AGRAW N TIRA Hamid BILEK Abdenour HADJ-SAID Said CHEMAKH Samir ARKAM Ramdane ABDENBI
URAN DEG WUUN-AGI :
Yasmina FOURALI, Inelmaden n lmajister n tmazit-Bgayet, Lydia GUERCHOUH, Mohand Arab AIT KACI, Mourad ZIMU, Nacera KEDDACHE, OUSSANE, Ramdane ABDENBI, Mokrane CHIKHI, Sad CHEMAKH, Islam BESSACI
TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TAERFANT TASELWIT N TEGDUDA ASQAMU UNNIG N TIMMUZA
TAMAZIT TURA
tamazi$t tura
Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza Tamazit tura U n 11 / yebrir 2013
ISSN : 1112-9417 Dpt lgal : 4832-2008
Tamazit, imira, tewa kan ad tt-naru ad tt-ner.
AGBUR
TULLIST
Nekk d arra n wagga Yasmina FOURALI 11 Ur ddi akked Rebbi, ur ferre iebbalen Inelmaden n lmajister n tmazit - Bgayet 23 Amyexdem yaf-it Lydia GUERCHOUH 35 Iqrucen Mohand Arab AIT KACI 40 Lwec Mourad ZIMU 65 Ruen deg lela Nacera KEDDACHE 68 Akured OUSSANE 83 Yenher ne yezzuer ! Ramdane ABDENBI 91 Muend yettarun akked tewkilin-is Mokrane CHIKHI 96 Lmelzum Sad CHEMAKH 105 Dewessu n yimawlan Islam BESSACI 110
TIGEJDIT
Aql-i da, aql-i yid-wen, aql-i gar yifassen- nwen, sdat wallen-nwen, mazal ur mmute ara. D nekk, d tasunt Tamazit Tura, tasunt-nwen, tin tennumem, tin yeddren yis-wen, s tira- nwen, s yerisen-nwen. Ma ele akka tikkelt-a i wakken kan ad d-awi amaynut d aya, as mai d lebi i ixuen, maca tikwal akka. Wicqa. Nekk, tasunt Tamazit Tura aql-i gar yifassen-nwen.
Akken ara tegrem tamawt, ad tafem d akken d takemmict n tullisin. I tikkelt tamezwarut ara nbudd uun-agi wis 11 i tewsit-agi n tsekla imi neba ad tennerni i wakken wid yettarun deg uric-agi yetteldin abrid i tira n yirisen ezzifen, abrid yettawin s annar n tira n wungalen ad uqten. Akka i neba ad nernu afud i wid iqeddcen, yearen, yettarun s tmazit i tmazit.
Tamazight Tura akken teram, d aya i nesa d ayla-nne, d aya i tesa tmazit d tasunt s tmazit. Llant tid ideg nettaf irisen s tmazit maca ulac tin yettwarun s tagi- nne irkelli.
Akken i as-yenna winna : anier i t-tetteddu ay aar, yenna-as : s aar. Ihi atan llqe atan uqamum. Ma neba ayla-nne ad yili, ad yidir, ad yeflali, d nekkni ara yenneflen s annar, d nekkni ara yegren iman-nne ad nellexs i wakken ur d- tettili ara takewt n tirga, takewt n tikta i wakken azekka ad yelhu i tarwa.
Asirem meqqer, timerjiwt ugar. Yid-wen, yis-wen ay imyura ay imeriyen, afus deg ufus, tamazit tura, tamazit n tira, tamazit n tura, tamazit n uzekka, ad tidir i lebda.
Ar tufat
TULLIST
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 11 -
Nekk d arra n wagga
Yasmina FOURALI
iwen yi tlul-d yiwet n targit, ef yiwen n ubla tbedd yiwet n teqcict, yura fell-as lif n tudert. Mi d-tuki, kra n yimei yellan tessureg-it. eddan kra n wussan, targit tugi ad tt-temu tannumi, di yir lam taqcict tezga tea lqer s tsusmi. Tual am ufrux yean lecc-is, yettnadi ccna ur nelli lemtel-is. Yesrafeg ufrux ef yiwet n tezwit, temi-d deg yiwen ufurk tjeigt, turr-it tfenda-s, zi d asennan i yellan ddaw-as. Ibedd fell-as, asennan yufa abrid er wul-is, yebda icennu, irennu di ut-is ; zzin- d medden fell-as, akken ad slen i tmerut-is, yinin-d ut-is ; yeggugem yigenni, yekkussem uzwu-s. Yerra-d ufrux nnehta, ilen d anya-s ; zi d tin i d taggara-s. Jelen medden mi iedda usigna, yerfed iferrawen-is, yessureg-d imei, yessared anezgum-is. Alil ay aqra n llufan, mi ara d-yeggri war imawlan, am ufrux yecnan, ur yelli wi as-yeslan, deg-s yefruri unegman, yeggra-d d tadyant i yimennan. Ad d-zzin waktayen i tewwurt, taqcict-nni tettrau tatut, i talwit ur tufi tasarut ! Alil ! Mi ara temmet tyemmat, i tegrudt d acu ara d-yeqqimen ? Ad d-teggri wed-s, deg yirebbi n temi-s, azekka ur d-yettban yixef-is, ad tettargu rrif n timunin. I-is yezga yettgani imeawen, tagujilt tudert-is tessawen, ma d ifadden-is kkawen, lif fell-as yezdel, itran i tafat d ilmawen. Y Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 12 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Tuki-d War-isem tuwas : - A yemma rfed lhemm-iw ! A yemma rfed lhemm-iw ! Mi d-teldi allen-is, ur d-tufi win yellan rrif-is, slid targit i d- yeskeflen lhemm-is, d awezi ad tettu temi-s. Amek ara tettu tullist n lif i as-yeran, nettat i d tasat n waggas yennernan, tac d tawidt ulac imawlan. Hata d acu i as-yeran : War-isem, d yiwet n tallest yettidiren deg yiwet n taddart i wumi qqaren Tala Wamer. Taddart-a teef mli deg lewayed n zik, mi akken tameut ur tesi izerfan, awal ur tt-id-yettali ; txeddem segmi iij ad d-yeflali, edd ur yezmir ad t-twali ! D aggas-is kan i tettsami. Ma izad fell-as uqra, ad t-tesseble, ur d-teqqar a, lada ma tecce d win nettat akked netta memmalen ! Fell-as ur d-yettili rrbe. Yemma-s n War-isem Tasedit i d isem-is, tettidir akked Said argaz-is, ussan ssizifen di lhemm-is, d netta i as-irennun tabest-is, akken nettat ad tbedd ef uxxam-is, as ulamma tazmert teffe ifadden-is. Nettat i tura kan d lmut, d aya i d asirem n talwit, ad t- terfed gar yiferrawen-is, ma yella-d wass ad tt-ye umaray-is. Tallest-a War-isem mi d-tlul, d jeddi-s mer i as-igan isem-a, ass- nni teur-as, ula d zzher-is yenna : isem-a d isem i am-iga ualfi, as ulamma lif deg-m yettsami. Ass ideg akken zewen yimawlan-is, tella yemma-s Tasedit terfed yis-s s tadist, imir kan i yeli baba-s Said deg yiwen n waan amcum, d yiwen n lehlak i qqaren ur iemmel ara tafat le cancer. Said, d amebun n Rebbi, ur yesi zzher, as akken netta akked tmeut-is icurek-iten ssed deg yisem. Yella iemmel Tasedit, maca ur yufi talwit, acku yu tasga, tawla ur t-texi. Wwin-as-d at uxxam amejjay, maca ayen yexdem yid-s ur ifad ; imir yuyes-it umejjay-nni, yenna-asen : - et-t i ler-is, ad yexdem lebi-s, slid Rebbi i yefen deg wussan-is ! Said yesla-d i umejjay-is, ur yebir i uqra-is, imeyyez deg tezmert- is, yea ifadden-is kkawen, d letab kan ad d-yernu i twacult-is, ay t-yeran d ussan ilmawen. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 13 - Yera Said tujjya deg wussan, ggumman ad kksen izier-is, ad yerti i unezgum-is. Yessuter amrar, yenna i tmeut-is : - Cuddet-t er yiwet seg tmiwa i izegren i usalas, ma bi ad sennde er li, ad fe deg-s, ad d-sbedde iman-iw. Tameut-is imi d nniya, deg wawal-is tedda, nndama ur tesi lfayda, s lmut-is i d-tejba. Ass-nni, d acer, Tasedit izad waqra-is, llufan yeba ad ier tudert- is, tedda er tesga ad til argaz-is, ad as-tawi lexbar, ad yezhu cwi wul-is, tga ad as-tini deg uqerru-is : ay argaz ass-a ahat ad twali mmi-k, ara irefden isem-ik ! Tameut ur d-tekfi tirga-s nettat tuki, argaz-is yea-tt yuli. Tuwas tmeut, teli er lqaa. Alil a Rebbi, anwa aggas i tt-yesselin : argaz i tt-yean yemmut, ne d nndama mi as-tcudd tamrart, ne ahat d aqra n llufan ur nban anwa-t, d aqcic ne d taqcict ! Tesla-as-d temart tuzzel-d, tufa-tt-id tumm deg yidamen, la trebbu ; yiwen ufus yeef ixef n umrar anda yenne uqerru n urgaz-is, waye ef uebbu-is, amzun teba ad tsami aqra-is, allen-is urent d imeawen. Tessawel temart i umar, tenna-as : - jel ay amar, yya-d mmi-tne wis d acu i t-yuen ! Nettat ur tebi ara ad yexle. Teef-d nettat llufan-nni, ma d amar yefsi acidi ef yiri n mmi-s, icehhed-as, iumm-it ; tewwi-d nettat tegzem timi i llufan-nni, imir iawen-itt umar refden tislit er texxamt-is, yessuter ad tseyyeq agens-nni, akken ad iru ad d-yawi amrabe i mmi-s. Llufan ilul-d, d taqcict i d-tesa ; Tasedit ur tei, ur teswi, imei ur d-yeli ! Allen-is jerent kan, tettezzi deg-sent tugna n urgaz i tt- yean. Llufan ur tt-id-temmekta yemma-s, slid tamart mi tenna i teslit-is : - Mudd tura i teqcict ad tee !. Tislit ur terrek ara, da terfed temart llufan-nni, tga-tt deg yirebbi n yemma-s, tmekken-itt ad tee iman-is. Zrin kra n wussan ef tmettant n Said, tameut ur tessin ass, ur tessin i, tegguni li, tafekka-s simmal tettdubu. Llufan-nni teggan ur jidda-s, d atiwel deg-s am yi am wass, tettak-as ayefki n Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 14 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 tfunast, ma di yemma-s tuyes deg-s tudert. Tamart, terfed tislit-is, imi ur tettu lxir texdem di mmi-s as akken nitni uysen-t, ma d nettat tezga tettlai-t, akken ad yeme ddunit ! Wwen rebin n wussan si tmettant n Said, terfed-d temart taqcict, tewwi-tt-id i yemma-s akken ad tt-twali, ad as-tmudd isem lali, ahat ad tettu lhemm-is ; mi tewwe ur-s, tamart kkawen yifadden-is, awal ur tt-id-yuli, tar anier ad twali ! Taneffut n tyemmat er yigenni tuli, di lefu n Rebbi tegguni. Ur iban ma d anezgum n urgaz i yennernan, ne d lhemm n teqcict i tt-yenan ? Tessawel temert i urgaz-is mer, yeef taqcict gar yifassen-is, yenna : - Ula i am-yerna ssed-im, ass-a ad am-ge isem-im, d War-isem i d lbext-im, as ulamma yezzem-ikem zzher-im, gar-ne d imawlan- im, azekka Rebbi ad am-iger amur-im. Tteddin wussan, War-isem tettimur, teqfel sis n yiseggasen di lemer-is. Tallest-a iemmel-itt jeddi-s mer, tesselhuy-it, tetteg-as ler. Tura mi yeya yual yettazen-itt ad d-tequ si tanut, tebed cwi ef taddart ; tama-s yella uerbaz n tullas. Yal tikkelt mi ara d- teddi tama-s, ad tsel i tmeriyin n uerbaz-nni cennunt, ne tturarent deg wannar n uerbaz-nni. Yetteab-as lal, tzehhu cwi ur-sent, maca din din ad temmekti ur tezmir ara ad tili yid-sent, imi jeddi-s ur yezmir ara ad as-ixelle almud-ines, daen ulac win ara ibedden d jidda-s deg uxxam ! Da yal mi ara d-tual, ad yakez Jeddi-s, yennuna lxaer-is. Yettar ma ad tt-yesteqsi, ne ad tt- ye i teswit, maca d ayen nettat i d-yeggran deg yijifer-is. Iemmel-itt aas, lemmer yettaf ur tettixir ara seg tama-s. Ma yella d jidda-s Tasedit, tessakay-itt tikwal fell-as, as akken ur tuksan, akken i d-tetturebba fell-as, taqcict yessefk ad ta tannumi d letab, akken ad timur, ad tizmir i unqab. Da mi ara akken ad tual si berra, ad teyye ad as-tini : - Nni-am-d awi-d arum mai d lqahwa ; awi-d ker mai d abun ; ru ad tessuffe akraren ; awi-d alim ; agem-d aman Laul, akken texdem yid-s War-isem teel. Acu ur tt-yetta ara lal yal ass, imi tessen bia n jidda-s ; ma yella tikwal, tettmektay- Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 15 - d imawlan-is, lemmer di lin, ahat ad tettruu er uerbaz, ad tifsus tekemt am uneznaz. War-isem tfaq-d d tagujilt i tella, da ad tt-terr i lwed n yimei, ad tessugen awalen n tayri ad d-iquddren seg wul n yemma-s ur tessin, ne ad tili d baba-s mi akken ara as-d-imudd talelluct ur teif di lemer-is. Ad d-taki ulac win ara d-isefen asureg-is. Ad teqqim tgujilt tegguni amnar, ulac win ara as-igen leqrar ! Tiri ara d-yeffen seg wulawen, ad d-tban ef wudmawen. Da mi akken ara d-tual si tanut, ad tergagi tasa n jeddi-s, yettulfu i waggas-is, ad as-isiwel ad teqqim rrif-is, as-d-yales timucuha ara yesselhun ul-is, ef tasat yu mmi-s n ugellid, ne tin uur ad d- teffe tewkilt War-isem ad tebdu tessugun tella deg wadeg n tasat, imir kan ad tesfe imeawen-is. Llufan yerren ber-is, din kan ad yettu lhemm-is. Ussan tezzin, lemer n tgujilt yettmar deg yiceqfan, alil fell-as ma ad idewwer zzman, nettat tgemmu s leman, ad d-tegri i yimennan, d tidet : lemer ugujil deg uceqquf, tudert-is tezga di lxuf. Ass-nni d ahad, tesuqqet-itt fell-as jidda-s s ccel, yerna tea-tt i la, acku teel mi tru er tanut. Nettat, tella tzehhu ur tullas- nni mi ara d-ffent er unnar n uerbaz, akken kan ara asent-tsel cennunt taect n Baba-inu ba, ad tebdu ad tettargu tella d tasat, tesenin tizebgatin amzun tella di tmacahut n ruba i as-d-yettales jeddi-s. War-isem tennuna imi ulac d acu i tt-id-iaen gar tmeriyin-nni, tessaram ad tili yid-sent, maca ulac win ara d-yeslen i tirga-s. Mi tesla i tninayt n uerbaz, ad twali timeriyin-nni setfent iman-nsent, d lawan ad ualent er tesmilt, ad d-taf tmebunt tarwit-is am ucalaw, deg yi i as-d-irezzu s tfenda n lezen, imi tu tannumi tsessaw-it s yimei tessurug fell-as. Ad tesfe imeawen-is, ad d-rnun wiya, da ad teef allen-is medlent akken ad teqqim deg usugen-is ; maca din din ad d-til tugna n jidda-s, ad d-temmekti ayen i tt-yettraun... I telha tirga, lemmer ulac win ara k-id-yessakin ! Tamebunt taneffut-is iuref-itt zzhu n ddunit, ur tecbi igerdan n liran, yal ass acu n takat yelhan sur yimawlan ; ma d nettat d tawidt n tudert, edd ur yettili tama-s akken ad yesfe Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 16 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 imei-is, xerum s yiwet n tlelluct ara as-yilin d tamwanest ! Ad d- teggri War-isem wed-s, ad tt-terr er lxaer-is, ad d-temmekti jeddi-s mer d lebayen-is ; yetta-itt, imi ula d netta alil, texde -it tezmert-is. Teggra-d War-isem di lhemm trennu, ul-is deg ungaz yettagem yettru, am terast ugayemru, taart teur, maca tanulya deg-s txellu. Mi d-tewwe tmeddit n wass-nni, tru War-isem er tama n jeddi- s, tessuter-as tamacahut-is n lebda : - A jeddi, alles-iyi-d di lenaya-k tamacahut n ruba, d tin i iubb lxaer-iw. Jeddi-s as akken yenqes-as yiri, iulfa i War-isem yenzef lxaer-is. Yetteddu-as di lebi, yettara-tt d ruba, imi am tin i temmel ad tili. ruba d yiwet n tasat, d tagujilt ula d nettat, yemmut baba-s, yefer-itt-id wazen ad tt-ye, terwel-as ; temlal-d mmi-s n sselan, isellek-itt, imir yewwi-tt er teremt yiwel yid-s akka i d-tessugen War-isem tudert-is. Akken i d-yekfa jeddi-s mer allus-is, nettat teli ef yimei, ad tru ef zzher-is. Yeef-as-d afus jeddi-s, yesteqsa-tt, yenna-as : - Ayer i la tettru akka a War-isem a yelli ? Deg War-isem tegma-d yiwet n tgulelt d tilawayt, d tamafrakt, imi tudert tga-as tilas i tumert ; da teneq, tenna-as : - Ayer a jeddi iqrar n taddart , ma ur sin baba-tsen, san yemma- tsen, nekk ur si yiwen. Ur si anwa ara d-iillen fell-i, ulac win ara yi-wansen di lemayen, ulac win ara yi-iebbren mi akken medden an deg-i s tmuli ? Alil a jeddi mi ara rue er liner, ad iyi-d-efrent tsednan s tmuli, ad iyi-erfent, ad as-inint meskint, d aan n baba-s i d-tewwi ; ur i d acu-t wawal-a. Tegri-d gar-asent am tecmuxt iusan, s ufella tasa tettban, er daxel d anezgum i d-yernan ! Ayer a jeddi s kra ttargu deg yi yelha, mi d-tal tfukt ad d-afe yal cci yema ! Ayer a jeddi di lid ikerri yemmezlen i medden d lelal, ma d nekkni am wid yessutren lmual ! Ayer a jeddi iqrar azekka-nni iij fell-asen ad d-iil, nekkni i yid-ne d amellal! Ayer a jeddi zzher-nsen yettali d Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 17 - asawen, nekkni i wussan ne d ilmawen ! Ayer tumert tbennu deg- sen ayen layen, nekkni lif nesedda ad d-yual d aktayen !... Yegzem-as awal jeddi-s akken ad as-yini : - Nekkni d imeban a yelli... - Ayer a jeddi d imeban i nella ? Yessusem umar acku ula d netta ur yeri acimi d amebun i yella ! Yezzegzew wudem-is si lir, mi i t-twala akken War-isem, teleq-d asirem-a : - Bi a jeddi ad d-teffe ur-i tewkilt, ad iyi-d-tefk ayen bi ! Teri a jeddi ayen bi ? Bi ad ak-d-yual yiri am zik, ad iyi-d- tettmagare mi ara d-ffe seg uerbaz, akken wiya ur iyi-eqqren ara s tmuli ne s kra n umeslay. Bi ad d-ffe d tamejjayt, ad issine aan yenan baba akked yemma, yal lehlak ara k-id-isamin, din din ad mu izier-is. Jeddi-s yeggugem mai, ur yufi d acu ara d-yini, lmerta tesskew-as imi-s. Tekcem-d temart-is, tufa-t-id yennuna, testeqsa-t d acu i t- yuen, da yenna-as-d : - Cbi amejru n rra, mi t-luwan medden yelu ; wala amejru n tasa, mi t-luan medden yettru. Tamart tefhem d War-isem i d-yena deg wawal-nni, tessusem. Ma d netta iban-d am wakken yettezzib deg wussan ara d-yernun, ne ahat deg lhemm ur nseu tawwurt !... War-isem tebda tettak tamuli akkin i yigli, zi yewer walluy d asawen, nettat tudert-is tezga di lemayen, mi yefra lhemm ad d- iill waye, da din kan i d iimi n yimaren, ur tesi amaddi slid imeawen. War-isem iceqqeq wul-is, am tmenfit n seba watma, mi tbedd ef yiblaen, terra nnehta yeqqaren : - lu, lu ay aru ! Ur si baba, ur si yemma, ass-a tezde-iyi lmerta. D awezi, ma yella, ad d-afe lehna. Nekk d tamebunt n lebda, ttici din da. Zrin sin n yiseggasen, War-isem teqfel am n yiseggasen di lemer- is; ur tekcim ara er uerbaz, taneffut-is tettquddur d aneznaz. Tezga deg uxemmem, ul-is yesselqaf, taneffut-is am yijdi n wasif, gar yifassen ad d-ielli. Jeddi-s simmal yettwali-tt akken, simmal Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 18 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 tettdubu tneffutt-is seg unezgum fell-as. Ur yezmir ad as-imudd i yelli-s ayen ur yesi, slid imeawen i d-iellin ef tsumta-s, imi tazmert teffe-it ; yal mi ara d-yemmekti belli War-isem ur tesi edd d amwanes n uzekka, netta tazmert ulac, tamart-is tezga d axbac, am win yettraun nnfe seg uqelwac ! Yelken umar belli temmel-itt ula d nettat, maca tecba tasa yessuddumen. Am wakken qqaren ur yeksan edd i t-yuen ma yella ul d audar, yuen. Tall-d fell-as temart-is, twala udem-is yenxar, teneq : - Acu i k-yuen ay amar ? - Asmi lli d aejmi, edd ma inager-i, tura ussan ggran-iyi-d, tibbib yeqer-iyi ! Tamar teba ad t-tebber : - A baba zizen fell-i, am txatemt n lfea i ielleq uad lali, mi d- yekka deg yimi n tewwurt, yekfa lhemm fell-i. Amek ad yeg wul iwecen, imi imesla di lhemm ur ssilqiqen. Takemt n War-isem ur telli d ayen wezzilen ! Ad d-teggri d acewwiq, ara yettwarun s yidim n lemayen. Yettnerni lemer n War-isem yettquddur, simmal tettimur, simmal tawenza-s i unegman d abaur ; a lir yettbabba uqrur, netta zzher- is yeqqur, ma d anezgum yeur. D lawan ul ad d-yeggri deg uqra, d awezi ad yerta, ur yestefay ur yettaf amra. Yewwe-d wass n lema, War-isem tekker-d seg yies akken ad tru er tkessawt, maca ul-is yenneqba, ur tebi ara ad tru ass-a, imi turga jeddi-s, ur tefhim d acu ? Tekcem-d jidda-s, ad tt-id- tessaki, tufa-tt tuki, maca tennuna. Testeqsa-tt jidda-s : - Acu i kem-yuen a yelli ? Armi d ass-nni i tulfa War-isem jidda-s yenin-d ut-is. Terra-as War-isem : - Urga yir targit, am wakken jeddi mer la yettali d asawen, yettwei-yi ad qqime yid-m, ur ttaggade ara, yea-yi-d taekkazt, yenna-yi-d yal mi ara tasse iman-im wed-m, sbedd- itt, ad d-rzu ur-m ad am-d-alse tamacahut i temmle ! Imir bdi sawale-as ad d-yual, yeqqar-iyi-d ur zmire ara, ilaq ad awe er tmurt-iw imir ulfa kecme deg yiwen yifri, lam Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 19 - iall-d fell-i si yal tama, bdi ttru, ttuafe, maca yiwen ur iyi-d- yesli ! Da dduqqse-d, ur ri amek tekfa targit Tamart tefhem targit, yuli-tt-id li, yebda-tt-id facal seg yiarren, maca teef imeawen-is, ma ulac kra yellan deg wul-is, ad t-id- smiren. Tekker, tenna i War-isem : - Ur tesi d acu, d targit kan, jeddi-m ur yelli d acu i t-yuen, atan di tesga yeqqim, ru tura er tkessawt, ad tafe hegga-am-d arum d yii, suffe actal ad ksen, uqbel ad yexreb lal mll, hatan ula d igenni yennuna! Da tebes awal, am wakken tfaq tettkellix i yiman-is, da terna-as deg wawal : - Ur ttbeid ara. Tru War-isem tessuffe actal-nni, ma d tamart tual er tesga anda i yeel umar-is, tufa-t ula d netta yennuna, tdub ura-s, allen-is ldint s tmara ! Terra tabest i yiman-is, teqqim er tama-s, tenna-as : - Acu i k-yuen akka ay amar ! Kra tebi ad ak-t-id-awi ! Netta yessusem kan, imuqel-itt, imir iga-as lenaya, yenna-as : - ulfa amzun ussan-iw kfan Tegzem-as-d awal temart-is : - Ah ay amar, acu i k-yeblan ula d keini taebit-a, ur tesi d acu ara ak-yaen ! - Amar yefhem belli d acu i as-d-tenna fell-as War-isem, acku ula d netta yurga ad yemmet. Di lawan-a ideg ttmeslayen, War-isem tella teqqim er tama n wactal tegguni, tugna n jeddi-s gar wallen- is tettezzi, anezgum deg wul-is yettnerni ; ellin-d yimeawen, tegguma ad ten-temu tannumi. Tessugen iman-is d jeddi-s, tikkelt tetturar yid-s, tikkelt yettales-as-d, yal tikkelt amek ! Am wakken d asegrew n waktayen-is i d-yettemsefaren. Tserre asugen-is ; din kan yenneqba wul-is, amzun tesla i wanza n ut n jeddi-s yessawal-as-d ! Tekker War-isem tcudd ikerri-nni d uejmi er tzemmurt, imir terfed iman-is tettazal-d er uxxam, tra ad til s tuffra ef jeddi-s, ma ulac ma twal-tt-id jidda-s ad tuaf fell-as. Mi tewwe er umnar n tewwurt n unekcum er uxxam, tebda tleu Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 20 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 xmat, xmat tga tameut er tewwurt n tesga, ad tsel i ut n jeddi-s, nettat ur tebi ara ad tnewwec, tra kan ad telken ulac d acu i t-yuen ; imir kan nettat tettessis, tesla i jeddi-s yerna-d deg wawal i jidda-s : - Ur tteile ara ad kent-e, ef waya bi ad kem-wei ef War-isem, slid nettat ara am-d-yeqqimen ad tsennde fell-as, ad tsenned fell-am, ur-m i as-tekku terfed-itt yemma-s uqbel ma ad tt-ya mmi-tne. Ah ! Tisselbi n temi ur tettezzib deg wayen ara d-yerun, iemmel-itt temmel-it, yera-d wayen ur bnin, ur in di tcurkat xedmen ; lamena as akken terfed yeba-tt d tameut-is, yeba llufan-nni ad yimur gar-sen, acu taggara ur ddiren di sin, d yelli-tsen i irefden taeyt ! Ula d nekk terra-yi tmara imir qeble ad zewen, acku netta yezga yettaen, bi ad yezhu d tin iemmel, yerna meyyze di llufan-nni ur yesi ddnub, d arra n tayri-nsen ; meskint ur tuksan i as-ierrun, tezga tettxemmim deg wussan-is, teba ad tecbu tanada-s, maca alil di zzher-is ! ur-m i As-teqqare ef yizri-s, ma ulac ad teqer iman-is ; ur-m ad tt- eqren wiya Ur ad i d-yekfi awal, nettat am wakken tea, ul-is mi d-yenna, ass-a tenger texla, ef jeddi-s mer mi t-twala, yeel di lqaa, tessureg imei yekfa, imir ad tebdu lmerta. Tuwas mi tesla ayen ur tenwi, jeddi-s ur yezmir i wayen-nni, yebes wul-is, lemer-is am di tirga mi tuli. Tbedd er tama n jeddi-s, terra-d nnehta, tenna : - Ayer a jeddi, txede-iyi, deg usirem n tasat tezzuzne-iyi, nekk d jidda tei-iyi. Teli tmebunt ef tgecrar, terfed afus n jeddi-s yeqquren, tsuk yis- s imei aneggaru i d-yeqqimen ; deg waggas ur yelli win i tt- yugaren. Tga-tt-id jidda-s gar yifassen-is, ur d-tufi kra ad tesfe seg wallen-is, teba ad tebber deg-s, tenna : - Ur ttarra er lxaer-im, ttu ayen i d-yenna jeddi-m, ayen tesli kkes-it si lbal-im, ur tesi d acu ara ibeddlen gar-ane, jeddi-m yea-a, yexde-ikem, yexde-iyi, tura deg-s ad a-iebber Rebbi ; ur ttaggad a yelli, aql-i yid-m !. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 21 - Teneq War-isem, as akken lif yugar-itt, tigullet di tfekka-s i d- tegma, tual am tafukt yerna usigna, er daxel-is tekker-d limra, imir tenna : - i a jidda temmle-iyi as akken ur tedil tasa d turet, maca d awezi ad ttu, as ula ma tatut tella ; amek ara ttu ayen tea deg- i tannumi, jeddi mer deg wuffad-iw am yiij mi ara d-yeflali ! Amek ara ttu asmi i yi-d-yenna : ur-m ad tayse tasa deg wul- im, as ula ma tafukt tettab, s tafat azekka yid-s ad d-tali. Ur ttaggad ccetwa ma teshab, lhemm-im am udfel mi ara d-yeli, ef yiri n usirem-im ad yefsi. Ur ttaggad, letab-im d tidi uerri, win lemer yekni, d tameut i d-ttrebbint lemani. Aktayen-im yeuren d akukem, ad ualen d anya, ad yefruri deg yigenwan am tfenda yessejjayen aqlile. Amek ara ttu a jidda, ul-iw netta i d tasdarit n yal aktay agujil ; amek ara ttu ma yella tatut tella anda ma nella, ma d aggas-iw ur t-tema ! Ul-iw yual am telt lxali, s tafat-is mi ara d-teflali, d rru i tenwa ad tawi. Cbi afrux mi yebda ielli, ar lecc-is mi yeba ad yali, d leli i yenwa ad iwali, maca annect yebu yali yeli, zzi d netta i d lfani !. Terra-d temart nnehta tuyes, tenna : - Ah ya ddunit tedre-iyi, d imei kan i ttru, deg yieblan tessemrire-iyi, ur ufi edd ad as-ku, ur-k a sidi Rebbi, ke i d Awid awen-iyi. Tual tenna i War-isem : - Semme-iyi a yelli, ma ur rfide di lhemm-im, ur nwi akka i iga deg-m imi ; semme-iyi ma yella rni-am-d lif n uxxam, nwi deg-m ttelqim, akka i a-rebban di zzman, tameut d tin ara isefen lim. Terfed War-isem s wallen er jidda-s, tenna-as : - ri a jidda, ayen i ieddan fell-a d aas, ur t-ttettu yal aseggas. Lli ttnadi tasa i yi-gan tansa, tura ggri-d deg yimi n tlafsa ; i tura a jidda nekk d arra n waggas. Teli War-isem deg yirebbi n jidda-s, tefsi tfekka-s am tcemmat mi ara tt-tessense ; ur d-teggri teftilt i tudert-is... Irebbi-nni wis Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 22 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 ma ad as-d-yeglu s lxi iffaw, ne s telqeq ara yualen yal i am ucallaw, ne d tajbirt i ler ur nettkaw ! War-isem d yiwet n tirget yellan di lkanun yensan, yessefk ad suen fell-as yimennan, ad tual d acail, deg wul ierreq, deg yi yezga ineqqer, ma d imi yeggumma ad yeher. Aggas n War-isem, d aggas n yal llufan, deg umaal ad yual d leqrar, seg tneffut n tyemmat ma tea-t ad d-yeqher, allen-is i yimei surugent am leber, lir ad as-yual d takemt n ber, d abrid n lemayen ara d-yener. Alil ! Llufan ma yettru-d, ul ad yefriwes, er tama n waggas n tudert neqqar-as d asirem ur nettayes. Imi ad yeggugem, ul ad yeef deg lxi n telqeq i d-yeqqimen ; di lbext n War-isem, i d-tella tayri mellulen. Afrux tegri-id tugna n lec-is, trennu tuma i wul-is. Aktayen d iferrawen-is, ad d-tejme tudert acewwiq-is ; ahat ad ii imdanen, ad t-id-smektin yimruyen, fell-as ur keffun yisekkilen ! Angaz mi ara yawe er yixf n tneffut, d tigzi i d-irennun, akken ad d-yegmer si lezen tumert ur yessin yiwen ; ad d-yesnulfu seg yimei-s tafenda ur ksiben yijeigen. Seg waggas alqayan i d- ttlalent tekta timeqqranin, tid yettawin er tegrawliwin, tid ara d- yilin d tagejdit i unadi n yizerfan n llufan, win yeskerker yir zzman. Tullist-a d yiwen yizri angazan, ideg nessarem akmas amtiwan, seg- s neme ad tmer talut d tnufli i yal llufan Ta d yiwet n teti s wayes ara nedder.
