Giao Trinh Nghiep Vu Thue

LÞch sö ph¸t triÓn hÖ thèng thuÕ ViÖt Nam
tõ 1945 ®Õn 2004

Çch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 ®· giµnh l¹i ®éc lËp cho ®Êt n−íc, thµnh
lËp chÝnh thÓ d©n chñ céng hoµ, Nhµ n−íc do d©n vµ v× d©n ®Çu tiªn ë §«ng
Nam ¸. Trong thêi gian gÇn 60 n¨m qua, ®Êt nuíc tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n lÞch
sö, mçi giai ®o¹n cã nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi riªng.
Do ®ã, viÖc x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng thuÕ còng lu«n thay ®æi phï hîp víi
mçi giai ®o¹n lÞch sö cña ®Êt n−íc. Kh¸i qu¸t sù ph¸t triÓn hÖ thèng thuÕ ViÖt
Nam ®−îc thÓ hiÖn trong çc giai ®o¹n lÞch sö sau ®©y:
1. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n tõ 1945 ®Õn 1954
1.1. Bèi c¶nh kinh tÕ x· héi giai ®o¹n 1945 ®Õn 1954
Çch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng ch−a ®−îc bao l©u th× thùc d©n Ph¸p l¹i
trë l¹i x©m l−îc n−íc ta lÇn thø hai. Cuèi n¨m 1946, khi Ph¸p næ sóng ®¸nh
chiÕm Nam Bé, ChÝnh phñ ®· ra lêi kªu gäi "Toµn d©n kh¸ng chiÕn, toµn diÖn
kh¸ng chiÕn, võa kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc". Sau 9 n¨m tr−êng kú kh¸ng chiÕn,
th¸ng 5 n¨m 1954, chóng ta ®· giµnh th¾ng lîi §iÖn Biªn Phñ chÊn ®éng ®Þa cÇu,
buéc ®Þch ph¶i ký HiÖp ®Þnh Gi¬-ne-v¬. Theo ®ã, ®Êt n−íc ta t¹m thêi chia thµnh
hai miÒn: miÒn B¾c ®−îc hoµn toµn gi¶i phãng tõ s«ng BÕn H¶i trë ra; miÒn Nam
t¹m thêi do Ph¸p chiÕm ®ãng, sau hai n¨m Ph¸p sÏ rót hÕt qu©n vµ ®Êt n−íc sÏ
thèng nhÊt theo ®iÒu −íc cña HiÖp ®Þnh.
Trong lóc t×nh h×nh qu©n sù nh− n−íc s«i löa báng th× t×nh h×nh kinh tÕ l¹i
v« cïng khã kh¨n. HËu qu¶ cña 80 n¨m ®« hé cña Ph¸p ®· v¬ vÐt bãc lét nh©n
d©n ta tíi kiÖt quÖ b»ng chÝnh s¸ch thuÕ kho¸ nÆng nÒ hµ kh¾c. Thñ ®o¹n v¬ vÐt
tr¾ng trîn cña ph¸t xÝt NhËt cµng lµm cho nh©n d©n ta nghÌo ®ãi tËn cïng. Khi
nh©n d©n ta giµnh ®−îc chÝnh quyÒn l¹i gÆp ph¶i thiªn tai lín h¹n h¸n, ngËp lôt
vì ®ª, lµm cho 6 tØnh miÒn B¾c mÊt mïa lµ nguyªn nh©n g©y ra n¹n ®ãi n¨m
1945 lµm cho trªn mét triÖu ng−êi bÞ thiÖt m¹ng.
T×nh h×nh tµi chÝnh - tiÒn tÖ hÕt søc nan gi¶i, ChÝnh phñ ta tiÕp qu¶n mét
ng©n s¸ch trèng rçng chØ cã trªn mét triÖu ®ång trong khi kho¶n nî cña ChÝnh
phñ cò ®Ó l¹i rÊt lín. Cïng mét lóc trªn thÞ tr−êng l−u hµnh 3 lo¹i tiÒn: tiÒn §«ng
D−¬ng do Ng©n hµng Ph¸p ph¸t hµnh dïng chung cho c¶ 3 Nhµ n−íc ViÖt, Miªn,
Lµo; tiÒn quan kim vµ tiÒn quèc tÖ do T−ëng Giíi Th¹ch ®em sang chi dïng cho
®éi qu©n cña chóng.
§Ó ®èi phã víi t×nh h×nh trªn, §¶ng vµ Nhµ n−íc ®−a ra çc chñ tr−¬ng: diÖt
giÆc ®ãi; diÖt giÆc dèt; diÖt giÆc ngo¹i x©m; vµ tõng b−íc ph¸t hµnh ®ång tiÒn
Tµi chÝnh ViÖt Nam thay cho ®ång §«ng D−¬ng. Thùc hiÖn çc chñ tr−¬ng nµy
®· t¸c ®éng tÝch cùc lµm cho nÒn kinh tÕ håi phôc vµ ph¸t triÓn ®¸p øng yªu cÇu
cña tiÒn tuyÕn.
1.2. Quan ®iÓm sö dông thuÕ cña Nhµ n−íc giai ®o¹n 1945 ®Õn 1954
ThuÕ lµ nguån thu chñ yÕu ®¶m b¶o nhu cÇu cña Nhµ n−íc trong thêi gian
nµy nªn Nhµ n−íc ta chñ tr−¬ng:
http://www.ebook.edu.vn 2
- Giai ®o¹n ®æi míi giµnh chÝnh quyÒn Nhµ n−íc tiÕn hµnh b·i bá çc lo¹i
thuÕ bÊt c«ng v« lý cña Ph¸p ®Ó gi¶m g¸nh nÆng thuÕ kho¸ cho d©n, söa ®æi vµ
gi¶m nhÑ mét sè thuÕ hîp lý ®Ó duy tr× nguån thu, ®¶m b¶o sè thu cho Nhµ n−íc.
§ång thêi, thùc hiÖn vËn ®éng quyªn gãp ñng hé Nhµ n−íc ®Ó bï sè thu.
- Tõng b−íc ban hµnh çc chÝnh s¸ch thuÕ riªng cña n−íc ta. Çc chÝnh s¸ch
thuÕ ban hµnh ph¶i ®¶m b¶o c«ng b»ng dùa trªn thu nhËp cña çc tÇng líp d©n
c−. ThuÕ ph¶i t¸c ®éng tÝch cùc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh,
nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. ThuÕ lµ c«ng cô ®Êu tranh
kinh tÕ víi ®Þch, gi÷a vïng tù do vµ vïng ®Þch t¹m chiÕm. ThuÕ lµ c«ng cô chñ
yÕu huy ®éng nguån thu cho Nhµ n−íc ®¸p øng nhu cÇu cho cuéc kh¸ng chiÕn.
ViÖc sö dông thuÕ n»m trong tæng thÓ cña chñ tr−¬ng chung vÒ tµi chÝnh lµ
"t¨ng thu, gi¶m chi, thèng nhÊt qu¶n lý thu chi".
1.3. Çc s¾c thuÕ giai ®o¹n 1945 - 1954
Thêi kú ®æi míi giµnh ®−îc chÝnh quyÒn Nhµ n−íc b·i bá çc lo¹i thuÕ v«
lý cña Ph¸p chØ gi÷ l¹i 2 lo¹i thuÕ ®ã lµ:
- ThuÕ ®iÒn thæ: thu vµo ®Êt ruéng vµ ®Êt v−ên nh−ng gi¶m bít møc thu.
- ThuÕ m«n bµi: thu vµo ng−êi kinh doanh c«ng th−¬ng nghiÖp.
Nhµ n−íc t¹m thêi ban hµnh mét sè thuÕ míi ®Ó huy ®éng nguån thu gåm:
- ThuÕ du hý: ®¸nh vµo doanh thu cña çc lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh v¨n
ho¸ v¨n nghÖ vui ch¬i theo thuÕ suÊt tû lÖ % trªn doanh thu.
- ThuÕ ®Æc biÖt: ®¸nh vµo xe h¬i, xe vËn t¶i.
- ThuÕ s¸t sinh: x¸c ®Þnh theo møc tuyÖt ®èi trªn ®Çu con vËt bÞ giÕt thÞt, ®¹i
gia sóc vµ tiÓu gia sóc (tr©u, bß, ngùa, lîn, dª, cõu...).
- ThuÕ ®¶m phô quèc phßng: thu møc cè ®Þnh theo ®Çu ng−êi nam giíi tõ 18
tuæi ®Õn 65 tuæi.
- ThuÕ ®¸nh vµo thuèc l¸, thuèc lµo víi thuÕ suÊt tÝnh theo tû lÖ % trªn
doanh thu.
Nh÷ng lo¹i thuÕ trªn ®−îc giao cho çc ®Þa ph−¬ng tæ chøc thu, nh−ng kÕt
qu¶ thu kh«ng lín mét phÇn v× kinh tÕ ch−a ph¸t triÓn nªn nguån thu nhá, phÇn
kh¸c do çc ®Þa ph−¬ng ch−a tÝch cùc thu v× t©m lý cña nh©n d©n cßn nÆng nÒ do
hËu qu¶ cña çc chÝnh s¸ch thuÕ cña Ph¸p ®Ó l¹i.
N¨m 1946, c¶ n−íc b−íc vµo thêi kú kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, nhu
cÇu chi tiªu cho tiÒn tuyÕn ngµy cµng lín Nhµ n−íc ®· b·i bá mét sè thuÕ, söa
®æi mét sè thuÕ vµ ban hµnh l¹i thuÕ míi gåm çc lo¹i thuÕ sau:
- ThuÕ ®iÒn thæ: söa ®æi tõ biÓu thuÕ tuyÖt ®èi sang biÓu thuÕ suÊt luü tiÕn
tõng phÇn theo s¶n l−îng thu ho¹ch.
- ThuÕ m«n bµi: Ph©n biÖt møc thu tuyÖt ®èi kh¸c nhau theo quy m« kinh
doanh.
- ThuÕ thuèc l¸, thuèc lµo: n©ng møc thuÕ suÊt cao ®Ó h¹n chÕ tiªu dïng.
- ThuÕ quan: ®¸nh vµo ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu qua cöa khÈu, biªn
giíi vµ gi÷ vïng tù do víi vïng ®Þch t¹m chiÕm.
- ThuÕ l·i doanh nghiÖp vµ thuÕ lîi tøc tæng hîp ®¸nh vµo thùc l·i cña çc
c¬ së kinh doanh. Hai lo¹i thuÕ nµy tuy cã ban hµnh nh−ng ch−a ¸p dông ®Ó thu
v× chiÕn tranh nªn çc c¬ së kinh doanh ph¶i s¬ t¸n gÆp nhiÒu khã kh¨n.
Thêi gian thùc hiÖn çc lo¹i thuÕ tõ 1946 ®Õn 1950, kÕt qu¶ ®¹t ®−îc rÊt
thÊp v× chiÕn tranh theo thÕ "cµi r¨ng l−îc" vïng tù do bÞ ®Þch t¨ng c−êng ®¸nh
ph¸ b»ng m¸y bay çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ph©n t¸n chñ yÕu ho¹t
®éng ban ®ªm. ViÖc qu¶n lý tµi chÝnh thùc hiÖn theo ph−¬ng thøc "ph©n t¸n",
çc ®Þa ph−¬ng "tù cÊp tù tóc". PhÇn lín çc ®Þa ph−¬ng ch−a quan t©m qu¶n lý
thu thuÕ do yÕu tè t©m lý. Çc ®Þa ph−¬ng vÉn chñ yÕu dùa vµo nguån thu ®éng
viªn, quyªn gãp b»ng çc phong trµo "TuÇn lÔ vµng"; "Mïa ®«ng binh sü"; "Hò
g¹o nu«i qu©n" … V× vËy, thuÕ ch−a ph¸t huy ®−îc t¸c dông.
N¨m 1951, cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta b−íc sang giai ®o¹n tæng
ph¶n c«ng ®Ó giµnh th¾ng lîi cuèi cïng b»ng chiÕn dÞch "§iÖn Biªn Phñ" yªu
cÇu ph¶i "tËp trung nh©n tµi vËt lùc cho tiÒn tuyÕn", ®ßi hái ph¶i tËp trung nguån
thu cho ChÝnh phñ Trung −¬ng vµ thèng nhÊt çc chÝnh s¸ch huy ®éng nguån
thu, Nhµ n−íc ®· quyÕt ®Þnh b·i bá çc thø thuÕ hiÖn hµnh, thèng nhÊt qu¶n lý
thu chi tµi chÝnh vÒ Trung −¬ng: toµn bé sè thu nép hÕt cho Trung −¬ng, çc ®Þa
ph−¬ng lËp dù to¸n chi ®Ó Trung −¬ng cÊp vèn. Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh nµy, Nhµ
n−íc ®· ban hµnh 7 thø thuÕ ¸p dông thèng nhÊt c¶ n−íc b¾t ®Çu tõ n¨m 1951
®Õn 1954 bao gåm:
1. ThuÕ n«ng nghiÖp: c¨n cø tÝnh thuÕ lµ hoa lîi b×nh qu©n nh©n khÈu trong
hé møc hoa lîi khëi ®iÓm tÝnh thuÕ lµ 81kg víi biÓu thuÕ suÊt luü tiÕn tõng phÇn
tõ 5% ®Õn 45%.
2. ThuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp: thu vµo ho¹t ®éng kinh doanh c«ng nghiÖp,
dÞch vô. ThuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp bao gåm 4 thø thuÕ:
- Çc doanh nghiÖp lín nép hai thø thuÕ: thuÕ doanh thu ®¸nh theo tû lÖ %
trªn doanh thu; thuÕ thùc l·i thu theo tû lÖ % vµo l·i rßng.
- Çc cöa hµng kinh doanh nhá hÑp: thuÕ qu¸n hµng víi thuÕ suÊt luü tiÕn
theo thu nhËp.
- Çc c¬ së kinh doanh bu«n b¸n: nép thuÕ bu«n chuyÕn thuÕ suÊt theo tû lÖ
trªn gi¸ trÞ cña chuyÕn hµng.
3. ThuÕ hµng ho¸: ®¸nh vµo 81 mÆt hµng víi thuÕ suÊt tû lÖ % cao ®Ó h−íng
dÉn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, nh»m h¹n chÕ bít s¶n xuÊt, tiªu dïng nh÷ng lo¹i hµng
ho¸ nµy.
4. ThuÕ s¸t sinh: thu mét møc thu cè ®Þnh vµo tõng lo¹i ®¹i gia sóc vµ tiÓu
gia sóc giÕt mæ. (tr©u, bß, ngùa, lî, dª cõu).
5. ThuÕ tr−íc b¹: ®¸nh vµo gi¸ trÞ cña mét sè tµi s¶n chuyÓn nh−îng theo
danh môc quy ®Þnh.
6. ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu: ®¸nh vµo hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu qua
biªn giíi, cöa khÈu, vµ ranh giíi gi÷a vïng tù do víi vïng ®Þnh t¹m chiÕm. ThuÕ
suÊt tû lÖ % trªn gi¸ trÞ l« hµng xuÊt nhËp khÈu.
7. ThuÕ tem: thu vµo tem th− b−u chÝnh. Lo¹i thuÕ nµy tuy cã ban hµnh
nh−ng kh«ng ¸p dông trong thùc tÕ.
Nh− vËy, chØ cã 6 lo¹i thuÕ ®−îc sö dông ®Ó huy ®éng nguån thu trong thêi
gian tõ 1951 ®Õn 1954. KÕt qu¶ thu ®−îc 6 lo¹i thuÕ míi ®· lµm cho sè thu cña
Nhµ n−íc ngµy cµng t¨ng, ®¶m b¶o nhu cÇu chi tiªu lín cho tiÒn tuyÕn vµ x· héi.
1.4. §¸nh gi¸ hÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 1945 - 1954
N¨m n¨m ®Çu khi giµnh ®−îc chÝnh quyÒn, Nhµ n−íc cã söa ®æi mét sè thuÕ
vµ ban hµnh mét sè s¾c thuÕ. Nh−ng thùc chÊt chØ lµ gi¶i ph¸p t¹m thêi xö lý t×nh
huèng. Çc lo¹i thuÕ ®−a ra ch−a cã c¬ së khoa häc, ch−a phï hîp víi ®iÒu kiÖn
kinh tÕ x· héi, do ®ã, hiÖu qu¶ rÊt thÊp. Bªn c¹nh ®ã, t©m lý cña çc cÊp chÝnh
quyÒn vµ t©m lý cña çc tÇng líp d©n c− ®èi víi thuÕ cña thùc d©n Ph¸p cßn ®ang
bÞ ®Ì nÆng ®· t¸c ®éng rÊt lín ®Õn viÖc tæ chøc thùc hiÖn çc lo¹i thuÕ. V× vËy,
thuÕ hÇu nh− kh«ng ph¸t huy ®−îc t¸c dông.
N¨m 1951, Nhµ n−íc ban hµnh thèng nhÊt 7 lo¹i thuÕ ¸p dông trong c¶ n−íc
®· ®Æt nÒn mãng ®Çu tiªn cho hÖ thèng thuÕ ViÖt Nam. Çc lo¹i thuÕ nµy ®·
b−íc ®Çu phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi n−íc ta nªn ®· ph¸t huy ®−îc t¸c
dông tÝch cùc trong viÖc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. §ång thêi, ®·
huy ®éng nguån thu ®¸ng kÓ cho Nhµ n−íc, ®¶m b¶o nhu cÇu cña tiÒn tuyÕn vµ
nhu cÇu chi tiªu cña bé m¸y Nhµ n−íc.
Tuy nhiªn, hÖ thèng lóc nµy míi chØ lµ b−íc ®Çu s¬ khai ch−a h×nh thµnh hÖ
thèng thuÕ hoµn chØnh. Tõng s¾c thuÕ, vÒ néi dung, cßn qu¸ ®¬n gi¶n ch−a ®¶m
b¶o yªu cÇu khai th¸c çc nguån thu.
ThuÕ míi chØ dõng l¹i ë møc çc v¨n b¶n chÝnh s¸ch hoÆc ®iÒu lÖ nªn hiÖu
lùc ph¸p lý kh«ng cao.
2. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 1954 - 1989
2.1. Bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi giai ®o¹n 1954 - 1989
ChiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ vµ kÕt qu¶ héi nghÞ Gi¬-ne-v¬, miÒn B¾c ®−îc
hoµn toµn gi¶i phãng, miÒn Nam tiÕp tôc thùc hiÖn cuéc çch m¹ng d©n téc d©n
chñ chèng l¹i Mü ngôy ®Ó gi¶i phãng hoµn toµn ®Êt n−íc.
ë miÒn B¾c ®· tiÕn hµnh c¶i çch ruéng ®Êt, ®¸nh ®æ ®Þa chñ, c−êng hµo
chia ruéng ®Êt cho d©n cµy vµ thùc hiÖn ba n¨m kh«i phôc kinh tÕ, hµn g¾n vÕt
th−¬ng chiÕn tranh, xo¸ sù kh¸c biÖt vÒ kinh tÕ vµ çc chÝnh s¸ch gi÷a vïng tù do
vµ vïng gi¶i phãng. NÒn kinh tÕ miÒn B¾c ®· trë l¹i æn ®Þnh, t¹o ®µ cho sù
nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi, b¾t ®Çu b»ng ba n¨m c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa,
thùc hiÖn ®ång thêi ba cuéc çch m¹ng: çch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt; çch m¹ng
khoa häc kü thuËt; çch m¹ng t− t−ëng v¨n ho¸. Trong giai ®o¹n nµy, miÒn B¾c
ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi 3 nhiÖm vô: tiÕp tôc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ®¸nh
th¾ng cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i b»ng kh«ng qu©n vµ lµ hËu ph−¬ng lín chi viÖn
tÝch cùc cho cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam.
Sau chiÕn dÞch Hå ChÝ Minh lÞch sö, miÒn Nam ®−îc gi¶i phãng, hai n¨m
®Çu c¶ n−íc thèng nhÊt vÒ chÝnh quyÒn nh−ng hai miÒn B¾c Nam ch−a thèng
nhÊt vÒ kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch. MiÒn Nam kh«i phôc kinh tÕ, kh¾c phôc khã kh¨n
sau chiÕn tranh vµ thùc hiÖn c¶i t¹o t− s¶n, c¶i t¹o tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c¶i t¹o
n«ng nghiÖp.
Sau hai n¨m c¶ n−íc thèng nhÊt vÒ kinh tÕ cïng thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m
lÇn thø 2 tiÕp tôc x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña thêi kú qu¸ ®é lªn Chñ
nghñ nghÜa x· héi. Kinh tÕ quèc doanh vµ hîp t¸c x· b¾t ®Çu ph¸t triÓn, nhiÒu c¬
së c«ng nghiÖp quan träng cña ®Êt n−íc ®−îc x©y dùng, s¶n l−îng trong n«ng
nghiÖp t¨ng biÓu hiÖn lµ phong trµo ®¹t n¨ng suÊt 5 tÊn, 10 tÊn/ha. Nh−ng nh÷ng
n¨m 1985 trë ®i, nÒn kinh tÕ c¶ n−íc l©m vµo khã kh¨n, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh
tÕ chËm dÇn, s¶n l−îng s¶n xuÊt cña nhiÒu ngµnh gi¶m sót, nhiÒu hîp t¸c x·
n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, th−¬ng nghiÖp lÇn l−ît bÞ tan vì do n¨ng suÊt
lao ®éng thÊp, ®êi sèng x· viªn khã kh¨n.
Quan hÖ quèc tÕ vÒ kinh tÕ chuyÓn sang hîp t¸c trªn tinh thÇn b×nh ®¼ng ®«i
bªn cïng cã lîi, cã vay cã tr¶, kh«ng cßn viÖn trî cho kh«ng nªn nguån thu
trong n−íc kh«ng ®ñ, ph¶i vay nî n−íc ngoµi. Ng©n s¸ch Nhµ n−íc ngµy cµng
béi chi lín, l¹m ph¸t t¨ng, gi¸ c¶ leo thang, ®êi sèng nh©n d©n gÆp nhiÒu khã
kh¨n, t×nh h×nh x· héi cã nhiÒu phøc t¹p, tiªu cùc n¶y sinh.
Cïng lóc ®ã hµng lo¹t n−íc trong phe X· héi chñ nghÜa l©m vµo khñng
ho¶ng kinh tÕ, khñng ho¶ng chÝnh trÞ nªn ®· t¸c ®éng lín ®Õn nÒn kinh tÕ, chÝnh
trÞ, x· héi n−íc ta. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, §¹i héi §¶ng lÇn thø VI vµ lÇn thø VII ®·
®Þnh ra ®−êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ
n−íc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ph¸t triÓn ®a thµnh phÇn kinh tÕ; më cöa
héi nhËp kinh tÕ víi thÕ giíi. §−êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng ®· ®Þnh ra con
®−êng ®i míi cho kinh tÕ tµi chÝnh nãi chung vµ thuÕ nãi riªng.
2.2. Quan ®iÓm sö dông thuÕ giai ®o¹n 1954 – 1989
Giai ®o¹n nµy cã rÊt nhiÒu thêi kú lÞch sö víi nh÷ng chñ tr−¬ng kinh tÕ x·
héi kh¸c nhau. Quan ®iÓm chung vÒ sö dông thuÕ phôc vô cho viÖc thùc hiÖn çc
chñ tr−¬ng kinh tÕ x· héi trong mçi thêi kú. Cô thÓ lµ:
- Sö dông thuÕ ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh.
- Sö dông thuÕ lµm c«ng cô tÝch cùc gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr−¬ng c¶i t¹o
çc thµnh phÇn kinh tÕ phi x· héi chñ nghÜa theo chñ nghÜa x· héi ®Ó h×nh thµnh
hai chÕ ®é së h÷u: Së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ.
- Sö dông thuÕ ®Ó kÝch thÝch viÖc x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ
nghÜa x· héi trong khu vùc kinh tÕ tËp thÓ.
- §èi víi kinh tÕ quèc doanh kh«ng sö dông thuÕ ®Ó ®iÒu tiÕt, mµ dïng chÕ
®é huy ®éng kh¸c ngoµi thuÕ, nguån thu tõ kinh tÕ quèc doanh lµ nguån thu chñ
yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ n−íc.
- Sö dông thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch kinh tÕ tËp thÓ, nhÊt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
tiÕn lªn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa.
XuÊt ph¸t tõ çc quan ®iÓm trªn nªn hÖ thèng thuÕ vµ thu cña n−íc ta ®−îc
bæ sung söa ®æi qua tõng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau.
2.3. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 1954 – 1989
2.3.1. ThuÕ trong thêi gian 3 n¨m kh«i phôc kinh tÕ
§Ó nhanh chãng hoµ nhËp gi÷a hai vïng tù do vµ vïng míi gi¶i phãng, Nhµ
n−íc ®· quyÕt ®Þnh ¸p dông thèng nhÊt trªn toµn miÒn B¾c çc s¾c thuÕ: thuÕ
n«ng nghiÖp; thuÕ doanh thu; thuÕ thuÕ lîi tøc doanh nghiÖp; thuÕ hµng ho¸;
thuÕ bu«n chuyÕn; thuÕ s¸t sinh; thuÕ kinh doanh nghÖ thuËt; thuÕ muèi; thuÕ
r−îu; thuÕ thæ tr¹ch (thu ë thµnh phè thÞ x·); thuÕ xuÊt, nhËp khÈu.
Ngoµi ra cßn ¸p dông thuÕ hµng ho¸ tån kho víi thuÕ suÊt cao ®Ó chèng ®Çu
c¬ ph¸ gi¸ cña t− s¶n thµnh thÞ (vïng míi gi¶i phãng).
Trong çc s¾c thuÕ ®¸ng l−u ý mét sè s¾c thuÕ cã thay ®æi lín:
- ThuÕ n«ng nghiÖp: phôc vô cho c«ng cuéc c¶i çch ruéng ®Êt gi¶m nhÑ
møc ®ãng gãp cho bÇn, cè, trung, n«ng, ®éng viªn nhiÒu vµo ®Þa chñ, phó n«ng
kÓ c¶ khi hä ®· bÞ ®¸nh ®æ. §èi víi vïng ch−a c¶i çch ruéng ®Êt vÉn ¸p dông
biÓu thuÕ ®· ban hµnh, ®èi víi vïng ®· c¶i çch ruéng ®Êt cho ¸p dông biÓu thuÕ
míi 22 bËc thuÕ suÊt tõ 7% ®Õn 35% bËc khëi ®iÓm gi¶m xuèng 61kg (hoa lîi
b×nh qu©n nh©n khÈu n«ng nghiÖp) ®Ó gi¶m bít møc ®ãng gãp cho n«ng d©n.
Khi c¶i çch ruéng ®Êt ®· hoµn thµnh, thu nhËp cña çc hé n«ng d©n t¨ng
lªn, Nhµ n−íc t¨ng thªm møc huy ®éng thuÕ n«ng nghiÖp vµo çc hé n«ng d©n.
§ång thêi, gi¶m bít møc ®ãng gãp cho n«ng d©n miÒn nói cã khã kh¨n vµ lµ n¬i
c¨n cø ®Þa cña cuéc kh¸ng chiÕn. Tõ ®ã, Nhµ n−íc thay ®æi biÓu thuÕ:
Vïng miÒn xu«i ¸p dông biÓu thuÕ 27 bËc thuÕ suÊt tõ 7% - 37% khëi ®iÓm
tÝnh thuÕ lµ 61kg.
Khu tù trÞ ViÖt B¾c biÓu thuÕ 10 bËc thuÕ suÊt tõ 15% - 35%
Khu tù trÞ T©y B¾c ¸p dông mét thuÕ suÊt chung lµ 20%.
C¶ hai khu tù trÞ ®Òu ®−îc trõ xuÊt miÔn thu 100kg.
- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp thay cho thuÕ thùc l·i: ThuÕ lîi tøc doanh
nghiÖp −u ®·i vÒ thuÕ cho ngµnh s¶n xuÊt vËn t¶i, kiÕn tróc h¬n çc ngµnh nghÒ
kh¸c ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt. ThÓ hiÖn lµ Nhµ n−íc ban hµnh 2 biÓu thuÕ suÊt
luü tiÕn tõng phÇn cho 2 lo¹i ngµnh nghÒ. (BiÓu 1 cho ngµnh c«ng nghiÖp, vËn
t¶i, kiÕn tróc thuÕ suÊt tõ 8% - 40%. BiÓu 2 cho çc ngµnh nghÒ kh¸c thuÕ suÊt tõ
10% - 50%).
- ThuÕ hµng ho¸: më réng mÆt hµng chÞu thuÕ lªn 61 mÆt hµng víi thuÕ suÊt
tû lÖ thÊp nhÊt 5% cao nhÊt 50%.
- ThuÕ thæ tr¹ch lµ lo¹i thuÕ míi ®¸nh vµo ®Êt vµ nhµ ë çc thµnh phè ®« thÞ,
thuÕ suÊt 0,8% gi¸ trÞ nhµ; 1,2% gi¸ trÞ ®Êt vµ 15% lîi tøc cho thuª nhµ.
Trong thêi gian 3 n¨m kh«i phôc, ¸p dông çc s¾c thuÕ trªn ®· gãp phÇn tÝch
cùc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt c«ng th−¬ng nghiÖp ë thµnh thÞ, nhanh chãng xo¸ bá
sù kh¸c biÖt gi÷a hai vïng. ë n«ng th«n thuÕ n«ng nghiÖp ®· hç trî tÝch cùc cho
c«ng cuéc c¶i çch ruéng ®Êt, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi
sèng cña n«ng d©n.
Çc s¾c thuÕ ®· huy ®éng ®−îc nguån thu kh¸ lín cho nhµ n−íc ®¸p øng
yªu cÇu chi tiªu cña nhµ n−íc. N¨m 1956 sè thu thuÕ chiÕm trong tæng thu ng©n
s¸ch nhµ n−íc lµ 74%, n¨m 1957 lµ 87%.
2.3.2. ThuÕ trong thêi gian 3 n¨m c¶i t¹o x∙ héi chñ nghÜa 1957 - 1960.
Trong thêi gian 3 n¨m c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, toµn miÒn B¾c tËp trung søc
thùc hiÖn cuéc çch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh, ®−a
ng−êi lµm ¨n riªng lÎ thuéc së h÷u t− nh©n vµo çc lo¹i hîp t¸c x· h×nh thµnh së
h÷u tËp thÓ vÒ t− liÖu s¶n xuÊt.
Giai ®o¹n nµy nhµ n−íc sö dông thuÕ ®Ó phôc vô c¶i t¹o, b»ng çch söa ®æi
çc chÝnh s¸ch thuÕ theo tinh thÇn ph©n biÖt ®èi xö vÒ thuÕ: ®èi víi hîp t¸c x·
®−îc −u ®·i vÒ thuÕ, ®èi víi ç thÓ kh«ng ®−îc −u ®·i, sö dông lîi Ých kinh tÕ kÕt
hîp víi tuyªn truyÒn ®Ó vËn ®éng ç thÓ vµo hîp t¸c x·. Trong ®ã, chñ yÕu söa
®æi hai s¾c thuÕ: thuÕ n«ng nghiÖp vµ thuÕ lîi tøc doanh nghiÖp.
- ThuÕ n«ng nghiÖp ban hµnh thªm biÓu thuÕ suÊt luü tiÕn riªng cho hîp t¸c
x·, thuÕ suÊt tõ 7% ®Õn 25% trªn hoa lîi b×nh qu©n x· viªn vµ hîp t¸c x· ®−îc
trÝch mét phÇn thuÕ theo tû lÖ % kh¸c nhau tïy theo quy m« hîp t¸c x· ®Ó ®−a
vµo quü tÝch luü x©y dùng c¬ së vËt chÊt cña hîp t¸c. Cßn ç thÓ vÉn ¸p dông
biÓu thuÕ cò.
- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp ¸p dông biÓu thuÕ cò nh−ng ®èi víi hîp t¸c x·
®−îc h−ëng çc −u ®·i:
+ Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hîp t¸c x· tÝnh theo gi¸ chØ ®¹o thÊp h¬n gi¸ thÞ
tr−êng, ç thÓ tÝnh theo gi¸ thÞ tr−êng.
+ Hîp t¸c x· tÝnh thuÕ lîi tøc c¨n cø vµo lîi tøc b×nh qu©n x· viªn, ç thÓ
kh«ng tÝnh b×nh qu©n mµ tÝnh trªn c¶ tæng lîi tøc.
+ Hîp t¸c x· ®−îc trõ xuÊt miÔn thu theo sè l−îng x· viªn, ç thÓ chØ tÝnh
tèi ®a 2 xuÊt vµo lîi tøc ®Ó tÝnh lîi tøc tÝnh thuÕ.
+ Hîp t¸c x· ®−îc trÝch mét phÇn thuÕ theo tû lÖ % kh¸c nhau tuú theo quy
m« hîp t¸c x· ®Ó ®−a vµo quü tÝch luü, ç thÓ kh«ng ®−îc ®Ó l¹i thuÕ.
Trong giai ®o¹n c¶i t¹o thuÕ vÉn ¸p dông chung c¶ kinh tÕ quèc doanh, kinh
tÕ tËp thÓ, kinh tÕ ç thÓ nªn nguån thu tõ thuÕ vÉn chiÕm tû träng lín trong thu
ng©n s¸ch. Víi sù ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh cña kinh tÕ, nªn sè thu vÒ thuÕ
t¨ng ®¸ng kÓ nhÊt lµ sè thu thuÕ tõ kinh tÕ quèc doanh, n¨m 1960 so víi n¨m
1959 t¨ng 30,4%.
2.3.3. Çc h×nh thøc thu vµ thuÕ trong thêi gian thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5
n¨m lÇn thø nhÊt, chèng chiÕn ph¸ ho¹i, ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam,
thèng nhÊt ®Êt n−íc 1960 - 1989
Thêi gian nµy miÒn B¾c b¾t tay vµo x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho
chñ nghÜa x· héi. §¶ng vµ Nhµ n−íc quan niÖm çc xÝ nghiÖp quèc doanh thuéc
së h÷u toµn d©n, nhµ n−íc qu¶n lý toµn diÖn vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó kinh tÕ quèc
doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Do ®ã, nhµ n−íc kh«ng sö dông thuÕ
thu vµo kinh tÕ quèc doanh mµ ¸p dông çc h×nh thøc thu kh¸c. ThuÕ chØ cßn ¸p
dông ®èi víi khu vùc kinh tÕ tËp thÓ vµ ç thÓ.
2.3.3.1. §èi víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh s¶n xuÊt kinh doanh trong n−íc
vµ kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu.
N¨m 1960, Nhµ n−íc cho ¸p dông thÝ ®iÓm chÕ ®é thu quèc doanh vµ chÕ ®é
ph©n phèi trÝch nép lîi nhuËn ë mét sè c¬ së kinh doanh. N¨m 1965 më réng ¸p
dông cho çc doanh nghiÖp quèc doanh kinh doanh trong n−íc. Doanh nghiÖp
quèc doanh kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu kh«ng ¸p dông thuÕ xuÊt nhËp khÈu mµ
chuyÓn sang chÕ ®é thu bï chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng.
Nh− vËy, tõ n¨m 1965 ®Õn 1989 khu vùc kinh tÕ quèc doanh kh«ng nép thuÕ
mµ nép theo çc chÕ ®é trªn tuú theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng cô thÓ lµ:
- Çc doanh nghiÖp quèc doanh s¶n xuÊt ¸p dông hai chÕ ®é thu: thu quèc
doanh vµ trÝch nép lîi nhuËn.
- Çc doanh nghiÖp quèc doanh th−¬ng nghiÖp dÞch vô ¸p dông chÕ ®é ph©n
phèi vµ trÝch nép lîi nhuËn; kh«ng nép thu quèc doanh.
- Çc doanh nghiÖp quèc doanh xuÊt nhËp khÈu ¸p dông chÕ ®é thu hay bï
chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng.
ChÕ ®é thu hay bï chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng ®−îc ¸p dông ®Õn th¸ng
12/1987 khi Nhµ n−íc ban hµnh LuËt thuÕ xuÊt, nhËp khÈu míi.
Nh− vËy, trong c¶ thêi gian x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c cho ®Õn
1989 çc c¬ së kinh tÕ quèc doanh kh«ng thuéc diÖn ®iÒu tiÕt cña thuÕ.
2.3.3.2. §èi víi khu vùc kinh tÕ tËp thÓ, ç thÓ
Nhµ n−íc tiÕp tôc ¸p dông çc chÝnh s¸ch thuÕ nh−ng cã bæ sung söa ®æi
cho phï hîp víi yªu cÇu nhiÖm vô trong tõng thêi gian.
§Ó phï hîp víi t×nh h×nh míi cña ®Êt n−íc tõ 1960 ®Õn 1975, Nhµ n−íc tiÕp
tôc söa ®æi chÝnh s¸ch thuÕ, trong ®ã chñ yÕu söa 4 lo¹i thuÕ.
- ThuÕ n«ng nghiÖp: Víi tinh thÇn chung lµ æn ®Þnh møc ®ãng gãp ®Ó æn
®Þnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nªn Nhµ n−íc quyÕt ®Þnh æn ®Þnh nghÜa vô nép thuÕ
trong çc n¨m sau theo møc cña n¨m 1958.
- Bá thuÕ m«n bµi v× ®¹i bé phËn c¬ së kinh doanh lµ quèc doanh vµ hîp t¸c
x·.
- ThuÕ doanh nghiÖp: ph©n chia theo 2 ngµnh: s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i vµ
¨n uèng, th−¬ng nghiÖp, dÞch vô; ®ång thêi, gi¶m møc thuÕ suÊt ®Ó gi¶m bít
®ãng gãp do c¬ së kinh doanh gÆp khã kh¨n v× chiÕn tranh.
- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: T¸ch biÓu thuÕ thµnh 3 biÓu cho 3 ngµnh: s¶n
xuÊt, x©y dùng vËn t¶i; phôc vô ¨n uèng; th−¬ng nghiÖp. ¦u ®·i thuÕ suÊt cho
ngµnh s¶n xuÊt, x©y dùng vËn t¶i ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm cho
x· héi.
Khi ®Êt n−íc thèng nhÊt tõ 1975 ®Õn 1989
Trong nh÷ng n¨m ®Çu ë miÒn Nam t¹m thêi söa ®æi mét sè lo¹i thuÕ cña
chÝnh quyÒn ThiÖu ®Ó tiÕp tôc thu vµ söa ®æi mét sè lo¹i thuÕ miÒn B¾c ®Ó ¸p
dông ë miÒn Nam.
N¨m 1980, hai miÒn Nam B¾c thùc hiÖn mét hÖ thèng thuÕ thèng nhÊt dùa
trªn hÖ thèng thuÕ ®· ¸p dông ë miÒn B¾c cã söa ®æi cho phï hîp ë c¶ hai miÒn.
Tõ n¨m 1983, Nhµ n−íc thay ®æi mét sè s¾c thuÕ chÝnh.
- Th¸ng 2/1983, ban hµnh Ph¸p lÖnh ThuÕ n«ng nghiÖp thay cho §iÒu lÖ
ThuÕ n«ng nghiÖp. Néi dung cña ThuÕ n«ng nghiÖp thay ®æi c¬ b¶n lµ kh«ng
tÝnh thuÕ theo hoa lîi b×nh qu©n vµ thuÕ suÊt luü tiÕn toµn phÇn mµ chuyÓn sang
tÝnh thuÕ cho hai lo¹i c©y trång kh¸c nhau:
+ §èi víi c©y hµng n¨m: thuÕ n«ng nghiÖp c¨n cø vµo 7 h¹ng ®Êt tõ h¹ng 1
®Õn h¹ng 7. ThuÕ suÊt theo ®Þnh suÊt thuÕ cè ®Þnh b»ng thãc tÝnh trªn100m2 cho
tõng h¹ng ®Êt. BiÓu thuÕ chia lµm 3 vïng theo 3 biÓu: ®ång b»ng, trung du, miÒn
nói (theo tØnh) ®Þnh suÊt thuÕ cã −u ®·i cho trung du, miÒn nói.
+ §èi víi c©y l©u n¨m: tÝnh theo % trªn gi¸ trÞ thu ho¹ch.
N¨m 1988, Nhµ n−íc ban hµnh Ph¸p lÖnh söa ®æi ThuÕ n«ng nghiÖp lµ: BiÓu
thuÕ kh«ng ph©n theo vïng mµ ph©n theo x·: x· ®ång b»ng, x· trung du, x· miÒn
nói ®¶m b¶o tÝnh hîp lý vµ c«ng b»ng víi ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh xen kÏ nhau. C©y
l©u n¨m x¸c ®Þnh cô thÓ % thuÕ suÊt cho 4 nhãm c©y: c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m;
c©y ¨n qu¶; c©y lÊy l¸, lÊy gç; c©y d−îc liÖu vµ c©y l©u n¨m kh¸c. Møc thuÕ suÊt
qui ®Þnh c¨n cø vµo hiÖu qu¶ cña c©y trång.
- ThuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp:
N¨m 1983, ban hµnh Ph¸p lÖnh ThuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp víi çc néi dung:
+ Phôc håi l¹i thuÕ m«n bµi ¸p dông cho çc hé ç thÓ v× cã nhiÒu hé ®· bá
hîp t¸c x· ra kinh doanh riªng lÎ.
+ N©ng møc thuÕ suÊt cña thuÕ doanh thu ®Ó huy ®éng nguån thu vµ t¨ng
c−êng qu¶n lý kinh doanh ç thÓ. §ång thêi, ph©n chia lo¹i ngµnh nghÒ theo thø
tù: s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i; ngµnh phôc vô; ngµnh th−¬ng nghiÖp, ¨n uèng.
+ ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: thay biÓu thuÕ luü tiÕn tõng phÇn b»ng biÓu
thuÕ luü tiÕn toµn phÇn, ®ång thêi n©ng møc thuÕ suÊt cña çc biÓu thuÕ ®Ó huy
®éng nguån thu.
+ ThuÕ hµng ho¸: thay ®æi mét sè mÆt hµng chÞu thuÕ thµnh 33 nhãm mÆt
hµng bao gåm c¶ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc vµ hµng ho¸ nhËp khÈu.
- Çc lo¹i thuÕ kh¸c nh− thuÕ s¸t sinh, thuÕ bu«n chuyÕn, thuÕ tr−íc b¹ vÉn
tiÕp tôc ¸p dông.
N¨m 1987 nhµ n−íc tiÕp tôc ban hµnh ph¸p lÖnh söa ®æi ThuÕ c«ng th−¬ng
nghiÖp. Tinh thÇn c¬ b¶n cña Ph¸p lÖnh lµ:
- ThuÕ hµng ho¸: Gi¶m thuÕ suÊt cña mét sè mÆt hµng trong n−íc, më réng
mÆt hµng nhËp khÈu vµo diÖn ®¸nh thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ b¶o hé s¶n
xuÊt trong n−íc. ThuÕ hµng ho¸ thu vµo c¶ çc c¬ së nhËn gia c«ng tiªu thô cho
kinh tÕ quèc doanh ®Ó chèng thÊt thu.
- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: Gi¶m bít møc ®éng viªn ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng tÝch
luü cña c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh qua viÖc thay biÓu luü tiÕn toµn phÇn b»ng
biÓu luü tiÕn tõng phÇn.
- ThuÕ s¸t sinh: Thu c¶ vµo c¬ së quèc doanh giÕt mæ gia sóc ®Ó chèng thÊt
thu.
N¨m 1989, Nhµ n−íc ban hµnh tiÕp Ph¸p lÖnh Söa ®æi thuÕ c«ng th−¬ng
nghiÖp. Träng t©m cña viÖc söa ®æi lµ:
- ThuÕ hµng ho¸: gi¶m nhãm hµng tõ 33 nhãm xuèng 22 nhãm vµ ®iÒu
chØnh t¨ng hoÆc gi¶m thuÕ suÊt cña mét sè mÆt hµng.
- ThuÕ doanh thu: gi¶m thuÕ suÊt ®Ó khuyÕn khÝch kinh doanh.
- ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: bá møc miÔn thu thay b»ng khëi ®iÓm ®¸nh
thuÕ.
- ThuÕ xuÊt nhËp khÈu: Th¸ng 12/1987, Quèc héi ban hµnh LuËt thuÕ xuÊt
nhËp khÈu lµ luËt thuÕ ®Çu tiªn cña n−íc ta thay cho chÕ ®é thu bï chªnh lÖch
ngo¹i th−¬ng nh»m më réng quan hÖ bu«n b¸n quèc tÕ, t¨ng c−êng kiÓm tra,
kiÓm so¸t lËp l¹i kû c−¬ng trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu, khuyÕn
khÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc. §ång thêi,
lµm t¨ng nguån thu cho Nhµ n−íc, nhÊt lµ nguån thu b»ng ngo¹i tÖ vµ thùc hiÖn
chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. N¨m 1989, Nhµ n−íc ban hµnh Ph¸p lÖnh söa ®æi
vµ ra NghÞ ®Þnh chi tiÕt vÒ thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu víi tinh thÇn c¬ b¶n lµ
t¨ng c−êng b¶o hé nÒn kinh tÕ.
§èi víi hµng xuÊt khÈu: Rót bít nhãm mÆt hµng ®¸nh thuÕ tõ 30 nhãm
xuèng cßn 12 nhãm. §iÒu chØnh l¹i thuÕ suÊt theo chÝnh s¸ch mÆt hµng cÇn
khuyÕn khÝch hay cÇn h¹n chÕ xuÊt khÈu.
§èi víi hµng nhËp khÈu: Bá thuÕ hµng ho¸ thu vµo hµng nhËp khÈu, sö dông
møc thuÕ suÊt ®Ó ®iÒu chØnh theo chÝnh s¸ch mÆt hµng. ThuÕ suÊt −u ®·i 0% ®èi
víi hµng nhËp lµ m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn liÖu vµ hµng tiªu dïng thiÕt yÕu trong
n−íc ch−a s¶n xuÊt ®−îc, thuÕ suÊt cao ®èi víi hµng ho¸ trong n−íc ®· s¶n xuÊt
®−îc hoÆc hµng ho¸ cÇn h¹n chÕ nhËp.
Trong suèt 30 n¨m, çc s¾c thuÕ cña n−íc ta liªn lôc bæ sung söa ®æi ®Ó phï
hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, nh−ng tæng hîp l¹i hÖ thèng thuÕ n−íc ta cã çc
s¾c thuÕ sau: thuÕ n«ng nghiÖp; thuÕ doanh thu; thuÕ bu«n chuyÕn; thuÕ lîi tøc
doanh nghiÖp; thuÕ hµng ho¸; thuÕ s¸t sinh; thuÕ m«n bµi; thuÕ tr−íc b¹; thuÕ
xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
Trong ®ã, thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ¸p dông cho xuÊt, nhËp khÈu quèc
doanh. Cßn tÊt c¶ çc s¾c thuÕ kh¸c, ph¹m vi ¸p dông chØ cho kinh tÕ tËp thÓ vµ
kinh tÕ ç thÓ.
2.4. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn hÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 1954 -1989
Trong h¬n 30 n¨m tõ 1954 ®Õn 1989 nhµ n−íc ®· rÊt nhiÒu lÇn bæ sung söa
®æi çc chÝnh s¸ch thuÕ cho phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi, nh÷ng
thay ®æi ®ã ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, ®ã lµ:
- Çc chÝnh s¸ch thuÕ ®· gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh kh«i
phôc kinh tÕ cña miÒn B¾c sau chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ ë miÒn Nam sau chiÕn
tranh chèng Mü.
- Çc chÝnh s¸ch thuÕ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc thùc hiÖn c¶i t¹o x· héi
chñ nghÜa, x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi theo ®−êng lèi cña §¶ng.
- Çc chÝnh s¸ch thuÕ ®· t¸c ®éng tÝch cùc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ ë miÒn
B¾c, gãp phÇn chi viÖn tÝch cùc cho miÒn Nam.
- Çc chÝnh s¸ch thuÕ ®· huy ®éng ®−îc sè thu ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch Nhµ
n−íc.
Tuy nhiªn, nghiªm tóc ®¸nh gi¸ çc chÝnh s¸ch thuÕ vµ hÖ thèng thuÕ trong
thêi gian nµy cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i lín, ®ã lµ:
- Quan ®iÓm coi nhÑ vai trß cña thuÕ vµ thu hÑp ph¹m vi ®iÒu chØnh cña thuÕ
(giíi h¹n ®èi víi kinh tÕ tËp thÓ vµ ç thÓ) ®· lµm cho t¸c dông cña thuÕ bÞ lu mê
trong ®êi sèng x· héi.
- HÖ thèng thuÕ kh«ng hoµn chØnh, ch−a phï hîp víi yÕu tè kinh tÕ x· héi.
- Tõng chÝnh s¸ch thuÕ söa ®æi qu¸ nhiÒu lÇn, ch¹y theo çc yªu cÇu cô thÓ
®· lµm cho çc chÝnh s¸ch thuÕ trë nªn ch¾p v¸, chñ quan, ¸p ®Æt. Do v©y, thuÕ
®· g©y c¶n trë lín ®èi víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
- Çc chÝnh s¸ch thuÕ ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ qu¸ lín
lµm mÊt ®i tÝnh c«ng b»ng b×nh ®¼ng gi÷a çc ®èi t−îng nép thuÕ.
- TÝnh ph¸p lý cña thuÕ thÊp nªn hiÖu lùc qu¶n lý yÕu, hiÖu qu¶ cña thuÕ
kÐm.
- Khu vùc kinh tÕ quèc doanh chiÕm tû träng lín trong nÒn kinh tÕ kh«ng
thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña thuÕ mµ ¸p dông çc chÕ ®é thu mang tÝnh bao cÊp
100%. Do vËy, khu vùc kinh tÕ quèc doanh hoµn toµn û l¹i vµo Nhµ n−íc, hiÖu
qu¶ kinh doanh thÊp.
Nh÷ng tån t¹i cña thuÕ vµ chÕ ®é thu quèc doanh, ph©n phèi vµ trÝch nép lîi
nhuËn, thu hay bï chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn kinh tÕ.
Cïng víi çc chÝnh s¸ch kh¸c t¸c ®éng xÊu dÉn ®Õn hËu qu¶: kinh tÕ l©m vµo
khñng ho¶ng tr× trÖ, ®êi sèng gÆp khã kh¨n, gi¸ c¶ leo thang, gi¸ trÞ ®ång tiÒn
gi¶m sót, béi chi ng©n s¸ch ngµy cµng trÇm träng.
NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI thø VII ®· ®Þnh ra h−íng ®i
míi, më ra c¬ héi míi cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc theo kÞp vµ
héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §ång thêi, còng ®Æt ra nh÷ng quan ®iÓm,
nh÷ng yªu cÇu vµ nh÷ng thö th¸ch míi cho lÜnh vùc tµi chÝnh vµ thuÕ.
3. HÖ thèng thuÕ trong giai ®o¹n c¶i çch thuÕ b−íc I
(1990 - 1998)
3.1. Bèi c¶nh kinh tÕ x· héi trong giai ®o¹n c¶i çch thuÕ b−íc I
§−êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng thùc sù ®· lµm cho nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc
cã b−íc chuyÓn m×nh rÊt lín. Kinh tÕ quèc doanh kh«ng cßn ®−îc sù bao cÊp
cña Nhµ n−íc, çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i tù h¹ch to¸n, tù chñ b»ng vèn
vÒ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lç, l·i. §ång thêi, chÞu ¸p lùc
cña søc c¹nh tranh trong kinh tÕ thÞ tr−êng. Thêi gian ®Çu cã nhiÒu c¬ së kinh tÕ
quèc doanh bì ngì tr−íc kinh tÕ thÞ tr−êng, lóng tóng trong s¶n xuÊt kinh doanh
nªn lµm ¨n bÞ thua lç. Nh−ng çc doanh nghiÖp quèc doanh ®· dÇn lµm quen vµ
tiÕn ®Õn trô v÷ng trong c¬ chÕ kinh tÕ míi.
Thµnh phÇn kinh tÕ t− b¶n t− nh©n, kinh tÕ ç thÓ b¾t ®Çu ph¸t triÓn, tham
gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng.
Chñ tr−¬ng më cöa kinh tÕ thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi d−íi mäi h×nh
thøc ®· kªu gäi ®−îc nhiÒu c«ng ty n−íc ngoµi ®Çu t− vµo ViÖt Nam b»ng h×nh
thøc ®Çu t− trùc tiÕp, lµm cho thÞ tr−êng kinh doanh trë nªn s«i ®éng. §iÒu ®ã ®·
t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ theo xu h−íng t¨ng tr−ëng nhanh.
Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ®Ó ®iÒu hµnh kinh
tÕ thÞ tr−êng míi b−íc ®Çu ®−îc triÓn khai x©y dùng vµ ¸p dông dÇn, do ®ã, cßn
thiÕu hoµn chØnh vµ ch−a ®ång bé, dÉn ®Õn cã c¶n trë nhÊt ®Þnh ®Õn ho¹t ®éng
kinh tÕ - x· héi. ViÖc huy ®éng nguån thu cña Nhµ n−íc b»ng nhiÒu h×nh thøc
kh«ng mang tÝnh thèng nhÊt, thuÕ chØ lµ kho¶n thu thø yÕu, ®iÒu nµy hoµn toµn
kh«ng phï hîp víi nh÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ x· héi.
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu míi, §¶ng vµ Nhµ n−íc quyÕt ®Þnh ph¶i nhanh chãng
thùc hiÖn c¶i çch thuÕ b−íc I ®Ó thèng nhÊt chÝnh s¸ch thu trong c¶ n−íc.
3.2. Quan ®iÓm sö dông thuÕ trong c¶i çch thuÕ b−íc I (1990 - 1998)
Trong bèi c¶nh míi cña ®Êt n−íc, Nhµ n−íc quyÕt ®Þnh thùc hiÖn cuéc c¶i
çch thuÕ lÇn I, x©y dùng vµ ban hµnh hÖ thèng thuÕ thèng nhÊt c¶ n−íc thay thÕ
cho çc h×nh thøc thu tr−íc. ThuÕ ph¶i trë thµnh c«ng cô quan träng ®Ó qu¶n lý
kinh tÕ vµ lµ nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Cô thÓ lµ:
- ThuÕ ph¶i trë thµnh nguån thu chñ yÕu cho Nhµ n−íc khi chuyÓn sang c¬
chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng. Nhµ n−íc lu«n coi nguån thu trong n−íc lµ chñ yÕu. Do
®ã, ph¶i sö dông thuÕ lµm c«ng cô huy ®éng nguån thu trong n−íc cho ng©n
s¸ch, tõ tÊt c¶ çc thµnh phÇn kinh tÕ, çc c¬ së kinh doanh.
- ThuÕ ph¶i trë thµnh c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n−íc. C¬ chÕ kinh tÕ
thÞ tr−êng çc nhµ s¶n xuÊt kinh doanh chÞu sù chi phèi cña çc nh©n tè thÞ
tr−êng vµ lîi Ých riªng t− sÏ lµm cho nÒn kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh vµ kh«ng c©n
®èi. Víi quan ®iÓm ®Þnh h−íng kinh tÕ theo chñ nghi· x· héi, Nhµ n−íc ph¶i
®iÒu hµnh kinh tÕ b»ng hÖ thèng luËt ph¸p, trong ®ã thuÕ lµ mét c«ng cô quan
träng ®Ó qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vµ ®iÒu chØnh kinh tÕ.
- ThuÕ ph¶i cã tÝnh ph¸p lý cao ®Ó n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña thuÕ.
§Ó cho thuÕ trë thµnh c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ th× çc s¾c thuÕ ph¶i ®¹t ®−îc
chuÈn mùc vÒ néi dung võa cã tÝnh ph¸p cao võa mang tÝnh thùc tiÔn, ®¬n gi¶n
thuËn tiÖn trong thùc thi. Do ®ã, thuÕ ph¶i ®−îc nghiªn cøu thÊu ®¸o vµ quy
chuÈn thµnh luËt cña Nhµ n−íc.
- ThuÕ ph¶i ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ.
Víi quan ®iÓm ph¸t triÓn ®a thµnh phÇn kinh tÕ trong sù c¹nh tranh b×nh
®¼ng, lµnh m¹nh, ®ßi hái ph¶i cã sù b×nh ®¼ng gi÷a çc nhµ kinh doanh vÒ mÆt
luËt ph¸p ®Ó h×nh thµnh çc "luËt ch¬i" trong kinh doanh. ThuÕ võa ®¶m b¶o
c«ng b»ng vÒ nghÜa vô ®ãng thuÕ, võa lµ c«ng cô kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc chÊp
hµnh çc luËt kh¸c trong kinh doanh.
3.3. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n c¶i çch b−íc I (1990 - 1998)
B¾t ®Çu tõ 1990, ë n−íc ta c¶i çch thuÕ b−íc I ®· ®−îc tiÕn hµnh. KÕt qu¶
lµ hÖ thèng thuÕ thèng nhÊt bao gåm 9 luËt thuÕ vµ ph¸p lÖnh thuÕ ®· ®−îc ¸p
dông cho çc thµnh phÇn kinh tÕ nh− sau:
- LuËt thuÕ doanh thu.
- LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
- LuËt thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu.
- LuËt thuÕ lîi tøc.
- LuËt thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp.
- LuËt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt.
- Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn.
- Ph¸p lÖnh thuÕ nhµ ®Êt.
- Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao.
Ngoµi ra, cßn ¸p dông mét sè lo¹i lÖ phÝ lµ: lÖ phÝ tr−íc b¹, lÖ phÝ giao
th«ng, lÖ phÝ chøng th− vµ çc lo¹i lÖ phÝ kh¸c.
Nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n cña tõng s¾c thuÕ trong hÖ thèng thuÕ míi so víi
thuÕ giai ®o¹n tr−íc lµ:
- ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp kh¸c víi ph¸p lÖnh thuÕ n«ng nghiÖp n¨m
1988 ë viÖc thay ®æi c¨n cø ph©n h¹ng ®Êt lµ c¨n cø vµo 5 yÕu tè: ®é ph×, vÞ trÝ
®Êt, ®Þa h×nh cao thÊp, ®iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt, ®iÒu kiÖn t−íi tiªu, cho ®iÓm
tõng yÕu tè, tÝnh tæng tæng ®iÓm ®Ó ph©n h¹ng theo thang ®iÓm ph©n h¹ng. §Þnh
suÊt thuÕ tÝnh cho 1 ha (kh«ng quy ®Þnh cho 100 m2 nh− tr−íc).
- ThuÕ doanh thu: më réng ®èi t−îng nép thuÕ mäi ngµnh nghÒ, mäi quy
m«, mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trõ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. ThuÕ suÊt quy ®Þnh
theo ngµnh nghÒ vµ mÆt hµng.
- ThuÕ lîi tøc: thay thuÕ suÊt luü tiÕn tõng phÇn b»ng thuÕ suÊt tû lÖ theo
ngµnh nghÒ vµ x¸c ®Þnh çc kho¶n chi phÝ ®−îc trõ, tÝnh thuÕ lîi tøc bæ sung vµ
thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n−íc ngoµi.
- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt: rót bít nhãm hµng ®¸nh thuÕ tõ 22 nhãm cña thuÕ
hµng ho¸ cßn 4 nhãm hµng cña thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
- §èi víi thuÕ nhµ ®Êt: do ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ch−a cho phÐp nªn ch−a
¸p dông phÇn thuÕ ®¸nh vµo nhµ ë, chØ ¸p dông ®¸nh thuÕ vµo ®Êt ë, ®Êt x©y
dùng c«ng tr×nh.
- ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt: tr−íc ®©y HiÕn ph¸p vµ LuËt ®Êt ®ai
kh¼ng ®Þnh, ®Êt thuéc së h÷u Nhµ n−íc, nghiªm cÊm viÖc mua b¸n ®Êt. Nh−ng
do thùc tÕ ®êi sèng x· héi vµ nhu cÇu sö dông ®Êt ®· h×nh thµnh thÞ tr−êng ngÇm
mua b¸n ®Êt. Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng ho¹t ®éng mua b¸n ®Êt cµng
ph¸t triÓn. Nhµ n−íc söa ®æi LuËt ®Êt ®ai: ®Êt thuéc së h÷u Nhµ n−íc, Nhµ n−íc
giao quyÒn sö dông ®Êt cho çc tæ chøc vµ hé gia ®×nh. Çc tæ chøc vµ hé gia
®×nh ®−îc quyÒn chuyÓn nh−îng vµ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt. §Ó qu¶n lý ho¹t
®éng chuyÓn nh−îng quyÒn sö dông ®Êt theo ®óng ph¸p luËt vµ khai th¸c nguån
thu vÒ thuÕ, Nhµ n−íc ban hµnh Ph¸p lÖnh thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cã
hiÖu lùc thi hµnh tõ n¨m 1994.
3.4. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn c¶i çch thuÕ b−íc I (1990 - 1998)
Qua thêi gian ng¾n ¸p dông çc s¾c thuÕ míi kÕt qu¶ ®¹t ®−îc t−¬ng ®èi kh¶
quan vµ ®· thÓ hiÖn ®−îc çc quan ®iÓm sö dông thuÕ.
- ThuÕ trë thµnh nguån thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ n−íc: tû träng thuÕ
trong tæng thu ng©n s¸ch t¨ng tõ 75% n¨m 1990 lªn gÇn 90% n¨m 1998. Tõ ®ã
thuÕ ®· gãp phÇn tÝch cùc ®¶m b¶o c©n ®èi thu chi ng©n s¸ch, gãp phÇn gi¶m béi
chi vµ gi¶m l¹m ph¸t.
- ThuÕ gãp phÇn qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh;
khuyÕn khÝch t¨ng ®Çu t− trong n−íc, kÝch thÝch thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi.
ThuÕ gãp phÇn khuyÕn khÝch më réng giao l−u hµng ho¸ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶.
- ThuÕ ®· gi¶m bít sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ t¹o ®iÒu
kiÖn cho çc thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn.
HÖ thèng thuÕ míi cã tiÕn bé, song còng cßn nhiÒu h¹n chÕ cÇn ®−îc xem
xÐt hoµn thiÖn, ®ã lµ:
(1) HÖ thèng thuÕ ch−a bao qu¸t hÕt çc nguån thu ®· vµ sÏ ph¸t sinh trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nªn h¹n chÕ kh¶ n¨ng khai th¸c nguån thu cña thuÕ.
(2) Mét sè s¾c thuÕ vÉn bÞ ®¸nh trïng lµm cho sè thuÕ ch−a ph¶n ¸nh ®óng
®¾n ho¹t ®éng kinh tÕ. Mét sè s¾c thuÕ kh¸c cã møc thuÕ suÊt cao do thu gép
nhiÒu s¾c thuÕ, g©y t©m lý thuÕ nÆng.
(3) ChÝnh s¸ch thuÕ cßn phøc t¹p trong çch x¸c ®Þnh ®èi t−îng chÞu thuÕ,
®èi t−îng kh«ng chÞu thuÕ, ®èi t−îng nép thuÕ, ®èi t−îng kh«ng nép thuÕ vµ ¸p
dông nhiÒu tr−êng hîp miÔn, gi¶m thuÕ.
(4) Mét sè s¾c thuÕ cßn cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ,
ch−a ®¶m b¶o c«ng b»ng, ch−a ®iÒu tiÕt ®óng møc ®èi víi s¶n xuÊt tiªu dïng
(5) Çc s¾c thuÕ cña n−íc ta cßn nhiÒu néi dung ch−a phï hîp víi bèi c¶nh
héi nhËp kinh tÕ trong khu vùc vµ quèc tÕ, ch−a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.
4. HÖ thèng thuÕ giai ®o¹n c¶i çch thuÕ b−íc II (1999 - 2004)
4.1. Bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi trong giai ®o¹n 1999 - 2004
Sau 10 n¨m thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ, nÒn kinh tÕ ®· cã
nhiÒu thay ®æi c¬ b¶n. Kinh tÕ quèc doanh ®ang ®i vµo ph¸t triÓn æn ®Þnh. Çc c¬
së kinh tÕ tËp thÓ dÇn dÇn ®øng v÷ng trong thÞ tr−êng. Kinh tÕ ç thÓ ph¸t triÓn
m¹nh, çc lo¹i h×nh kinh doanh míi ra ®êi nh− c«ng ty t− nh©n, c«ng ty cæ phÇn,
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. Bªn c¹nh ®ã, cã nhiÒu c«ng ty liªn doanh víi n−íc
ngoµi, c«ng ty cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®· ®i vµo ho¹t ®éng.
N−íc ta ®· më réng quan hÖ hîp t¸c víi çc n−íc trªn tinh thÇn héi nhËp,
khi gia nhËp khèi ASEAN, APEC, nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÕ ph¶i thay ®æi cho
phï hîp. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, nÒn kinh tÕ n−íc ta l¹i ®ang ®−¬ng ®Çu víi nh÷ng
khã kh¨n míi, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cã chiÒu h−íng chËm l¹i, møc t¨ng
GDP thÊp.
Tr−íc t×nh h×nh kinh tÕ x· héi nªu trªn, §¶ng vµ Nhµ n−íc chñ tr−¬ng thùc
hiÖn “c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc” t¹o ra sù chuyÓn biÕn lín cña kinh
tÕ, khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng tÝch luü ®Çu t− t¨ng tr−ëng kinh tÕ c¶ n−íc vµ tõng c¬
së s¶n xuÊt kinh doanh. Söa ®æi hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt, ®¶m
b¶o chÆt chÏ vµ th«ng tho¸ng ®Ó thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Më réng quan hÖ
lµm ¨n kinh tÕ víi çc n−íc vµ çc khèi kinh tÕ trªn thÕ giíi theo tinh thÇn hîp
t¸c ®«i bªn cïng cã lîi.
C¶i çch thuÕ b−íc II ®−îc ®Æt ra lµ ®ßi hái tÊt yÕu vµ cÊp b¸ch ®Ó phï hîp
víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi ®ã.
4.2. Quan ®iÓm sö dông thuÕ trong giai ®o¹n c¶i çch thuÕ b−íc II
(1999 - 2004)
- C¶i çch hÖ thèng thuÕ trªn c¬ së më réng diÖn thu thuÕ, ®iÒu chØnh thuÕ
suÊt cña tõng s¾c thuÕ vµ c¶ hÖ thèng thuÕ cã lo¹i t¨ng cã lo¹i gi¶m nh−ng ph¶i
®¶m b¶o æn ®Þnh tû lÖ ®éng viªn cho Nhµ n−íc trong kho¶ng tõ 19% - 20% GDP
®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cho Nhµ n−íc.
- C¶i çch thuÕ ph¶i tiÕn hµnh dÇn tõng b−íc trªn c¬ së rµ so¸t l¹i hÖ thèng
thuÕ hiÖn hµnh, xem xÐt l¹i tõng s¾c thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh thø tù −u tiªn hoµn thiÖn,
tr¸nh g©y ra nh÷ng x¸o trén trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Tr−íc m¾t, thay ®æi
hai lo¹i thuÕ chÝnh, ®ã lµ, thay thuÕ doanh thu b»ng thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thay
thuÕ lîi tøc b»ng thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
- C¶i çch hÖ thèng thuÕ lµm cho çc s¾c thuÕ ®¬n gi¶n, Ýt thuÕ suÊt, tr¸nh
®¸nh trïng, lo¹i trõ dÇn chÝnh s¸ch miÔn, gi¶m ®èi t−îng chÝnh s¸ch x· héi,
gi¶m bít çc miÔn, gi¶m kh¸c.
- C¶i çch thuÕ ph¶i lµm cho çc chÝnh s¸ch thuÕ phï hîp víi çc th«ng lÖ
quèc tÕ vÒ thuÕ, lµm cho thuÕ n−íc ta hoµ nhËp ®−îc víi thuÕ thÕ giíi.
- C¶i çch hÖ thèng thuÕ t¹o ra chuyÓn biÕn míi vÒ quy tr×nh qu¶n lý thuÕ
tiÕn tíi çc ®èi t−îng nép thuÕ tù kª khai, tù tÝnh thuÕ, tù nép thuÕ, n©ng cao ý
thøc tù gi¸c vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña çc ®èi t−îng nép thuÕ. Ph¸t huy cao vai
trß kiÓm tra, thanh tra cña ngµnh ThuÕ vµ çc c¬ quan chøc n¨ng.
4.3. HÖ thèng thuÕ trong giai ®o¹n c¶i çch thuÕ b−íc II (1999 - 2004)
C¶i çch thuÕ b−íc II ®· ban hµnh mét sè thuÕ míi thay thÕ cho mét sè thuÕ
®· l¹c hËu vµ cã nhiÒu nh−îc ®iÓm cña c¶i çch thuÕ b−íc I. §ång thêi, söa ®æi
çc lo¹i thuÕ cßn l¹i ®Ó h×nh thµnh hÖ thèng thuÕ hoµn chØnh h¬n, tiªn tiÕn h¬n.
Cô thÓ, hÖ thèng thuÕ trong c¶i çch b−íc II gåm çc lo¹i thuÕ sau:
- Ban hµnh LuËt thuÕ GTGT thay cho thuÕ doanh thu ¸p dông tõ ngµy
1/1/1999.
- Ban hµnh LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp thay cho LuËt thuÕ lîi tøc ¸p
dông tõ 1/1/1999.
- Ban hµnh LuËt söa ®æi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
- Ban hµnh çc v¨n b¶n söa ®æi Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu
nhËp cao.
- Ban hµnh çc v¨n b¶n söa ®æi thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp.
- Ban hµnh LuËt söa ®æi thuÕ xuÊt, nhËp khÈu phï hîp víi lé tr×nh c¾t gi¶m
thuÕ xuÊt, nhËp khÈu khi ViÖt Nam tham gia khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN
(AFTA) vµ çc khèi kinh tÕ kh¸c.
- Çc lo¹i thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thuÕ nhµ ®Êt, thuÕ tµi nguyªn tiÕp
tôc ¸p dông vµ nghiªn cøu ®Ó tiÕn hµnh söa ®æi.
Giai ®o¹n c¶i çch thuÕ b−íc II ®Õn n¨m 2004 míi chØ lµ thêi kú ®Çu cßn
ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m sau. Nh−ng cã thÓ s¬ bé ®¸nh gi¸ trªn
nh÷ng nÐt lín lµ:
- HÖ thèng thuÕ ®· cã nh÷ng tiÕn bé, tiÕp cËn ®−îc tÝnh tiªn tiÕn hiÖn ®¹i
cña thuÕ thÕ giíi, nhÊt lµ khi ¸p dông thuÕ GTGT, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ
thuÕ xuÊt nhËp khÈu.
- ThuÕ ®· dÇn dÇn ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ vµ t¹o
sù th«ng tho¸ng cho çc nhµ ®Çu t− trong n−íc vµ n−íc ngoµi.
- ThuÕ ®· t¸c ®éng tÝch cùc thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh, thùc hiÖn c¹nh
tranh lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ.
- ThuÕ ®· t¨ng c−êng huy ®éng nguån thu cho ng©n s¸ch cao h¬n thêi gian
tr−íc.
Ch−¬ng 2
ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu (thuÕ
XNK)
1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm thuÕ XNK
ThuÕ XNK lµ s¾c thuÕ ®¸nh vµo hµng ho¸ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu trong
quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ.
ThuÕ XNK cã nguån gèc tõ l©u ®êi vµ ®−îc sö dông réng r·i trªn thÕ giíi.
ViÖc ban hµnh thuÕ XNK xuÊt ph¸t tõ çc lý do sau:
- ThuÕ XNK lµ c«ng cô quan träng cña nhµ n−íc ®Ó kiÓm so¸t ho¹t ®éng
ngo¹i th−¬ng.
Ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh
tÕ néi ®Þa. Nã mang l¹i cho ®Êt n−íc nhiÒu nguån lîi lín vÒ vèn, kü thuËt, c«ng
nghÖ, hµng ho¸, gãp phÇn gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cña kinh tÕ vÜ m«. Tuy nhiªn,
ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng më réng, nÕu kh«ng ®−îc kiÓm so¸t sÏ dÉn ®Õn nh÷ng
t¸c h¹i ®èi víi kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi nh−: sù phô thuéc vÒ kinh tÕ,
chÝnh trÞ víi n−íc ngoµi; phong tôc, tËp qu¸n, lèi sèng cña quèc gia bÞ ¶nh
h−ëng…V× vËy, çc quèc gia ®Òu sö dông thuÕ XNK nh− mét c«ng cô quan
träng ®Ó kiÓm so¸t ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng, qu¶n lý çc mÆt hµng XNK, khuyÕn
khÝch XNK nh÷ng hµng ho¸ cã lîi vµ h¹n chÕ XNK nh÷ng hµng ho¸ cã h¹i cho
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n−íc.
- ThuÕ XNK lµ c«ng cô b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc.
Ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng ph¸t triÓn cã thÓ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc
®èi víi s¶n xuÊt néi ®Þa, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn ch−a
®ñ søc c¹nh tranh víi kinh tÕ n−íc ngoµi. V× vËy, ë çc quèc gia kinh tÕ chËm
ph¸t triÓn, thuÕ XNK lµ mét trong nh÷ng c«ng cô cña nhµ n−íc ®Ó b¶o hé s¶n
xuÊt trong n−íc. §Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng ho¸, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng trªn
thÞ tr−êng quèc tÕ, çc quèc gia th−êng kh«ng ®¸nh thuÕ xuÊt khÈu, hoÆc thu víi
thuÕ suÊt rÊt thÊp víi môc tiªu qu¶n lý lµ chñ yÕu. §èi víi thuÕ nhËp khÈu, ®−îc
çc quèc gia sö dông rÊt linh ho¹t tuú theo tÝnh chÊt, môc ®Ých cña hµng ho¸
nhËp khÈu vµ phï hîp víi tr×nh ®é kinh tÕ cña tõng n−íc trong tõng thêi kú.
- ThuÕ XNK lµ nguån thu cña ng©n s¸ch nhµ n−íc.
ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, nhu cÇu tiªu dïng t¨ng trong khi s¶n xuÊt néi
®Þa ch−a ®¸p øng ®−îc, bªn c¹nh ®ã, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña nhµ n−íc l¹i eo hÑp.
Do ®ã, ®èi víi çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, môc tiªu ®éng viªn sè thu cho ng©n
s¸ch nhµ n−íc cña thuÕ XNK ®ù¬c coi träng. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nµy, çc
quèc gia th−êng më réng ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng, ®¸nh thuÕ nhËp khÈu vµo
hµng ho¸ tiªu dïng trong n−íc ch−a s¶n xuÊt ®−îc, hoÆc ®¸nh thuÕ xuÊt khÈu
vµo nh÷ng hµng ho¸ mµ trªn thÕ giíi cã nhu cÇu tiªu dïng cao víi çc møc thuÕ
suÊt ®éng viªn hîp lý.
Lµ c«ng cô quan träng cña nhµ n−íc trong chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng, thuÕ
XNK cã çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, thuÕ XNK lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu. Nhµ n−íc sö dông thuÕ XNK ®Ó
®iÒu chØnh ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng th«ng qua viÖc t¸c ®éng vµo c¬ cÊu gi¸ c¶
cña hµng ho¸ XNK. V× vËy, thuÕ XNK lµ mét yÕu tè cÊu thµnh trong gi¸ cña
hµng ho¸ XNK. Ng−êi nép thuÕ lµ ng−êi thùc hiÖn ho¹t ®éng XNK hµng ho¸,
ng−êi chÞu thuÕ lµ ng−êi tiªu dïng cuèi cïng. ViÖc t¨ng, gi¶m thuÕ suÊt thuÕ
XNK sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp tíi gi¸ c¶ hµng ho¸ XNK, tõ ®ã ¶nh h−ëng tíi nhu cÇu
vµ viÖc lùa chän hµng ho¸ cña ng−êi tiªu dïng, buéc çc nhµ s¶n xuÊt vµ nhËp
khÈu hµng ho¸ ph¶i ®iÒu chØnh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh cho phï hîp.
Thø hai, thuÕ XNK lµ lo¹i thuÕ g¾n liÒn víi ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng. Ho¹t
®éng ngo¹i th−¬ng gi÷ mét vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n, tuy nhiªn ho¹t ®éng nµy ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý chÆt chÏ cña nhµ
n−íc. ThuÕ XNK lµ mét c«ng cô quan träng cña nhµ n−íc nh»m kiÓm so¸t ho¹t
®éng ngo¹i th−¬ng th«ng qua viÖc kiÓm so¸t gi¸ c¶ vµ chñng lo¹i hµng ho¸
XNK. ViÖc ®¸nh thuÕ XNK th−êng c¨n cø vµo gi¸ trÞ vµ chñng lo¹i hµng ho¸
XNK. Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®−îc x¸c ®Þnh lµm c¨n cø tÝnh thuÕ XNK lµ gi¸ trÞ
cuèi cïng cña hµng ho¸ t¹i cöa khÈu xuÊt (®èi víi thuÕ xuÊt khÈu) vµ gi¸ trÞ cña
hµng ho¸ t¹i cöa t¹i cöa khÈu nhËp ®Çu tiªn (®èi víi thuÕ nhËp khÈu). Gi¸ trÞ tÝnh
thuÕ XNK ph¶i ph¶n ¸nh kh¸ch quan, trung thùc gi¸ trÞ giao dÞch thùc tÕ cña
hµng ho¸ XNK.
Thø ba, thuÕ XNK chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña çc yÕu tè quèc tÕ nh−: sù
biÕn ®éng kinh tÕ thÕ giíi, xu h−íng th−¬ng m¹i quèc tÕ…ThuÕ XNK ®iÒu chØnh
vµo ho¹t ®éng XNK hµng ho¸ cña mét quèc gia. Sù biÕn ®éng cña kinh tÕ thÕ
giíi, xu h−íng th−¬ng m¹i quèc tÕ trong tõng thêi kú sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp tíi
hµng ho¸ XNK cña çc quèc gia, nhÊt lµ trong xu thÕ tù do ho¸ th−¬ng m¹i, më
cöa vµ héi nhËp kinh tÕ nh− hiÖn nay. Tõ ®ã, çc yÕu tè quèc tÕ sÏ ¶nh h−ëng
trùc tiÕp tíi chÝnh s¸ch thuÕ XNK tõng quèc gia. §Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu
®Æt ra, ®ßi hái chÝnh s¸ch thuÕ XNK ph¶i cã tÝnh linh ho¹t cao, cã sù thay ®æi
phï hîp tuú theo sù biÕn ®éng cña kinh tÕ thÕ giíi vµ th−¬ng m¹i quèc tÕ, ngoµi
ra chÝnh s¸ch thuÕ XNK cßn ph¶i ®¶m b¶o phï hîp víi hiÖp ®Þnh, cam kÕt quèc
tÕ mµ mçi quèc gia ký kÕt, tham gia.
1.2. Nguyªn t¾c thiÕt lËp thuÕ XNK.
Khi thiÕt lËp chÝnh s¸ch thuÕ XNK cÇn tu©n thñ çc nguyªn t¾c sau:
- ThuÕ XNK chØ ®¸nh vµo hµng ho¸ thùc sù xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
Lµ c«ng cô qu¶n lý cña nhµ n−íc ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng, nh−ng còng
ph¶i ®¶m b¶o t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc giao l−u, trao ®æi hµng ho¸ trong
quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ theo khu«n khæ qui ®Þnh cña ph¸p luËt, thuÕ XNK
chØ ®iÒu chØnh vµo hµng ho¸ thùc sù xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Hµng ho¸ xuÊt khÈu
thùc sù lµ hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc vµ tiªu dïng ë n−íc ngoµi. Hµng
ho¸ nhËp khÈu thùc sù lµ hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt ë n−íc ngoµi vµ tiªu dïng ë thÞ
tr−êng néi ®Þa. V× vËy, çc n−íc th−êng kh«ng ®¸nh thuÕ XNK vµo hµng qu¸
c¶nh, m−în ®−êng qua cöa khÈu, biªn giíi quèc gia; hµng ho¸ ®−a tõ n−íc ngoµi
vµo khu chÕ xuÊt, tõ khu chÕ xuÊt ra n−íc ngoµi; hµng ho¸ tõ n−íc ngoµi vµo kho
b¶o thuÕ; hoÆc qui ®Þnh çc tr−êng hîp miÔn thuÕ, hoµn thuÕ XNK cho hµng ho¸
kh«ng thùc sù xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu nh− hµng t¹m nhËp - t¸i xuÊt, hµng t¹m
xuÊt - t¸i nhËp…
- Ph¶i ph©n biÖt theo khu vùc thÞ tr−êng vµ çc cam kÕt song ph−¬ng, ®a
ph−¬ng..
ThuÕ XNK ®iÒu chØnh vµo ho¹t ®éng XNK hµng ho¸ gi÷a çc quèc gia. §Ó
t¹o thuËn lîi cho viÖc di chuyÓn hµng ho¸ trong quan hÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ, çc
n−íc cã thÓ ®Æt ra çc quy t¾c nhÊt ®Þnh ®èi víi hµng ho¸ XNK vµ viÖc ®¸nh thuÕ
vµo nh÷ng hµng ho¸ nµy. §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ th−¬ng m¹i nh−
hiÖn nay, çc quèc gia cïng chung lîi Ých cã thÓ ký kÕt víi nhau çc hiÖp ®Þnh
song ph−¬ng hoÆc ®a ph−¬ng thùc hiÖn −u ®·i ®èi víi hµng ho¸ NK. Çc quèc
gia khi tham gia ký kÕt hiÖp ®Þnh ph¶i tõ bá tÝnh chñ quyÒn trong ®¸nh thuÕ
XNK, mµ ph¶i tu©n thñ çc hiÖp ®Þnh thuÕ ®· ®−îc ký kÕt. V× vËy, khi thiÕt lËp
chÝnh s¸ch thuÕ XNK ph¶i ®¶m b¶o sù phï hîp gi÷a chÝnh s¸ch thuÕ XNK víi
çc th«ng lÖ th−¬ng m¹i vµ cam kÕt quèc tÕ mµ mçi quèc gia ®· ký kÕt, tham
gia. Theo ®ã, víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ khu vùc thÞ tr−êng phæ th«ng
(kh«ng cã cam kÕt) th× ¸p dông thuÕ suÊt phæ th«ng; ®èi víi khu vùc thÞ tr−êng
cã cam kÕt ®èi xö tèi huÖ quèc th× ¸p dông thuÕ suÊt −u ®·i; ®èi víi khu vùc thÞ
tr−êng cã cam kÕt −u ®·i ®Æc biÖt th× ¸p dông thuÕ suÊt −u ®·i ®Æc biÖt.
- C¨n cø vµo lîi thÕ so s¸nh th−¬ng m¹i vµ yªu cÇu b¶o hé cña tõng lo¹i
hµng ho¸ vµ khu vùc thÞ tr−êng ®Ó thiÕt lËp biÓu thuÕ phï hîp.
Mét trong nh÷ng môc tiªu khi x©y dùng chÝnh s¸ch thuÕ XNK mµ çc quèc
gia h−íng tíi lµ b¶o hé hîp lý nÒn s¶n xuÊt trong n−íc. Tuú theo tr×nh ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi cña tõng quèc gia mµ môc tiªu trªn cã thÓ nhÊn m¹nh hoÆc
gi¶m bít. C¨n cø vµo lîi thÕ so s¸nh th−¬ng m¹i cña çc mÆt hµng s¶n xuÊt trong
n−íc, chÝnh s¸ch thuÕ XNK sÏ x©y dùng biÓu thuÕ phï hîp. Th«ng th−êng nh÷ng
mÆt hµng cã lîi thÕ so s¸nh t−¬ng ®èi thÊp, tÝnh c¹nh tranh kÐm, nhµ n−íc sÏ x©y
dùng biÓu thuÕ nhËp khÈu cao nh»m b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc vµ ng−îc l¹i.
