You are on page 1of 112

Sur tmeskart-agi :

- Lemmer a d-yual zzman, tullist n Tirigin Numidya n Wehran.



Ayen ara d-yeffen ssya d afella :
- Imei n tsusmi, ammud isefra.
- I ke kan, tullisin.




























TANALIT










Akli n tayri

Tullist



















Asqamu Unnig n Timmuza
2009







































ASUNEC

* I yiman n wid iruen yakk d asfel n tlelli d lael.
* I yiman n idaddaten-nne :
i -d-yellin allen,
i -d-yemlan abrid er tafat,
i -d-ineren abrid er tira s tutlayt
tayemmat.
* I yemma i yi-yessuen tanalit.
* I ieggalen n Tiddukla Tadelsant Tanaddalt
Numidya n Wehran.
* I mass Benuf amal i d-yefkan afus akken
tullist-a ad twali tafat.
* I mass Sid at Memmer, Reman ebdenbi akk d
mass Yusef Merrai.
* I unaur Kamal Burab ilmend usune i iga i
tduli n wedlis-a.
* I kra n win d-yellan i lmendad ama yebed ne
yeqreb.
* I kra n win yessefrayen, d-yessekfalen ccbaa i
izeden iman.

Tanalit





























































Tanalit Akli n tayri
- 7 -
AGZUL N TULLIST : AKLI N TAYRI


Ixef (1): Ussan-nni

Dagi wwi-d ef sin lenaf n wussan-nni , enf
amenzu, ussan-nni imi i yella eyyeb (aad n tullist-agi)
iemmel taxibt-is Werda, imi i s-yefka akk ayen i tessaram
ama d lenana, tayri ne lxir; asmi yella akken yedderel ur
yettwali di tudert ala tinna akken i imelken ul-is, am wakken d
nettat i d tudert, ma yella texa-t ad yemmet !
enf wis-sin n wussan-nni ; d ussan-nni n waan d
wurfan, ussan-nni n mik d lezen. Imi d-yeli akken
eyyeb deg lehlak i t-yean yeef usu acal, yettna aan n
tfekka akk d waan n terwit imi taxibt-nni i ilaqen ad tzeg
er tama-s akken ad tessifses fell-as taekkemt n lehlak d
wurfan, tru ad tnadi lela-is anda-nnien, tea-t ad iqabel
yir tagnit wed-s ! lada imiren kan i d-llint wallen neyyeb
ef tereg n tidet



Ixef (2) : Timlilit n talwit

Dagi; ad nidir tagnit-nni i yellan d tazgart si ccwal d
waan er lehna d tujjya. Llant daen kra temliliyin n talwit
deg yixef-agi :
- Timlilit n talwit 1 : Imi yejji eyyeb seg waan-nni n tfekka,
yual er tudert-is n yal ass, yebra-yas wusu-nni n waan d
lweswas.Yual er uxeddim-is, ur yeqqim ara akken d
amelal ; acku yella yettulfu iman-is d taekkemt ayen ef
wid i s-d-yezzin ( Aulfu umuin-nni i yellan s tezmert-is, s
wedrim-is, am tzizwit, iemmel ad yelu, ad yazzel, ad
yettekki deg waddal ger wass d yi yufa-d iman-is yettwarez
ur yufi ara ula s wacu ara d-ya ula d agaru n ddexxan )
tual-it-id terwit imi yejji, yemlal talwit
- Timlilit n talwit 2 : Imi d-yemlal akken Werda, acal d
netta irewwel i waktayen-is , irewwel ula ef imukan anda ara
Tanalit Akli n tayri
- 8 -
tt-id-yemlil ; yugad ma yella iwala-tt a d-taki tayri-s deg wul-
is (imi ur eyyeb Werda tecba taseart, tessen i wawal,
ad te tilufa akken i s-yehwa, ad tekkat ad tettru, yernu ad ti
winna akken ideg tekkat ! ) Yugad ad teseddi fell-as tiila-nni
n zik, maca, imi tt-yemlal ass-nni, yenser-as i tugdi, yefra-tt d
wul-is akken dayen afrayen-nni n tayri i s-yettbuddu ddan d
temmalt-nni n imei d-ssurgent wallen-is imi t-tea akken
d amelal ur tecli deg-s! Dagi yufa talwit n yiman, imi i yejji
daen seg waan n terwit
- Timlilit n talwit 3 : D timlilit n tebit-nni n tegrest, mi rsent
wallen-is ef teqcict-nni tawlawalt i ileun i ugeffur. Tual-d
tudert er wul-is i iudd yemmut! Ihi tual-it-id talwit mi yufa
ul-is werad-it d aleqqaq, yettulfu. Yufa talwit imi d-yemlal
tayri i d-yessakin er daxel-is iulfan n lenana d laman...



Ixef (3): Akli n tayri

eyyeb i tejre tayri yakan, tea-yas-d ccama
yeqqazen deg wul-is; ur yennecham ara! Mi s-d-tessawel i
tikkelt-nnien ur yezmir ara a tt-yerr, ne a s-yini ala, as
ma yella imiren kan i d-yeffe si temda lqayen, as akken
leru-is werad nezzfen, maca ur yezmir ara ad yidir war
tayri. Ur yennecham ara ! Yeli i tikkelt-nnien ger ifassen n
tayri. Yedda-yas i wul-is deg lebi



Ixef (4) : Lemala

Tazwara n tayri, tettili daymen tecbe, telha, am
ujeig-nni i itellin cwi cwi akken ad yemmager tafat! Tudert
n yemrayen-nni i sin tenbeddal degmi ssnen lemala, yal wa
yettu ieblan i yesedda, yufa lenana d laman, yeffe-d seg
tegnit n lezen d wurfan ideg yella, yufa lbenna n tudert,
iulfa s wazal n yiman-is yennerna .
Tanalit Akli n tayri
- 9 -
Ad nwali amek yal yiwen deg-sen (eyyeb akk d
Tiziri) yettadar ef waye, yettunan fell-as, Amek i
memmalen as ma yella ran yella wugur i iferrqen gar-asen!
Lemala-nsen tedda ef sin ikayaden : Amezwaru deg-
sen d liba n Tiziri i sin wussan war isalan, war ma yella
yera eyyeb tamentilt n liba-yagi, ad nidir yid-s tiswiin-
nni uceen d lir , ad nwali amek i yetteyyer wemray ef win
i iemmel, amek i s-terru mi ara ibeed fell-as !
Dagi imrayen-nni i sin ad bdun ad ttulfun ugar s
wugur-nni i yellan gar-asen, ad ulfun ugar s lefraq i ten-
yettganin i lebda. Sin wussan n liba d lefraq a sen-fken daen
tamsirt akken yal wa deg-sen ur yezmir ad yidir mebla waye.
Tiziri ad tulfu s tuzzma n yiman, ad twali iman-is d ugur
di tudert n winna akken i temmel, as ma yella netta yeffer
fell-as letab-is, maca nettat tera d acu i yellan er daxel n
wul-is war ma yessawel-d , d ayen ara tt-icenen ugar, a tt-
idemmer akken ad tnadi tifrat i tyersi-nni, amek ara d yaf
talwit d lehna eyyeb as ma yella mgal n talwit-is d lehna-s
nettat.
Akayad wis-sin d Tismin , imi aas n yemrayen i
ferqent tismin, aas n wid iruen d asfel n wurfan d ccek. Ad
ner amek i tedda tegnit am ta ef yemrayen-agi, ad negzu
daen akken mai d tucca ma nusem ef win nemmel,
maca ilaq ad nissin amek ara nqabel urfan d ccek s tayri d
laman, imi tayri yefan tejhed ugar n tkerkas n tismin d
ieblan



Ixef (5) : Ger layas d usirem

Skud tettnerni tayri, simmal yettimur wassa-nni i ten-
yezdin, yettnerni daen umihi n wugur-nni i ten-iferqen.
Tiziri di tegnit n lezen d mik a tt-yeleb layas, ad tebu
ad teg tilas i wassa-nsen ad tefes ef wul-is d wul n winna
akken temmel ad tefren lefraq, maca a d-yekcem Meafa
(azamul n tdukli yefan) gar-asen a tt-id-yerr er leqel-is, a s-
ibeddel rray-is, a s-yefk ibzizen usirem i Tiziri ...
Tanalit Akli n tayri
- 10 -
Ixef (6) : Lefraq

Mai d lefraq-nni i fernen, maca d lefraq n tmara, n
war lebi, yewwe-d wayen akken iseg rewwlen, tikkelt-a d
akud i ten-iferqen, yewwe-d unebdu, Tiziri tru tea-t
wed-s ur s-tefki ara ttiad-nnien, ur rin ara ma yella ad
ualen ad mlilen kra n wass ne d tinna i d timlilit taneggarut!
Msefraqen d nutni werad-iten memmalen ugar n tazwara...



Ixef (7) : Tuzzmiwin

Imrayen i yemsefraqen i tegnit iulen, yiwen deg-sen ur
yeri amek i tera i waye, yal wa amek i yessezri ussan-nni n
lefraq, mkul yiwen acu n taktiwin i icewwlen alla-is, ...
Mlalen i tikkelt-nnien deg wadeg-nni anda mfaraqen yakan,
si tujjma d lfer n teswit-nni mi mwalan, ar tuzzma i d-yellan
gar-asen, (imi yal wa iudd waye yettu-t) alamma d tayri-nni
i ielben yakk uguren, tayri-nni ur nemmut, ur nttemmat, i
ten-yesduklen lwaid akken ad lun afus deg ufus deg webrid
n lefraq...!



Ixef (8): Awal n Tiziri i eyyeb

D akli n tayri, ne d agellid di tayri, eyyeb, mi yeef
tasga deg wul n Tiziri, yener-as abrid er umaal n tirga, as
ma yella teteb tikli-s deg webrid-a, as ma yella tru idim d
imei, maca, d imei iden, d letab bninen, imi letab n wul
yettual tikkwal d agerruj i yesnernayen azal n wemdan, Tiziri,
s letab n terwit-is, d imei n wallen-is, d nnhati n wul-is,
tessa i eyyeb taftilt akken a s-tettazen tafat s wacu ara ad
iwali, mi ara tibrik tegnawt-is.



Tanalit Akli n tayri
- 11 -
Tudert wa tefka-yas, wa terna-yas, yella waye tekkes-
as, yella yiwen wenzi i yeqqaren: Mi ara k-d-tefk ddunit, u
akken yella win i wumi tekkes ayen akken i d ak-d-tefka
Tudert yiwwas ma tesa, aas n wallen i tesruy tasa-s. Tayri,
mai d ussan-nni uberi d tili, mai d ccbaa-nni n yiij deg
igenni, mai d talaba-nni tamellalt i ttarran ef yiman-nsen
teslit d yesli Tayri, d nnhati, n tujjma d letab, d argagi n
terwit zdat n wab, d tiselbi, d awezi yifen ayen akken i
ssnen yemdanen
Tayri d iman n ddunit, yes-s kan i ceben wussan, d ccwal i
yifen talwit, d tereg i yifen qeran, war tayri, d ulac
wemdan





























































- (1)-
Ussan-nni


Ussan-nni ur a-yezdin, amzun am wakken ur llin;
nekk yid-k werad d-nlul, si lemer-nne i zrin, deg
usemmud-nne snernin, ma d lerra-nsen d wulac
teddukul











































Tanalit Akli n tayri
- 15 -





Asirem i d-ilulen, uqbel mi ara d yelmed tikli, yeeb-d
er ur-s lemeq, yemdel-as allen uqbel mi ara d iwali ibzizen
n tafat i d-igellun d wudem n tebit, yekref-as iarren,
yesburr-as abernus n nndama d layas.
Imi-nni i yetthein isem n talwit yeggugem tura, yereq-as
amek-it wawal deg-s tegra-d taect n lezen d wurfan. Allen-
nni i yennumen ccbaa, tesderel-itent tagut n lam, ula d ul-
nni i iemmlen tirga, yual yennedam, yezzer di nndama,
iunza i d yetran.
Yiwen ur yeri d acu i t-yettrajun, ne d acu i s-d-yettheggi
uzekka, d acu kan, iceffu ef wayen i yesedda. Yal wa d acu i
s-d-yea yielli, wa tasa d lehna, waye ccwal d imei, yella
win i yettnechamen i lebda, yella win i yettualen kan er zik-
nni !
Ur yeri ara wemdan ma d netta i iferrnen abrid ideg ileu,
ne ahat d tira-nni n twenza edd ur yezmir a tt-yemu
Ilemi-nni i wumi xerbent tirga, yufa-d iman-is ger iberdan,
yereq-as akk wayen i yeba, xelen fell-as iulfan, ger layas d
tua, tereg n nndama akk d usirem-nni n lehna i yettargu,
yeba-t ad yenne deg wul-is later n lhemm d ieblan.
Yebna acal d targit, yennu ussan d wuan, yuzzel ama di
lua ne deg usawen, yeba ad yeleq talwit uqbel mi ara tt-
melen ieblan dayen !
Aas i yenettab ; mai d yiwet i yesedda, yettwet war lesab,
yal tiyiti tea-d deg-s ccama.
Am yifer-nni i yettawi wau, am winna akken i ierqen deffir
wagu, yeba ad yetthedden, yettnadi amek ara yestefu,
yessaram ad iwali tafat, ad yelli ul-is i tudert, ad yissin d acu-tt
tumert.
ayet fell-as ttebga n ccfawat, yal ass ireqq am tcemmat, i
ixessin di lam. Seg tirga-nni i ierrez wul-is, tesduqqes-it-id
tilawt, ayen akk ier yettmuqul, tebrek n lezen tema-t!
Ussan-nni as qerriit
Tanalit Akli n tayri
- 16 -
as akken aas i ayit
Nekk udde d lehna!
Lezen deg wul mazal-it
Tru tesrafeg ula d talwit
Tegla yid-s s wayen neba
Ahat her-iw diri-t
Ayen akk ttmenni yugi-t
Deg wul-iw yeslu lemala

S waas n li d wurfan, i d-yettmektay eyyeb ussan-nni i t-
yean. Izri n wemdan anda ma yerra yeafar-it, ur yezmir
ara a s-yenser, imi ccfaya i lebda terrez-it skud yedder...
Ussan-nni! ur ri ma d lehna ne d ccwal, terwel seg yimi-w
tesa yual yerxes wawal, tudert azal ur s-d-yegri, imi ayen
akk i yi-d-tefka yual d ied i yezzuzur uberi di yal tama

Ussan-nni ur ri d acu
D lezen ne d zzhu
Fell-i yugi ad yali wass
Tezzi-yi-d ddewessu
Rue di tayugt uurru
Yennerna deg-i lweswas
Ulac ttejra ur ihuzz wau
Ttejra-w yekcem-itt rekku
Aar-is seg wakal yennewa.

Ur yezmir ara ad yettu, tuzzma n yiman tugi a s-tebru, lfer-
nni i yella yettidir yual-as d asmekti kan, yeqqim-as-d d ler
i yeqqazen deg-s yal ass. Sin wagguren degmi yu tiyita, aan
yugi a s-yebru, yal ass i yetteddayen irennu-yas anezgum, ger
ler n yiman akk d waan n tfekka, yettraju ma a t-id-yenced
ellu...

Ussan-nni, cbi akli
Lqedra ur tt-yesi
Akken a d-yini ala
Llah aleb d tayri
Fell-i s leqyud tezzi
Tanalit Akli n tayri
- 17 -
Tekkes-iyi lqedra
Bi ad tili yid-i
D nettat i d agellid fell-i
ile ddunit isem-is...Werda

Ussan-nni; ur nwi ad kfun akka! Teleb ul-iw nniya, nwi
ad nekfu tadyant-nne n lemala s jjwa n lelal akk d dderya.
Ussan-nni ddrele ur erre ara, ala nettat i yezgan ger
wallen-iw, ugi a d-aki si targit-iw, win ara yi-d-yinin: lli
allen-ik, tagi ur teli ara, tagi ur k-twulem ara,... ini rfu
fell-as ttuddu d tismin i usmen deg-i! Ula d yemma, mai d
tikkelt i yi-d-tenna: yiwwas ad tendemme di rray-ik, tagi
yiwwas a d-tezzi i yiri-k ugi ad sle akk i lehdur-nni, ugi
ad amne ayen i yi-d-qqaren! Ussan-nni ur-i tudert isem-is
Werda, igenni, lqaa, lehwa, kra i yi-d-yezzin semma-as...
Werda

Ussan-nni...
Teqqel tagut ef wallen
Ulac acu i yi-d-yettbanen
Ala udem n "Werda
Ttu akk merra medden
Ula d wid i yi-d-yurwen
Nwi...
ala nettat i iteddun f lqaa !
Ur ri d acu i yi-yuen
D lemala-s i yi-icudden
Ur ufi seg-s tarewla!

Sin wagguren i yezrin fell-as, eyyeb werad yeel deg wusu,
ur yezmir ara ad yekker ad yelu, tiyita tres-as deg uar-is, imi
yiwet tmeddit mi yella yerkeb lamuu umeddakel-is, ur yeri
amek?... Armi d-yufa iman-is di ssbiar ameqqran, zzin fell-as
waas imejjayen, ur yecfi amek i tera, kullec yusa-d s tawla,
mi d-yelli allen-is, yaf-d iman-is ger lmut d tudert, di ssbiar-
nni anda i txeddem texibt-is Werda...eyyeb; yettmektay-d,
yettarra nnhati...
Tanalit Akli n tayri
- 18 -
Ufi-d iman-iw ger tudert d lmut, ile d tinna i d taggara! Ur
ri ara ma yella a yi-d-taf tebit ne ala! Ur clie di kra di
ddqiqa-nni, bi kan ad wali Werda, neddhe ala s yisem-is,
ri a tt-wali kan i tikkelt taneggarut, sikin ma yella teba lmut
a yi-tawi, tawi-yi...
Ussan-nni, Rzan-d ur-i lebab merra, emmden-iyi-d sslama,
feren imi d-nesre seg irebbi n lmut, ttnadi gar-asen Werda
later-is ur yelli! Deg yimi-w rag lqut...

Asmi akken tazmert tella
Sserwa-as yal lella
Ulac ayen i tt-ixuen
Tufa akk ayen teba
Fell-as ur lay ara
Sserse-as kullec ger ifassen
Mi yi-tea tezmert tura
li am wezger di lqaa
Tbeddel udem-nnien!
Zi tecba er tata
Lela-is anda yella
Nnul-is ad yeqqel akken
Ur tesi udem iea
Deg-i mi tres tyita
Terwel tea-yi dayen!

Tceyye er ur-s yemma, tenna-yas: axib-im atan deg yir
lala, amek ur t-id-tneccde ara?
Werda, tenna-yas-d i umazan i s-tceyye yemma: Axib-iw ur
t-ttu ara, maca ur stufa tura, aql-i-n wele di lxedma

Ussan-nni, uqbel ass-a
Tesa akud testufa
Akken ad tewwes yid-i
Ad nezzi akk f tuna
Ad nerref mebla cea
Si lib-iw d asmiri
Mi qqle d amelal tura
Aar-iw ur yezmir ara
Tanalit Akli n tayri
- 19 -
Akken yid-s ad icali
Daen ula d lib-iw yexla
Qqime la adrim la ea
Tdewwer udem-is fell-i!

Ussan-nni, eddan fell-i amzun d lmut, aan deg-i
yettsummut, yerna-yi-d ula d anezgum. Ul-iw lir itezzu-t,
yezzer ger lehmum, ttraju, ahat tinna akken i xtare akken ad
tecrek yid-i tudert, a d-yunan wul-is fell-i a d-tejbu am yetri,
akken ad tekkes fell-i lam.
Mi eddan 20 wussan, lezen, tujjma d waan, tusa-d ur-i
Werda. Leru-iw imiren kan i nnernan, mi d-tusa am
usennan deg tasa-w i tenta; tenbeddal fell-i tban mai am
tazwara!
ulfa deg imeslayen-is terfa, ur ri d acu-tt ssebba! Tban
yennejla lxir seg wul-is, terwel seg-s ula d lenana, tinna
akken i itettlen iles-is! Tusa-d am tlafsa akken a yi-d-tessureg
ssem-is.
...steqsa-tt:
- Mel-iyi ttxilm a Werda, lemmer i mmute di tyiti-yagi, amek
ara m-teru?!
Tettmuqul-iyi-d kan seg iarren ar uqerru, ur yi-d-terri
lhedra, tban ur tecli ara, huba tasusmi-s!
...steqsa-tt i tikkelt-nnien :
- Lemmer a Werda, aar-iw ur iellu ara ... Lemmer a yi-t-
qeren
Qbel mi ara kfu ameslay, tekker akken ad tru, tewwe er
tewwurt n texxamt, tezzi-d ur-i tenna-yi:
- Nni-ak ay amexluq, nekk yid-k ur nettemsefham, axir yal
wa ad ya abrid i s-yehwan.

Kkre akken as ur zmire, bedde ef uar-iw as
ttwaqere, nni-as :
- Ual-d ad nemsefham, mel-iyi d acu i kem-yuman?!
Tual-d teqqim, tea-yi akken sukkule ur yi-d-teif ula d
afus! Tenna-yi:
Tanalit Akli n tayri
- 20 -
- Sel a mmi-s n medden; ke imal-ik yekfen ur iban wudem-
is, bru-yi ad ae win-nnien, d netta i yi-iemmlen, yal wa
iebber ef yiman-is.
Rri-as s lezen d nndama:
- Tufi a Werda azger-nnien, mai win i kem-iemmlen?
Tufi a Werda ...idrimen!

ussan-nni, mi lli d nniya
Ddrele ur erre ara
ile d nekk i temmle
Semma ddunit-iw Werda
ile am kemm ur ttafe ara
Zi yes-i tesserwate!
Am wezger i yelen di lqaa
Mi teli yes-i tura
Deg ujenwi tessemsade
Ru, budde-am lehna
Ru anef-iyi akka
urm a d-tule!