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 23 -
Ur ddi akked Rebbi, ur ferre iebbalen
Inelmaden n lmajister n tmazit - Bgayet
Tamawt ef tira n tullist-a
Tullist-a Ur ddi akked Rebbi, ur ferre iebbalen tura-tt, deg tazwara, Djamila Mimeche s uzwel Gar tudert akked lmut i d- yeddan deg tesunt Tamazit tura, uun wis 2, yebrir 2002, isebtar 99 ar 107. Deg ulemmud n tenfalit n lmagister n useggas 2011/2012 i d-yellan s lmendad n Mass Zahir Meksem, fernen-tt yinelmaden-a akken ad tili d aris ief ara rsent kra n temsirin yerzan tifukstin n tenfalit (techniques dexpression). Da mtawan akken ad as-beddlen cwi i wudem n tullist-a akken ad ssiwen ad d-skecmen kra seg tudert n yinelmaden akked tedyanin ierrun deg tesdawit. Ilmend n waya, eren ad as-rnun kra n yiricen iss ssawen sbedden-d tullist temgarad akked tmezwarut i as-yellan d llsas. Mi yekfa usenfar-a, ssutren deg turagt deg lall-is, Djamila Mimeche i asen-yunfen ad tt-id-ssuffen deg tesunt Tamazit tura 1 i d-yessuffu Usqamu Unnig n Timmuza. Nessaram ad telhu, ad tebe am usaru, i yimeriyen ad tehwu
1 Tamawt : Yu lal, deg tegnit am ta, alemmud n tenfalit, teffe-d yiwet n tullist s uzwel Taqbaylit i yuran yinelmaden n lmagister: n tesga n tmazit n Bgayet : Amarouche Khelfia, Bellal Nourdine, Benallaoua Anissa, Boudia A. Rezzak, Ighit Md Ouremtane, Mehdi Nacer, Mehdioui, Nabil, Meziani Yassine, Moulai Zoulikha, Sadou Smail, Said Miria., Bellache takfarinas, deg tesunt Tamazit tura uun 04, yennayer 2010, i yura deg tazwara Sad Chemmakh s uzwel ecrin duru. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 24 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 ezde deg yiwet n txebbut deg tnac d aeggal : yemma, baba, nekkni deg ecra yid-nne ; nlul-d wa deffir wa, setta n tedayin d timezwura akked reba n warrac d ineggura, nettembibbi am yiqermuden D lif n uqcic i a-yessawen er da ! Akka i teqqar yemma. Seg wasmi i a-d-yefka Rebbi, leya werin yensi deg uxxam-nne, cwi kan weed-ne i nettili deg lezib am wuccanen ! Tili yal ass ad a-d- ttawen liran Tidet kan, mi ara netteyyi d lxiq i nxaq, ur nesi edd ara a-iwansen, leqrib-nne akk beden ne sbeden iman- nsen Rnu, baba yettagi ad neffe. as aas yid-ne, iemmel ad a-d-yaf deg uxxam, yuggad ad nezre lbana-s deg taddart ! Ma yella win ixuen ad t-id-yessekfel imir ad yeli fell-as Ulac win ara t-imenen acku win i d-yegren iman-is kra din ad yual ef urur-is Ur as-yettserri alamma yerra-t d idim, rnu imei ulac ! Tafekka-nne akk yesdegdeg-itt, yal yiwen deg-ne yea-as-d ccwami akked ccfawi Iun Rebbi yella uerbaz ! Akken i t-id- tea yemma fket lweda, yella wanda trewwlem tili tera yid- wen am yiderwicen. Nera, ef waya nemmel aerbaz ula d wid yeqqaren yid-ne ttwehhimen kan deg-ne... deg yimuras ulawen-nne ebbsen yi-cban, wellah ma ggane uan d nekk i d tameqqrant, ef waya bedde d tiqenert gar-asen Ayen yellan d Tilelli i d xellas. Umne d ayen i a-yuran maca tikwal tettawe tfidi s ies, yettawi layas amkan n usirem, ber icuba lmut s ttawil acu kan nnif yettagar-iten akk ! Yak nettidir s nnif, akka i d Leqbayel Nettimur s rrehba akked lxuf, baba yezde daxel n yal yiwen deg- ne am Wazen Nettaggad ula d tili-s, anda nru ibedd-d d aessas fell-a as ulac-it, lada tidayin, yessereg-a ddunit-nte, ad as-tini ala netta i yesan tullas ! Laun skud nella ddaw lenaya-s rray d rray-is, awal d awal-is ala aerbaz i a-yessefraen, newer di turi, ula d baba yettzuxxu yis-ne maca ur medden kan ! Yettcuffu aqendur-is, yettarra tajmilt i yiman-is am wakken da d e yesser-a ! S wudmawen- nne, ur a-yettaa acemma s llqub akked uqejjem yeqer-a, N Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 25 - yeseb-a amzun d izan as yerka seg yidrimen, yessels-a talaba n lif, yura fell-a tigellelt akked lexa Di lfer n wass-nni yexle yimei akked uneggez : wwi-d lbak ! Tamera yeran deg wul-iw tugar urar n taddart ! (Akka i as-neqqar deg uxxam- nne acku werin nekka din ala zzhir-is i a-d-yettawen !). Ukt ! Ad ifak fell-i udrar-a n twait ! Maca tin i tent-yifen akk, ur ttwali bururu n baba ef wacal ! Tikkelt-a iferre-d fell-i s tehri. Wwi-d lbak rnu ad re anda bi, d acu i bi ! D ayen icuban targit ! Ad re tadamsa rnu deg Bgayet D e werin tt- yefis uar-iw maca efe akk imukan-is Ayen jeme deg tkeriwin-is ar din ! Ttsebbire iman-iw yis-sent ar d-yas wass n tualin er tesdawit, imir ad d-iwde talalit eddan yimuras, tesqerbeb-d tualin er tesdawit. Heyyan-iyi-d ayen i wae acku ad qqare, ad ttnusu din d baba i yi-yewwin, yessken-iyi-d abrid. Am lewayed-is d awei kan ! Ma d nekk la ttwali akka d wakka ad as-tini seg lebs i d-ffe... Mi d-nekfa ccel-nne, yenna : - Ddurt ad teddi am wau, ass n lexmis ad d-ase ad kem-awi... ma yella kra i tewae siwel-n, akka ? - Anam a baba ! Ur ttaggad ara fell-i... emde Rebbi cekkre-t imi d-li akked tedayin lali deg texxamt, d ayen akk i d e ur-i edle akk yid-sent maca Wiza izad akken i neqqar, akken i neddukul am yiudan n ufus rnu ula d nettat d aekkaz i yi- yewwten i tt-yewwten ! Yemmut baba-s, yea-tt-id gar sin n watmaten-is d lewuc, ur tt-id-yettali ara wawal sdat-sen Baba, am lewayed-is, ur ttutame ara alamma ibedd-d nnig uqerru-w ula er da yettawe-iyi-d akken ad ier d acu i la sserwate Ahat ad iyi-yeef akked walba ! Ru kan a baba ru. Tesbede aas ! ni yella kra n yiulfan i a-d-tei ? Nekreh irgazen seg-k ! Argaz icuba tili-w, yera anda qqare, yera anda ggane, d wumi yessen timeddukal-iw n texxamt ula d netta icekker-d Wiza i tikkelt tamezwarut i as-eben lebab-nne ! Wissen amek ?! Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 26 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Taggara-ya, uale ur ttwali ara aas Wiza am zik, kcem ffe, ula er turi ur d-tettas ara. - A Wiza ! D acu i d-tesnulfa akka ? Anda i tettarra ? ni tebi ad nnen yiarren-im deg tesdawit ? Tesa-tt-id seg wul, tenna : - Mazal ur tfaqe ara ! D acu ara d-tefk turi ? Teri ne teqqime ur iban anda nteddu ! Rnu temi d afares, yak qqaren mi ara d-iru lxir ilaq ad as-nefk afus, ne ala a Tilelli ?! Wehme d acu akka i d-yennulfan maca si-tt-id ! as Wiza annect n tsebbalt atan tufa-d argaz ! Maca, wellah ar tuklal acku d tafecuct, yelha wul-is Wiza tereq deg leber n tayri ! tegguma ad terr aar er deffir ! Telha-d kan akked tlufa timeqqranin akken i as-neqqar ! Maca terbe tesserbe-a ! Ad teqqim kan ad a-d-tbibb awin ! abla- nni-nte ief ttezzin yikafaren zik, ttnadin ef telqimt n urum ma tella ! Tual tsettef d iyua, d tteffa atg. Newhem anwa-t ugellid-a i tessen, nesteqsa-tt : - Waqila d alba n yimaren i yesan lEur i d-teyde ? - ni tusmemt ? - aca a Wiz !... Neba kan ma yesa gma-s ad a-t-id-tawi ! Neereq d tasa akken ma nella, ideg tella ula d Wiza ! Mai tikkelt, mai snat i tt-nell ad neddu yid-s akken ad t-id-ner, maca yal tikkelt tettaf-a-d tasebbiwt ur yektib ara. Yiwen n wass, wissen anwa i as-d-yessawlen i Wiza, yu-itt lal tessirid iban anwa, i wacu asteqsi ! Teel da ddme-d tilifun-is ad as-ini akken ur yettqelliq ara Akken wala uun-nni n tilifun, teli-d fell-i tawla, iles yeggugem yugi ad d-yeneq, ies yeffe-it wadif ; li-d ay adrar fell-i. ulfa i ddunit tezzi yis-i am tin i ikecmen deg uqemmuc n wanu, leya tteyyie, timesliwt ulac win ara d-yeslen. D awezi wannect-a, ugi ad qeble ayen ri, ammer d yenna-tt yenna n medden, tili ur umine ara. Uale ttnae akked yiman-iw, qqare-as : ahat d nekk i ur nettwali ara. Ru ad iwde tamuli ; wellah ar d netta ! ayuh ayuh ! a sidi Rebbi amek ara as-ge i rray- Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 27 - iw. Yual yettna leqel akked lmequl, ma yella ad d-reqe fell- as, ad d-ini ayen ri, ne ad tt-e kan i wul akked yidmaren ad ssusme ! Anwa ara d-yessugnen annect-a ? Tin ile d ultma, tual teza-yi tasraft. Ur limen ara yimenza ; lexde si laman i d-yekka. fe tilifun-nni deg ufus-iw, rue deg-sent Cwi kan tual-d Wiza er texxamt terfa cwi, iban ef wudem-is, wissen acuer ? Mi tt-ri, yenna-yi-d wul-iw tuklal tirit ief ara tecfu i lebda. Maca fe iman-iw, as akken er daxel tu deg-i tmes. - Yella wi d-yessawlen a Wiza ! D ameddakel-im ulac ccek. Wiza tmuqel tilifun-ines, tenna-d : - Ala, mai d netta. - D anwa ihi ? - Uuuuh ! Tuale testeqsaye aas, ni yella kra n lbabur i am- ierqen ? - Dayen dayen, ur am-d-nni kra, ile ulac tuffra gar-ante, zi kemm ulac nniya deg-m. Ru ad ffe send ad nemsawa er wayen i yugaren aya. Ffe seg texxamt ur ri anida i teddu, tual-iyi tudert d taberkant, am win yettwawwten s ujenwi, d tiyita ur ri. Ayen i yi- iaen ugar, tekka-yi-d seg yimdanen ief ur zmire ad rewle. Yiwen d baba, as akken ur ziz ara fell-i seg zik, maca ur nwi ara ad yawe er texnanasin am ti ; ma d taye d tameddakelt ukkud sedda taiant akked tqerant, d awezi nwi ad d-yekk waya seg tama-nsen. Deg lawan anda lli ttemyuzzame akked yiman-iw, sli sawalen-iyi-d. - Azul a Tilelli ! - Aaah zi d Dida, azul fell-am ! Akka i as-nessawal deg tesdawit ; maca isem-is n tidet Linda. - Atan true akk deg-sent, ni yella wayen i kem-yuen ? - Wellah ar d tidet, ur gerrze ara mai, yerwi walla-iw. - D lxir kan ! - Msefqae akked tmeddakelt-iw ukkud zdi taxxamt, ur iyi-d- yenni ara akk wul-iw ual er din. Dayen yeli ueqqa-nni n lemle. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 28 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - Ma tebi ad teddu yid-i er texxamt-iw ulac akk ailif, d acu kan nekk mai deg tmezdut-a tasdawant i ttili. - Tanemmirt tameqqrant a Dida, wellah ar tekkse fell-i abel ad t- yekkes Rebbi fell-am. - Ulac fell-as a Tilelli, ur tufi i xedme. Nekcem er texxamt, ur yelli wayen ara d-yini yimi, seg wasmi i d- wwe er tesdawit ur wala taxxamt yecban ta, ufi deg-s snat n teqcicin, lsant ayen ur ttlusu ara nekk er tmera, ula d leyu n texxamt ur d-yettban ara yini-nsen seg tugget n tugniwin i yersen fell-asen. - Bonjour les filles ! - Bonjour Dida ! - Ass-a wwi-d yid-i tinebgiwt, d tameddakelt-iw, qqaren-as Tilelli. - Salut Tilelli ! ansuf yis-m er texxamt-nte, nekk d Susu, ma d ta d Fifi. - Azul fell-akent, tanemmirt tameqqrant imi tqeblemt ad ili yid- kent, ssarame ad ili d tafessast. - Ulac ailif, axxam d axxam-im a Tilelli. Fais comme chez-toi. Ufi-tent ssewadent imensi n yennayer, iiiiih, wellah ar t-ttu akk, yal aseggas seddaye-t deg uxxam-nne, aseggas-a sedda-t s wurrif akked yimei. Mi d-yewwe lawan n yimensi, yal lxir yers-d, ur int seksu, ur int iyuza, ur int lfakya... se ass amezwaru din, yejeb-iyi lal, tiqcicin-nni ttqessirent aas, ulac taqsit ur d-wwint, ulac tamsalt ief ur mmeslayent. as akken ayen i eddan fell-i mai d ayen ara ssettunt teqsiin-a, maca kksent-iyi ef wul. Azekka-nni, uale er texxamt-iw, send ad kecme dduri yiwen n ssur armi i wala Wiza teffe, kecme wwi-d akk lqecc-iw. fe abrid n tualin er texxamt-iw tamaynut. Zrin wussan, ue tannumi akked tmeddukal timaynutin, s tasa- nsent i yezgan ef yimawen-nsent. as tikwal ur tent-erre ara, tteffent, ahat zehhunt ne xeddment ; maca ur yi-int ara ad d- mmekti ieblan-iw s uqesser, d ufus n tallalt i yi-d-fkant. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 29 - Yiwen n wass, Fifi tga-d cwi n tebest, tenna-yi-d : - Ad teddu ad neffe ad nmerre kra ? - Wellah ma si, iru lal, ur ue ara tannumi tteffe imir-a. - Ulac fell-as, medden akk atnan deg berra, tamdint ur tesi lawan n tuffa. Tebi ad temte deg texxamt gar yidlisen-im ? - Suref-iyi kan, ar ass-nnien ma yeba Rebbi, ass-a welleh ar yi, bi ad se. - Ulac ailif, ar ass-nnien, yessefk ad d-temmekti tudert yiwet kan i yellan ; dder-itt ne e-itt, talemmast ur telli. Ar azekka, ihi, i ameggaz, tirga lali. - Tanemmirt tameqqrant. Teffe, awal i yi-d-tea yettenne deg uqerru-w. Refde, serse nni-as : wi ran ? Ahat sant sswab, ahat d nutenti i iwalan tidet anda tella. Ddan kra n wussan, ffe-d seg tzeqqa, tessawel-iyi-d yiwet n teqcict, tella tettas-d er texxamt-iw tamezwarut, d tameddakelt n Wiza. - Azul a Tilelli ! - Azul fell-am ! - Amek i tettili ? - Yelha kan, lemdulleh, i kemm ? - Aql-a. Bi kan ad am-d-mmeslaye ef Wiza, si izen i am-d- wwi. - Tual-iyi-d daen teq... - D acu yeran, nettat acal d asteqsi d anezgum ur teri d acu i texdem yalmi tewwe taluft ar da. ur-s, izad wawal gar-akent, ur yezmir ad d-yarew aunzu-ya. - D aya kan i am-d-teka ? - Ih, ayer yella wayen-nnien ? - Suref-iyi kan ur bi ara ad mmeslaye ef usentel-a, fiel ma snedfe-d leru, nettat tera nekk ri, yal yiwet ad tawi abrid-is. Uale-d er texxamt nnuna, mmekta-d ayen yeran yid-i. Yerna tettcebbi deg umeslay er medden. Akken qqaren, tewwet- iyi tezwar er yimei, texdem-itt tezwar er ucekti. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 30 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 I-nni kan, kkrent teqcicin-nni ad ffent, ulfa amzun aqe deg texxamt-nni, da ddi yid-sent er berra, s usirem ad ttu cwi ayen i yeran yid-i. Neffe, ufi tamdint teur d imdanen, ad as-tini yiwen ur yeqqim deg uxxam-is. Wa netta, tameut-is akked warraw-is ; wa netta akked yimeddukal-is. Ttasan akk, zhan akk. ulfa anagar nekk i yesan ieblan gar-asen ; ala nekk ur nezhi ara. Ula d tiqcicin-nni ukkud ddi, ulac win i wumi ur mmeslayent ; ulac win ukkud ur sint, acku nutenti uent tannumi d tuffa, ssnent aas n medden, yya a wa, yya a wihin. Yidir yakan yezga ef yimi-nsent, segmi i yi- yera yugi ad yekkes allen-is fell-i, yebda yettezzi-yi-d sya wesya, ahat ad iyi-d-yesseli, maca ur as-fki ara tagnit. as akken ur si ara nekk, maca dhi deg wid yettasan, sedda-d i igerrzen, kkse cwi ef wul-iw, tejeb-iyi tuffa yid-sent, tessettuy ieblan. - Yejeb-am lal ne xai a Tilelli ? I yi-d-tenna Susu. - Wellah ar d taxlaft, tanemmirt-nkent. Kunnemti d tidet tfaqemt i tudert. - Ulac ailif, mazal ussan, mi am-d-yehwa ad teffe ini-d kan, ddunit ur tesi talast ama deg wadeg, ama deg wakud. Taxxamt ur am-d-teskan imal-im anda yella. Ula d at zik qqaren : bedd, ad twali ; ddu, ad d-tawi ; qqim, ulac. - Ad am-yefu Rebbi ef yimeslayen-a, rran srid er wul-iw. Tanemmirt-nkent merra ; akka meqqar ur ttimi ara iman-iw am tderwict deg texxamt. Ass yettawi-d waye, tuffiwin rennunt-d, atan er temdint, atan er tmera n umulli, atan er cce gar lebab deg tmecet (Discothque )... lasun, ur tufi ara tee ay ul. Deg tazwara d tarewla kan i rewle seg tereg n wussan i ttidire, maca tual-iyi tudert-a tamaynut d tannumi, acku lxaer yefre, tafekka terta, ulayer ara nadi ef lqer. Zgi ttasa, fere. Uale ssne aas n medden gar yilemiyen akked tlemiyin. Yal taawsa tla ass-is amezwaru. Am yiwen n yi, atta tessawel-iyi-d Dida. - Lili ! rwa rwa ! Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 31 - Ula d nekk ur qqime ara war isem amecu. - Oui, yella umaynut ? - Anagar annect-a i yettilin, tkeyyfe yakan kra n wass ? - Buh fell-i ! wamma ssawe ar da, anda ara keyyfe ? - Ax tra re, d ta i d tagnit ad tissine amek-it. - Ala ur cukke ara ad izmire, ur ssine ula amek i xeddmen. - Ur ttaggad ara, yeshel mai, jbed nnefs, tessuffe-t-id. - Aha awi-d akka ad ere, ma ad yeffe fell-i, ur lli d tamezwarut, ur ttili d taneggarut ! Jebde abrid, iru-iyi nnefs : Ku ku ku... - Hahahahaha... akka akk i a-tera tikkelt tamezwarut, maca mi ara tenname, ur tzemmre ara ad am-yexu. Ad am-yual d amwanes, d arfiq n ddiq. D tidet ayen iyi-d-tenna Dida, yual-iyi ddexxan am win yennumen lqahwa taberkant, zgi ttkeyyife. Ih, ssuli ula d aswir, rni ere ula d tissit. Ass amezwaru mi i swi ur d-wwi ara s lexbar armi i d- ufi iman-iw deg texxamt-iw s ufella n wussu. Zi d timeddukal-iw i yi-d-yewwin, ta teef-iyi-d sya, ta sya yalmi i yi-d-ssawent er texxamt. Mi d-kkre, ufi-d lxaer-iw d afessas, yefres kra yellan d anezgum, amzun ssarde-d alla-iw, ssazedge-t. Ula d leqraya-nni rri-tt er rrif, tikwal kan i d-ttaddame idlisen-iw ttekkse-asen aebbar. er tesdawit tikkelt kan akka ar i yi-yawi ubrid, ur ttruu ara. Rri-tt kan i tuffiwin, amerre akked ssehrat deg berra. Yiwen n yi nru er tmecet, d ayen izaden, d amaal-nnien i yellan din, imdanen la ceen, wiya la ttessen, wa ur yecli seg wa. Ass-nni yif akk ussan. Cee armi i yi-teccef tidi. Imi d abrid yener i zzhu acuer ara ggani am tgujilt. Da ni Yidir, acal netta yettezzi-d ur-i maca ur as-fki ara tagnit. Sae yid-s tiimit, ayen cee, ayen cee, ddi di lebi i lebi-w. Serre i tfekka tulwa, zi cce d tilelli, am win i iuren yeda. Sgunfa, yeffe uqdim, yeffe ujenniw agensan, ieblan ur ri anda nsan. Ayen yettezzin deg uqerru meqqer. Ulayer ara sai tudert. Ur d-uki ne uki-d yehwa-yi, fki lkar i rray-iw. Ssabenne ies akked Yidir. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 32 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Ssne tuzzuft, semmde yis-s tamera n yiman-inu. Tiedt n wass- nni ala wi tt-yeddren ara yissinen azal-is. Wwen-d yimuras n tefsut, yessefk fell-i ad uale er uxxam, as akken nnig n wul, am win yetteddun er yizem ad t-ye, imi ay wudem n baba ad t-wali. Seld akk ayen i yeran akked wayen i yexdem, yual ur yeswi ara ur-i iclem. We, cwi kan d yemma kan i yellan. - Leslama, s yelli n tasa ! - Azul a yemma, amek i tettili, acal i kem-jjme a yemma ? - Aql-a a yelli, sswal fell-am kemm, acal ur neri udem-im. Atan aglim-im yene ef yies, ayer ? ni tune ? - Ala, d leqraya kan i yi-yessefnan, d tudert-a i yuren. Deg lawan ideg i lli ttmeslaye akked yemma, yekcem-d baba, s taayt kan i sserse lenak-iw ef wayla-s. Mi t-ri ulfa s ler- iw yendef, mi ara d-mmekti baba, ifetti lqid i yi-icudden, beqqu ad srifge s anda ur erre ayen ara yi-t-id-yesmektin. Tetta-iyi yemma yenwan tu argaz afeli, yenwan tu bu tissas. Ttaen-iyi wayetma yenwan san baba-tsen d win yessebibiren ef uxxam. aen-iyi imi nwan baba-tsen d ameca acku yeba ad yerez cwi akken ad asen-yexdem ttawil, ad ddren deg talwit. Tawait asmi ara ren wat uxxam timucuha-s. Ta-iyi terwit-iw, amek i lli amek i yuale ! D netta i d ssebba n wayen er wacu i wwe akka. eddan wussan n yimuras s tmara, uyse melmi ara e axxam- nni i yeur baba s tebrek akked tereg. Uale-d er Bgayet, er tmezdut tasdawant, ad kemmle ayen akken i i, ad uale er tudert n zzhu akked tuffa. Amalas-nni da seld imuras, nheyya iman-nte ad neffe, ncebbe akken ilaq, nru er tmecet, nece, neker, e ayen ur nexdim ass-nni daen. Mi i d-neffe, deg ubrid n tualin, ntant wallen-iw deg tid n Wiza, tella akked yiwen n yilemi. - Akka a Tilelli i tuale ? Mai akka i kem-nwi ! Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 33 - - urem ad d-ternu awal, wehmem a medden, walit kan anta d aa-ya i d-yettmeslayen ! Ad d-heren akk medden kemm ad tessusme a yelli-s n leram. - Ttqis d acu i d-teqqare, wzen imeslayen-im send ad ten-id- tessuffe. - Imeslayen-iw weznen yerna meslen, ur d-heddre ara kra ef yiwen alamma d tidet. - D acu i am-xedme imi i d-teggare akka ur-i am yir aqjun ? - Ad kem-id-ezzint, a tafuant, tettarra iman-im amzun ur teri kra ! A times ddaw n walim, a tamakurt n yirgazen, a timseddremt n yixxamen ; ur tettseti ara, tetteddu d tizya n baba-m, yerna terni-d waye ar wannar-im. - A Tilelli xzu ccian qerri wayen d-teskerkise akka. - Ulac ccian nnig-m ara xzu, ulac win i kem-yugaren kemm ? - Ad yenel Rebbi kra i akem-irebban, aha tura suffe-d i yellan deg-m, ku-t-id sdat medden. Nekk ur fhime iqi. - Ur tebi ara mi d-faqe s txidas-im kemm d baba a kra ur nettnecam ! - D acu i d-yegren baba-m deg umeslay-nte ? Atan tebdi tessexlae ceban deg reman. - Tenwi ur faqe ara, tetteddu yid-s ? Asmi akken i am-d- yessawel, kemm telli tessiride, ri s wallen-iw uun-is, mai d medden i yi-d-yennan i wakken ad ten-skiddbe. Ur kem-id-steqsa ara tugi ad iyi-d-tini anwa ? - Wellah ma tettnecame, zi zur wudem-im, d nekk ara yeddun d wuwij-nni n baba-m ! Xdem tura lxir, ah ! Kemm wis anda tefki rray i rray-im, tessawel-d yemma-m kkse-as anezgum, zi kemm tesbubbe-iyi-d igejduren ! - Nni-am nker ma ad tnekre, ayen i tebi ad as-tesle nni-am- t-id. - Yah, mazal imi-m meqqer, ur zmire ad sle i rregmat-im, taneggarut steqsi yemma-m ef wass-nni. Ahat nettat ad tt-tamne. Teef ameddakel-is seg ufus, ruen. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 34 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Uale-d er texxamt, kecme er wussu ad se, maca ugint ad medlent wallen-iw, tessexreb-iyitent Wiza, ddewwiren yimeslayen- is deg uqerru-iw. Mi yuli wass, are, ssawle-as i yemma i wakken ad wali ma d tidet ayen i d-tenna Wiza. - Allo ! A lxir a ye ! - Sbe lxir a yelli, amek i tettili ? - Labas, bi kan ad kem-id-steqsi ma yella kra n wass i as-d- tessawle i Wiza s ttilifun n baba ? - Ih, d tidet a yelli, yella ubrid-nni, ma ur i yi-yei ara Rebbi ad skidbe, ass-nni d amenzu n yennayer, bi ad re ma yella ad d- tase ne xai, ttilifun-inem yella isekker, ttqelqe fell-am, ma yella kra i kem-yuen, da ssawle-as-d i Wiza. Allo, allo, la yi-d-tselle a yelli !... D awalen-a i d-sli d ineggura, tewwet-iyi-d yiwet n lemma, rue deg-sent am wass-nni i wala uun n baba deg ttilifu n Wiza, li. Ih, akken qqaren : Ur ddi d Rebbi, ur ferre iebbalen...
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 35 -
Amyexdem yaf-it
Lydia GUERCHOUH
kken yebu iweel-ak Rebbi, ayen i txedme ad ak-yual as ad d-yeqqim yiwen wass i umaal. Nesseleq ar yiwen n wakud anda wa ur ieqqel waye, tagmat temel-itt teraymit, imdanen akk ttazzalen ef nnfe-nsen, ma ufan-k deg ubrid-nsen ur k-ttqilin ara, ma zemren ad wwten yis-k ur ak-ttcuun ara, awi-d ad awen anda d-lint wallen-nsen lemmer da ulac Rebbi tili nemsengar gar-ane, neqbel ad tedderel ti-nne ma yella ad ddrelent wallen n watmaten- nne! Dda Said d yiwen n umarkanti di taddart maca yemgarad ef yimarkantiyen-agi nnien imi lemer iqass iman-is s wayen i yekseb. Am netta am yirgazen n taddart ne ahat yeqer iman-is sdat-sen imi ur d-yei ara aqcic ara irefden isem-is, ulac win ara t- id-yaddren asmi ara medlent wallen-is, ayla-s ad iru d iftaten, ad t- ellten wid ahat ur t-nuklal. Maca yefka-as-d Rebbi Wiza tecba argaz, tekkat ddre, tettawi-d leqq-is ula anda yella yiil, tgellu-d ula s wayen ur nelli d azref-is ! ef ecrin n yiseggasen i tedda d tislit. Seg wakken tewer, yeqbe yiles-is, yezga ccwal deg uxxam n yimaren-is, ur hennan ara seg wasmi sen-tekcem axxam. Nettat twulef, akken i tga yerna ulac win i tt-id-yesrusun asmi meiyet, tettidir s ccwal, maca anwa i terra tmara ad as-yessusem ?! A Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 36 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 eddan sin wagguren ef tiddin n Samya, ultma-s taneggarut, tebra-d Wiza tewwi-d yid-s aqcic n sin yiseggasen. Ula akken mi tt- id-yerra li ur terri ara aar, tezga d amennu akked yemma-s, yessetma-s, liran tin i s-yessewwen taebbut-is d Nina, yelli-s n taret-is i yu mmi-s n emmi-s n Wiza, ur tethenna ara armi i munzant twaculin-nsent. Zrin yiseggasen, teli yemma-s akken ur tettnekkar, ur terni ara ddurt mi terra rru. Wiza d tafelit, ulac d acu i s-yettruun ifadden, ma terra-d li gar wallen-is ad t-thudd s yifassen. D nettat akk i iqublen baba-s, wissen kan ma s wul ne s me. Ma d mmi-s as yewwe d argaz, ixu ci di leqel, yezga deg yijufar n yemma-s, iwulef-itt am tselluft, d nettat i as-iferrun ieblan-is, trebba-t-id amzun d taqcict, ur as-tei ara ad iebber ef uqerru-s am netta am tezyiwin-is ne ahat tuggad ad t-eqren medden imi d abuhal. Asmi d-yessawel lajel n baba-s, Wiza tmenna kan lemmer i d- yessers annect-nni n wayla akked udrim ef yisem-is akken ur t- tferreq ara akked yessetma-s. Yu-itt ujenniw ef cci, di tmeddurt- is yakan tettezzi-as kan deg wawal, wannag annect-nni yekseb awi- d anwa ara yeen, awi-d anwa ara yebnun ne anwa ara ixedmen akal. Mai d ayen i yezmer umdan ad t-ye di tudert-is xerum xdem i laxert-ik. Nettat d ccwal kan i as-yehwan, ur temil ara ad tawi taawsa ma yella ur tt-id-tessukkes ara s yiil-is, wannag ur tesi i yellan gar-as akked yessetma-s, d nutenti mai i tent-yettsaafen, maca akka i d Wiza, ayen akk yellan di lqaa n Rebbi ammer tufi d ayla-s. Mazal wwien 40 wussan ef lmut n baba-s, Wiza tessawel i yessetma-s akken ad asent-tefk amur-nsent i teba nettat akken i as-yehwa ma d adrim ur t-id-tuddir ara mai. Mi walant ayen i tent- id-iaen seg wannect-nni n trika n baba-tsent, Samya akked Kahina ugint faruq i asent-tga Wiza, tikkelt-a beddent-as s lqedd, s anda akka ara tessiwe ?! eddant imir sawlent-as i emm-nsent maca yugi acku asmi i yu mmi-s Nina ief tt-terkeb tismin, tezzwer-as deg ubrid, tewwet-it, tegzem-as aad acku ur d-yekki ara mgal zzwa-nsen. Yecef yernu Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 37 - tura netta d amar amuin. Ualent sawlent i emm-nsent nnien, Qasi. Netta yejme-itent-id di tlata, yessuter di Wiza ad ferqent akk ayen i d-yea baba-tsent ama d ayla ne d adrim s ledel, d ayen i tettalas nettat i ttalasent ula d yessetma-s, ne ma tugi ad d-kecmen lwerrat, kullec ad yeffe afus-is. Wiza tennum txeddem rray-is mai ass-a mi d idrimen ad ten-te ad ttwaferqen s ledel ! Tikkelt-a tugi mai ad tefreq, ih ! D ddre ! D nettat i irefden baba-s, d nettat ara t-iwerten. Akka, di ddunit-a ideg d-neggra, ulac win ixeddmen kra i wudem n Rebbi, ur nreel awren ala i win yesan irden, yerna nezga nessaram ugar n wayen i nefka, anda nea ur d-tettual ara, d tarewla ! ad d-nesseli ula d tadawit eren medden ad d-rren Wiza er wab maca yeqqur uqerru-s. Dda Qasi yuyes, teskufferra-t taluft ur nelli d iewwiq. Yual yessawe-itt er ccre akken ad as-elqen imi i Wiza. Asmi i as-d-sawlen ad tqabel yessetma-s d emm-is er ccre, yeef-itt zzaf seg ucebbub, tewweq d acu ara texdem, ala awal-is ur nettruu ara. Werin txemmem ad terr aar er deffir as di lexara. Tikkelt-a imi smeren taluft ula d Wiza tessemer lecal-is. Mi d-yeer wass-nni ideg ara d-mqabalen er ccre, tekker Wiza ef zik lal, tewwi yid-s mmi-s, teffe er tejmat, teqqim teffer deffir n li akken ur tt-id-ttwalin ara wid ara ieddin. Dda Qasi ula d netta zik i yekker, mi yewwe er tejmat, teffe-as- d Wiza am tewkilt, yewhem maca yea yella wacu i as-d-thegga. Akken kan iru ad d-yezzi er deffir, mmi-s n Wiza yesseleq-as tiyita s usar s aqerru da din kan i yeli. Amzun ur terwi ara, temme fell-as Wiza, tekkes-as akk iceien-is, tea-t-id eryan. Tejbed-it, tessenunef-it akk di lqaa, tezzuer-it ef yiblaen, terna deg-s tiyitwin armi iab deg-s nnefs, tea-t akken eryan yeleq di lqaa i sluen yidammen-is. Mi d-temlal taddart er lanaza n Dda Qasi, akk medden yeffe-iten ccek, ala Wiza i izemren i tlufa yecban tigi ! Ssawen-tt er yimsulta, ggullen ad d-rren ttar n urgaz. Wiza ekmen-as 10 n yiseggasen n unebus ma d mmi-s 7 n yiseggasen kan. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 38 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Zrin yiseggasen, yeffe-d uqcic si lebs, ur yufi ara anda ara yerr, tereq-as yemma-s-nni i t-id-yessawen anda yella, lemer i tt- ifureq yerna d nettat i as-tt-igan. Yettawi yettarra am uderwic, yessutur tin n Rebbi, yual iru s axxam n baba-s ikemmel din ussan-is si leil ad d-teffe yemma-s. Mi teqfel Wiza 10 n yiseggasen unebus, tual-d er taddart, tegla- d s rrehba. Iseggasen-nni i tezri di lebs nejren ef wudem-is, ad taggade ula mi ara d-lint wallen-ik deg wallen-is, udem-is ireqq deg-s ttar. as ma alla-is yekkuffet, ul-is yereq maca tafekka-s teli, u-itt ad tafeg, aas n wid ur tt-neqil ara, sefren-as tamuli akken ad kksen ccek. S tmara i tetteddu maca tejme-d akk tabest i as- yeqqimen tbedd di tejmat sdat ugraw n yirgazen, teneq ur-sen : - Ayen i ken-yettraun ad t-terem ussan-agi kan. Teddem-d tayemmust tamecut, tefsi-tt, tessu-itt s anzaren-is, tcumm ayen yellan deg-s da yual-itt-id ci n rru. Tura mi terna lkif d acu ne anwa i izemren ad tt-id-yebes ? Terfed aqerru-s, teqed lqedd-is, tkemmel abrid-is er uxxam-nni i tea yexla, teme ahat ad n-taf mmi-s yettrau-tt ne ahat ula d winna tettu ansi i d-yefruri. Tedda ssmana, d nettat zi i tera lmut, ne ala Rebbi kan i izemren ad yaru imal n umdan. Ur terbi adrim ur t- tettaf di laxert-is. Taddart akk tunfa-tt, ulac win iqerrben ad tt-yemel maca tebda tetteffe-d rria-s seg uxxam. Nnejmaen kra n yirgazen, heggan-as aekka, melen-tt, melen yid-s taqit-is i yesburen akk tilemiyin ukkud teccrek isem ne adrum. Rnan 40 wussan, yejba-d mmi-s er taddart n xwali-s, yufa-d yemma-s ualent fell-as tmedlin. Akk ass-nni yesedda-t di tmeqbert, as yedderwec maca ibedd ef uekka n Dda Qasi, yessuter deg-s sma, yea ayen ur tei yemma-s ikesben leqel. Ar tameddit, yekka-d akk i taddart, yessutur acei iss ara idel, ad yeseddi yis-s teqse n usemmi n yi maca ulac win ur t-nuggad ara as akken aas i ia maca uggaden lehdur n medden. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 39 - Ar yi, aqcic amebun yerra er tejmat, yeqqim armi i nsant akk teftilin deg yixxamen, yekkes akk iceien-is, yeqqim eryan i usemmi akked wau yettzuffun, yenquqel armi d amkan-nni ideg n-an netta akked yemma-s Dda Qasi yettexbibi deg yidammen- is, yeleq din. Azekka-nni, tafejrit, ufan-t yeqqur, yemmut akken yena.
