
/li1kt /es-having sle-hts een d'n vernis1e te zi1n dat een innerli1k van dierli1ke
instin-ten /edekt



53

4'izend 1aar eerder had 4avid al gepro3eteerd 0at er $et de 7essias zo' gaan
ge/e'ren ;i1 /es-hree3 de ervaringen van :hrist's aan het kr'is, hoe 2od
;e$ zo' overgeven in de handen van zi1n vi1anden en ;e$ zo' verlaten6

7aar ik /en een 0or$ en geen $an,
een s$aad van $ensen en vera-ht door het volk
Allen die $i1 zien, /espotten $i1,
zi1 trekken de lip op, zi1 s-h'dden het hoo3d en zeggen6
;i1 hee3t zi1n zaak aan de ;))>) toevertro'0d C laat 4ie he$ /evri1den,
laat 4ie he$ redden, als ;i1 he$ genegen isQ
(Fsal$ 226"D%+

4e psal$ist /es-hree3 de $edis-he aspekten van een kr'isiging tot in de
kleinste details (door/oring van de handen en de voeten, /loedverlies,
'itdroging, /randende dorst, ont0ri-hting van alle /eenderen+ C hoe0el
kr'isiging als e*e-'tie$iddel in zi1n ti1d nog niet /estond ;i1 /es-hree3 hoe de
soldaten de ge0aden van de gekr'isigde zo'den verdo//elen (7attheTs 2",
7ark's !5, &'kas 23, Eohannes !%+ )n dat de $oordenaars heidenen zo'den
zi1n (0ant honden is in de <i1/el /eeldspraak voor heidenen, zie 7attheTs
!5628D2", 7ark's "62"D25+

Vele stieren he//en $i1 o$ringd,
sterke stieren van <asan he//en $i1 o$singeld,
zi1 he//en h'n $'il tegen $i1 opengesperd
als een vers-he'rende en /r'llende lee'0
Als 0ater /en ik 'itgestort
ont0ri-ht zi1n al $i1n /eenderenA
$i1n hart is als 0as,
het is ges$olten diep in $i1n /innenste
7i1n kra-ht is verdroogd als een pots-her3,
$i1n tong klee3t aan $i1n gehe$elteA
. legt $i1 in het sto3 van de dood
Want honden he//en $i1 o$singeld,
een horde k0aaddoeners hee3t $i1 o$gevenA
zi1 he//en $i1n handen en $i1n voeten door/oord



5#
Al $i1n /eenderen zo' ik k'nnen tellenA
en zi1, zi1 zien het aan, zi1 ki1ken naar $i1
Bi1 verdelen $i1n kleding onder elkaar
en 0erpen het lot o$ $i1n ge0aad
(Fsal$ 226!3D!%+

Fsal$ 22 s-hildert de kr'isiging als het dieptep'nt van $enseli1ke vi1ands-hap
,$aad, spot, hoon, veni1n, 0oede, 0reedheid, onvers-hilligheid en
leedver$aak zo'den zi-h op de he'vel 2olgotha in volle hevigheid open/aren


Be'ijs an #ods lie6de

?n >o$einen 5, )3eze 2 en Kolossenzen ! ge/r'ikt Fa'l's de 2riekse 0oorden
katallassoo en katallag. 4aar/i1 gaat het o$ ophe33ing (door 2od+ van
0antro'0en en vi1ands-hap die er aan de kant van de mens /estaan (zie pag 8
tot !=+ 4e apostel zegt dat 2od door het kr'is zi1n lie&de bewijst. 4oor het
kr'is laat de ,-hepper zien dat ;i1 niet de vi1and is 0aarvoor de $ens ;e$
ho'dt6

Want niet li-ht zal ie$and voor een re-htvaardige sterven C $aar $iss-hien
hee3t ie$and nog de $oed voor een goede te sterven C 2od e-hter bewijst
zijn lie"de jegens ons, doordat :hrist's, toen 0i1 nog zondaren 0aren, voor ons
gestorven is (>o$einen 56"D5, N<2+

4e 7essias, het <eeld van 2od, de zi-ht/are 'itdr'kking van 2ods karakter,
0as /ereid o$ te sterven C niet voor zi1n vrienden $aar voor zi1n vi1anden
Niet voor goede $ensen $aar voor sle-hte Niet voor tro'0e volgelingen,
$aar voor opstandige re/ellen die li1nre-ht tegen 2ods 0il ingingen, voor
goddelo#en (>o$einen 568+ Voor de s$aders en de spotters, de sadisten en de
onvers-hilligen, voor zi1n eigen $oordenaars, die 0reedheid op 0reedheid
stapelden, en die vol leedver$aak naar het hoop1e ellende aan het kr'is
keken

9ok Eohannes $erkt op dat 2od door het kr'is Bi1n lie3de /e0i1st6




55
;ierin is de lie3de, niet dat 0i1 2Nd he//en lie3gehad, $aar dat ;i1 Nns hee3t
lie3gehad en zi1n Boon hee3t gezonden als zoeno33er voor onze zonden (!
Eohannes #6!=+

Want zo lie3 hee3t 2od de 0ereld gehad dat ;i1 zi1n enigge/oren Boon hee3t
gegeven (Eohannes 36!8+

?n een andere /rie3 /es-hri13t Fa'l's de 0erking van het kr'is als volgt6

Want de lie"de van %hrist#s dringt ons, die tot dit oordeel geko$en zi1n6 als
@@n voor allen gestorven is, dan zi1n zi1 allen gestorven )n dit alles is 'it 2od,
die ons $et zi-hzel3 verzoend hee3t door Eez's :hrist's, en ons de /ediening
van de verzoening gegeven hee3t 2od 0as het na$eli1k die in :hrist's de
0ereld $et zi-hzel3 verzoende, en aan hen h#n overtredingen niet
toerekende$ en ;i1 hee3t het 0oord van de verzoening in ons gelegd (2
Korinthe 56!#D!5,!5D!%+

4e apostel zegt, dat de lie3de van :hrist's zi-h open/aarde in zi1n /ereidheid
o$ voor allen te sterven Aan het kr'is /leek dat 2od lie3de is Toen de 0ereld
haar ernstigste $isdaad /eging, toen zi1 haar eigen 9verste op grond van valse
/es-h'ldigingen veroordeelde en ;e$ /'iten0ierp door ;e$ aan het
ho't te nagelen (Eohannes !263!+, toen rekende 2od zi1n vi1anden deze
overtredingen niet toe (2 Korinthe 56!%+ ,terker nog, van deze gere-hteli1ke
$oord $aakte ;i1 een /ron van leven en van deze ergste zonde van alle
$aakte ;i1 het $iddel o$ de 0ereld van zonde te /evri1den6

;e$ die geen zonde gekend hee3t, hee3t ;i1 voor ons tot zonde ge$aakt,
opdat 0i1 zo'den 0orden gere-htigheid van 2od in ;e$ (2 Korinthe 562!+


8et eindresultaat

;et eindres'ltaat van 2ods handelen 0ordt in Fsal$ 22 als volgt /es-hreven6

Alle einden der aarde
z'llen eraan denken en zi-h tot de ;))>) /ekerenA



58
alle gesla-hten van de heidenvolken
z'llen zi-h voor '0 aangezi-ht neer/'igen
Want het konings-hap is van de ;))>),
;i1 heerst over de heidenvolken
Alle groten der aarde
z'llen eten en zi-h neer/'igenA
allen die in het sto3 neerdalen
en h'n ziel niet in het leven k'nnen /eho'den,
z'llen voor zi1n aangezi-ht neer/'kken
;et nagesla-ht zal ;e$ dienen,
en aan de ;)>) toeges-hreven 0orden tot in generatiesA
Bi1 z'llen ko$en en zi1n gere-htigheid verkondigen
aan het volk dat ge/oren zal 0orden,
0ant ;i1 hee3t het gedaan (Fsal$ 22625D32+

?n deze Fsal$ /el'isteren 0e 0at Fa'l's later als volgt zo' ver0oorden6

)n in gedaante als een $ens /evonden, hee3t ;i1 Gdi :hrist's Eez'sH zi-hzel3
vernederd en is gehoorzaa$ ge0orden, tot de dood, 1a, tot de kr'isdood
4aaro$ hee3t 2od ;e$ ook /oven$ate verhoogd en hee3t ;e$ een Naa$
ges-honken /oven alle naa$, opdat in de Naa$ van Eez's zi-h zo' /'igen elke
knie van hen die in de he$el, en die op de aarde, en die onder de aarde zi1n,
en elke tong zo' /eli1den dat Eez's :hrist's ;eer is, tot heerli1kheid van 2od de
Vader (Kilippenzen 265D!!+

Want het hee3t de Vader /ehaagd dat in ;e$ heel de volheid 0onen zo', en
dat ;i1 door ;e$ alle dingen $et zi-hzel3 verzoenen zo', door vrede te $aken
door het /loed van zi1n kr'is, 1a door ;e$, zo0el de dingen die op de aarde
zi1n als de dingen die in de he$elen zi1n (Kolossenzen !6!%D2=+


"on%lusie

;et kr'is is niet de plaats 0aar 2od het k0aad van de 0ereld hee3t /estra3t
Volgens de <i1/el is het 1'ist de plaats 0aar 2od de 0ereld haar overtredingen
niet toerekende (2 Korinthe 56!%+ 2od liet door het kr'is zien hoe vi1andig de



5"
0ereld is C ter0i1l ;i1zel3 die vi1ands-hap /eant0oordde $et lie3de ;i1 zal het
k0ade over0innen door het goede, door v'rige kolen op het hoo3d van de
k0aaddoeners te stapelen (>o$einen !262=D2!, vgl 7attheTs 2"65#, 7ark's
!563%, &'kas 236#"D#5+ Via het kr'is en de daarop volgende opstanding van
:hrist's toonde de ;)>) zi1n gere!htigheid (Fsal$ 22632+, d0z zi1n lie3de en
tro'0 en zi1n voorne$en o$ de $ensheid 'it de slaverni1 van de
vergankeli1kheid te /evri1den

- - - - - - -



55
Die(te(unt an .enselijke ijands%ha(

Volgens de -hristeli1ke theologie 0erd aan het kr'is 2ods toorn over de zonde
open/aar en 0erd de gra$s-hap van de ,-hepper gestild door een
ons-h'ldige Flaatsvervanger 4e <i1/el spreekt in ver/and $et het kr'is e-hter
nooit over 2ods toorn, $aar alti1d over de toorn van $ensen, $et na$e de
godsdienstige leiders van ?sraIl Eez's sprak over de haat van zi1n vi1anden in
de zogenaa$de aankondigingen van het li1den Wat de apostelen over het
kr'is zeiden is vastgelegd in het /oek ;andelingen


De eerste lijdensaankondiging

Nadat ;i1 aan zi1n dis-ipelen had gevraagd6 7aar gi1, 0ie zegt gi1, dat ?k /enJ
en Fetr's had verklaard6 2i1 zi1t de :hrist's, ver/ood Eez's hen nadr'kkeli1k
o$ $et ie$and hierover te spreken (7ark's 562%D3=+6

)n ;i1 /egon h'n te onder0i1zen dat de Boon des $ensen veel $oest li1den
en ver0orpen 0orden door de oudsten en de o%erpriesters en de
s!hri&tgeleerden en gedood 0orden en na drie dagen opstaan (7ark's 563!+

7attheTs hee3t dezel3de ge/e'rtenis als volgt 0eergegeven6

Van toen aan /egon Eez's zi1n dis-ipelen te laten zien dat ;i1 naar Eer'zale$
$oest gaan en veel zo' $oeten li1den %an de kant %an de oudsten en de
o%erpriesters en de s!hri&tgeleerden, en dat ;i1 gedood zo' 0orden en op de
derde dag zo' 0orden opge0ekt (7attheTs !862!+

&'kas s-hri13t6

;i1 zei6 4e Boon des $ensen $oet veel li1den en ver0orpen 0orden door de
oudsten, o%erpriesters en s!hri&tgeleerden, en ;i1 $oet gedood 0orden en op
de derde dag opge0ekt 0orden (&'kas %622+




5%
Eez's zei niet, dat ;i1 $oest z'-hten onder de toorn van 2od ;i1 voorzag li1den
dat zo' 0orden verzoorzaakt door de o'dsten, de overpriesters en de
s-hri3tgeleerden 4e leiders van ?sraIl zo'den ;e$ ver0erpen en ;e$ dit
li1den aandoen Van h#n kant 0as het a3ko$stig


De t'eede lijdensaankondiging

Na het ver/li13 op de /erg, 0aar Fetr's, Eako/'s en Eohannes de toeko$stige
heerli1kheid hadden gezien, de vers-hi1ning van het koninkri1k 2ods $et kra-ht
(7ark's %6!D2%+, sprak Eez's opnie'0 over de ge0elddadige dood die ;e$ te
0a-hten stond ;i1 zei tegen hen6

4e Boon des $ensen 0ordt overgeleverd in de handen van $ensen en zi1
z'llen ;e$ doden, en nadat ;i1 gedood is, zal ;i1 op de derde dag opstaan
(7ark's %63!+

7attheTs hee3t deze 0aars-h'0ing als volgt 0eergegeven6

4e Boon des $ensen zal overgeleverd 0orden in de handen der $ensen, en
zi1 z'llen ;e$ doden, $aar op de derde dag zal ;i1 opge0ekt 0orden
(7attheTs !"622D23+

&'kas s-hri13t6

&aat deze 0oorden tot '0 oren doordringen, 0ant de Boon des $ensen zal
overgeleverd 0orden in de handen van $ensen (&'kas %6##+

4eze 0oorden slaat ter'g op het voora3gaande 0aar :hrist's tegen zi1n
volksgenoten had gezegd6

9 ongelovig en ontaard gesla-ht, hoe lang zal ?k nog /i1 ' zi1n en '
verdragenJ (&'kas %6#!+

&ensen zo'den de 7essias ter dood /rengen 'ij zo'den h'n 0oede op ;e$
koelen C niet 2od



8=
De derde lijdensaankondiging

Toen het reisgezels-hap Eer'zale$ 0as genaderd, na$ Eez's zi1n dis-ipelen
apart en kondigde voor de derde keer aan 0at er $et ;e$ zo' gaan ge/e'ren
;i1 zei6
Bie, 0i1 gaan op naar Eer'zale$ en de Boon des $ensen zal aan de
overpriesters en de s-hri3tgeleerden overgeleverd 0orden, en zi1 z'llen ;e$
ter dood veroordelen en ;e$ aan de heidenen overleveren )n zi1 z'llen ;e$
/espotten en ;e$ geselen en ;e$ /esp'0en en ;e$ doden, en op de derde
dag zal ;i1 0eer opstaan (7ark's !=632D3#+
7attheTs s-hri13t6
Bie, 0i1 gaan op naar Eer'zale$ en de Boon des $ensen zal aan de
overpriesters en s-hri3tgeleerden overgeleverd 0orden, en zi1 z'llen ;e$ ter
dood veroordelenA en zi1 z'llen ;e$ aan de heidenen overleveren o$ ;e$ te
/espotten en te geselen en te kr'isigenA $aar op de derde dag zal ;i1
opge0ekt 0orden (7attheTs 2=6!5D!%+
<i1 &'kas lezen 0e6
Bie, 0i1 gaan naar Eer'zale$ en alles 0at ges-hreven is door de pro3eten zal
aan de Boon des $ensen vol/ra-ht 0orden Want ;i1 zal aan de heidenen
0orden overgeleverd en /espot 0orden en s$adeli1k /ehandeld en /esp'0d
0orden, en zi1 z'llen ;e$ doden, nadat zi1 ;e$ gegeseld he//en, en op de
derde dag zal ;i1 0eer opstaan (&'kas !563!D33+
4e voorzeggingen van :hrist's 0erden steeds spe-i3ieker 4e leiders van ?sraIl
zo'den ;e$ ter dood veroordelen 7aar heidenen, d0z nietDEoden, zo'den
he$ $ishandelen en het vonnis voltrekken, door $iddel van kr'isiging Weer
horen 0e dat mensen de 7essias zo'den doden ;eel de $ensheid zo' er/i1
/etrokken zi1n, niet alleen Eoden $aar ook heidenen




8!
De Pinksterdag
Toen Eez's 0as opgestaan 'it de doden, ten he$el 0as gevaren en de 2eest
op zi1n 0a-htende leerlingen had 'itgestort, hield Fetr's een vla$$ende
toespraak 4aar/i1 $erkte hi1 op6
?sraIlitis-he $annen, l'ister naar deze 0oorden6 Eez's, de Nazarener, een
$an die ' van 2ods0ege aange0ezen is door kra-hten, 0onderen en tekenen,
die 2od in '0 $idden door ;e$ gedaan hee3t, zoals ' ook zel3 0eet, deze
Eez's, die overeenko$stig het vastgestelde raads/esl'it en de voorkennis van
2od overgegeven is, he/t # gevangen geno$en en door de handen van
onre-htvaardigen aan het kr'is gespi1kerd en gedood od hee3t ;e$ e-hter
doen opstaan (;andelingen 2622D2#+
Fetr's herhaalt 0at zi1n 7eester had voorzegd ?sraIlitis-he $annen na$en
Eez's gevangen en doodden ;e$, $aar lieten het v'ile 0erk doen door de
handen van onre-htvaardigen, d0z 0ettelozen, >o$einen aan 0ie de 0et
van 7ozes niet 0as gegeven 9ndanks de vele kra-hten, 0onderen en tekenen
die ;i1 in opdra-ht van 2od had gedaan ver0ierpen, /espotten en /esp'0den
zi1 de $an 'it Nazareth ;et kr'is 0as een 'iting van $enseli1ke vi1ands-hap en
haat Van de toorn van ?sraIls leiders C niet van de toorn van 2od &ensen
nagelden Eez's aan het kr'is od e-hter 0ekte ;e$ op 7ensen /ra-hten
;e$ ter dood, 2od $aakte ;e$ levend 4e apostel vervolgt6
4eze Eez's hee3t od doen opstaan, 0aarvan 0i1 allen get'igen zi1n ;i1 dan,
die door de re-hterhand van 2od verhoogd is en de /elo3te van de ;eilige
2eest ontvangen hee3t van de Vader, hee3t dit 'itgestort, 0at ' n' ziet en
hoort &aat dan heel het h'is van ?sraIl zeker 0eten dat 2od ;e$ tot ;ere en
:hrist's ge$aakt hee3t, na$eli1k deze Eez's, die # gekr'isigd he/t
(;andelingen 2632,33,38+
We vinden hier de tegenstelling6 (#llie he//en Eez's gekr'isigd, $aar od
hee3t ;e$ opge0ekt, verhoogd, en ;e$ het konings-hap gegeven 4oor zi1n
opstanding 'it de doden 0erd Eez's de 7essias





82
De zuilengang an 7alo.o
Na de genezing van een verla$de /i1 de ,-hone Foort van de te$pel hield
Fetr's opnie'0 een toespraak, o$ aan het volk 'it te leggen 0at er had
plaatsgevonden 4aar/i1 zei hi16
4e 2od van A/raha$, ?zak en Eako/, de 2od van onze vaderen, hee3t zi1n kind
Eez's verheerli1kt, die # he/t overgeleverd ) he/t ;e$ verloo-hend vNNr
Filat's, toen die oordeelde dat $en ;e$ zo' loslaten ) e-hter he/t de ;eilige
en >e-htvaardige verloo-hend en gevraagd dat ' een $oordenaar ges-honken
zo' 0orden, $aar de Vorst van het leven he/t # gedood, die od 'it de doden
opge0ekt hee3t, 0aarvan 0i1 get'igen zi1n )n zi1n naa$ hee3t deze $an, die '
ziet en kent, sterk ge$aakt door het geloo3 in zi1n naa$ )n het geloo3 dat er is
door ;e$, hee3t he$ in aan0ezigheid van ' allen deze volko$en gezondheid
gegeven (;andelingen 36!3D!8+
Weer is het6 ) he/t Eez's overgeleverd en verloo-hend, # he/t he$
ver0orpen en gedood 7aar od hee3t he$ opge0ekt 'it de doden
Toen Fetr's van0ege de genezing en de daarop volgende toespraak voor de
Eoodse raad 0erd ge/ra-ht, herhaalde hi1 0at hi1 tegen het volk had gezegd6
&eiders van het volk en o'dsten van ?sraIlQ Wanneer 0i1 vandaag ondervraagd
0orden over de 0eldaad aan een zieke $an /e0ezen, 0aardoor hi1 gezond
ge0orden is, laat het dan /i1 ' allen en /i1 heel het volk ?sraIl /ekend zi1n dat
door de naa$ van Eez's :hrist's, de Nazarener, die # gekr'isigd he/t $aar die
od 'it de doden opge0ekt hee3t, dat door ;e$ deze $an hier gezond voor '
staat (;andelingen #65D!=+
9pnie'0 lezen 0e6 ) he/t Eez's gekr'isigd, $aar od hee3t he$ 'it de doden
opge0ekt

*ater in het boek 8andelingen
;etzel3de gel'id klinkt in de rest van het /oek ;andelingen Tegen de Eoodse
raad zei Fetr's6



83
4e 2od van onze vaderen hee3t Eez's opge0ekt, die # o$ge/ra-ht he/t door
he$ aan een ho't te hangenA deze Eez's hee3t od door zi1n re-hterhand
verhoogd tot een Vorst en Balig$akerA o$ ?sraIl /ekering te geven en
vergeving van zonden (;andelingen 563=D3!+
?n het h'is van de >o$ein :orneli's sprak de apostel6
)n 0i1 zi1n get'igen van alles 0at ;i1 Gdi Eez'sH gedaan hee3t, zo0el in het
Eoodse land als in Eer'zale$ 'ij he//en ;e$ gedood door ;e$ aan een ho't
te hangen 4eze hee3t od opge0ekt op de derde dag en ;i1 hee3t gegeven dat
;i1 zo' vers-hi1nen, niet aan heel het volk, $aar aan de get'igen die door 2od
tevoren verkozen 0aren, aan ons na$eli1k, die $et ;e$ gegeten en
gedronken he//en, nadat ;i1 'it de doden opgestaan 0as (;andelingen
!=63%D#!+
Fa'l's sprak op dezel3de $anier over het kr'is als Fetr's6
Want de in0oners van Eer'zale$ en h'n leiders, die ;e$ niet kenden,
he//en door ;e$ te veroordelen de 'itspraken van de pro3eten verv'ld, die
iedere sa//at voorgelezen 0orden )n hoe0el zi1 geen reden voor Bi1n dood
vonden, vroegen zij Filat's ;e$ te laten doden )n toen zi1 alles vol/ra-ht
hadden 0at er over ;e$ ges-hreven 0as, na$en zi1 ;e$ van het ho't a3 en
legden ;e$ in het gra3 7aar od hee3t ;e$ 'it de doden opge0ekt
(;andelingen !362"D3=+
Volgens Fa'l's 0aren het Filat's en de o'dsten van ?sraIl die Eez's aan het
kr'is nagelden en ;e$ ter dood /ra-hten 7aar 2od 0ekte ;e$ na drie dagen
op 'it de doden


Bijbels s(reken oer het kruis
.it /ovenstaande -itaten /li1kt, hoe de <i1/el spreekt over het kr'is ;et kr'is
0as g@@n 0raakoe3ening van 2od, g@@n plek 0aar een toornige ,-hepper
genoegdoening eiste Volgens de ,-hri3t 0aren het mensen, die Eez's haatten,
;e$ op grond van valse /es-h'ldigingen ter dood veroordeelden en ;e$
lieten kr'isigen ;et kr'is 0as een 'iting van $enseli1ke vi1ands-hap 1egens
2od 4e ,-hepper hield zi-h ver/orgen en rekende de $ensheid haar



8#
overtredingen niet toe (2 Korinthe 56!%+ Van toorn o3 0raak van 'ijn kant 0as
er geen sprake 2ods hand open/aarde zi-h pas na drie dagen ;i1 0ekte zi1n
Boon op 'it de doden, en stelde ;e$ tot heer en tot :hrist's (;andelingen
2638+, tot &eids$an
#
en ;eiland (;andelingen 563!+, de &eids$an ten
leven (;andelingen 36!5+
Wie over het kr'is spreekt $oet ervoor 0aken de rollen van 2od en $ensen
niet o$ te draaien ?n ver/and $et het kr'is $oet 0orden gesproken over
$enseli1ke toorn, niet over de toorn van 2od Wie in ver/and $et het kr'is
over 2ods toorn spreekt, hee3t het <i1/else spoor verlaten

- - - - - - -













#
&'kas, de s-hri1ver van het /oek ;andelingen, ge/r'ikt zo0el in 36!5 als 563! het
2riekse 0oord ar!hegos 4at 0oord -o$/ineert de geda-hten van oorsprong (ar!he+
en van leiden (agoo+ 4e ,tatenvertaling hee3t het 0eergegeven als Vorst, het N<2
als &eids$an 4e ar!hegos is de persoon die ons voorgaat op de 0eg ten leven en die
deze 0eg voor ons hee3t geopend



85
Deel 3: Plaatseranging?


























88
*ijden > an de /essias en an ons


9p de vraag6 Wat is de /etekenis van het li1den van :hrist'sJ ?n 0elke zin
vol/ra-ht dit de 0il van de Vader, en voldeed het aan het doel dat ;i1 zi-h had
gesteldJ, 0ordt dik0i1ls het volgende ant0oord gegeven6
:hrist's stier3 o$ zondaars te redden ;et 0as nodig dat ;i1 in h'n plaats de
stra3 op de zonde droeg 2ods re-htvaardigheid eiste dat de zonde 0erd
/estra3t, ter0i1l Bi1n lie3de ;e$ aanspoorde o$ overtreders genade te
/e0i1zen 4oor het li1den van :hrist's 0erden zo0el 2ods re-htvaardigheid als
Bi1n lie3de verheerli1kt6 Bi1n re-htvaardigheid o$dat het vonnis over de zonde
0erd voltrokken, Bi1n lie3de o$dat ;i1 een ons-h'ldige Flaatsvervanger
vers-ha3te die na$ens de overtreders de stra3 kon dragen en hen kon
verlossen van het verder3


Bez'aren
;oe0el velen dit ant0oord /es-ho'0en als de hoeksteen van het -hristeli1k
geloo3, is het niet 0at de <i1/el leert 4e geda-htengang is op een aantal
p'nten $et 2ods 0oord in stri1d6
! Flaatsvervanger /ehoort niet tot het voor/eeld van de gezonde
0oorden dat de apostelen ons he//en nagelaten en 0aaraan 0i1 ons dienen
te ho'den (2 Ti$otheTs !6!3+ ;et is een $ensen0oord, g@@n ter$ die door
2ods 2eest is geVnspireerd (2 Ti$otheTs 36!8+ 4e <i1/els-hri1vers he//en het
ge/r'ik van dit 0oord doel/e0'st ver$eden ;et 0oord plaatsvervanging
ko$t in de ,-hri3t niet voor

2 Wanneer een aardse re-hter in plaats van een $isdadiger een ons-h'ldige
stra3t, dan 0ordt dit /es-ho'0d als een 0andaad 2od denkt er ook zo over
Want ;i1 hee3t tegen het volk ?sraIl gezegd6




8"
2i1 z'lt het re-ht van de ar$e onder ' in zi1n re-htsgeding niet /'igen 4e
ons-h'ldige en de re-htvaardige $oogt gi1 niet doden, 0ant ?k verklaar de
s-h'ldige niet re-htvaardig ()*od's 2368D"+

?n tegenstelling tot een oneerli1ke re-hter zal 2od de re-htvaardige nNNit
doden en de s-h'ldige nNNit vri1spreken Wie /e0eert dat ;i1 dit doet, keert
zi-h tegen het <i1/els get'igenis <i1 $onde van de pro3eet )ze-hiIl hee3t 2od
verklaard dat plaatsvervangend dragen van een stra3 on$ogeli1k is6

4e ziel die zondigt, die zal sterven )en zoon zal niet $ede de ongere-htigheid
van de vader dragen, en een vader zal niet $ede de ongere-htigheid van de
zoon dragen *e gerechtigheid van de rechtvaardige zal alleen r#sten op
hemzel" en de goddeloosheid van de goddeloze zal alleen r#sten op hemzel"
()ze-hiIl !562=+
3 Flaatsvervanging ho'dt in dat ie$and in plaats van een ander een /epaald
lot ondergaat zodat die ander dat lot /espaard /li13t )en 1ongere /roer kan in
plaats van een o'dere in het leger gaan en diens dienstpli-ht verv'llen 4e
o'dere /roer kan in zoOn geval th'is /li1ven en het /edri13 in stand ho'den
:hrist's stier3 niet plaatsvervangend, 0ant ook nR 2olgotha $oeten alle
$ensen nog sterven

# 9$dat deze tegen0erping on0eerleg/aar is, /e0eren so$$igen dat de
7essias de ee'0ige stra3 hee3t gedragen 7et die /e0ering 0ordt het
pro/lee$ e-hter vergroot Want Eez's is niet in de hel o3 de poel des v''rs
ge0orpen <ovendien is ;i1 niet dood ge/l@ven, $aar na drie dagen $et een
onvergankeli1k li-haa$ opgestaan )en ee'0ige stra3 (in de zin van een
eindeloze stra3+ hee3t ;i1 /eslist niet gedragen

5 Anderen /e0eren dat het sterven van de 7essias oneindige 0aarde had,
aangezien ;i1 geen ge0oon $ens 0as $aar 2od de Boon 7aar ook die
/e0ering /rengt ons niet verder Want 2od ster3t niet Alleen $@nsen k'nnen
$aar sterven )n in de <i1/el 0ordt :hrist's dik0i1ls de Boon van 2od
genoe$d, $aar nNNit aanged'id als 2od de Boon B'lke /e0eringen voeren
ons op een d0aalspoor




85
*ijden
Eez's hee3t Bi1n dis-ipelen niet voorgeho'den dat Bi1n li1den plaatsvervangende
/etekenis had ?ntegendeel, ;i1 riep hen op o$ dezel3de 0eg te gaan als ;i16
Als ie$and a-hter 7i1 aan 0il ko$en, $oet hi1 zi-hzel3 verloo-henen, zi1n
kr'is opne$en en &ij volgen Want 0ie zi1n leven zal 0illen /eho'den, die zal
het verliezen, $aar 0ie zi1n leven zal verliezen o$ 7i1, die zal het vinden
(7attheTs !862#D25, 7ark's 563#D35, &'kas %623D2#+
Voor0aar, voor0aar, ?k zeg '6 Als de tar0ekorrel niet in de aarde valt en
ster3t, /li13t hi1 alleen, $aar als hi1 ster3t, draagt hi1 veel vr'-ht Wie zi1n leven
lie3hee3t, zal het verliezen, en 0ie zi1n leven haat in de 0ereld, zal het
/eho'den tot het ee'0ige leven Als ie$and 7i1 dient, laat Hij mij volgen, en
0aar ?k /en, daar zal ook $i1n dienaar zi1n (Eohannes !262#D28+
<i1 een andere gelegenheid zei ;i16
4e dis-ipel staat niet /oven de $eester en de slaa3 niet /oven zi1n heer ;et
$oet genoeg zi1n voor de dis-ipel dat hi1 0ordt zoals zi1n $eester en dat de
slaa3 0ordt zoals zi1n heer Als ze de heer van het h'is <eIlze/'l genoe$d
he//en, hoeveel te $eer zi1n h'isgenotenQ (7attheTs !=62#D25, vgl &'kas
86#=, Eohannes !36!8+
)en slaa3 is niet $eer dan zi1n heer Als zi1 7i1 vervolgd he//en, z'llen zi1 ook
' vervolgen (Eohannes !562=+
9ok Fa'l's sprak over navolging van de 7essias in het li1den6
)n als 0i1 kinderen zi1n, dan zi1n 0i1 ook er3gena$en6 er3gena$en van 2od en
$edeDer3gena$en van :hrist'sA 0anneer 0i1 althans met Hem lijden, opdat
0i1 ook $et ;e$ verheerli1kt 0orden (>o$einen 56!"+
Weest navolgers van $i1, zoals ik navolger van :hrist's /en (! Korinthe !!6!+
9ok /ent ' navolgers ge0orden van ons en van de ;eere, toen ' het 0oord
aanna$ te$idden van veel verdr'kking, $et /li1ds-hap van de ;eilige 2eest
(! Thessaloni-enzen !68+



8%
opdat ik ;e$ $ag kennen, en de kra-ht van Bi1n opstanding en de
gemeenschap met 'ijn lijden, doordat ik aan Bi1n dood geli1kvor$ig 0ord, o$
hoe dan ook te ko$en tot de opstanding van de doden (Kilippenzen 36!=D!!+
Fetr's hield zi1n lezers voor dat ze op li1den $oesten rekenen6
2elie3den, laat de hitte van de verdr'kking onder ', die tot '0 /eproeving
dient, ' niet /evree$den, also3 ' iets vree$ds overk0a$ 7aar ver/li1d ' naar
de $ate 0aarin ' gemeenschap hebt aan het lijden van %hrist#s, opdat ' zi-h
ook in de open/aring van Bi1n heerli1kheid $ag ver/li1den en verhe'gen (!
Fetr's #6!2D!3+
?n ver/and $et het li1den van :hrist's /enadr'kt de <i1/el niet de
plaatsvervanging $aar de navolging


5en *eids.an 0geen Plaatseranger1
Aangezien de <i1/el over navolging spreekt, 0ordt de 7essias in 2ods Woord
niet de Flaatsvervanger genoe$d, $aar de &eids$an (2r ar!hegos+ o3
Voorloper (2r prodromos+ C de Aanvoerder die ons voorgaat op de 0eg
de +eidsman
,
ten leven he/t gi1 gedood, $aar 2od hee3t ;e$ opge0ekt 'it
de doden (;andelingen 36!5+
4e genezing van de kre'pele $an /i1 de ,-hone Foort van de te$pel 0as een
teken Boals die $an vana3 zi1n ge/oorte kre'pel 0as ge0eest en in @@n
ogen/lik gezond 0erd, zo zal ?sraIl door de 7essias, Eez's, in @@n ogen/lik
volko$en heel 0orden 0anneer $en zi1n vertro'0en vestigt op ;e$
4e 2od onzer vaderen hee3t Eez's opge0ekt, die gi1 he/t gehangen aan een
ho't en o$ge/ra-htA ;e$ hee3t 2od door Bi1n re-hterhand verhoogd, tot een

5
4e ,tatenvertalers he//en ar!hegos $et vorst 0eergegeven ?n het ;e/ree'0s is
een vorst na$eli1k ie$and die aan het hoo3d van zi1n volk gaat en voorop loopt
(/i1voor/eeld in de stri1d+




"=
+eidsman
-
en Heiland o$ ?sraIl /ekering en vergeving van zonden te
s-henken (;andelingen 563=D3!+
4e 7essias 0erd niet verhoogd voor zi-hzel3 alleen6 het is 2ods /edoeling o$
via ;e$ heel ?sraIl ter'g te /rengen en 'it de greep van de zonde te /evri1den
Want het voegde ;e$, o$ 0ie en door 0ie alle dingen /estaan, dat ;i1, o$
vele zonen tot heerli1kheid te /rengen, de +eidsman
.
h'nner /eho'denis door
li1den heen zo' vol$aken (;e/reeIn 26%+
;aar Gd0z deze hoopH he//en 0i1 als een anker der ziel, dat veilig en vast is,
en dat reikt tot /innen het voorhangsel, 0aarheen Eez's voor ons als
Voorloper
?
is /innengegaan, naar de ordening van 7el-hizedek hogepriester
ge0orden in ee'0igheid (;e/reeIn 86!%D2=+
4e Voorloper is niet in onze plaats /innengegaan C o$ te voorkN$en dat 0i1
er zo'den /innentreden, $aar voor ons6 o$ voor ons de 0eg te /anen en
de de'r open te ho'denQ
4aar 0i1 dan, /roeders, volle vri1$oedigheid /ezitten o$ in te gaan in het
heiligdo$ door het /loed van Eez's, langs de nie'0e en levende 0eg, die Hij
ons ingewijd hee"t2 door het voorhangsel, dat is, zi1n vlees, en 0i1 een grote
priester over het h'is 2ods he//en, laten 0i1 toetreden $et een 0aara-htig
hart, in volle verzekerdheid des geloo3s, $et een hart, dat door /esprenging
gez'iverd is van /ese3 van k0aad, en $et een li-haa$, dat ge0assen is $et
z'iver 0ater &aten 0i1 de /eli1denis van hetgeen 0i1 hopen on0ankel/aar
vastho'den, 0ant ;i1, die /eloo3d hee3t, is getro'0 (;e/reeIn !=6!%D23+
4aaro$ dan, laten ook 0i1, n' 0i1 z'lk een grote 0olk van get'igen rondo$
ons he//en, a3leggen alle last en de zonde, die ons zo li-ht in de 0eg staat, en
$et volharding de 0edloop lopen, die vNNr ons ligt &aat ons oog daar/i1 alleen
geri-ht zi1n op Eez's, de +eidsman en Voleinder des geloo"s, die, o$ de

8
?n het 2rieks staat hier 0eer het 0oord ar!hegos.