Mi tesla i imeslayen-agi, tecmume tenna-yi:
- Budde-ak ellu, ma yella tuwaje kra si ssbiar siwel-iyi-d,
ne ahat teri anda ara yi-d-tafe?

Rri-as:

Aan-iw ur iellu
Ddwa-s ur d-yettnulfu
Ur t-ttissinen imejjayen
Ler deg wul ad yefsu
Ad ijueg a d-yarew
Aas n leru-nnien

...Ussan-nni ragit fell-i am lmut, ayen akk i iceben di
tudert, ur-i yual amzun d asennan. Kerhe ad wali ayen i
yelhan, kullec yual yettban-iyi-d d aberkan!
Tanalit Akli n tayri
- 21 -
Akka i s-tera ussan-nni i eyyeb imi t-tesmundel tayri, ur
yeri d acu t-yettrajun er zdat. Aan n tfekka, cwi cwi yebda
iellu, ma yella d aan n terwit yal ass irennu.
Yugad ad yeqqim akken d amelal, aan, awaz d ccwal,
yettea deg iudan-is, yettnadi ad yegzu acuer i tbeddel
fell-as tinna akken i wumi yefka si temi-s 05 iseggasen!
Yenwa d nettat i d tafat ara t-id-yessufen si lam, d nettat i d
tafukt ara s-inewwren ussan, taggara tbeddel-it s waye imi t-
tera di lal-nni ideg yella...
Simmal tteddin wussan, tudert teddewwir, Werda tejwe, tu
amar yesan taferka, tudd s yedrimen ara ta lehna, maca
ffent-as tirga mxalfa; yereq-as wayen i teba, aulfu-nni n
lemala i tufa er eyyeb i tt-yerran d tagellidt, ass-a yual-as
d acennef, tual amzun d taawsa am nettat am tawsiwin-
nnien n wexxam, tulfa s wazal-is yual d ulac!
eyyeb; tazmert i t-yean tual-d er ur-s. Yual am zik,
tezri tegnit-nni n mik s ber akk d lenana n wid i t-
iemmlen, yemma-s, yessetma-s akk d imeddukal-is, wid-nni i
ibedden er tama-s, ur t-in ara ad yezzer di lezen.
Ameddakel-is Meafa i iemmel aas ur t-yei ula d ddqiqa,
yal ass irezzu fell-as, itekkes-as ef wul-is, yessenqas-as si
lezen d nndama, yessufu-it, yexdem akk is fell-as akken a t-
id-yerr er tudert, a s-yekkes tuzzma n yiman.
Mbed 08 wagguren; eyyeb yela, yual er uxeddim-is, er
tudert-is n yal ass, maca, mebla Werda, war iulfan-nni i
yennum ssifsusen fell-as tameddurt.
Ma d Werda; imiren kan i tfaq akken Ttif tayri ssaya!























































- (2)-
Timlilit n talwit


Yal wa ansi d-yekka, yal yiwen d acu i inuda, ulawen
msawalen. Nerra i teri n lemala, deg-ne mi d-
tennulfa, nger-as iallen. Nekk yid-k mi d-nemyufa,
nexsi wa deg wa, nual d yiwen










































Tanalit Akli n tayri
- 25 -





Nekk d tayri nemseba
Yal wa yextar abrid-is
ze-as deg wul aekka
S qeran li udem-is
Ma tezzi-d ur-i azekka
Ahat a yi-yereq lexyal-is
Ttu isem-nni n lemala
Yereq-iyi unamek-is
Ttafe-t kan di tirga
Di tilawt ur ssine amkan-is !

eyyeb; yettnadi ef lehna i rru-is, yeba ad yemlil talwit,
yennejla ef yeri-s usigna, iger-as irebbi i ddunit...

Uale er uxeddim
i awaz d ttexmim
unza ula d ul-iw
Nnue iulfan f lal-im
Ccama i yi-tweccme s ufus-im
Tezga dima ger wallen-iw

Ggulle ad att-ttu, ad fsi yal acuddu i yi-yezdin ur-s, isem
n tayri a t-mu, ahat a yi-d-yas yies! Ferre mi ara d-yali
wass, mi ara yi-d-zzin medden, imiren kan i yi-iberru layas,
iteffe seg wul-iw lezen, tettu akk aktayen, dehhu s lecal-
iw, ulac d acu i yi-iceben ala axeddim-iw.
Yal ass i yetteddin; igellu-d yid-s s talwit, as mazal-it wul-is
d amuin, yettna ccfawat, yeba ad yettu akk ayen i ieddan
akken ad iqabel ussan i d-iteddun. Ayen i yettagad d tameddit,
mi ara yeli yiij, mi ara yeef akken abrid n tualin er
wexxam wed-s edd ur yelli, ala netta d nnhati i yettarra
wul-is.
Tanalit Akli n tayri
- 26 -
Abrid-nni anda yal taqernit tesmektay-it-id yes-s, taect-is,
tasa-s, lehdur-is, tikli-s...yecfa-yasen webrid-agi mi ttdukulen
akken i sin, am yefrax-nni imecuen i yettecruruden, tasa-
nsen tearay akk iberdan, ttwalin-ten akken medden, qqaren-
as wigi i lebda zhan!
eyyeb; ileu iman-is edd ur yelli, ala aefuf-nni uberi i
d-yesrusun lwec, ileu, yettarra nnhati, yal mi ara d-
yemmekti wul-is, iarren-is eben tikli, yeba ad yerwel seg
waktayen-nni i yettwali.
Yeba ad yettu targit-nni takeddabt ideg iac 05 iseggasen!
as akken ayet fell-i tilawt, maca ttif akka wala akter, akken
qqaren wat zik: Tidet i iqerren wala lekdeb yessefraen; 05
iseggasen si temi-w ruen deg wulac! Iseggasen-agi zrin kan
akken di lekdeb, ruen d asfel akken
kan ad tessezri akud yes-i Werda! Temi-w, tazmert-iw, ula d
lib-iw ... ulac d acu i tezgel, nekk i wumi d-yekka wasif ddaw
iarren ur d-wwi lexbar!
Ass-a, dayen sefe i wul-iw imeawen, qqare-as: Kker ad
nebnu imal-nnien anda ur telli Werda, tullas ader a tent-
namen, fell-as ur mgerradent ara!

Nni-ak ay ul-iw amuin
Kker fell-ak yuli wass
Wali ccbaa i k-d-yezzin
Bru i lxuf d lweswas
Tinna akken i d ak-yugin
Ur tuklal ad tru fell-as
Asif n me i tt-yewwin
A d-yemel fell-as yiwwas
D nndama i tt-yettganin
A d-tegri ur layas!

Yal ass mi ara d-yemmekti, yeqqar i yiman-is imeslayen-agi,
yugad ma ulac a d-yilqiq wul-is, ad yual er yezri. Yeba ad
yettu akk ayen i t-yettcuddun er iulfan d lenana.


Tanalit Akli n tayri
- 27 -
Am tannumi; yiwet tmeddit yeffe-d seg uxeddim, ileu
wed-s yu lal d tagrest, asemmi yettsummu adif seg yiess,
azniq yexla, ala au i yetteffiren, da imi i tekkat lehwa,
eyyeb yeba ad ikemmel abrid f uar, imi netta iemmel
agama mi ara yili akken.
Ileu, timiqwa n lehwa ssirident udem-is akken i ssirident
daen leru n wul-is; mi yewwe erCave gay anda i yella
wexxam-nsen, iwala si mebid werda tteddu-d ar ur-s,
tban-as-d am tinna akken ur neri anda i tleu, ne am
wakken yereq-as webrid, as ma yella abrid-agi tefe-it
taqernit s tqernit!
Imi d-tewwe zdat-s, ihuba ad imuqel er wudem-is, iudd-itt
ad teddi d aeddi kan, maca tbedd-d zdat-s, tessawel-as-d s
yisem-is! Netta ikemmel tikli-s yugi ad as-yerr awal, yemdel
allen-is akken ur errent tinna akken i yerran iman-is d ssela
ur ikesseb ala win ara ixellen ugar! Werda teleq-it s tazzla,
tessawal-as:
eyyeb, eyyeb; di lenaya-k rju...
Yebes, iemmer deg wemkan-is am weru, yugad ma yella
iwala-tt zdat wallen-is kullec deg wul-is a d-yeyu, tayri-nni i
yessufe si tudert-is ur-s ad tual a d-terzu, yugad aan ad
as-yaker ellu...Tbedd-d qbal-is, yemdel allen-is akken ur tt-
ierr yenna-yas:

Tecfi mazal f yisem-iw?!
Nekk udde tettu
Asmi yefre lib-iw
Nni seg walla-im a t-temu!

Tegzem-as ameslay, tenna-yas s taect-nni i yettseiren:
Di lenaya-k ur yi-d-qqar akka ...
D acu i tebi a m-d-ini a Werda?

A m-d-ini:
Amek telli
Ma tetthenna, ma tezhi
Ma yella san-am-d wussan?!
Ne a m-d-ini:
Tanalit Akli n tayri
- 28 -
Ayer i yi-tei
D acu m-yexdem wul i teni
Tayri-nni i tebi d iceqfan?

Fren asteqsi i d am-yehwan, tiririt anef-as i kemm, imi nekk
tura dayen, ur clie ma zzant ne rant!
Imi i s-yenna akka, terfa, tessengi-yas-d imeawen-nni n zik,
wid-nni i s-yessendafen tasa, i s-yesderilen allen, tenna-yas:
Qesde-k-id ass-a, imi ri ur yi-tettarra ara, ri ul-ik nin
ur yettu ara lemle i yellan gar-ane...
Yeqe-as-d ameslay s wurfan; imi yekkuffet-d wul-is imi i
yesla i wawal-nni n lemle i ten-yezdin yesteqsay anwa deg-
sen i t-yerwin? Yenna-yas:

Ur tqudre lemle i tei
D arse i t-terri
Messus ur s-d-tegri lbenna
Ass-a mi kem-yena usemmi
Am wezrem i d-tezzi
Tbeddle dayen ura!
Yak ile trebe tufi
Textare abrid i tewwi
Ne tufi ur yessufu ara?!
Tuale-d er wayen tessegri
Am uzunbi a yi-tezwi
Akken ad am-teqqed tasa!

Tenna-yas s wesmisken:
- Rue s axxam-nwen, steqsa yemma-k fell-ak, tenna-yi ur
d-yettual tura! Yernu ef tewwurt kan, ur yi-d-teri ara ula
ad kecme s axxam, as ulamma tera lehwa tekkat fell-i!
Yemma-k a eyyeb seg zik ur yi-temmel ara.
eyyeb; yerra-yas-d s wurfan:
- Ur d-ttader ara yemma ef yiles-im, werad ur tettu tid-im?
Aha, d acu i tebi? Ma ulac anef-iyi ad rue tettwali amek i
bezge!
Tanalit Akli n tayri
- 29 -
- Ula d nekk daen bezge, acuer ur nettru ara s axxam-
nwen ad nemmeslay? Ur yecbi ara ma nbedd akka deg
wezniq!
eyyeb; yessaked-itt s zzaf d tuzzma, yezwar ileu, nettat
teafar-it, ul n webrid d netta itezzem deg yiman-is, yeqqar:
Yak d nekk i yeggullen ur erre udem-is , d nekk i yeggullen
ad xu i webrid-is, d acu tt-id-yerran ass-a ur-i?! Ugade
deg wul-iw a d-taki, ugade a yi-d-tesmekti s waktayen-nni
akk i yeqqden ul-iw, wid-nni i ssarde s imei ragen i yenan
akk ayen i yeddren deg-i. Ugade kullec a d-yeyu, a d-akin
leru-nni i yeqqazen deg-i, ul-nni i yekcem ellu ad yual
am zik d amuin...Tera ul-iw nin! Tessen amek i s-
tettebbir!
Wwen s axxam, kecmen di tsusmi , rran srid er texxamt n
inebgawen, ufan yemma-s n eyyeb akk d yessetma-s din,
walant kan Werda kkrent a d-ffent, eyyeb yeneq er
yemma-s yenna-yas:
Di lenaya-m a yemma, qqimemt yid-s d tinebgit i tella am
nettat am yal inebgi, yak nekkni seg wid-nni yettuzzun
inebgi!
D acu i tt-id-yerran? Tura i s-nni ad tebren ssya, ur d-tettual
s axxam-agi. Acuer i tettnadi fell-ak tura, ne tettu ayen
deg-k i tga? I s-tenna yemma-s s wurfan.
Gre-am-d ayen zizen fell-am a yemma, anef-as i tmeddit-a
ad tezri di talwit, ur ttagad ara fell-i, tura ssne akk tikerkas-is.
eyyeb; yezzi er Werda, yenna-yas:
Ad bedle lqecc-iw a d-uale, ur tteile ara.
Werda, teqqim nettat akk d Zina weltma-s n eyyeb, yemma-s
tru a d-tawi lqahwa, kecment-d daen Xdija d Samya
yessetma-s nnien, yiwet ur tt-tlua, xezzrent-tt kan s wallen,
zzment-tt s tmuli-nsent i yeuren d asteqsi akk d lir.
eyyeb yerra er texxamt-is, ibedd zdat lemri, yeskaway
aqerruy-is, yessikid udem-is amek i t-cerwen wussan.
Yettmuqul amek i tenbeddal ifa-s, Werda, ddexxan d waan
sselin tazmert-is, armi yual am lexyal! Yerra nnehta, yual
er yezri, yemmekta-d ass-nni amezwaru imi d-yewwi
Werda er wexxam-agi:
Tanalit Akli n tayri
- 30 -
Cfi amzun d ass-a, ef mi tt-id-wwi akken er da, tella
tkukra, tesseta Nni-as:
- Ur ttseti ara a Werda, axxam-agi seb-it d axxam-im, tagi
seg wass-a ad tual d tawacult-im, ader ad terre iman-im di
rrif
eyyeb akka mi d-yettmektay, ihuzz aqerruy-is yesa, yeqqar
deg yiman-is:
Werda, ass-nni tenna-yi-d:
- eyyeb, ur ttxemmim ara yakk, yemma-k a tt-emmle
amzun d yemma
Nekk nwi-tt a d-ternu d tajeigt di twacult-iw, akken ad
yekmel lfer-iw, nwi-tt d ajeig ara yesnernin di ccbea n
tudert-iw, zi nettat d asennan!
Warad i d-tgir iman-is gar-ane armi tebda tzerre lfetna-s
am settut! Teur-iyi alla-iw s ssem-is, tesderel-iyi allen-iw s
tila-s, ur tezgil ula d yiwen! Yemma, yessetma, da Zina imi
tt-tera txeddem, tewer, tettasem deg-s aas, ulac tagnit ideg
ara mlilent war ma yella texleq-d ssebba s wacu ara nnaent,
tezga i lebda tettaar-iyi aqerruy-iw fell-as, aas n yegna i yi-
d-texdem akk d
Zina, ula d jida tamuint ur tt-tezgil ara, acal d tikkelt i tt-
tennu!
Da agnu meqqren i yi-tga, asmi akken i tessexreb assa gar-i
d umeddakel-iw Meafa, imi yi-t-terra rag ur t-erre ara,
sburre-as ayen ur yexdim! Armi d ass-nni mi teli yes-i, imi t-
id-ufi er tama-w i gzi d acu i yi-texdem Werda. D awezi
ad as-same aya!
Yemmekta-d akk aya di teswit-nni imi d-tual Werda, ibeddel
iceien-is s tawla, iru-d er texxamt n inebgawen anda i t-
tettraju Werda.
Yeqqim-d qbal-is, tasusmi tettel-as iles, yettmuqul ur-s; deg
wallen-is yera tabrat n nndama; deg wudem-is tban ur
tetthenna ara , mai d udem-nni n zik i yerwan yal lxir!
Tban-as-d tezzer di lmena i wumi ur tezmir
Tilemit am nettat, tura kan i tessa taftilt n temi-s, tual
tettcabi tamart-nni i wumi cerwen wussan tazmert! Anda-tt
ccbaa-nni n zik, anda-tt tmuli-nni n lezz d lefcuc?!
Tanalit Akli n tayri
- 31 -
Tamuli-s ass-a, teur d layas, d nndama, d lezen.., aennen-
nni n zik yual-as d asrus uqerruy!
Aseggas kan i yezrin ef jjwa-is yera yid-s waya!? Ula d
lqecc i telsa, d wid-nni i s-ue nekk, amzun ur telli d tislit
tamaynut! Asmi akken i tella yid-i, ulac taawsa i teba ur s-tt-
srusu ara ger ifassen-is, as ma yella ur lli
ara d bab n ttrika, maca di lemer i ssali fell-as kra, nwi-tt
ad tili d lemar n wexxam-iw, bi ad att-rre d lalla-as n
lxalat Leqder i s-gi i Werda werin t-yessin edd-nnien,
medden merra gren tamawt i lxir ideg tella, tullas akk usment
deg-s Semma-as Tagellidt, nettat kan ad twehhi s uad-is
nekk ad as-knu, mai d kennu n ddel maca d kennu n
wergaz i yeuren d tayri akk d lenana i tmeut-nni i
iemmel. Ri a sen-fke i wiya tamsirt n tayri, maca Werda
ur tefki azal i wayen i yellan ger ifassen-is, lemala-w teseb-
itt d tugdi, nniya-w yefan ar ur-s nettat tettban-as-d d ddel!
Ass-a ia-iyi lal mi ttwali di tgellidt-nni tual tettcabi
ulac!!
Akka i yemxemmam eyyeb d yiman-is, yettarra nnhati
ragen; icerreg tasusmi-nni ideg llan s westeqsi-agi:
D acu i kem-id-yesmektin yes-i ass-a?
D awal-agi kan i s-d-inesren seg yimi, Werda emlent-d
wallen-is s imei. eyyeb i yellan zik ur yezmir ara ad iwali
imei-yagi, ass-a ifaq akken tessexdam-it kan i wakken ad
tennal lebi-s, yeneq ur-s s wurfan yenna-yas:
Ma yella tusi-d akken ad tru, ur stufa ara i waya, aas n
lacal i yi-yettrajun.
Terna teneq-d ar ur-s yemma-s tenna:
Yiwen ur d am-d-yestaf, aha ma yella kra texse a d-tini, ma
ulac anef-as i weqcic ad yekker er lecal-is.
Teneq-d Werda s waas n li d layas:
Usi-d ass-a a eyyeb akken a yi-tsame ayen i ieddan, ri
ad sle i ssma seg yimi-k akken ad yetthedden lxaer-iw
Ssma! D acu ara yi-d-yexdem ssma!? Ur yeslusu, ur
yetterri yak akka i teqqare kemm zik-nni?
Yessusem cwi, yerna deg wawal-is:
Aha, mel-iyi-d kan tidet, d acu n tmentilt i kem-id-yecqan
akka? Tuwaje kra! Iban deg wallen-im, ass-a uale zemre
Tanalit Akli n tayri
- 32 -
a d-sskefle akk ayen i yeffren deffir n wesmuben-im akk d
imei-m, tidderelt-nni n zik, li seg-s a tamejjayt!
Werda, tessers aqerruy-is, tenna s leya d ttnefcic:
-Argaz-nni ue; yettcabi wazen yeqe deg-i cchada,
iurr-iyi, ur t-nwi ara akka!
Yeqe-as-d eyyeb awal s wewham d wesissef:
-Tenwi-t d lia am nekk! Tenwi-t d azger am nekk! Ffent-
am tirga mxalfa?
Werda; tkemmel ameslay-is s wesmisken:
Yesseme-iyi s wecrureq n wure akk d Ka-Ka-ines,
yesseme-iyi s wexxam-nni i yettcabin er Ciraun
Tessusem cwi, tual tkemmel:
Kullec yura-t i tmeut-is tamezwarut, nekk ufi-d axxam andi
ara sdari aqerruy-iw ulac! Yesserwa-yi ddel, ula d ajurni-
inu i d-ttawi s lqella d lella, itekkes-iyi-t, ur yi-d-yettaa
ara deg-s ula duru! Irennu-yi tirit d ucennef n wussan. Ur
ufi amek ara xedme; yemma tenna-yi-d urm a d-
tennebru, imi ala er ur-i ur d-ttual ara!
Teneq ur-s yemma-s n eyyeb s tuzzma:
I mmi; d acu i tebi a m-yexdem?! D kemm i yeban akka,
qqaren: Win i d-iheggan talbixt, yelu-tt i uqerruy-is.
Werda, tessusem, ur tt-id-yuli wawal, ur tufi d acu ara d-tini,
ma d eyyeb yesteqsa-tt s lezen:
D acu i tebi ar ur-i? D acu i tettraju a m-d-ini? Yak d
kemm i ifernen aya, d kemm i yeban ad tili akka!
Zina, i yessusmen di tazwara, teneq-d s taect i yeuren d
tuzzma, tenna-yas i Werda:
Tecfi a Werda? Asmi akken i kem-ttellile akken a d-tuale
er eyyeb, imi t-tei akken d amelal, ur teclie ma yella
ad yelu ne ala! Kemm imiren a Werda tnuda lela-im, war
ma txemmme ef winna akken i wumi teni asirem
aneggaru i s-d-yegran Mel-iyi-d d acu i d am-yexdem armi
t-tquble s lexde? eyyeb i yennuen akk medden akken kan
ad yili yid-m; mel-iyi-d ma yella ieel fell-am kra n wass,
mel-iyi-d d acu n tawsa i tebi ur d am-tt-id-yewwi ara s
llehfa d lfer? Taggara, tei-t, tettuddu-as d azger amuin
ur s-d-tegra ala tmezliwt. Werda, fiel ad tru tura, imi imei
ur yettbeddil ara ayen i yezrin, afexxar ma yella yerre dayen!
Tanalit Akli n tayri
- 33 -
D kemm ur nezzeb ara, wali amek i terri argaz-nni i kem-
iemmlen, kullec deg-s yera s tmess n nndama d
wurfan.Tenwi a Werda d idrimen i d lehna, me yesderel-
am ul d wallen, yerra-kem d ajenwi i imesden akken ad yezlu
aeddad-is.
Zina, am wakken tekcem er wul n eyyeb, tesseneq-d akk
iulfan-nni i yeffren deg-s, ayen akk i yeba a d-yini, tessekfel-
it-id.
Ma d netta, yergel yiles deffir n tumas, yual-as wawal d
amessas, yezzer di tsusmi lqayen; armi t-id-tesduqes werda s
westeqsi-yagi:
- I ke a eyyeb, d acu n tuzzma i tesi?
Yerfed-d allen-is ur-s s lezen, yenna:
- Ur telli gar-ane tuzzma, yal wa ad yezzem iman-is; fiel a
d-neyu leru yelan. Teri d acu ara m-d-ini? Kker ad
tesqirre s axxam-im, igna-yagi fru-ten d wergaz-im, ur tettu
ara akken ef ddemma-s i telli; ur ilaq ara ad teqqime ar
lweqt-a berra n wexxam-im war ma yera! Ilaq a s-tge leqder
i wakken a m-yerr azal.
Ur s-yejib ara wayen i s-d-yenna, tekker akken ad tru,
tessegra-yas-d awal-agi:
- Ur nwi ara ad yeqqar wul-ik er tama-w akka!
Yeqe-as-d ameslay s wesissef d wurfan:
- D kemm i yeddmen ul, tesserse deg wemkan-is aru
semmen

Ma yemmut wul-iw
u d kemm i t-yenan
Ma yella rag wawal-iw
D kemm i s-yessumsen qeran
Ma ur kem-yejib wudem-iw
Ccama d kemm i s-tt-igan!