BiÓu thuÕ nhËp khÈu ph¶i chi tiÕt, cô thÓ víi tõng nhãm mÆt hµng, còng nh− tÝnh
n¨ng vµ c«ng dông cña nã. Sù cô thÓ chi tiÕt cña biÓu thuÕ mét mÆt gãp phÇn
t¨ng c−êng sù qu¶n lý cña nhµ n−íc ®èi víi ho¹t ®éng XNK, ®ång thêi nã còng
t¹o ra nh÷ng kÏ hë ®Ó çc ®èi t−îng lîi dông tr¸nh thuÕ, g©y khã kh¨n cho c«ng
t¸c qu¶n lý. Do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm sao dung hoµ ®−îc gi÷a môc tiªu b¶o hé
s¶n xuÊt trong n−íc vµ môc tiªu ®¬n gi¶n ho¸, tiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý. Bªn
c¹nh ®ã, chÝnh s¸ch thuÕ XNK ph¶i cã tÝnh linh ho¹t cao. Tuú theo sù biÕn ®éng
cña thÞ tr−êng trong n−íc vµ quèc tÕ, thuÕ suÊt thuÕ XNK th−êng xuyªn ®−îc
®iÒu chØnh cho phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x·
héi trong n−íc vµ thÕ giíi trong tõng thêi kú.
- Tu©n thñ çc quy ®Þnh vµ th«ng lÖ quèc tÕ vÒ ph©n lo¹i m· hµng ho¸ XNK
vµ gi¸ tÝnh thuÕ hµng ho¸ nhËp khÈu.
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc trao ®æi hµng ho¸, çc quèc gia cÇn tu©n
thñ çc quy ®Þnh chung liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng. Trong ®ã, ®¸nh
thuÕ bao nhiªu vµo hµng ho¸ nµo cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn viÖc ph©n lo¹i hµng
ho¸ vµ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ nhËp khÈu. Khi thiÕt lËp thuÕ
XNK cÇn tu©n thñ nguyªn t¾c nµy ®Ó ®¶m b¶o sù hµi hoµ trong chÝnh s¸ch thuÕ
gi÷a çc quèc gia.
1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn thuÕ XNK ë ViÖt Nam vµ trªn thÕ
giíi
ThuÕ XNK (hay cßn gäi lµ thuÕ quan) cã lÞch sö ph¸t triÓn tõ l©u ®êi. Nã ra
®êi tõ thêi cæ ®¹i, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cho ®Õn ngµy nay. Trong lÞch sö ph¸t triÓn,
lu«n tån t¹i hai tr−êng ph¸i vÒ viÖc sö dông thuÕ XNK. Çc n−íc cã nÒn kinh tÕ
thÞ tr−êng ph¸t triÓn, cã nhu cÇu xuÊt khÈu t− b¶n vµ hµng ho¸ lín th× muèn xo¸
bá hµng rµo thuÕ quan ®Ó cñng cè vµ t¨ng c−êng bµnh tr−íng kinh tÕ. Ng−îc lai,
çc n−íc kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, kh«ng muèn bÞ lÖ thuéc hoÆc bÞ thèng trÞ bëi
çc thÕ lùc kinh tÕ bªn ngoµi th× muèn duy tr× vµ cñng cè hµng rµo thuÕ quan ®Ó
b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc. Hai quan ®iÓm vÒ sö dông thuÕ XNK ®· ®−îc thÓ
hiÖn râ nÐt th«ng qua tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi.
Vµo thêi kú ®Çu cña chñ nghÜa t− b¶n, ®−îc khuyÕn khÝch bëi çc häc
thuyÕt kinh tÕ thuéc trµo l−u tù do ho¸ kinh tÕ, ng−êi ta cho r»ng thuÕ XNK lµ
mét c¶n trë lín cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. V× vËy, giai cÊp t− s¶n ®Êu tranh
®ßi xo¸ bá hµng rµo thuÕ XNK trong bu«n b¸n giao dÞch quèc tÕ. Quan ®iÓm nµy
®Æc biÖt thÞnh hµnh ë Anh, n¬i chñ nghÜa t− b¶n ph¸t triÓn sím nhÊt. KÕt qu¶ cña
cuéc ®Êu tranh nµy ®· dÉn ®Õn viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh Cobden gi÷a Anh vµ Ph¸p
vµo n¨m 1860. Néi dung chñ yÕu cña HiÖp ®Þnh nµy lµ xo¸ bá thuÕ XNK ®èi víi
viÖc trao ®æi hµng ho¸ gi÷a hai n−íc. Trong khi ®ã, ë çc n−íc cã nÒn kinh tÕ
kÐm ph¸t triÓn l¹i cã xu h−íng dïng thuÕ XNK ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc.
B−íc vµo giai ®o¹n chñ nghÜa t− b¶n ®éc quyÒn, hÇu hÕt çc n−íc ®Õ quèc
®Òu sö dông thuÕ XNK lµ c«ng cô quan träng trong chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng ®Ó
giµnh −u thÕ bu«n b¸n trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. Môc ®Ých sö dông thuÕ XNK cña
çc n−íc ®Õ quèc trong giai ®o¹n nµy lµ hç trî cho çc ngµnh ®éc quyÒn trong
n−íc ph¸t triÓn. §©y lµ c«ng cô b¶o hé chÝnh vµo tr−íc n¨m 1930 vµ tõng lµ c¬
së cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, thay thÕ hµng nhËp khÈu mµ §øc vµ Mü theo
®uæi vµo thÕ kû 19. ThuÕ nhËp khÈu cao t¹o ®iÒu kiÖn cho çc nhµ ®éc quyÒn
th©u tãm thÞ tr−êng néi ®Þa, n©ng gi¸ nh»m trang tr¶i cho çc kho¶n lç xuÊt khÈu
do b¸n d−íi gi¸ thµnh ®Ó chiÕm −u thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng quèc tÕ.
Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø I, ®Æc biÖt lµ sau khñng ho¶ng kinh tÕ 1929-
1933, ®· lµm cho nÒn kinh tÕ cña çc n−íc tham chiÕn mÊt c©n ®èi nghiªm
träng, mèi liªn kÕt th−¬ng m¹i quèc tÕ tan r·. Trong hoµn c¶nh ®ã, çc n−íc t−
b¶n ph¸t triÓn tiÕp tôc sö dông thuÕ XNK lµm c«ng cô ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch
ngo¹i th−¬ng. Bªn c¹nh ®ã, hä cßn gia t¨ng sö dông çc c«ng cô phi thuÕ quan
trong ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng nh−: h¹n ng¹ch XNK, h¹n møc ngo¹i tÖ trong
thanh to¸n….
Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II nhu cÇu phôc håi kinh tÕ ë çc n−íc tham
chiÕn trë nªn cÊp b¸ch vµ ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng trë thµnh nh©n tè quan träng
cho viÖc phôc håi kinh tÕ. Sù æn ®Þnh trong bu«n b¸n quèc tÕ vµ sù ra ®êi cña hÖ
thèng tiÒn tÖ thÕ giíi ®· thóc ®Èy çc n−íc t− b¶n ph¸t triÓn dÇn dÇn xo¸ bá çc
biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh trong ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng. HiÖp ®Þnh chung vÒ
th−¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT) gi÷a çc n−íc t− b¶n ph¸t triÓn ®· ra ®êi vµo
th¸ng 10/1947 (cã hiÖu lùc thi hµnh tõ th¸ng 01/1948). Víi çc n−íc tham gia
hiÖp ®Þnh nµy, thuÕ XNK ®−îc gi¶m xuèng hoÆc xo¸ bá. Tuy nhiªn, trong
GATT, viÖc c¾t gi¶m thuÕ XNK míi ®−îc ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ c«ng
nghiÖp, ®èi víi hµng ho¸ n«ng nghiÖp vÉn sö dông thuÕ XNK ®Ó b¶o hé.
Tr¸i víi xu thÕ tù do ho¸ th−¬ng m¹i ë çc n−íc t− b¶n ph¸t triÓn, sau chiÕn
tranh thÕ giíi thø II, çc n−íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vÉn coi träng thuÕ
XNK. Lý do chÝnh lµ kinh tÕ çc n−íc nµy cßn non kÐm, kh«ng cã kh¶ n¨ng
c¹nh tranh. MÆt kh¸c, nguån tµi chÝnh cña nhµ n−íc cßn h¹n hÑp cÇn ph¶i tranh
thñ mäi nguån thu ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.
Ngµy nay, víi lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh trong ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng, çc
n−íc ph¸t triÓn còng nh− ®ang ph¸t triÓn ®Òu bÞ cuèn theo trµo l−u më cöa, héi
nhËp, tù do ho¸ th−¬ng m¹i. Gi÷a çc n−íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ t−¬ng
®ång hoÆc cã chung lîi Ých h×nh thµnh nªn nh÷ng khu vùc kinh tÕ phi thuÕ quan
hoÆc h¹n chÕ thuÕ quan. Trong hoµn c¶nh ®ã, buéc tÊt c¶ çc n−íc ®Òu ph¶i xem
xÐt l¹i chÝnh s¸ch sö dông thuÕ XNK sao cho phï hîp víi diÔn biÕn vµ tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi.
Tãm l¹i, víi nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh sö dông thuÕ XNK trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi, cho phÐp chóng ta rót ra kÕt luËn c¬ b¶n:
- Tuú theo t×nh h×nh kinh tÕ mçi n−íc, khu vùc vµ thÕ giíi viÖc sö dông thuÕ
XNK trong chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng ë mçi n−íc, trong tõng thêi kú cã kh¸c
nhau.
- ViÖc sö dông thuÕ XNK trong chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng cña mçi n−íc lu«n
®Æt trªn thÕ so s¸nh, mét bªn lµ b¶o hé vµ mét bªn lµ tù do ho¸ th−¬ng m¹i. Khi
nÒn kinh tÕ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín th× vai trß b¶o hé cña thuÕ kh«ng ®−îc
coi träng.
ë ViÖt Nam, thuÕ XNK ph¸t triÓn qua nhiÒu giai ®o¹n:
N¨m 1946, sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp vµ tiÕn hµnh kh¸ng chiÕn chèng thùc
d©n Ph¸p, Nhµ n−íc ®· ban hµnh thuÕ quan ®¸nh vµo ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt
khÈu qua cöa khÈu, biªn giíi vµ viÖc trao ®æi hµng ho¸ gi÷a vïng tù do vµ vïng
t¹m chiÕm. ThuÕ suÊt ®−îc qui ®Þnh theo tû lÖ % tÝnh trªn gi¸ trÞ l« hµng XNK.
Giai ®o¹n tõ 1965 - 1988, ®©y lµ thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, nhµ n−íc thùc
hiÖn ®éc quyÒn ngo¹i th−¬ng nªn chØ cã çc tæ chøc kinh tÕ nhµ n−íc míi ®−îc
phÐp trao ®æi hµng ho¸ víi n−íc ngoµi th«ng qua çc tæ chøc XNK. ThÞ tr−êng
ngo¹i th−¬ng rÊt hÑp, chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn trong ph¹m vi çc n−íc x· héi chñ
nghÜa. V× vËy, Nhµ n−íc thùc hiÖn chÕ ®é thu bï trõ chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng vµ
thu kÕt hèi ngo¹i tÖ tõ 5% ®Õn 20% ®èi víi hµng ho¸ XNK mËu dÞch. §èi víi
hµng ho¸ XNK phi mËu dÞch th× thùc hiÖn chÕ ®é thuÕ hµng ho¸ XNK phi mËu
dÞch. NhiÖm vô chñ yÕu cña chÕ ®é thu bï chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng lµ nhµ n−íc
®¶m b¶o vÒ mÆt tµi chÝnh cho çc tæ chøc XNK, nã ch−a ®Æt ra môc tiªu thu
ng©n s¸ch nhµ n−íc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng.
ViÖc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng, cïng víi chñ tr−¬ng më réng quan hÖ
kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· lµm cho ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng ë n−íc ta cã ®iÒu kiÖn ph¸t
triÓn: thµnh phÇn tham gia, thÞ tr−êng, mÆt hµng… ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp
cña nhµ n−íc b»ng çc chÝnh s¸ch c«ng cô tµi chÝnh, trong ®ã cã thuÕ
XNK…LuËt thuÕ XNK mËu dÞch ®−îc quèc héi kho¸ 8 th«ng qua vµo th¸ng 12
n¨m 1987, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ n¨m 1988. Tõ n¨m 1989 n−íc ta ®· b·i bá
thuÕ hµng ho¸ nhËp khÈu mËu dÞch, chØ cßn thu vµo ho¹t ®éng XNK theo 2 biÓu
thuÕ riªng biÖt: thuÕ XNK hµng mËu dÞch vµ thuÕ XNK hµng phi mËu dÞch. Môc
tiªu cña thuÕ XNK trong thêi kú nµy lµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp
khÈu ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc: thuÕ xuÊt khÈu ®· gi¶m bít nhãm mÆt hµng
®¸nh thuÕ, ®iÒu chØnh thuÕ suÊt theo tõng nhãm mÆt hµng cÇn khuyÕn khÝch hay
h¹n chÕ xuÊt khÈu; thuÕ nhËp khÈu ®¸nh thuÕ cao vµo hµng ho¸ nhËp khÈu trong
n−íc ®· s¶n xuÊt ®−îc, hµng cÇn h¹n chÕ nhËp; kh«ng ®¸nh thuÕ nhËp khÈu ®èi
víi hµng lµ vËt t−, nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt trong n−íc.
Ngµy 26/12/1991, t¹i kú häp thø 10 Quèc héi kho¸ 8, LuËt thuÕ XNK míi ®·
®−îc th«ng qua, thèng nhÊt chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi mäi h×nh thøc XNK. Tõ ®ã
®Õn nay, LuËt thuÕ XNK ®· ®−îc söa ®æi, bæ sung hai lÇn vµo çc ngµy 5/7/1993
vµ 25/5/1998. Trong bèi c¶nh ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i më réng, héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, môc tiªu cña chÝnh s¸ch thuÕ XNK trong giai ®o¹n
nµy lµ thùc hiÖn b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc mét çch cã hiÖu qu¶, thóc ®Èy
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu; ®¶m b¶o møc ®éng
viªn hîp lý cho ng©n s¸ch nhµ n−íc phï hîp víi qu¸ tr×nh c¶i çch hÖ thèng thuÕ
ë ViÖt Nam; chÝnh s¸ch thuÕ XNK phï hîp víi nh÷ng cam kÕt quèc tÕ vÒ c¾t
gi¶m thuÕ quan mµ ViÖt Nam ký kÕt, tham gia.
2. Néi dung c¬ b¶n cña LuËt thuÕ XNK hiÖn hµnh ë ViÖt Nam
Çc v¨n b¶n ph¸p luËt chÝnh vÒ thuÕ XNK hiÖn hµnh bao gåm:
- LuËt thuÕ XNK ngµy 26/12/1991 vµ çc LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu
cña LuËt thuÕ XNK ngµy 5/7/1993, ngµy 20/5/1998.
- NghÞ ®Þnh sè 54/CP ngµy 28/8/1993, NghÞ ®Þnh sè 94/1998/N§-CP
ngµy17/11/1998 cña ChÝnh phñ qui ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ XNK vµ çc
LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ XNK, NghÞ ®Þnh sè
60/2002/N§- CP ngµy 6/6/2002 cña ChÝnh phñ qui ®Þnh vÒ viÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸
tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu theo nguyªn t¾c cña HiÖp ®Þnh thùc hiÖn
§iÒu 7 HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i.
- Th«ng t− 87/2004/TT- BTC ngµy 31/8/2004 h−íng dÉn thi hµnh çc NghÞ
®Þnh 54 vµ 94 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ XNK.
2.1. Ph¹m vi ¸p dông
2.1.1. §èi t−îng chÞu thuÕ
Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, ®èi t−îng chÞu thuÕ XNK lµ tÊt c¶ hµng ho¸ ®−îc
phÐp xuÊt khÈu, nhËp khÈu qua cöa khÈu hoÆc biªn giíi ViÖt Nam.
Nh− vËy, ®èi t−îng chÞu thuÕ xuÊt nhËp khÈu ph¶i tho¶ m·n hai ®iÒu kiÖn:
(1) lµ çc hµng ho¸ ®−îc c¬ quan chøc n¨ng cña nhµ n−íc cho phÐp xuÊt khÈu,
nhËp khÈu; (2) nh÷ng hµng ho¸ nµy thùc tÕ cã XNK.
2.1.2. §èi t−îng kh«ng chÞu thuÕ
Theo nguyªn t¾c, thuÕ XNK chØ ®¸nh vµo hµng ho¸ thùc sù XNK. V× vËy,
çc tr−êng hîp hµng ho¸ n−íc ngoµi chØ ®i qua cöa khÈu, biªn giíi, l·nh thæ ViÖt
Nam nh−ng kh«ng tiªu dïng t¹i ViÖt Nam. Theo qui ®Þnh, hµng ho¸ xuÊt khÈu,
nhËp khÈu kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ XNK sau khi lµm thñ tôc h¶i quan gåm:
- Hµng qu¸ c¶nh hoÆc m−în ®−êng qua cöa khÈu, biªn giíi ViÖt Nam.
- Hµng kinh doanh theo ph−¬ng thøc chuyÓn khÈu, d−íi çc h×nh thøc:
+ Hµng ®−îc vËn chuyÓn th¼ng tõ n−íc xuÊt khÈu ®Õn n−íc nhËp khÈu
kh«ng qua cöa khÈu ViÖt Nam.
+ Hµng ®−îc vËn chuyÓn tõ n−íc xuÊt khÈu ®Õn n−íc nhËp khÈu cã qua cöa
khÈu ViÖt Nam nh−ng kh«ng lµm thñ tôc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam vµ kh«ng lµm
thñ tôc xuÊt khÈu ra khái ViÖt Nam.
+ Hµng ho¸ ®−îc vËn chuyÓn tõ n−íc xuÊt khÈu ®Õn n−íc nhËp khÈu cã qua
cöa khÈu ViÖt Nam vµ ®−a vµo kho ngo¹i quan, kh«ng lµm thñ tôc nhËp khÈu
vµo ViÖt Nam vµ kh«ng lµm thñ tôc xuÊt khÈu ra khái ViÖt Nam.
- Hµng ho¸ tõ n−íc ngoµi nhËp khÈu vµo khu chÕ xuÊt, doanh nghiÖp chÕ
xuÊt, kho b¶o thuÕ, kho ngo¹i quan; hµng ho¸ tõ khu chÕ xuÊt, doanh nghiÖp chÕ
xuÊt xuÊt khÈu, kho b¶o thuÕ, kho ngo¹i quan xuÊt khÈu ra n−íc ngoµi; hoÆc
hµng ho¸ ®−a tõ khu chÕ xuÊt, doanh nghiÖp chÕ xuÊt, kho b¶o thuÕ, kho ngo¹i
quan nµy sang khu chÕ xuÊt, doanh nghiÖp chÕ xuÊt, kho b¶o thuÕ, kho ngo¹i
quan kh¸c trong l·nh thæ ViÖt Nam; hµng ho¸ XNK ra vµo çc khu vùc ®−îc
phÐp miÔn thuÕ theo qui ®Þnh cña ChÝnh phñ.
- Hµng viÖn trî nh©n ®¹o.
2.1.3. §èi t−îng nép thuÕ
§èi t−îng nép thuÕ lµ çc tæ chøc, ç nh©n XNK hµng ho¸ hoÆc nhËn uû
th¸c XNK hµng ho¸ thuéc ®èi t−îng chÞu thuÕ XNK.
2.2. C¨n cø tÝnh thuÕ
C¨n cø tÝnh thuÕ XNK lµ sè l−îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu; gi¸ tÝnh
thuÕ ®¬n vÞ tõng mÆt hµng vµ thuÕ suÊt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tõng mÆt
hµng. Tõ nh÷ng c¨n cø ®ã, thuÕ XNK ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Sè luîng Gi¸ tÝnh thuÕ ThuÕ suÊt thuÕ

ThuÕ XK, NK
= hμng ho¸ x ®¬n vÞ tõng mÆt x XK, NK tõng mÆt
ph¶i nép
XK, NK hμng hμng
2.2.1. Sè l−îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu

Sè l−îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµm c¨n cø tÝnh thuÕ lµ sè l−îng
tõng mÆt hµng thùc tÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Sè l−îng nµy ®−îc x¸c ®Þnh dùa vµo
tê khai h¶i quan cña çc tæ chøc, ç nh©n cã hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu.
2.2.2. Gi¸ tÝnh thuÕ
2.2.2.1. Tr−êng hîp hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu theo hîp ®ång mua b¸n
hµng ho¸
§èi víi hµng xuÊt khÈu: Gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ b¸n hµng t¹i cöa khÈu xuÊt
(gi¸ FOB - Free on board), kh«ng bao gåm phÝ vËn t¶i vµ b¶o hiÓm quèc tÕ.
§èi víi hµng nhËp khÈu: Gi¸ tÝnh thuÕ ®−îc quy ®Þnh trong tõng tr−êng
hîp cô thÓ nh− sau:
(1) Hµng ho¸ nhËp khÈu theo hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ thuéc ®èi t−îng
¸p dông x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu theo nguyªn t¾c
cña HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu 7 HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i.
a. §èi t−îng ¸p dông
Hµng ho¸ nhËp khÈu cã hîp ®ång th−¬ng m¹i ®−îc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ
theo §iÒu 7 HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i bao gåm:
- Hµng ho¸ nhËp khÈu cña çc doanh nghiÖp, çc bªn hîp doanh thuéc ®èi
t−îng ®iÒu chØnh cña LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
- Hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ çc n−íc, vïng l·nh thæ, khèi liªn minh
quèc gia mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt thùc hiÖn x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ theo nguyªn
t¾c cña HiÖp ®Þnh thùc hiÖn §iÒu 7 HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i,
vµ çc hµng ho¸ nhËp khÈu kh¸c theo quyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ.
b. TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu
TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu lµ trÞ gi¸ cña hµng ho¸ dïng ®Ó tÝnh
thuÕ nhËp khÈu, ®−îc x¸c ®Þnh tÝnh ®Õn cöa khÈu nhËp ®Çu tiªn.
Thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ hµng nhËp khÈu lµ ngµy ng−êi khai h¶i
quan ®¨ng ký tê khai hµng nhËp khÈu. Ng−êi khai h¶i quan tù x¸c ®Þnh trÞ gi¸
tÝnh thuÕ theo mÉu qui ®Þnh vµ nép cho c¬ quan h¶i quan cïng víi tê khai hµng
nhËp khÈu. Tr−êng hîp c¬ quan h¶i quan x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ th× c¬ quan
h¶i quan ph¶i th«ng b¸o cho ng−êi khai h¶i quan biÕt kÕt qu¶ x¸c ®Þnh trÞ gi¸
tÝnh thuÕ trong thêi h¹n lµm thñ tôc h¶i quan theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt.
c. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ
TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch ¸p dông
mét trong çc ph−¬ng ph¸p sau (trõ çc ph−¬ng ph¸p t¹m thêi ch−a ¸p dông):
- Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu.
- Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu gièng hÖt.
- Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù.
- Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ khÊu trõ.
- Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ tÝnh to¸n.
- Ph−¬ng ph¸p kh¸c.
Nguyªn t¾c ¸p dông çc ph−¬ng ph¸p trªn lµ ¸p dông tuÇn tù tõ ph−¬ng
ph¸p thø nhÊt ®Õn çc ph−¬ng ph¸p tiÕp theo; chØ x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ b»ng
ph−¬ng ph¸p tiÕp theo nÕu kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ theo
ph−¬ng ph¸p tr−íc.
i) Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch
TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ nhËp khÈu tr−íc hÕt ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh theo
ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch nÕu héi ®ñ çc ®iÒu kiÖn sau:
Thø nhÊt, ng−êi mua cã ®ñ quyÒn ®Þnh ®o¹t, quyÒn sö dông hµng ho¸ sau
khi nhËp khÈu.
Thø hai, viÖc b¸n hµng hay gi¸ c¶ hµng ho¸ kh«ng phô thuéc vµo mét sè
®iÒu kiÖn dÉn ®Õn viÖc kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc trÞ gi¸ cña nh÷ng hµng ho¸ cÇn x¸c
®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ.
Thø ba, tr−êng hîp viÖc mua, b¸n hµng ho¸ hay gi¸ c¶ cña hµng ho¸ phô
thuéc vµo mét hay mét sè ®iÒu kiÖn nh−ng ng−êi mua cã tµi liÖu kh¸ch quan hîp
lÖ ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh h−ëng b»ng tiÒn cña sù phô thuéc ®ã th× vÉn xem lµ
®¸p øng ®iÒu kiÖn nµy. Khi x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ ph¶i céng kho¶n tiÒn ®−îc
gi¶m do ¶nh h−ëng cña sù phô thuéc ®ã vµo trÞ gi¸ giao dÞch.
Thø t−, sau khi b¸n l¹i hµng ho¸, chuyÓn nh−îng hoÆc sö dông hµng ho¸
nhËp khÈu, ng−êi mua kh«ng ph¶i tr¶ thªm bÊt kú kho¶n tiÒn nµo tõ sè tiÒn thu
®−îc do viÖc ®Þnh ®o¹t hµng ho¸ nhËp khÈu mang l¹i (kh«ng kÓ kho¶n ph¶i céng
®iÒu chØnh ®−îc qui ®Þnh).
Thø n¨m, ng−êi mua vµ ng−êi b¸n kh«ng cã mèi quan hÖ ®Æc biÖt hoÆc nÕu
cã th× mèi quan hÖ ®Æc biÖt ®ã kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn trÞ gi¸ giao dÞch.
NÕu ®ñ çc ®iÒu kiÖn trªn, trÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ nhËp khÈu ®−îc
x¸c ®Þnh nh− sau:
TrÞ gi¸ tÝnh TrÞ gi¸ giao Çc kho¶n ®iÒu Çc kho¶n ®iÒu
= + -
thuÕ dÞch chØnh t¨ng chØnh gi¶m
Trong ®ã:
- TrÞ gi¸ giao dÞch lµ tæng sè tiÒn ng−êi mua ®· tr¶ hay sÏ ph¶i tr¶ trùc tiÕp
hoÆc gi¸n tiÕp cho ng−êi b¸n ®Ó mua hµng ho¸ nhËp khÈu, bao gåm çc kho¶n
sau:
+ Gi¸ mua ghi trªn ho¸ ®¬n th−¬ng m¹i.
+ Çc kho¶n ng−êi mua ph¶i tr¶ nh−ng ch−a tÝnh vµo gi¸ mua ghi trªn ho¸
®¬n th−¬ng m¹i, bao gåm tiÒn tr¶ tr−íc, tiÒn øng tr−íc, tiÒn ®Æt cäc cho viÖc s¶n
xuÊt, mua b¸n, vËn t¶i, b¶o hiÓm hµng ho¸; çc kho¶n thanh to¸n gi¸n tiÕp cho
ng−êi b¸n.
- Çc kho¶n ®iÒu chØnh t¨ng:
ChØ ®iÒu chØnh khi cã çc ®iÒu kiÖn sau: çc kho¶n nµy do ng−êi mua thanh
to¸n vµ ch−a ®−îc tÝnh vµo tæng sè tiÒn ng−êi mua ®· tr¶ hay sÏ ph¶i tr¶; çc
kho¶n ph¶i céng liªn quan trùc tiÕp ®Õn hµng ho¸ nhËp khÈu.
- Çc kho¶n ph¶i céng vµo trÞ gi¸ giao dÞch ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ bao
gåm:
+ TiÒn hoa hång b¸n hµng, phÝ m«i giíi. Tr−êng hîp çc chi phÝ nµy bao
gåm c¶ çc kho¶n thuÕ ph¶i nép ë ViÖt Nam th× kh«ng ph¶i céng çc kho¶n thuÕ
®ã vµo trÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ nhËp khÈu.
+ Chi phÝ bao b× g¾n liÒn víi hµng ho¸ nhËp khÈu.
+ Chi phÝ ®ãng gãi hµng ho¸, bao gåm c¶ chi phÝ vËt liÖu vµ nh©n c«ng ®ãng
gãi.
+ TrÞ gi¸ hµng ho¸, dÞch vu do ng−êi mua cung cÊp cho ng−êi b¸n miÔn phÝ
hoÆc gi¶m gi¸ ®Ó s¶n xuÊt hoÆc b¸n hµng ho¸ xuÊt khÈu ®Õn ViÖt Nam (trÞ gi¸
çc kho¶n trî gióp).
+ TiÒn b¶n quyÒn, phÝ giÊy phÐp sö dông çc quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan
®Õn hµng ho¸ nhËp khÈu mµ ng−êi mua ph¶i tr¶ nh− mét ®iÒu kiÖn cña viÖc mua
b¸n hµng ho¸ nhËp khÈu.
+ Çc kho¶n tiÒn mµ ng−êi nhËp khÈu ph¶i tr¶ tõ sè tiÒn thu ®−îc sau khi
®Þnh ®o¹t, sö dông hµng ho¸ nhËp khÈu ®−îc chuyÓn cho ng−êi b¸n d−íi mäi
h×nh thøc.
+ Chi phÝ vËn t¶i, bèc xÕp, vËn chuyÓn hµng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn vËn
t¶i hµng nhËp khÈu ®Õn ®Þa ®iÓm nhËp khÈu.
+ Chi phÝ b¶o hiÓm hµng ho¸ ®Õn ®Þa ®iÓm nhËp khÈu.
- Çc kho¶n ®iÒu chØnh gi¶m: NÕu çc kho¶n ®−îc trõ ®· n»m trong trÞ gi¸
giao dÞch vµ cã çc sè liÖu kh¸ch quan dùa trªn tµi liÖu, chøng tõ hîp ph¸p hîp
lÖ cã s½n t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ th× ®−îc trõ ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸
tÝnh thuÕ. Çc kho¶n ®−îc trõ bao gåm:
+ Chi phÝ cho nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t sinh sau khi nhËp khÈu hµng ho¸, bao
gåm çc chi phÝ vÒ x©y dùng, kiÕn tróc, l¾p ®Æt, b¶o d−ìng hoÆc trî gióp kü
thuËt, t− vÊn kü thuËt, chi phÝ gi¸m s¸t vµ çc chi phÝ t−¬ng tù.
+ Chi phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm trong néi ®Þa ViÖt Nam.
+ Çc kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ ph¶i nép ë ViÖt Nam ®· n»m trong gi¸ mua
hµng ho¸ nhËp khÈu.
+ TiÒn l·i ph¶i tr¶ liªn quan ®Õn viÖc thanh to¸n tiÒn mua hµng ho¸ nhËp
khÈu víi ®iÒu kiÖn l·i suÊt ph¶i tr¶ ®−îc quy ®Þnh cô thÓ trong hîp ®ång mua b¸n
vµ phï hîp víi l·i suÊt tÝn dông th«ng th−êng do çc tæ chøc tÝn dông cña n−íc
xuÊt khÈu ¸p dông t¹i thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång.
ii) Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu gièng hÖt
Hµng ho¸ nhËp khÈu gièng hÖt lµ nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu gièng nhau vÒ
mäi ph−¬ng diÖn, bao gåm: ®Æc ®iÓm vËt chÊt (bÒ mÆt s¶n phÈm, vËt liÖu cÊu
thµnh, ph−¬ng ph¸p chÕ t¹o, chøc n¨ng, môc ®Ých sö dông, tÝnh chÊt c¬, lý, ho¸);
chÊt l−îng s¶n phÈm; danh tiÕng cña nh·n hiÖu s¶n phÈm; ®−îc s¶n xuÊt ë cïng
mét n−íc, bëi cïng mét nhµ s¶n xuÊt hoÆc nhµ s¶n xuÊt ®−îc uû quyÒn.
Néi dung ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu gièng hÖt
còng gièng nh− ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù.
iii) Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù
Hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù lµ nh÷ng hµng ho¸ mÆc dï kh«ng gièng nhau
vÒ mäi ph−¬ng diÖn nh−ng cã çc ®Æc tr−ng c¬ b¶n gièng nhau, bao gåm: ®−îc
lµm tõ çc nguyªn liÖu, vËt liÖu t−¬ng ®−¬ng, cã cïng ph−¬ng ph¸p chÕ t¹o; cã
cïng chøc n¨ng, môc ®Ých sö dông; chÊt l−îng s¶n phÈm t−¬ng ®−¬ng; cã thÓ
ho¸n ®æi cho nhau trong giao dÞch th−¬ng m¹i; ®−îc s¶n xuÊt ë cïng mét n−íc,
bëi cïng mét nhµ s¶n xuÊt hoÆc nhµ s¶n xuÊt kh¸c ®−îc uû quyÒn.
TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ nhËp khÈu lµ trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸
nhËp khÈu t−¬ng tù, víi ®iÒu kiÖn hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù ®· ®−îc h¶i quan
chÊp nhËn x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ theo ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch vµ cã cïng
çc ®iÒu kiÖn mua b¸n, ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian xuÊt khÈu víi hµng ho¸ nhËp khÈu
®ang x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ.
- §iÒu kiÖn vÒ thêi gian xuÊt khÈu:
L« hµng nhËp khÈu t−¬ng tù ph¶i ®−îc xuÊt khÈu ®Õn ViÖt Nam vµo cïng
ngµy hoÆc trong vßng 30 ngµy tr−íc hoÆc sau ngµy xuÊt khÈu (ngµy xÕp hµng lªn
tµu theo vËn ®¬n) nh−ng kh«ng sau ngµy ®¨ng ký tê khai hµng ho¸ nhËp khÈu
®ang ®−îc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ.
- §iÒu kiÖn mua b¸n: l« hµng nhËp khÈu t−¬ng tù ph¶i cã:
+ Cïng cÊp ®é th−¬ng m¹i vµ sè l−îng, hoÆc ®· ®−îc ®iÒu chØnh vÒ cïng
cÊp ®é th−¬ng m¹i vµ sè l−îng víi l« hµng ®ang x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ.
+ Cïng qu·ng ®−êng vµ ph−¬ng thøc vËn t¶i hoÆc ®· ®−îc ®iÒu chØnh vÒ
cïng qu·ng ®−êng vµ ph−¬ng thøc vËn t¶i víi l« hµng ®ang x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh
thuÕ.
Khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng
tù, nÕu kh«ng t×m ®−îc hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù ®−îc s¶n xuÊt bëi cïng mét
nhµ s¶n xuÊt hoÆc nhµ s¶n xuÊt ®−îc uû quyÒn th× míi xÐt ®Õn hµng ho¸ ®−îc
s¶n xuÊt bëi nhµ s¶n xuÊt kh¸c vµ ph¶i cã cïng xuÊt xø. NÕu x¸c ®Þnh ®−îc tõ 2
gi¸ trÞ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù trë lªn, th× sau khi ®· ®iÒu
chØnh vÒ cïng ®iÒu kiÖn mua b¸n víi l« hµng ®ang x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ, trÞ
gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ trÞ giao dÞch thÊp nhÊt.
iv) Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ khÊu trõ
TrÞ gi¸ khÊu trõ lµ trÞ gi¸ ®−îc x¸c ®Þnh tõ ®¬n gi¸ b¸n hµng ho¸ nhËp khÈu
trªn thÞ tr−êng néi ®Þa ViÖt Nam sau khi ®· trõ çc chi phÝ hîp lý vµ lîi nhuËn
thu ®−îc sau khi b¸n hµng ho¸ nhËp khÈu.
ViÖc lùa chän ®¬n gi¸ b¸n trªn thÞ tr−êng néi ®Þa ph¶i ®¶m b¶o çc ®iÒu
kiÖn sau:
- Lµ ®¬n gi¸ b¸n cña chÝnh hµng ho¸ ®ang ®−îc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ
(hoÆc ®¬n gi¸ b¸n cña hµng ho¸ nhËp khÈu gièng hÖt, hoÆc ®¬n gi¸ b¸n cña hµng
ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù) víi ®iÒu kiÖn hµng ho¸ ®−îc b¸n nguyªn tr¹ng nh− khi
nhËp khÈu.
- Lµ ®¬n gi¸ cña hµng ho¸ ®−îc b¸n ra víi sè l−îng lín nhÊt sau khi nhËp
khÈu vµ ®−îc b¸n cho ng−êi mua trong n−íc kh«ng cã mèi quan hÖ ®Æc biÖt.
Çc kho¶n ®−îc khÊu trõ khái ®¬n gi¸ ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c: cã ho¸ ®¬n,
chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n hîp ph¸p, hîp lÖ vµ çc kho¶n trõ lµ çc kho¶n ®−îc
phÐp h¹ch to¸n vµo gi¸ vèn. Çc kho¶n ®−îc trõ bao gåm:
- TiÒn hoa hång b¸n hµng (nÕu cã), lîi nhuËn vµ chÝ phÝ chung cña viÖc kinh
doanh hµng nhËp khÈu.
- ChÝ phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm vµ chi phÝ cho çc ho¹t ®éng kh¸c liªn quan ®Õn
vËn t¶i hµng ho¸ sau khi nhËp khÈu (nÕu kho¶n chi phÝ nµy ®· n»m trong hoa
hång b¸n hµng th× kh«ng ®−îc trõ).
- Çc kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ ph¶i nép ë ViÖt Nam sau khi nhËp khÈu vµ b¸n
hµng ho¸ nhËp khÈu trªn thÞ tr−êng néi ®Þa ViÖt Nam (nÕu kho¶n chi phÝ nµy ®·
n»m trong hoa hång b¸n hµng th× kh«ng ®−îc trõ).
Tr−êng hîp kh«ng t×m ®−îc hµng ho¸ ®−îc b¸n nguyªn tr¹ng nh− khi nhËp
khÈu th× ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ khÊu trõ cã thÓ ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu
®· qua qu¸ tr×nh gia c«ng, chÕ biÕn thªm ë trong n−íc vµ trõ thªm çc chi phÝ gia
c«ng, chÕ biÕn lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ cña hµng ho¸. NÕu sau khi gia c«ng, chÕ
biÕn mµ hµng ho¸ nhËp khÈu bÞ thay ®æi ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, c«ng dông vµ
kh«ng cßn nhËn biÕt ®−îc hµng ho¸ nhËp khÈu ban ®Çu th× kh«ng ®−îc ¸p dông
ph−¬ng ph¸p nµy.
v) Ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ tÝnh to¸n
TrÞ gi¸ tÝnh to¸n bao gåm çc kho¶n:
- Chi phÝ s¶n xuÊt.
- Chi phÝ chung vµ lîi nhuËn cña viÖc s¶n xuÊt vµ b¸n hµng ho¸ xuÊt khÈu.
- Çc kho¶n ®iÒu chØnh céng (trõ çc kho¶n ®· tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt).
ViÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh to¸n ph¶i dùa trªn sè liÖu cña nhµ s¶n xuÊt cung
cÊp vµ phï hîp víi nguyªn t¾c kÕ to¸n cña n−íc s¶n xuÊt ra hµng ho¸ nhËp khÈu.
vi) Ph−¬ng ph¸p kh¸c
NÕu kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc trÞ gi¸ tÝnh thuÕ lÇn l−ît theo çc ph−¬ng ph¸p
ë trªn th× trÞ gi¸ tÝnh thuÕ sÏ ®−îc b»ng ph−¬ng ph¸p kh¸c, dùa vµo çc sè liÖu,
tµi liÖu kh¸ch quan cã s½n t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ vµ phï hîp víi
qui ®Þnh cña ph¸p luËt.
Tµi liÖu liÖu lµm c¨n cø x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ do ng−êi khai h¶i quan
cung cÊp hoÆc th«ng tin cã s½n t¹i c¬ quan h¶i quan. Khi x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh
thuÕ theo ph−¬ng ph¸p nµy, ng−êi khai h¶i quan vµ c¬ quan h¶i quan kh«ng ®−îc
sö dông çc trÞ gi¸ sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ:
- Gi¸ b¸n trªn thÞ tr−êng néi ®Þa cña mÆt hµng cïng lo¹i ®−îc s¶n xuÊt ë
ViÖt Nam.
- Gi¸ b¸n hµng ho¸ ë thÞ tr−êng néi ®Þa n−íc xuÊt khÈu.
- Gi¸ b¸n hµng ho¸ ®Ó xuÊt khÈu ®Õn n−íc kh¸c.
- Chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸, trõ çc chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸ ®−îc sö dông
trong ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ tÝnh to¸n.
- Gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu.
- Çc lo¹i gi¸ ¸p ®Æt hoÆc gi¶ ®Þnh.
- TrÞ gi¸ cao h¬n khi x¸c ®Þnh ®−îc tõ hai trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸
nhËp khÈu gièng hÖt hoÆc t−¬ng tù trë lªn.
Çc ph−¬ng ph¸p ®−îc vËn dông ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ bao gåm: vËn
dông ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu gièng hÖt hoÆc hµng
ho¸ nhËp khÈu t−¬ng tù; vËn dông ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ khÊu trõ; trÞ gi¸ tÝnh thuÕ
cña hµng ho¸ nhËp khÈu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng trÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ nhËp
khÈu gièng hÖt ®· ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p trÞ gi¸ khÊu trõ, ph−¬ng ph¸p
trÞ gi¸ tÝnh to¸n.
(2) Hµng ho¸ nhËp khÈu theo hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ nh−ng kh«ng
thuéc ®èi t−îng ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ hµng nhËp khÈu theo nguyªn t¾c cña HiÖp
®Þnh thùc hiÖn §iÒu 7 HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i.
Gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ thùc tÕ ph¶i thanh to¸n mµ ng−êi mua ®· thanh to¸n
hay sÏ ph¶i thanh to¸n cho ng−êi b¸n vÒ hµng ho¸ nhËp khÈu. Tæng côc h¶i quan
h−íng dÉn cô thÓ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ trong tr−êng hîp nµy.
(3) Mét sè tr−êng hîp ®Æc biÖt:
- Tr−êng hîp hµng ho¸ nhËp khÈu cã bao gåm hµng b¶o hµnh theo hîp ®ång
(kÓ c¶ tr−êng hîp hµng ho¸ göi sau) nh−ng trong hîp ®ång kh«ng tÝnh thanh
to¸n riªng ®èi víi hµng b¶o hµnh th× gi¸ tÝnh thuÕ trªn hîp ®ång lµ gi¸ bao gåm
c¶ hµng b¶o hµnh.
- §èi víi m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®−a ra n−íc ngoµi ®Ó söa
ch÷a: gi¸ tÝnh thuÕ khi nhËp khÈu trë l¹i ViÖt Nam lµ chi phÝ söa ch÷a theo hîp
®ång ®· ký víi n−íc ngoµi phï hîp víi çc chøng tõ hîp ph¸p, hîp lÖ cã liªn
quan ®Õn viÖc söa ch÷a m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i.
- §èi víi m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®i thuª: gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸
thuª thùc ph¶i tr¶ theo hîp ®ång ®· ký víi n−íc ngoµi phï hîp víi çc chøng tõ
hîp ph¸p, hîp lÖ cã liªn quan ®Õn viÖc ®i thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn
vËn t¶i.
Gi¸ thuª thùc ph¶i tr¶ hoÆc chi phÝ söa ch÷a thùc ph¶i tr¶ nªu trªn nÕu ch−a
bao gåm chi phÝ vËn t¶i vµ phÝ b¶o hiÓm quèc tÕ th× ph¶i céng chi phÝ vËn t¶i vµ
phÝ b¶o hiÓm quèc tÕ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu. Tr−êng hîp hµng ho¸
nhËp khÈu ®−îc çc doanh nghiÖp ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam cung cÊp dÞch vô b¶o
hiÓm vµ vËn t¶i hµng ho¸ th× gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu kh«ng bao gåm kho¶n thuÕ
gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi phÝ b¶o hiÓm vµ chi phÝ vËn t¶i.
- §èi víi hµng nhËp khÈu thuéc ®èi t−îng ®uîc miÔn thuÕ, t¹m miÔn thuÕ
®· ®−a vµo sö dông t¹i ViÖt Nam nh−ng sau ®ã ®−îc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm
quyÒn cho phÐp chuyÓn nh−îng hoÆc thay ®æi môc ®Ých ®−îc miÔn thuÕ, t¹m
miÔn thuÕ tr−íc ®©y ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu: Gi¸ tÝnh thuÕ ®−îc x¸c ®Þnh trªn
c¬ së gi¸ trÞ cßn l¹i cña hµng ho¸ tÝnh theo thêi gian sö dông vµ l−u l¹i t¹i ViÖt
Nam (tÝnh tõ thêi ®iÓm nhËp khÈu ®Õn thêi ®iÓm tÝnh thuÕ) vµ ®−îc x¸c ®Þnh cô
thÓ nh− sau:
+ Khi nhËp khÈu lµ hµng ho¸ míi (ch−a qua sö dông):
Thêi gian sö dông vµ l−u l¹i Gi¸ tÝnh thuÕ (% so víi gi¸ nhËp khÈu
t¹i ViÖt Nam hµng míi t¹i thêi ®iÓm tÝnh thuÕ)
Tõ 6 th¸ng trë xuèng (®−îc 90%
tÝnh trßn lµ 183 ngµy)
Trªn 6 th¸ng ®Õn 1 n¨m 80%
(®−îc tÝnh trßn lµ 365 ngµy)
Trªn 1 n¨m ®Õn 2 n¨m 70%
Trªn 5 n¨m 40%
+ Khi nhËp khÈu lµ lo¹i hµng ®· qua sö dông:
Thêi gian sö dông vµ l−u l¹i Gi¸ tÝnh thuÕ (% so víi gi¸ nhËp khÈu
t¹i ViÖt Nam hµng míi t¹i thêi ®iÓm tÝnh thuÕ)
Tõ 6 th¸ng trë xuèng 60%
Trªn 5 n¨m 20%
2.2.2.2. Tr−êng hîp hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu kh«ng theo hîp ®ång
mua b¸n hµng ho¸ hoÆc hîp ®ång kh«ng phï hîp theo qui ®Þnh t¹i LuËt Th−¬ng
m¹i: gi¸ tÝnh thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu do Côc H¶i quan ®Þa ph−¬ng qui ®Þnh.
Tæng côc H¶i quan h−íng dÉn cô thÓ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ theo
nguyªn t¾c phï hîp víi gi¸ giao dÞch trªn thÞ tr−êng nh»m chèng gian lËn th−¬ng
m¹i qua gi¸.
2.2.3. ThuÕ suÊt
ThuÕ suÊt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc qui ®Þnh ®èi víi tõng lo¹i hµng
ho¸, ®−îc x¸c ®Þnh trong biÓu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña LuËt thuÕ XNK.
BiÓu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn nguyªn t¾c:
- Ph©n biÖt ®èi víi tõng lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tuú theo yªu
cÇu ®iÒu tiÕt cña nhµ n−íc trong tõng thêi kú. Cô thÓ: hµng ho¸ nµo cÇn khuyÕn
khÝch xuÊt khÈu, nhËp khÈu th× thuÕ suÊt thÊp. Hµng ho¸ nµo kh«ng khuyÕn
khÝch xuÊt khÈu, nhËp khÈu th× thuÕ suÊt cao. HiÖn nay ®Ó khuyÕn khÝch ho¹t
®éng xuÊt khÈu hµng ho¸, biÓu thuÕ xuÊt khÈu phÇn lín cã thuÕ suÊt 0%.
- Riªng biÓu thuÕ nhËp khÈu cßn ®−îc thiÕt kÕ ph©n biÖt xuÊt xø hµng ho¸
nhËp khÈu. Theo ®ã, thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu gåm ba nhãm: thuÕ suÊt th«ng
th−êng, thuÕ suÊt −u ®·i, thuÕ suÊt −u ®·i ®Æc biÖt. Cô thÓ nh− sau:
ThuÕ suÊt th«ng th−êng ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ
n−íc hoÆc khèi n−íc mµ ViÖt Nam kh«ng cã tho¶ thuËn vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc
hoÆc kh«ng cã tho¶ thuËn −u ®·i ®Æc biÖt vÒ thuÕ nhËp khÈu. ThuÕ suÊt th«ng
th−êng ®−îc qui ®Þnh b»ng 1,5 lÇn thuÕ suÊt −u ®·i cña tõng mÆt hµng qui ®Þnh
t¹i biÓu thuÕ nhËp khÈu −u ®·i vµ ®−îc tÝnh nh− sau:
ThuÕ suÊt th«ng th−êng = ThuÕ suÊt −u ®·i + (ThuÕ suÊt −u ®·i x 50%)
ThuÕ suÊt −u ®·i lµ thuÕ suÊt ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt
xø tõ n−íc hoÆc khèi n−íc ®· cã tho¶ thuËn vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc trong quan hÖ
th−¬ng m¹i víi ViÖt Nam. ThuÕ suÊt −u ®·i ®−îc qui ®Þnh trong biÓu thuÕ nhËp
khÈu −u ®·i.
ThuÕ suÊt −u ®·i ®Æc biÖt lµ thuÕ suÊt ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu
cã xuÊt xø tõ n−íc hoÆc khèi n−íc mµ ViÖt Nam vµ n−íc hoÆc khèi n−íc ®ã ®·
cã tho¶ thuËn −u ®·i ®Æc biÖt vÒ thuÕ nhËp khÈu theo thÓ chÕ khu vùc th−¬ng m¹i
tù do, liªn minh thuÕ quan hoÆc ®Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc giao l−u th−¬ng m¹i
biªn giíi vµ tr−êng hîp −u ®·i ®Æc biÖt kh¸c.ThuÕ suÊt −u ®·i ®Æc biÖt ®−îc ¸p
dông cô thÓ cho tõng mÆt hµng theo qui ®Þnh trong tho¶ thuËn.
Hµng ho¸ nhËp khÈu trong mét sè tr−êng hîp ®Æc biÖt, ngoµi viÖc chÞu thuÕ
theo çc thuÕ suÊt trªn cßn cã thÓ chÞu thuÕ suÊt bæ sung, bao gåm:
+ Hµng ho¸ ®−îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam víi gi¸ b¸n cña hµng ho¸ ®ã qu¸
thÊp so víi gi¸ th«ng th−êng do ®−îc b¸n ph¸ gi¸, g©y khã kh¨n cho çc ngµnh
s¶n xuÊt hµng ho¸ t−¬ng tù cña ViÖt Nam.
+ Hµng ho¸ ®−îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam víi gi¸ b¸n cña hµng ho¸ cña
hµng ho¸ ®ã qu¸ thÊp so víi gi¸ th«ng th−êng do cã sù trî cÊp cña n−íc xuÊt
khÈu.
+ Hµng ho¸ ®−îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam cã xuÊt xø tõ n−íc cã sù ph©n
biÖt ®èi xö vÒ thuÕ nhËp khÈu hoÆc cã çc biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö kh¸c ®èi
víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam.
2.2.4. Tû gi¸ tÝnh thuÕ
VÒ nguyªn t¾c, gi¸ tÝnh thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc tÝnh b»ng ®ång
ViÖt Nam. Tr−êng hîp hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th−¬ng ghi gi¸ thanh to¸n b»ng
ngo¹i tÖ th× ph¶i quy ®æi ra ®ång ViÖt Nam. Tû gi¸ lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸
tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n
trªn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng do ng©n hµng nhµ n−íc ViÖt Nam c«ng
bè ®−îc ®¨ng trªn b¸o Nh©n d©n hµng ngµy. Tr−êng hîp vµo çc ngµy kh«ng
ph¸t hµnh b¸o Nh©n d©n hµng ngµy (hoÆc cã ph¸t hµnh nh−ng kh«ng th«ng b¸o
tû gi¸) hoÆc th«ng tin kh«ng ®Õn ®−îc cöa khÈu trong ngµy th× tû gi¸ tÝnh thuÕ
cña ngµy h«m ®ã ®−îc ¸p dông theo tû gi¸ tÝnh thuÕ cña ngµy liÒn kÒ tr−íc ®ã.
§èi víi ®ång ngo¹i tÖ kh«ng cã giao dÞch trªn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ liªn ng©n
hµng th× x¸c ®Þnh theo nguyªn t¾c tû gi¸ tÝnh chÐo gi÷a tû gi¸ ®ång ®« la Mü
(USD) víi ®ång ViÖt Nam giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr−êng liªn ng©n hµng vµ
tû gi¸ gi÷a ®ång ®« la Mü víi çc ngo¹i tÖ kh¸c trªn thÞ tr−êng quèc tÕ do Ng©n
hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam c«ng bè.
2.3. MiÔn thuÕ, xÐt miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ, hoµn thuÕ, truy thu thuÕ
XNK
2.3.1. MiÔn thuÕ
§Ó khuyÕn khÝch mét sè ho¹t ®éng theo ®Þnh h−íng cña Nhµ n−íc vµ ®¶m
b¶o sù phï hîp víi çc th«ng lÖ th−¬ng m¹i quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc
tham gia, LuËt thuÕ XNK qui ®Þnh çc tr−êng hîp hµng ho¸ XNK ®−îc miÔn
thuÕ XNK nh− sau:
- Hµng viªn trî kh«ng hoµn l¹i.
- Hµng t¹m nhËp - t¸i xuÊt, hµng t¹m xuÊt - t¸i nhËp ®Ó tham dù héi chî,
triÓn l·m.
- Hµng ho¸ lµ tµi s¶n di chuyÓn ®−îc miÔn thuÕ theo ®Þnh møc qui ®Þnh.
- Hµng ho¸ XNK trong tiªu chuÈn hµnh lý miÔn thuÕ cña kh¸ch xuÊt nhËp
c¶nh t¹i çc cöa khÈu ViÖt Nam theo ®Þnh møc qui ®Þnh.
- Hµng xuÊt nhËp khÈu cña çc tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi ®−îc h−ëng
quyÒn −u ®·i, miÔn trõ t¹i ViÖt Nam theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vµ
phï hîp víi c«ng −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc tham gia.
- Hµng ho¸ ®−îc nhËp khÈu ®Ó gia c«ng cho phÝa n−íc ngoµi råi xuÊt khÈu
theo hîp ®ång ®· ký.
- M¸y mãc thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i do çc nhµ thÇu n−íc ngoµi mang
vµo ViÖt Nam theo ph−¬ng thøc t¹m nhËp - t¸i xuÊt ®Ó phôc vô thi c«ng c«ng
tr×nh, dù ¸n sö dông nguån vèn ODA.
Riªng ®èi víi xe « t« d−íi 24 chç ngåi vµ xe thiÕt kÕ võa chë ng−êi võa chë
hµng t−¬ng ®−¬ng víi xe d−íi 24 chç ngåi kh«ng ¸p dông h×nh thøc t¹m nhËp -
t¸i xuÊt. Çc nhµ thÇu n−íc ngoµi cã nhu cÇu nhËp khÈu vµo ViÖt Nam ®Ó sö
dông ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu theo qui ®Þnh. Khi hoµn thµnh viÖc thi c«ng c«ng
tr×nh, çc nhµ thÇu n−íc ngoµi ph¶i t¸i xuÊt ra n−íc ngoµi sè xe ®· nhËp vµ ®−îc
hoµn l¹i sè thuÕ nhËp khÈu ®· nép.
2.3.2. XÐt miÔn thuÕ
§Ó khuyÕn khÝch viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ trong nh÷ng tr−êng hîp nhÊt
®Þnh, LuËt thuÕ XNK qui ®Þnh mét sè tr−êng hîp hµng ho¸ XNK ®−îc xÐt miÔn
thuÕ XNK. Hµng ho¸ XNK ®−îc xÐt miÔn thuÕ ph¶i cã ®Çy ®ñ hå s¬ theo qui
®Þnh, bao gåm:
- Hµng nhËp khÈu chuyªn dïng phôc vô trùc tiÕp cho an ninh quèc phßng,
nghiªn cøu khoa häc vµ gi¸o dôc ®µo t¹o.
- Hµng nhËp khÈu cña çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, çc bªn
hîp doanh theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®−îc miÔn thuÕ nhËp khÈu
®èi víi hµng nhËp khÈu ®Ó t¹o tµi s¶n cè ®Þnh (bao gåm m¸y mãc thiÕt bÞ,
ph−¬ng tiÖn vËn t¶i chuyªn dïng…); ®−îc miÔn thuÕ trong thêi h¹n 5 n¨m ®èi
víi nguyªn vËt liÖu, linh kiÖn nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt cña çc dù ¸n thuéc lÜnh vùc
®Æc biÖt khuyÕn khÝch ®Çu t− hoÆc ®Þa bµn kinh tÕ - x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n vµ
çc tr−êng hîp ®Æc biÖt cÇn khuyÕn khÝch ®Çu t− kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh
phñ.
- Hµng nhËp khÈu cña çc nhµ ®Çu t− trong n−íc theo LuËt khuyÕn khÝch
®Çu t− trong n−íc thuéc diÖn ®−îc miÔn thuÕ nhËp khÈu theo qui ®Þnh.
- Hµng lµ quµ biÕu, quµ tÆng cña çc tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi cho tæ
chøc, ç nh©n ViÖt Nam vµ ng−îc l¹i trong ®Þnh møc qui ®Þnh.
- Hµng nhËp khÈu ®Ó b¸n miÔn thuÕ t¹i çc cöa hµng b¸n miÔn thuÕ.
2.3.3. XÐt gi¶m thuÕ
Hµng ho¸ XNK trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, bèc xÕp (hµng ho¸ cßn n»m
trong sù gi¸m s¸t qu¶n lý, qu¶n lý cña c¬ quan h¶i quan) bÞ h− háng, mÊt m¸t cã
lý do x¸c ®¸ng ®−îc gi¶m thuÕ c¨n cø vµo møc ®é tæn thÊt, h− háng ®· ®−îc
gi¸m ®Þnh vµ hå s¬ cã liªn quan.
2.3.4. Hoµn thuÕ
2.3.4.1. Çc tr−êng hîp xÐt hoµn thuÕ
VÒ nguyªn t¾c, thuÕ XNK chØ ®¸nh vµo hµng ho¸ thùc sù xuÊt khÈu, nhËp
khÈu. V× vËy, trong tr−êng hîp hµng ho¸ kh«ng thùc sù xuÊt khÈu, nhËp khÈu
hoÆc xuÊt khÈu, nhËp khÈu Ýt h¬n so víi sè ®· kª khai, nép thuÕ th× ®−îc hoµn l¹i
sè thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu nép thõa. Hµng ho¸ XNK ®−îc xÐt hoµn thuÕ XNK
®· nép trong çc tr−êng hîp:
- Hµng ho¸ nhËp khÈu ®· nép thuÕ nhËp khÈu, cßn l−u kho, l−u b·i t¹i cöa
khÈu d−íi sù gi¸m s¸t cña h¶i quan, ®−îc phÐp t¸i xuÊt.
- Hµng ho¸ xuÊt khÈu ®· nép thuÕ xuÊt khÈu nh−ng kh«ng xuÊt n÷a.
- Hµng ho¸ ®· nép thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu nh−ng thùc tÕ xuÊt khÈu,
nhËp khÈu Ýt h¬n.
- Hµng ho¸ nhËp khÈu ch−a phï hîp vÒ chÊt l−îng, qui çch, phÈm cÊp so
víi hîp ®ång th−¬ng m¹i ®· ký víi n−íc ngoµi, do phÝa n−íc ngoµi göi sai, cã
giÊy gi¸m ®Þnh cña c¬ quan chøc n¨ng gi¸m ®Þnh nhµ n−íc, cã x¸c nhËn cña chñ
hµng n−íc ngoµi, ®−îc c¬ quan chøc n¨ng cho phÐp nhËp, nÕu cã sè thuÕ nhËp
khÈu ph¶i nép nhá h¬n sè thuÕ nhËp khÈu ®· nép th× ®−îc hoµn sè thuÕ nép thõa.
- §èi víi tr−êng hîp cã nhÇm lÉn trong kª khai tÝnh thuÕ (bao gåm c¶ ®èi
t−îng nép thuÕ hoÆc c¬ quan H¶i quan) ®−îc hoµn l¹i tiÒn thuÕ nép thõa trong
thêi h¹n tèi ®a mét n¨m trë vÒ tr−íc (kÓ tõ ngµy ®¨ng ký tê khai hµng ho¸ XNK
®Õn ngµy ph¸t hiÖn nhÇm lÉn).
- Hµng ho¸ lµ vËt t−, nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu
®−îc hoµn thuÕ nhËp khÈu t−¬ng øng víi tû lÖ xuÊt khÈu thµnh phÈm.
- Hµng t¹m nhËp khÈu ®Ó t¸i xuÊt khÈu hoÆc hµng t¹m xuÊt khÈu ®Ó t¸i nhËp
khÈu ®−îc hoµn thuÕ nhËp khÈu, thuÕ xuÊt khÈu vµ kh«ng ph¶i nép thuÕ nhËp
khÈu khi t¸i nhËp, thuÕ xuÊt khÈu khi t¸i xuÊt.
- Hµng ®· xuÊt khÈu nh−ng v× lý do nµo ®ã buéc ph¶i nhËp khÈu trë l¹i ViÖt
Nam ®−îc hoµn thuÕ xuÊt khÈu ®· nép vµ kh«ng ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu víi
®iÒu kiÖn: hµng thùc nhËp trë l¹i ViÖt Nam trong thêi h¹n tèi ®a 1 n¨m (tÝnh trßn
365 ngµy) kÓ tõ ngµy thùc tÕ xuÊt khÈu; hµng ch−a qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, gia
c«ng, söa ch÷a hoÆc sö dông ë n−íc ngoµi; hµng nhËp khÈu trë l¹i ViÖt Nam
ph¶i lµm thñ tôc h¶i quan t¹i n¬i ®· lµm thñ tôc xuÊt khÈu hµng ho¸ ®ã.
- Hµng nhËp khÈu nh−ng v× lý do nµo ®ã buéc ph¶i t¸i xuÊt tr¶ l¹i chñ hµng
n−íc ngoµi hoÆc t¸i xuÊt sang n−íc thø ba theo chØ ®Þnh cña chñ hµng n−íc
ngoµi ®−îc hoµn thuÕ nhËp khÈu ®· nép t−¬ng øng víi sè l−îng t¸i xuÊt vµ
kh«ng ph¶i nép thuÕ xuÊt khÈu víi ®iÒu kiÖn: hµng ®−îc t¸i xuÊt ra n−íc ngoµi
trong thêi h¹n tèi ®a 1 n¨m (tÝnh trßn 365 ngµy) kÓ tõ ngµy thùc tÕ nhËp khÈu;
hµng ho¸ ch−a qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, gia c«ng, söa ch÷a hoÆc sö dông ë ViÖt
Nam; hµng ho¸ t¸i xuÊt ra n−íc ngoµi ph¶i lµm thñ tôc h¶i quan t¹i n¬i ®· lµm
thñ tôc nhËp khÈu hµng ho¸.
- Tr−êng hîp doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng ho¸ nh−ng v× lý do nµo ®ã buéc
ph¶i nhËp khÈu trë l¹i ViÖt Nam, hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ nh−ng v× lý do nµo
®ã buéc ph¶i t¸i xuÊt khÈu tr¶ l¹i hoÆc xuÊt sang n−íc thø ba lµm thñ tôc h¶i
quan ë çc ®Þa ®iÓm kh¸c nhau (kh«ng cïng mét cöa khÈu), nh−ng ®Òu trùc
thuéc mét Côc H¶i quan ®Þa ph−¬ng th× ®−îc xem xÐt hoµn thuÕ xuÊt khÈu (nÕu
cã), kh«ng ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu ®èi víi tr−êng hîp hµng ho¸ xuÊt khÈu ph¶i
t¸i nhËp trë l¹i hoÆc ®−îc xÐt hoµn thuÕ nhËp khÈu ®· nép vµ kh«ng ph¶i nép
thuÕ xuÊt khÈu ®èi víi tr−êng hîp hµng ho¸ nhËp khÈu ph¶i t¸i xuÊt khÈu.
- M¸y mãc, thiÕt bÞ, dông cô, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i cña çc tæ chøc, ç nh©n
®−îc phÐp t¹m nhËp - t¸i xuÊt (bao gåm c¶ m−în - t¸i xuÊt) ®Ó thùc hiÖn çc dù
¸n ®Çu t−, thi c«ng x©y dùng, l¾p ®Æt c«ng tr×nh, phôc vô s¶n xuÊt vµ çc môc
®Ých kh¸c, khi nhËp khÈu ph¶i kª khai nép thuÕ nhËp khÈu theo qui ®Þnh, khi t¸i
xuÊt ®−îc hoµn thuÕ nhËp khÈu. Sè thuÕ nhËp khÈu ®−îc hoµn ®−îc x¸c ®Þnh trªn
c¬ së gi¸ trÞ sö dông cßn l¹i cña m¸y mãc thiÕt bÞ, dông cô, ph−¬ng tiÖn vËn
chuyÓn khi t¸i xuÊt tÝnh theo thêi gian sö dông vµ l−u l¹i ViÖt Nam, tr−êng hîp
thùc tÕ ®· hÕt gi¸ trÞ sö dông th× kh«ng ®−îc hoµn l¹i thuÕ. Cô thÓ lµ:
+ §èi víi hµng nhËp khÈu míi vµo ViÖt Nam (ch−a qua sö dông):
Thêi gian sö dông vµ l−u l¹i t¹i
Tû lÖ (%) hoµn thuÕ nhËp khÈu
ViÖt Nam
Tõ 6 th¸ng trë xuèng 90%
Trªn 7 n¨m Kh«ng ®−îc hoµn thuÕ nhËp khÈu
+ §èi víi hµng ®· qua sö dông ®−îc phÐp nhËp khÈu vµo ViÖt Nam:
Thêi gian sö dông vµ l−u l¹i t¹i

Tû lÖ (%) hoµn thuÕ nhËp khÈu
ViÖt Nam
Tõ 6 th¸ng trë xuèng 60% 50% 40% 35% 30% Kh«ng
Trªn 6 th¸ng ®Õn 1 n¨m ®−îc hoµn thuÕ nhËp khÈu
Trªn 1 n¨m ®Õn 2 n¨m
Trªn 5 n¨m
- Tr−êng hîp hµng ho¸ XNK göi tõ tæ chøc, ç nh©n ë n−íc ngoµi cho tæ
chøc, ç nh©n ë ViÖt Nam th«ng qua dÞch vô b−u chÝnh vµ dÞch vô chuyÓn ph¸t
th−, vµ ng−îc l¹i: doanh nghiÖp b−u chÝnh ®· nép thuÕ th× sÏ ®−îc hoµn l¹i sè
tiÒn thuÕ ®· nép trong çc tr−êng hîp nªu t¹i th«ng t− liªn tÞch sè
01/2004/TTLT- BBCVT- BTC ngµy 25/5/2004 cña liªn Bé B−u chÝnh, viÔn th«ng
- Bé Tµi chÝnh h−íng dÉn vÒ tr¸ch nhiÖm, quan hÖ phèi hîp trong c«ng t¸c kiÓm
tra, gi¸m s¸t h¶i quan ®èi víi th−, b−u phÈm, b−u kiÖn xuÊt khÈu, nhËp khÈu göi
qua dÞch vô b−u chÝnh vµ dÞch vô chuyÓn ph¸t th−.
- Çc tæ chøc, ç nh©n cã hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cã vi ph¹m çc qui
®Þnh trong lÜnh vùc h¶i quan (sau ®©y gäi lµ hµng ho¸ vi ph¹m) ch−a lµm thñ tôc
h¶i quan, ®· nép thuÕ xuÊt khÈu hoÆc thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ kh¸c (nÕu cã), bÞ
c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh tÞch thu hµng ho¸ th× ®uîc hoµn
l¹i sè tiÒn thuÕ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu vµ thuÕ kh¸c (nÕu cã) ®· nép.
- Hµng ho¸ XNK cßn n»m trong sù gi¸m s¸t cña c¬ quan h¶i quan, nÕu ®·
më tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, cã th«ng b¸o thuÕ nh−ng khi c¬ quan
h¶i quan kiÓm tra cho th«ng quan ph¸t hiÖn cã vi ph¹m buéc ph¶i tiªu huû vµ ®·
tiªu huû th× ra quyÕt ®Þnh kh«ng ph¶i nép thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu (nÕu cã).
2.3.4.2. Thêi h¹n nép hå s¬ vµ thêi h¹n xÐt hoµn thuÕ
ChËm nhÊt trong thêi h¹n 60 ngµy kÓ tõ ngµy thùc xuÊt khÈu (®èi víi tr−êng
hîp hµng ho¸ lµ nguyªn liÖu, vËt t− nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ
hµng ho¸ t¹m nhËp - t¸i xuÊt) vµ chËm nhÊt trong thêi h¹n 60 ngµy kÓ tõ ngµy
thùc nhËp khÈu (®èi víi tr−êng hîp hµng ho¸ t¹m xuÊt - t¸i nhËp) çc ®èi t−îng
thuéc diÖn xÐt hoµn thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ph¶i hoµn thµnh hå s¬ theo qui
®Þnh göi c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó xem xÐt.
Trong thêi h¹n 30 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ yªu cÇu hoµn thuÕ theo
qui ®Þnh, c¬ quan cã thÈm quyÒn cã tr¸ch nhiÖm ký quyÕt ®Þnh hoµn l¹i thuÕ cho
çc ®èi t−îng ®−îc hoµn l¹i thuÕ. NÕu hå s¬ hoµn thuÕ kh«ng ®Çy ®ñ, hoÆc
kh«ng ®óng theo qui ®Þnh th× trong vßng 5 ngµy (ngµy lµm viÖc) kÓ tõ ngµy nhËn
hå s¬ yªu cÇu hoµn l¹i thuÕ, c¬ quan cã thÈm quyÒn xÐt hoµn thuÕ ph¶i cã v¨n
b¶n tr¶ lêi cho ®èi t−îng yªu cÇu hoµn l¹i thuÕ, trong ®ã cã nªu râ lý do.
2.3.5. Truy thu thuÕ
Çc tr−êng hîp ph¶i truy thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu:
- Çc tr−êng hîp ®· ®−îc miÔn thuÕ, t¹m miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ, hoµn thuÕ
theo qui ®Þnh nh−ng sö dông kh¸c víi môc ®Ých ®· ®−îc miÔn, t¹m miÔn, gi¶m,
hoµn thuÕ.
- §èi t−îng nép thuÕ nhÇm lÉn trong kª khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
ph¶i truy thu tiÒn thuÕ trong thêi h¹n mét n¨m trë vÒ tr−íc, kÓ tõ ngµy ®¨ng ký
tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®Õn ngµy ph¸t hiÖn cã sù nhÇm lÉn ®ã.
- Tr−êng hîp cã sù gian, lËn trèn thuÕ ph¶i truy thu tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t trong
thêi h¹n 5 n¨m trë vÒ tr−íc, kÓ tõ ngµy kiÓm tra ph¸t hiÖn.
C¨n cø ®Ó tÝnh truy thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ gi¸ tÝnh thuÕ, thuÕ suÊt
vµ tû gi¸ ®−îc ¸p dông theo qui ®Þnh t¹i thêi ®iÓm c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm
quyÒn cho phÐp thay ®æi môc ®Ých ®· ®−îc miÔn, t¹m miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ
tr−íc ®©y (®èi víi tr−êng hîp thay ®æi môc ®Ých sö dông) vµ t¹i thêi ®iÓm ®¨ng
ký tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tr−íc ®©y (®èi víi tr−êng hîp nhÇm
lÉn trong kª khai vµ gian lËn thuÕ).
Thêi h¹n kª khai truy thu nép thuÕ lµ 2 ngµy (ngµy lµm viÖc) kÓ tõ ngµy c¬
quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cho phÐp thay ®æi môc ®Ých ®· ®−îc miÔn, t¹m
miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ tr−íc ®©y (®èi víi tr−êng hîp thay ®æi môc ®Ých sö dông),
vµ kÓ tõ ngµy ph¸t hiÖn cã sù nhÇm lÉn, kiÓm tra ph¸t hiÖn cã sù gian lËn trèn
thuÕ (®èi víi tr−êng hîp nhÇm lÉn trong kª khai vµ gian lËn thuÕ)
2.4. §¨ng ký, kª khai, nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu
2.4.1. Kª khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
Tæ chøc, ç nh©n cã hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ph¶i kª khai ®Çy ®ñ
chÝnh x¸c çc néi dung theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt; nép tê khai hµng ho¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu vµ çc hå s¬ liªn quan cho c¬ quan h¶i quan n¬i lµm thñ tôc
xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
2.4.2. Thêi ®iÓm tÝnh vµ th«ng b¸o thuÕ
- Thêi ®iÓm tÝnh thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu: lµ ngµy ®èi t−îng nép thuÕ nép
tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cho c¬ quan h¶i quan. Tr−êng hîp ®èi
t−îng nép thuÕ khai b¸o ®iÖn tö th× thêi ®iÓm tÝnh thuÕ lµ ngµy c¬ quan h¶i quan
cÊp sè tê khai tù ®éng tõ hÖ thèng (gäi t¾t lµ ngµy ®¨ng ký tê khai hµng ho¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu). ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc tÝnh theo thuÕ suÊt, gi¸ tÝnh
thuÕ, tû gi¸ tÝnh thuÕ t¹i ngµy ®¨ng ký tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
Qu¸ 15 ngµy kÓ tõ ngµy ®¨ng ký tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu mµ
®èi t−îng nép thuÕ ch−a cã hµng thùc tÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th× tê khai hµng
ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®· ®¨ng ký kh«ng cã gi¸ trÞ lµm thñ tôc h¶i quan hµng
ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Khi cã hµng thùc tÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®èi t−îng
nép thuÕ ph¶i lµm l¹i thñ tôc kª khai vµ ®¨ng ký tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu,
nhËp khÈu.
Tr−êng hîp ®èi t−îng nép thuÕ kª khai tr−íc ngµy ®¨ng ký tê khai hµng ho¸
xuÊt khÈu, nhËp khÈu th× tû gi¸ tÝnh thuÕ ®−îc ¸p dông theo tû gi¸ t¹i ngµy ®èi
t−îng nép thuÕ ®· kª khai, nh−ng kh«ng qu¸ 3 ngµy liÒn kÒ tr−íc ngµy ®¨ng ký
tê khai hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
- Thêi h¹n th«ng b¸o thuÕ: trong thêi h¹n 8 giê lµm viÖc kÓ tõ khi ®èi t−îng
nép thuÕ ®¨ng ký tê khai hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu, c¬ quan h¶i quan ph¶i
th«ng b¸o cho ®èi t−îng nép thuÕ vÒ sè thuÕ ph¶i nép.
§èi víi tr−êng hîp ph¶i cã gi¸m ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt, chÊt l−îng, sè
l−îng, chñng lo¹i ®Ó ®¶m b¶o chÝnh x¸c cho viÖc tÝnh thuÕ, trong thêi h¹n 8 giê
lµm viÖc kÓ tõ khi nhËn ®−îc kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh, nÕu cã thay ®æi vÒ sè thuÕ ph¶i
nép, c¬ quan h¶i quan ra th«ng b¸o ®iÒu chØnh th«ng b¸o ban ®Çu.
2.4.3. Thêi h¹n nép thuÕ
- §èi víi hµng xuÊt khÈu: lµ 15 ngµy, kÓ tõ ngµy ®èi t−îng nép thuÕ nhËn
®−îc th«ng b¸o thuÕ cña c¬ quan h¶i quan vÒ sè thuÕ ph¶i nép.
- §èi víi hµng lµ vËt t−, nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu:
lµ 9 th¸ng (275 ngµy) kÓ tõ ngµy ®èi t−îng nép thuÕ nhËn ®−îc th«ng b¸o thuÕ
cña c¬ quan h¶i quan vÒ sè thuÕ ph¶i nép.
- §èi víi hµng kinh doanh theo ph−¬ng thøc t¹m nhËp - t¸i xuÊt hoÆc t¹m
xuÊt- t¸i nhËp: lµ 15 ngµy kÓ tõ ngµy hÕt thêi h¹n cña c¬ quan cã thÈm quyÒn
cho phÐp t¹m nhËp - t¸i xuÊt hoÆc t¹m xuÊt - t¸i nhËp.
- §èi víi hµng tiªu dïng: ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu tr−íc khi nhËn hµng
(danh môc hµng ho¸ tiªu dïng thùc hiÖn theo qui ®Þnh cña Bé Th−¬ng m¹i). Trõ
çc tr−êng hîp cô thÓ d−íi ®©y:
+ Tr−êng hîp ®èi t−îng nép thuÕ cã sù b¶o l·nh vÒ sè tiÒn thuÕ ph¶i nép th×
thêi h¹n nép thuÕ lµ 30 ngµy, kÓ tõ ngµy ®èi t−îng nép thuÕ nhËn ®−îc th«ng
b¸o thuÕ cña c¬ quan h¶i quan vÒ sè thuÕ ph¶i nép.
+ Tr−êng hîp hµng ho¸ tiªu dïng nhËp khÈu phôc vô trùc tiÕp cho an ninh,
quèc phßng, nghiªn cøu khoa häc vµ gi¸o dôc ®µo t¹o thuéc diÖn ®−îc xÐt miÔn
thuÕ nhËp khÈu th× thêi h¹n nép thuÕ lµ 30 ngµy kÓ tõ ngµy ®èi t−îng nép thuÕ
nhËn ®−îc th«ng b¸o thuÕ cña c¬ quan h¶i quan vÒ sè thuÕ ph¶i nép.
+ Tr−êng hîp hµng ho¸ nhËp khÈu n»m trong danh môc hµng ho¸ tiªu dïng
theo qui ®Þnh cña Bé Th−¬ng m¹i nh−ng lµ vËt t−, nguyªn liÖu nhËp khÈu trùc
tiÕp dïng cho s¶n xuÊt th× ®−îc ¸p dông thêi h¹n nép thuÕ lµ 30 ngµy hoÆc 275
ngµy kÓ tõ ngµy ®èi t−îng nép thuÕ nhËn ®−îc th«ng b¸o thuÕ cña c¬ quan h¶i
quan vÒ sè thuÕ ph¶i nép.
- §èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phi mËu dÞch; xuÊt khÈu, nhËp
khÈu cña c− d©n biªn giíi th× ®èi t−îng nép thuÕ ph¶i nép thuÕ tr−íc khi xuÊt
khÈu hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸.
- §èi víi hµng ho¸ kh«ng thuéc diÖn qui ®Þnh trªn: thêi h¹n nép thuÕ lµ 30
ngµy, kÓ tõ ngµy ®èi t−îng nép thuÕ nhËn ®−îc th«ng b¸o thuÕ cña c¬ quan h¶i
quan vÒ sè thuÕ ph¶i nép.
2.5. Tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ XNK
2.5.1. Qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ
Qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ lµ kh©u ®Çu tiªn vµ quan träng nhÊt ®èi víi c«ng
t¸c qu¶n lý thu thuÕ XNK. §Ó qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ XNK, c¬ quan h¶i
quan cÇn qu¶n lý chÆt chÏ çc ®èi t−îng kinh doanh cã ho¹t ®éng XNK th−êng
xuyªn th«ng qua viÖc cÊp m· sè thuÕ. Tõ 1/10/2004, thñ tôc cÊp m· sè thuÕ cña
h¶i quan cho c¬ së kinh doanh cã ho¹t ®éng XNK ®−îc thèng nhÊt víi viÖc cÊp
m· sè thuÕ cña c¬ quan thuÕ. Sù thèng nhÊt nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¬
quan h¶i quan thu thËp, trao ®æi th«ng tin víi c¬ quan thuÕ vµ çc c¬ quan chøc
n¨ng kh¸c ®Ó x¸c ®Þnh, kiÓm tra ®Þa ®iÓm kinh doanh, t− çch ph¸p lý cña ®èi
t−îng nép thuÕ. Tõ ®ã, c¬ quan h¶i quan ph¶i x©y dùng çc c¬ së d÷ liÖu vÒ qu¸
tr×nh chÊp hµnh ph¸p luËt, ®Æc ®iÓm kinh doanh cña çc ®èi t−îng nµy. Trªn c¬
së çc th«ng tin thu thËp ®−îc, c¬ quan h¶i quan cã c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i çc ®èi
t−îng nép thuÕ ®Ó ¸p dông h×nh thøc kiÓm tra hµng ho¸ XNK phï hîp theo qui
®Þnh vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®«n ®èc thu nép tiÒn thuÕ sau nµy.
2.5.2. Qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ
§Ó cã thÓ qu¶n lý chÆt chÏ çc c¨n cø tÝnh thuÕ XNK, tr−íc tiªn ph¶i dùa
vµo thñ tôc khai b¸o h¶i quan cña ®èi t−îng nép thuÕ XNK. Çc ®èi t−îng cã
hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu c¨n cø vµo tê khai h¶i quan, ph¶i kª khai ®Çy ®ñ, chÝnh
x¸c çc tiªu thøc ghi trªn tê khai ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ®èi t−îng, ®óng thuÕ suÊt
theo ®óng luËt thuÕ qui ®Þnh. C¨n cø vµo çc néi dung ®· kª khai, ®èi t−îng nép
thuÕ ph¶i tù tÝnh sè thuÕ ph¶i nép theo qui ®Þnh. Thùc hiÖn kª khai theo tê khai
h¶i quan cã ý nghÜa quan träng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn c¶i çch thñ tôc hµnh
chÝnh, ®èi t−îng nép thuÕ tù kª khai, tù tÝnh, tù nép thuÕ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm
tr−íc ph¸p luËt vÒ viÖc kª khai cña m×nh. V× vËy, ®ßi hái çc ®èi t−îng nép thuÕ
ph¶i n¾m b¾t s©u vÒ danh môc hµng ho¸ cña biÓu thuÕ XNK (®Æc biÖt lµ biÓu
thuÕ nhËp khÈu).
Bªn c¹nh thñ tôc khai b¸o h¶i quan cña ®èi t−îng nép thuÕ, c¬ quan h¶i
quan ph¶i thùc hiÖn qu¸ tr×nh kiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan ®Ó kiÓm tra tÝnh chÝnh
x¸c çc néi dung tê khai h¶i quan cña ®èi t−îng nép thuÕ. ViÖc kiÓm tra nµy
®−îc thùc hiÖn th«ng qua çc b−íc:
- KiÓm tra t− çch ph¸p lý cña ng−êi khai b¸o h¶i quan.
- KiÓm tra çc chøng tõ thuéc hå s¬ h¶i quan (sè l−îng, chñng lo¹i chøng
tõ, tÝnh hîp lÖ cña chøng tõ), kiÓm tra néi dung khai h¶i quan, ®èi chiÕu néi
dung khai h¶i quan víi çc chøng tõ thuéc hå s¬ h¶i quan. Çc chøng tõ thuéc
hå s¬ h¶i quan bao gåm: tê khai h¶i quan, b¶ng kª chi tiÕt hµng ho¸ ®èi víi l«
hµng cã nhiÒu chñng lo¹i, giÊy phÐp xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu cña c¬ quan qu¶n
lý nhµ n−íc cã thÈm quyÒn, hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸, ho¸ ®¬n th−¬ng m¹i,
b¶n sao vËn t¶i ®¬n, giÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng hãa (C/O)…
- KiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸: lµ qu¸ tr×nh c¬ quan h¶i quan c«ng khai kiÓm
tra hiÖn vËt ®−îc xuÊt tr×nh ®Ó ®èi chiÕu thùc tÕ hiÖn vËt so víi chøng tõ khai b¸o
®· ®−îc ®¨ng ký thñ tôc h¶i quan. Tõ ®ã, lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c sè
thuÕ XNK ph¶i nép ®èi víi hµng ho¸ XNK. §Ó thùc hiÖn viÖc kiÓm tra thùc tÕ
hµng ho¸ cã hiÖu qu¶, c¬ quan h¶i quan ph¶i tiÕn hµnh tæ chøc thu thËp trao ®æi
th«ng tin ®Ó x©y dùng c¬ së sè liÖu vÒ qu¸ tr×nh chÊp hµnh ph¸p luËt cña chñ
hµng, chÝnh s¸ch qu¶n lý XNK, tÝnh chÊt, chñng lo¹i, nguån gèc hµng ho¸ xuÊt
nhËp khÈu, vµ çc th«ng tin kh¸c liªn quan ®Õn hµng ho¸ XNK. Dùa vµo hå s¬
h¶i quan vµ çc th«ng tin liªn quan, c¬ quan h¶i quan sÏ quyÕt ®Þnh hoÆc thay
®æi h×nh thøc, tû lÖ kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸, çch x¸c ®Þnh tû lÖ kiÓm tra thùc
tÕ hµng ho¸ ®èi víi tõng l« hµng XNK cô thÓ. ViÖc kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa
ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc çc th«ng sè quan träng nhÊt lµ: tªn vµ m· hµng, xuÊt xø, sè
l−îng hµng, b¶o ®¶m yªu cÇu x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt. ViÖc x¸c
®Þnh m· sè vµ thuÕ suÊt ph¶i thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: mét mÆt hµng chØ ph©n
lo¹i vµo mét m· sè vµ chØ cã mét møc thuÕ suÊt nhËp khÈu duy nhÊt vµ ph¶i ®−îc
thùc hiÖn thèng nhÊt trªn toµn quèc.