"
?n de grondtekst staat opnie'0 het 0oord ar!hegos. ;ier he//en ook de
,tatenvertalers het $et &eids$an 0eergegeven

5
2r prodromos, d0z ie$and die voor'it rent



"!
vre'gde, 0elke vNNr ;e$ lag, het kr'is op zi-h geno$en hee3t, de s-hande
niet a-htende, en gezeten is ter re-hterzi1de van de troon 2ods Vestigt '0
aanda-ht dan op ;e$, die z'lk een tegenspraak van de zondaren tegen zi-h
hee3t verdragen, opdat gi1 niet door $atheid van ziel verslapt (;e/reeIn !26!D
3+
4e &eids$an o3 Voorloper roept ons op o$ ;e$ te volgen op Bi1n 0eg 9ok 0i1
$oeten ons kr'is op ons ne$en 4e 7essias leed niet o$ ons li1den te
/esparen, $aar o$ de aard van ons li1den te veranderen Bodat het een
$iddel in 2ods hand 0ordt o$ ons tot ;@$ te /rengen
Want 0i1 he//en geen hogepriester, die niet kan $edevoelen $et onze
z0akheden, $aar een, die in alle dingen op geli1ke 0i1ze (als 0i1+ is verzo-ht
ge0eest, do-h zonder te zondigen (;e/reeIn #6!5+

7tra6 hee6t een 6un%tie
Volgens de ,-hri3t hee3t het li1den een 3'n-tie 2od ge/r'ikt het o$ zi1n
s-hepselen te vervol$aken Bel3s zi1n eigen Boon 0erd daartoe aan li1den
onder0orpen
Want het paste ;e$ o$ veel kinderen tot heerli1kheid te /rengen, de
&eids$an van h'n zaligheid door li1den te heiligen (;e/reeIn 26!=+
;oe0el ;i1 de Boon 0as, hee3t ;i1 gehoorzaa$heid geleerd 'it 0at ;i1 hee3t
geleden, en toen ;i1 vol$aakt 0as ge0orden, is ;i1 voor allen die ;e$
gehoorza$en, een oorzaak van ee'0ige zaligheid ge0orden (;e/reeIn 565D%+
Volgens Fa'l's li1den gelovigen $et :hrist's, opdat zi1 ook $et ;e$
verheerli1kt 0orden (>o$einen 56!"+ ;et li1den is een $iddel in 2ods hand
o$ Bi1n kinderen tot heerli1kheid te leiden 4e leerlingen van de 7essias
moeten door vele verdr'kkingen ingaan in het koninkri1k van 2od
(;andelingen !#622+
Want de ;))>) /estra3t 0ie ;i1 lie3hee3t, en ;i1 geselt iedere zoon die ;i1
aannee$t Als ' /estra33ing verdraagt, /ehandelt 2od ' als kinderen Want
0elk kind is er, dat niet door zi1n vader /estra3t 0ordtJ 7aar als ' zonder



"2
/estra33ing /ent, 0aaraan allen deel he//en gekregen, /ent ' /astaarden en
geen kinderen (;e/reeIn !268D5+
)lke /estra33ing s-hi1nt op het $o$ent zel3 0el geen reden tot /li1ds-hap te
zi1n, $aar tot droe3heid 7aar later gee3t zi1 h'n, die erdoor geoe3end zi1n, een
vreedza$e vr'-ht van gere-htigheid (;e/reeIn !26!!+
Balig is de $an die verzoeking verdraagt, 0ant als hi1 /eproe3d ge/leken is, zal
hi1 de kroon van het leven ontvangen (Eako/'s !6!2+
9ok op dit p'nt is de leer van de plaatsvervanging in stri1d $et de ,-hri3t
?ndien de gere-htigheid van een Flaatsvervanger ons 0erd toegerekend
$aar 0i1 niet z@l3 zondeloos en heilig 0erden, dan 0erden 0i1 nooit e-ht
/eho'denQ Bo zo' het ook een ra$p zi1n indien 0i1 niet z@l3 0erden get'-htigd
$aar de t'-htiging 0erd gedragen door een plaatsvervanger Want zonder
t'-htiging groeit er geen gere-htigheid, en 0ie het li1den ont0i1kt loopt ook de
heerli1kheid $is
Welzalig de $an die . /estra3t, ;))>), en die . onder0i1st 'it .0 0et
(Fsal$ %#6!2+
:hrist's leed niet o$ ons het li1den te /esparen, $aar o$ ons in staat te
stellen o$ te li1den tot eer van 2od en erdoor te 0orden gereinigd en
gevor$d ;i1 leed niet in onze plaats $aar ;i1 ging ons in het li1den vNNr

- - - - - - -



"3
966ers erangen de o66eraar niet


4e zondD en s-h'ldo33ers die in de 0et van 7ozes zi1n voorges-hreven 0orden
door velen /es-ho'0d als aans-ho'0eli1k onder0i1s /etre33ende
plaatsvervanging 7en redeneert als volgt6 9p zonde staat de doodstra3
()ze-h!562=+ <i1 een o33er nee$t een dier de plaats in van de zondaar 4oor
handoplegging draagt de o33eraar zi1n zonde over op het dier (&ev!862!+ ;et
dier 0ordt vervolgens in zi1n plaats ter dood ge/ra-ht ;et /loed 0ordt op het
altaar 'itgestort als /e0i1s dat er sla-hting hee3t plaatsgevonden ;et li-haa$
van het o33erdier 0ordt ver/rand also3 het iets onreins is 2od aanvaardt de
dood van het o33erdier als vergelding voor de zonde Bo 0ordt Bi1n toorn
gestild
;oe0el deze opvatting 0i1dver/reid is, doet ze geen re-ht aan het onder0i1s
van de <i1/el aangaande de o33ers


;lleen o66eren is onoldoende

.it de ;e/ree'0se ,-hri3ten /li1kt dat 2od een o33er niet per de&initie
a--epteert (ook al is het volgens de voors-hri3ten van de 0et ge/ra-ht+ 4e
)e'0ige is niet tevreden $et een gere-htigheid die de zondaar 0ordt
toegerekend ;i1 verlangt naar 0aarheid in het /innenste, naar
verandering van het hart van de o33eraar ?ndien die verandering ont/reekt
dan is een o33er voor ;e$ onaanvaard/aar, al is het volko$en rein en gaa3 ?n
h@@l de Tena-h 0ordt dit aan ?sraIl onder0ezen6

;ee3t de ;)>) evenzeer 0elgevallen aan /rando33ers en sla-hto33ers als aan
horen naar des ;)>)N ste$J Bie, gehoorza$en is /eter dan sla-hto33ers,
l'isteren /eter dan het vette der ra$$en (! ,a$'Il !5622+

;et o33er der goddelozen is de ;)>) een gr'0el, $aar aan het ge/ed der
opre-hten hee3t ;i1 een 0elgevallen (,pre'ken !565+




"#
2ere-htigheid en re-ht doen is de ;)>) 0elgevalliger dan o33ers (,pre'ken
2!63+
;et o33er der goddelozen is een gr'0el, hoeveel te $eer, als hi1 het $et /oze
/edoeling /rengt (,pre'ken 2!62"+
<ehoed '0 voet, als gi1 naar 2ods h'is gaatA i$$ers, naderen o$ te horen is
/eter dan het o33eren der d0azen, 0ant die 0eten niet, dat zi1 k0aad doen
(Frediker #6!"+
Waartoe dient 7i1 de $enigte '0er sla-hto33ersJ zegt de ;)>)A
oververzadigd /en ?k van de /rando33ers van ra$$en en het vet van
$estkalveren, en aan het /loed van stieren, s-hapen en /okken he/ ?k geen
0elgevallen Wanneer gi1 ko$t o$ voor $i1n aangezi-ht te vers-hi1nen C 0ie
hee3t dat van ' verlangd $i1n voorhoven plat te tredenJ 2aat niet voort $et
h'i-hela-htige o33ers te /rengen C gr'0eli1k re'k0erk is het 7i1A nie'0e $aan
en sa//at, het /i1eenroepen der sa$enko$sten C ?k verdraag het niet6 onre-ht
$et 3eesteli1ke vergadering .0 nie'0e$aansdagen en '0 3eesten haat ?k $et
heel $i1n ziel, zi1 zi1n 7i1 een last ?k /en $oede ze te dragen (Eesa1a !6!!D!#+
<id niet voor dit volk ten goedeA al vasten zi1, ?k hoor niet naar h'n geroep, en
al /rengen zi1 /rando33er en spi1so33er, ?k he/ in hen geen /ehagen (Eere$ia
!#6!2+
Want in lie3de he/ ?k /ehagen en niet in sla-hto33er, in kennis van 2od en niet
in /rando33ers (;osea 868+
?k haat, ?k vera-ht '0 3eesten, en kan '0 sa$enko$sten niet l'-hten Ea, als
gi1 7i1 /rando33ers /rengt, en '0 spi1so33ers, he/ ?k daaraan geen 0elgevallen,
en '0 vredeo33er van $estkalveren 0il ?k niet aanzien 4oe van 7i1 0eg het
getier van '0 liederen, het getokkel van '0 harpen 0il ?k niet horen 7aar laat
het re-ht als 0ater golven, en gere-htigheid als een i$$er vloeiende /eek
(A$os 562!D2#+
Waar$ede zal ik de ;)>) tege$oet treden en $i1 /'igen voor 2od in den
hogeJ Bal ik ;e$ tege$oet treden $et /rando33eren, $et @@n1arige kalverenJ
Bal de ;)>) 0elgevallen he//en aan d'izenden ra$$en, aan tiend'izenden
olie/ekenJ Bal ik $i1n eerstge/orene geven voor $i1n overtreding, de vr'-ht



"5
van $i1n s-hoot voor de zonde $i1ner zielJ ;i1 hee3t ' /ekend ge$aakt, o
$ens, 0at goed is en 0at de ;)>) van ' vraagt6 niet anders dan re-ht te doen
en getro'0heid lie3 te he//en, en oot$oedig te 0andelen $et '0 2od
(7i-ha 868D5+
Koning 4avid vatte 2ods $ening over o33ers als volgt sa$en6
2i1 he/t geen /ehagen in sla-hto33ers, dat ik die /rengen zo'A
Aan /rando33ers he/t 2i1 geen 0elgevallen
4e o33eranden 2ods zi1n een ver/roken geestA
)en ver/roken en ver/ri1zeld hart vera-ht gi1 niet (Fsal$ 5!6!5D!%+

/eer dan alle o66ers

9ok de 2riekse ,-hri3ten leren dat 2od in een o33er op zi-hzel3 geen /ehagen
hee3t 9ver de ge/oden van de 0et $erkte :hrist's op6
;et eerste is6 ;oor, ?sraIl, de ;ere, onze 2od, de ;ere is @@n, en gi1 z'lt de
;ere, '0 2od lie3he//en 'it geheel '0 hart en 'it geheel '0 ziel en 'it geheel
'0 verstand en 'it geheel '0 kra-ht ;et t0eede is dit6 2i1 z'lt '0 naaste
lie3he//en als 'zel3 )en ander ge/od, groter dan deze, /estaat niet (7ark's
!262%D3!+
)en s-hri3tgeleerde trok hier'it de volgende verstandige -on-l'sie6
?nderdaad, 7eester, naar 0aarheid he/t gi1 gezegd, dat ;i1 @@n is en dat er
geen ander is dan ;i1 )n ;e$ lie3 te he//en 'it geheel het hart en 'it geheel
het verstand en 'it geheel de kra-ht, en de naaste lie3 te he//en als zi-hzel3, is
meer dan alle brando""ers en slachto""ers (7ark's !2632D33+
;et ging 2od niet o$ o33ers, $aar o$ de gezindheid van de o33eraar
Toen de KarizeeIn tegen Eez'sO dis-ipelen zeiden6 Waaro$ eet '0 $eester
$et de tollenaars en zondaarsJ ga3 ;i1 hen het volgende ant0oord6
Bi1, die gezond zi1n, he//en geen geneesheer nodig, $aar zi1, die ziek zi1n
2aat heen en leert, 0at het /etekent6 'armhartigheid wil (k en geen o&&erandeA
0ant ?k /en niet geko$en o$ re-htvaardigen te roepen, $aar zondaars
(7attheTs %6!2D!3+



"8
Toen de KarizeeIn ;e$ /erispten o$dat zi1n dis-ipelen aren hadden gepl'kt
op de sa//at, zei ;i16
?ndien gi1 ge0eten hadt, 0at het zeggen 0il6 'armhartigheid wil (k en geen
o&&erande, dan zo'dt gi1 geen ons-h'ldigen he//en veroordeeld (7attheTs
!26"+
Volgens de pro3eet ;osea (868+ en volgens de 7essias 0as het niet 2ods
/edoeling o$ o33ers aange/oden te kri1gen $aar o$ de ?sraIlieten door
$iddel van de o33erdienst op te voeden tot /ar$hartigheid
4e s-hri1ver van de ;e/reeIn/rie3 sloot zi-h /i1 dit onder0i1s van :hrist's aan6
&aten 0i1 dan door ;e$ Gdi de 7essiasH 2ode voortd'rend een lo3o33er
/rengen, na$eli1k de vr'-ht onzer lippen, die zi1n naa$ /eli1den )n vergeet de
0eldadigheid en de $ededeelzaa$heid niet, 0ant in #ulke o&&ers hee&t "od
een welge%allen (;e/reeIn !36!5D!8+
2od verlangt ernaar dat 0e de 7essias eren van0ege zi1n tro'0 en zi1n
/ereidheid o$ voor zi1n volk te li1den (;e/reeIn !36!2+ )n ;i1 verlangt ernaar
dat 0e ons ont0ikkelen tot /ar$hartige $ensen, die elkaar helpen
(U0eldadigheid+ en elkaar 3inan-ieel en $aterieel onderste'nen
($ededeelzaa$heid+ ?n zWlke o33ers hee3t ;i1 /ehagen C dat 0as het doel
van de door ;e$ ingestelde eredienst
9ok Fa'l's sprak over deze dingen6
?k ver$aan ' dan, /roeders, $et /eroep op de /ar$hartigheden 2ods, dat gi1
'0 li-ha$en stelt tot een levend, heilig en "ode welge%allig o&&er6 dit is '0
redeli1ke eredienst (>o$einen !26!+
?ndien gelovigen zi-h aan 2od ter /es-hikking stellen, niet alleen van0ege
$aar ook ten /ate van Bi1n /ar$hartigheden C dat 0il zeggen6 zi-h door ;e$
laten ge/r'iken o$ anderen /ar$hartigheid te /e0i1zen, dan is dat het soort
o33er dat 2od van hen vraagt
4e -hristenen in Kilippi hadden aan deze oproep gehoor gegeven Be hadden
via )pa3rodit's een 3ors /edrag aan Fa'l's gest''rd o$ he$ ti1dens zi1n
gevangens-hap te onderste'nen 4e apostel reageerde $et een dank0oord6



""
N' is alles voldaan en ik /en ri1keli1k voorzienA alles is aangez'iverd, n' ik van
)pa3rodit's het door ' gezondene ontvangen he/, een welriekend, een
aangenaam, "ode welge%allig o&&er. 7i1n 2od zal in al '0 /ehoe3ten naar zi1n
ri1kdo$ heerli1k voorzien, in :hrist's Eez's (Kilippenzen #6!5D!%+
Eez's hee3t ons geleerd dat o33eren voor 2od alleen aanvaard/aar is indien de
o33eraars z@l3 tot ;e$ naderen en daardoor Rnders 0orden ;i1 hield zi1n
hoorders voor6
Wanneer gi1 dan '0 gave /rengt naar het altaar en ' daar herinnert, dat '0
/roeder iets tegen ' hee3t, laat '0 gave daar, vNNr het altaar, en ga eerst
heen, verzoen ' $et '0 /roeder, en ko$ en o33er daarna '0 gave (7attheTs
5623D2#+
Van ?sraIlieten die niet naar verzoening $et h'n volksgenoten stree3den kon
2od geen o33ers aanvaarden

#een eranging an de o66eraar
.it het 3eit dat o33ers die naar de 0et 0erden ge/ra-ht voor 2od alleen $aar
aanvaard/aar 0aren indien zi1 gepaard gingen $et een verandering van de
ge#indheid van de o33eraar /li1kt dat het o33erdier de o33eraar niet vervangt
7aar ook in andere opzi-hten is de theorie van plaatsvervanging in stri1d $et
de ,-hri3t We noe$en drie p'nten6
! "een enkel o33er 0as /i1 $a-hte o$ een zonde te /edekken 0aarop de
doodstra3 stond Q (0at Eohannes aand'idt als zonde tot de dood, ! Eohannes
56!8+ 9ok het zondo33er /edekte sle-hts de onop#ettelijke zonden (niet
zonden die 0aren /edreven $et opgeheven hand, &eviti-'s #6!, !3, 22, 2"+
2 Bondo33ers 0aren geri-ht op het bedekken %an de #onde, d0z ophe33ing
van de ge/reken van $ensen o3 van in de eredienst ge/r'ikte voor0erpen,
niet op het stillen van de toorn van 2od
3 Bondo33ers onders-heidden zi-h niet van andere o33ers door de sla-hting
(ook /i1 /randD en vredeo33ers 0erd er i$$ers een dier gesla-ht+, $aar door



"5
0at er na de sla-hting ge/e'rde ;et o33erdier 0erd nor$aliter gesla-ht door
de ?sraIliet die een zondo33er k0a$ /rengen6
Vervolgens zal hi1 het r'nd voor het aangezi-ht des ;)>)N sla-hten ;i1 zal
het aan de noordzi1de van het altaar sla-hten voor het aangezi-ht des
;)>)N ;i1 zal zi1n o33ergave sla-hten /i1 de ingang van de tent der
sa$enko$st ;i1 Gde ?sraIlietH zal zi1n hand op de kop van het zondo33er
leggen en het zondo33er sla-hten (&eviti-'s !65, !6!!, 362, 562%+
To-h staat er in &eviti-'s 86286
4e priester die het als zondo33er o33ert, zal het eten (&eviti-'s 8628+
4e priester o33erde het r'nd, hoe0el hi1 het dier niet had gesla-htQ <li1k/aar is
o33eren iets anders dan sla-hten ;et o33eren is een handeling die op het
sla-hten %olgt 4ie handeling 0ordt /es-hreven in de volgende passage6
)n de priester zal $et zi1n vinger een deel van het /loed ne$en en het
stri1ken aan de horens van het /rando33eraltaar 4e priester zal het GvetH op
het altaar in rook doen opgaan, tot een lie3eli1ke re'k voor de ;)>) 'o zal de
priester over he$ verzoening G;e/r /edekkingH doen (&eviti-'s 563=D3!+
933eren 0as niet het sla!hten van een dier ?ndien een dier kon 0orden
geo33erd door het te doden, dan 0as elk a/attoir te /es-ho'0en als een
o33erplaats 4e altaarhandelingen die de priester verri-hte 0aren het o33eren
933eren 0as het stri1ken van het /loed en het in rook doen opgaan van het
vet ,la-hting 0as noodzakeli1k o$ een o33er te k'nnen /rengen 7aar de
sla-hting 0as niet het o33er 9$ te k'nnen o33eren $oest $en /es-hikken over
een altaar Bonder altaar kon $en het vet niet laten opgaan en het /loed
niet stri1ken aan de horens 4ie horens 0aren het hoogste p'nt van het altaar
en sM$/oliseerden het naderen tot 2od, dat ook 0erd 'itge/eeld door het
opgaan van de rook 4e ;e/ree'0se ter$ voor een o33er is korban (a3geleid
van het 0erk0oord hikrib, dat naderen /etekent, zie 7ark's "6!!+ ;et doel
van een o33er is, de $ens (ter'g+ te /rengen /i1 2od





"%
/isattingen
:hristeli1ke opvattingen over verzoening en vergeving van zonden 0orden
/eheerst door de $isvatting dat de sla-hting het o33er zo' vor$en ?n de /rie3
aan de ;e/reeIn staat6
Bonder /loedstorting ges-hiedt er geen vergeving (;e/reeIn %62=+
<i1na iedereen leest deze tekst also3 er stond6 Bonder plaatsvervangend
sterven is vergeving van zonden on$ogeli1k 7aar dat staat er niet Wie
;e/reeIn %62= 0il -iteren, $oet het vers in zi1n geheel -iteren 4e volledige
tekst l'idt6
)n nagenoeg alles 0ordt volgens de 0et $et /loed gereinigd, en zonder
/loedstorting ges-hiedt er geen vergeving
?n de oorspronkeli1ke tekst staat voor /loedstorting het 2riekse 0oord
haimatek!husia. &etterli1k /etekent dat6 /loedD'itgieting 4e ;e/reeInD
s-hri1ver /edoelt daar$ee niet6 de sla-hting van een ons-h'ldig o33erdier,
$aar6 het gieten (o3 sprenkelen+ van o33er/loed op personen o3 voor0erpen
die reiniging nodig he//en 4e s-hri1ver legt 'it 0at hi1 er$ee /edoelt6
Want nadat door 7ozes elk ge/od volgens de 0et aan al het volk 0as
$edegedeeld, nam hij het bloed der kalveren en der /okken $et 0ater,
s-harlaken 0ol en hMsop en besprengde het /oek zel3 en al het volk, zeggende6
4it is het /loed van het ver/ond, dat 2od ' hee3t voorges-hreven )n ook de
ta/ernakel en al het gereeds-hap voor de eredienst besprengde hi1 evenzo $et
/loed )n nagenoeg alles 0ordt volgens de 0et met bloed gereinigd, en zonder
bloedstorting ges-hiedt er geen vergeving
%
(;e/reeIn %6!%D22+
<loedstorting is het /esprengen van personen o3 voor0erpen $et /loed,
zodat die gereinigd 0orden en van zonde 0orden /evri1d ;et is een
verza$elnaa$ voor de handelingen die de priester $et het /loed verri-htte
2een aand'iding van de sla-hting van het o33erdier


9
2rieks6 aphesis, d0z /evri1ding van zonde



5=
8ando(legging geen zonde@oerdra%ht
;et is niet 1'ist o$ de handoplegging die /i1 een zondo33er plaatsvond
(&eviti-'s 562%+ op te vatten als een overdra-ht van zonde aan het ons-h'ldige
o33erdier ?ndien die -ere$onie 0erkeli1k het overdragen van de zonde
'it/eeldde, dan zo' het li-haa$ van het o33erdier als iets onreins en vervloekts
zi1n /es-ho'0d 7aar dat 0as niet zo ;et 0as 1'ist iets allerheiligst)
(&eviti-'s 8625+ Wat er$ee in aanraking k0a$ 0erd heiligQ (&eviti-'s 862"+
9$dat het iets allerheiligst 0as $o-ht het alleen $aar door priesters 0orden
gegeten, op een heilige plaats (&eviti-'s 8628+
Voor de geda-hte dat handoplegging het overdragen van de zonde 'it/eeldde,
voert $en @@n tekst aan6
)n ASron zal zi1n /eide handen op de kop van de levende /ok leggen en over
he$ al de ongere-htigheden der ?sraIlieten en al h'n overtredingen in al h'n
zonden /eli1denA hi1 zal die op de kop %an de bok leggen (&eviti-'s !862!+
7aar deze /ok 0as niet de /ok van het zondo33er die 0erd gesla-ht Q ;et 0as
de /ok die in de 0oesti1n 0erd vri1gelaten (&eviti-'s !8622+ <i1 dieren die
0erden geo33erd 0as de handoplegging een vor$ van vereenzelviging6
)n hi1 zal zi1n hand op het hoo3d des /rando33ers leggen, opdat het voor hem
aangenaa$ zi1, o$ hem te verzoenen G;e/r /edekkenH (&eviti-'s !6#, ,V+
4e /and t'ssen o33erdier en o33eraar 0as zo sterk dat die t0ee in 3eite @@n
0aren ?n /eeld legde de o33eraar zi1n eigen leven a3, en ga3 dit over aan 2od
.it de sM$/oliek van het /rando33er /li1kt dat 2od vri10illige toe0i1ding van
Bi1n s-hepselen nastree3t en alles in allen 0il 0orden (! Korinthe !5625+ Alles
in hen, niet in een plaatsvervangerQ Bodat ze ;e$ vol$aakt zi1n toege0i1d


5en .erk'aardige ges%hiedenis

Wat 2od door $iddel van verzoening zal /e0erkstelligen /li1kt 'it een
$erk0aardige ges-hiedenis die 7ozes hee3t opgetekend6




5!
?sraIl ver/lee3 in ,itti$, en het volk /egon hoereri1 te /edri1ven $et de
do-hters van 7oa/ 4ie nodigden het volk 'it /i1 de o33ers van h'n goden, en
het volk at en /oog zi-h voor h'n goden neer Toen ?sraIl zi-h zo aan <aSlDFeor
koppelde, ont/randde de toorn van de ;))>) tegen ?sraIl 4e ;))>) zei tegen
7ozes6 Nee$ alle hoo3den van het volk en laat hen voor de ;))>) in de volle
zon ophangen, zodat de /randende toorn van de ;))>) van ?sraIl a3gekeerd
0ordt Toen zei 7ozes tegen de re-hters van ?sraIl6 ?eder $oet zi1n $annen
doden die zi-h aan <aSlDFeor gekoppeld he//en )n zie, een $an 'it de
?sraIlieten k0a$ en /ra-ht een 7idianitis-he vro'0 /i1 zi1n /roeders, voor de
ogen van 7ozes en voor de ogen van heel de ge$eens-hap van de ?sraIlieten,
ter0i1l zi1 h'ilden /i1 de ingang van de tent van ont$oeting Toen Finehas, de
zoon van )leazar, de zoon van de priester ASron, dat zag, stond hi1 op 'it het
$idden van de ge$eens-hap, na$ een speer in zi1n hand, ging a-hter de
?sraIlitis-he $an aan het slaapvertrek in, en doorstak hen /eiden, zo0el de
?sraIlitis-he $an als de vro'0, door h'n /'ik Toen 0erd de plaag over de
?sraIlieten tot stilstand ge/ra-ht ;et aantal van hen, die aan de plaag stierven,
0as vierDenDt0intigd'izend Toen sprak de ;))>) tot 7ozes6 Finehas, de zoon
van )leazar, de zoon van de priester ASron, hee3t $i1n gri$$igheid over de
?sraIlieten a3ge0end, doordat hi1 zi-h in h'n $idden $et i1ver voor 7i1 hee3t
ingezet, zodat ?k de ?sraIlieten niet in $i1n naDi1ver vernietigd he/ Beg daaro$6
Bie, ?k gee3 he$ $i1n ver/ond van vrede6 hi1, en zi1n nagesla-ht na he$, z'llen
het ver/ond van het ee'0ige priesters-hap he//en, o$dat hi1 zi-h voor zi1n
2od hee3t ingezet en verzoening voor de ?sraIlieten hee3t gedaan (N'$eri
256!D!3+

.it N'$eri 3!6!8 0eten 0e, dat de 'itnodiging o$ aan de a3godendienst van
7oa/ deel te ne$en een list 0as, /edoeld o$ ?sraIl te verz0akken Koning
<alak 0as /evreesd voor het Eoodse volk en had de ziener <ilea$ ingeh''rd
o$ de ?sraIlieten te vervloeken 4oordat 2od de tong van de pro3eet
/est''rde had <ilea$ hen e-hter alleen $aar k'nnen zegenen To-h had hi1 /i1
zi1n a3s-heid <alak nog een sl'0e raad gegeven6 ?sraIls kra-ht is ge/aseerd op
de /and $et haar 2od ?ndien ' erin slaagt o$ die /and te ver/reken zal de
kra-ht verd0enen zi1n Nodig de ?sraIlieten 'it voor '0 o33er3eesten ?ndien zi1
zi-h daar aan <aSlDFeor ver/inden 0orden ze h'n eigen 2od ontro'0 4an
he/t ' '0 doel /ereikt (N'$eri 3!6!8, vgl 9pen/aring 26!#+




52
9gens-hi1nli1k had <alak s'--es ?sraIl ging hoereri1 /edri1ven(zo0el letterli1k,
in de vor$ van te$pelprostit'tie, als 3ig''rli1k C door a3goden te gaan dienen+
)r /rak een dodeli1ke ziekte 'it, de plaag (N'$eri 256%, 3!6!8+ en er vielen
er op @@n dag drieDenDt0intigd'izend (! Korinthe !=65+ 7ozes ga3 opdra-ht
dat alle 3a$iliehoo3den opgehangen $oesten 0orden Bi1 hadden h'n
ver0anten $oeten /eletten o$ op 7oa/s 'itnodiging in te gaan <ovendien
$oesten de re-hters ieder ter dood /rengen die zi-h aan <aSlDFeor had
ver/onden B'lke $ensen hadden tro'0/re'k gepleegd 0aardoor 2ods toorn
0as ont/rand en de plaag 0as ontstaan

7aar dit /evel 0erd niet 'itgevoerd Want er ge/e'rde iets onver0a-hts )en
?sraIliet (Bi$ri+ k0a$ $et een 7idianitis-he vro'0 (Koz/i+ het ka$p in o$
$et haar ge0i1de prostit'tie te plegen Finehas, de kleinzoon van ASron,
doorstak hen /eiden $et een speer in het slaapvertrek Toen hield de plaag op
(vs5+ en 0erd 2ods gri$$igheid a3ge0end (vs!!+ Finehas redde de levens
van vele ?sraIlieten 4oor zi1n daad ontstond er vrede

;oe0el door deze daad verzoening (;e/r /edekking+ tot stand 0erd
ge/ra-ht, had de dood van Bi$ri en Koz/i, even$in als de dood van de
?sraIlieten die o$k0a$en ten gevolge van de plaag, enige verzoenende
/etekenis ?ndien het /evel van 7ozes 0as 'itgevoerd, zo' de /randende
toorn van de ;))>) a3gekeerd zi1n C $aar niet o$dat alle s-h'ldigen dan
zo'den zi1n gestra3t ;i1 zo' zi1n a3ge0end o$dat 2od dan zi1n doel $et ?sraIl
had /ereikt

Wat 2od verlangde te zien, 0ordt verteld in vers 256

Finehas hee3t 7i1n gri$$igheid over de ?sraIlieten a3ge0end, doordat hij
#i!h in hun midden met ij%er %oor *ij hee&t inge#et.