- 40 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013
Iqrucen
Mohand Arab AIT KACI
ra am ubruri nnig uqerru-is. Isers iman-is Farid at Selan deg yiwet n tenact anida yeme ulac acu ara t-id-iazen. Ul-is la iebbek si tuggdi. Ikkes ccek seg-s belli azekka ad yecreq yiij fell-as. Dayen ! Tudert-nni-ines n ilemi i n-yean tasdawit n Tizi Wezzu, kra n wagguren meqbel, tban-as-d tura am lexyal n walba n tedyanin i s-d-yeya walba nnien. Imea-is yesubben-iten zzhir n ra yettafgen am ifeiwjen si yal tama i s-d-yezzin. Inuda s wallen-is ma yella win ara iwali seg imeddukal-is, ur yufa ula d yiwen. Da terna tuggdi zdaxel-is, u yerna yettkel belli d i-agi i d i-is aneggaru. Ixuyel-d imir-en asenduq-nni ara yearen d ajdi, win akken ara yawin i yimawlan-is er temdint n Tubiret, zama d mmit-nsen yemmuten. Netta imir-en ad t-id-yaf lal d tafekka tasemat di tegi-agi n Mizrana, tin ara sxenzren wuccanen yena la. Sya er da ad d-yessali timegelt-is nnig yiri n ubabdar anda yeffer, ad yewwet kra n terain er tama-nni ansi i s-d-ttawen ijuja n tmes. Iseb deg alla-is acal i s-d-mazal n terain, da igemmel ad tent-yeffer lemmer ad tent-yewi. U segmi i d-lin akka fell-asen irebraben mebla ma yella uran-ten, yeba netta d imeddukal-is, imi yal yiwen sani iegger iman-is akken ad yeffer si tbuciant n tmes i d-yelin fell-asen deg yiwen n umkan ! R Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 41 - Tura, hat-an am yiddew yeckucebren ef yiman-is, aqerru yekcem di tuyat, tigecrar er yidmaren-is, tafekka-s merra tene deg wakal am tin ierzen iman-is. Imeawen kkawen deg-s, taect-is tebbebe seg yisuan-nni imezwura n txazabit. Imetman ulac, ad as-tini ualen akk d tidi tasemmat i as-yeslexsen lewaye-is. Swaye timezwura yemsawal netta d imeddukal-is. Acu-kan, segmi ulac anwa i s-d-yettarran u yerna yebbebe, yual yessusem. Iulfa i iman-is imir-en am win yelin er tqaet n umruj lqayen u yeran dayen d tin i d tanelt-is. Timelsa-ines tual teur d akal seg uglilez i yesserwa i yiman-is. Yeli-d yi, ra mazal-it la ixebbe di yal tama, ireq-as sani ara yerr taxenfuct n teklact-ines ; yugad lemmer anda ittaz alba seg imeddukal-is. La ur as-iulfa ara aas, Acu kan fad yessekwa-s taect-is. as semme yi-agi unebdu, netta ur as iulfa ara, imi alla-is mai d win i d-yelhan d tfekka-s tura. Axemmem-ines iwehha er wamek yezmer ad d-yessukes iman-is seg umerdax-agi i sen-gan rrebrab, netta d imeddukal-is. Cwi akka yebes ra-nni am ugeffur azwawa mara yezri. Yera ddeqs n wakud ma yella kra ara yembbiwlen, ur yesli i kra, da yessufe-d cwi aqerru-is ma yella kra ara yessenqed. Ur iwala kra. S wenunef deg akal am ijirme alebba yebda tualin er deffir, sani i yeme ad d-yaf imeddukal-is. Imir-en iulfa am win ikecmen deg yiwet n tewit n waman yeman imi yellexs utriku yelsa zdaxel. D acu i t-yesswehmen d akken zzur-it waman-nni. Da, mebla ma yerna ameyyez di temsalt-agi, izzi alla-is er sani yezmer ad yerr akken ad yaf amiq ierzen. Mazal yessawe semmus n lmitrat mi d-yebda usenen n ra deg ulac. Igenni yeur d itran yettmecbariqen di tbuciant-nni n tmes yettafgen. Da, mebla axemmem, yemce s tfekka-s semmus n lmitrat-nni i d-yela, d tualin er tenact-nni anda yella yeffer iman-is. Ula d netta yeba ad yewwet ra s teklact-is, acu kan ur yeri ara sani ; yugad lemmer ad ine alba seg imeddukal-is. Imi as tella tafat n tziri, ixidwan n tegi n Mizrana ffren kullec. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 42 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Cwi cwi deg umruj-nni leqqaqen am usu-nni i n-yea deg uxxam-nsen di Tubiret, yebda la ixeef walla-is am tkuret n tadu s wacu yetturar walba n yemcac imeca. Yessawe armi qrib yettu zzhir n tkerac yetteddin nnig uqerru-is. Tiktiwin-is ala ef amek ara d-yeffe si lesker akked imawlan-is ara n-yaf deg uxxam la tettraun, asmi ara yual. Tudert-is tban-as- d imir-en am ubrid n lua yettwaselen s tament akked zzit uzemmur talawant ; ad d-yekfu tauri akken ad yeef amiq ixeddim deg alba n tkebbaniyin timeqranin n tmurt, ad yebnu axxam i yimawlan-is d watmaten-is, ad d-yaf alba n tullas lawen ara yessuter seg imawlan-is, ad as-tt-fken ad tt-ya. as ma yezmer tikwal ad d-yemmager kra n iilifen d wuguren di tudert, netta yettwali, imir-a deg uxji, ad eddin am aman deg uelqum mebla rwami. Arraw-is ad d-ffen yark d ibuguen, ad ren yark, ad zewen yark, ad feren yark. Ad d-yawe wass, asmi ara yewser aas, seddis mraw ne ugar, s leqel, mebla tuggdi, ad yeqqen allen- is akken ur tent-id-itelli ara tikkelt nnien. Mai ass-a ara yemmet, ula d axji-agi yecmet. Yugi ad yamen belli yezmer ad ye tudert deg i-agi amcum, di tegi n Mizrana. Axemmem-ines iwehha er yimal. Da, akken ad yerez iman-is si terain timcumin, isekkel u yenne iman-is am ifier yugaden. Syin yezzer deg yiwen ushetref yettcabin s alejlej yugin ad yekfu. Targit deffir taye. Acu i t- yettawin si qerwac n tselnin er tcucay idurar yesle wedfel, seg uriq yea wezal er yefran isemmaen. Tawla teef-it si tfednin er tmelit. Yual yebda la yettfuru walla-is u yeexix am teqqact yeexuxen deg aman. Iles-is yeqqur, ulac imetman deg imi. Ayen yark i d-iteddun yelha, tudert-is ad twenne, ad tefk tafat i tiya. Sya er da ad d-yetkaki, syin ad d-yaf iman-is di ahennama-nni n wabar d ra yettazalen di yal tama n tegi. Mazal yettfaq anda yella, ad yual imir-en er tirga-s ur nesi ixfan, anda laci yark lhan, imeca san, tidayin cebent am tziri n tefsut, ijeigen fsan armi da leun fell-asen medden imi lin-d si taayt-nsen er Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 43 - ubrid. Ma d netta am ugellid igawawen, ulac i t-ixuen : aebbu yerwa, udem yesa, imeddukal-is er tama-s, imawlan-is zuxxen yess, tteklen fell-as. Amiq imuqel ad d-yaf yuli-d yiij seg-s. Yiwen umecwar kan, yuki-d yufa-d ulac ula d ambbiwel amecu ixidwac, iru ra-nni yesubbunen imea. Yeqqim akken di tsusmi-nni tasemmat, yettmuqul s itran i yebdan la xettfen tura yiwen yiwen makka i d-yettali wass. Yedel-d cwi taqerruct-is, irfed-d allen-is, isenqed di yal tama ma yella kra ara iwali. Ulac isem n lxelq din. Ula d imeddukal-is ulac- iten. Da yual-d yexmet di tenact-is. Inuda taklact-is ma yella mazal deg-s ra, yufa ddeqs id d-yegran. Makken yettembbiwil iulfa am ua amecu deg uebbu-is, da yerfed cwi ajlal n tkebbut-is tazegzawt ad imuqel ma yella ahat kra n usennan i s-yeddan deg uksum ne alba ibeac i t- yeqsen. Yewhem mi yufa amzun d tiyarist idammen yeqquren. Da isuma-tt s tadect-is yufa amzun d taiuct tamecut yergel uxenfur xedmen idammen yeqquren. Yezzi aqerru-is mi ifaq belli d tarat i s- ikecmen deg uksum ; iwhem yark ansi i d-tekka imi ur yecfa ara melmi i tezmer tuza-t-id, tezi n yi netta yeffer ; d awezi ad yili tuza-t-id. Qemen deg-s imeawen i d-yulin ef yiri n wallen-is. Armi d imir- en i iulfa s lmut izemren ad tawi. Da yebda la yettergigi am ifer yetthuzzu wau. Yugad. Am uzrar yettazalen, tudert-is, tadyant deffir taye, tedda-d sdat wallen-is am teqqucin. Seg asmi yella d ameyan iteddu ef uzagur n yaya-s armi d ass i t-fen deg yiwen ubaraj iadarmiyen di Tniya. Ula d ayen akken iil yettu-t, yual-as-d ass-a amzun d tilibizyu yefan i la yettwali. Yemmekta-d tagdi-nni n tmuli tamezwarut n lkazirna anda amcum ur neswi ara tibelt yerkan yettual i yilmeyen d-wwin s bessif akked tierci d iwazniwen yettidiren s usumi idammen- nsen. Ass-a wed-s di tegi ur yessin ara, ass yuli-d akken yu tanumi ef ddunit di lawan anda ass-is yebda la ielli. Imekta-d imawlan-is, Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 44 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 lada yemma-s yesfezwi waan n turin. Hat-an la tt-yettwali ger wallen-is mi teqqim er tbaqit la tfettel di seksu s tuac-nni n Yasmina yeuren d lif akked ineman. Dima teqqar-d belli tudert-is tru d asfel ef urgaz-is i tt-iettben am uqejmur n timit yersen d zyada deg temert n uxxam, alamma kan tewae-tt ara tt-id-ddme. Ula d rray werin i s-t-fkan deg uxxam. Tenna malic asmi mazal tamart-is d nettat i d timebbert n uxxam, Acu kan umbed mi temmut, yessi-s yewwen d tinubiyin kksent-as nnuba- s. U dargaz-is i tent-iettmen ad fent rray deg uxxam deg umur n yemmat-nsent. Ihi ass-a yemmekta-d yemma-s, ta-it aas. Daen, ur yeri ara ma yella ad tezen fell-as aas ne ala. Imi netta si zik immal er baba-s ukud yeddukul am gma-s ameqran. Acu kan ass-a d nettat i t-iaen aas. Ass-a ifaq iemmel-itt nnig yark n wayen yettidiren di ddunit. Lemmer yettaf ad as-yezziken taiuct-agi yellan deg uebbu-is ansi i s-dtteffen idammen. Ahaqel ma yella tencit ef yedmaren-is, ad as yekkes wenzaf d weqra-agi i t-id- yebdan. Idammen, as d timeqwa kan, mazal la d-ttqudduren seg-s s leqel am tbezi n waman yekkawen. U netta yebda la yettulfu i lehd-is yettruun seg-s. Yera belli ma yella yeba ad yedder ilaq-as ad t- iwlen er sbiar. Da yeawal ad yekker ad d-inadi imeddukal-is. ef uebbu, d anunef am ijirme, yessuli-d taqerruct er yiri n umruj anda yeffer. Imuqel er yal tama ma yella kra ara s-d-ibanen. Ulac. Da yeqed ad yessiwel. U segmi yugad ma yella win ixemten din seg at iumar, ihegga-d leklac-is, ur tesi win yeran acu i t- yettarun. Yebda asiwel tazwara s leqel : a aarat werrakum. Syin, segmi ala tiri-s i d-yettualen, yessuli ssuat-is. U segmi irennu wakud irennu asuu, imi yebda ad d-ikeem s ul-is aulfu-nni belli wed- s i d-yegra di ttelt lxali-agi. Ulac anwa i s-d-yerran, da yual s asiwel s yismawen imeddukal-is: a akim, a Naer, a ebdelqader, a Rafiq.... Dima ulac tiririt di tniri-nni n tsusmi i deg i yezzer. Si tama nnien, yera belli mai d ayen yelhan i yexdem imi ssuat-agi-ines ad as-d-awint icenga ar Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 45 - ur-s. Yera deg ul-is belli mai d widak ad t-iremen, ur-sen d aut i yuklalen ad as-yettwakkes uqerru. U as ma yella wannect-a ger wallen-is, mazal-it yettkemmil tiratin ar yal tama am win issebaden tiwkilin n timit wed-s. S usiwel-nni i yessedha iman-is ef umeyyez ef taiuct i s-yellan deg uebbu-is. Taggara yefra-tt ger-as d yiman-is belli ulac asirem yegra-d walba seg imeddukal-is deg unnar-nni n imeni, u yefra-tt da belli ala tikli deg yiwet n tebrit si tebriin i s-d-yettbanen din i zemren ad tessiwe er walba n tudrin n Bumerdes ne n Tizi Wezzu. U ma yella yeqqim akka ufeddix-nni isa deg ueddis-is, mai aas i d- yeeggir n idammen, izmer ahat ad yessukes ma yella awlent s alba n ssbiarat iqerben. ef tgucrar am llufan yettmuruden, ef tayett-is leklac-ines. Yiwen ufus isers-it ef tmacwart i isers ef ifeddix-is, waye yettawan iman-is di tikli deg uecraruf-nni i s-d-ibanen yettawi er yiwet n tebrit meqqren. Isekla n uxcac ne uqeccuc d nitni i d isekla yeuqten di tigi n Mizrana..... (ilaq ad d-nadi ef tegi-agi !!! ) Makken i d-yewwe er yiwen ubabdar, ili-d udem s udem d yiwen akken ilemi seg at iumar. Deg yiwet n tegnit meiyen aas, yera-d deg wallen-is auccu yellan deg-sent mgal lbista ne takebbut tazegzawt n iserdasen i yella yelsa. Winna s tmegelt umi yettwagzem uteyut, iwehha-tt-id metwal Farid at Selan i yellan imir-en yettrau taayt tucmit n terat deg uksum-is yelwan. Acu kan si zzher-is ne si yir zzher-is, tarat ur d-teffi ara ; teel deg cwi-nni n tanimt n tmegelt. Da arebrab-nni yelli-tt-id akken ad imuqel acu i tt-yuen s yiwen n lir meqren. Ula d netta yemreq leklac yella ef tayett n ucengu-ines. Di sin yid-sen yeffe-iten leqel, yal wa iar ad d-yeddem ne ad ieggem lesla-is. Acu kan d arebrab-nni i d-yufan iman-is ieggem ikerac n tmegelt-is. Da Farid umi yeli ucerjur si targigit, yeqqim teef-it tcallawt, la yettrau i tikkelt nnien tiyita n ra ara t-yeflun am tseksutt. Ma d ilemi-nni i d-ibedden sdat-s s tamart-nni i s-d- Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 46 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 yemin am tseuyin n usaur deg alba ierqan yezlef yiij. (yella wacu ixuen dag-i... la phrase ur tfuk ara....) Da makken yejbed di znad n tmegelt-is, leweh ur yeffi ara i tikkelt tis snat. Akken iwala Farid acu yeran i tmegelt n ucengu- ines, yual yetkaki-d si tcallawt-nni n win yettraun lmut, yeddem leklac-is seg uteyut, da yerra-t er deffir am win yeban ad yewwet yess. Ula d waye-nni dem-d s tmegelt-ines akked yiwen ujenwi i d-yessufe si zdeffir n wammas-is. Yefka-as Farid yiwet n tyita s ufus n leklac s adrar ufud. Iulfa-as winna i uar-is mi yebbezwez am yiwet n tuqqsa n 100 izerman. Da ineggez-d fell-as s ujenwi- nni yella yeef s ufus-is azelma, yeba ad as-t-yexe deg idmaren-is. Iwexxer-as Farid i tyita ujenwi i yewwin bab-is er sdat, yeli ef akal. Da yerna fell-as yefka-as yiwet n tyita s leklac er temger, d ayen yesxesfen imir-en bu uamar-nni. Mbed lehd-nni yessexdem deg umennu, iulfa Farid at Selan i walla-is mi la ixettef, yeddelwi ger liala-nni i deg-i yella akked tirga anda yexle ger temi-s akked lmut i t-id-yettassan si yal timert n tegi. Meqbel ad as-yenuce rray-is si gerifassen, iddem- d ikkes-as-d i yilemi-nni yellan yeel er tama-s, timegelt-is akked ujenwi-s. Imuqel ur-s akken at-yessenqed, iqel-it si kra-nni ineden i d- yemin zama d taamart belli d yiwen ilemi meiyen aas, u ma yella izad ad yesu 23 ar 25 iseggasen. Timelsa-ines terka, teur d aebbar yeqquren. Takebbut-is n tadu, d tazurant u tesa aas n leyub. Asebba d amuay am uruas ttlusun iserdasen. Ma yella d acekku-is d aberkan, d ubrin, iwwe-as er tuyat. Allen-is d tizegzawin, d timeca, u as akken medlen-t ieql-itent belli d tizeggain am tid n win yettawazen, banent-d cuffent si tguni deg anda ur zeddig ara lal. Mi yebda ad d-yetkakay, ixemmem Farid belli yezmer ad as-yesmir snat n terain deg tmelit-is, ad yethenni seg-s. Imi yezmer ad t- yestaxli, u d netta ara s-iarun am uzzal azrar n terain deg ul-is. Acu kan si tama nnien ur yebi ara ad yawi tamgart yid-s. Imi, Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 47 - lemmer ad ikemmel akka tiimit di tegi-agi, ur yettruu ara er sbiar, izmer ass-a d ass-is aneggar di tudert-is. Amecwar kan, yebda Farid la ixettef cuya cuya, alla-is yebda la s- yettruu s anda akken ur yemi ara. Am targit n win yukin, iwala iman-is la ittazzal, netta d watmaten-is deg urti n jeddi-s di lawan uzemmur ; i ten-yettawin seg useklu er waye ; d timtabat d wurar n twaffra deg akal yessan s ieqqayen n uzemmur. Ugar isan i run mi sen-yeef jeddi-s ajelka n remman. Ula d tullas ur tent-yezgil ara ass-nni. Inna-yasen akkagi ad tissinem nnama n Rebbi akked tidi imellua. Iseggasen imezwura fen as-tt d ccena. Ackan asmi imden cuya, faqen yesa leq imi i ten-yewwet ass-nni. Asmi yemmut run fell-as armi qrib ddrelent wallen-nsen. Lada tullas i d as-yessiriden akked i d as-yecucufen. Ass-a amzun yual-d d ilemi, ibedd-d i Farid nnig uqerru-is, ad as- yettcuddu amiq ifeddix-is. Yeur-as-t d iman ife s yimi-s akked wakal yellexsen. Ixdem-as am tejbirt s ufella uiuc-nni ansi ebsen idammen ur da d-ttmaren ara. Ikker ad d-yessuden jeddi-s yejjem aas, yeba ad t-yezme er idmaren-is. Da mi yessemlal iallen-is, yual am wagu yessefruze wau. Yebda la s-yessawal anida yella u yebda ad t-id-yettnadi s wallen-is ger ixidwac d isekla i s-d-yezzin. Makken yella yettnadi Farid ef jeddi-s, ineggez-d fell-as uqcic-nni arebrab i yellan muqbel yexsef. Imme-as-d er temgert, izme ifassen-is fell-as si zdeffir. Syin isedda-d iil-is akken ad t-yexneq. Imir-en da i yebda la yettxaa nnefs i Farid. Tazmert tebda la tetteffe si yal timert n tfekka-s, ula d ifassen-is ulwan ; ur yezmir ara ad ten-yessembiwel, ualen ayen am sin ifurkan yeclex wau ne wedfel. Yebda dien ad t-id-yewwet s uqerru s udem. Acu kan ur yufi ara anwa ara ietmen tafekka-s er wannect-en. Yual yuyes, armi qrib yenddem mi ur t-yeni ara makken i t- yewa. Da yemdel allen-is imir-en, u iserre i lmut ad d-tekcem s iuran-is mebla ma iqazem-itt. Iulfa imir-en i yiil n wayenin mi la yettifsus am urekti kemen waman s leqel. Taggara yegra-d iil n winna am snesla yersen ef umgar n Farid. Iru-as ark lehd seg- Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 48 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 s. Yezzi-d Farid ur-s, imuqel-it srid er wallen-nni-ines tizegzawin. Ula d netta imuqel-it-id srid s allen. Tasusmi. Syin yefka-as Farid Tiyita s uqerru er wanzaren. Iulfa-as Farid i tyita-nni amzun d waye i s-tt-id-yefkan, yebda la itezzi walla-is am win yezzin ef yiman-is aas iberdan. Da yeli er wakal, yexsef. Aqcic-nni iqqimen ddeqs s ibeddi meqbel ula d netta ad d-yebbena ef tgucrar, tama n Farid. Deg akal asemma yeuren d iferrawen d isian yerkan, am sin yemcac ukarun seg-i yerwel lehd, bdan amennu d umceew s ifassen-nsen ilmawen. Tiyitwin-nsen banent d tidak n sin umi ur d- yegri uekka deg iuran. U as akken mazal-iten ttnaen, ineq ur-s Farid, yesteqsa-t ef yisem-is. Yerra-as-d winna s nnehtat n win ur nugad ara ad as-d- yini isem-is n e, Smail. Da yenna-as ula d netta isem-is : Farid at Selan. Kemmlen akken amennu-nsen yiwen umecwar meqren armi ula d yiwen ur yezmir ad yerfed iil-is yiwen usantim nni wakal. Bberttaxen, wa er tama n waye, deg akal asemma n taggara n tegrest di tigi n Mizrana ur qient wallen. Tasusmi n wass-a tu amiq n wesderde d ugerwe n ra n yielli. Ulac ula d axerxec n ibeac. Ahat rewlen merra si lenun i sen-d-yusan xedmen tamera di temnat-nsen. Yesteqsa-t-id Smail yellan isers amag-is deg akal : - I ke anda i d tamurt-ik ? Yerra-as-d Farid : - N temdint n Tubiret akked taddart n Mayu. I ke ? Yerra-as-d Smail : - Nekk isem-iw Smail at Mraw n taddart Iberbacen n Bgayet. Ma yella mmute, ttxil-k, ma yella mazal-d deg-k abruy n temdanit, ru ar yemma ini-as mmi-m yemmut d argaz, ur yugad ara. Ini-as daen belli atmaten-iw mmuten di sin yid-sen. Ini-as dien belli ur ilaq ara ad as-t-anef i gmat-nne ad yeffe ula d netta s amada. Ini-as ad t- ceyye er Xwali di Busada ne er nanna di Batna. Ini-as daen i baba ad irez iman-is seg usemmi n tegrest, ur d-iteffe ara deg Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 49 - ussan i deg yekkat ugris. Ini-as aas i k-neda nekk d watmaten-iw akken ad k-yesselu Rebbi. Ini-as... Mazal d-yekfi mi d as yegzem Farid awal s ciu n tesa akked waas n eggu seg ini-as, ini-as armi yugad d netta i d afaktur- ines. - Ay aqcic, lemmer ad asen-taru tabrat, mai axir ? Anwa i k-d- yennan belli mai d nekk ara yemten dag-i. Nekk aql-i tenta terat deg ierman-iw am ubellu ragen, sya er da ad iyi- tessexciwet armi i yuale ad shetrife am umeslub. Ssusmen cwi, syin yerra-as-d Smail : - Isem-iw Smail at Mraw. Ula d nekk ur iban acu i yi-d-yeddan deg urur-iw. Ahat ula d nekk d tarat. D ahennama i ttulfu yal mara ssembiwle iman-iw, ne ahat d alba iqecan i d iyi-ddan. Ur ri ara ! Qqimen akken, len ddeqs n wakud, wa er tama n waye, yal wa yezzer di tirga-s am sin ieran yeqquren seg-i teffe tizegzewt d lliqa (la sve). Igenni zeddig am imeawen n llufan ; ulac deg-s kra ala kra n tejlibin n wagu i d-iewen si tama-nni n Mizrana, abrid nsen seg ilel er wakin i wedrar. Iij akken i d-yenqer, as ur yeri ara, yema cwi ansi yessawe ad d-iseddi izerzaren-is ger ifurkan d tciwin n isekla. Ifrax bdan la d-teffen si tenacin d lecuc-nsen, d anadi n kra s wacu ara regglen tilemt iebba-nsen yexwan. La ttazzalen si ejra er taye, seg tekwatt er taye d anadi am lejdud-nsen iqburen izeden si zik n zik tigi n Mizrana, acemmek ur ibeddel di tudert- nsen. Sya er da, tikwal ad d-yefk yiwen seg-sen tamuli er sin iwazniwen yelen deg akal am sin ijebbaden. Da cwi kan uen tanumi yid-sen amzun d kra yeddan netta d tegi. Si tirga-nni yemxerwaen, ineq-d Smail at mraw s acengu-ines yelen er tama-s, yenna-as : - ri ad ak-diban d timmuhbelt u d tisselbi ayen akka ad ak-d- ssutre, lada ma yekka-d seg yiwen i yeban ad k-ine sgelli kan. Yernu ur la k-skiddibe ara, ar tura mazal-iyi ucce-k am... ur ak- d-qqare ara. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 50 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Farid yellan yettmuqul er jeddi-s i d-ibedden nnig uqerru-is, iawen-d iman-is s utekki ef ifassen-is. Yeqqim-d, u mebla ma yenna-as kra, ibehher Smail akken ad yual ef yidis-is. Irfed-as takebbut-is yualen d tamaayt seg idammen d wakal ineen fell- as. Yedhec mi yesfe idammen-nni seg snat n tiuac am ieqqayen uzemmur yellan deg uzagur ucengu-ines. Zgant-d si tama n wul, seddaw cwi. Ula d netta la d-eggirent s leqel idammen. Imuqel imir-en er jeddi-s i d-ibanen ula d netta yezen mi iwala ixeman-nni ucmiten di teksumt taleqqaqt n uqcic i yebdan ad d- yessemay ineden n tamart-is. Ineq imir-en Farid er jeddi-s : - Ilaq ad t-nawi er sbiar. Lemmer ad yernu dag-i azgen n ssaa, uggade ad yual d leber i ijeigen. Smail ur nefhim ara yark imeslayen s d-yenna, yebda-as-d : - Lemmer ad iyi-d-tini acu yellan, mai xir ? Deg umur n ushetref-agi ! Tebi ad iyi-tawi er sbiar zema, seg anida ara yi- cleqfen imeddukal-ik ara yi-ssufrin alamma tedda-d tarwit-iw. Yerna imeddukal-iw nekk mai d widak ara yi-en. Tura ad twali amek ara d-arzun ur-i. Imir-en Fama ad teqel argaz-is. Ad nwali acu teswi ke s teklact-ik. Yerra-as Farid : - Ru ad tekse tizitt ef yiman-ik. Nekk zema yulqaq-d wul-iw ef ifeddix-ik, ke am ccian la tettxemmime amek ara yi-nnen imeddukal-ik. as nnecam ef yiman-ik. Yerra-as-d Smail i yean dima acengu-ines la s-yettani deg urur- is : - Err iman-ik tura d lmalayek. Tesserem ddunit u team leq n ugellil, ef lal n wumi ? ef lal nat ucekri. Kenwi d adawen n Rebbi. Kenwi d uat... Yella imir-en Farid ikkes-d azgen si tejbirt yersen ef ifeddix yellan deg uebbu, u igzem-d yiwen umersun seg ubenuq yellan yers ef idammen. Da, s umersun-nni i d-yekkes ief tajbirt-nni n yeman yettwafen ef ifeddix yellan deg uzagur n wedaw-is. Am llufan tetettel yemma-s, Farid ibren yark Smail deg akal akken ad as-d-yesseddi abenuq-nni n ccedd seg idmaren-is, izme-it Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 51 - armi iebsen idammen ur da d-ttfeggien ara. Mi yekfa seg udawi- ines, yerra-as itrikuyen akked tkebbut-is. Mi iru ad as-yerr ameslay, yufa yees. Da yezzi er jeddi-s i s-d- yefkan afus mi la yettdawi Smail, yenna-as : - A jeddi, ayer akka i d-yettban wudem-ik am win uren ieblan ? Ini-yi-d ma yella kra i k-yuen. Ahat tugade fell-i ne d zzaf i tzefe fell-i ? Imuqel-it-id jeddi-s yellan ger igenni d tmurt, yeqqim am temarin, mebla ma isuma-d uksum-is akal. Isxenew taamart-is tamellalt am iiden n tneqlett, syin yenna-as : - A mmi, llah melli li-k a rasul llah, twala tigi-agi deg-i tettwali? Acal n tikkal, nekk di lemer-iw ass-nni ger 40 d 50 iseggasen, fen-a dag-i irumyen, wwet ma d tewte. Nitni ttawin- d ula d iqjan yid-sen. Tafekka-nsen teur d lesla, ahat lmizan n lesla refden yugar lmizan n uksum-nsen. Laun ssrewten deg-ne ayen ssrewten. Nekkni s tmegal tilmawin ur nesi ula d alalas. Nnxeddem tinacin d yemrujen am uccanen akken ur a-ttafen ara. Nekkni mi newa yiwen seg-sen ad t-nezlu si zdeffir akken ad as-d- naker lesla-is. Yeni mai d takera. Acu kan lgerra d lgerra, ddu ne awi. Nitni imir-en, di tifekkiwin-nsen d ilfan, a wer ibarek Rebbi, nekkni d ibasaren yea la. Yiwen seg-ne imir-en lemmer ad terre ef lmizan n uqcic n 10 iseggasen n tura ad d-zgen kifkif. Yessusem imir-en jeddi-s yellan iel di lhawa nnig Farid swaswa, amzun yella kra yesfegruruc s tumas-is i s-d-yualen am tidak ilemi iudren fell-asent. Da yessufe-d yiwet n trekkitt amcwingum seg imi-s, yerra-tt s imi n mmi-s n mmi-s. Syin yual-d ibedd, ibda ileu deg igenni am win yerfan. Ileu ger tqucac isekla s uiwel mi yettkemmil awal-is : - Dag-i swaswa ne di lewayeh-agi i nella nettrau atmaten-nne ad d-ualen si Tunes akked Lmerruk. Netta zi afuan n Bumedyen akked imeddukal-is iqcayen, wa rrant er lebs waye nant wwint-id zema deg alba n lkazirnat di Maer anda ra senxeraren alla-is. Nekkni nettrau lesla ad d-yawe am wudem n tafat. Wellah a mmi ma nera amek i neber armi tekfa lgerra Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 52 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 tamcumt. D Rebbi kan anin i yesseddan taswit-nni tazefrant. Ur numin ara ad teffe Fransa meqbel ad nemmet irkelli. Nitni d wuzzal-nsen elben ajrad di tmurt. fen yal timert u yal talit ; hudden tuddar, ssnejlan imezda-nsent, leqen-ten am ieqqayen n uzemmur er yiwet n taddart umi dima ttarran-as-d zzerb akken ur ttruun ara ef lexlawi-nsen ne ad a-d-awin acu ara ne. Da nea waa, tibbucin n temcict, isisnew, lebb uzeggar, abellu, bibras... Yesteqsa-t imir-en Farid : - Asmi tekfa lgerra acu txedmem ? Yeba ad as-d-ikemmel asteqsi-ines ef ayer i ten-an ekmen tamurt mebla ma nnuen yid-sen. Acu kan jeddi-s yellan yesmeri ger ifurkan n isekla, yuli-t yiwen n zaf i s-yerran imea-is d izeggaen am ibut yefsan. Ad as-tini tura ara yesser ticiwin nni i deg-i la ijebbed s ifassen-is igan am ddkir awra. Da bdan iferrawen ad d-ellin ef sin-nni yelen deg akal am umeim d ubruri. Iij la yettreqraq deg isian yeqquren. Taqaett teur d iferrawen. Sin-nni la nehhten. Jeddi-s n Farid yebda la yettreggim deg ucwaw n tewmamt-is, ijebbed deg ineden icebanen n tamart-is am win yettgallan deg alba. - ur-k ad tale ne ad tille belli d tagdi i ten-uggade. Ne ahat ad tille uggade lmut. Tidet ! er a mmi belli jeddi-k ur yettagad yiwen ala yiwen. Acu kan yufa-yi-d lal d amar asmi tekfa lgerra ; mazal-iyi-d ma aas sin iseggasen i 50. yi deg ui n bibras d tibururin n taat timezwura. Ul-iw yual la yekkat am bel n ssirk n Sidammar. Cctaqe arraw-iw akked yaya-k, as teri amek i tga ! Ul-is yelha, iles-is am dada. Wwen-iyi-d imeddukal- iw s axxam akken ad nru ad as-nales i tyita ukeruc. Ula d lqahwa ur asen-tt-id-fki ara. fe-asen-d tafelluct am yir ian. Nniq-asen- d belli dayen arumi yeffe, nekk din i yekfa ccel-iw. Iubb-d umar si tcia-nni anda yeqqim, yua-d armi qrib d udem n mmi-s n mmi-s am win iban ad t-id-issuden. S taect ninen d wallen tizeggain, yerna-as-d : Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 53 - - Ur ille ara akka ara teru yid-wen. Zi Muend Ula d Ayt Amed d lkumanda Si Musa (Awmar at bu Lehhac) san leq. Nitni walan acu i d-iteddun, ma d nekk isderel-iyi la umada akked amu n wussu. Yufeg imir-en s igenni. Yesla-as Farid mi la yettbejniq (clater en sanglots) am llufan amecu. Da yessawel-as s lqed ugerjum-is : a Jeddi ual-d, a jeddi ual-d, armi i t-yuyes. Ikcem Farid di targit-is makken yella mei yettazzal di tebirt n jeddi-s, si tama er taye, si temert ar weltma-s. Iemmel isekla yea jeddi-s, ama d tiktunyiwin, tifirsin, titteffain, lebb lemluk, tisisnewt, tiurin, tineqlin n yal nwel : belenjur, a bu enqiq, ... Tella dien yiwet n teqwirt di tlemmast er tama n tewint ansi i tt- yesway umar yal tameddit meqbel ad yennejma s axxam. Netta yellan imir-en d aqcic meiyen i mazal ur yekcim ara s aerbaz, yettmuqul jeddi-s am wazen acelhab yetteggimen dima acwaw n temamt-is. Iwala makken tameddit ad t-id-yesserkeb er aqesbu n tbarda i d- yerra i weyul-nsen aqehwi i s-d-yettbanen imir-en am alba n tegmarin. Acwari dima yeur-d d lfakya. Ma d leb lemluk yettarra-tt-id deg iqecwalen imeqranen i d-iteqqen s umrar si yal tama ne i d-yettarra srid di tneqqalin mara yilin meiyit. Iulfa imir-en i tbeqqacin timeca tifessasin i d-yettrusun ef umag-is. Da mi d-yelli allen-is, yufa-d Smail nnig-s, yettera ad t-id-yesker. Yenna-as-d : - Lemmer ad neqqim dag-i, uggade ara lmut ara nemmet. Nekk aql-i ad rue ma yella tebi ad teddu ? Yesteqsa-t-id Farid : - Sani ? Yerra-as : - Ur ri ara ! Ayen ri d akken ilaq ad nsahel, mulac cwi idammen-agi i -d-mazal ad kfun ma nebrek-as dag-i. Yerra-as-d Farid i yebdan la d-yetkakay si tirga-ines, amzun d yiwen yessen si zik : - I ke acu n timmuhbelt i k-d-yewwin er dag-i ass-agi ? Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 54 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 S cwi uekki deg iles-is akked atihi di taect-is, yerra-as-d Smail : - I ke ay aqeban ikafriwen acu i k-id-inehren ar tegi-agi, armi i texnunse deg idammen-ik ? Yerra-as-d : - Tamezwarut mai d akafriw, ttamne as ma yella ur d-yettban ara fell-i ; ttuuma, emmle tamurt-iw. Acu kan mai d nekk i ifernen ad ili ass-agi dag-i. Werin xememme akkagi ara mte am yir aqjun di yir tasraft. Ur umine ara yark zemre ad d-afe iman- iw ad ttnae s terrasin nekk d laci-nnien. Nekk ille tadyant- agi-nwen ur iyi teni ara. Deg yiwen umecwar imeddukal-ik hebblen tignatin, sersen icekkilen n lerma. Lbumbat, timeniwin, ibarajen n tkellax, timezliwin, tixidas. Tesxuxdem tamurt am ibzinzer (ixenfes s tarabt) di zzbel. Di lawan-nni iddem-it-id Smail si lqaa tasemmat, yezwi-as iferrawen yerkan i d-ineen di tkebbut-is tazegzawt. Am sin imeddukal bdan tikli d takessart ansi i sen-dtban yiwet n tebrit. S userjel, wa isenned ef waye, la ddelwien seg uyeffus s azelma, lehdur ger-asen am asif iemlen. Yettkemmil Farid : - Rue-d, umbed lid, d abrid er tesdawit n Wad isi. Deg ubrid n Dra Lmizan, ufi-d yiwet n terbat n yeqrucen iadarmiyen. Zama am lqeyyad-nni s waci i-teef Fransa, s yiwet n tarabt i deg-i yal azgen n twinast d yaa d lexara n wawal. Umbad mi skereren fell-i sdat n laci, sersen-iyi si lkar, srid er ufurgut-nsen i yi-yewwin di lkazirna n Fria. 45 n wussan i illen imawlan-iw di tesdawit i tent-lli. Ur uminen ara mi sen-d-nni di tilifun belli aql- iyi di ed sari. Alla-iw yual la yesbiliw ef ayen ierrun yid-i. Qle ger iserdasen-nni yesderdifen s isebbaen-nni n wuzzal d uglim am ifer aqmamas (afessas) yesdelwi wau si tiilt er taye. Ula d tiyita s leklac ur iyi-tt-slemden akken ilaq meqbel ad iyi- ceggen er ahennama-agi-nsen. ur-k ad tale yella kra i d iyi- esben deg at ikakien-agi akked deg at ucekri. Nekk ur-i kefkif- nsen. Ad ruen nitni, ad d-ualem kenwi. Uggade ad tekkem deg- Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 55 - sen di lehel. Nitni ukren tamurt s yisem n tegrawla, kenwi ad tt- takrem s yisem n ddin. D acu imgaraden ger-awen ? Ulac ! Yerra-as-d Smail i t-yeran sima a d-yekfu awal : - Twala tura amek ! Akken ad d-tessukse taqerruct-ik si lfinga, tqeble ad tezzuzfe tiqerwac n wiya ur tessine ula di tewlafin. Tuggade akken ad k-nen ne ad k-rren er lebs, da tenni-as dayen ttuettme ad ne imjuhad umada. Twala amek !? I nekk teri d acu n tyita ujewwaq i yi-d-yewwin er da ? Issusem cwi, imuqel s udem n farid i yellan d awra seg wimi i d- neqqel tidi igan am iblalacen. Da s wekmam n tkebbut-is, iddem- d isfe-as-d udem-is. Syin ikemmel awal-is : - Mesub nekk teel-iyi deg at iumar-agi ! Rebbi yera ur bi ara ad ne ula d taweuft. Ur tettamne ara amek i llan deg umada. Nekk ille ad d-afe imjuhad yekkaten uzzal deg uzzal. Zi d arrac yettnaen ef tduliyin, wa ihedder ef waye, wa ur yettamen waye. Ailif-nsen d ui akked twafra. Widak yark i d-yeffen s amada s tirrugza d tezdeg n wul, mmuten tura, ad ten-yerem Rebbi. Widak i d-yeggran ualen amzun d imakaren. Yernu nekkni xerum di tmurt n leqbayel ulac timezliwin n tuddar d usqie i laci deg iberdan. Ar tura ur d-tewwi ara. Yebes lehdur am win iban ad asen-d-yales deg alla-is. Farid i yebdan la s-d-yettual rru, yesteqsa-t akken tema : - Ihi acu i k-id-yewwin er rrebrab ma yella annect-agi yark i sen- tettalase ? Yerra-as-d Smail am win yeran belli d tagi i tikkelt taneggarut i yezmer ad d-yini tidet yeffren zdaxel-is : - Werin ssarme ad ne yiwen ne kra. Kkes-d balak iadarmiyen ucce am qeran. Nekk ur-i nitni mai d libad. Uggade lemmer d lmelk ara d-yelsen timelsa-nsen zemre ad nnae yid-s. Mulac ul-iw mai d win ifernen auccu. Asmi nezde di Bab Lwad, lli dima ttasa ef sin n watmaten-iw i d iyi-ugaren, lada ameqran i yeddan seg ul-is d ukabar n at iumar. Asmi yettwabes lbu d netta akked imeddukal-is i refden d imezwura seg tezniqt- nne. Yewwet-en ma drus sin iseggasen di lebs mebla ma iedda Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 56 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 di ccre. Syin ssuffen-t-id akken kra n wagguren kan leqfen-t deg ubrid. Iru ur d-iban ara armi d asmi i yufan aqerru-is ef yiri n ubrid di eu. Daen mebla ma nni-ak-d belli arraw n leram iadarmiyen mmin-d deg uxxam-nne. Sya er da ad d-edmen ef uxxam am terbat n waren yeffe leqel. Rregmat, yaa, asexser n wawal, tarui n lewal, anadi ma yella zama acu ara yafen. Ayagi i yerran gma nnien ad yeffe s amada. Da seg ass- nni rnan ncaf deg-ne. Yal ddurt ne snat ad a-awin nekk d baba er lkumiariya. Wwe armi cukke deg-sen ban ad a-ssuffen s amada. Sin wagguren ne ugar ciu meqbel tura, yeffe-d fell-i u billet de recherche amzun yella kra i xedme. D lar-nne, yiwen akken ubulis aqdim, i d-yessawen izen i baba belli hat-en-in la theggin ad iyi-d-awin di lebs n lerrac. Rewle er taddart-iw deg Iberbacen. Ula dinna ur iyi-an ara trankil. Da rewle s amada anda i eme ad nafe gma akked imeddukal-is. Yeclulef wul-iw mi n-ufi isali belli gma yemmut deg yiwet n txazzabit, u tugti n imeddukal-is wwen lefu n Rebbi ne ttwafen er lebs. Ayen iyi-kemmlen d tikli nni i n-ufi leun-tt zun akenni imjuhad n lqern-agi n tlafsa. Tismin, lers, amennu d tagdi akked ccek di yal yiwen. Tagnit umada tfu am tebelt yerkan di tadu tamellalt. S ufella tecbe, daxel tetreel. Axayel-nni n uzuli n tilawt akked n wemdan. Yernu abeddel-nni yeran yid-i deg yiwen umecwar ikemmel ddiguti deg ayen i n-ufi. Si tguni deg uxxam yeman er weglilez deg akal asemma seddaw isekla yestewacen. Si te n wul n imawlan d watmaten er leqse n walla n widak yesddubbez wedrar d umennu. Sin wagguren-agi yezrin banen-iyi-d am sin leqrun di ahennama. Uan-iw ualen d alejlej n wer tilisa. Yernu nekk ur bi ad ne ula yiwen. Farid yellan yezzer deg yiwen n ssru, yere acal n tikal ad yegzi acu i s-dyeqqar umeddakel-is n twait, acu kan alla-is amzun iru er umiq-nnien. Ger umekti d rwa uxemmem, alla-is yesmirji am Hair ger snat n tqucac n wedrar. Acu i t-yettawin seg umekti n temi-s er umekti n uiuc yellan deg uebbu-is ansi mazal la d- neggin idammen am tmeqwa n tbarint ur nezmi ara. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 57 - Acellef yettcellif s tfekka-s ticiwin isekla d yeman yettulfu-as amzun d aslaf n yaya-s asmi la tesganay deg irebbi-s. S tmucuha n Briruc d Belejju d wekmas afessas di tmelit-is i la tessekcam di tudert n tirga akked tguni. Am ass-a, di tlemmast uemum azeggaz i d-yettalin deg ueddi-s, yebda la yestefuy u la yesgunfuy amzun d afrux i wumi keblen warrac afriwen. Da, yettu anida yella. Imuqel anida ara iwali ameddakel-is, ur t-yufi ara. Da yebberttax s wudem ef akal asemma yeuren d iferrawen yerkan. Yezzer deg yiwen n tguni deg yiwet n tgertilt n wagu, tili yezmer ad yettu ur d- yettaki ara alamma d ass n taggara n ddunit. Ifka-as jeddi-s kra n tbeqqacin timeca ef udem-is, da yetkaki-d. Yefre mi iwala yual-d. Syin yenna-as : - A jeddi, lemmer ad tere acal i k-emmle. Asmi i temmute ulfa-as am akken tella tawsa iyi-d-kksen seg ul-iw. Yeqlale ass- nni am llufan i wumi yenta umesmar deg uar-is. Ru imir-en armi qrib ddrelent wallen-iw. Ulac amek ur d iyi-texdim ara yemma akken ad susme. Nekk emmle ad ttru armi yi-tewwi lalla taguni. as ass-nni ur ri ara acu i d anamek n tmettant. Nekk ille ad d-tuale ! Iddem-d umar yellan yelsa aqendur amellal, irfed-d aqerru n mmi- s n mmi-s isers-it ef tama-s. Syin yebda la s-iseffe udem-is yeuren d ixenwan. Yessufe-d yiwet n tbuqalt tameyant n waman, u yessureg-as kra n tmeqwa deg imi n uqcic yeqquren. Amar la yettru. Da yenna-as weqcic : - A jeddi ur ttru ara ! Ur mile ara ad k-wali akka s imeawen, nekk tasa-w d tasa n teqcict. Uggade ad ru ! Yerra-as-d umar aceban am tadu yuraden deg aman n udrar : - Mai fell-ak i la ttru. Ad ttru ula ef imeddukal-ik, ttru dien ef yiman-iw. Issusem cwi, imuqel as taucin tiqehwiyin n uqcic i la ixettin am teftilt seg wimi tettruu trisiti. Syin yenna-as : - Ualen-d imeddukal-iw akken ad nenna mgal lesker ne iserdasen (akken teqqarem tura) n tlisa. Nni-asen nekk d amar Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 58 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 yi. Asmi d arumi iban d wumi i ttnae, ma d tura wigi d atmaten-nne. Ur zmire ara ad qable win i -d-ixelqen s idammen n watmaten-iw deg ifassen-iw. Da d widak-nni esbe d atmaten-iw i d iyi-zuren seg uxxam am uydi. Rran-iyi snasel sdat temart d warrac. Nnan-iyi-d neba ad k-nesteqsi. Nni-asen fiel snasel. Nnan-iyi-d d wagi i d lqanun. Nni-asen d amjahed. Nnan-d awi-d lekwae. Nni-asen ulac. Ikmez umar tamart-is tacbant am iiden, syin ikemmel : - Sin wagguren di Wargla. Tamsalt tefra tfuk. Lemmer mai d yiwen n mmi-s n lael n taddart n Tqerbuzt i yi-d-yemmektan mi t- in-ceyyen d aessas er din. Aas i nesedda akken deg wedrar. Igzem-as weqcic, i d-yetkakin imir-en, awal-is : - A jeddi emmle-k, u emmle yaya ! Segmi ulac acu i d-yerna, ikemmel umar : - Xemte di tebirt-iw am yiwen umar yean tilisa ger-as d ddunit. Amennu irumyen isefcel-iyi iuran n lebi-w. Da ass-nni n rrwa-iw er emt-k di tedmayt, ur ri ara ma yella d yir zzher ne d tawenza kan, yea-d d yiwet n tmesbanit di Tizi Wezzu. Nekk ass-nni wwi aqecwal iniman d tarzeft i emt-k ; d ayen i tt- id-iaen. Ufi-en din amar-is yedaqer u yeqlale ef mmi-s yeqqaren di tesdawit. Yugad lemmer ad as-anfe ad iru wed-s. Da am neh ddi. Ayen akken ur tame ara yera-d. S ujelka s azagur n umar lli imir-en i yi-fen di lkazirna n Tizi. Ulac amek ur ten-elle ad seren i umar am nekk issufen irumyen. Ur d- clien ara di lehdur-iw. Regmen-iyi, susfen-iyi armi li d irumyen i d-yualen. Da seg ass-nni i tt-fri belli ilaq-iyi ad mmte. Syin cwi kan seg imir-en, akken teri, mmute. Yelli-d allen-is Farid, yufa-d jeddi-s ulac-it. Inuda Smail s wallen, ur t-yufi ara daen. Iulfa am yiwen wagu aseaf i yesbrebren ef tikta-s. Yettwali isekla ttlewin ef yiman-nsen am umeslub yerewcen. Tesme la d-tettali seg ixfan n tfednin-is amzun d tazermemmuct yeyan. S cwi n tafat i d-mazal deg allen-is, yual-d timendeffirt akken ad inadi ef umeddakel-is. Kra n imejjaqen ar deffir, yufa-t ef yiri n Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 59 - yiwen n uecraruf, la yettiif seg uqra i s-d-yekkan seg urur-is. Yella isers amag-is deg akal, yettara ad d-isami s iudan-is talemmast uzagur-is anida ntant terain. Ad as-tini d yiwen iea uksum, u yettara ad d-yekmez, u netta ur yessawe ara. Si tama nnien, Farid iwala iij mi d-yeli ef akal am tciret n ddabex, yeba d iceqfan yualen s igenni. Da yual igenni yesa aceqquf n yiij di yal timert. Yeel Farid sani ara imuqel, imi tafat tennerna, tettreqriq am times di tmelit teccef tidi. D azgen n wass. Ur yeri ara amek yufa di lib n daxel n tkebbut- is kra n tebbuyin n cakula, ruent am tidak yettwarefjen. Tala- nsen tru-asent. Iddem-d yelli-as aqemmuc-is i Smail ansi i d- teffen ikefta iwraen. Iwerreg-as taebbuyt-nni n ccakula ger tumas-is. Ula d netta yesa yiwet deg imi-s. Imce-itt s leqel lemmer ad as-tewel. Mi d-yelli Smail allen-is , yessuter-as Farid ad d-yeckente deg-s. Da s sin ifassen ijgugel-d di tuyat umeddakel-is i d-yettbanen tual-as-d tezmert-is. Am sin leyalat di tmurt n tirga, lan-d di tebrit-nni-nsen, yiwen ur yeri anwa i d d-ibbuben waye segmi akken tifekka-nsen la ddelwient ar yal tama. Isuraf meiyit. Tuyat knant, cel yella kra i d-bbubben, as ma yella ur d-yettban ara i wallen. Yenna-as Farid s taect lqayen anda i d-yedda cwi unexxem : - Ula d ke ini-as i yemma belli mmute akka kan. Ur ri ara ayer. Mai d nekk i d-yewwin iman-iw er dag-i. Ini-as wwin-iyi bessif. Ini-as kellxen fell-i belli ef tmurt i ttarabe. Ini-as di seddis n wagguren n lesker, wala lbael yefen udem n bnadem. Acu kan ini-as dien belli mmute d argaz, ur uggade ara nnig zzayed. Ini-as tazwawa-agi ad teddi, as ur ttru ara fell-i. Ini-as emmle-kem, kem d baba d watmaten-iw. Yerra-as-d Smail i wumi yexeew yark wudem tura s yiwet n taect rqiqen armi qrib i d-tban lawet : - Ur ttaggad ulac anwa deg-ne ara d-yeggrin. Aqlih ulfa ger dqiqa d taye, imi ubnen imeaen-iw seg umekti n uhetwir n ra yeran leca. Yernu daen, ur bi ara ad rnu asufri di tudert- Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 60 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 agi. Isan-iw la ttqerqicen am usar iemen n ukerruc seddaw ujaji n tmes. Aql-i uale am tqeclalt yeswan aman armi terwa. Uggade aql-i mmute u nekk ur faqe ara. Ahat d rru-iw i d- mazal kan yettnadi abrid-is er laxart. er kan belli ula d nekk neddme ef yal tarat wwte di sin wagguren n umada. Tigi tesmuluc di yal tama. Ulac nwel uersiw yettidiren din ur mlalen ara. Am akken ulac d acu ara yagaden si sin lexyalat-agi ttun wussan. Uccanen, izirdiyen, ibeac, izerman, ilfan d wayen werin walan sxenticen di yal tama amzun ulac-iten. Deg yiwet n temrat, anda yella isenned wesla ef yiri n ubrid, ebsen ad stefun. Imi yal yiwen deg-sen inel-d ddeqs idammen, as ma yella aas i ten-tessukkes tejbirt-nni ban di sin. D nettat i sen-yualen d aebbas i umiri idamen. Da di sin wa ef waye, amgar s amgar senden izugar-nsen ef akal yessema yiij. Ines- asen weqra seg uzal-agi aleqqaq i sen-d-yekkan si tafukt, ulfan i izerzaren-is amzun d iudan n teryel-nni n tmucuha i sen- yeslufuyen. Allen la ttazalent, tafekka yark tefcel, tirga ualent lawent am tament, aqra ines aas. Ggumman ad kkren di sin si terict-nni n wesla yersen ef yiri n ubrid. Si tqacuct n tasaft yellan seddaw wanda qimen, jeddi-s n farid la yettru mi la d-yettmuqul deg-sen. Yebzeg uayek-is amellal seg imeawen. Yebda la s-d-yessawal i mmi-s n mmi-s s ujau-is akken ad t-id-yesker. Segmi ur s-d-yerri ara awal, iubb-d s tazzla am ufrux mara d-yedem seg igenni ef twekka i d-yufraren s ufella n wakal. Da akken i d-yewwe ur-sen, yebda la yeshuccuy deg- sen akken ad ten-id-yesker. Nitni, am widak yerna yid-s, ugin u gumman ad d-llin allen-nsen. Yeddem-d umar si lil uqendur-is tabewwat tamecut annect n tmellalt. Tella la tettmecberiq am ura. Yelli-tt-id s ifassen-is izuranen am umaddaz. Isufe-d seg-s yiwet n teckkitt yettcabin er tament, da issmec-asen-tt di sin imir-en kan llin-d allen-nsen di sin am widak i d-yulin si lbir lqayen. Yenna-as umar i weqcic : Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 61 - - A Farid aas n tuddar i yellan di tegi-agi, ur cfi ara fell-asent irkelli. Lemmer i zmire tili d nekk ara ken-ibbiben er walba deg-sent ara ken yawin er sbiar anida ra ken-dawin. Xedmet cwi n lkuraj ef yiman-nwen, ur gganet ara. efret tabrit-agi alamma temlalem-d alba si tuddar. Ur cfi ara abrid-agi sani yessufu, ma ar Tmazirt Uraba ne er Tbeccarin, ne ahat er taddart Uxenduq. Yezmer daen d at Yeften. Laul sani teffe-m er din. Farid i d-yetkakin ciu, ianez irfed-d ameddakel-is i wumi yeli wemgar ef tayett. Syin isteqsa jeddi-s : - A jeddi, ayer da d ke i ttwali akka tura mai d setti ne d alba nnien. Yernu teri acal i emmle setti ! Ikmez umar tamart-is mazal-en tellexs seg imeawen n sgelli. Yerra-as-d : - Ur d-tlule ara armi i tt-necrew merriet. Nera azal n semmus iseggasen talalit-ik. Ulac amek ur nedi ara Uzmir akken ad a-k-id- yefk. Baba-k yual am ucwari iqersen, yemma-k mai d ayen ara k- id-ini. Ualen ttsetin ad d-ffen deg uxxam si texxamt-nsen... Makken i la s ittmeslay, illa la s-yeslufuy i wudem-is am akken teslufuy temcict i warraw-is, ikemmel awal-is : - Yewwas di tejmat n taddart, ef tnac n yi, mi d-uale sur nanna-k Zhur, wwi-as tacebba da fen-iyi-n s imensi akked lehdur. Ihi, ufi-d yiwen umar yettlen iman-is deg yiwen ubernus amellal am udfel, ad as tini tekkat-d seg-s tafat. Ulac amek ur s- ssawle ara, yugi ad iyi-d-yerr ameslay. Nni deg ul-iw tura ad xebble, syin ad wali ma yella da yessusem. Acu kan, mi yi-d- imuqel s wallen-is timellalin, faqe belli mai d bnadem. Da d tarewla s axxam. Teef-iyi tawla u bdi ad ttargigi am yifer. D yaya-k iyi zemmen deg irebbi-s armi iyi-d-yual leql-iw. Ass-nni da i yurga ad d-tlale am itri aberqaqac deg igenni ajenjari. Nefre yess-k meqbel ad d-tlale. U ma tecfi werin i k-yewwet yiwen deg uxxam as ma rnan-d watmaten-ik umbed. Ief-it tikkelt-agi seg ifassen-is isellawen. Yettmuqul deg-s srid s allen yellin kan s wezgen. Ikemmel yenna-as : Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 62 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - Ulac yiwen seg wid yemmuten ara iferen umbed mara ier acu akka iran yid-k. Lejdud-ik merra ad ten-yeef unezgum mara sen- yawe yizen belli temmutem s lmut tucmit deg yiwen umennu i d- slulen wiya. Nitni tura an rwan man deg ixxamen-nsen. Nitni dderya urumi qimen tura ger yeqrucen-nsen. Kenwi a tarwa kfan seg-wen idammen-nwen di tegi. Ulac ula d yiwen i d-yesteqsan fell-awen. Lemmer ur ken-ssawae ara ar sbiar ad temtem dag-i am yian. Imdel allen-is yelli-tent-id, yufa-d jeddi-s ulac-it. Ad as-tini yeclulef deg uberi i d-yettilin seg ilel. Yessaki-d ameddakel-is yellan yexxuc am iniem yeffer ucbayli. Da di sin d tikli deg ubrid yettawin ur rin sani. Am sin ideralen yesferficen ef ubrid s iarren-nsen. U yal mara yeli yiwen ad t-id-yerfed waye. U yal mara yemderkal yiwen ad d- yeef deg waye. Leun di lawan anida idammen ttqudduren-d seg-sen, as ma drus tmeqwa. Ilsawen-nsen qquren lemmer mai d yiwet n tiet i yufan deg imawen-nsen. Ticki, di lawan n tizwal, walan kra n yexxamen isettfen isetfen am teblain deg yiwet n tiilt. Tazwara illen d ahanes (mirage). Acu kan segmi rennun tikli qbala-s i sen-d-yettban belli d targit. Yenna- as-d imir-en Smail i umeddakel-is aserdas : - Uggade ad iyi-yenen isekriyen mara ran nekk d amjahed. Yerra-as-d umeddakel-is : - Ur ttaggad ara. Ma tebi ad asen-nini belli fen-iyi irebraben u d ke i yi-d-yesrewlen seg-sen. Ana akka ? Yerra-as-d Smail i yebdan la s yettruu umrar n tektiwin-is : - Akka a yameddakel ! Di tegnit-nni i d-yenna awal-agi aneggaru, iulfa i tgucrar-is mi bdant la xettint s lemawla am tcemmat makken ara tawe er taggara-s. U Farid ieren ad t-id-yeef yedda yid-s di ellu. Ula d netta tekfa-as tezmert. Wa er tama n wagi, deg akal yessema cwi yiij, len am sin ijebbaden isellawen. Allen-nsen berrant s igenni yeur yiij d tafat- is. Ifrax cennun ger ifurkan isekla, ttazzalen di yal tama. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 63 - Yesla imir-en Farid i yiwen usiwel i d-yekkan seg iwsawen n tiilt. Yezzi aqerru-is akken ad iwali ansi i d-yekka usiwel-nni. Da iwala jeddi-s yesezfen iman-is azal n snat n tikal. Aqendur-is amellal la yesbiliw deg igenni. Yettwehhi-yasen-d s ufus akken ad d-alin s anda akken yella. U seg makken iwala mai d widak ara d- ikemmlen tikli, ijfel-d deg igenni am ufrux iselben ger tqucac n isekla. Di tazzla-s lin-d aas n iferrawen s wau-nni i n-yettaa deffir-s. Am uzerzer n tafat yewwe-d ur-sen deg yiwet n dqiqa. Yere umar ad ten-id-yesker seg akal anida len wa er tama n waye. Ula d taadect n yiwen deg-sen ur yezmir ara ad tt- yessembbiwel. Da yebda la sen-ixeddem lkuraj akken xerum ad kemmlen s abrid ukerrus anida izmer ad ten-id-yaf walba ma iedda-d ; yeqqar-asen : a tarwa, kker-t ef yiman-nwen, a farid kker mai aas i wen-d-mazal. Aha ! Aha ! Cwi n waffud ay arrac. Nekkini zik-nni mai d cwiiu n wuzzal ara -yernun. Kker-t ef yiman-nwen, tixret i tifinyent. Abrid ukerrus, hat-an kan dahi iwsawen. Mai aas n tikli. Kker-t, ur ttual-d ara d uffal yettlewin am tmeut. Argaz aberraz d win iebbren mara temek fell-as ddunit. Aha, ttxilwat kker-t. A Farid kker. Xemmem cwi s imawlan-ik, ahat tura yena-ten unezgum di ddra-k. A memmi kker, mai d lawan n lmut-ik. Aql-ak meiye. Kker syin tee yark iqrucen yean tamurt, widak i tt-isummen am iwazniwen yettsummun idammen. Nitni, bdant la ttaayent wallen-nsen am sin ikufan i demmken s wuzzal. Iuran-nsen fsin u zgezwen, yea-ten lehd. Di sin, tayett er tayett, seddaw yiwet n taddart di tegi n Mizrana, deg yiwen n yezer, lerwa-nsen la d-regglen si teme-nni i sen-d-yettalin seg tgucrar yeqquren tura. Ineq Smail arebrab er Farid aserdas, yenna-as : - Acu-yak-t umar-agi ? Yerra-as-d Farid, s taayt deg iles : - D jeddi. Yemmut aas-ayagi. Da yenna-as-d Smail : - Ah ! Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 64 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Cuhden di sin, deg yiwen umecwar. Amar yeclulef am agu yessefi wau. Iij yella yeslufuy i tmurt mi d-yeffe nnefs aneggaru seg imawen n sin-nni imeddukal n lif yemyussanen qrib azgen n wass. Timerna : D yiwen umeksa n taddart n Tala Terast ne n taddart n Tqiwac, akken i d-ekkun kra, i yufan sin-nni yergazen an wuccanen deg izer ddaw ubrid n Tilmatin. Kullec seg-sen yemme. Ula d ifrax leqen tiftatin-nni n uksum d yesan i d-an wuccanen d igudar. Mi wwen laci ewqen acu ara xedmen deg-sen. Nnan-as ad asen- nini i yemsulta ad d-ruen ad ten-awin. Acu kan ineggura-agi nnan- asen-d ur nezmir ara a n-ruen imi liala n temnat-nni d liala rqiqen. Ur ban ara ad tt-qamren. Da yiwen n umar azemni n taddart At Zrubar yefra-yasen-tt-id d akken ad izen tanelt anida akken i ten-ufan. Syin ad rren ur-s ayen yark i d-mazal n yesan d ierman d uksum yefruzaen deg izer-nni. Wwin-d yiwen limam, iul fell-asen meqbel ad asen-rren akal d yera. Kra n yergazen iedren ass-nni qqaren-d belli yemi-d deg izer-nni di kra kan n iseggasen yiwen n useklu n usisnew i d- yettaken lella-s meqren annect n lbexsis. U yesa sin ifurkan yettizifen deg igenni yal aseggas. Arrac n taddart emlen mara d- yawe lawan-nni i deg-i ittewwa usisnew. Ass wis 8 si yennayer 2012
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 65 -
Lwec
Mourad ZIMU
smi d-usi er Paris i tikkelt tamezwarut, rse di Gare de Lyon, ddi-d di TGV i d-yusan si Marseille. Cfi ef uulfu-nni i yi-izeden akken imir-nni, cfi fell-as am wakken d tura, cfi wehme kan akka di zzhir n umiru, ay annect n zzhir, qqare-as deg wul-iw amek i zemren akka tura medden i wannect-a n zzhir akked wic, uggade, ttmuqule deg wudmawen-nsen ma yella win yetwecen akka am nekk, ulac. Kra n zzhir akken, di tazwara nni-as ahat d amiru-agi kan, ahat ma yeya umutur-is, anwa i yeran !? Dacu, akken kan nbeddel amiru nnien, kifkif, ay annect n zzhir, uren akk yimeuen-iw d ahruu. Ttmeslaye-as i umeddakel-iw s leya, nni-as ahat ur iyi-d-isell ara, armi i yi-d-yenna netta : ur tteggi ara, nni-as : aya, a zien d nekk i yetteggien. Ssusme. Ay annect n zzhir, rnu-as annect-nni n laci yal wa anda yettazzal. Ma daxel umiru, twerrek ddunit, aas n medden, jguglen akk sya wesya, wa yewwet aqerru-s di lernan, waye yecel allen-is er yigenni, ulac win i la yettmuqulen deg waye, ala nekk i la yettmuqulen deg-sen. Ibedd-d yiwen rrif-iw, takrabat, akustim, aerwakar a sidi dacu, yetteggir-d yiwet n rria n win yean ticcert yerna-as taqeret n rruj. Muqle deg-s wala ula d lekmam-is daen rkan, ebren akk di leryuf. Mi ara tmuqle akka deg-s zama akustim takrabat, dacu ayen din yerka, yettra, wehme kan akka. Ahat ur ilaq ara ad d-wwte akka deg-s, ageswa ur t-ssine ur iyi- A Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 66 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 yessin, d acu, anwa i yeran, ttwalem ula d netta ahat akka i yemmeslay akked tmeut-is i-nni mi yekcem s axxam, yettban kan akka ef wudem-is d tasa n urumi, eqle-t kan akka ur s-hwi ara, imi la t-ttmuqule iekker-iyi-d amzun akken ni-as baba-s. D aya i yi-yeswehmen asmi i d-usi er Paris i tikkelt tamezwarut. Deg yi-nni daen, wehme mi tewwe ssaa d ttnac n yi, yernu mazal tidayin la ttecrurudent am tsekkrin deg yiberdan. Aggad Rebbi, tidayin d timelanin ef ttnac n yi, leunt akk deg yiberdan, ttecmumuent, ttasant amzun akken di lennet i llant. Di tmurt, amen s Rebbi, di lemer wala taqcict ur tt-ssine ara ef ttnac n yi. Ussan-nni imezwura di Paris yeef-iyi afus umeddakel-iw sen, newwes di yal tamkant. Kan akka, ccel ulac, leqraya mazal, netteddu nwala-d akk imukan yettwassnen di Paris. Imir-nni mi ara d-nekcem s amiru, ttalin-d kra n yimdanen ttqeiren-d lmuziga, wa s ugitar, wa s accordeon, wa s tjewwaqt. Nekk i d-yusan si tmurt, deg-i eriqent lbumbat ttafgen yimesruqen er yigenni, amzun akken di lennet i lli. Amek ielli kan di tmurt i lli, mi ara k-id-walin yimaren s ugitar di taddart terem ar am wakken walan ccian. Wehme kan akka, amek akka tura wigi, ttqeiren agitar, ass kamel i kamel, d tagi i d lxedma- nsen ne amek !? Steqsa sen, nni-as : ma ttxellien-ten meqqar ne ala !? Yenna-yi-d belli d medden i asen-yettaken kra n erf. Imir-nni acal n tikkal i mme er lib-iw, ttaddame-d ci n wayen si n erf ttake-t i wid-nni yettqeiren akken lmuziga. Ameddakel-iw yewhem deg-i, irennu-d ula d netta ur-i kra n frank ne sin, tikwal, yettwei-yi-d ad snese idrimen imi mazal ur ssine ara acal i swan, i yi-d-yeqqar. Nekk am wakken di targit i lli ussan-nni imezwura ideg d-usi er Paris. Nni-as di tmurt ad tecnu akka deg ubrid, ya ad k-wwten, ad k-sexnunsen, ya ad ak-akren agitar-ik, ne ma temmut akk, ad d- asen yimeddukal-ik ad k-jemen er uxxam am wakken d tisselbi i tselbe. Da ma yehwa-awen, imi d-ufi akka tamurt ideg ttqeiren akka medden agitar inani deg yiberdan, nekk i d-yusan Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 67 - akka si tmurt-nni ideg kkaten medden agitar s tuffra ccel am wakken awde-d talalit. Ass-agi eddan fell-i tura acal n yiseggasen di Paris, mazal-iyi di tmurt-a. Teddu-d sgelli ad xedme, akustim takrabat, lli deg umiru, refde allen er yigenni da rsent wallen-iw ef lekmam n lbista-agi-inu, wala-ten ebren, ssea yis-sen, serse afus-iw akken ur t-id-ttwalin ara wigi i ibedden akka tama-w. Mmekta-d belli akustim-agi seg wasmi i t-id ue seld ilindi ttlusu-t er lxedma, werin yurad a ssimra, amayen-aya tura fell-as. Neqqim akken amecwar, ulin-d kra ad jewwqen ef yiqerra-nne, yiwen s ugitar waye s ujewwaq. Nni-as deg wul-iw waqila ad beddle amiru, tikwal qqare-as ad eddi ad asen-ini ma ad qeblen wigi yettzemmiren akka tura, ad as-nefke a sidi idrimen dacu ad beddlen kan nutni amiru ad yi-en trankil. Ttxemmime akka da mmekta-d ussan-nni-inu imezwura asmi i d-usi akken er Paris i tikkelt tamezwarut, rse-d di Gare de Lyon, ddi-d deg TGV i d-yekkan si Marseille. D acu i ibeddlen akka deg- i ay atmaten armi uale ur ttulfu ara i zzhir-agi n umitru !? D acu i yemmuten akka deg-i ay imeddukal armi uale kerhe ad sle i wigi YEKKATEN akka agitar deg umiru !? D acu i ibeddlen akka deg-i a ssimra armi uale kkate-tt deg ukustim i wumi rkan lekmam-is !? Uale d lwec, uale d lwec, uale d lewec