- Ngoµi ra víi môc tiªu ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh, c¬ quan h¶i quan
®· gi¶m bít viÖc kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ mµ chuyÓn sang qu¸ tr×nh kiÓm tra
sau th«ng quan. §©y lµ ho¹t ®éng kiÓm tra cña c¬ quan h¶i quan nh»m thÈm
®Þnh tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc cña néi dung çc chøng tõ mµ ®èi t−îng nép thuÕ
®· xuÊt tr×nh víi c¬ quan h¶i quan ®Ó ng¨n chÆn, xö lý kÞp thêi çc tr−êng hîp vi
ph¹m chÝnh s¸ch qu¶n lý XNK ®èi víi hµng ho¸ XNK ®· ®−îc th«ng quan. §èi
t−îng kiÓm tra sau th«ng quan lµ çc chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n, çc chøng tõ
kh¸c cã liªn quan ®Õn l« hµng XNK, hµng ho¸ XNK ®· ®−îc th«ng quan. ViÖc
kiÓm tra sau th«ng quan chØ ®−îc tiÕn hµnh khi ph¸t hiÖn cã dÊu hiÖu vi ph¹m
ph¸p luËt h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®· ®−îc th«ng quan.
2.5.3 Qu¶n lý thu nép tiÒn thuÕ
Bªn c¹nh viÖc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c¶i çch thñ tôc hµnh chÝnh: tù kª khai,
tÝnh vµ thu nép tiÒn thuÕ cña çc ®èi t−îng nép thuÕ, c¬ quan h¶i quan cÇn tæ
chøc chÆt chÏ kh©u tæ chøc thu nép. Mèi quan hÖ gi÷a h¶i quan, thuÕ, kho b¹c vµ
ng©n hµng ph¶i ®−îc t¨ng c−êng; ®Èy nhanh viÖc nèi m¹ng gi÷a çc c¬ quan nµy
®Ó thuËn l¬Þ cho qu¸ tr×nh trao ®æi th«ng tin, ®¶m b¶o viÖc thanh kho¶n, x¸c ®Þnh
nép thuÕ kÞp thêi. Ngoµi ra, c¬ quan h¶i quan cÇn tËp trung qu¶n lý chÆt chÏ çc
®èi t−îng kinh doanh XNK kh«ng th−êng xuyªn, hoÆc míi ra kinh doanh, çc
®èi t−îng cã hµng ho¸ nhËp khÈu ®−îc h−ëng thêi h¹n nép thuÕ kÐo dµi (tr−êng
hîp nhËp khÈu nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu…) ®Ó ®¶m b¶o viÖc ®«n
®èc, thu nép thuÕ; ph¸t hiÖn çc tr−êng hîp vi ph¹m nh−: sö dông hµng ho¸ nhËp
khÈu sai môc ®Ých ®· ®¨ng ký, d©y d−a, nî ®äng tiÒn thuÕ… tõ ®ã, cã çc biÖn
ph¸p xö lý triÖt ®Ó.
2.5.4. Qu¶n lý miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ
ChÝnh s¸ch miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ XNK nh»m thùc hiÖn çc môc tiªu,
chÝnh s¸ch −u ®·i thuÕ cña nhµ n−íc ®èi víi mét sè ®èi t−îng, vµ ®¶m b¶o thùc
hiÖn ®óng çc th«ng lÖ, tËp qu¸n th−¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ yÕu
tè ®Ó çc ®èi t−îng lîi dông trèn thuÕ. V× vËy, c¬ quan h¶i quan còng cÇn ph¶i
qu¶n lý chÆt chÏ çc tr−êng hîp nµy. ChÝnh s¸ch thuÕ XNK ph¶i qui ®Þnh cô thÓ,
râ rµng çc tr−êng hîp hµng ho¸ XNK ®−îc miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ víi çc thñ
tôc, hå s¬ cÇn thiÕt vµ çn bé h¶i quan ph¶i n¾m ch¾c çc qui ®Þnh nµy. Trªn c¬
së ®ã, h¶i quan ph¶i x¸c minh, kiÓm tra chÆt chÏ çc hå s¬ hµng ho¸ ®Ò nghÞ
miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ. §Ó thùc hiÖn hiÖu qu¶ çc c«ng viÖc trªn, bªn c¹nh sù
tinh th«ng nghiÖp vô vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña çn bé h¶i quan, cÇn cã sù phèi
hîp chÆt chÏ gi÷a h¶i quan vµ çc c¬ quan chøc n¨ng ®Ó trao ®æi th«ng tin, theo
dâi, gi¸m s¸t çc tr−êng hîp hµng ho¸ XNK ®−îc miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ theo
®óng môc ®Ých ®· ®¨ng ký.
Ch−¬ng 3
ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt
1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt

1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt
ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (TT§B) lµ s¾c thuÕ ®¸nh vµo mét sè hµng ho¸ dÞch vô
®Æc biÖt n»m trong danh môc nhµ n−íc quy ®Þnh.
TÝnh chÊt ®Æc biÖt hay kh«ng ®Æc biÖt cña hµng ho¸, dÞch vô ë mét quèc gia
tuú thuéc vµo phong tôc, tËp qu¸n, lèi sèng v¨n ho¸ vµ møc thu nhËp b×nh qu©n
®Çu ng−êi cña quèc gia ®ã. Nh×n chung, çc hµng ho¸, dÞch vô ®−îc lùa chän ®Ó
thu thuÕ TT§B cã çc tÝnh chÊt sau:
- ViÖc s¶n xuÊt, tiªu dïng çc lo¹i hµng ho¸, dÞch vô nµy ch−a thËt cÇn thiÕt
®èi víi ®êi sèng x· héi nªn th−êng chÞu sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña Nhµ n−íc.
- L−îng cÇu cña hµng ho¸, dÞch vô nµy th−êng biÕn ®éng theo thu nhËp
nh−ng Ýt biÕn ®éng theo møc gi¸ c¶.
- Çc lo¹i hµng ho¸ nµy cÇn h¹n chÕ tiªu dïng do kh«ng cã lîi ®èi víi nÒn
kinh tÕ - x· héi nãi chung hoÆc cã h¹i cho søc khoÎ, m«i tr−êng hay g©y l·ng phÝ
cho x· héi.
ThuÕ TT§B lµ nguån thu quan träng cña thuÕ tiªu dïng, t¹o ra mét tiÒm
n¨ng rÊt lín vÒ nguån thu cho NSNN. Do çc lo¹i hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ
TT§B cã khèi l−îng tiªu thô lín, Ýt ng−êi s¶n xuÊt, l−îng cÇu Ýt biÕn ®éng, dÔ
x¸c ®Þnh vµ Ýt cã kh¶ n¨ng thay thÕ. Trong khi ®ã, nã l¹i ®ßi hái rÊt Ýt vÒ nguån
lùc qu¶n lý. V× vËy, thuÕ TT§B th−êng t¹o ra sè thu ®¸ng kÓ cho NSNN.
ThuÕ TT§B cßn ®−îc coi lµ c«ng cô quan träng thùc hiÖn môc ®Ých h−íng
dÉn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng hµng ho¸, dÞch vô ®−îc coi lµ ®Æc biÖt. Trong viÖc thùc
hiÖn môc tiªu nµy, t− t−ëng chung lµ h¹n chÕ nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô mµ viÖc
s¶n xuÊt, tiªu dïng kh«ng cã lîi cho nÒn kinh tÕ quèc d©n xÐt trªn ph−¬ng diÖn
kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi.
MÆt kh¸c, thuÕ TT§B gãp phÇn quan träng trong viÖc t¸i ph©n phèi thu nhËp
cña ng−êi cã thu nhËp cao, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi.
Lµ mét s¾c thuÕ thuéc lo¹i thuÕ tiªu dïng, nh−ng v× lµ thuÕ tiªu dïng nªn
ngoµi tÝnh chÊt lµ thuÕ gi¸n thu, thuÕ TT§B cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt
sau ®©y:
Mét lµ, thuÕ TT§B ®−îc thu mét lÇn vµo kh©u s¶n xuÊt, nhËp khÈu hµng
ho¸, hoÆc kinh doanh dÞch vô. §©y lµ lo¹i thuÕ tiªu dïng mét giai ®o¹n nªn
kh«ng g©y nªn sù trïng l¾p qua çc kh©u cña qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn hµng ho¸. V×
vËy, cã t¸c dông gi¶m thiÓu chi phÝ hµnh thu song ®ßi hái chÕ ®é kiÓm tra, gi¸m
s¸t thËt chÆt chÏ nh»m ®¶m b¶o h¹n chÕ tíi møc tèi ®a sù thÊt thu thuÕ TT§B
th«ng qua viÖc gian lËn vÒ sè l−îng hµng ho¸ s¶n xuÊt vµ tiªu thô.
Hai lµ, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt th−êng cã møc ®éng viªn cao. ThuÕ TT§B cã
thÓ ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸ trÞ hoÆc trªn c¬ së ®¬n vÞ ®o l−êng kh¸c vµ
th−êng ®−îc thu víi møc thuÕ suÊt cao h¬n so víi thuÕ tiªu dïng th«ng th−êng.
§Æc ®iÓm nµy thÓ hiÖn quan ®iÓm ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc th«ng qua thuÕ TT§B.
XÐt ë khÝa c¹nh qu¶n lý, viÖc s¶n xuÊt vµ cung cÊp çc lo¹i hµng ho¸, dÞch vô
®−îc coi lµ ®Æc biÖt kh«ng chØ liªn quan ®Õn çc vÊn ®Ò kinh tÕ, ph©n bæ nguån
lùc mµ cßn liªn quan ®Õn çc vÊn ®Ò x· héi. V× vËy, ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu dïng
hµng ho¸ vµ dÞch vô nµy theo ®Þnh h−íng cña Nhµ n−íc, th× cÇn thiÕt ph¶i sö
dông møc thuÕ cao th«ng qua thuÕ TT§B ®Ó h−íng dÉn s¶n xuÊt vµ tiªu dïng
hîp lý. XÐt ë khÝa c¹nh ph©n phèi thu nhËp, ®èi t−îng tiªu dïng phÇn lín çc
hµng ho¸, dÞch vô ®Æc biÖt nµy lµ nh÷ng ng−êi cã thu nhËp cao. V× vËy, thuÕ
TT§B cÇn x©y dùng møc ®éng viªn cao nh»m ®iÒu tiÕt thu nhËp cña nh÷ng
ng−êi cã thu nhËp cao, ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi.
Ba lµ, danh môc hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ TT§B kh«ng nhiÒu vµ thay ®æi
tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ- x¨ héi vµ møc sèng cña d©n c−. Víi
diÖn thu thuÕ TT§B t−¬ng ®èi hÑp cho nªn cã thÓ cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn
quyÕt ®Þnh tiªu dïng vµ ph©n phèi nguån thu nhËp. Do ®ã, thuÕ TT§B lµ c«ng cô
rÊt cã hiÖu qu¶ cña çc môc tiªu chÝnh s¸ch kh¸c ngoµi môc tiªu nguån thu.
1.2. Nguyªn t¾c thiÕt lËp thuÕ TT§B
- §èi t−îng chÞu thuÕ TT§B ®−îc x¸c ®Þnh trong ph¹m vi nh÷ng hµng ho¸,
dÞch vô ®Æc biÖt cÇn ®iÒu tiÕt cao.
Ph¹m vi ¸p dông thuÕ TT§B chØ ®−îc giíi h¹n ®èi víi çc nhãm hµng ho¸
vµ dÞch vô cao cÊp, xa xØ, Ýt cã lîi ®èi víi nÒn kinh tÕ hoÆc cã t¸c h¹i ®èi víi søc
khoÎ vµ m«i tr−êng... §èi víi nh÷ng lo¹i hµng ho¸ mµ th−êng g©y sù phøc t¹p
trong qu¸ tr×nh ¸p dông th× nªn ®−a ra khái ph¹m vi ®iÒu chØnh cña thuÕ TT§B
®Ó thu thuÕ tiªu dïng th«ng th−êng (thuÕ doanh thu hoÆc thuÕ GTGT). §iÒu
quan träng lµ ph¶i x¸c ®Þnh râ ranh giíi gi÷a hµng ho¸ dÞch vô ®Æc biÖt vµ hµng
ho¸, dÞch vô th«ng th−êng. Trong thùc tiÔn, viÖc x¸c ®Þnh ranh giíi nµy kh«ng dÔ
dµng do tÝnh chÊt "®Æc biÖt " cña çc lo¹i hµng ho¸, dÞch vô th−êng biÕn ®éng
theo sù thay ®æi nhu cÇu cuéc sèng cña çc tÇng líp d©n c− qua tõng giai ®o¹n
lÞch sö. V× vËy, viÖc x¸c ®Þnh ranh giíi ®ã ph¶i c¨n cø vµo mèi t−¬ng quan gi÷a
nhu cÇu tiªu dïng phæ biÕn hay nhu cÇu cã tÝnh chÊt ç biÖt, nhu cÇu Nhµ n−íc
hay nhu cÇu tiªu dïng d©n c−.
- ThuÕ TT§B ®−îc thiÕt lËp theo nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt hµng s¶n xuÊt
trong n−íc vµ hµng nhËp khÈu.
ThuÕ TT§B cÇn ®−îc ¸p dông mét çch b×nh ®¼ng c¶ ®èi víi hµng nhËp
khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n−íc. Kh«ng thÓ ®¸nh thuÕ TT§B ®èi víi mét mÆt
hµng nhËp khÈu nµo ®ã mµ kh«ng ®¸nh thuÕ TT§B ®èi víi mÆt hµng cïng lo¹i
s¶n xuÊt trong n−íc v× ®iÒu nµy vi ph¹m nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia – mét
nguyªn t¾c thiÕt yÕu ®èi víi çc thµnh viªn WTO, trong khi ®ã chóng ta ®ang nç
lùc ®Ó gia nhËp tæ chøc nµy. MÆt kh¸c, còng kh«ng thÓ ®¸nh thuÕ TT§B vµo mét
mÆt hµng nµo ®ã s¶n xuÊt trong n−íc mµ kh«ng ®¸nh vµo mÆt hµng cïng lo¹i
nhËp khÈu v× khi ®ã, víi mét sù thay ®æi bÊt kú cña thuÕ suÊt thuÕ TT§B ®Òu dÉn
®Õn sù thay ®æi thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu ®Ó ®¶m b¶o duy tr× ®−îc mét møc ®é
b¶o hé æn ®Þnh ®èi víi s¶n xuÊt trong n−íc vµ ng−îc l¹i.
- ThuÕ suÊt thuÕ TT§B ®−îc thiÕt kÕ cao h¬n møc thuÕ tiªu dïng th«ng
th−êng vµ ph©n biÖt chi tiÕt theo tõng ®èi t−îng hµng ho¸ cÇn ®iÒu chØnh.
ThuÕ TT§B ®−îc thu víi møc thuÕ suÊt cao h¬n nhiÒu so víi thuÕ tiªu dïng
th«ng th−êng ®Ó ®¶m b¶o môc tiªu ®iÒu tiÕt cao vµo nh÷ng ng−êi cã thu nhËp
cao khi tiªu dïng çc hµng ho¸, dÞch vô cao cÊp vµ h¹n chÕ tiªu dïng mét sè lo¹i
hµng ho¸ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, nÕu ®¸nh thuÕ TT§B ®èi víi mét lo¹i hµng ho¸
hoÆc dÞch vô nµo ®ã qu¸ cao th× sè thu tõ thuÕ sÏ b¾t ®Çu gi¶m ®i v× l−îng tiªu
thô gi¶m. V× vËy, cÇn x¸c ®Þnh tÇm quan träng t−¬ng ®èi gi÷a môc tiªu t¨ng thu
hoÆc h¹n chÕ tiªu dïng ®Ó x¸c lËp møc thuÕ suÊt thÝch hîp, nhÊt lµ trong ®iÒu
kiÖn sè thu tõ thuÕ nhËp khÈu cã xu h−íng gi¶m do qu¸ tr×nh tù do ho¸ th−¬ng
m¹i vµ héi nhËp quèc tÕ.
MÆt kh¸c, thuÕ suÊt thuÕ TT§B nªn chi tiÕt theo tõng lo¹i s¶n phÈm hµng
ho¸, dÞch vô. ViÖc x©y dùng çc møc thuÕ suÊt thuÕ TT§B kh¸c nhau trong
ph¹m vi çc nhãm hµng ho¸ dùa vµo gi¸ c¶ vµ chÊt l−îng cña hµng ho¸, trong ®ã
thuÕ suÊt cao ®−îc ¸p dông ®èi víi çc lo¹i hµng ho¸ cã chÊt l−îng vµ gi¸ c¶ cao
h¬n trªn c¬ së dù ®o¸n ng−êi giµu sÏ tiªu dïng nhiÒu h¬n.
- ThuÕ TT§B ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé, liªn hoµn víi çc s¾c thuÕ tiªu
dïng kh¸c trong hÖ thèng thuÕ, ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
ThuÕ TT§B cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi çc s¾c thuÕ tiªu dïng kh¸c nh−
thuÕ GTGT hay thuÕ xuÊt kh©ñ, nhËp khÈu. Mèi quan hÖ nµy ®−îc thÓ hiÖn trong
çc quy ®Þnh vÒ gi¸ tÝnh thuÕ (gåm c¶ thuÕ nhËp khÈu), vÒ thuÕ suÊt (®èi víi
nh÷ng mÆt hµng ®ång thêi chÞu c¶ thuÕ nhËp khÈu, thuÕ GTGT vµ thuÕ TT§B.
Mèi quan hÖ nµy còng ph¶i ®−îc t«n träng mét çch kh¸ch quan c¶ vÒ mÆt néi
dung kinh tÕ vµ çc thñ ph¸p kü thuËt khi thiÕt kÕ vµ vËn hµnh. NÕu ®Æc tÝnh
kh¸ch quan nµy kh«ng ®−îc ®Æt ra nh− mét yªu cÇu tÊt yÕu khi thiÕt lËp chÝnh
s¸ch thuÕ TT§B nãi riªng vµ çc s¾c thuÕ tiªu dïng kh¸c nãi chung th× rÊt cã thÓ
hÖ thèng çc s¾c thuÕ tiªu dïng sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng chång chÐo, kh«ng bao qu¸t
hÕt ®èi t−îng, hoÆc triÖt tiªu t¸c dông cña nhau.
1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn thuÕ TT§B ë trªn thÕ giíi vµ ViÖt
Nam
ThuÕ TT§B ®−îc sö dông phæ biÕn trªn thÕ giíi víi çc tªn gäi kh¸c nhau:
thuÕ tiªu dïng ®Æc biÖt ë Ph¸p, thuÕ ®Æc biÖt ë Thuþ §iÓn, hay thuÕ hµng ho¸ ë
çc n−íc §«ng Nam ¸. Ngoµi ý nghÜa lµ mét s¾c thuÕ thu vµo çc hµng ho¸,
dÞch vô "xa xØ" th× thuÕ TT§B cßn lµ c«ng cô quan träng ®Ó t¹o nguån thu mµ
kh«ng ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ, lµ c«ng cô ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng
vµ ®iÒu tiÕt thu nhËp. Cã hai nhãm hµng ho¸ ®−îc nhËn thøc nh− lµ çc môc tiªu
thÝch hîp cho viÖc thu thuÕ TT§B víi lý do qu¸ tr×nh tiªu thô chóng cã t¸c h¹i
®Õn m«i tr−êng. Çc nhãm hµng ho¸ nµy ®ång thêi còng lµ çc hµng ho¸ kiÓm
so¸t ®−îc, ®ã lµ çc s¶n phÈm thuèc l¸, ®å uèng cã cån, vµ çc ®Çu vµo cña viÖc
sö dông xe m¸y bao gåm c¶ nhiªn liÖu lÉn b¶n th©n xe m¸y. ThuÕ TT§B ®èi víi
hµng ho¸ nµy nh»m môc ®Ých gi¶m thiÓu çc ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng cña
ng−êi sö dông.
LuËt thuÕ TT§B ë ViÖt Nam ®−îc Quèc héi kho¸ VIII, kú häp thø 6 th«ng
qua vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/10/1990 thay thÕ thuÕ hµng ho¸ tr−íc ®©y.
ThuÕ TT§B ®−îc ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi çc c¬ së s¶n xuÊt thuéc kinh tÕ
quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh (kÓ c¶ ®èi víi çc xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc
ngoµi)
Khi míi ban hµnh, ®èi t−îng chÞu thuÕ TT§B gåm 6 mÆt hµng: thuèc l¸
®iÕu, r−¬u, bia, ph¸o, bµi l¸, vµng m· cña çc c¬ së s¶n xuÊt b¸n ra. LÇn söa ®æi
n¨m 1993 ®· thu hÑp diÖn ®¸nh thuÕ cña thuÕ TT§B l¹i cßn 4 mÆt hµng lµ: thuèc
l¸ ®iÕu, r−îu, bia, vµ ph¸o çc lo¹i. ThuÕ TT§B trong thêi kú 1990 -1995 kh«ng
®¸nh vµo nh÷ng hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ nhËp khÈu v× chóng ®−îc thiÕt kÕ
ngÇm ®Þnh trong thuÕ nhËp khÈu. ChØ sau lÇn söa ®æi n¨m 1995, thuÕ TT§B míi
®¸nh c¶ vµo hµng nhËp khÈu nh»m thùc hiÖn sù c«ng b»ng gi÷a hµng s¶n xuÊt
trong n−ãc vµ hµng nhËp khÈu. LuËt thuÕ TT§B söa ®æi n¨m 1998 cã hiÖu lùc thi
hµnh tõ 01/01/1999 ®· më réng diÖn chÞu thuÕ gåm 8 nhãm hµng ho¸ vµ 4 lo¹i
dÞch vô. Çc hµng ho¸ chÞu thuÕ gåm: thuèc l¸ ®iÕu, x× gµ, r−îu, bia, « t« d−íi 24
chç ngåi, x¨ng çc lo¹i, napta, chÕ phÈm t¸i hîp, vµ çc chÕ phÈm kh¸c ®Ó pha
chÕ x¨ng, ®iÒu hoµ nhiÖt ®é c«ng suÊt tõ 90.000 BTU trë xuèng, bµi l¸, vµng m·,
hµng m·. DÞch vô chÞu thuÕ TT§B gåm: kinh doanh vò tr−êng, m¸t xa, kara«kª,
kinh doanh vÐ ®Æt c−îc, ®ua ngùa, ®ua xe, kinh doanh g«n,b¸n thÎ héi viªn, vÐ
ch¬i g«n. Mét ®Æc tr−ng hÕt søc quan träng cña thuÕ TT§B lµ møc thuÕ suÊt cao
thÓ hiÖn râ môc tiªu ®iÒu tiÕt, h−íng dÉn tiªu dïng. Møc thuÕ suÊt cña LuËt thuÕ
TT§B ban hµnh n¨m 1990 n»m trong khung thuÕ suÊt tõ 20% ®Õn 70%. BiÓu
thuÕ suÊt cña LuËt söa ®æi n¨m 1993, n¨m 1995 vµ 1998 ®−îc qui ®Þnh chi tiÕt
h¬n theo phÈm cÊp cña tõng lo¹i hµng ho¸ chÞu thuÕ vµ trong kho¶ng tõ 15% ®Õn
100%.
2. Néi dung c¬ b¶n cña thuÕ TT§B ë ViÖt Nam
Çc v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh quy ®Þnh vÒ thuÕ TT§B bao gåm:
+ LuËt thuÕ TT§B ®−îc Quèc héi kho¸ X kú häp thø 3 th«ng qua ngµy
10/5/1998.
+ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ TT§B do Quèc héi kho¸
XI kú häp thø 3 th«ng qua ngµy 17/6/2003, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy
01/01/2004.
+ NghÞ ®Þnh 149/2003/N§- CP ngµy 4/12/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi
tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ TT§B vµ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ
TT§B.
+ Th«ng t− sè 119/2003/TT-BTC ngµy 12/12/2003 h−íng dÉn thi hµnh NghÞ
®Þnh 149.
2.1. Ph¹m vi ¸p dông thuÕ Tiªu thô ®Æc biÖt (TT§B)
§èi t−îng chÞu thuÕ TT§B lµ çc hµng ho¸, dÞch vô sau ®©y:
- Hµng ho¸ chÞu thuÕ TT§B gåm 8 mÆt hµng lµ: Thuèc l¸ ®iÕu, x× gµ; R−îu;
Bia; ¤ t« d−íi 24 chç ngåi; X¨ng çc lo¹i, nap-ta (naphtha), chÕ phÈm t¸i hîp
(reformade component) vµ çc chÕ phÈm kh¸c ®Ó pha chÕ x¨ng; §iÒu hßa nhiÖt
®é c«ng suÊt tõ 90.000 BTU trë xuèng; Bµi l¸; Vµng m·, hµng m·.
- DÞch vô chÞu thuÕ TT§B gåm 5 nhãm: Kinh doanh vò tr−êng, m¸t-xa
(Massage), ka-ra-«-kª (Karaoke); Kinh doanh ca-si-n« (casino), trß ch¬i b»ng
m¸y gi¾c-pãt (jackpot); Kinh doanh gi¶i trÝ cã ®Æt c−îc; Kinh doanh g«n (golf):
b¸n thÎ héi viªn, vÐ ch¬i g«n; Kinh doanh xæ sè.
ThuÕ TT§B còng cã tÝnh l·nh thæ gièng nh− thuÕ GTGT, v× vËy, çc hµng
ho¸, dÞch vô kh«ng tiªu dïng ë ViÖt Nam sÏ kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B.
Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, çc tr−êng hîp hµng ho¸ kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ
TT§B bao gåm:
- Hµng hãa do çc c¬ së s¶n xuÊt, gia c«ng trùc tiÕp xuÊt khÈu ra n−íc
ngoµi, kÓ c¶ cho doanh nghiÖp chÕ xuÊt.
- Hµng hãa do c¬ së s¶n xuÊt b¸n hoÆc ñy th¸c cho c¬ së kinh doanh xuÊt
khÈu ®Ó xuÊt khÈu theo hîp ®ång kinh tÕ.
- Hµng ho¸ mang ra n−íc ngoµi ®Ó b¸n t¹i héi chî triÓn l·m ë n−íc ngoµi.
- Hµng ho¸ nhËp khÈu trong çc tr−êng hîp sau: hµng viÖn trî nh©n ®¹o,
viÖn trî kh«ng hoµn l¹i; quµ tÆng cña çc tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi cho çc c¬
quan nhµ n−íc, tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi, tæ
chøc x· héi - nghÒ nghiÖp, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n; ®å dïng cña tæ chøc, ç
nh©n n−íc ngoµi ®−îc h−ëng tiªu chuÈn miÔn trõ ngo¹i giao do ChÝnh phñ ViÖt
Nam quy ®Þnh phï hîp víi çc ®iÒu −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc
tham gia; hµng ho¸ mang theo ng−êi trong tiªu chuÈn hµnh lý miÔn thuÕ nhËp
khÈu cña ç nh©n ng−êi ViÖt Nam vµ ng−êi n−íc ngoµi khi xuÊt, nhËp c¶nh qua
cöa khÈu ViÖt Nam.
- Hµng ho¸ chuyÓn khÈu, qu¸ c¶nh, m−în ®−êng qua ViÖt Nam.
- Hµng ho¸ t¹m nhËp khÈu ®Ó t¸i xuÊt khÈu.
- Hµng t¹m nhËp khÈu ®Ó dù héi chî, triÓn l·m.
- Hµng hãa tõ n−íc ngoµi nhËp khÈu vµo khu chÕ xuÊt, doanh nghiÖp chÕ
xuÊt.
- Hµng ho¸ nhËp khÈu ®Ó b¸n t¹i çc cöa hµng kinh doanh hµng miÔn thuÕ ë
çc c¶ng biÓn, s©n bay quèc tÕ, b¸n cho çc ®èi t−îng ®−îc h−ëng chÕ ®é mua
hµng miÔn thuÕ theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
2.1.3. §èi t−îng nép thuÕ TT§B
§èi t−îng nép thuÕ TT§B lµ çc tæ chøc, ç nh©n (gäi chung lµ c¬ së ) cã
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, nhËp khÈu hµng ho¸, kinh doanh dÞch vô thuéc ®èi t−îng
chÞu thuÕ TT§B.
Nh− vËy, khi x¸c ®Þnh ®èi t−îng nép thuÕ TT§B ph¶i cã ®Çy ®ñ 2 ®iÒu kiÖn:
®èi t−îng ®ã hoÆc lµ ng−êi s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh doanh dÞch vô hoÆc lµ ng−êi
nhËp khÈu hµng ho¸ n»m trong danh môc chÞu thuÕ TT§B. Së dÜ thuÕ TT§B
®¸nh c¶ vµo hµng nhËp khÈu, mét mÆt nh»m ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a hµng s¶n
xuÊt trong n−íc vµ hµng ngo¹i nhËp, mÆt kh¸c ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc,
phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.
C¬ së chØ ph¶i nép thuÕ TT§B mét lÇn ë kh©u s¶n xuÊt (®èi víi hµng s¶n
xuÊt trong n−íc), kh©u nhËp khÈu (®èi víi hµng nhËp khÈu), hoÆc ë kh©u cung
øng dÞch vô (®èi víi dÞch vô chÞu thuÕ) mµ kh«ng ph¶i chÞu thuÕ TT§B ë nh÷ng
kh©u tiÕp theo cña qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn hµng ho¸. Hµng ho¸, dÞch vô ®Æc biÖt
vÉn ph¶i chÞu c¶ thuÕ GTGT, võa ®Ó ®¶m b¶o tÝnh liªn hoµn cña thuÕ GTGT, võa
®¶m b¶o phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.
2.2.C¨n cø tÝnh thuÕ
C¨n cø tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ
TT§B vµ thuÕ suÊt thuÕ TT§B. Tõ çc c¨n cø trªn, thuÕ TT§B ®−îc x¸c ®Þnh
nh− sau:
ThuÕ TT§B Gi¸ tÝnh thuÕ ThuÕ suÊt thuÕ
= x
ph¶i nép TT§B TT§B
2.2.1. Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B

VÒ nguyªn t¾c, gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸ ch−a cã
thuÕ TT§B. Qui ®Þnh nh− vËy lµ ®Ó ®¶m b¶o sù nhÊt qu¸n vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh
thuÕ gi÷a hµng s¶n xuÊt trong n−ãc vµ hµng nhËp khÈu. Cô thÓ lµ:
- §èi víi hµng s¶n xuÊt trong n−íc: Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ b¸n cña c¬ së
s¶n xuÊt ch−a cã thuÕ TT§B vµ ch−a cã thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT), ®−îc x¸c
®Þnh cô thÓ nh− sau:
Gi¸ b¸n ch−a cã thuÕ GTGT
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B =
1 + ThuÕ suÊt thuÕ TT§B
Tr−êng hîp c¬ së s¶n xuÊt hµng ho¸ chÞu thuÕ TT§B b¸n hµng qua çc chi
nh¸nh, cöa hµng, c¬ së phô thuéc th× gi¸ lµm c¨n cø tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ do
çc chi nh¸nh, cöa hµng, c¬ së phô thuéc b¸n ra ch−a cã thuÕ GTGT. C¬ së s¶n
xuÊt b¸n hµng th«ng qua ®¹i lý b¸n ®óng gi¸ do c¬ së quy ®Þnh, h−ëng hoa hång
th× gi¸ lµm c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ b¸n ch−a cã thuÕ GTGT do
c¬ së s¶n xuÊt quy ®Þnh ch−a trõ hoa hång.
- §èi víi r−îu chai, bia chai, bia hép (bia lon) b¸n theo gi¸ cã c¶ vá chai, vá
hép (vá lon) th× gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Gi¸ tÝnh thuÕ Gi¸ b¸n ch−a cã thuÕ GTGT - gi¸ trÞ vá chai, vá lon
=
TT§B 1 + ThuÕ suÊt thuÕ TT§B
Trong ®ã:
+ Gi¸ trÞ vá chai lµ gi¸ mua vá chai ch−a cã thuÕ GTGT hoÆc gi¸ thµnh s¶n
xuÊt nÕu c¬ së tù s¶n xuÊt.
+ Gi¸ trÞ vá hép (vá lon) ®−îc x¸c ®Þnh theo møc 3.800®/lÝt bia hép.
- §èi víi bia chai b¸n theo ph−¬ng thøc thu ®æi vá chai th× gi¸ b¸n lµm c¨n
cø x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ b¸n ch−a cã thuÕ GTGT.
- §èi víi hµng ho¸ chÞu thuÕ TT§B ®−îc tiªu thô qua çc c¬ së kinh doanh
th−¬ng m¹i th× gi¸ lµm c¨n cø tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ b¸n ch−a cã thuÕ GTGT cña
c¬ së s¶n xuÊt nh−ng kh«ng ®−îc thÊp h¬n 10% so víi gi¸ b¸n b×nh qu©n do c¬
së th−¬ng m¹i b¸n ra. Tr−êng hîp gi¸ b¸n cña c¬ së s¶n xuÊt thÊp h¬n 10% so
víi gi¸ c¬ së kinh doanh th−¬ng m¹i b¸n ra th× gi¸ tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸ do c¬
quan thuÕ Ên ®Þnh theo quy ®Þnh.
- §èi víi hµng nhËp khÈu: Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®èi víi hµng nhËp khÈu
thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B = Gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu + ThuÕ nhËp khÈu
Tr−êng hîp thuÕ nhËp khÈu ®−îc miÔn hoÆc gi¶m th× gi¸ tÝnh thuÕ TT§B
tÝnh theo sè thuÕ sau khi ®−äc miÔn hoÆc gi¶m.
Së dÜ gi¸ tÝnh thuÕ TT§B bao gåm c¶ yÕu tè thuÕ nhËp khÈu nh»m t¹o ra sù
b×nh ®¼ng t−¬ng ®èi vÒ mÆt b»ng gi¸ c¶ gi÷a hµng s¶n xuÊt trong n−íc vµ hµng
nhËp khÈu t¹i kh©u ®Çu tiªn khi hµng ho¸ b¾t ®Çu ®i vµo l−u th«ng t¹i thÞ tr−êng
néi ®Þa.
- §èi víi hµng hãa gia c«ng: gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ b¸n
ch−a cã thuÕ GTGT cña c¬ së ®−a gia c«ng.
- §èi víi hµng hãa b¸n theo ph−¬ng thøc tr¶ gãp: gi¸ tÝnh thuÕ TT§B lµ gi¸
b¸n ch−a cã thuÕ TT§B vµ ch−a cã thuÕ GTGT cña hµng hãa b¸n theo ph−¬ng
thøc tr¶ tiÒn mét lÇn, kh«ng bao gåm kho¶n l·i tr¶ gãp.
- Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi dÞch vô chÞu thuÕ TT§B lµ gi¸ cung øng dÞch vô cña
c¬ së kinh doanh ch−a cã thuÕ TT§B vµ ch−a cã thuÕ GTGT, ®−îc x¸c ®Þnh nh−
sau:
Gi¸ tÝnh thuÕ Gi¸ dÞch vô ch−a cã thuÕ GTGT
=
TT§B 1 + ThuÕ suÊt thuÕ TT§B
- Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®èi víi hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ TT§B dïng ®Ó
khuyÕn m¹i, trao ®æi, tiªu dïng néi bé, biÕu, tÆng lµ gi¸ tÝnh thuÕ TT§B cña
hµng hãa, dÞch vô cïng lo¹i hoÆc t−¬ng ®−¬ng t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh çc ho¹t
®éng nµy.
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®èi víi hµng hãa s¶n xuÊt trong n−íc, dÞch vô chÞu thuÕ
TT§B bao gåm c¶ kho¶n thu thªm tÝnh ngoµi gi¸ b¸n hµng hãa, dÞch vô (nÕu cã)
mµ c¬ së ®−îc h−ëng.
2.2.2. ThuÕ suÊt thuÕ TT§B
BiÓu thuÕ TT§B hiÖn hµnh cã 12 møc thuÕ suÊt thuÕ TT§B kh¸c nhau tõ
10%- 80% ph©n theo tõng lo¹i hµng ho¸, dÞch vô, tuú thuéc vµo møc ®é cÇn ®iÒu
tiÕt ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô ®ã.
ThuÕ suÊt thuÕ TT§B kh«ng ph©n biÖt hµng hãa nhËp khÈu hay hµng hãa
s¶n xuÊt trong n−íc.
2.3. §¨ng ký, kª khai, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ
2.3.1. §¨ng ký thuÕ
ViÖc ®¨ng ký thuÕ TT§B ®−îc quy ®Þnh cô thÓ nh− sau:
- C¬ së s¶n xuÊt hµng hãa, kinh doanh dÞch vô chÞu thuÕ TT§B, kÓ c¶ çc
®¬n vÞ, chi nh¸nh, cöa hµng trùc thuéc c¬ së ph¶i ®¨ng ký thuÕ víi c¬ quan thuÕ
n¬i s¶n xuÊt, kinh doanh theo h−íng dÉn vÒ kª khai ®¨ng ký thuÕ vµ ®¨ng ký m·
sè ®èi t−îng nép thuÕ.
- Çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh çc mÆt hµng chÞu thuÕ TT§B ph¶i thùc
hiÖn ®¨ng ký sö dông nh¨n hiªô hµng ho¸ vµ ho¸ ®¬n chøng tõ víi c¬ quan thuÕ.
3.2.2. Kª khai thuÕ
C¬ së s¶n xuÊt, nhËp khÈu hµng hãa, kinh doanh dÞch vô chÞu thuÕ TT§B
ph¶i kª khai thuÕ TT§B theo çc quy ®Þnh sau ®©y:
- C¬ së s¶n xuÊt hµng hãa, kinh doanh dÞch vô chÞu thuÕ TT§B ph¶i kª khai
thuÕ TT§B khi tiªu thô hµng hãa, dÞch vô, tr¶ hµng gia c«ng, trao ®æi, biÕu, tÆng,
khuyÕn m¹i, tiªu dïng néi bé.
§èi víi tr−êng hîp c¬ së s¶n xuÊt b¸n hµng qua çc chi nh¸nh, cöa hµng, c¬
së phô thuéc, b¸n hµng th«ng qua ®¹i lý b¸n ®óng gi¸ do c¬ së quy ®Þnh, h−ëng
hoa hång, xuÊt hµng b¸n ký göi, c¬ së s¶n xuÊt chÝnh ph¶i kª khai nép thuÕ
TT§B cho toµn bé sè hµng hãa nµy t¹i n¬i c¬ së s¶n xuÊt ®¨ng ký kª khai nép
thuÕ. Çc chi nh¸nh, cöa hµng, c¬ së trùc thuéc khi göi b¸o ço vÒ c¬ së s¶n xuÊt
th× ®ång göi mét b¶n cho c¬ quan thuÕ n¬i chi nh¸nh, cöa hµng, c¬ së trùc thuéc
b¸n hµng biÕt ®Ó theo dâi.
§èi víi tr−êng hîp c¬ së s¶n xuÊt b¸n hµng qua çc chi nh¸nh, c¬ së trùc
thuéc ë kh¸c ®Þa ph−¬ng (tØnh, thµnh phè) th× kª khai c¨n cø vµo hãa ®¬n xuÊt
hµng cña c¬ së s¶n xuÊt vµ khi quyÕt to¸n thuÕ sÏ quyÕt to¸n theo doanh sè thùc
tÕ do chi nh¸nh, c¬ së trùc thuéc b¸n ra.
§èi víi hµng ho¸ gia c«ng, tr−êng hîp nÕu cã chªnh lÖch vÒ gi¸ b¸n ra cña
c¬ së ®−a gia c«ng víi gi¸ b¸n lµm c¨n cø tÝnh thuÕ TT§B cña c¬ së nhËn gia
c«ng th× c¬ së ®−a gia c«ng ph¶i kª khai nép bæ sung phÇn chªnh lÖch vÒ thuÕ
TT§B cña hµng ®−a gia c«ng theo gi¸ thùc tÕ mµ c¬ së b¸n ra.
- C¬ së nhËp khÈu hµng hãa ph¶i kª khai vµ nép tê khai hµng hãa chÞu thuÕ
TT§B nhËp khÈu theo tõng lÇn nhËp khÈu cïng víi viÖc kª khai thuÕ nhËp khÈu
víi c¬ quan thu thuÕ nhËp khÈu.
Tr−êng hîp nhËp khÈu ñy th¸c th× tæ chøc nhËp khÈu ñy th¸c lµ ®èi t−îng kª
khai, nép thuÕ TT§B.
- C¬ së s¶n xuÊt mÆt hµng chÞu thuÕ TT§B b»ng nguyªn liÖu ®· chÞu thuÕ
TT§B th× khi kª khai thuÕ TT§B ë kh©u s¶n xuÊt ®−îc khÊu trõ sè thuÕ TT§B
®· nép ®èi víi nguyªn liÖu nÕu cã chøng tõ hîp ph¸p. Sè thuÕ TT§B ®−îc khÊu
trõ ®èi víi nguyªn liÖu tèi ®a kh«ng qu¸ sè thuÕ TT§B t−¬ng øng víi sè nguyªn
liÖu dïng s¶n xuÊt ra hµng hãa ®· tiªu thô.
ViÖc khÊu trõ tiÒn thuÕ TT§B ®−îc thùc hiÖn cïng víi viÖc kª khai nép
thuÕ, x¸c ®Þnh thuÕ ph¶i nép trong tr−êng hîp nµy theo c«ng thøc sau:
Sè thuÕ Sè thuÕ TT§B ph¶i nép Sè thuÕ TT§B ®· nép ë kh©u nguyªn liÖu
TT§B ph¶i = cña hμng xuÊt kho tiªu thô - mua vμo t−¬ng øng víi sè hμng xuÊt kho
nép trong kú tiªu thô trong kú
- C¬ së s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i hµng hãa vµ kinh doanh nhiÒu lo¹i dÞch vô chÞu
thuÕ TT§B cã çc møc thuÕ suÊt kh¸c nhau th× ph¶i kª khai nép thuÕ TT§B theo
tõng møc thuÕ suÊt quy ®Þnh ®èi víi tõng lo¹i hµng hãa, dÞch vô; nÕu c¬ së s¶n
xuÊt hµng hãa, kinh doanh dÞch vô kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc theo tõng møc thuÕ suÊt
th× ph¶i tÝnh vµ nép thuÕ theo møc thuÕ suÊt cao nhÊt cña hµng hãa, dÞch vô mµ
c¬ së cã s¶n xuÊt, kinh doanh.
- C¬ së kinh doanh xuÊt khÈu mua hµng ®Ó xuÊt khÈu nh−ng kh«ng xuÊt
khÈu mµ b¸n trong n−íc th× trong thêi h¹n 5 ngµy kÓ tõ khi b¸n hµng ph¶i kª
khai vµ nép ®ñ thuÕ TT§B thay cho c¬ së s¶n xuÊt. Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B trong
tr−êng hîp nµy lµ gi¸ mua vµo cña c¬ së kinh doanh xuÊt khÈu, nÕu kh«ng x¸c
®Þnh ®−îc chÝnh x¸c gi¸ mua vµo th× tÝnh theo gi¸ thùc tÕ b¸n ra cña c¬ së kinh
doanh xuÊt khÈu ch−a cã thuÕ TT§B vµ ch−a cã thuÕ GTGT.
3.2.3. Hãa ®¬n, chøng tõ
ph¶i thùc hiÖn ®óng chÕ ®é kÕ to¸n, hãa ®¬n, chøng tõ khi mua, b¸n hµng hãa,
kinh doanh dÞch vô vµ vËn chuyÓn hµng hãa theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
C¬ së s¶n xuÊt khi b¸n hµng, giao hµng cho çc chi nh¸nh, c¬ së phô thuéc,
®¹i lý ®Òu ph¶i sö dông hãa ®¬n. Tr−êng hîp chi nh¸nh, cöa hµng trùc thuéc ®Æt
trªn cïng mét tØnh, thµnh phè víi c¬ së s¶n xuÊt hoÆc hµng xuÊt chuyÓn kho th×
c¬ së ®−îc sö dông phiÕu xuÊt kho kiªm vËn chuyÓn néi bé kÌm theo lÖnh ®iÒu
®éng.
§èi víi hµng xuÊt cho chi nh¸nh, ®¹i lý b¸n ®óng gi¸ quy ®Þnh h−ëng hoa
hång, gi¸ b¸n ghi trªn hãa ®¬n lµ gi¸ b¸n do c¬ së s¶n xuÊt quy ®Þnh cho chi
nh¸nh, ®¹i lý b¸n ra.
2.3.4. Nép thuÕ
ThuÕ TT§B ®−îc nép vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc theo quy ®Þnh sau ®©y:
- C¬ së s¶n xuÊt, gia c«ng hµng hãa, kinh doanh dÞch vô chÞu thuÕ TT§B
ph¶i nép thuÕ TT§B vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc t¹i n¬i s¶n xuÊt, gia c«ng hµng hãa,
kinh doanh dÞch vô.
- C¬ së nhËp khÈu hµng hãa thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B ph¶i nép thuÕ
TT§B theo tõng lÇn nhËp khÈu t¹i n¬i kª khai nép thuÕ nhËp khÈu. Thêi h¹n
th«ng b¸o vµ thêi h¹n nép thuÕ TT§B ®èi víi hµng hãa nhËp khÈu thùc hiÖn theo
thêi h¹n th«ng b¸o vµ nép thuÕ nhËp khÈu.
- ThuÕ TT§B nép vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc b»ng ®ång ViÖt Nam.
2.3.5. QuyÕt to¸n thuÕ TT§B
C¬ së s¶n xuÊt hµng hãa, kinh doanh dÞch vô chÞu thuÕ TT§B ph¶i quyÕt
to¸n thuÕ TT§B theo quy ®Þnh sau:
- C¬ së s¶n xuÊt hµng hãa, kinh doanh dÞch vô chÞu thuÕ TT§B ph¶i thùc
hiÖn quyÕt to¸n thuÕ TT§B hµng n¨m víi c¬ quan thuÕ.
Tr−êng hîp c¬ së s¶n xuÊt b¸n hµng qua chi nh¸nh, ®¬n vÞ trùc thuéc ë kh¸c
®Þa ph−¬ng víi n¬i s¶n xuÊt, khi quyÕt to¸n thuÕ c¨n cø vµo doanh thu b¸n hµng
thùc tÕ cña çc chi nh¸nh, c¬ së phô thuéc b¸n ra.
C¬ së cã hµng ho¸ gia c«ng vµ c¬ së nhËn gia c«ng ®Òu ph¶i quyÕt to¸n thuÕ
TT§B víi c¬ quan thuÕ n¬i s¶n xuÊt, kinh doanh.
-Tr−êng hîp c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia, t¸ch, gi¶i
thÓ, ph¸ s¶n, thay ®æi ngµnh nghÒ kinh doanh, chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u, giao,
b¸n, kho¸n, cho thuª doanh nghiÖp nhµ n−íc th× c¬ së ph¶i quyÕt to¸n thuÕ víi
c¬ quan thuÕ vµ göi b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ cho c¬ quan thuÕ trong thêi h¹n 60
ngµy, kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh vÒ çc thay ®æi nªu trªn vµ ph¶i nép ®Çy ®ñ sè
thuÕ cßn thiÕu vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc trong thêi h¹n 10 ngµy kÓ tõ ngµy nép
b¸o ço quyÕt to¸n; nÕu nép thõa th× ®−îc trõ vµo sè thuÕ ph¶i nép cña kú tiÕp
theo hoÆc ®−îc hoµn thuÕ theo quy ®Þnh.
- C¬ quan thuÕ cã quyÒn Ên ®Þnh thuÕ TT§B ph¶i nép ®èi víi ®èi t−îng nép
thuÕ trong tr−êng hîp sau:
+ C¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng
chÕ ®é hãa ®¬n, chøng tõ.
+ Kh«ng kª khai hoÆc qu¸ thêi gian quy ®Þnh göi tê khai, ®· ®−îc th«ng b¸o
nh¾c nhë nh−ng vÉn kh«ng thùc hiÖn ®óng, ®· nép tê khai thuÕ nh−ng kª khai
kh«ng ®óng çc c¨n cø x¸c ®Þnh sè thuÕ TT§B.
+ Tõ chèi xuÊt tr×nh sæ kÕ to¸n, hãa ®¬n chøng tõ vµ çc tµi liÖu cÇn thiÕt
liªn quan tíi viÖc tÝnh thuÕ TT§B.
+ Kinh doanh nh−ng kh«ng cã ®¨ng ký kinh doanh, kh«ng ®¨ng ký kª khai
nép thuÕ mµ bÞ kiÓm tra, ph¸t hiÖn.
+ Kª khai gi¸ b¸n lµm c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ TT§B kh«ng ®óng gi¸
thùc tÕ b¸n hoÆc thÊp h¬n 10% gi¸ b¸n trªn thÞ tr−êng cña hµng ho¸, dÞch vô
cïng lo¹i hoÆc t−¬ng ®−¬ng. C¬ quan thuÕ qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ c¨n cø gi¸
b¸n trªn thÞ tr−êng ®Ó x¸c ®Þnh c¨n cø Ên ®Þnh thuÕ TT§B.
2.4. MiÔn, gi¶m, hoµn thuÕ TT§B
2.4.1. Çc tr−êng hîp ®−îc gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ
- C¬ së s¶n xuÊt hµng hãa thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B gÆp khã kh¨n do thiªn
tai, ®Þch häa, tai n¹n bÊt ngê, bÞ lç ®−îc xÐt gi¶m thuÕ TT§B. Møc gi¶m thuÕ
®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së sè bÞ lç do nguyªn nh©n bÞ thiªn tai, ®Þch häa, tai n¹n
bÊt ngê g©y ra nh−ng kh«ng v−ît qu¸ gi¸ trÞ tµi s¶n bÞ thiÖt h¹i sau khi ®· ®−îc
båi th−êng (nÕu cã) vµ kh«ng qu¸ 30% sè thuÕ ph¶i nép theo LuËt ®Þnh cña n¨m
bÞ thiÖt h¹i.
Tr−êng hîp c¬ së s¶n xuÊt hµng hãa thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B gÆp khã
kh¨n do thiªn tai, ®Þch häa, tai n¹n bÊt ngê bÞ thiÖt h¹i nÆng, kh«ng cßn kh¶ n¨ng
s¶n xuÊt kinh doanh vµ nép thuÕ th× ®−îc xÐt miÔn thuÕ TT§B ®èi víi sè thuÕ
TT§B cßn ph¶i nép kh«ng cã kh¶ n¨ng nép.
- C¬ së l¾p r¸p, s¶n xuÊt « t« ®−îc gi¶m 70% møc thuÕ suÊt trong n¨m 2004,
50% trong n¨m 2005 vµ 30% trong n¨m 2006.
2.4.2. Hoµn thuÕ TT§B
®−îc hoµn thuÕ TT§B ®· nép trong mét sè tr−êng hîp, hå s¬, thñ tôc vµ thÈm
quyÒn gi¶i quyÕt hoµn thuÕ nh− sau:
- §èi víi hµng hãa nhËp khÈu: hµng t¹m nhËp khÈu ®· nép thuÕ TT§B, khi
t¸i xuÊt khÈu ®−îc hoµn l¹i sè thuÕ TT§B ®· nép t−¬ng øng víi sè hµng t¸i xuÊt
khÈu; hµng nhËp khÈu ®· nép thuÕ TT§B theo khai b¸o, nh−ng thùc tÕ nhËp khÈu
Ýt h¬n so víi khai b¸o; hµng nhËp khÈu trong qu¸ tr×nh nhËp khÈu bÞ h− háng,
mÊt cã lý do x¸c ®¸ng, ®· nép thuÕ TT§B; hµng nhËp khÈu ch−a phï hîp vÒ chÊt
l−îng, chñng lo¹i theo hîp ®ång, giÊy phÐp nhËp khÈu; hµng t¹m nhËp khÈu ®Ó
dù héi chî, triÓn l·m ®· nép thuÕ TT§B, khi t¸i xuÊt khÈu ®−îc hoµn thuÕ;
nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt, gia c«ng hµng xuÊt khÈu; hµng nhËp khÈu
cña doanh nghiÖp ViÖt Nam ®−îc phÐp nhËp khÈu ®Ó lµm ®¹i lý giao, b¸n hµng
cho n−íc ngoµi.
- C¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh quyÕt to¸n thuÕ khi s¸p nhËp, chia, t¸ch, gi¶i
thÓ, ph¸ s¶n, chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u, giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh
nghiÖp nhµ n−íc cã sè thuÕ TT§B nép thõa.
- C¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ®−îc hoµn thuÕ TT§B trong tr−êng hîp cã
quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hoÆc quyÕt
®Þnh cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh yªu cÇu hoµn tr¶ l¹i thuÕ cho c¬ së.
2.5. Tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ TT§B
ThuÕ TT§B lµ s¾c thuÕ cã sè thu ®¸ng kÓ trong tæng sè thu vÒ thuÕ. §©y lµ
lo¹i thuÕ cã thuÕ suÊt cao nªn th−êng cã hiÖn t−îng trèn thuÕ. V× vËy, cÇn ph¶i
hÕt søc coi träng c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ. Träng t©m qu¶n lý thuÕ
TT§B bao gåm qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ, qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ vµ qu¶n lý
viÖc thùc hiÖn chÕ ®é miÔn gi¶m.
§Ó qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ TT§B cÇn ph¶i n¾m ®−îc t×nh h×nh ®¨ng ký
kinh doanh, ®¨ng ký nép thuÕ. §Ó n¾m ch¾c t×nh h×nh ®¨ng ký kinh doanh, c¬
quan thuÕ cÇn ph¶i cã liªn hÖ víi çc c¬ quan cÊp ®¨ng ký kinh doanh. Th«ng
qua tæ chøc kª khai ®¨ng ký thuÕ TT§B, c¬ quan thuÕ cÇn tæ chøc ®iÒu tra thùc
tÕ ®èi víi tµi liÖu kª khai, qua ®ã ®−a hÕt çc c¬ së cã thùc tÕ kinh doanh vµo
diÖn nép thuÕ TT§B, tiÕn hµnh ph©n lo¹i c¬ së lín, võa, nhá ®Ó cã biÖn ph¸p
qu¶n lý thu thuÕ thÝch hîp.
2.5.2.Qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ
Trong viÖc qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ ®iÒu quan träng lµ ph¶i n¾m v÷ng ®−îc
sè l−îng, träng l−îng tiªu thô, gi¸ b¸n hµng ho¸. Qua qu¸ tr×nh qu¶n lý, ph¶i cã
biÖn ph¸p theo dâi, ph©n tÝch kiÓm tra ®Ó nh»m chèng thÊt thu cã hiÖu qu¶. Cô
thÓ:
- Th«ng qua c«ng suÊt sö dông m¸y mãc thiªt bÞ lao ®éng, tiªu hao nguyªn,
nhiªn, vËt liÖu tÝnh ra kh¶ n¨ng s¶n xuÊt tiªu thô víi thùc tÕ, víi tµi liÖu kª khai
trong tõng thêi kú. §ång thêi, cã sù so s¸nh víi çc tµi liÖu cña çc thêi kú tr−íc
cña c¬ së, víi t×nh h×nh s¶n xuÊt tiªu thô cña c¬ së kh¸c cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt
t−¬ng tù, ph¸t hiÖn m©u thuÉn trong çc tµi liÖu kª khai ®Ó ®iÒu tra x¸c minh
thùc tÕ.
- CÇn ph¶i n¾m ch¾c kh¸ch hµng cung cÊp nguyªn vËt liÖu vµ tiªu thô s¶n
phÈm. Th«ng qua çc hîp ®ång kinh tÕ xem xÐt t×nh h×nh cung cÊp nguyªn vËt
liÖu, tiªu thô s¶n phÈm, vÒ gi¸ c¶, vÒ thanh to¸n, ®Ó cã thªm tµi liÖu ®¸nh gi¸ kh¶
n¨ng vµ thùc tÕ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¬ së.
- Th−êng kú hoÆc ®ét xuÊt c¬ quan thuÕ cÇn tæ chøc kiÓm tra kho nguyªn
liÖu, kho thµnh phÈm, ®èi chiÕu víi sè liÖu trªn sæ s¸ch, trªn çc tµi kho¶n cã
liªn quan, x¸c ®Þnh møc ®é chÝnh x¸c cña sæ s¸ch kÕ to¸n, ph¸t hiÖn tr−êng hîp
kª khai nép thuÕ kh«ng chÝnh x¸c.
- §èi víi hµng nhËp khÈu, ph¶i kiÓm tra kiÓm so¸t nh»m ph¸t hiÖn çc
tr−êng hîp nhËp nhiÒu khai Ýt víi môc ®Ých trèn thuÕ.
- §èi víi kinh doanh dÞch vô, ®iÒu quan träng lµ ph¶i n¾m ch¾c ®−îc doanh
thu vµ çc lo¹i h×nh doanh thu. Cã nh− vËy míi cã thÓ ¸p dông çc lo¹i thuÕ suÊt
vµ tÝnh thuÕ mét çch chÝnh x¸c ®−îc.
2.5.3. Qu¶n lý viÖc thùc hiÖn chÕ ®é miÔn, gi¶m
ViÖc thùc hiÖn chÕ ®é miÔn gi¶m ph¶i theo ®óng tr×nh tù, thñ tôc vµ thÈm
quyÒn ®−îc qui ®Þnh trong LuËt thuÕ TT§B.
§Ó qu¶n lý ®−îc viÖc thùc hiÖn chÕ ®é miÔn gi¶m mét çch ®óng ®¾n, c«ng
b»ng, tr−íc hÕt ®ßi hái çn bé thuÕ ph¶i n¾m ch¾c çc tr−êng hîp vµ møc miÔn
gi¶m ®· ®−îc qui ®Þnh trong LuËt thuÕ, ®ång thêi cÇn th−êng xuyªn kiÓm tra
viÖc thùc thi thÈm quyÒn miÔn gi¶m theo luËt ®Þnh.
Ch−¬ng 4
ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ GTGT
1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña thuÕ GTGT
ThuÕ GTGT lµ s¾c thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch
vô ph¸t sinh ë tõng kh©u trong qóa tr×nh tõ s¶n xuÊt, l−u th«ng ®Õn tiªu dïng.
ThuÕ GTGT cã mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y:
- ThuÕ GTGT lµ s¾c thuÕ tiªu dïng nhiÒu giai ®o¹n kh«ng trïng l¾p. ThuÕ
GTGT ®¸nh vµo tÊt c¶ çc giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh−ng chØ
tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña mçi giai ®o¹n. Tæng sè thuÕ thu ®−îc cña tÊt
c¶ çc giai ®o¹n ®óng b»ng sè thuÕ tÝnh trªn gi¸ b¸n cho ng−êi tiªu dïng cuèi
cïng.
Gi¸ trÞ gia t¨ng lµ phÇn gi¸ trÞ míi t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh. §¹i l−îng nµy cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng ph−¬ng ph¸p céng hoÆc ph−¬ng
ph¸p trõ. Theo ph−¬ng ph¸p céng, GTGT lµ trÞ gi¸ çc yÕu tè cÊu thµnh gi¸ trÞ
t¨ng thªm bao gåm tiÒn c«ng vµ lîi nhuËn. Theo ph−¬ng ph¸p trõ, GTGT chÝnh
lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ tiªu thô trõ ®i tæng gi¸ trÞ hµng
ho¸, dÞch vô mua vµo t−¬ng øng. Tæng gi¸ trÞ gia t¨ng ë tÊt c¶ çc giai ®o¹n lu©n
chuyÓn ®óng b»ng gi¸ b¸n s¶n phÈm ë giai ®o¹n cuèi cïng. Do vËy, viÖc thu thuÕ
trªn GTGT ë tõng giai ®o¹n t−¬ng ®−¬ng víi sè thuÕ tÝnh trªn gi¸ b¸n cho ng−êi
tiªu dïng cuèi cïng.
- ThuÕ GTGT cã tÝnh trung lËp kinh tÕ cao.ThuÕ GTGT kh«ng ph¶i lµ yÕu tè
chi phÝ mµ ®¬n thuÇn lµ yÕu tè céng thªm ngoµi gi¸ b¸n cña ng−êi cung cÊp hµng
ho¸, dÞch vô. ThuÕ GTGT kh«ng bÞ ¶nh h−ëng trùc tiÕp bëi kÕt qu¶ kinh doanh
cña ng−êi nép thuÕ, bëi qu¸ tr×nh tæ chøc vµ ph©n chia çc chu tr×nh kinh tÕ; s¶n
phÈm ®−îc lu©n chuyÓn qua nhiÒu hay Ýt giai ®o¹n th× tæng sè thuÕ GTGT ph¶i
nép cña tÊt c¶ çc giai ®o¹n kh«ng thay ®æi.
- ThuÕ GTGT lµ mét s¾c thuÕ thuéc lo¹i thuÕ gi¸n thu. §èi t−îng nép thuÕ
GTGT lµ ng−êi cung øng hµng ho¸, dÞch vô, ng−êi chÞu thuÕ lµ ng−êi tiªu dïng
cuèi cïng. ThuÕ GTGT lµ mét kho¶n tiÒn ®−îc céng vµo gi¸ b¸n hµng ho¸, dÞch
vô mµ ng−êi mua ph¶i tr¶ khi mua hµng.
- ThuÕ GTGT cã tÝnh chÊt luü tho¸i so víi thu nhËp. ThuÕ GTGT ®¸nh vµo
hµng ho¸, dÞch vô, ng−êi tiªu dïng hµng ho¸, dÞch vô lµ ng−¬× ph¶i tr¶ kho¶n
thuÕ ®ã, kh«ng ph©n biÖt thu nhËp cao hay thÊp ®Òu ph¶i tr¶ sè thuÕ nh− nhau,
Nh− vËy, nÕu so s¸nh gi÷a sè thuÕ ph¶i tr¶ so víi thu nhËp th× ng−êi nµo cã thu
nhËp cao h¬n th× tû lÖ nµy thÊp h¬n vµ ng−îc l¹i.
- ThuÕ GTGT cã tÝnh l·nh thæ, ®èi t−îng chÞu thuÕ lµ ng−êi tiªu dïng trong
ph¹m vi l·nh thæ quèc gia.
1.2. Nguyªn t¾c thiÕt lËp thuÕ GTGT
ThuÕ GTGT ®−îc nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ¸p dông xuÊt ph¸t tõ nh÷ng −u
®iÓm cña nã. ë çc n−íc kh¸c nhau th× viÖc x©y dùng çc quy ®Þnh vÒ thuÕ
GTGT lµ kh«ng hoµn toµn gièng nhau, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi
n−íc. Tuy nhiªn, cã nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cÇn c©n nh¾c khi thiÕt lËp s¾c thuÕ
nµy. §ã lµ:
- §èi t−îng chÞu thuÕ GTGT ph¶i bao qu¸t hÇu hÕt çc hµng ho¸, dÞch vô
ph¸t sinh tõ s¶n xuÊt, l−u th«ng ®Õn tiªu dïng.
Nh− trªn ®· tr×nh bµy, thuÕ GTGT cã tÝnh trung lËp kinh tÕ cao do nã lµ thuÕ
gi¸n thu, chØ lµ mét kho¶n céng thªm vµo gi¸ b¸n, kh«ng ph¶i lµ mét yÕu tè chi
phÝ, sè thu tõ thuÕ GTGT kh«ng chÞu ¶nh h−ëng bëi sù ph©n chia çc chu tr×nh
kinh tÕ, nªn môc tiªu sö dông thuÕ GTGT chñ yÕu lµ nh»m ®éng viªn mét phÇn
thu nhËp cña ®¹i bé phËn ng−êi tiªu dïng trong x· héi vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc.
Do ®ã, cã thÓ coi thuÕ GTGT cã môc tiªu chñ yÕu lµ t¹o nguån thu cho ng©n
s¸ch. Muèn ®¹t ®−îc môc tiªu Êy, ®èi t−îng chÞu thuÕ GTGT ph¶i bao qu¸t hÇu
hÕt çc hµng ho¸, dÞch vô. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ, viÖc quy ®Þnh ®èi t−îng
kh«ng chÞu thuÕ GTGT chØ nªn giíi h¹n trong mét sè hµng ho¸, dÞch vô nhÊt
®Þnh mµ nh÷ng hµng ho¸ nµy cã sè thu kh«ng lín, lµ s¶n phÈm cña nh÷ng ngµnh
rÊt khã kh¨n, viÖc tæ chøc qu¶n lý thu nép kh«ng dÔ dµng…
- C¬ së tÝnh thuÕ GTGT chØ lµ phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô
qua mçi kh©u lu©n chuyÓn.
§©y cã thÓ coi lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi thiÕt lËp thuÕ
GTGT, nã ph¶n ¸nh linh hån cña s¾c thuÕ nµy - kh«ng ®¸nh trïng thuÕ, thuÕ
®¸nh trªn nhiÒu giai ®o¹n nh−ng chØ tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm. Nguyªn t¾c
nµy ®−îc thÓ hiÖn trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ vµ lùa chän ph−¬ng ph¸p tÝnh
thuÕ. Gi¸ tÝnh thuÕ ph¶i lµ gi¸ ch−a cã thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. Mäi giao dÞch v× lý
do kh¸ch quan chØ thÓ hiÖn gi¸ ®· cã thuÕ GTGT trªn ho¸ ®¬n, chøng tõ (ch¼ng
h¹n nh− çc lo¹i chøng tõ ®Æc thï: tem th−, vÐ m¸y bay…) ph¶i ®−îc quy ®æi vÒ
gi¸ ch−a cã thuÕ GTGT ®Ó tÝnh thuÕ. ViÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ ph¶i
®¶m b¶o x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ gia t¨ng cña mçi giai ®o¹n. VÒ mÆt lý thuyÕt, cã 4
ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT lµ:
(1) Ph−¬ng ph¸p céng trùc tiÕp
ThuÕ GTGT ph¶i nép = [Lîi nhuËn + TiÒn c«ng] x ThuÕ suÊt
(2) Ph−¬ng ph¸p céng gi¸n tiÕp
ThuÕ GTGT ph¶i nép = Lîi nhuËn x ThuÕ suÊt + TiÒn c«ng x ThuÕ suÊt
(3) Ph−¬ng ph¸p trõ trùc tiÕp (ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp)
ThuÕ GTGT ph¶i nép = [Doanh sè b¸n ra - Doanh sè mua vμo] x ThuÕ suÊt
(4) Ph−¬ng ph¸p trõ gi¸n tiÕp (ph−¬ng ph¸p khÊu trõ)
ThuÕ GTGT Doanh sè ThuÕ suÊt Doanh sè ThuÕ suÊt
= x - x
ph¶i nép b¸n ra ®Çu ra mua vμo ®Çu vμo
Tõ c«ng thøc trªn, cã thÓ viÕt l¹i mét çch ®¬n gi¶n lµ:
ThuÕ GTGT ph¶i nép = ThuÕ GTGT ®Çu ra - ThuÕ GTGT ®Çu vμo
ThuÕ GTGT ®Çu ra = Gi¸ b¸n hμng ho¸, dÞch vô x ThuÕ suÊt thuÕ GTGT
Hai ph−¬ng ph¸p ®Çu ph¶n ¸nh chÝnh x¸c nhÊt gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸,
dÞch vô. Tuy nhiªn, chóng ®Òu ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc lîi nhuËn ë mçi kh©u
lu©n chuyÓn. Lîi nhuËn chØ cã thÓ x¸c ®Þnh khi kÕt thóc mét chu kú kinh doanh
cña doanh nghiÖp mµ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ngay sau khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô.
MÆt kh¸c, rÊt khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. V× vËy, hai
ph−¬ng ph¸p ®Çu chØ tån t¹i vÒ mÆt lý thuyÕt. Ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thùc chÊt
tÝnh trªn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô nÕu thuÕ suÊt ®Çu ra b»ng thuÕ
suÊt ®Çu vµo. Ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp thùc chÊt còng tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng
thªm cña hµng ho¸, dÞch vô cho dï nã cã nh÷ng sai sè nhÊt ®Þnh, nh−ng cã thÓ
chÊp nhËn ®−îc.
- §¶m b¶o tÝnh liªn hoµn vµ c¬ chÕ tù kiÓm so¸t gi÷a çc kh©u cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt - l−u th«ng - tiªu dïng.
Trong hai ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT th«ng dông, ph−¬ng ph¸p khÊu trõ
cã nhiÒu −u ®iÓm vµ ®−îc sö dông réng r·i. Tuy nhiªn, ph−¬ng ph¸p khÊu trõ ®ßi
hái ë mçi kh©u tÝnh thuÕ ph¶i cã ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n, chøng tõ ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ
®· nép ë çc kh©u tr−íc lµm c¬ së khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo. §iÒu nµy cã nghÜa lµ,
khi thiÕt kÕ thuÕ GTGT ph¶i ®¶m b¶o tÝnh liªn hoµn vµ c¬ chÕ tù kiÓm so¸t gi÷a
çc kh©u cña qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, l−u th«ng ®Õn tiªu dïng. Tøc lµ, ph¶i ®¶m
b¶o ®Ó kh©u tr−íc lµ c¬ së khÊu trõ cña kh©u sau vµ viÖc khÊu trõ ë kh©u sau lµ
c¬ së kiÓm so¸t kh©u tr−íc. ViÖc quy ®Þnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt kh«ng chÞu thuÕ
GTGT nh− tr−íc ®©y khiÕn cho kh©u tÝnh thuÕ GTGT sau kh©u s¶n xuÊt hµng
ho¸ chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c thuÕ GTGT ®·
nép ë kh©u tr−íc. V× vËy, kh«ng nªn lµm ®øt ®o¹n c¬ chÕ liªn hoµn nµy.
- H¹n chÕ tèi ®a sè l−îng møc thuÕ suÊt thuÕ GTGT.
Sè l−îng çc møc thuÕ suÊt lµ mét vÊn ®Ò ®−îc xem xÐt kü l−ìng khi ho¹ch
®Þnh thuÕ GTGT. ViÖc ¸p dông nhiÒu møc thuÕ suÊt cã thÓ gãp phÇn ®¶m b¶o
c«ng b»ng trong viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp. Tuy nhiªn, viÖc cã nhiÒu møc thuÕ suÊt
thuÕ GTGT tr−íc hÕt lµm cho viÖc ho¹ch ®Þch chÝnh s¸ch thªm phøc t¹p v× ph¶i
thùc hiÖn x¸c ®Þnh c¬ cÊu thuÕ suÊt vµ ph©n lo¹i çc nhãm hµng ho¸, dÞch vô
thuéc çc møc thuÕ suÊt kh¸c nhau, trong nhiÒu tr−êng hîp viÖc lùa chän c¬ cÊu
thuÕ suÊt th−êng mang tÝnh tuú tiÖn vµ cã thÓ lµm n¶y sinh tranh c·i vÒ c«ng
b»ng thuÕ. H¬n n÷a, nhiÒu møc thuÕ suÊt dÉn ®Õn chi phÝ hµnh chÝnh vµ chi phÝ
chÊp hµnh luËt cao.Trªn thùc tÕ, viÖc x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép kh«ng hoµn toµn
®¬n gi¶n do viÖc chän çc tiªu thøc ®Ó ph©n ®Þnh çc hµng ho¸, dÞch vô theo
tõng møc thuÕ suÊt rÊt khã bëi ranh giíi gi÷a nh÷ng ph©n ®Þnh nµy kh«ng ph¶i
lóc nµo còng râ rµng mµ th−êng mang tÝnh t−¬ng ®èi. Do vËy, kh¶ n¨ng sai sãt
vµ kh«ng chÊp hµnh ®óng çc quy ®Þnh vÒ thuÕ suÊt th−êng hay xÈy ra, çc ®èi
t−îng nép thuÕ cã nhiÒu c¬ héi trèn, tr¸nh thuÕ. Khèi l−îng c«ng viÖc cña c¬
quan thuÕ còng t¨ng lªn do ph¶i xö lý çc c«ng viÖc liªn quan ®Õn hoµn thuÕ
nhiÒu lóc bÊt hîp lý g©y ra bëi c¬ chÕ nhiÒu thuÕ suÊt vµ c«ng t¸c thanh tra, kiÓm
tra thuÕ, ph¸t hiÖn çc hiÖn t−îng gian lËn ®ßi hái t¨ng lªn rÊt nhiÒu. §Æc biÖt,
viÖc ¸p dông nhiÒu møc thuÕ suÊt cã thÓ “bãp mÐo” gi¸ c¶ t−¬ng ®èi gi÷a çc
hµng ho¸ chÞu thuÕ suÊt kh¸c nhau, dÉn ®Õn lµm “bãp mÐo” hµnh vi tiªu dïng.
Ngoµi ra, víi nhiÒu møc thuÕ suÊt kh¸c nhau dÉn ®Õn khèi l−îng thuÕ hoµn vµ
truy thu còng t¨ng lªn.
ViÖc h¹n chÕ tèi ®a sè l−îng thuÕ suÊt thuÕ GTGT, mµ lý t−ëng nhÊt lµ ¸p
dông c¬ chÕ mét møc thuÕ suÊt (kh«ng kÓ møc thuÕ suÊt ®Æc biÖt 0% ¸p dông
®èi víi hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu) kh¾c phôc nhiÒu ®iÓm bÊt lîi cña c¬ chÕ
nhiÒu thuÕ suÊt. Nã ®¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, râ rµng, ®¶m b¶o tÝnh trung lËp cña
thuÕ GTGT vµ do ®ã sÏ kh«ng lµm bãp mÐo hµnh vi vµ quyÕt ®Þnh tiªu dïng. Râ
rµng lµ, c¬ chÕ mét thuÕ suÊt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý, thu
thuÕ, gãp phÇn lµm gi¶m chi phÝ hµnh chÝnh. ViÖc h¹n chÕ sè l−îng møc thuÕ
suÊt dÉn ®Õn kh«ng ®¶m b¶o c«ng b»ng trong ®iÒu tiÕt thu nhËp, song môc tiªu
chÝnh cña thuÕ GTGT kh«ng ph¶i lµ ®iÒu tiÕt thu nhËp. Môc tiªu ®iÒu tiÕt thu
nhËp ®−îc thùc hiÖn bëi çc s¾c thuÕ kh¸c vµ çc c«ng cô tµi chÝnh kh¸c.
- CÇn tu©n thñ nguyªn t¾c ®iÓm ®Õn trong viÖc thiÕt kÕ thuÕ GTGT.
Lµ s¾c thuÕ thuéc lo¹i thuÕ tiªu dïng nªn hÇu hÕt çc quèc gia ®Òu sö dông
nguyªn t¾c ®iÓm ®Õn khi ®¸nh thuÕ GTGT. Theo ®ã, ®èi víi çc s¾c thuÕ thuéc
lo¹i thuÕ tiªu dïng th× quyÒn ®¸nh thuÕ thuéc vÒ quèc gia n¬i hµng ho¸, dÞch vô
®−îc tiªu dïng, bÊt kÓ nã ®−îc s¶n xuÊt ë ®©u. §iÒu nµy cã nghÜa lµ, cÇn ph¶i
hoµn thuÕ GTGT cho hµng xuÊt khÈu, kÓ c¶ hµng kh«ng chÞu thuÕ GTGT xuÊt
khÈu vµ hµng ho¸, dÞch vô b¸n vµo khu chÕ xuÊt. Muèn vËy, cÇn ®−a çc hµng
ho¸, dÞch vô nµy vµo diÖn ¸p dông thuÕ suÊt 0% ®Ó thùc hiÖn khÊu trõ thuÕ
GTGT ®· nép ë çc kh©u tr−íc. §ång thêi, kh«ng ph©n biÖt hµng ho¸ nhËp khÈu
víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n−íc khi x¸c ®Þnh ®èi t−îng chÞu thuÕ vµ ph−¬ng
ph¸p tÝnh thuÕ, ®· lµ hµng ho¸ ®−îc tiªu dïng ë l·nh thæ ViÖt Nam th× ph¶i lµ ®èi
t−îng chÞu thuÕ GTGT cña ViÖt Nam, bÊt kÓ nã ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc hay
nhËp khÈu.
1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thuÕ GTGT ë ViÖt Nam vµ trªn
thÕ giíi
ThuÕ GTGT cã nguån gèc tõ thuÕ doanh thu, vµo n¨m 1918 ng−êi ®Çu tiªn
nghÜ ra thuÕ nµy lµ mét ng−êi §øc tªn lµ CARL FRIEDRICH VON SIEMENS.
MÆc dï vËy, «ng kh«ng thuyÕt phôc ®−îc ChÝnh phñ §øc ¸p dông vµo thêi bÊy
giê. Sau §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn II, thuÕ nµy l¹i ®−îc tiÕp tôc nghiªn cøu vµ n¨m
1947 mét nhµ kinh tÕ Mü ®Ò cËp trong t¸c phÈm vÒ c¶i tæ hÖ thèng thuÕ. N¨m
1958, ë NhËt ng−êi ta còng nghiªn cøu vµ ®Ò ra mét bé luËt vÒ thuÕ GTGT
nh−ng khi ®ã còng kh«ng ®−îc Quèc héi th«ng qua. N−íc ®Çu tiªn trªn thÕ giíi
¸p dông thuÕ GTGT lµ Ph¸p, b¾t ®Çu ¸p dông thÝ ®iÓm trong mét sè ngµnh ç
biÖt tõ 01/07/1954 vµ ®Õn 01/01/1968 ®−a vµo ¸p dông chÝnh thøc. Ngay tõ buæi
®Çu thuÕ GTGT ®−îc ¸p dông ë Ph¸p ®· ®¸p øng ®−îc hai môc tiªu c¬ b¶n lµ
®¶m b¶o sè thu kÞp thêi vµo NSNN vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng trïng l¾p cña thuÕ
doanh thu tr−íc ®©y. Do cã nh÷ng −u viÖt næi tréi cña thuÕ GTGT nªn nã ®−îc
nhanh chãng ¸p dông réng r·i t¹i nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. NÕu nh− ®Õn n¨m
1988 míi chØ cã 47 n−íc ¸p dông s¾c thuÕ nµy th× ®Õn nay ®· cã h¬n 120 n−íc
®· ®−a thuÕ GTGT vµo hÖ thèng thuÕ cña m×nh víi nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau nh−
TVA( Ph¸p); VAT (Anh,...); thuÕ hµng ho¸, dÞch vô ( óc, Canada, Niudil©n,
Singapore ); thuÕ tiªu dïng( NhËt B¶n), ®Æc biÖt thuÕ GTGT ®−îc ¸p dông t¹i
nhiÒu n−íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi nh− Trung Quèc, ViÖt Nam, Nga, Ba
Lan,…
ë ViÖt Nam, thuÕ GTGT ®−îc nghiªn cøu tõ khi tiÕn hµnh c¶i çch thuÕ
b−íc 1 (n¨m 1990). N¨m 1993, theo QuyÕt ®Þnh cña Thñ t−íng ChÝnh phñ t¹i
c«ng v¨n sè 110/KTTH ngµy 22/03/1993 giao cho Bé Tµi chÝnh chuÈn bÞ néi
dung, tæ chøc chØ ®¹o vµ chän thêi ®iÓm thÝch hîp thùc hiÖn thÝ ®iÓm thuÕ GTGT
nh»m rót kinh nghiÖm x©y dùng dù ¸n LuËt. C¨n cø theo QuyÕt ®Þnh sè
468/TC/TCT/Q§ ngµy 05/07/1993, viÖc ¸p dông thÝ ®iÓm thuÕ GTGT ®−îc triÓn
khai ë 11 ®¬n vÞ thuéc ngµnh ®−êng, dÖt, xi m¨ng tõ th¸ng 9/1993. ViÖc ¸p dông
thÝ ®iÓm thuÕ GTGT ®· gióp rót ra çc bµi häc, lµm c¬ së quan träng ®Ó x©y
dùng, tæ chøc thùc hiÖn LuËt thuÕ GTGT ë n−íc ta sau nµy.
LuËt thuÕ GTGT ®−îc Quèc héi kho¸ IX kú häp thø 11 th«ng qua ngµy
10/5/1997 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/1999. ChÝnh phñ ®· ban hµnh
NghÞ ®Þnh 28/1998/N§- CP quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ GTGT. §ång
thêi, Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh th«ng t− 89/1998/BTC ngµy 27/6/1998 h−íng dÉn
chi tiÕt thi hµnh NghÞ ®Þnh 28/1998/N§- CP cña ChÝnh phñ. Trong n¨m 1999, ®·
cã nhiÒu v¨n b¶n h−íng dÉn kª khai, tÝnh vµ nép thuÕ GTGT chung vµ cho mét
sè ngµnh ®Æc thï. LuËt thuÕ GTGT lµ mét LuËt thuÕ míi nªn viÖc ¸p dông s¾c
thuÕ nµy ë n−íc ta ®· gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, v−íng m¾c, trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn ®· ph¶i ®iÒu chØnh mét sè quy ®Þnh LuËt thuÕ GTGT. Trong thêi gian ®Çu
míi ¸p dông thuÕ GTGT, ChÝnh phñ vµ Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n
söa ®æi bæ sung, thep h−íng më réng diÖn kh«ng chÞu thuÕ GTGT, më réng diÖn
khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo theo tû lÖ % cho mét sè ®èi t−îng, thùc hiÖn gi¶m
50% thuÕ suÊt thuÕ GTGT cho 18 lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô ®ang gÆp khã kh¨n do
ph¶i chÞu møc thuÕ suÊt thuÕ GTGT cao. MÆc dï viÖc söa ®æi thuÕ GTGT lµm
cho s¾c thuÕ nµy hoµn thiÖn h¬n, ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho çc c¬ së
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh−ng vÉn cßn nhiÒu ®iÓm ch−a thËt phï hîp, cÇn
tiÕp tôc ®−îc hoµn thiÖn. Uû ban th−êng vô quèc héi ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè
90/NQ- CP- UBTVQH10 ngµy 3/9/1999 vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung mét sè danh
môc hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi t−îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT vµ thuÕ suÊt thuÕ
GTGT dèi víi mét sè lo¹i hµng ho¸, dÞch vô. ChÝnh phñ vµ Bé Tµi chÝnh ®· ban
hµnh çc v¨n b¶n h−íng dÉn viÖc thùc hiÖn NghÞ quyÕt nµy. ViÖc söa ®æi bæ
sung chñ yÕu tËp trung vµo viÖc më réng diÖn kh«ng chÞu thuÕ GTGT, thay ®æi
thuÕ suÊt danh môc hµng ho¸: than ®¸, s¶n phÈm c¬ khÝ (trõ s¶n phÈm c¬ khÝ tiªu
dïng), ho¸ chÊt c¬ b¶n thuéc møc thuÕ suÊt 10% xuèng cßn 5%, danh môc dÞch
vô kh¸ch s¹n, du lÞch, ¨n uèng thuéc nhãm thuÕ suÊt 20% xuèng møc thuÕ suÊt
10%. Trong lÞch sö tµi chÝnh n−íc ta, ch−a bao giê cã sè l−îng nhiÒu çc v¨n b¶n
h−íng dÉn thi hµnh mét ®¹o luËt nh− LuËt thuÕ GTGT (h¬n 200 v¨n b¶n). Do cã
nhiÒu v¨n b¶n nªn ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu v¨n b¶n chång chÐo nhau. §Ó
kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy vµ ®Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn çc quy ®Þnh vÒ thuÕ GTGT,
cuèi n¨m 2000, Uû ban th−êng vô Quèc héi ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè
240/2000/NQ- UBTVQH 10 ngµy 27/10 /2000 vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung danh
môc hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi t−îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT vµ thuÕ suÊt thuÕ
GTGT ®èi víi mét sè hµng ho¸, dÞch vô. Trªn c¬ së rµ so¸t çc quy ®Þnh h−íng
dÉn thi hµnh LuËt thuÕ GTGT ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 79/2000/N§ -
CP ngµy 29/12/2000 cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/01/2001 vµ Bé Tµi chÝnh ®· ban
hµnh çc v¨n b¶n cô thÓ ho¸ çc néi dung söa ®æi, bæ sung cña LuËt thuÕ GTGT.