4e Al$a-htige verlangde niet naar vergelding, o3 de dood van alle s-h'ldigen,
$aar naar ?sraIlieten die ;e$ $et tro'0 en i1ver dienden







53
"on%lusie

! ?ndien $en $et het 0oord plaatsvervanging tot 'itdr'kking 0il /rengen
dat een ons-h'ldige de s-h'ldigen %er%angt, in h'n plaats de stra& draagt, en
dat zi1n ons-h'ld de s-h'ldigen 0ordt toegerekend, dan is de geda-hte van
plaatsvervanging in stri1d $et de 0et en de pro3eten

2 ?ndien $en $et plaatsvervanging /edoelt dat een ons-h'ldige zi-h aan
2od toe0i1dt, niet voor zi-hzel3 alleen $aar als hoo3d van de hele $ensheid,
die he$ zal volgen o$dat ze in he$ is /egrepen, dan is de geda-hte van
plaatsvervanging in overeenste$$ing $et de ,-hri3t 4e ter$
plaatsvervanging is e-hter niet gel'kkig gekozen en niet aan de <i1/el
ontleend

3 .it het onder0i1s van 7ozes en de pro3eten /li1kt dat 2od naar 0erkeli1ke
verandering van de zondaar stree3t, en geen genoegen nee$t $et
gere-htigheid die een zondig $ens sle-hts in 1'ridis-he zin 0ordt
toegerekend

# 4e )e'0ige ver/li1dt zi-h over een $ens die ;e$ 'it lie3de /egint te dienen,
niet over het voltrekken van de gere-hte stra3 aan $isdadigers 4at k'nnen
0e 'it de ges-hiedenis van Finehas leren, en ook 'it de pro3etie van )ze-hiIl

5 Vergelding en stra3 zi1n niet 2ods einddoel Bi1n einddoel is een s-hepsel dat
zi-h $et i1ver en lie3de voor ;e$ inzet o$dat het ;e$ hee3t leren kennen


P P P P P P P



5#
Deel !: "hristus en #od
























55
"hristus als 8oge(riester

&iterat''r over het onder0erp XverzoeningX is dik0i1ls ver0arrend o$dat $en
nalaat onders-heid te $aken t'ssen de <i1/el0oorden katallassoo en
hilaskomai 4e eerste 0oordgroep hee3t /etrekking op het veranderen van
vi1anden in vrienden, de t0eede op het ophe33en van tekortko$ingen

<i1 gelovigen hee3t verzoening (katallag+ al plaatsgevonden Bi1 0aren eens
vi1anden $aar he//en door het kr'is 2ods lie3de leren kennen Fa'l's s-hri13t
dat 0i1

toen 0i1 vi1anden 0aren, $et 2od verzoend zi1n door de dood van zi1n Boon
(>o$einen 56!=+

4oor :hrist's 0erden 0i1 $et onze 7aker verzoend Van0ege een veranderd
inzi-ht (2r metanoia, /ezinning o3 verandering van denken+ staan 0i1 niet
langer vi1andig tegenover ;e$ $aar $ogen ;e$ vertro'0en <'itenstaanders
0orden nog 'itgenodigd o$ zi-h te laten verzoenen (2 Korinthe 562=+, /eter
gezegd6 o$ verzoend te zi1n, d0z h'n vi1andige ho'ding te laten varen en
zi-h toe te vertro'0en aan ;e$ die al h'n vertro'0en 0aard is

8et 'erk an "hristus
?n tegenstelling tot verzoening is /edekking van de zonden (hilasmos+, ook in
het leven van gelovigen, een nog onvoltooid pro-es ?n de /rie3 aan de
;e/reeIn staat6
4aaro$ $oest ;i1 Gdi de 7essiasH in alles aan zi1n /roeders geli1k 0orden
Gd0z als ster3eli1k $ens ge/oren 0ordenH, opdat ;i1 een /ar$hartig en tro'0
hogepriester zo' zi1n in de dingen die 2od /etre33en, o$ voor de zonden van
het volk verzoening te doen Want 0aarin ;i1zel3 geleden hee3t toen ;i1
verzo-ht 0erd, kan ;i1 h'n die verzo-ht 0orden te h'lp ko$en (;e/reeIn
26!"D!5+



58
9p$erkeli1k is de parallel t'ssen voor de zonden van het volk verzoening
doen G2r de zonden van het volk /edekkenH en h'n die verzo-ht 0orden te
h'lp ko$en 4at de 7essias als he$else hogepriester voor de zonden van het
volk verzoening doet /etekent dat ;i1 de kinderen van dat volk, zi1n
/roeders, te h'lp ko$t indien zi1 verzo-ht 0orden
!=

4e s-hri1ver van de /rie3 aan de ;e/reeIn /rengt dit the$a een aantal $alen
ter sprake ?n het vierde hoo3dst'k staat6
Want 0i1 he//en niet een hogepriester die niet $et onze z0akheden kan
$ee li1den, $aar )@n die in alle dingen verzo-ht is als 0i1, $et 'itzondering van
de zonde &aten 0i1 d's $et vri1$oedigheid naderen tot de troon van de
genade, opdat 0i1 /ar$hartigheid ontvangen en genade vinden tot h'lp op de
1'iste ti1d (;e/reeIn #6!5D!8+
)n in het zevende hoo3dst'k lezen 0e6
;i1, o$dat ;i1 /li13t tot in ee'0igheid, hee3t een onveranderli1k priesters-hap
4aaro$ kan ;i1 ook volledig /eho'den 0ie door ;e$ tot 2od naderen, daar
;i1 alti1d lee3t o$ voor hen t'ssen/eide te treden (;e/reeIn "625+
Tenslotte lezen 0e in de /rie3 nog6
:hrist's is niet ingegaan in het $et handen ge$aakte heiligdo$, een
tegen/eeld van het 0are, $aar in de he$el zel3, o$ n' te vers-hi1nen voor het
aangezi-ht van 2od voor ons (;e/reeIn %62#+
9ok in de /rie3 aan de >o$einen en in de eerste /rie3 van Eohannes 0ordt het
0erk van de he$else hogepriester genoe$d6
:hrist's is het die gestorven is, 1a nog $eer, die opge0ekt is, die ook aan
2ods re-hterhand is, die ook voor ons /idt Wie zal ons s-heiden van de lie3de
van :hrist'sJ (>o$einen 563#D35+


!=
Bie Eohn 7-&eod :a$p/ell, +he ,ature o& Atonement (reprinted 3ro$ the original
!558 edition /M Wip3 and ,to-k F'/lishers, )'gene, 9> !%%%+



5"
7i1n kinderen, ik s-hri13 ' deze dingen opdat ' niet zondigt )n als ie$and
zondigt, 0i1 he//en een voorspraak /i1 de Vader, Eez's :hrist's, de
>e-htvaardigeA en ;i1 is het zoeno33er voor onze zondenA en niet voor onze
zonden alleen, $aar ook voor de hele 0ereld (! Eohannes 26!D2+

Werk'oorden
4e <i1/els-hri1vers ge/r'iken vers-hillende 0oorden o$ het 0erk van de
opgestane 7essias aan te d'iden
! Te h'lp ko$en (letterli1k6 helpen, boetheoo, ;e/26!"+ ;iervan is het
zel3standig naa$0oord h'lp (boetheia, ;e/#6!5+ a3geleid
2 T'ssen/eide treden (entug!hano, ;e/"625+ ;etzel3de 2riekse 0oord is in
>o$563# $et /idden vertaald
3 Vers-hi1nen(emphani#o, ;e/%62#+ ;et gaat o$ een vers-hi1nen /i1 2od,
in de he$el
# Voorspraak (parakletos, ! Eoh262+ 4eze titel van de 7essias is a3geleid
van het 0erk0oord parakaleoo, dat in het NT dik0i1ls is vertaald $et
aansporen o3 ver$anen
?n kerkeli1ke gezangen 0ordt :hrist's a3ges-hilderd als staande voor de Vader,
ter0i1l ;i1 zi1n 0onden toont en voor de zondaar pleit 7en $eent dat onze
Voorspraak een pleidooi ho'dt opdat de he$else >e-hter ons $ag vergeven
4oor Bi1n vastho'dendheid 0ordt de gra$s-hap van 2od over ons 3alen
ges'st 4e re3or$ator :alvi1n s-hree3 over het 0oord verzoening (o3
zoeno33er+ 'it ! Eohannes 2626
Bo' ie$and voor ons genade verkri1gen, hi1 $oet voorzien zi1n $et een
o33erande Want als 2od ver/olgen is, zo 0ordt daar vereist een pri1s o$ ;e$
tevreden te stellen
!!



!!
Eohannes :alvi1n, -itlegging op de Algemene .endbrie%en. 2o'driaan6 4e 2root,
!%"3, pag!5!




55
:alvi1n vertolkte hier$ee een opvatting die in de zestiende ee'0 gang/aar
0as .it het 3eit dat de <i1/els-hri1vers nergens leren dat "od 0erd verzoend,
$aar alti1d op$erken dat de mens 0ordt verzoend, /li1kt al dat deze opvatting
onD,-hri3t''rli1k is (zie hoo3dst'k !+ ;et /li1kt ook 'it de $anier 0aarop de
<i1/els-hri1vers over het hogepriesterli1k a$/t van :hrist's spreken 4at
:hrist's onze Voorspraak is /etekent dat ;i1 ons te h'lp ko$t indien 0i1
verzo-ht 0orden ;et onD,-hri3t''rli1ke van de geda-hte van :alvi1n /li1kt ten
slotte nog 'it het <i1/el0oord een Voorspraak /i1 de Vader 4e toevoeging
/i1 de Vader gee3t aan, dat 0e niet $oeten denken aan een Advo-aat /i1 de
>e-hter 7oet een kind so$s van de diensten van een advo-aat ge/r'ik
$aken o$ he$ te laten vertegen0oordigen en zi1n zaak /i1 zi1n vader te
/epleitenJ Eez's hee3t ons het karakter van de Vader anders doen kennen6
;e/t '0 vi1anden lie3 en /idt voor hen die ' vervolgen, opdat ' zonen 0ordt
van '0 Vader die in de he$elen isA 0ant ;i1 laat zi1n zon opgaan over /ozen en
goeden en laat het regenen over re-htvaardigen en onre-htvaardigen Want
als ' hen lie3he/t die ' lie3he//en, 0at voor loon he/t 'J 4oen ook de
tollenaars niet hetzel3deJ )n als ' alleen '0 /roeders groet, 0at doet ' $@@rJ
4oen ook de volken niet hetzel3deJ Weest ' dan vol$aakt zoals '0 he$else
Vader vol$aakt is (7attheTs 56##D#5+
2ods vol$aaktheid ho'dt in dat ;i1 zi1n vi1anden lie&hee&t, in plaats van h'n
vi1ands-hap $et geli1ke $'nt te /etalen ;i1 slaat het 0el en 0ee van zi1n
kinderen voortd'rend gade en is te allen ti1de /ereid o$ in h'n /ehoe3ten te
voorzien (7attheTs 8625D3#, &'kas !2622D3#+ Van on0illigheid o$ zi-h te
ont3er$en is /i1 de Vader geen sprake

,e hul( ko.en
;et hogepriesterli1k 0erk van de 7essias 0ordt in de /rie3 aan de ;e/reeIn
na'0ke'rig o$s-hreven ;i1 ko$t h'n die verzo-ht 0orden te h'lp
(;e/26!5/+ ;i1 kan dat op vol$aakte 0i1ze doen o$dat ;i1 ervaring hee3t $et
verzoekingen (;e/26!5a+, en in alle opzi-hten verzo-ht is als 0i1, $aar zonder
te zondigen (;e/#6!5+




5%
)r staat niet, dat :hrist's hen die #ondigen te h'lp ko$t (door zondaars te
/ehoeden voor de stra3+ $aar dat ;i1 hen die %er#o!ht worden te h'lp ko$t
Wat dit /etekent, /li1kt 'it de zinsdelen
0aarin ;i1zel3 geleden hee3t toen ;i1 verzo-ht 0erd, kan ;i1, en
)@n die in alle dingen verzo-ht is als 0i1, $et 'itzondering van de zonde
4e 7essias 0eet hoe een $ens $et verzoeking $oet o$gaan ;i1 is een e*pert
op dit terrein, 0ant ;i1 0erd ti1dens zi1n aardse /estaan op alle $ogeli1ke
$anieren verzo-ht en ;i1 3aalde nooit ?ndien in dit ver/and gezegd 0ordt dat
;i1 hen die verzo-ht 0orden te h'lp ko$t, dan $oet dit /etekenen dat ;i1
zi1n /roeders helpt o$ stand te ho'den, niet te /ez0i1ken onder de
verzoekingen $aar op te staan indien ze he//en gestr'ikeld en voortaan
staande te /li1ven
4eze interpretatie van ;e/reeIn 26!5 en #6!5 ste$t overeen $et het
onder0i1s van Fetr's en Eohannes Eohannes s-hri13t6
7i1n kinderen, ik s-hri13 ' deze dingen opdat u niet #ondigt )n als ie$and
zondigt, 0i1 he//en een voorspraak (2r parakletos, een aanspoorder+ /i1 de
Vader, Eez's :hrist's, de >e-htvaardige (! Eoh26!+
Fetr's noe$t de 7essias de ;erder en 9pziener van '0 zielen (! Fet2625+
Boals een o'dste de s-hapen hoedt en tere-ht/rengt, zo doet :hrist's dat als
overste ;erder van'it de he$el (! Fet56!D"+

,ussenbeide treden
;et 0erk0oord entug!hano, dat in ;e/"625 $et t'ssen/eide treden is
0eergegeven, /etekent6 ie$and /enaderen o3 ont$oeten $et de /edoeling
o$ /i1 die persoon een dringend verzoek in te dienen .it de <i1/el /li1kt dat
het zo0el o$ een positie3 als een negatie3 appl kan gaan ;et 0erk0oord
ko$t /innen het NT vi13 $aal voor6




%=
! 4e Eoden 0endden zi-h (2r entug!hano+ tot stadho'der Kest's $et het
verzoek o$ Fa'l's ter dood te /rengen (;andelingen 2562#+
2 2elovigen 0eten niet 0at $oet zi1n en k'nnen daaro$ niet doelgeri-ht
/idden, $aar de 2eest /idt in overeenste$$ing $et 2od voor heiligen
(>o$einen 5628,2"+ Voor het /idden van de gelovigen staat in deze tekst
proseu!homai, voor het /idden (eigenli1k pleiten, o3 t'ssen/eide treden+
van de 2eest het 0erk0oord entug!hano
3 4e 'it de doden opge0ekte :hrist's is aan 2ods re-hterhand, 0aar ;i1 ook
voor ons /idt (>o$einen 563#+ ;ier 0ordt hetzel3de 0oord ge/r'ikt als voor
het pleiten van de 2eest in vs2"
# 4e pro3eet )lia $aakte zi-h ernstige zorgen over het volk ?sraIl en klaagde
het aan $et de 0oorden ;eer, '0 pro3eten he//en zi1 gedood, '0 altaren
o$verge0orpen en ik /en alleen overge/leven en zi1 zoeken $i1n leven
(>o$einen !!62D3+ 4e vertaling van entug!hano $et aanklagen is /epaald
ongel'kkig gekozen )lia hield 1'ist een v'rig pleidooi6 ;eer, het gaat
hele$aal $is $et '0 volkQ 2ri1p in, doe er iets aanQ
5 Ten slotte staat er in ;e/reeIn "625, dat de he$else ;ogepriester volledig
kan /eho'den 0ie door ;e$ tot 2od naderen, daar ;i1 alti1d lee3t o$ voor hen
t'ssen/eide te treden Voor t'ssen/eide treden staat in de oorspronkeli1ke
tekst opnie'0 het 0erk0oord entug!hano.
Volgens de <i1/el hee3t dit t'ssen/eide treden o3 pleiten van :hrist's niet
de /etekenis die er in kerkeli1ke gezangen aan 0ordt gehe-ht 4e opvatting dat
onze Voorspraak in de he$el o$ vergeving s$eekt en als een advo-aat het
vonnis van veroordeling van ons a30endt is on1'ist Wat de <i1/el onder dit
pleiten verstaat /li1kt 'it de -onte*t6
2elovigen 0eten niet 0at $oet zi1n (grondtekst van >o$5628+, $aar de
2eest pleit in overeenste$$ing $et 2od voor hen, d0z in
overeenste$$ing $et 2ods /edoelingen (>o$562"+




%!
2elovigen zi1n in verdr'kking, /ena'0dheid, vervolging, honger, naaktheid,
gevaar o3 z0aard $@@r dan over0innaars van0ege :hrist's die aan 2ods
re-hterhand voor hen pleit (>o$563#D3%+
9$dat :hrist's sedert zi1n opstanding een onvergankeli1k en altoosd'rend
leven /ezit kan ;i1 te allen ti1de voor zi1n /roeders t'ssen/eide treden en hen
volledig /eho'den (;e/"625+
;et pleiten van :hrist's hee3t volgens de <i1/el geen negatie& doel
(veroordeling voorko$en+ $aar een positie%e /etekenis ;i1 vraagt o3
gelovigen aan 2ods /edoelingen $ogen gaan /eant0oorden ;i1 r'st niet
totdat ze volledig gered zi1n 9$dat ;i1 voor hen /idt zi1n ze in 0at hen
overko$t $eer dan over0innaars en ko$t het hele$aal goed $et hen

Vers%hijnen
?n ;e/reeIn %62# staat dat :hrist's niet zoals de aardse hogepriester het $et
handen ge$aakte heiligdo$ (d0z de te$pel in Eer'zale$+ is /innengegaan,
$aar de he$el zel3, o$ n' ten /ehoeve van ons voor 2od te vers-hi1nen ;et
0erk0oord emphani#o, dat in ;e/%62# $et vers-hi1nen is vertaald, ko$t in
het NT tien $aal voor ;et kan /etrekking he//en op het vers-hi1nen van 'it
de doden opgestane $ensen aan h'n volksgenoten (7attheTs 2"653+, op het
zi-hzel3 open/aren van :hrist's aan zi1n dis-ipelen (Eohannes !#62! en 22+,
o3 op het tonen dat $en een he$els vaderland zoekt (;e/reeIn !!6!#+ ?n
de $eeste gevallen hee3t emphani#o /etrekking op het vers-hi1nen in de
troonzaal van een $a-hthe//er, o$ /i1 he$ een verzoek in te dienen
!2
)r is
een ver/and t'ssen het t'ssen/eide tredenvan :hrist's dat de

!2
<oden van het ,anhedrin vers-henen voor de >o$einse overste in Eer'zale$ $et
het verzoek o$ Fa'l's te laten transporteren, dan konden zi1 onder0eg een
hinderlaag leggen en he$ doden (;andelingen 236!5+ 4e overste verzo-ht de nee3 van
Fa'l's die dit plan aan he$ had overge/ra-ht, o$ aan nie$and te vertellen dat hi1
voor he$ 0as vers-henen (;andelingen 23622+ 4e hogepriester Ananias
vers-heen vi13 dagen later $et enige o'dsten en een advo-aat, Tert'll's, voor
stadho'der Keli* o$ Fa'l's aan te klagen (;andelingen 2#6!+ &ater vers-henen de
overpriesters en andere hooggeplaatste personen 'it Eer'zale$ voor stadho'der
Kest's, opnie'0 $et het verzoek o$ Fa'l's te laten transporteren, zodat zi1 he$
van'it een hinderlaag konden doden (;andelingen 2562 256!5+



%2
;e/reeIns-hri1ver noe$t ("625+, en zi1n vers-hi1nen in de he$el 0aarover de
s-hri1ver later spreekt (%62#+
.it de -onte*t /li1kt dat dit vers-hi1nen niet 0ordt herhaald (also3 :hrist's
telkens opnie'0 /i1 2od zo' $oeten aankloppen 0anneer zi1n dis-ipelen
str'ikelenQ+ $aar eens voor alti1d hee3t plaatsgevonden, /i1 de he$elvaart
?$$ers, de s-hri1ver vervolgt6
ook niet, opdat ;i1 zi-hzel3 dik0i1ls o33erde, zoals de hogepriester elk 1aar
ingaat in het heiligdo$ $et vree$d /loedA anders had ;i1 van de grondlegging
der 0ereld a3 dik0i1ls $oeten li1den 7aar n' is ;i1 @@n$aal in de voleinding
van de ee'0en geopen/aard o$ de zonde a3 te s-ha33en door het sla-hto33er
van zi-hzel3 (;e/reeIn %625D28+

Bodra :hrist's in de he$el 0as vers-henen, is ;i1 gaan zitten aan 2ods
re-hterhand E'ist daaro$ kan ;i1 %oortdurend voor zi1n /roeders t'ssen/eide
treden (;e/reeIn "625+

Voors(raak
?n zi1n eerste /rie3 ho'dt Eohannes zi1n lezers voor6 als ie$and zondigt, 0i1
he//en een voorspraak /i1 de Vader, Eez's :hrist's, de >e-htvaardige (!
Eohannes 26!+ 4e vertaling van het 2riekse 0oord parakletos $et
voorspraak is o$streden Boals 0e al op$erkten, is een voorspraak /i1 de
Vader iets anders dan een advo-aat /i1 de >e-hter ;et 0erk0oord
parakaleo, 0aarvan het zel3standig naa$0oord parakletos is a3geleid, 0ordt in
de $eeste <i1/elteksten 0eergegeven $et aansporen, aan$oedigen,
vertroosten o3 ver$anen
:hrist's spoort niet de /ader aan o$ ons vergeving te s-henken, $aar ;i1
spoort ons aan o$ ook indien 0e he//en gezondigd $et vri1$oedigheid tot
2od te naderen, van'it de 0etens-hap dat ;i1 het zoeno33er is voor al onze
zonden, en niet alleen voor de onze, $aar voor die van de hele 0ereld 9$dat
0i1 een he$else ;ogepriester he//en, roept de ;e/reeIns-hri1ver ons op o$
$et vri1$oedigheid te naderen tot de troon van de genade (;e/reeIn #6!8+
Wi1 he//en vri1$oedigheid o$ in te gaan in het heiligdo$ door het /loed van



%3
Eez's, langs de nie'0e en levende 0eg die ;i1 ons hee3t inge0i1d door het
voorhangsel heen, dat is zi1n vlees (;e/reeIn !=6!%D2=+
;et hogepriesterli1k 0erk van :hrist's is er op geri-ht o$ ons tot 2od te
/rengen Naderen (2r proser!homai+ is in de /rie3 aan de ;e/reeIn een
zeven $aal ter'gkerend sle'tel0oord6
&aten 0i1 d's $et vri1$oedigheid naderen (#6!8+
4aaro$ kan ;i1 ook volledig /eho'den 0ie door ;e$ tot 2od naderen
("625+
daar de 0et een s-had'0 hee3t kan zi1 hen die naderen nooit vol$aken
(!=6!+
&aten 0i1 naderen $et een 0aara-htig hart, in volle zekerheid van het
geloo3 (!=622+
Wie tot 2od nadert, $oet geloven dat ;i1 is en dat ;i1 een /eloner is van hen
die ;e$ zoeken (!!68+
Want ' /ent niet genaderd tot de tast/are /erg, $aar ' /ent genaderd tot
de stad van de levende 2od, het he$else Eer'zale$ (!26!5, 22+
<ovendien vinden 0e in de /rie3 nog het 0erk0oord eggi#o ;et nie'0e
ver/ond hee3t een /etere hoop dan het o'de 0aardoor 0i1 (di-hter+ tot 2od
ko$en ("6!%+

+a o(standing en he.elaart
?n preken ko$t het hogepriesterli1k a$/t van :hrist's dik0i1ls ter sprake,
0aar/i1 $en veronderstelt dat ;i1 dit a$/t op aarde al /ekleedde Eohannes !"
is volgens velen het hogepriesterli1k ge/ed C hoe0el de evangelist het niet zN
aand'idt
Volgens de <i1/el 0as de ;ere Eez's zolang ;i1 op aarde lee3de nog geen
hogepriester 4e s-hri1ver van de ;e/reeIn/rie3 $erkt hierover op6



%#
Want het is overd'ideli1k dat onze ;eer 'it E'da gesproten is, ten aanzien van
0elke sta$ 7ozes nergens van priesters hee3t gesproken (;e/reeIn "6!#+
9$dat Eez's de zoon van 4avid 0as en van E'da a3sta$de kon ;i1 0el koning
$aar geen priester zi1n Friester 0erd ;i1 pas nR zi1n opstanding 'it de doden
;i1 is priester ge0orden
niet naar de 0et van een vleseli1k ge/od, $aar naar de kra-ht van een
onvergankeli1k leven (;e/reeIn "6!8+
<i1 Bi1n opstanding zei 2od tegen ;e$6
. /ent $i1n Boon, ?k he/ ' heden ver0ekt (;e/reeIn 565, zie ;andelingen
!3632D33, ;e/!65, Fsal$ 26"+
Toen hee3t 2od ;e$ ook tot het hogepriesters-hap geroepen, door tegen ;e$
te zeggen6
. /ent priester tot in ee'0igheid naar de orde van 7el-hizedek (;e/reeIn
568, 862=, "6!"A zie Fsal$ !!=6#+
.it de toevoeging tot in ee'0igheid /li1kt dat het o$ een /li1vend
priesters-hap gaat, dat alleen kan 0orden /ekleed door ie$and die de dood
de3initie3 a-hter zi-h hee3t gelaten Eez's ontving dit priesters-hap toen ;i1
het einddoel had /ereikt, d0z 'it de doden 0as opgestaan en ten he$el
0as gevaren
toen Hij het einde had bereikt, is ;i1 voor allen, die ;e$ gehoorza$en, een
oorzaak van ee'0ig heil ge0orden, door 2od aangesproken als hogepriester
naar de ordening van 7el-hizedek (;e/reeIn 565D!=+
;i1 verri-ht Bi1n hogepriesterli1k a$/t in de he$el6
i$$ers, z'lk een hogepriester hadden 0i1 ook nodig6 heilig, zonder s-h'ld o3
s$et, ges-heiden van de zondaren en bo%en de hemelen %erhe%en (;e/reeIn
"628+
4e 7essias verri-ht zi1n dienst in het heiligdo$, in de 0are ta/ernakel, die de
Here opgeri-ht hee3t, en niet een $ens (;e/reeIn 562+



%5
;i1 is door de grotere en $eer vol$aakte ta/ernakel, niet met handen
gemaakt, dat is, niet van deze s-hepping, en dat niet $et het /loed van
/okken en kalveren, $aar $et zi1n eigen /loed, eens voor alti1d /innengegaan
in het heiligdo$ (;e/reeIn %6!!D!2+
;i1 is niet /innengegaan in een heiligdo$ $et handen ge$aakt, een
a3/eelding van het 0are, $aar in de hemel #el&, o$ thans, ons ten goede, voor
het aangezi-ht 2ods te vers-hi1nenA ook niet o$ zi-hzel3 dik0i1ls te o33eren
0ant dan had ;i1 dik0i1ls $oeten li1den sinds de grondlegging der 0ereld,
$aar thans is ;i1 @@n$aal, /i1 de voleinding der ee'0en, vers-henen o$ door
zi1n o33er de zonde 0eg te doen (;e/reeIn %62#D28+

,a$envattend k'nnen 0e zeggen6
! 4e ;ere Eez's 0as geen hogepriester zolang ;i1 nog op aarde lee3de ?n de
aardse te$pel 0as ;i1 on/evoegd o$ dienst te verri-hten Als priester naar de
ordening van 7el-hizedek verri-ht ;i1 zi1n dienst in de he$else ta/ernakel
2 9$dat ;i1 sedert zi1n opstanding een onvergankeli1k leven /ezit, is ;i1
priester tot in ee'0igheid en kan ;i1 volledig /eho'den 0ie door ;e$ tot
2od naderen, daar ;i1 alti1d lee3t o$ voor hen t'ssen/eide te treden
3 <i1 Bi1n he$elvaart is ;i1 de 0are te$pel /innengegaan o$ ten /ate van ons
voor 2od te vers-hi1nen Van'it zi1n zitplaats aan 2ods re-hterhand kan ;i1
voortd'rend voor ons pleiten
# Als hogepriester pleit :hrist's niet /i1 2od o$ ons voor stra3 o3 veroordeling
te /ehoeden
5 ;i1 $oedigt ons aan o$ op te staan indien 0i1 he//en gestr'ikeld, en helpt
ons o$ in de verzoeking stand te ho'den (vergeli1k &'kas 226326 ?k he/ voor
1o' ge/eden dat 1e geloo3 niet zo' opho'den+ ;i1 ko$t ons te h'lp indien
0i1 verzo-ht 0orden
8 ;i1 treedt voor ons t'ssen/eide o$ ons aan 2ods /edoelingen te doen
/eant0oorden 4e 'itko$st van dat pleidooi staat vast (vgl >o$562#D3%
$eer dan over0innaars, ;e/"625, volko$en /eho'den+



%8
" Als he$else Farakleet $oedigt ;i1 ons aan o$ $et vri1$oedigheid naar
2od te gaan ;et doel van heel zi1n ar/eid is, ons /i1 2od te /rengen (zie
Eohannes !"62!D2#+

- - - - - - -




%"
"hristus als #ods Beeld

?n de $eeste /oeken over het onder0erp XverzoeningX 0ordt ervan 'itgegaan
dat de 7essias verzoening hee3t /e0erkt aan het kr'is 7en veronderstelt dat
;i1 op 2olgotha de toorn van de ,-hepper over de $enseli1ke zonde hee3t
gestild 4e <i1/el denkt /i1 verzoening e-hter aan ophe33ing van de vi1ands-hap
van de $@ns (zie hoo3dst'k 2+

.it de ,-hri3t /li1kt /ovendien dat Eez's zi-h ged'rende Bi1n hele leven hee3t
/ei1verd o$ $ensen $et h'n 7aker te verzoenen, niet alleen op 2olgotha ;i1
eerde 2od door in zi1n doen en laten een vol$aakt /eeld van ;e$ te s-hetsen
;i1 liet $et 0oord en daad zien 0at de 1'iste ho'ding van een $ens is ten
opzi-hte van zi1n ,-hepper6 een ho'ding van kinderli1k ontzag en vertro'0en,
en een /ese3 van totale a3hankeli1kheid

?n de evangeliIn 0ordt over dit onder0erp gezegd6

?n die ti1d ant0oordde Eez's en zei6 ?k pri1s ., Vader, ;eer van de he$el en
van de aarde, dat . deze dingen voor 0i1zen en verstandigen he/t ver/orgen
en ze aan kleine kinderen he/t geopen/aard Ea Vader, 0ant zo is het een
0el/ehagen ge0eest voor ' Alles is 7i1 overgegeven door $i1n VaderA en
nie$and kent de Boon dan de Vader, en niemand kent de /ader dan de .oon,
en hij aan wie de .oon Hem wil openbaren (7attheTs !!625D2", &'kas !=62!D
22+

,iemand hee3t ooit 2od gezienA de enigge/oren Boon die in de s-hoot van de
Vader is, die hee3t G;e$H verklaard (Eohannes !6!5+

Eez'sO kerntaak 0as o$ 2od aan /epaalde $ensen te open/aren Niet aan alle
$ensen, $aar aan $ensen die eenvo'dig 0aren als kinderen, de /'rgers van
het ri1k 'it de he$elen Toen ;i1 0erd gedoopt in de Eordaan daalde 2ods
2eest op ;e$ neer en klonk er een ste$ 'it de he$elen6 X4eze is $i1n
gelie3de Boon, in 0ie ?k 0el/ehagen he/ gevondenX (7attheTs 36!"+ 4ie
ge/e'rtenis $arkeerde het /egin van Bi1n open/are optreden Ken$erkend



%5
voor dat optreden 0as het 3eit dat ;i1 2od dik0i1ls aand'idde als Vader Niet
sle-hts als zi1n eigen Vader, $aar NNk als Vader van de toehoorders


#od is de 5nig #oede

Aan het /egin van de X/ergredeX vinden 0e de opdra-ht6

X&aat zo '0 li-ht s-hi1nen voor het oog van de $ensen, opdat zi1 '0 goede
0erken zien en '0 Vader die in de he$elen is, verheerli1kenX (7attheTs 56!8+

Volgens Eez's 0as 2od voor de l'isteraars #w Vader die in de he$elen is, en
de oorsprong van alle 0erkeli1k goede (het 2rieks zegt eigenli1k6 $ooie+
0erken Eohannes s-hree3 later dat ;i1 ons hee3t geleerd dat 2od li-ht is en
in geen enkel opzi-ht d'ister6

X)n dit is de /oods-hap die 0i1 van ;e$ Gdi :hrist'sH gehoord he//en en '
verkondigen6 dat 2od li-ht is en dat in ;e$ in het geheel geen d'isternis isX (!
Eohannes !65+

Wie nog vi1andig en van 2od vervree$d zi1n s-hilderen ;e$ a3 als ?e$and die
de $ensen het goede ontho'dt, die er een /ehagen in s-hept o$ hen te
k0ellen en te stra33en ($o-ht ;i1 0erkeli1k /estaan+ 7aar Eez's predikte dat
de )ne li-ht is en dat in ;e$ in het geheel geen d'isternis is ;i1 is de /ron van
al het goede en s-hone, van 0aarheid en tro'0 ;i1 zorgt voor ons als een
Vader en is daaro$ al ons vertro'0en 0aard Wie iets voor zi1n $ede$ensen
doet dat 0erkeli1k goed is, $aakt Bi1n karakter zi-ht/aar

4e apostel Fa'l's knoopte /i1 deze geda-hte aan en hield zi1n lezers voor6

XWandelt als kinderen van het li-ht (0ant de vr'-ht van het li-ht /estaat in alle
goedheid en gere-htigheid en 0aarheid+X ()3eze 565D%+







%%
#od oer'int het k'ade door het goede

?n dezel3de rede hield Eez's Bi1n leerlingen voor6

X. he/t gehoord dat gezegd is6 . z'lt '0 naaste lie3he//en en '0 vi1and
haten 7aar ?k zeg '6 he/t '0 vi1anden lie3 en /idt voor hen die ' vervolgen,
opdat ' zonen 0ordt van '0 Vader die in de he$elen isA 0ant ;i1 laat zi1n zon
opgaan over /ozen en goeden en laat het regenen over re-htvaardigen en
onre-htvaardigen Want als ' hen lie3he/t die ' lie3he//en, 0at voor loon he/t
'J 4oen ook de tollenaars niet hetzel3deJ )n als ' alleen '0 /roeders groet,
0at doet ' $@@rJ 4oen ook de volken niet hetzel3deJ Weest ' dan vol$aakt
zoals '0 he$else Vader vol$aakt isX (7attheTs 56#3D#5+

4e 7essias liet zien dat 2od oneindig veel groot$oediger is dan $ensen Bi1n
vol$aaktheid /li1kt 'it het 3eit dat ;i1 Bi1n vi1anden lie3hee3t, v'rige kolen op
h'n hoo3d stapelt en het k0ade over0int door het goede (vgl >o$einen
!26!%D2!+ )-hoYs van Eez'sY0oorden vinden 0e in de /rieven van de apostelen
Fa'l's en Fetr's

XBegent 0ie ' vervolgen, zegent en vervloekt nietX (>o$einen !26!#+

XVergeldt nie$and k0aad $et k0aad, /ehartigt 0at goed is voor alle $ensenX
(>o$einen !26!"+

XWorden 0i1 ges-holden, 0i1 zegenenA vervolgd, 0i1 verdragenA gelasterd, 0i1
/iddenX (! Korinthe #6!2D!3+

XBiet toe dat niet ie$and een ander k0aad $et k0aad vergeldt, $aar 1aagt
alti1d naar het goede voor elkaar en voor allenX (! Thessaloni-enzen 56!5+

XVergeldt niet k0aad $et k0aad, o3 s-helden $et s-helden, $aar zegent
integendeel, o$dat ' ertoe geroepen /ent zegen te ervenX (! Fetr's 36%+

Eez's hee3t deze opdra-ht op vol$aakte 0i1ze in prakti1k ge/ra-ht Bel3s aan
het kr'is, in een sit'atie van de diepste vernedering en de ergste pi1n, zegende



!==
;i1 zi1n vi1anden nog en /ad voor hen6 XVader, vergee3 h'n, 0ant zi1 0eten niet
0at zi1 doenX (&'kas 2363#+


#od gee6t olstrekt belangeloos

9$dat 2od volstrekt /elangeloos gee3t en /i1 ons een opre-ht vertro'0en 0il
op0ekken koestert ;i1 een diepe a3keer van s-hi1nheiligheid

XFast er voor op dat ' '0 gere-htigheid niet doet voor het oog van de $ensen,
o$ door hen te 0orden gezienA anders he/t ' geen loon /i1 '0 Vader die in de
he$elen is 7aar ', als ' 0eldadigheid /e0i1st, laat '0 linkerhand niet 0eten
0at '0 re-hter doet, opdat '0 0eldadigheid in het ver/orgen isA en '0 Vader
die in het ver/orgen ki1kt, zal het ' vergelden ., 0anneer ' /idt, ga in '0
/innenka$er, sl'it '0 de'r en /id tot '0 Vader die in het ver/orgen isA en '0
Vader die in het ver/orgen ki1kt, zal het ' vergelden Als ' vast, zal3 '0 hoo3d
en 0as '0 gezi-ht, o$ ' niet aan de $ensen te vertonen 0anneer ' vast,
$aar aan '0 Vader die in het ver/orgen isA en '0 Vader die in het ver/orgen
ki1kt, zal het ' vergeldenX (7attheTs 86!,3D#,8,!"D!5+

;et vaders-hap van 2od ho'dt in dat ;i1 voor zi1n kinderen zorgt, van elk detail
van h'n sit'atie op de hoogte is en alti1d /ereid is o$ in h'n 0erkeli1ke
/ehoe3ten te voorzien

XAls ' /idt, ge/r'ik dan geen o$haal van 0oorden zoals de volken, 0ant zi1
$enen dat zi1 door h'n veelheid van 0oorden z'llen 0orden verhoord Wordt
h'n dan niet geli1k, 0ant '0 Vader 0eet 0at ' nodig he/t voordat ' het ;e$
vraagt <idt ' dan zN6 9nze Vader, die in de he$elen zi1t Ki1kt naar de vogels
van de he$el, dat zi1 niet zaaien, niet $aaien en niet in s-h'ren verza$elen,
en '0 he$else Vader voedt ze 2aat ' ze niet ver te /ovenJ Weest dan niet
/ezorgd, door te zeggen6 Wat z'llen 0i1 eten, o3 0at z'llen 0i1 drinken, o3
0aar$ee z'llen 0i1 ons kledenJ Want naar al deze dingen zoeken de volkenA
0ant '0 he$else Vader 0eet dat ' al deze dingen nodig he/t Boekt e-hter
eerst het koninkri1k en zi1n gere-htigheid, en al deze dingen z'llen ' er/i1
gegeven 0ordenX (7attheTs 86"D%,28,3!D33, &'kas !262%D3!+



!=!