- 68 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013
Ruen deg lela
Nacera KEDDACHE
wennas yekker-d di Qsenina, imawlan-is d leqbayel maca ur yessin ara tutlayt taqbaylit, yekker-d di twacult gar warrac akked tedayin. Imawlan-is wwen lefu n Rebbi wa deffir wa, ultma-as tamenzut tezwe tiwel, gma-s ameqqran fell-as dien yezwe. Yeggra-d ddaw lenaya n ultma-s meqqren di lemer maca ur tezwi ara. Yera, yesa aswir d alayan i yean ccan-is ad yali, yettmahil deg umaaf n Qsenina, s waya i yettwassen er daxel ne er berra n umahil-ines. Asmi i d-yeli rrebrab, kkren i yimahilen n umaaf ne wid n tiliri si rrif, kksen acal d argaz akked tmeut yettmahilen er lbaylek. Lwennas yeya yetteffe s tuffra seg umkan n umahil-ines i wakken ad yeddari ef wallen n rrebrab. Yeer i yimeddukal-is ttmettaten yiwen yiwen aneggaru d win ukud iawez i azzekka-nni akken msefraqen yeleq er uxxam yewe-i lexbar n lmut-is, ayen i t-yean iar mi ara yettru ef yimeddukkal-is ne ad inadi ad isellek aqerru-s, yensa acal d i ur daxel n uxxam n umahil-ines. Yeya deg tuffra, yeya deg tudert n lxuf, yekker yunag si tmurt er taye i wakken ad inadi arum-is, i wakken dien ad yeqqim d amuddir ilaq ad yenfu si temdint ideg yella, maca taswit tere, rnu rrebrab iuss tamurt di yal adeg, yekker iru er tmurt n lejdud- is, tamurt n baba-s akked yemma-as as akken ur yessin ara taqbaylit, di lemer-is ur isers aar-is deg wakal n leqbayel, maca L Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 69 - tusa-d teswit ideg ara yual er leel-is nnan at zik : ad ninig ur nufi ad nual ama d irden ukufi, din tella yiwet n twacult-is d mum-is n ufella, tawacult-agi tesa adrim, san lluzin n lgazuz, yeqsed-iten ammer ad yaf afus n lemawna sur-sen, d tidet fen-t d anehhar i ukamyun yettawi yettserbi lgazuz er tuna, yeggan ur-sen. Yu lal tawacult-agi tesa kraet n tedayin werent rnu d timcennfin mi akken baba-tsent d anesbaur. Laul Lwennas yebda yettmahil, acemma ur t-ixu, yiwet gar tedayin n twacult- nni tsers ti-is ef Lwennas yeeb-as mai d kra, ayen i tt-yean tettbedda fell-as ama deg tgella ama deg tarda n yiceien, lada taxxamt ideg yeggan, ma d netta si tama-s ur iger acemma deg uqerru-s yenwa imi kan d axeddam ur baba-s. Lwennas ur ineeq ur yessenaq lada ma ur yessin ara tameslayt n teqbaylit, tiimit-is yal ass wed-s, d asusam yiwen ur isel i tauct-is, laci mi la t- ttwalin akken ur ifen ara imawen-nsen, yal yiwen d acu i as d- yettenni uqerru-s, wa yenna-as : Ansi i d-yeli akka umexleq-agi cukke yettmahil d irebraben ? Yettawi-asen tixburin ef taddart- agi, waye yenna-as : yittmahil er lbaylek yesa lesla ceyyen-t-id ad iwali ma yella win yettaken afus n tallelt i yirebraben, netta tu lal yerwel-d seg rrebrab. Lwennas mi ifukk axeddim-ines iemmel ad yeqqim deg yiwen akken n umkan di taddart-nni, syin i d- tetteddi yiwet n teqcict yal ass deg yiwen n wakud. Taqcict-nni d tilemit n 25 n yiseggasen, akken kan i d-tfuk tizrawin-is si tesdawit tebda amahil, tezyen yessaram-itt yal ilemi. Lwennas anda yebu yella akud-nni ideg ara d-teddi Lwiza ad d-yawe i wakken kan ad tt-iwali mi ara d-teddi. Ussan zerrin, Lwennas yettassa Lwiza, tlul-d tayri deg wul-is tayri yettnernin yal ass mi ara tt-iwali, yal mi ara ad d-yeli yi yettxemmim ala fell-as, amek ara as-yessiwe izen akken ad as-yini belli teeb-as, yeba ad myussanen, maca tuggdi tezde ul-is imi yea leqbayel ur emmlen ara ad fken tidayin-nsen i waraben, ala tin ixuen ne tin yugaren, rnu yerra tamawt i tmuliwin n laci n taddart-nni, ur ten-yeib ara lal imi i d-yekcem taddart-nsen. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 70 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Yiwen wass deg wussan ideg yennum Lwennas tetteddi-d Lwiza, yezwar iurref iman-is i wakken ad as-yini sin n yimeslayen, maca Lwiza teef-itt tuggdi teeb tikli tuggad lemmer ad tt-id-wali yiwen gar wid i tt-yessnen ad yawi isali i baba-s. Amek ara yexdem? Tusa-t-id yiwet n tekti, yekker yura-as tabrat yuzen-itt i yiwet n teqrurt d tamectut iwelleh-itt i wakken ad as-tt-tefk wed-s. Taqrurt tewwi tabrat-nni i Lwiza mi tt-teldi tufa yessenked-d iman- is, yenna-as-d : Azul, di tazwara ad am-ini suref-iyi ef tikkelt-nni ieddan bi kan ad am-d-ini, ur d-qside ara ad lebe s yiulfan-im, bi-kem i nnesba ihi ad d-snekde iman-iw : nekk isem-iw Lwennas, si 31 di tudert-iw xeddme tizrawin di tesdawit, tu-iyi xeddme deg umaaf n Qsenina, maca ebse segmi yeqwa rrebrab tura aql-i usi-d er taddart-agi i wakken ad xedme. Bi ad am-d-ini yemma akked baba d leqbayel, ledud-iw n taddart-agi. Ihi akka ssarame tamusni n lxir ncallah. Lwennas yera tiririt ef tebrat-is maca ulac, yekker yura-as taye, taye armi tual Lwiza tebda tettulfu yis-s, txemmem, tesseseb, eben-as yimeslayen-is, terfed imru terra-as tiririt ef tebratin-is. Din bdant tebratin ttawint, tterrant, heddren deg-sent ttmeran mbaid. Laci n taddart rran tamawt s wayen ierrun gar Lwennas akked Lwiza, rran tamawt i timit n Lwennas di temiqt ansi i d- tetteddi Lwiza, d ucmume-ines yal mi ara d-teleq ur-s, acu ara xedmen ? Kkren sswen lexbar i Sekkura yelli-s n umellem uur ixeddem Lwennas. Ayen i tt-yewwen ur tumin ara yis-s, teef Samir akked yiwen si twacult-is tefka-as idrimen yettassa Lwennas, d tidet yewwi-as-d isalen akken tesla yenna-as wala-ten s wallen-iw mi mbaddalen tasa. Sekkura ur tt-yeib ara wayen tesla tettmeslay d yiman-is : amek kan Lwennas yeba taye ? Nekk i yettbeddan fell-as di kullec, rnu d baba i as-yefkan axeddim ass-a yeba taye, d lmual ad d-yeru waya. Samir yettwaxelle, d Lwennas i d-ccel-is, s kra yekka was ansi yekkes lerra ad tt-yerr netta, yettawi-as-d yal asurif ad yexdem deg wass, acku ur yelli wayen tezmer ad texdem wed-s, txemmem er Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 71 - ultma-s n Lwennas akken ad as-d-tefk afus n tallelt, taebit teffe seg uxxam abrid-is srid er tilifun tessawel-as tenna-as : - Alu, azul fell-awen a Malika nekk d Sekkura, amek telli ? - Lemdullah, i kenwi ? I Lwennas-nne la tehellayem cwiyya akka deg-s ne ala ? Laul atan d lamana ur-wen ! - Da fell-as i d-sawele, wissen ma tei, yeba yiwet n teqcict, ne ala ? Sefhem-iyi-d amek akka ? Baba yefka-as axeddim, yerna- as taguni, nekk ur tesxue deg kulci rnu emmle-t ? Sefhem-iyi- d acu ideg xue ? Atan yefka-as awal ass n lexmis ad iru er uxxam i wakken ad tt-id-yexeb. - Ru thenni ala nettat ur d-ikeccmen ara axxam-nne s Rebbi d kemm ara d-yilin d tameut n Lwennas. Ini iyi-d tsene axxam n teqcict-agi ne ala ? - Ssne isem-is ! Anda tezde, wwi-d kullec fell-as. Mi id yea lawan n rrwa n Lwennas er uxxam-nsen yenwa yewwi ayen ara yesferen axxam-nsen, ma d ul-is yeur d lfer, akken kan yekcem yenna-asen : - Wwi-awen-d lexbar yessefraen, ma yeba Rebbi ufi-d taqcict ief ters nneyya-inu, atan nni-as ad as-tini i yemma-as ass n lexmis i d-iteddun ad nru s axxam, yak akka a Malika ? D kemm i d ultma tameqqrant d kemm ara yeddun. Send ad yekfu awal, terra iman-is ur tei ara tenna-as : - Fere-ak nezzeh a gma, seg wul ad rue ur Sekkura, d tidet ur tt-ssine ara aas maca ri d yelli-s n umellem uur txeddme ? Yerra-as Lwennas : - bes ! bes ! Acu teshetrife akka anwa i am-d-yennan ? Mai d Sekkura ? D taye ! Akken i as-d-yenna akka tecel fell-as s yimeslayen , tenna-as : - Amek ara tee Sekkura i yesan adrim, d tameut n uxxam, ad d-tawi tin ixeddmen ad ak-tessereq ass akked yi. - Ad ini tagi d tudert-iw, d nekk ara ifernen ayen bi mai d kemm. - Ihi ma tekcem-d axxam-agi nekk mai d tameut. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 72 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Asmi tugi Malika ad tru er uxxam n Lwiza, yekker yeqsed ultma- s yellan deg uxxam-is, teqbel ad tru. Lwennas yefre as ma ulac yemma-s, meqqar yufa tin yellan er yidisan-is. Lwiza si tama-s mi asen-d-tenna deg uxxam llan mgal zzwa-agi, lada yiwen n gma-s, maca nnan-as e-it ad as-d-nwali ma yelha ayer ala ? Fkan-as ttiad i wass n lexmis, uqbel ad d-yeleq wass-nni Malika akked Sekkura msefhament akken ur d-yettili ara rrwa-agi n Lwennas er uxxam n Lwiza. Malika tusa-d er uxxam n Sekkura tensa, azekka-nni Sekkura tekra-d takerrust tenna-asen deg uxxam d Malika i yesan cwiyya n ccel ad ddu yid-s acku ur tessin ara tamurt-agi. Ffent seg uxxam leqent ef lmreb, tsers-itent tkerrust-nni rrif n uxxam ad d-yual azal n snat n tsatin. Mi wwtent di tewwurt yeffe-d gma-s n Lwiza nnant-as : - D wagi i d axxam n Lwiza ? - D wagi ih ! Anti-kent ? - Ini-as kan ad d-teffe newa-itt. Mi walant Lwiza la d-tleu mesmuqalent gar-asent, teneq-d Malika : - Zi tezyen ! - Susem mai d lawan n yimeslayen-agi ? Mi d-teleq Lwiza ur-sent temsalam yid-sent tenna-asent : - Maca yiwet deg-kent ur tt-ssine ara ? Teneq Malika tenna-as : - Wali-yi-d kan ! Ulac akk uur i yi-t-cuba ? Tenna-as Lwiza : - Ulac, yyamt tura kecmemt-d er uxxam mai dagi deg ubri ara neher medden la tteddin. Mi kecment er uxxam ufant baba-s akked gma-s, teneq Malika tenna-asen : - Surfet-a ffet er berra nesa ameslay d Lwiza. Yemma-s n Lwiza qrib yebes wul-is si lefqe, tenna deg wul-is : amek ggrant akka tlemiyin-agi, kecment er uxxam aberrani ssufent at uxxam ? Acu i bant ur yelli ? Iban mai d ayen yelhan ? Banen wudmawen-nsent. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 73 - Mi yeffe baba-s akked gma-s melba ma nudan ad fehmen, teneq Malika er Lwiza tenna-as : - Wali-d udem-iw ! Ulac uur i yi-tucba ? Wali-d mil allen-iw ? Ur iyi-tcuba ara er Lwennas ? - Win akken ara d-yasen ass n lexmis ad kem-yexeb. Tenna-as Lwiza : - Leslama, acu tebi ur-i ? Terra-as Malika : - ess-iyi-d cfu ef yimeslayen-agi ara am-d-ini ! Kullec di ddunit- agi iferru s wawal nnan-as at zik : awal i t-iferrun d awal, ad t-nefru kan s wawal ien, s talwit mebla ccwal ! Bi kan ad fehme amek argaz yexeb, kemm tkecme gar-asen tebi-ten ? Terra-as Lwiza mebla tuggdi : - Uqbel ad d-true ur-i ad d-tini ayen ur teri ara ilaq ahat thedre akked gma-m i yi-yeafaren di yal amkan, er taggara-agi ur d-yecli ara ula seg yiwen rnu ur yuggad yiwen. Teneq-d yemma-as : - Ru a yelli ad kem-ihenni Rebbi, ula i wumi argaz n ccwal. Tezzi-d Malika ur-s tenna-as : - Ilaq ad iyi-tfeme a yemma, yelli-m-agi ur yeqqim ara yid-s, ur yeffi ara wawal fell-as di taddart, tura nekkni ulamek ara nessemsex tilemit-agi ? Medden ran mi tettbedda yid-s di taddart, wama yelli-m tebed. Terra-as yemma-s n Lwiza : - Ad isahel Rebbi fell-akkent, ruemt yelli texa i beu. Mi ffent wwent er tewwurt n berra akken ad ruent tezzi-d Sekkura er deffir tenna-as i yemma-s n Lwiza : - Tura aql-a nusa-d s tiet er yelli-m-agi, ma tejbed iman-is ahayen, mulac tger afus-is er uksi-ines, attih tugna-s ur-i ad twali acu ara as-xedme ! Mi tu ur-s akken ad as-tt-id-tekkes tekka tawwurt teffe, takerrust tu la tettrau, send ad medlent tiwwura teddimari tea- d aebbar er deffir, ant-d dien lir akked tuggdi ur yimawlan Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 74 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 n Lwiza, yesteqsayen ma sant imawlan tlemiyin-agi i d-iruen er uxxam ur ssinent ur ffient armi i d-yeli yi. Azekka-nni Malika tfuk ccel-is, tual er Qsenina, Lwennas mi yesla s wayen yeran yewhem ? Di tazwara mi iwala ultma-s tusa-d er uxxam n Sekkura yenwa-as txaq tru-d er tmurt n leqbayel ad tekkes lxiq, ur yei ara ef uqerru-s i msefhament nettat akked Sekkura, ur yumin ara ultma-s n yemma-s d baba-s texdem aya deg-s. Send ad iru er uxxam er Qsenina yeher akked Sekkura yenna-as : - Nekk ile kullec bessif ar tayri mai bessif, d tidet d axeddam ur baba-m, tesam adrim maca ur iyi-tuem ara ? Ur bennu ara axxam mebla llsas, lemmer i yi-temmle s wul zeddigen ad iyi- tawne ad leqe ayen bi, ad tebu ad iyi-twali fere di ddunit-iw, mai ad tt-thudde ayen ara bnu acal n wagguren aya, kemm d yiwet temmle ala iman-im, tettwali ala ayen tebi ad t-tleqe s lxir ne bessif. Ihi atan ad rue, axeddim ad t-e, tanemmirt-nwen ef wayen i yi-txedmem. Tegzem-as Sekkura awal, tenna-as : - Xai ! Ala axeddim ala ! Amek ara as-tini i baba netta iemmel-ik yefka laman deg-k. - Ini-as d kemm, yeba taqcict ferqe-ten, ales-as ayen txedme akked ultma Malika. Iru srid er texxamt-is. I-nni ur yei ara imensi, yekcem er wussu, maca ur t-id-yusi ara yies, i kamel iesseb melmi ara yali wass. Tanzayt yeffe seg uxxam yeef abrid er Qsenina. Mi yewwe er uxxam isawel i Malika, yennu yid-s yessawe yerfed afus-is er-s yewwet-itt as akken meqqret fell-as, rnu d nettat i t- id-irebban, ikemmel yera akk axxam, yesseli-d akk tiawsiwin yellan di lbifi er tmurt, syin yekcem er texxamt-is yemdel-d tawwurt yerra-tt ala i ukeyyef n dduxan, eddant semmus n tsatin netta akken, yual yeffe, yeef abrid-is srid er ttberna as akken d amdan yettzallan, di lemer-is ur yeswi ccrab, gma-s akked yessetma-s ran ad yual, ulac, yekcem-iten lir, ur yennum ara ixeddem akka, iedda uzgen n yi ef lewhi n lweda, atan la d- Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 75 - yekkat di tewwurt yettenni, mi as-yeldi gma-s tawwurt, yefqe mi t-iwala di liala-nni, yeker armi ur yezmir ara ad ibedd, si ccna yual la yettru am uqrur amecu, ihedder yeqqar : - Anda-kem a yemma ? Lemmer telli ad iyi-tesfere d kemm ara yi-d-yinin anda tella tin tebi ad n-rue ? Ini-d kan ? Cfi mi i yi- teqqare lemmer kan ad idire ad k-wali s tmeut-ik, ad fe mmi-k ne yelli-k deg yirebbi ? Anda-kem ? Ass-a gre-d er ultma ad txeddem lebi-ines deg-i ? Anda-kem a yemma wae-kem ad tili er tama-w ? Anda-kem ? Acuer i yi-tei wad-i ? Acuer ur iyi-tewwi ara yid-m ? Yu gma-s ur-s yeef-it-id, yenna-as : - Dayen tura yemma-k temmut ad tt-yerem Rebbi, dayen tura imei kker ad tese. Yeef-as afus yewwi-t er umere-is yekkes-as isebbaen idel-it. eddan kra n ussan baba-s n Sekkura yetqelleq amek akka Lwennas ur d-yual ara er uxeddim. Isawel-as-d er wuun n usiwel n uxxam-nsen, mi as-d-yerra Lwennas yenna-as-d : - Amek akka i yi-tei ? Anda zelge yid-k ? Teri emmle-k am mmi ur ak-fri ara d warraw-iw. Yerra-as Lwennas : - Xai a emmi, cwiyya n ccel kan i si daymi le, akka sin wussan ad d-uale. Mi i d-yual er tmurt, yessuter sma seg baba-s n Sekkura, yual er uxeddim-ines, inuda daen amek ara d-yeleb sma seg yimawlan n Lwiza ef wayen texdem ultma-s, maca yewer-as wamek ? Yekker iru er wadeg n umahil anda txeddem Lwiza. Mi yeleq yufa aessas ef tewwurt, yenna-as : - Bi ad re Lwiza, ma ulac uilif ad as-tessiwle ! - Ulac deg-s a mmi ad as-nedhe. Lwiza mi as-yenna yella win i kem-yewaen, yewwet wul-is ur tennum ara steqsayen-d fell-as. Mi d teleq tufa-d Lwennas yugi ad tt-id-yali wawal, yenna-as : - ri terfi ef wayen yeran, usi-d ad am-d-sfehme tamsalt amek tella. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 76 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - Ur wage ara ad wali amek tella temsalt ? Ru, acuer i d- true ur-i, mai d ieblan i xue ? Yenna-as : - Malic ! Aql-i ad rue maca er yiwet n laa ! Akken bun kecmen gar-ane, ala kemm ara yilin d zzwa-iw lemmer ad afgen er yigenni. Mi i d-yual Lwennas yemlal-d gma-s n Lwiza deg ubrid-is, yefhem ur ultma-s i d-iru. Mi tameddit mi i inejmaen s axxam, gma-s iru srid er Lwiza yeli fell-as s rregmat, yerfed afus-is ur-s maca ur tt-yewwit ara yenna-as : - Ula mi d-leqent yessetma-s er uxxam ad am-qqarent bed-as mazal ? Xu-kem a xir-am ? Taluft tkemmel tennerna gar Lwennas akked twacult n Lwiza mi yennu Lwennas akked emmi-s n Lwiza. Amennu yebda-d gar- asen di tiwant mi yebes Lwennas akamyun s ways ixeddem deg lari ansi rekkben medden er tudrin, yu lal emmi-s n Lwiza Meqqran ixeddem s tkerrust i yettefrudi. Mi iru Meqqran er Lwennas yenna-as : - Kkes akamyun-ik s yagi, wagi d larri ! Mai d amkan anda ttrusun yikumya ! Yerra-as Lwennas : - Ayer d ke kan i d-ineqen ? I wiya acuer ssusmen akk ur zribe ara abrid ? Meqqran yenna-as : - Wellah ar d rray ? Tusi-d seg Qsenina ur neri d acu-k ad a- testemre dagi ? Yerra-as Lwennas : - Ma d argaz mai dagi di tiwant ar nawe er taddart ad ak- sfehme Qsenina ansi i d-usi d acu-tt. Meqqran yezwar, Lwennas yeafar deffir, gma-s n Lwiza icukk acu yellan, larwa n Meqqran d ilem, d Lwennas yeafaren deffir mseqraben amek leun yukez, isawel i mmi-s n emmi-s yeqqar- as azzel ad ten-neleq uqbel acu i d-ierrun ! Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 77 - Mi yeleq Lwennas d Meqqran er yiwen akken n wadeg yeurref acemma ef taddart rsen-d, yenna-as Lwennas : - Ur teri ara akken i tesid azref di tiwant-agi i si ula d nekk ? Tura ad twali acu-iyi ? Ne d anwa-yi ? Uqbel ad bdun amennu yeleq-d mmi-s n Meqqran d gma-s n Lwiza, fran taluft. Yenna-as Lwennas i Meqqran : - Tesi zzher leqen-d ! Rnu lemmer mai ef wudem n Lwiza d yelli-s n gma-k ad twali, usi-d si Qsenina d acu-iyi ? Asali yeleq ur Ruza tameut n Meqqran, nnan-as atan warab- nni yeba ad yen argaz-im ? Ruza akken tesla tebda leya tru srid er Lwiza, amzun akken d nettat i tezzi er baba-s n Lwiza, tenna-as : - Tura ad iyi-tawi er uxxam-nni anda yettili. Teneq Lwiza er baba-s : - Wellah lemmer ad tessuffe takerrust seg ugara ma tufi-iyi-d deg uxxam ! Amek ur teri ara amek i tella teswit ad tru er uxxam ur tessine ? Iij yefka-d amu-ines Ruza texdem ayen yellan deg uqerru-s, as akken tebed taddart anda yella Lwennas tru ef uar. Mi tewwe tufa-t akken kan i d-yessekcem akamyun er ugara, yers-d uqbel ad yeneq ur-s tenna-as : Mi d-tessuffe akka lesla er urgaz-iw tebi ad t-tene ? I warraw-iw i wumi ara d-qqimen ? Ne ahat d ke ara ten-iicen ? Uqbel ad kemmel awal, yerra-as : - Ru ! ru ! Anwa i am-yennan bi ad t-ne ? Acu n lesla-agi s ways ara t-ne ? - Lemmer ur d yeliq ara mmi di lawan atan teni-t ! Nnan-iyi-d anda tjeme lesla-ik. Deg wawal-agi yecmume d tasa yenna-as : - Ad kem-id-yehdu Rebbi a yemma, nekk ur si ara lesla amkan- agi anda i am-d-nnan srusu deg-s lesla a-d ad twali, mai d lesla i jeme deg-s d tabewwat n tesfifin n ccna, ur bi ara ad ne argaz-im ? Bi kan ad as-sfehme ula d nekk mai d aberrani ! Lejdud-iw d leqbayel, yemma akked baba ad ten-yerem Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 78 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Rebbi ttmeslayen s teqbaylit, maca nekkni nekker-d akked waraben daymi ur ssine ara taqbaylit. Mi ifuk awal Ruza tar anda ara terr aqerru-s seg lecma ef wayen i as tenna. Tekker ad tru tezzi er-s tenna-as : - Suref-iyi a mmi, mai akka i yi-d-nnan fell-ak ! Suref-iyi. Syin akkin amennu i d-yellan nwan akk d ayen Lwennas yejbed iman-is, ef Lwiza, lada Sekkura i t-yeban tumer mai d kra mi tesla. A zien tibratin mazal xedment lecal gar-asen, imi Lwennas yal ass yettaru-as yeqqar-as amek i la teddunt temsal, Sekkura tennuna mi tera mazal-iten akken. Temsefham akked yemma-as ruent ussent-tt taebit deg ubri ansi tetteddi ebsent-tt-id nnant-as : - Kemm d yiwet ur tfehhme ara s wawal, ahat ad tfehme s uekkaz. Kkrent-as s tyitwin, sselint-tt er tmurt kkatent, qqarent-as : - Atan Lwennas tebi ! Newwe-d er uxxam nenna-am bed ! Kemm ur tesse ara ! Tu tiri armi ur tezmir ara ad d-teneq, ruent ant-tt s usukkez i teleq er uxeddim, mi tt-id-walan widen ukkud txeddem feqen, uzzlen-d ur-s, wwin-tt er umejjay. Maca Lwiza ur d-tenni ara anwa i as-igan akken. Mbed tamsalt-agi n deqqat, Lwiza teya deg yieblan, yettzaden yal ass, temlal Lwennas tessefhem-as d awezi ad ilin akken, tenna-as dien, tidayin llant, ad eddin wussan ad iyi-tettu, ass-a wwten-iyi nekk azekka ke ad k-nen, nekk ad ebse axeddim kra n wussan akken ad ttun medden tamsalt ne atan d nekkni ara xedmen d ccel. Lwennas yera lexbar ulac, yual ad la as-yettaru tibratin ad tent-yazen deg lbusa, mi leqent s axxam, Lwiza tettna-itt twacult-is fell-asent. Yiwet gar tebratin-nni teli-d gar yifassen n mmi-s n emmi-s, yeldi-tt yera-tt, yebda uafen d rregmat ! Yettmeslay wed-s wed-s : Amek akka amdan-agi ur yesi ara akim ? Rnu yefka-as ttiad ad mlilen ! Mmi-s n emmi-s uqbel ad ier Lwiza ur tettruu ara er uxeddim, yessawe lexbar i mum-s akken ma llan yenna- asen yelli-s n gma-twen attan ad temlil d warab-nni. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 79 - mum-s ur bin ara, nnejmaen nnan-as taqcict-agi ilaq ad as-nerr tilas, mulac ad d-tawi lar i twacult-nne. Mi ruen, dduklen akken ad heren akked baba-s n Lwiza netta yerfa ef watmaten-is yenna- asen : - Amek yelli deg uxxam, acal aya ur teffi ? Kunwi ad d-snulfum ayen ur nelli deg-s... Ffet-iyi seg uxxam-iw, yal yiwen ad iass ayen yesa, nekk ri acu rebba, fiel ma teshelkem iman-nwen. Ma d Lwiza terra-tt ala i yimei ef wayen ur texdim ara. mum- is ffen, baba-s iru yekcem er Lwiza yenna-as : - Ur ttaggad a yelli ayen akk mazal-iyi deg ddunit ur yezmir yiwen ad kem-yennal s wayen n dir. Sekkura segmi akken ur tufi ara Lwiza tual teggul anda tedda ad thedder ala ayen n dir, tufa abrid i lekdeb, teqqar Lwennas mai si Rebbi i yeba Lwiza d sser i as-texdem nufa-t deg ukamyun-nni yettnahar, nufa waye di tsumta ief yeggan, rnu nru er tderwict newwi tugna-s tenna-a-d d tagi i t-ibeddlen fell-am tu yella yeba- kem, yenwa zzwa yid-m, tura atan temlek-it s sser i as-texdem. D wigi i d-imeslayen i teer lada deg bib, maca din kan ad ilint tid ara yessiwen awal er Lwiza. D tidet ualen medden la ttmeslayen ala ef Lwiza d sser, ur uminen ara acu i tettmeslay qqaren-as : ahat d tidet texdem-as lerz deg ukamyn ! I tsumta anda i tt-tufa tga-as-t ? Ur tettmeyyiz ara mi thedder. Ma d Lwennas yettidir ussan iberkanen, win yesteqsa ef Lwiza ad as-d-yini ur tt-ri-ara, zien tbeddel tamezdut nettat akked twacult-is er temnat nnien, yiwen ur yessin tansa, maca netta ef Lwiza i yeqqim di taddart, mi tru, iru ula d netta. Send ad iru yea lewaya ur yiwen, ala winna i tu yettemsefham yid-s yenna-as : - Nekk aql-i ad rue, tualin er da dayen ! Lwiza ur ri anda-tt ad ak-d-e uun n usiwel n uxxam di Qsenina ma yella anda i tt-id-temmuggre di lenaya-k ini-as ad iyi-d-tessiwel. Dayen i as-yenna i yeran, yiwen wass la ileu deg ubrid yemlal- itt-id la tleu yegzem-as abrid, yenna-as : - emdullah mi d-tbane ? Ur ttafqa ara ! Nekk d ameddakel n Lwennas ! Acal inuda fell-am tura atan yea taddart-nni ! Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 80 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Atah wuun n usiwel n uxxam-nsen, yenna-am di lenaya-am siwel-d. - Uun-agi ad tefe maca ur-k ad as-tinid acu n wadeg anda i yi- d-temlale. Mi teef uun-nni teqqim acal d ass nettat tettxemmim ma ad tsiwel ne ala ! Tual tenna ilaq ad siwle ad as-ini ad iyi-yettu, ad inadi ef lmektub-is si tama nnien. Mi d-teffe seg uxeddim tekcem er tilifun, mi tsawel yerra-as-d urgaz tenna-as : - Alu ! Azul a Lwennas ! amek telli ? Nekk d Lwiza ! - aba, amek ihi melmi ara nemlil ? Deg wawal-agi Lwiza yekcem-itt lir ! Amek gan akka yimeslayen- agi ? - Ke mai d Lwennas seddi-d Lwennas ? - Nekk d Lwennas ! Ddqiqa kan ?... amek ihi ? afi ad nemsefraq ? Deg wawal-agi tenna-as : - Wellah ke mai d Lwennas ! - Wellah ar d Lwennas ! - Acu yuen akka tauct-ik la d-tettban amzun d amar n 70 n yiseggasen. - D nekk une citu tauct-iw, yerna barka zzyada n wawal ? Akken tru ad teher yenna-as : - Kemm mai d yelli-s n tfamilt, acku yelli-s n tfamilt ur tettekkes ara argaz i tmeut i wakken ad t-ta bessif, rnu ataya fe asiwel- agi d wayen akk i d-temeslaye ad t-id-awi i baba-m d watmaten- im d ttebyin d kemm i la yettnadin ef Lwennas wali mbad amek ara tsellke iman-im ? Zien d gma-s ameqqran n Lwennas di lemer d-iru er tmurt, yekreh Lwiza yettwali d nettat i d ssebba n ccwal deg uxxam nsen. Lwiza ur teif ara iman-is lada mi as-d-yenna kemm mai d yelli- s n tfamilt tenna-as : - D ke i mai d mmi-s n tfamilt mai d nekk rnu ayen i wumi tzemre xdem-it ? Imawlan-iw an akk s wayen yeran fiel ma tewwi-asen-d tasfift-nni anda i tefe asiwel-agi ! - Simer kan taqemmuct-im yid-i waqil ur teri ara d acu-iyi ? Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 81 - Tegzem-as awal tenna-as : - D acu-k d Rebbi wis sin ? Nekk ttaggade ala Rebbi. - Nekk d kumiar, zemre i kullec, zemre ad d-awi ula d baba-am er lebs. Deg wawal-agi tsers tilifun-nni teffe-d tleu thedder d yiman-is: Acu i yi-yewwin tura ad siwle ? Tikkelt-a d nekk i iruen er lhemm s uar-iw, i tura amek ara xedme ? Lemmer d tidet ad yexdemd ayen i d-yenna ? Da temlal-d aaksifun nnien tekcem akken ad as-tiwed ad as-tini, nettat akked Lwennas dayen, akken dien ad tessuter sma mi tsawel ! Mi txeddem uun-nni i wakken ad as-t-siwel ul-is la yekkat yeba ad d-yeffe si tuggdi, akken yerfed tenna-as : - Bi ad ak-d-ini suref-iyi ur ttalse ara ad d-siwle ! Yegzem as awal, yenna-as : - Acu i kem-yuen akka a Lwiza, ur ttaggad ? Deg wawal-agi teereq d imei teqel-it d Lwennas tenna-as : - Uggadde teri acu i d-yenna gma-k ne ala ? - Nni-am ur ttaggad aql-i er tama-m, ur yezmir ad yexden acemma, ad kem-yessaggad kan ? Nekk mazal emmle-kem ! emmle-kem ! - Di lenaya-k mai d lawan n tayri, sefhem-as i gma-k tbeddle tamuli-ik er-i, i wakken ad iyi-ye trankil, nekk atan ttuxebe, et-iyi ad idire tuddert-iw ur tteile ara ad ddu d tislit. Tenna-as d ass n tmera d wanier ara teddu tsers tilifun. Nettat tenna-as akken ad tt-yettu dayen. Lwennas yezza, yera, yettmeslay wehd-s : amek ayen akk uzzle ass-a ad d-isa i waye ? Acal n ccani i ebba tura ad tt-yawi waye ? Ala ur qebble ara annect-a. Ad yefre udaw ad yece lada Sekkura ? D awezi ad d-yeru waya. Am yi am uzal d axemmem, tikwal yeqqar-as-d uqerru-s ahat tenna-d akken i wakken kan ad tt-ttu ilaq-iyi-d ad rue er taddart-nni uur i d-tenna ad tezwe ad steqsi ma d tidet ayen i d- tenna. Mi iru yesteqsa yufa d tidet ad tezwe, din ikemmel asteqsi yewwi-d anwa-t, melmi i d tamera. Seg yimiren yerra-tt ala i Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 82 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 ccrab akked lkif, taguni di lexlawi. Mi d teleq tmera, iru iuss si lebid, yettwali deg yimeraen amek feren, yettru ihedder wehd-s yeqqar : a yemma anda telli ? Acu i yi-d-yeggran tura ? Kemm i zizen true tei-iyi, ass-a lfer-iw ia-d i waye ! Taqcict ssarme azekka ad tteddu d tislit, i wumi ara d-ggri tura ? Acu ara xedme di ddunit-agi ? Mi d lawan ad yeqqen yisli lenni yu er tejmat yejbed-d lmus iru srid er yisli yewwet-it si deffir yeli ur-s, la yettru yeqqar-as : - D ke i yeban akka ? D ke ! Ulac akk tullas armi true er Lwiza i ssarme ? Acuer ? Isli yexnunes deg yidammen, yekker leya, ualent teratin d imeiden ! Tual tea d imei ! Refden isli er sbiar wissen ma ad yidir ne ad yemmet ? Lwennas yeqqim di tmurt yettru, wwen-d yibulisiyen refden-t, ma d Lwiza mi tt-yeleq lexbar teli tefsex, refden-tt ula d nettat er sbiar, mi d tuki teggugem ur tneeq-ara.