ViÖc söa ®æi lÇn nµy tËp trung vµo çc néi dung: bæ sung mét sè hµng ho¸, dÞch
vô thuéc ®èi t−îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT, më réng ¸p dông quy ®Þnh khÊu trõ
thuÕ GTGT ®Çu vµo theo tû lÖ % cho c¶ çc c¬ së kinh doanh th−¬ng m¹i, xuÊt
khÈu; ®iÒu chØnh gi¶m møc khÊu trõ thuÕ GTGT theo tû lÖ cho çc nhãm hµng
ho¸, dÞch vô tõ 5% xuèng 3% vµ tõ 3% xuèng 2%; ®iÒu chØnh mét sè nhãm hµng
ho¸, dÞch vô thuéc çc ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®ang gÆp khã kh¨n tõ nhãm
¸p dông thuÕ suÊt thuÕ GTGT 20%, 10% sang nhãm hµng ho¸, dÞch vô ¸p dông
thuÕ suÊt thuÕ GTGT 10% vµ 5%; bæ sung ¸p dông gi¶m thuÕ GTGT cho c¶ ®èi
t−îng c¬ së kinh doanh th−¬ng m¹i vµ dÞch vô kinh doanh bÞ lç do thuÕ GTGT
ph¶i nép lín h¬n thuÕ doanh thu tr−íc ®©y. ViÖc söa ®æi çc quy ®Þnh vÒ thuÕ
GTGT thêi gian nµy ®−îc coi lµ mét b−íc tiÕn quan träng trong viÖc tiÕp tôc
hoµn thiÖn s¾c thuÕ nµy. Tuy nhiªn, do viÖc më réng diÖn ®−îc khÊu trõ khèng
nªn ®· lµm n¶y sinh nhiÒu ®iÓm bÊt hîp lý míi, trong ®iÒu kiÖn viÖc sö dông ho¸
®¬n chøng tõ cña çc ®èi t−îng nép thuÕ ch−a tèt, t×nh tr¹ng thanh to¸n mua b¸n
hµng ho¸, dÞch vô chñ yÕu b»ng tiÒn mÆt cßn phæ biÕn nªn cã nhiÒu ®èi t−îng ®·
lîi dông kÏ hë cña çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ GTGT tiÕn hµnh kª khai lËp hå
s¬ hoµn thuÕ khèng ®Ó rót tiÒn cña NSNN. Nh»m h¹n chÕ t×nh tr¹ng nµy, ChÝnh
phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 76/2002/N§- CP ngµy 13/9/2002 vÒ viÖc söa ®æi,
bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§- CP ngµy 29/12/2000 cña
ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ GTGT. Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh
th«ng t− 82/2002/TT - BTC ngµy 18/9/2002 h−íng dÉn thi hµnh nghÞ ®Þnh sè 79
nãi trªn. Néi dung cña viÖc söa ®æi theo çc v¨n b¶n nµy chñ yÕu tËp trung vµo
viÖc h¹ thÊp tû lÖ khÊu trõ theo tû lÖ tõ çc møc 3%, 2% tr−íc ®©y xuèng cßn
1%, ®ång thêi, quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n vÒ hoµn thuÕ GTGT.ViÖc söa ®æi thuÕ
GTGT tuy phÇn nµo ®· lµm cho nã phï hîp h¬n, gãp phÇn h¹n chÕ bít t×nh tr¹ng
gian lËn thuÕ th«ng qua hoµn thuÕ. Tuy nhiªn, vÉn ch−a gi¶i quyÕt mét çch triÖt
®Ó. B−íc ®ét ph¸ quan träng trong viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸p luËt
vÒ thuÕ GTGT thÓ hiÖn trong Th«ng t− 116/2002/TT- BTC ngµy 25/12/2002
h−íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 108/2002/N§-CP ngµy 25/12/2002 cña ChÝnh
phñ vÒ viÖc b·i bá quy ®Þnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo theo tû lÖ ®èi víi mét
sè hµng ho¸, dÞch vô. ViÖc söa ®æi, bæ sung çc v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh luËt
thuÕ GTGT ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho çc doanh nghiÖp vµ n©ng cao
tÝnh kh¶ thi cña luËt thuÕ nµy. Tuy nhiªn, còng cÇn nhËn thÊy r»ng, viÖc söa ®æi
bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ GTGT ch−a thËt sù c¬ b¶n, cßn mang tÝnh xö
lý t×nh thÕ vµ còng cßn mét sè ®iÓm ch−a phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ ViÖt
Nam. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, ®Ó gãp phÇn ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc cña
thuÕ GTGT ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, Quèc héi kho¸ XI kú häp thø 3
th¸ng 5/2003 ®· th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ
GTGT vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/ 01/2004.
2. Néi dung c¬ b¶n cña thuÕ GTGT hiÖn hµnh ë ViÖt Nam
Çc v¨n b¶n chñ yÕu quy ®Þnh vÒ thuÕ GTGT hiÖn hµnh bao gåm:
- LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT) ®−îc Quèc héi n−íc Céng hoµ x· héi
chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ IX, kú häp thø 11 th«ng qua ngµy 10/5/1997 cã hiÖu
lùc thi hµnh tõ 01/01/1999.
- LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ GTGT ®−îc Quèc héi
n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ XI, kú häp thø 3 th«ng qua
th¸ng 5/2003 cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 01/01/2004.
- NghÞ ®Þnh sè 158/2003/N§-CP ngµy 10/12/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh
chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ GTGT vµ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt
thuÕ GTGT.
- Th«ng t− sè120/2003/TT- BTC cña Bé Tµi chÝnh h−íng dÉn thi hµnh NghÞ
®Þnh sè 158/2003/N§-CP ngµy 10/12/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi
hµnh LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt
thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
- Th«ng t− sè 84/2003/ TT- BTC söa ®æi, bæ sung th«ng t− sè 120/2003/TT-
BTC ngày 12/12/2003 hướng dẫn thi hành Nghị định số 158/2003/NĐ-CP ngày
10/12/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia
t¨ng vµ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
Néi dung c¬ b¶n cña thuÕ GTGT ®−îc quy ®Þnh trong çc v¨n b¶n trªn bao
gåm:
2.1.1. §èi t−îng chÞu thuÕ GTGT
§èi t−îng chÞu thuÕ GTGT lµ hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh
doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam (bao gåm c¶ hµng hãa, dÞch vô mua cña tæ chøc,
ç nh©n ë n−íc ngoµi), trõ çc ®èi t−îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT.
Ph¹m vi chÞu thuÕ GTGT rÊt réng, lµ tÊt c¶ çc hµng ho¸, dÞch vô ®−îc s¶n
xuÊt trong n−íc hoÆc nhËp khÈu phôc vô cho tiªu dïng trong n−íc. Tiªu dïng ë
®©y ®−îc hiÓu theo nghÜa réng bao gåm tiªu dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh, tiªu
dïng cho çc ho¹t ®éng kh«ng kinh doanh vµ tiªu dïng ç nh©n.
XuÊt ph¸t tõ çc môc ®Ých kh¸c nhau nh− môc ®Ých −u ®·i, khuyÕn khÝch,…
mµ t¹i çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ GTGT hiÖn hµnh quy ®Þnh cã 28 nhãm
hµng ho¸, dÞch vô thuéc diÖn kh«ng chÞu thuÕ GTGT. Nh×n chung, çc hµng ho¸,
dÞch vô nµy th−êng cã mét trong çc tÝnh chÊt c¬ b¶n sau ®©y:
- Lµ çc hµng ho¸, dÞch vô mang tÝnh chÊt thiÕt yÕu phôc vô nhu cÇu ®êi
sèng s¶n xuÊt céng ®ång kh«ng ®Æt vÊn ®Ò ®iÒu tiÕt tiªu dïng nh− dÞch vô y tÕ;
v¨n ho¸, gi¸o dôc, ®µo t¹o; vËn chuyÓn hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt;...
- Lµ hµng ho¸, dÞch vô thuéc çc ho¹t ®éng ®−îc −u ®·i v× môc tiªu x· héi,
nh©n ®¹o, kh«ng mang tÝnh chÊt kinh doanh nh− hµng nhËp khÈu trong çc
tr−êng hîp hµng viÖn trî nh©n ®¹o, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i; quµ tÆng tõ n−íc
ngoµi; ph¸t sãng truyÒn thanh, truyÒn h×nh theo ch−¬ng tr×nh, b»ng nguån tiÒn
Ng©n s¸ch nhµ n−íc cÊp,...
- Çc hµng ho¸, dÞch vô cña mét sè ngµnh cÇn khuyÕn khÝch nh− s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp; s¶n phÈm muèi; thiÕt bÞ, m¸y mãc nhËp khÈu thuéc lo¹i trong n−íc
ch−a s¶n xuÊt ®−îc,…
- Hµng ho¸ nhËp khÈu nh−ng thùc chÊt kh«ng phôc vô cho s¶n xuÊt kinh
doanh vµ tiªu dïng t¹i ViÖt Nam nh− hµng chuyÓn khÈu, qu¸ c¶nh, m−în ®−êng
qua ViÖt Nam; hµng t¹m nhËp khÈu, t¸i xuÊt khÈu; hµng t¹m xuÊt khÈu, t¸i nhËp
khÈu.
- Mét sè lo¹i hµng ho¸, dÞch vô khã x¸c ®Þnh gi¸ trÞ t¨ng thªm nh− dÞch vô
tÝn dông, quü ®Çu t−.
C¬ së kinh doanh cung øng, nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi t−îng
kh«ng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng kh«ng ®−îc khÊu trõ vµ hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa, dÞch
vô nµy ë kh©u kh«ng chÞu thuÕ GTGT.
2.1.2. §èi t−îng nép thuÕ GTGT
Lµ çc tæ chøc, ç nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch
vô chÞu thuÕ GTGT ë ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt ngµnh nghÒ, h×nh thøc, tæ chøc
kinh doanh (gäi chung lµ c¬ së kinh doanh) vµ tæ chøc, ç nh©n kh¸c cã nhËp
khÈu hµng hãa, mua dÞch vô tõ n−íc ngoµi chÞu thuÕ GTGT (gäi chung lµ ng−êi
nhËp khÈu).
C¨n cø thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt.
2.2.1. Gi¸ tÝnh thuÕ
Gi¸ tÝnh thuÕ lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ph¶i nép.
Nguyªn t¾c chung cña gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ b¸n ch−a cã thuÕ GTGT ®−îc
ghi trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng cña ng−êi b¸n hµng, ng−êi cung cÊp dÞch vô hoÆc gi¸
ch−a cã thuÕ GTGT ®−îc ghi trªn chøng tõ cña hµng ho¸ nhËp khÈu.Tuú theo
nguån gèc ph¸t sinh cña hµng ho¸, dÞch vô trong n−íc hay nhËp khÈu mµ viÖc
gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
- §èi víi hµng hãa, dÞch vô do c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh b¸n ra hoÆc cung
øng cho ®èi t−îng kh¸c lµ gi¸ b¸n ch−a cã thuÕ GTGT, bao gåm c¶ kho¶n phô
thu vµ phÝ thu thªm ngoµi gi¸ hµng hãa, dÞch vô mµ c¬ së kinh doanh ®−îc
h−ëng.
§èi víi mét sè tr−êng hîp cô thÓ, gi¸ tÝnh thuÕ ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
+ §èi víi hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (TT§B) th× gi¸ tÝnh
thuÕ GTGT lµ gi¸ b¸n ®· cã thuÕ TT§B nh−ng ch−a cã thuÕ GTGT.
+ Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®èi víi s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô c¬ së kinh doanh
xuÊt ®Ó tiªu dïng kh«ng phôc vô cho s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cho s¶n xuÊt,
kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ GTGT lµ gi¸ b¸n cña s¶n phÈm,
hµng ho¸, dÞch vô cïng lo¹i hoÆc t−¬ng ®−¬ng t¹i cïng thêi ®iÓm ph¸t sinh.
+ §èi víi s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô dïng ®Ó trao ®æi, biÕu, tÆng hoÆc ®Ó
tr¶ thay l−¬ng (trõ s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô dïng ®Ó khuyÕn m¹i, qu¶ng ço
theo qui ®Þnh kh«ng ph¶i tÝnh thuÕ GTGT), gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®−îc x¸c ®Þnh
theo gi¸ tÝnh thuÕ cña s¶n phÈm, hµng hãa, dÞch vô cïng lo¹i hoÆc t−¬ng ®−¬ng
t¹i cïng thêi ®iÓm ph¸t sinh çc ho¹t ®éng nµy.
+ Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®èi víi dÞch vô cho thuª tµi s¶n lµ gi¸ cho thuª ch−a
cã thuÕ. Tr−êng hîp cho thuª theo h×nh thøc thu tiÒn thuª tõng kú hoÆc thu tr−íc
tiÒn thuª cho mét thêi h¹n thuª th× thuÕ GTGT tÝnh trªn sè tiÒn thu tõng kú hoÆc
thu tr−íc, bao gåm c¶ çc kho¶n thu d−íi h×nh thøc kh¸c nh− thu tiÒn ®Ó hoµn
thiÖn, söa ch÷a, n©ng cÊp nhµ cho thuª theo yªu cÇu cña bªn thuª.
+ §èi víi hµng hãa b¸n theo ph−¬ng thøc tr¶ gãp, gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ b¸n tr¶
mét lÇn ch−a cã thuÕ GTGT cña hµng ho¸ ®ã.
+ §èi víi gia c«ng hµng hãa, gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ gia c«ng ch−a cã thuÕ
GTGT, bao gåm: tiÒn c«ng, tiÒn nhiªn liÖu, ®éng lùc, vËt liÖu phô vµ çc chi phÝ
kh¸c ®Ó gia c«ng do bªn nhËn gia c«ng ph¶i chÞu.
+ Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi x©y dùng, l¾p ®Æt lµ gi¸ ch−a cã thuÕ GTGT mµ bªn
nhËn x©y dùng nhËn ®−îc kh«ng ph©n biÖt cã bao thÇu hay kh«ng bao thÇu
nguyªn vËt liÖu. Tr−êng hîp x©y dùng, l¾p ®Æt thùc hiÖn thanh to¸n theo h¹ng
môc c«ng tr×nh hoÆc gi¸ trÞ khèi l−îng x©y dùng, l¾p ®Æt hoµn thµnh bµn giao th×
gi¸ tÝnh thuÕ tÝnh theo gi¸ trÞ h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc gi¸ trÞ khèi l−îng c«ng
viÖc hoµn thµnh bµn giao ch−a cã thuÕ GTGT.
+ §èi víi dÞch vô h−ëng tiÒn c«ng hoÆc tiÒn hoa hång, gi¸ tÝnh thuÕ lµ tiÒn
c«ng hoÆc tiÒn hoa hång ®−îc h−ëng ch−a cã thuÕ GTGT.
+ §èi víi hµng hãa, dÞch vô cã tÝnh ®Æc thï dïng çc chøng tõ nh− tem b−u
chÝnh, vÐ c−íc vËn t¶i, vÐ xæ sè kiÕn thiÕt... ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ
GTGT th× gi¸ ch−a cã thuÕ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
Gi¸ thanh to¸n (tiÒn b¸n vÐ, b¸n tem...)
Gi¸ ch−a cã thuÕ GTGT =
1 + (%) thuÕ suÊt cña hμng hãa, dÞch vô ®ã
- §èi víi hµng hãa nhËp khÈu lµ gi¸ nhËp khÈu t¹i cöa khÈu céng (+) víi
thuÕ nhËp khÈu (nÕu cã), céng (+) thuÕ TT§B (nÕu cã). Gi¸ nhËp khÈu t¹i cöa
khÈu lµm c¨n cø tÝnh thuÕ GTGT ®−îc x¸c ®Þnh theo çc quy ®Þnh vÒ gi¸ tÝnh
thuÕ hµng hãa nhËp khÈu.Tr−êng hîp hµng hãa nhËp khÈu ®−îc miÔn, gi¶m thuÕ
nhËp khÈu th× gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu céng víi (+) thuÕ
nhËp khÈu x¸c ®Þnh theo møc thuÕ ph¶i nép sau khi ®· ®−îc miÔn, gi¶m. §èi víi
dÞch vô do phÝa n−íc ngoµi cung øng cho çc ®èi t−îng tiªu dïng ë ViÖt Nam,
gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ dÞch vô ph¶i thanh to¸n cho phÝa n−íc ngoµi.
2.2.2. ThuÕ suÊt thuÕ GTGT
Nguyªn t¾c ¸p dông thuÕ suÊt thuÕ GTGT lµ ¸p dông thèng nhÊt theo lo¹i
hµng ho¸, dÞch vô ë çc kh©u nhËp khÈu, s¶n xuÊt gia c«ng hay kinh doanh
th−¬ng m¹i. HiÖn hµnh çc møc thuÕ suÊt thuÕ GTGT gåm cã 0%, 5% vµ 10%.
ViÖc quy ®Þnh çc møc thuÕ suÊt kh¸c nhau thÓ hiÖn chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu
nhËp vµ h−íng dÉn tiªu dïng ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô. ThuÕ suÊt thuÕ GTGT
®èi víi hµng hãa, dÞch vô quy ®Þnh cô thÓ nh− sau:
- ThuÕ suÊt 0%: ¸p dông ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu, ho¹t ®éng x©y
dùng l¾p ®Æt çc c«ng tr×nh ë n−íc ngoµi, c«ng tr×nh cña doanh nghiÖp chÕ xuÊt.
Hµng hãa, dÞch vô xuÊt khÈu bao gåm c¶ hµng gia c«ng xuÊt khÈu, hµng hãa,
dÞch vô kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT xuÊt khÈu (trõ dÞch vô du lÞch l÷ hµnh
ra n−íc ngoµi; dÞch vô t¸i b¶o hiÓm ra n−íc ngoµi; dÞch vô tÝn dông, ®Çu t− tµi
chÝnh, ®Çu t− chøng kho¸n ra n−íc ngoµi, hµng ho¸, dÞch vô cung øng trùc tiÕp
cho vËn t¶i quèc tÕ, vËn t¶i hµng ho¸, hµnh kh¸ch quèc tÕ, hµng ho¸ cña çc
doanh nghiÖp chÕ xuÊt xuÊt khÈu ra n−íc ngoµi...; s¶n phÈm xuÊt khÈu lµ tµi
nguyªn kho¸ng s¶n khai th¸c ch−a chÕ biÕn thµnh s¶n phÈm kh¸c).
Hµng hãa xuÊt khÈu bao gåm xuÊt khÈu ra n−íc ngoµi, b¸n cho doanh
nghiÖp khu chÕ xuÊt vµ çc tr−êng hîp ®−îc coi lµ xuÊt khÈu theo quy ®Þnh cña
ChÝnh phñ, nh−: hµng ho¸ gia c«ng xuÊt khÈu chuyÓn tiÕp; hµng hãa uû th¸c gia
c«ng xuÊt khÈu; hµng hãa do doanh nghiÖp t¹i ViÖt Nam s¶n xuÊt b¸n cho n−íc
ngoµi nh−ng hµng hãa ®−îc giao cho doanh nghiÖp kh¸c t¹i ViÖt Nam theo chØ
®Þnh cña phÝa n−íc ngoµi (gäi t¾t lµ hµng hãa xuÊt khÈu t¹i chç) ®Ó lµm nguyªn
liÖu s¶n xuÊt, gia c«ng hµng hãa xuÊt khÈu; hµng hãa xuÊt khÈu ®Ó b¸n t¹i héi
chî, triÓn l·m ë n−íc ngoµi .
DÞch vô xuÊt khÈu vµ dÞch vô cung cÊp cho doanh nghiÖp chÕ xuÊt ®Ó sö
dông cho s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp chÕ xuÊt (trõ çc dÞch vô sö
dông cho tiªu cïng ç nh©n). DÞch vô xuÊt khÈu lµ dÞch vô ®· ®−îc cung cÊp trùc
tiÕp cho tæ chøc, ç nh©n ë n−íc ngoµi vµ ®−îc tiªu dïng ngoµi l·nh thæ ViÖt
Nam.
§iÒu kiÖn vµ çc thñ tôc ®Ó ®−îc ¸p dông thuÕ suÊt thuÕ GTGT 0%, ®Ó ®−îc
khÊu trõ, hoµn thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu vµ mét
sè tr−êng hîp ®−îc coi lµ xuÊt khÈu quy ®Þnh cô thÓ cho tõng lo¹i h×nh, nh−ng
nh×n chung ph¶i ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn ®ã lµ ph¶i cã hîp ®ång b¸n hµng ho¸, gia
c«ng hµng hãa, cung øng dÞch vô cho tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi; tê khai h¶i
quan vÒ hµng xuÊt khÈu cã x¸c nhËn cña c¬ quan h¶i quan ®· xuÊt khÈu, ®· giao
cho phÝa n−íc ngoµi hoÆc cho ®èi t−îng kh¸c theo chØ ®Þnh cña bªn n−íc ngoµi;
hµng hãa, dÞch vô xuÊt khÈu hoÆc ®−îc coi nh− xuÊt khÈu ph¶i thanh to¸n qua
ng©n hµng; ph¶i lËp hãa ®¬n GTGT cho viÖc b¸n hµng hãa, cung cÊp dÞch vô
hoÆc xuÊt tr¶ hµng gia c«ng cho n−íc ngoµi, doanh nghiÖp chÕ xuÊt ®óng quy
®Þnh.
- Møc thuÕ suÊt 5%: ¸p dông ®èi víi hµng hãa, dÞch vô thiÕt yÕu phôc vô
cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng vµ çc hµng ho¸, dÞch vô cÇn −u ®·i nh− n−íc s¹ch
phôc vô cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t; thuèc ch÷a bÖnh, phßng bÖnh; gi¸o cô, ®å
dïng ®Ó gi¶ng d¹y vµ häc tËp; thùc phÈm t−¬i sèng ch−a qua chÕ biÕn ë kh©u
kinh doanh th−¬ng m¹i; dÞch vô khoa häc vµ c«ng nghÖ;…
- Møc thuÕ suÊt 10%: ¸p dông ®èi víi hµng hãa, dÞch vô th«ng th−êng nh−
s¶n phÈm ®iÖn tö; dÇu má, khÝ ®èt; s¶n phÈm may mÆc; x©y dùng, l¾p ®Æt; dÞch
vô t− vÊn;…
2.3. Ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
ThuÕ GTGT c¬ së kinh doanh ph¶i nép ®−îc tÝnh theo mét trong hai ph−¬ng
ph¸p: ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT. §èi
t−îng ¸p dông vµ viÖc x¸c ®Þnh thuÕ ph¶i nép theo tõng ph−¬ng ph¸p nh− sau:
2.3.1. Ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
- §èi t−îng ¸p dông: lµ çc ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh, doanh nghiÖp thµnh
lËp theo LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n−íc, LuËt Doanh nghiÖp, LuËt Hîp t¸c x·,
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµ çc ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh kh¸c,
trõ çc ®èi t−îng ¸p dông tÝnh thuÕ theo ph−¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT.
- X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép:
Sè thuÕ GTGT ThuÕ GTGT ThuÕ GTGT ®Çu vµo
= -
ph¶i nép ®Çu ra ®−îc khÊu trõ
Trong ®ã:
-ThuÕ GTGT ®Çu ra b»ng (=) gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ
b¸n ra nh©n víi (x) thuÕ suÊt thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô ®ã.
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t−îng tÝnh thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
khi b¸n hµng hãa, dÞch vô ph¶i tÝnh vµ thu thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô b¸n
ra. Khi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng hãa, dÞch vô, c¬ së kinh doanh ph¶i ghi râ gi¸ b¸n
ch−a cã thuÕ, thuÕ GTGT vµ tæng sè tiÒn ng−êi mua ph¶i thanh to¸n. Tr−êng hîp
ho¸ ®¬n chØ ghi gi¸ thanh to¸n, kh«ng ghi gi¸ ch−a cã thuÕ vµ thuÕ GTGT th×
thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra ph¶i tÝnh trªn gi¸ thanh to¸n ghi trªn
ho¸ ®¬n.
§èi víi hµng hãa, dÞch vô cã tÝnh ®Æc thï dïng çc chøng tõ nh− tem b−u
chÝnh, vÐ c−íc vËn t¶i, vÐ xæ sè kiÕn thiÕt... ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ
GTGT th× thuÕ GTGT ®Çu ra ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
ThuÕ GTGT Gi¸ thanh to¸n (tiÒn b¸n vÐ, tem...) thuÕ suÊt thuÕ
= x
®Çu ra 1 + thuÕ suÊt cña hμng hãa, dÞch vô ®ã GTGT
- ThuÕ GTGT ®Çu vµo b»ng (=) tæng sè thuÕ GTGT ghi trªn ho¸ ®¬n GTGT
mua hµng hãa, dÞch vô (bao gåm c¶ tµi s¶n cè ®Þnh) dïng cho s¶n xuÊt, kinh
doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT, sè thuÕ GTGT ghi trªn chøng tõ nép
thuÕ cña hµng ho¸ nhËp khÈu hoÆc chøng tõ nép thuÕ GTGT thay cho phÝa n−íc
ngoµi ¸p dông ®èi víi çc tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi cã ho¹t ®éng kinh doanh
t¹i ViÖt Nam kh«ng thuéc çc h×nh thøc ®Çu t− theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i
ViÖt Nam.
Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ:
Nguyªn t¾c 1: ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ lµ thuÕ GTGT cña hµng
ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT.
Nguyªn t¾c 2: ThuÕ ®Çu vµo cña hµng hãa, dÞch vô ph¸t sinh trong th¸ng
nµo ®−îc kª khai khÊu trõ khi x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép cña th¸ng ®ã, kh«ng
ph©n biÖt ®· xuÊt dïng hay cßn ®Ó trong kho. Tr−êng hîp ho¸ ®¬n GTGT hoÆc
chøng tõ nép thuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ph¸t sinh trong
th¸ng nh−ng ch−a kª khai kÞp trong th¸ng th× ®−îc kª khai khÊu trõ vµo çc
th¸ng tiÕp sau, thêi gian tèi ®a lµ 03 th¸ng kÓ tõ thêi ®iÓm kª khai cña th¸ng ph¸t
sinh.
Nguyªn t¾c 3: ChØ khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô mua
vµo dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT cã ho¸ ®¬n
GTGT mua hµng hîp ph¸p vµ lËp ®óng quy ®Þnh.
Quy ®Þnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo cho mét sè tr−êng hîp ®Æc thï:
Tr−êng hîp hµng hãa, dÞch vô mua vµo dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt, kinh
doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT th× chØ ®−îc khÊu
trõ sè thuÕ ®Çu vµo cña hµng hãa, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng
hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT; c¬ së kinh doanh ph¶i h¹ch to¸n riªng thuÕ ®Çu
vµo cña hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu
thuÕ vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT. Tr−êng hîp c¬ së kh«ng h¹ch to¸n riªng ®−îc
thuÕ ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ, th× thuÕ ®Çu vµo ®−îc tÝnh khÊu trõ theo tû lÖ (%)
doanh sè cña hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT so víi tæng doanh sè cña hµng
hãa, dÞch vô b¸n ra.
C¬ së kinh doanh kh«ng ®−îc tÝnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi çc
tr−êng hîp sau ®©y:
- Ho¸ ®¬n GTGT sö dông kh«ng ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh−: hãa ®¬n
GTGT kh«ng ghi thuÕ GTGT (trõ tr−êng hîp ®Æc thï ®−îc dïng ho¸ ®¬n GTGT
ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT); kh«ng ghi hoÆc ghi kh«ng ®óng tªn,
®Þa chØ, m· sè thuÕ cña ng−êi b¸n; hãa ®¬n, chøng tõ nép thuÕ GTGT gi¶, hãa
®¬n bÞ tÈy xãa, hãa ®¬n khèng (kh«ng b¸n hµng hãa, dÞch vô); hãa ®¬n ghi gi¸
trÞ cao h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña hµng hãa, dÞch vô.
- Çc tr−êng hîp cã hµng hãa xuÊt khÈu hoÆc ®−îc coi nh− xuÊt khÈu ®· cã
x¸c nhËn cña c¬ quan H¶i quan (®èi víi hµng hãa xuÊt khÈu) nh−ng kh«ng cã ®ñ
çc thñ tôc, hå s¬ theo quy ®Þnh th× c¬ së kinh doanh kh«ng ph¶i tÝnh thuÕ GTGT
®Çu ra nh−ng kh«ng ®−îc khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo mµ tÝnh vµo chi phÝ. §èi
víi dÞch vô xuÊt khÈu nÕu kh«ng ®ñ mét trong çc thñ tôc theo quy ®Þnh th× c¬
së kinh doanh kh«ng ph¶i tÝnh thuÕ ®Çu ra vµ kh«ng ®−îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo.
- Hµng ho¸ mua vµo bÞ tæn thÊt do thiªn tai, ho¶ ho¹n, bÞ mÊt, x¸c ®Þnh do
tr¸ch nhiÖm cña çc tæ chøc, ç nh©n ph¶i båi th−êng th× thuÕ GTGT ®Çu vµo cña
sè hµng ho¸ nµy ®−îc tÝnh vµo gi¸ trÞ hµng ho¸ tæn thÊt ph¶i båi th−êng, kh«ng
®−îc tÝnh vµo sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ khi kª khai thuÕ GTGT ph¶i
nép.
- §èi víi hé kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn
GTGT ®−îc chuyÓn sang nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, ®−îc khÊu
trõ thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ph¸t sinh kÓ tõ th¸ng ®−îc ¸p
dông nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ; ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô mua
vµo tr−íc th¸ng ®−îc ¸p dông nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th×
kh«ng ®−îc tÝnh khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo.
2.3.2. Ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng
- §èi t−îng ¸p dông: ç nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh lµ ng−êi ViÖt Nam; tæ
chøc, ç nh©n n−íc ngoµi kinh doanh t¹i ViÖt Nam kh«ng thuéc çc h×nh thøc
®Çu t− theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ch−a thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc ®iÒu
kiÖn vÒ kÕ to¸n, hãa ®¬n chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph−¬ng ph¸p
khÊu trõ thuÕ; c¬ së kinh doanh mua, b¸n vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ.
- X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép:
Sè thuÕ GTGT Gi¸ trÞ gia t¨ng cña hμng hãa, ThuÕ suÊt thuÕ GTGT cña
= x
ph¶i nép dÞch vô chÞu thuÕ hμng hãa, dÞch vô ®ã
GTGT cña hμng Doanh sè cña hμng hãa, dÞch Gi¸ vèn cña hμng hãa, dÞch
= -
hãa, dÞch vô vô b¸n ra vô b¸n ra
Doanh sè hµng hãa, dÞch vô b¸n ra bao gåm c¶ çc kho¶n phô thu, phÝ thu
thªm ngoµi gi¸ b¸n mµ c¬ së kinh doanh ®−îc h−ëng, kh«ng ph©n biÖt ®· thu
tiÒn hay ch−a thu ®−îc tiÒn.
Gi¸ vèn cña hµng hãa, dÞch vô b¸n ra bao gåm c¶ çc kho¶n thuÕ vµ phÝ ®·
tr¶ tÝnh trong gi¸ thanh to¸n hµng hãa, dÞch vô mua vµo. Tr−êng hîp c¬ së kinh
doanh kh«ng h¹ch to¸n ®−îc doanh sè vËt t−, hµng ho¸, dÞch vô mua vµo t−¬ng
øng víi doanh sè hµng b¸n ra th× :
Gi¸ vèn hµng b¸n ra = Doanh sè tån ®Çu kú + Doanh sè mua trong kú -
Doanh sè tån cuèi kú.
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t−îng nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p tÝnh
trùc tiÕp trªn GTGT kh«ng ®−îc tÝnh gi¸ trÞ tµi s¶n mua ngoµi, ®Çu t−, x©y dùng
lµm tµi s¶n cè ®Þnh vµo doanh sè hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ®Ó tÝnh gi¸ trÞ gia
t¨ng.
Tuú thuéc vµo møc ®é chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n ho¸ ®¬n chøng tõ, viÖc x¸c
®Þnh GTGT cña tõng c¬ së kinh doanh ®−îc thùc hiÖn nh− sau:
+ §èi víi c¬ së kinh doanh ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ viÖc mua, b¸n hµng ho¸,
dÞch vô cã ho¸ ®¬n, chøng tõ, ghi chÐp sæ s¸ch kÕ to¸n th× GTGT ®−îc x¸c ®Þnh
c¨n cø vµo gi¸ mua, gi¸ b¸n ghi trªn chøng tõ.
+ §èi víi c¬ së kinh doanh ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n, chøng tõ b¸n hµng
hãa, dÞch vô, x¸c ®Þnh ®−îc ®óng doanh thu b¸n hµng hãa, dÞch vô theo ho¸ ®¬n
b¸n hµng ho¸, dÞch vô nh−ng kh«ng cã ®ñ ho¸ ®¬n mua hµng hãa, dÞch vô th×
GTGT ®−îc x¸c ®Þnh b»ng doanh thu nh©n (x) víi tû lÖ (%) GTGT tÝnh trªn
doanh thu.
+ §èi víi ç nh©n (hé) kinh doanh ch−a thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn ch−a ®Çy
®ñ ho¸ ®¬n mua, b¸n hµng ho¸, dÞch vô th× c¬ quan thuÕ c¨n cø vµo t×nh h×nh
kinh doanh cña tõng hé Ên ®Þnh møc doanh thu tÝnh thuÕ; gi¸ trÞ gia t¨ng ®−îc
x¸c ®Þnh b»ng doanh thu Ên ®Þnh nh©n víi tû lÖ (%) gi¸ trÞ gia t¨ng tÝnh trªn
doanh thu.
Tû lÖ (%) GTGT tÝnh trªn doanh thu lµm c¨n cø tÝnh thuÕ GTGT ®−îc Tæng
côc thuÕ h−íng dÉn çc Côc thuÕ x¸c ®Þnh phï hîp víi tõng ngµnh nghÒ kinh
doanh vµ hîp lý gi÷a çc ®Þa ph−¬ng.
2.4. Quy ®Þnh vÒ ho¸ ®¬n chøng tõ mua, b¸n hµng hãa, dÞch vô
C¬ së kinh doanh khi mua, b¸n hµng hãa, dÞch vô ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é hãa
®¬n, chøng tõ theo quy ®Þnh cña Ph¸p luËt, cô thÓ lµ:
- C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t−îng nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ khi b¸n hµng ho¸, cung øng dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ph¶i sö dông ho¸
®¬n GTGT, kÓ c¶ tr−êng hîp b¸n hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ TT§B (trõ tr−êng
hîp ®−îc dïng ho¸ ®¬n, chøng tõ ®Æc thï ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ
GTGT).
- C¬ së kinh doanh nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT khi b¸n
hµng ho¸, dÞch vô ph¶i sö dông ho¸ ®¬n b¸n hµng.
- C¬ së kinh doanh trùc tiÕp b¸n lÎ hµng hãa, cung øng dÞch vô cã gi¸ trÞ
thÊp d−íi møc quy ®Þnh kh«ng ph¶i lËp ho¸ ®¬n, nÕu ng−êi mua yªu cÇu cung
cÊp ho¸ ®¬n th× ph¶i lËp ho¸ ®¬n theo quy ®Þnh, tr−êng hîp kh«ng lËp ho¸ ®¬n
th× ph¶i lËp B¶ng kª b¸n lÎ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ.
- §èi víi ç nh©n, ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp cã s¶n xuÊt, kinh doanh
hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT kh«ng th−êng xuyªn cã nhu cÇu sö dông ho¸
®¬n th× ®−îc c¬ quan thuÕ cÊp ho¸ ®¬n lÎ cho tõng tr−êng hîp.
ViÖc sö dông vµ ghi hãa ®¬n ®èi víi mét sè tr−êng hîp cô thÓ ®−îc quy
®Þnh râ trong çc v¨n b¶n hiÖn hµnh vÒ thuÕ GTGT vµ trong quy ®Þnh vÒ chÕ ®é
qu¶n lý sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ do Bé Tµi chÝnh ban hµnh. C¬ së kinh doanh
ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh nµy.
2.5.1. §¨ng ký nép thuÕ
C«ng t¸c ®¨ng ký nép thuÕ lµ thñ tôc ®Çu tiªn mµ c¬ së kinh doanh ph¶i thùc
hiÖn. Çc c¬ së kinh doanh sau khi thùc hiÖn ®¨ng ký nép thuÕ, c¬ quan thuÕ cã
tr¸ch nhiÖm cÊp m· sè thuÕ vµ GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ theo chÕ ®é quy
®Þnh.
- §èi t−îng thuéc diÖn ph¶i ®¨ng ký thuÕ: bao gåm tÊt c¶ çc c¬ së kinh
doanh, kÓ c¶ çc c«ng ty, nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, chi nh¸nh, cöa hµng trùc thuéc c¬
së kinh doanh chÝnh ph¶i ®¨ng ký nép thuÕ víi c¬ quan thuÕ.
- Néi dung ph¶i ®¨ng ký: C¬ së kinh doanh ph¶i ®¨ng ký vÒ ®Þa ®iÓm kinh
doanh, ngµnh nghÒ kinh doanh, lao ®éng, tiÒn vèn, n¬i nép thuÕ, ph−¬ng ph¸p
tÝnh vµ nép thuÕ vµ çc chØ tiªu liªn quan kh¸c theo mÉu ®¨ng ký nép thuÕ.
- Thêi h¹n ®¨ng ký nép thuÕ: §èi víi c¬ së míi thµnh lËp, thêi gian ®¨ng ký
nép thuÕ chËm nhÊt lµ 10 ngµy kÓ tõ ngµy cÊp GiÊy phÐp ®Çu t− hoÆc GiÊy chøng
nhËn ®¨ng ký kinh doanh vµ cÊp con dÊu; tr−êng hîp c¬ së ch−a ®−îc cÊp giÊy
chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh nh−ng cã ho¹t ®éng kinh doanh, c¬ së ph¶i
®¨ng ký nép thuÕ tr−íc khi kinh doanh. Çc c¬ së ®· ®¨ng ký nép thuÕ nÕu cã
thay ®æi ngµnh nghÒ kinh doanh, chuyÓn trô së kinh doanh, s¸p nhËp, gi¶i thÓ,
ph¸ s¶n, hîp nhÊt, chia, t¸ch hay thµnh lËp çc c«ng ty, nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, chi
nh¸nh, cöa hµng míi .v.v. ph¶i ®¨ng ký bæ sung víi c¬ quan thuÕ chËm nhÊt lµ 5
ngµy tr−íc khi cã sù thay ®æi ®ã.
Mét sè tr−êng hîp cô thÓ viÖc ®¨ng ký nép thuÕ ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
- C¬ së ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cã trô së chÝnh ë mét ®Þa ph−¬ng
(tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng) nh−ng cã c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc ë
mét ®Þa ph−¬ng kh¸c th× c¬ së kinh doanh ph¶i ®¨ng ký nép thuÕ víi c¬ quan
thuÕ n¬i ®ãng trô së, çc c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc ph¶i ®¨ng ký nép thuÕ
GTGT víi c¬ quan thuÕ ®Þa ph−¬ng n¬i c¬ së phô thuéc ®ãng trô së.
- C¬ së x©y dùng, l¾p ®Æt ph¶i ®¨ng ký nép thuÕ víi c¬ quan thuÕ ®Þa
ph−¬ng n¬i ®ãng trô së, ®ång thêi ph¶i ®¨ng ký, kª khai, nép thuÕ víi c¬ quan
thuÕ ®Þa ph−¬ng n¬i x©y dùng c«ng tr×nh.
- C¬ së thùc hiÖn c¬ chÕ kho¸n cho tËp thÓ, ç nh©n kinh doanh theo ph−¬ng
thøc tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ kinh doanh th× tËp thÓ, ç nh©n nhËn kho¸n
ph¶i trùc tiÕp ®¨ng ký, kª khai, nép thuÕ GTGT víi c¬ quan thuÕ n¬i kinh doanh.
- C¬ së kinh doanh thuéc ®èi t−îng ¸p dông ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp
trªn gi¸ trÞ gia t¨ng, nÕu thùc hiÖn ®óng, ®ñ çc ®iÒu kiÖn mua, b¸n hµng hãa,
dÞch vô cã ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n, chøng tõ, ghi chÐp h¹ch to¸n sæ kÕ to¸n ®óng chÕ ®é,
kª khai, nép thuÕ GTGT ®óng chÕ ®é vµ tù nguyÖn ®¨ng ký thùc hiÖn nép thuÕ
GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th× cã thÓ ®−îc ¸p dông tÝnh thuÕ theo
ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ.
2.5.2. Kª khai thuÕ GTGT
Çc c¬ së kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ph¶i lËp vµ göi cho
c¬ quan thuÕ tê khai tÝnh thuÕ GTGT tõng th¸ng. Thêi gian göi tê khai cña th¸ng
cho c¬ quan thuÕ chËm nhÊt lµ trong 10 ngµy ®Çu th¸ng tiÕp theo. C¬ së ph¶i kª
khai ®Çy ®ñ, ®óng mÉu tê khai thuÕ vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c cña
viÖc kª khai. Tr−êng hîp kinh doanh nhiÒu lo¹i hµng hãa, dÞch vô cã møc thuÕ
GTGT kh¸c nhau, c¬ së kinh doanh ph¶i kª khai thuÕ GTGT theo tõng møc thuÕ
suÊt quy ®Þnh ®èi víi tõng lo¹i hµng hãa dÞch vô; nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc theo
tõng møc thuÕ suÊt th× c¬ së kinh doanh ph¶i tÝnh vµ nép thuÕ theo møc thuÕ suÊt
cao nhÊt cña hµng hãa, dÞch vô mµ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh. Trong tr−êng hîp
kh«ng ph¸t sinh doanh sè b¸n hµng hãa, dÞch vô, thuÕ ®Çu vµo, thuÕ ®Çu ra, c¬ së
kinh doanh vÉn ph¶i kª khai vµ nép tê khai cho c¬ quan thuÕ.
Mét sè tr−êng hîp c¬ së kinh doanh nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ
thuÕ viÖc kª khai thuÕ ph¶i nép ®−îc quy ®Þnh cô thÓ nh− sau:
- Kª khai thuÕ ®èi víi ho¹t ®éng x©y dùng: tr−êng hîp çc c¬ së x©y dùng,
l¾p ®Æt cã tæ chøc çc ®¬n vÞ phô thuéc kh«ng cã t− çch ph¸p nh©n thùc hiÖn
x©y l¾p çc c«ng tr×nh ë ®Þa ph−¬ng kh¸c (tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng)
n¬i c¬ së ®ãng trô së chÝnh th× ®¬n vÞ x©y dùng, l¾p ®Æt hoÆc c¬ së chÝnh ph¶i kª
khai doanh thu vµ thuÕ GTGT nép t¹i ®Þa ph−¬ng n¬i x©y dùng c«ng tr×nh, h¹ng
môc c«ng tr×nh theo tû lÖ b»ng 3% trªn gi¸ thanh to¸n c«ng tr×nh, h¹ng môc
c«ng tr×nh ch−a cã thuÕ GTGT. C¬ së x©y dùng, l¾p ®Æt cã tr¸ch nhiÖm kª khai,
quyÕt to¸n thuÕ GTGT theo chÕ ®é quy ®Þnh víi c¬ quan thuÕ n¬i ®ãng trô së
chÝnh. Sè thuÕ GTGT ®· nép n¬i x©y dùng c«ng tr×nh ®−îc tÝnh vµo sè thuÕ
GTGT ®· nép khi c¬ së x©y dùng kª khai nép thuÕ GTGT t¹i v¨n phßng trô së
chÝnh. Çc c¬ së x©y dùng, l¾p ®Æt ký hîp ®ång x©y dùng, l¾p ®Æt (nhµ thÇu
chÝnh) nh−ng giao l¹i mét phÇn c«ng viÖc hay c«ng tr×nh cho c¬ së kh¸c thùc
hiÖn (nhµ thÇu phô) th× c¬ së x©y dùng, l¾p ®Æt ph¶i ®¨ng ký, khai b¸o víi c¬
quan thuÕ t¹i ®Þa ph−¬ng n¬i cã c«ng tr×nh x©y dùng, l¾p ®Æt vÒ hîp ®ång x©y
dùng, l¾p ®Æt vµ hîp ®ång giao thÇu l¹i cho c¬ së kh¸c, ®Ó çc c¬ së thùc hiÖn kª
khai nép thuÕ GTGT t¹i ®Þa ph−¬ng cho phÇn gi¸ trÞ c«ng tr×nh do m×nh thùc
hiÖn. NÕu c¬ së x©y dùng, l¾p ®Æt (nhµ thÇu phô) kh«ng ®¨ng ký, kª khai nép
thuÕ th× c¬ së x©y dùng, l¾p ®Æt (nhµ thÇu chÝnh) ph¶i kª khai, nép thuÕ GTGT
trªn toµn bé gi¸ trÞ c«ng tr×nh theo hîp ®ång. Tr−êng hîp c¬ së x©y dùng, l¾p ®Æt
thùc hiÖn thi c«ng x©y l¾p nh÷ng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh liªn quan tíi
nhiÒu ®Þa ph−¬ng, kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc doanh thu vµ chi phÝ ph¸t sinh cña c«ng
tr×nh ë tõng ®Þa ph−¬ng th× c¬ së kinh doanh thùc hiÖn ®¨ng ký, kª khai, nép
thuÕ GTGT ë ®Þa ph−¬ng n¬i c¬ së ®ãng trô së.
- Kª khai thuÕ ®èi víi hµng b¸n ®¹i lý: c¬ së cã hµng b¸n th«ng qua ®¹i lý
(®¹i lý b¸n ®óng gi¸ quy ®Þnh cña bªn chñ hµng, h−ëng hoa hång), c¨n cø vµo
ho¸ ®¬n lËp cho hµng b¸n qua ®¹i lý, c¬ së ph¶i kª khai nép thuÕ hµng th¸ng ®èi
víi hµng ho¸ b¸n th«ng qua ®¹i lý. C¬ së ®¹i lý b¸n hµng theo çc h×nh thøc ph¶i
kª khai, tÝnh vµ nép thuÕ GTGT ®èi víi hµng ho¸ b¸n ®¹i lý vµ tiÒn hoa hång thu
®−îc tõ ho¹t ®éng ®¹i lý. C¬ së b¸n ®¹i lý ®óng gi¸ theo quy ®Þnh cña bªn chñ
hµng, h−ëng hoa hång nÕu b¸n gi¸ thÊp h¬n gi¸ quy ®Þnh cña bªn chñ hµng th×
ph¶i kª khai, nép thuÕ theo gi¸ b¸n do chñ hµng quy ®Þnh. Riªng ®èi víi çc
tr−êng hîp c¬ së kinh doanh lµm ®¹i lý b¸n hµng ho¸, dÞch vô thuéc ®èi t−îng
kh«ng chÞu thuÕ GTGT; c¬ së kinh doanh lµm ®¹i lý dÞch vô b−u ®iÖn, b¶o hiÓm,
xæ sè, b¸n vÐ m¸y bay theo ®óng gi¸ quy ®Þnh cña c¬ së giao ®¹i lý h−ëng hoa
hång th× kh«ng ph¶i kª khai vµ nép thuÕ GTGT ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô nhËn
b¸n ®¹i lý vµ doanh thu hoa hång ®¹i lý ®−îc h−ëng. C¬ së nhËn lµm ®¹i lý thu
mua theo çc h×nh thøc ph¶i kª khai, nép thuÕ GTGT cho hµng ho¸ thu mua ®¹i
lý vµ hoa hång ®−îc h−ëng (nÕu cã). Tr−êng hîp tæ chøc, ç nh©n ë ViÖt Nam
lµm ®¹i lý b¸n hµng hãa, dÞch vô cho tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi th× tæ chøc, ç
nh©n ë ViÖt Nam ph¶i kª khai nép thuÕ GTGT ®èi víi hµng hãa, dÞch vô thay
cho phÝa n−íc ngoµi.
- Kª khai thuÕ ®èi víi çc tæng c«ng ty, t«ng ty cã çc c¬ së trùc thuéc. ViÖc
kª khai ®−îc quy ®Þnh cô thÓ cho çc tr−êng hîp sau ®©y:
Çc c¬ së h¹ch to¸n ®éc lËp vµ çc c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc nh− c«ng ty,
xÝ nghiÖp, nhµ m¸y, chi nh¸nh, cöa hµng cã t− çch ph¸p nh©n kh«ng ®Çy ®ñ, cã
con dÊu vµ tµi kho¶n t¹i ng©n hµng trùc tiÕp b¸n hµng hãa, dÞch vô, ph¸t sinh
doanh thu ph¶i kª khai, nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i ®Þa
ph−¬ng n¬i c¬ së kinh doanh ®ãng trô së.
Tr−êng hîp c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc ë kh¸c ®Þa ph−¬ng n¬i ®ãng trô së
chÝnh cña v¨n phßng c«ng ty, tæng c«ng ty, kh«ng cã t− çch ph¸p nh©n, kh«ng
cã con dÊu vµ tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng trùc tiÕp b¸n hµng hãa, dÞch vô,
ph¸t sinh doanh thu th× c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc ph¶i kª khai, nép thuÕ GTGT
t¹i ®Þa ph−¬ng n¬i ph¸t sinh doanh thu theo tû lÖ 2% trªn doanh thu ch−a cã thuÕ
GTGT ®èi víi hµng hãa, dÞch vô thuéc ®èi t−îng ¸p dông thuÕ suÊt 5%, tû lÖ 3%
trªn doanh thu ch−a cã thuÕ GTGT ®èi víi hµng hãa, dÞch vô thuéc ®èi t−îng ¸p
dông thuÕ suÊt 10%. Tæng c«ng ty, c«ng ty cã tr¸ch nhiÖm kª khai, quyÕt to¸n
thuÕ GTGT theo chÕ ®é quy ®Þnh víi c¬ quan thuÕ n¬i ®ãng trô së chÝnh. Sè thuÕ
GTGT c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc ®· nép t¹i ®Þa ph−¬ng ®−îc tÝnh vµo sè thuÕ
GTGT ®· nép khi c«ng ty, tæng c«ng ty kª khai nép thuÕ GTGT t¹i V¨n phßng
trô së chÝnh.
Çc c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc ®ãng trô së cïng ®Þa ph−¬ng (tØnh, thµnh phè
trùc thuéc Trung −¬ng) n¬i cã trô së chÝnh cña ®¬n vÞ cÊp trªn nh− c«ng ty, tæng
c«ng ty th× c«ng ty, tæng c«ng ty thùc hiÖn kª khai, nép thuÕ tËp trung thay cho
çc c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc. NÕu c¬ së h¹ch to¸n phô thuéc lµ ph¸p nh©n
kh«ng ®Çy ®ñ, cã con dÊu, tµi kho¶n tiÒn göi ng©n hµng, trùc tiÕp b¸n hµng hãa,
dÞch vô, kª khai ®Çy ®ñ thuÕ GTGT ®Çu vµo, ®Çu ra muèn kª khai nép thuÕ riªng
ph¶i ®¨ng ký nép thuÕ, cÊp m· sè thuÕ phô thuéc vµ sö dông hãa ®¬n riªng.
Çc c¬ së s¶n xuÊt h¹ch to¸n phô thuéc ë kh¸c ®Þa ph−¬ng (tØnh, thµnh phè
trùc thuéc trung −¬ng) n¬i ®ãng trô së chÝnh cña c«ng ty nÕu kh«ng trùc tiÕp b¸n
hµng, kh«ng ph¸t sinh doanh thu, c¬ së kh«ng h¹ch to¸n ®−îc ®Çy ®ñ thuÕ ®Çu
vµo th× thùc hiÖn kª khai, nép thuÕ tËp trung t¹i v¨n phßng trô së chÝnh cña c«ng
ty.
§èi víi v¨n phßng tæng c«ng ty kh«ng trùc tiÕp kinh doanh, kh«ng thuéc
®èi t−îng nép thuÕ GTGT nÕu b¸n tµi s¶n kÓ c¶ lo¹i chÞu thuÕ GTGT kh«ng ph¶i
tÝnh, kª khai, nép thuÕ GTGT ®èi víi tµi s¶n b¸n ra.
- Kª khai thuÕ ®èi víi çc ho¹t ®éng ®−îc Nhµ n−íc trî gi¸, trî c−íc: c¬ së
kinh doanh b¸n hµng ho¸ thuéc ®èi t−îng chÞu thuÕ GTGT cho ®èi t−îng vµ gi¸
theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc ®−îc Nhµ n−íc trî gi¸, trî c−íc vËn chuyÓn, khi b¸n
hµng ph¶i tÝnh thuÕ GTGT ®Çu ra ®Ó kª khai, nép thuÕ GTGT cho hµng ho¸ theo
gi¸ b¸n quy ®Þnh cña Nhµ n−íc. Kho¶n tiÒn trî gi¸, trî c−íc ®−îc Ng©n s¸ch cÊp
kh«ng ph¶i tÝnh thuÕ GTGT, c¬ së h¹ch to¸n vµo thu nhËp ®Ó tÝnh thuÕ thu nhËp
doanh nghiÖp.
- Kª khai thuÕ GTGT trong tr−êng hîp b¸n tµi s¶n cña çc doanh nghiÖp
chÊm døt ho¹t ®éng. C¬ së kinh doanh khi chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, chuyÓn
®æi së h÷u cã b¸n tµi s¶n lµ hµng ho¸ chÞu thuÕ GTGT ph¶i tÝnh, kª khai, nép
thuÕ GTGT. Tr−êng hîp b¸n tµi s¶n cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh t¹i NghÞ
®Þnh sè 103/1999/N§-CP ngµy 10/9/1999 cña ChÝnh phñ “vÒ giao, b¸n, kho¸n
kinh doanh, cho thuª doanh nghiÖp Nhµ n−íc”, b¸n tµi s¶n cña çc doanh nghiÖp
ph¸ s¶n theo quy ®Þnh cña LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp th× kh«ng ph¶i tÝnh, kª
khai, nép thuÕ GTGT ®èi víi tµi s¶n nµy.
- Kª khai thuÕ ®èi víi ho¹t ®éng bu«n chuyÕn: c¬ së kinh doanh bu«n
chuyÕn ph¶i kª khai vµ nép thuÕ theo tõng chuyÕn hµng víi chi côc thuÕ n¬i mua
hµng, tr−íc khi vËn chuyÓn hµng ®i (trõ çc tr−êng hîp ®−îc miÔn thuÕ GTGT
theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ). Sè thuÕ ph¶i nép ®èi víi hµng ho¸ bu«n chuyÕn
tÝnh theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng.
- Kª khai nép thuÕ GTGT ®èi víi çc c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo
ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp cã GTGT ©m (-): c¬ së kinh doanh mua b¸n vµng b¹c,
ngo¹i tÖ, ®¸ quý vµ c¬ së kinh doanh nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc
tiÕp trªn GTGT, thùc hiÖn ®Çy ®ñ viÖc mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô cã ho¸ ®¬n,
chøng tõ, ghi chÐp sæ s¸ch kÕ to¸n, tr−êng hîp kª khai thuÕ ph¶i nép cña th¸ng
ph¸t sinh gi¸ trÞ gia t¨ng ©m (-) th× kh«ng ph¶i nép thuÕ GTGT, gi¸ trÞ gia t¨ng
©m ®−îc kÕt chuyÓn ®Ó bï trõ vµo GTGT ph¸t sinh cña th¸ng tiÕp sau ®Ó tÝnh
thuÕ GTGT ph¶i nép vµ quyÕt to¸n thuÕ c¶ n¨m nh−ng kh«ng ®−îc kÕt chuyÓn
phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng ©m cña n¨m quyÕt to¸n thuÕ sang n¨m sau.
- C¬ së kinh doanh vµ ng−êi nhËp khÈu hµng ho¸ ph¶i kª khai vµ nép tê
khai thuÕ GTGT theo tõng lÇn nhËp khÈu cïng víi viÖc kª khai thuÕ nhËp khÈu
víi c¬ quan H¶i quan thu thuÕ nhËp khÈu.
2.5.3. Nép thuÕ GTGT
§èi t−îng nép thuÕ GTGT cã tr¸ch nhiÖm nép thuÕ GTGT ®Çy ®ñ, ®óng h¹n
vµo ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Cô thÓ:
- VÒ sè thuÕ ph¶i nép: C¨n cø sè thuÕ ph¶i nép ghi trªn tê khai cña c¬ së
kinh doanh nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p tù tÝnh, tù khai tù nép thuÕ; ®èi víi çc
tr−êng hîp kh¸c hîp kh¸c c¨n cø vµo sè thuÕ trong th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ.
Trong mét kú tÝnh thuÕ, nÕu c¬ së kinh doanh cã sè thuÕ nép thõa kú tr−íc ®−îc
trõ vµo sè thuÕ ph¶i nép cña kú tiÕp theo, nÕu kú tr−íc nép thiÕu th× ph¶i nép ®ñ
sè thuÕ kú tr−íc cßn thiÕu.
- Thêi h¹n nép thuÕ chËm nhÊt kh«ng qu¸ ngµy 25 cña th¸ng tiÕp theo.
Tr−êng hîp c¬ së kinh doanh cã thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¸t sinh lín, æn ®Þnh tõ
200 triÖu ®ång/th¸ng trë lªn nép thuÕ theo ®Þnh kú 5, 10 ngµy mét lÇn trong
th¸ng. §èi víi ç nh©n (hé) kinh doanh nép thuÕ theo møc kho¸n æn ®Þnh th×
thêi gian nép thuÕ chËm nhÊt lµ ngµy cuèi cïng cña th¸ng ph¶i nép.
C¬ së kinh doanh vµ ng−êi nhËp khÈu hµng hãa ph¶i nép thuÕ GTGT hµng
ho¸ nhËp khÈu theo tõng lÇn nhËp khÈu.
- §ång tiÒn nép thuÕ: ThuÕ GTGT nép vµo ng©n s¸ch Nhµ n−íc b»ng §ång
ViÖt Nam. Tr−êng hîp c¬ së kinh doanh cã doanh sè b¸n hoÆc mua hµng ho¸,
dÞch vô thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ th× ph¶i quy ®æi ngo¹i tÖ ra §ång ViÖt Nam
theo tû gi¸ b×nh qu©n liªn ng©n hµng do Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam c«ng bè
t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh doanh thu ho¹t ®éng mua, b¸n hµng ho¸, dÞch vô b»ng
ngo¹i tÖ ®Ó x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép.
- §Þa ®iÓm nép thuÕ: C¬ së kinh doanh cã thÓ trùc tiÕp nép tiÒn thuÕ GTGT
t¹i Kho b¹c Nhµ n−íc. Tr−êng hîp cã tµi kho¶n t¹i ng©n hµng, c¬ së kinh doanh
cã thÓ lµm thñ tôc trÝch chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n ®Ó nép thuÕ. §èi víi nh÷ng ç
nh©n (hé) kinh doanh ë ®Þa bµn kinh doanh xa Kho b¹c hoÆc kinh doanh l−u
®éng th× c¬ quan thuÕ tæ chøc thu thuÕ vµ nép vµo NSNN.
2.5.4. QuyÕt to¸n thuÕ GTGT
- §èi t−îng ph¶i thùc hiÖn quyÕt to¸n thuÕ víi c¬ quan thuÕ: Çc c¬ së kinh
doanh (trõ hé kinh doanh võa vµ nhá nép thuÕ theo møc Ên ®Þnh) ph¶i thùc hiÖn
lËp vµ göi quyÕt to¸n thuÕ GTGT hµng n¨m cho c¬ quan thuÕ n¬i c¬ së ®¨ng ký
nép thuÕ. N¨m quyÕt to¸n thuÕ ®−îc tÝnh theo n¨m d−¬ng lÞch. C¬ së ph¶i kª
khai ®Çy ®ñ, ®óng çc chØ tiªu vµ sè liÖu theo mÉu quyÕt to¸n thuÕ, ph¶i chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh ®óng ®¾n cña sè liÖu kª khai
- Thêi h¹n c¬ së kinh doanh ph¶i nép quyÕt to¸n cho c¬ quan thuÕ chËm
nhÊt kh«ng qu¸ 60 ngµy, kÓ tõ ngµy 31 th¸ng 12 cña n¨m quyÕt to¸n thuÕ.
Tr−êng hîp c¬ së kinh doanh s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia, t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n,
chuyÓn ®æi së h÷u; giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh nghiÖp Nhµ n−íc thêi h¹n
nép quyÕt to¸n thuÕ lµ trong thêi h¹n 45 ngµy kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh s¸p nhËp,
hîp nhÊt, chia, t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n chuyÓn ®æi së h÷u; giao, b¸n, kho¸n, cho
thuª doanh nghiÖp Nhµ n−íc.
- Trªn c¬ së quyÕt to¸n thuÕ, trong vßng 10 ngµy kÓ tõ ngµy nép b¸o ço
quyÕt to¸n, c¬ së kinh doanh cã tr¸ch nhiÖm nép sè thuÕ cßn thiÕu vµo NSNN,
nÕu nép thõa th× ®−îc trõ vµo kú tiÕp theo hoÆc ®−îc hoµn thuÕ nÕu c¬ së thuéc
diÖn ®−îc hoµn thuÕ.
2.6. Hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
Hoµn thuÕ GTGT lµ viÖc nhµ n−íc tr¶ l¹i sè thuÕ GTGT mµ ®èi t−îng nép
thuÕ ®· nép cho NSNN trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh. Cô thÓ h¬n, hoµn thuÕ
GTGT lµ viÖc NSNN tr¶ l¹i cho c¬ së kinh doanh hoÆc tæ chøc, ç nh©n mua
hµng ho¸, dÞch vô vÒ sö dông sè tiÒn thuÕ ®Çu vµo ®· tr¶ khi mua hµng ho¸, dÞch
vô mµ c¬ së kinh doanh cßn ch−a ®−îc khÊu trõ trong kú tÝnh thuÕ hoÆc hµng
ho¸, dÞch vô trong tr−êng hîp tiªu dïng cña tæ chøc, ç nh©n ®ã kh«ng thuéc
diÖn chÞu thuÕ. Néi dung c¬ b¶n cña hoµn thuÕ GTGT theo quy ®Þnh hiÖn hµnh
bao gåm:
2.6.1. §èi t−îng vµ tr−êng hîp ®−îc hoµn thuÕ GTGT
Thø nhÊt, c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t−îng nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p
khÊu trõ thuÕ ®−îc xÐt hoµn thuÕ trong çc tr−êng hîp sau:
- C¬ së kinh doanh trong 3 th¸ng liªn tôc trë lªn (kh«ng ph©n biÖt niªn ®é
kÕ to¸n) cã sè thuÕ ®Çu vµo ch−a ®−îc khÊu trõ hÕt. Sè thuÕ ®−îc hoµn lµ sè thuÕ
®Çu vµo ch−a ®−îc khÊu trõ hÕt cña thêi gian xin hoµn thuÕ. Tr−êng hîp nµy ¸p
dông cho c¶ c¬ së kinh doanh cã ®Çu t− míi, ®Çu t− chiÒu s©u.
- C¬ së kinh doanh trong th¸ng cã hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu nÕu cã sè
thuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng hãa xuÊt khÈu ph¸t sinh trong th¸ng ch−a ®−îc
khÊu trõ tõ 200 triÖu ®ång trë lªn th× ®−îc xÐt hoµn thuÕ theo th¸ng. Tr−êng hîp
trong th¸ng thuÕ GTGT ®Çu vµo ch−a ®−îc khÊu trõ hÕt bao gåm c¶ thuÕ ®Çu vµo
cña hµng hãa, dÞch vô b¸n trong n−íc th× còng ®−îc tÝnh vµo sè thuÕ ®−îc hoµn
trong th¸ng.
Thø hai, ®èi víi c¬ së kinh doanh ®Çu t− míi ®· ®¨ng ký kinh doanh, ®¨ng
ký nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®ang trong giai ®o¹n ®Çu t−, ch−a ®i
vµo ho¹t ®éng, ch−a ph¸t sinh thuÕ ®Çu ra, nÕu thêi gian ®Çu t− tõ mét n¨m trë
lªn ®−îc xÐt hoµn thuÕ ®Çu vµo theo tõng n¨m. Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cña tµi
s¶n ®Çu t− ®−îc hoµn cã gi¸ trÞ lín tõ 200 triÖu ®ång trë lªn th× ®−îc xÐt hoµn
thuÕ tõng quý.
Thø ba, ®èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t−îng nép thuÕ theo ph−¬ng
ph¸p khÊu trõ thuÕ cã dù ¸n ®Çu t− cña c¬ së s¶n xuÊt ®ang trong giai ®o¹n ®Çu
t−, ch−a ®i vµo ho¹t ®éng, ch−a ®¨ng ký kinh doanh, ®¨ng ký nép thuÕ, cã sè
thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô sö dông cho dù ¸n ®Çu t− tõ 200 triÖu ®ång trë
lªn ®−îc xÐt hoµn thuÕ theo quý. C¬ së kinh doanh ph¶i kª khai, lËp hå s¬ hoµn
thuÕ riªng cho dù ¸n ®Çu t−.
Thø t−, c¬ së kinh doanh quyÕt to¸n thuÕ khi s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch,
gi¶i thÓ, ph¸ s¶n, chuyÓn ®æi së h÷u; giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh nghiÖp
Nhµ n−íc cã thuÕ GTGT nép thõa, sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ch−a ®uîc khÊu trõ
hÕt.
Thø n¨m, c¬ së kinh doanh ®−îc hoµn thuÕ theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã
thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Thø s¸u, hoµn thuÕ GTGT ®· tr¶ ®èi víi çc dù ¸n sö dông vèn ODA ®−îc
quy ®Þnh nh− sau:
Chñ dù ¸n sö dông vèn ODA kh«ng hoµn l¹i, dù ¸n sö dông vèn ODA vay
hoÆc vèn ODA hçn hîp thuéc ®èi t−îng ®−îc NSNN ®Çu t− kh«ng hoµn tr¶ toµn
bé hoÆc mét phÇn ®−îc hoµn thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo sö dông
cho dù ¸n. Sè thuÕ GTGT ®−îc hoµn lµ sè thuÕ GTGT ghi trªn hãa ®¬n GTGT
cña hµng hãa, dÞch vô mua vµo. Tr−êng hîp chñ dù ¸n kh«ng ®−îc NSNN bè trÝ
vèn ®èi øng ®Ó thanh to¸n tiÒn thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô mua vµo sö
dông cho dù ¸n; chñ dù ¸n giao thÇu cho çc nhµ thÇu chÝnh thuéc ®èi t−îng nép
thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ cung cÊp çc hµng ho¸, dÞch vô theo
gi¸ kh«ng cã thuÕ GTGT, th× nhµ thÇu chÝnh ®−îc tÝnh khÊu trõ, hoµn thuÕ
GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô cung cÊp cho dù ¸n.
Çc chñ dù ¸n sö dông nguån vèn ODA thuéc ®èi t−îng ®−îc hoµn thuÕ,
ph¶i ghi t¨ng vèn ng©n s¸ch cÊp cho dù ¸n sè tiÒn thuÕ GTGT ®· ®−îc hoµn. Khi
tÝnh kÕ ho¹ch vèn ®èi øng hµng n¨m cho dù ¸n kh«ng ph¶i tÝnh kÕ ho¹ch vèn ®èi
øng ®Ó nép thuÕ GTGT.
Tr−êng hîp çc chñ dù ¸n ®−îc NSNN bè trÝ vèn ®èi øng ®Ó thanh to¸n cho
nhµ thÇu theo gi¸ cã thuÕ GTGT, th× çc nhµ thÇu khi b¸n hµng hãa, dÞch vô cho
dù ¸n ph¶i tÝnh thuÕ vµ kª khai nép thuÕ GTGT theo quy ®Þnh.
Thø b¶y, tæ chøc ë ViÖt Nam sö dông tiÒn viÖn trî nh©n ®¹o, viÖn trî kh«ng
hoµn l¹i cña tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi ®Ó mua hµng ho¸ t¹i ViÖt Nam ®Ó viÖn
trî th× ®−îc hoµn l¹i tiÒn thuÕ GTGT ®· tr¶ ghi trªn ho¸ ®¬n GTGT khi mua
hµng.
Çc c¬ së kinh doanh, tæ chøc thuéc ®èi t−îng ®−îc hoµn thuÕ GTGT theo
quy ®Þnh trong çc tr−êng hîp nãi trªn ph¶i lµ ®èi t−îng ®· ®−îc cÊp giÊy chøng
nhËn ®¨ng ký kinh doanh (giÊy phÐp ®Çu t−), cã con dÊu, l−u gi÷ sæ s¸ch, chøng
tõ kÕ to¸n theo chÕ ®é quy ®Þnh vµ cã tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng.
Thø t¸m, ®èi t−îng ®−îc h−ëng −u ®·i miÔn trõ ngo¹i giao theo Ph¸p lÖnh
vÒ −u ®·i miÔn trõ ngo¹i giao mua hµng hãa, dÞch vô t¹i ViÖt Nam ®−îc hoµn l¹i
sè thuÕ GTGT ®· tr¶ ghi trªn hãa ®¬n GTGT.
2.6.2. Tr¸ch nhiÖm cña çc ®èi t−îng liªn quan ®Õn viÖc hoµn thuÕ
- §èi t−îng nép thuÕ: cã tr¸ch nhiÖm lËp vµ göi hå s¬ ®Ò nghÞ hoµn thuÕ
theo quy ®Þnh göi c¬ quan thuÕ; ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc vµ ph¶i chÞu
tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ sè liÖu kª khai; l−u gi÷ ®Çy ®ñ t¹i c¬ së çc hå s¬
kh¸c liªn quan ®Õn hoµn thuÕ, khÊu trõ thuÕ; cung cÊp ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n, chøng tõ
vµ hå s¬ cã liªn quan lµm c¬ së x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®−îc hoµn khi c¬ quan
thuÕ yªu cÇu thanh tra hoµn thuÕ t¹i c¬ së.
- C¬ quan thuÕ: thùc hiÖn tiÕp nhËn hå s¬ hoµn thuÕ, kiÓm tra hå s¬ hoµn
thuÕ, qu¶n lý chÆt chÏ viÖc hoµn thuÕ. Th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n vµ göi tr¶ hå s¬
cho c¬ së kinh doanh kh«ng thuéc ®èi t−îng ®−îc hoµn thuÕ; yªu cÇu c¬ së kinh
doanh bæ sung hå s¬ hoÆc lËp l¹i hå s¬ trong tr−êng hîp c¬ së kinh doanh thuéc
®èi t−îng ®−îc hoµn thuÕ nh−ng hå s¬ ch−a lËp ®Çy ®ñ, ®óng quy ®Þnh. KiÓm tra
sè liÖu, x¸c ®Þnh sè thuÕ ®−îc hoµn cña çc ®èi t−îng ®−îc hoµn thuÕ. Ra quyÕt
®Þnh hoµn thuÕ cho ®èi t−îng ®−îc hoµn thuÕ. Thùc hiÖn kiÓm tra, thanh tra hoµn
thuÕ t¹i c¬ së ®èi víi çc tr−êng hîp ph¸t hiÖn hå s¬ cã dÊu hiÖu nghi vÊn, ®èi
t−îng hoµn thuÕ vi ph¹m quy ®Þnh cña LuËt thuÕ.
- Tr¸ch nhiÖm cña Kho b¹c Nhµ n−íc çc cÊp: Trong thêi gian tèi ®a lµ 03
ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®−îc quyÕt ®Þnh hoµn thuÕ cña c¬ quan thuÕ, Kho b¹c Nhµ
n−íc çc cÊp thùc hÞªn viÖc chi hoµn thuÕ cho çc ®èi t−îng.
2.6.3. ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt hoµn thuÕ
Côc tr−ëng côc thuÕ xem xÐt, ra quyÕt ®Þnh hoµn thuÕ cho çc ®èi t−îng
®−îc hoµn thuÕ GTGT thuéc quyÒn qu¶n lý cña côc thuÕ. Bé tr−ëng Bé Tµi
chÝnh hoÆc Tæng côc tr−ëng Tæng côc ThuÕ theo uû quyÒn cña Bé tr−ëng Bé Tµi
chÝnh ra quyÕt ®Þnh hoµn thuÕ cho çc ®èi t−îng vµ tr−êng hîp ®Æc biÖt kh¸c.
2.6.4. Thêi h¹n gi¶i quyÕt hoµn thuÕ
- Thêi h¹n gi¶i quyÕt hoµn thuÕ ®èi víi ®èi t−îng ¸p dông hoµn thuÕ tr−íc
kiÓm tra sau tèi ®a lµ 15 ngµy (03 ngµy ®èi víi çc dù ¸n sö dông vèn ODA) kÓ
tõ ngµy nhËn ®−îc ®Çy ®ñ hå s¬ theo quy ®Þnh.
- Thêi h¹n gi¶i quyÕt hoµn thuÕ ®èi víi ®èi t−îng ¸p dông kiÓm tra, thanh
tra t¹i c¬ së tr−íc khi hoµn thuÕ tèi ®a lµ 60 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®−îc ®Çy ®ñ
hå s¬ theo quy ®Þnh.
2.7. Tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ GTGT
ThuÕ GTGT lµ mét s¾c thuÕ tiªn tiÕn, chiÕm mét tû lÖ lín trong tæng thu
thuÕ, song nã còng ®ßi hái c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i hÕt søc chÆt chÏ nÕu kh«ng sÏ
dÉn ®Õn thÊt thu lín hoÆc thËm chÝ bÞ thÊt tho¸t ng©n s¸ch Nhµ n−íc qua hoµn
thuÕ. Träng t©m cña c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ GTGT bao gåm qu¶n lý ®èi t−îng nép
thuÕ, qu¶n lý ho¸ ®¬n chøng tõ vµ qu¶n lý c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT.
§©y lµ kh©u ®Çu tiªn, quan träng nh»m ®−a çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh
vµo diÖn qu¶n lý cña c¬ quan thuÕ. Thùc hiÖn qu¶n lý tèt kh©u nµy võa gãp phÇn
tr¸nh ®−îc thÊt thu thuÕ do kh«ng bao qu¸t hÕt sè ®èi t−îng nép thuÕ, ®«ng thêi
®¶m b¶o sù ®ãng gãp c«ng b»ng gi÷a çc c¬ së kinh doanh. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn
nay, m«i tr−êng kinh doanh ngµy mét ®−îc c¶i thiÖn, nhiÒu c¬ së kinh doanh
míi ®−îc thµnh lËp, lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh ngµy mét ®a d¹ng do ®ã c«ng
t¸c qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ cÇn ®−îc chó träng vµ t¨ng c−êng trªn tÊt c¶ çc
ph−¬ng diÖn nh− nh− qu¶n lý vÒ sè l−îng çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, quy
m«, ngµnh nghÒ, ®Þa bµn, ph−¬ng ph¸p nép thuÕ GTGT,… §Ó qu¶n lý tèt ®èi
t−îng nép thuÕ GTGT, tr−íc hÕt, cÇn cã sù cè g¾ng nç lùc cña c¬ quan qu¶n lý
thu thuÕ. Bªn c¹nh ®ã, cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a çc c¬ quan cÊp giÊy
phÐp ®¨ng ký kinh doanh víi c¬ quan thuÕ ®Ó cã thÓ n¾m b¾t kÞp thêi t×nh h×nh
ho¹t ®éng cña çc c¬ së kinh doanh tõ ®ã cã biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp, ph¸t
hiÖn vµ cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi çc vi ph¹m ph¸p luËt cña çc c¬ së kinh
doanh.
2.7.2. Qu¶n lý ho¸ ®¬n chøng tõ
Ho¸ ®¬n chøng tõ lµ c¨n cø quan träng ¶nh h−ëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh nghÜa
vô thuÕ GTGT. §Æc thï cña s¾c thuÕ nµy lµ viÖc khÊu trõ thuÕ vµ hoµn thuÕ mµ
hiÖu qu¶ cña viÖc thùc hiÖn nã phô thuéc rÊt lín vµo c«ng t¸c qu¶n lý ho¸ ®¬n
chøng tõ lµm c¬ së x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®−îc khÊu trõ, sè thuÕ
GTGT ph¶i nép vµ sè thuÕ GTGT ®−îc hoµn. NÕu c«ng t¸c qu¶n lý ho¸ ®¬n,
chøng tõ kh«ng tèt sÏ cã hËu qu¶ kh«ng nhá, mµ næi cém nhÊt lµ vÊn ®Ò trèn lËu
thuÕ g©y thÊt tho¸t lín cho NSNN. §Ó qu¶n lý tèt ho¸ ®¬n chøng tõ, vÒ phÝa c¬
quan qu¶n lý cÇn cã quy ®Þnh chÆt chÏ râ rµng chÆt chÏ tõ kh©u in, ph¸t hµnh,
qu¶n lý, sö dông ho¸ ®¬n; quy ®Þnh çc h×nh thøc xö ph¹t ®èi víi çc hµnh vi vi
ph¹m. Ngoµi ra, ®Ó c«ng t¸c qu¶n lý ho¸ ®¬n chøng tõ cã hiÖu qu¶, cÇn t¨ng
c−êng c«ng t¸c thanh kiÓm tra, qu¶n lý chÆt chÏ viÖc cÊp ph¸t vµ sö dông ho¸
®¬n chøng tõ, thùc hiÖn xö lý nghiªm minh vµ cã h×nh ph¹t thÝch ®¸ng ®èi víi
çc tr−êng hîp vi ph¹m. H¬n n÷a, cÇn cã biÖn ph¸p thÝch hîp khuyÕn khÝch çc
®èi t−îng tiªu dïng, ®Æc biÖt lµ d©n c− khi mua hµng ph¶i lÊy ho¸ ®¬n.
2.7.3 Qu¶n lý c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT
Hoµn thuÕ GTGT lµ mét trong nh÷ng néi dung rÊt quan träng cña LuËt thuÕ
GTGT, gãp phÇn ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc cña s¾c thuÕ nµy trong viÖc khuyÕn
khÝch vµ thóc ®Èy çc c¬ së kinh doanh xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ®Çu t−, thu hót
vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ vèn cho çc c¬ së s¶n xuÊt kinh
doanh. Kh©u hoµn thuÕ GTGT lµ mét kh©u rÊt dÔ xÈy ra çc gian lËn ®Ó chiÕm
®o¹t. Do vËy, c«ng t¸c hoµn thuÕ ph¶i ®−îc thùc hiÖn chÆt chÏ, ®¶m b¶o võa
hoµn thuÕ ®óng, kÞp thêi cho çc ®èi t−îng ®−îc hoµn, võa ph¶i kiÓm tra kiÓm
so¸t, ph¸t hiÖn vµ ng¨n ngõa sù chiÕm ®o¹t tiÒn thuÕ cña NSNN. §Ó thùc hiÖn tèt
viÖc hoµn thuÕ GTGT, tr−íc hÕt, cÇn cã quy tr×nh hoµn thuÕ râ rµng, cô thÓ; t¨ng
c−êng phèi kÕt hîp kiÓm tra thanh tra trong néi bé ngµnh thuÕ, n©ng cao tr×nh ®é
tr¸ch nhiÖm cña çn bé lµm c«ng t¸c hoµn thuÕ. Ngoµi ra, cÇn chñ ®éng chuyÓn
dÇn sang ¸p dông çc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, øng dông tin häc trong qu¶n lý thuÕ.
Ch−¬ng 5
ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp

1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (TNDN) lµ thuÕ tÝnh trªn thu nhËp chÞu thuÕ
cña çc doanh nghiÖp trong kú tÝnh thuÕ.
ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (mét sè n−íc gäi lµ thuÕ thu nhËp c«ng ty) ra
®êi b¾t nguån tõ çc lý do chñ yÕu sau ®©y:
- ThuÕ TNDN ®−îc sö dông ®Ó ®iÒu tiÕt thu nhËp cña çc nhµ ®Çu t− nh»m
gãp phÇn ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi.
- ThuÕ TNDN lµ mét trong çc nguån thu quan träng cña ng©n s¸ch nhµ
n−íc vµ cã xu h−íng t¨ng lªn cïng víi sù t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ. Khi nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn, ®Çu t− gia t¨ng, thu nhËp cña çc doanh nghiÖp vµ cña çc nhµ
®Çu t− t¨ng lªn lµm cho kh¶ n¨ng huy ®éng nguån tµi chÝnh cho nhµ n−íc th«ng
qua thuÕ TNDN ngµy cµng æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c.
- XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¶i qu¶n lý çc ho¹t ®éng ®Çu t− vµ kinh doanh
trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh, th«ng qua viÖc quy ®Þnh ®èi t−îng nép thuÕ, ®èi
t−îng chÞu thuÕ, sö dông thuÕ suÊt vµ çc −u ®·i thuÕ TNDN, nhµ n−íc thùc hiÖn
çc môc tiªu qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«.
ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cã çc ®Æc ®iÓm sau ®©y:
Thø nhÊt, thuÕ TNDN lµ thuÕ trùc thu, ®èi t−îng nép thuÕ TNDN lµ çc
doanh nghiÖp, çc nhµ ®Çu t− thuéc çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ®ång thêi
còng lµ “ng−êi” chÞu thuÕ.
Thø hai, thuÕ TNDN phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña çc
doanh nghiÖp hoÆc çc nhµ ®Çu t−. ThuÕ GTGT, thuÕ TT§B lµ mét sè tiÒn céng
thªm vµo gi¸ b¸n cña hµng hãa, dÞch vô, ng−êi b¸n hµng hoÆc ng−êi cung cÊp
dÞch vô lµ ng−êi tËp hîp thuÕ vµ nép vµo kho b¹c, bëi vËy, nã chñ yÕu phô thuéc
vµo møc ®é tiªu dïng hµng hãa. ThuÕ TNDN ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së thu nhËp
chÞu thuÕ, nªn chØ khi çc doanh nghiÖp, çc nhµ ®Çu t− kinh doanh cã lîi nhuËn
míi ph¶i nép thuÕ TNDN.
Thø ba, thuÕ TNDN lµ thuÕ khÊu trõ tr−íc thuÕ thu nhËp ç nh©n. Thu nhËp
mµ çc ç nh©n nhËn ®−îc tõ ho¹t ®éng ®Çu t− nh−: lîi tøc cæ phÇn, l·i tiÒn göi
ng©n hµng, lîi nhuËn do gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt…lµ phÇn thu nhËp ®−îc
chia sau khi nép thuÕ TNDN. Do vËy, thuÕ TNDN còng cã thÓ coi lµ mét biÖn
ph¸p qu¶n lý thu nhËp ç nh©n.
ë çc n−íc tuy cã sù kh¸c nhau vÒ ph¹m vi bao qu¸t, ®èi t−îng ¸p dông,
çc møc thuÕ suÊt hoÆc çc −u ®·i thuÕ TNDN, nh−ng trong çch thiÕt lËp thuÕ
TNDN ®Òu qu¸n triÖt çc nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt ®Þnh.
1.2. Nguyªn t¾c thiÕt lËp thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
Thø nhÊt, thuÕ TNDN ph¶i bao qu¸t ®−îc mäi kho¶n thu nhËp ph¸t sinh
trong ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp. ViÖc bá sãt nguån thu kh«ng chØ lµm ¶nh
h−ëng tíi thu NSNN mµ cßn vi ph¹m nguyªn t¾c c«ng b»ng khi ®¸nh thuÕ. Tuy
nhiªn, khi thiÕt kÕ thuÕ TNDN, tïy vµo môc ®Ých ®iÒu tiÕt hoÆc çc môc ®Ých
kh¸c trong qu¶n lý cña nhµ n−íc trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh, theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt cã nh÷ng kho¶n thu nhËp kh«ng trong ph¹m vi ®iÒu tiÕt cña thuÕ
TNDN, hoÆc t¹m thêi ch−a n»m trong ph¹m vi ®iÒu tiÕt cña thuÕ TNDN.