Werda, tezzetwi, tezwar er tewwurt. Yefer-itt, mi tedda ad
teffe, yessawel-as-d, mi d-tezzi ar ur-s, iger afus-is er lib,
yeddem-d 5000 idinaren yefka-yas-ten, yenna-yas:
Tanalit Akli n tayri
- 34 -
- Ax-iten, ebber yes-sen tilufa-m si leil, maca er amek ara
tefru igna-m d wergaz-im, ahat ad ibeddel er liha-m, a d-
yunan wul-is fell-am Ssarame ad tafe yid-s lehna.
Werda; teef idrimen-nni, tezmummeg, ur s-tenni ara ula
tanemmirt! Nettat tru, netta tea-yas-d lir akk d li; ur
yumin ara akken ad tezzi fell-as tudert akka! as ma yella
telem-it maca werin i s-ibudd lmena am tagi, as ur yettu
ara tiyita n leder i t-tewwet, maca yessaram-as s wul yefan
akken ad taf talwit!

Tuer tyita n tayri
Ddwa ur tt-tesi
Alil win tt-yuen di laman
Yea deg wul ilili
Ulac tereg ur yeswi
Temsawa ur-s tamment d qeran

Tisin-agi n Werda, annect i s-d-tegla s lir d wurfan, tegla-
yas-d daen s lehna; imi yefra-tt d wul-is i lebda, akken tayri-
nni i t-yeuren er wasif dayen temmut !
Acal d netta irewwel ef wayen i t-id-yesmektayen yes-s,
yugad a tt-iwali ne ad isel i taect-is, yugad ad iulfu mazal
tedder deg wul-is, timlilit-agi n wass-a tella-yas d anza akken
Werda teffe si tudert-is i lebda .
eyyeb; iulfa s lfer d laman, yettmeslay i yiman-is di teswit-
agi yeqqar:

Nekk ile mi ara kem-wali
Ul-iw ad yendeh s yisem-im
Nekk udde as ma yella li
Deg-i werad tedder tayri-m
Zi tura dayen ri
Deg wul-iw yeqqur ujeig-im!

eyyeb; deg wass-nni i yufa talwit, yegzem akk lexyu i t-
yettcuddun er yezri, iger asurif amenzu deg webrid n tafat,
yekkes fell-as agu-nni n lam i s-d-yezzin, iger afus-is i
usirem i d-ibedden ef tewwurt n tudert-is. Yelli ul-is i tudert,
Tanalit Akli n tayri
- 35 -
axeddim-is yeef akk akud-ines, ahil n wass-a d win n yielli
akk d uzekka yettemcabi, ulac deg-s amaynut, akken kan i
tteddin wussan
Am tannumi; yiwet tebit, yerza zik er uxeddim-is i yellan di
tesdawit, agama ass-nni yerfa mai d kra, au,
ageffur akk d rrud-nni i irennun deg wulawen rrehba. Mi
yewwe er din , yu lal yeuex d ayen kan si lehwa
yeqwan i d-yessurug igenni, inalmaden akken daen, yal wa
anta tama ier yettazzal, d tarewla i rewwlen seg tmiqwa-nni n
lehwa i ten-yessbezgen! eyyeb mi yewwe er wadeg-ines
uxeddim, ielleq akebbu-is i yettiqqin, imi yettheggi iman-is
akken ad yebdu axeddim, iegger tamuli-s er berra akken ad
year allen-is s ccbaa ugama i yettrun taebit-a, werad-it
akken yezzer di ccbaa-nni n war tilas ugeffur d tagut i
yesburr ugama armi d-yuki am winna akken i d-yedduqsen si
targit, yessikid, yettalas tamuli. Yettwali yiwet teqcict am tin
akken i d-yekkan seg umaal-nnien! Tleu, i ugeffur s
isurifen ayen, deg wallen-is yettban lezen, am wakken
tereq-as tnila! Tleu tettmuqul er igenni, lehwa fell-as
tneggi, ur tecli ara ma tebzeg, am wakken d tarda i tessirid
iman-is!
eyyeb; yecmume yenna deg yiman-is: Taqcict-agi am nekk
temmel ageffur! Imiren Kan bdan keccmen-d yemsaen, da
yebda uxeddim, abas ulac!
Yezri wakud s tawla, mi yufa imi i neqsen laci, eyyeb; ifure
tagnit akken ad yestefu, yeffe-d er berra, isenned er li,
yessa agaru n ddexxan, yettmuqul er wefrag asdawan; i
tikkelt-nnien, rsent wallen-is ef teqcict-nni i iwala akken
sgellin, teqqim iman-is deg yiwet tqernit , tban am wakken
tunag er umaal-nnien! Ulac d acu i d-ijebbden lwelha-s,
tamuli-s teur d lbanat! as ma tezzer di tsusmi maca deg
wallen-is aas n imeslayen. eyyeb, yesteqsay iman-is:
D acu i yeffren akka deffir n tmuli-agi n lezen? Tban
tenettab aas, ad tili ahat ula d nettat d asfel-nnien seg iseflan
n tudert-agi ur nesi tamella!
Yessexsi cwi-nni ugaru i d-yeqqimen, yual er uxeddim-is,
maca ur yeri d acu i t-icudden er berra! Si tegnit er taye,
Tanalit Akli n tayri
- 36 -
yetteggir tamuli-s er wefrag asdawan, amzun yettnadi ef
kra!
Ass-nni, ur ifaq amek i yezri, armi d-yufa lawan n rrwa
yewwe-d war ma iulfa s wakud amek i yerwel! Imuqel er
temrilt yufa-tt tewwe d 18:30. Ur yumin ara!
Yeffe-d s tawla, yufa-d ageffur yebes, lam yebda ielleq-d
ijufar-is, yenna s wewham: Iru lal!
Ileu deg wefrag asdawan, mi yewwe er wadeg-nni anda i
tella teqqim teqcict-nni, ur yeri ara acuer i yebes dinna!
Yeksa di ttexmim:
D acu i d tamentilt n lezen-nni i ri deg wallen-im? D acu i
kem-ikerfen, acuer i yeteb yiman-im?
Yerra nnehta, yessaked deg wemkan-nni, iwala-tt amzun
werad-itt teqqim din! Tual-d ger wallen-is ura n tmuli-
nni i ieznen, yewwi-t walla-is er tizi n ccwal, am ddkir-nni
i ijebbden uzzal, asteqsi deffir waye, yaf-d lam yezzi-yas-d si
yal tama! Yedduqes, iru s tazzla yeqqar: Awi-d kan ad afe
rrekba
I-nni; yemgerrad ef wuan i ieddan, eyyeb; yedduqes-d si
targit, yeba a tt-id-yaf d tilawt! Yekker itezzi di terert, am
wakken yettnadi ef kra ur yeri d acu-t! Ur yegzi ara aulfu-
nni i yeskikkien ul-is

Wala-kem amzun di targit
Teddme ieblan ayit
Tleu deg webrid-iw
Ageffur tiqqit, tiqqit
Iman-im yessirid-it
Ssufe-d ula d nekk rru-iw
Nni-am yid-m awi-t
Anef-as ad yebzeg akkit
Ad yirid ula d nekk waan-iw!














-(3)-
Akli n tayri.


Tsemma iman-ik Akli, tekni zdat tayri, deg wul-
iw teqqle d agellid. Di tegnawt-iw ri-k d itri, d
aggur i tcebbe tziri, tekkse tallest ef
yiman-iw awid











































Tanalit Akli n tayri
- 39 -





as ur kem-ssine
as ur zmire a m-hedre
Ttulfu zdi yid-m
Yal taebit a kem-erre
Ala fell-am i ttmeslaye
Ur ri d acu yi-icudden ur-m!

Tudert, teur d lbanat, yal amdan d tedyant-is, yal yiwen
amek i s-tga ddunit, wa tesserwa-yas lehna, ma d waye
yectaq udem-is!
eyyeb, yal ass yettnerni deg walla-is uxemmem ef teqcict-
nni, yettulfu yella kra simmal yettcuddu-t ar ur-s! Yual ur
yezmir ara ad yebdu ass-is war ma yella iwala-tt, as ulamma
si mebid; yettnadi isalan-is, yeba ad yekkes agu-nni n lir i
yezzin fell-as. Ur yegzi ara d acu-t uulfu-nni i yettnernin er
daxel-is yal mi ara tt-iwali! Yesteqsay iman-is s lir: Ayen i
tebi ad tegzu lbana n teqcict-agi? D acu akka i k-
yettcuddun ar ur-s yal ass ugar!
Tual-as d tannumi, yefe akk lewqat ideg d-tettas, d lawan
ideg tettruu, ula d imukan anda i tettima d tala is tleu,
tera-yas am umeslub, tikkwal yettaa axeddim-is iteffe-d
akken ad as-yessetbe tamuli as ulamma si mebid.
Uale ttwali-tt ula di tirga-w! Deg yi yettas-d ger wallen-
iw lexyal-is, amek i tleu akken s isurifen ayen!
Iedda waggur d netta akken, yal ass yettnerni uulfu-nni
amaynut er daxel-is, yettulfu yella kra i yenbeddalen di
tudert-is, yefka lbenna i wussan-is d wuan-is daen!
Mi yemlal ameddakel-is Meafa, yemla-yas d acu i ierrun
yid-s, yenna:
- Ala nettat i izeden di tikta-w, ur izerri ara wass war ma
wala-tt, ur zmire ara a tt-ssufe si ttexmam-iw! Ur ri ara
d acu i yi-yuen akka!
Meafa, yecmume yenna-yas:
Tanalit Akli n tayri
- 40 -
- Nni-ak a eyyeb, ttwali tezzre di temda-nni n zik iseg i
d-teffe yakan.
- D acu i tebi a d-tini s waya? Yesteqsa-t eyyeb s lir.
- Ri a d-ini, tuale d amray-nni aderal. I s-d-yerra.
eyyeb, yenna-yas s wurfan:
- Awwah a Meafa, anwa i k-d-yennan emmle? Nekk
ggulle ur yeqqil wul-iw er tidak n zik-nni, yak tteddayent
ef wuccen tikkelt kan?
Meafa, yettezmumug, am wakken ur t-yumin ara, imiren kan
eyyeb iwala-tt imi d-tedda, iwehha-yas i Meafa, yenna-yas
s leya: D tagi, d tagi i d nettat D awal-agi kan, yea
ameddakel-is, yeffe akken a s-yessefer tamuli.
Ul-is er daxel yeeb tikli akken ad att-yefer, yeba ad yeddu
di later-is. Yeqqim akken tagnit, yual-d, yufa-d ameddakel-is
Meafa yeef adeg-is deg uxeddim, iwala-t kan mi d-yual,
yesa yenna-yas-d:
-Akken i true i d-tuale! Teqqare ggulle?
eyyeb, yessa agaru, ihuzz aqerruy-is yenna:
- Ur ri ara, nni-ak tagi mai am tiya, temgerrad akk ef
tullas i ttwali.
Masafa, ibedd zdat-s yenna-yas:
- D tidet, ur tecbi ara er tiya! Tban teren, ur uqtent ara tid
yellan am nettat, yernu ur teccie ara, ula d nekk wala deg
wudem-is lezen!
eyyeb, yerra nnehta s wesissef yenna:
- Wissen d acu i d ssebba n lezen-agi d tewlawalt ideg tella!
Ahat nezmer a s-nefk afus n tullin akken a d-teffe seg wanu-
nni ideg tezzer?
Meafa, yessers afus-is ef tayet-is, yenna-yas:
- Tzemre, tzemre a eyyeb.
- D acu i zemre?
- Tzemre ad tafe tayri i tikkelt-nnien. Ul-ik yekseb agerruj
n iulfan, lenana deg-s mazal tedder, ur temmut ara, tzemre
a s-tefke tagnit-nnien i wul-ik akken ad iemmel.
- Ugade a Meafa
- Ur ttagad, tagi mai d Werda.
Tteddayen wussan, timsereqt-agi ur nesi tifrat teef tasga di
tudert n eyyeb.Yiwet tebit, yettraju s lir er tewwurt n
Tanalit Akli n tayri
- 41 -
tesdawit, yeba a tt-iwali zdat-s mi ara d-tas. Aas i iruja, ur
d-tban ara! Ur d-tusi ara di lawan-is, mi qrib ad yeqe layas
si tisin-is, iwala-tt si mebid, iemmer deg wemkan-is, ur
yerfid ara iri-s fell-as, mi d-tewwe zdat-s, terra nnehta
ragen, tedda, war ma tulfa yes-s. Tela iman-is, er wanda
ur llin medden, teef taqernit anda i teqqim wed-s, iri-s
ineggi
eyyeb, yessikid-itt si mebid, ul-is iteem-it lezen, yeba ad
yerzu ar ur-s, ad iwali d acu i tt-yuen, maca, ur yufi ara
tabest, akukru d leya emmren-t deg wemkan-is.

Wala imei deg wallen-im
Ass-nni terwi tegnawt-im
Ur ri d acu i kem-yeran
Steqsa si mebid ul-im
ef ssebba n imei-m
D acu i kem-yesnunan?
Uzne-d iman-iw i rru-im
Yeqqim-d er yidis-im
Akken a m-yesfe ieblan

Ri ad snejli agu i m-d-yezzin, a m-d-azne asesu i yimi-m,
a kem-adre si kra yellan.
Ri a d-qqime zdat-m, fell-am ad sefe lhemm, a m-d-awi
asirem d ameqqran i yenna eyyeb deg yiman-is.
Tirwiin, yettenettaben di tallest edd ur isell i unaze-nsent,
ttenettabent di tuffra, ttsuunt di tsusmi as ma yella isuan-
nsent ttcerrigen igenwan. D tirwiin yettexbibien deg
ieblan, yettcabin er teftilt-nni i ixessin di tallest!
Taqcict-nni, teqqim akken tagnit, tual tekker, tezdi lqedd-is,
tesfe imei-s, am wakken tual-d er tilawt, tger kra isurifen
ayen tual teeb tikli-s amzun trewwel si ccwal i tt-
yeafaren!
Terra er tzeqqa anda ara teer tamsirt n 11:00, nettat
tekcem ad ter ma d eyyeb, yezzer di lir d lezen, yeqqar i
yiman-is:
as ma yella ur yi-tessin ara, nekk ssne-tt tura dayen ! as
ma yella ur yi-teri ara, ma d nekk lexyal-is yezga-iyi-d lebda
Tanalit Akli n tayri
- 42 -
ger wallen Yual yettmeslay i wul-is : Tura i gzi d acu i k-
yuman ! Zi ke tezzre am weslem ddaw waman, nekk nwi
a k-id-ssufe ssyenna, ttu akken aslem ma yella yeffe-d seg
waman ad yemmet. Anwa i izemren ad yejeb tafukt ? Anwa i
izemren ad yelqe seg igenni itran? Anwa akka i izemren ad
yeg tilas i wul-is? Zi ke mazal teddre, nekk i yennan
temmute! Awwah ay ul-iw; fell-ak lqedra ur tt-si, d ke i d
agellid n yiman-iw, akken kan i k-yehwa ara ili.
emmle-tt? D tidet iseg rewwle aas, tual-d tayri akken a
yi-teuer er wanda i s-yehwa, nekk ad afare kan lerrat-
is, deg yi ne deg wass, d anebdu ne d tagrest, d talwit ne d
ccwal n war taggara, leu kan yid-s am uderal ur nessin
tanila. D akli ddaw uar n tayri, ur zmire ara a s-ini ala,
mi ara yi-d-tessiwel. Tufa-d terwit-iw ayen ief tettnadi,
tbedd-d lemala ef tewwurt-iw ur zmire ara a tt-rre.
eyyeb, imi i yegza d acu i ierrun yid-s, yefka lahed i wul-is
akken ma yella tudert-is ger ifassen n tayri, ur yezmir ara a s-
tt-yekkes.

Tuklale zdat-m ad knu
Ad ili ddaw uar-im
A kem-emmle ad rennu
Ur tesi tilas tayri-m
Tuklale a kem-u
Deg wul-iw ad ya uar-im
Tuklale fell-am ma ttru
S imei-w ad ssirde ul-im

Fki lahud i yiman-iw, akken ur tthennaye alamma wala
acmume ef yimi-s, alamma sefe lezen-nni deg wallen-is,
ggulle ar a s-d-rre asirem, fell-as ad yekfu lhemm skud er
yidis-is i lli.
Akken yebu yili waan-is, as ayet tekkemt-is, nekk ad
refde kra i ayen ef tuyat-is.

S kra i yellan d azedgan
S yisem n bab igenwan
S kra i zizen di ddunit
Tanalit Akli n tayri
- 43 -
Ggulle a m-d-awi laman
A m-d-awe tafat n yetran
Akken kan ad tafe talwit
A m-kkse akk ieblan
A m-d-rre asirem i kem-yean
Yes-s ad temmagre taebit