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 83 -
Akured
OUSSANE
aa a Rebbi aa, armi d laer ara nehre ulli s axxam ! ufan ur d-yettedden ara ccix, ad yaen - lebid- Mend ad yens dagi deg uzaar ! aa a Rebbi aa ! amek da ? d wa i d rray ? a awal ne eddi ad teqqime ! ula d iij ulac-it, ass-agi yuqqem-d i yiman-is asigna inna, ur ri anda yewwe lal. Cukke ad awe kan ad d-ssense taqerract-iw, ifat lawan n wurar tura. Mi ara tturare ddabex, d acerreg ! ferre nezzeh, ttettu ayen iddan d wayen i d-yetteddun, siwa anda akken i lli kan. Deg unnar ! Ur ri ara ma yella ferre imi ttettu lif, ne ttettu-t imi ferre mi tturare... laun ddabex i emmle-t, mmute fell- as. Ass ideg ur lebe ara, ula d azekka-nni ur ttili ara di lehna, tenna-yi-t-id ula d yemma : akured, ma yella ur yentig ad yemmet. Nekk am netta. Ferre imi ttettu ayen yezrin. Lebayen-iw : ttettu nekk d awid, ur si yiwen er tama-w, siwa yemma d setti, cukke qrib tura ad temmet. D tamart meskint. Ttettu wid i yi-yekkaten, wid i yi- ireggmen, wid i yi-yeskanen s uad : d mmi-s n umja, ttettu belli kesse yal ass, yerna wed-i kan ! ttettu amek seddaye lid s yiceien iqdimen, ttettu... ula d tafukt. D agujil baba yella ! Ferre imi ttettu ayen i yi-yeggunin. Lmena: ttettu ayen ief yi-tettwei yemma yal i : ayen i yi- ilaqen ad t-xedme akken ad kkse lif ef twacult iw, akken ad d-
Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 84 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 rre ttar-iw, ttettu simmal la tettzeyir fell-i, ttettu ilaq ad nnetabe asmi ara imure, ttettu qrib ur mazal ad urare ddabex, d ixeddim kan ! a nnger-iw ! ttettu... ad i yi-bdun yieblan d ameyan, ttettu ilaq ad ili d argaz am jeddi mai am baba ! Ttettu kullci, ttmekti-d kan acal teffe temlilit, ma nerbe ne nexer, anwa i a-d-yemmarkan ? anwa i asen-yemmarkan ? Kerhe mi ara yeef uxim ddabex, ammer i yi-ttedday d iswi ad iyi- stixxren : qewwed er berra imi d ke ara d-iassen ! Tikwal qqare-as ilaq ad d-awi iswi as akka d aessas, akken ahat ad iyi- emmlen, ad iyi-en ad urare, ad fere, ad ttu, yal ass. Di taddart-nne d nekkni s warrac kan i yetturaren ddabex ! wid umi ur ttagin ibabaten-nsen -ulac aqcic ief tettebbir yemma-as siwa nekk- kra ef ccel-nsen (Ama teen), kra ef txearin i d- ierrun, am yimeni (Tikwal taluft gar sin tettawe er twaculin gar tid ur nedil ara yakan treggi mai !) llan wiya kan akka : ttqejqujen mi walan ddabex ! ma d ilemiyen d isbaysiyen, qlilet twafit er-sen, yerna cwi d lib, qqaren : amar am ke mazal-ik akked ddabex ! Ah win ara yi-d-yeslen akka ttmeslaye wed-i ad as-yini yemxel uqcic inna ! Malic, amebus ne ameksa am nekk ssextir-iyi ur ttawi ara Mesub, ielli ele cwi -imi i yi-tceyye yemma er tanut- ur libe ara ddabex ula d ddqiqa, tikkelt-a di, akka i d-tru, waqil kifkif. Arraw n leram. Ma yella ur teliqe ara zik er unnar ur k- id-sekkin ara, tikwal as telli mi ara bun, wissen, er lesab n wakken tgi : ma tessne ad turare, melmi i k-yehwa awe (Ad nnaen fell-ak anwa ara k-yawin ur-s) ma tettnae mli terni- ten akk, ur-k ddre, ma tesi aas n watmaten as ulac-iten dinna (Ttaggaden ad asen-tini eqren-iyi) ne meqqar ad d-tebe tzeyne (emmlen arrac !) axaer wid i yettebbiren d iyal-nni imeqqranen, ufan meqqar snen nutni ! D arraw n leram acki d Mu Wali, melmi kan i t-walan ad rewlen am tyua ef wuccen ! Mai am nekk ur swi acemma : ur ssine, ur hide, aql-i annect n ueqqa n ubellu, d anaw kan i ssne armi i yi-semman akured ur yelli kra n gma, ula d baba tewwi-t Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 85 - Fransa, lemmer i d-yettas yal anebdu, ad iyi-d-yawi ddabex, xarum ad iyi-sselaben imi t-si am lamatik n at Sid yezgan d taeqqart deg-i Asmi ara imure ad iwali, terem yemma-s a yiil ad ttu ! ula d ccbaa ur cbie maca ma yella, alamma s wakken ad ruen ad fk Ayhuh ! rue deg-sent, armi ttu lmal- iw, anda yella di izimer-nni amecu ? - Wehme anda akka i telli ! anda akka i telli ? zien di lecic-nni i d-ucce i yemma-k e te, imi d ke i d izimer ! ulac akk anda ara tese ?... Ne es es a mimmi, ru ad ak-kemze ciu ih, ttuh, ttuh, mme yena-k ni usemmi ? tesi leqq yesemem-d lal ass-agi, es ay arumi-inu, amena asmi ara timure ur iyi-kkat ara, yah, nekk yid-k d imedduk - Baaa... baaa - Sbebe-d din ihi kemm, yeffe-ikem leqel, tile ad am-t-e ! tebra yemma-m a la. Acal kerhe yemma-k inna, ur as-teqqare ara d nettat i k-id- yean, attan am sidna Yub ! banen-d akk yisan-is, ufan ad tt- tekse ula deg wayla n ccix ur d-tewwu ara ! ad tile a amzun i la i tettimi. Degmi tebda lagrif, azal n xemsa n wagguren aya, di lemer ur teffi, tezga teksa... D acu-tt lagrif-agi ? D ian !... Ala, ala, ur reffu ara ay ameddakel, ri belli ur tessine ara. Kunwi s wakraren ur txeddmem kra, tettassam kan ui, am arezg-nwen, ccetla-nwen akka ! mai am nekkni s yimdanen nettucebbel : ilaq ad ne, ad nels, ad nurar ddabex, ad nendi yerna ad ner. S leqraya-agi n lif -akken i as-teqqar setti- i d-tebda : nru be er lakul, nil dayen kfan yimuras n unebdu, wid yesan timeddukal feren akk, lamatik yezga akked yiwwet n tsedda, d lucayer n zzman a mimmi ! ih, netta yettlus ala lqecc n Fransa ! ma d wid ula d nekk fere, maca akken ad e cwi yemma-k inna, imiren ur ad i d-tlule ihiiih, aas aya tura, ke ad ineef waggur-agi n yennayer, di lemer-ik tnac n wussan ihih i nekk ? nekk ass- nni ideg tlule i semde tleac n yiseggasen, ah ah, yiwen umuli- ne ! mme tesfaqe-iyi-d... imi tenni, akken nekcem, qeden- a d lefuf (Mai am kunwi), nera ulac, nera ulac -am lada- Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 86 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 anwa i d ccix-nne amezwaru ara d-yasen ad a-yawi, armi kan i a- d-jemen akk, yuli ddiriktur ef ukersiw yebda-d s Tefransist ! newhem, axaer yezga s Tarabt i yettmeslay, yual daen ciu s Teqbaylit ciu s Tmazit D acu-tt Tmazit-agi ? Nnan-d fell- as i d-tekker, d tameslayt-nne n zik i a-d-nnan, ah s Tmazit, diriktur, qqaren as : anemhal Tfehme tura ? anda akken i d- nessawe ?... ah, ah, da yenna-a-d ihi -ass-agi ad ak-sefe Tamazit ula d ke- : ruet, ur d-ttualet ara acama nessawel awen-d !, da seg yimiren ur d-sawlen, ur nual. Seg wass-nni ar ass-a nekk ur stefa Takessawt kan, baqi ccmata inna i k-id-yurwen ar tt-eu ala, rni ala letab : takessawt si be alamma d tameddit Atan da mmekta-d ccix-nni n yeggumma akk ad d-yedden ass-agi ! akken ad nehre ulli-agi n yian cukke iij qrib ad yeli netta xeet ! waqil ur yebi ara ad neleb ddabex ass-agi, ad eddi akka ad rue, ad rre iman-iw d lawan awah xai, mulac ad teggal yemma ur iyi-d-tettak ara dien taqerract-nni-inu ad iyi-d-tini : imi akka, telzem-iyi tkeffart ma tsense-tt-id, ma turare ddabex, tameddit-agi yerna ad d-tawe setti-k ad tt-tsel. Xee ! ru meqqar ru. Taabrit-iw mazal-itt, skud ur tt-yufi edd labas, ad eddi ad ad eqqre amcic er lebel mulac sya ar laer ad nnecwe ! cwi imi tella. Acu-tt tagi ? ader ad iyi-d ttebe ! aql-i nni-ak ne ammer anda tettawade as ma d imeddukal-ik ! (Dagi rwi-tt mai !) ah, akka i d tudert, tetteddu s yirfiqen ! Aql-i rue ihi - Mmaa, mmaaa - Ttebe-iyi-d yerna nni-ak balak ! ah ya jedd-nni n yemma-k ah. Yya, kemmel-d ur ttimi ara dinna i terurt ame tinna. Ke d lefel am nekk ? aa a, nekk yid-k wi Amek ur tuggade ad d-yeffe wuccen seg yier am wagi ?! d itercucen ay ameddakel! lemmer mai d tazizt i d-yettasen, wed-i ur zmire ara ad qqime daxel-agi : ttewace at iumar ! nnan-d zellun ula d imeksawen taggara-agi ! Amek ? Aah ! d tidet, d tidet, nni-ak-d yakan ur si ara tamedd Maca cceeet ! siwa ke i yeran, fell-ak Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 87 - kan i ttekle, akka ? tura ad ak-d-mle qbel d acu-tt tzabrit, syin ad d-nawe er tafukt, akka ? attan ihi. Tazabrit-iw d taecciwt-agi sdat-k, am trelet tasellawt : aenqud-is ne ajgu alemmas d ledra n tebbujt-agi, ssqef-is atan i-t akk s tewa-as -yettqerri ula d abruri ! iuraf-is d lecu-agi i d-ubbe armi d lqaa (Akken as iqerreb-d yiwen ur a-d-yettwali mi ara tili tafukt...) ma d wiqan ulac ! yif-it akka, ne ? imi tenni, akka terre : bi-tt ef sin, tama ufella d ussu, tama n wadda d tamejjirit. - Acu tenni ? telha ? - Maa - Awah, ri ad k-teeb, lamena ha, ammer anwa i isellen yis-s ! Ma tazizt ffre akk ef yimeddukal mai siwa fell-ak... - Maa - Acu daen i tebi ? Ah, ah, dayen fehme-k. D e ! d e ! diri lekdeb, maca diri tasusmi, tikwal, axaer d win yettmeslayen i yeskiddiben, i d-yeqqaren tidet, ne ala ? asusam ulac lekdeb ulac tidet Laun win i yi-yecban, win yezgan yessusum yif-t win iheddren kan as ma bel ! meqqar melmi i as-tfaqe dayen : ad d- teqqare di lekdubat-is tidet... Ih amek ih ? ula d ke zien ! akka ulac i wumi nni, yerna wissen ma ur isell ara baba-s ! Di ccetla-nwen ulac tayri ! am ddabex, tikwal mi ara tili berra n unnar ad as-teqqare : ufan d nekk ! melmi tkecme, ulac ! ama ad d-tile d aqeer. Tura ad ak-d-ini akk ayen yellan, nekk mai d asusam. Yiwen wass, mi d-neffe si lakul, nekk d yirfiqen, nettat tezga d taneggarut deg ubrid -zien akken yiwen ur tt-yettlai, nekk ile fell-i, tettrau ad d-neddukel yerna ulac anwa ara a-d-iwalin- rri iman-iw ttu tabernust-iw, uale zama ad tt-id-awi, nekk tebe- tt-id deffir, nni-as tura ad as-mmeslaye ula d nettat ad tefre. Bdant ttergigint tgecrar-iw -ula tura mi ak-d-ekku, as akka yid-k i lli- ul-iw yekkat, yebel ad d-yeffe, aqerru-w icuff : mi akk, ile ad mmte ass-nni. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 88 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Tafat takemlant : tafukt tettkemmil abrid-is akked snat n tmeddukal-is, rrant-tt di tlemmast telsa-d taksiwt teur d tisfifin, d tazeggat, tesburr tabernust n umezlug d tacebant yettban-d uar- is d aceban d auran (Amek ur teeqqire ara amcic ay amdan?) tisebbain-is, aeq Rebbi ar ttu amek gant : tamuli-w tenqes imir-nni ! ttwali-tt kan er wudem : tinakin-is d timduwrin, d tizeggain am yisisnu, acebbub-is d awra am ddheb, tettserri-as ef tuyat-is. emmle, mi ara tbedd, ad terfed ifassen-is s igenni, ad t-cudd er deffir s uermuq d aberkan, aqrab-is gar yiarren-is, taqendurt-nni teme tamiwin-is : ttbanen-d yidmaren-is er sdat annect n ddabex ! allen-is d tiberkanin am uzemmur, ifent tid n uzrem lqedd elbe-tt kan ci (Amek ur tt-tettacaqe ara ay amdan ?) D lmina n uarif ay ameddakel. Neqe-d : A tafukt ! nettat aqqerru-s di tmurt, ri ad d-tezzi, ulac! terna-d tirgigit fell-i, maca nni-as tesseta imi d tikkelt tamezwarut, rni-d tabest : Tafukt ru ah, azent-tt tmeddukal-is er rrif, wala yiwet mi tt-tdegger s tayet-is, s tesa, amek akken ad as-teqqar : ru-t, ri, ri, da nni-as : A tafu, ur ad i d-fukke awal, tdewwer-d ur-i, udem-is d azegga, wala allen-is am leber, mmute si lfer akked tuggdi, s wayen yellan di taect-is, cukke slan-d ula d ieugen ! : belle ! seg yimir-nni armi i d-wwe s axxam ma nni-ak ri ansi i d-kki skaddbe. Ur ri ma d tuggdi i tuggad ad a-d-ren wiya, ad isell baba-s, ne d lebi ur iyi-tebi ara, axaer tamuli-s tezga fell-i, anda ddi ad iyi-d-tmuqel ! cfi yiwen wass yeli-yi lkae, wala-tt mi t- terfed, til d tabrat. - Maa Acu ?... aah, tebi ad d-tere acu i as-rni imi i yi-d-terra akken ? nni-as akk ayen akken tebi ad as-tini ufan d ke : regme-tt, susfe-tt, fki-as abeqqa kkes-d ayen ur as-nni, lamena awal mai tesla-as-d acuer ? axaer belle ! ef waya i ffre fell-ak. Ilaq ur ier edd, ammer ad yeu baba-s d lmut-nne i sin : nettat ad tt-id-yestixxer si lakul, nekk ad wu Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 89 - tirit, yerna ur si amaddi, twala ?... Ayen akk akka i ak-d-ki ass-agi lli ttmeslaye-t-id yid-s, daxel n tzabrit-agi uqbel ad d- tlale, yid-s kan i ttimi, tettwanas-iyi, ma d tura aql-a di tlata : am arezg-iw ur kesse ara wed-i tura ! Melmi bi ad tt-wali, ad d-rue er daxel-agi ad qqime di tussut inna, ad qqne iri-w, nettat ad d-tekcem, tettlusu-d lqecc iyi-yehwan, teqqar-iyi-d imeslayen i emmle, nekk daen tsell-d i wayen i as-heddre mebla leya ne tuggdi, acal nettasa, nessefruy, ncennu, ncee nxeddem yal cci, di lemer kan i nennu : netteddu afus deg ufus di leber, di temdint n Tizi Uzzu, acal n yiberdan i nru er Tala Ggilef, nea-d di rrasura, nensa di lutil Ah ya mmi ! akken d imi ara dube si lexyal-is, ad d-refde amcic armi yual am yixef n nceit ara ffe sya, tikwal ttafe yemma-k tees -s tadist- tikwal ttafe-tt deg yibawen-nni n ccix -seldielli kan i aekkaz fell-as- akka yal ass, siwa ma yedden laer. - Allaaaahu wakbar, allaaaahu wakb Atan da la yettedden, tesli ay ameddakel d tazzla s axxam, tanalt ala, er unnar srid. Aya ieddan uqbel ad d-awe s ariq-agi n tmuuct, yettban-iyi-d unnar yeur d igerdan, ttazzalen sya wesya, ass-agi atan deg-s ala tagrawt di tlemmast, cukke d beu i la beun ne d imeni i yekkren ad kemmle kan akka s tazzla as yi, waqila ad leqe amkan-iw mai am yielli - Azzel ay akured, azzzzzel ixu-a uessas, iwel, iweeel, ad tessikid ur-i - Mselxir fell-awen, ukt, mmute... seg uxxam armi d dagi ur bise ara, yeffe-d wul-iw ilaq - Ulac ilaq, barka ! ass-a-d tessusme, yerna teri, ufan ad a- elben, ur mazal ara ad tturare ur-ne, tesli ne s Muh ? Nekk d lamatik, tessne-iyi mli amek gi, ur ttezzi ara deg wawal. Aql- a ihi nebda, ass iman-ik. Tebra yemma-k, ufan am ke, as ad d-fe izem s ufus, wissen d acu ara d-tini !... tezgi tessekrase tabrat, ala nekk i tettassa, Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 90 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 ad tile d ke i yi-d-yettawen ayen ttette, ne ahat ni-ak baba-k ay ayu - Acu i testemtume din wed-k, yya weyya-k ! ur ak-d-rennu ara lmeneq - Rwalu ! rwalu ! Mu Wali s tqabact ! yezga yettgalla deg-ne, win ara d-yeleq deg uerqub-agi-ines, yena-t... glu-d s ddabex-nni ay akured, iwlet ! iwlet ! Ah, akka ula d ass-agi, nniqal fere zama ah, yiwen wass i tkeel tyazit yewwi-tt wuccen. aa a Rebbi aa.
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 91 -
Yenher ne yezzuer
Ramdane ABDENBI
smi i wala Kahina akked Kusayla dduklen-d akken, eddan-d sdat-i afus deg ufus, tayet er tayet, la ttasan, la ttqeiren, la tnecraen, kemze aqerru-w, da reqe d tasa ula d nekk... ad as-inin daen Uyidir- nni yeebeb, ggran-as-d wussan n tisselbi seg wasmi i t-tea tayri! Am win i d-yeldin tawwurt iqubel-it-id wayen ief ur yebni. Thucc tugna-nni n tayri i ten-yeqqnen ccfaya-w, tessaki-tt-id, tga deg-s ccqayeq er yiwet n teswit deg tallit-nni n tesdawit. Da furse tagnit sefrefde deg-s armi i d-jebde yiwet n tedyant i yi-yerran kra n yiseggasen er deffir, lli qqare di tesdawit. Ass-nni erqent-iyi, tettu-yi ii, qqime wed-i tameddit, imensi ur ad yewwi, ur yelli kra nnien i d-hegga imi ur bni ara ad d- banen lecal ara yerwin ttiad yellan gar-ane. I tikkelt tamezwarut ur nemlal ara, ur ri ara imir-nni acuer, maca nni ad teyu ccedda ad tt-ner akken yezga la t-id-yeqqar umeddakel-iw Umiz, yual iban-d d xalti-s i ihelken Nnesren yimeddukal merra yal yiwen sani i t-yewwi ccel-is, ma d nekk nnemare cwi, kecme er lqahwa wwte-as yiwet n tberkant simi i zrint tmeqwa-nni i d-yelin seg yigenni, ldint-d wallen-iw da gezme-tt deg rray, nni-as ad awe alamma d Tiilt Ubeskur, ri ad n-afe La yedduri alba n yisekla dinna. Lezza-s mi ara yeqqim d yiman-is, ad ier adlis, tasunt ne ad A Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 92 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 yeel i uberi, cwi uqecca deg yimi, allen la ttcalint zelme yeffus ahat ad iwali kra ma yera ne amdan ma iedda. Yettales- a-d akka tikwal kra seg wayen i la yettwali dinna lada tidyanin n tedayin yetteddin syin i wakken ad zegrent abrid ameqqran mi ara d-ffent seg tesdawit. Ulac tasa akked yisuan n tulawin... aql-i wed-i... ad d-ggurre, ad d-re ne ad cumme d ilelli i lli i la yi-d-yeqqar yal tikkelt mi ara nadi ef ssebba i la t-yessawaen ad yezel iman-is ef yimeddukal-is. Tikwal ttake-as leqq mi ara wali ayen i txeddem deg-i ii mi ara teyeq fell-i Ttif awaz yir summet... a Uyidir ! ayen i k-yexan xu-as, i la yi-d- yeqqar mi ara yi-iwali nnuna ne zefe Ah ! a La a bu taltin ! D tidet, tiilt-nni ur tt-ixu wara, ansi i d-yekka uberi n tefsut ne au n tegrest ad tt-iaz, yerna ad ters ti n win ara yeqqimen dinna ef wayen i la ierrun ef yicua n tesdawit akked ubrid ameqqran. Ihi ufi-t-in yeqqim, isenned ef yiwen useklu, yessers aesmar-is ef tdikelt n ufus-is, ma d asekkud-is iwelleh-it er yier. Am win iwalan kra, la yessalay lesabat ne la yettmeyyiz, icax deg wayen i yeba ad t-ier armi i t-id-ewse seg umaal-nni n tmuli ideg yella rri-t-id er umaal n tilawt ideg lli nekkini ; d acu ideg tessenta asekkud-ik a La, i as-nni s leya. Tesduqqse-iyi a Uyidir aggad win i k-id-ixelqen !... teri ul cwiyya kan... tebi ad iyi-terre ansi akken i d-fruri ?... teyi deg-i ?!... Ayya tixxer seg nnig uqerru-w ! i yi-d-yerra mi as-sawle. Icax s tidet deg wayen i la yettwali, yettu iman-is, cukke ur yebi ara mi rue ur-s. Seg wakken ur bi ara ad t-snuni, rri-tt i uqejjem akked nnecraa am wakken ur iyi-d-tuqi ara deg wayen i la ixeddem, skud gar-as d yiman-is i la tezzint... Uma terra-yi tmara ad qqime yid-s, ilaq ad t-safe cwi, sani ara rre ma yekker iru ; ad as-d-iban daen ccel... atan iar ne yetqelleq... ilaq ad yawe zik... ad yennser, ad d-ggri daen wed-i. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 93 - Asmi i iwala tethedden liala, iserre cwi i yiman-is da iwelleh s uad-is d akessar i wakken ad iyi-d-yezziken sin yimdanen la leun. Yiwen n umdan d tameut s tqendurt attan tban, d tamart ne d tilemit, ur tban ara, maca lqedd-is yekna, ahat tekna i wakken ad twali anda ara tsers iarren-is. Amdan nnien d argaz s userwal atan iban ula d netta, la yesekkiz ef ssiwan, ef tekkazt ne ef wayen nnien, ur iban ara. Maca nekk ur fhime ara acuer yessenta asekkud-is deg-sen. D imeyyaten i yellan n yimdanen i yetteddin seg ubrid-nni. Tasdawit twerrek, la tettfeggi d tilemiyin akked yilemiyen Ur iyi-d- yenni ur t-steqsa. Simi i fe amkan d tama-s, nual la ten-nettaba s wallen segmi i zegren ier-nni n uzuli ieddan deg uanim armi i allen i ubrid akkin. Amecwar, wissen amek, yules-iyi-d ayen akken i zeglent wallen-iw, ayen yeran qbel ad awe as akken ur nua ara ad fehme imi mai d ayen i yi-yewwin er din. Yebda : lemmer i d-tusi xemsa n ddqayeq qbel, ad ten-twali msefaren deg sin yid-sen, ahat la tteddun er uxxam... yezmer lal... akka lawan-agi i la d-ttawen... ddan am ssaa... da mai s ddqiqa... ad d-eddin deffir n li inna n tesdawit... ahat dinna i la xeddmen... wissen... ad d-tezwir nettat, ad tt-id-yefer netta... ahat ur yemil ara ad tt-ye er deffir ammer i txeddem ur tt-yettwali ara mi wwen er yier, ad yezwir netta ad t-tefer nettat maca ad as-yefk taekkazt ne ayen akken i yellan deg ufus-is i wakken ad teef deg-s alamma zegren... ahat yuggad ad tt-yawi wasif n uzuli da tesduqqse-iyi-d... twala imir-nni mi zegren tezwar nettat, yeggra netta... twala daen mi wwen er ubrid... yezwar netta, teggra nettat... am wakken daen mi zegren ier... twala... yefka-as taekkazt-nni ne d acu-t winna... i wakken ad teef deg-s alamma wwen er tama nnien n ubrid... da ad tserre i wayen yellan deg ufus-is... ad tezwir netta ad tt-yefer... d ayen i twala s wallen... ur rni ur snese ! Sli-as am unelmad i yerran lwela-s er wayen i la as-d-yeqqar uselmad, awal ur iyi-d-yecci. Ur ufi ayen ara d-ini deg wayen i Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 94 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 wala akked wayen i yi-d-yules... sin la leun... d aya ! Argaz akked tmeut, ilemi akked tlemit ne amar akked temart, wicqa! Amek ara yili wayen nnien, imdanen akka i tteddun, ad dduklen deg sin ne ugar, lemmer ad nemmeslay ef widen yeddukulen akken, ur ikeffu ara wawal. Zi deg uqerru-s kersent merra as ur yelli wayen ief ara yili wawal. Imi ri d acu i yi-yewwin er din, cwi n lhedra ur tetturru ara, ad ieddi wakud ahat ur as-ttulfu ara... simi ara d-yawe lawan n wui, da steqsa-t : Takayt-agi merra i yi-d-tulse ef sin yimdanen i iruen seg umkan er waye... Da yegzem-iyi awal. ile deg tazwara yugi ad iqeer, d ayen i la t-id-yettawin er din, cwi n talwit akked tsusmi ulac tidayin, ulac tasa, ulac isuan. bes din, i yi-d-yenna, mai d win i d abel nekk ayen i ur fhime ara acuer tikwal la tt-inehher tikwal la tt-yezzuur ? Ni twala s wallen-nni-inek ara ye wakal a Uyidir Mai d tiririt-agi i la ttrau as akken ssne-t, ri akka kra seg wayen yeba akked wayen yugi, ayen iemmel akked wayen yekreh, maca ad yawe alamma yerra tameut-nni d zzayla, da bezzaf, ur t-qbile ara. D tidet ur yemil ara tulawin, maca mai alamma yessexnunes-itent deg uzuli axaer iuza-d yemma, ultma, xalti... ula d tameut-nni ur ad i d-wwi s axxam yelqef-itt ! Yea-yi wul-iw imir-nni, ur ufi amek ara as-kemze snefsusi takemt s tririt i iwulmen taswit-nni ideg nella : aah ya ssaqa... a nna a La ur ri ara tewwe akk deg tigi... ur temile ara tidayin, d leqq-ik, d ilelli i telli, tenni-t-id... ad tent-terre d iersiwen... da ayen ara ieddin deg yimi n terast kan ay ameddakel... uma ad ak-d-rnu taye Tilelli ief la tcennu, ief la tettnadi, ief la tessebibire akka, a d unti a winnat... akka am tmeut, tebi-t ne tugi-t ! Tilelli d unti, unti d tilelli, tfehme ne ala ! Yeel akka amecwar da yendekwi, ur t-yeib ara wayen i as-nni, yerra-yi-d : d ke i d-iruen ur-i, ur ak-n-sawle, ur nuda fell- ak... uma nekkni ay ameddakel akka i t-id-nufa, akka i yella seg wasmi... Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 95 - Uggade i d-irennu, da gezme-as awal : Acuer ma tezwar, d anhar i la tt-nehhren, ma teggra, d azuer i la tt-zzuuren ?!... Aaa ! Ilaq ad nemsefham a winnat... taqbaylit-agi tesa llsas... ma yella win yezwaren d netta i la yezzuuren... ma yella win yeggran d netta i la inehhren... ihi win la yezzuuren la t-nehhren... win i la inehhren la t-zzuuren a winnat !... tikwal la izewwir urgaz-nni tikwal la iggerri ihi ula d netta la t-tnehher ne la t-tezzuur !... Aaaa !... yecreq-as wawal, kfan-as lehdur. Uale-d seg umaal n ccfaya er win n tilawt s uzmumeg ef yimi, mazal-it deg yimeuen-iw Aaaa!... i umi d-yebra seg wakken ur yufi d acu ara d-yini. Kahina akked Kusayla eddan, wissen La- nni amek i tera yid-s, acal aya ur t-ri, wissen amek ara yexdem lemmer i ten-iwala deg liala-nni ideg i ten-wala ; ur yelli win i yezzuren waye ur yelli win i inehren waye !