Thø hai, thèng nhÊt çch x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ. §Ó x¸c ®Þnh chÝnh
x¸c thu nhËp chÞu thuÕ vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a çc ®èi t−îng nép thuÕ
TNDN cÇn cã sù thèng nhÊt trong çch x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ. Mét sè nhµ
kinh tÕ ®−a ra quan ®iÓm ®¸nh thuÕ TNDN ®èi víi toµn bé thu nhËp cña çc nhµ
®Çu t− ®ã lµ thu nhËp b»ng tiÒn mÆt vµ c¶ phÇn l·i vèn ®Çu t−, dï l·i ®ã ®ang ë
d¹ng tiÒm Èn (cã thÓ nhËn ®−îc trong t−¬ng lai - theo ®Þnh nghÜa thu nhËp hoµn
chØnh cña Haig - Simons). VÒ ph−¬ng diÖn lý thuyÕt th× quan ®iÓm nµy cã thÓ
chÊp nhËn vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a çc doanh nghiÖp, gi÷a çc nhµ ®Çu t−.
Nh−ng trªn thùc tÕ th× l¹i kh¸c, ®Ó cã ®−îc thu nhËp gièng nhau th× mçi chñ thÓ
t¹o ra thu nhËp l¹i cã chi phÝ kh¸ch quan kh¸c nhau (ch¼ng h¹n chi phÝ tiÒn
l−¬ng, chi phÝ qu¶n lý, chi phÝ kh¾c phôc rñi ro…), hoÆc khã cã thÓ x¸c ®Þnh
®−îc chÝnh x¸c sè thu nhËp sÏ nhËn ®−îc trong t−¬ng lai. Nªn nÕu dùa vµo thu
nhËp hoµn chØnh ®Ó lµm c¬ së ®¸nh thuÕ th× nguyªn t¾c c«ng b»ng kh«ng ®−îc
®¶m b¶o vµ kh«ng kh¶ thi. Do ®ã thu nhËp chÞu thuÕ ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh trong
çc tr−êng hîp cô thÓ:
- X¸c ®Þnh nghÜa vô nép thuÕ thu nhËp theo nguyªn t¾c c¬ së th−êng tró vµ
nguån ph¸t sinh thu nhËp. Theo ®ã, sÏ x¸c ®Þnh ®−îc doanh nghiÖp lµ ®èi t−îng
nép thuÕ ë n−íc nµo vµ doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp.
Theo nguyªn t¾c c¬ së th−êng tró, mét doanh nghiÖp ®−îc coi lµ c¬ së th−êng tró
cña n−íc nµo th× bÞ ®¸nh thuÕ trªn mäi kho¶n thu nhËp, bÊt kÓ thu nhËp ®ã ph¸t
sinh ë trong n−íc hay ë n−íc ngoµi. Theo nguyªn t¾c nguån ph¸t sinh thu nhËp,
mét doanh nghiÖp bÞ ®¸nh thuÕ vµo kho¶n thu nhËp nÕu kho¶n thu nhËp ®ã ph¸t
sinh t¹i n−íc ®¸nh thuÕ, bÊt kÓ doanh nghiÖp ®ã cã ph¶i lµ c¬ së th−êng tró cña
n−íc ®ã hay kh«ng.
- Thu nhËp ph¸t sinh tõ çc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ph¶i lµ thu nhËp
b»ng tiÒn hoÆc tÝnh ra ®−îc b»ng tiÒn vµ ghi nhËn trong kú tÝnh thuÕ.
- Thu nhËp chÞu thuÕ TNDN ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së doanh thu cña doanh
nghiÖp vµ çc kho¶n chi phÝ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh t¹o ra doanh thu. Tuú theo
®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cô thÓ cña mçi n−íc trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh mµ çc
kho¶n chi phÝ miÔn trõ ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh kh¸c nhau.
Thø ba, nguyªn t¾c khÊu trõ chi phÝ khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ.
ThuÕ TNDN thùc chÊt ®iÒu tiÕt vµo lîi nhuËn cña doanh nghiÖp, trong khi
®ã, lîi nhuËn cña doanh nghiÖp bÞ phô thuéc vµo doanh thu tõ çc ho¹t ®éng
kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ çc kho¶n chi phÝ. Ph¸p luËt cña mçi n−íc quy
®Þnh çc kho¶n chi phÝ ®−îc khÊu trõ ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ cã kh¸c
nhau, nh−ng th«ng th−êng ph¶i lµ chi phÝ hîp lý vµ khi khÊu trõ ph¶i qu¸n triÖt
çc nguyªn t¾c sau:
- Çc kho¶n chi phÝ ®−îc khÊu trõ ph¶i lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã liªn quan
tíi viÖc t¹o ra thu nhËp cña doanh nghiÖp.
- §ã lµ çc kho¶n chi phÝ thùc sù cã chi ra vµ cã c¨n cø hîp ph¸p.
- Lµ çc kho¶n chi phÝ cã møc tr¶ hîp lý: phï hîp víi gi¸ c¶ thÞ tr−êng hoÆc
çc ®Þnh møc kinh tÕ, kü thuËt.
- Kho¶n chi ®ã ph¶i cã tÝnh thu nhËp h¬n lµ tÝnh vèn.
Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ trong nh÷ng tr−êng hîp cô thÓ viÖc x¸c ®Þnh çc
kho¶n chi phÝ ®−îc khÊu trõ cßn tïy thuéc vµo tÝnh chÊt ph¸t sinh thu nhËp vµ
chi phÝ cã liªn quan.
Thø t−, quy ®Þnh thêi gian ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ.
Do tÝnh chÊt phøc t¹p cña çc kho¶n thu nhËp ph¸t sinh vµ thêi gian nhËn
®−îc çc kho¶n thu nhËp, cã nh÷ng kho¶n thu nhËp doanh nghiÖp nhËn ®−îc
trong mét n¨m, nh−ng còng cã nh÷ng kho¶n thu nhËp nhËn ®−îc trong nhiÒu
n¨m, nªn viÖc quy ®Þnh thêi gian ®Ó x¸c ®Þnh doanh thu vµ thu nhËp chÞu thuÕ
cña doanh nghiÖp cã tÝnh −íc ®Þnh ®Ó sao cho çch tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, ®¶m b¶o
c«ng b»ng gi÷a ®èi t−îng nép thuÕ, ®¶m b¶o nguån thu cho NSNN vµ ®¶m b¶o
tÝnh kh¶ thi cña viÖc ®¸nh thuÕ. Trong thùc tiÔn çc n−íc cã quy ®Þnh kh¸c nhau
vÒ thêi gian x¸c ®Þnh doanh thu lµm c¬ së tÝnh thuÕ, nh−ng th«ng th−êng lµ n¨m
tµi chÝnh (12 th¸ng).
Thø n¨m, x¸c ®Þnh thuÕ suÊt thuÕ TNDN hîp lý.
ThuÕ TNDN bÞ chi phèi trùc tiÕp bëi çc chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi cña Nhµ
n−íc, do ®ã, trong khi thiÕt kÕ nªn cã thuÕ suÊt phæ th«ng, cã çc møc thuÕ suÊt
−u ®·i vµ çc tr−êng hîp miÔn, gi¶m thuÕ. Quy ®Þnh nh− vËy lµ cÇn thiÕt ®Ó
khuyÕn khÝch çc nhµ ®Çu t− trong çc ngµnh nghÒ kinh doanh hoÆc çc lÜnh vùc
nhÊt ®Þnh, nh−ng kh«ng nªn qu¸ phøc t¹p, võa lµm gi¶m c¬ së tÝnh thuÕ, võa t¹o
®iÒu kiÖn ®Ó ®èi t−îng nép thuÕ cã thÓ tr¸nh thuÕ vµ chi phÝ qu¶n lý thuÕ tèn
kÐm.
1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn thuÕ TNDN trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt
Nam
ThuÕ TNDN (ë mét sè n−íc gäi lµ thuÕ thu nhËp c«ng ty, thuÕ c«ng ty, hoÆc
thuÕ lîi tøc), ®· ®−îc ¸p dông tõ l©u ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. Çc n−íc ¸p
dông thuÕ TNDN sím vµo kho¶ng gi÷a vµ cuèi thÕ kû 19 nh−: Anh, NhËt; mét
sè n−íc kh¸c ¸p dông vµo kho¶ng ®Çu thÕ kû 20 nh−: Ph¸p, Thôy Sü, Liªn X«
cò, Trung Quèc… Mçi n−íc khi ¸p dông thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®Òu cã
nh÷ng hoµn c¶nh riªng, nh−ng tùu trung xuÊt ph¸t tõ çc lý do chñ yÕu nh−: do
nhu cÇu t¨ng chi cña NSNN khi nhµ n−íc cã nh÷ng c¶i çch nhÊt ®Þnh; do xu
h−íng ®ßi hái sù b×nh ®¼ng, d©n chñ cña c«ng d©n trong khi thùc hiÖn nghÜa vô
thuÕ ®èi víi nhµ n−íc vµ nÒn kinh tÕ ë n−íc ®ã ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nhÊt
®Þnh. ThuÕ TNDN ngµy cµng trë thµnh nguån thu quan träng cña NSNN ë çc
n−íc ¸p dông thuÕ TNDN, vÝ dô ë NhËt, thuÕ thu nhËp c«ng ty n¨m 2000 chiÕm
tû träng 19,6% trong tæng thu NSNN, ®· cã thêi kú lªn tíi 30% tæng thu NSNN;
ë Ph¸p thuÕ thu nhËp c«ng ty n¨m 2001 chiÕm kho¶ng 20% tæng sè thu tõ thuÕ;
ë çc n−íc Thôy §iÓn, Canada, Mü, thuÕ thu nhËp c«ng ty th«ng th−êng chiÕm
kho¶ng tõ 20% ®Õn 25% tæng sè thu tõ thuÕ vµ t−¬ng ®èi æn ®Þnh.
ë ViÖt Nam, thuÕ TNDN cã xuÊt xø tõ kho¶n trÝch nép lîi nhuËn ¸p dông
®èi víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ thuÕ lîi tøc doanh nghiÖp ¸p dông ®èi víi
khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong giai ®o¹n tõ 1953 ®Õn tr−íc 1/1/1990.
ChÕ ®é trÝch nép lîi nhuËn ®−îc ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ çc xÝ nghiÖp quèc doanh
vµ xÝ nghiÖp c«ng t− hîp doanh, cã sù ph©n biÖt møc thuÕ suÊt ¸p dông ®èi víi xÝ
nghiÖp thuéc çc ngµnh s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô kh¸c nhau. VÝ dô, ngµnh c«ng
nghiÖp nÆng, khai th¸c má, s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i thuÕ suÊt 40% trªn lîi
nhuËn thùc hiÖn; çc xÝ nghiÖp thuéc ngµnh kinh doanh th−¬ng m¹i, xuÊt nhËp
khÈu vµ dÞch vô ¸p dông thuÕ suÊt lµ 60% trªn lîi nhuËn thùc hiÖn. ThuÕ lîi tøc
doanh nghiÖp ¸p dông ®èi víi mäi ®èi t−îng ngoµi quèc doanh cã ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh c«ng th−¬ng nghiÖp, dÞch vô, thuÕ suÊt ph©n biÖt theo tÝnh chÊt
ngµnh nghÒ kinh doanh vµ h×nh thøc së h÷u.
Tõ 1/1/1990 ®Õn tr−íc ngµy 1/1/1999 thuÕ lîi tøc ®−îc ¸p dông thèng nhÊt
cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ thay cho chÕ ®é trÝch nép lîi nhuËn ¸p dông ®èi víi
khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ thuÕ lîi tøc doanh nghiÖp ¸p dông ®èi víi khu
vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh. C¬ së tÝnh thuÕ lîi tøc lµ lîi tøc doanh nghiÖp vµ
thuÕ suÊt. Møc thuÕ suÊt phæ th«ng lµ 30%, 40%, 50%; tõ n¨m 1993 çc møc
thuÕ suÊt ®−îc gi¶m t−¬ng øng lµ 25%, 35%, 45% trªn lîi tøc ®¹t ®−îc. Ngoµi
ra, ®èi t−îng nép thuÕ cßn ph¶i nép thuÕ lîi tøc bæ sung khi cã lîi tøc do lîi thÕ
kh¸ch quan, hoÆc cã lîi tøc ®−îc chia do gãp vèn v−ît møc nhµ n−íc quy ®Þnh.
Trong giai ®o¹n nµy, çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ¸p dông thuÕ
lîi tøc theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam víi møc thuÕ suÊt phæ th«ng
thÊp h¬n so víi çc doanh nghiÖp trong n−íc.
Tõ 1/1/1999 cho tíi tr−íc ngµy 1/1/2004 thuÕ TNDN ®−îc ¸p dông thèng
nhÊt ®èi víi çc ®èi t−îng kinh doanh thuéc çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau
thay cho thuÕ lîi tøc, møc thuÕ suÊt phæ th«ng ®èi víi çc doanh nghiÖp trong
n−íc lµ 32%; ®èi víi çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi lµ 25%. Sau 5
n¨m thùc hiÖn, Quèc héi kho¸ XI kú häp thø ba ®· th«ng qua LuËt thuÕ TNDN
(söa ®æi) vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/2004 ¸p dông cho tÊt c¶ çc doanh nghiÖp
thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau kÓ c¶ doanh nghiÖp trong n−íc vµ doanh
nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
Qua çc thêi kú, theo ph¸p luËt thuÕ lîi tøc, thuÕ TNDN th× çc néi dung cô
thÓ vÒ ph¹m vi ®èi t−îng nép thuÕ, thu nhËp chÞu thuÕ, hÖ thèng thuÕ suÊt, chÕ
®é miÔn gi¶m thuÕ vµ çc vÊn ®Ò qu¶n lý thuÕ ®−îc quy ®Þnh kh¸c nhau, nh−ng
cã mét sè nguyªn t¾c chung ®Ó x¸c ®Þnh c¬ së tÝnh thuÕ, çc −u ®·i thuÕ, vÒ c¬
b¶n, ®−îc quan niÖm thèng nhÊt. Do vËy, thuÕ TNDN ngµy cµng ®−îc hoµn thiÖn
phï hîp víi thùc tÕ vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Tû träng thuÕ TNDN ë ViÖt Nam trong
tæng sè thu thuÕ vµ phÝ trong n−íc ngµy cµng t¨ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y,
n¨m 1999 chiÕm 19,7%; n¨m 2000 chiÕm 25,8%; n¨m 2001 chiÕm 26,1%; n¨m
2002 chiÕm 28,5%. Nh÷ng con sè trªn cho thÊy râ h¬n sù cÇn thiÕt cña thuÕ
TNDN trong hÖ thèng thuÕ.
ThuÕ TNDN hiÖn hµnh ë ViÖt Nam ®−îc quy ®Þnh trong çc v¨n b¶n quy
ph¹m ph¸p luËt sau:
- LuËt thuÕ TNDN sè 09/2003/QH 11 ngµy 17/6/2003.
- NghÞ ®Þnh sè 164/2003/N§-CP ngµy 22/12/2003 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh
chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ TNDN.
- Th«ng t− sè 128/2003/TT-BTC ngµy 22/12/2003 cña Bé Tµi chÝnh h−íng
dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 164/2003/Q§-BTC ngµy 22/12/2003 cña ChÝnh phñ.
- QuyÕt ®Þnh sè 206/2003/Q§-BTC ngµy 12/12/2003 cña Bé Tµi chÝnh vÒ
ban hµnh ChÕ ®é qu¶n lý, sö dông vµ trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh.
- Th«ng t− sè 88/2004/TT-BTC ngµy 1/9/2004 cña Bé Tµi chÝnh söa ®æi, bæ
sung Th«ng t− sè 128/2003/TT-BTC cña Bé Tµi chÝnh.
2. Néi dung c¬ b¶n cña thuÕ TNDN hiÖn hμnh ë ViÖt Nam
2.1. §èi t−îng nép thuÕ
Tæ chøc, ç nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô cã thu nhËp chÞu
thuÕ, trõ ®èi t−îng sau ®©y:
- Çc hîp t¸c x·, tæ hîp t¸c, tæ chøc kinh tÕ tËp thÓ cã thu nhËp tõ ho¹t ®éng
ch¨n nu«i, trång trät, nu«i trång thñy s¶n.
- Hé gia ®×nh, ç nh©n n«ng d©n s¶n xuÊt hµng hãa lín, cã thu nhËp cao
kh«ng qu¸ møc ChÝnh phñ quy ®Þnh tõ ho¹t ®éng trång trät, ch¨n nu«i, nu«i
trång thñy s¶n.
2.2. §èi t−îng chÞu thuÕ
Thu nhËp chÞu thuÕ bao gåm thu nhËp chÞu thuÕ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt,
kinh doanh, dÞch vô kÓ c¶ thu nhËp chÞu thuÕ tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh,
dÞch vô ë n−íc ngoµi vµ thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c (tÝnh theo n¨m d−¬ng lÞch hoÆc
n¨m tµi chÝnh).
ThuÕ TNDN ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn hai c¨n cø: thu nhËp chÞu thuÕ vµ thuÕ
suÊt.
ThuÕ TNDN ph¶i nép = Thu nhËp chÞu thuÕ trong kú x ThuÕ suÊt
Trong ®ã:
DT tÝnh TNCT trong kú Chi phÝ hîp lý TNCT kh¸c trong
TNCT = - +
tÝnh thuÕ trong kú tÝnh thuÕ kú tÝnh thuÕ
2.3.1. Doanh thu tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ
Lµ toµn bé sè tiÒn b¸n hµng, tiÒn cung øng dÞch vô sau khi ®· trõ çc kho¶n
chiÕt khÊu th−¬ng m¹i, chiÕt khÊu thanh to¸n, gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ gi¸ trÞ hµng
b¸n bÞ tr¶ l¹i, nh−ng bao gåm c¶ kho¶n trî gi¸, phô thu, phô tréi mµ c¬ së kinh
doanh ®−îc h−ëng.
NÕu c¬ së nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th× doanh thu
kh«ng bao gåm thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch vô b¸n ra.
NÕu c¬ së nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp th× doanh thu gåm c¶
thuÕ GTGT ®Çu ra cña hµng hãa, dÞch vô.
ViÖc x¸c ®Þnh doanh thu cña çc ho¹t ®éng giao dÞch dùa trªn çc c¬ së sau
®©y:
+ Doanh thu ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña çc kho¶n thu ®· hoÆc sÏ
thu ®−îc.
+ Doanh thu ph¸t sinh tõ giao dÞch ®−îc x¸c ®Þnh bëi tháa thuËn gi÷a doanh
nghiÖp víi bªn mua hoÆc bªn sö dông tµi s¶n. Nã ®−îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp
lý cña çc kho¶n ®· thu ®−îc hoÆc sÏ thu ®−îc sau khi ®· trõ çc kho¶n chiÕt
khÊu th−¬ng m¹i, chiÕt khÊu thanh to¸n, gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ
tr¶ l¹i.
+ §èi víi çc kho¶n tiÒn hoÆc t−¬ng ®−¬ng tiÒn kh«ng ®−îc nhËn ngay th×
doanh thu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch quy ®æi gi¸ trÞ danh nghÜa cña çc kho¶n sÏ
thu ®−îc trong t−¬ng lai vÒ gi¸ trÞ thùc tÕ t¹i thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu theo
tû lÖ l·i suÊt hiÖn hµnh.
+ Khi hµng hãa hoÆc dÞch vô ®−îc trao ®æi ®Ó lÊy hµng hãa hoÆc dÞch vô
kh¸c kh«ng t−¬ng tù th× doanh thu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña hµng
hãa hoÆc dÞch vô nhËn vÒ sau khi ®· trõ ®i çc kho¶n gi¶m trõ vµ céng vµo çc
kho¶n thu thªm. Khi kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc dÞch
vô nhËn vÒ th× doanh thu ®−îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hîp lý cña hµng hãa hoÆc
dÞch vô ®em trao ®æi, sau khi ®· trõ ®i çc kho¶n gi¶m trõ vµ céng vµo çc kho¶n
thu thªm.
Doanh thu b¸n hµng ®−îc ghi nhËn khi ®ång thêi tháa m·n çc ®iÒu kiÖn
sau ®©y:
+ Doanh nghiÖp ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn
së h÷u s¶n phÈm hoÆc hµng hãa cho ng−êi mua;
+ Doanh nghiÖp kh«ng cßn n¾m gi÷ quyÒn qu¶n lý hµng hãa nh− ng−êi së
h÷u hµng hãa hoÆc quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa;
+ Doanh thu ®−îc x¸c ®Þnh t−¬ng ®èi ch¾c ch¾n;
+ Doanh nghiÖp ®· thu ®−îc hoÆc sÏ thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch
b¸n hµng;
+ X¸c ®Þnh chi phÝ liªn quan ®Õn giao dÞch b¸n hµng.
Doanh thu cña mét sè ngµnh ®Æc thï ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
+ §èi víi hµng ho¸ b¸n theo ph−¬ng thøc tr¶ gãp ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸
b¸n tr¶ tiÒn mét lÇn, kh«ng bao gåm l·i tr¶ chËm. Tr−êng hîp viÖc thanh to¸n
theo hîp ®ång mua b¸n tr¶ gãp kÐo dµi nhiÒu kú th× doanh thu ®Ó tÝnh TNCT lµ
sè tiÒn ph¶i thu cña ng−êi mua trong kú tÝnh thuÕ, kh«ng bao gåm l·i tr¶ chËm.
ViÖc x¸c ®Þnh doanh thu, chi phÝ trong tr−êng hîp nµy thùc hiÖn theo nguyªn t¾c
chi phÝ ph¶i phï hîp víi doanh thu.
+ §èi víi hµng ho¸, dÞch vô dïng ®Ó trao ®æi, biÕu, tÆng, trang bÞ, th−ëng
cho ng−êi lao ®éng doanh thu ®Ó tÝnh TNCT ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ b¸n cña s¶n
phÈm, hµng ho¸, dÞch vô cïng lo¹i hoÆc t−¬ng ®−¬ng trªn thÞ tr−êng t¹i thêi ®iÓm
trao ®æi, biÕu, tÆng.
+ §èi víi s¶n phÈm tù dïng, doanh thu ®Ó tÝnh TNCT lµ chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt
ra s¶n phÈm ®ã.
+ §èi víi gia c«ng hµng ho¸, doanh thu ®Ó tÝnh TNCT lµ tiÒn thu vÒ gia
c«ng, bao gåm c¶ tiÒn c«ng, nhiªn liÖu, VLP, ®éng lùc, vµ çc chi phÝ kh¸c phôc
vô cho viÖc gia c«ng hµng ho¸.
+ §èi víi c¬ së kinh doanh nhËn lµm ®¹i lý, ký göi b¸n hµng theo ®óng gi¸
quy ®Þnh cña c¬ së kinh doanh giao ®¹i lý, ký göi lµ tiÒn hoa hång ®−îc h−ëng.
+ §èi víi ho¹t ®éng cho thuª nhµ, thuª tµi s¶n, doanh thu ®Ó tÝnh TNCT lµ
sè tiÒn thu tõng kú theo hîp ®ång. Tr−êng hîp bªn thuª tr¶ tr−íc cho nhiÒu n¨m
th× doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ ®−îc x¸c ®Þnh phï hîp víi viÖc x¸c ®Þnh
chi phÝ cña c¬ së kinh doanh. Tuú theo ®iÒu kiÖn vÒ viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ hîp lý,
c¬ së kinh doanh cã thÓ lùa chän mét trong hai ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh doanh thu
nh− sau:
Doanh thu tr¶ tr−íc
- Sè tiÒn thuª x¸c ®Þnh theo tõng n¨m =
Sè n¨m tr¶ tr−íc
- Sè tiÒn thuª tr¶ tr−íc cho nhiÒu n¨m.
Riªng c¬ së kinh doanh vµ ç nh©n ch−a thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n
chøng tõ theo chÕ ®é quy ®Þnh, cã ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n mµ bªn thuª tr¶
tr−íc cho nhiÒu n¨m th× doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ lµ toµn bé sè tiÒn
thuª thu ®−îc.
Tr−êng hîp c¬ së kinh doanh trong thêi gian −u ®·i thuÕ lùa chän ph−¬ng
ph¸p x¸c ®Þnh doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ lµ toµn bé tiÒn thuª bªn thuª
tr¶ tr−íc cho nhiÒu n¨m th× phÇn thu nhËp ®−îc gi¶m thuÕ ®−îc x¸c ®Þnh nh−
sau:
Thu nhËp chÞu thuÕ ®−îc Tæng thu nhËp chÞu thuÕ Sè n¨m ®−îc miÔn,
= x
miÔn, gi¶m thuÕ Sè n¨m bªn thuª tr¶ tr−íc gi¶m thuÕ
+ Doanh thu tõ ho¹t ®éng cho vay, thu l·i tiÒn göi, thu nghiÖp vô cho thuª
tµi chÝnh lµ sè l·i ph¶i thu trong kú ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
- Sè l·i ph¶i thu cña çc kho¶n nî qu¸ h¹n kh«ng ®−a vµo doanh thu, tæ
chøc tÝn dông theo dâi ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, khi thu ®−îc th× h¹ch to¸n
vµo thu nghiÖp vô.
- Sè l·i ph¶i thu cña çc kho¶n cho vay trong h¹n ®· ®−a vµo doanh thu
nh−ng sau 90 ngµy kh¸ch hµng ch−a thanh to¸n, hoÆc ch−a ®Õn 90 ngµy nh−ng
®· x¸c ®Þnh lµ kh«ng thu ®−îc sè l·i th× ®−îc lo¹i trõ khái doanh thu ®Ó tÝnh thu
nhËp chÞu thuÕ. Kho¶n doanh thu ®−îc gi¶m nµy tæ chøc tÝn dông theo dâi ngo¹i
b¶ng, khi thu ®−îc th× h¹ch to¸n vµo thu nghiÖp vô.
+ Doanh thu vËn t¶i hµng kh«ng lµ toµn bé sè tiÒn doanh nghiÖp vËn t¶i
hµng kh«ng ®−îc h−ëng tõ viÖc vËn chuyÓn hµnh kh¸ch, hµnh lý, hµng ho¸ sau
khi ®· hoµn thµnh dÞch vô vËn chuyÓn, kh«ng ph©n biÖt ®· thu ®−îc tiÒn hay
ch−a thu ®−îc tiÒn.
+ Doanh thu b¸n ®iÖn lµ sè tiÒn ghi trªn ho¸ ®¬n GTGT. Thêi ®iÓm x¸c
®Þnh doanh thu ®Ó tÝnh TNCT c¨n cø vµo ngµy cuèi cïng ghi chØ sè c«ng t¬ trªn
ho¸ ®¬n tÝnh tiÒn ®iÖn, kh«ng ph©n biÖt ®Çu th¸ng hay cuèi th¸ng. Ngµy cuèi
cïng ghi chØ sè c«ng t¬ thuéc th¸ng nµo th× tÝnh vµo doanh thu cña th¸ng ®ã. §èi
víi çc dÞch vô cã ho¹t ®éng xuÊt ho¸ ®¬n t−¬ng tù nh− n−íc, b−u ®iÖn th× còng
x¸c ®Þnh nh− trªn.
+ §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, t¸i b¶o hiÓm, doanh thu ®Ó tÝnh
TNCT lµ sè tiÒn ph¶i thu vÒ phÝ b¶o hiÓm gèc, phÝ ®¹i lý gi¸m ®Þnh, phÝ nhËn t¸i
b¶o hiÓm, thu hoa hång t¸i b¶o hiÓm vµ çc kho¶n kh¸c.
+ §èi víi hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh theo h×nh thøc chia s¶n phÈm,
doanh thu ®Ó tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
- Gi¸ b¸n hµng ho¸ ghi trong ho¸ ®¬n b¸n hµng ®èi víi hµng ho¸ b¸n t¹i thÞ
tr−êng ViÖt Nam.
- Gi¸ FOB t¹i çc cöa khÈu xuÊt khÈu hµng ho¸ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu.
+ Tr−êng hîp, c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô cã doanh thu b»ng ngo¹i
tÖ th× ph¶i quy ®æi ngo¹i tÖ ra ®ång ViÖt Nam theo tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n
trªn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng do NHNN ViÖt Nam c«ng bè t¹i thêi
®iÓm ph¸t sinh doanh thu ngo¹i tÖ.
2.3.2. Nh÷ng kho¶n chi phÝ hîp lý ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ
Çc kho¶n chi phÝ ph¶i liªn quan ®Õn viÖc t¹o ra doanh thu, ®−îc x¸c ®Þnh
®ång thêi víi doanh thu theo nguyªn t¾c phï hîp.
1. KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh
a/ TSC§ ®−îc trÝch khÊu hao tÝnh vµo chi phÝ hîp lý khi tÝnh thuÕ TNDN,
vÒ nguyªn t¾c ph¶i ®¶m b¶o 3 ®iÒu kiÖn sau:
+ TSC§ ph¶i cã ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n, chøng tõ hîp ph¸p chøng minh TSC§ ®ã
thuéc quyÒn së h÷u cña c¬ së kinh doanh.
+ TSC§ sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh.
+ TSC§ ph¶i ®−îc qu¶n lý, theo dâi, h¹ch to¸n trong sæ s¸ch kÕ to¸n cña c¬
së kinh doanh theo chÕ ®é qu¶n lý vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n hiÖn hµnh.
b/ Møc trÝch khÊu hao ®−îc x¸c ®Þnh theo ChÕ ®é qu¶n lý, trÝch khÊu hao
TSC§ ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh sè 206/2003/Q§- BTC ngµy 12/12/2003
cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh. Theo ChÕ ®é nµy, TSC§ cña doanh nghiÖp ph¶i
®−îc tÝnh khÊu hao theo mét trong 3 ph−¬ng ph¸p sau:
+ Ph−¬ng ph¸p ®−êng th¼ng. Çc doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ kinh
tÕ cao ®−îc khÊu hao nhanh nh−ng tèi ®a kh«ng qu¸ 2 lÇn møc khÊu hao x¸c
®Þnh theo ph−¬ng ph¸p ®−êng th¼ng ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ (Khi thùc hiÖn khÊu
hao nhanh ph¶i ®¶m b¶o cã l·i). Çc lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh ®−îc trÝch khÊu hao
nhanh lµ: m¸y mãc, thiÕt bÞ; dông cô lµm viÖc ®o l−êng, thÝ nghiÖm; thiÕt bÞ vµ
ph−¬ng tiÖn vËn t¶i; dông cô qu¶n lý; sóc vËt, v−êng c©y l©u n¨m.
Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ khÊu hao theo ph−¬ng ph¸p ®−êng th¼ng nh−
sau:
Møc trÝch khÊu hao mçi Nguyªn gi¸ tμi s¶n cè ®Þnh
=
n¨m Sè n¨m sö dông tμi s¶n cè ®Þnh
+ Ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d− gi¶m dÇn cã ®iÒu chØnh. (víi hai ®iÒu
kiÖn kÌm theo cÇn tho¶ m·n ®ång thêi lµ: (1) lµ TSC§ ®Çu t− míi, ch−a qua sö
dông; (2) lµ çc lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ; dông cô lµm viÖc ®o l−êng, thÝ nghiÖm).
Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc ¸p dông ®èi víi çc doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc cã c«ng
nghÖ ®ßi hái ph¶i thay ®æi, ph¸t triÓn nhanh.
Néi dung ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau:
Møc trÝch khÊu hao tμi s¶n Gi¸ trÞ cßn l¹i cña tμi s¶n Tû lÖ khÊu hao
= x
cè ®Þnh hμng n¨m cè ®Þnh nhanh
Trong ®ã:
Tû lÖ khÊu hao tμi s¶n cè ®Þnh theo
Tû lÖ khÊu hao nhanh = x HÖ sè ®iÒu chØnh
ph−¬ng ph¸p ®−êng th¼ng
HÖ sè ®iÒu chØnh ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh ®−îc quy ®Þnh tõ 1,5 ®Õn 2,5 lÇn
tuú theo thêi gian sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh.
Nh÷ng n¨m cuèi khi møc trÝch khÊu hao n¨m x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p
nµy b»ng hoÆc thÊp h¬n møc khÊu hao tÝnh b×nh qu©n gi÷a gi¸ trÞ cßn l¹i vµ sè
n¨m sö dông cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh, th× kÓ tõ n¨m ®ã, møc khÊu hao ®−îc
tÝnh b»ng gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh chia cho sè n¨m sö dông tµi s¶n cè
®Þnh.
+ Ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo sè l−îng, khèi l−îng s¶n phÈm. ¸p dông ®èi
víi çc m¸y mãc thiÕt bÞ tho¶ m·n ®ång thêi 3 ®iÒu kiÖn: (1) trùc tiÕp liªn quan
®Õn viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm; (2) x¸c ®Þnh ®−îc tæng sè l−îng, khèi l−îng s¶n
phÈm s¶n xuÊt theo c«ng suÊt thiÕt kÕ cña TSC§; (3) c«ng suÊt sö dông b×nh
qu©n th¸ng trong n¨m tµi chÝnh kh«ng thÊp h¬n 50% c«ng suÊt thiÕt kÕ.
Néi dung ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau:
Møc trÝch khÊu hao tμi s¶n Sè l−îng s¶n phÈm s¶n Møc trÝch khÊu hao b×nh qu©n
= x
cè ®Þnh trong th¸ng xuÊt trong th¸ng tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
Trong ®ã:
Møc trÝch khÊu hao b×nh qu©n Nguyªn gi¸ tμi s¶n cè ®Þnh
=
tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm S¶n l−îng theo c«ng suÊt thiÕt kÕ
Møc trÝch khÊu hao n¨m cña tµi s¶n cè ®Þnh b»ng tæng møc trÝch khÊu hao
cña 12 th¸ng trong n¨m.
Thêi gian ®Ó trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ¸p dông theo khung thêi gian sö
dông çc lo¹i TSC§ kÌm theo QuyÕt ®Þnh 206. NÕu doanh nghiÖp muèn x¸c
®Þnh thêi gian sö dông tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c víi khung thêi gian sö dông quy ®Þnh
th× doanh nghiÖp ph¶i gi¶i tr×nh râ çc c¨n cø ®Ó Bé Tµi chÝnh xem xÐt quyÕt
®Þnh.
TSC§ ®· ®−îc khÊu hao hÕt nh−ng vÉn sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh th×
kh«ng ®−îc trÝch khÊu hao.
Tr−êng hîp bªn ViÖt Nam tham gia gãp vèn ph¸p ®Þnh hoÆc vèn hîp doanh
víi bªn n−íc ngoµi b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt th× viÖc trÝch khÊu hao ph¶i
®¶m b¶o ®ñ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt tÝnh tõ khi doanh nghiÖp b¾t ®Çu ho¹t ®éng
cho tíi khi hÕt thêi h¹n ho¹t ®éng ghi trªn giÊy phÐp.
2. Chi phÝ vËt t−
Chi phÝ vËt t− ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn hai c¨n cø lµ møc tiªu hao vËt t− hîp
lý vµ gi¸ thùc tÕ xuÊt kho:
- Møc tiªu hao vËt t− hîp lý:
Theo møc tiªu hao vËt t− hîp lý do gi¸m ®èc hoÆc chñ doanh nghiÖp x©y
dùng vµ quyÕt ®Þnh. §èi víi doanh nghiÖp cã Héi ®ång qu¶n trÞ th× Tæng gi¸m
®èc x©y dùng ®Þnh møc tiªu hao vËt t− ®Ó tr×nh Héi ®ång qu¶n trÞ phª duyÖt.
Doanh nghiÖp ph¶i b¸o ço khi c¬ quan thuÕ yªu cÇu.
Çc tæn thÊt vËt t− kh«ng ®−îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lý.
- Gi¸ vËt t− thùc tÕ xuÊt kho: §èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo
ph−¬ng ph¸p khÊu trõ lµ gi¸ kh«ng cã thuÕ GTGT. Cßn ®èi víi c¬ së kinh doanh
nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh
doanh hµng hãa, dÞch vô kh«ng thuéc ®èi t−îng chÞu thuÕ GTGT, gi¸ vËt t−.
hµng hãa thùc tÕ xuÊt kho bao gåm c¶ thuÕ GTGT cña vËt t−, hµng hãa mua
ngoµi vµ çc dÞch vô liªn quan ®Õn vËt t− hµng hãa mua ngoµi. §−îc x¸c ®Þnh
trong çc tr−êng hîp cô thÓ nh− sau:
+ §èi víi vËt t− hµng hãa mua ngoµi: Gi¸ vËt t−, hµng hãa mua trong n−íc
lµ gi¸ mua ghi trªn hãa ®¬n cña ng−êi b¸n hµng, céng víi chi phÝ thu mua, chi
phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp…Gi¸ vËt t−, hµng hãa nhËp khÈu lµ gi¸ thanh to¸n,
céng thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, çc kho¶n phô thu theo quy ®Þnh cña
nhµ n−íc (nÕu cã), céng chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n, thuª kho b·i.
+ VËt t− tù chÕ: Gi¸ vËt t− gåm gi¸ vËt t− thùc tÕ xuÊt kho céng víi chi phÝ
kh¸c ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tù chÕ.
+ VËt t− thuª ngoµi gia c«ng, chÕ biÕn: Gi¸ vËt t− gåm gi¸ vËt t− thùc tÕ xuÊt
kho giao gia c«ng céng víi çc chi phÝ gia c«ng, vËn chuyÓn, bèc dì.
Çc chi phÝ h×nh thµnh gi¸ vËt t− nãi trªn ph¶i cã hãa ®¬n, chøng tõ theo quy
®Þnh cña Bé tµi chÝnh. Tr−êng hîp vËt t− lµ m©y, tre, cãi, dõa, cä…mua cña
ng−êi n«ng d©n trùc tiÕp lµm ra; s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ mua cña çc nghÖ
nh©n kh«ng kinh doanh; ®Êt, ®¸, çt, sái mua cña ng−êi d©n tù khai th¸c; phÕ
liÖu mua cña ng−êi trùc tiÕp thu nhÆt vµ mét sè dÞch vô cña ç nh©n kh«ng kinh
doanh, kh«ng cã hãa ®¬n, chøng tõ theo chÕ ®é quy ®Þnh th× ®−îc lËp b¶ng kª
trªn c¬ së chøng tõ thanh to¸n cña ng−êi b¸n hµng hãa, cung cÊp dÞch vô. Gi¸m
®èc doanh nghiÖp duyÖt chi theo b¶ng kª vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c,
trung thùc cña b¶ng kª.
3. Chi phÝ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng, tiÒn ¨n gi÷a ca, çc kho¶n mang tÝnh chÊt
tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng
- §èi víi çc c¬ së ®· cã ®¬n gi¸ tiÒn l−¬ng ®−îc duyÖt th× chi phÝ tiÒn
l−¬ng tÝnh trªn c¬ së ®¬n gi¸ vµ khèi l−îng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh theo sè chi
thùc tÕ.
- Trong mét sè tr−êng hîp chi phÝ tiÒn l−¬ng ®−îc x¸c ®Þnh theo hîp ®ång
lao ®éng hoÆc theo tháa −íc lao ®éng.
- Chi phÝ tiÒn ¨n gi÷a ca do gi¸m ®èc doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh phï hîp víi
t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp, nh−ng kh«ng v−ît qu¸ møc l−¬ng tèi
thiÓu do nhµ n−íc quy ®Þnh ®èi víi c«ng chøc nhµ n−íc.
4. Chi phÝ nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ; chi th−ëng s¸ng kiÕn c¶i tiÕn;
chi phÝ cho ®µo t¹o lao ®éng; chi cho y tÕ trong néi bé c¬ së kinh doanh; chi hç
trî cho çc tr−êng häc ®−îc Nhµ n−íc cho phÐp thµnh lËp, khi chi ph¶i cã hãa
®¬n, chøng tõ theo chÕ ®é quy ®Þnh.
5. Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
- Chi phÝ ®iÖn, n−íc, ®iÖn tho¹i, v¨n phßng phÈm, tiÒn thuÕ kiÓm to¸n, tiÒn
thuÕ dÞch vô ph¸p lý…ph¶i cã chøng tõ, hãa ®¬n theo quy ®Þnh cña Bé Tµi
chÝnh.
- Chi phÝ söa ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh ph¸t sinh trong n¨m nµo ®−îc tÝnh vµo
n¨m ®ã; ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh ®Æc thï, viÖc söa ch÷a cã tÝnh chu kú th× c¬ së
kinh doanh ®−îc trÝch tr−íc chi phÝ söa ch÷a theo dù to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt,
nÕu sè chi ph¸t sinh lín h¬n sè trÝch theo dù to¸n th× c¬ së kinh doanh ®−îc h¸ch
to¸n thªm sè chªnh lÖch vµo chi phÝ, nÕu sè thùc chi nhá h¬n sè trÝch theo dù
to¸n th× h¹ch to¸n gi¶m chi phÝ trong n¨m.
- Çc chi phÝ mua, sö dông çc tµi liÖu kü thuËt, b»ng s¸ng chÕ, giÊy phÐp
chuyÓn giao c«ng nghÖ… kh«ng thuéc tµi s¶n cè ®Þnh ®−îc ph©n bæ dÇn vµo chi
phÝ kinh doanh.
- TiÒn thuª tµi s¶n cè ®Þnh ho¹t ®éng theo hîp ®ång thuª: NÕu tr¶ mét lÇn
cho nhiÒu n¨m th× tiÒn thuª ®−îc ph©n bæ dÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh
theo sè n¨m sö dông tµi s¶n cè ®Þnh.
- C«ng t¸c phÝ bao gåm: Chi phÝ ®i l¹i, tiÒn thuª chç ë, tiÒn l−u tró.
- Phô cÊp tµu xe nghØ phÐp theo chÕ ®é quy ®Þnh
- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, thuª ngoµi kh¸c phôc vô trùc tiÕp cho ho¹t
®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô cã chøng tõ, hãa ®¬n theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt.
§èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ th× chi
phÝ dÞch vô mua ngoµi kh«ng cã thuÕ GTGT, hãa ®¬n lµ hãa ®¬n GTGT theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt.
6. Çc kho¶n chi cho lao ®éng n÷; chi b¶o hé lao ®éng hoÆc chi trang phôc;
chi b¶o vÖ c¬ së kinh doanh; trÝch nép quü b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh
phÝ c«ng ®oµn; chi hç trî kinh phÝ cho hoat ®éng cña §¶ng, ®oµn thÓ t¹i c¬ së
kinh doanh; chi ®ãng gãp h×nh thµnh nguån chi phÝ qu¶n lý cho cÊp trªn vµ ®ãng
gãp vµo çc quü cña hiÖp héi theo quy ®Þnh.
7. Chi tr¶ l·i tiÒn vay vèn s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô cña ng©n
hµng, çc tæ chøc tÝn dông, çc tæ chøc kinh tÕ theo l·i suÊt thùc tÕ vµ c¨n cø vµo
hîp ®ång vay:
- Vay cña çc ®èi t−îng kh¸c theo l·i suÊt thùc tÕ khi ký hîp ®ång vay,
nh−ng tèi ®a kh«ng qu¸ 1,2 lÇn møc l·i suÊt cho vay cïng thêi ®iÓm cña ng©n
hµng th−¬ng m¹i cã quan hÖ giao dÞch víi c¬ së kinh doanh.
- Kho¶n chi phÝ tr¶ l·i tiÒn vay ®Ó gãp vèn ph¸p ®Þnh, vèn ®iÒu lÖ, c¬ së kinh
doanh kh«ng ®−îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lý ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ.
8. TrÝch çc kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, dù phßng c«ng nî khã
®ßi, dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n, dù phßng trî cÊp mÊt viÖc lµm theo quy
®Þnh.
ViÖc trÝch tr−íc çc kho¶n dù phßng vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña
n¨m b¸o ço nh»m gióp çc doanh nghiÖp cã nguån tµi chÝnh bï ®¾p kÞp thêi tæn
thÊt do nh÷ng rñi ro trong kinh doanh cã thÓ x¶y ra trong n¨m kÕ ho¹ch. ViÖc
trÝch, lËp, sö dông çc kho¶n dù phßng do doanh nghiÖp chñ ®éng thùc hiÖn theo
quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh:
- Çc kho¶n dù phßng kh«ng ®−îc v−ît qu¸ sè lîi nhuËn ph¸t sinh cña
doanh nghiÖp.
- Çc kho¶n tæn thÊt thùc sù ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp.
- Møc trÝch çc kho¶n dù phßng ®Ó lËp quü ph¶i theo ®óng quy ®Þnh.
9. Trî cÊp th«i viÖc cho ng−êi lao ®éng theo chÕ ®é.
10. Chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm bao gåm: chi phÝ b¶o qu¶n, chi phÝ bao gãi,
vËn chuyÓn, bèc xÕp, thuª kho b·i, b¶o hµnh s¶n phÈm, hµng hãa.
11. Chi phÝ qu¶ng ço, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i, tiÕp t©n, kh¸nh tiÕt, chi phÝ giao
dÞch, ®èi ngo¹i, chi hoa hång m«i giíi, chi phÝ héi nghÞ vµ chi kh¸c theo sè thùc
chi nh−ng tèi ®a kh«ng qu¸ 10% tæng çc kho¶n chi phÝ hîp lý tõ kho¶n (1) ®Õn
kho¶n (10) cña môc nµy.
§èi víi ho¹t ®éng kinh doanh th−¬ng nghiÖp chi phÝ hîp lý ®Ó x¸c ®Þnh møc
khèng chÕ kh«ng bao gåm gi¸ vèn cña hµng hãa b¸n ra.
12. Çc kho¶n thuÕ, phÝ, tiÒn thuª ®Êt ph¶i nép cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng
s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô (trõ thuÕ TNDN) bao gåm:
- ThuÕ xuÊt khÈu;
- ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng hãa, dÞch vô xuÊt khÈu kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn
®−îc khÊu trõ vµ hoµn thuÕ theo quy ®Þnh; thuÕ GTGT ®Çu vµo qu¸ thêi h¹n ®−îc
kª khai, khÊu trõ thuÕ theo quy ®Þnh; thuÕ GTGT cña c¬ së kinh doanh nép thuÕ
GTGT theo ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT.
- ThuÕ TT§B ®èi víi hµng hãa, dÞch vô trong n−íc thuéc diÖn chÞu thuÕ
TT§B;
- ThuÕ m«n bµi;
- Thuª tµi nguyªn;
- ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp; thuÕ nhµ, ®Êt; tiÒn thuÕ ®Êt;
- PhÝ qua cÇu, ®−êng; lÖ phÝ chøng th−…thùc nép;
13. Chi phÝ qu¶n lý kinh doanh do c«ng ty ë n−íc ngoµi ph©n bæ cho c¬ së
th−êng tró t¹i ViÖt Nam theo tû lÖ gi÷a doanh thu cña c¬ së th−êng tró t¹i ViÖt
Nam vµ tæng doanh thu chung cña c«ng ty ë n−íc ngoµi bao gåm c¶ doanh thu
cña c¬ së th−êng tró ë çc n−íc kh¸c. C«ng thøc ph©n bæ nh− sau:
Nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng ®−îc coi lµ hîp lý sÏ kh«ng ®−îc khÊu trõ khi
x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp, bao gåm:
1. TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng do c¬ së kinh doanh kh«ng thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh
vÒ hîp ®ång lao ®éng, trõ tr−êng hîp thuª m−ín lao ®éng theo vô viÖc.
2. TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng cña chñ doanh nghiÖp t− nh©n, thµnh viªn hîp danh
cña c«ng ty hîp danh, chñ hé ç thÓ, ç nh©n kinh doanh. Thï lao tr¶ cho çc
s¸ng lËp viªn, thµnh viªn cña héi ®ång qu¶n trÞ cña çc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u
h¹n, c«ng ty cæ phÇn kh«ng trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh
hµng hãa, dÞch vô.
3. Çc kho¶n trÝch tr−íc vµo chi phÝ mµ thùc tÕ kh«ng chi hÕt.
4. Çc kho¶n chi kh«ng cã hãa ®¬n, chøng tõ hoÆc hãa ®¬n, chøng tõ kh«ng
hîp ph¸p.
5. Çc kho¶n tiÒn ph¹t vi ph¹m luËt giao th«ng, vi ph¹m chÕ ®é ®¨ng ký
kinh doanh, ph¹t vay nî qu¸ h¹n, ph¹t vi ph¹m chÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª, vi ph¹m
hµnh chÝnh vÒ thuÕ vµ çc kho¶n ph¹t kh¸c.
6. Çc kho¶n chi kh«ng liªn quan ®Õn doanh thu vµ thu nhËp chÞu thuÕ trong
kú tÝnh thuÕ nh−: chi ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n; chi ñng hé çc ®oµn thÓ, çc tæ
chøc x· héi vµ ñng hé ®Þa ph−¬ng; chi tõ thiÖn vµ çc kho¶n chi kh¸c kh«ng liªn
quan ®Õn doanh thu, thu nhËp chÞu thuÕ.
7. Chi do nguån kinh phÝ kh¸c ®µi thä nh−: chi sù nghiÖp; chi èm ®au, thai
s¶n; chi trî cÊp th−êng xuyªn, khã kh¨n ®ét xuÊt…
8. Chi phÝ kh«ng hîp lý kh¸c.
2.3.3. Çc kho¶n thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c
1. Chªnh lÖch vÒ mua, b¸n chøng kho¸n.
2. Thu nhËp tõ ho¹t ®éng liªn quan quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, quyÒn t¸c
gi¶.
3. Thu nhËp kh¸c vÒ quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông tµi s¶n.
4. Thu nhËp tõ chuyÓn nh−îng tµi s¶n, thanh lý tµi s¶n.
5. Thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt.
6. L·i tiÒn göi, l·i tiÒn cho vay, l·i b¸n hµng tr¶ chËm.
7. L·i do b¸n ngo¹i tÖ, l·i vÒ chªnh lÖch tû gi¸ hèi ®o¸i.
8. KÕt d− cuèi n¨m kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, dù phßng c«ng
nî khã ®ßi, dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n.
9. Thu çc kho¶n nî khã ®ßi ®· xãa sæ kÕ to¸n nay ®ßi ®−îc.
10. Thu çc kho¶n nî ph¶i tr¶ kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc chñ nî.
11. Thu vÒ tiÒn ph¹t vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ sau khi ®· trõ tiÒn bÞ ph¹t hîp
®ång kinh tÕ.
12. Çc kho¶n thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô
cña çc n¨m tr−íc bÞ bá sãt míi ph¸t hiÖn ra.
13. Thu nhËp nhËn ®−îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch
vô ë n−íc ngoµi. §èi víi kho¶n thu nhËp nhËn ®−îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh
doanh hµng hãa, dÞch vô t¹i n−íc ngoµi mµ Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam
ch−a ký HiÖp ®Þnh quèc tÕ vÒ tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn th× thu nhËp chÞu thuÕ lµ
kho¶n thu nhËp tr−íc khi nép thuÕ thu nhËp ë n−íc ngoµi. Sau khi ®· x¸c ®Þnh sè
thuÕ TNDN ph¶i nép theo LuËt thuÕ TNDN th× ®−îc trõ sè thuÕ thu nhËp ®· nép
ë n−íc ngoµi ®Ó nép vµo NSNN. Sè thuÕ ®· nép ë n−íc ngoµi ®−îc trõ kh«ng
v−ît qu¸ sè thuÕ TNDN ph¶i nép theo LuËt thuÕ TNDN.
14. Çc kho¶n thu nhËp liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô hµng hãa, cung cÊp dÞch
vô kh«ng tÝnh trong doanh thu, sau khi ®· trõ çc kho¶n chi phÝ ®Ó t¹o ra thu
nhËp ®ã.
15. Çc kho¶n thu nhËp tõ çc ho¹t ®éng gãp vèn cæ phÇn, liªn doanh, liªn
kÕt kinh tÕ trong n−íc. Trõ tr−êng hîp thu nhËp nhËn ®−îc chia tõ thu nhËp sau
thuÕ cña ho¹t ®éng gãp vèn cæ phÇn, liªn doanh, liªn kÕt kinh tÕ.
16. Thu nhËp tõ tiªu thô phÕ liÖu, phÕ phÈm sau khi ®· trõ chi phÝ thu håi vµ
chi phÝ tiªu thô.
17. Quµ biÕu, quµ tÆng b»ng hiÖn vËt, b»ng tiÒn.
18. Çc kho¶n thu nhËp kh¸c.
2.3.4. ThuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
- ThuÕ suÊt thuÕ TNDN ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh lµ 28%.
Ho¹t ®éng kinh doanh xæ sè kiÕn thiÕt nép thuÕ TNDN theo thuÕ suÊt 28%,
phÇn thu nhËp cßn l¹i ph¶i nép vµo NSNN sau khi ®· trõ ®i sè tiÒn ®−îc trÝch, lËp
vµo çc quü theo quy ®Þnh.
- ThuÕ suÊt ¸p dông ®èi víi tõng c¬ së kinh doanh tiÕn hµnh t×m kiÕm, th¨m
dß, khai th¸c dÇu khÝ vµ tµi nguyªn quý hiÕm kh¸c tõ 28% ®Õn 50% phï hîp víi
tõng dù ¸n ®Çu t−, tõng c¬ së kinh doanh. Thñ t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh møc
thuÕ suÊt cô thÓ cho tõng dù ¸n.
- Çc møc thuÕ suÊt −u ®·i: 20%; 15%; 10%.
2.4. ThuÕ thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª
®Êt
Thu nhËp tõ ho¹t ®éng chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt
cña tæ chøc kinh doanh hµng hãa, dÞch vô.
§èi t−îng nép thuÕ lµ çc tæ chøc kinh doanh cã thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn
sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt.
Hé gia ®×nh, ç nh©n kinh doanh cã thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt,
chuyÓn quyÒn thuª ®Êt kh«ng nép thuÕ thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt,
chuyÓn quyÒn thuª ®Êt theo quy ®Þnh cña LuËt thuÕ TNDN.
Ho¹t ®éng chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cña çc tæ chøc kinh doanh hµng hãa,
dÞch vô trong çc tr−êng hîp sau ®©y:
- ChuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ch−a cã kÕt cÊu h¹ tÇng, c«ng tr×nh kiÕn tróc
trªn ®Êt.
- ChuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cïng víi c«ng tr×nh kiÕn tróc trªn ®Êt.
- ChuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cïng víi kÕt cÊu h¹ tÇng, c«ng tr×nh kiÕn tróc
trªn ®Êt.
Çc tr−êng hîp chuyÓn quyÒn thuª ®Êt:
- ChuyÓn quyÒn thuª ®Êt ch−a cã kÕt cÊu h¹ tÇng, c«ng tr×nh kiÕn tróc trªn
®Êt.
- ChuyÓn quyÒn thuª ®Êt cïng víi kÕt cÊu h¹ tÇng trªn ®Êt.
- ChuyÓn quyÒn thuª ®Êt cïng víi c«ng tr×nh kiÕn tróc trªn ®Êt.
- ChuyÓn quyÒn thuÕ ®Êt cïng víi kÕt cÊu h¹ tÇng, c«ng tr×nh kiÕn tróc trªn
®Êt.
Çc tr−êng hîp chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt kh«ng
thuéc diÖn chÞu thuÕ thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª
®Êt:
- C¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn giao ®Êt, cho thuÕ ®Êt ®èi víi tæ chøc
kinh doanh.
- Tæ chøc kinh doanh tr¶ l¹i ®Êt cho nhµ n−íc hoÆc do nhµ n−íc thu håi.
- Tæ chøc kinh doanh b¸n nhµ x−ëng cïng víi chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt,
chuyÓn quyÒn thuª ®Êt ®Ó di chuyÓn ®Þa ®iÓm theo quy ho¹ch.
- Tæ chøc kinh doanh gãp vèn b»ng quyÒn sö dông ®Êt ®Ó hîp t¸c s¶n xuÊt
kinh doanh víi tæ chøc, ç nh©n trong n−íc vµ n−íc ngoµi.
- Tæ chøc kinh doanh chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt do
chia, t¸ch, s¸p nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n.
- Chñ doanh nghiÖp t− nh©n chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt trong tr−êng hîp
thõa kÕ, ly h«n; chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt gi÷a chång víi vî; gi÷a cha mÑ víi
con çi; gi÷a «ng, bµ víi ch¸u néi, ch¸u ngo¹i; gi÷a anh chÞ em ruét víi nhau.
- Tæ chøc kinh doanh hiÕn quyÒn sö dông ®Êt cho Nhµ n−íc hoÆc cho çc tæ
chøc ®Ó x©y dùng çc c«ng tr×nh v¨n hãa, y tÕ, thÓ dôc, thÓ thao; chuyÓn quyÒn
sö dông ®Êt lµm tõ thiÖn cho ®èi t−îng ®−îc h−ëng chÝnh s¸ch x· héi.
2.4.3. Thu nhËp chÞu thuÕ
Thu nhËp chÞu thuÕ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng doanh thu tõ ho¹t ®éng chuyÓn
quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt trõ chi phÝ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt,
chuyÓn quyÒn thuª ®Êt.
- Doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn
quyÒn thuª ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ thùc tÕ chuyÓn nh−îng t¹i thêi ®iÓm
chuyÓn quyÒn. Gi¸ thùc tÕ chuyÓn nh−îng lµ gi¸ ghi trªn hãa ®¬n hoÆc gi¸ tróng
®Êu gi¸ trong tr−êng hîp ®Êu gi¸ quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn thuª ®Êt.
Doanh thu kh«ng bao gåm sè tiÒn nh−îng b¸n c«ng tr×nh kiÕn tróc trªn ®Êt.
NÕu tæ chøc kinh doanh kh«ng t¸ch riªng ®−îc sè tiÒn ®ã th× doanh thu ®Ó tÝnh
thu nhËp chÞu thuÕ bao gåm c¶ tiÒn nh−îng b¸n c«ng tr×nh kiÕn tróc trªn ®Êt.
- Chi phÝ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt:
+ Chi phÝ ®Ó cã quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn thuª ®Êt: Gi¸ vèn cña ®Êt chuyÓn
quyÒn; Chi phÝ ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt ®· ®−îc trõ hoÆc ch−a ®−îc trõ vµo tiÒn sö
dông ®Êt, tiÒn thuª ®Êt; Chi phÝ ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ hoa mµu; Chi phÝ di dêi må
m¶…
+ Chi phÝ c¶i t¹o, san lÊp mÆt b»ng.
+ Chi phÝ ®Çu t− x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng nh− ®−êng giao th«ng, ®iÖn, cÊp
n−íc, tho¸t n−íc, b−u chÝnh viÔn th«ng…
+ Çc kho¶n chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn
quyÒn thuª ®Êt.
+ Çc kho¶n chi phÝ trong danh môc chi phÝ hîp lý ®Ó tÝnh thuÕ TNDN nãi
chung (13 kho¶n).
NÕu tæ chøc kinh doanh cã nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau th× çc kho¶n chi phÝ
chung ®−îc ph©n bæ theo tû träng gi÷a doanh thu tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt,
chuyÓn quyÒn thuª ®Êt víi tæng doanh thu cña tæ chøc kinh doanh.
Trong tr−êng hîp doanh thu ®Ó tÝnh TNCT bao gåm c¶ c«ng tr×nh kiÕn tróc
trªn ®Êt th× chi phÝ bao gåm c¶ gi¸ trÞ c«ng tr×nh kiÕn tróc trªn ®Êt.
2.4.4. ThuÕ suÊt thuÕ thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn
quyÒn thuª ®Êt
- ThuÕ suÊt æn ®Þnh 28% trªn tæng thu nhËp chÞu thuÕ.
- ThuÕ suÊt bæ sung tÝnh theo biÓu luü tiÕn tõng phÇn ®èi víi thu nhËp cßn
l¹i sau khi nép thuÕ theo thuÕ suÊt 28% nh− sau:
BËc Tû suÊt thu nhËp cßn l¹i trªn chi phÝ ThuÕ suÊt
1 §Õn 15% 0%
2 Trªn 15% ®Õn 30% 10%
3 Trªn 30% ®Õn 45% 15%
4 Trªn 45% ®Õn 60% 20%
5 Trªn 60% 25%
2.5. §¨ng ký, kª khai, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ TNDN
2.5.1. §¨ng ký thuÕ TNDN
- C¬ së kinh doanh cã tr¸ch nhiÖm ®¨ng ký thuÕ TNDN cïng víi viÖc ®¨ng
ký nép thuÕ GTGT. Khi ®¨ng ký thuÕ ph¶i khai râ c¶ ®¬n vÞ trùc thuéc h¹ch to¸n
kinh doanh ®éc lËp vµ çc ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc b¸o sæ.
- Çc ®¬n vÞ trùc thuéc c¬ së kinh doanh ph¶i ®¨ng ký thuÕ víi c¬ quan thuÕ
®Þa ph−¬ng n¬i ®¬n vÞ ®ãng.
- Çc ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp thuéc c¬ së kinh doanh cã nghÜa vô kª khai,
nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ riªng.
- Çc ®¬n vÞ h¹ch to¸n b¸o sæ phô thuéc chØ ®¨ng ký thuÕ t¹i ®Þa ph−¬ng,
kh«ng cã nghÜa vô kª khai thuÕ, nép thuÕ t¹i ®Þa ph−¬ng, viÖc kª khai, nép thuÕ
do c¬ së kinh doanh chÝnh thùc hiÖn.
2.5.2. Kª khai thuÕ TNDN
- C¬ së kinh doanh cã tr¸ch nhiÖm kª khai vµ nép tê khai thuÕ TNDN cho
c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý chËm nhÊt vµo ngµy 25 th¸ng 01 hµng n¨m.
- C¨n cø kª khai lµ dùa vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô
cña n¨m tr−íc vµ kh¶ n¨ng kinh doanh cña n¨m tiÕp theo.
§èi víi c¬ së kinh doanh míi thµnh lËp th× tù x¸c ®Þnh doanh thu, chi phÝ,
thu nhËp chÞu thuÕ, sè thuÕ TNDN ph¶i nép c¶ n¨m, sè thuÕ TNDN ph¶i nép
tõng quý vµ chñ ®éng kª khai víi c¬ quan thuÕ trong thêi h¹n chËm nhÊt kh«ng
qu¸ ngµy 25 cña th¸ng sau.
- C¬ së kinh doanh ch−a thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kÕ to¸n, hãa ®¬n chøng tõ
th× kª khai thuÕ hµng th¸ng, quý hoÆc n¨m cïng víi kª khai thuÕ GTGT. C¨n cø
kª khai lµ doanh thu theo sæ s¸ch (hoÆc doanh thu Ên ®Þnh), tû lÖ (%) GTGT trªn
doanh thu vµ thuÕ suÊt:
ThuÕ TNDN = Doanh thu x tû lÖ (%) TNCT trªn doanh thu x ThuÕ suÊt
2.5.3. Nép thuÕ TNDN
- C¬ së kinh doanh t¹m nép sè thuÕ hµng quý theo tê khai thuÕ TNDN hoÆc
theo sè thuÕ c¬ quan thuÕ Ên ®Þnh vµo NSNN. Thêi h¹n nép thuÕ chËm nhÊt
kh«ng qu¸ ngµy cuèi cïng cña th¸ng cuèi quý.
- C¬ së kinh doanh ch−a thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kÕ to¸n, hãa ®¬n, chøng tõ,
nép thuÕ theo th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ cïng víi thuÕ GTGT.
- C¬ së kinh doanh bu«n chuyÕn ph¶i nép thuÕ theo tõng chuyÕn hµng víi
c¬ quan thuÕ n¬i mua hµng trø¬c khi vËn chuyÓn hµng ®i.
2.5.4. QuyÕt to¸n thuÕ TNDN
- Khi kÕt thóc kú tÝnh thuÕ, c¬ së kinh doanh ph¶i thùc hiÖn quyÕt to¸n thuÕ
víi c¬ quan thuÕ. Kú tÝnh thuÕ TNDN lµ n¨m d−¬ng lÞch.
- C¬ së kinh doanh ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc cña
tê khai quyÕt to¸n thuÕ TNDN.
- C¬ së kinh doanh ph¶i nép tê khai quyÕt to¸n thuÕ TNDN cho c¬ quan
thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý trong thêi h¹n 90 ngµy, kÓ tõ ngµy kÕt thóc n¨m d−¬ng lÞch
hoÆc n¨m tµi chÝnh..
- C¬ së kinh doanh ph¶i nép sè thuÕ cßn thiÕu theo tê khai quyÕt to¸n thuÕ
trong thêi h¹n 10 ngµy, kÓ tõ ngµy ph¶i nép tê khai quyÕt to¸n thuÕ cho c¬ quan
thuÕ.
- §èi víi c¬ së kinh doanh kh«ng nép tê khai quyÕt to¸n thuÕ TNDN th×
ph¶i nép thuÕ theo sè thuÕ Ên ®Þnh cña c¬ quan thuÕ.
2.6. MiÔn, gi¶m thuÕ TNDN
2.6.1. §iÒu kiÖn −u ®∙i thuÕ TNDN
- §Çu t− vµo ngµnh nghÒ, lÜnh vùc theo quy ®Þnh t¹i Danh môc A Phô lôc
ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 164/2003/N§-CP ngµy 22 th¸ng 12 n¨m 2003.
- Sö dông nhiÒu lao ®éng (Tïy theo ngµnh nghÒ kinh doanh vµ ®Þa bµn).
- §Þa bµn khuyÕn khÝch ®Çu t− ®−îc h−ëng −u ®·i thuÕ TNDN bao gåm:
+ §Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi khã kh¨n quy ®Þnh t¹i Danh môc B
Phô lôc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 164/2003/N§-CP ngµy 22 th¸ng 12
n¨m 2003.
+ §Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi ®Æc biÖt khã kh¨n quy ®Þnh t¹i Danh
môc C Phô lôc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 164/2003/N§-CP ngµy 22 th¸ng
12 n¨m 2003.
2.6.2. Çc h×nh thøc miÔn, gi¶m thuÕ TNDN
2.6.2.1. ¸p dông thuÕ suÊt −u ®·i
- ThuÕ suÊt −u ®·i:
+ ThuÕ suÊt 20%: §èi víi çc Hîp t¸c x· (HTX) kh«ng thuéc ®Þa bµn B vµ
C; C¬ së kinh doanh míi thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t− thuéc danh môc A; C¬ së
kinh doanh míi thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t− t¹i ®Þa bµn B; C¬ së dÞch vô míi thµnh
lËp tõ dù ¸n ®Çu t− thùc hiÖn trong Khu c«ng nghiÖp.
+ ThuÕ suÊt 15%: ¸p dông víi HTX t¹i ®Þa bµn B; C¬ së kinh doanh míi
thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t− thuéc ngµnh nghÒ, lÜnh vùc A vµ thùc hiÖn t¹i ®Þa bµn
B; C¬ së kinh doanh míi thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t− t¹i ®Þa bµn C; C¬ së dÞch vô
míi thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t− thùc hiÖn trong khu chÕ xuÊt; C¬ së s¶n xuÊt míi
thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t− thùc hiÖn trong Khu c«ng nghiÖp.
+ ThuÕ suÊt 10%: ¸p dông ®èi víi HTX t¹i ®Þa bµn C; C¬ së kinh doanh míi
thµnh lËp thuéc ngµnh nghÒ lÜnh vùc A vµ thùc hiÖn t¹i ®Þa bµn C
- Thêi h¹n ¸p dông −u ®·i thuÕ suÊt:
+ ThuÕ suÊt 10% ¸p dông trong 15 n¨m tõ khi c¬ së kinh doanh b¾t ®Çu ho¹t
®éng. Tr−êng hîp cÇn ®Æc biÖt khuyÕn khÝch cao h¬n, Bé Tµi chÝnh tr×nh Thñ
t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh thêi gian ¸p dông thuÕ suÊt 10% trong suèt thêi gian
thùc hiÖn dù ¸n.
+ ThuÕ suÊt 15% ¸p dông trong 12 n¨m kÓ tõ khi c¬ së kinh doanh b¾t ®Çu
ho¹t ®éng.
+ ThuÕ suÊt 20% ¸p dông trong 10 n¨m tõ khi c¬ së kinh doanh b¾t ®Çu ho¹t
®éng.
HÕt thêi h¹n ®−îc h−ëng thuÕ suÊt −u ®·i çc c¬ së kinh doanh ph¶i nép
thuÕ TNDN víi møc thuÕ suÊt 28%.
- Kh«ng ¸p dông thuÕ suÊt −u ®·i ®èi víi thu nhËp vÒ chuyÓn quyÒn sö dông
®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt.
2.6.2.2. MiÔn, gi¶m thuÕ TNDN cã thêi h¹n
(1) Gi¶m, miÔn thuÕ cho c¬ së kinh doanh (CSKD) míi thµnh lËp tõ dù ¸n
®Çu t−; CSKD di chuyÓn ®Þa ®iÓm; CSKD míi thµnh lËp tõ dù ¸n ®Çu t− thùc hiÖn
t¹i khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt: ®−îc miÔn tõ 2 ®Õn 4 n¨m kÓ tõ khi cã thu
nhËp chÞu thuÕ vµ gi¶m 50% trong tõ 2 n¨m ®Õn 9 n¨m tiÕp theo.
(2) Gi¶m, miÔn thuÕ cho Khu kinh tÕ, dù ¸n ®Æc biÖt khuyÕn khÝch ®Çu t− do
ChÝnh phñ quy ®Þnh: tèi ®a miÔn 4 n¨m kÓ tõ khi cã thu nhËp chÞu thuÕ vµ gi¶m
50% trong tõ 2 n¨m ®Õn 9 n¨m tiÕp theo.
(3) Gi¶m, miÔn thuÕ cho c¬ së x©y dùng d©y chuyÒn s¶n xuÊt míi, më réng
quy m«, ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i thiÖn m«i tr−êng sing th¸i, n©ng cao n¨ng lùc
s¶n xuÊt: miÔn thuÕ tèi ®a 4 n¨m kÓ tõ khi cã thu nhËp chÞu thuÕ, gi¶m 50% sè
thuÕ ph¶i nép trong tõ 2 n¨m ®Õn 7 n¨m tiÕp theo.
2.6.2.3. Çc tr−êng hîp ®−îc miÔn, gi¶m thuÕ TNDN kh¸c
(1) CSKD hµng xuÊt khÈu thuéc ngµnh nghÒ, lÜnh vùc A ®−îc −u ®·i thªm
nÕu: xuÊt khÈu trùc tiÕp n¨m ®Çu tiªn, xuÊt khÈu mÆt hµng cã tÝnh n¨ng míi;
xuÊt khÈu ra thÞ tr−êng míi; cã doanh thu xuÊt khÈu cao h¬n n¨m tr−íc; tû träng
xuÊt khÈu so víi tæng doanh thu cao (trªn50%); thùc hiÖn t¹i ®Þa bµn B, C.
(2) MiÔn thuÕ TNDN cho:
- PhÇn thu nhËp tõ viÖc thùc hiÖn Hîp ®ång nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t
triÓn c«ng nghÖ, dÞch vô th«ng tin khoa häc c«ng nghÖ.
- PhÇn thu nhËp tõ s¶n phÈm ®ang trong thêi kú s¶n xuÊt thö nghiÖm, tèi ®a
kh«ng qu¸ 6 th¸ng kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu s¶n xuÊt thö nghiÖm.
- PhÇn thu nhËp tõ s¶n phÈm lµm ra tõ c«ng nghÖ míi lÇn ®Çu tiªn ¸p dông
t¹i ViÖt Nam; tèi ®a kh«ng qu¸ 1 n¨m kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu ¸p dông c«ng nghÖ míi
®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm.
- PhÇn thu nhËp tõ viÖc thùc hiÖn Hîp ®ång dÞch vô kü thuËt trùc tiÕp phôc
vô n«ng nghiÖp.
- Thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô cña CSKD
dµnh riªng cho ng−êi lao ®éng tµn tËt (tõ 10 lao ®éng trë lªn, trªn 50% sè lao
®éng tµn tËt).
- Thu nhËp tõ ho¹t ®éng d¹y nghÒ dµnh riªng cho ng−êi tµn tËt, trÎ em cã
hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n, ®èi t−îng tÖ n¹n x· héi.
- PhÇn thu nhËp cña çc nhµ ®Çu t− do gãp vèn b»ng: B»ng s¸ng chÕ, bÝ
quyÕt kü thuËt, quy tr×nh c«ng nghÖ, dÞch vô kü thuËt.
(3) Çc HTX, ç nh©n, hé ç thÓ kinh doanh: §−îc miÔn thuÕ TNDN nÕu cã
møc thu nhËp b×nh qu©n th¸ng trong n¨m thÊp h¬n møc l−¬ng tèi thiÓu do Nhµ
n−íc quy ®Þnh ®èi víi çn bé c«ng chøc.
(4) Gi¶m thuÕ TNDN t−¬ng øng víi sè tiÒn thùc chi thªm cho lao ®éng n÷
®èi víi c¬ së ho¹t ®éng kinh doanh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i cã
tû lÖ lao ®éng n÷ trªn 50% (®èi víi c¬ së kinh doanh cã tõ 10 ®Õn 100 lao ®éng)
hoÆc sö dông th−êng xuyªn trªn 30% lao ®éng n÷ (®èi víi c¬ së kinh doanh cã
trªn 100 lao ®éng).
(5) CSKD sau khi quyÕt to¸n thuÕ mµ bÞ lç th× ®−îc chuyÓn lç trõ vµo thu
nhËp chÞu thuÕ cña nh÷ng n¨m sau. Thêi gian chuyÓn lç kh«ng qu¸ 5 n¨m kÓ tõ
n¨m tiÕp sau n¨m ph¸t sinh lç. CSKD khi ph¸t sinh lç ph¶i cã kÕ ho¹ch chuyÓn
lç vµ ®¨ng ký kÕ ho¹ch chuyÓn lç víi c¬ quan thuÕ.
2.6.3. Nguyªn t¾c thùc hiÖn miÔn, gi¶m thuÕ
- CSKD ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kÕ to¸n, qu¶n lý hãa ®¬n, chøng tõ
theo quy ®Þnh vµ nép thuÕ theo kª khai.
- NÕu cïng mét lóc CSKD ®−îc miÔn, gi¶m thuÕ thuéc nhiÒu tr−êng hîp
kh¸c nhau th× ®−îc lùa chän mét trong sè çc tr−êng hîp ®ã.
- Thêi gian miÔn, gi¶m thuÕ ®−îc tÝnh liªn tôc kÓ tõ n¨m ®Çu tiªn CSKD cã
thu nhËp chÞu thuÕ ch−a trõ sè lç ®−îc chuyÓn.
2.7. Tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ TNDN
Qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ lµ kh©u ®Çu tiªn trong c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ
thu nhËp doanh nghiÖp. §Ó qu¶n lý tèt ®èi t−îng nép thuÕ, tr−íc hÕt cÇn ph©n
cÊp qu¶n lý thuÕ mét çch phï hîp gi÷a çc côc thuÕ vµ chi côc thuÕ. ViÖc ph©n
cÊp qu¶n lý thu phï hîp gióp cho viÖc qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ chÆt chÏ, tr¸nh
bá sãt ®èi t−îng nép thuÕ, theo dâi tèt mäi biÕn ®éng cña ®èi t−îng nép thuÕ;
®ång thêi, tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng qu¶n lý chång chÐo, g©y phiÒn hµ cho doanh
nghiÖp.
Yªu cÇu ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
nãi riªng vµ qu¶n lý thu thuÕ nãi chung lµ ph¶i th−êng xuyªn n¾m ch¾c sè c¬ së
s¶n xuÊt kinh doanh trªn ®Þa bµn. Muèn vËy, c¬ quan thuÕ cÇn phèi hîp chÆt chÏ
víi c¬ quan cÊp ®¨ng ký kinh doanh, víi chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng; ®ång thêi,
ph¶i thùc hiÖn tèt c«ng t¸c cÊp m· sè thuÕ cho ®èi t−îng nép thuÕ còng nh− ®«n
®èc çc ®èi t−îng nép thuÕ thùc hiÖn thñ tôc ®¨ng ký m· sè thuÕ. Khi c¬ së s¶n
xuÊt, kinh doanh ®· ®¨ng ký m· sè thuÕ, çn bé qu¶n lý thu cÇn kiÓm tra çc chØ
tiªu ghi trªn tê khai ®¨ng ký thuÕ cña ®èi t−îng nép thuÕ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÝnh
x¸c cña tµi liÖu kª khai.
Çn bé qu¶n lý cÇn theo dâi s¸t t×nh h×nh biÕn ®éng vÒ ho¹t ®éng kinh
doanh cña ®èi t−îng nép thuÕ, n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng c¬ së kinh doanh míi ra
kinh doanh nh−ng ch−a ®¨ng ký thuÕ ®Ó ®«n ®èc c¬ së kinh doanh thùc hiÖn quy
®Þnh vÒ ®¨ng ký thuÕ; n¾m b¾t nh÷ng c¬ së kinh doanh tù ý thay ®æi ®Þa ®iÓm
kinh doanh, trô së lµm viÖc mµ kh«ng khai b¸o víi c¬ quan thuÕ.
Thu nhËp chÞu thuÕ lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh thuÕ thu nhËp
doanh nghiÖp, v× vËy träng t©m qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
lµ qu¶n lý thu nhËp chÞu thuÕ. ViÖc qu¶n lý thu nhËp chÞu thuÕ ®ßi hái ph¶i qu¶n
lý chÝnh x¸c çc yÕu tè: doanh thu tÝnh thuÕ, chi phÝ hîp lý vµ thu nhËp chÞu thuÕ
kh¸c. §Ó qu¶n lý ®−îc çc yÕu tè nµy, c¬ quan thuÕ cÇn n¾m ®−îc t×nh h×nh kinh
doanh thùc tÕ cña çc c¬ së kinh doanh. §iÒu nµy ®−îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc
kiÓm tra tê khai thuÕ vµ b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ hµng n¨m (®èi víi c¬ së kinh
doanh nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp theo kª khai). Trong ®ã, träng t©m lµ
kiÓm tra b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ.
• Qu¶n lý doanh thu tÝnh thuÕ
Môc tiªu cña c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu tÝnh thuÕ lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ
çc doanh thu ph¸t sinh trong kú tÝnh thuÕ cña c¬ së kinh doanh. Ph−¬ng ph¸p
x¸c ®Þnh doanh thu chñ yÕu lµ kiÓm tra sæ kÕ to¸n vµ ®èi chiÕu, so s¸nh (so s¸nh
gi÷a sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n cña c¬ së kinh doanh víi sè liÖu cña kh¸ch hµng; so
s¸nh gi÷a sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n cña c¬ së kinh doanh víi çc chøng tõ gèc quan
träng nh− ho¸ ®¬n b¸n hµng, phiÕu xuÊt kho; so s¸nh gi÷a sæ kÕ to¸n tæng hîp
víi sæ kÕ to¸n chi tiÕt; so s¸nh gi÷a l−îng hµng nhËp kho víi l−îng hµng xuÊt
kho…).
Çc tµi liÖu chñ yÕu cÇn kiÓm tra lµ: b¸o ço kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh;
sæ nhËt ký b¸n hµng; sæ chi tiÕt tµi kho¶n 131- Ph¶i thu cña kh¸ch hµng; sæ çi,
sæ doanh thu (tµi kho¶n 511); çc hîp ®ång kinh tÕ, biªn b¶n thanh lý hîp ®ång;
çc ho¸ ®¬n b¸n hµng; biªn b¶n ®èi chiÕu c«ng nî ph¶i thu; sæ kho hµng ho¸,
thµnh phÈm; phiÕu xuÊt kho, nhËp kho…
• Qu¶n lý chi phÝ hîp lý
§Ó trèn thuÕ, çc c¬ së kinh doanh cã xu h−íng h¹ch to¸n t¨ng chi phÝ so
víi chi phÝ kinh doanh thùc cña doanh nghiÖp hoÆc ®−a vµo chi phÝ hîp lý tÝnh
thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp nh÷ng kho¶n kh«ng ®−îc LuËt thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp cho phÐp khÊu trõ hoÆc x¸c ®Þnh sai chÕ ®é quy ®Þnh. C«ng t¸c qu¶n lý
chi phÝ hîp lý ph¶i lo¹i bá ®−îc çc thñ ®o¹n trªn.
Ph−¬ng ph¸p chñ yÕu ®Ó qu¶n lý chi phÝ hîp lý lµ:
- KiÓm tra çc kho¶n chi phÝ theo kª khai cña c¬ së kinh doanh cã liªn quan
trùc tiÕp ®Õn viÖc t¹o ra thu nhËp vµ doanh thu hay kh«ng; chi cã ®óng ®Þnh møc
quy ®Þnh kh«ng…
- KiÓm tra tÝnh hîp ph¸p cña çc chøng tõ chi.
- KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh cho kho¶n chi, ch¼ng h¹n nh− nÕu doanh
nghiÖp cã trÝch khÊu hao nhanh th× tµi s¶n trÝch khÊu hao nhanh cã ®ñ ®iÒu kiÖn
kh«ng; viÖc trÝch lËp dù phßng cã ®óng chÕ ®é quy ®Þnh kh«ng, cã v−ît qu¸ møc
khèng chÕ kh«ng, cã ®¸p øng çc ®iÒu kiÖn vÒ trÝch lËp dù phßng kh«ng…
- So s¸nh, ®èi chiÕu sè liÖu çc chøng tõ chi quan träng cña c¬ së kinh
doanh víi sè liÖu cña çc nhµ cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô cho c¬ së kinh doanh.
Çc tµi liÖu hå s¬ chñ yÕu cã liªn quan ®Õn x¸c ®Þnh chi phÝ hîp lý cña c¬ së
kinh doanh cÇn kiÓm tra lµ: çc ho¸ ®¬n mua hµng ho¸, dÞch vô phôc vô cho s¶n
xuÊt, kinh doanh; çc sæ kÕ to¸n liªn quan ®Õn x¸c ®Þnh chi phÝ nh−: tµi kho¶n
211; 214, 627, 641, 642, 152, 156, 334, 622, 139, 159, 111…; çc hîp ®ång
kinh tÕ cña c¬ së kinh doanh…
• Qu¶n lý thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c
C«ng t¸c qu¶n lý thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c cÇn bao qu¸t hÕt çc kho¶n thu
nhËp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mµ c¬ së kinh doanh ®−îc
h−ëng. Muèn vËy, çn bé thuÕ cÇn n¾m ®−îc thùc tÕ t×nh h×nh kinh doanh cña
doanh nghiÖp, kÕt hîp víi c«ng t¸c kiÓm tra çc tµi liÖu kª khai ®Ó x¸c ®Þnh ®óng
vµ ®Çy ®ñ çc thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c ®Ó ®−a vµo tÝnh thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp. Çc tµi liÖu, hå s¬ cña c¬ së kinh doanh cÇn kiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh
x¸c thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c lµ: sæ doanh thu (tµi kho¶n 511); sæ quü tiÒn mÆt
(tµi kho¶n 111); sæ chi tiÕt tµi kho¶n ph¶i thu cña kh¸ch hµng (tµi kho¶n 131); sæ
chi tiÕt tµi kho¶n tiÒn göi ng©n hµng 112…
Ngoµi ra, ®Ó qu¶n lý tèt c¨n cø tÝnh thuÕ, cÇn qu¶n lý tèt viÖc miÔn, gi¶m
thuÕ cña c¬ së kinh doanh. Träng t©m cña mÆt c«ng t¸c nµy lµ x¸c ®Þnh ®óng
tr−êng hîp vµ ®iÒu kiÖn ®−îc miÔn, gi¶m thuÕ cña c¬ së kinh doanh.
Riªng çc hé kinh doanh nép thuÕ kho¸n, cÇn thùc hiÖn ®óng quy tr×nh ®iÒu
tra vµ Ên ®Þnh doanh sè; th−êng xuyªn n¾m b¾t t×nh h×nh kinh doanh cña hé kinh
doanh vµ kÞp thêi ®iÒu chØnh doanh thu kho¸n cho phï hîp víi t×nh h×nh kinh
doanh cña hé kinh doanh.