Akka i yelli eyyeb ul-is i tayri i d-yualen er tudert-is. Iruja-
tt armi d-teffe si temsirt, tezga teef taqernit am tannumi,
teqqim wed-s. Yela ar ur-s s ukukru d ameqqran, yeqqim
er yidis-is, ur tt-id-yuli wawal, am wakken ur tulfa ara yes-
s! Yenna-yas s lenana:
Tezzi fell-am tagut n lezen d wurfan, lli ul-im i tefsut ad am-
d-sen wussan.
Teneq ur-s s wesissef:
Win i yuen tannumi di tallest a s-yereq wudem n tafat. Win i
irebban tasa ef ieblan, a s-yereq wudem n talwit.
eyyeb, yerra nnehta, yenna:
- Ayen akka i tezzre deg wanu n lam? Wali, amek i tecbe
tudert, anef-as i tafat ad tear allen-im, anef-as i tudert ad
tefsu deg wul-im.
Yessusem cwi, yual ikemmel deg wawal-is:
Akken bun ilin yegna, akken yebu yili uilif, ddwa i terwit
d lehna, seg wul-im ssufe lif.
Taqcict-nni, tmuqel-it er wallen-is tiwrain am tafukt n
tmeddit, tulfa s lenana d laman, ma d eyyeb yettkemmil
ameslay s taect yeuren d tayri, yeqqar-as:
- Mi ara tezne, nadi tasa, imei err-it di rrif, ma tennuna
ur ceffu ara, ttu imiren kan urrif, ader ad tee deg wul-im
amkan i li d lezen, e win i kem-yean, nadi win i t-
yifen, ma ayit fell-am wussan, deg irebbi n yi mel-iten.
S taect i yexneq layas, tenna-yas-d:
- Win i yettewten di laman, win i yelin ger ifassen n ieblan,
win i yettun d acu-t usesu, alil, alil a gma ma yettru. Win i
igezmen amrar gar-as d usirem, deg wacu ara yeef?
- Ala; ur d-qqar ara akka! i ul-im d ameqqran, as ma zgan
deg-s wurfan, yella wadeg anda ara teddari tafat, yella deg-s
wadeg i usirem. Nekk i yenwan terwel fell-i lehna, imi i kem-
Tanalit Akli n tayri
- 44 -
ri fe deg ijifer usirem, nesre-d ger tumas n lhemm,
wala ccbaa n tudert yes-m
- Twala tudert deg lexyal n lmut?!
- Wala tafat, tezga f lam tettummu-t, wala asirem yenser-
d si tagut, asirem-nni i d-yelen afus-is ar ur-i, mi t-fe
ddi di later-is, yuzen-iyi-d akken ad glu yes-m.
Nettat, i isellen i imeslayen-agi, tulfa s laman d talwit, mi
tettmuqul deg wallen n eyyeb, tera tabrat usirem d lehna.
Tanna-yas:
- D amdan i telli ne d aneglus?! ur-i ass-a mi d-terzi
ulfa s tekkemt tettifsus!
eyyeb, yecmume, yerra-yas-d:
- D amdan i yerwan letab armi i yunag seg umaal n
yemdanen er wanda ur yelli lesab, anda ur sin azal
yedrimen, din anda ur telli tnekkayt ur yelli me, ur telli
tagut.
Tegzem-as-d ameslay:
- D amaal n terwiin!
eyyeb, yerra-yas-d:
- D amaal n kra n win i yerwan letab, d amaal n kra n win
i -yettcabin, d amal-iw, d amaal-im, d amaal n yakk wid i
teem tudert-agi ur nesi tamella.
Tekker akken ad tru, tenna-yas s lenana:
- Tanemmirt a
- eyyeb, ism-iw!
- Tanemmirt a eyyeb ef imeslayen-ik i d-yettarran tarwit
er tudert.
-Tanemmirt d kemm i tt-yuklalen, imi ufi yes-m talwit i yi-
ierqen aas aya.
Tger asurif akken ad tru, yessawel-as-d:
- Di lenaya-m a tamsiwt
Tezzi-d ar ur-s tenna-yas:
- Ah! Ttu ur k-d-nni ara ef yisem-iw, Tiziri!
- Ri a Tiziri ad nemmeslay ugar, acku aas n wayen i bi a
m-d-ini ma yella ulac ailif?
- Ssuref-iyi acku si tamsirt tura, ur zmire ara ad ele.
eyyeb, yenna-yas:
- A tt-ne deffir n temsirt?
Tanalit Akli n tayri
- 45 -
- Deffir n temsirt, ad rzu srid s axxam, ma yella ur teibe
ara a s-nanef ar azekka.
S wesissef yenna-yas:
- Ihi, ar azekka, ulac ailif.
Tiziri, tru, ma d eyyeb, iulfa am wakken tegza d acu i
yeba a s-yini, maca trewwel deg-s! Tru, tektal abrid-is mai
s isurifen ayen am zik, tleu s ttnefxa, am wakken teba ad
tger irebbi i igenni!
eyyeb, yessetbe-as tamuli armi i tedreg am yetri deffir
wagu.
Tiziri, i yellan tettnadi amdan ara irefden fell-as taekkemt n
tudert, win ara tt-id-yessufen si tugdi-nni i tt-yurzen, a s-d-
yerr aulfu-nni n laman i tt-yean, a s-yesfe tira-nni n yezri
i d-yean deg-s ccwami, tulfa s laman meqqren mi tres
tmuli-s er daxel n wallen-nni tiwrain am tafukt n tmeddit.
eyyeb, lemmer yufi, ad yual d lexyal-is ara tt-yeafaren
anda ma terra! Yettraju azekka-nni s waas n lir, iulfa s wul-
is er daxel min-as-d wafriwen, yefferfer am yetbir ilelli i
igren irebbi i igenni.
Tiziri; i-nni yugi a s-d-ires yies, temmekta-d akk ayen i
yezrin fell-as deg wass-nni.
Temmekta-d amek i s-tual akken tudert berriket, di tebit-
nni, mi d-teffe seg wexxam, imi i s-d-yewwe yir isali, ef
uneglus n tdukli, i yellan ibeu yid-s taekkemt n wurfan,
yettak-as-d amedya di ber akk d usirem, imi aneggaru-yagi,
as akken yera drus n wussan i d as-d-yegran di tudert, imi
tea-t tezmert di tebit n wussan-is, tekkes-as akk ayen i
yettargu, maca, li, yezga i lebda wecmume ef wudem-is,
akk d yisem usirem ef yiles-is, iemmel tudert as ma yella ur
s-d-tefki lebi-s, yezga i lebda yettmeslay ef ber, tayri d
usirem, yenna-yas i Tiziri yiwen wass: skud nedder ilaq ad
nemmel akk ayen i nettidir, skud nedder yessefk ad nemmel
tudert!
Akka i d li, d aerbaz, deg-s tera Tiziri aas n temsirin n
tudert, ur-s tefe amek i telleb layas tumert, d ilemi
yeuren d ccbaa, yesan aas n tirga, maca, aan amcum ur
s-yebri armi i yegla yes-s. Taebit-nni, mi s-tessawel Tiziri di
Tanalit Akli n tayri
- 46 -
tiliri, nnan-as-d:li, yewwe lefu n ebbi, di ssbiar n
Bgayet, war ma iulfa edd s unaze-is ne s waan-is.
Aneglus n tdukli; akka i d netta, yettnaza di tsusmi, ixessi di
lam, sin iseggasen d netta yettna aan, yeffer annect-a ef
twacult-is, ur yebi ara a ten-ietteb yid-s, yerfed taekkemt
iman-is, ala i texibt-is akk d Tiziri i wumi yemla lbana-yagi i
yeglan yes-s. Tiziri ass-nni, irab zdat wallen-is uzamul n ber,
yedrem wexxam usirem, tulfa iman-is d ulac, zdat n tudert-
agi tawaezniwt, i d-yettbegginen tumas-is zdat n wid
iefen!
Temmekta-d akk aya, deg yi-nni aezfan i yugin ad yekfu,
temmekta-d daen di tlemmast n lezen-agi, allen-nni
tiwrain am tafukt n tmeddit, tulfa s talwit testertef-d er
wul-is s lheffa ayen, tesla-yas i yiman-is mi s-yeqqar i yi-
nni: Aha kfu, anef-as a d-yawe uzekka.
eyyeb, taebit-nni, ur yeri amek i d-tewwe, yemmuger
ass-nni s waas n tujjma d lfer:

Ttraju a d-tejbu fell-i
Am waggur mi ara d-yali
Fell-i ad inewwer yi
A yi-d-tazne tiziri
Ad wali akin i tmuli
er umaal-im a yi-tawi
A yi-tesslemde tayri
Ad am-ddu di lebi
Deg wul-iw ad teddari
Ur kem-yettaz uberi
Ul-im werin ad yennuni
Kemm d talwit ad tezdi

Yettraju er tewwurt n tzeqqa anda i teqqar, ul-is ineddu s
tawla, mi tekfa temsirt, ur d-teffi ara! Yekcem er daxel,
yufa-tt teqqim wed-s tettaru, ibedd zdat-s yettmuqul-itt s
lenana yenna-yas:
- Azul a Tiziri.
Terra-yas-d war ma terfed-d allen-is ar ur-s:
- Azul, amek tettili?
Tanalit Akli n tayri
- 47 -
- Ur yi-yu ara, i kemm ssarame yif wass-a ielli?
Tiziri terra-yas-d s taect i ieznen:
- Ass-a ne ielli, ne ulamma d azekka, ttemcabin akk
wussan!
eyyeb, yewhem si tala s wacu i s-d-tettmeslay, iulfa am
wakken terfa fell-as; yenna-yas s wesissef:
- Ahat ur d-usi ara di tegnit iwulmen? Ssuref-iyi ma ele-
kem ef ccel-im. eyyeb iedda a d-yeffe, Tiziri, tessers
imru-ines, tessawel-as-d :
- Ssuref-iyi di lenaya-k a eyyeb, ur nwi ara a k-sserfu.
Yezzi-d ar ur-s yenna:
- Ulac ailif, ur rfi ara fell-am.
- Qqim ihi, i tesi d acu ara d-tini, aql-i-n smesise.
eyyeb, yennecra wudem-is yeqqim-d er yidis-is, am
wakken ur yumin ayen i ierrun, acal degmi iruja taswit am
tagi, Tiziri, temdel tazmamt-is, tessaked-it s wecmume,
tenna-yas:
- Aha, la ttraju deg-k a eyyeb, ne rewlen-ak imeslayen?!
eyyeb, ur yeri ansi ara d-yebdu, imeslayen-nni akk i d-
ihegga acal aya, akken a s-ten-yini, erqen-as di teswit-nni,
yessusem cwi, yual yeneq-d s imeslayen-agi:
Akken i m-d-nni yakan, isem-iw eyyeb.
Cfi isem-ik eyyeb! I s-d-terra Tiziri s wecmume. Netta
ikemmel ameslay-is:
Tawacult-iw d nettat i d tafat n tmuli-w, imawlan-iw fkan-
iyi-d aas n tayri d lenana, da imi d nekk i d aqcic awid
allen-nsen zgant i lebda ar ur-i, si kra yessetma, i ttwali d
itran di tegnawt-iw, da Zina, tameqqrant deg-sent adeg i
teef deg wul-iw meqqer. emmle aas akal d wuu, ef
waya i ferne ad re tafellat mi wwe er tesdawit, wwi
agerdas-iw ger imezwura deg useggas n 2001, maca ar ass-a
ur xdime ara yes-s.
D wagi i d lal di tmurt-nne, ulac win i ixeddmen ayen i
yeba, ne ayen i yera. I s-d-tenna Tiziri.
eyyeb, am wakken yual ef wudem-is wagu n nndama d
wurfan, i d-yettalin di nnhati n wesissef yenna:
-Aric-nnien di tudert-iw, d layas i d azwel-ines, 05
iseggasen deg usemmud-iw, ruen deg wulac! lint-d fell-i
Tanalit Akli n tayri
- 48 -
tlufa d tirac, taluft tessefar-d weltma-s, asalu ideg ggare
iarren-iw zi yessadar ar lqa ur yessalay ara! 05 iseggasen,
tezzi tenne deg wemkan-iw kan, nekk i iudden wwe
igenwan, a zi teteb talluyt, fessuset trusi!
Yessusem, yerra nnehta, yetthuzzu aqerruy-is, amzun itezzem
aktayen-nni i d-yualen akka ger wallen-is, yual ikemmel
ameslay s wesissef yeqqar:
-Tera-yi a Tiziri, am tedyant-nni n yizem mi yettwaqqed ger
wallen, Yir leru qqazen ellun, ma d yir lehdur qqazen
rennun.
eyyeb, yettel yiles er daxel n yimi, tres-d fell-as tsusmi,
yerra-tt kan i nnhati, aaruq n nndama yesru ul-is, Tiziri,
tessikid-it s tmuli n lezen, am wakken tulfa s wayen i t-
yuen, tenna-yas s taect yebeben:
- Turr-ik tayri? Tera-yak ifadden!
Netta yerra-yas-d:
- Tin akken i wumi d-uwe tafat akken ad twali, tger-iyi di
temda n tallest!
Awal deffir waye, s lemrar d nndama, i s-d-iekku tamsalt n
Werda, netta yezzer deg wanu n ccfawat, Tiziri, tessikid-it s
wallen ideg ieer imei, mi yekfa eyyeb ameslay ef yezri-
s, terra nnehta, am wakken d nettat i d-yekan, amzun tac
ayen yeran! Tenna-yas s lezen:
Fiel a k-tekref nndama, ke ddnub ur t-tesi deg waya,
akka i d lemala a eyyeb, a k-tebbe cwi di tirga sikin a k-id-
tessaki, abrid-is ur iban ara, yiwen ur yeri ma yella ad yawe
ne xai! ke teli s nniya-k, ur yelli ef wacu ara
tendemme. D nettat i yeccen, yiwwas ad tfaq d yiman-is.
eyyeb, yenna-yas-d :
Wissen ma yella ad teu telem, ne ahat ad tennerni di
me-nni i s-yesderilen allen!
Tres-d fell-asen tsusmi, yal yiwen anda i t-teuer takti, yal
wa yezzer deg yezri-s, nndama teef tasga di tmuli-nsen.
Qqimen akken tagnit, yual yeneq-d eyyeb, yenna:
- Wagi d agzul n wayen i ieddan ef yixef-iw, degmi furqe
Werda, yual-iyi-d leqel, as mai s sshala, maca, uwe-d i
yiman-iw tabest, akken a d-zegre si tegnit-nni n layas d
nndama, er talwit d laman. as ma yella tiyiti i yi-d-yersen
Tanalit Akli n tayri
- 49 -
qerriet, maca ur teni ara deg-i ccbaa n tirga, ul-iw werad-
it ineddu, yettulfu, ur yemmut ara!...
Ttwali deg-m tessusme, tunage akin i tilawt! Yesrafeg
yiman-im ssyagi, yual er yezri? Ahat ssaki-d deg-m yir
aktayen?!...
Tiziri, tegzem-as-d ameslay, s wesissef tenna-yas:
- Ur cukke ara d yir aktayen, maca, mi ara ten-id-mmekti,
tettual fell-i tallest d usemmi.
Daya kan i s-d-tenna, tual tezzer di tsusmi, imei yeur-d
allen-is, terra nnhati, ur d-terni awal. eyyeb, iulfa akken d
yiwen webel i ten-yezdin, yessarem ammer i s-d-telli ul-is, ad
tegger akk taayt-nni i tt-yettettiben fell-as, ad tessexsi deg-s
timess-nni i tt-yesruun, yenna-yas:

Lli-yi-d ul-im ttxilem
Ad bu aan yid-m
Ad tifsus tekkemt fell-am
ri tasusmi tetteb-ikem
Tawlawalt tezga turez-ikem
Ass-a aql-i-n er tama-m
Fell-am ad yekfu lhemm
Ler n wul-im ad yekkussem
S lehna ad tfee ifa-m

eyyeb, yettmuqul er Tiziri, s wallen yeuren d lenana akk
d tayri, yezzer di tsusmi ula d netta, yedda di tayugt n
waktayen, tagnit kan, yual am wakken yual-d er tilawt
iwala udem usirem, yecmume, ikemmel ameslay yenna:

Nekk yid-m mi d-nemyufa
Am waggur akk d tziri
Lbaz yedduklen d tninna
Ccbaa fell-asen tezzi
nekk yid-m mi d-nemyufa
Acuddu i -yurzen yefsi!

Tiziri, ur teri d acu i ierrun yid-s, ur tegzi ara aulfu i tt-
izeden di teswit-nni, tettnadi er daxel n yiman-is, ma yella
Tanalit Akli n tayri
- 50 -
a d-taf kra n tifrat! Tessusem, ur tt-id-yuli wawal, eyyeb,
yegza tasusmi-s, yera d acu i tessedrag deffir n nnhati-s,
yerna deg wawal-is:
- emmle-kem, atan d acu i xse a m-d-ini a Tiziri.
Tiziri, tessikid-it er wallen-nni tiwrain am tafukt n tmeddit,
terra nnehta tenna-yas:
- Ahat, mai d nekk i k-ilaqen? Ur uklale ara ahat tayri-k...
Yeqe-as-d ameslay:

Akken yebu yili waan-im
Akken s-yehwa tili tedyant-im
Nekk ul-iw yeqbel kullci
Kullec yura deg wallen-im
Deg-sent ri leru-im
A ten-yesselun d nekkini
Fki lahud i wul-im
Ad ili d akli ddaw uar-im
Skud deg-i tezde tayri-m

D akli n tayri, akka i d nekkini! Ur zmire ara ad beddle aya,
akka ara idire ddaw uar n tayri, yes-s kan i banen iberdan,
am tziri n waggur d yetran, as ma yella tettas-d si lam, tafat-
is d tin zeddigen.
Attan temsalt ger ifassen-im a Tiziri, akken kan i tebi ara ili.
Ssya ar sin wussan, ad nemlil, di tsekmut n yemrayen, nekk a
kem-raju, ma yella tri ad tezdi ul-im er wul-iw, a d-tase,
a yi-d-tawi tayri d laman, ma ulac, a yi-tanfe wed-i.
eyyeb, yenna-yas-d akka kan, iru s tawla, war ma yella
iruja a s-d-terr awal. Tiziri, tezzer di tsusmi, tettna iman-is
teba ad tegzu ayen i tettidir akka ma yella d tidet ne d tirga.
Tettulfu am wakken tufa tarwit ief tettnadi aas aya, werin
tulfa s lehna am tinna akken i tufa deg wallen-nni tiwrain
am tafukt n tmeddit, yal mi ara temdel allen-is, a d- temmekti
tamuli-nni i d-yessakayen deg-s targit yelhan.
Zrin sin wussan, lir, tugdi, ieblan; yal wa deg-sen yezzer di
lmena uraju d ukukru.


Tanalit Akli n tayri
- 51 -
eyyeb, yewwe-d zik, yeqqim yettraju, yettmeslay i yiman-is:
Wissen ma a yi-d-tes tilawt, ne ad qqime akka d anekraf n
tirga?
Tin akken i wumi fki deg wul-iw tasga, wissen ma d-tunan
fell-i ne ala! Ugade a yi-te i tewlawalt a yi-tezzu s tmess n
tayri-s.
Aas i iruja, Tiziri, ur d-tban ara, yezde-it lweswas, yesseya-t
uraju yeskew-as ifadden, ur yezmir ara ad yernu nnig n
wakken, tewwe-d tmeddit, yeqe layas dayen, yekker akken
ad iru, texsi deg-s teftilt usirem i yessa s wafrayen-is lqayen,
yeqqar:
Ri ad ili er yidis-is, ad idire s nnhati n wul-is, maca,
turda-s tban, tefren ad tili iman-is, ma d nekk, yeckene wul-
iw deg tayri-s
Ileu, am win ur neqil abrid, ur yeri anda ara yerr, iulfa
ayet fell-as ddunit, asirem-nni i yessa yexsi yea-t di
tallest.

Ass-nni i ruja a d-yas
Asirem a yi-d-yeglu yes-s
Zi i d-yeuer d layas
Yewwi akk tirga-w yid-s!

Werad-it akken, ileu, yettarra nnhati ragen, armi i yesla i
teri si mebid, iudd d targit, zi d tilawt, yezzi er deffir,
tual-it-id terwit i t-yean, mi tt-iwala am waggur-nni i d-
inesren deffir wagu, tbedd tettraju-t s wecmume, yuzzel ur-
s am win akken ara yemmagren talwit, mi yewwe zdat-s,
imuqel-itt s tujjma meqqren, yerra nnehta, yenna-yas s taect
i tezde lenana:
- Uyse tisin-im, ile a yi-tee akken di tallest! Ugade
tawlawalt!
Tiziri, tezzer deg wallen-nni tiwrain am tafukt n tmeddit,
tenna-yas s leqel kan:
- Ssawlent-iyi-d wallen-ik, ur zmire ara ad ele ef teri-
nsent. Icudd yiman-iw ar ur-k degmi ri tira-nni n terwiin
di twenza-k
Tanalit Akli n tayri
- 52 -
- Tira n terwiin?! I tt-yesteqsa eyyeb s wewham, nettat
tenna:

Mi yerfed ccfer ef yeri-k
ur-i mi d-terra tmuli-k
Walawala tafsut
Sli di tsusmi i ut-ik
Sli-as i wul mi d-yebder isem-ik
Sli-as i walla yenna-yi ttu-t
ezzif aas webrid-ik
Teteb tikli di later-ik
Qessiet tmara i -yerran nemmut!
Wala yefsex ujeig-ik
Mi yeswa timaqwa n imei-k
Lezen s tebrek yettummu-t
Wala yeli yiij-ik
Wala terwi tegnawt-ik
Ass-ik yesburr tagut
Wala-t mi yunag wul-ik
Yezzer di temda n mik
Iudd dayen lal ifut!
Wala asirem f tewwurt-ik
Yettraju a s-d-tefke afus-ik
Akken a k-id-yaker si lmut
Wala-k mi d-telli allen-ik
Ufi lehna di tmuli-k
Terna ccbaa i tefsut!

eyyeb, tumert tettfei deg wudem-is, yenna-yas:
- Ihi, tefki-iyi-d ul-im?! tqeble ad tili inu, inu iman-iw
kan!
- Maca, ugade! I s-d-terra Tiziri s kra n wesissef. eyyeb,
yesteqsa-tt s wewham:
- D acu i kem-yessagden? D nekk!
- Ugade ur nettawe ara, ugade a -yereq webrid, ad yizif
fell-a
eyyeb; iqerreb ar ur-s, yeef afus-is yenna-yas:

Tanalit Akli n tayri
- 53 -
Skud telli yid-i
Ulac d acu i yuren
Kra yellan d awezi
A s-nefk isem-nnien
A t-nerr d asirem n tayri
Ulac d acu a t-isefen
Kemm d tagellidt, nekk d akli
Deg umaal n yemrayen !