Wi1 $ogen 2od $et vertro'0en /enaderen en al onze noden en /ehoe3ten
vri1$oedig aan ;e$ /ekend$aken, 0ant Eez's hee3t gezegd6

?ndien dan gi1, hoe0el gi1 sle-ht zi1t, goede gaven 0eet te geven aan '0
kinderen, hoeveel te $eer zal '0 Vader in de he$elen het goede geven aan
hen, die ;e$ daaro$ /idden (7attheTs "6!!, &'kas !!6!3+

Wi1 zi1n sle-ht $aar 2od is goed 4aaro$ zal ;i1 ons het goede (volgens &'kas6
zi1n 2eest+ nooit ontho'den aan $ensen die ;e$ ero$ vragen


"on%lusie

! Eez's hee3t zi-h ged'rende zi1n hele leven /ei1verd o$ $ensen $et 2od te
verzoenen, zel3s nog ter0i1l ;i1 stier3 aan het kr'is

2 ;i1 had opdra-ht o$ 2od aan de $ensen te open/aren ;i1 leerde h'n 2od
aanroepen als h'n Vader in de he$elen en ;i1 onder0ees dat 2od niet
alleen Bi1n eigen Vader $aar ook h'n Vader 0as

3 ;et li-ht dat Bi1n leerlingen he//en is het 3eit dat zi1 2od al kennen als h'n
Vader )en Vader die kan stra33en en hard kan optreden 0anneer dat nodig is
$aar die in heel zi1n handelen het 'iteindeli1k 0elzi1n van zi1n kinderen op het
oog hee3t Bi1n /ar$hartigheid strekt zi-h 'it tot al zi1n s-hepselen

# 4e opdra-ht van gelovigen o$ h'n vi1anden lie3 te he//en, h'n vervolgers
te zegenen, nie$and k0aad $et k0aad te vergelden, en laster en vi1ands-hap
te /eant0oorden $et goedheid hangt sa$en $et het 3eit dat ook die vi1anden
en vervolgers 2od eens z'llen leren kennen en ;e$ z'llen gaan verheerli1ken
;et optreden van gelovigen $ag een 0eerspiegeling zi1n van het karakter van
h'n 2od

5 ;et einddoel van 2od $et zi1n s-hepselen kan daaro$ nooit een
onopho'deli1ke pi1niging o3 een eindeloze stra3 zi1n ;i1 zoekt het verlorene en



!=2
3aalt in dat zoeken niet6 'iteindeli1k zal het verlorene 0orden gevonden )lke
knie zal zi-h /'igen en elke tong zal /eli1den dat Eez's ;eer is, tot eer van 2od
de Vader .iteindeli1k zal elk s-hepsel ;e$ verheerli1ken ;i1 0ordt alles in
allen

- - - - - - -




!=3
Deel $: #ods gere%htigheid


























!=#
#ere%htigheid tonen

?n de /rie3 aan de >o$einen s-hri13t Fa'l's, dat 2od de 7essias hee3t
voorgesteld als zoen$iddel o$ zi1n re-htvaardigheid te tonen, d0z deze
zi-ht/aar te $aken6

;e$ Gdi :hrist's Eez'sH hee3t 2od voorgesteld als zoen$iddel door het
geloo3, in zi1n /loed, o$ zi1n re-htvaardigheid te tonen, daar ;i1 de zonden, die
tevoren onder de verdraagzaa$heid 2ods gepleegd 0aren, had laten
ge0orden C o$ zi1n re-htvaardigheid te tonen, in de tegen0oordige ti1d, zodat
;i1zel3 re-htvaardig is, ook als ;i1 he$ re-htvaardigt, die 'it het geloo3 in Eez's
is (>o$einen 3625D28, N<2+

Voor re-htvaardigheid ge/r'ikt de apostel het 2riekse 0oord dikaiosun, dat
zo0el gere-htigheid als re-htvaardigheid kan /etekenen en in de vertaling
van het N<2 op /eide $anieren is 0eergegeven


De %alinistis%he o(atting

<elangri1k is, 0at re-htvaardigheid tonen in dit ver/and /etekent 4r
;er$an >idder/os hee3t het gere3or$eerde ant0oord op deze vraag als volgt
0eergegeven6

<i1 Ugere-htigheidO he//en 0e te denken aan 2ods re-htvaardigheid, geli1k die
in zi1n geri-ht, oordelend, stra33end en eisend zi-h open/aart ?n :hrist'sO
zoendood is deze gere-htigheid aan het li-ht getreden, in die zin, dat in het
/edekken der zonde door :hrist'sO /loed get'igenis 0erd gegeven aan de
goddeli1ke re-htvaardigheid 4e zonde kon niet onverzoend en on/edekt
/li1ven voor 2ods oog Bi1 is $et 2ods gere-htigheid niet /estaan/aar
!3



13
;er$an >idder/os, Aan de 0omeinen G:o$$entaar op het Nie'0e Testa$entH
Ka$pen6 E;Kok, !%5%, pag 55




!=5
2rei1dan's s-hree3, dat 2od Bi1n gere-htigheid hee3t getoond

o$ de s-had'0 op Bi1n stra3vorderende gere-htigheid, gevallen door het
nalaten der volle stra3oe3ening in den voorgaanden ti1d, te verdri1ven
!#


)en /ekende 0eergave van deze opvatting vinden 0e in het o'de
avond$aals3or$'lier We lezen daarin dat6

de toorn 2ods tegen de zonde zN groot is, dat ;i1 die Geer dat ;i1 die
ongestra3t liet /li1venH aan zi1nen lieven Boon Eez's :hrist's, $et den /itteren
en s$adeli1ken dood des kr'ises gestra3t hee3t
!5


?n de -alvinistis-he theologie 0ordt het /egrip dikaiosun opgevat als
re-htvaardigheid die zi-h 'it in het /estra33en van het k0aad 4e 'itleg van
>o$einen 3625 in het avond$aals3or$'lier ko$t neer op het volgende6
4'izenden 1aren lang hee3t 2od de zonden van de $ensheid niet /estra3t
7aar o$dat ;i1 re-htvaardig is, kan ;i1 het k0aad niet door de vingers zien 9p
2olgotha hee3t ;i1 Bi1n re-htvaardigheid getoond, door in plaats van het
s-h'ldige voorgesla-ht Bi1n ons-h'ldige Boon te stra33en

;ee3t Fa'l's dit 0erkeli1k /edoeld, toen hi1 s-hree3 dat 2od de 7essias hee3t
voorgesteld als zoen$iddel o$ Bi1n re-htvaardigheid te tonenJ


8et teksterband

.itdr'kkingen die ver/and ho'den $et het ten toon spreiden van
gere-htigheid ko$en in de >o$einen/rie3 op $eerdere plaatsen voor Bo
lezen 0e /i1voor/eeld6


!#
,eakle 2rei1dan's, 1e 'rie& %an de Apostel 2aulus aan de gemeente te 0ome,
A$sterda$6 Van <otten/'rg, !%33, deel ?, pag2==

!5
Liturgie der "ere&ormeerde Kerken in ,ederland, 3ormulier om het heilig A%ondmaal
te houden




!=8
Want gere-htigheid 2ods 0ordt daarin Gd0z in het evangelie
!8
H
geopen/aard 'it geloo3 tot geloo3, geli1k ges-hreven staat6 4e re-htvaardige zal
'it geloo3 leven (!6!"+

7aar indien onze onre-htvaardigheid 2ods re-htvaardigheid staa3t, 0at
z'llen 0i1 dan zeggenJ (365+

Thans is e-hter /'iten de 0et o$ gere-htigheid 2ods open/aar ge0orden,
0aarvan de 0et en de pro3eten get'igen, en 0el gere-htigheid 2ods door het
geloo3 in Eez's :hrist's voor allen, die geloven (362!D22+

Fa'l's had al drie $aal over de gere-htigheid van 2od gesproken, voor hi1 in
>o$einen 3625 het zoen$iddel ter sprake /ra-ht ?n >o$einen !6!" had hi1
opge$erkt dat 2ods gere-htigheid 0ordt onth'ld G2r apokaluptooH in het
evangelie ?n >o$einen 365 had hi1 gezegd dat 2ods gere-htigheid in de
ges-hiedenis naast de $enseli1ke onre-htvaardigheid staat G2r sunistheemiH
?n >o$einen 362!D22 had de apostel verklaard dat n', d0z in de persoon
van de 7essias, 2ods gere-htigheid is vers-henen (2r phaneroo+ ;et gaat
o$ gere-htigheid die door het geloo3 van Eez's :hrist's
!"
zi-ht/aar is
ge0orden

2ere-htigheid onth'llen (!6!"+, gere-htigheid doen vers-hi1nen (362!+ en
gere-htigheid tonen (3625+ zi1n ver0ante 'itdr'kkingen 2ere-htigheid
tonen kan niet /etekenen6 laten zien dat 1e het k0aad niet on/estra3t laat
Fa'l's zo' dan in >o$einen ! he//en ges-hreven6


!8
4e 'itdr'kking en autoo slaat ter'g op het evangelie 4aaro$ hee3t het N<2 deze
$et daarin 0eergegeven 7aar aangezien het evangelie dat Fa'l's predikte het
goede nie'0s is aangaande 2ods Boon (>o$einen !6%+ slaat en autoo ook ter'g op
:hrist's ?n Bi1n opstanding is ge/leken dat de re-htvaardige 'it geloo3 zal leven
(>o$einen !63D#+ Bi1n geloo3svertro'0en D dat zel3s door de kr'isdood niet aan het
0ankelen 0erd ge/ra-ht D is een toon/eeld van de gere-htigheid 2ods

!"
?n de oorspronkeli1ke 2riekse tekst staat in >o$einen 3622 dia pisteoos (esou
4hristou, d0z door GhetH geloo3 an Eez's :hrist's 4e ,tatenvertaling hee3t de
grondtekst, itt de vertaling van het N<2, -orre-t 0eergegeven



!="
?k s-haa$ $e niet voor het goede nie'0s, 0ant daarin 0ordt onth'ld dat
2od het k0aad niet on/estra3t laat

Als Fa'l's dat 0erkeli1k aan de $ensen had verteld, dan 0as zi1n /oods-hap
voor de hoorders /eslist g@@n goed nie'0s ge0eestQ ?ndien de opvatting van
2rei1dan's /etre33ende gere-htigheid 1'ist 0as, dan zo' de apostel in
>o$einen 3 he//en ges-hreven6

N' is /'iten de 0et o$ zi-ht/aar ge0orden dat 2od het k0aad niet
on/estra3t laat, 2od hee3t dat laten zien in het geloo3 van Eez's, de 7essias

B'lke para3rases van !6!" en 362! zi1n volstrekt on$ogeli1k 4e gere3or$eerde
'itleg van >o$einen 3625 is daaro$ ook on1'ist


#oed nieu's

<li1k/aar hee3t Fa'l's $et gere-htigheid 2ods iets anders /edoeld dan
/estra33ing van het k0aad 4e apostel he-htte aan het 0oord dikaiosun
dezel3de /etekenis als de psal$di-hters en de pro3eten die vNNr he$ over dit
onder0erp hadden gesproken ?n Fsal$ %5 horen 0e, 0at er ge/e'rt 0anneer
2od Bi1n gere-htigheid (;e/r tsedaka+ toont6

4e ;)>) hee3t Bi1n heil /ekendge$aakt,
Bi1n gere%htigheid geo(enbaard voor de ogen der volkenA
;i1 hee3t geda-ht aan Bi1n goedertierenheid
)n aan Bi1n tro'0 1egens het h'is ?sraIlsA
Alle einden der aarde he//en aans-ho'0d het heil van onze 2od
(Fsal$ %562D3+

2ere-htigheid open/aren is in deze psal$ een parallel van heil
/ekend$aken Wanneer 2od Bi1n gere-htigheid open/aart, dan laat ;i1 zien
dat ;i1 ?sraIl (ondanks haar a3d0alingen en overtredingen+ tro'0 is ge/leven

Fre-ies dezel3de parallel vinden 0e in >o$einen ! Fa'l's s-hri13t daar6




!=5
ik s-haa$ $i1 het evangelie niet, 0ant het is een kra-ht 2ods tot behoud
voor een ieder die geloo3t, eerst voor de Eood, $aar ook voor de 2riek Want
gere%htigheid #ods 0ordt daarin geopen/aard 'it geloo3 tot geloo3, geli1k
ges-hreven staat6 4e re-htvaardige zal 'it geloo3 leen (>o$einen !6!8D!"+

Wanneer 2od zi1n gere-htigheid open/aart dan $aakt ;i1 zi1n heil /ekend
(Fsal$ %562+ ?ndien 2ods gere-htigheid 0ordt geopen/aard, dan 0il dat
zeggen dat ;i1 ster3eli1ke en vergankeli1ke $ensen in staat stelt o$ het 0are en
onvergankeli1ke leven te ver0erven (>o$einen !6!8D!"+

?n het evangelie hee3t 2od onth'ld, dat de re-htvaardige 'it geloo3 zal leven
(!6!"+ Fa'l's ver0i1st naar 0at ges-hreven staat, te 0eten de pro3etie van
;a/ak'k (;a/ak'k 26#+ ;et is op$erkeli1k, dat ;a/ak'ks pro3etie in de 2riekse
,-hri3ten niet letterli1k 0ordt ge-iteerd ;a/ak'k zei6 4e re-htvaardige zal
door #ijn geloo3 Gd0z zi1n eigen geloo3H leven ?n het Nie'0e Testa$ent
staat e-hter6 4e re-htvaardige zal uit geloo3 leven (>o$einen !6!", 2alaten
36!!, ;e/reeIn !=635+ ;et -itaat kri1gt daar$ee iets d'//elzinnigs ?e$and
(d0z de 7essias+ zo' door zi1n (eigen+ geloo3 leven, anderen zo'den leven
'it geloo3, d0z het geloo3 van die Ander o3 geloo3 dat h'n door 2od 0ordt
ges-honken

4e re-htvaardige 'it ;a/ak'k 26# is de 7essias Hij 0ordt in de /i1/el de
>e-htvaardige genoe$d
!5
;et evangelie vertelt dat Eez's is ge/oren 'it het
gesla-ht van 4avid naar het vlees, zoals 0as aangekondigd in de ,-hri3ten, en
verklaard is 2ods Boon te zi1n in kra-ht doordat ;i1 naar de geest der
heiligheid is opgestaan 'it de doden (>o$einen !62D#+ BN hee3t 2od
geopen/aard, dat de re-htvaardige 'it geloo3 zal leven6 de 7essias /lee3 zi1n
he$else Vader vertro'0en, zel3s toen deze he$ opdroeg o$ zi-h te laten
kr'isigen, en is daaro$ $et een onvergankeli1k li-haa$ 'it de doden
opge0ekt

4oor de 7essias als een ster3eli1k $ens ge/oren te laten 0orden en ;e$ 'it
de doden op te 0ekken, /e0ees 2od dat ;i1 zi-h ho'dt aan de /elo3ten die ;i1
had gegeven door zi1n pro3eten, in de heilige ,-hri3ten (>o$einen !62+

!5
;andelingen 36!# en "652A ! Fetr's 36!5A ! Eohannes 26!



!=%
9ndanks de ontro'0 van de $ensheid en van zi1n volk ?sraIl hee3t ;i1 0at ;i1
had /eloo3d in verv'lling doen gaan 9ndanks de 0oekering van het k0aad is
;i1 /li1ven geloven in zi1n s-hepping, en /li1ven 0erken aan de vervol$aking
van zi1n s-hepselen

Aan het voor/eeld van de 7essias hee3t 2od laten zien 0ie ;i1 als
re-htvaardigen /es-ho'0t6 $ensen die ;e$ op zi1n 0oord geloven, zel3s al
zi1n Rl h'n ervaringen $et dat 0oord in stri1d
!%
4e ,-hepper ho'dt vast aan
0at ;i1 hee3t /epaald 4e $ens, die ;e$ in de ho3 van )den ging 0antro'0en,
$oet en zRl ;e$ 0eer gaan vertro'0en en aan zi1n /este$$ing gaan
/eant0oorden 4RRro$ hee3t 2od zi1n Boon gest''rd, dRRro$ hee3t die Boon
zi-h in de handen van zi1n vi1anden overgegeven en dRRro$ is ;i1 'it de doden
opge0ekt ;et evangelie laat zien, dat de ,-hepper zi1n oorspronkeli1ke
/edoeling tro'0 /li13t

?n het evangelie 0ordt re-htvaardigheid 2ods geopen/aard uit geloo3 tot
geloo3 ;et geloo3 van de 7essias is het toon/eeld van gere-htigheid 4aaro$
is de open/aring uit geloo3 Boals Eez's $et 2od 0andelde, als een kind dat
zi1n Vader onder alle o$standigheden /lee3 vertro'0en, zo /ehoren alle
$ensen tegenover 2od te staan ;et is 2ods /edoeling dat anderen die dit
toon/eeld zien, ;e$ op h'n /e'rt gaan vertro'0en 4aaro$ is de open/aring
tot geloo3

Voor de rest van de $ensheid is geloven niets anders dan ki1ken

)n zoals 7ozes de slang in de 0oesti1n hee3t verhoogd, zo $oet de Boon des
$ensen verhoogd 0orden, opdat ieder die in ;e$ geloo3t
2=
, ee'0ig leven
hee3t (Eohannes 36!#D!5+
We $ogen ki1ken naar Eez's, een ster3eli1k $ens als 0i1 $aar een
re-htvaardige, en zien dat 2od ;e$ 'it de doden hee3t opge0ekt .it de
ges-hiedenis van Eez's $ogen 0i1 -on-l'deren dat 2od 0at ;i1 /eloo3d hee3t,
ook $a-htig is te doen (>o$einen #62!+ Als 0e tot dat inzi-ht ko$en en ;e$

!%
Vergeli1k 7attheTs 2"6#8, >o$einen #6!8D22

2=
40z die naar ;e$ opki1kt en van ;e$ redding ver0a-ht, zoals de ?sraIlieten die
door een gi3slang 0aren ge/eten opkeken naar de koperen slang



!!=
gaan vertro'0en, dan /es-ho'0t 2od ons als re-htvaardigen (>o$einen #623D
25+ ;i1 rekent ons dat vertro'0en toe als gere-htigheid (>o$einen #63,22D23+
;i1 zal ons 'it de doden op0ekken net zoals ;i1 Eez's hee3t opge0ekt
(>o$einen 56!!+

4it is het 0oord van het geloo3 dat 0i1 prediken6 dat, als ' $et '0 $ond Eez's
als ;eer z'lt /eli1den en $et '0 hart geloven dat 2od ;e$ 'it de doden hee3t
opge0ekt, ' /eho'den z'lt 0orden (>o$einen !=6%D!=, Telos+


#ere%htigheid in de Psal.en

2ods gere-htigheid is volgens velen Bi1n handhaving van een vol$aakt
re-htseven0i-ht 9$dat ;i1 re-htvaardig oordeelt, k'nnen $isdadigers h'n
gere-hte stra3 niet ontlopen

4e psal$di-hters en de pro3eten spreken op een volstrekt andere $anier over
gere-htigheid )en pra-htig voor/eeld vinden 0e in Fsal$ 5! Koning 4avid
had overspel gepleegd $et <atse/a, de vro'0 van een legero33i-ier, en /i1 haar
een kind ver0ekt 9$ het $isdri13 in de doo3pot te k'nnen stoppen had hi1
haar $an laten sne'velen 4e koning had een d'//ele $isdaad /egaan
Volgens de 0et van 7ozes verdiende hi1 de doodstra3

4avid erkende zi1n s-h'ld en had /ero'0 over zi1n zonde ;i1 /ad6

>ed $i1 van /loeds-h'ld o 2od, 2od $i1ns heils,
laat $i1n tong over .0 gere%htigheid 1'/elen (Fsal$ 5!6!8+

2ere-htigheid /etekent hier niet, dat 2od de $isdadiger zi1n verdiende loon
gee3t ;et /etekent dat de ,-hepper diens overtreding 'itdelgt (Fsal$ 5!63+,
he$ 0ast van ongere-htigheid en reinigt van zonde (Fsal$ 5!6#,%+, zodat
hi1 0ordt hers-hapen en vernie'0d (Fsal$ 5!6!2+ en opnie'0 vre'gde $ag
kennen (Fsal$ 5!6!=,!#+

2ere-htigheid is de eigens-hap die 2od ertoe dri13t o$ te redden 0ie
reddeloos verloren is, o$ te helpen 0ie geen helper hee3t, o$ /i1 te staan 0ie



!!!
hee3t ge3aald, o$ de goddeloze te re-htvaardigen (>o$einen #65+ 2ods
gere-htigheid staat in re-htstreeks ver/and $et Bi1n goedertierenheid, d0z
Bi1n /ar$hartigheid en onverdiende goedheid (Fsal$ 5!63+ Van0ege die
gere-htigheid is er reddingQ

)en ander voor/eeld vinden 0e in Fsal$ 3! 4e di-hter van dit lied /evindt
zi-h in een /enarde sit'atie van0ege de dreiging van $a-htige vi1anden ;i1
s-hri13t6

Voor allen die $i1 /ena'0en, /en ik een s$aad ge0orden,
voor $i1n /'ren aller$eest, en voor $i1n /ekenden tot een s-hrik
Vergeten /en ik, 'it het hart, als een dodeA
ik /en ge0orden als ge/roken vaat0erk (Fsal$ 3!6!2,!3+

?n zi1n o$geving is er nie$and die he$ helpt, hi1 staat volstrekt alleen en is de
dood na/i1 ?n die sit'atie s$eekt hi16

4oe $i1 ontko$en door .0 gere%htigheid (Fsal$ 3!62+

2ere-htigheid is hier6 /evri1ding van de h'lpeloze, van de /edreigde, van de
vereenzaa$de
2!


)en derde voor/eeld ontlenen 0e aan het /oek Eesa1a 4e s-hri1ver $erkt op
dat de volken a3goden vereren en /es-haa$d z'llen staan o$dat die hen niet
k'nnen helpen (Eesa1a #56!8,2=+ 7aar ?sraIl zal 0orden verlost (Eesa1a #56!"+
4e ;)>) zegt over zi-hzel36

)r is geen 2od /ehalve ?k, een re%htaardige, verlossende 2od is er /'iten 7i1
niet (Eesa1a #562!+

2od is re-htvaardig in tegenstelling tot de a3goden 4at /etekent, dat 1e op
;e$ niet tevergee3s vertro'0t ;i1 verlost, dRt is Bi1n gere-htigheid 4aaro$
$ag Eesa1a de volken 'itnodigen6

2!
Klaas 4 2overts, "ere!htigheid Gserie6 Woord voor WoordH Kra-ht van 9$hoog, #%
e

1aargang, n'$$er 8, 1'ni !%55




!!2
Wendt ' tot 7i1 en laat ' verlossen, alle einden der aarde, 0ant ?k /en 2od
en nie$and $eer (Eesa1a #5622+

<i1 nie$and anders kan de $ensheid h'lp kri1gen, en 'iteindeli1k zal $en dat
ook inzien6

Alleen /i1 de ;)>), zal $en van 7i1 zeggen, is gere%htigheid en sterkte, tot
;e$ zal $en ko$en, $aar /es-haa$d z'llen staan allen die tegen ;e$ in
0oede ontstoken zi1n (Eesa1a #562#+

?n de ;e/ree'0se tekst van vers 2# staat het 0oord gere-htigheid in het
$eervo'd 4e $ensen z'llen 2od zoeken van0ege Bi1n re-htvaardige daden,
d0z de redding die alleen ;i1 kan s-henken 2ods gere-htigheid /li1kt 'it de
$anier 0aarop ;i1 $et zi1n s-hepselen o$gaat ;i1 laat de 0ereld niet aan haar
lot over

?n de ;e/ree'0se <i1/el is gere-htigheid een parallel van6

! redding (Fsal$ 3!62D3, "!62+
2 goedertierenheid (Fsal$ 3365, 3868D5, 386!!, #=6!!, 5%6!5, !=36!"+
3 tro'0 (Fsal$ #=6!!, %86!3, !#36!+
# heil (Fsal$ #=6!!, "!6!5, %562A Eesa1a #86!3, 5!65+
5 verlossing (Eesa1a #562!+

Fa'l's ge/r'ikt het 0oord gere-htigheid in dezel3de zin Wanneer de apostel
s-hri13t6

Thans is e-hter /'iten de 0et o$ gere-htigheid 2ods open/aar ge0orden
(>o$einen 362!+
4an /etekent dit, volgens zi1n eigen 0oorden6

Want allen he//en gezondigd en derven de heerli1kheid 2ods, en 'orden o.
niet gere%htaardigd uit zijn genade2 door de verlossing in :hrist's Eez's
(>o$einen 3623D2#+





!!3
:e%htaardigen

Wat /edoelt Fa'l's in dit ver/and $et re-htvaardigenJ ;et gang/are
protestantse -o$$entaar l'idt als volgt6

>e-htvaardigen /etekent Ure-htvaardig verklarenO ;et is een 1'ridis-he ter$
(zie 4e't 256!+ >e-htvaardigen /etekent niet Ure-htvaardig .akenAB Bie &'kas
"62%6 de $ensen $aakten 2od niet re-htvaardig, zi1 erklaarden ;e$
re-htvaardig ;et tegenovergestelde van re-htvaardiging is veroordeling (4e't
256!A >o$einen 56!8D!%+
22


4at $ensen 2od niet re-htvaardig k'nnen $aken, is een 0aarheid als een koe
Wi1 he//en niet de $a-ht o$ 0ie dan ook re-htvaardig te $aken, en in het
geval van 2od is zoOn daad ook volstrekt over/odig Wanneer 0i1 2od
re-htvaardigen, dan 0il dat zeggen dat 0e erkennen dat ;i1 in zi1n re-ht staat,
o3 alti1d de 0aarheid hee3t gesproken (vgl >o$einen 36#+

4at de re-htvaardiging van de $ens in >o$einen 5 het tegenovergestelde van
diens veroordeling zo' zi1n en niet re-htvaardig $aken $aar alleen
re-htvaardig verklaren zo' /etekenen, is e-hter $aar een halve 0aarheid
Want volgens Fa'l's overtre3t de genade van de re-htvaardiging de vloek van
de veroordeling in hoge $ate (>o$einen 56!8D!"+ 4e genade is $@@r dan
overvloedig (>o$einen 562=+ Van0ege de re-htvaardiging ontvangt $en het
onvergankeli1ke leven en $ag in dat leven als koning heersen, van0ege de
veroordeling is $en aanvankeli1k voor korte ti1d aan de dood onder0orpen
(>o$einen 56!",2!+
23
;et li1den van de tegen0oordige ti1d 0eegt niet op
tegen de heerli1kheid, die over ons geopen/aard zal 0orden (>o$einen 56!5+


22
4e3initie ontleend aan het 0e/do-'$ent 0e!ht%aardiging, ges-hreven door 7ar-
Verhoeven, 000verhoeven$ar-/e

23
?k /en $i1 ervan /e0'st dat re-htvaardiging en veroordeling in de traditionele
theologie op andere 0i1ze tegenover elkaar 0orden gesteld, $aar dit is de
tegenstelling die Fa'l's aan/rengt in het vi13de hoo3dst'k van zi1n /rie3 aan de
>o$einen Q



!!#
?n >o$einen 362# hee3t re-htvaardigen een diepere /etekenis dan
vri1spreken o3 re-htvaardig verklaren Wanneer een re-hter een -ri$ineel
ontslaat van re-htsvervolging, dan 0ordt de /etrokkene daar geen ander $ens
van 7aar 0anneer 2od ie$and re-htvaardigt, dan vindt er een ge0eldige
verandering plaats ?n >o$einen 3623D2# staat o$ niet gere-htvaardigd
0orden 'it zi1n genade tegenover zondigen en de heerli1kheid 2ods derven,
d0z die heerli1kheid $issen o3 daaraan tekort ko$en Van nat're zondigt de
$ens, d0z hi1 $ist zi1n doel 4e heerli1kheid 0aartoe 2od he$ hee3t
/este$d ont/reekt ;i1 /egee3t zi-h op verkeerde 0egen Bel3s indien hi1 $et
inspanning van al zi1n kra-hten het goede nastree3t, dan nog slaagt hi1 er niet in
o$ dit volledig te /ereiken 7aar 0anneer 2od een $ens re-htvaardigt,
geheel gratis, dan gaat zo ie$and aan zi1n doel /eant0oorden, dan 0ordt hi1
zoals de ,-hepper he$ o3 haar hee3t /edoeld, dan /egint 2ods heerli1kheid in
zi1n leven te stralen


Verlossing in "hristus Cezus

4at re-htvaardigen $eer is dan vri1spreken o3 re-htvaardig verklaren
/li1kt ook 'it de toevoeging van Fa'l's, dat allen o$ niet 0orden
gere-htvaardigd 'it Bi1n genade, door de %erlossing in 4hristus 5e#us.

;et 2riekse 0oord lutroosis /etekent6 vri1koping door /etaling van een losgeld
?n >o$einen 362# ge/r'ikt de apostel een versterkte vor$ van dit 0oord,
apolutroosis, d0z totale vri1koping, volledige /etaling

Volgens het Nie'0e Testa$ent hee3t de 7essias ons vri1geko-ht van6
de vloek der 0et (2alaten 36!3+
alle ongere-htigheid (Tit's 26!#+
onze i1dele 0andel
2#
(! Fetr's !6!5D!%+

Verlossing door het /loed van :hrist's is een sMnonie$ van vergeving der
zonden ()3eze !6", Kolossenzen !6!#+ ;et 2riekse 0oord aphesis, dat $et

2#
40z onze vr'-hteloze pogingen o$ onszel3 te ver/eteren, o3 o$ in overeenste$D
$ing $et 2ods 0et te leven



!!5
vergeving is vertaald, /etekent 0egzending, d0z vri1lating Vergeving is
$@@r dan k0i1ts-helding van s-h'ld ;et gaat o$ /evri1ding 'it de ma!ht van
de zonde 4e zonde ho'dt ons als slaven in haar greep ;aar $a-ht /li1kt 'it de
hardnekkigheid van /epaalde overtredingen en tekortko$ingen in ons leven
7aar :hrist's hee3t ons van die zonden losgeko-ht, zodat 0i1 die niet langer
als slaven hoeven te dienen ;i1 zal ons er 'iteindeli1k volko$en van /evri1den
(vgl Eohannes 563!D38+


Voorgesteld als zoen.iddel

9ver de 7essias s-hri13t Fa'l's dat 2od ;e$ hee3t voorgesteld als
zoen$iddel door het geloo3 in zi1n /loed (>o$einen 3625+ ;et 2riekse
0erk0oord protithemai, dat door het N<2 $et voorgesteld is vertaald, ko$t
nog op t0ee andere plaatsen voor 9p die plaatsen is het $et zi-h
voorne$en vertaald6

?k 0il niet dat ' on/ekend is, /roeders, dat ik $i1 dik0i1ls voorgeno$en he/
tot ' te ko$en (>o$einen !6!3+

naar zi1n 0el/ehagen, dat ;i1 Gd0z 2odH zi-h had voorgeno$en in zi-hzel3
aangaande de /edeling van de volheid der ti1den ()3eze !6%+

2ezien het vervolg van Fa'l'sO /etoog ligt het voor de hand o$ protithemai
ook in >o$einen 3625 $et zi-h voorne$en te vertalen 2od hee3t vNNr de
grondlegging der 0ereld al /esloten dat de 7essias als zoen$iddel zo'
3'ngeren ;i1 0as voordat ;i1 /egon te s-heppen al van plan o$ de s-hepping
door zi1n Boon te vervol$aken ;i1 plande o3 /eoogde de 7essias als
hilasterion.