Ch−¬ng 6
ThuÕ thu nhËp ç nh©n
1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ thu nhËp ç nh©n
ThuÕ thu nhËp ç nh©n ë çc quèc gia ph¸t triÓn ®−îc xem lµ mét lo¹i thuÕ
rÊt quan träng, v× nã th−êng chiÕm tû träng lín trong tæng sè thu thuÕ, ®¶m b¶o
tÝnh c«ng b»ng, tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ tÝnh héi nhËp.
1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm
ThuÕ thu nhËp ç nh©n lµ s¾c thuÕ trùc thu ®¸nh vµo thu nhËp chÞu thuÕ cña
ç nh©n trong kú tÝnh thuÕ.
§©y lµ mét lo¹i thuÕ trùc thu v× nã ®¸nh trùc tiÕp vµo thu nhËp cña ç nh©n,
ç nh©n khã cã thÓ chuyÓn thuÕ ®−îc sang cho chñ thÓ kh¸c.
Thu nhËp chÞu thuÕ cña çc nh©n trong kú tÝnh thuÕ lµ thu nhËp sau khi ®·
gi¶m trõ çc kho¶n chi phÝ liªn quan ®Ó t¹o ra thu nhËp, çc kho¶n gi¶m trõ
mang tÝnh chÊt x· héi vµ çc kho¶n gi¶m trõ kh¸c.
Sù ra ®êi vµ tån t¹i cña thuÕ thu nhËp ç nh©n b¾t nguån tõ nh÷ng lý do c¬
b¶n sau:
Thø nhÊt, thuÕ thu nhËp ç nh©n ra ®êi xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®¶m b¶o sù
c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp. §iÒu nµy ®Æc biÖt cÇn thiÕt trong ®iÒu kiÖn
kinh tÕ thÞ tr−êng v× sù ph©n ho¸ giµu nghÌo (®«i khi bÊt c«ng) lµ ®iÒu khã tr¸nh
khái. Trong hoµn c¶nh ®ã, thuÕ thu nhËp sÏ lµ mét biÖn ph¸p tèt ®Ó rót ng¾n
kho¶ng çch giµu nghÌo trong x· héi.
Thø hai, do nhu cÇu chi tiªu cña nhµ n−íc ngµy cµng t¨ng trong ®iÒu kiÖn
chøc n¨ng cña nhµ n−íc ngµy cµng më réng. H¬n n÷a, tiÕn tr×nh tù do ho¸
th−¬ng m¹i trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y ®· lµm cho nguån thu tõ thuÕ xuÊt nhËp
khÈu bÞ sôt gi¶m ®¸ng kÓ. §iÒu ®ã ®Æt ra nhu cÇu t¨ng c−êng çc nguån thu néi
®Þa ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch. ThuÕ thu nhËp ç nh©n ®−îc coi lµ nguån thu
quan träng trong tæng thu ng©n s¸ch nhµ n−íc.
Thø ba, thuÕ thu nhËp ®−îc sö dông nh− mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m«, kÝch
thÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− theo h−íng n©ng cao n¨ng lùc hiÖu qu¶ x· héi. Mét
trong nh÷ng lý thuyÕt c¨n b¶n cña Kenyes lµ lý thuyÕt vÒ tÝnh h÷u dông gi¶m
dÇn cña thu nhËp (møc thu nhËp cµng cao th× tÝnh h÷u dông cña nã cµng thÊp).
Do vËy, ®Ó t¨ng phóc lîi x· héi cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu tiÕt bít thu nhËp cña nh÷ng
®èi t−îng cã thu nhËp cao vµ ph©n phèi l¹i cho nh÷ng ®èi t−îng cã thu nhËp thÊp
h¬n. Bªn c¹nh ®ã, th«ng qua chÝnh s¸ch miÔn gi¶m, −u ®·i ... thuÕ thu nhËp cã
thÓ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®Þnh h−íng tiªu dïng vµ ®Çu t− t«e h−íng cã lîi,
thùc hiÖn môc tiªu ®iÒu chØnh kinh tÕ cña nhµ n−íc.
Thø t−, thuÕ thu nhËp ç nh©n luü tiÕn cßn cã t¸c dông bï l¹i sù luü tho¸i
cña çc lo¹i thuÕ tiªu dïng. V× vËy, thuÕ thu nhËp ç nh©n ®−îc coi lµ s¾c thuÕ
cã vai trß rÊt lín trong viÖc ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng cña hÖ thèng thuÕ.
ThuÕ thu nhËp ç nh©n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
Mét lµ, thuÕ thu nhËp ç nh©n lµ thuÕ trùc thu do ng−êi chÞu thuÕ còng lµ
ng−êi nép thuÕ vµ khã cã thÓ chuyÓn g¸nh nÆng thuÕ sang cho chñ thÓ kh¸c
®−îc.
Hai lµ, thuÕ thu nhËp ç nh©n lµ lo¹i thuÕ cã ®é nh¹y c¶m cao v× nã liªn
quan trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cô thÓ cña ng−êi nép thuÕ vµ liªn quan ®Õn hÇu hÕt mäi
ç nh©n trong x· héi.
Ba lµ, thuÕ thu nhËp ç nh©n th−êng mang tÝnh chÊt luü tiÕn cao. V× thuÕ thu
nhËp ç nh©n ®¸nh theo nguyªn t¾c kh¶ n¨ng tr¶ thuÕ vµ thuÕ suÊt cña nã th−êng
®−îc thiÕt kÕ theo biÓu luü tiÕn tõng phÇn nh»m ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng gi÷a
çc ®èi t−îng tr¶ thuÕ.
Bèn lµ, thuÕ thu nhËp ç nh©n kh«ng bãp mÐo gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô.
ThuÕ thu nhËp ç nh©n kh«ng cÊu thµnh trong gi¸ b¸n (gi¸ thanh to¸n) hµng ho¸,
dÞch vô nªn nã kh«ng t¹o ra sù sai lÖch gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô.
1.2. Nguyªn t¾c thiÕt lËp thuÕ thu nhËp ç nh©n
ThuÕ thu nhËp ç nh©n ®−îc x©y dùng dùa trªn mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n
sau ®©y:
1.2.1. X¸c ®Þnh ®èi t−îng chÞu thuÕ dùa trªn nguyªn t¾c "c− tró"cña ç
nh©n.
§Ó x¸c ®Þnh ®èi t−îng ®¸nh thuÕ thu nhËp ç nh©n, tr−íc hÕt ph¶i c¨n cø
vµo hai c¬ së lµ “c− tró” vµ “nguån ph¸t sinh thu nhËp”.
HÖ thèng ®¸nh thuÕ dùa vµo c¬ së “c− tró” ®−îc sö dông réng r·i trªn thÕ
giíi. Theo hÖ thèng nµy, çc ç nh©n c− tró ë mét n−íc ph¶i nép thuÕ t¹i n−íc ®ã
cho mäi kho¶n thu nhËp tõ kh¾p n¬i trªn thÕ giíi, cßn nh÷ng ç nh©n kh«ng c−
tró chØ bÞ ®¸nh thuÕ trªn phÇn thu nhËp ph¸t sinh t¹i n−íc ®ã. Kh¸i niÖm c− tró
®−îc quy ®Þnh kh¸c nhau ë çc n−íc kh¸c nhau. NhiÒu n−íc quy ®Þnh ç nh©n c−
tró lµ ng−êi ®Þnh c− t¹i n−íc ®ã hoÆc nh÷ng ng−êi ®Õn n−íc ®ã kh«ng th−êng
xuyªn nh−ng tæng sè ngµy ë t¹i n−íc ®ã v−ît qu¸ 183 ngµy trong mét n¨m. Tuy
nhiªn, còng cã nh÷ng n−íc ®−a ra nh÷ng ®Þnh nghÜa vÒ ç nh©n c− tró mét çch
cô thÓ h¬n. Ch¼ng h¹n, Ph¸p quy ®Þnh ng−êi c− tró lµ ng−êi mang quèc tÞch Ph¸p
hoÆc quèc tÞch n−íc ngoµi cã nhµ, n¬i ë chÝnh, n¬i hµnh nghÒ chÝnh hay trung
t©m cña çc quyÒn lîi kinh tÕ ®−îc ®Æt t¹i Ph¸p. Trong tr−êng hîp ng−êi ®ã cã
nhiÒu n¬i c− tró th× thuÕ ®−îc kª khai t¹i n¬i mµ ng−êi ®ã ®−îc coi nh− cã chç ë
chÝnh. NhËt b¶n còng ®−a ra kh¸i niÖm riªng, phøc t¹p h¬n vµ ph©n biÖt ç nh©n
c− tró th−êng xuyªn, kh«ng th−êng xuyªn vµ ç nh©n kh«ng c− tró...
C¬ së thø hai ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa vô nép thuÕ lµ “nguån ph¸t sinh thu nhËp”.
NÕu ¸p dông theo c¬ së nguån ph¸t sinh thu nhËp th× çc ç nh©n chØ ph¶i nép
thuÕ thu nhËp ®èi víi kho¶n thu nhËp ph¸t sinh t¹i n−íc së t¹i mµ kh«ng ph¶i
nép thuÕ thu nhËp ®èi víi nh÷ng kho¶n thu nhËp ph¸t sinh ë n−íc ngoµi. Çch
®¸nh thuÕ nµy thÝch hîp víi nh÷ng n−íc cã nhiÒu ng−êi n−íc ngoµi ®Õn lµm viÖc
vµ ®Çu t− cßn b¶n th©n c«ng d©n cña n−íc ®ã Ýt ®i lµm hoÆc ®Çu t− ë n−íc
ngoµi.
ViÖc x¸c ®Þnh râ c¬ së ®¸nh thuÕ theo t×nh tr¹ng c− tró hay nguån ph¸t sinh
thu nhËp kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa quan träng trong c«ng t¸c x¸c ®Þnh nghÜa vô
nép thuÕ cña çc ç nh©n mµ cßn lµ c¬ së ®Ó tiÕn hµnh ®µm ph¸n, ký kÕt çc hiÖp
®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ trïng víi çc n−íc kh¸c trong quan hÖ quèc tÕ vÒ thuÕ. §a
sè çc quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu ¸p dông nguyªn t¾c ®¸nh thuÕ theo t×nh tr¹ng
c− tró cña ç nh©n.
1.2.2. ChØ ®¸nh thuÕ vµo thu nhËp thu nhËp ç nh©n sau khi ®∙ gi¶m trõ
nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt.
Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng cña thuÕ thu nhËp ç nh©n lµ cã tÝnh
tíi gia c¶nh cña tõng ç nh©n. V× vËy, cã mét sè kho¶n chi ®−îc gi¶m trõ cña ç
nh©n cÇn ph¶i ®−îc xem xÐt khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ.
Çc kho¶n ®−îc gi¶m trõ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn d−íi hai d¹ng: gi¶m trõ ç
nh©n vµ gi¶m trõ tiªu chuÈn.
Gi¶m trõ ç nh©n ®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p kª khai chi phÝ thùc tÕ
ph¸t sinh ®èi víi çc kho¶n ®−îc phÐp gi¶m trõ. §èi víi ph−¬ng ph¸p nµy, mét
sè kho¶n chi phÝ kª khai sÏ ®ßi hái ph¶i cã chøng tõ chøng minh, mét sè kho¶n
®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p ®Þnh møc vµ mét sè kho¶n cã thÓ ®−îc thùc
hiÖn theo ph−¬ng ph¸p “giíi h¹n tèi ®a”. Th«ng th−êng, cã hai lo¹i gi¶m trõ ç
nh©n lµ: gi¶m trõ cã tÝnh chÊt kinh tÕ vµ gi¶m trõ cã tÝnh chÊt x· héi. Gi¶m trõ cã
tÝnh chÊt kinh tÕ lµ çc kho¶n gi¶m trõ mang tÝnh chÊt chi phÝ cã liªn quan trùc
tiÕp ®Õn viÖc t¹o ra thu nhËp nh− chi phÝ ®i l¹i, ¨n ë... kÓ c¶ çc kho¶n ®ãng b¶o
hiÓm. Gi¶m trõ cã tÝnh chÊt x· héi lµ çc kho¶n gi¶m trõ mang tÝnh chÊt chi trî
cÊp cã tÝnh x· héi nh− gióp ®ì ng−êi cã hoµn c¶nh khã kh¨n, chi nu«i d−ìng,
b¶o trî ng−êi giµ, tµn tËt...
Ph−¬ng ph¸p gi¶m trõ ç nh©n ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ th−êng ®−îc ¸p
dông ë nh÷ng n−íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ d©n trÝ cao, hÖ thèng l−u tr÷
vµ kiÓm so¸t th«ng tin tèt. §èi víi çc n−íc chËm ph¸t triÓn th−êng kh«ng ®ñ
®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy mµ chñ yÕu ¸p dông ph−¬ng ph¸p gi¶m
trõ thø hai - ph−¬ng ph¸p gi¶m trõ tiªu chuÈn.
Ph−¬ng ph¸p gi¶m trõ tiªu chuÈn ®−îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh
møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ. VÒ nguyªn t¾c, møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ lµ møc thu
nhËp trung b×nh x· héi ®¶m b¶o trang tr¶i ®ñ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt c¶ vÒ mÆt
kinh tÕ vµ x· héi theo quan niÖm vµ tËp qu¸n cña tõng n−íc. Ph−¬ng ph¸p gi¶m
trõ tiªu chuÈn tuy kh«ng thËt c«ng b»ng v× møc chi phÝ cÇn thiÕt ®−îc cµo b»ng
gi÷a çc ®èi t−îng nép thuÕ nh−ng l¹i ®¶m b¶o cho thuÕ thu nhËp ç nh©n dÔ
tÝnh to¸n, ®¬n gi¶n h¬n - trªn c¬ së ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ hµnh thu vµ chi phÝ chÊp
hµnh, tu©n thñ luËt thuÕ.
1.2.3. §¸nh thuÕ thu nhËp ç nh©n theo ph−¬ng ph¸p luü tiÕn
Víi thuÕ thu nhËp ç nh©n, th«ng th−êng ng−êi ta ¸p dông biÓu thuÕ suÊt
luü tiÕn. Cã thÓ cã hai lo¹i thuÕ suÊt luü tiÕn lµ luü tiÕn toµn phÇn vµ luü tiÕn
tõng phÇn. Tuy nhiªn, ¸p dông biÓu thuÕ luü tiÕn tõng phÇn sÏ ®¶m b¶o c«ng
b»ng h¬n vµ kh«ng g©y ra m©u thuÉn “møc t¨ng cña thuÕ lín h¬n møc t¨ng cña
c¨n cø tÝnh thuª” t¹i ®iÓm tiÕp gi¸p gi÷a hai bËc thuÕ.
Trªn thÕ giíi tån t¹i hai th¸i cùc thiÕt kÕ biÓu thuÕ luü tiÕn tõng phÇn. Mét
th¸i cùc thiÕt kÕ biÓu thuÕ gåm nhiÒu bËc thuÕ. Th¸i cùc kh¸c chØ ®¬n gi¶n gåm
mét vµi bËc. BiÓu thuÕ nhiÒu bËc chia theo çc møc thu nhËp kh¸c nhau ®¶m b¶o
c«ng b»ng h¬n v× chØ cã sù chuyÓn dÞch nhÑ nhµng vÒ møc thuÕ gi÷a çc bËc
nh−ng viÖc tÝnh thuÕ cã phÇn phøc t¹p. BiÓu thuÕ Ýt bËc cã −u ®iÓm lµ thuËn lîi
trong viÖc tÝnh thuÕ nh−ng møc thuÕ gi÷a hai bËc th−êng chªnh nhau nhiÒu, nhÊt
lµ kho¶ng tiÕp gi¸p gi÷a hai bËc, g©y t©m lý kh«ng c«ng b»ng trong nghÜa vô
thuÕ.
Nh×n chung, khi x¸c lËp biÓu thuÕ thuÕ thu nhËp ç nh©n, cã mét sè nguyªn lý mµ
çc quèc gia th−êng sö dông lµ:
- §¸nh thuÕ cïng mét møc vµo thu nhËp tæng hîp víi sè l−îng thuÕ suÊt
võa ph¶i ®Ó cã thÓ qu¶n lý tèt h¬n.
- Møc thuÕ kh«ng nªn qu¸ cao lµm ¶nh h−ëng ®Õn nç lùc lao ®éng, tiÕt
kiÖm vµ ®Çu t−.
- Tuú theo ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi mµ cã thÓ sö dông thuÕ suÊt −u tiªn linh
ho¹t cho tõng lo¹i thu nhËp. Theo tËp tôc truyÒn thèng th× hÇu hÕt çc n−íc sö
dông thuÕ suÊt −u ®·i ®èi víi thu nhËp tõ lao ®éng h¬n lµ thu nhËp tõ vèn.
1.2.4. Sö dông kÕt hîp ph−¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i nguån vµ ph−¬ng ph¸p
trùc tiÕp trong qu¶n lý thu nép
ThuÕ thu nhËp cã thÓ ®−îc thu theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i nguån hoÆc
ph−¬ng ph¸p thu trùc tiÕp.
Ph−¬ng ph¸p khÊu trõ t¹i nguån ®−îc ¸p dông cho çc kho¶n thu nhËp ph¸t
sinh cã tÝnh chÊt æn ®Þnh nh− thu nhËp tõ l−¬ng, thu nhËp tõ bÊt ®éng s¶n... Theo
ph−¬ng ph¸p nµy, ng−êi hoÆc c¬ quan chi tr¶ thu nhËp ph¶i tiÕn hµnh khÊu trõ
tr−íc sè thuÕ ph¶i nép cña ç nh©n ®Ó nép cho c¬ quan thuÕ, sau ®ã míi tiÕn
hµnh chi tr¶ phÇn cßn l¹i cho ng−êi ®−îc h−ëng. C¬ quan hoÆc ng−êi ®−îc uû
nhiÖm khÊu trõ th«ng th−êng ®−îc trÝch l¹i mét tû lÖ thï lao nhÊt ®Þnh song ph¶i
chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ nghÜa vô khÊu trõ thuÕ thu nhËp tr−íc khi chi
tr¶ thu nhËp.
Ph−¬ng ph¸p thu trùc tiÕp lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së ng−êi
nép thuÕ dïng tê khai in s½n ®Ó kª khai thu nhËp vµ göi cho c¬ quan thuÕ. Trªn
c¬ së ®ã, c¬ quan thuÕ x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép dùa trªn sè liÖu kª khai vÒ thu
nhËp, vÒ çc kho¶n ®−îc phÐp khÊu trõ, gi¶m trõ...kÕt hîp víi sù thÈm tra, kiÓm
so¸t cña c¬ quan thuÕ. Ph−¬ng ph¸p nµy tuy phøc t¹p nh−ng ®¶m b¶o c«ng b»ng
h¬n v× kh¶ n¨ng tæng hîp nhiÒu nguån thu nhËp vµ g¾n víi hoµn c¶nh cña tõng
ç nh©n.
Xu h−íng chung hiÖn nay ®èi víi çc n−íc (kÓ c¶ çc n−íc ph¸t triÓn vµ
®ang ph¸t triÓn lµ sö dông kÕt hîp c¶ hai ph−¬ng ph¸p thu nép trªn. Ph−¬ng ph¸p
khÊu trõ t¹i nguån ®−îc coi nh− h×nh thøc t¹m thu cßn ph−¬ng ph¸p kª khai trùc
tiÕp ®−îc coi lµ h×nh thøc quyÕt to¸n. Tr−êng hîp sè t¹m thu lín h¬n sè ph¶i thu
th× c¬ quan thuÕ sÏ hoµn tr¶. Tr−êng hîp ng−îc l¹i th× c¬ quan thuÕ sÏ thu thªm.
ViÖc kÕt hîp c¶ hai ph−¬ng ph¸p nh− vËy kh«ng nh÷ng t¹o kh¶ n¨ng kiÓm so¸t
thu nhËp tõ nhiÒu kªnh kh¸c nhau mµ cßn ®¶m b¶o sè thu ®Òu ®Æn cho ng©n s¸ch
nhµ n−íc, ®ång thêi khuyÕn khÝch sù tù gi¸c chÊp hµnh luËt ph¸p cña c«ng d©n
trong viÖc chÊp hµnh nghÜa vô thuÕ.
1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thuÕ thu nhËp ç nh©n trªn
thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam
Sù ph¸t triÓn cña thuÕ kho¸ ®· ph¸t sinh ra mét lo¹i thuÕ ®ã lµ thuÕ thu nhËp
ç nh©n. ThuÕ thu nhËp ç nh©n ®−îc ®−a ra vµ ¸p dông lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m
1799 ë V−¬ng quèc Anh nh»m t¹o ra nguån thu tµi trî cho cuéc chiÕn chèng
Nap«nª«ng. §Çu tiªn nã ®−îc xem nh− lµ kho¶n thuÕ lîi nhuËn tÝnh theo ®Çu
ng−êi vµ vµo n¨m 1803 nã ®−îc më réng ra cho tÊt c¶ çc thu nhËp mµ ç nh©n
nhËn ®−îc. ThuÕ thu nhËp ç nh©n hoµn chØnh ®−îc chÝnh thøc ban hµnh ë Anh
vµo n¨m 1842, sau ®ã ®−îc çc n−íc t− b¶n ph¸t triÓn ¸p dông: NhËt (1887), Mü
(1913), Ph¸p (1914) vµ ®Õn nay ®−îc nhiÒu n−íc ¸p dông (çc n−íc cã nÒn kinh
tÕ thÞ tr−êng). Tuy nhiªn, mét sè n−íc kh«ng ¸p dông thuÕ thu nhËp ç nh©n nh−:
Bahrain, Bermudy, C« oÐt, Brunei,....
Tr−íc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt, sè ng−êi nép thuÕ thu nhËp ç nh©n
kho¶ng 1 triÖu ng−êi, n¨m 1939 sè ng−êi nép thuÕ lµ 5 triÖu ng−êi th× ®Õn n¨m
1980 sè ng−êi nép thuÕ nµy lµ kho¶ng 100 triÖu ng−êi vµ hiÖn nay thuÕ nµy
mang tÝnh ®¹i chóng vµ t¹o nªn nguån thu chñ yÕu t¹i çc n−íc ph¸t triÓn. Sù c¶i
çch vÒ thuÕ ë çc n−íc ®· cho thÊy sù gi¶m dÇn vÒ thuÕ suÊt cao nhÊt còng nh−
sè l−îng thuÕ suÊt trong biÓu thuÕ suÊt, nh−ng møc t¨ng nguån thu cho Ng©n
s¸ch nhµ n−íc kh«ng gi¶m ®i mµ tr¸i l¹i ngµy cµng t¨ng lªn. ThuÕ thu nhËp ç
nh©n chiÕm tû träng gÇn 40% trong tæng thu thuÕ cña Ng©n s¸ch Liªn Bang cña
Mü; T©y Ban Nha, 38%; Anh, 35%; §an M¹ch, 50%. Trong 66 n−íc ®ang ph¸t
triÓn trªn thÕ giíi sè thu vÒ thuÕ thu nhËp ç nh©n chØ chiÕm kho¶ng 2% GDP vµ
kho¶ng 11,2% tæng sè thu tõ thuÕ.1 KÓ tõ n¨m 1986 ®Õn nay, sù c¶i çch thuÕ
thu nhËp ç nh©n ë çc n−íc trªn thÕ giíi ngµy cµng m¹nh mÏ. Sù c¶i çch nµy
g¾n liÒn víi sù gi¶m thuÕ suÊt biªn cao nhÊt, gi¶m dÇn sè l−îng thuÕ suÊt vµ më
réng c¬ së thu nhËp chÞu thuÕ.
ë n−íc ta, thuÕ thu nhËp ç nh©n lÇn ®Çu tiªn ®−îc Quèc Héi ban hµnh víi
Ph¸p lÖnh ThuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao vµo ngµy 27/12/1990, cã
hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/4/1991. KÓ tõ ®ã ®Õn nay, Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp
®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao ®· qua 5 lÇn söa ®æi, bæ sung vµo th¸ng 6/1994,
th¸ng 02/1997, th¸ng 7/1999, th¸ng 5/2001 vµ th¸ng 3/2004. Nh÷ng sù söa ®æi
bæ sung nµy ®· n©ng møc khëi ®iÓm chÞu thuÕ tõ møc thu nhËp b×nh qu©n th¸ng
lµ 500.000 lªn ®Õn 5.000.000 vµ ®· gi¶m thuÕ suÊt biªn cao nhÊt xuèng cßn 40%
vµ bá thuÕ thu nhËp bæ sung. ThuÕ thu nhËp ®èi víi nh÷ng ng−êi cã thu nhËp cao
ë n−íc ta cã ®ãng gãp ngµy cµng t¨ng vµ tæng sè thu tõ thuÕ cho ng©n s¸ch nhµ
n−íc.
2. Néi dung c¬ b¶n cña thuÕ thu nhËp ç nh©n hiÖn hµnh ë
ViÖt Nam
ThuÕ thu nhËp ç nh©n ë n−íc ta ®−îc gäi lµ " ThuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi
cã thu nhËp cao" ®−îc thùc hiÖn theo Ph¸p lÖnh cña Uû ban Th−êng vô Quèc Héi
sè 14/2004/PL-UBTVQH11 ngµy 24/3/2004 söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña
Ph¸p lÖnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao, NghÞ ®Þnh sè 147/N§-CP
ban hµnh ngµy 23 th¸ng 7 n¨m 2004 h−íng dÉn chi tiÕt thi hµnh Ph¸p lÖnh sè
1
IMF (1996)
14/2004/PL-UBTVQH11 vµ Th«ng t− sè 81/2004/TT-BTC ngµy 13 th¸ng 8 n¨m
2004 hướng dẫn thi hành Nghị định số 147/2004/NĐ-CP ngày 23/7/2004 của
Chính phủ quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có
thu nhập cao.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t−îng nép thuÕ lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng
cña thuÕ thu nhËp ç nh©n. §èi t−îng nép thuÕ thu nhËp ç nh©n th−êng ®−îc
x¸c ®Þnh dùa trªn hai tiªu thøc: n¬i c− tró vµ nguån ph¸t sinh thu nhËp.
Tiªu thøc n¬i c− tró cho r»ng mét ç nh©n ®−îc x¸c ®Þnh lµ c− tró ë mét
n−íc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh hoÆc v« thêi h¹n hoÆc mang quèc tÞch cña
n−íc ®ã.
Tiªu thøc nguån ph¸t sinh thu nhËp cho r»ng ç nh©n thu ®−îc thu nhËp
ph¸t sinh t¹i n−íc nµo th× ph¶i nép thuÕ thu nhËp ç nh©n ë n−íc ®ã.
HiÖn nay, n−íc ta ¸p dông c¶ hai tiªu thøc nµy vµ ®èi t−îng nép thuÕ thu
nhËp ç nh©n ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao lµ: Ç nh©n lµ c«ng d©n ViÖt Nam
cã thu nhËp chÞu thuÕ; Ç nh©n kh«ng mang quèc tÞch ViÖt Nam nh−ng ®Þnh c−
kh«ng thêi h¹n t¹i ViÖt Nam cã thu nhËp chÞu thuÕ; Ç nh©n lµ ng−êi n−íc
ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt Nam cã thu nhËp chÞu thuÕ.
2.1.2. Thu nhËp chÞu thuÕ
Thu nhËp chÞu thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao lµ: thu nhËp
th−êng xuyªn vµ thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn.
Thu nhËp th−êng xuyªn lµ çc kho¶n thu nhËp ph¸t sinh th−êng xuyªn, cã
tÝnh chÊt ®Òu ®Æn vµ æn ®Þnh trong n¨m cña ç nh©n vµ cã thÓ dù tÝnh ®−îc, bao
gåm:
- TiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng, tiÒn thï lao; bao gåm c¶ tiÒn l−¬ng lµm thªm giê,
l−¬ng ca 3, l−¬ng th¸ng thø 13 (nÕu cã), tiÒn trî cÊp thay l−¬ng nhËn tõ quü b¶o
hiÓm x· héi; tiÒn ¨n tr−a, ¨n gi÷a ca (nÕu nhËn b»ng tiÒn). Tr−êng hîp khi ký kÕt
hîp ®ång lao ®éng nÕu quy ®Þnh thu nhËp thùc nhËn kh«ng cã thuÕ thu nhËp (
thu nhËp NET ) th× thu nhËp kh«ng cã thuÕ ph¶i quy ®æi thµnh thu nhËp cã thuÕ
®Ó lµm c¨n cø x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ.
- TiÒn th−ëng th¸ng, quý, n¨m, th−ëng ®ét xuÊt nh©n dÞp ngµy lÔ, tÕt, ngµy
thµnh lËp ngµnh tõ çc nguån, d−íi çc h×nh thøc: tiÒn, hiÖn vËt.
- Thu nhËp do tham gia hiÖp héi kinh doanh, Héi ®ång qu¶n trÞ, Héi ®ång
qu¶n lý, Héi ®ång doanh nghiÖp.
- Çc kho¶n thu nhËp æn ®Þnh mµ çc ç nh©n thu ®−îc do tham gia ho¹t
®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô çc lo¹i kh«ng thuéc ®èi t−îng nép thuÕ thu
nhËp doanh nghiÖp nh−: thiÕt kÕ, kiÕn tróc, dÞch vô t− vÊn theo hîp ®ång dµi h¹n,
gi¶ng d¹y, luyÖn thi, biÓu diÔn v¨n ho¸ nghÖ thuËt; ho¹t ®éng thÓ dôc thÓ thao
mang tÝnh chuyªn nghiÖp.
- Çc kho¶n thu nhËp do çc tæ chøc, ç nh©n chi tr¶ thu nhËp chi tr¶ hé tiÒn
nhµ, ®iÖn, n−íc. Riªng tiÒn nhµ tÝnh theo sè thùc tÕ chi tr¶ hé nh−ng kh«ng v−ît
qu¸ 15% sè thu nhËp vÒ tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng, tiÒn thï lao. Tr−êng hîp ç nh©n ë
t¹i trô së lµm viÖc th× thu nhËp chÞu thuÕ trong tr−êng hîp nµy c¨n cø vµo tiÒn
thuª nhµ hoÆc chi phÝ khÊu hao tÝnh theo tû lÖ gi÷a diÖn tÝch ç nh©n sö dông vµ
diÖn tÝch cña c¨n nhµ vµ còng ®−îc tÝnh tèi ®a 15%.
Thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn lµ çc kho¶n thu nhËp ph¸t sinh riªng lÎ,
kh«ng th−êng xuyªn vµ kh«ng cã tÝnh chÊt ®Òu ®Æn vµ khã cã thÓ dù tÝnh ®−îc,
bao gåm:
- Thu nhËp vÒ quµ biÕu, quµ tÆng b»ng hiÖn vËt do çc tæ chøc, ç nh©n tõ
n−íc ngoµi göi vÒ cho çc ç nh©n ë ViÖt Nam d−íi çc h×nh thøc: göi qua çc tæ
chøc chi tr¶ thu nhËp nh− b−u ®iÖn, nhê ng−êi mang hé vÒ n−íc. Ng−êi nhËn quµ
lµ çc ç nh©n ng−êi ViÖt Nam, ng−êi n−íc ngoµi, chñ hoÆc ng−êi ®¹i diÖn cña
doanh nghiÖp t− nh©n. Tr−êng hîp hiÖn vËt cña b¶n th©n ç nh©n mang theo
ng−êi vµo ViÖt Nam ®· kª khai trong tê khai h¶i quan khi lµm thñ tôc nhËp c¶nh
th× kh«ng thuéc thu nhËp chÞu thuÕ vÒ quµ biÕu, quµ tÆng.
- Thu nhËp vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ, trõ tr−êng hîp biÕu, tÆng.
- Thu nhËp vÒ tiÒn b¶n quyÒn çc t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt.
- Thu nhËp vÒ thiÕt kÕ kü thuËt x©y dùng, thiÕt kÕ kü thuËt c«ng nghiÖp vµ
çc dÞch vô: t− vÊn, ®µo t¹o, dÞch vô m«i giíi; thu nhËp tõ çc ho¹t ®éng biÓu
diÔn nghÖ thuËt, thÓ dôc thÓ thao kh«ng mang tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp.
- Thu nhËp tõ çc ho¹t ®éng khoa häc nh−: héi th¶o, ®Ò tµi nghiªn cøu khoa
häc çc cÊp.
- Tróng th−ëng xæ sè do Nhµ n−íc ph¸t hµnh vµ çc h×nh thøc xæ sè khuyÕn
m¹i.
Çc kho¶n thu nhËp mµ ç nh©n nhËn ®−îc t¹m thêi ch−a thu thuÕ nh−: l·i
tiÒn göi ng©n hµng; l·i tiÒn göi tiÕt kiÖm; l·i mua tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu, kú phiÕu
vµ cæ phiÕu.
2.1.3. Thu nhËp kh«ng chÞu thuÕ
Lµ çc kho¶n thu nhËp mµ ç nh©n nhËn ®−îc sÏ kh«ng ®−îc tÝnh lµ kho¶n
thu nhËp ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao.
- Çc kho¶n thu nhËp ph¸t sinh t¹i ViÖt Nam: Phô cÊp lµm ®ªm (kh«ng bao
gåm l−¬ng ca ba); Phô cÊp ®éc h¹i, nguy hiÓm ®èi víi nh÷ng nghÒ hoÆc c«ng
viÖc ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn ®éc h¹i, nguy hiÓm nh−: hÇm lß; giµn khoan ngoµi
biÓn; treo ng−êi trªn cao; tiÕp xóc trùc tiÕp víi chÊt ®éc, khÝ ®éc, bôi ®éc; lµm
viÖc ë n¬i cã phãng x¹, tia bøc x¹ trªn møc cho phÐp; lµm viÖc ë n¬i cã bÖnh
truyÒn nhiÔm; Phô cÊp tr¸ch nhiÖm theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc; Phô cÊp khu
vùc, phô cÊp thu hót, phô cÊp ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng n¬i xa x«i hÎo l¸nh, khÝ hËu
xÊu, vïng kinh tÕ míi, ®¶o xa ®Êt liÒn, vïng biªn giíi cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n
(kh«ng bao gåm phô cÊp xa Tæ quèc cña ng−êi n−íc ngoµi); Phô cÊp th©m niªn
®èi víi lùc l−îng vò trang vµ H¶i quan; Phô cÊp an ninh quèc phßng; Phô cÊp ®Æc
thï cña mét sè ngµnh nghÒ: ph¸p y, mæ; Phô cÊp l−u ®éng ¸p dông víi mét sè
nghÒ hoÆc c«ng viÖc ph¶i th−êng xuyªn thay ®æi c«ng viÖc vµ n¬i ë; Phô cÊp −u
®·i ®èi víi çn bé ho¹t ®éng çch m¹ng tr−íc n¨m 1945 vµ çc kho¶n phô cÊp
kh¸c cã nguån chi tõ ng©n s¸ch Nhµ n−íc; TiÒn c«ng t¸c phÝ trong çc lÇn ®i
c«ng t¸c lµ çc kho¶n tiÒn tr¶ cho ph−¬ng tiÖn ®i l¹i, tiÒn thuª phßng ngñ cã
chøng tõ hîp lý, tiÒn l−u tró theo chÕ ®é. Tr−êng hîp kho¸n c«ng t¸c phÝ th× còng
chØ ®−îc trõ nh÷ng chi phÝ trªn; XuÊt ¨n ®Þnh l−îng cña mét sè c«ng viÖc, mét sè
nghÒ ®Æc biÖt, b÷a ¨n t¹i chç, ¨n tr−a, ¨n gi÷a ca (trõ tr−êng hîp nhËn b»ng tiÒn);
Çc kho¶n trî cÊp x· héi cña çc ®èi t−îng h−ëng chÝnh s¸ch x· héi nh−: th−¬ng
binh, bÖnh binh, gia ®×nh liÖt sü, ng−êi cã c«ng gióp ®ì çch m¹ng; trî cÊp khã
kh¨n ®ét xuÊt, trî cÊp gi¶i quyÕt çc tÖ n¹n x· héi; TiÒn båi th−êng b¶o hiÓm do
tham gia b¶o hiÓm con ng−êi vµ tµi s¶n; Trî cÊp th«i viÖc, trî cÊp mÊt viÖc lµm
cho çc ®èi t−îng theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng; Trî cÊp ®iÒu ®éng vÒ c¬ së
s¶n xuÊt theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc bao gåm c¶ trî cÊp chuyÓn vïng mét lÇn
cña ng−êi n−íc ngoµi ®Õn c− tró t¹i ViÖt Nam; TiÒn th−ëng vÒ c¶i tiÕn kü thuËt,
s¸ng chÕ ph¸t minh, çc gi¶i th−ëng quèc tÕ, çc gi¶i th−ëng quèc gia do Nhµ
n−íc ViÖt Nam tæ chøc, c«ng nhËn (trõ tiÒn th−ëng do çc tæ chøc, ç nh©n kh¸c
tµi trî); TiÒn th−ëng kÌm theo çc danh hiÖu do Nhµ n−íc phong tÆng nh−: Bµ mÑ
ViÖt Nam anh hïng, Anh hïng lùc l−îng vò trang Nh©n d©n, Anh hïng Lao
®éng, Gi¸o s−, Nhµ gi¸o Nh©n d©n, Nhµ gi¸o −u tó, NghÖ sü Nh©n d©n, NghÖ sü
−u tó...
- Thu nhËp cña chñ hé kinh doanh ç thÓ, cña çc ç nh©n lµ ng−êi n−íc
ngoµi ®· thuéc diÖn chÞu thuÕ theo LuËt ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
- Thu nhËp th−êng xuyªn cña ng−êi n−íc ngoµi c− tró ë ViÖt Nam d−íi 30
ngµy trong ph¹m vi 12 th¸ng liªn tôc kÓ tõ ngµy ®Õn ViÖt nam.
- Çc lîi Ých ®−îc h−ëng do c¬ quan chi tr¶ thu nhËp thanh to¸n nh−: chi phÝ
®µo t¹o nh©n viªn tr¶ cho n¬i ®µo t¹o, chi vÐ m¸y bay vÒ phÐp cña ng−êi n−íc
ngoµi vÒ th¨m gia ®×nh, häc phÝ cho con ng−êi n−íc ngoµi tr¶ trùc tiÕp cho çc
tr−êng häc t¹i ViÖt Nam.
C¨n cø tÝnh thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao lµ: thu nhËp chÞu
thuÕ vµ thuÕ suÊt. ViÖc x¸c ®Þnh møc khëi ®iÓm, khung thu nhËp chÞu thuÕ vµ
çc møc thuÕ suÊt tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi cô thÓ cña tõng n−íc
mµ cã thÓ ph©n biÖt ra thu nhËp th−êng xuyªn, thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn,
thu nhËp tõ lao ®éng, thu nhËp tõ ®Çu t−, thu nhËp kh¸c vµ møc thuÕ suÊt ®èi víi
tõng lo¹i thu nhËp cã thÓ kh¸c nhau.
2.2.1. X¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ
Thu nhËp chÞu thuÕ ë n−íc ta ®−îc x¸c ®Þnh theo tiªu thøc thu nhËp th−êng
xuyªn vµ thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn mµ kh«ng cã sù ph©n biÖt râ rµng vÒ thu
nhËp tõ lao ®éng, thu nhËp tõ ®Çu t− vµ thu nhËp kh¸c.
§èi víi thu nhËp th−êng xuyªn: kho¶n thu nhËp nµy ®−îc x¸c ®Þnh b»ng
tæng thu nhËp th−êng xuyªn thu ®−îc trong n¨m (kh«ng kÓ thu ®−îc trong n−íc
hay ngoµi n−íc) chia cho 12 th¸ng. Sau khi x¸c ®Þnh ®−îc thu nhËp th−êng
xuyªn b×nh qu©n th¸ng, ®èi chiÕu víi biÓu thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh møc thuÕ ph¶i nép.
Çc tr−êng hîp cô thÓ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
- C«ng d©n ViÖt Nam ë trong n−íc hoÆc ®i c«ng t¸c, lao ®éng ë n−íc ngoµi,
ç nh©n lµ ng−êi kh«ng mang quèc tÞch ViÖt Nam nh−ng ®Þnh c− kh«ng thêi h¹n
t¹i ViÖt Nam: lÊy tæng thu nhËp thu ®−îc trong n¨m kÓ c¶ thu nhËp ë n−íc ngoµi
chia cho 12 th¸ng (theo n¨m d−¬ng lÞch).
- Ng−êi n−íc ngoµi c− tró t¹i ViÖt Nam tõ 183 ngµy trë lªn (sau ®©y gäi lµ
ng−êi c− tró t¹i ViÖt Nam) lÊy tæng sè thu nhËp ph¸t sinh trong n¨m, bao gåm
thu nhËp ph¸t sinh t¹i ViÖt Nam vµ thu nhËp ph¸t sinh ngoµi ViÖt Nam chia cho
12 th¸ng. Tr−êng hîp kª khai thu nhËp b×nh qu©n th¸ng ë n−íc ngoµi thÊp h¬n
thu nhËp b×nh qu©n th¸ng ë ViÖt Nam mµ kh«ng chøng minh ®−îc th× lÊy thu
nhËp b×nh qu©n th¸ng trong thêi gian ë t¹i ViÖt Nam ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ cho
thêi gian ë n−íc ngoµi. Th¸ng tÝnh thuÕ quy −íc lµ 30 ngµy.
- Ng−êi n−íc ngoµi ë ViÖt Nam tõ 30 ngµy ®Õn 182 ngµy th× thu nhËp chÞu
thuÕ lµ tæng thu nhËp ph¸t sinh do c«ng viÖc lµm t¹i ViÖt Nam trong kho¶ng thêi
gian ®ã kh«ng ph©n biÖt n¬i nhËn thu nhËp ë ViÖt Nam hay ë n−íc ngoµi.
Møc khëi ®iÓm thu nhËp chÞu thuÕ cña thu nhËp th−êng xuyªn ®−îc ¸p dông
ph©n biÖt gi÷a c«ng d©n ViÖt Nam vµ çc ç nh©n ®Þnh c− t¹i ViÖt Nam víi
ng−êi ViÖt Nam lao ®éng, c«ng t¸c ë n−íc ngoµi vµ ng−êi n−íc ngoµi c− tró t¹i
ViÖt Nam, vµ ®−îc ¸p dông biÓu thuÕ víi thuÕ suÊt luü tiÕn tõng phÇn.
Møc khëi ®iÓm cña thu nhËp th−êng xuyªn b×nh qu©n th¸ng ®èi víi c«ng
d©n ViÖt Nam vµ çc ç nh©n ®Þnh c− t¹i ViÖt Nam lµ 5.000.000 ®ång. Riªng ®èi
víi ca sü, nghÖ sü xiÕc, cÇu thñ bãng ®¸, tiÕp viªn hµng kh«ng, vËn ®éng viªn
chuyªn nghiÖp ®−îc trõ 25% thu nhËp khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ.
Møc khëi ®iÓm cña thu nhËp th−êng xuyªn b×nh qu©n th¸ng ®èi víi ng−êi
ViÖt Nam lao ®éng, c«ng t¸c ë n−íc ngoµi vµ ng−êi n−íc ngoµi c− tró t¹i ViÖt
Nam lµ 8.000.000 ®ång.
Ng−êi n−íc ngoµi ë ViÖt Nam tõ 30 ngµy ®Õn 182 ngµy trong mét n¨m th×
møc khëi ®iÓm cña thu nhËp th−êng xuyªn b×nh qu©n th¸ng lµ 0 ®ång.
§èi víi thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn: lµ sè thu nhËp mµ çc ç nh©n nhËn
®−îc theo tõng lÇn ph¸t sinh thu nhËp, sè thu nhËp nµy v−ît qu¸ møc giíi h¹n th×
bÞ ®¸nh thuÕ thu nhËp ç nh©n ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao. Cô thÓ:
Thu nhËp vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ tÝnh theo gi¸ trÞ tõng hîp ®ång vµ thu
nhËp vÒ tróng th−ëng xæ sè d−íi çc h×nh thøc (kÓ c¶ tróng th−ëng khuyÕn m¹i)
cã møc thu nhËp khëi ®iÓm tõng lÇn lµ 15.000.000 ®ång.
2.2.2. ThuÕ suÊt vµ x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép
ThuÕ suÊt ®−îc thiÕt kÕ theo biÓu luü tiÕn tõng phÇn vµ cho tõng ®èi t−îng
nép thuÕ ®èi víi thu nhËp th−êng xuyªn, vµ cã sù ph©n biÖt lo¹i thu nhËp ®èi víi
thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn vµ ngo¹i trõ mét sè tr−êng hîp ®Æc biÖt. Cô thÓ:
§èi víi thu nhËp th−êng xuyªn
- BiÓu thuÕ ®èi víi c«ng d©n ViÖt Nam vµ ç nh©n kh¸c ®Þnh c− t¹i ViÖt
Nam, ®−îc ¸p dông theo biÓu thuÕ luü tiÕn tõng phÇn nh− sau:
§¬n vÞ tÝnh: 1000 ®ång
Thu nhập b×nh qu©n Thuế suất
Bậc Sè thuÕ ph¶i nép
th¸ng/người (%)
1 Đến 5.000 0 0
2 Trªn 5.000 đến 15.000 10 TNCT x 10% - 500
3 Trªn 15.000 đến 25.000 20 TNCT x 20% - 2.000
4 Trªn 25.000 đến 40.000 30 TNCT x 30% - 4.500
5 Trªn 40.000 40 TNCT x 40% - 8.500
- §èi víi ng−êi n−íc ngoµi c− tró t¹i ViÖt Nam vµ c«ng d©n ViÖt Nam lao
®éng, c«ng t¸c ë n−íc ngoµi, ®−îc ¸p dông theo biÓu thuÕ luü tiÕn tõng phÇn nh−
sau:
Đơn vị tính: 1000 đồng
Bậc Thu nhập bình quân Thuế suất Sè thuÕ ph¶i nép
tháng/người (%)
1 Đến 8.000 0 0
2 Trên 8.000 đến 20.000 10 TNCT x 10% - 800
3 Trên 20.000 đến 50.000 20 TNCT x 20% - 2.800
4 Trên 50.000 đến 80.000 30 TNCT x 30% - 7.800
5 Trên 80.000 40 TNCT x 40% - 15.800
- §èi víi ng−êi n−íc ngoµi cã mÆt ë ViÖt Nam tõ 30 ngµy ®Õn 182 ngµy
trong 1 n¨m, th× thuÕ suÊt ¸p dông thèng nhÊt lµ 25% trªn tæng thu nhËp (sè thuÕ
ph¶i nép = 25% x tæng thu nhËp).
- Đối với c«ng d©n Việt Nam nếu trong năm tÝnh thuế vừa cã thu nhập ở
trong nước, vừa cã thu nhập ở nước ngoài th× thuế suất ¸p dụng đối với thời gian
ở trong nước theo Biểu thuế đối với người Việt Nam, thời gian ở nước ngoài theo
Biểu thuế đối với người nước ngoài nªu trªn.
§èi víi thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn
- §èi víi thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn cña tõng ç nh©n nhËn ®−îc tõng
lÇn tõ chuyÓn giao c«ng nghÖ cã møc thuÕ suÊt thèng nhÊt lµ 5% trªn tæng sè thu
nhËp (sè thuÕ ph¶i nép = 5% x tæng thu nhËp, nh−ng tæng thu nhËp ph¶i lín h¬n
15.000.000 ®ång/lÇn)
- §èi víi thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn cña tõng ç nh©n nhËn ®−îc tõng
lÇn tõ tróng th−ëng xæ sè cã møc thuÕ suÊt thèng nhÊt lµ 10% trªn tæng sè thu
nhËp, (sè thuÕ ph¶i nép = 10% x tæng thu nhËp, nh−ng tæng thu nhËp ph¶i lín
h¬n 15.000.000 ®ång/lÇn).
2.3. §¨ng ký, kª khai, nép thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ thu nhËp ç nh©n
Mäi ç nh©n cã thu nhËp th−êng xuyªn chÞu thuÕ vµ çc c¬ quan chi tr¶ thu
nhËp cã ç nh©n thuéc diÖn chÞu thuÕ thu nhËp ®Òu ph¶i ®¨ng ký víi c¬ quan
thuÕ ®Ó ®−îc cÊp m· sè thuÕ. Mçi ç nh©n chØ ph¶i ®¨ng ký ®Ó ®−îc cÊp m· sè
thuÕ thu nhËp mét lÇn vµ ®−îc cÊp mét m· sè thuÕ duy nhÊt. Ç nh©n ®· ®−îc
cÊp m· sè thuÕ sÏ sö dông m· sè thuÕ cho viÖc khai b¸o nép thuÕ víi c¬ quan
thuÕ hoÆc th«ng b¸o m· sè thuÕ cho c¬ quan chi tr¶ thu nhËp.
- Ç nh©n cã thu nhËp chÞu thuÕ (bao gåm thu nhËp th−êng xuyªn vµ thu
nhËp kh«ng th−êng xuyªn) cã tr¸ch nhiÖm chñ ®éng khai b¸o vÒ thu nhËp víi c¬
quan chi tr¶ thu nhËp hoÆc c¬ quan thuÕ t¹i ®Þa ph−¬ng n¬i lµm viÖc.
- §èi víi c¬ quan chi tr¶ thu nhËp do c¬ quan thuÕ cÊp côc hoÆc cÊp chi côc
qu¶n lý thu thuÕ (thuÕ GTGT, ThuÕ TNDN) th× kª khai ®¨ng ký, kª khai nép
thuÕ thu nhËp ç nh©n víi cÊp qu¶n lý thuÕ t−¬ng øng.
- §èi víi c¬ quan chi tr¶ thu nhËp kh«ng thuéc ®èi t−îng do c¬ quan thuÕ
qu¶n lý thu thuÕ GTGT, thuÕ TNDN ( kh«ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vÝ
dô: v¨n phßng ®¹i diÖn, çc tæ chøc quèc tÕ...) th× kª khai ®¨ng ký thuÕ, kª khai
nép thuÕ thu nhËp ç nh©n t¹i Côc thuÕ tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng
n¬i ®¬n vÞ ®ãng trô së.
- §èi víi thu nhËp th−êng xuyªn, çc ®èi t−îng nép thuÕ ph¶i thùc hiÖn kª
khai t¹m nép thuÕ hµng th¸ng (riªng ®èi víi çc kho¶n thu nhËp th−êng xuyªn
ngoµi tiÒn l−¬ng, tiÒn c«ng nh− thu nhËp do tham gia çc ho¹t ®éng kinh doanh
dÞch vô kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cô thÓ: dÞch vô t− vÊn
theo hîp ®ång dµi h¹n, d¹y häc, d¹y nghÒ, luyÖn thi, biÓu diÔn v¨n ho¸ nghÖ
thuËt do ®Æc ®iÓm nhËn kh«ng ®Òu ®Æn hµng th¸ng, ®Ó ®¶m b¶o tæ chøc thu nép
kÞp thêi, sau mçi lÇn tr¶ thu nhËp tõ 500.000 ®ång trë lªn th× c¬ quan chi tr¶ thu
nhËp t¹m khÊu trõ 10% trªn tæng thu nhËp. C¬ quan chi tr¶ thu nhËp cã tr¸ch
nhiÖm kª khai nép thuÕ vµ cÊp biªn lai thuÕ cho ç nh©n cã thu nhËp chÞu thuÕ.
2.3.3. Nép thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ
- §èi víi thu nhËp th−êng xuyªn
Nép thuÕ: Tæ chøc, ç nh©n chi tr¶ thu nhËp, çc ®èi t−îng nép thuÕ sau khi
nép tê khai thuÕ cã tr¸ch nhiÖm nép thuÕ vµo ng©n s¸ch Nhµ n−íc ngay sau khi
kª khai thuÕ (Ng−êi n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam nÕu ch−a x¸c ®Þnh tr−íc ®−îc
thêi h¹n c− tró th× t¹m nép theo thuÕ suÊt 25%, hÕt n¨m sÏ quyÕt to¸n chÝnh thøc
sè ph¶i nép). Thêi h¹n nép thuÕ chËm nhÊt kh«ng ®−îc qu¸ ngµy 25 th¸ng sau,
qu¸ thêi h¹n trªn sÏ bÞ ph¹t nép chËm tiÒn thuÕ theo LuËt ®Þnh.
QuyÕt to¸n thuÕ: ThuÕ thu nhËp ®èi víi thu nhËp th−êng xuyªn quyÕt to¸n
theo n¨m d−¬ng lÞch, cuèi n¨m hoÆc sau khi hÕt h¹n hîp ®ång, ç nh©n tæng hîp
tÊt c¶ çc nguån thu nhËp trong n¨m thùc hiÖn kª khai thuÕ thu nhËp vµ nép tê
khai quyÕt to¸n thuÕ cho c¬ quan chi tr¶ thu nhËp nÕu chØ nhËn thu nhËp ë mét
n¬i. Tr−êng hîp ç nh©n trong cïng thêi gian cña n¨m ®ång thêi lµm viÖc vµ cã
thu nhËp tõ nhiÒu n¬i th× ph¶i tæng hîp, kª khai quyÕt to¸n thuÕ thu nhËp t¹i n¬i
cã thu nhËp æn ®Þnh hoÆc nép tê khai vµ thùc hiÖn quyÕt to¸n thuÕ t¹i c¬ quan
thuÕ qu¶n lý n¬i lµm viÖc cuèi cïng cña n¨m. C¬ quan chi tr¶ thu nhËp hoÆc ç
nh©n thùc hiÖn quyÕt to¸n thuÕ víi c¬ quan thuÕ chËm nhÊt kh«ng qu¸ ngµy 28
th¸ng 2 n¨m sau hoÆc 30 ngµy kÓ tõ khi hÕt h¹n hîp ®ång.
- §èi víi thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn
C¬ quan chi tr¶ thu nhËp cÊp tê khai cho ng−êi cã thu nhËp ®Ó kª khai thu
nhËp chÞu thuÕ vµ thùc hiÖn tÝnh thuÕ, khÊu trõ tiÒn thuÕ tr−íc khi chi tr¶ thu
nhËp. ViÖc quyÕt to¸n thuÕ gi÷a ng−êi nép thuÕ vµ c¬ quan chi tr¶ thu nhËp ®−îc
thùc hiÖn ngay trªn tê khai.
- Hµng th¸ng chËm nhÊt lµ ngµy 15, c¬ quan chi tr¶ thu nhËp ph¶i lËp b¶ng
kª sè liÖu cña th¸ng tr−íc vÒ sè ng−êi, sè thu nhËp, sè tiÒn thuÕ ®· khÊu trõ, sè
tiÒn thï lao ®−îc h−ëng, sè tiÒn thuÕ ph¶i chuyÓn nép ng©n s¸ch nhµ n−íc vµ nép
vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc trong thêi h¹n 15 ngµy kÓ tõ ngµy quyÕt to¸n. Thêi h¹n
nép thuÕ thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn chËm nhÊt vµo ngµy 25 th¸ng sau. Qu¸
thêi h¹n trªn, c¬ quan chi tr¶ thu nhËp sÏ bÞ ph¹t nép chËm tiÒn thuÕ theo qui
®Þnh.
- §èi víi çc kho¶n thu nhËp b»ng hiÖn vËt th× c¬ quan chi tr¶ thu nhËp ph¶i
thu ®ñ tiÒn thuÕ thu nhËp tr−íc khi chi tr¶ thu nhËp.
- Çc kho¶n thu nhËp mµ ng−êi nhËn thu nhËp kh«ng cã sù hiÖn diÖn nh−
tiÒn chuyÓn giao c«ng nghÖ, tiÒn b¶n quyÒn... th× c¬ quan chi tr¶ thu nhËp ph¶i kª
khai thay cho ng−êi cã thu nhËp, thùc hiÖn khÊu trõ tiÒn thuÕ ®Ó nép ng©n s¸ch
nhµ n−íc tr−íc khi chi tr¶ thu nhËp vµ th«ng b¸o cho ng−êi chÞu thuÕ biÕt.
- Ng−êi chuyÓn hé quµ biÕu, quµ tÆng b»ng hiÖn vËt tõ n−íc ngoµi chuyÓn vÒ
ph¶i kª khai vµ nép thuÕ thay cho ng−êi nhËn quµ biÕu, quµ tÆng.
- Çc tr−êng hîp cã thu nhËp vÒ thiÕt kÕ kü thuËt c«ng nghiÖp, thiÕt kÕ kü
thuËt x©y dùng... tiÒn thuÕ khÊu trõ theo sè tiÒn ®−îc nhËn tõng lÇn vµ kª khai,
quyÕt to¸n tiÒn thuÕ theo gi¸ trÞ quyÕt to¸n hîp ®ång
2.4. Tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ thu nhËp ç nh©n
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, nÒn kinh tÕ n−íc ta cßn sö dông tiÒn mÆt lµ chñ
yÕu nªn viÖc qu¶n lý thu nhËp cña ç nh©n lµ rÊt khã kh¨n.
Thu nhËp cña ç nh©n nhËn ®−îc th−êng g¾n chÆt víi nh÷ng ç nh©n hoÆc tæ
chøc chi tr¶ thu nhËp. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o thuËn tiÖn trong qu¶n lý thu thuÕ vµ
gi¶m thiÓu chi phÝ qu¶n lý, viÖc thu thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao
®−îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c khÊu trõ t¹i nguån, nghÜa lµ ç nh©n (tæ chøc) chi
tr¶ thu nhËp cã nghÜa vô kª khai vµ khÊu trõ tiÒn thuÕ thu nhËp ®Ó nép vµo ng©n
s¸ch nhµ n−íc tr−íc khi chi tr¶ thu nhËp cho ç nh©n vµ ç nh©n (tæ chøc) chi tr¶
thu nhËp nµy ®−îc h−ëng mét kho¶n thï lao tÝnh trªn sè tiÒn thuÕ thu nhËp ®·
khÊu trõ, trõ mét sè tr−êng hîp c¬ quan thuÕ trùc tiÕp thu.
Ch−¬ng 7
ThuÕ tμi nguyªn
1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ tµi nguyªn

1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, sù cÇn thiÕt ®¸nh thuÕ tµi nguyªn
Tµi nguyªn lµ nguån cña c¶i thiªn nhiªn ch−a ®−îc khai th¸c. Cã lo¹i tµi
nguyªn cã thÓ t¸i t¹o ®−îc, ch¼ng h¹n nh− n−íc, kh«ng khÝ… Cã lo¹i tµi nguyªn
kh«ng thÓ t¸i t¹o ®−îc nh− çc lo¹i kho¸ng s¶n. ViÖc khai th¸c, sö dông tµi
nguyªn ®Ó phôc vô cho cuéc sèng con ng−êi lµ ®ßi hái tÊt yÕu. Tuy nhiªn, ®Ó
viÖc khai th¸c, sö dông tµi nguyªn mét çch hiÖu qu¶, tr¸nh l·ng phÝ nguån tµi
nguyªn, phôc vô tèt nhÊt cho cuéc sèng con ng−êi, chÝnh phñ çc n−íc ph¶i ¸p
dông nhiÒu chÝnh s¸ch kh¸c nhau, trong ®ã, thuÕ tµi nguyªn ®−îc coi lµ mét gi¶i
ph¸p h÷u hiÖu. ë çc n−íc, thuÕ ®µnh vµo viÖc khai th¸c tµi nguyªn cã thÓ cã
nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh− thu tiÒn thuª, thu phÝ, ®¸nh thuÕ tµi nguyªn… Dï
d−íi tªn gäi g×, thuÕ tµi nguyªn còng chØ ®¸nh vµo viÖc khai th¸c mét sè lo¹i tµi
nguyªn nhÊt ®Þnh mµ kh«ng ®¸nh vµo tÊt c¶ çc lo¹i tµi nguyªn. Th«ng th−êng,
thuÕ tµi nguyªn chØ ®¸nh vµo nh÷ng tµi nguyªn mµ nhµ n−íc cã thÓ kiÓm so¸t
®−îc viÖc khai th¸c sö dông vµ çc tµi nguyªn nµy cã h¹n, cÇn khai th¸c, sö dông
mét çch hiÖu qu¶, hay cÇn ®Çu t− chi phÝ ®Ó t¸i t¹o chóng…
ThuÕ tµi nguyªn lµ thuÕ ®¸nh vµo tµi nguyªn thiªn nhiªn khai th¸c ®−îc.
Víi çch hiÓu nh− trªn, thuÕ tµi nguyªn cã çc ®Æc ®iÓm sau:
- ThuÕ tµi nguyªn lµ kho¶n thu mang tÝnh chÊt t« nh−îng.
Tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ tµi s¶n do tù nhiªn ban tÆng, lµ tµi s¶n c«ng cña
mét quèc gia mµ nhµ n−íc lµ chñ së h÷u. V× vËy, nh÷ng c¬ së khai th¸c, sö dông
nguån tµi nguyªn ph¶i tr¶ cho nhµ n−íc mét kho¶n tiÒn gièng nh− viÖc tr¶ tiÒn
mua tµi s¶n cho chñ së h÷u tµi s¶n. Th«ng qua ®ã nhµ n−íc cã thÓ thu håi mét
phÇn gi¸ trÞ cña tµi nguyªn.
- ThuÕ tµi nguyªn kh«ng mang tÝnh chÊt thuÕ trùc thu mµ còng kh«ng mang
tÝnh chÊt thuÕ gi¸n thu.
ThuÕ tµi nguyªn kh«ng ph¶i lµ kho¶n céng thªm vµo gi¸ b¸n do ng−êi tiªu
dïng g¸nh chÞu. Nã chØ lµ nh©n tè ®¶m b¶o ng−êi tiªu dïng ph¶i tr¶ gi¸ theo
®óng gi¸ trÞ cña hµng ho¸. MÆt kh¸c, thuÕ tµi nguyªn còng kh«ng phô thuéc vµo
kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cô thÓ cña tæ chøc, ç nh©n khai th¸c, sö dông tµi
nguyªn, cho dï nã g¾n chÆt víi viÖc khai th¸c, sö dông tµi nguyªn.
- Trong nhiÒu tr−êng hîp, thuÕ tµi nguyªn mang tÝnh chÊt cña mét lo¹i phÝ
sö dông.
Trong nhiÒu tr−êng hîp, nhµ n−íc ph¶i chi phÝ ®Ó qu¶n lý, quy ho¹ch, kh¶o
s¸t vµ gi¶i quyÕt hËu qu¶ tiªu cùc ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i do viÖc khai th¸c vµ
sö dông tµi nguyªn g©y nªn. V× vËy, thuÕ tµi nguyªn ®−îc coi lµ mét lo¹i phÝ sö
dông ®Ó bï ®¾p çc kho¶n chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý, b¶o vÖ vµ t¸i t¹o
nguån tµi nguyªn.
1.2. Nguyªn t¾c thiÕt lËp thuÕ tµi nguyªn
- C¬ së x¸c ®Þnh thuÕ tµi nguyªn lµ tµi nguyªn nguyªn khai
Tµi nguyªn nguyªn khai lµ tµi nguyªn vÉn ë tr¹ng th¸i nh− nã vèn cã tr−íc
khi khai th¸c, khi võa khai th¸c, hoÆc míi chØ ®−îc lµm s¹ch mµ ch−a thay ®æi
tÝnh chÊt lý, ho¸ cña tµi nguyªn.
Lý do ph¶i ®¸nh thuÕ vµo gi¸ trÞ tµi nguyªn nguyªn khai xuÊt ph¸t tõ môc
®Ých qu¶n lý nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña lo¹i thuÕ
nµy lµ ®¸nh vµo çc s¶n phÈm cña tù nhiªn cã ®−îc qua qu¸ tr×nh khai th¸c. MÆt
kh¸c, trong qu¸ tr×nh khai th¸c, mçi c¬ së l¹i cã ®iÒu kiÖn vµ chi phÝ khai th¸c
tõng lo¹i tµi nguyªn kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy, viÖc ®¸nh thuÕ vµo tµi nguyªn
nguyªn khai còng lµ çch ®¶m b¶o c«ng b»ng cho çc c¬ së khai th¸c.
Theo nguyªn t¾c nµy, viÖc ®¸nh thuÕ tµi nguyªn cÇn ®¶m b¶o gi¸ tÝnh thuÕ
tµi nguyªn kh«ng bao gåm çc chi phÝ khai th¸c, ph©n lo¹i, sµng tuyÓn, vËn
chuyÓn…
- §¸nh thuÕ tµi nguyªn ph¶i c¨n cø vµo tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn khai
th¸c cña tõng lo¹i tµi nguyªn.
MÆc dï ®Òu do tù nhiªn sinh ra nh−ng mçi lo¹i tµi nguyªn l¹i cã tÝnh chÊt,
®Æc ®iÓm kh¸c nhau nh− gi¸ trÞ cña tµi nguyªn, tiÒm n¨ng khai th¸c, kh¶ n¨ng t¸i
t¹o, ®iÒu kiÖn khai th¸c… §Ó b¶o vÖ vµ h−íng dÉn viÖc khai th¸c tµi nguyªn mét
çch hiÖu qu¶ th× møc thuÕ tµi nguyªn cÇn ®−îc thiÕt kÕ cho tõng nhãm, tõng
lo¹i tµi nguyªn dùa vµo nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã. Cô thÓ lµ:
- Nh÷ng lo¹i tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o nhanh nªn ®¸nh víi thuÕ suÊt
thÊp h¬n so víi nh÷ng tµi nguyªn t¸i t¹o l©u hoÆc chØ khai th¸c ®−îc mét lÇn.
- §iÒu kiÖn khai th¸c cµng khã kh¨n th× møc thuÕ tµi nguyªn cµng thÊp…
- Møc thuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn cÇn ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn lîi thÕ so s¸nh
gi÷a tµi nguyªn thiªn nhiªn khai th¸c vµ sö dông víi çc nguån vËt liÖu s½n cã
kh¸c.
Tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ mét yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt. Trong mét sè
tr−êng hîp, viÖc sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ mét sù thay thÕ cho çc
nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo kh¸c. Ch¼ng h¹n nh−, cã thÓ sö dông tµi khai th¸c thay
cho vËt liÖu nhËp khÈu; tµi nguyªn khai th¸c thay thÕ cho çc vËt liÖu nh©n t¹o
kh¸c… V× vËy, møc thuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn cÇn ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn lîi thÕ
so s¸nh gi÷a tµi nguyªn khai th¸c víi çc nguån vËt liÖu kh¸c, sao cho sau khi
chÞu thuÕ chi phÝ sö dông tµi nguyªn t−¬ng ®−¬ng víi chi phÝ sö dông çc
nguyªn vËt liÖu kh¸c. §iÒu nµy gãp phÇn ®¶m b¶o c«ng b»ng trong ph©n phèi
çc nguån lùc x· héi vµ tÝnh kh¶ thi cña thuÕ tµi nguyªn, ®ång thêi khuyÕn khÝch
sö dông tµi nguyªn mét çch hiÖu qu¶.
- ChÝnh s¸ch thuÕ tµi nguyªn ®−îc thiÕt lËp g¾n chÆt víi yªu cÇu b¶o vÖ m«i
tr−êng sinh th¸i.
Tµi nguyªn thiªn nhiªn kh«ng ph¶i lµ v« h¹n vµ viÖc khai th¸c, sö dông tµi
nguyªn bõa b·i kh«ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ cßn ¶nh h−ëng
®Õn m«i tr−êng sinh th¸i. §Ó b¶o vÖ nguån tµi nguyªn cña ®Êt n−íc vµ b¶o vÖ
m«i tr−êng sinh th¸i, chÝnh s¸ch thuÕ tµi nguyªn ph¶i ®−îc thiÕt lËp theo h−íng
g¾n chÆt víi yªu cÇu b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i, coi thuÕ tµi nguyªn lµ mét biÖn
ph¸p tµi chÝnh nh»m b¶o vÖ m«i tr−êng. Theo ®ã, viÖc khai th¸c nh÷ng lo¹i tµi
nguyªn nµo cã nguy c¬ dÉn ®Õn nguy h¹i cho m«i tr−êng, hoÆc cÇn nhiÒu chi phÝ
®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ khai th¸c nh»m tr¸nh ph¸ ho¹i m«i tr−êng, th× cÇn ®¸nh
møc thuÕ suÊt cao, vµ ng−îc l¹i.
1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thuÕ tµi nguyªn trªn thÕ giíi vµ
ViÖt Nam
ThuÕ tµi nguyªn cã lÞch sö ph¸t triÓn t−¬ng ®èi l©u dµi. ë mçi n−íc, thuÕ tµi
nguyªn cã thÓ ®−îc ®¸nh kh¸c nhau vµ cã tªn gäi kh¸c nhau. Nh×n chung, ë çc
n−íc mµ tµi nguyªn thiªn nhiªn phÇn lín thuéc së h÷u t− nh©n th× thuÕ tµi
nguyªn ®−îc x¸c ®Þnh d−íi h×nh thøc tiÒn thuª má mµ bªn khai th¸c (bªn ®i
thuª) ph¶i tr¶ cho chñ së h÷u tµi nguyªn (bªn cho thuª). Tuy nhiªn, nh÷ng ng−êi
®−îc cÊp quyÒn khai th¸c ph¶i nép mét kho¶n tiÒn b¾t buéc gièng nh− kho¶n lÖ
phÝ khai th¸c cho çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Kho¶n tiÒn nµy th−êng ®−îc x¸c
®Þnh c¨n cø vµo sè l−îng khai th¸c, chÊt l−îng tµi nguyªn vµ hµm l−îng tµi
nguyªn. Víi nh÷ng n−íc mµ tµi nguyªn thuéc së h÷u nhµ n−íc th× kho¶n thuÕ tµi
nguyªn th−êng lµ kho¶n thu cña çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng.
ThuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn cã thÓ ®−îc x¸c lËp theo mét møc cè ®Þnh hay
møc cè ®Þnh luü tiÕn hoÆc theo tû lÖ phÇn tr¨m trªn doanh thu khai th¸c.
ë ViÖt Nam, tuy ch−a cã tªn gäi lµ thuÕ tµi nguyªn nh−ng ngay tõ thêi B¾c
thuéc (thÕ kû I tr−íc c«ng nguyªn) ®· cã lo¹i thuÕ kho¸ng s¶n (chñ yÕu lµ s¾t) vµ
thuÕ thuû s¶n do ThiÕt quan vµ Thuû quan ®¶m nhËn viÖc thu thuÕ.
Tr¶i qua çc triÒu ®¹i phong kiÕn d©n téc (tõ thÕ kû X ®Õn gi÷a thÕ kû XIX),
lo¹i thuÕ nµy vÉn ®−îc çc triÒu ®¹i vua chóa (nh− vua Lý Th¸i Tæ, triÒu Lª S¬,
chóa TrÞnh, chóa NguyÔn, triÒu NguyÔn) duy tr× d−íi h×nh thøc thu thuÕ ®èi víi
çc s¶n vËt nói rõng (nh− sõng tª, ngµ voi, h−¬ng liÖu, quÕ, gç, mËt ong, s¸p ong,
s¬n, m©y, tre, song…), vµ thu thuÕ ®èi víi viÖc khai th¸c kho¸ng s¶n (than,
quÆng, çc má vµng, b¹c…), vµ khai th¸c thuû s¶n.
§Õn thêi kú Ph¸p thuéc (tõ 1858 ®Õn 1945), kho¶n thuÕ dÇu má, thuÕ hÇm
má, thuÕ khai th¸c l©m thæ s¶n còng lµ mét nguån thu lín cho Nhµ n−íc thùc
d©n.
Cho ®Õn tr−íc n¨m 1990, thuÕ tµi nguyªn ®−îc ¸p dông d−íi h×nh thøc chÕ
®é thu tiÒn nu«i rõng, chÕ ®é thu ®èi víi vµng sa kho¸ng…
N¨m 1990, tr−íc yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i çch thuÕ b−íc 1 lµ hoµn thiÖn
hÖ thèng thuÕ ®Ó bao qu¸t çc nguån thu, Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn ®· ®−îc ban
hµnh ngµy 30/3/1990 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/1/1991. ViÖc ra ®êi Ph¸p lÖnh
thuÕ tµi nguyªn ®¸nh dÊu mét b−íc ngoÆt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý tµi
nguyªn cña n−íc ta.
Sau h¬n 6 n¨m thùc hiÖn, Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn ®· béc lé mét sè nh−îc
®iÓm vÒ ph¹m vi vµ ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh. V× vËy, ngµy 16/4/1998, Ph¸p lÖnh
thuÕ tµi nguyªn (söa ®æi) ®· ®−îc Uû ban th−êng vô Quèc héi kho¸ X ban hµnh
vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 1/6/1998.
Çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thuÕ tµi nguyªn hiÖn hµnh bao gåm:
Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn ngµy 30/3/1990.
Ph¸p lÖnh sè 05/1998/PL- UBTVQH 10 ngµy 16/4/1998 vÒ thuÕ tµi nguyªn
(söa ®æi).
NghÞ ®Þnh sè 68/1998/N§- CP ngµy 03/9/1998 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh
ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn (söa ®æi).
Th«ng t− sè 153/1998/TT- BTC ngµy 26/11/1998 h−íng dÉn thi hµnh NghÞ
®Þnh sè 68/1998/N§- CP ngµy 03/9/1998 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi
hµnh Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn (söa ®æi).
LuËt DÇu khÝ ban hµnh ngµy 06/7/1993, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 01/9/1993.
NghÞ ®Þnh sè 84/CP ngµy 17/12/1996 quy ®Þnh chi tiÕt viÖc thi hµnh LuËt
DÇu khÝ.
2. Néi dung c¬ b¶n cña ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn
2.1.1 . §èi t−îng chÞu thuÕ
Tµi nguyªn thiªn nhiªn thuéc diÖn chÞu thuÕ lµ çc tµi nguyªn thiªn nhiªn
trong ph¹m vi ®Êt liÒn, h¶i ®¶o, néi thñy, l·nh h¶i, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ
thÒm lôc ®Þa thuéc chñ quyÒn cña n−íc Céng hßa X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam,
bao gåm: kho¸ng s¶n kim lo¹i; kho¸ng s¶n kh«ng kim lo¹i; dÇu má; khÝ ®èt; s¶n
phÈm cña rõng tù nhiªn; thñy s¶n tù nhiªn; n−íc thiªn nhiªn; tµi nguyªn thiªn
nhiªn kh¸c.
Nh− vËy, ho¹t ®éng chÞu thuÕ tµi nguyªn lµ ho¹t ®éng khai th¸c cña çc tæ
chøc, ç nh©n ®èi víi çc lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn kÓ trªn theo ®óng quy ®Þnh
cña ph¸p luËt ViÖt Nam.
Mäi tr−êng hîp cè ý tiÕn hµnh khai th¸c çc lo¹i tµi nguyªn cÊm khai th¸c
®Òu bÞ xö lý theo Ph¸p luËt hiÖn hµnh. Khi kiÓm tra ph¸t hiÖn nh÷ng vô viÖc vi
ph¹m, c¬ quan thuÕ ph¶i th«ng b¸o vµ phèi hîp víi c¬ quan cã chøc n¨ng ®Ó
tiÕn hµnh xö lý theo thÈm quyÒn.
Tr−êng hîp tµi nguyªn thiªn nhiªn cÊm khai th¸c bÞ b¾t gi÷, tÞch thu vµ ®−îc
phÐp b¸n ra th× tæ chøc ®−îc giao b¸n ph¶i tÝnh ®Çy ®ñ thuÕ tµi nguyªn trong gi¸
b¸n vµ nép vµo Ng©n s¸ch.
§èi t−îng thuéc diÖn ph¶i ®¨ng ký, kª khai vµ nép thuÕ tµi nguyªn lµ tÊt c¶
çc tæ chøc, ç nh©n cã khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt ViÖt Nam.
Çc tæ chøc, ç nh©n bao gåm: doanh nghiÖp nhµ n−íc, c«ng ty cæ phÇn,
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, hîp t¸c x·, doanh nghiÖp t− nh©n, doanh nghiÖp cã
vèn ®Çu t− n−íc ngoµi hay bªn n−íc ngoµi tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh
doanh theo LuËt §Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, hé s¶n xuÊt kinh doanh, çc tæ
chøc vµ ç nh©n kh¸c.
Mét sè tr−êng hîp cô thÓ ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
- Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi vµ bªn n−íc ngoµi hîp t¸c kinh
doanh trªn c¬ së hîp ®ång ®ang tr¶ tiÒn tµi nguyªn hay nép thuÕ tµi nguyªn theo
møc cô thÓ ®· quy ®Þnh trong GiÊy phÐp ®Çu t− cÊp tr−íc ngµy 01/06/1998 th×
tiÕp tôc ®−îc tr¶ tiÒn tµi nguyªn hay nép thuÕ tµi nguyªn theo quy ®Þnh ®ã cho
®Õn hÕt thêi h¹n cña GiÊy phÐp ®−îc cÊp.
- Doanh nghiÖp liªn doanh víi n−íc ngoµi ho¹t ®éng theo LuËt §Çu t− n−íc
ngoµi t¹i ViÖt Nam mµ bªn ViÖt Nam gãp vèn ph¸p ®Þnh b»ng çc nguån tµi
nguyªn ®−îc ghi trong GiÊy phÐp ®Çu t− th× doanh nghiÖp liªn doanh kh«ng ph¶i
nép thuÕ tµi nguyªn ®èi víi sè tµi nguyªn mµ Bªn ViÖt Nam dïng ®Ó gãp vèn
ph¸p ®Þnh. §Þnh kú 3 th¸ng, 6 th¸ng, bªn ViÖt Nam ph¶i kª khai sè tµi nguyªn
ph¸t sinh ®· gãp vèn, b¸o ço Bé Tµi chÝnh ®Ó ghi vèn Ng©n s¸ch Nhµ n−íc vµ
qu¶n lý vèn theo chÕ ®é hiÖn hµnh.
Doanh nghiÖp khai th¸c tµi nguyªn ®−îc thµnh lËp trªn c¬ së liªn doanh,
hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh vµ hîp ®ång chia s¶n phÈm, th× thuÕ tµi nguyªn
ph¶i nép cña doanh nghiÖp liªn doanh hay cña bªn n−íc ngoµi ph¶i ®−îc x¸c
®Þnh trong hîp ®ång liªn doanh vµ tÝnh vµo phÇn s¶n phÈm chia cho bªn ViÖt
Nam. Khi chia s¶n phÈm, bªn ViÖt Nam cã tr¸ch nhiÖm nép thuÕ tµi nguyªn vµo
Ng©n s¸ch Nhµ n−íc theo quy ®Þnh cña LuËt Ng©n s¸ch.
Sè thuÕ tµi nguyªn ph¶i nép trong kú nép thuÕ ®−îc tÝnh nh− sau:
S¶n l−îng tμi Gi¸ tÝnh Sè thuÕ tμi
ThuÕ tμi
= nguyªn th−¬ng thuÕ ®¬n ThuÕ nguyªn ®−îc
nguyªn ph¶i × × -
phÈm thùc tÕ vÞ tμi suÊt miÔn, gi¶m (nÕu
nép trong kú
khai th¸c nguyªn cã)
2.2.1 S¶n l−îng tµi nguyªn th−¬ng phÈm thùc tÕ khai th¸c
Lµ sè l−îng, träng l−îng hay khèi l−îng cña tµi nguyªn khai th¸c thùc tÕ
trong kú nép thuÕ, kh«ng phô thuéc vµo hiÖn tr¹ng vµ môc ®Ých khai th¸c tµi
nguyªn (®Ó b¸n ngay, ®em trao ®æi, tiªu dïng néi bé, dù tr÷ ®−a vµo s¶n xuÊt
tiÕp theo...).
Mét sè tr−êng hîp cô thÓ ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
- §èi víi lo¹i tµi nguyªn kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc sè l−îng, träng l−îng hay
khèi l−îng thùc tÕ khai th¸c do chøa nhiÒu chÊt kh¸c nhau, hµm l−îng t¹p chÊt
lín, th× thuÕ tµi nguyªn ®−îc tÝnh trªn sè l−îng, träng l−îng hay khèi l−îng tõng
chÊt thu ®−îc do sµng tuyÓn, ph©n lo¹i.
VÝ dô: Mét c«ng ty trong kú nép thuÕ ph¶i sµng tuyÓn hµng ngh×n m3 ®Êt,
®¸, n−íc (kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc sè l−îng), ®Ó thu ®−îc 2 kg vµng cèm, 100
tÊn quÆng s¾t... th× thuÕ tµi nguyªn ®−îc tÝnh trªn sè l−îng vµng cèm vµ quÆng
s¾t nµy.
- Tr−êng hîp khai th¸c thñ c«ng, ph©n t¸n hoÆc khai th¸c l−u ®éng, kh«ng
th−êng xuyªn, khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý th× cã thÓ thùc hiÖn kho¸n sè l−îng
tµi nguyªn khai th¸c theo mïa vô hoÆc ®Þnh kú. C¬ quan thuÕ phèi hîp víi chÝnh
quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh ®Ó Ên ®Þnh sè l−îng tµi
nguyªn thùc tÕ khai th¸c ®−îc kho¸n.
Còng trong tr−êng hîp nªu trªn, nÕu lo¹i tµi nguyªn khai th¸c ®−îc tËp
trung vµo ®Çu mèi thu mua vµ ®−îc c¬ së thu mua cam kÕt chÊp thuËn th× côc
thuÕ tØnh, thµnh phè cã thÓ quyÕt ®Þnh (b»ng v¨n b¶n) ®Ó tæ chøc, ç nh©n thu
mua tµi nguyªn nép thay thuÕ tµi nguyªn cho ng−êi khai th¸c.
2.2.2 Gi¸ tÝnh thuÕ
Gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn lµ gi¸ b¸n ®¬n vÞ cña tµi nguyªn t¹i n¬i khai th¸c tµi
nguyªn vµ ®−îc x¸c ®Þnh cô thÓ trong tõng tr−êng hîp nh− sau:
(1) Lo¹i tµi nguyªn x¸c ®Þnh ®−îc s¶n l−îng ë kh©u khai th¸c vµ cã thÓ b¸n
ra ngay sau khi khai th¸c (nh−: ®Êt, ®¸, çt, sái, thñy s¶n...) th× gi¸ tÝnh thuÕ tµi
nguyªn lµ gi¸ thùc tÕ b¸n ra t¹i n¬i khai th¸c trõ thuÕ doanh thu hoÆc ch−a bao
gåm thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (nÕu cã) ph¶i nép.
NÕu ph¸t sinh chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, l−u kho b·i, tõ n¬i khai th¸c ®Õn
n¬i tiªu thô th× çc chi phi ®ã ®−îc trõ khi x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn;
Tr−êng hîp nµy nÕu kh«ng b¸n ra (nh−: ®−a vµo quy tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo), th×
¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ do UBND tØnh, thµnh phè quy ®Þnh.
(2) Lo¹i tµi nguyªn x¸c ®Þnh ®−îc s¶n l−îng ë kh©u khai th¸c, nh−ng ch−a
thÓ b¸n ra ®−îc mµ ph¶i qua sµng tuyÓn, chän läc... míi b¸n ra, th× gi¸ tÝnh thuÕ
tµi nguyªn lµ gi¸ b¸n cña s¶n phÈm ®· qua sµng tuyÓn, ph©n lo¹i, trõ (-) çc chi
phÝ ph¸t sinh tõ n¬i khai th¸c ®Õn n¬i tiªu thô vµ quy ®æi theo hµm l−îng hay tØ
träng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ b¸n cña tµi nguyªn thùc tÕ khai th¸c, cã trõ
thuÕ doanh thu hoÆc kh«ng bao gåm thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
VÝ dô: Gi¸ b¸n 1 tÊn than s¹ch lµ 65.000 ®ång/tÊn, chi phÝ sµng tuyÓn, vËn
chuyÓn tõ n¬i khai th¸c ®Õn n¬i b¸n ra lµ 10.000 ®ång/tÊn; tû träng than s¹ch
trong than thùc tÕ khai th¸c lµ 80% th×:
Gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn mét ThuÕ gi¸ trÞ
= 65.000® - 10.000 x 80/100 -
tÊn than t¹i n¬i khai th¸c gia t¨ng
(3) Lo¹i tµi nguyªn kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc sè l−îng ë kh©u khai th¸c v× t¹p
chÊt lín, cã nhiÒu chÊt kh¸c nhau th× gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ b¸n thùc tÕ cña tõng
chÊt t¹i n¬i khai th¸c trõ thuÕ doanh thu hoÆc kh«ng bao gåm thuÕ gi¸ trÞ gia
t¨ng, vÝ dô nh−: vµng cèm, quÆng s¾t,...