Tiziri, imiren tulfa s laman yestertef-d er wul-is, tecmume,
tenna-yas:
- eyyeb, emmel-iyi! Anef-as i wul-iw ad yefsi deg wul-ik,
atan yiman-iw ger ifassen-ik, ader a k-iru yiwwas, di
lenaya-k ader fell-as!
eyyeb, yerra-yas-d s lenana d tayri:

S kra i zeddigen ur yumis
S tezdeg n yiman
S wul i yeddren ur yuyis
S tirga i yettebbiren imeban
S usirem-nni i iseffen lezen aberkan
S wakud i yesseftayen ussan
S kra yellan akken ad yili
S kra ara yeddren lebda
Mi ara mmte nekkini
S yakk ayen ur tettaz tmettant
Ayen ur nrekku, ur nettfuku
S kra i yesan azal nnig tudert d lmut
S kra i iceben ugar n tefsut
Ma ggulle-am s waya drus
Aeqq n terwit-nni i teuur lmut
Aeqq akal iseg i d-nexleq
Aeqq iij i iseffen tagut
Aeqq n yiman-iw d yiman-im
Aeqq
Ma ggulle-am s waya drus!
Aeqq akk ayen is i ggulle
Aeqq akk ayen is ur ggulle
Tanalit Akli n tayri
- 54 -
Aeqq n tayri d-ilulen gar-ane
Seg wass-nni mi kem-ssne
Aeqq imei i ru
D yakk imei i tru
Aeqq ayen akken ttargu
D wayen ula d kemm tettargu
Ggulle a m-d-awe tafat
A kem-adde si lmertat
Ggulle ar d a kem-emmle
Skud lli, skud ddre

























-(4)-
Lemala


Lemala-k tecba targit, targit ur necbi tiya. D
lemala i yessaen tirgit, daxel n wul-iw asemma,
lemala-k tif ddunit, yes-s deg wul wwte ticra















































Tanalit Akli n tayri
- 57 -





Lemala, tecba agris, ma yessa deg wul, ur ifessi,
agris-nni n ccetwa, yessergagayen amzun d asemmi qessien
i yetthuzzun ul er daxel!
Lemala, tecba timess, simmal d-yettsu fell-as wau, nettat ad
tzehher ad trennu, ma tecel deg wul ur tettnusu, tiri-s
tettaa-d ccama !
D targit, i ten-yeuren er umaal n terwiin, i ten-yewwin
akin i yetran, anda ur telli tagut. Tteddin fell-asen wussan,
ualen am ijeigen n tefsut, ulac d acu i ten-yecban, asirem i
ten-yesduklen d ameqqran!
Ieblan-nni n zik, xsin, ualen am wakken ur llin, yal wa yelli
tawwurt n wul-is i tafat n lemala, i isefen deg-s later n
waan d lmena.
Wa yettadar ef waye, yal yiwen yettnadi lehna d talwit n
waye, akka i d lemala, ulac deg-s tanekkayt. Fsin wa deg
wa, ualen d yiwen n yiman. eyyeb akk d Tiziri, tesa-yasen-
d tudert, ttun akk ayen i sen-d-yezzin, ula d ayen i yezrin,
zzren di tumert n tayri.
Tiziri, tekfa fell-as tewlawalt-nni i tt-ikerfen, tesfe seg wallen-
is tmuli-nni n lezen, tettban-as-d tudert tecbe mi ara tt-id-
tettwali si daxel n wallen-nni tiwrain am tafukt n tmeddit,
allen-nni i s-yessefen lehna, i s-d-yemlan abrid er tirga.
eyyeb, i tikkelt tamezwarut, iulfa akken yella win ara
iadren fell-as, win ara d-yezgen i lebda er tama-s, yufa ur
Tiziri, lenana-nni i s-ierqen aas aya, laman-nni is ur
iulafa yakan, tayri yemgerraden s waas ef tinna n Werda.
Tirga-nsen, yal ass ttnernint, ban ad dduklen i lebda, ad lun
s tawla er tumert d lehna. Ttemlilent wallen-nsen, akken ad
myekunt tujjma d usirem, di yal taswit ttemsawalent
terwiin-nsen emmle-k, emmle-kem di yal nnehta i
d-ggaren wulawen-nsen, tettsuu taect n lemala i yezdin
gar-asen, d yiwet targit kan i ttwalin deg wuan i ten-
iferqen : timlilit, taebit .
Tanalit Akli n tayri
- 58 -
Yiwen deg-sen ur yezmir ad yidir mebla waye, ettben-ten
aas ddqayeq, teswiin ne ussan ideg ur ttemwalin.
Yiwet tebit, Tiziri, teel ef wakud ideg d-tettas, eyyeb,
yettraju-tt s lir am umeslub, yea merra lecal-is, yettruu,
yettual, am win i wumi yereq kra, ur yezmir ara ad yebdu
ass-is war ma yella iwala-tt, akken ad yessexsi timess-nni n
lir i itezzun ul-is. Iruja aas, yual yebda axeddim, lir
yettban ef wudem-is, kra n win ara t-iwalin a t-yesteqsi: D
acu i k-ierqen akka ass-a ?! Netta ur yerri awal i edd,
amzun ur isell i tergagayt-nni i yesneznizen er daxel n wul-
is, mai d yiwet taluft i d-iger walla-is, Ahat, tehlek, maca,
ielli i tt-wala ur tt-yu ara ! i yenna deg yiman-is, allen-is
zgant ggunint tawwurt, melmi ara d-tekcem ur-s akken a s-
tebru tawla-nni n tugdi i t-irekben.
Mai d lewayed-is! Ur tezgalay ara timsirin, acuer ur d-
tusi ara attan d 12:30! ni yella kra n wegnu i tt-
yefen! eyyeb, yettmuqul tamrilt, yesself i wudem-is,
yenna : Awi-d kan ad yili d lxir i tt-yefen!
Ammer yufi ad yual d aberi, ad yekcem si aq n wexxam-
nsen, akken a tt-iwali, ad ier d acu i tt-yuen. Iceen wul-is,
simmal izerri wakud, lir-is yettnerni: Ahat, teya kan, teba
ad testefu! yettebbir ul-is s imeslayen-agi, maca, yugi a t-
ihenni.
Si tegnit er taye, iteffe-d er berra, yettnadi s wallen-is ger
waas n tedayin, anda ara tt-id-iwali: ulac, ur d-tban ara!
Yual er uxeddim, alla-is yettawi-d aas n taktiwin, ur yufi
ara d acu ara yessrekden tayugt-nni n lweswas i t-yewwin,
mazal-it akken ibennu, yessedram, armi d-yekcem ar ur-s
umeddakel-is Meafa:
-Azul a eyyeb.
-Azul. Yerra-yas-d s taect yebeben ideg yettban lezen.
Meafa, yessaked-it s wewham, yenna-yas:
-D acu i k-yuen akka? Werra wudem-ik amzun twala
awaezniw!
eyyeb, yessusem kan, ur s-d-yerri awal, allen-is rsent ef
tewwurt, Meafa, iqerreb ur-s yenna-yas:
-Awwah, ur yi-yejib ara wudem-ik, thelke? D aar-ik ni?!
eyyeb, ihuzz aqerruy-is yenna-yas:
Tanalit Akli n tayri
- 59 -
-Ur hlike ara, a Meafa, acemma ur yi-yu.
-D acu ihi?!
-Tiziri
-D acu tt-yuen? Tesserfa-k, tebdam yakan! i s-d-yenna
Meafa s wesqecme, eyyeb yerra-yas-d s layas:
-Mai d Tiziri ara yi-yesserfun, cene fell-as aas acku ur d-
tusi ara ar tura, ur cukke ara a d-tas ass-a yakk! Wissen d acu
tt-yefen?
-Ahat, teba ad testefu, ddurt i ieddan i tessezri ikayaden,
aas i tenettab. I s-yenna Meafa.
Ammer akka, yili tenna-yi-d ielli akken ur ttenceane ara
akka, yernu nettat ur temmel ara ad tezgel timsirin-is, da tid
n wass-a, nekk cukke tehlek, ne yella kra n wegnu i tesa!
Akka i d ul n wemray, ur itecce ara, yettulfu s kra yellan!
eyyeb, ass-nni, ul-is yugi a t-ihenni, iban-as-d berrik mebla
Tiziri, ayit teswiin-nni i yetteddin, banent-as-d d aseggas,
yugi ad yayes, yessaram, ahat a d-tas, a tt-iwali! ezzifit
teswiin uraju ef wemray icenen. Si teswit er taye a d-
yeddem lmubil-ines, a t-yettmuqul am wakken yeba-t a d-
yeneq ur-s s taect n tin akken i iemmel.
-Nni-ak a Meafa, ur ri ara yakk d acu i yi-yuen, yugi
wul-iw a yi-ihenni!
i s-yenna i Meafa war ma yella yerfed allen-is ef lmubil i
yeef ger ifassen-is, Meafa, yeqqim yid-s tagnit, yual,
yessaked tamrilt yenna-yas:
-Attan d 2:00, nekk si tamsirt tura, ilaq ad rue, ur ttcein
ara iman-ik a eyyeb, ma ur d-tban ass-a, azekka a d-tas, a tt-
twali, as thenni, nekk nni-ak ala lxir ara yilin.
-Ssarame ad yili wul-iw yecce, ru di lehna a Meafa, ar
tufat.
Sin wussan i yezrin akken, Tiziri, ur d-iban fell-as isali, eyyeb,
yezza-t lir d uxemmem, banen-as-d wussan-nni d aseggas,
awaz, lir d lweswas, ur yeri ara d acu-t wagu-yagi i iejben
fell-as Tiziri!
Ass-nni n Aram taebit, s ledez meqqren i d-yusa eyyeb, er
uxeddim, tual-as tesdawit berriket! Imir kan i yebda axeddim,
yekcem-d ar ur-s Meafa:
-Azul a eyyeb.
Tanalit Akli n tayri
- 60 -
eyyeb, isellem fell-as yerra nnehta, yejbed-d agaru n ddexxan
yessa-it, awal ur t-id-yuli. Yesteqsa-t Meafa:
-Ur d-tusi ara Tiziri?
-Ur d-tban ara! Ula d ielli ur d-tusi ara, nni-ak aql-i-n
ddrewce, rwi, ur ri d acu ara xedme.
Meafa, yecmume, yenna-yas:
-Awwah, kunwi s yemrayen at wulawen ileqqaqen, temmlem
letab ef wulac!
-ef wulac! i s-d-yerra eyyeb s wurfan, Meafa ikemmel deg
umeslay-is yenna:
-Wali amek i k-tera, di sin wussan tuale d waye! Ttwali
deg-k d ke i yunen, allen nexrent, udem yejjet werra,
amzun tuale-d si laxert!
Werad-it akken Meafa yettmeslay-as, armi d-tbedd Tiziri di
tewwurt, tessikid eyyeb s wallen i yeuren d lenana akk d
tujjma, s taect yebeben tenna:
-Tanezzakt tameggazt!
eyyeb, yesla kan i taect-nni, yebra i ugaru-nni er lqaa,
ifee-d wudem-is yuzzel ur-s s waas n tumert, yessaked-itt
s tujjma, yeneq ur-s s tuzzma:
-Akka a Tiziri?! Sin wussan ara yi-tee akken tezzu s tmess
n lir d layas!
-Sin wussan, ualen d aseggas! sin wussan tudert ur s-ufi
lbenna-s! i s-d-terra Tiziri, s taect yeuren d lezen.
-D acu i kem-yuen? Acuer ur d-tusi ara!? i tt-yesteqsa
eyyeb.
Tiziri, qbel mi ara s-d-terr ef westeqsi-yagi, tezzi er Meafa,
tenna-yas :
-Atan tbekkre-d assa-agi, ni d lid?
Meafa, yerra-yas-d s lfer:
-Leslama-m a Tiziri, bekkre-d taebit er wegrud-agi
amecu i tea mamma-s! Ur teri ara amek i s-tera?!
Tiziri, tecmume, tenna-yas:
-Amek i s-tera?! Ttwali ur yecli ara!
eyyeb, iulfa yella kra i teffer fell-as, deg wallen-is yera
lezen uffir, yera akken liba-yagi n sin wussan, yella kra n
wegnu deffir-s, yettmuqul kan deg-s amek i tettbeddil awal yal
mi ara tt-yesteqsi ef tmentilt n liba-yagi i tt-yefen sin
Tanalit Akli n tayri
- 61 -
wussan, Tiziri, tettmeslay d Meafa, ef wayen i yenan
leqraya, akk d ikayaden i yezrin ddurt i ieddan, tagnit kan,
tual tezzi er eyyeb, tenna-yas:
-D lawan n temsirt, nekk a yi-tessurfem a ken-e ihi!
Teffe-d, eyyeb, yefer-itt-id, er berra, yesteqsa-tt:
-Tiziri, rju cwi di lenaya-m! Mel-iyi-d; d acu i kem-yuen,
ni tselbe?!
-D acu i yi-yuen? Nni-ak d lawan n temsirt, ilaq ad rue, d
aya kan!
I s-d-terra Tiziri, eyyeb, yessaked-itt er wallen s tuzzma
yenna-yas:
-Ass-agi d Aram.
-ri.
-Timsirin-nwen ad bdunt ef 10:00.
-ri daen! I s-d-terra s wurfan. eyyeb, ikemmel deg wawal-
is s waas n wurfan:
-Ihi, tura attan d 9:00! Acuer i tebe, teqqare d lawan n
temsirt, ef wacu i trewwle akka a Tiziri fell-i ?!
Tiziri, tessusem, ur tt-id-yuli wawal, eyyeb, yesteqsa-tt i
tikkelt-nnien :
-Tiziri ; d acu i yellan ? Acuer i trewwle fell-i?
Tiziri, tessusem, ur s-d-terri awal, eyyeb yesteqsa-tt i tikkelt-
nnien:
-Tiziri, d acu i yellan? acuer i tessebade iman-im fell-i!
Tiziri, tenna-yas:
-Ru er uxeddim-ik, mai d lawan umeslay tura.
-Atan Meafa din ur ttxemmim ara ef uxeddim-iw.
-Nekk ad rue ad nadi timsirin i yi-ifuten ussan i ieddan.
-Timsirin a tent-id ur-i, ewwre-am-tent-id yakk, ur ttcein
ara iman-im.
-Tanemmirt a eyyeb, maca ur bi ara a k-ele ef lecal-
ik.
-Axeddim-iw yezmer ad iraju, maca, kemm, ur zmire ara ad
ele fell-am, teri a Tiziri, di sin wussan-agi i yezrin, faqe
akken tudert war yes-m ur tesi ara azal, tesselem, berriket
amzun d aekka!
Tiziri, tebra i wallen-is er lqaa, terra nnehta di tsusmi ragen
tezzer, ma d eyyeb, iqerreb ar ur-s yesteqsa-tt s lenana:
Tanalit Akli n tayri
- 62 -
-Acuer ur d-tusi ara? D acu i kem-iejben ay aggur ?
-Helke, yewwet-iyi wau daya !
Tecmume mi tettmuqul ar ur-s, am wakken teba ad
tessedreg s usesu-nni nnima-nni n layas i ixenqen taect-is,
eyyeb, s waas n lenana i s- yenna:
-Sslama-m a tayri-w, ssarame ad tili testefa, awer kem-
iaz ula d asennan.
Tiziri, terra-yas-d:
-Mi k-wala jji, yekfa waan-iw.
eyyeb, yezmumeg, yerra nnehta, yenna:
-Ur umine ara ad nemsebu, ur zmire ara ad amne akken
tella tudert war yes-m. Ayen kan i ssarame di ddunit-agi, d
akken imawlan-im ad gzun ayen i -yezdin, ur ttarran i tayri-
nne timedlin, ur a-melen akka nedder!
Tiziri, imi i tesla i imeslayen-agi, yennerna deg wallen-is
lezen, ul-is ietteb-itt mi yeeb tikli, tezzer deg tuzzma n
yiman, tessaked eyyeb er wallen tenna-yas:
-eyyeb, di lenaya-k dayen, anef-a si lehdur-agi. Ual er
uxeddim-ik tele ef Meafa. Nekk ad rue er temkarit.
eyyeb am win i d-yendekwalen si tnafa, iulfa s yiles-is
yecce-d s wayen ur ilaq a d-yebder, yera akken Tiziri, ur
tesi ara lqedra akken ad tbeddel tidmi n imawlan-is ne ad
tre awal-nsen! Da ayen i s-d-yenna yesnerna di latab-is, mi
yettmuqul ar ur-s, yegza acuer i tesserwal allen-is fell-as,
acuer i ttezzi udem-is yal mi ara d-mlilent wallen-nsen.
Yefes ef wul-is i yeuren d ieblan, yecmume-d s tmara,
yenna-yas :
-Tiziri; emmle-kem, daya kan i yesan tixuert, ayen-
nnien, ur yelli deg ufus-iw ur yelli deg ufus-im, d ussan i
yeran d acu i -d-kemsen deg ijufar-nsen, ammer ahat d ayen
yelhan i -d-ttheggin!
Tiziri, am wakken ur tumin ara s usirem, d layas kan i s-d-
yettbanen, tual-as tudert ayet segmi d-tfaq ef tidet-agi
qerrien i d-yettheggin i tayri-s taggara. Tettmuqul eyyeb er
wallen, am wakken i tikkelt tamenzut, taneggarut i t-tettwali,
teqqar-as:
-Tuklale aas n lehna d tayri. Aya ur i a t-tafe yid-i,
ugade fell-ak seg-i a eyyeb.
Tanalit Akli n tayri
- 63 -
Netta yerra-yas-d:
-Tiziri; di lenaya-m, ma yella s tidet temmle-iyi, ur d-ttales
i imeslayen-agi! Lehna-w d tayri-w ala yid-m i tent-ufi,
tumert-iw ssne-tt asmi akken i kem-id-ufi, tarwit-iw
tettual-d ur-i mi ara kem-wali tettfeie am waggur, am
tafukt, am kra zizen i tmuli.
Tiziri, tulfa s laman, tezzer er daxel n wallen-nni tiwrain
am tafukt n tmeddit, tunag s terwit-is er umaal anda ur llin
wurfan, ur telli tugdi, anda ala ccbaa n targit i s-d-yettbanen.
eyyeb, iqerreb ar ur-s yenna-yas:
-Skud lli, skud telli ulac tugdi gar-ane. Yya-n ad nual er
Meafa, akken a m-d-fke timsirin-nni i kem-ifuten. Skud lli
er tama-m a Tiziri, fiel ad tennuni ne ad txemmme ef
uzekka, anef-a ad nidir ass-a, taswit-agi i -yezdin kan.

Tismin; d anza n lemala , akka i d-qqaren! Maca, llan waas
n lenaf n tismin, llant tismin yelhan i yesnernayen deg wazal
n tayri, llant tid i icemten i yessexsayen taftilt n iulfan i
yessexraben assa ger yemrayen.
Mi ara tili tayri zeddiget, mi ara yili llsas-is iea, ur tt-teslu
ur tt-tessedram tismin, maca trennu tessijhid-as aar. Yiwet
tmeddit; Tiziri, tella di temkarit n tesdawit, teqqar, armi d-
tekcem yiwet teqcict, teqqim-d qbal-is, tessaked-itt tagnit, tual
tenna-yas:
-Tiziri; ur teri ara anda-t eyyeb?
Tiziri, terfed-d allen-is ef wedlis i yellan ger ifassen-is,
tmuqel-itt: D Nasima! Tenna deg yiman-is: Taqcict-agi
anda ma yerra eyyeb a t-teafar, d acu i tettnadi ar ur-s?!
Tiziri, mi tt-twala akken tar, tecmume tenna-yas:
-Atan deg lib-iw! Tesa terna tenna-yas: Atan deg uxeddim-
is, anda ara yili?!
Nasima s wurfan terra-yas-d:
-Ulac-it; tura i d-usi ssyenna, ur t-ufi ara!
-Ihi, ur ri ara! I s-d-terra Tiziri.
Nasima tessusem cwi; tual tenna-yas:
-Ttnadi fell-as acku ssawle-as-d sglin; yenna-yi-d eddi-d
ur-i taswit, mi t-nuda ur t-ufi ara.
Tiziri, testeqsa-tt s kra n tismin:
Tanalit Akli n tayri
- 64 -
-D acu i tebi ar ur-s? Mi ara t-wali a s-ini.
Nasima, tezmumeg tenna-yas:
-D tamsalt gar-ane kan, ur zmire ara a m d-ini fell-as.
Tekker akken ad tru, tenna-yas:
-Ad rue ad wali ma yella yual-d ne ala!
Nasima, tru, Tiziri, deg wul-is bdant sduxxunent tismin, yal
mi ara tere amek ara tsu fell-as akken ad tnes, timess-nni
ad tzehher ad trennu, tenna i yiman-is: Nasima-yagi, teba
kan a yi-tesserfu, ur yelli d acu i yeba ur-s eyyeb.
Tettebbir ul-is s imeslayen-agi, maca, yugi a tt-ihenni, simmal
inee-itt lweswas er daxel, teqqim akken tagnit, tual
tekker, terza srid er eyyeb, ad twali ma yella s tidet tru-d
ur-s Nasima ne ala.
Mi tewwe er din, tufa-ten bedden lwaid ttmeslayen. eyyeb
mi tt-iwala, yessawel-as-d yenna:
-Tiziri, yya-n, acuer i tbedde mebid!
Tiziri, tessaked-iten di tsusmi, tual ansi d-tusa, eyyeb,
yefer-itt, yessawal-as, maca, ur d-tebis ara ar ur-s. Deg
webrid-is, temlal-d Areqi, wagi aas aya d netta yeba ad
yemmeslay yid-s, nettat trewwel fell-as, tugi-t, mena imiren,
Tiziri, tebes-d ar ur-s tenna-yas:
-Azul ay Areqi.
-Azul a Tiziri; amek tettili? I tt-yesteqsa Areqi s lfer
meqqren.
-Ur yi-yu ara, i ke?!
eyyeb, yerfa mi tt-iwala yid-s, yerza ar ur-sen, yenna-yas s
tismin:
-Ur yi-d-temmale ara anwa-t akka wagi?
Tiziri, tecmume, tezzi-d ar ur-s, tenna-yas:
-Wagi d Areqi! Tezzi er Areqi tenna-yas: Wagi isem-is
eyyeb.
Areqi, yeneq er eyyeb, yenna-yas:
-Anuf yes-k a eyyeb.
eyyeb, yenna-yas i Tiziri s wurfan:
-Yya-n ad nru tura.
Nettat, terra-yas-d s wurfan:
-Ru, ma d nekk uwae Areqi deg yiwet temsalt.
Tanalit Akli n tayri
- 65 -
eyyeb, iru izellez, s wurfan d tismin irekkem, yual er
Nasima. Tiziri mi t-twala akken yual ar ur-s, tera s tismin
ula d nettat daen, teqqim d Areqi, sseftin awal ef tsekla d
turi, awal deffir waye, akud yettazzal. eyyeb, ula d netta
yessefti awal akk d Nasima, qqimen akken tagnit, yal yiwen er
daxel yezza, yal wa yettaker tamuli er waye, ajaji n tmess
simmal yettnerni. eyyeb, ssawlen-as-d er uxeddim, Nasima
tru tea-t, ma d Tiziri, werad-itt akken teqqim d Areqi,
teba ad teru ul n eyyeb, akken i tt-yera, netta si tegnit er
taye iteffe-d yessikid-iten tagnit, sikin ad yual er uxeddim-
is deg wallen-is tettban tuzzma meqqren texle s waas n
tismin d wurfan. Tiziri, mi t-tettwali akken as ma yella ia-
itt maca teba-t ad yere cwi si teqre n tismin amek i ttezzu
ul n wemray war tamella. eyyeb akken ad yessexsi aaruq-
nni n tismin yerra-tt i wesduxxen, agaru deffir waye, Tiziri
mi t-twala akken yunan-d wul-is fell-as, tenna deg yiman-
is: Tura dayen, ddeqs-is, ia-iyi tenna-yas i Areqi:
-Ssuref-iyi, d lawan a k-e, ameslay yid-k yelha, ur nezgil
taluft addal, tasekla, tasertit, .. A zi yeur uqerruy-ik!
-Tanemmirt-im a Tiziri; ula d nekk aas ubaur i d-ennme si
temlilit-agi.
Tiziri; terra srid er eyyeb, tufa-t yettheggi iman-is akken ad
yeffe, tenna-yas s wewham:
-Dayen, tekfi axeddim?!
Netta yerra-yas-d s wurfan:
-I kemm dayen, tefri tilufa-m d Ssi Areqi?
Tiziri terra-yas-d:
-Am tlufa-nni i tefri akk d Nasima!
-Ur llint tlufa gar-i d Nasima! I s-d-yerra eyyeb. Nettat tenna-
yas s tuzzma:
-ef waya i s-tenni a d-teddi ar ur-k, da ef waya daen i
tnuda fell-ak akk tasdawit?!
-D nettat i yi-d-yessawlen yakan, tenna-yi-d akken tuwaj-iyi,
ihi nni-as a yi-d-tafe deg uxeddim, eddi-d taswit. Tiziri,
ammer si lbenat yid-s yili mai dagi zdat wallen-im ara
tent-fru!
Tiziri, tual-itt-id terwit, tecmume tenna-yas:
-D nettat i yi-d-yennan Tamsalt gar-ane nekk yid-s kan!
Tanalit Akli n tayri
- 66 -
eyyeb, yezmumeg yenna-yas:
-Teba a kem-tesserfu daya kan! Attan lbana d acu-tt; gma-s
yewwi-d kra n tawsiwin, yenna-yas a yi-d-tini ma yella ri a
tent-ae fell-as, acku gma-s yettbezniz. D tagi i d taluft merra,
maca kemm ur-m ugar n ssaa teae lemle, tema
tumest akk d Areqi-yagi! Ammer i terni cwi yili ur yi-d-
tettafe ara.
Tiziri, tesa, tenna-yas:
-Nemmeslay ef tsekla aas, Areqi d amedyaz a zi, yernu
isefra-s lhan!
-Ihi tufi lebi-k ay ul?! I s-d-yerra s wesissef d wurfan, yezzi
udem-is akin, yessa agaru. Tiziri, tekkes-as-t tessexssi-t,
tenna-yas:
-Tjerrbe?
-D acu ?! I tt-id-yesteqsa s wewham. Tenna-yas:
- Timess n tismin.
eyyeb, yecmume, yenna-yas s lenana:
-Jerrbe a tayri-w; ur tezmir ti a kem-twali d waye! Ri ad
tili inu iman-iw, edd ur kem-yettwali.
Tiziri, tqerreb ar ur-s tenna-yas:
-emmle-k ay ameslub, ssuref-iyi ma yella sserfa-k-id, d
tismin i -igan akka!
- Urent aas tismin, qerriit zien a Tiziri!
-Qqaren wat zik; Win ur nejerreb tasa, yens anda nensa
Tegzi tura acuer i rfi mi k-wala akk d Nasima?
-Gzi a tarwit; maca ilaq ad teu akken ger yakk tullas n
umaal, ul-iw yefren-ikem kemm, d kemm kan i t-izeden
lebi-w werin ad yecce er taye.
Tisura n tayri-w a tent-id ger ifassen-im kemm wed-m.
Tiziri, terra nnehta, tenna-yas:
-emmle-k.