- 96 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013
Muend yettarun akked tewkilin-is
Mokrane CHIKHI
as ulamma yennerna uewwiq deg uqerru n Muend am tsirit-is yakan, tikkelt-a yeqsed-d ad yaru. Yufa-d d ayen ilaqen fell-as ad t-yexdem, acku tira tella deg yidammen-is, as yera agdud-is mai d win i yessebasen at Tira. Nutni seg zik-nsen tthummun kan, yal yiwen deg wacu i yelletha, tteddun kan ur rin s anda, armi i d-ggran ass-a d iceqfan wa ur yemaba d wa. Lada d taneggarut-a i yesewqen aas Muend imi tifrat-is d ayen iweren. Yenna-as yiwet n tikkelt : lemmer ahat s leba n tutlayin-nnien iss ttaru, tili wissen tiktiwin-iw ttwarant, ttwagzant akken ilaq ! Mena aya ra ma d amyaru i lli ma mai s tutlayt-a n ugdud ? Ur cukke ara, imi ur zmire ad argu la s tin n usammar la s tin n umalu. Ihi d ayen kan a Mu argu kan s tin-ik as ur ak-tent- ssefruyen ara wid-ik. I-a, ireqqe-d akk imahilen-is ef abla : isefra-s, isefra n wiya, imagraden d yidlisen lada wid n tutlayin-nnien i ira ad d-yessuqel. Ha kan tekcem-it-id tikti-nnien ! Yegger-d ad yaru as ulamma cwi kan s tfina, tira yezga yettqeddis. Yeddem-d tawerqet n uglim i d-iheyya ef ddema akked tedwayt n ssmax n tau i yessefsa, yerra aanim deg ufus-is, yebda tira Akken kan yebda tikli deg umezruy n ugdud-is, tefja lqaa, tuli-d sdaw n terert Dasin yellan d yiwet seg tewkilin-is, lada d nettat i iemmel s waas ef tiya d-yettasen ur-s yal mi ara ieddi ad yaru.
Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 97 - aca kan i tt-iwala, yessers aanim, ieyye fell-as : - Amek armi d tura ! Tei-iyi seg be nekk wed-i deg uewwiq, ayer akka ? Nettat terra-as-d : - Ala a tayri-w ! yak teri nekk lli yid-k anda tebu tili, ddi yid-k s anda tebu true. D tidet ttcukku di tayri-k imi ur yi-tt- id-tesbegne ara, d ayen i yi-yean tteffre fell-ak, maca di lemer xemme akken ad k-e, imi i k-emmle, as ke yugi wul-inek ad d-yefsi tisuraz s wayes t-tekle, i wakken ad iyi-d-tini srid : emmle-kem ula d nekk. Mi as-d-tenna akka, mmecrurqent-d wallen-is d imeawen, maca ieyyer iman-is akken ur d-yettban ara fell-as, ma d nettat tleu-d ur-s cwi cwi, kra d-tleu netta yetteqqiq deg-s. Yettmuqul er lqedd-is yezdin, icuban tazdayt n ttmer, d wallen-is iberrqen amzun d lefnar. Mi d-tua ur-s, yekker ibedd ula d netta, yemmugger-itt s tqemmuct. Yual yesim-itt-id ef yirebbi-s, syin yeddem-d aanim-is akken ad ikemmel tira, netta akken ul-is yettfeggi d lfer akked usirem. Yeqqel ilua-tt s nnecraa : - Amek akken a Dasin sda-nni-nne ? - Ke ssefru nekk ad ini, ne ke ini nekk ad ssefru. -Amek, amek ! Ad ini kemm ad tessefru ! Ur tettnecame ara, terem ar Mi as-yerra akka, tedda tawed-as-d : - Ur ssefruy ur d-qqare, ur d-qqar ur ssefruye, maca ke aru ma d nekk ad re. Mi as-yesla akka, yenna-as : - Ala, nekk ad aru ma d kemm efk-iyi-d tiktiwin i tdehne s yieckulen-inem, akken agdud ad yeqqar tirawin-inu s rreb. Imiren, tger-as iallen, ma d netta yessers aanim yellan deg ufus-is, ruen di tnafa n tirga. Ur kfin ara inig-nsen di tirga n usirem mi ten-id-yessaki usedwi n ubriq yersen ef yiri n aq n txelwit n Muend. D abriq n ttay d aqdim ! Awi yeran ansi i t-id-yejme ? Buh ef Muend meskin bu yijequren ! Seg zik-is netta akka ; Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 98 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 iemmel ad yejme tiawsiwin tiqdimin : Ta n setti-s, ta n jeddi-s, ta n lgirra-nni, ta n zzman n yiil, ta Abriq yersen ef yiri n aq, yejme-it d rria n setti-s, nettat yakan asmi i tella di layat-is tudd-it gar tawsiwin zizen fell-as, imi d amar-is i t-id-yewwin seg Mekka asmi akken iru er li. Laun ajeqdur mazal-it akken yesedway ma d netta yettmuqul ur-s s tuggdi. Dasin mi t-twala akken, tekkes-as aulfu, tenna-as : - Ur ttaggad a Muend, ta yesedwayen akka d ayen eqle-tt d Faima ! D yiwet seg tewkilin n usammar teba ad teffe akken ad k-temlek, mena anef-as kan ! ni ur yi-tessin ara Atan ggulle ad as-tent-ssewu ! aca kan i d-tekfa awal-is, yebda yetteffe-d ddexxan d amellal seg yixef n ubriq-nni. Muend tea-t lwehma, iberreq kan deg wallen- is ma d nettat teef-it deg wammas, teqqar-as : - Ur ttaggad, ur ttaggad, d lxir kan ara yerun. Mi d-yeffuel ddexxan tuffa-s seg ubriq-nni amcum, yebes usemedwi, teli-d tsusmi ma d ddexxan-nni yettnejma cwi cwi armi kan yual d lewayef n tfekka n umdan ief tea Dasin yakan. Taswit kan tban-d akken ilaq : d tameut s lekmal-is : acu n leli, acu n aqqa, wamma ad tahuski ; udem-is d imdewwer d axemri, leyun d iberkanen dewwren d leqwas, allen-is d tugilin berrqent amzun d itran, taqemmuct-is tebe am uxelxal ; wamma ad acebbub-nni aberkan i as-d-yettawen er wammas akked yidmaren-is yecban tifeqlujin. Muend d ayen i d netta, yettwaseer ! Yewel ad yemme fell-as. Ma d Dasin nnernant deg-s tismin, kra yekka yettmuqul er-s ammer tufa ad tt-tne uqbel ad tawi timentilt. Yual Muend yeneq er-s : - Qesme-kem-id s Rebbi ma ur iyi-d-tenni anta kemm a lexliqa- agi ? Faima : Nekk d rru-ik, d nekk i ijerrden isem-ik, bi ad k-awi yid-i akken ad yennerni wazal-ik. Muend : Ini-yi-d, ansi-kem ? S anda ni i tebi ad iyi-tawi ? Faima : Nekk usi-d seg usammar / I yellan d annar / Deg mlalent termiwin. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 99 - Rebbi d imdanen-is i yextar / D ameyan, meqqer / S wawal-is i yettennin Tamurt-iw s tmusni temer / Udiq ur-s ihajer / Yelmed tasekla d tesrein. Mi as-yesla akka, yekker ula d netta yerra-as s usefru : - Nekk ma mai s tin-inu / Aanim ur ileu / Ayen uri imeu Ttuale mai d amyaru / Lemmer tessne ay xti / I-a lembat- im ur-i / Tahuski-m tseer-iyi / Ttxil-m ddu-yi di lebi. Faima telwawec ssura-s mi as-d-yenna akka, Dasin terfa ketrayen lada imi twala Muend yeeb-as zzin n Faima, tuggad ad teqbel ad tens ur-s, lada d tin akk i d tawait ! Tual tecmume-d akken ad terbu lecc i d-yulin ef wudem-is, maca yettban ef tiawin-ines turicin dakken yella wayen i wumi tessewas ad t-texdem. Taswit kan teneq ur-s : - Ttxil-m a lexliqa ma ur yi-d-tenni amek armi d-tleqe er da ? - Waqila kemm yeqqur uqerru-m ! Yak nni-am-d yakan : Nekk d lalla-m Faima / Aar-inu n ccurafa / Usi-d seg tmurt n ccerq / Wwi-d yid-i timucuha / N alef layla ulayla / D yisefra n Lfarezdeq. I Muend yesan nniya / Yak ur yuhwan ara / Akken ad yeqqim yeweq. Dasin mi as-tesla akka, nnernant deg-s tismin, tedda teneq ula d nettat s usefru : - Wa d Muend-inu / Yis-i i yettaru / Ma ulac-iyi netta ur yelli / Agdud-is deg-s yettrau / Yis-s kan i yettargu / Ma yefna teli-d tili. Teqqel daen tlua-tt Dasin : - Mena ur iyi-d-tawbe ara ad ef usteqsi-inu ? - ef wacu ? - Amek armi i d-teffe seg yixef n ubriq kemm yellan annect n ugejdur ? - Xemsa fi aynik ! - Awah ! D lmual ad amne as ulamma d ayen i ri s wallen-iw ! Wissen kan amek i a-tdewwxe, wamma da gar-ane i telli Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 100 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 teffre ; tebi umbed ad tessali di ccan-im, ataya tesi lberhan. - Faqu ! Ur kem-numin ara, la nekk la Muend. Faima tennecam, tual d tazeggat, tenna-as : - Wellah ar deg ubriq ihin ideg ttidire i wazal n rbeac n leqrun aya. Wellah ar syin i d-ffe ! - Tamsereqt-agi-inem telha ! Yenna-as : Yuker ere, yeggul umne. Aha ra sbeggen-a-d amek akka i d-teffe seg yixef n ubriq annect n uad-im ? - Amek ara am-d-sbegne ? - Ual er daxel-is akka neallay ! Kra ttemyuzzament Faima d Dasin, Muend ibedd am lmenu, yesmexir kan deg-sent, awal ur t-id-yuli. as ulamma Dasin tettak- d iyat n tayri seg wallen-is, Faima tettmuqul-it s tmuli n lenana, amzun akken ia-itt, tual teneq er Dasin : - Mai i kemm i wumi xedme ccan, maca ef wudem n Muend ur nuhwan ara ad yeqqim akka deg uewwiq, atan ad awen-d- sbeggne lberhan-iw. Tura kan ad kecme er ubriq ideg zede azal n rbeac n leqrun aya ! Ad kke ixef-is ansi akken d-ffe, i wakken ad tissinem azal-iw akked lqedra-w i yi-d-yekkan sur Bab n yigenwan. Dasin yeran i wumi tettheyyi, mazal-itt testemil am wakken ur tumin ara. Imiren tennejbad Faima, di tasint tual d abbu. Tebda imir tkeccem s leqel deg yixef n ubriq ansi i d-teffe. Dasin yesan aawas din din teddem-d tadwayt-nni n ssmax yersen ef abla, tesmar-as-tt akk er daxel, tin tettsuu. Tual daen teddem-d aanim iss yettaru Muend tessed-it deg yixef n ubriq-nni. Tin mazal tetteyyi, Dasin werad ur as-teqqid ara yerna tuggad ad d- teffe, tedda tettel abriq-nni amcum di twerqet-nni n uglim ideg yettaru Muend, tcudd-it s lxi i d-tegzem seg-s s tumas-is i qrib d-qelent. Imir teddem-it-id tezzelelli-it seg aq, tebe-it-id deg yier iemlen seddaw n lara. Tettferri deg-s i tziri amek tturaren yis-s waman akked yira, tin tettsuu seg-s am rrud, wis kan amek ur d-tessaki ara s usuu-s at taddart i yellan lawan-nni ruen di tnafa n yies. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 101 - Mi iab ubriq-nni amcum ef wallen-is, tekkes abel yewwi-t uemmal, tedda tdewwer-d er Muend ; nettat tenwa ad t-id-taf iheyya-d iman-is akken ad mmegren iallen, maca mai akken i tar. Tufa-t-id : udem-is yeqlelles, tawenza-s tekres. Yerfa fell-as imi i as-tekkes aanim seg ufus-is, terna twezze-as tadwayt-is n ssmax, yerna teyyer-as tawerqet ideg yettaru. Wamma abriq-nni zizen i as-tezzelelli seg aq, amek ara yeber fell-as ! Seg wayen yerfa, ieyye fell-as : - Ru ad true akkin fell-i a lmuiba ne ad kem-rre d agelgal n yidammen ! Nettat as akken tuggad-it, tell lkuraj, tua er-s, tessers afus-ines ef uqerru-s teslufa-as. Tesselay iudan-is cwi cwi gar wanaden n ucekku-is. Imiren Muend yual-it-id rru, yerra-d nnehta, tezri-t liala-nni i t-irekben, yual wudem-is yennecra. Yessuter-as sma i Dasin, yemme fell-as iger-as iallen, ma d nettat tefka-as-d taqemmuct. Qqimen aas n lweqt nutni akken myalsaqen, armi d ayen kan yebra-as s talwit. Iedda imir yual er umkan-is ; yewwet er leqjer yejbed-d attafttar akked yimru, yebda yettaru. Dasin mebla ma yessawel-as, tuli er yirebbi-s teqqim tger-as iallen. Tmuqel-it s tmuli n tayri, tedda teneq er-s s nnecraa : - A Muend-iw ay amyaru / Nekk ad ini / Ma d ke ssefru. - Netta yerra-as-d : - Mmird ! Teereq imiren d taa. Tea armi d ayen teya, tedda umbed tenna-as : - A Muend-iw ay amyaru / Nekk ad ssefru / Ma d ke aru. Muend mi as-yesla akka, yecmume wudem-is, yers lxaer-is, iserre ufus-is, yual ad ikemmel tira. Dasin yellan ef yirebbi-s, tettawi-as-d am lewayed-is timucuha, timucuha-nni ur nettfakka, tid n at zik d tid n at tura d tid n yimal ier mazal ur newwi ara. Wwin-d akken tanafa deg usikel-nsen armi i tensa tcemmat i asen- d-yettaken tafat. Tedda imiren Dasin ad tezzer di lqaa i wakken ad as-tanef i Muend ad yees. Muend yellan ur yeyi ara yeba Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 102 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 ad ikemmel tira, ihi iedda yemaed akken ad yecel llamba n trisiti ; as ulamma netta yekreh tafat s waas, yesmenyaf axir ad yaru er umezied n tcemmat, mena terra-t tmara imi ies iru fell-as yerna ccme yekfa-as. Dasin mi t-twala akken yettenderkal di tallast iummen akk taxelwit-is, yettnadi di li ef teqfilt n llamba, tekcem-itt tuggdi, teba ad t-id-tebes imi tulfa dakken yella kra n umihi i ten-yettraun. Tekker tlua-t : - A Muend, d ayen-ik tura ! eddi ad tese, aql-ik teyi ! Eg lbaraka deg wayen i turi i-a ma d ayen yeqqimen e-it i yi ara d-yasen. Muend teleb-it lerara, Dasin ur as-yesli ara, iedda yecel tafat. Siwa kan i d-tebreq llamba, yedda-d yid-s yiwen n ut amzun d kra n tawsa i d-yelin seg ssqef tebbelseq-d er lqaa ! Muend imir yeraec seg lxela, armi i as-tekkes, yessaked akken ilaq, tea-t lwehma deg wayen iwala : iwala yiwet n tlemit teleq di tlemmast n terert, nettat telsa llebsa d tamellalt amzun d tislit, udem-is d azeynan am lerir, acekku-is d awra yettarra-d izenaren n tafat, allen-is d tierwalin am yini n tegnawt yefan. Muend tefka-as axettar, yual yesker deg wayen i as-teeb, iedda yekna ur-s akken ad tt-id-yesim as ma mazal-it akken ikukra. Ma d Dasin tbedd kan akken tea-tt lwehma, tessers afus-is ef lenk-is teqqar deg ul-is : I ta daen amek ara tt-sice ? Tixxer-as kan ad as-ge am tmezwarut-nni ne ugar, imi ni ur yi-tessin ara d acu-yi, nekk umi sawalen Massa Dasin, win teqqes ur t-ttdawin. Yeneq Muend er lexliqa-nni yenna-as : - Qesme-kem-id s Rebbi ma ur yi-d-tenni d acu-kem ? - Nekk d tawkilt i k-izeden bi ad k-ae ! - Amek, amek ?! Tzede deg-i mebla ma elme ! D acu ni iyi- tesbe ? - A Muend lefu, ur ttunnu ara deg-i ayen n dir acku nekk ttedfifile fell-ak, aca ayen yelhan i ak-ttmenni. Mi as-yesla akka, yecmume wudem-is, yerra-d nnehta, yeba ad as-yini a-d ur-i, mena yesseta-tt. Ma d Dasin yellan er tama-s Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 103 - tayeffust, yettu-tt mai amzun akken ur telli ! Yual daen yesteqsa tamexluqt-nni : - Isem-im ? Ansi-kem ? - Nekk d Madam Ruza n Umalu. - D acu i kem-id-yewwin ur-i ? Nettat terra-as-d s usefru : - Nekk d Madam Ruza / I d-yusan seg Fransa / Bi nekk yid-k ad nelu / Ad ak-slemde taerma / Tauri d tsekla / Voltaire d Montesquieu / Mi k-emmle i ak-d-wwi tussna / ur-ne tennerna / Bab-is ziz er ugdud-inu. Muend mi as-yesla, yeldi imi-s ; tseer-it bih nfih, yua er-s mebla ma ifaq. Dasin ur tebir ara, tekcem-asen di tlemmast akken ur ttemlilen ara, tual teef-d Muend seg lexnaq teyye fell-as : - - Irgazen am ke uklalen lmut imi ulac ur-sen tissas ! Netta daen yerra-as s reffu : - Serre-iyi ay aqadum n lmiziriyya ! (Yewwet-as ifassen-is). Nettat mazal-itt akken teckene deg-s, tugi ad as-tserre. Tual tdewwer aqerru-s er Ruza, tenna-as : - I kemm tura, ad teqle er wansa i d-tekki ne tebi ad kem- sice ? Ruza tessers kan i uqerru-s, tugi ad as-d-terr awal, ma d Muend mazal-it ijebbed, Dasin tugi ad as-tserre. Taswit kan teel afus- is er teqfilt-nni n trisiti yellan di li, teba ad tt-tesref akken ad tens llamba. Ruza mi tt-twala akken, yekcem-itt lxuf tebda tettellil deg-s : - I wumi yeni i tebi ad yi-tesice ? A nna teri argaz-a emmle-t, d ayen i t-inefen i as-budde ! Nutenti akken ttemyuzzament Muend ur d-yerri s nba, ur yeri d acu i as-teqqar tin wala tin, ibedd kan tewwet-it lwehma, iru deg usekkir. Ma d Dasin terra-as lehdur i Ruza, tenna-as : - Ma d ayen i as-d-tewwi, unfe-am sers-it-id da ad t-yeddem, mena u dakken argaz-a yesa leqrar, madam dre ttwali d nekk i d tameut-is, d lmual ad t-e ad yi-yebru ne ad d-yernu fell-i takna. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 104 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Mi d-tekfa awal, teel afus-is er teqfilt-nni, tin tsu : - Ala ! Dasin, yu-itt lal d ayen tesref tiqfilt yellan di li, tensa tafat, tumm talwit di txelwit amzun akken kra ur yeri. Imiren kan yuki- d Muend seg ura, am win i d-yekkren seg yies. Yufa-d Dasin sdat-s, tger-as iallen thedder-as cwi cwi er umeu-is : - Ur ttaggad a Muend, madam lli dre d lmual ad k-e i umihi. emmle-k a Muend, atan uhde-k seg wass-a d tasawent ur qqile ad k-e iman-ik. D ayen meac ad zzre ddaw n tmurt as ad tefju lqaa. uhde-k ar d-zge er tama-k i lebda. Tedda imiren tewwi-t er wussu, terna ula d nettat tgen er yidis- is, tebda tettcewwiq fell-as, tezzuzun-it am llufan akken ad yees : - As-d, as-d ay ies / er uziz-iw, ad yees / Akken ad yaki tafejrit / Ad yexdem ccel-ines / Asemt-d, asemt-d a tirga / Akken ad kent-yaru azekka / Agdud yuyes ad tent-ier / Yettrau-tent s ccehwa.
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 105 -
Lmelzum
Sad CHEMAKH
ennayer 2009, di Tizi Wezzu. Kra yekka wass d ageffur d rreba n tmeddit mi d-ekkre lbiru. Ad d-tteddu er la cits n temdint tamaynut. Iberdan ttfeggien d aman, igenni tu-it tagut. Qrib ad d-aent tillas igenni. yi, nni-as ad sellke ad d-qu, syin akkin ad eddi er Salah yesa ddipu n ccrab ad as-nawi yiwet ne kra n tebyirin lali s wayes ara ne imensi. Ue-d arum, lxera, ii, aksum... Mazal kan ad d-rnu taqeret n uzegga, aman n turin ief yura Xeyyam acal d asefru ne ma yehwa-awen aman i d-yesnulfa urebbit Bacchus ! edda er tberna-nni, teur d imdanen ; ad as-tini Tizi Wezzu akk tettes ala ccrab. Llan warrac n at Dwala, kra n yirgazen n Yiesnawen, sin n yinelmaden akked tnelmadt si tmura n Tefriqt n Sael, yiwen umattar yumes yal yiwen yettrau nnuba-s. Llan wid iaren axaer sserbayen akken d-myezwaren. Ulac mayaf gar yikelyanen ! Aslugu n uxxam-a d wa : D udi, ur mmal ara ! Ikelyanen ran belli d udi da mmalen ! Segmi tikwal ad d-cihwin kra n tissit ad d-afen belli d wid-nni i wumi tt-mlan i tt-yewwin ! Ihi ! kecme, nni-asen azul fell-awen i wid yellan din. Wa yerra-d sslam wa xai. Wicqa, yal wa d acu ideg yezder ! Yal wa d acu d tamda i t-yean ! Ikelyanen ttxellien, ttaddamen akumisyu-nsen, tteffen... akken akken armi d-neggra nekk Salah akked Mourad. Yesteqsa-yi-d Y Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 106 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Salah ef uxeddim, nni-as belli a va pas be ttassen-d yinelmaden, tameddit aas i yettabalen. Tullas zik i d-ellint txu rrekba, llan aas n yibundiyen i yesqiien i tullas, ttekksen-asent tizrarin, les portables... laul mai d yiwet ne d snat n ssebbat i yellan akken ur d-ttasen ara ad ren tameddit. Llant kra n tullas mi tewwe d rreba ad ffent si tzeqqa n yisaragen. Tuggdi n uerri, azal n rreba... mai d yiwet... Nettqeir, tikkelt-nni yenna-ak Salah : - Bi ad k-steqsi a Mass, d acu i d lmelzum ? D tikkelt tamezwarut i sli i wawal-a. ele imi ur zmire ara ad as-d-fke anamek n lmelzum nni-as : - Wellah ma ri a Salah, ad nadi deg umawal n Dda li, akken i as-neqqar i le dictionnaire n Jean-Marie Dallet ad ak-d-rre mbed... Ddme takarnit-nni yellan ur-i, uri awal i yi-d-yenna ; lmelzum, aar-is, LMZ yekka-d si tarabt, seg wawal laazim, anamek n wawal-a s tarabt : ayen ilaqen, ayen iwulmen, maca d acu-t anamek-is di le contexte et le co-texte ? Sin yisteqsiyen i wumi ur d-ufi tifrat. Anef ad ar lmelzum. Nni-as i Salah : - Tikkelt, ad d-zzi ad ak-d-ini d acu-t, ad d-nadi deg umawal, ad nadi di tezmamin yellan, ne ad ssiwle i sin lecyax n Tmazit i iewren di temsal-agi n umawal ad iyi-d-iwnen... Salah yenna-k : - Wellah ar as axaer aql-i are !... - ef wacu ? - Ielli qbel ad ekkre lmael, yusa-d yiwen umdan yenna-k : ilaq ad iyi-tefke lmelzum. Laul ma ri d acu. Imir i d-yewwe gma, nekker nekker ad nru yenna-d umdan-nni : azekka mi ara d- uale ad iyi-tefke lmelzum-iw ad d-uale... steqsa ur d-ufi win yeran d acu i d lmelzum, da yefka-k-id Rebbi nadi-a-d d acu-t wawal-a. - Ih ! azekka, tameddit, ad ak-d-rre ef usteqsi-k. Mi tteddu s axxam, ttxemmime. Aar n wawal d LMZ. D awal imreel ne d areal akken qqaren kra, si Tarabt. Anamek-is d Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 107 - ayen iwulmen, ilaqen i wumdan ad t-yexdem. Melzum yezmer ad yili unamek-is s Tmazit : ilaq ! Atan wanda i nessawe deg uxemmem. Akken i yi-tefka tewwurt, uzzle s amawal n Dallet nuda LMZ deg usebtar 472 ufi yura wayen yuran. Mazal yella cwi n lexa. Maca, llan lecyax i yi-yesseren Tamazit, llan yimdanen imeqqranen i nessen, tilifun. Bdi asiwel. Yal wa acu i yi-d-yenna, yal wa d acu i yi-d yerna, maca kullec ijerred di tkarnit. Ssne yiwet n teqcict tessen mli Taqbaylit sawle-as. Da tenna- yi-d ayen ur iyi-d-nnin wiya ne ur ri di tezmamin : lmelzum d ayen iwulmen i urgaz ad as-t-yexdem yal tikkelt mi ara tebu tmeut ne ma yeba netta ; ne mulac tissulya ad tefsex... ! Wehme, zi d ayen, lmelzum-agi ccel n wumi qqaren s Tefransist le devoir conjugal. Zi mazal ar tura tussniwin n Teqbaylit ur nettwajerred ara s tira, yiwen wass ad yeglu yis-sent ujlal n tatut. Zi Ihi, azekka-nni mi fukke axeddim, edda ur Salah. Nni- as deg wul-iw ad d-awi tabyirt ne snat ad d-zzi yerna ilaq ad as- d-sfehme d acu i d lmelzum-agi s wayes i as-yerwi winna aqerru- s. Wwe, am zik, nni-as azul, mi ulac ikelyanen sfehme-as-d d acu i d inumak n wawal. Yewhem.Qere yid-s cwi, ikelyanen kemen, qeun, tteffen... Tillas uent-d igenni mi d-ibedd yiwen umdan ef tewwurt. yua-d s akuntwar. - Acu i tebi, a sid ?... Winna yessusem, yezzi er Salah, yenna-as : - Bi lmelzum, usi-d ad yi-tefke lmelzum- iw, d aya. Salah yuzwa wudem-is, yenna-as : - D acu daen waya ?... Amdan-nni yerra-as-d imiren. - Lmelzum-iw. Mourad si tama yeneq-d : - Bu, acu ara tawi ? Sellek !... Amdan-nni yezzi er-s yenna-as : - Mai d ke i bi, bi Musac !... D Musac i bi ! Ha !... Ru tura af-d tawwurt i umdan am wa ! Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 108 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 Salah yenna-as : - Ma d asundwi, ad ak-t-nxelle !... Ur d-ifukk ara awal, amdan mi yezzi er-s yenna-as : - Mai d asundwi, d ke ara ixellen asundwi ?... bi lmelzum. Awi-yi er larrire boutique efk-iyi lmelzum, ternu-iyi yiwen ubuci n ccrab n bu-wacciwen. ri di tmuli-s mai d win ara yettun as akken ccrab n ubuci n 25 alef santim. Bu-wacciwen, yela-d uar ne Mouflon dor. Maca, amdan-a d lewhayem. Ri ad d-neqe mi wala taswit terwi, nni-as : - Ma d ui, ad ak-nxelle imensi, henni-a kan... Amdan iru am win yerfan, yezzi-d ur-i yenna-k : - Ke, a ccix susem, d Musac i bi ad iyi-yefk lmelzum. Bi lmelzum... Mai d kunwi ara yi-ixellen imensi... Salah yeneq-d yenna-as : - Ad k-yehdu Rebbi, nekk d argaz s uxxam-iw, ru nadi anda ara ak-fken lmelzum-agi-inek... Amdan-nni yenn-as : - Teqre-iyi imi nekk n Bgayet. Ayer libarman akk n Tizi Wezzu ttmuddun-iyi lmelzum. Ad neddi er larrire boutique ad iyi- telle iarren-iw deg yigenni, ad iyi-telle iaren-iw deg yigenni, telle-iyi-t lewra-lewra Tefke-iyi mbed abuci n bu- wacciwen 2 . D ayen ur qebblen yimea ad t-slen. Ikelyanen yellan din ttasan, kra ad ak-qqaren : d acu-t umdan-agi ? D aderwic ? Wiyya qqaren- as :axi... axi !... Netta yerfa isu : - Bi d kenwi i bi, ur ken-wae ara Nekk, bi Musac, ad iyi-yefk lmelzum, tura Salah yerfa, la irekkem. Taanut teur d ikelyanen, llan ula di berra. Amdan yettsuu s wayen i as-d-yefka ujau-is, ad as-d- tesle ula seg ubrid. Tikkelt-nni, Salah iedda-d si deffir n ukuntwar, yeffe er umdan sdat tewwurt, ilewwez-as yiwet n lbunya er wudem, yessemkerfaf-it. Atan Sufyan yezzazel-d.