(4) Lo¹i tµi nguyªn khai th¸c vµ ®−îc sö dông lµm nguyªn liÖu s¶n xuÊt
trong s¶n phÈm, nh−: n−íc thiªn nhiªn dïng cho s¶n xuÊt n−íc tinh läc, n−íc
kho¸ng, çc lo¹i bia vµ n−íc gi¶i kh¸t kh¸c; ®Êt lµm nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt
c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp th× gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn lµ gi¸ b¸n s¶n phÈm
cuèi cïng trõ ®i çc chi phÝ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®ã (bao gåm c¶ thuÕ doanh thu
hoÆc thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép nh−ng kh«ng bao gåm chi phÝ khai th¸c tµi
nguyªn), nh−ng møc tèi thiÓu kh«ng thÊp h¬n gi¸ tÝnh thuÕ do UBND tØnh, thµnh
phè quy ®Þnh.
Tæ chøc, ç nh©n khai th¸c tµi nguyªn chÊp hµnh ®Çy ®ñ chÕ ®é sæ s¸ch kÕ
to¸n, chøng tõ kÕ to¸n theo quy ®Þnh, ®−îc tÝnh to¸n vµ ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ tµi
nguyªn theo h−íng dÉn t¹i çc ®iÓm trªn. Mäi tr−êng hîp kh¸c vµ çc tr−êng
hîp khai th¸c tµi nguyªn ®Ó sö dông cho çc môc ®Ých kh¸c kh«ng thuéc h−íng
dÉn t¹i çc ®iÓm nãi trªn th× ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn do UBND tØnh,
thµnh phè quy ®Þnh.
Côc thuÕ tØnh, thµnh phè tham kh¶o ý kiÕn cña së tµi chÝnh - vËt gi¸ vµ c¬
quan qu¶n lý ngµnh ë ®Þa ph−¬ng x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn tr×nh UBND
tØnh, thµnh phè quyÕt ®Þnh vµ b¸o ço Tæng Côc thuÕ.
(5) Gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn ®èi víi n−íc thiªn nhiªn dïng s¶n xuÊt thñy
®iÖn lµ gi¸ b¸n ®iÖn th−¬ng phÈm, ®èi víi gç lµ gi¸ b¸n t¹i b·i 2.
(6) Gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn ®èi víi dÇu th« lµ gi¸ FOB t¹i ®iÓm giao nhËn
theo c«ng bè gi¸ cña c¬ quan ®−îc ChÝnh phñ ViÖt Nam uû quyÒn trªn c¬ së
tham kh¶o gi¸ quèc tÕ.
Trong tr−êng hîp kh«ng cã c«ng bè gi¸ th× gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn ®èi víi
dÇu th« lµ gi¸ trung b×nh nh©n cña dÇu th« do ng−êi b¸n theo gi¸ FOB t¹i ®iÓm
giao nhËn theo hîp ®ång mua b¸n sßng ph¼ng trong kú nép thuÕ.
Trong tr−êng hîp kh«ng cã gi¸ FOB b¸n theo hîp ®ång mua b¸n sßng
ph¼ng th× gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn ®èi víi dÇu th« ®−îc tÝnh dùa trªn gi¸ FOB
theo thÞ tr−êng sßng ph¼ng trong th−¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi lo¹i dÇu th« ®ã
trong kú tÝnh thuÕ cã xÐt ®Õn nh÷ng gi¸ b¸n cña mét tËp hîp thÝch hîp ba lo¹i
dÇu t−¬ng tù tõ çc n−íc §«ng Nam ¸ víi nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch ®¸ng theo
chÊt l−îng, ®Þa ®iÓm vµ çc yÕu tè cã liªn quan kh¸c.
Gi¸ tÝnh thuÕ tµi nguyªn ®èi víi khÝ thiªn nhiªn lµ gi¸ t¹i ®iÓm giao nhËn
theo c«ng bè gi¸ cña c¬ quan ®−îc ChÝnh phñ ViÖt Nam uû quyÒn trªn c¬ së
tham kh¶o gi¸ quèc tÕ.
2.2.3 ThuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn
Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn (söa ®æi) hiÖn hµnh quy ®Þnh khung thuÕ suÊt
thuÕ tµi nguyªn ®èi víi tõng lo¹i tµi nguyªn. Khung thuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn
quy ®Þnh thuÕ suÊt cao nhÊt vµ thuÕ suÊt thÊp nhÊt ®èi víi tõng lo¹i vµ tõng nhãm
tµi nguyªn. ThuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn ®−îc x¸c ®Þnh trªn nguyªn t¾c võa ®¶m
b¶o nguån thu cho Nhµ n−íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc ho¹t ®éng liªn quan
®Õn viÖc båi d−ìng, t¸i t¹o nguån tµi nguyªn, võa ®¶m b¶o cho çc tæ chøc, ç
nh©n n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh sau khi thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi
Nhµ n−íc.
C¨n cø vµo gi¸ trÞ cña tõng lo¹i tµi nguyªn, ®iÒu kiÖn khai th¸c vµ yªu cÇu
qu¶n lý ®èi víi tõng lo¹i tµi nguyªn trong tõng thêi kú, bé hoÆc ngµnh chñ qu¶n
tËp hîp çc sè liÖu, tµi liÖu liªn quan ®Õn lo¹i tµi nguyªn khai th¸c, b¸o ço Bé
Tµi chÝnh ®Ó xem xÐt ®iÒu chØnh thuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn phï hîp víi khung
thuÕ suÊt. ViÖc ®iÒu chØnh thuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn chØ tiÕn hµnh trong tr−êng
hîp cÇn thiÕt vµ theo lo¹i tµi nguyªn cô thÓ, kh«ng ®iÒu chØnh thuÕ suÊt cho
tr−êng hîp ç biÖt.
Theo biÓu thuÕ tµi nguyªn hiÖn hµnh, tµi nguyªn ®−îc chia thµnh 8 nhãm
phï hîp víi 8 nhãm ®èi t−îng chÞu thuÕ. Trong tõng nhãm, thuÕ suÊt ®−îc quy
®Þnh cho tõng lo¹i tµi nguyªn. Nhãm tµi nguyªn cã møc thuÕ suÊt cao nhÊt lµ S¶n
phÈm rõng tù nhiªn (nhãm V) víi çc møc thuÕ suÊt tõ 5 ®Õn 40%. Nhãm cã
møc thuÕ suÊt thÊp nhÊt lµ n−íc thiªn nhiªn (nhãm VII) cã thuÕ suÊt tõ 0 ®Õn
4%. Riªng thuÕ tµi nguyªn ®èi víi dÇu th« vµ khÝ thiªn nhiªn ®−îc tÝnh trªn c¬
së luü tiÕn tõng phÇn cña tæng s¶n l−îng dÇu hoÆc khÝ thùc, cã ph©n biÖt theo
®iÒu kiÖn khai th¸c. ThuÕ suÊt ®èi víi khai th¸c dÇu th« tõ 8 ®Õn 25% (trªn bê vµ
®é s©u ®Õn 200 m n−íc) hoÆc tõ 6 ®Õn 20% (®é s©u trªn 200 m n−íc). ThuÕ suÊt
®èi víi khai th¸c khÝ thiªn nhiªn tõ 0 ®Õn 10% (trªn bê vµ ®é s©u ®Õn 200 m
n−íc) hoÆc 0 ®Õn 6% (®é s©u trªn 200 m n−íc). Trong tr−êng hîp ®Æc biÖt, tuú
thuéc çc ®iÒu kiÖn ®Þa lý, kü thuËt cô thÓ cña má, thuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn ®èi
víi dÇu th« vµ khÝ ®èt cã thÓ ®−îc tÝnh cao h¬n hoÆc b»ng mét møc thuÕ cè ®Þnh
do ChÝnh phñ ViÖt Nam quyÕt ®Þnh.
Çc tæ chøc, ç nh©n ho¹t ®éng khai th¸c tµi nguyªn cã tr¸ch nhiÖm ®¨ng ký
ho¹t ®éng khai th¸c tµi nguyªn víi c¬ quan thuÕ chËm nhÊt lµ 10 ngµy kÓ tõ ngµy
®−îc phÐp khai khai th¸c tµi nguyªn hoÆc chËm nhÊt lµ 5 ngµy tr−íc khi cã sù
s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia, t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n hay cã sù thay ®æi trong ho¹t
®éng khai th¸c tµi nguyªn. B¶n ®¨ng ký ®−îc lËp thµnh 2 b¶n, mét b¶n göi c¬
quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý thu thuÕ, mét b¶n l−u gi÷ t¹i c¬ së khai th¸c tµi
nguyªn.
Hµng th¸ng, trong thêi h¹n chËm nhÊt lµ 10 ngµy cña th¸ng sau, tæ chøc, ç
nh©n khai th¸c tµi nguyªn ph¶i kª khai thuÕ tµi nguyªn ph¶i nép cña th¸ng tr−íc,
kÓ c¶ tr−êng hîp kh«ng ph¸t sinh thuÕ tµi nguyªn vµ nép cho c¬ quan thuÕ. Tê
khai lËp thµnh hai b¶n, cã x¸c nhËn cña çn bé trùc tiÕp qu¶n lý thu thuÕ, mét
b¶n göi c¬ quan thuÕ, mét b¶n l−u t¹i c¬ së. Tr−êng hîp khai th¸c tµi nguyªn
kho¸ng s¶n kh«ng cã ®iÒu kiÖn kª khai hµng th× thêi gian kª khai cã thÓ dµi h¬n,
phï hîp víi ®Æc thï ho¹t ®éng khai th¸c theo h−íng dÉn b»ng v¨n b¶n cña Côc
ThuÕ tØnh, thµnh phè.
2.3.3. Nép thuÕ
ThuÕ tµi nguyªn ®−îc nép theo th¸ng. Çc tæ chøc vµ ç nh©n nép thuÕ tµi
nguyªn theo ®óng thêi h¹n ghi trong th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ, nh−ng chËm
nhÊt kh«ng ®−îc qu¸ ngµy 25 cña th¸ng sau th¸ng ph¸t sinh thuÕ tµi nguyªn.
Tr−êng hîp tæ chøc, ç nh©n khai th¸c thñ c«ng, ph©n t¸n, ho¹t ®éng kh«ng
th−êng xuyªn... ®−îc c¬ quan thuÕ chÊp nhËn nép thuÕ theo ph−¬ng thøc kho¸n
th× c¬ quan thuÕ c¨n cø vµo tê khai cña c¬ së khai th¸c tµi nguyªn kÕt hîp víi tµi
liÖu ®iÒu tra thùc tÕ vÒ nguån tµi nguyªn, vèn, lao ®éng, ph−¬ng tiÖn khai th¸c,
gi¸ c¶ tµi nguyªn ®Ó x¸c ®Þnh s¸t ®óng s¶n l−îng tµi nguyªn khai th¸c thùc tÕ vµ
sè thuÕ tµi nguyªn ph¶i nép. ViÖc Ên ®Þnh møc kho¸n ph¶i ®¶m b¶o c«ng khai,
d©n chñ, s¸t ®óng víi kh¶ n¨ng ho¹t ®éng khai th¸c tµi nguyªn.
ViÖc kho¸n thuÕ tµi nguyªn cã thÓ ®−îc tÝnh to¸n ®Ó g¾n liÒn víi viÖc kho¸n
thu çc lo¹i thuÕ kh¸c.
2.3.4. QuyÕt to¸n thuÕ
Trong thêi h¹n 30 ngµy sau khi kÕt thóc n¨m ho¹t ®éng hoÆc hîp ®ång khai
th¸c, tæ chøc, ç nh©n khai th¸c tµi nguyªn ph¶i quyÕt to¸n viÖc nép thuÕ tµi
nguyªn víi c¬ quan thuÕ. Trong thêi h¹n 10 ngµy sau khi c¬ quan thuÕ kiÓm tra
vµ ra th«ng b¸o, tæ chøc, ç nh©n khai th¸c tµi nguyªn ph¶i nép ®ñ sè thuÕ cßn
thiÕu (nÕu cã) vµo ng©n s¸ch; sè thuÕ ®· nép thõa sÏ ®−îc hoµn tr¶ còng trong
thêi gian quy ®Þnh ®ã hoÆc tÝnh vµo sè thuÕ tµi nguyªn ph¶i nép cña kú tiÕp theo.
2.4. MiÔn, gi¶m thuÕ
2.4.1. Çc tr−êng hîp ®−îc miÔn thuÕ tµi nguyªn
(1) MiÔn thuÕ tµi nguyªn ®èi víi s¶n phÈm rõng tù nhiªn do d©n c− trªn ®Þa
bµn x· cã rõng ®−îc phÐp khai th¸c nh−: gç, cµnh, cñi, tre, nøa, l¸, giang, tranh,
vÇu, lå « phôc vô cho cuéc sèng sinh ho¹t hµng ngµy; kÓ c¶ cã d− thõa b¸n ra
trong ph¹m vi ®Þa bµn huyÖn n¬i khai th¸c.
C¨n cø ®Ò nghÞ cña UBND cÊp x· vµ c¬ quan kiÓm l©m trùc tiÕp qu¶n lý
rõng, thñ tr−ëng c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý quyÕt ®Þnh miÔn thuÕ tµi nguyªn
cho ®èi t−îng nµy. QuyÕt ®Þnh ph¶i ghi râ cô thÓ lo¹i tµi nguyªn ®−îc phÐp khai
th¸c, ®Þa ®iÓm, h×nh thøc khai th¸c, n¬i tiªu thô. Thêi h¹n ghi trong mçi quyÕt
®Þnh kh«ng qu¸ 3 th¸ng, sau ®ã c¬ quan thuÕ ph¶i tiÕn hµnh xem xÐt kiÓm tra l¹i
tr−íc khi tiÕp tôc ra quyÕt ®Þnh miÔn thuÕ tµi nguyªn.
Çc tr−êng hîp bÞ ph¸t hiÖn lîi dông viÖc miÔn thuÕ tµi nguyªn ®Ó tæ chøc
khai th¸c bõa b·i rõng tù nhiªn, c¬ quan thuÕ ph¶i thu håi quyÕt ®Þnh miÔn thuÕ
(nÕu cã) vµ chuyÓn c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý theo ph¸p luËt hiÖn hµnh.
(2) MiÔn thuÕ tµi nguyªn ®èi víi n−íc thiªn nhiªn dïng vµo s¶n xuÊt thñy
®iÖn kh«ng hßa vµo m¹ng l−íi ®iÖn quèc gia.
C¨n cø ®¬n ®Ò nghÞ cña tæ chøc, ç nh©n khai th¸c, cã ý kiÕn cña Së C«ng
nghiÖp tØnh, thµnh phè, thñ tr−ëng c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý quyÕt ®Þnh
miÔn thuÕ tµi nguyªn cho tr−êng hîp nµy.
(3) MiÔn thuÕ tµi nguyªn ®èi víi ®Êt khai th¸c ®Ó sö dông vµo môc ®Ých sau:
a - San lÊp, x©y dùng çc c«ng tr×nh phôc vô an ninh, quèc phßng.
b - San lÊp, x©y dùng çc c«ng tr×nh ®ª ®iÒu, thñy lîi, trùc tiÕp phôc vô n«ng
nghiÖp, l©m nghiÖp, ng− nghiÖp, lµm ®−êng giao th«ng.
c - San lÊp, x©y dùng çc c«ng tr×nh mang ý nghÜa nh©n ®¹o, tõ thiÖn hoÆc
dµnh −u ®·i ®èi víi ng−êi cã c«ng víi çch m¹ng.
d - San lÊp, x©y dùng çc c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng ë miÒn nói (trong ®Þa bµn
cÊp huyÖn lµ huyÖn miÒn nói theo danh môc do Uû ban D©n téc vµ miÒn nói ban
hµnh) phôc vô cho viÖc ph¸t triÓn ®êi sèng kinh tÕ - x· héi trong vïng.
® - Khai th¸c trong ph¹m vi ®Êt ®−îc giao, ®−îc thuª ®Ó san lÊp, t«n ®¾p,
x©y dùng t¹i chç trong ph¹m vi diÖn tÝch ®ã.
e - San lÊp, x©y dùng çc c«ng tr×nh träng ®iÓm cña Quèc gia theo quyÕt
®Þnh cña ChÝnh phñ cho tõng tr−êng hîp cô thÓ.
Trong çc tr−êng hîp nªu t¹i ®iÓm a, b, c, d, ®, tæ chøc ç nh©n khai th¸c
ph¶i cã ®¬n ®Ò nghÞ, tr×nh bµy râ lý do, cã chøng nhËn vµ ®Ò nghÞ cña UBND cÊp
tØnh hoÆc cÊp huyÖn (nÕu c«ng tr×nh chØ thuéc ph¹m vi cÊp huyÖn qu¶n lý) n¬i
x©y dùng c«ng tr×nh ®Ó xuÊt tr×nh cho c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý ë vïng khai
th¸c xÐt quyÕt ®Þnh miÔn thuÕ.
2.4.2. Çc tr−êng hîp ®−îc xÐt miÔn, gi¶m thuÕ tµi nguyªn
(1) Çc dù ¸n thuéc ®èi t−îng −u ®·i ®Çu t− quy ®Þnh t¹i LuËt KhuyÕn khÝch
®Çu t− trong n−íc vµ çc v¨n b¶n cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt
KhuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc, nÕu cã khai th¸c tµi nguyªn kho¸ng s¶n (trõ
dÇu khÝ) th× ®−îc gi¶m tèi ®a 50% thuÕ tµi nguyªn trong 3 n¨m ®Çu kÓ tõ khi b¾t
®Çu khai th¸c; ®èi víi nh÷ng dù ¸n ®· triÓn khai thuéc ®èi t−îng trªn th× xÐt
gi¶m thuÕ thêi gian cßn l¹i kÓ tõ ngµy Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn (söa ®æi) cã
hiÖu lùc thi hµnh (01/06/1998).
C¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý c¨n cø vµo giÊy phÐp thµnh lËp, giÊy chøng
nhËn −u ®·i ®Çu t− vµ quy ®Þnh t¹i çc v¨n b¶n h−íng dÉn LuËt KhuyÕn khÝch
®Çu t− trong n−íc ®Ó quyÕt ®Þnh gi¶m thuÕ trong tr−êng hîp nµy.
(2) Tæ chøc, ç nh©n khai th¸c tµi nguyªn gÆp thiªn tai, ®Þch häa, tai n¹n bÊt
ngê, g©y tæn thÊt tµi nguyªn ®· kª khai vµ nép thuÕ ®−îc miÔn thuÕ tµi nguyªn
ph¶i nép cho sè tµi nguyªn bÞ tæn thÊt. Tr−êng hîp ®· nép thuÕ tµi nguyªn th×
®−îc hoµn tr¶ l¹i sè thuÕ ®· nép hoÆc bï trõ vµo sè thuÕ tµi nguyªn ph¶i nép cña
kú sau nÕu tæ chøc, ç nh©n nép thuÕ chÊp nhËn.
Møc ®é thiÖt h¹i ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
- §èi víi lo¹i tµi nguyªn bÞ thiÖt h¹i vÒ s¶n l−îng cô thÓ th× x¸c ®Þnh thiÖt
h¹i theo s¶n l−îng cô thÓ.
- §èi víi lo¹i tµi nguyªn bÞ thiÖt h¹i lµm gi¶m phÈm cÊp, tû träng tµi nguyªn
th× ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh l¹i gi¸ tÝnh thuÕ, møc thuÕ ph¶i nép. Sè thuÕ tµi nguyªn
®−îc miÔn b»ng møc chªnh lÖch gi÷a sè thuÕ ®· tÝnh vµ kª khai tr−íc ®ã víi sè
thuÕ tµi nguyªn ph¶i nép tÝnh sau khi x¶y ra thiÖt h¹i.
VÝ dô: Tû träng than s¹ch lµ 80% trong than nguyªn khai, nh−ng trong kú
m−a lò lµm tû träng than s¹ch gi¶m xuèng cßn 50% th× ph¶i tÝnh l¹i gi¸ thuÕ, x¸c
®Þnh møc chªnh lÖch thuÕ ®−îc miÔn.
Thñ tôc ®Ò nghÞ gi¶m thuÕ ph¶i cã:
- V¨n b¶n ®Ò nghÞ, nªu râ lý do, sè tæn thÊt, sè thuÕ xin gi¶m.
- Biªn b¶n kiÓm tra, x¸c ®Þnh cña c¬ quan thuÕ qu¶n lý trùc tiÕp kÌm theo ®Ò
nghÞ xÐt gi¶m thuÕ tµi nguyªn. Côc tr−ëng côc thuÕ quyÕt ®Þnh gi¶m thuÕ tµi
nguyªn cho tæ chøc, ç nh©n khai th¸c bÞ thiÖt h¹i.
(3) Tæ chøc, ç nh©n ho¹t ®éng khai th¸c thñy s¶n ë vïng biÓn xa bê b»ng
ph−¬ng tiÖn cã c«ng suÊt lín [lµ çc lo¹i tµu, thuyÒn khai th¸c thñy s¶n l¾p m¸y
chÝnh cã c«ng suÊt tõ 90 m· lùc (CV) trë lªn] ®−îc miÔn thuÕ tµi nguyªn trong 5
n¨m ®Çu kÓ tõ khi ®−îc cÊp giÊy phÐp khai th¸c vµ gi¶m 50% thuÕ tµi nguyªn
trong 5 n¨m tiÕp theo.
C¨n cø ®¬n ®Ò nghÞ, giÊy phÐp ho¹t ®éng khai th¸c thñy s¶n ë vïng biÓn xa
bê do tæ chøc, ç nh©n khai th¸c ®−îc cÊp xuÊt tr×nh, Thñ tr−ëng c¬ quan thuÕ
trùc tiÕp qu¶n lý quyÕt ®Þnh miÔn, gi¶m thuÕ cho tõng n¨m.
Çc tr−êng hîp ®· ho¹t ®éng khai th¸c thñy s¶n ë vïng biÓn xa bê tr−íc
ngµy 01/06/1998 th× viÖc xÐt miÔn, gi¶m thuÕ tµi nguyªn b¾t ®Çu ®−îc tÝnh tõ
ngµy 01/06/1998 víi ®ñ thêi gian theo quy ®Þnh.
VÝ dô: C¬ së A ®· ®−îc cÊp giÊy phÐp khai th¸c thñy s¶n ë vïng biÓn xa bê
vµo th¸ng 12/1997 th× c¬ së A sÏ ®−îc miÔn thuÕ tµi nguyªn trong 5 n¨m vµ
gi¶m 50% thuÕ trong 5 n¨m tiÕp theo. Thêi gian tÝnh b¾t ®Çu tõ ngµy
01/06/1998.
Trong thêi gian ho¹t ®éng, nÕu tæ chøc, ç nh©n khai th¸c thñy s¶n ë vïng
biÓn xa bê cã sù thay ®æi vÒ çc ®iÒu kiÖn miÔn, gi¶m lµm gi¶m møc −u ®·i thuÕ
th× ph¶i kÞp thêi khai b¸o cho c¬ quan thuÕ gÇn nhÊt biÕt vµ x¸c nhËn. Tr−êng
hîp kh«ng khai b¸o ®Ó tiÕp tôc ®−îc h−ëng miÔn, gi¶m thuÕ ®Òu bÞ coi lµ trèn
lËu thuÕ vµ bÞ xö lý theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn (söa ®æi).
Sau thêi gian miÔn vµ gi¶m thuÕ tµi nguyªn nªu trªn (10 n¨m), nÕu tæ chøc,
ç nh©n khai th¸c thñy s¶n ë vïng biÓn xa bê cßn bÞ lç th× sÏ ®−îc xÐt gi¶m thuÕ
tµi nguyªn t−¬ng øng víi sè lç cña tõng n¨m trong thêi gian kh«ng qu¸ 5 n¨m
liªn tôc tiÕp theo.
2.5 . Tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ tµi nguyªn
Qu¶n lý thuÕ tµi nguyªn cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®¶m b¶o cho ph¸p
lÖnh thuÕ tµi nguyªn ph¸t huy hiÖu lùc. Trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ
tµi nguyªn cÇn tËp trung vµo mét sè néi dung sau:
Qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ lµ kh©u ®Çu tiªn nh»m ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ
sè thuÕ tµi nguyªn cho Ng©n s¸ch Nhµ n−íc. V× çc ®èi t−îng nép thuÕ tµi
nguyªn rÊt ®a d¹ng, ho¹t ®éng khai th¸c trªn ®Þa bµn réng vµ ph©n t¸n, ph−¬ng
thøc vµ thêi gian khai th¸c rÊt kh¸c nhau nªn c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t−îng nép
thuÕ cµng cã ý nghÜa quan träng.
§Ó lµm tèt c«ng viÖc nµy, c¬ quan thuÕ ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ çc ®èi t−îng
nép thuÕ vÒ sè l−îng, quy m«, çch thøc, ph−¬ng tiÖn khai th¸c, thêi gian khai
th¸c b»ng çch tæ chøc qu¶n lý theo ®Þa bµn, vïng l·nh thæ; phèi hîp víi çc c¬
quan liªn quan nh− c¬ quan kiÓm l©m, c¬ quan thuû s¶n ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ
®¨ng ký kinh doanh. §ång thêi, cÇn tiÕn hµnh kiÓm tra çc hîp ®ång khai th¸c
còng nh− kiÓm tra thùc tÕ t¹i ®Þa bµn khai th¸c. §Æc biÖt, trong tr−êng hîp çc tæ
chøc, ç nh©n khai th¸c thñ c«ng, ph©n t¸n, hoÆc khai th¸c l−u ®éng, kh«ng
th−êng xuyªn (®©y lµ ®èi t−îng th−êng bÞ Ên ®Þnh vµ thu thuÕ kho¸n) th× c¬ quan
thuÕ cÇn chó träng ®Õn çc ®Çu mèi thu mua, khuyÕn khÝch çc ®èi t−îng nµy
nép thuÕ tµi nguyªn thay cho ng−êi khai th¸c.
Qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ bao gåm qu¶n lý sè l−îng tµi nguyªn khai th¸c
®−îc trong kú tÝnh thuÕ, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ tÝnh thuÕ cña tõng lo¹i tµi
nguyªn vµ ¸p dông thuÕ suÊt ®óng theo quy ®Þnh cña biÓu thuÕ hiÖn hµnh. Qu¶n
lý tèt c¨n cø tÝnh thuÕ kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n−íc
mµ cßn ®¶m b¶o quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña çc §TNT.
§Ó qu¶n lý tèt çc c¨n cø tÝnh thuÕ, cÇn lµm tèt nh÷ng c«ng viÖc sau:
- X¸c ®Þnh chÝnh x¸c s¶n l−îng tõng lo¹i tµi nguyªn khai th¸c: yªu cÇu çn
bé thuÕ ph¶i n¾m b¾t ®−îc t×nh tr¹ng khai th¸c t¹i tõng ®Þa ®iÓm khai th¸c cña
tõng ®èi t−îng nép thuÕ nh− lo¹i tµi nguyªn, tr÷ l−îng, tû lÖ t¹p chÊt, ph−¬ng
tiÖn, c«ng suÊt khai th¸c…
§Æc biÖt, trong tr−êng hîp ho¹t ®éng khai th¸c ph©n t¸n hoÆc l−u ®éng, c¬
quan thuÕ cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ çc c¬ quan
qu¶n lý chuyªn ngµnh ®Ó Ên ®Þnh s¶n l−îng tõng lo¹i tµi nguyªn khai th¸c cho
s¸t víi thùc tÕ.
- §Ó qu¶n lý tèt gi¸ tÝnh thuÕ, çc çn bé thuÕ cÇn theo s¸t ®Ó n¾m b¾t gi¸
thÞ tr−êng còng nh− sù thay ®æi gi¸.
KiÓm tra ho¸ ®¬n chøng tõ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, tiªu thô tµi nguyªn
®Ó x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ …
2.5.3. Qu¶n lý viÖc thùc hiÖn chÕ ®é miÔn, gi¶m thuÕ
Môc ®Ých cña c«ng t¸c nµy nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cho çc c¬ së kinh
doanh, ®ång thêi ng¨n chÆn t×nh tr¹ng çc ®èi t−îng nép thuÕ lîi dông c¬ chÕ
miÔn gi¶m thuÕ ®Ó thùc hiÖn çc hµnh vi gian lËn nh»m trèn thuÕ.
§Ó qu¶n lý tèt çc kho¶n miÔn gi¶m thuÕ th× çc chÕ ®é vµ thñ tôc miÔn
gi¶m cÇn ®−îc quy ®Þnh cô thÓ, râ rµng.
Çc çn bé thuÕ ph¶i n¾m v÷ng chÕ ®é miÔn gi¶m, kÕt hîp víi viÖc kiÓm tra
x¸c minh thùc tÕ t¹i çc c¬ së khai th¸c, kinh doanh ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c
vµ c«ng b»ng trong viÖc x¸c ®Þnh ®óng çc ®èi t−îng ®−îc h−ëng −u ®·i.
CÇn h−íng dÉn çc ®èi t−îng nép thuÕ thùc hiÖn nghiªm chØnh tr×nh tù, thñ
tôc xÐt miÔn gi¶m thuÕ.
2.5.4. Qu¶n lý qu¸ tr×nh kª khai, thu nép thuÕ
Néi dung c¬ b¶n cÇn qu¶n lý lµ ®«n ®èc çc §TNT kª khai, nép tê khai vµ
nép thuÕ ®óng h¹n theo quy ®Þnh.
Trong qu¸ tr×nh nµy, ®Ó ®¶m b¶o çc ®èi t−îng nép thuÕ kª khai ®óng, c¬
quan thuÕ ngoµi viÖc h−íng dÉn kª khai cßn ph¶i thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm so¸t
ho¹t ®éng khai th¸c tµi nguyªn mét çch th−êng xuyªn ®Ó cã c¬ së ®èi chiÕu
thùc tÕ víi tê khai.
§ång thêi, c¬ quan thuÕ còng ph¶i thùc hiÖn tèt çc kh©u c«ng viÖc liªn
quan ®Õn thu nép nh− lËp vµ duyÖt sæ bé, th«ng b¸o thuÕ, cung cÊp chøng tõ thu
thuÕ cho c¬ së nép thuÕ … Tr¸ch nhiÖm cßn l¹i nh»m ®¶m b¶o nép thuÕ ®óng
thêi h¹n thuéc vÒ ®èi t−îng nép thuÕ.
Cuèi cïng, cÇn thùc thi çc h×nh thøc xö ph¹t nghiªm minh ®èi víi nh÷ng
tr−êng hîp vi ph¹m chÕ ®é kª khai, thu nép thuÕ.
Ch−¬ng 8
ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp
1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ SD§NN

1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña thuÕ SD§NN
ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp (SD§NN) lµ mét h×nh thøc thuÕ tµi s¶n ®−îc
ra ®êi tõ rÊt l©u trªn thÕ giíi vµ ®−îc coi nh− mét bé phËn cña thuÕ ®Êt hoÆc ®−îc
t¸ch riªng thµnh mét s¾c thuÕ trong hÖ thèng thuÕ. §èi víi nh÷ng quèc gia coi
®Êt ®ai lµ tµi s¶n cã gi¸ trÞ vµ ®−îc phÐp trao ®æi mua b¸n trªn thÞ tr−êng th× thuÕ
SD§NN ®−îc ®¸nh vµo gi¸ trÞ cña ®Êt ®ai sö dông trong n«ng nghiÖp vµ ng−êi
chñ së h÷u nã ph¶i nép thuÕ nµy. Tuy nhiªn, ë mét sè quèc gia kh¸c, ®Êt ®ai
thuéc së h÷u chung cña Nhµ n−íc, çc ç nh©n chØ ®−îc phÐp sö dông kh¶ n¨ng
sinh lêi vµ chuyÓn nh−îng quyÒn sö dông ®Êt trªn thÞ tr−êng. Trong tr−êng hîp
nµy, thuÕ chñ yÕu dùa vµo kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®Êt vµ th−êng cã tªn lµ thuÕ sö
dông ®Êt n«ng nghiÖp.
ThuÕ SD§NN lµ thuÕ thu vµo çc chñ thÓ cã quyÒn së h÷u vµ sö dông ®Êt
trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
Nh×n chung, sè thuÕ ®¸nh vµo ®Êt n«ng nghiÖp thu ®−îc chiÕm mét tû lÖ
kh«ng lín trong tæng thu Ng©n s¸ch Nhµ n−íc vµ nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi cã
xu h−íng bá hoÆc gép chung vµo lo¹i thuÕ ®Êt vµ ®¸nh thuÕ víi thuÕ suÊt rÊt
thÊp. Tuy nhiªn, mét sè quèc gia vÉn ¸p dông h×nh thøc thuÕ nµy v× nã lµ c«ng
cô gãp phÇn t¨ng c−êng qu¶n lý ®Êt ®ai cña Nhµ n−íc vµ mang l¹i nguån thu
®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng.
ThuÕ SD§NN th−êng dùa vµo gi¸ trÞ ®Êt hoÆc kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®Êt -
mét lo¹i tµi s¶n ®Æc biÖt lµm c¨n cø x¸c ®Þnh møc thuÕ. V× vËy, nã còng cã
nh÷ng ®Æc ®iÓm cña lo¹i thuÕ tµi s¶n nãi chung. Tuy nhiªn, do ®èi t−îng ®¸nh
thuÕ lµ ®Êt ®ai sö dông trong n«ng nghiÖp nªn thuÕ SD§NN cßn cã nh÷ng ®Æc
®iÓm riªng sau:
Thø nhÊt, thuÕ SD§NN mang tÝnh chÊt trùc thu. Môc ®Ých cña viÖc ®¸nh
thuÕ SD§NN chÝnh lµ ®iÒu tiÕt mét phÇn thu nhËp cña çc ®èi t−îng cã quyÒn së
h÷u hoÆc sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, v× vËy, ng−êi chÞu thuÕ hay ng−êi nép thuÕ
chÝnh lµ ®èi t−îng cã sö dông hoÆc së h÷u ®Êt n«ng nghiÖp.
Thø hai, sè thu thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu
kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt vµ vÞ trÝ, ®é mµu mì cña ®Êt ®ai. ViÖc x¸c ®Þnh thuÕ
SD§NN th−êng ®−îc x¸c ®Þnh theo møc thu cho mçi ®¬n vÞ diÖn tÝch sö dông,
cã ph©n biÖt theo vÞ trÝ, chÊt ®Êt còng nh− çc ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thêi tiÕt kh¸c
mµ kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®èi t−îng së
h÷u hay sö dông ®Êt. V× vËy, mçi sù thay ®æi trong çc yÕu tè trªn còng ®Òu dÉn
®Õn sù thay ®æi trong c¨n cø tÝnh thuÕ, vµ do ®ã, lµm thay ®æi sè thuÕ SD§NN.
Thø ba, thuÕ SD§NN th−êng lµ nguån thu quan träng cho ng©n s¸ch ®Þa
ph−¬ng v× ®Êt ®ai lµ mét lo¹i tµi s¶n ®Æc bÞªt - cã tÝnh cè ®Þnh vÒ vÞ trÝ vµ kh«ng
thÓ di chuyÓn ®−îc nªn ë hÇu hÕt çc quèc gia cã ¸p dông h×nh thøc thuÕ nµy,
viÖc qu¶n lý thu thuÕ SD§NN còng gièng nh− thuÕ ®Êt, th−êng ®−îc g¾n víi
tr¸ch nhiÖm cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ th−êng ®−îc ®iÒu tiÕt víi tû lÖ kh¸
cao cho ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng.
1.2. Nguyªn t¾c thiÕt lËp thuÕ SD§NN
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nªu trªn, viÖc x©y dùng thuÕ SD§NN ph¶i ®−îc
x©y dùng dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, thuÕ SD§NN ph¶i ®−îc thiÕt lËp dùa trªn yªu cÇu ®¶m b¶o viÖc
qu¶n lý quü ®Êt n«ng nghiÖp, khuyÕn khÝch sö dông ®Êt tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶. §Ó
thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, trong quy ®Þnh cña LuËt thuÕ, mäi ®èi t−îng cã quyÒn
së h÷u hay sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®Òu ph¶i kª khai nép thuÕ, kh«ng kÓ ®Êt
®ang sö dông hay kh«ng sö dông; ®Êt cã quyÒn së h÷u (sö dông) hîp ph¸p hay
ch−a hîp ph¸p
Thø hai, ph¶i coi thuÕ SD§NN võa lµ lo¹i thuÕ tµi s¶n võa lµ lo¹i ®Þa t«
chªnh lÖch ®Ó thiÕt kÕ c¨n cø tÝnh thuÕ vµ møc thu. Theo ®ã, víi t− çch lµ thuÕ
tµi s¶n, th× cho dï ®Êt n«ng nghiÖp kh«ng ®−îc sö dông t¹o ra gi¸ trÞ vÉn ph¶i
nép thuÕ ®Ó nh»m khuyÕn khÝch sö dông ®Êt ®ai tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶. §Þa t«
chªnh lÖch I vµ ®Þa t« siªu ng¹ch theo quan niÖm cña M¸c, lµ do kh¸ch quan t¹o
ra, kh«ng ph¶i do chñ quan ng−êi sö dông ®Êt t¹o nªn; nã phô thuéc vµo vÞ trÝ,
®é mµu mì cña ®Êt vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thêi tiÕt…. §Ó ®¶m b¶o ®−îc tÝnh c«ng
b»ng trong x· héi vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô th× toµn bé phÇn ®Þa t« nµy ph¶i ®−¬c
tËp trung vµo Ng©n s¸ch Nhµ n−íc ®Ó mäi ng−êi cïng ®−îc h−ëng. V× vËy, viÖc
x¸c ®Þnh c¨n cø tÝnh thuÕ SD§NN ph¶i ®−îc ph©n biÖt dùa trªn ®é mµu mì cña
®Êt, vÞ trÝ vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thêi tiÕt… §©y chÝnh lµ nh÷ng yÕu tè t¹o nªn søc
sinh lîi tù nhiªn cña ®Êt.
Thø ba, do ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp g¾n liÒn víi çc ®iÒu kiÖn tù
nhiªn , g¾n víi ®iÒu kiÖn sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång, vËt nu«i nªn
chÝnh s¸ch thuÕ SD§NN ph¶i ph©n biÖt gi÷a ®Êt trång c©y hµng n¨m víi ®Êt
trång c©y l©u n¨m.
Thø t−, chÝnh s¸ch thuÕ SD§NN ph¶i ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh l©u dµi trªn c¬
së khuyÕn khÝch th©m canh t¨ng vô. Sù ®Çu t− vµo th©m canh trong n«ng nghiÖp
kh«ng chØ ®em l¹i hiÖu qu¶ tr−íc m¾t mµ cßn ®em l¹i hiÖu qu¶ l©u dµi. NÕu
chÝnh s¸ch thuÕ kh«ng ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh l©u dµi th× sÏ kh«ng khuyÕn khÝch
®Çu t− cho th©m canh t¨ng n¨ng suÊt. V× vËy, khi thiÕt kÕ chÝnh s¸ch thuÕ
SD§NN cÇn ®¶m b¶o yªu cÇu nµy, ch¼ng h¹n nh− ph©n h¹ng ®Êt æn ®Þnh trong 5
n¨m ®Ó ng−êi sö dông yªn t©m ®Çu t− cho th©m canh, t¨ng vô, t¨ng n¨ng suÊt.
Thø n¨m, chÝnh s¸ch thuÕ SD§NN ph¶i ®¶m b¶o h¹n chÕ ®iÒu tiÕt viÖc tËp
trung ho¸ qu¸ cao diÖn tÝch ®Êt ®ai víi ç nh©n. Nguyªn t¾c nµy xuÊt ph¸t tõ yªu
cÇu ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng trong ph©n phèi t− liÖu s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp,
®Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn diÖn tÝch ®Êt cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp h¹n chÕ. Muèn
vËy, cÇn ®¸nh thuÕ bæ sung ®èi víi hé sö dông diÖn tÝch v−ît h¹n møc.
1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thuÕ SD§NN
ThuÕ SD§NN víi h×nh thøc s¬ khai lµ thuÕ ®¸nh vµo ®Êt ®−îc xem nh− mét
h×nh thøc thuÕ l©u ®êi nhÊt trong hÖ thèng thuÕ cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi. (ë
Trung quèc, thuÕ ®Êt canh t¸c ®· tån t¹i trªn 4000 n¨m). Víi h×nh thøc ban ®Çu
lµ cèng nép nh÷ng s¶n vËt cã ®−îc tõ nh÷ng vïng ®Êt mµ m×nh n¾m gi÷, thuÕ
®¸nh vµo ®Êt ®· ®−îc h×nh thµnh vµ ngµy cµng ®−îc çc quèc gia −a chuéng. Sau
nµy, viÖc ®¸nh thuÕ ®Êt l¹i c¨n cø vµo diÖn tÝch ®Êt mµ mét ç nh©n n¾m gi÷ hoÆc
®−îc quyÒn sö dông - kh«ng ph©n biÖt vµo gi¸ trÞ cña ®Êt. Tuy nhiªn, khi nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn, ®Êt ®ai trë thµnh mét lo¹i tµi s¶n cã gi¸ trÞ, lµ t− liÖu s¶n xuÊt
chÝnh, lµ ®iÒu kiÖn cña lao ®éng, th× viÖc n¾m gi÷ ®Êt hay quyÒn sö dông ®Êt t¹o
ra thu nhËp rÊt lín cho chñ së h÷u. Khi ®ã, bªn c¹nh tiªu thøc vÒ diÖn tÝch, ng−êi
ta cßn xem xÐt ®Õn çc yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ trÞ cña ®Êt lµm c¬ së khi ®¸nh
thuÕ ®Êt nãi chung, thuÕ SD§NN nãi riªng.
ë ViÖt Nam, trong tÊt c¶ çc thêi kú, tõ thêi kú ®Çu dùng n−íc vµ B¾c thuéc
®Õn çc triÒu ®¹i phong kiÕn (tõ thÕ kû X ®Õn thÕ kû XIX), viÖc nép t«, thuÕ cho
Nhµ n−íc khi sö dông ®Êt ®Ó cµy cÊy ®· ®−îc ¸p dông ®èi víi mäi ng−êi d©n vµ
trë thµnh nguån thu t«, thuÕ quan träng vµ th−êng xuyªn nhÊt cña Nhµ n−íc.
Trong giai ®o¹n nµy, xuÊt ph¸t tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn l¹c hËu mang tÝnh chÊt tù
tóc, tù cÊp nªn ®Þa t« hiÖn vËt lµ chñ yÕu, t« tiÒn chØ gi÷ vai trß thø yÕu.
ThuÕ n«ng nghiÖp lÇn ®Çu tiªn ®−îc ban hµnh tõ sau çch m¹ng th¸ng T¸m
d−íi h×nh thøc s¾c lÖnh. Theo S¾c lÖnh sè 13/SL ngµy 1/5/1951, thuÕ n«ng
nghiÖp lµ h×nh thøc thuÕ thu b»ng hiÖn vËt (thãc hoÆc s¶n vËt n«ng nghiÖp) ®−îc
ban hµnh thay thÕ çc kho¶n ®ãng gãp vÒ n«ng nghiÖp cho Ng©n s¸ch Nhµ n−íc
vµ quü ®Þa ph−¬ng nh− thuÕ ®iÒn thæ, thãc c«ng l−¬ng, thãc nép cho quü x·, thãc
®¾p ®−êng… ®ång thêi, b·i bá viÖc mua thãc theo gi¸ quy ®Þnh. Dùa trªn S¾c
lÖnh nµy, ngµy 15/7/1951, ChÝnh phñ n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®· ra
S¾c lÖnh sè 40/SL ban hµnh b¶n §iÒu lÖ t¹m thêi vÒ thuÕ n«ng nghiÖp. Theo
§iÒu lÖ nµy, thuÕ n«ng nghiÖp ®−îc x¸c ®inh dùa trªn ®¬n vÞ tÝnh thuÕ lµ n«ng
hé vµ c¨n cø tÝnh thuÕ lµ hoa lîi thu ®−îc trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn b×nh
th−êng, lÊy l−¬ng thùc lµ thãc lµm tiªu chuÈn. Do ®ã, thuÕ n«ng nghiÖp lóc nµy
cßn ®−îc coi lµ thuÕ hoa lîi trªn ®Êt vµ chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ trong tæng thu
cho Nhµ n−íc.
Trong thêi kú c¶i t¹o vµ x©y dùng CNXH ë miÒn B¾c, ®Êu tranh gi¶i phãng
d©n téc ë miÒn Nam, ThuÕ n«ng nghiÖp ®· ®−îc söa ®æi bæ sung cho phï hîp víi
nhiÖm vô x©y dùng vµ c¶i t¹o nÒn kinh tÕ n−íc nhµ. Trong giai ®o¹n nµy, chÝnh
s¸ch quy ®Þnh 2 biÓu thuÕ kh¸c nhau cho vïng ®· c¶i çch ruéng ®Êt vµ ch−a c¶i
çch ruéng ®Êt vµo th¸ng 3/1956 hay chñ tr−¬ng æn ®Þnh nghÜa vô nép thuÕ n«ng
nghÞªp (theo Th«ng t− sè 120/TTg ngµy 30/12/1963 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ)
®Òu cã nh÷ng t¸c dông tÝch cùc nhÊt ®Þnh ®èi víi môc tiªu thóc ®Èy ph¸t triÓn
s¶n xuÊt, æn ®Þnh l−¬ng thùc, gi¸ c¶ vµ ®êi sèng cña nh©n d©n.
Sau gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt tæ quèc, ngµy 25/9/1976, Héi ®ång
ChÝnh phñ ban hµnh §iÒu lÖ thuÕ n«ng nghiÖp söa ®æi bæ sung ®Ó thi hµnh thèng
nhÊt t¹i çc tØnh miÒn Nam, thay thÕ lo¹i thuÕ thæ tr¹ch tr−íc ®©y ¸p dông trong
chÕ ®é nguþ quyÒn Sµi gßn vµ ®Õn n¨m 1979 ®· ¸p dông thèng nhÊt chÕ ®é thuÕ
theo t×nh h×nh hîp t¸c ho¸ nh− ë miÒn B¾c. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 80,
tr−íc yªu cÇu khÈn cÊp hoµn thµnh c«ng cuéc c¶i t¹o c«ng th−¬ng nghiÖp t− b¶n
t− doanh, ®ång thêi, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÊt thu, miÔn gi¶m trµn lan, qu¸ møc
quy ®Þnh cña §iÒu lÖ thuÕ n«ng nghiÖp, ngµy 25/2/1983, Héi ®ång Nhµ n−íc ®·
ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ thuÕ n«ng nghiÖp víi mét sè thay ®æi c¬ b¶n. ChÝnh s¸ch
thuÕ míi ®· chuyÓn tõ çch tÝnh theo luü tiÕn trªn hoa lîi b×nh qu©n nh©n khÈu
tr−íc ®©y sang çch tÝnh theo ®Þnh suÊt thuÕ tÝnh b»ng kg thãc trªn mét ®¬n vÞ
diÖn tÝch cho tõng h¹ng ®Êt. C¨n cø tÝnh thuÕ lµ diÖn tÝch, h¹ng ®Êt vµ thuÕ suÊt.
§©y lµ mét b−íc tiÕn míi trong çc quy ®Þnh vÒ thuÕ ®¸nh vµo ®Êt n«ng nghiÖp -
chuyÓn tõ h×nh thøc thuÕ hoa lîi trªn ®Êt sang thuÕ võa ®¸nh vµo quyÒn sö dông
®Êt võa ®¸nh vµo hoa lîi trªn ®Êt.
Sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, tr−íc yªu cÇu ®æi míi toµn diÖn vÒ
c¬ cÊu vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, chÝnh s¸ch thuÕ còng ®· ®−îc söa ®æi bæ sung
vµ dÇn hoµn thiÖn. Ngµy 30/1/1989, Ph¸p lÖnh thuÕ n«ng nghiÖp ®· ®−îc bæ
sung, söa ®æi mét b−íc quan träng, viÖc tÝnh thuÕ vµ thu thuÕ ®· chuyÓn sang lÊy
hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ nép thuÕ thay v× h¬p t¸c x· hay tËp ®oµn s¶n xuÊt nh−
tr−íc ®©y, viÖc thu thuÕ còng gi¶i quyÕt linh ho¹t b»ng thãc hoÆc b»ng tiÒn nh»m
phï hîp víi chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch “kho¸n 10” vµ nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬
chÕ thÞ tr−êng. §Ó n©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña n«ng d©n ®èi víi Nhµ
n−íc, thùc hiÖn c«ng b»ng, hîp lý trong viÖc ®ãng gãp thu nhËp cña n«ng d©n,
®ång thêi, nh»m khuyÕn khÝch sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶, ngµy
10/7/1993, Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø ba ®· th«ng qua LuËt thuÕ SD§NN
thay thÕ thuÕ n«ng nghiÖp, cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/1994, ®−a s¾c thuÕ ®¸nh vµo
®Êt n«ng nghiÖp lªn mét tÇm míi.
Çc v¨n b¶n ph¸p luËt chñ yÕu cã liªn quan ®Õn thuÕ sö dông ®Êt n«ng
nghiÖp gåm:
LuËt thuÕ SD§NN ban hµnh ngµy 10/7/1993
NghÞ ®Þnh sè 73/CP ngµy 25/10/1993 Quy ®Þnh chi tiÕt viÖc ph©n h¹ng ®Êt
tÝnh thuÕ SD§NN.
NghÞ ®Þnh sè 74/CP ngµy 25/10/1993 Quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ
SD§NN.
Th«ng t− sè 89/TC/TCT ngµy 9/11/1993 cña Bé Tµi chÝnh h−íng dÉn thi
hµnh NghÞ ®Þnh sè 74/CP ngµy 25/10/1993 Quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ
SD§NN.
Ph¸p lÖnh thuÕ bæ sung ®èi víi hé gia ®×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp v−ît
qu¸ h¹n møc diÖn tÝch.
NghÞ ®Þnh sè 84/CP ngµy 8/8/1994 cña ChÝnh phñ Quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh
Ph¸p lÖnh thuÕ bæ sung ®èi víi hé gia ®×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp v−ît qu¸
h¹n møc diÖn tÝch.
Th«ng t− sè 82/TC/TCT ngµy 7/10/1994 cña Bé Tµi chÝnh h−íng dÉn thi
hµnh NghÞ ®Þnh sè 84/CP ngµy 8/8/1994 cña ChÝnh phñ.
NghÞ quyÕt cña Quèc héi sè 15/2003/QH11 ngµy 17/6/2003 vÒ viÖc miÔn
gi¶m thuÕ SD§NN.
NghÞ ®Þnh sè 129/2003/N§-CP ngµy 03/11/2003 cña ChÝnh phñ Quy ®Þnh
chi tiÕt thi hµnh NghÞ quyÕt cña Quèc héi sè 15/2003/QH11 ngµy 17/6/2003 vÒ
viÖc miÔn gi¶m thuÕ SD§NN
Th«ng t− sè 112/2003/TT-BTC ngµy 19/11/2003cña Bé Tµi chÝnh h−íng
dÉn viÖc miÔn gi¶m thuÕ SD§NN tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2010 theo NghÞ ®Þnh sè
129/2003/N§-CP ngµy 03-11/2003 cña ChÝnh phñ.
2. Néi dung c¬ b¶n cña LuËt thuÕ SD§NN hiÖn hµnh ë ViÖt
Nam
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, ®èi t−îng nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp lµ
çc tæ chøc, ç nh©n sö dông ®Êt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, bao gåm:
- Çc hé gia ®Þnh n«ng d©n, hé t− nh©n vµ ç nh©n.
- Tæ chøc, ç nh©n sö dông ®Êt n«ng nghiÖp thuéc quü ®Êt dµnh cho nhu cÇu
lîi Ých x· héi.
- Çc doanh nghiÖp n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n bao gåm n«ng tr−êng,
l©m tr−êng vµ çc doanh nghiÖp kh¸c.
- Çc c¬ quan, ®¬n vÞ kh¸c cã sö dông ®Êt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m
nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n.
Tuy nhiªn, ®èi víi nh÷ng dÞa ph−¬ng ch−a thùc hiÖn xong viÖc giao ruéng
®Êt th× tËp ®oµn s¶n xuÊt, hîp t¸c x· lµ hé nép thuÕ; ngoµi ra, çc bªn ViÖt Nam
gãp vèn b»ng quyÒn sö dông ®©t n«ng nghiÖp trong çc xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t−
n−íc ngoµi vµ bªn n−íc ngoµi hîp t¸c kinh doanh th× kh«ng ph¶i nép thuÕ sö
dông ®Êt n«ng nghiÖp theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t−îng nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc thùc hiÖn
theo nguyªn t¾c: ®Êt dïng vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû
s¶n th× ph¶i chÞu thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Dùa trªn nguyªn t¾c nµy, LuËt
thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp quy ®Þnh ®èi t−îng chÞu thuÕ bao gåm: ®Êt trång
trät, ®Êt cã mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n vµ ®Êt rõng trång. ViÖc x¸c ®Þnh tõng
lo¹i ®Êt ®−îc quy ®Þnh cô thÓ nh− sau:
2.1.2.1. §Êt trång trät
§Êt trång trät ®−îc chia thµnh ®Êt trång c©y hµng n¨m, ®Êt trång c©y l©u
n¨m vµ ®Êt trång cá.
ViÖc ph©n chia ®Êt trång c©y hµng n¨m hay l©u n¨m c¨n cø vµo thêi gian
sinh tr−ëng cña c©y (tõ khi trång ®Ðn khi thu ho¹ch) hoÆc tÝnh chÊt thu ho¹ch
mét n¨m hay nhiÒu n¨m, cã tr¶i qua thêi kú x©y dùng c¬ b¶n hay kh«ng tr¶i qua
thêi kú x©y dùng c¬ b¶n. VÝ dô: ®Êt trång c©y hµng n¨m trång çc lo¹i c©y cã
thêi gian sinh tr−ëngkh«ng qu¸ 365 ngµy hoÆc trång mét lÇn cho thu ho¹ch mét
vµi n¨m vµ kh«ng tr¶i qua thêi kú x©y dùng c¬ b¶n nh− lóa, ng«, mÝa, chuèi…
§Êt trång cá lµ ®Êt ®· giao cho chñ sö dông vµo viÖc trång cá ®Ó ch¨n nu«i.
2.1.2.2. §Êt cã mÆt n−íc nu«i tr«ng thuû s¶n
Lµ ®Êt ®· cã chñ sö dông chuyªn nu«i trång thuû s¶n hoÆc võa nu«i trång
thuû s¶n v−µ trång trät mµ kh«ng sö dông vµo môc ®Ých kh¸c. VÝ dô: ruéng, mÆt
n−íc ao, hå, ®Çm…
2.1.2.3. §Êt rõng trång
Lµ ®Êt ®· ®−îc tr«ng rõng vµ ®· ®−îc giao cho çc tæ chøc, ç nh©n qu¶n lý,
ch¨m sãc vµ khai th¸c.
Trong tr−êng hîp chñ sö dông ®Êt kh«ng sö dông ®Êt thuéc diÖn chÞu thuÕ
nh− nªu trªn th× vÉn ph¶i nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp
Nh»m ph©n bÞªt râ ph¹m vi ®Êt chÞu thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, Nhµ
n−íc quy ®Þnh çc lo¹i ®Êt sau ®©y kh«ng chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt thuÕ sö
dông ®Êt n«ng nghiÖp:
- §Êt ®ång cá tù nhiªn.
- §Êt ®ång cá tù nhiªn ch−a giao cho çc tæ chøc, ç nh©n sö dông.
- §Êt ®Ó ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh thuéc diÖn chÞu thuÕ nhµ ®Êt.
- §Êt lµm giao th«ng, thuû lîi dïng chung cho c¶ çnh ®ång.
- §Êt chuyªn dïng: lµ ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh sö dông vµo môc ®Ých kh«ng ph¶i lµ
s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ lµm nhµ ë theo quy ®Þnh.
- §Êt do ChÝnh phñ, UBND çc cÊp thùc hiÖn viÖc cho çc tæ chøc, ç nh©n, hé
gia ®×nh thuª theo quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai.
Sè thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn diÖn tÝch, h¹ng ®Êt,
®Þnh suÊt thuÕ cña tõng h¹ng ®Êt vµ gi¸ thãc tÝnh thuÕ.
C«ng thøc x¸c ®Þnh sè thuÕ SD§NN ph¶i nép:
Sè thuÕ SD§NN ghi thu ®èi DiÖn tÝch tÝnh thuÕ cña §Þnh suÊt thuÕ
= x
víi tõng h¹ng ®Êt tõng h¹ng ®Êt tõng h¹ng ®Êt
ViÖc x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép ®èi víi tõng lo¹i ®Êt trång c©y hµng n¨m hay
l©u n¨m, ®Êt cã mÆt n−íc nu«i trång thuû s¶n vµ ®Êt trång cá ®−¬c x¸c ®Þnh
riªng. Quy ®Þnh cô thÓ nh− sau:
2.2.1. DiÖn tÝch tÝnh thuÕ
DiÖn tÝch tÝnh thuÕ cña ®Êt n«ng nghiÖp chÞu thuÕ ®−îc x¸c ®Þnh theo tõng
hé nép thuÕ - lµ diÖn tÝch thùc tÕ sö dông ®−îc ghi trong sæ ®Þa chÝnh Nhµ n−íc
hoÆc theo kÕt qu¶ ®o ®¹c gÇn nhÊt ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn x¸c nhËn hoÆc
theo kª khai cña hé nép thuÕ nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc theo nh÷ng c¨n cø trªn.
2.2.2. H¹ng ®Êt
H¹ng ®Êt lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ sö dông
®Êt n«ng nghiÖp. VÒ c¬ b¶n, ®Êt trång c©y hµng n¨m vµ ®©t cã mÆt n−íc nu«i
trång thuû s¶n ®−îc chia thµnh 6 h¹ng, ®Êt trång c©y l©u n¨m ®−îc chia thµnh 5
h¹ng. ViÖc x¸c ®Þnh h¹ng ®Êt dùa trªn 5 tiªu thøc lµ chÊt ®Êt, vÞ trÝ, ®Þa h×nh, ®iÒu
kiÖn khÝ hËu, thêi tiÕt vµ ®iÒu kiÖn t−íi tiªu. Çc yÕu tè sÏ ®−îc cho ®iÓm víi
thang ®iÓm tèi ®a lµ 10 ®iÓm. Sau khi cho ®iÓm tõng yÕu tè vµ tæng hîp ®iÓm cña
çc yÕu tè kÕt hîp víi viÖc tham kh¶o n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t ®−îc trong ®iÒu
kiÖn canh t¸c b×nh th−êng cña 5 n¨m (1986- 1990), çc nhµ ph©n tÝch sÏ tiÕn
hµnh ph©n h¹ng ®èi víi tõng lo¹i ®Êt. (vÝ dô ®èi víi ®Êt trång lóa, ®Êt cã n−íc
mÆn, lî nu«i tr«ng thuû s¶n…).
ViÖc ph©n h¹ng ®Êt tÝnh thuÕ ®−îc æn ®Þnh trong 10 n¨m. Trong thêi h¹n æn
®Þnh h¹ng ®Êt, nÕu vïng nµo Nhµ n−íc ®Çu t− lín, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao
th× h¹ng ®Êt tÝnh thuÕ sÏ ®−îc ®iÒu chØnh l¹i cho phï hîp.
ViÖc ph©n h¹ng ®Êt nÕu ®−îc x¸c ®Þnh mét çch chÝnh x¸c theo çc yÕu tè
nªu trªn sÏ ®¶m b¶o mét çch tèt nhÊt nguyªn t¾c ®¸nh thuÕ dùa trªn kh¶ n¨ng
vµ lîi Ých mµ ®èi t−îng sö dông ®Êt cã ®−îc.
2.2.3. §Þnh suÊt thuÕ
§Þnh suÊt thuÕ ®−îc tÝnh b»ng kilogram thãc trªn mét hecta ®Êt vµ ®−¬c quy
®Þnh cô thÓ theo tõng h¹ng ®Êt. §èi víi ®Êt trång c©y hµng n¨m vµ ®Êt cã mÆt
n−íc nu«i trång thuû s¶n, ®Þnh suÊt thuÕ ®−îc quy ®Þnh thµnh 6 møc, t−¬ng øng
víi 6 h¹ng ®Êt (Phô lôc).
§èi víi ®Êt trång c©y l©u n¨m, ®Þnh suÊt thuÕ ®−îc quy ®Þnh thµnh 5 møc,
t−¬ng øng víi 5 h¹ng ®Êt (Phô lôc).
Riªng ®èi víi c©y ¨n qu¶ l©u n¨m trång trªn ®Êt trång c©y hµng n¨m, ®Þnh
suÊt thuÕ ®−îc quy ®Þnh cô thÓ nh− sau:
- NÕu ®Êt trång c©y hµng n¨m thuéc ®Êt h¹ng 1, h¹ng 2 hoÆc h¹ng 3 th× ®Þnh
suÊt thuÕ b»ng 1,3 lÇn thuÕ sö dông ®Êt trång c©y hµng n¨m cïng h¹ng.
- NÕu ®Êt trång c©y hµng n¨m thuéc ®Êt h¹ng 4, h¹ng 5 hoÆc h¹ng 6 th× ®Þnh
suÊt thuÕ b»ng thuÕ sö dông ®Êt trång c©y hµng n¨m cïng h¹ng.
§èi víi c©y lÊy gç vµ çc lo¹i c©y l©u n¨m thu ho¹ch mét lÇn th× chÞu møc
thuÕ b»ng 4% gi¸ trÞ s¶n l−îng khai th¸c thùc tÕ khi cã thu ho¹ch.
2.2.4. Gi¸ thãc tÝnh thuÕ
VÒ nguyªn t¾c, thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc tÝnh b»ng sè kilogram
thãc c¨n cø vµo diÖn tÝch vµ h¹ng ®Êt mµ ®èi t−îng nép thuÕ sö dông. Tuy nhiªn,
®Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c thu vµ nép thuÕ, Nhµ n−íc quy ®Þnh sè thuÕ sö dông
®Êt n«ng nghiÖp ®−îc tÝnh b»ng thãc vµ thu b»ng tiÒn. Gi¸ thãc tÝnh thuÕ do
UBND tØnh, Thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng quy ®inh, ®−îc x¸c ®Þnh kh«ng
thÊp h¬n 10% so víi gi¸ thÞ tr−êng t¹i ®Þa ph−¬ng trong vô thu thuÕ. Riªng ®èi
víi c©y l©u n¨m thu hoach mét lÇn th× gi¸ trÞ s¶n l−îng tÝnh thuÕ ®−îc tÝnh theo
gi¸ b¸n thùc tÕ cña tõng lo¹i c©y. S¶n l−îng tÝnh thuÕ lµ s¶n l−îng thu ho¹ch thùc
tÕ cña tõng lo¹i c©y ®ã.
2.2.5. ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp bæ sung
§Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng gi÷a çc ®èi t−îng chÞu sù ®iÒu chØnh cña LuËt thuÕ
thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, ngoµi viÖc nép thuÕ theo nh÷ng quy ®Þnh trªn,
nh÷ng hé gia ®×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp v−ît qu¸ h¹n møc diÖn tÝch quy ®Þnh
ph¶i nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp bæ sung theo Ph¸p lÖnh thuÕ bæ sung ®èi
víi hé gia ®×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp v−ît qu¸ h¹n møc diÖn tÝch. H¹n møc
®Êt ®−îc hiÓu lµ giíi h¹n diÖn tÝch tèi ®a mµ hé gia ®×nh vµ ç nh©n ®−îc phÐp sö
dông trªn c¬ së ®Êt ®−îc Nhµ n−íc giao vµ nhËn chuyÓn nh−îng hîp ph¸p tõ
ng−êi kh¸c.
Theo quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai, h¹n møc ®Êt n«ng nghiÖp cña mçi hé gia
®×nh ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
- §èi víi ®Êt trång c©y hµng n¨m ë 18 tØnh vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long
- kÓ c¶ Thµnh phè Hå ChÝ Minh kh«ng qu¸ 3 ha; ë çc tØnh, thµnh phè cßn l¹i
kh«ng qu¸ 2 ha/hé.
- §èi víi ®Êt trång c©y l©u n¨m: vïng ®ång b»ng cã h¹n møc lµ 10 ha, çc
x· trung du, miÒn nói: 30 ha/mét hé.
- NÕu hé gia ®×nh sö dông nhiÒu lo¹i ®Êt ®Ó trång c©y hµng n¨m, trång c©y
l©u n¨m, nu«i trång thuû s¶n…th× h¹n møc sö dông ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh riªng cho
tõng lo¹i ®Êt.
Theo Ph¸p lÖnh nµy, çc hé n«ng d©n sö dông diÖn tÝch v−ît qu¸ h¹n møc
quy ®Þnh ph¶i nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp bæ sung b»ng 20% tÝnh trªn sè
thuÕ cña phÇn diÖn tÝch v−ît qu¸ h¹n møc.
Sè thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp trªn diÖn tÝch tõng lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp
v−ît qu¸ h¹n møc quy ®Þnh ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
Sè thuÕ ghi thu ®èi víi diÖn DiÖn tÝch v−ît Sè thuÕ ghi thu b×nh
= x x 1,2
tÝch v−ît h¹n møc (kg) h¹n møc (ha) qu©n 1 ha(kg/ha)
Trong ®ã:
Sè thuÕ ghi thu Tæng sè thuÕ ghi thu cña hé nép thuÕ (kg) kh«ng bao gåm thuÕ bæ
b×nh qu©n 1 ha cña = sung trªn diÖn tÝch v−ît h¹n møc
hé nép thuÕ Tæng diÖn tÝch ®Êt kª khai lËp sæ thuÕ SD§NN cña hé nép thuÕ (ha)
2.3. MiÔn thuÕ, gi¶m thuÕ
Do kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghÞªp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®iÒu
kiÖn tù nhiªn, mÆt kh¸c, ®Ó khuyÕn khÝch n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp theo h−íng th©m canh t¨ng n¨ng suÊt, t¨ng vô, chuyÓn ®æi c©y trång cã
hiÖu qu¶ vµ tËn dông ®Êt ®ai, khai th¸c ®åi nói träc, ®Êt ®Çm lÇy, b·i båi, ®Êt ë
vïng cao miÒn nói …®−a vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, v× vËy, thuÕ n«ng nghiÖp
tr−íc ®©y hay thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp hiÖn nay ®Òu quan t©m ®Õn vÊn ®Ò
miÔn gi¶m. ViÖc miÔn gi¶m thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cho n«ng d©n ®−îc
quy ®Þnh cô thÓ nh− sau:
2.3.1. MiÔn thuÕ
Theo quy ®Þnh cña LuËt thuÕ SD§NN, thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc
miÔn trong çc tr−êng hîp sau:
- §Êt ®åi nói träc dïng vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, rõng phßng hé,
rõng ®Æc dông.
- §Êt trång c©y l©u n¨m chuyÓn sang trång l¹i míi vµ ®Êt trång c©y hµng n¨m
chuyÓn sang trång c©y l©u n¨m, c©y ¨n qu¶ ®−îc miÔn thuÕ trong thêi gian
x©y dùng c¬ b¶n céng thªm 3 n¨m kÓ tõ khi cã thu ho¹ch
- §Êt khai hoang dïng vµo s¶n xuÊt (lµ ®Êt ch−a bao giê dïng vµo s¶n xuÊt
hoÆc ®· bÞ bá hoang Ýt nhÊt 5 n¨m tÝnh ®Õn thêi ®iÓm khai hoang ®−a vµo s¶n
xuÊt kh«ng tÝnh ®Êt ®Êt b·i båi ven s«ng ven biÓn… dïng vµo s¶n xuÊt ®−îc
ngay hoÆc ®Êt do ®èt n−¬ng rÉy ®Ó s¶n xuÊt. ). Thêi gian miÔn thuÕ ®−îc quy
®Þnh cô thÓ cho tõng lo¹i ®Êt vµ tuú thuéc vµo môc ®Ých sö dông. Cô thÓ:
§èi víi ®Êt trång c©y hµng n¨m, thêi gian miÔn thuÕ lµ 5 n¨m hoÆc 7 n¨m
nÕu lµ ®Êt ë miÒn nói, ®Çm lÇy, ®Êt lÊn biÓn.
§èi víi ®Êt trång c©y l©u n¨m: ®−îc miÔn thuÕ trong thêi gian x©y dùng c¬
b¶n céng 3 n¨m kÓ tõ khi cã thu ho¹ch hoÆc chØ miÔn trong thêi gian ch−a cã thu
ho¹ch nÕu ®ã lµ c©y l©u n¨m thu hoach mét lÇn.
- §Êt khai hoang b»ng nguån vèn cÊp ph¸t cña Ng©n s¸ch Nhµ n−íc dïng
vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng ®−îc miÔn thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp nh− ®èi
víi ®Êt khai hoang nªu trªn nh−ng thêi gian Ýt h¬n.
- Çc hé gia ®×nh di chuyÓn ®Õn vïng kinh tÕ míi ®−îc giao ®Êt s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp còng ®−îc miÔn thuÕ víi thêi gian tuú thuéc vµo tÝnh chÊt vµ môc
®Ých sö dông ®Êt.
Tuy nhiªn, thùc hiÖn chñ tr−¬ng xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña §¶ng vµ Nhµ n−íc,
®ång thêi hç trî ®èi víi n«ng d©n, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp;
Nhµ n−íc ®· cã çc quyÕt ®Þnh më réng −u ®·i miÔn, gi¶m thuÕ SD§NN cho hé
n«ng d©n vµ çc ®èi t−îng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh¸c qua çc n¨m tõ n¨m 2001.
Ngµy 17/6/2003, Quèc héi kho¸ XI ®· ra NghÞ quyÕt sè 15/2003/QH11, quyÕt
®Þnh miÔn gi¶m thuÕ SD§NN tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2010 cho hÇu hÕt çc ®èi
t−îng nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Cô thÓ:
- Hé n«ng d©n, hé n«ng tr−êng viªn, x· viªn hîp t¸c x· s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp nhËn ®Êt giao kho¸n cña doanh nghiÖp, hîp t¸c x· ®Ó s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp ®−îc miÔn thuÕ SD§NN trong h¹n møc quy ®Þnh.
- Çc hé x· viªn gãp ruéng ®Êt ®Ó thµnh lËp HTX theo quy ®Þnh cña LuËt
HTX ®−îc miÔn thuÕ SD§NN trong ®Þnh møc quy ®Þnh.
- Çc hé nghÌo, hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë x· ®Æc biÖt khã kh¨n theo QuyÕt
®Þnh sè 135/1998/Q§-TTg ngµy 31/7/1998 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ®−îc miÔn
sè thuÕ SD§NN cho toµn bé sè ®Êt n«ng nghiÖp hiÖn ®ang sö dông.
2.3.2. Gi¶m thuÕ
Nh÷ng hé n«ng d©n bÞ thiÖt h¹i mïa mµng do thiªn tai, ®Þch ho¹ th× ®−îc
miÔn hoÆc gi¶m thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. ViÖc xÐt miÔn hay gi¶m thuÕ
®−îc thùc hiÖn dùa trªn tû lÖ thiÖt h¹i theo vô hoÆc theo n¨m cña tõng hé nép
thuÕ.
Tû lÖ thiÖt h¹i ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
Tû lÖ S¶n l−îng tÝnh theo n¨ng suÊt tham kh¶o cña S¶n l−îng thùc tÕ cña hé
-
thiÖt h¹ng ®Êt tÝnh thuÕ cña hé nép thuÕ nép thuÕ
= x 100
h¹i S¶n l−îng tÝnh theo n¨ng suÊt tham kh¶o cña h¹ng ®Êt tÝnh thuÕ cña hé nép thuÕ
C¨n cø vµo tû lÖ thiÖt h¹i x¸c ®Þnh ®−îc, tû lÖ miÔn gi¶m ®−îc quy ®Þnh nh−
sau:
- Tû lÖ thiÖt h¹i tõ 10% ®Õn d−íi 20%: sè thuÕ ®−îc gi¶m t−¬ng øng víi tû lÖ
thiÖt h¹i.
- Tû lÖ thiÖt h¹i tõ 20% ®Õn d−íi 30%: sè thuÕ ®−îc gi¶m : 60%.
- Tû lÖ thiÖt h¹i tõ 30% ®Õn d−íi 40%: sè thuÕ ®−îc gi¶m : 80%.
- Tû lÖ thiÖt h¹i tõ 40% trë lªn: sè thuÕ ®−îc gi¶m :100%.
ViÖc x¸c ®Þnh tû lÖ thiÖt h¹i cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh theo vô (trong tr−êng hîp
sè thuÕ theo vô ®−îc lËp tõ ®Çu n¨m) hoÆc theo c¶ n¨m nÕu kh«ng lËp sæ thuÕ
theo vô ngay tõ ®Çu n¨m.
Ngoµi ra, theo NghÞ quyÕt sè 15/2003/QH11, çc ®èi t−îng sau ®©y sÏ ®−îc
gi¶m 50% sè thuÕ SD§NN ghi thu hµng n¨m ®èi víi diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp ®Õn n¨m 2010 :
- Çc tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc chÝnh trÞ, ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp…®ang
qu¶n lý vµ sö dông ®Êt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hoÆc giao ®Êt cho tæ chøc, hé
gia ®×nh, ç nh©n k¸c theo hîp ®ång ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
- Çc hé çn bé c«ng chøc, viªn chøc Nhµ n−íc, çc hé gia ®×nh, ç nh©n
kh«ng thuéc diÖn ®−îc Nhµ n−íc giao ®Êt ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh−ng cã ®Êt
do thõa kÕ, cho, tÆng, ®Êt khai hoang phôc ho¸…
- Çc ®èi t−îng ®−îc miÔn thuÕ SD§NN trong h¹n møc theo quy ®Þnh cña
NghÞ quyÕt 15/2003/QH11 cã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp v−ît h¹n møc.
Trong tr−êng hîp hé nép thuÕ SD§NN bÞ thiÖt h¹i do thiªn tai:
- NÕu tæng diÖn tÝch bÞ thiÖt h¹i do thiªn tai trong diÖn tÝch h¹n møc th×
kh«ng ®−îc xÐt gi¶m thuÕ do thiªn tai.
- NÕu tæng diÖn tÝch bÞ thiÖt h¹i do thiªn tai lín h¬n diÖn tÝch h¹n møc th×
chØ ®−îc xÐt gi¶m thuÕ ®èi víi diÖn tÝch bÞ thiªn tai v−ît h¹n møc sau khi ®· thùc
hiÖn viÖc gi¶m 50% sè thuÕ ghi thu theo quy ®Þnh.
VÝ dô: ¤ng A lµ hé n«ng d©n ë ®ång b»ng B¾c bé cã 3 ha ®Êt trång c©y hµng
n¨m, thuÕ ghi thu b×nh qu©n lµ 500 kg/ha. Trong n¨m, diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt
n«ng nghiªp bÞ thiÖt h¹i do thiªn tai lµ 2,5 ha, møc ®é thiÖt h¹i b×nh qu©n lµ 28%.
Nh− vËy, sè thuÕ SD§NN cña «ng A sÏ ®−îc miÔn gi¶m nh− sau:
+ DiÖn tÝch ®Êt trong h¹n møc ®−îc miÔn: 2 ha X 500kg/ha = 1000kg.
+ 0,5 ha ®Êt v−ît h¹n møc kh«ng bÞ thiªn tai ®−îc gi¶m 50% thuÕ: 0. 5 ha x
500 kg/ha x 1,2 x 50% = 150 kg
+ 0,5 ha ®Êt v−ît h¹n møc bÞ thiªn tai, víi tû lÖ thiÖt h¹i 28% ®−îc gi¶m
60% sè thuÕ ghi thu. Nh− vËy, sè thuÕ trªn diÖn tÝch v−ît h¹n møc sau khi ®−îc
gi¶m 50% sÏ tiÕp tôc ®−îc gi¶m 60% do thiªn tai. Sè thuÕ ®−îc gi¶m lµ: 0,5 ha x
500 kg/ha x 1,2 x 50% x 60% =90 kg.
Tæng sè thuÕ SD§NN «ng A ®−îc miÔn gi¶m lµ (1000 + 150 + 90 =1240
kg.
- NÕu hé cã ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë ®Þa ph−¬ng kh¸c bÞ thiÖt h¹i nh−ng
kh«ng kª khai vµ kh«ng cã x¸c nhËn cña UBND x· n¬i hé cã ®Êt s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp göi vÒ x· n¬i hé cã hé khÈu th−êng tró th× hé ®ã kh«ng ®−îc xÐt gi¶m
thuÕ SD§NN ®èi víi diÖn tÝch bÞ thiÖt h¹i.
2.4. Kª khai, nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp
2.4.1. Kª khai tÝnh thuÕ, lËp sæ thuÕ
Çc tæ chøc, ç nh©n thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ph¶i kª khai theo mÉu
tÝnh thuÕ vµ göi b¶n kª khai ®Õn UBND x·, ph−êng. C¨n cø vµo tê kª khai, c¬
quan thuÕ kiÓm tra, tÝnh thuÕ vµ lËp sæ thuÕ cho tõng hé gia ®×nh theo vô hoÆc
theo n¨m vµ ®−îc gäi lµ bé thuÕ. Bé thuÕ ®−îc lËp mét lÇn sö dông cho nhiÒu
n¨m vµ ®−îc ®iÒu chØnh l¹i chËm nhÊt vµo th¸ng 3 hµng n¨m khi cã sù thay ®æi
c¨n cø tÝnh thuÕ. §Ó thùc hiÖn NghÞ quyÕt vÒ viÖc miÔn gi¶m thuÕ tõ n¨m 2003
®Õn n¨m 2010, viÖc kª khai tÝnh thuÕ vµ lËp sæ thuÕ ®−îc tiÕn hµnh nh− sau:
C¨n cø sæ bé thuÕ SD§NN n¨m 2003, Chi côc thuÕ phèi hîp víi UBND x·,
ph−êng, x¸c ®Þnh ®èi t−îng ®−îc miÔn thuÕ, ®èi t−îng ®−îc gi¶m thuÕ tõ n¨m
2003 trë ®i ®Ó lËp sæ bé thuÕ. Cô thÓ:
- LËp sæ bé thuÕ gèc ®Ó theo dâi ®èi t−îng ®−îc miÔn thuÕ SD§NN, bao
gåm çc chØ tiªu: toµn bé diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña hé, diÖn tÝch ®Êt
trong h¹n møc ®−îc miÔn thuÕ, diÖn tÝch ®Êt v−ît h¹n møc ®−îc gi¶m thuÕ vµ
trÝch chuyÓn phÇn diÖn tÝch v−ît h¹n møc sang sæ bé thuÕ kh¸c ®Ó theo dâi ®èi
t−îng ®−îc gi¶m 50% sè thuÕ ghi thu.
- §èi t−îng cã diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp v−ît h¹n møc, çc ®èi
t−îng kh«ng ®−îc miÔn thuÕ kh¸c lËp riªng sæ thuÕ SD§NN. C¬ quan thuÕ sÏ
c¨n cø sæ thuÕ nµy ®Ó thùc hiÖn thu nép thuÕ, chÊm bé khi thu thuÕ vµ xÐt miÔn,
gi¶m thuÕ hµng n¨m theo quy ®Þnh.
- §èi víi çc hé n«ng, l©m tr−êng viªn, x· viªn HTX nhËn ®Êt kho¸n æn
®Þnh cña n«ng, l©m tr−êng vµ çc hé gãp ruéng ®Êt vµo thµnh lËp HTX s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp: c¨n cø vµo hîp ®ång giao kho¸n vÒ diÖn tÝch, h¹ng ®Êt, sè thuÕ
SD§NN ghi thu hµng n¨m vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cña tõng hé ®Ó
tù kª khai vµ ®−a vµo sæ bé thuÕ gèc ®Ó lµm c¨n cø xÐt miÔn gi¶m thuÕ SD§NN.
2.4.2. Thu nép thuÕ
ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp ®−îc tÝnh b»ng thãc, nép b»ng tiÒn vµ ®−îc
nép 1 ®Õn 2 lÇn mçi n¨m theo vô thu ho¹ch chÝnh ë ®Þa ph−¬ng. Riªng ®Êt trång
c©y l©u n¨m thu ho¹ch mét lÇn thuÕ tÝnh theo s¶n l−îng khai th¸c vµ theo gi¸ b¸n
thùc tÕ.
Gi¸ thãc thu thuÕ do Chñ tÞch UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng
quyÕt ®Þnh theo gi¸ thÞ tr−êng vµ kh«ng thÊp h¬n 10% so víi gi¸ thÞ tr−êng ®Þa
ph−¬ng.
Gi¸ trÞ s¶n l−îng tÝnh thuÕ cña c©y l©u n¨m thu ho¹ch mét lÇn tÝnh theo gi¸
b¸n thùc tÕ cña tõng lo¹i c©y mµ hé nép thuÕ kª khai hoÆc gi¸ do Chñ tÞch
UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng quyÕt ®Þnh khi hé nép thuÕ kª khai
qu¸ thÊp so víi gi¸ thùc tÕ.
Hé nép thuÕ cã tr¸ch nhiÖm nép thuÕ trùc tiÕp vµo Kho b¹c Nhµ n−íc theo
th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ. Tr−êng hîp kh«ng trùc tiÕp nép vµo KBNN th× cã
thÓ nép cho çn bé thuÕ nh−ng 10 ngµy mét lÇn, çn bé thuÕ ph¶i nép hÕt toµn
bé sè tiÒn thuÕ thu ®−îc vµo KBNN.
2.5. Tæ chøc qu¶n lý thuÕ SD§NN
§Ó qu¶n lý chÆt chÏ ®èi t−îng nép thuÕ cÇn tËp trung vµo néi dung lËp sæ bé
thuÕ. ViÖc lËp sæ bé thuÕ SD§NN lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó c¬ quan thuÕ x¸c
®Þnh chÝnh x¸c sè thuÕ ph¶i nép, sè thuÕ ®−îc miÔn, gi¶m cña ®èi t−îng nép
thuÕ. ViÖc lËp sæ bé thuÕ ph¶i çc ®Þa ph−¬ng thùc hiÖn trªn c¬ së sæ s¸ch qu¶n
lý cña tõng ®Þa ph−¬ng vµ ph¶i ®−îc thùc hiÖn ®óng quy tr×nh.
Träng t©m cña c«ng t¸c qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ lµ c«ng t¸c ph©n h¹ng ®Êt
vµ gi¸ thãc tÝnh thuÕ. MÆc dï c«ng t¸c ph©n h¹ng ®Êt ®−îc dùa trªn nh÷ng c¨n cø
hÕt søc khoa häc nh−ng nã l¹i thiÕu c¬ së së thùc tiÔn. Trong thùc tÕ, viÖc cho
®iÓm tõng yÕu tè th−êng thiÕu chÝnh x¸c v× kh«ng cã dông cô ®Ó tÝnh to¸n, x¸c
®Þnh cô thÓ; viÖc cho ®iÓm chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm vµ ¸p ®Æt chñ quan theo
ý kiÕn ng−êi thi hµnh. Muèn thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy, cÇn cã sù phèi hîp chÆt
chÏ cña çc c¬ quan cã liªn quan nh−: Thèng kª, N«ng nghiÖp, Qu¶n lý ruéng
®Êt, khÝ t−îng thñy v¨n… §Ó tÝnh to¸n chÝnh x¸c sè thuÕ ph¶i nép, ngoµi viÖc
ph©n h¹ng ®Êt chÝnh x¸c, cÇn quan t©m ®Õn c«ng t¸c x¸c ®Þnh gi¸ thãc tÝnh thuÕ.