-(5)-
Ger layas d usirem

as ul yeem-it layas, yera ur telli d ayla-s, mena
yugi a k-yexu. Yettraju a d-tejbu fell-as, ad tili
lebda er tama-s, akken aar-is a d-yeyu. Ma tei-
t yiwwas, a t-yezde lweswas, ad yejjet ad yerku









































Tanalit Akli n tayri
- 69 -





D rru i yextaren
Ne d ayen i yuran
Letab wi t-iemmlen
Anwa i t-yeban?!
Nera yettraju uwezi
Di taggara n webrid
Nemmed, neqbel kullci
Neba ad ner lqid
Abrid-nni n tayri
Ad nelu deg-s lwaid
Nettargu ayen ur nelli
Seg wassen lxaer ur yerkid
as layas yetnerni
Asirem yettgani mebid
ur-s mi nejel tikli
Simmal ad yettbeid!
Yegra-ya-d kan westeqsi
D rru i yextaren
Ne d ayen i yuran?!

Akli n tayri, ur yezmir ara a s-yenser i uulfu-nni uris i
yettcebbien tudert-is. eyyeb, yal ass yesteqsay: Acuer i yi-
tga tudert akka? Yal mi ara d-afe ayen ssarame, ger ifassen-
iw ad yettawa!
Maca, yesmenyaf ad yidir d anekraf n tirga, akken ur s-iteddu
di lebi i layas. as yera tayri-s ur s-d-tetti, maca yeggull
akken ur s-yettserri, yal ass iemmel-itt ugar, lemala-s
simmal tettnerni. as yea tirga-s d awezi, iemmed ef kra
yellan, letab, imei, urfan
Tiziri, i t-iemmlen, tugad fell-as si letab, teba a t-twali di
talwit, ad yif medden akkit, ad yawe er kra i yessaram.
Tettwali iman-is d ugur deg webrid n tirga-s, tettulfu am
wakken tual-as d ttebga ayen i wumi ur yezmir.
Tanalit Akli n tayri
- 70 -
Tayri i ten-yezdin, skud tettnerni tettettib-iten i sin, Tiziri,
tenna deg yiman-is: Simmal izerri wakud, beu a d-yetta,
acuer akka i nettkellix i wulawen-nne s tirga uwezi?!

Qqaren ul d aderal
Ur yessin ad yefru timsal
Mi ara t-id-tenced tayri
Yessawa ar lmual
as ma xerben lecal
Yettban-as-d yedel kullci!
Nni-ak ay ul yeddrelen
as ulamma errent wallen
Ke tettkellixe i lebi
Tefe isennanen
Tudde d ijeigen
as idim-ik ineggi!
Turr-ik targit dayen
Wali iij i d-icerqen
Ahat, asigna-k ad yennejli!

Tiziri, tezzer di tuzzma n yiman, ger usirem uriq d layas
uwiq ur tufi lehna. Ger lebi n wul-is, d tilawt ragen i
yezgan lebda ger wallen-is, tar anwa abrid ara tefer.

Aql-i-n cbi ttejra
Mi d-yezzi fell-as lexrif
F igenni idel usigna
Deg wul-iw yemi-d lif
Mi yufa ayen i imenna
yezzer ger lmena d uilif
Seg igenni iij yennejla
I d wass qqlen kif kif
Ler-iw werin yela
Fell-i yal ass yettneif
Mi ile fe tasga
Ufi-d iman-iw di rrif!

Tanalit Akli n tayri
- 71 -
D wagi i d lal n Tiziri, i igezmen rray-is akken ad teffe i
lebda si tudert n eyyeb, i wakken a s-te tagnit ad yefren tin
ara yefken rru i tirga tin ukud ara yezdi tudert akken i
yessaram.
eyyeb; i tt-yettrajun a d-tejbu fall-as taebit am tafukt i s-
ibeddu wass, iwala-tt si mebid mi terra srid er tzeqqa n
temsirin, yewhem acuer ur d-terzi ara ur-s am tannumi!
Yual yenna deg yiman-is:
Ahat yella kra i tt-ieben! Ne ahat tebda temsirt-nsen zik
ass-a?!
Akken i yezri wass, Tiziri ur d-teffi ara si tzeqqa-nni ulamma
di teswit n westefu, eyyeb iar ur yegzi ara acuer i teffer
akka fell-as! Werad-it akken yettxemmim armi iwala Meafa
si mebid, yessawel-as-d, yerra-d srid ar ur-s:
- Azul a eyyeb.
- Azul; nni-ak a Meafa
Qbel mi ara yekfu ameslay, Meafa yenna-yas:
- Tiziri?!
-Amek i teri?! I t-yesteqsa eyyeb s wewham; Meafa
yecmume yenna-yas:
- D acu i k-iceben nnig-s? Aha; mel-iyi-d d acu ken-yuen
akka daen?
eyyeb, yerra nnehta yenna-yas:
- Rzu ar ur-s di lenaya-k, wali acuer ur d-tedda ara ar
ur-i, ni terfa fell-i!
-D acu i s-txedme, ur yi-d-qqar ara d Nasima daen!?
- Ala ur yelli d acu i yellan, maca are, ini-as a d-tas mi ara
testaf ttxilk.
Meafa, yecmume yenna-yas:
- Srid ar ur-s, a tt-id-awi yid-i as thenni.
- Tanemmirt.
Meafa; yerza er tzeqqa anda i teqqar Tiziri, yufa-tt tefre
edd ur yelli deg-s, inuda s wallen-is deg wefrag asdawan ur
s-d-tban ara, iedda ad yual er eyyeb yemlal-d yiwet teqcict
teqqar d Tiziri, yesteqsa-tt:
-Di lenaya-m, ur twala ara Tiziri?
-Teffe seg llin, acku tehlek ur tezmir ara ad tkemmel timsirin.
-Tanemmirt.
Tanalit Akli n tayri
- 72 -
Meafa, yual er eyyeb i t-yettrajun s lir, iwala-t kan,
yea ayen yellan ger ifassen-is, yuzzel ar ur-s, yestaqsa-t:
-D acu i k-d-tenna? Acuer ur d-teddi ara yid-k?
-Ur tt-ufi ara, teffe.
- I temsirin n tmeddit, ur teqqar ara ni? Acuer ur d-tedda
ara ur-i?!
-Ur ri ara! Tenna-yi-d tin yeqqaren yid-s teffe ef 12:00.
Meafa, ur yebi ara a s-yini tehlek akken ur t-yettcein ara.
Azekka-nni daen Tiziri, tusa-d teer timsirin-is teffe war
ma yella iwala-tt eyyeb ur negzi ara tamentilt i tt-yean
trewwel fell-as. Tezri ddurt d lal akken, imrayen ur mlalen ur
mwalan, yal wa deg-sen ireqq di tsusmi akk d tewlawalt.
eyyeb tera-yas am umeslub, ur yegzi ara d acu i ierrun yid-
sen.
Ass-nni amenzu n ddurt yezga yettgani er tewwurt n tzeqqa
anda ara ter, aas i iruja, inalmaden merra nnejmaen zdat n
tzeqqa, nettat mi t-twala si mebid, truja armi yekcem uselmad
er tzeqqa, s wamek i d-terza er din, tufa-t-id werad
yettraju-tt, mi d-tewwe zdat-s tenna-yas war ma tmuqel s
udem-is:
- Tanezzakt tameggazt.
Tger asurif akken ad teddi, yeef-itt-id deg ufus yenna-yas:
-Tiziri, ilaq ad nemmeslay.
Nettat, tual er deffir, tenna-yas s taect i yexneq lezen:
- Aselmad yekcem, ur yi-tteil ara di lenaya-k.
eyyeb yerra-yas-d:
- Muqel-d ar ur-i, wali amek i uale! Ssegzu-yi-d kan
acuer i iyi-txeddme akka?
-Anef-iyi di lenaya-k a eyyeb ele aas ef temsirt.
eyyeb yenna-yas s layas:
- Aql-i-n a kem-raju deg wadeg-nni anda i temmle ad
teqqime, ur tteil ara fell-i ttxilm, ilaq ad nemlil.
Tiziri, tessaked-it er wallen, tenna-yas:
- Deffir temsirt ad nemlil, ur tteile ara fell-ak, ssuref-iyi
tura.
Tadyant-nni n lemala
Am tinna i icudden aea
Yeqre as lexyu ean!
Tanalit Akli n tayri
- 73 -
Akka i yeqqar eyyeb deg yiman-is, di teswit-nni mi yeqqim
wed-s dinna anda i iwala Tiziri i tikkelt tamenzut, asmi akken
i tt-yettmuqul si mebid am yetri-nni i yezgan deg igenni.
Dagi, i tt-yettraju ass-a s waas n lir d letab, yeef deg ufus-
is tajeigt n ilili yessikid-itt s wallen i yeur imei, yeqqar:
Akka i d kemm a tayri, annect i tcebe, i leqqaqe, annect i
rage daen.
Yerra nnehta, yerfed iri-s er igenni yenna:
-Ttxilm a tayri, ahat a kem-ie, a d-tunane fell-i?! Anef-
iyi ad ddari deg ijifer-inem, ur yi-ttaa ara i wegris d
usemmi.
Imiren kan tbedd-d zdat-s Tiziri, gar-asen sin isurifen,
tessikid-it er wallen-is tiwrain am tafukt n tmeddit, tulfa s
yiman-is i tt-yean yual-itt-id di teswit-nni. Teneq ar ur-s
s taect yeuren d lezen:
- eyyeb
Netta yerfed-d allen-is ar ur-s, yessikid-itt di tsusmi amzun d
tikkelt tamenzut ideg tt-yettwali! yerra-yas-d awal s taect
yebeben:
- D acu a Tiziri? Ssuter-iyi-d di rru-iw, a m-n-ini war
axemmem awi-t.
Tiziri s imei tenna-yas:
- A k-e
- Amek?!
- Akken i tesli, dayen ur zmire ara, yi si tugdi, si tuffra, si
lir d layas.
eyyeb i tt-yettmuqulen s tujjma meqqren ur yumin ara ayen i
isell, yenna-yas s lezen:
- Teyi si tayri?!
- emmle-k! i s-tenna s layas d wurfan.
- Win i iemmlen ur yettaa, yak nenna-d ad neber; ne
yekfa-yam ber, dayen?!
- Ugade...
- Seg-i?!
- Fell-ak, ugade letab a k-yesseknu, ugade a k-rewlen
wussan uqbel ara tawe er wayen i tettargu.
- Ad true? I tt-yesteqsa s wesissef, allen-is grent-d timeqwa
imei. Nettat tezzi udem-is akin tessedreg imei-s fell-as,
Tanalit Akli n tayri
- 74 -
iqerreb ar ur-s tual er deffir. Tafukt i yejeb wagu deg
igenni tebda tjebbu-d s leya, lam i yezzin fell-asen, yettenqas
cwi, cwi, deg wadeg-is tual-d tafat.
eyyeb, imuqel igenni, yenna-yas:
- Tiziri, wali amek i teef tafat adeg n lam, wali amek i tekkes
tafukt agu ef wudem-is akken a -d-twali, wagi d anza akken
yiwwas a -d-sen wussan, ad yekfu fell-a mik. Ulac acu
ara -yebun a Tiziri skud ulawen-nne zdin!
- Ur zmire ara a k-d-fke asirem deg wayen i yellan d awezi.
Tayri-nne tlul-d akken ad temel as tedder, eyyeb, ur ilaq
ara ad nkellex i yiman-nne.
- Acuer ara yi-terrme ula si targit?!
- I wakken ad twali tilawt.
eyyeb s wurfan yerra-yas-d :
- Ur tesi ara azref akken ad tene ul i kem-iemmlen. Ur
tesi ara azref akken a yi-tekkse tirga-w ; nekk bi ad fe
deg usirem, as ad nettabe, maca ad ulfu ddre, ur yi-
ttnu ara di lenaya-m.
Tiziri, terra nnehta, tger afus-is yettergigin, tesfe-as timiqwa
imei i yettazzalen ef wudem-is, tanna-yas s lenana :
- emmle-k
eyybe ; yeckened deg ufus-is am wegrud amecu i yugaden
a s-tereq yemma-s. Tiziri, tettmuqul-it s lenana d tayri,
testeqsa-t :
- Aar-ik, yak tettadare fell-as ussan-agi n usemmi?!
eyyeb, yecmume acmume i ixelen s tereg d layas,
yessaked-itt, yenna-yas:
- Anwa ara iadren fell-i ma tei-iyi kemmi?! Mi ara tili
yid-i, ttulfu fe itran s ifassen-iw, as a d-terzu lmut ur-i,
d tayri-m ara tt-yerren. Tiziri, yes-m i ddre, ma tei-iyi as
seb-iyi mmute.
Tiziri, tessaked-it er wallen, terra nnehta, testeqsa-t s lir d
tismin:
- Akka i tettulfu mi telli yid-s daen?!
- Menhu?! I tt-yesteqsa s wewham.
- Werda, tayri-k tamenzut. I s-d-tenna s wesissef d tismin.
eyyeb, ihuzz aqerruy-is yenna-yas s wurfan:
Tanalit Akli n tayri
- 75 -
- Aulfu i yi-yettcuddun ur-m, di lemer i t-ssine, ilul-d
deg-i ass-nni kan mi kem-wala, d kemm i t-id-yesnulfan.
Tayri-w i m-ttbuddu a Tiziri, tugar kra yellan, tesfe akk ayen
i ieddan. Tayri i lemde ur-m, temgerrad s waas ef tinna i
yi-tesselmed tmejjayt-nni
-D acu i k-sslemde?!
-Tesslemde-iyi lenana, nettat tesselmed-iyi imei.
Tesslemde-iyi lehna, nettat tesser-iyi ccwal. Tessefe-iyi
tidet, nettat tesnum-iyi lekdeb. Tesslemde-iyi a Tiziri, lemala
n wul, nettat temla-yi-d tinna n tfekka. Kemm d tezdeg a Tiziri,
nettat d amus, kemm d nniya, nettat d tikerkas. Kemm tceffu,
nettat ttettu!!...
Tiziri, twala-t yerfa aas, yuki-d deg wul-is ler-nni i s-d-
yean yir ccama. Tendem ef westeqsi-nni i s-d-tebder, tulfa
s yiman-is tecce, teqe-as-d ameslay, tenna-yas:
- Dayen! Ssuref-iyi di lenaya-k, ssuref i tismin-nni n tiselbi i
yi-d-yessneqen.
-Tusme seg yezri?! Yak nni-am yakan, gulle-am acal d
tikkelt akken ul-nni n zik i yemmuten, d kemm i s-d-yefkan
tudert, d kemm i s-d-yerran rru i tfekka-w terri-iyi-d er
tudert.
Tiziri, terfed allen-is er igenni tenna-yas s wesissef:
- A d-tas taye deffir-i, a d-teyu tayri-nnien. Ula d nekk
yiwwas ad uale d izri, d asmekti kan ara k-id-yetteddayen
di ccfaya. D abziz mecuen ger waktayen-ik yeuqten.
Tezzer di tsusmi , deg wul-is tettsuu-d teri i yezgan mgal
tidet-agi ief tettmeslay. Amennu n tilawt d targit werad
yefri er daxel n wul-is, s tereg tkemmel ameslay, teqqar-as:
- eyyeb, ur bi ara a k-teru am nekk; ad yirig deg wul-ik
kra iden, ad texreb targit-ik a k-te dayen. Ke yeur wul-
ik d asirem, ur bi ara a t-yedem layas. Nekk d ugur deg
webrid n tirga-k d lebi-k, ur zmire ara ad ili i lebda er
yidis-ik, axir ma yella tettu-iyi tnuda deg wadeg-iw tin ara
yilin inek, ad tesbedd axxam-ik, ad terez tarwa-k, ad
tesjueg ussan-ik..
Tiziri, as akken teqqar-as-d imeslayen-agi, maca d iles kan i
ten-id-ibeddren maca ul-is er daxel itezzu, ineggef yugi ad
yeqbel tidet-nni ragen. Tayri-s treqq s tmess n tismin yal mi
Tanalit Akli n tayri
- 76 -
ara d-temmekti akken a d-yas wass ideg ara teef taye adeg-
ines. Ul-nni n eyyeb ammer tufi a t-terhen lebda i nettat
iman-is. Amennu yezga gar-as d yiman-is, tar ur tufi lehna,
ger lebi n wul-is d wayen i yuran di twenza ur tezmir ara ad
tefren abrid i teba.
Qqimen akken tagnit, idis er yidis, tasusmi tesberber fell-asen,
yal wa anda i yeksa wul-is, netta yettnadi amek ara d-yaf tifrat
ara ibeddlen tidet-agi i ten-iferqen, nettat tettna lmektub-is,
tessawal di tsusmi i wul-is teqqar-as: Amek ara telu?
Teri beu yettgani-k simmal yetta-d ugar
eyyeb, yemdel allen-is, yerfed aqerruy-is er igenni, s lezen
yenna-yas i Tiziri:
- Tiziri; fren abrid i m-yehwan; ma yella tri a yi-tee, ma
yella seg-i tetbe, as nadi lehna-m, ahat war yes-i a tt-tafe.
Maca cfu ef yiwen wawal kan, ader a t-tettu: Skud ddre a
Tiziri, ala kemm ara emmle as a yi-tee, maca yella
wacu ara yi-d-tee. A yi-d-tee iulfan yeddren. Nekk
smenyafe yid-m ad ddre as ulamma di tirga, a kem-ttwali
as si mebid am waggur deg igenni. Tiziri, ur ttagad ara fell-i,
d talwit-im i d lehna-w, targit-im d ayla-w; mi ara tili kemm
thenna ula d nekk ad ili akken. Maca, di lenaya-m a kem-
id-ssutre yiwet taluft ssarame ur yi-tettarra ara.
Tiziri s lenana terra-yas-d war axemmem:
- Ssuter-d rru-iw, allen-iw, a k-ini ax-iten.
- Tiziri, di lenaya-m, s kra zizen fell-am, ader a yi-tettu.
Anef-iyi ad idire as ulamma d asmekti kan deg wul-im,
urm a m-rewlen waktayen i -yesduklen. Da u akken
anda ma telli, yella di kra n wemkan di ddunit-agi ur nesi
tilas, wul i kem-iemmlen i yettrajun a d-tejbu yiwwas fell-as
a s-tekkse agu i t-iummen akken ad iwali tafat. Ur tettu ara,
anda i m-yehwa ili, tamuli n wul-iw terra dima ar ur-m.
Tayri-w di yal amkan teafar-ikem, lebi-w ad yeddu yid-
mTiziri, ur tettu ara akken emmle-kem.
Yessusem eyyeb, amzun kfan-as imeslayen, ne ahat mazal
aas n wayen i yeba a s-yini, maca, s tutlayt n wallen, imi
teqqar-d tmuli tikkwal ayen ur yezmir yimi. Yessikid
deg-s am wakken i tikkelt tamenzut i tt-yettwali, ne yugad ma
yella tru a s-yereq wudem-is.
Tanalit Akli n tayri
- 77 -
Tiziri tqerreb ar ur-s, tesself s lenana i wudem-is, allen-is i
ieznen zzrent er daxel n wallen-nni tiwrain am tafukt n
tmeddit, rru-is ireqq s tmess n beu i yezgan mgal lebi-s.
Tekker s ledez am tinna akken ara yelun er uekka, netta
imi d-yeer rrwa, texsi teftilt usirem deg wul-is, kkawen
ifadden-is, yeffer udem-is s ifassen-is akken ur tt-yettwali ara
mi ara tru a t-te dayen!
Tiziri, tessaked-it tagnit s lezen d imei tenna-yas:
- eyyeb, ader iman-ik, ssarame-ak talwit
Tru, teeb tikli, eyyeb di tsusmi yessetba tamuli i lerrat i
ggaren iarren-is armi tab ef wallen-is.
Tiziri i yektalen abrid-is s tawla, imei deg wallen-is, ur d-
tewwi lexbar armi d-tufa Meafa ibedd-d zdat-s, yessebes-
itt-id yenna-yas s wewham:
- Tiziri! D acu i kem-yuen akka?!
- Acemma ur yelli! I s-d-terra s lezen, tezzi udem-is akken ur
yettwali imei-s, Meafa, i yeran akk lbanat umeddakel-is,
i yeran ayen i yellan gar-asen, imuqel-itt s tuzzma yenna-yas:
- Tteffre fell-i a Tiziri! Anda-t eyyeb?
- Atan dihin. Twehha-yas s ufus-is er wansi i d-tusa, terna
tenna-yas s layas:
- Meafa, di lenaya-k ru ar ur-s, ur t-ttaa ara wed-s, d
ke kan i izemren ad tessifesse fell-as taekkemt.
Meafa, yecmume s lenana yenna-yas:
- Ur ttagad ara ef eyyeb a Tiziri, as ma yella ul-is hcic,
maca yezmer i tlufa ayen. Ijerreb yakan deg wayen i
yesedda. Ttwali d kemm i yeleb lezen, aql-ikem-id deg yir
lala! Tzemre a yi-d-telli ul-im, yya-n ad nelu, temle-iyi-
d d acu i kem-iceben?!
Lan akken lwaid, Tiziri tezzer deg lezen lqayen, teneq er
Meafa tenna-yas:
- Dayen, kullec yekfa...
Yeqe-as-d ameslay:
-Amek? Tei eyyeb! Acuer a Tiziri yak temmle-t?!
- emmle-t a Meafa, maca
- Maca, nekk ile tayri tugar akk uguren n tudert. eyyeb,
degmi i kem-yessen i s-d-tual terwit, d nekk ara m-d-yinin
acal i yenbeddal, zemre a m-d-ini yella d aderal, kemm
Tanalit Akli n tayri
- 78 -
terri-as-d iri s wacu ara iwali tudert, yella yesleb, kemm
terri-as-d leqel.
Tiziri, i yesmesisen s wesissef meqqren, tea akken ayen i s-
d-yeqqar akka d tidet, maca tettulfu tettwarez ur tezmir ad
tenser i waccaren n tidet ragen i yezgan mgal lebi-s, tenna-
yas i Meafa :
- ri a Meafa, maca, mel-iyi-d di lenaya-k ar melmi ara
neskiddib ef yiman-nne ? Ar melmi ara nidir di targit
takeddabt?! Yegguni-ya beu i d-yettaen simmal izerri
wakud, aya nera-t, acuer ara nemmed i uwezi ihi?! Axir
yal wa deg-ne ad icuqq abrid-is ass-a qbel azekka.
-Awwah a Tiziri; tettettibe iman-im, terni tettettibe-t yid-
m daen. ri tudert-agi tuer aas ur tesi ul ne tasa akken a
tt-ni a d-tunan fell-a, mca, nekkni d imdanen, nettulfu,
ur ilaq ara a s-neddu di lebi i tudert mi ara -d-tesmir ssem-
is!
Yessusem cwi, yual ikemmel deg wawal-is:
- Tiziri, yiwen ur yeri acal ara yidir, ur yeri daen d acu i s-
yeffren deg ijifer n wussan, tagnit n tayri d lehna tettufara,
imi tettunefk-d i wemdan tikkelt kan deg usemmud-is, ma tezri
ur d-tettual. ef waya ur ilaq ara a tt-neslu s tugdi d ukukru.
Acuer ara nnadi ccwal mi ara nili di talwit, acuer ara neeb
er letab ad nerwel ef lehna, sikin a s-neqqar: Akka i -
yura!
Tiziri, terra-yas-d:
- Ugade si nndama, ugade ef eyyeb, ad yeckene deg
uwezi, a d-yaf iman-is d anekraf n tirga d tiselbi.
Meafa, yerra-yas-d:
- Tugdi a Tiziri, tneqq tayri. Skud tedder deg-m tayri, ur tt-
neqq ara s ufus-im. Tudert tefka-yam-d agerruj n iulfan as
abrid-nsen yessa s usennan maca, yuklal ma teli deg-s.
Anef-as i wakud ad yefru timsal akken i s-yehwa, ma yella
yelem-iken zzman, kemm ur sselam ul-im. Ielli kan i ken-
ttwali am ijeigen n tefsut i yeuren d ccbaa, ass-a wali
amek i tualem am yetbiren-nni i yerren deg iferri ! Tzemre
a yi-d-tini acuer akka?
- Acku ulac asirem i tayri-yagi! I s-d-tenna s layas d wurfan.
- Teram aya si tazwara, aya mai d amaynut!
Tanalit Akli n tayri
- 79 -
- Yettgani-ya lefraq.
-Werad i d-yeir, acuer ara tejjle yes-s?! Tiziri, ulawen i
yememmalen, ama zdin ne ferqen, werin ad yemmet
uulfu-nni i yezdin gar-asen.
- Amek ihi, are a Meafa, ur d-ufi tifrat!
Meafa yecmume s waas n tzemnit yenna-yas:
- Kker ad nru er eyyeb, awal-nni n beu as ttu-t, idir yal
ass amek i yella, ur ttxemmim ara ef uzekka qbel mi ara d-
yawe. Wi yeran! Ahat ad tbeddel tegnit udem, ur qee ara
layas, yak yeqqar wenzi: Acal eyyiqet tudert, ammer ur
yelli usirem!
Tiziri, tecmume, tual-itt-id tudert, udem-is ifee-d imi i
tesla i wawal-nni:Asirem, tenna-yas i Meafa:
- Tesi azref deg waya a Meafa!
Netta ihuzz aqerru-s yezmummeg, yenna-yas:
- Teri amek i tcebbe tudert mi ara d-nemmekti asirem?! Ur
tettu ara skud yella wemdan, yella usirem, skud yella ccer,
yella lxir, skud yella ccwal, tella lehna. Ulac awezi zdat lebi
n Yakuc!
Dduklen akken i sin, leun s tawla. Mi wwen er eyyeb,
ufan-t werad-it din, yeqqim wed-s, yerra-tt i ukeyyef n
ddexxan, yeef deg wenyir-is, yettxemmim
Yezwar ar ur-s Meafa, yenna-yas s wesqecme:
- ni yezzer-ak lbabur ay ameddakel?!
eyyeb, yessaked-it di tsusmi , yejbed deg ugaru-ines war ma
yella yerra-yas-d awal, Meafa yekkes-as-t yenna-yas:
- Fiel asduxxen, ulac acu i yuklalen.
eyyeb, isu-d fell-as s wurfan:
-Meafa, anef-iyi di lenaya-k anef-iyi.
Tiziri, tbedd-d deffir-s, tessers afus-is ef tayet-is, tenna-yas s
lenana:
- Acuer i tettsuu?! Mmeslay s leqel kan!
eyyeb, yezzi-d ur-s, yeef deg ufus-is akken ad yekker,
iqerreb ar ur-s yenna-yas:
- Tiziri, s kra zizen fell-am, ur yi-ttaa ara, ur yi-kkat ara s
ujenwi n beu di lenaya-m.
Meafa, yesa yenna-yas-d:
- Ur ttagad, dayen, ur k-tettaa ara mamma!
Tanalit Akli n tayri
- 80 -
eyyeb yettmuqul-itt s tujjma, allen-is ttecruruqent s tumert,
yesteqsa-tt:
- D tidet?!
Tiziri, terra-yas-d:
- D tidet, ur zmire ara ad idire war yes-k ula d nekk daen!
Maca ilaq ad tesnemmre Meafa i yi-d-yerran leqel, i yi-d-
yellin allen ef tidet-agi.
Yezzi er umeddakel-is, iger-as iallen, yenna-yas s lfer
meqqren:
- Tanemmirt a gma, ke s tidet d aneglus ay ameddakel.
Meafa, yessers afus-is ef yedmaren n eyyeb, yenna-yas:
- Aneglus n tidet d ul n wemdan a eyyeb, d tayri i d agerruj
ief ilaq ad tadrem.
Yessusem, yessaked-iten s talqayt, yera deg wallen-nni iseg
yeffe layas asefru n tayri akk d talwit.
Lan akken di kra yid-sen, lfer i ten-izeden meqqer, Tiziri,
tettales-as i wawal-nni: Acal eyyiqet tudert, ammer ur yelli
usirem! Tenna i yiman-is: D asirem i d tarwit n wemdan,
ma yesa-t ad yedder, ma yesru-it, tudert-is a tt-tif lmut!
Temmekta-d di teswit-nni taect-nni n Brahim eyyeb mi s-
yeqqar:
Mkul yiwen anda ilul
Ur yextar ara
Nekk yid-m nlul-d anda nemyufa

