?n de ,ept'agint, de /eroe$de 2riekse vertaling van het 9'de Testa$ent die
door Eoodse geleerden 'it Ale*andriI is ge$aakt, is het 0oord hilasterion een
aand'iding van het verzoendeksel van de ark die zi-h /evond in de
ta/ernakel 9ok in de /rie3 aan de ;e/reeIn hee3t hilasterion die /etekenis
(;e/reeIn %65+ >o$einen 3625 is op dit spraakge/r'ik geen 'itzondering




!!8
?sraIls hogepriester $oest @@n$aal per 1aar het /loed van de zondo33ers
25

sprenkelen )erst Np het verzoendeksel, aan de voorzi1de, en daarna vNNr het
verzoendeksel, zeven$aal (&eviti-'s !86!#D!5+ 7ozes tekent daar/i1 aan6

BN zal hi1 verzoening G;e/r /edekkingH doen over het heiligdo$ o$ de
onreinheden der ?sraIlieten en o$ h'n overtredingen in al h'n zondenA ald's
zal hi1 doen $et de tent der sa$enko$st, die /i1 hen ver/li13 ho'dt te $idden
van h'n onreinheden 2een $ens zal in de tent der sa$enko$st zi1n, 0anneer
hi1 daar /innengaat o$ in het heiligdo$ verzoening G;e/r /edekkingH te doen,
totdat hi1 naar /'iten ko$t en verzoening G;e/r /edekkingH gedaan hee3t voor
zi-hzel3, voor zi1n h'is en voor de gehele ge$eente ?sraIls (&eviti-'s !86!8D
!"+

;et hilasterion in de ta/ernakel 0as een ding6 het deksel van de ark
Wanneer Fa'l's s-hri13t, dat 2od :hrist's Eez's tot hilasterion hee3t gesteld,
dan is dit d's /eeldspraak 4e gekr'isigde en opgestane ;eer is i$$ers geen
ding $aar een levend 7ens Fa'l's ge/r'ikt de sti1lvor$ die /ekend staat als
naa$s0isseling o3 meton6mia, 0aar/i1 $en in plaats van de 0erking de
oorzaak, o3 in plaats van de oorzaak de 0erking noe$t 9ok in het Nederlands
ge/r'iken 0e die sti1lvor$ dik0i1ls We k'nnen /i1voor/eeld spreken over
ie$ands gri1ze haren, 0anneer 0e zi1n o'derdo$ /edoelen 93 0e k'nnen
zeggen dat ie$and een lie3he//er is van de 3les, ter0i1l die persoon in
0erkeli1kheid een lie3he//er is van al-ohol

Wanneer Fa'l's op$erkt, dat 2od de 7essias tot hilasterion hee3t gesteld,
dan 0il dat zeggen dat de 7essias de vol$aakte verv'lling is van ?sraIls
1aarli1ks ter'gkerende rit'eel op de 2rote Verzoendag Boals het /loed dat de
hogepriester op het verzoendeksel sprenkelde /edekking /ra-ht, d0z de
zonden 0egna$, de tekortko$ingen van heel ?sraIl ophie3, zo zal het /loed
van de 7essias het herstel van de hele s-hepping te 0eeg /rengen ?n het
vervolg van zi1n /etoog zet de apostel 'iteen dat het $essiaanse hilasterion
helende kra-ht hee3t voor alle generaties 'it het verleden en ook voor alle
toeko$stige generaties


25
)en stier voor zi-hzel3 en een geiten/ok voor het volk



!!"
Door het geloo6 in 4ijn bloed

Wat /etekenen de 0oorden door het geloo3 in Bi1n /loed, die Fa'l's laat
volgen op de $ededeling dat 2od de 7essias tot zoen$iddel hee3t gesteldJ
Volgens velen vor$en ze een ongepaste 0ending in het /etoog Ter0i1l in het
eerste deel van de zin 2od de handelende persoon 0as (Hij hee3t gesteld+,
zo' de apostel n' plotseling het geloo3 van de $ens ter sprake /rengen
Volgens dr ;er$an >idder/os dr'kken deze 0oorden 'it dat

het geloo3 de 0eg en het $iddel is, 0aardoor $en deel ontvangt aan de door
2od /estelde verzoening
28


>idder/os sl'it zi-h daar$ee aan /i1 de opvatting van de $eeste
-o$$entatoren, $aar de $ening van de $eerderheid is niet per de3initie
1'ist

7i1ns inziens is er van een 0ending in het /etoog geen sprake, o$dat vers 25
niet spreekt over het geloo3 van de $ens $aar over het geloo3 van 2od
2"
?n
de /rie3 aan de >o$einen had de apostel al eerder over geloo3 gesproken ?n
<i1/elvertalingen is het 2riekse 0oord pistis so$s 0eergegeven als tro'0 en
/i1 andere gelegenheden als geloo3 4aardoor is de li1n van Fa'l'sO /etoog
$oeili1k te volgen ?ndien 0e pistis -onseL'ent als geloo3 vertalen dan
s-hree3 de apostel het volgende6


28
A0, pag5#D55

2"
Tot $i1n ver/azing 0ordt deze opvatting in /i1/el-o$$entaren vri10el nooit
genoe$d ?k he/ he$ aangetro33en /i16 2eorge > ;a0tin, +he 0estitution o& All +hings,
)agle, ?46 Treas'res o3 Tr'th, z1 en /i1 Wol3gang )inert, 1er 07merbrie&, <erlin6 ,4&
Verlag 'nd 4r'-k, 2==3




!!5
Wat danJ Als so$$igen
25
ongelovig zi1n ge0eest, zal h'n ongeloo3 het
geloo6 an #od te niet doenJ Volstrekt nietQ 7aar 2od zi1 0aara-htig en ieder
$ens le'gena-htig (>o$einen 363D#, Telos+

;eel het /etoog van Fa'l's is ge/aseerd op de -onstatering dat 2od tro'0 is
en de $ens ontro'0 <i1 de $ensen is er ongeloo3, /i1 2od geloo3 (vers 3+
7ensen zi1n le'genaars, alleen 2od spreekt de 0aarheid (vers # en "+ <i1 ons
is er ongere-htigheid, /i1 2od gere-htigheid (vers 5+

9ver de $ensheid had de apostel, aan de hand van -itaten 'it de Fsal$en,
/i1zonder krasse 'itspraken gedaan )r is nie$and die verstandig is, nie$and
die 2od zoekt 2een vrees voor 2od staat hen voor ogen (vers !!D!5+ 4e
-on-l'sie van >o$einen 36!D2= l'idt6 <i1 $ensen ont/reekt het e-hte geloo3
<i1 hen is er geen sprake van tro'0, $aar alleen van ontro'0

?n vers 22 /rengt Fa'l's dan de @ne $ens ter sprake in 0ie 2ods gere-htigheid
is geopen/aard o$dat ;i1 0@l geloo3de, Eez's :hrist's 4e apostel spreekt in
dit vers niet over ons geloo3 in Eez's :hrist's, $aar over het geloo3 %an Eez's
:hrist's Net zoals geloo3 van A/raha$ (>o$einen #6!8+ /etekent6 het
geloo3 dat A/raha$ /ezat, zo /etekent geloo3 van :hrist's (>o$einen 3622+
ook6 het geloo3 dat :hrist's /ezat

Wanneer de apostel vervolgens op$erkt6 tot allen en over allen die geloven,
dan ontkra-ht hi1 daar$ee niet 0at hi1 in het voora3gaande had gezegd ;et is
niet zN dat /epaalde $ensen zi-h in positieve zin van de rest onders-heiden
o$dat ze van nat're op 2od vertro'0en o3 /i1 het horen van de
evangelie/oods-hap spontaan voor :hrist's kiezen ;et /li13t6 2od
0aara-htig en ieder $ens le'gena-htig, /i1 2od tro'0 en /i1 het s-hepsel
ontro'0

4at er desondanks $ensen zi1n die 2od op zi1n 0oord geloven en op zi1n Boon
Eez's :hrist's vertro'0en, is geen ke'ze die h'n als verdienste kan 0orden
aangerekend ;et toont aan dat 2od /ezig is o$ goddelozen
2%
hele$aal gratis,

25
40z de $enseli1ke partners in het ver/ond van 2od $et ?sraIl
2%
Vgl >o$einen #65 &aten 0e goed in onze oren knopen dat 0e goddelozen zi1nQ



!!%
totaal voor niets, te re-htvaardigen (vers 23+ B'lke eerstelingen
3=
zi1n de
voor/ode van de volle oogst Aan hen k'n 1e zien 0aarheen 2od $et allen op
0eg is

Want allen he//en gezondigd en derven de heerli1kheid 2ods, en 0orden o$
niet gere-htvaardigd 'it zi1n genade, door de verlossing in :hrist's Eez's
(>o$einen 3623D2#+

?n het voora3gaande gedeelte van hoo3dst'k 3 (vers ! tot 2#+ hee3t het
zel3standig naa$0oord geloo3 steeds /etrekking op 2od (vs3+ o3 op de
$ens Eez's :hrist's (vs22+ $aar nooit op andere $ensen ;et ligt daaro$
voor de hand o$, 0anneer de apostel het 0oord geloo3 voor de derde keer
ge/r'ikt, in vers 25, ook aan het geloo3 van 2od te denken C te $eer daar 2od
in dit vers de handelende persoon is

;e$ hee3t 2od gesteld als zoen$iddel door het geloo3 in zi1n /loed
/etekent6 ;e$ hee3t 2od gesteld als zoen$iddel van0ege het vertro'0en
dat ;i1 hee3t in zi1n /loed 4e ,-hepper kon de zonden die vNNr het kr'is
0erden gepleegd verdragen, o$dat ;i1 erop vertro'0de dat het /loed van
:hrist's die zonden zo' 0egne$en


De betekenis an het bloed

;et is /oeiend o$ te lezen, hoe het hilasterion 3'n-tioneerde, $a0 hoe de
hogepriester het /loed van de zondo33ers $oest ge/r'iken ?n &eviti-'s !8
lezen 0e daarover6

4an zal hi1 een deel van het /loed van de stier ne$en en dat $et zi1n vinger
sprenkelen op het verzoendeksel, aan de voorzi1deA en vNNr het verzoendeksel
zal hi1 zeven$aal dat /loed $et zi1n vinger sprenkelen (vs!#+



3=
Vgl >o$einen 5623, >o$einen !!6!8, en Eako/'s !6!5




!2=
4an zal hi1 de /ok van het zondo33er, voor het volk /este$d, sla-hten en $et
dat /loed doen, zoals hi1 $et het /loed van de stier gedaan hee3t, hi1 zal het op
het verzoendeksel en vNNr het verzoendeksel sprenkelen (vs!5+

hi1 zal van het /loed van de stier en van het /loed van de /ok ne$en en dat
rondo$ aan de horens van het altaar stri1ken 4an zal hi1 daarop $et zi1n
vinger zeven$aal van het /loed sprenkelen en het reinigen en heiligen van de
onreinheden der ?sraIlieten (vs!5D!%+

4rie zaken in deze /es-hri1ving zi1n op$erkeli1k6

a 4e volgorde 0aarin het sprenkelen plaatsvond6 eerst op het
verzoendeksel, aan de voorkant, daarna vNNr het verzoendeksel,
daarna aan de horens van het altaar en tenslotte op het altaar

/ 4e 3reL'entie 0aar$ee het sprenkelen plaatsvond6 zeven$aal voor
het verzoendeksel en zeven$aal op het altaar

- 4e reden die voor het aan/rengen van het /loed 0ordt aangegeven6
o$ ta/ernakel en altaar te reinigen van de onreinheden der
?sraIlieten

<oven het verzoendeksel van de ark, t'ssen de -her'/i$ die dat deksel
overs-had'0den, 0as 2od op een /i1zondere $anier aan0ezig ()*od's 25622,
3=68+ Vana3 die plaats sprak ;i1 tot 7ozes $et een hoor/are ste$ (N'$eri
"65%+ 4e voorzi1de van het verzoendeksel 0as naar het voorhangsel
toegekeerd en daar$ee ook naar het volk dat zi-h in de voorho3 van de
ta/ernakel /evond .it de volgorde 0aarin het sprenkelen $oest plaatsvinden
(eerst op de voorkant van het verzoendeksel, daarna voor het verzoendeksel,
vervolgens aan de hoornen van het altaar, tenslotte op het altaar+ /leek, dat
2od het initiatie3 na$ en dat het herstel 'itging van ;e$ Niet de $ens /ra-ht
een o33er en $aakte zi-h daar$ee aanvaard/aar in 2ods oog, $aar 2od
vers-ha3te het $iddel o$ de zonde 0eg te ne$en Hij ga3 het /loed op het
altaar o$ verzoening te doen voor de levens van de ?sraIlieten, d0z h'n
tekortko$ingen te /edekken (&eviti-'s !"6!!+




!2!
9ok de 3reL'entie 0aar$ee het sprenkelen plaatsvond is van grote /etekenis
4e zevenvo'dige sprenkeling 0i1st op een %olledige ver0i1dering van alle
tekortko$ingen Nadat NaS$an de ,MriIr zi-h zeven$aal had ge0assen in het
0ater van de Eordaan 0as hi1 volko$en genezen van zi1n $elaatsheid Bi1n
li-haa$ 0erd 0eer gezond als het li-haa$ van een kleine 1ongen (2
Koningen 56!=,!#+ Bo is het stellig ook $et de onreinheden der ?sraIlieten en
h'n overtredingen in al h'n zonden6 door het 0are hilasterion dat op 2ods
ti1d is vers-henen z'llen al die zonden en onreinheden 0orden 0eggedaan
(vgl >o$einen !!628D2"+

Alles 0at de $ens 2od kan aan/ieden o3 voor ;e$ kan doen is ge/rekkig en
onvol$aakt Bel3s de eredienst van ?sraIl, de enige godsdienst op aarde die
0erkeli1k door 2od is ingesteld, 0as verre van per3e-t 7aar door het
tegen/eeld van het /loed van de zondo33ers, het vol$aakte leven van de
7essias, 0orden alle tekortko$ingen van 2ods s-hepselen eens voorgoed
opgeheven (>o$einen 56!5D!%, ! Korinthe !5622+


#ere%htigheid en bar.hartigheid zijn geen tegen(olen

<i1/elvertalingen zi1n niet alti1d o/1e-tie3 9$ zi1n re-htvaardigheid te tonen,
daar ;i1 de zonden, die tevoren onder de verdraagzaa$heid 2ods gepleegd
0aren, had laten ge0orden (>o$einen 3625+ is geen letterli1ke 0eergave van
de grondtekst
3!
4eze vertaling 0ekt de indr'k dat 2ods re-htvaardigheid in
het gedrang k0a$, zolang ;i1 de zonden van de $ensheid /lee3 verdragen,
$aar in de eerste ee'0 van onze 1aartelling hee3t de ,-hepper eensDvoorDalti1d
getoond dat ;i1 re-htvaardig is C door de 7essias te laten kr'isigen 2rei1dan's
s-hree3 letterli1k, dat er een s-had'0 op 2ods stra3vorderende gere-htigheid
0as gevallen van0ege het nalaten der volle stra3oe3ening in de voorgaande
ti1dQ


3!
?n de oorspronkeli1ke tekst staat letterli1k6 tot /etoning van de gere-htigheid van
;e$ door het voor/i1gaan aan de voora3gaande zonden )r is in de grondtekst geen
sprake van een -ontrast, en er is in het 2rieks geen enkel 0oord dat overeenko$t $et
het 0oord1e Udaar in de vertaling van het N<2




!22
?n preken 0ordt gezegd6 2od is 0el /ar$hartig, $aar ;i1 is ook
re-htvaardig
32
Volgens z'lke preken /estaat er een -on3li-t t'ssen 2ods
/ar$hartigheid en Bi1n re-htvaardigheid 4e Al$a-htige 0enst zi-h over
zondaars te ont3er$en, $aar Bi1n re-htvaardigheid verhindert ;e$ dat ;i1 kan
het k0aad niet on/estra3t laten

4e gere3or$eerde traditie $eent, dat 2od zi1n re-htvaardigheid toont
0anneer ;i1 bepaalde overtreders stra3t en zi1n /ar$hartigheid 0anneer ;i1
andere overtreders redt
33
7aar volgens de ,-hri3t is er geen aanzien des
persoons /i1 2od (>o$einen 26%D!!+ ?n tegenstelling tot een aardse re-hter is
;i1 vol$aakt onparti1dig ;i1 legt /i1 de /eoordeling van de ene $ens geen
andere $aatstaven aan dan /i1 de /eoordeling van een ander 9ok $ogen 0e
Bi1n eigens-happen niet van elkaar s-heiden 2od is )@n (4e't86#+ ?n Bi1n
karakter /estaat er vol$aakte har$onie )r is geen -on3li-t t'ssen Bi1n
/ar$hartigheid en Bi1n re-htvaardigheid ?ndien 2od stra3t dan is ;i1 niet
on/ar$hartig, en als ;i1 zi-h over ie$and ont3er$t dan /etekent dat niet dat
;i1 die persoon ongestra3t laat 4e ,pre'kendi-hter zegt i$$ers6

7i1n zoon, a-ht de t'-htiging des ;eren niet gering, en verslap niet, als gi1
door ;e$ /estra3t 0ordt, 0ant 0ie ;i1 lie3hee3t, t'-htigt de ;ere, en ;i1
kasti1dt iedere zoon, die ;i1 aannee$t (;e/reeIn !265D8, vgl ,pre'ken 36!!D
!2 en )*od's 3#68D"+


32
Ant0oord !! van de Heidelbergse 4ate!hismus l'idt na$eli1k6 2od is 0el
/ar$hartig, $aar ;i1 is ook re-htvaardigA daaro$ zoo eis-ht zi1ne gere!htigheid, dat de
zonde, 0elke tegen de allerhoogste $a1esteit 2ods gedaan is, ook $et de hoogste, dat
is $et de ee'0ige stra3 aan li-haa$ en ziel gestra3t 0orde

33
Naar 0elks /esl'it ;i1 de harten der 'itverkorenen, hoe0el zi1 hard zi1n, genadiglijk
ver$'r0t en /'igt o$ te gelovenA $aar degenen die niet zi1n verkoren, naar zi1n
rechtvaardig oordeel, in h'nne /oosheid en hardigheid laat (1ordtse Leerregels,
hoo3dst'k ?, V?+ Bo staat het ook in de ,ederlandse "eloo&s 'elijdenis !armhartig,
doordien ;i1 'it deze verder3enis trekt en verlost degenen, die ;i1 in zi1n ee'0ige en
onveranderli1ke raad, 'it enkel goedertierenheid, 'itverkoren hee3t in Eez's :hrist's,
onze ;ere, zonder enige aan$erking van h'n 0erken /echtvaardig, doordien ;i1
anderen laat in h'n val en verder3, 0aar zi1 zi-hzel3 in ge0orpen he//en (art!8+





!23
Bondaren 0orden niet gered ondanks het &eit dat 2od re-htvaardig is 2ods
gere-htigheid is 1'ist de grondslag van h'n redding Verlossing die 2od te0eeg
/rengt is een openbaring van Bi1n gere-htigheid (vgl Fsal$ 3!62, #=6!!, 5!6!8,
"!62 en !5, %562A Eesa1a #562!, #86!3, 5!65+

?n de ,tatenvertaling is het slot van vs25 0@l na'0ke'rig 0eergegeven6 tot
een /etoning van Bi1n re-htvaardigheid, door de vergeving der zonden, die te
voren ges-hied zi1n onder de verdraagzaa$heid 2ods ;et voor/i1gaan aan de
zonden 0as een toon/eeld van 2ods gere-htigheid D net zoals het voor/i1gaan
aan de h'izen van de ?sraIlieten /i1 het eerste Fesa-h een toon/eeld 0as van
Bi1n ver$ogen o$ te verlossen

>o$einen 3625 $oet 0orden /es-ho'0d in het li-ht van de ;e/ree'0se
<i1/el 2od toonde zi1n gere-htigheid, d0z Bi1n /ereidheid o$ te redden,
door de 7essias te stellen tot een hilasterion en een vol$aakte re$edie te
/ieden voor de zonden 'it het verleden E'ist door voor/i1 te gaan aan de
voora3gaande zonden toonde ;i1 zi1n gere-htigheid
3#


:e%htaardig en re%htaardigend
9ok in >o$einen 3628 geven onze vertalingen /li1k van een vooroordeel We
kri1gen /i1voor/eeld te horen6

o$ zi1n re-htvaardigheid te tonen in de tegen0oordige ti1d, zodat ;i1zel3
re-htvaardig is, ook als ;i1 he$ re-htvaardigt die 'it het geloo3 in Eez's is
(N<2+

o$ 'iteindeli1k C in deze ti1d C te laten zien hoe re-htvaardig ;i1 is 9ok als
/li1kt dat ;i1 ieder $ens, die door geloo3 /i1 Eez's hoort, in eer herstelt (;et
<oek+

<li1k/aar $eenden de vertalers dat het naar $enseli1ke $aatstaven
onre-htvaardig is 0anneer 2od /epaalde personen o$ niet re-htvaardigt
7aar ;i1 hee3t genoegdoening voor h'n overtredingen verkregen en Bi1n

3#
Ald's de grondtekst



!2#
re-htvaardigheid getoond door zi1n eigen Boon te stra33en, daaro$ kan ;i1
hen gratis re-htvaardigen ;et 0oord1e ook in de vertalingen spreekt
/oekdelen 9ok indien 2od o$ niet re-htvaardigt C 0at 3eiteli1k een
aantasting van het re-htseven0i-ht is C dan is ;i1 tN-h re-htvaardig o$dat
:hrist's voor de s-h'ld hee3t /etaald Ald's het -alvinis$e

4e ,tatenvertalers en de 3a$ilie Voorhoeve he//en Fa'l'sO 0oorden
na'0ke'riger 0eergegeven6

tot een /etoning van Bi1n re-htvaardigheid in dezen tegen0oordigen ti1d C
opdat ;i1 re-htvaardig zi1 en re-htvaardigende dengene die 'it het geloo3 van
Eez's is (,V, zo ook Telos+

?n de oorspronkeli1ke tekst is er geen tegenstelling t'ssen 2ods
re-htvaardigheid en Bi1n re-htvaardiging van de gelovige 4ie tegenstelling is er
door de vertalers ingelegd

;et 2riekse 0oord1e kai, dat door de ,tatenvertalers tere-ht $et en is
vertaald, hee3t dik0i1ls de /etekenis van na$eli1k ;et slot van vers 28 kan
daaro$ ook als volgt 0orden 0eergegeven6

opdat ;i1 re-htvaardig zo' zi1n, na$eli1k re-htvaardigend 0ie 'it het geloo3
van Eez's is

4e geda-hte van genoegdoening ont/reekt in dit vers totaal Volgens vers 28
eist 2ods gere-htigheid niet, zi1 g88&t. 4at 2od re-htvaardig is, een
;e/ree'0se t#addiek, /etekent dat ;i1 3alende en te kort s-hietende
s-hepselen 0il helpen en /ereid is o$ hen te re-htvaardigen o$ niet ;et
slot van vers 28 is geen !ontrast $et het /egin, $aar gee3t van dat /egin 1'ist
een %erklaring. ?n de tegen0oordige ti1d laat 2od zien dat ;i1 re-htvaardig is
;oeJ 4oor 0ie 'it het geloo3 van Eez's is te re-htvaardigen

4e 'itdr'kking die 'it het geloo3 van Eez's is (>o$einen 3628+ hee3t in het
volgende hoo3dst'k een parallel ?n >o$einen #6!8 spreekt de apostel over
nagesla-ht dat 'it het geloo3 van A/raha$ is (ald's de grondtekst+ <li1k/aar
hee3t de 'itdr'kking 'it het geloo3 van ie$and zi1n een d'//ele /etekenis6



!25

! 4e personen die in de 'itdr'kking 0orden genoe$d (Eez's, o3 A/raha$+
staan als toon/eelden van geloo3 aan het begin. Bi1 zi1n de sta$vaders van
het geloo3 van een hele groep A/raha$ is volgens de ,-hri3t de vader van alle
gelovigen, niet alleen van /esnedenen, d0z de gelovigen 'it ?sraIl, $aar
ook van on/esnedenen, d0z de gelovigen 'it de volken (>o$einen #6%D!2+
;et evangelie vertelt over het geloo3 van Eez's, die gehoorzaa$ 0as tot aan
de kr'isdood $aar als )ersteling $o-ht opstaan 'it de doden, zodat ;i1 een
toon/eeld 0erd van de gere-htigheid van 2od 4ie open/aring van 2ods
gere-htigheid is 'it geloo3 tot geloo3 (>o$einen !6!"+ Be is ges-hied $et de
/edoeling dat anderen op h'n /e'rt 2od zo'den gaan vertro'0en

2 ?n personen die 'it het geloo3 van een /epaalde sta$vader zi1n 0ordt het
geloo3 van die sta$vader zi-ht/aar Bi1 ho'den vast aan de /elo3ten van 2od,
ook al li1kt het on$ogeli1k dat die nog ooit in verv'lling gaan Bi1 geloven dat de
,-hepper /i1 $a-hte is o$ het nietDzi1nde tot aanzi1n te roepen
35
, ook al li1kt
de hele aardse 0erkeli1kheid in andere ri-hting te 0i1zen ?ndien 0i1 2od zN op
zi1n 0oord geloven, eenvo'dig als kinderen, dan zi1n 0e re-htvaardigen en
0orden door ;e$ o$ niet gere-htvaardigd


7a.enatting

! Van'it kerk en theologie denkt $en /i1 het horen van het 0oord geloo3
aan iets dat de $ens $oet op/rengen, iets 0aarin -hristenen zi-h van nietD
-hristenen onders-heiden 7aar in de >o$einen/rie3 gaat het /i1 geloo3 in
de eerste plaats o$ het geloo3 van 2od (>o$einen 363D#+ en van zi1n Boon,
Eez's :hrist's (>o$einen 3622,28+ 7ensen zi1n van nat're Nngelovig
(>o$einen 363D5, 36%D!5+ 2odsdienstige $ensen even goed als $ensen die
niets van godsdienst $oeten he//en Eoden zo0el als 2rieken


35
40z de doden te doen opstaan Want de doden zi1n niet Vandaar dat Fa'l's in
>o$einen #6!" op$erkt, dat A/raha$ ervan overt'igd 0as, dat 2od de doden levend
$aakt en het nietDzi1nde tot aanzi1n roept 9$dat A/raha$ dat geloo3de, t0i13elde hi1
niet aan de /elo3te dat hi1 een zoon zo' kri1gen ook al 0aren hi1 en zi1n vro'0 ,ara
daarvoor al veel te o'd.



!28
2 :alvinisten denken /i1 het horen van de 'itdr'kking gere-htigheid tonen
aan /estra33ing van het k0aad, nog 0el aan een ons-h'ldige plaatsvervanger,
ten einde het re-htseven0i-ht te k'nnen handhaven 7aar in de ;e/ree'0se
,-hri3ten hee3t deze 'itdr'kking de /etekenis van h'lp vers-ha33en, redding
/ieden, o3 heil open/aren Wie zi1n gere-htigheid toont zet het verkeerde
re-ht C niet o$dat het verkeerde dat verdient $aar o$dat hi1 zel3 een
t#addiek is

3 9$dat $en van on1'iste 'itgangsp'nten 'itging, hee3t $en van >o$einen
3625D28 een interpretatie gegeven die $et de overige ,-hri3ten in stri1d is
Volgens 2ods eigen zeggen is het onre-htvaardig o$ in plaats van de
s-h'ldigen een ons-h'ldige te stra33en ()*od's 236"+ 7aar het strekt ie$and
tot eer en het get'igt van re-htvaardigheid, 0anneer $en na een provo-atie
niet 'it is op vergelding, $aar zi-h /ereid toont o$ v'rige kolen op het
hoo3d van de /oosdoeners te stapelen Bodat de /etrokkenen tot ander inzi-ht
ko$en en zi-h anders gaan gedragen (,pr2562!D22+


- - - - - - -



!2"
:e%htaardiging ten leen


4erhalve, geli1k het
door @@n daad van overtreding
voor alle $ensen
tot veroordeling geko$en is,
zo ko$t het ook
door @@n daad van gere-htigheid
voor alle $ensen
tot re-htvaardiging ten leven
Want, geli1k
door de ongehoorzaa$heid van @@n $ens
zeer velen
zondaren ge0orden zi1n,
zo z'llen ook
door de gehoorzaa$heid van @@n
zeer velen
re-htvaardigen 0orden (>o$56!5D!%+

4e tekst /oven dit hoo3dst'k is opzetteli1k inspringend a3gedr'kt Bo 0ordt in
@@n oogopslag d'ideli1k, dat Fa'l'sO /etoog 'it een aantal parallelle zinnen
/estaat )@n daad van overtreding is hetzel3de als de ongehoorzaa$heid
van @@n $ens )@n daad van gere-htigheid is een parallel van de
gehoorzaa$heid van @@n Tot veroordeling geko$en is hetzel3de
als zondaren ge0orden )n tot re-htvaardiging ten leven ko$en
/etekent6 re-htvaardigen 0orden Alle $ensen 'it vers !5 is een parallel
van de zeer velen 'it vers !% ?n de oorspronkeli1ke 2riekse tekst staat 4)
velen (hoi polloi+ Aangezien vers !5 en vers !% parallel lopen /edoelt Fa'l's
$et de velen de hele $ensheid, o30el alle $ensen 4at /li1kt ook 0anneer
0e vers !2 $et vers !5 vergeli1ken ?n vers !2 staat, dat de dood tot alle
$ensen is doorgegaan en in vers !5 dat de velen zi1n gestorven

Fa'l's plaatst Ada$ tegenover :hrist's, de sta$vader van de $ensheid
tegenover het hoo3d van de nie'0e $ensheid 4e @ne daad van overtreding
0erd /egaan door Ada$, toen deze zi-h, tegen 2ods ge/od in, vergreep aan



!25
de vr'-ht van de /oo$ der kennis (2en26!", 368+ Ada$s overtreding had
/'itenge0oon ernstige gevolgen 4oor he$ k0a$ de zonde de 0ereld
/innen en via de zonde de dood (>o$56!2+ 4oor de overtreding van die ene
0erden al zi1n nako$elingen zondaren en ging de dood als koning heersen
(vers !2,!",!%, vgl 2en36!"D!%+ 2een enkel $ens hee3t zi-h aan de gevolgen
van Ada$s val k'nnen onttrekken Al Ada$s a3sta$$elingen 0aren zondaren
en ze zi1n alle$aal gestorven

4e @ne daad van gere-htigheid 0erd verri-ht door de ;ere Eez's ?n vers !5
legt Fa'l's 'it, dat Eez's :hrist's gehoorzaa$ is ge0eest en hi1 herhaalt die
-on-l'sie in vers !" en vers 2! .it vers 8, 5 en != /li1kt dat de daad van
gere-htigheid /estond 'it Bi1n zel3opo33ering aan het kr'is 2od /e0i1st Bi1n
lie3de 1egens ons, doordat :hrist's, toen 0i1 nog zondaren 0aren, voor ons
gestorven is 4e 7essias is te Bi1ner ti1d voor goddelozen gestorven ;i1 is
gehoorzaa$ ge0orden tot de dood, 1a, tot de dood des kr'ises (Kil265+ Eez'sO
daad van gere-htigheid 0as een genadegave (vs!5+, een volstrekt onverdiend
ges-henk 9$dat Ada$ tegen 2od 0as opgestaan, had de ;ere zi-h $et re-ht
van he$ en zi1n nagesla-ht k'nnen a30enden 7aar dat deed ;i1 niet, 0ant ;i1
hee3t de $ensheid lie3 ;i1 /e0ees Bi1n lie3de door Bi1n Boon naar de aarde te
zenden en 4ie voor zondaren te laten sterven (vs5+ 4e gehoorzaa$heid van
die @ne zal ge0eldige gevolgen he//en Fa'l's so$t ze in >o$einen 5 op6
re-htvaardiging (vs!8,!5+, de gave van de gere-htigheid (vs!"+, leven
(vs!",!5+ en koninkli1ke heers-happi1 (vs!"+ 4ankzi1 de gehoorzaa$heid van
:hrist's veranderen goddeloze zondaars (vs8,!%+ in re-htvaardigen (vs!%+ en
ontvangen vrede $et 2od (vs!+

;et is op$erkeli1k, dat Fa'l's in dit ,-hri3tgedeelte geen onders-heid $aakt
t'ssen de reik0i1dte van de gevolgen van Ada$s val en de reik0i1dte van de
gevolgen van :hrist'sO gehoorzaa$heid 4e gevolgen van /eide daden, de ene
daad van overtreding en de ene daad van gere-htigheid, strekken zi-h 'it
tot alle $ensen (vs!5+ Boals door Ada$s val alle $ensen zondaren 0erden
en aan de dood 0erden onder0orpen, zo z'llen door :hrist'sO
gehoorzaa$heid 'iteindeli1k alle $ensen re-htvaardigen 0orden en het leven
/innengaan




!2%
BoOn -on-l'sie past nat''rli1k niet /innen het kader van de -hristeli1ke
theologie Want al vi13tienhonderd 1aar lang he//en theologen 'it het 3eit, dat
so$$ige $ensen in de poel des v''rs tere-htko$en, ge-on-l'deerd dat
niet alle $ensen 'iteindeli1k re-htvaardigen 0orden en het 0are leven
ontvangen .itleggers zagen zi-h genoodzaakt o$ 0at Fa'l's s-hri13t $et de
leer van de eindeloze hellestra3 in overeenste$$ing te /rengen ?n het
onderstaande z'llen 0e nagaan, op 0elke $anieren ze dit he//en gepro/eerd


"alijns %o..entaar

4e /ekende re3or$ator, Eohannes :alvi1n, /ese3te dat 0e de reik0i1dte van de
verlossing niet $ogen inperken Toen hi1 zi1n -o$$entaar op de /rie3 aan de
>o$einen s-hree3, 0erd hi1 getro33en door de volgende tekst6 7aar het is $et
de genadegave niet zo als $et de overtredingA 0ant, indien door de
overtreding van die ene zeer velen gestorven zi1n, veel $eer is de genade 2ods
en de gave /estaande in de genade van de ene $ens, Eez's :hrist's, voor zeer
velen overvloedig ge0orden (>o$56!5+

.it :alvi1ns -o$$entaar /li1kt, dat hi1 $et deze tekst hee3t ge0orsteld 4e
re3or$ator -on-l'deerde, dat de genade die :hrist's hee3t ver0orven een
groter deel van de $ensheid ten deel zal vallen dan de veroordeling die een
gevolg is van Ada$s $isstap ;i1 s-hree36

Als Ada$s val zo veel ver$ogen hee3t tot veler $ensen verder3, zo is de
genade 2ods veel$eer kra-htig tot veler goed en zaligheidA 0ant het is zeker,
dat :hrist's veel kra-htiger is o$ zalig te $aken, dan Ada$ o$ te
verderven
38


:alvi1n had oog voor het 3eit, dat $et de kra-ht van de verlossing de eer van de
Verlosser is ge$oeid To-h -on-l'deerde :alvi1n 'it vs!5 niet, dat alle $ensen
'iteindeli1k /eho'den z'llen 0orden ;i1 ga3 daarvoor de volgende reden aan6

9$ de ellendige er3enis der zonde te he//en, is het genoeg $ens te zi1n,
0ant zi1 is in het vlees en /loed, $aar o$ de re-htvaardigheid van :hrist's te

38
.itlegging op den Bend/rie3 van Fa'l's aan de >o$einen, 2o'driaan !%"%, pag!!8



!3=
genieten, zo is het nodig geloo3 te he//en, 0ant door het geloo3 verkri1gt $en
de ge$eens-hap daarvan
3"


7et andere 0oorden6 de <i1/el stelt een /e0'st geloo3 tot voor0aarde o$ in
de door :hrist's /e0erkte verzoening te k'nnen delen Volgens :alvi1n
/edoelde Fa'l's $et alle $ensen (vs!5+6 allen, die het genoe$de lot ten
deel zal vallen 4oor Ada$ ko$t het voor allen die verloren gaan tot
veroordeling, door :hrist's voor alle verlosten tot re-htvaardiging ten leven
7et het gestorven zi1n (vs!5+ d'idde Fa'l's volgens :alvi1n op de
geesteli1ke dood (het ge$is aan -onta-t van de nat''rli1ke $ens $et 2od+ en
niet op de 3Msieke dood

We zo'den :alvi1ns -o$$entaar als volgt k'nnen para3raseren6 9$ in 2ods
oordeel vri1gesproken te k'nnen 0orden, $oet een $ens in de Boon van 2od
geloven (zie /v Eoh36!5D!5, >o$!6!8D!", 362!D28 en 56!+ 4e ervaring leert
dat niet iedereen tot geloo3 ko$t 4's 0ordt ook niet ieder $ens
gere-htvaardigd 4oor Ada$ ko$t het voor allen die verloren gaan tot
veroordeling, door :hrist's voor allen die /eho'den 0orden tot
re-htvaardiging ten leven :hrist's is e-hter veel kra-htiger o$ zalig te $aken
dan Ada$ 0as o$ te verderven )r z'llen $eer $ensen door :hrist's
/eho'den 0orden dan er door Ada$ verloren z'llen gaan )n de ri1kdo$ die
de verlosten z'llen ontvangen is groter dan de ri1kdo$ die Ada$ k0i1traakte
door zi1n val

4e z0akheid van :alvi1ns /etoog /li1kt, 0anneer hi1 op$erkt6 9$ de ellendige
er3enis der zonde te he//en, is het genoeg $ens te zi1n $aar o$ de
re-htvaardiging van :hrist's te genieten, zo is het nodig geloo3 te he//en 4e
nat''rli1ke a3sta$$ing van Ada$ is genoeg, ald's :alvi1n, o$ een zondaar te
zi1n, $aar o$ een re-htvaardige te 0orden $oet 1e niet alleen van Ada$
a3sta$$en, $aar ook nog eens in :hrist's gaan geloven Alle $ensen
sta$$en van Ada$ a3, $aar niet alle $ensen ko$en tot geloo3 .iteindeli1k
ko$t het er in de visie van :alvi1n to-h op neer, dat de gevolgen van Ada$s val
zi-h tot een groter aantal $ensen 'itstrekken dan de gevolgen van :hrist'sO
gehoorzaa$heid 9$dat hi1 die s-hi1n 0il ver$i1den, zegt hi1 dat alle $ensen

3"
A0, pag!!5



!3!
in vs!5 /etekent6 allen, die het genoe$de lot ten deel valt ?n vs!5a zo' het
/etekenen allen die verloren gaan en in vs!5/ allen die /eho'den 0orden
9$ de eer van :hrist's te redden /e0eert hi1, dat de t0eede groep groter is
dan de eerste en dat de ri1kdo$ die de t0eede groep ontvangt r'i$s-hoots
op0eegt tegen het verlies dat de eersten he//en geleden