2 Yeba ad d-yini Udad n wure ne mouflon dor s Tefransist. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 109 - Amdan yeli iruen am win iwehmen : ur d-yerri ef tyita, ur d- yenni awal yekker-d, iru er tama n li-nni i d-iqublen lmael, yeqqim. Kra yekka lmael yeldi netta ad d-yessikid amzun d win yena ubel. Azekka-nni, akken iru ad d-yeli yi, yual-d s amkan-nni dien, yeqqim armi iekker Salah iru. Seldazekkayen, kifkif. Maca ussan nnien mai iban-d, yiwen ur t-iwala di lemsaq-nni Sin n yiseggasen mbed, yekcem-d yiwen ukelyan ieren ass-nni n tedyant yenna i Salah : - Ur tesli ara amaynut ? Yenna-as Salah : - Ala, d acu ? Yenna-as urgaz-nni : - Tecfi ef winna yessekkren yiwen wass ananu ef lmelzum ? - Yenna-as Salah : - Ala, ur sli ara Yenna-as winna : - Ihi, atan yufa lmelzum-is : ufan-t deg uftis di twilayt n Bgayet, yemmut, ur d-iban ara anwa i t-yenan
- 110 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013
Dawessu n yimawlan
Islam BESSACI
dem-is kerzen-t wussan, iarren-is uren d tifexsa, ileu i lefa deg tegrest ne deg unebdu, lqedd-is yekna am useru, ayet tekemt i iebba, acal n yiseggasen-aya i yettebi takemt n letab akked yieblan. Calwaw yeli-d ef wallen-is, ef waya ur yettwali ara, ixu deg usekkud. Aglim yetta ef yies, tazmert-is kerzen-tt yiseggasen, akka i d win tera ddunit, yeggra-d uebbu sdeffir n tezmert. D tagi i d liala n Dda Bujema, akka i as-yura, ulac win izemren ad yerwel i lmektub. Dda Bujema d argaz yesan, mual yessuget awal, tudert-is tbedd ef tidet, as akken yewa tidak yuran, maca iqubel kra i d-yusan s tebest, mual yecce er yir abrid. Yunag er tmurt n Fransa asmi yella d ameyan, temi-s merra yesedda-tt dinna, ayen yugaren 20 n yiseggasen. Asmi tefra tegrawla n tmurt n Lezzayer, 6 n yiseggasen kan yual-d er tmurt-is, er yidurar n Leqbayel er wakal n lejdud-is, er taddart anda ilul. Dda Bujema yufa-t-id lal yezwe yesa dderya, snat n tedayin akked sin n warrac, irebba- ten-id akken iwata armi meqqrit, yesker-iten-id s lif, mual yexdem mayaf gar-asen. Ixeddem tamurt yerna sennig n tezmert- is, awi-d kan ad d-yessas talqimt ara en warraw-is akked tmettut- is. eddan yiseggasen lulen-d wiya, tarwa n Dda Bujema wwen i zzwa, iga-asen ixxamen, zewen merra, yal yiwen deg uxxam-is. Yeqqim-d Dda Bujema yettidir netta akked tmettut-is, ttdeggiren tudert s tmara, ggran-d weed-nsen am yiqermen, arraw-nsen U Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 111 - srafgen am yifrax n lecc. Yiwen yunag er tmurt n Kanada akked tmeut-is ma d waye iru er Lezzayer tamanat akked twacult-is tamecut. Ma yella d yessi-s, ttidirent deg taddart acku dinna i zewent. Qqaren at zik, yelha win yettarwen aas n dderya acku win i qessien waye ad d-yinin, d ayen i as-yeran i Dda Bujema asmi i d-testeqsa fell-as temer iuss i leware-is neqsen, yal tama anda i d-tettcekti, tea-t tezmert, maca yezga yerez asirem xerum mi yettemsefham netta akked tmeut-is, mual tesnuna-t ne yesnuna-tt netta, anam yirba gar-asen, maca mi ara d-mektin arraw-nsen i yesrafgen seg yirebbiyen-nsen tjerre tasa-nsen, ttkawen yifadden-nsen. Tameut n Dda Bujema, tea tiyita meqqren, tettara kan er daxel, tecwe tasa-s ef warraw-is i tt-yean, yennulfa-d deg-s waan yuren deg ccedda, ieblan akked wurfan, yeef-itt deg ussu, maca ur teel ara temmut, tru am targit, tuker-itt lmut d takera, ulac win yebnan ef lmut-is, tru s ucaya n warraw-is ur teri acal n yiseggasen. Ulac win ur ta ara, imezda n taddart ttrun akk fell-as, acku d yiwet n tmeut d wawal, emmlen-tt merra medden, ttadren-tt-id kan deg wayen yelhan. Tikkelt-a ula d arraw-is usan-d ur yemma-tsen, win yettidiren deg Lezzayer tamanat yufa-tt-id am uqejmur teleq deg tesga n uxxam, ma d win i d-yusan seg Kanada yufa-tt-id d aemmur n wakal, ur d-yeliq ara tamelt. Ttrun sawalen anwa ara yettrun yid- sen, mmektan-d yemma-tsen i ten-id-irebban, mmektan-d temi akked wussan yelhan i seddan yid-s rran-d ccfawat ndemmen deg wayen i xedmen, maca ulac d acu i zemren ad d-rren, ayen iruen ur d-yettual, ula d awal ma yeffe-d seg yimi am teldunt ur tettual. Seddan kra n wussan akked baba-tsen, yessetma-tsen, uhden-tent ad d-ssefqaden fell-asent. Syin ualen ansi i d-kkan, yal wa yual er lecc-is. Yeqqim-d Dda Bujema deffir tmeut-is, i lmerta n wussan, arraw- is ualen yal wa yettwali kan sdat n yiarren-is, ran liala ideg an baba-tsen, ulac win i yewwi nnif ad t-yawi ne ad as-yeg leqrar, wa Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 112 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 yettkel ef wa, ifuk usirem deg wul n Dda Bujema, ifeddix n tmeut-is yerna tiri n warraw-is, tlu tudert-is, yeggra-d deg yir ddunit, maca as yura fell-as waya, Rebbi mual yea lebd-is, yettak-d talwit, yetteg-d tawwurt. Deg tallit-agi ideg nella, qqaren win ur nesi tidayin yenger, as nettmagar-itent s yimei ass ideg ara d-lalent, d nutenti i isefen imei n yimawlan mi ara imuren, dima er yidis n yimawlan akken yebu yili lal. Rray n warraw n Dda Bujema d uzlig, d uwij, yexleq-iten Rebbi d izelmaen, maca yessi-s d tiyeffusin urent d tayri n yimawlan, ttualent-as s lmendad akken iwata lal, ttaant tilufa-nsent fell-as, yessaen-d Rebbi ulawen-nsent, uent-t d nnuba, yal ass anta ara yilin yid-s, mawanent takemt, ttwanasent-t, buddent-t, akken tebu taay tekemt, ebrent-as, acku imawlan ayen i sent-txedme ay amdan drus, mual yiwen yezmer ad yerr lxir n yimawlan. Dda Bujema yemmed deg lemer, tea-t tezmert, yeggra-d gar yifassen n yessi-s, maca ur yeli ara, ur t-yeif ara wussu, yesa zzher, rnu yesa rrateb, yetta iurdiyen n Fransa acku yexdem aas dinna. Yal tikkelt mi ara d-ixelle, arraw-is merra aqcic taqcict ad yesu amur-is, mual yexdem mayaf gar-asen, as akken an-t warraw-is mual yea-ten, ne iunza-ten, zeddig wul-is er-sen, dda-as siwa s lxir, yal ass yessaram ahat ad ten-id-yehdu Rebbi, ad ten-id-yerr s abrid n lewqam. eddan reba n yiseggasen ef tmettant n tmeut n Dda Bujema, yiwen deg warraw-is ur yuggad Rebbi ad yessefqed ef baba-s, yewwi-ten zzhu n ddunit, baba-tsen ugin-t, idrimen-is lhan, dagi i as-yenna : li rag, lqsem-is id. Yiwet n tikkelt, yessi-s n Dda Bujema xedment imensi anda i d- erent Caban emm-nsent ameqqran, baba-tsent ur yelli ara d lafel, yessaf tamsalt, iulfa s kra ad yili, nnejmaen-d ttqeiren, uddren-d akk tiqdimin, syin Caban iedda srid er yeswi yenna : - A Bujema a gma, ilaq tura ad tge leqrar i yiman-ik, yessi-k ant ixxamen-nsent fell-ak, lwaeb-nsent xedment-t, tura yewwi-ak-d kan ad tzewe, d tameut-ik kan ara k-irefden, ara ak-igen leqrar, Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 113 - d Rebbi i yeban akka, mai d ke i d amezwaru mai d aneggaru, mai fell-ak i d-yebda lmut, ma d tameut-ik yemmuten yif-itt Rebbi, fell-as yefu yerem. Dda Bujema ibedd ccer deg uqerru-s, yeccuben uksum-is imi yesla i wayen yenna gma-s Caban, yere ad yeef iman-is ur yezmir ara, yeereq d imei, yerra-t llen d amger, yugi ad yeqbel maca eren-t mai d kra, teben-t armi i d-yefka mayna. Awal yuzzel deg taddart, yu am lebraq, slan merra s zzwa n Dda Bujema, ula d mmi-s yellan deg Lezzayer tamanat yewwe-it yisali. Asmi yesla tfuk fell-as ddunit, am win ief d-yeli udrar. Azekka-nni taebit yekker, yeef-d abrid er tmurt, yerra srid er taddart, anda yella uxxam-nsen. Akken yekcem deg yimi n tewwurt, Dda Bujema akked yessi-s ur uminen ara, wehmen, bedden deg ttewid, da yemme yemsalam d baba-s, yessetma-s, yerra iman-is ur yeri kra, syin yeneq er baba-s yenna : - Suref-iyi a baba, surfemt-iyi a yessetma, i aas seg lwaeb-iw armi edda tilas, yewwet-iyi wucu, yeqmec-iyi Rebbi allen-iw, ur ri anda tteddu, d yemma as-yefu Rebbi i yi-d-yesfaqen deg targit, tennu-iyi merra, tura ncallah ad teyu ccedda, aql-i usi-d ur-k a baba zizen ad k-awi ad tili yid-i. A rebe a tafat, ansi akka i d-tecreq ass-a. - Amek ! 5 n yiseggasen aya ulac win yuggaden Rebbi ad yessefqed fell-i am ke am gma-k, lemmer mai d yessetma-k ur rig anwa asif ara yi-yeen, tura ur tessea ara, tesi udem s wayes i d- true ? i as-yenna Dda Bujema. Din yessi-s refdent awal, ur bant ara ad snunint gma-tsent ssutrent deg baba-tsent akken ad-yefk mayna, ad yeddu akked mmi-s er Lezzayer tamanat xerum ad yekkes ciu n lxiq, rnu bant ad iru as ef wallen n medden. - A baba, ddiq deg wulawen, emdullah ul-ik yewsa, ma yella d axxam-ik as kkes abel fell-as, aql-a ad t-id-nessefqad yal ass, ad yefu Rebbi ayen ieddan ieggem ayen i d-iteddun. Ncallah, i nnan merra, ma d mmi-s yeqqim yeggugem ur t-id-yuli wawal, yera d acu ara yexdem i baba-s er sdat, akken i as-yenna Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 114 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 uyul : et-iyi kan ad ssiwe icenfiren-iw er waman imir ssne d acu ara xedme. Yessewed Dda Bujema lekwae-is akked lqecc- is, ihegga akk iman-s akken ad yeddu d mmi-s, maca sennig wul-is. Syin yekcem er umubil n mmi-s, yessaked er yessi-s s yiwet n tmuli, allen-is urent d imei, emrent am tegnawt. Akken tqelle umubil tu abrid er Lezzayer, tea-d aebbar er deffir, tidayin rrant-tt i lwed n yimei. Ia-itent baba-tsent i tent-yean, rnu am wakken ur ttkilent ara ef gma-tsent akken ad as-yexdem lewqam. Akken qqaren at-zik : zik nettidir nsell, maca tura nettidir nettwali. Yewwe Dda Bujema er Lezzayer s axxam n mmi-s, eren ad as-xedmen akk ttawilat ilaqen i wakken ur yettulfu ara s lexa, maca deffir waya heggan-as taxazabit, eylen-as armi i as-kksen lekwae-is, ualen d nutni i yettebiren fell-as. Qqaren ; yekka-d lexde seg laman, d ayen i as-yeran i Dda Bujema, yettamen aas mmi-s, anda yebu yini-as ru ad iru, akken i as-yenna ad yexdem, mmi-s yufa-tt d lemzeyya, idrimen n baba-s yerra-ten fell-as, ur yesseqne ara s wayen yetta baba-s, rnu yexdem-as lekwae s zzur, icehhed fell-as d amebun, ur yesi edd ad as-yeg leqrar, yerna ur yeksib ara leqel-is, asmi yessawe er lebi-s, yundi-as tasraft i baba-s. Azekka-nni be mi d-kkren swan lqahwa yual yenna-as i Dda Bujema : - Ass-a ad k-awi er sbiar a baba, ad k-dawin akken iwata lal, d annuy ara ak-anin tafekka-k, anda ara d-afen aan ad t-sselun ad k-id-rren d ilemi. Yumen baba-s s wayen yenna mmi-s, yefre mai d kra, ffen-d uen abrid am lebraq, yuggad ad yendem baba-s. Ttedun abrid yugi ad yekfu, Dda Bujema ixaq yenna : - A mmi ! sbiar-agi yebed aas, am win yetteddun er lefni n ddunit ? - Ur ttxiq ara a baba, drus mai i d-yeqqimen. Kemmlen abrid-nsen, cwi akka wwen s amiq, da yenna : - Hatan a baba, newwe-d er sbiar. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 115 - Akken wwen, terked umubil deg ubra n uxxam-nni. Mmi-s yekcem er tmehla n uxxam, yefka ayen iwulmen akken ad ye bab-s dinna. Cwi akka yual-d mmi-s n Dda Bujema yedda-d yid- s yiwen n umid n uxxam-nni, ruen srid er-s, da ilua-t mmi-s yenna : - A baba ! - Anam a mmi. - Ers-d tura ad teddu akked ufremli-agi, ad ak-yesken bib, nekk aql-i ad ffe, si ciu n ccel d amecu, ad t-id-xedme sya ad d-tawe nnuba-k, ad d-uale ur-k ad k-awi. - Yirbe a mmi. Mmi-s n Dda Bujema yecel umubil, asiked er deffir ulac, yeef abrid s axxam. Dda Bujema yedda akked uxeddam n uxxam-nni yeef-as afus er unemhal, cwi kan yufa-t d aqbayli am netta ! akken yekcem Dda Bujema yenna : - Azul fell-ak a mmi. - Azul fell-ak a lbaraka, acu akka i k-d-yecqan ur-ne ? - Rue-d akken ad dawi a mmi, xue deg usekkud. - Yirbe a baba, maca anwa i k-id-yewwin er dagi ? - D mmi. Akken yesla unemhal s tririt i usteqsi ef yiles n Dda Bujema, yewhem, yettweid kan Rebbi, ia-it, yejre tasa-s Dda Bujema, iar amek ara t-id-yesefhem, anda yella d axxam n yimaren mai d sbiar, din kan yessawel i yiwen n umejjay n tnefsit i wakken ad yemmeslay akked Dda Bujema, mi i d-yewwe, yeher akked Dda Bujema, yufa-t yesa leqel dayen kan, an mmi-s agi yeba kan ad iegger baba-s, yeskaddeb ef yimebbren n uxxam-nni. Amejjay n tnefsit iwekked-as-d s wudem unib i unemhal Dda Bujema ur t-yu wacemma, leqel-is d win iean, yewwi-d kan fell-asen ad as-d-inin tidet, imi akka i d-yenna lqanun. Anemhal n uxxam n yimaren ilua Dda Bujema i tikkelt nien yenna : - Ay amar ! teri anda akka i k-id-yewwi mmi-k, ne xai ? - Aql-i deg sbiar a mmi ne ala ? Anemhal yerke ef wul-is s tebest yenna-as : Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 116 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - Ihi tuffra fell-ak ur telli, zzwer-d leqel er sdat-k, tesu tabest, aql-ik deg uxxam n yimaren. Dda Bujema yeereq deg imei yefhem taluft din kan, yenna : - Wekkle-ak Rebbi a mmi, anda i tt-tundi ad k-teef. Yual umejjay n tnefsit yemmeslay akked Dda Bujema, yekkes-as kra n yiilifen, syin wwin-t er wanda ara yettili s tmara, fkan-as akk ayen i t-iwulmen, yeef amiq-is gar yimaren. Mmi-s n Dda Bujema, deg tualin i d-yual s axxam-is, yessemlal-it-id Rebbi akked wayen yexdem, yeda-as baba-s yeleq-it, tasraft-nni i as- yudi i baba-s teef-it netta, terza-d fell-as twait ur yebni fell-as, deg ubrid-is yegrareb s umubil, ur sen-yeqqim kra, ama d netta ama d umubil-ines, ur yemmut ur yeddir, ur yeri anda yella, s tmara i t-id-kksen ssrabes n usellek seg umubil, wwin-t er sbiar. Dda Bujema yugi ad yamen ef tedyant i as-yexdem mmi-s, ur yei ur yeswi, kra yekka yi ur teqqin ti-is ef ultma-s, yettxemim kan amek armi i d-yeli deg taluft am tagi ! Anda yexdem dawessu yettxelli-itt ? Yerna netta deg temi yezwar lxir, ama i lwaldin-is ama i yimdanen nnien. Yal ass Dda Bujema yettemlil-d d yimaren i yellan deg uxxam-nni, ttemyekun ieblan akked wayen i ten-iceben, ssedhayen ulawen-nsen i wakken ad ttun yir tudert ideg llan, win i wumi d-yeka waye ad as-d-yeku ayen yugaren ieblan-is akked wuguren-is. eddan wussan, Dda Bujema yesmed aggur ideg yella deg uxxam n yimaren n Lezzayer tamanat, kra yekka dinna ulac win i d- yesteqsan fell-as, ixaq aas, yena-t ubel n yessi-s ur yeri acal aya, yexde-it mmi-s, ur yeddi akked mmi-s ur yerbi yessi-s, maca Dda Bujema d win yefen deg Rebbi, yumen yis-s ad t-yessuffe seg tesraft-agi ideg yella. Anemhal n uxxam n yimaren yettual s lmendad i Dda Bujema, iwala-t d yiwen yettizin iman-is, yettual deg rrif, yettxemmim ad yaf tifrat. Da yiwet n tikkelt, anemhal-agi yexdem yiwet n temlilit ef ddemma n uareb ef yimaren, anda i d-rzan aas n yimejjayen n tnefsit akked leqel, akken ad sqerdcen timsal ef wuguren i d-ttmagaren yal ass, anemhal n uxxam n yimaren ifures tagnit, iger-d abel n Dda Bujema er usqerdec Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 117 - akked yimejjayen yellan dinna, da sawlen-as-d yusa-d. Yekcem Dda Bujema er ugraw n yimejjayen, yekker-d yiwen deg-sen ibedd-d, udem-is yexsef, icudd yiles-is yereq-as wawal, ur yumin ara ayen ttwalint wallen-is, da ilua-t : - A Dda Bujema ! d ke aya ? D acu i k-id-yecqan er dagi ? - D nekk a Meyan a mmi, yea-d uebbu leeb, rebba-d azrem s iri, d mmi i yi-iurren. Meyan d mmi-s n taddart-is, yessen Dda Bujema akken iwata, yekker-d yunez ef uqerru-s ffen-d er berra mmeslayen kra n lweqt, yual yessuter Meyan deg Dda Bujema akken ad iru er texxamt-is, er deqqal ad yesteqsi fell-as, yerna yekkes-as abel ad t-yessuffe s axxam-is ad t-yerr er tmurt-is. Amejjay yual er ugraw unejmu, iqenne-iten ef temsalt n Dda Bujema, syin yessuter deg unemhal n uxxam n yimaren akken ad as-d-yefk zzmam n Dda Bujema ad iwali anwa s tidet i t-id-yewwin er din ? Melmi i t-id-yewwi ? Zzmam yers-d ef abla, yufa d mmi-s i yestenyan fell-as, yufa ass-nni kan yegrareb netta s umubil, yeqqim d iibi 100%, da yeneq umejjay-nni yenna : - Xdem tafe ! Yual yeka-asen-d amek tera d mmi-s n Dda Bujema wehmen merra. Meyan yerfed tilifun-is yessawel er amen n taddart-is, yenna-as s wayen yellan, syin yeffe-d er Dda Bujema, yeqqim yid-s kra n wakud, yekkes-as abel ad t-yessuffe azekka-nni ad yual er taddart-is, er uxxam-is. Larbi akked amen n taddart, imiren kan iberre, yexdem anejmu n taddart s lejlan anda ixebber imezda n taddart ef tedyant yeran akked Dda Bujema, awal yuzzel am lebraq slan akk at taddart, yessi-s n Dda Bujema ttmeident, ttrunt sawalent i win ara irun yid-sent, syin yuzzel er-sent emmi-nsent, yekkes- asent abel n baba-tsent, azekka-nni ad t-id-awin seg Lezzayer tamanat seg uxxam n yimaren. Anejmu n taddart yefra, gezmen-tt deg rray azekka-nni kra n win yesan umubil ad yeddu er Lezzayer tamanat, s axxam n yimaren akken ad d-awin Dda Bujema. Imezda n taddart akk Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
- 118 - Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 ezmen-d ad ddun, aren ad d-yawe uzekka-nni. Akken yuli was, imezda n taddart wwen er unnar n temlilit, irgazen tulawin, ilemiyen tilemiyin, yekker umdegger gar-asen, wa yewwi-d amiq yedda, wa ur yezmir ara, da yeqqim. fen abrid srid er Lezzayer, yu lal xedmen ttiad n temlilit akked umejjay Meyan deg tama n Bab Zzewwar, akken ad asen- yessenet abrid er uxxam n yimaren i d-yezgan deg Dali-Brahim. Kra yekka yi, Dda Bujema ur yeis, iawez armi yuli wass, iar melmi ara d-yawe Meyan ad t-yessuffe. Lewhi n 10 n be, tawwurt tameqqrant n uxxam n yimaren teldi, tebrare, tezwar-d umubil n Meyan, deffir efrent-d aas n umubilat, ta sdeffir taye, wehmen akk wid yellan dinna, ur fhimen acemma, am yixeddamen am yimaren yellan dinna, bedden merra ttmuqulen. Akken ebsent umubilat deg ubra n uxxam n yimaren, bdan ttrusun-d yimdanen, nnelen-d am uweuf, Dda Bujema yeqel d arraw n taddart-is da yuzzel er- sen ur yezmir, allen-is urent d imei, yual-it-id usirem, yessi-s uzzlent ur-s fent-t gar yifassen-nsent ttrunt, syin eddan yirgazen akked tlawin yiwen yiwen sellmen akk ef Dda Bujema, ad as-tini yewwe-d seg uxxam n Rebbi. Tagara n tudert d tin yuren, akken qqaren at zik : ad yeer Rebbi tameddit, ad yeg Rebbi tameddit- nne d tin yelhan. Meyan yessawel i Dda Bujema iedda er tmehla n uxxam n yimaren, yestenya deg zzmam-is akken ad yeffe, syin iedda er yimeban akked yimaren-nni, wid i yesedda kra n wussan, yea- asen sslam, da yekcem netta akked yessi-s er umubil. Dda Bujema yefre seg tama, yezen seg taye. Yefre imi yual s axxam-is, yezen imi yea imaren-nni deg liala yecban tinna, yendef wul-is fell-asen, yera merra ieblan i ttidiren. Win-d abrid srid er tmurt n Leqbayel, er taddart, simmal tteddun ttalin idurar, simmal iberdan zzin ssawnen, umubilat ta sdeffir taye yerna ttunuyent. Akken wwen kecmen taddart, mmuggren- t-id yimezda s lbarud akked teratin, acku Dda Bujema d argaz yelhan aas, d bab n trugza. Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza
Tamazit tura U n 11 H.C.A / yebrir 2013 - 119 - Akken i d-yers si umubil, mmen-d akk msalamen yid-s, Dda Bujema yefre mai d kra, mual a t-id-yual lfer n wass-nni am wakken iawed-d talalit. Kra n wussan kan, zewen-as i Dda Bujema, yettidir akked tmeut-is, yessi-s deg talwit, sser akked liser, ttektilen deg wayen yelhan. Ma yella d mmi-s yellan deg tmurt n Kanada tewwi-t lerba am win ierqen deg targit, ma yella d mmi-s yellan deg Lezzayer tamanat, yettidir yir ddunit am netta am twacult-is, yual am uqejmur ur yetteddu, ur yettadded ur yettimi, ur ihedder, yeggra-d deg yir tudert. Akka, win yeban ad yeu ccfawat deg walla-is, tadyant yeran d Dda Bujema tesmektay, tuar dawessu n yimawlan.
Tirigin n Usqamu Unnig n Timmuza Editions du Haut Commissariat l'Amazighit -o-O-o-
Collection Idlisen-nne 01- Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003. (Tasuqelt : Abdenour HADJ-SAID d Youcef MERAHI) 02- Slimane ZAMOUCHE, Uan n tegrest, 2003. 03- Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003. 04- Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003. 05- Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004. 06- Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004. 07- S. HACID & K. FERHOUH, Lael ittaba lael akk d : Tafunast igujilen, 2004. 08- Y. AHMED ZAYED & R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et lexique animal, 2004. 09- Lhadi BELLA, Luna, 2004. 10- Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004. (Tasuqelt : Habib Allah MANSOURI, Ageldun amecu) 11- Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004. 12- Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004. 13- Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmazit tatrart, dition revue et augmente, 2004. 14- Ali KHELFA, Angal n webrid, 2004. 15- Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i -d-nnan gar yetran, 2004. 16- Mouloud FERAOUN, Le fils du pauvre, 2004. (Tasuqelt : Moussa OULD TALEB, Mmi-s n yigellil, Tazwart : Youcef MERAHI) 17- Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prnoms amazighs, 2004. 18- Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basar, 2004. 19- Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004. 20- Abdelhafid KERROUCHE, Tezi n yiles, 2004. 21- Ahmed HAMADOUCHE, Tiri n umsedrar, 2004. 22- Slimane BELHARET, Awal ef wawal, 2005. 23- Madjid SI MOHAMDI, Afus seg-m, 2005. 24- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric I, 2005. 25- Collectif, Tibirt n yimedyazen, 2005. 26- Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nnien, 2005. 27- Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaal, 2005. 28- Yahia AIT YAHIATENE, Fama n Summer, 2006. 29- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric II, 2006. 30- Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006. 31- Meziane OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006. 32- Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. 33- Ali MAKOUR, med n ugellid, 2006. 34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeigin, 2006.
35- Ali EL-HADJEN, Tudert d usirem, 2006. 36- Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007. 37- Djamel BENAOUF, Di tmurt uekki, 2007. 38- Said IAMRACHE, Timenna n Said Iemrac, 2007. 39- Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007. 40- Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007. 41- Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007. 42- Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007. 43- Naima HADJOU, Amennu n tudert-iw, 2007. 44- Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007. 45- Omar KHAYAM, Rubaiyyat, 2007 (Tasuqelt : Abdellah HAMANE) 46- Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt : Habib Allah MANSOURI) 47- Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007. 48- Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007. 49- Khaled FERHOUH, ku-ya-d tamacahut, 2007. 50- Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007. 51- Omar DAHMOUNE, Agu, 2007. 52- SOPHOCLE, Untigun, 2007 (Tasuqelt : Yahia AIT YAHIATENE) 53- Ahmed HAMADOUCHE, Inzan tiqsiin, 2007. 54- Ouiza GRAINE, Isefra n tmazit, 2007. 55- Louns BENREJDAL, Inzan n teqbaylit, 2007. 56- Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2008. 57- Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2008. 58- Ramdane ABDENBI, Anagi, 2008. 59- Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ef rad 54/62, 2008. 60- Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2008. 61- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muend U Mend, Tafaska n tmedyazt_1, 2008. 62- Sadi DOURMANE, Abrid n tudert-iw, 2008. 63- Dahbia AMOUR, Tudert s tmedyazt, 2009. 64- TANASLIT, Akli n tayri, 2009. 65- Djaffar CHIBANI, Ddeqs-nne, 2009. 66- Belkacem IHIDJATEN, Iij asemma, 2009. 67- Abdellah HAMANE, Tisri n tayri, 2009. 68- Said ABDELLI, Tidwirin, 2009. 69- Said ZANOUN, Bururu yeya-d, 2009. 70- U LAMARA, Tullianum, taggara n Yugurten, 2009. 71- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muend U Mend, Tafaska n tmedyazt_2, 2009. 72- Chabane OULAMARA, Azamul n tmusni, 2010. 73- Mehenna SEHRANE, Awal ef yiersiwen, 2010. 74- Mohand Ouali KEZZAR, Tibratin, 2010. 75- R. OULHA, M. BOURIDANE, K. HOCINE, Tamellat n Beleggal, 2010. 76- Mohamed Zakaria BENRAMDANE, Isan s teqbaylit, 2010. 77- M. DJEGHALI, S. SELLAH, Amawal n yiersiwen n yilel, 2010. 78- Abdellah HAMANE, Tawait n tayri, 2011. 79- Rosa CHELLI, Itran, lezen, tirga, asirem, 2011.
80- Collectif, Amezgun s tmazit, 2011. 81- Islam BESSACI, Azal n tayri, 2011. 82- Dahbia AMOUR, Tiri n wul, 2011. 83- Said DEBIANE, Ay irfiqen, 2011. 84- Youcef ACHOURI, Aklan n tayri, 2012. 85- Rabah BETTAHAR, Teffe Fransa, 2012. 86- Hamou AMARENE, Ula deg wawal, 2012. 87- Med-Zakaria BENRAMDANE, Amawal n waanen, 2012. 88- Abdellah HAMANE, Tudert-iw di tegrawla, 20112. 89- Boussad KEBIR, Awfus n tutlayt tamazit, 20112. 90- Hocine LAOUES, Abucian, 2012.
Actes de colloques 01- Actes des journes d'tude sur La connaissance de l'histoire de l'Algrie, mars 1998. - Actes des journes d'tude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998. - Actes des journes d'tude sur Tamazight dans le systme de la communication, juin 1998. 02- Actes des journes dtude sur La rhabilitation de lenvironnement culturel amazigh et sur tamazight dans lenvironnement juridique, 2000. 03- Actes des sminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2000. 04- Actes des journes d'tude sur Approche et tude sur l'amazighit, 2000/2001. 05- Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe, 2002. 06- Actes du colloque international sur Tamazight face aux dfis de la modernit, 2002. 07- Actes du colloque : Identit, langue et Etat, 2003. - Actes du colloque : La permanence de l'architecture amazighe et l'volution des cits en Algrie, 2003. 08- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars 2004. 09- Actes du stage de perfectionnement des enseignants de la langue amazighe, 30/31 mars 2004. 10- Actes du Colloque : Le passage l'crit des langues et cultures de tradition orale, le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N13) 11- Actes du Colloque : La littrature amazighe : de l'oralit l'crit, 2005 (Voir Timmuzgha N14) 12- Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatriel amazigh, 2005. 13- Actes du Colloque : Tamazight dans les mdias et l'cole : hypofonctionnalit et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N15)
14- Actes des Journes d'tude sur lenseignement de Tamazight, Rgion Est, 2006. - Actes de la Gense de lenseignement de Tamazight depuis le XIXme sicle, 2006. - Actes du Stage de perfectionnement pour les enseignants du primaire, 2006.
15- Actes du colloque sur Le libyco-berbre ou le Tifinagh ; de l'authenticit l'usage pratique, 2007. 16- Actes du colloque : Lapport des amazighs la civilisation universelle, 2008. 17- Actes du colloque sur La standardisation de lcriture amazighe, 2010. 18- Actes du colloque sur Les Royaumes amazighs de la priode musulmane, 2010. - Actes du colloque sur Le Royaume de Koukou, 2010. 19- Actes du colloque, Aslugen n tira n tmazit, 2012. 20- Actes du colloque sur Pierre Bourdieu et lAlgrie, 2012.
Revue Timmuzgha Revue d'tudes amazighes du Haut Commissariat l'Amazighit : N 1, avril 1999, ----- N22, janvier 2011. - N10, octobre 2004, Spcial Mohya, Entretien. - N12, dcembre 2006, Tajmilt i Si Muend U Mend. - N spcial en Tamazight : . N16, janvier 2008. . N17, avril 2008. . N19, aot 2008.
Revue Tamazight tura Revue en Tamazight du Haut Commissariat l'Amazighit : N 1, janvier 2009, ----- N10, janvier 2012.
Autres publications 01- Chafik MOHAMED, Aperu sur trente trois sicles de l'histoire des imazighnes, 1997. 02- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000. 03- Idir El-Watani, L'Algrie libre vivra, 2001. 04- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un dbat argumentaire, 2007. 05- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son harmonie. Tome2, Analyse et reprsentation phonologique, 2007. 06- Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008. 07- Catalogue des publications du HCA, 2008. 08- Catalogue des publications du HCA, 2009.
09- Boudjema AZIRI, Nologismes et calques dans les mdias amazighs, 2009. 10- Mohand Idir AIT AMRANE, Kker a mmi-s umazi, 2010.
Consultings 01- Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyi, 1998. 02- Mouloud FERAOUN, Jours de Kabylie, 1999. (Tasuqelt : Kamel BOUAMARA, Ussan di tmurt) 03- Nora TIGZIRI - Amar NABTI, Etude sur L'enseignement de la langue amazighe : bilan et perspectives , 2004. 04- Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbres communes, 2006/2007. 05- Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite, 2006/2007. 06- Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamazit, 2007. 07- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007. 08- Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuin n tesnukyest, 2007. 09- Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbre, 2007. 10- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007. 11- Moussa IMARAZENE, Timayin n leqbayel, 2007. 12- Nora BELGASMIA, L'expression crite en tamazight, 2007. 13- Mouloud LOUNAOUCI, Projet de cration dun Centre de terminologie amazighe, TERAMA, 2007. 14- Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi d tenmela tarisant n tmazit : Asnekwu d teslet, 2008. 15- Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De lavnement linsurrection de 1871, 2008. 16- Fakihani TIBERMACINE, Tanast u kajjuf, 2009. 17- Mohand Akli HADDADOU, Introduction la littrature berbre, 2009. 18- M'hammed DJELLAOUI, , Tome1, 2009. 19- M'hammed DJELLAOUI, , Tome2, 2010. 20- Zahir MEKSEM, Tisekkiwin n yirisen, tagmert d teslet, 2010.
Codition ANEP 01- Iddir AMARA, Les inscriptions alphabtiques amazighes d'Algrie, 2006. 02- Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques graves et peintes de la grande Kabylie, 2006. 03- Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006. 04- O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecu n ugama, 2006.
ENAG 01- Mohand Akli HADDADOU, Glossaire des termes employs dans la toponymie algrienne, 2011. 02- Mohand Akli HADDADOU, Prcis de lexicologie amazighe, 2011. 03- Mohand Akli SALHI, Posie traditionnelle fminine de Kabylie, 2011. 04- Mohand Akli SALHI, Etudes de littrature Kabyle, 2011. 05- Habib-Allah MANSOURI, La Kabylie dans les crits franais du XIXe sicle, 2011. 06- Mohand MEHRAZI, Dictionnaire dlectrotechnique Franais-Tamazight, 2011. 07- A. NOUH-MEFNOUNE & B. ABDESSALAM, Dictionnaire Mozabite-Franais, 2011.
Conception et PAO Ramdane Abdenbi
Tous droits rservs
Widen yeban ad a-d-arun TAMAZIT TURA, Tasunt s Tmazit
adlisamazigh@yahoo.fr tamazight_tura@yahoo.fr
www.tamazight-tura.com www.hcamazighite.org
Achev d'imprimer sur les presses de Imprimerie Brise-marine Villa N18, Brise-marine, Bordj El-Bahri,Alger Tel : 0771-11-10-18 Fax : 021-86-50-05