- (6)-
Lefraq

Isu-d wau n lif, yezzuzer merra tirga, yesmar-d
qeran d uilif, yes-sen yeur uran n lemala, i d
wass qqlen kif kif, imi deg-sen ur telli ara.



























































Tanalit Akli n tayri
- 83 -





Zi ulac amaal iulfan, anda ma llan medden, wid-
nni ur nsell i wul mi ara ineddu, wid-nni ur nettulfu, ur
nessin d acu-t yiman-nni i d-ilulen deg irebbi n telqeq d
lenana, iman-nni i wumi qqaren Lemala ne Tayri

I sin nexa i waya
Ur neri d acu d ssebba
Armi neba d iceqfan
Tadyant-nne n lemala
Am tinna icudden aea
Yeqqre as lexyu ean
Am tegnawt di ccetwa
Rrud, au, lehwa
lam i yeuren iberdan
Am win ur neri anda
Nleu war tanila
Itri-nne ur d-iban
Am yi ur nesi taggara
Am wudem-nni n lmena
Mi d-yegla yid-s ieblan
Tadyant-nni n lemala
Deg wul-iw i trea
Tenta amzun d asennan
Am ideralen i -terra
Ur neri anda i nella
Nleu er zdat kan
Ur nextar mi d-nemyufa
Yal yiwen ansi d-yusa
Nezdi d yiwen n yiman
Nefsi wa deg wa
Acal d targit i nebna
Asirem-nne d ameqqran
Taggara xerbent tirga
Tanalit Akli n tayri
- 84 -
Yal wa anda yerra
Zgan erqen iberdan !

as ugi ad ayse tayri-s, nettat yessefcel-itt layas, nekk ri ad
qqime i lebda er yidis-is, ad zge lebda er tama-s, nettat
yereq lebi-s ger wurfan, tual-as lemala-s d abel. Tugdi,
letab, layas, ummen ef wallen-is udem usirem, gan i lebi-s
tilas.
Yal ass trewwel fell-i targit-nni n tayri, yal mi ara qerrbe ur-
s ad ta akin!
Akka i yettmeslay eyyeb d yiman-is i yugin ad yegzu ayen
akka i ierrun, yal mi ara iqerreb er talwit d tayri, nettat ad
trewwel fell-as!
Lefraq-nni iseg ugaden aas aya, yeer-asen-d ass-a am
qebba lerwa i sen-d-yeglan s lmut berriken.
Zdat ttejra-nni n ilili s tereg n lezen d imei, s uaruq n
wau-nni achili unebdu i d-yettsuun fell-asen, di tsusmi
ttemsawalent s ucewwiq-nni n nnhati i d-ggarent terwiin-
nsen.

D nekk ne d kei
Win i ielmen ur neri
Newweq ur iban yixef-is
Ne ahat nexa nekkni
Ddnub ur t-nesi
Mi d-yerra lam ijufar-is
Lexde fell-as ur nebni
Tcebbe nniya tadukli
Assa i -yezdin d udem-is
Nedda deg uzeggar afi
Neffes deg wegris ur nefsi
Iij nettraju-t ur nuyis
as lam fell-a yezzi
Tafat later-is ur yelli
as asirem yeffer udem-is
Nemmed neqbel kullci
Lqid i yezzin i tayri
Nudd ber d abdil-is
Tanalit Akli n tayri
- 85 -
Tawwurt n her ur nelli
A tt-nre nugi
Nettqellib tasarut-is
Asemmud-nne ad izerri
Yal ass mi ara ieddi
Temer tettheggi-d iman-is
Nera ur tettdumm temi
Kra n win yesen a d-yaki
F tilawt a d-ters tmuli-s
A d-yaf lebi-s d awezi
Ayen akk ief yettnadi
Ger wussan yeba later-is

Allen-is ssurugent imei, lezen yezde-as di tmuli, Tiziri,
dayen teqe layas di tayri, s uaruq d wurfan is tettmeslay i
eyyeb, netta yezzer di tsusmi, yeqqar deg yiman-is:
Wissen ma d her ur nesi, ne d tira-nni n twenziwin! mi
nufa ayen i nettnadi, yesrafeg ger ifassen, imawlan urzen lebi,
targit-nne d awezi i s-sburren
Tiziri, thegga iman-is akken ad tru, deg wul-is treqq tayri s
tmess n beu-nni ur tebi. Mi tger asurif amenzu akken ad
tektil abrid-is, eyyeb yessawel-as-d:
-Tiziri, rju ttxilm! Mi d-tezzi ur-s yenna-yas:

as ad true
as wed-i a yi-d-tee
Ad ili i lebda d ayla-m
Deg wul-iw ad tzede
Ger wallen-iw ad teqqime
Ur tettu ara ifa-m
Am walhin a yi-tmelke
Yid n rru-iw teddukle
Amek ara farqe fell-am!?
Heddre-as yal ass i lkae
ekku-as ayen i yi-d-teqqare
Ssenaqe-d deg-s lemala-m
Deg yi ur-i a d-tettase
Ger yetran a yi-d-tettbane
Tanalit Akli n tayri
- 86 -
D aggur i iseffen lam
Yid-i a d-tettmeslaye
Selle-am-d as tbede
Amzun zgi er tama-m!
Azekka ma yella tjewe
urm ansi s-teqqare
Qee layas si liha-m
as tae-d i waye
as i nekk ur d-tettie
as ad tereq lerra-m
Ggulle ur lli i taye
skud deg wul-iw teddre
Ad ili i lebda d ayla-m!

Yessusem cwi, yessaked-itt er wallen-nni i tesserwal fell-as,
yenna-yas:
- Aeqq ul i tezde tayri, as ma fell-as imei-w yeli, ajeig-
im ad yefsu, lemala-m ad tefti, as s tmess tettruu, simmal
treqq ad tettnerni.
as a yi-tee wed-i, ad true a Tiziri, cfu, u, ad qqime i
lebda d akli ddaw uar n tayri-m!
Imiren, nettat tektal abrid-is n war tualin, ma d eyyeb, ur
yeri anwa abrid ara t-yawin. Tru tin akken i t-imelken,
wissen ma tt-iwali tikkelt-nnien ne ahat d tagi i d tamuli
taneggarut! Mi tab ef wallen-is, yebra i tfekka-s er lqaa,
yeqqim ef useddar-nni i yezzin i ttejra-nni n ilili yeddem-d si
lib-is agaru n ddexxan, yessikid-it s wallen i yeuren d
imei, yeqqar deg yiman-is: Ammer i tezmire ad tessere
akk iulfan-agi i yettcerrigen idmaren-iw, ammer i tezmire
ad tessexsi aaruq-agi i yi-itezzun Yessa-it, yejbed deg-s
tikkelt kan, yual yemmekta-d asmi akken i s-tenna:
Ma yella temmle-iyi, anef-as i ddexxan-agi yenna-yas:
Ur zmire ara ue fell-as tanummi dayen! Tiziri terra-yas-d:
Yal mi ara tessie agaru, mmekti-d akken d nekk i yesan
azal ugar n ugaru-nni, ane 5 idinaren kan i swi ur-k?!
Imiren kan mi d-yemmekta aya, iegger agaru-nni, yerra
nnehta, yenna deg yiman-is: Azal-im yugar akk igerrujen n
ddunit, azal-im yif kra yellan a tayri!












- (7)-
Tuzzmiwin

Nekk yid-k as nemyuzzam, tuzzma-nne tesnernay
tayri. Nemlal ur nemsalam, s wallen nger irebbi, as
fell-a yezga-d lam, tafat n wulawen-nne werin
texsi












































Tanalit Akli n tayri
- 89 -





Akken bun eddin wussan
Aktayen deg wul ttiman
Akud ur ten-iseffe
Sebben lebda deg wemdan
Ama diri-ten ne lhan
Di rru later-nsen yeckene