;et is triest o$ te $oeten vaststellen dat de re3or$ator het /etoog van Fa'l's
ge0eld aandoet Want als de nat''rli1ke a3sta$$ing van Ada$, die alle
$ensen /ezitten, voldoende is o$ een zondaar te zi1n, dan /etekent alle
$ensen in vs!5a de hele $ensheid )n als in de prakti1k sle-hts een deel van
de $ensheid gaat geloven en gere-htvaardigd 0ordt, dan /etekent alle
$ensen in vs!5/ een sele-t gezels-hap, d0z niet allen 4an zo' Fa'l's
zi-hzel3 tegenspreken, en dezel3de 'itdr'kking /innen @@n zin in totaal
vers-hillende /etekenissen ge/r'iken

4at alle $ensen in vs!5a alle verdoe$den en in vs!5/ alle verlosten
/etekent kan even$in 0aar zi1n Alle $ensen 'it vs!5a zo' volgens deze
visie een totaal andere groep zi1n dan alle $ensen 'it vs!5/ Fa'l's zo' dan
he//en gezegd6 4erhalve, geli1k het voor alle verdoe$den tot veroordeling
ko$t, zo ko$t het ook voor alle verlosten tot re-htvaardiging ten leven 4at
het voor alle verdoe$den tot veroordeling ko$t, en voor alle verlosten tot
re-htvaardiging, is een open de'r ;et is vanzel3sprekend BoOn 'itspraak is
nietszeggend Van de apostolis-he prediking /li13t /i1 deze opvatting niets over


8et latere %alinis.e

<i1 een leerling van :alvi1n he/ ik een andere 'itleg van >o$56!5 aangetro33en
4eze persoon s-hri13t6

?n >o$einen 5 he//en de verzen !D!! 'itsl'itend /etrekking op de
'itverkorenen

Fa'l's s-hri13t daar6 Wi1 dan, gere-htvaardigd 'it het geloo3, he//en vrede
$et 2od ;i1 ri-ht zi-h tot $ensen die geloven, in de genade staan, op de
heerli1kheid 2ods hopen en roe$en in de verdr'kkingen 7ensen die eens



!32
zondaren 0aren $aar thans door het /loed van :hrist's gere-htvaardigd zi1n
Verlosten die de verzoening ontvangen he//en 4e s-hri1ver vervolgt6

?k -on-l'deer dat de hoorders tot 0ie Fa'l's zi-h in de verzen !D!! ri-ht,
gelovigen zi1n &aten 0e n' eens naar het laatste vers van het hoo3dst'k
ki1ken

?n dat vers staat, dat de genade zo' heersen door re-htvaardigheid ten
ee'0igen leven door Eez's :hrist's, onze ;ere 4e s-hri1ver /esl'it6

Fa'l's spreekt nog steeds tot $ensen, die Eez's als ;ere he//en 4e genade
heerst alleen $aar in de 'itverkorenen

Vervolgens /etoogt hi1, dat de 'itdr'kkingen alle $ensen en de velen
/etrekking he//en op de 'itverkorenen en niet op de hele $ensheid ;i1 zegt6

;et ko$t $i1 voor dat de ter$en UvelenO en UallenO in dit <i1/elgedeelte
-onseL'ent op @@n en dezel3de groep $ensen /etrekking he//en6 'itverkoren
$annen en vro'0en vNNr en nZ h'n /ekering
35


7et andere 0oorden6 door Ada$ k0a$ het voor alle 'itverkorenen tot
veroordeling, $aar door :hrist's ko$t het ook voor alle 'itverkorenen tot
re-htvaardiging ten leven 9ver het lot van de ongelovigen zo' Fa'l's in dit
hele hoo3dst'k niet spreken 4e apostel spreekt 0elis0aar over alle $ensen
$aar in de <i1/el 0ordt de ter$ allen dik0i1ls in /eperkte zin ge/r'ikt ?n
7at#62# staat, dat $en allen, die ernstig ongesteld 0aren, tot Eez's /ra-ht
7aar dat /etro3 de zieken 'it ,MriI 4e zieken 'it :hina 0aren er niet /i1 ?n
Eoh3628 staat, dat allen naar Eez's toegingen en zi-h door Bi1n dis-ipelen
lieten dopen 7aar /i1 die allen 0aren de KarizeeIn niet in/egrepen ?n
Eoh!=65 zegt Eez's6 Allen, die vNNr 7i1 geko$en zi1n, zi1n dieven en rovers,
$aar de s-hapen he//en naar hen niet gehoord ;et 0oord allen hee3t hier
d'ideli1k /etrekking op $ensen die zi-h voor de 7essias he//en 'itgegeven
4e o'dtesta$entis-he pro3eten, in-l'sie3 Eohannes de 4oper, he//en dat niet

35
Anonie$e /ro-h're getiteld 0omans 9 and 2aul:s -se o& ;All:. ,a-ra$ento, :A, z1



!33
gedaan en zi1n d's ook geen dieven en rovers ge0eest 4e s-hri1ver $erkt
op6

4aaro$ $ogen 0e niet -on-l'deren, dat het 0oord UallenO in >o$einen 56!5
/etrekking hee3t op elk individ' dat ooit hee3t gelee3d, 0ant niet iedereen zal
/eho'den 0orden ;et is zonneklaar dat niet allen gere-htvaardigd 0orden
ten leven ;et hele hoo3dst'k gaat 'itsl'itend over de 'itverkorenen
3%


4eze gevolgtrekking is een klassiek voor/eeld van een -irkelredenering 9$dat
de s-hri1ver een -alvinist is, is het volgens he$ zonneklaar dat niet allen
gere-htvaardigd 0orden ten leven ;oe0el de apostel in vs!5 0el degeli1k
op$erkt, dat het door @@n daad van gere-htigheid voor alle $ensen tot
re-htvaardiging ten leven ko$t en er in het 2rieks ook e-ht alle $ensen
staat, $eent de s-hri1ver dat dit nat''rli1k niet de /edoeling kan zi1n Fa'l's
hee3t n' 0el gezegd alle $ensen, $aar dat 0as een /eet1e onvoorzi-htig van
he$ ;i1 had eigenli1k $oeten s-hri1ven6 alle 'itverkorenen 4an zo' hi1 geen
$isverstand he//en ge0ekt Ald's de s-hri1ver

9ok dit /etoog doet de <i1/eltekst ge0eld aan 4e parallel t'ssen Ada$ en
:hrist's, die Fa'l's in >o$5 trekt, loopt $ank 0anneer alle $ensen alle
'itverkorenen zo' /etekenen Want Ada$ 0as niet alleen de sta$vader van
de 'itverkorenen )n niet alleen de 'itverkorenen 0erden door he$ tot
zondaars gesteld Alle a3sta$$elingen van Ada$, zo0el de 'itverkoren
ge$eenteleden als de rest van de $ensheid, zi1n vana3 h'n ge/oorte zondaren
4oor Ada$ k0a$ de zonde de 0ereld /innen (vs!2+, niet de kerkQ Bonde en
dood tro33en gelovigen net zo goed als ongelovigen (vs!2+ Als Fa'l's in
ver/and $et Ada$s val alle $ensen zegt, dan /edoelt hi1 0erkeli1k al
Ada$s a3sta$$elingen, d0z elk $enseli1k individ' dat sinds de zondeval op
aarde hee3t gelee3d ?n vers !5 kan hi1 on$ogeli1k iets anders /edoelen


5angelis%h %o..entaar

)vangelis-hen /enaderen >o$5 op een andere $anier dan -alvinisten )en
s-hri1ver die tot deze kring /ehoort $erkt over >o$56!5 het volgende op6

3%
A0, ,a-ra$ento, :A, z1



!3#

;ier is van de $ogeli1kheid en niet van de -on-retisering van de redding van
alle $ensen sprake 7en $ag Ghet volgendeH na$eli1k niet over het hoo3d
zien Ada$iet /en ik a'to$atis-h sinds $i1n ge/oorte6 sinds Ada$s eerste
ongehoorzaa$heid heerst de zonde en daar$ee de dood over alle $ensen
(vs!2 en !"+ 4aarentegen /en ik niet a'to$atis-h een -hristen en ik 0ord het
ook niet a'to$atis-h door de gere-htigheid van Eez's Tot het -hristenD
0orden /ehoort het aanne$en van de gere-htigheid, zoals vs!" ons d'ideli1k
$aakt 4at GversH 0erkt als een /eperkende verklaring en toont aan, 0ie van
die UallenO n' in de prakti1k de genade van Eez's ervaart
#=


We zo'den de visie van deze s-hri1ver als volgt k'nnen sa$envatten6 Wanneer
Fa'l's in vs!2, !" en !5a de gevolgen van Ada$s val /es-hri13t, dRn $ogen 0e
de 'itdr'kking Ualle $ensenO letterli1k ne$en Alle $ensen zi1n vana3 h'n
ge/oorte zondig en ster3eli1k 7aar als de apostel in vs !5, !" en !5/ de
gevolgen van :hrist'sO kr'isdood /es-hri13t, dan $ogen 0e de 'itdr'kking Ualle
$ensenO niet letterli1k ne$en 4e gere-htigheid die :hrist's hee3t ver0orven
0ordt 0el aan alle $ensen RRnge/oden Voor iedereen is er een de'r geopend
0aardoor hi1 o3 zi1 /eho'den kan 0orden 7aar niet alle $ensen $aken van
die $ogeli1kheid ge/r'ik )r zi1n $ensen, die de gere-htigheid van :hrist's niet
aanne$en ,o$$igen zi1n zo verstandig o$ naar het evangelie te l'isteren 4e
redding 0ordt voor hen ge-on-retiseerd 7aar anderen zi1n zo do$ o$
2ods aan/od van genade a3 te slaan Bi1 0orden niet gered ;et heil 0ordt
sle-hts 0erkeli1kheid voor gelovigen

;oe0el een grote groep -hristenen er net zo over denkt als de s-hri1ver,
k'nnen zi1 zi-h niet op Fa'l's /eroepen Want de apostel $aakt geen
onders-heid t'ssen $ensen van goede 0il en on0illigen, die zo do$ zi1n o$
het aan/od van genade a3 te slaan 4e apostel kent $aar @@n soort $ensen6
vi1anden, goddelozen, Ada$skinderen die dood zi1n in zonden en $isdaden
4at so$$ige van die goddelozen /eho'den 0orden, is alleen $aar aan 2ods
al$a-ht en onverdiende goedheid te danken Niet aan de goede 0il van de
persoon in k0estie Als het dRRrop zo' aanko$en, dan zo' geen $ens 0orden
gered Volgens Fa'l's is nie$and van nat're /ereid o$ naar 2od te l'isteren
o3 aan het evangelie gehoor te geven Eoden en 2rieken Gd0z heidenenH

#=
A,M$ank, Worden alle $ensen geredJ Us 2ravenhage !%5%, pag%D!=



!35
zi1n allen onder de zonde (>o$36%+ Nie$and is re-htvaardig, ook niet @@n,
er is nie$and, die verstandig is, nie$and die 2od zoektA allen zi1n zi1
a3ge0eken, teza$en zi1n zi1 onn't ge0ordenA er is nie$and, die doet 0at goed
is, zel3s niet @@n (>o$36!!D!2+ ;et Nederlands <i1/elgenoots-hap hee3t in
vs!! ten onre-hte het 0oord ernstig ingevoegd Volgens de grondtekst
zoekt nie$and 2od, niet ernstig en ook niet spelender0i1s ,o$$ige $ensen
0orden volgelingen van Eez's, niet o$dat zi1 2od zoeken $aar o$dat de
Vader hen trekt (Eoh86##+ ;et initiatie3 gaat nooit van de $enseli1ke parti1 'it
Beker, geloo3 in de 7essias is vereist o$ te k'nnen ontsnappen aan de
ko$ende toorn (>o$56%, ! Thess!6!=, 56%+ 7aar dat geloo3 is niet 'it onszel3A
het is 2ods gave ()3e265D!=+ 9ns /eho'd is niet het gevolg van een $enseli1ke
ke'ze o3 prestatie (>o$3625, 2 Ti$!6%, Tit365+ 4aaro$ kan ook nie$and
roe$en (! Kor!628D3!, )3e26%+ ;et onders-heid t'ssen 0illige en on0illige
$ensen /estaat volgens de /i1/els-hri1vers niet )r zi1n gelovigen en
ongelovigen, verlosten en verlorenen 7aar nie$and ging 'it zi-hzel3 naar 2od
op zoek

4e opvatting, dat vers !" een /eperkende verklaring zo' zi1n, is on1'ist ?n
>o$56!2D2! toont Fa'l's i$$ers aan, dat de genadegave in :hrist's
overvloediger is dan de veroordeling in Ada$ Wie er van 'itgaat dat Ada$
voor alle $ensen veroordeling hee3t ge/ra-ht, $aar :hrist's alleen voor de
gelovigen /eho'd, kan niet verklaren 0aaro$ Fa'l's s-hri13t dat de genade
van 2od veel $eer overvloedig is ge0eest (vs!5+ <ovendien zo' Fa'l's dan,
zoals 0e reeds he//en opge$erkt, de 'itdr'kking alle $ensen /innen @@n
zin in vers-hillende /etekenissen ge/r'iken ?n vs!5a zo' het de hele
$ensheid /etekenen, $aar in vs!5/ alle gelovigen, d0z een /eperkte
groep 4e apostel zegt niet, dat door de ene daad van gere-htigheid alle
$ensen /eho'den kunnen 0orden, $aar dat het voor alle $ensen tot
re-htvaardiging ten leven ko$t en dat de velen re-htvaardigen worden
Fa'l's spreekt niet over een $ogeli1kheid, $aar over een 0erkeli1kheid D al
zien 0e die 0erkeli1kheid nog niet We $ogen niet aan zi1n 0oorden gaan
tornen Want de eer van onze Verlosser is daar$ee ge$oeid

4e s-hri1ver van het evangelis-he -o$$entaar $erkt op6




!38
Welis0aar ziet het er zo 'it, also3 Fa'l's hier de redding van allen zo'
onder0i1zen ?n 0erkeli1kheid spreekt hi1 op z'lke plaatsen als in vers !5
UongedektO
#!


?n 3eite zegt de s-hri1ver6 Fa'l's dr'kt zi-h in vers !5 een /eet1e slordig 'it
)lders noe$t hi1 de /eperkende voor0aarden van geloo3 en gehoorzaa$heid
)igenli1k had hi1 dat in vers !5 ook $oeten doen 7aar 1a, hi1 ging ervan 'it dat
zi1n lezers die /eperkende voor0aarden nog 0el in h'n hoo3d zo'den he//en
4oor zi-h zo 'it te dr'kken verhe3t de s-hri1ver zi-h /oven een apostel van
:hrist's die 0erd geVnspireerd door 2ods 2eest Fa'l'sO /rieven /ehoren tot
de heilige ,-hri3ten )r $ag niets aan 0orden toegevoegd o3 van a3 0orden
gedaan Van ,-hri3tkritiek horen 2ods kinderen zi-h te ontho'den 4e
opvatting, dat Fa'l's ongedekt zo' k'nnen s-hri1ven, $oet $et kle$
0orden a3ge0ezen


5en eangelis%he ariant

)en hoogleraar die a3ko$stig is 'it de Vergadering van 2elovigen s-hree3 over
>o$einen 56

?n vs!5 gaat het o$ het aanbod van genadeA 0e lezen daar over Ualle
$ensenO, en Fa'l's ge/r'ikt het voorzetsel UtotO6 Uhet GstrektH door @@n
gere-htigheid tot alle $ensen tot GdeH re-htvaardiging van GhetH levenO
(Telosvert+, d0z alle $ensen k'nnen van de door :hrist's /e0erkte
gere-htigheid pro3iterenA de gevolgen van Bi1n 0erk strekken zi-h 'it tot alle
$ensen ?n vs!% daarentegen gaat het niet o$ het aan/od, $aar o$ de
3eiteli1ke aan%aarding van de genadeA het gaat er o$ hen die daad0erkeli1k
Utot re-htvaardigen gesteld 0ordenO 7aar hier is dan ook geen sprake van Ualle
$ensenO $aar van Ude velenO Beker, deze 'itdr'kking zo' ook alle $ensen
k'nnen o$vatten D in vs!%a is dit inderdaad d'ideli1k het gevalQ D $aar dit
hoe3t niet, integendeel, daarvoor is het vers-hil dat Fa'l's hier t'ssen Ualle
$ensenO en Ude velenO $aakt, te tre33end ?n vs!5 /edoelt hi1 t0ee$aal de
h@le $ensheidA $aar in vs!% plaatst hi1 als het 0are t0ee 3a$ilies tegenover

#!
A0, pag!=



!3"
elkaar6 Ude velenO die ressorteren onder de eerste Ada$ en Ude velenO die
ressorteren onder de laatste Ada$
#2


We zo'den zi1n geda-htengang als volgt k'nnen sa$envatten6 Als Fa'l's het
in >o$5 hee3t over alle $ensen, dan /edoelt hi1 de hele $ensheid 7aar als
hi1 spreekt over de velen, dan d'idt hi1 daar$ee de groep $ensen aan die
$et een /epaalde sta$vader is ver/onden 4e 3a$ilie van :hrist's is kleiner
dan de 3a$ilie van Ada$ :hrist'sO o33er 0as groot genoeg o$ voor de zonde
van alle $ensen te /etalen en dat o33er 0ordt aan iedereen aange/oden 7aar
in de prakti1k aanvaarden alleen de gelovigen het, en alleen zi1 0orden
/eho'den Tot zover dit -o$$entaar

Fa'l's spreekt inderdaad over de velen o$ het -ontrast aan te geven
$et de ene die voor hen veroordeling dan 0el re-htvaardiging hee3t /e0erkt
4e /e0ering van de s-hri1ver, dat de 3a$ilie van :hrist's kleiner zo' zi1n dan
die van Ada$, is e-hter ons-hri3t''rli1k Ti1dens de h'idige /oze ee'0 is het
aantal $ensen dat :hrist's volgt /eslist geringer dan het aantal nako$elingen
van Ada$ 7aar dat zal niet alti1d zo /li1ven ?n de /edeling van de volheid der
ti1den zal al 0at in de he$elen en op de aarde is onder @@n hoo3d 0orden
sa$enge/ra-ht, in :hrist's ()3e!6!=+ .iteindeli1k zal de 3a$ilie van :hrist's
even groot zi1n als die van Ada$

;et denk/eeld van de t0ee 3a$ilies $et een vers-hillende o$vang hee3t de
s-hri1ver aan de kerkvader A'g'stin's ontleend 7aar dat denk/eeld is $et
Fa'l'sO 0oorden in stri1d Want volgens de apostel is de genadegave door
Eez's :hrist's overvloediger dan de veroordeling die Ada$s overtreding hee3t
te0eegge/ra-ht (>o$56!5+ en de 'iteindeli1ke reik0i1dte van de verlossing is
on/eperkt (zie /v >o$56!%D22, )3e!6!= en Kol!6!5D23+ We doen de ;eiland
oneer aan als 0e /e0eren dat ;i1 sle-hts een deel van de $ensheid zal redden
Fa'l's ge/r'ikt de 'itdr'kkingen alle $ensen en de velen a30isselend
9ver Ada$ s-hri13t hi16 Bo is ook de dood tot alle $ensen doorgegaan ?ndien
door de overtreding van die ene de velen gestorven zi1n geli1k het door @@n
daad van overtreding voor alle $ensen tot veroordeling geko$en is geli1k
door de ongehoorzaa$heid van @@n $ens de velen zondaren ge0orden zi1n

#2
9'0eneel, WE Alverzoening6 /esproken en 0eerlegd Vaassen !%%5, pag33D3#



!35
(vs!2,!5,!5,!%+ Waar het Ada$ /etre3t, zal nie$and /estri1den, dat de
apostel $et alle $ensen en $et de velen de hele $ensheid hee3t /edoeld
7aar als Fa'l's vervolgens tav :hrist's zegt6 Veel $eer is de genade 2ods
en de gave, /estaande in de genade van de ene $ens, Eez's :hrist's, voor de
velen overvloedig ge0orden zN ko$t het ook door @@n daad van
gere-htigheid voor alle $ensen tot re-htvaardiging ten leven zo z'llen ook
door de gehoorzaa$heid van @@n de velen re-htvaardigen 0orden
(vs!5,!5,!%+, dRn zegt de s-hri1ver in navolging van A'g'stin's6 velen is niet
hetzel3de als allen 4e ene daad van gere-htigheid strekt in theorie 0el
tot allen, $aar in de prakti1k 0orden sle-hts velen re-htvaardigen

4it arg'$ent de'gt niet ?n de grondtekst ont/reekt het
0erk0oord strekken )r staat6 zN ook door @@n daad van gere-htigheid voor
alle $ensen tot re-htvaardiging ten leven We ver$inken de tekst door het
0oord strekken in te v'llen Want dan zo' hi1 l'iden6 Boals het door @@n
overtreding tot alle $ensen tot veroordeling strekt, zo ook strekt het door @@n
gere-htigheid tot alle $ensen tot de re-htvaardiging ten leven Ada$s
overtreding strekte voor zi1n nako$elingen niet sle-hts in theorie tot
veroordeling D die /ra-ht 0erkeli1k veroordeling over henQ 4e dood hee3t over
alle $ensen geheerst (vglvs!2,!#,!5,!"+ Nie$and kan zi-h aan zi1n $a-ht
onttrekken Bo zal ook geen enkel $ens zi-h /li1vend aan de door :hrist's
/e0erkte verlossing k'nnen onttrekken 4e dood zal 'iteindeli1k te niet
0orden gedaan Eez's is niet sle-hts in theorie de ;eiland der 0ereld, $aar
$etterdaad

?ndien 2od een o33er had ge/ra-ht dat voor allen tot re-htvaardiging strekte
$aar in de prakti1k sle-hts aan een kleine $inderheid ten goede k0a$, dan
had de ,-hepper over/odig 0erk gedaan )n indien 2od een aan/od van
genade deed dat in vele gevallen kra-hteloos /lee3 zo' de 0il van het s-hepsel
sterker zi1n dan de 0il van diens 7aker 2el'kkig is de 0il van het s-hepsel in
geen enkel opzi-ht /eslissend, 0ant dan zo' geen $ens 0orden /eho'den
(7at!%628+

4e s-hri1ver $erkt op, dat de alverzoeningsleer vs!5 en vs!% in 3eite pre-ies
hetzel3de laat zeggen 7aar dat is niet 1'ist Vers !5 leert dat zoals de hele
$ensheid van0ege @@n overtreding aan zonde en dood is onder0orpen zi1



!3%
van0ege @@n daad van gere-htigheid ook 'it de greep van deze $a-hten is
/evri1d Vers !% /es-hri13t het lot van elk $enseli1k individ' Boals elk individ'
van0ege Ada$s val als zondaar ter 0ereld k0a$, zo zal elk individ' van0ege
:hrist'sO o33er ook eens een re-htvaardige 0orden Vers !5 /etre3t het
vol/ra-hte 0erk van :hrist's, vers !% een pro-es dat nog lang niet is voltooid


5en ba(tistis%he erklaring

?n een negentiendeDee'0s ti1ds-hri3t he/ ik een ingenie'ze verklaring van
>o$56!5 aangetro33en 4e s-hri13ster $erkt op, dat door Ada$s val de positie
van de $ens in t0ee vers-hillende 0erelden is aangetast ?n de geesteli1ke
0ereld verloor hi1 de vrede $et 2od en de $ogeli1kheid o$ re-htstreeks
-onta-t $et zi1n ,-hepper te he//en ?n de sto33eli1ke 0ereld 0erd hi1 in plaats
van koning slaa36 onder0orpen aan a3takeling, ziekte, ra$pspoed, $oeite en
dood

Volgens de s-hri13ster hee3t de re-htvaardiging ten leven 'it >o$56!5
/etrekking op het nat''rli1ke leven van Ada$s nako$elingen en niet op h'n
geesteli1k leven Be $erkt op6

Van0ege de zondeval zi1n Ada$s kinderen dood in zonden en $isdaden Be
/ezitten geen geesteli1k leven dat gere-htvaardigd zo' k'nnen 0orden 7aar
ze he//en nog 0el een nat''rli1k leven, 0aarvoor re-htvaardiging nodig is
#3


>e-htvaardiging ten leven is in haar ogen ongeveer hetzel3de als
de alge$ene genade 'it de gere3or$eerde dog$atiek ?ndien 2ods genade
de gevallen $ens niet te h'lp zo' zi1n geko$en, ald's de s-hri13ster, dan zo'
de $ensheid spoedig aan onderlinge ge0elddadigheid o3 aan nat''rra$pen
ten onder zi1n gegaan Alle 0eldaden die 2od ged'rende de ges-hiedenis de
$ensheid hee3t /e0ezen, 0aren ge3'ndeerd op het o33er van Eez's Als 2od de
zonde alti1d dire-t had /estra3t, dan 0as geen $ens in leven ge/leven 7aar
2od hee3t de $ens nog een /eperkte ti1d van leven geg'nd 4oor @@n daad
van ongehoorzaa$heid /ra-ht Ada$ veroordeling over de $ensheid, en door

#3
Fhillips, >A *6 %iews on 0om.%.<=. &etter p'/lished in The 2ospel 7essenger
(4evoted to the Fri$itive <aptist :a'se, <'tler, 2A+, E'lM iss'e, !558



!#=
@@n daad van gere-htigheid hee3t :hrist's voor alle $ensen een genade
ver0orven, die veel overvloediger is Want van0ege :hrist'sO o33er ziet 2od
ontel/are overtredingen door de vingers (vs!8+

4at 2ods genadegave tot alle $ensen is geko$en (vs!5D!%+ hee3t volgens de
s-hri13ster /etrekking op de re-htvaardiging van een reeds /estaand leven,
niet o$ het ges-henk van een nie'0 leven )e'0ig leven is een /i1zondere
genade van 2od die alleen de 'itverkorenen ten deel valt 4at leven 0erd
nooit door de zonde aangetast en had d's ook geen re-htvaardiging nodig ?n
>o$5 gaat het o$ de re-htvaardiging van ons nat''rli1ke /estaan 4ankzi1
2ods onverdiende goedheid k'nnen alle $ensen nog ti1deli1ke zegeningen
genieten Boals het genot van een levenspartner, van nagesla-ht, van voedsel,
kleding en onderdak, van een /etrekkeli1ke gezondheid, van re-htvaardige
0etten in de sa$enleving, en van nat''rli1ke 2odskennis 9ndanks onze
overtredingen s-henkt 2od ons dit alles nog steeds ;et is een genadegave op
grond van het o33er van :hrist's
##


4e alge$ene genade die 2od aan alle $ensen /e0i1st 0as volgens de
s-hri13ster noodzakeli1k o$ de 2e$eente te k'nnen vor$en 2od laat de
0ereld alleen $aar voort/estaan o$ de 2e$eente zonder vlek o3 ri$pel aan
Bi1n Boon te k'nnen aan/ieden &eden van het li-haa$ van :hrist's 0erden
vNNr de grondlegging der 0ereld al hiertoe /este$d

Volgens de s-hri13ster is Eez's de ;eiland van alle $ensen door hen aardse
zegeningen te vers-ha33en, $aar vooral de ;eiland van de gelovigen aangezien
;i1 h'n ee'0ig leven gee3t (! Ti$#6!=+ Aan het kr'is hee3t Eez's de 0ereld
geko-ht, $aar de 2e$eente verlost Ald's haar /etoog

4e a'te'r /etrekt de 'itdr'kkingen alle $ensen en de velen -onseL'ent
op de hele $ensheid 7aar is het 0erkeli1k 0aar, dat de apostel
$et re-htvaardiging ten leven sle-hts het ges-henk van een /eperkt,
vergankeli1k leven hee3t /edoeldJ


##
?/id Van0ege het /reedsprakige negentiendeDee'0se taalge/r'ik van de s-hri13ster
is haar arg'$entatie hier in eigenti1ds Nederlands 0eergegeven



!#!
Fa'l's s-hree3 aan zi1n leerling Ti$otheTs, dat -hristenen voor alle $ensen
$oeten /idden, zel3s voor de koningen en hooggeplaatsten ;i1 liet daarop
volgen6

4it is goed en aangenaa$ voor 2od, onze ;eiland, die 0il, dat alle $ensen
/eho'den 0orden en tot erkentenis der 0aarheid ko$en Want er is @@n 2od
en ook @@n 7iddelaar t'ssen 2od en $ensen, de $ens :hrist's Eez's, die Bi-h
gegeven hee3t tot een lospri1s voor allenA en daarvan 0ordt get'igd te 1'ister
ti1d (! Ti$26!D8+

Alle $ensen /etekent in dit vers e-ht iedereen, 0ant de heidense overheid is
er/i1 in/egrepen ;et gaat 1'ist o$ $ensen die nog niet tot erkentenis der
0aarheid zi1n geko$enQ Voor die allen hee3t :hrist's Eez's zi-h gegeven tot
een lospri1s 2od 0il niet dat ze in onveranderde toestand nog een ti1d1e in
leven /li1ven, $aar dat ze 0orden /eho'den en ;e$ als h'n ,-hepper en
Verlosser gaan erkennen

Volgens de <i1/els-hri1vers is de toeko$stige verheerli1king van de
'itverkoren zonen 2ods nog $aar een /egin Volgens Eako/'s is de
ge$eente sle-hts een eersteling van 2ods s-hepselen (Eak!6!5+ )n volgens
Fa'l's 0a-ht de s-hepping $et reikhalzend verlangen op het open/aar
0orden van de zonen 2ods (>o$56!%+ Want 0anneer die verheerli1kt zi1n,
zal de s-hepping zel3 van de dienst/aarheid aan de vergankeli1kheid /evri1d
0orden en in de vri1heid van de heerli1kheid der kinderen 2ods ko$en te
staan (>o$562!+ 4e apostel d'idt $et de s-hepping niet de planten en de
dieren0ereld aan, $aar de $ensen die niet tot de ge$eente /ehoren (vgl
7ar!86!5+ Want planten en dieren k'nnen niet nadenken over de toeko$st
en niet $et reikhalzend verlangen naar een /etere 0ereld 'itzien 7aar
$ensen k'nnen dat 0el, en ongelovigen doen dat net zo goed als gelovigen
2e$eenteleden 0orden /i1 de ko$st van :hrist's verheerli1kt en $et ;e$
geopen/aard (Kol36#+, opdat 2od in de toeko$ende ee'0en de
over0eldigende ri1kdo$ van Bi1n genade zo' tonen ()3e26"+ 4e verheerli1kte
ge$eente zal een toon/eeld zi1n van de ri1kdo$ van 2ods genade .iteraard
z'llen alleen $ensen en engelen dat toon/eeld k'nnen 0aarderen >edeloze
s-hepselen he//en er geen oog voor 2ods heil zal niet tot de 2e$eente
/eperkt /li1ven, 0ant 'iteindeli1k z'llen allen onder het hoo3d, :hrist's,



!#2
0orden sa$engevat ()3e!6!!+ 4e inza$eling van de eerstelingen zal na enige
ti1d gevolgd 0orden door de hele oogst (Eak!6!5, vgl >o$!!6!8+

Bo' Fa'l's $et re-htvaardiging ten leven (vs!5+ 0erkeli1k een ti1deli1ke
voortzetting van ons aardse /estaan he//en /edoeldJ 4an ontstaat het
volgende /eeld

Aan het ho3 van een oosters vorst pleegde een a$/tenaar een ernstig $isdri13
BN ernstig 0as dat $isdri13, dat de doodstra3 erop stond Toen het /e0i1s van
s-h'ld een$aal geleverd 0as, hadden de /etrokkene en zi1n gezin on$iddelli1k
tere-htgesteld $oeten 0orden 7aar er trad een $iddelaar t'ssen/eide 4e
zoon van de koning /leek /ereid o$ ten /ehoeve van $isdadiger een
/orgto-ht te /etalen ;et gezin van de a$/tenaar 0erd in vri1heid gesteld en
$o-ht nog een poos1e in leven /li1ven 4e e*e-'tie 0erd enige 1aren 'itgesteld
Fas tien 1aar later 0erd de 3a$ilie van0ege het vergri1p van haar sta$vader
alsnog onthoo3d

Volgens The 2ospel 7essenger is deze geli1kenis een goede parallel van
de re-htvaardiging ten leven 'it >o$einen 5 4enkt ', dat Fa'l's het
0erkeli1k zo hee3t /edoeldJ Bo' de apostel dan he//en k'nnen s-hri1ven, dat
de genade v@@l overvloediger 0as dan de veroordelingJ (vs!5+ ?k $een van
niet


"on%lusie

We vatten sa$en6

! 4e alle $ensen tot 0ie zonde en dood is doorgegaan (vs!2+ zi1n
dezel3de alle $ensen voor 0ie het door de overtreding van Ada$ tot
veroordeling is geko$en (vs!5+ en ook dezel3de alle $ensen voor 0ie het
door de ene daad van gere-htigheid tot re-htvaardiging ten leven ko$t (vs!5+

2 ?n >o$5 ge/r'ikt Fa'l's de 'itdr'kkingen de velen en alle $ensen als
sMnonie$en (vergeli1k /i1voor/eeld de verzen !2 en !5, o3 !5 en !%+ 4e
oorspronkeli1ke tekst spreekt niet over zeer velen, $aar over de
velen Beer velen zo' ondanks het 3eit dat het een groot aantal /etre3t, een



!#3
kleinere groep k'nnen zi1n dan alle $ensen 7et de velen 0orden e-hter
de vele nako$elingen van de ene sta$vader /edoeld Velen is in >o$einen
5 geen /eperking ten opzi-hte van allen

3 Fa'l's spreekt niet alleen over de 'itverkorenen ;i1 zegt dat zonde en dood
door @@n $ens de 0ereld zi1n /innengeko$en (vs!2,!3+ en dat alle
$ensen van0ege Ada$s val aan die vi1andige $a-hten 0erden onder0orpen
(vs!2,!#,!",2!+ 9ok vNNrdat 2od een 0et had gegeven en er tegen die 0et
0erd gezondigd, 0aren alle $ensen al stervelingen en heerste de dood al over
het $ensdo$ 7aar door :hrist's z'llen alle $ensen tot re-htvaardigen
0orden gesteld (grondtekst van vs!%+ 4at kan gezien het tekstver/and
alleen $aar /etekenen dat zi1 eens 'it de greep van zonde en dood z'llen
0orden /evri1d en z'llen 0orden zoals 2od hen hee3t /edoeld

# Fa'l's zegt niet, dat alle $ensen op dezel3de $anier he//en gezondigd als
Ada$ o3 dat alle $ensen in Ada$ gezondigd he//en 4e apostel $aakt
onders-heid t'ssen Ada$ en diens nako$elingen 4e a3sta$$elingen he//en
niet gezondigd door te overtreden als h'n sta$vader (vs!#+ Ada$ 0as een
/eeld van de Ko$ende (vs!#+ Ada$ k0a$ niet als zondaar ter 0ereld, in
tegenstelling tot zi1n nako$elingen 4e $isstap die hi1 deed /epaalde het lot
van de hele $ensheid