as aas aya ur mwalan, as zgan myebaden, maca, yiwen
deg-sen ur yettu, iulfan-nsen werad ddren simmal
ttnernayen, ur ten-teni tatut, acku ayen i ten-yezdin yugar
tudert d lmut, yezga nnig letab d ieblan!
Ass-a mi d-tual Tiziri er wadeg-nni anda akken msefraqen,
ur teri ara d acu i tt-yettrajun, tusa-d i wakken a d-temmekti
ayen akk i ieddan fell-as deg wussan-nni i iruen war tualin.
Tual-d er wadeg-agi, akken ad tnadi ef lerra n tayri-s i
ssedragen wussan. Ul-is i yeen fall-as aas aya, tual-it-id
tudert di teswit-a, yebda ineddu, yual am zik yettulfu!
Yefr, yettellib ger yedmaren-is, yeba a d-yeffe akken ad
iger irebbi i yal timert i s-d-yezzin, i ttejra-nni n ilili, i tafukt,
i igenni, i kra yellan d anagi ef wussan-nni n talwit d tayri
Teqqim nettat d wul-is akk d waktayen-nni i yeddren daxel-is,
tewwi-tt tayugt n ccfawat er umaal i d-yezgan deg wallen-
nni tiwrain am tafukt n tmeddit, tettmektay-d: imeslayen,
tamuli, nnehta, tasusmi, acmume imeiayen akk i werad
yedder deg wadeg-agi
Terra nnehta yeuren d asissef akk d lezen, tenna deg
yiman-is:
Zi tazmert n tayri, tugar tazmert n wakud! Kra ur yemmut,
kra ur yesfi, werad-iten ddren da wussan-nni, ur zrin ara!
Tezzi tamuli-s ef yal taqernit i s-d-yezzin, tetthuzz aqerru-s
teqqar: Acuer i neqqaz aekka i tayri yeddren ur temmut!?
Aas n yesteqsiyen i itezzin deg walla-is, aas n lir d wurfan i
iqebren ul-is.
Tanalit Akli n tayri
- 90 -
Dagi deg wemkan-agi, i texsi teftilt usirem-is, da i temel acal
d targit. Deg wadeg-agi i tea akk ccbaa d lehna i s-d-tefka
tudert. Lemmer i tufi ur tettru ara ssyenna, ad tidir i lebda din
imi ala dagi i tettulfu s laman, maca, tamara tezga lebda mgal
lebi n wul-is! D lawan n rrwa, ilaq-as i tikkelt-nnien ad
tru ssya, imi akud yettazzal ur yettraju ara ul i yeckenien
deg yezri. Tekker, tela s isurifen ayen, aar er zdat, waye
er deffir, werad-itt akken armi t-twala si mebid, ileu-d s
tawla ar ur-s, yeqel-itt-id, atan yettwehhi-yas-d s ufus-is
akken ad tebes! Ur tumin ara allen-is, teqqar s lfer d
wewham i yiman-is: D netta! D eyyeb! D tilawt ne d targit
ur tecli ara! Awi-d kan a t-twali akken ad tessexsi tujjma-s, di
teswit-nni mi rsent wallen-is fell-as, tettu kra yellan, ula d
tidet-nni i ten-yeban, temmakta-d kan akken temmel-it!
Mi d-yewwe zdat-s, tres-d fell-asen tsusmi, zzrent wallen deg
wallen, s tmuli ttemsawalen.
eyyeb, yettecmumuen, allen-is ttecruruqent s lfer mi akken
i tt-yettwali, iger afus-is akken ad isellem fell-as. Ma d nettat,
tessaked-it seg uqerru armi d tifednin, am wakken werad
tumin ayen i tettwali! Yeneq ar ur-s s taect yettergigin
yenna-yas:
- D nekk, ur yi-d-teqile ara a Tiziri?! Ne ur tumine ara ula
d kemm akken nual-d nemlal i tikkelt-nnien?
Tiziri, tebra i wallen-is, tettmeslay d yiman-is:
D wagi i tettraju aas aya, d netta i izeden er daxel n wul-
im, i tettwali yal ass di targit-im!? Acal d aggur d kemm
tettraju taswit-a, s tujjma d letab i tzerri ussan, tessbe
yal ddqiqa i yetteddin ammer ahat a d-teglu s wau n nnhati-
s ara yesselfen i leru n yiman-im. Acuer i teffre ay yiles
tura deffir tumas, acuer i temmre deg wemkan-im!
Tettxemmim deg waya di ddqiqa-nni ideg ibedd yettmuqul-itt
s lfer d tujjma, yettraju ad tqerreb ar ur-s, ad texsi deg-s,
akken ad tnes tmess-nni i ten-yesruun. Tiziri, teqqar i yiman-
is: Ayen ara d-nerwi tamda i irekden, axir ma yella nunef-as i
wanu s uummu-s
as ma yella tumert tesnulfa-yas-d afriwen i tt-yeddmen deg
igenwan, maca, ur tebi ara a d-tessken annect-nni i eyyeb, s
lehd meqqren i teffer tujjma-s, i teef ul-is i yeban ad ielleb
Tanalit Akli n tayri
- 91 -
ar ur-s a s-iger irebbi. Tual s kra isurifen ar deffir, tenna-yas
s taect yettergigin war ma tmuqel s udem-is:
- Amek tettili a eyyeb?!
Netta, werad-it akken yeel afus-is ar ur-s, yettraju ad
teereq s lfer, a s-tger iallen, a t-tqabel s tumert-nni n
wemray i d-yufan tayri-s, maca, ur yegzi ara acuer i
tessebad iman-is fell-as! Ayen i tessensar allen-is seg wallen-
nni tiwrain am tafukt n tmeddit, ayen i s-d-tettmeslay akka s
tesme d wurfan?! eyyeb, yeneq ur-s s lenana i ixelen s
wesissef:
- Werad-ikem trewwle fell-i?!
Yela er useddar-nni i yezzin i ttejra n ilili, yessa agaru,
yebra i tfekka-s, ma d Tiziri, temmer deg wemkan-is
tettmeslay di tsusmi-s: Mai d tarewla i rewwle fell-ak,
mai d ul-iw i k-yettun! Terra nnehta, terna deg wawal-is:
i teqqare i yiman-ik: tettu-yi, yenbeddal wul-is fell-i, texsi
deg wul-is tmess-nni n tayri ief yi-d-tettmeslay acal, tettu
yakk imeslayen-nni i tleqqem deg-i, tessre aktayen i tt-yezdin
yid-i, tea-yi am tinna i qbel-is akken ad tnadi lela-is
Imeslayen-agi tezzun-iyi tasa, as ma yella ur ten-id yebdir
yimi-k, maca tsu-d yes-sen tmuli-k, sli-asen di nnhati-k i
d-igellun d ukuffit-nni n wurfan d wesissef i d-yeggar wul-
ik. Maca, axir ma tuyse seg-i akken ur k-tetturr targit-nni i
d-yessakay lefjer Tefer-it er din, teqqim er yidis-is,
testeqsa-t s tuzzma:
- D acu i k-id-yewwin er da ass-a? Anwa i k-d-yennan a yi-
d-tafe da?!
eyyeb, ixeer-itt war ma yerra-yas-d awal, yessufe-d seg
wanzaren-is agu n ddexxan-nni i yettsummu, amzun yeba ad
iumm-yes-s akk ayen i s-d-yezzin akken ur t-ierr ara! ef
wudem-is yettban letab meqqren, aas n tlufa i iebba wul-is.
Tiziri, tulfa s wayen i t-iuzan, tessikid allen-nni ideg yefsex
yiij, taebit-nni i tecrew tmeddit, lehna-nni i teslu twait,
mai d wagi i d udem-nni yefsan i s-yettcebbien tirga n
wuan, mai akka i teba a t-twali, ul-is ur s-yefki ara akken
a t-te akken di lala-nni, teqqar-as:
- eyyeb; acuer i tessusme, ini-d kra, d acu i k-yuen akka?!
Tanalit Akli n tayri
- 92 -
Netta, amzun yunag er umaal-nnien! Ur yebi ara a d-
yeffe si tsusmi-nni i t-yurzen, yettmuqul ar ur-s am wakken
ur tt-yeqil ara, nettat tettellil deg-s akken a d-yeneq as
ulamma s yiwen umeslay kan:
-Zzem-iyi, ssufe-d urfan-nni i k-iqebren! Aha, ini-d akk ayen
i k-yesserfan, ssexsi agaru-nni i yesruun idmaren-ik, egger
fell-ak agu-nni n lir d lweswas i k-yezzin. eyyeb; di lenaya-
k, ffe-d seg wanu-yagi n tsusmi ideg tezzre, steqsi-yi-d,
zzem-iyi-d, di lenaya-k, ur ssusum ara, mel-iyi-d d acu i k-
iqeren?!
eyyeb, mi tt-iwala akken tencean, iegger agaru-nni, yerra
nnehta, yecmume-d s ledez, yenna-yas s taect i yexneq
lezen:
-Acemma ur yi-yu a Tiziri, ur rfi ara!
Yezzi udem-is er tama-nnien, yeslef i uqerruy-is i yetthuzzu,
er daxel-is rekkmen iulfan i yemgerraden ger tujjma n tayri,
akk d tugdi, ur yebi ara a tt-yesnuni, yerra iman-is am
wakken acemma ur yelli, maca, Tiziri, tessen-it akken ilaq,
teqqar-it am wedlis yellin, as ma yella iteffer fell-as ieblan-
is, nettat s tmuli-s tessekfal-iten-id! Tqerreb ar ur-s, teslef i
ufus-is s lenana, tenna-yas:
-Ur teffer ara li n wul-ik deffir n wezmumeg-nni i
yettnazaen. Ur sserwal ara tamuli-k anda-nnien mi ara ili
zdat-k! Ma yerfa wul-ik fell-i, anef-as a yi-d-yezzem, anef-as a
d-yessufe urfan-nni i t-iqebren, ur ttagad, ur itee ara fall-
ak wul-iw, yeqbel akk ayen ara d-yekken si tama-k. Anef-as a
yi-d-yini ayen akken i teffre fell-i keini! eyyeb, anef-as i
tayri-k ad tergem tayri-w, e li-ik ad yessexsi li-iw. Ayen
akk iseg trewwle as ini-t-id tura. Ma yella seg wul-ik i yi-
temmle ur teffer ara fell-i, yak ulac ger yemrayen tuffra?!
Am win akken i d-yukin seg yir targit, yeem allen-is
yettnuddumen, yebra i uqerruy-is er lqaa, ihuzz-it akin d
wakka am wakken yexs a s-d-yini Ala. Yeggugem, ur yufi d
acu ara s-d-yini i tlemit-agi i s-d-yettmeslayen s lezen i
yeban ad tsell i taect-is. Yeqqim akken tagnit, yual yeneq
ar ur-s s wesissef yenna-yas:
-Tiziri, i tebe akken ad true am tannumi-m, tettase-d
am uberi, d aeddi kan i tetteddi. Ur tteggir ara akud-im
Tanalit Akli n tayri
- 93 -
zizen yid-i. Tiziri, as ttu ielli, tettu yid-s ula d ass-agi,
azzel er yimal anda i kem-ttrajunt tirga yelhan. Ttu-yi, ma
yella s waya ara tafe lehna.Yak tikkwal telha tatut!
Yekker yezdi lqedd-is, ula d nettat tekker daen, tbedd-d qbal-
is, tettmuqul er wallen-nni tiwrain am tafukt n tmeddit, s
waas n layas d wurfan tenna-yas:

Ger wass-a d yielli
Wissen ma tecfi ass-nni
Ger useggas-a d yilindi
Ger akk ayen i ieddan fell-i
Ke cukke tettu
Nekk i yettrajun itri
Nekk i yettawazen i tziri
Nekk i yettargun tayri
Nekk i k-yeban keini
Ke wissen d acu i tettraju?!
Tettraju a d-ihuzz uberi
ad yezzuzer fell-ak lebi
Tettraju ayen ur nelli
Tettraju ahat awezi
Mel-iyi d acu i tettargu!?

- D kemmini! d kemm i ttargu, deg-m kan i ttraju.
I s-d-yerra eyyeb war axemmem, nettat terra-yas-d s
wesissef:

Cfi akk ef wayen i ieddan
Cfi ef wass-nni deg wussan
Cfi ef wayen i yezrin
ri akk ayen yellan
ri d acu i d-yennulfan
ri d acu ara yilin
Ulawen-nne imi d-myufan
i acal i myeban
ri d acu i ten-yettganin
Asirem-nni ameqqran
I sen-icebben ussan
Tanalit Akli n tayri
- 94 -
I yefkan afud i lesnin
Asmi akken nezde igenwan
Am waggur ger yetran
Ulac acu i -yettcabin
Cfi azekka-nni kan
Ur ri d acu i d-yeran
D acu akken i -yerwin!
Cfi ef wayen i yellan
D ssebba i -yeban
Asmi akken i nessen tismin
Cfi mai d nekk kan
Cfi nerwa leman
Tuza-ya tyita deg sin
Amzun ielli kan
Aktayen-nni i lebda zgan
D ul-iw i ten-id-yettmektin
I ke i uren wussan
Mel-iyi-d d acu i k-yeran
Ma tecfi ef wayen i -yezdin!?

eyyeb i yesmesisen i imeslayen-agi, s wul i ineggfen yeneq
ar ur-s yenna-yas:

Rfed-d iri-m ar ur-i
Muqel-iyi-d er yeri
Waliwali ma yella ttu
Tudde-as ala kemmini
I yessnen d acu-tt tayri
Tudde-iyi ur ttulfu!
Aha wali kan wali
ma yella tenbeddal tmuli
Ne tamuli-m deg-i tlu?!
Qerreb-d cwi ar ur-i
Ahat ad tulfu yes-i
Amek yal ass ttruu
Seg wasmi d-gra wed-i
Ar ass-a werad-iyi
D tualin-im i ttargu
Tanalit Akli n tayri
- 95 -
Cfi akk ef yezri
Ayen i ieddan fell-am, fell-i
Mai d ayen ara ttu!

Tiziri, tettmuqul-it s wallen i yeuren d lenana, tesmesis-as
s wul i tezde lemala, eyyeb iqerreb-itt-id ar ur-s yenna-
yas :

Yes-m uale d waye
Ayen akk i yi-tesslemde
Yewcem daxel n wul-iw
Tayri-nni i yi-d-tessekne
i yes-s tumne
Nekk rri-tt d targit-iw
as ri ur yi-d-tettae
as akken fell-i tbede
Fell-am bni tudert-iw
Ass-a fiel a yi-tezzme
Fiel a yi-tennae
D kemm i yesdermen lebi-w
Tecfi yak trewle
Deffir lehna tuzzle
Ma d nekk emmle ccwal-iw
D nekk i yeban a yi-tettbe
D nekk i yeknan akken a yi-tefse
Di tayri-m emmle letab-iw
Ass-a mi d-tusi a yi-tezzme
ef wayen deg-i txedme
Mel-iyi d acu-t ddnub-iw?!

Tiziri, tual ar deffir, tessaked-it s waas n lenana, tenna-yas:

Ddnub-ik imi i yi-temmle
Ddnub-ik imi mazale
Tettargu awezi
Ri si tudert-ik a yi-tessufe
Bi ammer a yi-tsefe
Ad tettu ayen i k-yezdin yid-i
Tanalit Akli n tayri
- 96 -
Ri lehna a tt-tafe
as ulamma er taye
as aya yeqre-iyi
ri yiwwas ad tendemme
ef wakud-nni i teggre
Deg uraju n wayen ur nettili

eyyeb, s tayri d usirem, yenna-yas:
- Tiziri, ur clie ara deg wakud, a kem-raju skud deg-i
tudert, ahat yiwwas a -zdin wussan...
Tiziri, teqe-as-d ameslay, tenna-yas:

Temer simmal a d-tettas
Asemmud irennu yal ass
A k-tesburr ccib ef uqerru
Ul i tea temi, a t-yekcem layas
Targit uwezi, a d-te ccama-s
Lebi yid-s ad irekku
Ugade fell-ak yiwwas
Ul-ik mi ara tfaqe fell-as
A t-tafe ur yettulfu
Kullec a k-yual d amessas
Tudert ur tettafe lbenna-s
Nndama a k-tesseknu
Tudert yak tettufara
ader a k-tt-yekkes layas
S tmess-is a k-yekwu!

eyyeb, yecmume, yeef afus-is, yenna-yas:
- Tiziri, emmle-kem as tbede, emmle-kem as a yi-
tee.
Tiziri, tqerreb ar ur-s, tulfa s talwit d laman, tzemm allen-is,
terra nnehta, tenna-yas s tujjma:
- emmle-k!
Imiren kan, ihuzz-d uberi d asemma, yegla-d yid-s s
wafriwen-nni yeqquren i d-yelin si ttjur-nni i yenelen
iman-nsent akken ad mmagrent tagrest, igenni yettna deg-s
Tanalit Akli n tayri
- 97 -
wagu, imrayen muqlen er ugama i sen-d-yezzin, s talqayt,
neqen-d i sin s yiwet taect nnan:
-D amwan!
Ualen san, myuafen afus deg ufus, lan lwaid akken ad
ruen s ixammen-nsen, ran akken ad msebun i tikkelt-
nnien, maca, tikkelt-a, ktalen abrid n beu, idis er yidis,
aulfu-nni n lemala i ten-yesdukulen yeleb deg wulawen-
nsen letab n lefraq uur teddun

















































































- (8)-
Awal n Tiziri i eyyeb

Awal-iw ara k-d-ini, i ur k-id-yettawe, a k-t-id-
ini s tutlayt-iw, as akka ur tt-tfehhme, ayen akk i
yellan deg wul-iw, di yal ameslay a t-tafe










































Tanalit Akli n tayri
- 101 -





emmle-k, nnig n tayri d wayen yellan, emmle-
k nnig lezen d ieblan, emmle-k, as gar-ane ferqen
iberdan.
Wissen ma tselle-as-d i teri n wul-iw, deg yi-nni aezfan,
mi akken i ttnadint fell-ak wallen-iw, ahat a k-walint ger
yetran, wissen ma tettulfu s nnhati-w, i yeafaren lerra n
wussan, wissen ma a d-tuale er targit-iw, ne ahat ula d
ke tecbi zzman?
as twala-k ti si mebid, afus ur k-id-yettawe, as yettnadi-k
wul-iw awid, yeba ur-s a d-tqerrbe, ad tekkse fell-as
asemmi, ger wafrayen-is ad teddre. as ireqq s tmess-ik
teri, iemmel mi ara t-tessere, iemmel-ik akken i telli,
telhi ne tecce !
emmle deg-k targit-iw tameslubt, i yi-d-yettawin awezi,
emmle awaz n wuan, letab n wussan, tujjma-nni i
yesnernayen fad deg-i. emmle deg-k tayugt-nni i iejlen
yes-i, akken ad ddre di tmuli-nni yecban tameddit, emmle
deg-k agu-nni i yi-iejben ef ddunit, emmle deg-k iman-iw
i yettafen yes-k talwit.
emmle yes-k letab-iw, ayen akk i yi-iqerren. emmle a
d-yengi imei-w, a k-yeli ef yedmaren, a d-yessemi deg
wul-ik ajeig-iw, ad yessexsi timess-nni i k-yesseren
emmle-k, a targit-iw, as taebit tettaker-ik yal ass, as
yekkes-ik lmektub ger ifassen-iw, d awezi ad knu i
layasemmle-k a eyyeb, tayri ur nesi tilas








Tanalit Akli n tayri
- 102 -
Awal-iw n taggara :

Tella lemala, tella temmalt, Tayri tezga-d gar-asent.
Tewwi si lemala ccbaa n tafat i yesseftayen asirem, talwit n
tufat i izeddin irwien, akk d uulfu uris i yessizdigen
ulawen. Tewwi daen si temmalt tayugt-nni i d-igellun s
wurfan, i imeggren temi, i yettnuun ussan, i d-ixellqen
aan
Ma nezdi tarwit er tayri, tezmer ad tjueg targit, as
deg irebbi n wurfan, tezmer ad tecbe ddunit ulamma berrik
deg-s kra yellan, yezmer ad yual ula d lentit am tamment d
aidan, s tayri, yes-s kan !


Tanalit




























































































Tirigin n Usqamu Unnig n Timmuza
Editions du Haut Commissariat l'Amazighit
-o-O-o-

Collection Idlisen-nne
01- Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003
(Tasuqelt Abdenour HADJ-SAID d Youcef MERAHI )
02- Slimane ZAMOUCHE, Uan n tegrest, 2003.
03- Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003.
04- Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003.
05- Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004.
06- Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004.
07- S. HACID et K. FERHOUH, Lael ittaba lael akk d : Tafunast igujilen, 2004.
08- Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et
lexique animal, 2004.
09- Lhadi BELLA, Luna, 2004.
10- Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah
MANSOURI, Ageldun amecu )
11- Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004.
12- Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004.
13- Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmazit tatrart, dition revue et augmente,
2004.
14- Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004.
15- Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i -d-nnan gar yetran, 2004.
16- Moussa OULD TALEB, Mmi-s n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI)
17- Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prnoms amazighs, 2004.
18- Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basar, 2004.
19- Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004.
20- Abdelhafidh KERROUCHE, Tezi n yiles, 2004.
21- Ahmed HAMADOUCHE, Tiri n umsedrar, 2004.
22- Slimane BELHARET, Awal ef wawal, 2005.
23- Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg-m, 2005.
24- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric I, 2005.
25- Collectif, Tibirt n yimedyazen, 2005.
26- Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nnien, 2005.
27- Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaal, 2005.
28- Yahia AIT YAHIATENE, Fama n Summer, 2006.
29- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric II, 2006.
30- Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006.
31- Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006.
32- Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006.
33- Ali MAKOUR, med n ugellid, 2006.
34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeigin, 2006.
35- Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006.
36- O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecu n ugama, 2006.
37- Ali EL-HADJEN, Tudert d usirem, 2006.
38- Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007.
39- Djamel BENAOUF, Di tmurt uekki, 2007.
40- Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2007.
41- Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2007.


42- Ramdane ABDENBI, Anagi, 2007.
43- Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ef rad 54/62, 2007.
44- Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2007.
45- Said IAMRACHE, Timenna n Said Iemrac, 2007.
46- Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007.
47- Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007.
48- Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007.
49- Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007.
50- Naima HADJOU, Amennu n tudert-iw, 2007.
51- Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007.
52- Omar KHAYAM, Rubaiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE)
53- Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI)
54- Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007.
55- Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007.
56- Khaled FERHOUH, ku-ya-d tamacahut, 2007.
57- Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007.
58- Omar DAHMOUNE, Agu, 2007.
59- Yahia AIT YAHIATENE, Untigun, 2007.
60- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muend U Mend, Tafaska n tmedyazt, 2008.
61- Sadi DOURMANE, Abrid n tudert-iw, 2008.

Actes de colloques
01- Actes des journes d'tude sur La connaissance de l'histoire de l'Algrie, mars
1998.
02- Actes des journes d'tude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998.
03- Actes des journes d'tude sur Tamazight dans le systme de la communication,
juin 1998.
04- Actes des journes d'tude sur Approche et tude sur l'amazighit, 2001.
05- Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe,
2002.
06- Actes du colloque international sur Tamazight face aux dfis de la modernit,
2002.
07- Actes des sminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et
l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003.
08- Actes des colloques : Identit, langue et Etat -/- La permanence de l'architecture
amazighe et l'volution des cits en Algrie, 2003.
09- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars
2004.
10- Actes du Colloque : Le passage l'crit des langues et cultures de tradition orale,
le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N13)
11- Actes du Colloque : La littrature amazighe : de l'oralit l'crit, 2005 (Voir
Timmuzgha N14)
12- Actes du Colloque : Tamazight dans les mdias et l'cole : hypofonctionnalit
et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N15)
13- Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatriel amazigh, 2006.
14- Actes du colloque sur Le libyco-berbre ou le Tifinagh ; de l'authenticit
l'usage pratique, 2007.





Revue Timmuzgha
Revue d'tudes amazighes du Haut Commissariat l'Amazighit :
N 01, avril 1999, ----- N 19, aot 2008.
- N10, octobre 2004, Spcial Mohya, Entretien.
- N12, dcembre 2006, Tajmilt i Si Muend U Mend.
- N spcial en Tamazight :
. N16, janvier 2008.
. N17, avril 2008.
. N19, aot 2008.

Autres publications
01- Chafik MOHAMED, Aperu sur trente trois sicles de l'histoire des imazighnes,
1997.
02- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000.
03- Idir El-Watani, L'Algrie libre vivra, 2001.
04- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son
harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un dbat argumentaire, 2007.
05- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son
harmonie. Tome2, Analyse et reprsentation phonologique, 2007.
06- Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008.
07- Catalogue des publications du HCA, 2008.

Consultings
01- Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyi, 1998.
02- Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA)
03- Nora TIGZIRI - Amar NABTI, Etude sur L'enseignement de la langue amazighe:
bilan et perspectives , 2004.
04- Iddir AMARA, Les inscriptions alphabtiques amazighes d'Algrie, 2006.
05- Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques graves et peintes de la grande
Kabylie, 2006.
06- Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbres communes,
2006/2007.
07- Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite,
2006/2007.
08- Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamazit, 2007.
09- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007.
10- Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuin n tesnukyest, 2007.
11- Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbre, 2007.
12- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007.
13- Moussa IMARAZENE, Timayin n leqbayel, 2007.
14- Nora BELGASMIA, L'expression crite en tamazight, 2007.
15- Mouloud LOUNAOUCI, Projet de cration dun Centre de terminologie
amazighe, TERAMA, 2007.
16- Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi tenmela tarisant n tmazit : Asnekwu d
teslet, 2008.
17- Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De lavnement
linsurrection de 1871, 2008.































































Cet ouvrage est publi dans le cadre de la collection
Idlisen-nne
Initie par la Direction de la promotion culturelle du
Haut Commissariat l'Amazighit



Tous droits rservs

Conception et PAO :





Dpt Lgal : 3849-2008
ISBN : 978-9947-865-12-5





































Achev d'imprimer sur les presses de
Les Oliviers
Tizi-Ouzou
Tel : 026-21-07-19
Fax : 026-21-95-40

You might also like