5 9ok Eez's 0as in tegenstelling tot alle overige $ensen geen zondaar ;i1
0erd ver0ekt door de ;eilige 2eest en ;i1 0as zonder zonde 7et @@n daad
van gere-htigheid C zi1n gehoorzaa$heid tot het 'iterste, de dood aan het
kr'is C /esliste ook ;i1 over het lot van de hele $ensheid 4ankzi1 ;e$ z'llen
alle $ensen 0orden gere-htvaardigd en het 0are leven ontvangen

8 9p de vraag, 0anneer alle $ensen tot re-htvaardigen 0orden gesteld, gee3t
>o$5 geen ant0oord Voor een ant0oord op die vraag $oet $en nagaan 0at
de <i1/el over opstanding leert

" Aangezien so$$ige $ensen in het ee'0ige v''r (7at562%D3=, !36#=D#2,
#%D5=A !565D%, 256#!+ o3 de poel des v''rs (9pen/2=6!5, 2!65+ tere-ht z'llen
ko$en, een toestand die de <i1/el aand'idt als de t0eede dood, kan die
toestand niet h'n de3initieve eind/este$$ing zi1n :hrist's Eez's doet de



!##
dood te niet (2 Ti$!6!=+, als laatste vi1and (! Korinthe !5628+ 4at grote
einddoel zal pas 0orden /ereikt na verloop van t0ee toeko$stige ee'0en
(2r aioonen+, de ee'0 van het d'izend1arig vrederi1k en de ee'0 van de
nie'0e he$el en de nie'0e aarde (vgl 9pen/2!6#+ Fas 0anneer de dood te
niet is gedaan, zi1n allen tot re-htvaardigen gesteld


P P P P P P P



!#5
*eend.aking

Want, de0i1l
de dood er is
door @@n $ens,
is ook
de opstanding der doden
door @@n $ens
Want, evenals
in Ada$
allen sterven,
zo z'llen ook
in :hrist's
allen levend ge$aakt 0orden (! Kor!562!D22+

9ver de parallel t'ssen Ada$ en :hrist's spreekt Fa'l's niet alleen in zi1n /rie3
aan de >o$einen, $aar ook in zi1n eerste /rie3 aan de KorinthiIrs ?n de
>o$einen/rie3 laat hi1 zien dat de hele $ensheid ten gevolge van de $isstap
van haar sta$vader 0elis0aar zondig en ster3eli1k ge0orden is, $aar dat het
door :hrist's voor diezel3de $ensheid zal ko$en tot re-htvaardiging ten
leven ?n de Korinthe/rie3 plaatst hi1 de dood, die via Ada$ tot alle $ensen is
geko$en, tegenover de levend$aking in en door :hrist's
4e tekst /oven dit hoo3dst'k is opnie'0 inspringend a3gedr'kt Bo zien 0e in
@@n oogopslag, dat dood staat tegenover opstanding der doden, sterven
tegenover levend ge$aakt 0orden en dat @@n $ens, Ada$ staat
tegenover @@n $ens, :hrist's
Net als in >o$einen 5 $aakt Fa'l's geen enkel onders-heid t'ssen de
reik0i1dte van de gevolgen van Ada$s val, en de reik0i1dte van de gevolgen
van :hrist'sO gehoorzaa$heid Van0ege Ada$s val zi1n alle $ensen
stervelingen ge0orden Van0ege :hrist'sO gehoorzaa$heid z'llen diezel3de
allen eens 0orden levend ge$aakt



!#8
Theologen he//en ged'rende de a3gelopen vi13tienhonderd 1aar /e0eerd, dat
alleen de gelovigen $aar 0orden levend ge$aaktA de rest van de $ensheid
0ordt volgens hen aan de 2odverlatenheid pri1sgegeven 7aar Fa'l's li1kt in
! Kor!5622 iets anders te zeggen6 volgens he$ verlost :hrist's 'iteindeli1k Rlle
$ensen 'it de /anden van de dood ?n kerkeli1ke kring hee3t $en alti1d $oeite
gehad $et de r'i$hartigheid van de apostel en gepro/eerd o$ zi1n 0oorden
in engere zin te interpreteren


5en kerkelijke isie
)en 4'its predikant hee3t over ! Kor!5622 het volgende opge$erkt6

?n de eerste plaats ri1st de vraag, o3 hier eigenli1k 0el sprake is van alle
$ensen en niet veeleer sle-hts van alle -hristenen >eeds in het daaraan
voora3gaande deel 0endt Fa'l's zi-h tot de gelovigen, en dat geldt des te
$eer voor het vervolg Niet dat hi1 de alge$ene opstanding der doden zo'
loo-henenA $aar hier is hi1 kenneli1k sle-hts /ezig $et het onder0erp6 Udie in
:hrist's zi1n ontslapenO (! Kor!56!5+ >eeds in de verzen !2 tot en $et 3#
0ordt het allengs d'ideli1k, dat op0ekking $eer /etekent dan sle-hts een
levend $aken van het li-haa$A het gaat niet o$ een verri1zenis voor het
oordeel, $aar o$ de opstanding voor een leven in ee'0ige heerli1kheid 4at
ko$t nog d'ideli1ker aan het li-ht in de 'iteenzetting over het
opstandingsli-haa$ (vss35D3"+6 Fa'l's relateert dat aan /egrippen zoals6
onverder3eli1kheid, heerli1kheid, kra-ht, he$els, geesteli1k, onster3eli1k 4at ook
de goddelozen opstaan en 0at zi1 voor een li-haa$ z'llen kri1gen, daarover
spreekt hi1 hele$aal niet ;et is daaro$ het allereenvo'digst, o$ het 0oord
allen in vers 22 eveneens 'itsl'itend te laten slaan op de -hristenen
#5


4e s-hri1ver $erkt tere-ht op, dat levend $aken $@@r inho'dt dan herstel
van de gestorvenen in h'n o'de staat ;et /etekent6 op0ekking tot het @-hte
leven, dat onverder3eli1k (vs#2,52D5#+, heerli1k (vs#3+, kra-htig (vs#3+, he$els

#5
A,M$ank, >orden alle mensen gered?, Us 2ravenhage !%5%, pag!#



!#"
(vs#5D#%+
#8
, geesteli1k (vs##+
#"
en onster3eli1k (vs53D5#+ is 4it 0are leven
0ordt volgens he$ alleen aan gelovigen ges-honken 9ngelovigen z'llen
verri1zen /i1 de opstanding ten oordeel (Eoh562%+ 4aar/i1 is geen sprake van
heerli1kheid, $aar van ee'0ig a3gri1zen (4an!262+ 4's /edoelt Fa'l's volgens
de predikant in vs22 $et allen6 alle -hristenen ?n Ada$ sterven alle
gelovigen, zo z'llen in :hrist's ook alle gelovigen levend ge$aakt 0orden
9ver het lot van ongelovigen laat Fa'l's zi-h niet 'it .it vers !5 /li1kt, dat de
apostel zi-h /eperkt tot hen, die in :hrist's zi1n ontslapen Tot zover deze visie
.it de verzen die aan vs2!D22 voora3gaan (vs!%D2=+ /li1kt e-hter dat Fa'l's
niet spreekt over de gelovigen alleen ?n vers !% s-hri13t de apostel i$$ers6
?ndien 0i1 alleen voor dit leven onze hoop op :hrist's ge/o'0d he//en, zi1n
0i1 de /eklagens0aardigste van alle $ensen
4e apostel $aakt onders-heid t'ssen 0i1 Gd0z de gelovigenH en alle
$ensen Gd0z de $ensheidH ?ndien ons geloo3 alleen $aar /etekenis zo'
he//en voor dit leven, dan 0aren -hristenen de /eklagens0aardigste van
alle $ensen Want geloo3 in :hrist's /rengt vervolging en verdr'kking $et
zi-h $ee ?n dit leven he//en -hristenen het niet $akkeli1ker, $aar $oeili1ker
dan ongelovigen ?ndien het vertro'0en in :hrist's alleen $aar ons h'idige
/estaan /etro3, dan 0aren 0e van alle $ensen het $eest /eklagens0aardig
Alle $ensen in vers !% hee3t d'ideli1k /etrekking op de hele $ensheid 4e
/e0ering van de predikant dat allen gezien het tekstver/and alle
-hristenen $oet /etekenen is niet 1'ist
?n vers !5 spreekt Fa'l's over $ensen die in :hrist's zi1n ontslapen 7aar in
vers 2= verklaart hi1, dat :hrist's is opge0ekt 'it de doden, als eersteling van
hen, die ontslapen zi1n ;ier staat niet0 als eersteling van degenen, die in Hem
ontslapen zi1n Fa'l's spreekt over de ontslapenen in het alge$een 4e
parallel t'ssen Ada$ en :hrist's, die de apostel trekt, gaat $ank 0anneer
allen in vs2=D22 alle gelovigen zo' /etekenen Want de dood k0a$ via
Ada$ tot alle $ensen, gelovigen en ongelovigen Wanneer het leven door

#8
['a oorsprong, vgl vs#= $et vs#"
#"
40z door de 2eest van :hrist's /eheerst (vs#5D#8+



!#5
:hrist's alleen gelovigen ten deel zo' vallen, dan zo'den de gevolgen van
Ada$s val zi-h verder 'itstrekken dan de gevolgen van :hrist'sO
gehoorzaa$heid 4at is niet 0at Fa'l's in vs22 hee3t gezegd BoOn opvatting
tast de eer en goede naa$ van de 7essias aan, 0ant die $aakt6 Ada$
kra-htiger o$ te verderven dan :hrist's o$ te /eho'den Volgens de <i1/el is
de reddende kra-ht van :hrist's e-hter veel groter dan de ver0oestende
kra-ht van Ada$ (>o$56!5D!"+
4at $et het 0oord allen in vs22 de hele $ensheid is /edoeld, /li1kt ook
0anneer 0e de verzen 2! en 22 vergeli1ken ?n vers 2! zegt Fa'l's, dat zoals de
dood er is door @@n $ens, zo is ook de opstanding der doden er door @@n
$ens Via Ada$ k0a$ de dood tot al zi1n nako$elingen Via :hrist's ko$t
het leven tot diezel"de allen ?n vers 22 /etekent allen6 alle $ensen en
niet6 alle 'itverkorenen ;et gaat o$ allen die van0ege Ada$s val zi1n
gestorven, d0z het hele $ensdo$
Wanneer de apostel het persoonli1k voornaa$0oord 0i1 ge/r'ikt /edoelt hi1
de gelovigen (zie vs!%+ 7aar 0anneer hi1 het hee3t over allen o3 alle
$ensen (vs!%D22+, /edoelt hi1 de hele $ensheid

5en tegenoergestelde isie
?n een ti1ds-hri3t dat 0ordt 'itgegeven door de Vergadering van 2elovigen
0erd ! Kor!5622 op een tegenovergestelde $anier 'itgelegd Volgens de
s-hri1ver van een artikelenserie in dat /lad /etekent levend $aken niet6 het
e-hte leven ontvangen, $aar6 'it de dood opstaan 4ie opstanding kan zi1n tot
ee'0ige heerli1kheid, $aar ook tot ee'0ig a3gri1zen (4an!262+ 4e 7essias
$aakte onders-heid t'ssen een opstanding ten leven en een opstanding
ten oordeel (Eoh562%+ ?n die tekst /etekent leven6 een onvergankeli1k en
onster3eli1k /estaan in 2ods na/i1heid 7aar volgens de s-hri1ver van de
artikelenserie /etekent levend $aken in ! Kor!56226 'it het gra3 verri1zen
4e apostel spreekt i$$ers over de opstanding der doden (vgl vs!2D!8+
?n het laatste <i1/el/oek hee3t levend 0orden ook de /etekenis van
verri1zen ?n 9pen/aring 2= 0ordt gesproken over de eerste opstanding



!#%
0aaraan alleen gelovigen deel he//en (vs#D8+ 9ver de rest van de $ensheid
0ordt gezegd6
4e overige doden 0erden niet 0eder levend, voordat de d'izend 1aren
voleindigd 0aren (vs5+
Eohannes /edoelt $et levend 0orden6 'it de dood opstaan Want die
overige doden z'llen na verloop van d'izend 1aar 'it de zee en de hades
verri1zen (vers !3+, ter0i1l er van hen 0ordt gezegd6
Wanneer ie$and niet /evonden 0erd ges-hreven te zi1n in het /oek des
levens, 0erd hi1 ge0orpen in de poel des v''rs (9pen/2=6!5+
&evend 0orden /etekent in 9pen/aring 2=6 verri1zenis, $aar velen die na de
d'izend 1aren opstaan ko$en in de poel des v''rs tere-ht 4e s-hri1ver /esl'it6
&evend$aking kan /etrekking he//en op de levend$aking van het 3Msieke
li-haa$ /i1 de opstanding (dit is de /etekenis in ! Kor!5622 en 9pen/2=65+,
n levend$aking kan in ver/and staan $et het nie'0e leven van de
0ederge/oorte (vgl )3e265, Kol26!3+ )r is niets in ! Kor!5, ook de
'itdr'kking Uin :hrist'sO niet, dat ons noopt aan 0ederge/orenen te denken C
integendeelQ
#5


We zo'den de visie van deze artikelenserie als volgt k'nnen sa$envatten6
Fa'l's spreekt in ! Kor!5622 over de opstanding van gelovigen @n
ongelovigen ?n de 0i1 passages van zi1n /rie3 (vs#%D55+ /es-hri13t de apostel
de toeko$st van de gelovigen 7aar in vs22 spreekt hi1 over opstanding in het
alge$een Aangezien in :hrist's allen levend ge$aakt 0orden, z'llen alle
doden eens 'it h'n graven verri1zen 7aar die levend$aking zal in vele
gevallen leiden tot het oordeel van de v''rpoel
;elaas onder$i1nt dit /etoog de /oods-hap van de apostel ?ndien het 0oord
levend $aken in de <i1/el 0erkeli1k t0ee /etekenissen kan he//en6 ee'0ig

#5
WE9'0eneel, Al%er#oening besproken en weerlegd. Vaassen !%%5, pag35 )erder
vers-henen als een serie artikelen in de 'ode %an het heil in 4hristus. 4eze arg'$entaD
tie is niet nie'0 Fre-ies hetzel3de /etoog is al in de kanttekeningen /i1 de ,tatenvertaD
ling te vinden



!5=
0el o3 ee'0ig 0ee, heerli1kheid o3 a3gri1zen, dan hee3t het 0oord
leven geen enkele /etekenis ;et 0oord leven ko$t in $eer teksten voor
dan in de artikelenserie 0orden genoe$d Allereerst in 9pen/2=6#, 0aar
Eohannes over gelovige $artelaren op$erkt6 zi1 0erden levend en regeerden
$et :hrist's, d'izend 1aren 4aarna zegt hi16 de overige doden 0erden niet
0eder levend, voordat de d'izend 1aren voleindigd 0aren ;et opstaan van
die doden 'it de zee, de dood en de hades (9pen/2=6!3+ is niet het $o$ent
0aarop zi1 levendD0orden Eohannes zegt i$$ers dat er doden voor de
grote 0itte troon staan (vs!2+ Be staan (0ant ze zi1n verrezen 'it h'n
graven+ $aar ze zi1n nog niet levend ge0orden (0ant Eohannes d'idt hen aan
als doden+ <ovendien 0ordt er op dat $o$ent een /oek geopend
(9pen/2=6!2+ )n 0ie niet in dat /oek van het leven is ver$eld, 0ordt in de
poel des v''rs ge0orpen (9pen/2=6!5+ 4ie poel is volgens Eohannes de
t0eede dood (2=68, 2=6!#A 2!65+
<i1 de grote 0itte troon 0orden all@@n de $ensen levend ge$aakt, die in het
/oek des levens zi1n ver$eld 4e overige doden /li1ven dood 4e t0eede dood
nee$t de 3'n-tie van zee en hades over (2=68, 2!65+ 7aar dat 0il niet zeggen
dat ongelovigen over 0ie de t0eede dood $a-ht hee3t nooit levend ge$aakt
z'llen 0orden Want 2od zal alle dingen nie'0 $aken (2!65+ .iteindeli1k zal
de dood niet $eer zi1n (2!6#+ Als laatste vi1and 0ordt hi1 te niet gedaan (!
Korinthe !5628, 2 Ti$otheTs !6!=+ Voor dat doel hee3t de ,-hepper de rivier
van het 0ater des levens op de nie'0e aarde geplaatst 4oor het 0ater van
die rivier 0orden de doden tot leven ge0ekt C niet als de zondaren die zi1 eens
0aren (2!65, 226!5+ $aar als vernie'0de s-hepselen (2!68, 226!,!"A vgl
)ze-h#"6!D!2+ 4oor de /laderen van het ge/oo$te des levens z'llen de
volken, die nooit anders he//en gedaan dan tegen 2od re/elleren
(9pen/!!62, !!6%D!=, !!6!5, !#65, !563, !5623, 2=65D%+, van h'n a3kerigheid en
opstandigheid 0orden genezen (2262+ Ten slotte zal er geen enkele
vervloeking $eer zi1n (2263+
.it 9pen/2=D22 /li1kt niet, dat levend $aken hetzel3de is als opstaan ?n
het Nie'0e Testa$ent is levend 0orden o3 levend $aken 1'ist een
aand'iding van het ontvangen o3 het s-henken van het 0are leven (zie
9pen/2=6#, Eoh562%, Eoh2=63!, )3e265 en Kol26!3+ ?n ! Kor!5622 hee3t de
'itdr'kking geen andere /etekenis Wanneer Fa'l's $et allen de hele



!5!
$ensheid hee3t /edoeld, dan hee3t hi1 ook gezegd, dat elk $ens eens 'it de
greep van de dood zal zi1n /evri1d

Douth 6or "hrist
)en -hristen die na$ens \o'th 3or :hrist op ,ri &anka 0erkzaa$ is, hee3t over
! Kor!5622 het volgende ges-hreven6
;ier geldt ook dat, als 0e de parallel tot in het a/sol'te doorvoeren, 0e tot
de -on-l'sie $oeten ko$en dat ieder $ens tenslotte een Ugel'kzalige
opstandingO zal kennen 7aar ook hier laat de -onte*t zien dat zoOn verklaring
on$ogeli1k 1'ist kan zi1n 7eer dan eens in dit hoo3dst'k zegt Fa'l's, dat de
grote pri1s die /etaald $oet 0orden voor het volgen van Eez's de $oeite
0aard is, o$dat zi1 die in :hrist's zi1n $et ;e$ z'llen opstaan, in tegenstelling
tot de ongelovigen (zie de verzen !%, 3!D32 en 55+ Tot vier$aal toe zegt
Fa'l's in de verzen rond vers 22 dat degenen die z'llen opstaan, degenen zi1n
die in o3 van :hrist's zi1n (vs!5,!%,2=,23+ 4an ligt de -on-l'sie voor de hand
dat Fa'l's $et Uzo z'llen ook in :hrist's allen levendge$aakt 0ordenO /edoelt
dat degenen die tot :hrist'sO nako$elingen /ehoren D degenen die Uin :hrist'sO
zi1n, degenen zi1n die opge0ekt z'llen 0orden ;et t0eede UallenO in deze tekst
0i1st d's op allen die in :hrist's zi1n, en daar$ee op hen die geloven
#%


4e s-hri1ver voegt er ($/t >o$56!5 en ! Kor!5622+ nog aan toe6

GFa'l'sH zegt hier dat, zoals het gehele $enseli1ke ras onder het oordeel
geko$en is door de zonde van Ada$, net zo zal het gehele ras van hen die in
:hrist's zi1n tot verlossing ge/ra-ht 0orden door de Udaad van gere-htigheidO
van :hrist's
5=


Wie een /oek als dit leest zonder de inho'd aan de ,-hri3t te toetsen, 0ordt
het sla-hto33er van de$agogie &aten 0e de ,-hri3ten onderzoeken o3 deze

#%
AKernando, 'elangrijke %ragen o%er de hel. Apeldoorn !%%5, pag
5=
(bid., pag G-'rsivering van $i1, AvWH



!52
dingen zo zi1n (;and!"6!!+ Niet 0at een $ens /e0eert is 0aar, $aar 0at
2od gesproken hee3t
?n vers !5 $erkt de apostel op, dat indien :hrist's niet is opge0ekt, dan zi1n
ook zi1, die in :hrist's ontslapen zi1n, verloren 4e s-hri1ver 'it ,ri &anka vat
deze 0oorden als volgt op6 Wie niet in :hrist's zi1n ontslapen, dat 0il zeggen6
0ie in ongeloo3 zi1n gestorven, zi1n per de3initie verloren Als Eez's niet 0as
opge0ekt, dan zo'den ook de gestorven gelovigen nog verloren zi1n Volgens
de a'te'r /li1kt 'it vs!5, dat alleen degenen die van :hrist's zi1n z'llen
0orden opge0ekt ;i1 s-hri13t letterli1k6 Bi1 die in :hrist's zi1n z'llen $et ;e$
opstaan, in tegenstelling tot de ongelovigen
?n 0erkeli1kheid spreekt Fa'l's in vs!5 niet over ongelovigen, $aar over de
tegenstelling t'ssen nog levende en gestorven ge$eenteleden Als :hrist's
niet 0as opge0ekt, dan 0aren de levende ge$eenteleden nog in h'n
zonden (vs!"+ en de /eklagens0aardigste van alle $ensen (vs!%+ 4an
0aren ook degenen die in :hrist's zi1n ontslapen verloren (vs!5+ 4e
geda-hte van de apostel ko$t op het volgende neer6 2elovigen zi1n $ensen
die voor de /evri1ding 'it de $a-ht van de dood h'n vertro'0en op :hrist's
he//en gesteld ?n dat geloo3 zi1n so$$ige ge$eenteleden ontslapen ?ndien
Eez's niet is opge0ekt, dan 1agen -hristenen een hersens-hi$ na 4an he//en
ze na dit leven niets $eer te ver0a-hten Aangezien geloo3 in :hrist's voor het
hier en n' verdr'kking en vervolging $et zi-h $ee/rengt, zo'den gelovigen
dan de /eklagens0aardigste zi1n van alle $ensen (vs!%+ ?n dit leven oogsten
ze van0ege h'n geloo3 alleen $aar narigheid en $et de dood is alles 'it
7aar 2od zi1 dank, zo is het niet 4e 7essias zal Bi1n volgelingen ti1dens de
eerstvolgende rangorde van de opstanding levend $aken (vers 23+ 4e
verdr'kking van de tegen0oordige ti1d 0eegt niet op tegen de heerli1kheid die
eerst in de gelovigen, later in de rest van de s-hepping, geopen/aard zal
0orden (>o$56!5+ ?n de verzen !5 en !% 0ordt niet gezegd, dat ongelovigen
ni$$er z'llen opstaan Fa'l's stelt alleen vast, dat -hristenen van alle $ensen
het ellendigst zo'den 0ezen, indien er geen opstanding der doden 0as
?n vers 2= staat niet6 :hrist's is opge0ekt 'it de doden, als eersteling van hen
die in ;e$ zi1n )r staat6 als eersteling van hen, die ontslapen zi1n 4at 0il
zeggen6 van alle gestorvenen 4e apostel laat er op volgen, dat zoals de dood



!53
er is door een $ens, zo is ook de opstanding der doden door een $ens (vs2!+
4e dood ko$t tot alle $ensen, zo0el gelovigen als ongelovigen ;etzel3de
geldt voor de opstanding
?n vers 23 onders-heidt de apostel drie rangorden in de levend$aking ;i1 zegt
niet6 :hrist's als eersteling, daarna die van :hrist's zi1n F'nt 7aar hi1
spreekt over6 (i+ :hrist's als eersteling, (ii+ daarna die van :hrist's zi1n, (iii+
daarna het einde 2ezien de -onte*t gaat het o$ het einde van de
levend$aking (vs22+, d's o$ de laatste rangorde van de opstanding (vs23+
2elovigen /ehoren /i1 de t0eede rangorde, ongelovigen /i1 de derde

7%hri6terdraaiing
Volgens de s-hri1ver 'it ,ri &anka zo' er in ! Kor!5622 staan, dat het gehele
ras van hen die in :hrist's zi1n tot verlossing 0ordt ge/ra-ht 7aar dat staat
er niet 4e zin l'idt niet6 )venals allenDinDAda$ sterven, zo z'llen ook allenDinD
:hrist's levend ge$aakt 0orden )r staat6 Want evenals in Ada$ allen
sterven, zo z'llen ook in :hrist's allen levend ge$aakt 0orden ?ndien de
eerstgenoe$de versie van de tekst 1'ist 0as, dan zo' Fa'l's inderdaad t0ee
rassen o3 3a$ilies tegenover elkaar he//en gesteld6 allen die in Ada$ zi1n
tegenover allen die in :hrist's zi1n 7aar dat s-hree3 Fa'l's nietQ 4e apostel
plaatste6 in Ada$ allen tegenover6 in :hrist's allen Ada$ veroorzaakte de
dood van allen Bo zal :hrist's ook de levend$aking van allen te0eeg/rengen
Fa'l's $erkt in vers 3! en 32 op, dat als er geen opstanding der doden en een
toeko$ende ee'0 zo' zi1n (0at so$$ige KorinthiIrs /e0eerden+, hi1 /eter
on$iddelli1k $et zi1n prediking kon stoppen en kon pro/eren o$ iets van zi1n
leven te gaan $aken Want dan viel er niets te verkondigen en dan zo' $et de
dood alles 'it zi1n 4an kon 1e in de korte ti1d die 1e nog restte $aar /eter
zoveel $ogeli1k plezier $aken Voor een hersens-hi$ ga 1e 1e leven to-h niet
op het spel zettenJ
4e s-hri1ver 'it ,ri &anka laat de apostel e-hter iets heel anders zeggen
Volgens he$ zo' Fa'l's in vs3!D32 op$erken6 ?k span $e in tot het 'iterste
en he/ in )3eze $et de 0ilde dieren gevo-hten o$ /innenkort te $ogen
opstaan 4e pri1s die ik $oet /etalen is ontzettend hoog $aar to-h de $oeite



!5#
0aard Wie 0eigert o$ zoOn pri1s te /etalen 0ordt straks ook niet
levendge$aakt
Als dit de /oods-hap van het evangelie zo' zi1n dan 0as het /eslist geen /li1de
/oods-hapQ 7oeten 0i1 een hoge pri1s /etalen voor ons /eho'dJ 4an k'nnen
0e op ons eigen 0erk roe$en )n dan is Eez's voor niets gestorven (vgl
2al262!+
?n 0erkeli1kheid is ons /eho'd niet 'it onszel3, $aar 2ods gave, d0z een
onverdiend ges-henk ()3e265+ 4aaro$ kan ook nie$and roe$en (>o$362", !
Kor!62%, )3e26%+ Bel3s Fa'l's, die vele $alen 0as gegeseld en gestenigd, aan
levensgevaar had /lootgestaan en de last van alle heidenge$eenten op zi1n
s-ho'ders voelde dr'kken, kon alleen $aar roe$en in de ;ere (! Kor!63!, 2
Kor!=6!"+ &aten 0e er voor 0aken dat 0e in iets anders roe$en dan in het
kr'is van :hrist's (2al86!#+ &aten 0e niet hoog opgeven van de pri1s die wij
he//en $oeten /etalen, $aar van de pri1s die de Verlosser hee3t /etaald
Alleen dan zi1n 0e getro'0e navolgers van Fa'l's
?n vers 55 ver$aant Fa'l's ons6 4aaro$, $i1n gelie3de /roeders, 0eest
standvastig, on0ankel/aar, steeds overvloedig in het 0erk des ;eren, daar '
0eet dat '0 ar/eid niet tevergee3s is in de ;ere 4aaro$ slaat ter'g op het
voora3gaande6 2od zi1 dank, die ons de over0inning gee"t (vs5"+ Niet 0i1
/ehalen die, $aar ;i1 gee3t he$ onsQ Werk des ;eren is niet het 0erk dat wij
voor 2od verri-hten, $aar het 0erk dat Hij in en door ons verri-ht
Wie ti1dens dit leven in de dienst van 2od hee3t gestaan, zal als een
onvergankeli1k $ens $et :hrist's $ogen regeren (vgl vers 5=+ Aan 0ie in het
hier en n' getro'0 is ge0eest, zal /i1 de opstanding een grotere
verant0oordeli1kheid 0orden toevertro'0d :hrist's en de zi1nen z'llen
heersen over de rest van de s-hepping ;et /est''r dat zi1 z'llen 'itoe3enen
zal er toe leiden dat 2od 'iteindeli1k alles is in allen (! Kor!5625, vgl
>o$56!%D2!+ en de dood als laatste vi1and te niet 0ordt gedaan (! Kor!5628+








!55
Besluit

! ?n ! Korinthe !5622 spreekt Fa'l's niet alleen over de gelovigen, 0ant hi1
hee3t het over allen die door Ada$ aan de dood zi1n onder0orpen
2 ?n ! Korinthe !5622 spreekt Fa'l's niet over een opstanding die o30el tot
leven o3 tot ee'0ig a3gri1zen kan zi1n, 0ant ee'0ig a3gri1zen is geen leven
&evend $aken o3 levend 0orden hee3t in heel het NT /etrekking op
opstanding tot onvergankeli1k leven
3 ?n ! Korinthe !5622 spreekt Fa'l's niet over t0ee 3a$ilies van
vers-hillende o$vang6 zi1 die in Ada$ zi1n en zi1 die in :hrist's zi1n 4e tekst
l'idt niet6 evenals allen in Ada$ sterven, zo z'llen allen in :hrist's levend
ge$aakt 0orden, $aar hi1 l'idt zo0el in het Nederlands als het
oorspronkeli1ke 2rieks6 evenals in Ada$ allen sterven, zo z'llen in :hrist's
allen levend ge$aakt 0orden 4aarop $ogen 0e a$en zeggenQ
# Fa'l'sO 0oorden zi1n in overeenste$$ing $et de 0aarheid dat de dood
door :hrist's 'iteindeli1k te niet 0ordt gedaan en de 0erken van de d'ivel
0orden ver/roken
5 )n ! Korinthe !5622 is in overeenste$$ing $et de 0aarheid dat :hrist's de
;eiland der 0ereld is, en de genadegave door ;e$ veel overvloediger dan
de veroordeling die een gevolg 0as van Ada$s val


- - - - - - -







!58
Deel &: De reik'ijdte an #ods heils(lan



!5"
#ods 'erk is ol.aakt

?sraIls pro3eten he//en aangekondigd dat de )e'0ige 'iteindeli1k de hele
$ensheid $et zi-h zal verzoenen, dat 0il zeggen6 alle vi1anden zal veranderen
in vrienden E'ist Bi1n 3elste tegenstanders ()gMpte en Ass'r+ z'llen eens van
geda-hten veranderen en de ,-hepper gaan dienen6
)n de ;)>) zal zi-h aan )gMpte doen kennen, en )gMpte zal te dien dage de
;)>) kennenA en zi1 z'llen dienen $et sla-hto33er en spi1so33er en de ;)>)
gelo3ten doen en /etalen Bo zal de ;)>) )gMpte ged'-ht slaan en genezen, en
zij zullen zi%h tot de 85:5 bekeren, en ;i1 zal zi-h door hen laten ver/idden en
hen genezen Te dien dage zal er een heer/aan 0ezen van )gMpte naar Ass'r,
en Ass'r zal in )gMpte ko$en en )gMpte in Ass'r, en )gMpte zal $et Ass'r (de
;)>)+ dienen Te dien dage zal ?sraIl de derde zi1n naast )gMpte en Ass'r, een
zegen in het $idden der aarde, o$dat de ;)>) der heers-haren het gezegd
hee3t $et de 0oorden6 2ezegend zi1 $i1n volk )gMpte en het 0erk $i1ner
handen, Ass'r, en $i1n er3deel ?sraIl (Eesa1a !%62!D25+
Alle vi1anden die tegen 2od zi1n opgestaan z'llen zi-h eens voor h'n gedrag
s-ha$en en zi-h vri10illig voor ;e$ neer/'igen Van'it de erkenning dat
alleen de ;)>) $aar /etro'0/aar is en dat er alleen /i1 ;e$ $aar kra-ht en
redding is te vinden6
Wendt ' tot 7i1 en laat ' verlossen, alle einden der aarde, 0ant ?k /en 2od
en nie$and $eer Want ?k he/ gez0oren /i1 7i1 zel3, 0aarheid is 'it $i1n
$ond 'itgegaan, een 0oord dat niet zal 0orden herroepen6 dat voor 7i1 elke
knie zi-h zal /'igen, dat /i1 7i1 elke tong zal z0eren Alleen /i1 de ;)>), zal
$en van 7i1 zeggen, is gere-htigheid en sterkte, tot 8e. zal .en ko.enE
$aar /es-haa$d z'llen staan allen die tegen ;e$ in 0oede ontstoken zi1nA in
de ;)>) 0ordt het gehele nakroost van ?sraIl gere-htvaardigd en zal het zi-h
/eroe$en (Eesa1a #5622D25+
4e apostel Fa'l's hee3t deze pro3etie aangehaald en de 0oorden van Eesa1a op
de gekr'isigde en opgestane 7essias /etrokken6



!55
laat die gezindheid in ' zi1n die ook in :hrist's Eez's 0as, die in GdeH gestalte
van 2od zi1nde het geen roo3 gea-ht hee3t 2od geli1k te zi1n, $aar zi-hzel3
ontledigd hee3t, GdeH gestalte van een slaa3 aanne$end, de $ensen geli1k
0ordend )n 'iterli1k als een $ens /evonden hee3t ;i1 zi-hzel3 vernederd,
gehoorzaa$ 0ordend tot GdeH dood, 1a Gtot deH kr'isdood 4aaro$ hee3t 2od
;e$ ook 'iter$ate verhoogd en ;e$ de naa$ ges-honken die /oven alle
naa$ is, opdat in de naa$ van Eez's elke knie zi-h /'igt van hen die in de
he$el en die op de aarde en die onder de aarde zi1n, en elke tong belijdt dat
Cezus "hristus 8eer is2 tot heerli1kheid van 2od GdeH Vader (Kilippenzen 265D
!!+
?n Eesa1a #5 en Kilippenzen 2 gaat het niet o$ een h'lde/etoon dat onder
d0ang tot stand ko$t (zoals een aardse di-tator dat kan a3d0ingen+ $aar o$
een h'lde/etoon dat opre-ht ge$eend is Niet de lippen, $aar de tongen
/eli1den dat Eez's :hrist's ;eer is 4ie /eli1denis ko$t van /innen'it, 0ant
Fa'l's ge/r'ikt het 2riekse 0erk0oord e$@homologeoo <ovendien is dit
/'igen en /eli1den tot eer van 2od in zi1n hoedanigheid als /ader ;et gaat niet
o$ lippendienst, $aar o$ een toege0i1d dienen van 2od door s-hepselen die
;e$ kennen en erkennen als h'n Vader
Aangezien 2od het ge/ed van de 2ekr'isigde hee3t gehoord (Fsal$ 22625+,
z'llen alle volken zi-h eens voor de 9pgestane neer/'igen en zi-h tot de ;)>)
/ekeren6
;lle einden der aarde z'llen het gedenken en zi%h tot de 85:5 bekerenE alle
gesla-hten der volken z'llen zi-h neder/'igen voor '0 aangezi-ht Want het
koninkri1k is des ;)>)N, ;i1 is heerser over de volken ;lle 0elgedanen der
aarde eten en aan/iddenA voor ;e$ knielen allen die in het sto3 nederdalen,
en 0ie zi1n ziel niet in leven kan ho'den ;et nakroost zal ;e$ dienen, er zal
van de ;)>) verteld 0orden aan het ko$ende gesla-htA zi1 z'llen Bi1n
gere-htigheid verkondigen aan het volk dat ge/oren zal 0orden, o$dat ;i1 het
gedaan hee3t (Fsal$ 22625D32+
;etzel3de /li1de toeko$stperspe-tie3 0ordt /ezongen in andere Fsal$en6
;lle volken, die 2i1 ge$aakt he/t, z'llen ko$en en zi-h voor . neder/'igen, o
;)>), en '0 naa$ erenA 0ant 2i1 zi1t groot en doet 0onderen, 2i1, o 2od,
alleen (Fsal$ 586%D!=+



!5%
2enadig en /ar$hartig is de ;)>), lank$oedig en groot van
goedertierenheid 4e ;)>) is voor allen goed, en zi1n /ar$hartigheid is over al
zi1n 0erken ;l '0 0erken z'llen . loven, ;)>), '0 g'nstgenoten z'llen .
pri1zen 4e ;)>) s-hraagt allen die vallen, ;i1 ri-ht alle ge/ogenen op Aller
ogen 0a-hten op ., en 2i1 gee3t h'n te zi1ner ti1d h'n spi1zeA 2i1 doet '0 hand
open, en verzadigt $et 0el/ehagen al 0at lee3t 7i1n $ond zal van de lo3 des
;)>)N spreken, en al 'at lee6t2 zal zijn heilige naa. (rijzen oor altoos en
i..er (Fsal$ !#565D!=,!#D!8,2!+
Volgens de apostel Fa'l's zal 2od door :hrist's de wereld $et zi-h verzoenen
Niet alleen de ge$eente o3 de 'itverkorenen, $aar de hele 0ereldQ
Want de lie3de van :hrist's dringt ons, daar 0i1 tot dit oordeel zi1n geko$en,
dat )@n voor allen gestorven isA d's zi1n zi1 allen gestorven )n ;i1 is voor allen
gestorven, opdat zi1 die leven, niet $eer voor zi-hzel3 leven, $aar voor ;e$
die voor hen is gestorven en opge0ekt 4aaro$, als ie$and in :hrist's is, is
hi1 een nie'0e s-heppingA het o'de is voor/i1gegaan, zie het is ]alles^ nie'0
ge0orden )n alles is 'it 2od, die ons $et zi-hzel3 hee3t verzoend door
:hrist's en ons de /ediening van de verzoening hee3t gegeven, na$eli1k dat
#od in "hristus de 'ereld .et zi%hzel6 erzoenend 'as, ter0i1l ;i1 h'n
overtredingen h'n niet toerekende en in ons het 0oord van de verzoening
legde Wi1 zi1n dan gezanten voor :hrist's, ter0i1l 2od als Ghet 0areH door ons
$aant Wi1 /idden voor :hrist's6 &aat ' $et 2od verzoenen ;e$ die geen
zonde gekend hee3t, hee3t ;i1 voor ons GtotH zonde ge$aakt, opdat 0i1 zo'den
0orden gere-htigheid van 2od in ;e$ (2 Korinthe 56!#D2!+
4e verzoening zal volgens de apostel zo0el de aarde als de he$elen o$vatten
en elk $et rede /egi3tigd s-hepsel dat van 2od is vervree$d en tegen ;e$ is
opgestaan in een vriend veranderen6
Want het /ehaagde de hele Volheid in ;e$ Gdi de BoonH te 0onen en door
8e. alle dingen
$1
tot zi%hzel6 te erzoenen, na vrede ge$aakt te he//en door

5!
Alle dingen is geen letterli1ke 0eergave van de 2riekse tekstA deze hee3t ta panta,
d0z de alle (0aar/i1 alle een $eervo'dsvor$ is+ 9$dat de alle geen goed
Nederlands is, he//en de vertalers de 2riekse 'itdr'kking $et alle dingen
0eergegeven, $aar dit 0ekt de indr'k dat verzoening /etrekking hee3t op voor0erpen
ter0i1l die in 0erkeli1kheid /etrekking hee3t op vi1anden




!8=
het /loed van zi1n kr'is, ]door ;e$^, hetzi1 de dingen
52
op de aarde, hetzi1 de
dingen
2
in de he$elen (Kolossenzen !62=+
Fa'l's sl'it zi-h aan /i1 de toeko$stver0a-hting van de psal$di-hters en de
pro3eten 4at deed ook zi1n -ollegaDapostel, Fetr's, die kort voor zi1n dood aan
$essias/eli1dende Eoden s-hree36
G4eH ;eer 0il niet dat ie$and verloren gaat, $aar dat allen tot /ekering
ko$en (2 Fetr's 36%+
We vatten sa$en 4e <i1/el zegt over de reik0i1dte van de verzoening het
volgende6
! Bel3s 2ods ergste vi1anden z'llen eens $et ;e$ 0orden verzoend (Eesa1a
!%62!D25+
2 4e verzoening zal tot alle einden der aarde reiken en elke knie en elke
tong van elke sterveling o$vatten (Eesa1a #5622D25, Fsal$ 22625D32, 586%D!=+
3 ,terker nog, de verzoening /etre3t elke knie en elke tong van hen die in de
he$el en die op de aarde en die onder de aarde zi1n 4's ook de knieIn en de
tongen van de gestorvenen en van de he$el0ezensQ (Kilippenzen 265D!!+
# 4e verzoening hee3t /etrekking op de hele kosmosA ze 0ordt door de
gekr'isigde en opgestane 7essias tot stand ge/ra-ht (2 Korinthe 56!#D2!,
Kolossenzen !62=+
5 ;et grote einddoel van 2od is een s-hepping 0aarin al 0at lee3t Bi1n heilige
naa$ pri1st voor altoos en i$$er (Fsal$ !#562!+
:eik'ijdte an de bedekking
Volgens de <i1/el zal 2od niet alleen alle vi1anden $et zi-h verzoenen, $aar
door het /loed van zi1n Boon ook al h'n zonden /edekken, d0z die zonden

52
4ingen staat niet in de oorspronkeli1ke tekst, er staat hetzi1 die op de aarde, hetzi1
die in de he$elen 2ezien het tekstver/and (vs!8+ gaat het o$ tronen,
heers-happi1en, overheden en $a-hten in de onzi-ht/are en de zi-ht/are 0ereld $et
h'n /i1/ehorende onderdanen




!8!
0egne$en, de tekortko$ingen van al Bi1n s-hepselen ophe33en Eohannes
get'igt van Eez's :hrist's, de >e-htvaardige6
;i1 is GhetH zoeno33er
53
voor onze zondenA en niet voor onze GzondenH alleen,
$aar ook voor de hele 'ereld (! Eohannes 262+
;i1 vat het goede nie'0s dat hi1 $et zi1n -ollegaDapostelen $o-ht verkondigen
als volgt sa$en6
)n 0i1 he//en aans-ho'0d en get'igen, dat de Vader de Boon hee3t
gezonden als ;eiland van de 'ereld (! Eohannes #6!#+
;ier staat niet6 ;eiland voor de 0ereld, $aar ;eiland van de 0ereld :hrist's
is niet de arts die de 0ereld kan heel $aken, $aar de arts die de 0ereld heel
$aaktQ
4e voorloper van de 7essias, Eohannes de 4oper, hee3t op Eez's ge0ezen en
van ;e$ gezegd6
Bie, het &a$ van 2od, dat de zonde van de 0ereld 'egnee.t (Eohannes
!62%+
<innen de -onte*t van het Eohannesevangelie 0ordt $et de zonde van de
0ereld vooral /edoeld6 de zonde van het ongeloo3 (Eohannes !865D!!+ 4e
4oper zei niet, dat het &a$ van 2od de zonde van de 0ereld 0egnee$t voor
zover die 0ereld /ereid is o$ in ;e$ te geloven Bi1n /oods-hap 0as kort en
kra-htig6 het &a$ nee$t de zonde van de 0ereld 0eg 9ok de zonde van het
ongeloo3 Bel3s het ongeloo3 van onsQ
?n dit ver/and $erkte de apostel Fa'l's over de 7essias op6
Want allen he//en gezondigd en ko$en te kort aan de heerli1kheid van 2od,
en 0orden o$ niet gere-htvaardigd door Bi1n genade, door de verlossing die in
:hrist's Eez's is ;e$ hee3t 2od gesteld tot een genadetroon
5#
door ]het^
geloo3 in Bi1n /loed, tot /etoning van Bi1n gere-htigheid in de tegen0oordige

53
2rieks hilasmos, d0z /edekking

5#
2r hilasterion, d0z verzoendeksel, deksel ter /edekking



!82
ti1d, opdat ;i1 re-htvaardig is en he$ re-htvaardigt die op grond van geloo3 in
Eez's is (>o$einen 3623D28+
;et /loed van Eez's zal alle $enseli1ke zonden vol$aakt /edekken Bi1n /loed
is de 0erkeli1kheid 0aarnaar het sprenkelen van het o33er/loed op het
verzoendeksel van de ark voor'it0ees
Volgens de s-hri1ver van de ;e/reeIn/rie3 is de 7essias
@@n$aal in GdeH voleinding van de ee'0en geopen/aard o$ ]de^ zonde a3 te
s-ha33en door het sla-hto33er van Bi-hzel3 (;e/reeIn %628+
4e 7essias s-ha3t de zonde a3, ;i1 stelt haar /'iten 0erkingQ Vandaar dat
Eohannes in zi1n /rie3 op$erkt6
;iertoe is de Boon van 2od geopen/aard, opdat ;i1 de 0erken van de d'ivel
zo' ver/reken (! Eohannes 36!=+
4e d'ivel hee3t het eerste $ensenpaar doen zondigen en de hele $ensheid
aan de slaverni1 van de zonde en de vergankeli1kheid onder0orpen 7aar de
7essias zal de 0erken van de d'ivel ver/reken Van de s-hade die de o'de
slang hee3t aangeri-ht zal eens niets $eer te zien zi1n
?n zi1n /rie3 aan de >o$einen sl'it Fa'l's zi-h /i1 dit toeko$stperspe-tie3 aan6
4aaro$, zoals door @@n $ens GAda$H de zonde in de 0ereld is geko$en en
door de zonde de dood, en zo de dood tot alle $ensen is doorgegaan zoals
door de ongehoorzaa$heid van de ene $ens de velen tot zondaars zi1n gesteld,
zo z'llen ook door de gehoorzaa$heid van de )ne G:hrist'sH de velen tot
re-htvaardigen gesteld 0orden (>o$einen 56!2,!%+
9ver de /edekking van zonden spreekt de <i1/el even positie3 als over de
verzoening van vi1anden6
! :hrist's is het zoeno33er (letterli1k6 de /edekking+ o3 het verzoendeksel
voor de hele 0ereld (! Eohannes 262, >o$einen 3625+
2 ;i1 is de >edder an (niet6 voorQ+ de 0ereld (! Eohannes #6!#+ Nee$t de
zonde van de kos$os 0eg (Eohannes !62%+ ,-ha3t de zonde a3 (;e/reeIn %628+
Ver/reekt de 0erken van de d'ivel (! Eohannes 36!=+



!83
3 Allen die gezondigd he//en 0orden o$ niet gere-htvaardigd door 2ods
genade (>o$einen 3623+ Boals door de zonde van @@n sta$vader zi1n vele
nako$elingen tot zondaars 0erden gesteld, zo z'llen diezel3de velen door de
gehoorzaa$heid van de laatste Ada$ tot re-htvaardigen gesteld 0orden
(>o$einen 56!%+
4e <i1/else /oods-hap is eenvo'dig6 0anneer alle vi1anden door 2od 0orden
veranderd in vrienden, dan z'llen ook al h'n overtredingen en tekortko$ingen
door ;e$ 0orden /edekt C zodat ze nooit $eer 3alen o3 van Bi1n 0egen
a3d0alen
:eik'ijdte an de erlossing
9p de vraag 0ie Eez's door zi1n sterven op de he'vel 2olgotha hee3t geko-ht
gee3t de <i1/el het volgende ant0oord6
er is @@n 2od en @@n 7iddelaar t'ssen 2od en $ensen, GdeH $ens :hrist's
Eez's, die zi-hzel3 gegeven hee3t tot een lospri1s voor allen (! Ti$otheTs 265D
8+
4e apostel Fa'l's kon daaro$ on/evangen s-hri1ven6
2od 0il dat alle $ensen /eho'den 0orden en tot kennis van GdeH 0aarheid
ko$en (! Ti$otheTs 262+
?n een /rie3 aan de ge$eente van Korinthe had hi1 al opge$erkt6
de lie3de van :hrist's dringt ons, daar 0i1 tot dit oordeel zi1n geko$en, dat
)@n oor allen gestorven isA d's zi1n zi1 allen gestorven )n ;i1 is oor allen
gestorven, opdat zi1 die leven, niet $eer voor zi-hzel3 leven, $aar voor ;e$
die voor hen is gestorven en opge0ekt (2 Korinthe 56!#D!5+
Aan de ge$eente van >o$e had hi1 over de reik0i1dte van de verlossing
ges-hreven6
Want allen he//en gezondigd en ko$en te kort aan de heerli1kheid van 2od,
en 0orden o$ niet gere-htvaardigd door zi1n genade, door de verlossing die in
:hrist's Eez's is (>o$3623D2#+
?ets dergeli1ks lezen 0e ook in de /rie3 aan de ;e/reeIn6



!8#
4aar n' de kinderen aan /loed en vlees deel he//en, hee3t ook ;i1 Gdi de
7essiasH op geli1ke 0i1ze daaraan deelgeno$en, opdat ;i1 door de dood te niet
zo' doen he$ die de $a-ht over G2r vanH de dood had, dat is de d'ivel, en
allen zo' verlossen die 'it vrees voor GdeH dood h'n hele leven door aan
slaverni1 onder0orpen 0aren (;e/reeIn 26!#D!5+
Aan ge$eenteleden die ze dik0i1ls niet eens persoonli1k kenden konden de
apostelen d's on/evangen s-hri1ven6
. /ent voor een pri1s geko-htA verheerli1kt dan 2od in '0 li-haa$Q (!
Korinthe 862=+
. /ent voor een pri1s geko-htA 0ordt geen slaven van $ensen (! Korinthe
"623+
. 0eet dat ' niet door vergankeli1ke dingen, zilver o3 go'd, verlost /ent van
'0 onvr'-ht/are, door de vaderen overgeleverde 0andel, $aar door kost/aar
/loed, als van een vlekkeloos en on/es$et la$, Ghet /loedH van :hrist's (!
Fetr's !6!5D!%+
Voordat Eez's 0erd overgeleverd en gekr'isigd, zei ;i1 $et het oog op zi1n
kr'isiging en opstanding tegen zi1n dis-ipelen6
N' is GhetH oordeel van deze 0ereldA n' zal de overste van deze 0ereld
0orden /'itenge0orpen )n als ?k van de aarde /en verhoogd, zal Ik allen tot
/ijzel6 trekken (Eohannes !263!D32+
4eze 0oorden $oeten in het li-ht van Fsal$ 22625D32 0orden verstaan 4e
evangelist Eohannes tekent er/i1 aan6
4it n' zei ;i1 o$ aan te d'iden 0at voor een dood ;i1 zo' sterven (Eohannes
!2633+
)en dood 0aar$ee ;i1 niet alleen voor allen de lospri1s hee3t /etaald, $aar
0aardoor ;i1 diezel3de allen ook eens daad0erkeli1k zal verlossen en tot zi-h
zal trekken
We sl'iten a36



!85
! 2ods 0erk is vol$aaktA de ,-hepper laat de 0erken van zi1n handen niet
varen ;i1 hee3t niet een gedeelteli1ke $aar een totale verlossing op het oog
2 ;i1 0il dat alle $ensen /eho'den 0orden en hee3t via zi1n Boon voor alle
$ensen de lospri1s /etaald Allen 0orden o$ niet gere-htvaardigd door Bi1n
genade, door de verlossing in :hrist's Eez's
3 Tegenover /'itenstaanders $ogen -hristenen vri1$oedig get'igen van het
3eit dat 2od ook h@n lie3hee3t, en ook h@n 0il en zal redden ?ndien de
verlossing een sele-t gezels-hap zo' /etre33en, zo' zoOn /li1$oedig en stellig
get'igenis on$ogeli1k zi1n



!88
Deel ): *iteratuur




!8"
A//ott, &o'is6 An Anal6ti!al Btud6 o& >ords. 4allas, T_6 &ightho'se &i/rarM
?nternational (no date+
Ada$s, Arth'r F6 +he 2urposes o& "od and the +rue 'asis o& 0edemption (a
-o$pilation o3 arti-les p'/lished in the $agazine +he Bpirit o& the
>ord) Wind/er, FA6 <i/le ,t'dentOs Fress, 2=!=

Ada$s, Arth'r F6 +he Bpirit o& the >ord (Vol'$e !+ <everlM, 7A, !555
>elevant arti-les6 All Things Are o3 2od, We are 2odOs
Work$anship, Fro/ation, E'dg$ent, The F'rpose o3 )vil,
The Atone$ent, Ter$inologM o3 the Atone$ent, WhM 4id
:hrist 4ie, and The Atone$ent as TMpi3ied in the &a0

Allin, Tho$as6 4hrist +riumphant, or .niversalis$ Asserted as the ;ope o3 the
2ospel on the A'thoritM o3 >eason, the Kathers, and ;olM
,-ript're :anMon :o'ntrM, :A6 :on-ordant F'/lishing :on-ern,
z1 Greprint o3 the %th edition, p'/lished in !5%=H

Andre0s, &e0is Ke'illetea' Wilson6 +he +wo Cpinions, or ,alvation and
4a$nation, /eing an ?nL'irM into the Tr'th o3 :ertain Theologi-al
Tenets Frevalent in the \ear !53" 7a-on, 2A6 p'/lished /M the
a'thor

AnonM$'s6 1er B!h7p&ung .we!k und .iel Konkordanter Verlag, F3orzhei$
GKonkordante ,-hri3tenreiheH

<aader, K; 'nd Fasedag, WE6 /ers7hnung. ,ale$6 7orgenland Verlag, !%52
G2
e
A'3lageH

<aarlink, ;6 Het e%angelie %an de %er#oening Ka$pen6 Kok, !%%5 G2
e
dr'kH

<allo', ;osea6 A +reatise on AtonementA in 0hi-h the Kinite Nat're o3 ,in is
Arg'ed, its :a'se and :onseL'en-es as ,'-hA the Ne-essitM and
Nat're o3 Atone$ent, and its 2lorio's :onseL'en-es, in the Kinal
>e-on-iliation o3 All 7en to ;oliness and ;appiness <oston6
ATo$pkins, !55# G8
th
editionH



!85

<allo', ;osea6 An!ient Histor6 o& -ni%ersalism, 3ro$ the Ti$e o3 the Apostles
to the Ki3th 2eneral :o'n-il, 0ith an Appendi* Tra-ing the
4o-trine to the >e3or$ation <oston6 .niversalist F'/lishing
;o'se, !555

<arth, Karl6 1er 07merbrie& BTri-h6 )vangelis-her Verlag A2Bollikon, !%5#
G%ter A/dr'-k der ne'en <ear/eit'ngH

<a'r, Kerdinand :hristian6 1ie !hristli!he Lehre %on der /ers7hnung in ihrer
ges-hi-htli-hen )nt0i-kl'ng von der Sltesten Beit /is a'3 die
ne'este TT/ingen6 )K9siander, !535

<ea'-he$in, 2errM6 Hope 'e6ond Hell. The >ighteo's F'rpose o3 2odOs
E'dg$ent 9l$isto, T_6 7alista Fress, 2=!= G2nd editionH

<ee-her, )d0ard6 Histor6 o& Cpinions on the B!riptural 1o!trine o& 0etribution
Ne0 \ork6 4Appleton ` :o, !5"5

<een, > en 7ede$a, ;6 C&&ers en priesterdienst in (sraDl, en h'n geesteli1ke
/etekenis Apeldoorn6 ;7ede$a, z1 G2
e
dr'kH

<eld, Andr@ F van de6 *oest 5e#us ster%en? Kanttekeningen /i1 een -r'-iale
k0estie Ka$pen6 Kok, !%%5

<ennett, Ea$es6 5usti&i!ation as 0e%ealed in B!ripture, in 9pposition to the
:o'n-il o3 Trent, and 7rNe0$anOs &e-t'res &ondon6 ;a$ilton,
Ada$s ` :o, !5#=

<ligh, Fhilip ;6 Eternal 3ire, Eternal 2unishment, Eternal Li&e (7t 25,#!D#8+
)*positorM Ti$es 536%D!!,!%"!

<onda, Ean6 1e %rouw en haar #aad. 2enesis 3 en # en daaro$heen GVerklaring
van een <i1/elgedeelteH Ka$pen6 E;Kok, z1




!8%
<onda, Ean6 Het heil %an de %elen. 9ver de vraag U;oe is 2odJO en de leer van
de ee'0ige stra3 GV''rpi1lserie, no2#H .tre-ht6 ,ti-hting UV''rO,
!%5%

<onda, Ean6 Het ene doel %an "od )en ant0oord op de leer van de ee'0ige
stra3 <aarn6 Ten ;ave, !%%# G2
e
dr'kH

<onhoe33er, 4ietri-h6 ,a%olging <aarn6 Ten ;ave, !%"2 G5
e
dr'kH

<o'ter, ;'go6 1e eeuwige stra& )nkele ,-hri3tgegevens over de aard van de
ee'0ige pi1n 9'de ,poren, 2==5 (000o'desporennl+

<o'0$an, ;ar$6 Het begrip gere!htigheid in het Cude +estament.
GFroe3s-hri3t, .niversiteit van A$sterda$H Ka$pen6 E;<os, !5%%

<ro'0er, A76 /er#oening. )en <i1/elsDtheologis-he st'die Neer/os-h6
Neer/os-hO <oekhandel en .itgeveri1, !%#"

<ro0n, Tho$as6 A Histor6 o& the Crigin and 2rogress o& the 1o!trine o&
-ni%ersal Bal%ation Al/anM6 2Wood, !528

<rTts-h, :harles6 1e goede tijding %an het wereldeinde Os 2ravenhage6
<oeken-entr'$, !%82

<'di$an, >'dM6 1e realisering der %er#oening in het menselijk bestaan )en
onderzoek naar Fa'l'sO opvatting van de ge$eens-hap van
:hrist'sO li1den als een integrerend deel der verzoening 4el3t6
W47eine$a, !%"! GFroe3s-hri3t V. A$sterda$H

:ha'n-M, :harles6 1i%ine "lor6 brought to /iew in the 3inal Bal%ation o& All
*en. T and EKleet, <oston !"53

:ha'n-M, :harles6 +he 'ene%olen!e o& the 1eit6, 3airlM and i$partiallM
-onsidered in three parts Fo0ars ` Willis, <oston !"5#




!"=
:laMton, );6 +he ,ew 'irth 4ontrasted with the ,ew 4reation We/do-'$ent,
do0nloaded 3ro$ 000theheraldo3godsgra-eorg

:ope, <o/6 Cuter 1arkness and >iping and "nashing o& +eeth We/do-'$ent,
do0nloaded 3ro$ the 2ra-e .niversal ho$epage

:o*, ,a$'el6 Bal%ator *undi, or, ?s :hrist the ,avio'r o3 All 7enJ &ondon6
Kegan Fa'l, Tren-h, TrT/ner ` :o, !5%%

4all$'s, :K6 -n&or!ed A!!lamation ,anta :larita, :A6 :on-ordant F'/lishing
:on-ern (no date+

4a0son, ,a$'el 26 5esus: +ea!hing on Hell A$arillo, T_6 2ospel The$es Fress
(no date+

4ean, Fa'l6 A 4ourse o& Le!tures in 1e&ense o& the 3inal 0estoration )d0in
7,tone, <oston !532

4ear$er, Fer-M6 +he Legend o& Hell An )*a$ination o3 the ?dea o3 )ternal
F'nish$ent, 0ith a :hapter on Apo-alMpti- &ondon6 :assell `
:o$panM, &td !%2%

4i-k, WillM6 Lehrt die B!hri&t die Allauss7hnung? F3orzhei$, Konkordanter
Verlag GKonkordante ,-hri3tenreiheH

4odd, :;6 Hilaskesthai, (ts 4ognates, 1eri%ati%es, and B6non6ms, in the
Beptuagint. Eo'rnal o3 Theologi-al ,t'dies 326352D38=,!%3!

4o0ning, :'rt6 A 1e&ense o& -ni%ersal 0e!on!iliation. We/do-'$ent,
do0nloaded 3ro$ 000theheraldo3godsgra-eorg

)/erle, >einhard6 1er glF!kselige "ott, 'nd seine )nt3alt'ng i$ !
Ti$othe's/rie3 We/do-'$ent, do0nloaded 3ro$ 000rD
e/erlede




!"!
)/erle, >einhard6 "ott ma!ht lebendig C 9rdn'ngen der &e/endig$a-h'ngen
We/do-'$ent, do0nloaded 3ro$ 000rDe/erlede

)dershei$, )lise Willia$ina6 +he 0ites and >orship o& the 5ews &ondon6
>eligio's Tra-t ,o-ietM, !5%=

)rskine, Tho$as6 An Essa6 on 3aith G2nd editionH )din/'rgh6 Wa'gh and ?nnes,
!522

)rskine, Tho$as6 +he -n!onditional 3reeness o& the "ospel, in Three )ssaMs
G2nd editionH )din/'rgh6 Wa'gh and ?nnes, !522

)rskine, Tho$as6 +he 'ra#en Berpent, or &i3e :o$ing thro'gh 4eath G3d
edition, 2d edition !53!H )din/'rgh6 4avid 4o'glas, !5"%

)rskine, Tho$as6 +he 1o!trine o& Ele!tion, and ?ts :onne-tion 0ith the 2eneral
Tenor o3 :hristianitM, ?ll'strated 3ro$ 7anM Farts o3 ,-ript're, and
)spe-iallM 3ro$ the )pistle to the >o$ans &ondon6 Ea$es 4'n-an,
!53"

)rskine, Tho$as6 +he Bpiritual Crder and Cther 2apers )din/'rgh6 )d$onston
and 4o'glas, !5"!

)stlin, Eohn Frior6 1is!ourses on -ni%ersal 0estitution, delivered to the ,o-ietM
o3 Frotestant 4issenters in &e0is 7ead, <ristol &ondon6 &ong$an,
;'rst, >ees, 9r$e and <ro0n, !5!3

Karrar, Krederi- Willia$6 Eternal Hope Kive ,er$ons Frea-hed in West$inster
A//eM, Nove$/er and 4e-e$/er, !5"" Ne0 \ork6 )F4'tton `
:o$panM, !5%#

Karrar, Krederi- Willia$6 *er!6 and 5udgment A Ke0 &ast Words on :hristian
)s-hatologM, 0ith >e3eren-e to 4rF'seMOs What ?s o3 KaithJ
Ne0 \ork6 )F4'tton ` :o$panM, !55!




!"2
2aM3ord, ,:6 Ba!ri&i!e and 2riesthood 5ewish and 4hristian &ondon6 7eth'en,
!%53 G2nd editionH

2elesno33, Vladi$ir6 +he Atonement. .nsear-ha/le >i-hes, Vol'$e ", p5!D
5%, !%!8

;aring, ;W den6 >at leert de Heilige B!hri&t o%er de hel? <'itenpost6 :o$it@
<i1/else 2egevens, z1

;aring, ;W den6 Leeringen der Cuden. 4a$0o'de6 :o$it@ <i1/else
2egevens, z1

;ensen, Eohan A6 /er#oening. &elMstad6 ,ti-hting &a-haiD>oV, !%%%

;eMer, :E den6 /er#oening. <i1/else notities /i1 een o$streden the$a
Ka$pen6 Kok, !%%5 G"
e
dr'kH

;'rleM, &oMal6 +he Cut!ome o& (n&inite "ra!e. ,anta :larita, :A6 :on-ordant
F'/lishing :on-ern, z1

E'kes, Andre06 +he Law o& the C&&erings in Le%iti!us (@/((, :onsidered as the
Appointed Kig're o3 the Vario's Aspe-ts o3 the 933ering o3 the
<odM o3 Ees's :hrist &ondon6 Ea$es Nis/et ` :o, !5#5

E'kes, Andre06 +he Be!ond 1eath and the 0estitution o& All +hings Greprint
3ro$ the original !58" editionH :anMon :o'ntrM, :A6 :on-ordant
F'/lishing :on-ern, !%"8

Keizer, A6 1e grote toekomst %an (sraDl, de kerk en de %olken. Waaro$ de
dog$atiek $oest vastlopen Ka$pen6 E;Kok, !%%2

Keizer, A6 1e komende re&ormatie %an de eindtijd. Wat de kerken niet zien
,liedre-ht6 7er0e/oek, !%%8




!"3
Keizer, ;eleen 76 Li&e +ime Entiret6 A ,t'dM o3 Aioon in 2reek &iterat're and
FhilosophM, the ,ept'agint and Fhilo GFroe3s-hri3t .niversiteit van
A$sterda$, !%%%H

Kno-h, Adolph )rnst6 +he 4hrist o& "od (((. His Atoning 1eath. .nsear-ha/le
>i-hes, Vol'$e !, p!8%D!5=, !%!=

Kno-h, Adolph )rnst6 +he 0ansom 2ri!e .nsear-ha/le >i-hes, Vol'$e !%,
p!35D!52, !%25

Kno-h, Adolph )rnst6 All in All. The 2oal o3 the .niverse :anMon :o'ntrM, :A6
:on-ordant F'/lishing :on-ern, !%"5

Kno-h, Adolph )rnst6 +he 2re@E$isten!e o& 4hrist in-l'ding the Kenosis o3 :hrist
A Treatise on the Fristine Fo0er and 2lorM o3 2odOs Anointed
/e3ore ;is 4es-ent to <e-o$e a 7an :anMon :o'ntrM, :A6
:on-ordant F'/lishing :on-ern, z1

Kohnsta$$, Fhilip6 B!hepper en s!hepping )en stelsel van personalistis-he
0i1s/egeerte op <i1/els-hen grondslag 4eel ???6 1e Heilige Froeve
van een -hristeli1ke geloo3sleer voor dezen ti1d ;aarle$6 T1eenk
Willink ` Boon, !%3!

Kroon, Eohannes6 Bter%en... wat daarna? (s alles %er#oend? (,erie 9pdat zi1
allen @@n zi1n, deel _???+ Os 2ravenhage6 Ti1l 4en ;aag, !%"5

&e ,e'r, Fa'l6 ,a!h dem Bterben. Kragen an die <i/el 'nd deren Ant0orten
W'ppertal6 ;o-h0egDVerlag, z1 (# A'3lage+

&iere, KA van6 .ijn %aderlijke hand 2even 0i1 2od de eer, o3 geven 0i1 2od de
s-h'ldJ Os 2ravenhage6 <oeken-entr'$, !%58

&o'dM, Adlai6 "od:s Eonian 2urpose ,anta :larita, :A6 :on-ordant F'/lishing
:on-ern, !%%! G!
st
edition !%2%H




!"#
&'kkien, A en 9osterh'is, A6 Al%er#oening toegeli!ht en %erdedigd Arnhe$6
Arnhe$se <oekD, :o'rantD en ;andelsdr'kkeri1, z1

&'ther, >al36 ,eutestamentli!hes >7rterbu!h )ine )in3Thr'ng in ,pra-he 'nd
,?nn des 'r-hristli-hen ,-hri3tt'$s G4ie 'r-hristli-he <ots-ha3t,
2#
e
A/teil'ngH <erlin6 ?$ K'r-heDVerlag, !%#! G!2
e
A'3lage, !
e

A'3lage !%32H

7a-4onald, 2eorge6 Epea Aptera. .nspoken ,er$ons, Third ,eries &ondon6
&ong$ans, 2reen and :o, !55% Gin het /i1zonder de hoo3dst'kken
E'sti-e, p!=%D!82, en >ighteo'sness, p2=%D225H

7an'ssen, A6 'eknopte samen%atting %an de grondslagen der B!hri&tuurlijke
waarheid aangaande de uni%ersele redding %an de ganse
s!hepping. >otterda$6 :o$it@ tot ver/reiding van de 0aarheid
der ,-hri3ten, z1

7-&eod :a$p/ell, Eohn6 +he ,ature o& the Atonement. )'gene, 9>6 Wip3 and
,to-k F'/lishers, z1 Goriginal edition !558, 7a-7illan,
:a$/ridge, .KH

7i-haelis, Wilhel$6 /ers7hnung des Alls 4ie 3rohe <ots-ha3t von der 2nade
2ottes <ern6 ,iloah, !%5=

9osterh'is, A6 Het probleem %an de tweede dood. 4a$0o'de6 :o$it@ <i1/else
2egevens, z1

Fa-ker, E?6 >hat 1id the 4ross A!hie%e? The &ogi- o3 Fenal ,'/stit'tion
&ei-ester6 Theologi-al ,t'dents Kello0ship Greprinted 3ro$
TMndale <'lletin 25, !%"#H

FennD&e0is, Eessie6 Het kruis %an "olgotha. A$sterda$6 )vangelis-he Wereld
Fers, z1




!"5
F'nt, Neal6 -n!onditional "ood ,ews. To0ards an .nderstanding o3 <i/li-al
.niversalis$ 2rand >apids, Willia$ <)erd$ans F'/lishing :o,
!%5=

>'iter, Ton de6 5e#us in ons )en andere ki1k op verzoening Ka$pen6 Kok, 2==%

,ti//s, Alan 76 +he 3inished >ork o& 4hrist. &ei-ester6 Theologi-al ,t'dents
Kello0ship Greprint o3 the TMndale <i/li-al &e-t're, !%52H

,ti//s, Alan 76 +he *eaning o& the >ord ;'lood: in B!ripture &ei-ester6
Theologi-al ,t'dents Kello0ship, !%"5 Greprint o3 the TMndale Ne0
Testa$ent &e-t're, !%#"H

,trater, )rnst Kerdinand6 Het e%angelie "ods Os 2ravenhage6 4aa$en, !%2!

,M$ank, Andreas6 >orden alle mensen gered? 2eda-hten over de leer der
alverzoening Os 2ravenhage6 <oeken-entr'$, !%5%

Tal/ott, Tho$as6 +he (nes!apable Lo%e o& "od ,ale$, 9>6 .niversal F'/lishers,
!%%%

Tho$son, Ale*ander6 Hoe komt men to!h aan eeuwigheid? >otterda$6 )D;
4epot Nederland, !%58

Videler, ,ilvia6 ;el, 3i-tie o3 0erkeli1kheidJ B0olle6 A ` , .itgeveri1, 2===

Wiersinga, ;er$an6 1e %er#oening in de theologis!he diskussie Ka$pen6
E;Kok, !%"!

Wor-ester, Noah6 +he Atoning Ba!ri&i!e. A 1ispla6 o& Lo%e, ,ot >rath.
:a$/ridge, 7A6 ;illiard and <ro0n, !52%

\a$ag'-hi, 7iho6 "eorge *a!1onald:s 4hallenging +heolog6 o& the
Atonement, Bu&&ering, and 1eath. T'-son, AB6 Wheat$ark, 2=="