Muèn lµm tèt c«ng t¸c nµy, cÇn lµm tèt c«ng t¸c ®iÒu tra vµ dù b¸o gi¸ c¶ thÞ
tr−êng ®Ó ra quyÕt ®Þnh møc gi¸ thu thuÕ cho phï hîp.
2.5.3. Qu¶n lý viÖc thùc hiÖn miÔn, gi¶m thuÕ
Thùc hiÖn NghÞ quyÕt sè 15/2003/QH11, viÖc miÔn thuÕ SD§NN ®−îc ¸p
dông cho hÇu hÕt çc ®èi t−îng cã sö dông ®Êt n«ng nghiÖp trong h¹n møc, phÇn
diÖn tÝch v−ît h¹n møc ®−îc gi¶m 50% cho ®Õn n¨m 2010. V× vËy, c«ng t¸c
qu¶n lý miÔn, gi¶m thuÕ SD§NN trong giai ®o¹n nµy rÊt phøc t¹p. Muèn lµm tèt
c«ng t¸c nµy, cÇn n¾m ch¾c diÖn tÝch ruéng ®Êt cña tõng ®èi t−îng ®−îc giao, kÓ
c¶ phÇn diÖn tÝch sö ë ®Þa ph−¬ng kh¸c. §iÒu nµy ®ßi hái c«ng qu¶n lý thùc hiÖn
miÔn, gi¶m ph¶i cã sù kÕt hîp tèt gi÷a çc c¬ quan cã liªn quan vµ chÝnh quyÒn
çc ®Þa ph−¬ng.
2.5.4. Qu¶n lý viÖc thu nép thuÕ
Trong t×nh h×nh thùc hiÖn miÔn, gi¶m thuÕ ®Õn n¨m 2010, sè thuÕ ph¶i thu
nép cßn rÊt Ýt, song ®iÒu ®ã kh«ng nghÜa lµ cã thÓ coi nhÑ c«ng t¸c qu¶n lý thu
nép. §Ó lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lý thu nép cÇn n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña ®éi ngò
ñy nhiÖm thu; cã chÕ ®é ®·i ngé tháa ®¸ng cho lùc l−îng nµy.
Ch−¬ng 9
ThuÕ Nhμ, ®Êt
1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ nhμ, ®Êt

1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña thuÕ nhµ, ®Êt
ThuÕ nhµ, ®Êt lµ s¾c thuÕ cã c¬ së tÝnh thuÕ lµ trÞ gi¸ tµi s¶n nhµ vµ ®Êt.
Nhµ vµ ®Êt th−êng lu«n g¾n víi nhau vµ cã cïng chñ së h÷u hoÆc chñ sö
dông. ChÝnh v× vËy, ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi vµ ë n−íc ta, thuÕ nhµ vµ thuÕ ®Êt
®−îc quy ®Þnh trong cïng mét s¾c thuÕ. Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy lµ c¬ së tÝnh thuÕ
cña thuÕ nhµ vµ thuÕ ®Êt kh«ng phô thuéc vµo nhau.
ThuÕ nhµ lµ thuÕ tÝnh trªn trÞ gi¸ nhµ cña çc chñ së h÷u. Nã ®éng viªn mét
phÇn thu nhËp cña chñ së h÷u nhµ, mét tµi s¶n quan träng thÓ hiÖn møc ®é giµu
cã vµ kh¶ n¨ng nép thuÕ cña çc chñ thÓ trong x· héi.
ThuÕ ®Êt lµ thuÕ thu vµo çc chñ thÓ cã quyÒn së h÷u hoÆc quyÒn sö dông
®Êt dïng vµo môc ®Ých x©y dùng nhµ ë vµ x©y dùng c«ng tr×nh.
ThuÕ nhµ, ®Êt nãi chung vµ thuÕ ®Êt nãi riªng thuéc lo¹i thuÕ tµi s¶n vµ cã
tÝnh chÊt trùc thu. Ng−êi chñ së h÷u nhµ vµ ng−êi sö dông ®Êt lµ ng−êi nép thuÕ
nhµ, ®Êt vµ còng chÝnh lµ ng−êi chÞu kho¶n thuÕ nµy.
ThuÕ ®Êt thùc chÊt lµ thuÕ ®¸nh vµo kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®Êt dïng vµo viÖc
x©y dùng nhµ ë vµ x©y dùng c«ng tr×nh. Kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®Êt l¹i phô thuéc
vµo vÞ trÝ cña ®Êt vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn h−ëng thô phóc lîi x· héi. Nh÷ng ®iÒu kiÖn
®ã cµng tèt th× kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®Êt cµng cao. ChØ sè ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng
sinh lêi cña ®Êt lµ gi¸ c¶ quyÒn sö dông ®Êt h×nh thµnh trªn thÞ tr−êng bÊt ®éng
s¶n.
ThuÕ nhµ, ®Êt ®−îc thu th−êng xuyªn hµng n¨m c¨n cø vµo trÞ gi¸ nhµ vµ trÞ
gi¸ ®Êt thÓ hiÖn ë diÖn tÝch, vÞ trÝ ®Êt chø kh«ng c¨n cø vµo kÕt qu¶ sinh lêi qua
giao dÞch thùc tÕ cña chñ së h÷u nhµ vµ chñ sö dông ®Êt. Nãi çch kh¸c, thuÕ
nhµ, ®Êt ®−îc thu trong suèt qu¸ tr×nh chiÕm gi÷ tµi s¶n cña çc chñ thÓ nép thuÕ
chø kh«ng ph¶i vµo thêi ®iÓm mua, b¸n hay chuyÓn nh−îng nhµ, ®Êt.
ThuÕ nhµ, ®Êt g¾n liÒn víi viÖc qu¶n lý ®Êt ®ai vµ x©y dùng cña chÝnh quyÒn
®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ chÝnh quyÒn cÊp c¬ së. Do ®ã, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng
®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh tæ chøc, triÓn khai thu thuÕ nhµ,
®Êt. §ång thêi, thuÕ nhµ, ®Êt th−êng t¹o thµnh nguån thu chiÕm tØ träng lín
trong ng©n s¸ch cña ®Þa ph−¬ng.
ThuÕ ®Êt hiÖn nay ë n−íc ta chØ thu vµ çc chñ thÓ sö dông ®Êt vµo môc
®Ých x©y dùng c«ng tr×nh ®Ó ë vµ çc c«ng tr×nh kiÕn tróc kh¸c. PhÇn lín ®Êt ®ai
sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc ¸p dông chÕ ®é cho thuª ®Êt vµ ph¶i nép
tiÒn thuª ®Êt, cßn ®Êt dïng vµo trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n th× chÞu
thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn n−íc ta hiÖn nay, ®Ó thuËn tiÖn
khi tÝnh thuÕ, Ph¸p lÖnh vÒ thuÕ nhµ, ®Êt quy ®Þnh lÊy møc thuÕ sö dông ®Êt
n«ng nghiÖp lµm c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh thuÕ ®Êt. Tõ møc thuÕ ®ã nh©n víi mét hÖ
sè tÝnh thuÕ ®Êt. Quy ®Þnh hÖ sè tÝnh thuÕ nh»m môc ®Ých n©ng møc ®éng viªn
th«ng qua thuÕ ®èi víi ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh cao h¬n møc ®éng viªn
th«ng qua thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Môc ®Ých sö dông thuÕ ®Êt bªn c¹nh
viÖc ®éng viªn mét phÇn thu nhËp cña ng−êi sö dông ®Êt nh»m t¨ng nguån thu
cho ng©n s¸ch cßn thùc hiÖn khuyÕn khÝch sö dông tiÕt kiÖm cã hiÖu qu¶ quü ®Êt
ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh, h¹n chÕ viÖc chuyÓn quü ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
sang x©y dùng nhµ ë.
1.2. Nguyªn t¾c thiÕt lËp thuÕ nhµ, ®Êt
- ThuÕ suÊt thuÕ nhµ, ®Êt cÇn quy ®Þnh ë møc thÊp v× ®©y lµ lo¹i thuÕ thu
hµng n¨m trong suèt qu¸ tr×nh chiÕm h÷u, sö dông tµi s¶n cña ®èi t−îng nép
thuÕ, nÕu quy ®Þnh thuÕ suÊt cao th× chØ sau mét thêi gian ng¾n toµn bé gi¸ trÞ tµi
s¶n sÏ bÞ ®¸nh thuÕ hÕt, ®iÒu nµy lµ bÊt hîp lý vµ g©y ph¶n øng m¹nh mÏ tõ phÝa
®èi t−îng nép thuÕ do nhµ, ®Êt lµ lo¹i tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín ®ßi hái ph¶i cã mét
qu¸ tr×nh tÝch luü l©u dµi míi cã thÓ mua ®−îc; nÕu quy ®Þnh thuÕ suÊt cao sÏ
®ång nghÜa víi viÖc v−ît qu¸ kh¶ n¨ng chi tr¶ cña ®èi t−îng nép thuÕ. §ång thêi,
khi x¸c ®Þnh c¨n cø tÝnh thuÕ, ph¶i tÝnh ®Õn hoµn c¶nh cña tõng ®èi t−îng nép
thuÕ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng nép thuÕ thùc tÕ cña hä b»ng çc quy ®Þnh miÔn gi¶m
thuÕ phï hîp.
- Khi x¸c ®Þnh møc thuÕ, cÇn ph©n biÖt çc lo¹i ®Êt kh¸c nhau. Thùc chÊt
thuÕ nhµ, ®Êt ®¸nh vµo kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®Êt. Mçi lo¹i ®Êt kh¸c nhau cã kh¶
n¨ng sinh lêi kh¸c nhau: ®Êt ®« thÞ cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao h¬n ®Êt n«ng th«n,
®Êt ®« thÞ lín cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao h¬n ®Êt ®« thÞ nhá… Do vËy, møc thuÕ
víi mçi lo¹i ®Êt cÇn kh¸c nhau ®Ó ph¶n ¸nh ®óng kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®Êt vµ
®¶m b¶o sù ®ãng gãp c«ng b»ng còng nh− ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ thuÕ phï hîp;
cÇn cã çc møc thuÕ ph©n biÖt cho tõng lo¹i ®Êt nh−: ®Êt n«ng th«n; ®Êt ®« thÞ;
®Êt ë tõng lo¹i ®« thÞ kh¸c nhau, lo¹i ®−êng phè kh¸c nhau…
- ChØ ®¸nh thuÕ nhµ, ®Êt thuéc sù qu¶n lý vµ sö dông cña t− nh©n, kh«ng
®¸nh vµo nhµ ®Êt sö dông v× môc ®Ých c«ng céng. Nh− trªn ®· tr×nh bµy, thùc
chÊt cña thuÕ nhµ, ®Êt lµ ®¸nh vµo kh¶ n¨ng sinh lêi cña ®Êt mµ ng−êi sö dông
®−îc h−ëng, v× vËy, ®èi víi viÖc sö dông cña çc ç nh©n, ®èi t−îng ®−îc h−ëng
kh¶ n¨ng sinh lêi cña nhµ, ®Êt lµ râ rµng. Trong khi ®ã, ®èi víi ®Êt sö dông vµo
môc ®Ých c«ng céng, ng−êi ®−îc h−ëng kh¶ n¨ng sinh lîi cña ®Êt kh«ng thÓ x¸c
®Þnh râ rµng. H¬n n÷a, trong nhiÒu tr−êng hîp, ng−êi trùc tiÕp qu¶n lý lo¹i ®Êt
nµy lµ çc c¬ quan hµnh chÝnh, c¬ quan sù nghiÖp nhµ n−íc, do ®ã, nÕu ®¸nh
thuÕ vµo lo¹i ®Êt nµy sÏ dÉn ®Õn viÖc nhµ n−íc sÏ thu thuÕ vµo chÝnh m×nh.
- X¸c ®Þnh c¨n cø tÝnh thuÕ trªn diÖn tÝch thùc tÕ sö dông. Nguyªn t¾c nµy
xuÊt ph¸t tõ hai lý do c¬ b¶n lµ: (1) ®¸nh vµo viÖc thùc tÕ ®−îc h−ëng kh¶ n¨ng
sinh lêi cña ®Êt, kh«ng bá sãt c¨n cø tÝnh thuÕ vµ ®èi t−îng nép thuÕ; (2) khuyÕn
khÝch sö dông quü ®Êt tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶.
1.3. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thuÕ nhµ, ®Êt trªn thÕ giíi
vµ ë ViÖt Nam
1.3.1. ThuÕ nhµ, ®Êt trªn thÕ giíi
ThuÕ nhµ, ®Êt ®· xuÊt hiÖn trªn thÕ giíi tõ rÊt l©u víi nhiÒu h×nh thøc vµ tªn
gäi kh¸c nhau. Tuú theo tõng n−íc mµ ph¹m vi ®¸nh thuÕ, ®èi t−îng nép thuÕ vµ
çc c¨n cø x¸c ®Þnh thuÕ ph¶i nép cã sù kh¸c nhau.
PhÇn lín çc n−íc khi thu thuÕ ®Êt th−êng kh«ng ph©n biÖt nhiÒu lo¹i ®Êt;
ch¼ng h¹n ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt nhµ ë, ®Êt s¶n xuÊt kinh doanh... mµ gép chung
l¹i vµ chØ c¨n cø vµo trÞ gi¸ cña nã ®Ó ®¸nh thuÕ. Ç biÖt cã n−íc Ph¸p chia thuÕ
®Êt ra lµm 2 lo¹i lµ thuÕ ®èi víi ®Êt cã c«ng tr×nh x©y dùng vµ thuÕ ®èi víi ®Êt
kh«ng cã c«ng tr×nh x©y dùng. §µi Loan chia thuÕ ®Êt lµm 3 lo¹i: ThuÕ ®Êt canh
t¸c n«ng nghiÖp, ThuÕ ®¸nh trªn trÞ gi¸ ®Êt phi n«ng nghiÖp vµ ThuÕ ®¸nh trªn trÞ
gi¸ ®Êt t¨ng thªm.
TrÞ gi¸ nhµ, ®Êt lµm c¨n cø tÝnh thuÕ th−êng ®−îc quy ®Þnh bëi Héi ®ång
®Þnh gi¸ tµi s¶n cña çc ®Þa ph−¬ng. Gi¸ nµy ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø thêi gi¸ thÞ
tr−êng tõng ®Þa ph−¬ng, cã thÓ lµ trÞ gi¸ cña nhµ, ®Êt hoÆc trÞ gi¸ tiÒn thuª nhµ,
®Êt. §èi víi nhµ, gi¸ tÝnh thuÕ c¨n cø vµo ®¬n gi¸ x©y dùng trung b×nh trªn thÞ
tr−êng, tuú theo kÕt cÊu nhµ, trang bÞ néi thÊt, hÖ thèng cung cÊp ®iÖn n−íc. §èi
víi ®Êt ë thµnh phè, gi¸ tÝnh thuÕ chñ yÕu ®−îc x¸c ®Þnh theo gi¸ thÞ tr−êng tuú
theo vÞ trÝ lµ mÆt phè, khu vùc trung t©m bu«n b¸n, néi thÞ hay vïng ngo¹i vi. Cã
n−íc æn ®Þnh trÞ gi¸ nµy rÊt l©u (Ph¸p), cã n−íc x¸c ®Þnh mçi n¨m mét lÇn (NhËt
B¶n), 3 n¨m mét lÇn (Indonexia), 6 n¨m ((Thôy §iÓn)... Th«ng th−êng, trÞ gi¸
tÝnh thuÕ th−êng thÊp h¬n so víi gi¸ thÞ tr−êng: ë Indonexia chØ tÝnh b»ng 20%, ë
Thôy §iÓn 75%...
ThuÕ suÊt thuÕ nhµ ®Êt th−êng do çc ®Þa ph−¬ng quy ®Þnh trªn c¬ së khung
thuÕ suÊt do LuËt th«ng qua. ë NhËt, thuÕ suÊt trÇn lµ 2,1%, thuÕ suÊt tiªu chuÈn
lµ 1,4%; Indonexia quy ®Þnh thuÕ suÊt chung cho c¶ nhµ vµ ®Êt lµ 0,5%. ThuÕ
suÊt ®èi víi nhµ ë th«ng th−êng ë §µi Loan lµ tõ 1,38% ®Õn 2%, nhµ ®Ó kinh
doanh tõ 3 – 5%; thuÕ ®Êt ¸p dông theo biÓu luü tiÕn tõng phÇn tõ 1,5% ®Õn 7%.
ThuÕ suÊt ë Thôy §iÓn lµ 1,4%, ë CHLB §øc lµ 0,5%.
Çc n−íc th−êng miÔn thuÕ cho nh÷ng nhµ ®−îc sö dông vµo môc ®Ých c«ng
céng cña Nhµ n−íc, cña lùc l−îng vò trang, tæ chøc gi¸o dôc, y tÕ, x· héi; nhµ
cña chÝnh phñ dµnh cho ng−êi nghÌo, sinh ho¹t t«n gi¸o, thê cóng (kÓ c¶ nhµ
dïng vµo lîi Ých c«ng céng, kh«ng thu tiÒn cña t− nh©n); nhµ ®Ó ë cã gi¸ trÞ thÊp.
ThuÕ ®−îc gi¶m ®èi víi nhµ ë mµ nhµ n−íc b¸n cho d©n víi gi¸ h¹, nhµ ®Ó s¶n
xuÊt, nhµ kho. §èi víi ®Êt, miÔn thuÕ ®èi víi phÇn diÖn tÝch ®Êt giao cho çc
tr−êng t− ®· ®¨ng ký, ®Êt trùc tiÕp dïng lµm th− viÖn, b¶o tµng khoa häc, b¶o
tµng lÞch sö cña t− nh©n, phßng tr−ng bµy mü thuËt, viÖn nghiªn cøu khoa häc,
®Êt x©y dùng bÖnh viÖn t−, x©y dùng çc c¬ së nh©n ®¹o, ®−êng bé, ®−êng xe löa
do t− nh©n x©y dùng sö dông cho lîi Ých c«ng céng, ®Êt ®Òn chïa. §−îc gi¶m ®èi
víi ®Êt dïng lµm thÝ nghiÖm, thö nghiÖm n«ng l©m, ng− nghiÖp, c«ng nghiÖp, ®Êt
dïng lµm v¨n phßng cho çc hiÖp héi n«ng, l©m, ng− nghiÖp, ®Êt lµm nhµ kho
chøa n«ng l©m h¶i s¶n.
1.3.2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thuÕ nhµ, ®Êt ë ViÖt Nam
Tr−íc khi ban hµnh Ph¸p lÖnh ThuÕ nhµ ®Êt, ë n−íc ta ¸p dông thuÕ thæ
tr¹ch. ThuÕ thæ tr¹ch ®−îc ¸p dông t¹i miÒn B¾c ViÖt Nam (vïng gi¶i phãng) kÓ
tõ 1955 theo §iÒu lÖ t¹m thêi vÒ thuÕ thæ tr¹ch do Thñ t−íng Ph¹m V¨n §ång ký
ngµy 12/ 01/1956, thu vµo nhµ, ®Êt ë çc thµnh phè vµ thÞ trÊn thuéc diÖn ®−îc
phÐp thu thuÕ.
§èi t−îng nép thuÕ lµ ng−êi cã nhµ, ®Êt hoÆc ng−êi nhËn cÇm nhµ, ®Êt.
Tr−êng hîp ng−êi cã nhµ, ®Êt hoÆc ng−êi nhËn cÇm nhµ, ®Êt kh«ng ë ®Þa ph−¬ng
hoÆc cã sù tranh chÊp gi÷a ng−êi cã nhµ, ®Êt, ng−êi nhËn cÇm nhµ, ®Êt, ng−êi
thuª nhµ, ®Êt mµ ch−a ®−îc gi¶i quyÕt th× thuÕ thæ tr¹ch do ng−êi qu¶n lý hay
ng−êi sö dông nhµ, ®Êt nép.
ThuÕ thæ tr¹ch ®−îc miÔn cho: nhµ, ®Êt cña Nhµ n−íc; nhµ, ®Êt cña t− nh©n
sö dông cho lîi Ých c«ng céng kh«ng cã lîi tøc; nhµ, ®Êt cña çc tæ chøc t«n gi¸o
dïng vµo viÖc thê cóng ®−îc ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè chuÈn y miÔn
thuÕ; nhµ lµm b»ng tre, nøa, l¸ hay b»ng nh÷ng vËt liÖu rÎ tiÒn kh¸c...
ThuÕ suÊt thuÕ thæ tr¹ch ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
- §èi víi ®Êt cã cÊt nhµ, thuÕ thæ tr¹ch gåm 2 phÇn: mét phÇn thu vÒ nhµ,
mét phÇn thu vÒ ®Êt:
VÒ phÇn thuÕ nhµ, møc thuÕ c¶ n¨m b»ng 0,8% gi¸ nhµ tiªu chuÈn.
VÒ phÇn thuÕ ®Êt, møc thuÕ c¶ n¨m b»ng 1,2% gi¸ ®Êt tiªu chuÈn.
- §èi víi ®Êt kh«ng cÊt nhµ, møc thuÕ c¶ n¨m b»ng 1,2% gi¸ ®Êt tiªu chuÈn.
- §èi víi ®Êt cã cÊt nhµ, trong tr−êng hîp ®Æc biÖt, ë ®Þa ph−¬ng nµo kh«ng
ph©n t¸ch ®−îc râ gi¸ ®Êt vµ gi¸ nhµ th× thuÕ c¨n cø vµo gi¸ nhµ, ®Êt gép l¹i, thuÕ
c¶ n¨m b»ng 1,2% gi¸ nhµ, ®Êt tiªu chuÈn. NÕu kh«ng t×m ®−îc gi¸ nhµ, ®Êt tiªu
chuÈn th× thuÕ c¨n cø vµo gi¸ thuª nhµ, ®Êt. ThuÕ c¶ n¨m b»ng 15% gi¸ thuª nhµ,
®Êt tiªu chuÈn.
Gi¸ nhµ tiªu chuÈn ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo gi¸ mua b¸n nhµ nãi chung ë
®Þa ph−¬ng vµ gi¸ tiÒn x©y dùng nhµ, cã ph©n theo tõng lo¹i, h¹ng. Gi¸ ®Êt tiªu
chuÈn ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo vÞ trÝ cña ®Êt vµ gi¸ mua b¸n ®Êt nãi chung ë ®Þa
ph−¬ng, cã ph©n theo tõng lo¹i, h¹ng. Gi¸ nhµ, ®Êt tiªu chuÈn ®−îc x¸c ®Þnh c¨n
cø vµo khu vùc x©y dùng nhµ, hiÖn tr¹ng nhµ vµ gi¸ mua nhµ, ®Êt nãi chung ë ®Þa
ph−¬ng. Gi¸ nhµ, ®Êt vµ gi¸ cho thuª nhµ, ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh mçi n¨m mét lÇn.
KÕt qu¶ ®Þnh gi¸ tr−íc khi c«ng bè ph¶i ®−îc ñy ban hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè
duyÖt y vµ Bé Tµi chÝnh th«ng qua.
VÒ ph−¬ng ph¸p thu thuÕ, thuÕ thæ tr¹ch tÝnh cho c¶ n¨m nh−ng thu lµm 2
kú, kú ®Çu thu vµo th¸ng n¨m, kú sau thu vµo th¸ng m−êi mét.
VÒ thñ tôc khai b¸o vµ nép thuÕ: trong thêi h¹n mét th¸ng sau khi cã th«ng
ço vÒ viÖc ®Þnh gi¸ nhµ ®Êt cña ñy ban hµnh chÝnh tØnh, thµnh phè, ng−êi nép
thuÕ ph¶i khai b¸o cho c¬ quan thuÕ (theo mÉu in s½n) vÒ n¬i cã nhµ, ®Êt; hiÖn
tr¹ng nhµ, sè gian vµ diÖn tÝch... tr−êng hîp thay ®æi ®Þa chØ, chuyÓn nh−îng cho
ng−êi kh¸c, lµm thªm hoÆc söa sang l¹i lµm thay ®æi gi¸ nhµ, ®Êt th× trong thêi
h¹n 10 ngµy kÓ tõ khi hoµn thµnh çc viÖc ®ã ph¶i khai b¸o cho c¬ quan thuÕ
biÕt, kÓ c¶ çc tr−êng hîp ®−îc miÔn thuÕ.
Hµng n¨m, c¨n cø vµo kÕt qu¶ ®Þnh gi¸ nhµ, ®Êt, c¨n cø vµo sù khai b¸o cña
ng−êi nép thuÕ vµ sau khi ®· kiÓm tra l¹i, c¬ quan thuÕ lËp sæ thuÕ, göi th«ng
b¸o cho ng−êi nép thuÕ.
ë miÒn Nam ViÖt Nam, thêi kú ch−a gi¶i phãng ¸p dông thuÕ thæ tr¹ch ®Ó
thu vµo nhµ ®Êt. ThuÕ thæ tr¹ch ë miÒn Nam ViÖt Nam ban hµnh n¨m 1972 ®¸nh
vµo tÊt c¶ çc lo¹i nhµ, vËt kiÕn tróc vµ ®Êt täa l¹c trong ph¹m vi ®« thµnh, thÞ x·,
tØnh lÞ, çc thÞ tø kh¸c (kÓ c¶ nhµ x−ëng, h·ng, nhµ m¸y, ...). Ranh giíi çc thÞ tø
thuéc ph¹m vi ®¸nh thuÕ thæ tr¹ch do tØnh tr−ëng Ên ®Þnh sau khi tham kh¶o
kiÕn cña Héi ®ång tØnh. Nh− vËy, çc lo¹i ®Êt täa l¹c trong ranh giíi cña ®«
thµnh, thÞ x·, tØnh lÞ, quËn lÞ vµ çc khu thÞ tø ®Òu thuéc ph¹m vi ®¸nh thuÕ thæ
tr¹ch, dï lµ ruéng hay v−ên.
C¬ së tÝnh thuÕ lµ trÞ gi¸ bÊt ®éng s¶n chÞu thuÕ (bao gåm c¶ trÞ gi¸ ®Êt vµ
nhµ, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn víi ®Êt) Ên ®Þnh theo thêi gi¸ ngµy 01/01 cña n¨m tÝnh
thuÕ.
ThuÕ suÊt tèi ®a 1,5% trÞ gi¸ ®Êt, 1% trÞ gi¸ nhµ vµ vËt kiÕn tróc. ThuÕ suÊt
tèi thiÓu do Bé Néi vô Ên ®Þnh hµng n¨m cho mçi ®Þa ph−¬ng nh−ng kh«ng thÊp
h¬n 0,5 % trÞ gi¸ ®Êt hoÆc trÞ gi¸ nhµ vµ vËt kiÕn tróc.
ThuÕ thæ tr¹ch ®−îc miÔn vÜnh viÔn cho bÊt ®éng s¶n kh«ng sinh lîi; bÊt
®éng s¶n thuéc së h÷u cña çc tæ chøc t«n gi¸o, ®oµn thÓ, dïng ®Ó thê cóng, ®Ó
lµm tr−êng häc miÔn phÝ, lµm c«ng t¸c x· héi, tõ thiÖn, dïng cho nghiªn cøu, thö
nghiÖm, gi¸o dôc, cøu tÕ, ®Êt ch«n cÊt, nhµ ë thuéc c¬ quan ngo¹i giao, nhµ cña
phÕ binh tõ 60% trë lªn, chØ cã mét nhµ duy nhÊt tù ®øng tªn vµ c− ngô tèi ®a
150m2 (kÓ c¶ lÇu). ThuÕ ®−îc miÔn cã thêi h¹n ®èi víi nhµ míi hoµn thµnh x©y
cÊt, nhµ bÞ h− háng nÆng.
KÓ tõ sau gi¶i phãng miÒn Nam, ®Æc biÖt lµ tõ thêi kú tiÕn hµnh c«ng cuéc
®æi míi vµ c¶i çch thuÕ 1990, chÝnh s¸ch qu¶n lý ®Êt ®ai ®· cã nh÷ng thay ®æi
c¨n b¶n so víi tr−íc nªn ®· chi phèi çc néi dung cña chÝnh s¸ch thuÕ ®¸nh vµo
®Êt ®ai.
Theo HiÕn ph¸p n−íc CHXHCN ViÖt Nam vµ LuËt ®Êt ®ai hiÖn hµnh th× ®Êt
®ai thuéc së h÷u toµn d©n do Nhµ n−íc thèng nhÊt qu¶n lý. Nhµ n−íc giao ®Êt
cho çc tæ chøc kinh tÕ, ®¬n vÞ vò trang nh©n d©n, c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc
chÝnh trÞ, x· héi (gäi chung lµ tæ chøc), hé gia ®×nh vµ ç nh©n sö dông æn ®Þnh
l©u dµi d−íi h×nh thøc giao ®Êt kh«ng thu tiÒn sö dông ®Êt vµ giao ®Êt cã thu tiÒn
sö dông ®Êt. Nhµ n−íc cßn cho tæ chøc, hé gia ®×nh, ç nh©n thuª ®Êt ®Ó tiÕn
hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh.
§iÒu 79 cña LuËt ®Êt ®ai cã quy ®Þnh vÒ nghÜa vô cña ng−êi sö dông ®Êt
trong ®ã cã nghÜa vô “Nép thuÕ sö dông ®Êt; thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt; lÖ
phÝ ®Þa chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;”
Còng theo LuËt ®Êt ®ai, c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông chñ yÕu, ®Êt ®−îc
ph©n thµnh çc lo¹i: ®Êt n«ng nghiÖp; ®Êt l©m nghiÖp; ®Êt khu d©n c− n«ng th«n;
®Êt ®« thÞ; ®Êt chuyªn dïng; ®Êt ch−a sö dông. Trong çc lo¹i ®Êt trªn, ®Êt cña
khu d©n c− n«ng th«n vµ ®Êt ®« thÞ lµ ®èi t−îng ph¶i chÞu thuÕ ®Êt hoÆc tiÒn thuª
®Êt theo çc quy ®Þnh vÒ thuÕ hiÖn hµnh. Hai lo¹i ®Êt nµy cã môc ®Ých chñ yÕu lµ
®Ó lµm nhµ ë, lµm trô së ho¹t ®éng, lµm mÆt b»ng, ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt, kinh
doanh. Trong tr−êng hîp çc tæ chøc, ç nh©n ®−îc giao ®Êt th× khi ®−îc giao
ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt (trõ çc tr−êng hîp theo quy ®Þnh ®−îc miÔn), sau ®ã,
hµng n¨m ph¶i nép thuÕ ®Êt. Cßn trong tr−êng hîp thuª ®Êt th× tæ chøc vµ ç
nh©n chØ ph¶i nép tiÒn thuª ®Êt theo hîp ®ång thuª ®Êt ®· ký víi Nhµ n−íc.
Trong c¶i çch thuÕ b−íc 1 n¨m 1990, thuÕ nhµ ®Êt ®· ®−îc nghiªn cøu vµ
ban hµnh thay cho thuÕ thæ tr¹ch ®ang ¸p dông tr−íc ®ã. Ph¸p lÖnh ®Çu tiªn vÒ
thuÕ nhµ, ®Êt ®−îc Héi ®ång Nhµ n−íc ban hµnh ngµy 29/6/1991. Trong Ph¸p
lÖnh 1991 cã quy ®Þnh c¶ thuÕ nhµ vµ thuÕ ®Êt. Mét n¨m sau ®ã, Ph¸p lÖnh míi
®· thay thÕ Ph¸p lÖnh nµy.
2. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch thuÕ nhµ, ®Êt hiÖn hµnh ë
ViÖt Nam
ThuÕ nhµ, ®Êt hiÖn hµnh ®−îc ¸p dông theo Ph¸p lÖnh vÒ thuÕ nhµ, ®Êt do
chñ tÞch Héi ®ång Nhµ n−íc Vâ ChÝ C«ng ký ngµy 31/7/1992, cã hiÖu lùc thi
hµnh tõ ngµy 01/10/1992. Ngµy 19/5/1994, Uû ban th−êng vô Quèc héi ban
hµnh Ph¸p lÖnh söa ®æi, bæ sung mét sè §iÒu cña Ph¸p lÖnh vÒ thuÕ nhµ ®Êt 1992
(söa §iÒu 7 vµ kho¶n 3 §iÒu 15), hiÖu lùc thi hµnh tõ 01/01/1994.
Çc v¨n b¶n quy ®Þnh chi tiÕt vµ h−íng dÉn thi hµnh ®ang cã hiÖu lùc gåm:
- NghÞ ®Þnh 94-CP ngµy 25/8/1994 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh
Ph¸p lÖnh vÒ thuÕ nhµ, ®Êt vµ Ph¸p lÖnh söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Ph¸p
lÖnh vÒ thuÕ nhµ, ®Êt.
- Th«ng t− sè 83/TC/TCT ngµy 7/10/1994 cña Bé Tµi chÝnh h−íng dÉn thi
hµnh NghÞ ®Þnh sè 94-CP ngµy 25/8/1994 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi
hµnh Ph¸p lÖnh vÒ thuÕ nhµ, ®Êt.
D−íi ®©y lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña thuÕ nhµ, ®Êt theo quy ®Þnh t¹i çc
v¨n b¶n nªu trªn.
Ph¸p lÖnh vÒ thuÕ nhµ, ®Êt n¨m 1992 quy ®Þnh: “trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay,
t¹m thêi ch−a thu thuÕ nhµ vµ ch−a quy ®Þnh vÒ thuÕ nhµ”. V× vËy, nh÷ng néi
dung trong çc quy ®Þnh vÒ thuÕ nhµ ®Êt hiÖn nay lµ thuÕ ®Êt.
2.1.1. §èi t−îng chÞu thuÕ ®Êt
§èi t−îng chÞu thuÕ ®Êt lµ ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh (kh«ng ph©n biÖt
®Êt cã giÊy phÐp hay kh«ng cã giÊy phÐp sö dông).
a) §Êt ë lµ ®Êt thuéc khu d©n c− ë çc thµnh thÞ vµ n«ng th«n bao gåm: ®Êt
®· x©y cÊt nhµ (kÓ c¶ mÆt s«ng, hå, ao, kªnh r¹ch lµm nhµ næi cè ®Þnh), ®Êt lµm
v−ên, lµm ao, lµm ®−êng ®i, lµm s©n, hay bá trèng quanh nhµ, trõ diÖn tÝch ®Êt
®· nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp; kÓ c¶ ®Êt ®· ®−îc cÊp giÊy phÐp, nh−ng
ch−a x©y dùng nhµ ë.
b) §Êt x©y dùng c«ng tr×nh, lµ ®Êt x©y dùng çc c«ng tr×nh c«ng nghiÖp,
khoa häc kü thuËt, giao th«ng, thuû lîi, nu«i trång thuû s¶n, v¨n ho¸, x· héi,
dÞch vô, quèc phßng, an ninh vµ çc kho¶nh ®Êt phô thuéc (diÖn tÝch ao hå, trång
c©y, bao quanh c«ng tr×nh kiÕn tróc), kh«ng ph©n biÖt c«ng tr×nh ®· x©y dùng
xong ®ang sö dông, ®ang x©y dùng, hoÆc ®Êt ®· ®−îc cÊp giÊy phÐp nh−ng ch−a
x©y dùng, hoÆc dïng lµm b·i chøa vËt t−, hµng ho¸...
2.1.2. §èi t−îng kh«ng chÞu thuÕ ®Êt
Kh«ng thu thuÕ ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh ®èi víi:
a) §Êt ®−îc c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn c«ng nhËn chuyªn sö dông v×
môc ®Ých c«ng céng, phóc lîi x· héi hoÆc tõ thiÖn chung kh«ng v× môc ®Ých kinh
doanh hoÆc kh«ng dïng ®Ó ë, nh−: ®Êt lµm ®−êng x¸, cÇu cèng, c«ng viªn, s©n
vËn ®éng, ®ª diÒu, c«ng tr×nh thuû lîi, tr−êng häc (bao gåm c¶ nhµ trÎ, nhµ mÉu
gi¸o), bÖnh viÖn (bao gåm c¶ bÖnh x¸, tr¹m x¸, tr¹m y tÕ, phßng kh¸m...), nghÜa
trang, nghÜa ®Þa.
b) §Êt ®−îc c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn c«ng nhËn chuyªn dïng vµo
viÖc thê cóng chung cña çc t«n gi¸o, cña çc tæ chøc mµ kh«ng v× môc ®Ých
kinh, hoÆc kh«ng dïng ®Ó ë, nh−: çc di tÝch lÞch sö, ®×nh, chïa, ®Òn, miÕu, nhµ
thê chung (kÓ c¶ nhµ thê hä). Riªng ®Òn, miÕu, nhµ thê t− vÉn ph¶i nép thuÕ ®Êt.
Tr−êng hîp sö dông ®Êt thuéc diÖn kh«ng chÞu thuÕ nªu trªn vµo môc ®Ých
kinh doanh hoÆc ®Ó ë, th× tæ chøc qu¶n lý ®Êt ph¶i nép thuÕ ®Êt phÇn diÖn tÝch
®Êt sö dông vµo kinh doanh hoÆc ®Ó ë.
2.1.3. §èi t−îng t¹m thêi ch−a chÞu thuÕ ®Êt
HiÖn nay, Nhµ n−íc t¹m thêi miÔn thuÕ ®Êt ®èi víi çc tr−êng hîp sau:
a) §Êt x©y dùng trô së c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp Nhµ n−íc, tæ chøc x·
héi, c«ng tr×nh v¨n ho¸, ®Êt chuyªn dïng vµo môc ®Ých quèc phßng vµ an ninh.
§Êt thuéc diÖn t¹m miÔn thuÕ nÕu sö dông vµo môc ®Ých kinh doanh, hoÆc
®Ó ë th× ph¶i nép thuÕ ®Êt.
b) §Êt ë thuéc vïng cao, miÒn nói, biªn giíi, h¶i ®¶o, vïng s©u, vïng xa
thuéc diÖn ®−îc miÔn thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp (theo LuËt thuÕ sö dông ®Êt
n«ng nghiÖp quy ®Þnh); vïng ®Þnh canh, ®Þnh c−.
§Êt ë ®èi víi ®ång bµo x©y dùng vïng kinh tÕ míi ®−îc miÔn thuÕ ®Êt trong
5 n¨m ®Çu kÓ tõ ngµy ®Õn ë, tõ n¨m thø 6 trë ®i ph¶i nép thuÕ ®Êt.
c) §Êt ë cña gia ®×nh th−¬ng binh h¹ng 1/4, h¹ng 2/4; hé gia ®×nh liÖt sÜ cã
ng−êi ®−îc h−ëng chÕ ®é trî cÊp cña Nhµ n−íc; ®Êt x©y nhµ t×nh nghÜa cho çc
®èi t−îng chÝnh s¸ch x· héi, ®Êt ë cña ng−êi tµn tËt, sèng ®éc th©n, ng−êi ch−a
®Õn tuæi thµnh niªn vµ ng−êi giµ c« ®¬n kh«ng n¬i n−¬ng tùa kh«ng cã kh¶ n¨ng
nép thuÕ. Nh÷ng ®èi t−îng nµy chØ ®−îc miÔn thuÕ mét n¬i ë duy nhÊt do chÝnh
hä ®øng tªn. DiÖn tÝch ®Êt ë ®−îc miÔn thuÕ c¨n cø vµo diÖn tÝch ®Êt thùc tÕ sö
dông cña hé ®Ó lµm nhµ ë, c«ng tr×nh phô, chuång tr¹i ch¨n nu«i, ®−êng ®i, s©n
ph¬i... nh−ng kh«ng ®−îc qu¸ møc quy ®Þnh vÒ h¹n møc sö dông trong LuËt ®Êt
®ai.
2.1.4. §èi t−îng nép thuÕ ®Êt
§èi t−îng nép thuÕ ®Êt lµ tÊt c¶ çc tæ chøc, ç nh©n cã quyÒn sö dông hoÆc
trùc tiÕp sö dông ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh, bao gåm:
- §Êt ®−îc uû quyÒn qu¶n lý, th× tæ chøc ç nh©n uû quyÒn ph¶i nép thuÕ;
- §Êt bÞ tÞch thu ®Ó xö lý theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn khi
giao ®Êt cho çc tæ chøc, ç nh©n sö dông th× tæ chøc, ç nh©n qu¶n lý ®Êt nµy
ph¶i nép thuÕ;
- Çn bé c«ng nh©n viªn chøc, qu©n nh©n (gäi chung lµ CBCNVC) mua nhµ
®Êt (ho¸ gi¸) mua nhµ ®Êt (ho¸ gi¸) tõ çc nguån hoÆc ®−îc c¬ quan, xÝ nghiÖp,
®¬n vÞ cÊp ®Êt (ph©n phèi, tr¶ tiÒn ®Õn bï thiÖt h¹i ®Êt...) ®Ó tù lµm nhµ ë, nay
nhµ nµy thuéc së h÷u riªng cña CBCNVC th× CBCNVC nµy ph¶i nép thuÕ ®Êt.
- Çc tæ chøc, ç nh©n cã nhµ ®Êt cho thuª (kÓ c¶ nhµ ®Êt cña çc c¬ quan,
xÝ nghiÖp vµ c¬ quan qu¶n lý nhµ ®Êt ph©n phèi hoÆc cho CBCNVC thuª) th× tæ
chøc, ç nh©n cho thuª nhµ ®Êt ph¶i nép thuÕ ®Êt, cßn ng−êi ®i thuª hoÆc ng−êi
®−îc ph©n phèi nhµ ®Êt kh«ng ph¶i nép thuÕ ®Êt, mµ chØ tr¶ tiÒn thuª cho chñ
cho thuª. Cô thÓ:
+ Tæ chøc, ç nh©n cho tæ chøc, ç nh©n trong n−íc hay n−íc ngoµi thuª
nhµ, ®Êt (kÓ c¶ nhµ trä, nhµ kh¸ch, nhµ nghØ, kh¸ch s¹n) th× tæ chøc, ç nh©n cho
thuª ph¶i nép thuÕ ®Êt.
+ C«ng ty, xÝ nghiÖp qu¶n lý nhµ, ®Êt cho thuª nhµ ®Êt, th× c«ng ty, xÝ
nghiÖp nµy lµ ®¬n vÞ ph¶i nép thuÕ ®Êt.
+ C¬ quan, xÝ nghiÖp, ®¬n vÞ lùc l−îng quèc phßng an ninh qu¶n lý quü nhµ
®Êt cho CBCNVC thuª, th× çc tæ chøc nµy lµ ®¬n vÞ ph¶i nép thuÕ ®Êt.
- Trong tr−êng hîp cßn cã sù tranh chÊp hoÆc ch−a x¸c ®Þnh ®−îc quyÒn sö
dông ®Êt, kÓ c¶ tr−êng hîp lÊn chiÕm tr¸i phÐp (bao gåm c¶ phÇn diÖn tÝch ®Êt
lÊn chiÕm thªm ngoµi khu«n viªn cña tæ chøc, ç nh©n qu¶n lý cho thuª ®· nép
thuÕ ®Êt), th× tæ chøc, ç nh©n ®ang trùc tiÕp sö dông ®Êt ph¶i nép thuÕ ®Êt. ViÖc
nép thuÕ ®Êt trong tr−êng hîp nµy kh«ng cã nghÜa lµ thõa nhËn tÝnh hîp ph¸p vÒ
quyÒn sö dông ®Êt.
- Tr−êng hîp bªn ViÖt Nam tham gia xÝ nghiÖp liªn doanh ®−îc Nhµ n−íc
cho gãp vèn ph¸p ®Þnh b»ng quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 7 cña
LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam th× tæ chøc hoÆc ng−êi ®¹i diÖn cho bªn
ViÖt Nam dïng ®Êt ®Ó gãp vèn theo hîp ®ång ®· ký kÕt lµ ®èi t−îng nép thuÕ
®Êt.
§èi víi çc h×nh thøc ®Çu t− n−íc ngoµi ho¹t ®éng theo LuËt ®Çu t− n−íc
ngoµi t¹i ViÖt Nam thuª ®Êt ®· nép tiÒn thuª vµo NSNN do c¬ quan thuÕ thu theo
chÕ ®é Nhµ n−íc quy ®Þnh, th× kh«ng ph¶i nép thuÕ ®Êt n÷a.
- C¬ quan ngo¹i giao, tæ chøc quèc tÕ, ng−êi n−íc ngoµi sö dông ®Êt ë, ®Êt
x©y dùng c«ng tr×nh ph¶i nép thuÕ ®Êt theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh vÒ thuÕ nhµ
®Êt, trõ tr−êng hîp §iÒu −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia cã quy
®Þnh kh¸c.
2.2. Ph−¬ng ph¸p vµ c¨n cø tÝnh thuÕ ®Êt
2.2.1. Ph−¬ng ph¸p tÝnh thuÕ
§Þnh suÊt thuÕ sö HÖ sè tÝnh HÖ sè
Sè thuÕ DiÖn tÝch Gi¸ thãc
dông ®Êt NN quy ®Þnh thuÕ ®Êt theo ph©n bæ
®Êt ph¶i = tÝnh thuÕ
x --------------------------------- x khu vùc vμ x thuÕ ®Êt x
nép thuÕ (m2) SD§NN
10.000m2 vÞ trÝ (nÕu cã)
2.2.2. C¨n cø tÝnh thuÕ
2.2.2.1. DiÖn tÝch ®Êt tÝnh thuÕ
DiÖn tÝch ®Êt tÝnh thuÕ lµ toµn bé diÖn tÝch ®Êt cña tæ chøc, ç nh©n qu¶n lý
sö dông, bao gåm: diÖn tÝch mÆt ®Êt x©y nhµ ë, x©y c«ng tr×nh, diÖn tÝch ®−êng
®i l¹i, diÖn tÝch s©n, diÖn tÝch bao quanh nhµ, bao quanh c«ng tr×nh, diÖn tÝch ao
hå vµ çc diÖn tÝch ®Ó trèng trong ph¹m vi ®Êt ®−îc phÐp sö dông theo giÊy cÊp
®Êt cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. Tr−êng hîp ch−a cã giÊy cÊp ®Êt th× theo diÖn
tÝch thùc tÕ sö dông.
§èi víi ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh thuéc vïng n«ng th«n:
DiÖn tÝch ®Êt tÝnh thuÕ lµ toµn bé diÖn tÝch ®Êt thùc tÕ qu¶n lý sö dông cña tæ
chøc, ç nh©n kh«ng thuéc diÖn nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp bao gåm:
DiÖn tÝch mÆt ®Êt x©y nhµ ë, x©y c«ng tr×nh (chuång tr¹i, ch¨n nu«i, bÕp, s©n, bÓ
n−íc...), ®Êt lµm ®−êng ®i, diÖn tÝch ®Êt ®Ó trèng...
X¸c ®Þnh diÖn tÝch ®Êt tÝnh thuÕ ë n«ng th«n ph¶i c¨n cø vµo sæ ®Þa chÝnh
Nhµ n−íc. ë nh÷ng n¬i ch−a cã sæ ®Þa chÝnh th× trªn c¬ së tê khai nép thuÕ ®Êt,
thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ ý kiÕn cña çn bé ®Þa chÝnh, ®−îc Uû ban nh©n
d©n x· x¸c nhËn.
Tr−êng hîp hé nép thuÕ kh«ng kª khai hoÆc kª khai kh«ng ®óng thùc tÕ th×
c¬ quan thuÕ phèi hîp víi c¬ quan ®Þa chÝnh cã sù tham gia cña Uû ban nh©n
d©n x· kiÓm tra, x¸c ®Þnh ®óng diÖn tÝch ®Êt chÞu thuÕ.
2.2.2.2. HÖ sè tÝnh thuÕ ®Êt theo khu vùc, vÞ trÝ
HÖ sè tÝnh thuÕ theo vÞ trÝ ®Êt thÓ hiÖn sè lÇn møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng
nghiÖp. C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh hÖ sè lµ khu vùc vµ vÞ trÝ ®Êt.
• §èi víi khu vùc ®« thÞ:
HÖ sè tÝnh thuÕ ®Êt ë ®« thÞ ®−îc quy ®Þnh c¨n cø vµo lo¹i ®« thÞ, lo¹i ®−êng
phè vµ vÞ trÝ ®Êt.
Lo¹i ®« thÞ:
ViÖc ph©n lo¹i ®« thÞ ®−îc vËn dông b¶ng ph©n lo¹i ®« thÞ theo quy ®Þnh
hiÖn hµnh cña ChÝnh phñ. §èi víi çc ®« thÞ míi h×nh thµnh, ch−a cã tªn trong
b¶ng danh môc xÕp h¹ng ®« thÞ, th× t¹m thêi s¾p xÕp nh− sau:
+ Çc ®« thÞ n¬i cã trô së UBND tØnh xÕp vµo ®« thÞ lo¹i IV;
+ Çc ®« thÞ kh¸c (trõ thÞ trÊn) xÕp vµo ®« thÞ lo¹i V;
+ ThÞ trÊn.
Lo¹i ®−êng phè hoÆc khu phè:
Trong mçi lo¹i ®« thÞ ®−îc chia thµnh çc lo¹i ®−êng phè (hoÆc khu vùc)
(xem phô lôc)
Tuú t×nh h×nh cô thÓ, ë mçi ®« thÞ cã thÓ ph©n sè lo¹i ®−êng phè Ýt h¬n møc
trong B¶ng ph©n bæ çc bËc thuÕ ®Êt ®« thÞ (phô lôc sè 1), nh−ng ph¶i xÕp tõ lo¹i
®−êng phè bËc cao trë xuèng theo thø tù 1, 2 v.v... Riªng ®èi víi thÞ x·, thÞ trÊn
thuéc çc tØnh miÒn nói, h¶i ®¶o phÝa b¾c vµ T©y Nguyªn qu¸ nhá, nh÷ng thÞ trÊn
míi h×nh thµnh ®iÒu kiÖn sinh ho¹t kÐm so víi çc thÞ trÊn kh¸c trong ®Þa ph−¬ng
cã thÓ xÕp lo¹i ®−êng phè tõ bËc 2.
C¨n cø ®Ó ph©n lo¹i ®−êng phè dùa vµo vÞ trÝ cña ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng
tr×nh tõng khu vùc (lµ trung t©m, cËn trung t©m hay ven ®«) çc ®iÒu kiÖn thuËn
lîi trong SXKD, trong sinh ho¹t… Côc thuÕ phèi hîp víi Së x©y dùng, c¬ quan
qu¶n lý ruéng ®Êt cïng cÊp ®Ó ph©n çc ®−êng phè trong ®« thÞ ra çc lo¹i kh¸c
nhau, tr×nh UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng quyÕt ®Þnh.
VÞ trÝ ®Êt:
C¨n cø vµo lo¹i ®−êng phè ®· ®−îc UBND tØnh, thµnh phè quyÕt ®Þnh, Chi
côc thuÕ thùc hiÖn ph©n lo¹i vÞ trÝ ®Êt cô thÓ trong tõng lo¹i ®−êng phè ®Ó xÕp
møc thuÕ ®Êt tr×nh UBND quËn, huyÖn hoÆc cÊp t−¬ng ®−¬ng quyÕt ®Þnh.
Mçi lo¹i ®−êng phè ®−îc xÕp tèi ®a theo 4 vÞ trÝ ®Êt, cô thÓ nh− sau:
VÞ trÝ 1: ¸p dông ®èi víi ®Êt ë mÆt tiÒn.
VÞ trÝ 2: ¸p dông ®èi víi ®Êt trong ngâ, hÎm cña ®−êng phè cã ®iÒu kiÖn
sinh ho¹t thuËn lîi (xe «-t« hoÆc xe ba b¸nh vµo tËn n¬i v.v...).
VÞ trÝ 3: ¸p dông ®èi víi ®Êt cña nh÷ng hé ®éc lËp nh−ng ph¶i ®i qua nhµ
mÆt tiÒn, ®Êt ë trong hÎm cña ®−êng phè cã ®iÒu kiÖn sinh ho¹t kÐm h¬n vÞ trÝ 2
(«-t« hoÆc xe 3 b¸nh kh«ng vµo ®−îc...).
VÞ trÝ 4: ¸p dông ®èi víi ®Êt trong ngâ, trong hÎm cña çc ngâ, çc hÎm
thuéc vÞ trÝ 2, vÞ trÝ 3 nªu trªn vµ çc vÞ trÝ cßn l¹i kh¸c mµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t rÊt
kÐm.
Trong mçi lo¹i ®−êng phè, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xÕp ®ñ 4 vÞ trÝ ®Êt, mµ ph¶i
v¨n cø cô thÓ vµo tõng ®−êng phè ®Ó xÕp, cã thÓ xÕp Ýt vÞ trÝ h¬n, nh−ng ph¶i xÕp
tõ vÞ trÝ 1 t−¬ng øng víi bËc thuÕ cao nhÊt trë xuèng. Trong cïng vÞ trÝ ®Êt nh−ng
do ®iÒu kiÖn thuËn lîi cã kh¸c nhau th× cã thÓ ®−îc h¹ thÊp møc thuÕ ®Êt tèi ®a
b»ng 2 lÇn møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp quy ®Þnh trong biÓu ®èi víi l« ®Êt
cã ®iÒu kiÖn thÊp h¬n.
VÝ dô: 2 l« ®Êt ®−îc xÕp cïng vÞ trÝ sè 1 cña ®−êng phè lo¹i 1, thuéc ®« thÞ
lo¹i I, theo quy ®Þnh ph¶i chÞu møc thuÕ ®Êt b»ng 32 lÇn møc thuÕ sö dông ®Êt
n«ng nghiÖp, nh−ng trong ®ã cã mét l« ®Êt ë vÞ trÝ møc ®é thuËn tiÖn kh«ng b»ng
l« kia, th× cã thÓ ¸p dông møc thuÕ ®Êt b»ng 31 lÇn hoÆc 30 lÇn møc thuÕ sö
dông ®Êt n«ng nghiÖp.
§èi víi l« ®Êt gi¸p ranh gi÷a çc lo¹i ®−êng phè, ®Êt gãc cña 2 lo¹i ®−êng
phè, ®Êt gi¸p ranh gi÷a vÞ trÝ mµ cã nh÷ng bËc thuÕ cao thÊp kh¸c nhau, th× c¨n
cø vµo møc ®é thuËn tiÖn cña vÞ trÝ ®Êt, chi côc tr−ëng chi côc thuÕ ®−îc ®iÒu
chØnh vµ xÕp vµo bËc thuÕ phï hîp.
HÖ sè tÝnh thuÕ ®Êt theo khu vùc vµ vÞ trÝ ¸p dông ®èi víi 6 lo¹i ®« thÞ (kÓ c¶
thÞ trÊn) vµ 4 vÞ trÝ ®Êt cña tõng lo¹i ®−êng phè ®−îc quy ®Þnh trong B¶ng ph©n
bæ çc bËc thuÕ ®Êt ®« thÞ theo vÞ trÝ cña tõng lo¹i ®−êng phè (Phô lôc).
Møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp lµm c¨n cø tÝnh thuÕ ®Êt thuéc vïng ®«
thÞ lµ møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cao nhÊt trong vïng ®−îc ¸p dông nh−
sau:
- §èi víi thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng; thµnh phè, thÞ x· n¬i cã trô së
UBND cÊp tØnh ®ãng th× ¸p dông møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cao nhÊt
trong tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng ®ã.
- Çc thÞ x·, thÞ trÊn kh¸c ¸p dông møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cao
nhÊt trong huyÖn, trong thÞ x· ®ã.
Riªng ®èi víi thÞ x·, thÞ trÊn miÒn nói, h¶i ®¶o qu¸ nhá, míi h×nh thµnh,
®iÒu kiÖn sinh ho¹t kÐm so víi çc thÞ trÊn kh¸c, cã thÓ ¸p dông møc thuÕ sö
dông ®Êt n«ng nghiÖp cao nhÊt ë t¹i khu vùc thÞ x·, thÞ trÊn ®ã.
• §èi víi ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh thuéc vïng ven ®« thÞ, ven ®Çu
mèi giao th«ng vµ ven trôc giao th«ng chÝnh:
Ph¹m vi çc lo¹i ®Êt nµy:
- §Êt khu d©n c− ë çc vïng ven ®« thÞ bao gåm çc x· hoÆc th«n (Êp) tiÕp
gi¸p víi néi thµnh phè, néi thÞ x·.
- §Êt khu d©n c− ven ®Çu mèi giao th«ng vµ trôc ®−êng giao th«ng chÝnh
kh«ng n»m trong ®« thÞ bao gåm: ®Êt ven ng· ba, ng· t−... trôc ®−êng giao
th«ng, bÕn phµ, bÕn c¶ng, s©n bay do Trung −¬ng vµ tØnh hoÆc thµnh phè trùc
thuéc Trung −¬ng qu¶n lý.
- §Êt khu th−¬ng m¹i, khu du lÞch kh«ng n»m trong ®« thÞ lµ toµn bé diÖn
tÝch n»m trong khu th−¬ng m¹i, khu du lÞch vµ khu d©n c− g¾n víi khu th−¬ng
m¹i, khu du lÞch theo quy ®Þnh cña c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn.
- §Êt khu c«ng nghiÖp kh«ng n»m trong ®« thÞ lµ ®Êt cã nhµ m¸y, xÝ nghiÖp
vµ khu d©n c− g¾n víi khu c«ng nghiÖp theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ n−íc cã
thÈm quyÒn.
HÖ sè tÝnh thuÕ ®Êt ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
+ §èi víi ®Êt khu d©n c−, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh vïng ven ®« thÞ lo¹i I, lµ
diÖn tÝch ®Êt cña toµn bé x· ngo¹i thµnh cã mÆt tiÕp gi¸p trùc tiÕp víi ®Êt néi
thµnh. Møc thuÕ ®Êt b»ng 2,5 lÇn møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cña h¹ng
®Êt cao nhÊt trong x·.
+ §èi víi ®Êt khu d©n c−, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh thuéc vïng ven cña ®« thÞ
lo¹i II, lo¹i III, lo¹i IV vµ lo¹i V lµ toµn bé diÖn tÝch cña th«n, Êp cã mÆt tiÕp
gi¸p trùc tiÕp víi ®Êt néi thÞ, møc thuÕ ®Êt b»ng 2 lÇn møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng
nghiÖp cña h¹ng ®Êt cao nhÊt trong th«n, Êp.
+ §èi víi ven ®Çu mèi giao th«ng, trôc ®−êng giao th«ng chÝnh, ®Êt khu
th−¬ng m¹i, khu du lÞch kh«ng n»m trong ®« thÞ, møc thuÕ ®Êt b»ng 1,5 lÇn møc
thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cña h¹ng ®Êt cao nhÊt trong vïng.
• §èi víi ®Êt ë vïng n«ng th«n:
§èi víi ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh thuéc vïng n«ng th«n ®ång b»ng,
trung du, miÒn nói, møc thuÕ ®Êt b»ng 1 lÇn møc thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp
ghi thu b×nh qu©n trong x·.
2.2.2.3. HÖ sè ph©n bæ thuÕ ®Êt cho çc l« ®Êt ®Æc biÖt
- §èi víi ®Êt x©y dùng nhµ nhiÒu tÇng do mét tæ chøc hoÆc ç nh©n qu¶n lý
sö dông th× tæ chøc hoÆc ç nh©n ®ã ph¶i nép thuÕ cho toµn bé diÖn tÝch ®Êt
trong khu«n viªn. Tr−êng hîp tæ chøc hoÆc ç nh©n nµy cho mét tæ chøc hoÆc ç
nh©n kh¸c thuª, th× ng−êi thuª kh«ng ph¶i nép thuÕ ®Êt.
- Trong mét kho¶nh ®Êt cã nhiÒu tæ chøc, ç nh©n qu¶n lý sö dông, nguyªn
t¾c lµ: Tæng diÖn tÝch ®Êt chÞu thuÕ cña çc tæ chøc ç nh©n nµy ph¶i b»ng tæng
diÖn tÝch ®Êt cña kho¶nh ®Êt ®ã. Do vËy, mçi tæ chøc, ç nh©n ngoµi viÖc ph¶i kª
khai diÖn tÝch ®Êt thùc tÕ sö dông (bao gåm diÖn tÝch mÆt ®Êt, nhµ ë, c«ng tr×nh
phô, trång rau kÓ c¶ diÖn tÝch ®Êt lÊn chiÕm riªng) cßn ph¶i kª khai thªm phÇn
diÖn tÝch ®Êt sö dông chung nh−: ®Êt lµm ®−êng ®i chung, s©n chung, ®Êt x©y çc
c«ng tr×nh sö dông chung (x©y tr¹m b¬m n−íc,...) kÓ c¶ diÖn tÝch bá trèng.
ViÖc ph©n chia phÇn diÖn tÝch ®Êt sö dông chung do çc tæ chøc, ç nh©n
trong khu tËp thÓ tù tho¶ thuËn ph©n bæ. Tr−êng hîp kh«ng tù tho¶ thuËn ®−îc
th× c¬ quan thuÕ sÏ c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ sö dông ®Ó ph©n bæ sè thuÕ ph¶i
nép cho tõng tæ chøc, ç nh©n.
- §èi víi ®Êt ë do nhiÒu tæ chøc, ç nh©n qu¶n lý nh−ng kh«ng thuéc mét
kho¶nh, th× çc tæ chøc ç nh©n nµy ph¶i nép thuÕ ®Êt phÇn diÖn tÝch ®Êt thùc tÕ
sö dông (kÓ c¶ diÖn tÝch lÊn chiÕm thªm ®Ó x©y nhµ, trång rau, lµm c«ng tr×nh
phô v.v...)
- §èi víi ®Êt x©y nhµ nhiÒu tÇng, do nhiÒu tæ chøc, ç nh©n qu¶n lý, sö dông
ë çc tÇng kh¸c nhau, th× tõ tÇng 5 (lÇu 4) trë lªn kh«ng ph¶i nép thuÕ ®Êt. Tõ
tÇng 4 (lÇu 3) trë xuèng, viÖc ph©n bæ phÇn diÖn tÝch ®Êt sö dông chung còng x¸c
®Þnh nh− trªn.
Riªng hÖ sè ph©n bæ thuÕ ®Êt cho çc tÇng (lÇu) ®èi víi phÇn diÖn tÝch ®Êt
x©y nhµ nhiÒu tÇng (lÇu) nh− sau:
HÖ sè ph©n bæ cho çc tÇng
Nhµ
TÇng 1 TÇng 2 TÇng 3 TÇng 4
1 tÇng 1
2 tÇng 0,7 0,3
3 tÇng 0,7 0,2 0,1
4 tÇng 0,7 0,2 0,07 0,03
2.2.2.4. Gi¸ thãc tÝnh thuÕ ®Êt
ThuÕ ®Êt thu b»ng tiÒn theo gi¸ thãc thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cña vô
cuèi n¨m liÒn tr−íc n¨m thu thuÕ, ñy ban nh©n tØnh quy ®Þnh vµ b¸o ço cho Bé
Tµi chÝnh (Tæng côc thuÕ) biÕt.
2.3. MiÔn, gi¶m thuÕ ®Êt
ThuÕ ®Êt ®−îc xÐt gi¶m, miÔn cho çc ®èi t−îng nép thuÕ cã khã kh¨n vÒ
kinh tÕ do bÞ thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê. NÕu gi¸ trÞ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n tõ 20% ®Õn
50% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n (tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n l−u ®éng cã trªn l« ®Êt chÞu thuÕ)
th× ®−îc xÐt gi¶m thuÕ ®Êt 50%, nÕu gi¸ trÞ thiÖt h¹i trªn 50% th× ®−îc xÐt miÔn
thuÕ ®Êt.
2.3.1. Thñ tôc xÐt gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ ®Êt
Tæ chøc ç nh©n thuéc diÖn ®−îc t¹m miÔn thuÕ ®Êt ph¶i kª khai tæng diÖn
tÝch ®Êt thùc tÕ qu¶n lý sö dông, diÖn tÝch ®Êt sö dông theo tõng môc ®Ých (trô së,
ë, kinh doanh v.v...), göi kÌm theo ®¬n ®Ò nghÞ, gi¶i tr×nh lý do gi¶m hoÆc miÔn
thuÕ cã x¸c nhËn cña UBND ph−êng, x· n¬i cã ®Êt chÞu thuÕ hoÆc cña c¬ quan
qu¶n lý cÊp trªn (nÕu lµ tæ chøc) göi ®Õn chi côc thuÕ trùc tiÕp thu thuÕ, chi côc
thuÕ c¨n cø vµo tê khai cã x¸c nhËn cña çc c¬ quan trªn, thùc hiÖn kiÓm tra,
tÝnh to¸n sè thuÕ ®−îc miÔn vµ sè thuÕ cßn ph¶i nép.
Chi côc thuÕ c¨n cø tê khai, ®¬n ®Ò nghÞ gi¶m miÔn thuÕ kiÓm tra, x¸c minh,
kiÕn nghÞ møc gi¶m, miÔn thuÕ cho tõng tr−êng hîp tr×nh UBND huyÖn, quËn vµ
cÊp t−¬ng ®−¬ng quyÕt ®Þnh.
2.3.2. ThÈm quyÒn xÐt gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ
ThÈm quyÒn xÐt gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ do UBND huyÖn, quËn vµ cÊp t−¬ng
®−¬ng quyÕt ®Þnh theo ®Ò nghÞ cña chi côc tr−ëng chi côc thuÕ. Riªng viÖc xÐt
gi¶m, miÔn thuÕ ®Êt ®èi víi xÝ nghiÖp quèc doanh Trung −¬ng, xÝ nghiÖp quèc
doanh tØnh, thµnh phè qu¶n lý do côc tr−ëng côc thuÕ tØnh, thµnh phè quyÕt ®Þnh
theo ®Ò nghÞ cña chi côc tr−ëng chi côc thuÕ.
2.4. Thñ tôc kª khai, thu nép thuÕ ®Êt
2.4.1. Kª khai nép thuÕ ®Êt
Tæ chøc ç nh©n ®ang trùc tiÕp sö dông ®Êt cã tr¸ch nhiÖm kª khai t×nh
tr¹ng ®Êt víi c¬ quan thuÕ, theo mÉu thèng nhÊt do Bé Tµi chÝnh ph¸t hµnh.
Tê khai ®−îc lËp thµnh 2 b¶n göi cho chi côc thuÕ n¬i cã ®Êt chÞu thuÕ vµo
th¸ng 1 hµng n¨m.
Chi côc thuÕ cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thu håi tê khai nhanh chãng, thuËn tiÖn
vµ tÝnh sè thuÕ ph¶i nép cho tõng tê khai. Sau khi ®−îc thñ tr−ëng c¬ quan thuÕ
phª duyÖt møc thuÕ ph¶i nép, mét b¶n tê khai ®−îc göi cho ng−êi kª khai nép
thuÕ vµ coi lµ th«ng b¸o nép thuÕ lÇn 1, 1 b¶n l−u t¹i c¬ quan thuÕ lµm c¨n cø lËp
sæ thuÕ.
§èi t−îng nép thuÕ ®Êt ph¶i chñ ®éng liªn hÖ víi chi côc thuÕ quËn, huyÖn
®Ó nhËn tê khai vµ kª khai nép thuÕ ®Êt.
§èi víi mét sè tr−êng hîp cô thÓ, viÖc kª khai ®−îc thùc hiÖn nh− sau:
- Mét sè tæ chøc hoÆc ç nh©n ®ang trùc tiÕp cã quyÒn sö dông ®Êt ë nhiÒu
®Þa ®iÓm kh¸c nhau, th× ph¶i lËp tê khai riªng cho tõng l« ®Êt ë tõng ®Þa ®iÓm.
- Tæ chøc, ç nh©n cho thuª nhµ ®Êt (kÓ c¶ tr−êng hîp nhµ ®Êt do c¬ quan
ph©n phèi cho çn bé c«ng nh©n viªn) th× tæ chøc, ç nh©n ®ã ph¶i kÓ khai toµn
bé diÖn tÝch ®Êt trong khu«n viªn cho thuª.
- Tæ chøc, ç nh©n chiÕm dông ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh (bao gåm c¶
tr−êng hîp lÊn chiÕm ®Êt ra ngoµi khu«n viªn cña chñ cho thuª hoÆc chñ ph©n
phèi nhµ) th× ng−êi ®ang trùc tiÕp sö dông ®Êt ph¶i kª khai nép thuÕ ®Êt. ViÖc kª
khai nép thuÕ ®Êt nµy kh«ng cã nghÜa lµ thõa nhËn tÝnh hîp ph¸p vÒ quyÒn sö
dông ®Êt.
- §èi víi ®Êt x©y dùng nhµ nhiÒu tÇng hoÆc ®Êt trong khu tËp thÓ do nhiÒu tæ
chøc, ç nh©n qu¶n lý sö dông, th× tõng tæ chøc, ç nh©n ph¶i tù kª khai nép
thuÕ. Tê khai ph¶i ghi râ phÇn diÖn tÝch ®−îc quyÓn sö dông, diÖn tÝch lÊn chiÕm
thªm, vµ phÇn diÖn tÝch ®Êt sö dông chung ®−îc ph©n bæ. Riªng ®èi víi nhµ ë tõ
tÇng 4 (lÇu3) trë xuèng ngoµi viÖc ph¶i kª khai nh− trªn, cßn ph¶i ghi râ ë tÇng
nµo (®Ó ¸p dông hÖ sè ph©n bæ gi÷a çc tÇng).
- Nh÷ng ®èi t−îng kh«ng ph¶i nép thuÕ ®Êt chØ ph¶i kª khai nép thuÕ phÇn
diÖn tÝch ®Êt sö dông ®Ó kinh doanh hoÆc ®Ó ë mµ theo quy ®Þnh ph¶i nép thuÕ
®Êt.
2.4.2. Tæ chøc qu¶n lý thu nép thuÕ
- Chi côc thuÕ c¨n cø vµo tê khai ®· ®−îc kiÓm tra, tÝnh thuÕ, chËm nhÊt hÕt
quý I hµng n¨m ph¶i lËp xong sæ thuÕ cña tõng ph−êng, x· (hoÆc th«n, xãm, Êp,
b¶n...) vµ ph¶i ®−îc chi côc tr−ëng ký duyÖt.
- C¨n cø vµo sæ thuÕ ph¶i nép ghi trong th«ng b¸o, ®èi t−îng nép thuÕ ph¶i
chñ ®éng thùc hiÖn viÖc nép thuÕ t¹i n¬i thu tiÒn thuÕ (theo h−íng dÉn cña chi
côc thuÕ). Sè thuÕ c¶ n¨m nép lµm 2 kú. Kú ®Çu nép 50% sè thuÕ ph¶i nép c¶
n¨m vµ nép chËm nhÊt lµ ngµy 30 th¸ng 4. Kú thø 2 nép hÕt sè thuÕ cßn l¹i,
chËm nhÊt lµ ngµy 31 th¸ng 10. §èi víi tr−êng hîp ng−êi nép thuÕ tù nguyÖn
nép 1 lÇn th× thu vµo kú ®Çu.
- Riªng ®Êt ë thuéc vïng n«ng th«n nép thuÕ mét lÇn, thêi h¹n nép chËm
nhÊt ngµy 31 th¸ng 10.
- Khi thu nhËn tiÒn thuÕ ®Êt, ng−êi thu thuÕ (kho b¹c, thuÕ vô, hay uû nhiÖm
thu) ph¶i sö dông biªn lai thuÕ nhµ ®Êt do Bé Tµi chÝnh ph¸t hµnh. Biªn lai thu
thuÕ ghi thµnh 3 liªn: liªn 1 chuyÓn cho c¬ quan thuÕ, liªn 2 cÊp cho ng−êi nép
thuÕ, liªn 3 l−u t¹i ng−êi thu thuÕ.
- §èi víi çc xÝ nghiÖp quèc doanh vµ tæ chøc kinh tÕ kh¸c, cã tµi kho¶n
tiÒn göi t¹i ng©n hµng ®ang thùc hiÖn chÕ ®é tù nép thuÕ do Bé Tµi chÝnh quy
®Þnh, th× cã thÓ ®Õn kú h¹n nép thuÕ do chi côc thuÕ th«ng b¸o, chñ ®éng lµm
giÊy nép tiÒn thuÕ ®Êt vµo Kho b¹c Nhµ n−íc.
- ThuÕ ®Êt nép vµo kho b¹c quËn, huyÖn n¬i cã ®Êt chÞu thuÕ, ghi vµo môc
23 theo ch−¬ng, lo¹i, kho¶n, h¹ng t−¬ng øng víi tõng ®èi t−îng nép thuÕ cña
môc lôc NSNN quy ®Þnh. Sè tiÒn thuÕ ®Êt ®èi víi ®Êt dïng vµo s¶n xuÊt kinh
doanh cña çc doanh nghiÖp ®· nép vµo Ng©n s¸ch Nhµ n−íc ®−îc coi lµ yÕu tè
chi phÝ, ®−îc trõ khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ.
- Côc thuÕ cã thÓ tho¶ thuËn vµ quyÕt ®Þnh uû nhiÖm thu thuÕ ®Êt ®Õn çc
x·, th«n. Uû nhiÖm thu ph¶i thanh to¸n kÞp thêi tiÒn thuÕ ®· thu theo ®óng chÕ
®é uû nhiÖm thu. Nghiªm cÊm viÖc chiÕm dông x©m tiªu tiÒn thuÕ. Uû nhiÖm
thu thuÕ ®Êt ®−îc trÝch thï lao tõ 5% ®Õn 8% trªn sè thuÕ thùc thu nép vµo kho
b¹c Nhµ n−íc. Trong ®ã, ë néi thµnh thµnh phè Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ
Minh: 5%; çc n¬i kh¸c: 8% vµ ®−îc trÝch tr−íc khi nép tiÒn thuÕ vµo Kho b¹c
Nhµ n−íc.
2.5. Tæ chøc qu¶n lý thuÕ ®Êt
§èi t−îng nép thuÕ ®Êt lµ çc tæ chøc, ç nh©n sö dông ®Êt ®Ó lµm nhµ ë vµ
x©y dùng c«ng tr×nh, trong ®ã chñ yÕu lµ çc ç nh©n, hé gia ®×nh sö dông ®Êt ®Ó
ë. Nh− vËy, ®èi t−îng nép thuÕ ®Êt cã ph¹m vi rÊt réng vµ tÝnh chÊt rÊt phøc t¹p
v× nã liªn quan ®Õn hÇu hÕt mäi tÇng líp x· héi, çc khu d©n c− l¹i rÊt phøc t¹p,
cã khu æn ®Þnh, cã khu th−êng xuyªn thay ®æi chç ë, dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý hé
khÈu rÊt khã kh¨n. Víi ®Æc ®iÓm Êy t×nh tr¹ng bá sãt hé, tÝnh thõa sè hé, tÝnh
trïng hé nép thuÕ dÔ x¶y ra. V× vËy, c«ng t¸c qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ cÇn cã
sù phèi hîp ®ång bé gi÷a ®éi thuÕ x·, ph−êng, uû nhiÖm thu, uû ban nh©n d©n
x·, ph−êng, çc th«n, xãm, çc tæ d©n phè vµ c«ng an ®Ó n¾m ®−îc çc ®èi
t−îng cã sö dông ®Êt ®−a vµo diÖn qu¶n lý thu thuÕ. Ngoµi ra, cÇn th−êng xuyªn
tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch chÝnh s¸ch cho nh©n d©n hiÓu vµ thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ
víi Nhµ n−íc. §ång thêi, vÒ l©u dµi, Nhµ n−íc cÇn khÈn tr−¬ng chØ ®¹o çc cÊp
chÝnh quyÒn vµ çc c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc hoµn thµnh viÖc cÊp giÊy chøng
nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ thùc hiÖn nghiªm viÖc qu¶n lý chÝnh chñ vÒ quyÒn sö
dông ®Êt.
Qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ ®Êt lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n, phøc t¹p v× trªn
thùc tÕ, tÝnh chÊt çc diÖn tÝch chÞu thuÕ ®Êt rÊt ®a d¹ng, cã diÖn tÝch ®−îc cÊp
quyÒn sö dông, cã diÖn tÝch ®Êt kh«ng ®−îc cÊp quyÒn sö dông, cã diÖn tÝch ®Êt
do d©n lÊn chiÕm, cã diÖn tÝch ®Êt d©n tù ®éng chuyÓn tõ ®Êt n«ng nghiÖp sang
®Êt lµm nhµ ë, tù nh−îng b¸n cho nhau kh«ng thùc hiÖn çc thñ tôc ph¸p lý…
Thùc tÕ nµy ®· lµm cho diÖn tÝch chÞu thuÕ ®Êt lu«n lu«n biÕn ®éng, phøc t¹p
trong qu¶n lý. V× vËy, trong khi Nhµ n−íc ch−a thùc hiÖn xong viÖc cÊp quyÒn sö
dông ®Êt, ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ c¨n cø tÝnh thuÕ cÇn t¨ng c−êng kiÓm tra, ®o ®¹c,
ph©n vïng theo khu vùc vµ t¨ng c−êng tr¸ch nhiÖm cña uû nhiÖm thu.
Ch−¬ng 10
PhÝ vμ lÖ phÝ vμ çc kho¶n thu kh¸c
1. lý luËn chung vÒ phÝ, lÖ phÝ
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng do nhµ n−íc vµ t−
nh©n cïng cung cÊp. Tuy nhiªn, hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng cã ®Æc ®iÓm lµ khi
mét ng−êi ®· sö dông th× kh«ng lµm gi¶m sè l−îng s½n cã ®èi víi ng−êi kh¸c;
kh«ng thÓ lo¹i bÊt cø ai ra khái viÖc tiªu dïng nµy trõ phi ph¶i tr¶ gi¸ rÊt ®¾t.
ViÖc s¶n xuÊt vµ cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng ®ßi hái chi phÝ s¶n xuÊt
lín, thêi gian thu håi vèn dµi, tû suÊt lîi nhuËn thÊp, thËm chÝ kh«ng cã l·i. Do
®ã, tuyÖt ®¹i ®a sè hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng lµ do nhµ n−íc s¶n xuÊt vµ cung
cÊp cho x· héi. Hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng cã thÓ thu håi vèn trùc tiÕp lµ
nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng cã thÓ ph©n bæ ®−îc cho ng−êi sö dông, nhµ
n−íc thu håi vèn ®Çu t− th«ng qua viÖc thu phÝ, lÖ phÝ cña ng−êi h−ëng lîi trùc
tiÕp. Hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng kh«ng thÓ thu håi mét çch trùc tiÕp nh− an
ninh, quèc phßng,… V× vËy, nhµ n−íc ph¶i thu håi gi¸n tiÕp th«ng qua viÖc ph©n
phèi l¹i cña c¶i x· héi mµ chñ yÕu lµ thu thuÕ.
PhÇn lín lîi Ých cña çc hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng h÷u h×nh ®−îc ph©n
phèi cho nh÷ng ng−êi thô h−ëng trùc tiÕp tõ nã. §Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng, theo
nguyªn t¾c “ai ®−îc h−ëng lîi th× ng−êi ®ã ph¶i tr¶ tiÒn” vµ ®Ó bï ®¾p toµn bé
hay mét phÇn chi phÝ mµ nhµ n−íc bá ra ®Çu t− th× nhµ n−íc cÇn thiÕt ph¶i thu
phÝ, lÖ phÝ ®èi víi nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng mµ nhµ n−íc ®Çu t−, cung
cÊp cho x· héi. §èi víi çc dÞch vô c«ng quyÒn do nhµ n−íc cung cÊp, ®Ó ®¶m
b¶o qu¶n lý nhµ n−íc vÒ x· héi, an ninh, quèc phßng th× ngoµi çc biÖn ph¸p
qu¶n lý kh¸c, nhµ n−íc cßn sö dông c«ng cô lÖ phÝ ®Ó kiÓm so¸t, qu¶n lý çc
ho¹t ®éng nµy. ViÖc thu lÖ phÝ kh«ng cã tÝnh chÊt ®èi gi¸, chØ cã ë khu vùc c«ng
quyÒn, t− nh©n kh«ng cã quyÒn thu lÖ phÝ.
PhÝ lµ kho¶n tiÒn mµ tæ chøc, ç nh©n ph¶i tr¶ khi ®−îc tæ chøc, ç nh©n
kh¸c cung cÊp çc dÞch vô ®−îc quy ®Þnh trong ph¸p lÖnh phÝ, lÖ phÝ.
LÖ phÝ lµ kho¶n tiÒn mµ tæ chøc, ç nh©n ph¶i nép khi ®−îc c¬ quan nhµ
n−íc hoÆc tæ chøc ®−îc uû quyÒn phôc vô c«ng viÖc qu¶n lý nhµ n−íc ®ù¬c quy
®Þnh trong ph¸p lÖnh phÝ, lÖ phÝ.
Thu phÝ, lÖ phÝ gióp cho nhµ n−íc ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, nh»m kiÓm
so¸t cã hiÖu qu¶ çc ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi theo khu«n khæ cña ph¸p luËt;
gióp cho ng−êi d©n n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm ®èi víi gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh
thÇn cña céng ®ång x· héi; gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng trong h−ëng thô çc
hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng do nhµ n−íc cung cÊp vµ nh»m bï ®¾p, thu håi chi
phÝ ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt, cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng, ®ång thêi lµ
còng lµ mét nguån thu hiÖu qu¶, bæ sung cho ng©n s¸ch nhµ n−íc.
ThuÕ, phÝ, lÖ phÝ cïng lµ nguån thu cña ng©n s¸ch nhµ n−íc, ®−îc nhµ n−íc
sö dông lµm c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi.
Tuy nhiªn, gi÷a thuÕ, phÝ, lÖ phÝ cã nh÷ng kh¸c biÖt c¨n b¶n.
ThuÕ lµ nguån thu cã hai ®Æc tr−ng lín: (1) thuÕ lµ kho¶n thu mang tÝnh b¾t
buéc g¾n víi quyÒn lùc cña nhµ n−íc, nhµ n−íc cã quyÒn ban hµnh huËt thuÕ,
thùc thi luËt thuÕ vµ gi¸m s¸t thùc thi luËt cña chÝnh phñ còng nh− d©n chóng;
(2) thuÕ lµ kho¶n thu kh«ng mang tÝnh ®èi gi¸, kh«ng hoµn ttr¶ trùc tiÕp, ng−êi
nép thuÕ kh«ng ®−îc nhµ n−íc tr¶ cho bÊt cø lîi Ých trùc tiÕp nµo, viÖc nép thuÕ
dùa trªn kh¶ n¨ng cña ng−êi nép vµ ®−îc cô thÓ ho¸ b»ng çc ®iÒu luËt.
Ng−êi nép phÝ, lÖ phÝ ®−îc hoµn tr¶ trùc tiÕp b»ng çc dÞch vô theo yªu cÇu
do c¬ quan nhµ n−íc hay tæ chøc, ç nh©n cung cÊp. Ng−êi nµo cã nhu cÇu nhiÒu
th× ph¶i tr¶ phÝ, lÖ phÝ nhiÒu h¬n.
LÖ phÝ ®−îc thu g¾n víi viÖc cung cÊp dÞch vô hµnh chÝnh cña nhµ n−íc
hoÆc nhµ n−íc uû nhiÖm cho mét tæ chøc nµo ®ã thùc hiÖn. ViÖc thu lÖ phÝ cã
tÝnh ph¸p lý cao ®i ®«i víi viÖc cung cÊp çc thñ tôc hµnh chÝnh, ph¸p lý mµ nhµ
n−íc ®¶m nhËn g¾n víi chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc. Môc ®Ých cña lÖ phÝ lµ thùc
hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc, kh«ng nh»m môc ®Ých bï ®¾p chi phÝ, kh«ng
mang tÝnh ngang gi¸.
PhÝ ®−îc thu víi môc ®Ých bï ®¾p chi phÝ, çc dÞch vô, c«ng viÖc ®−îc thu
phÝ lµ rÊt réng, ®a d¹ng ë nhiÒu nghµnh, nghÒ, lÜnh vùc kh¸c nhau nh»m ®¸p øng
nhu cÇu cña x· héi hoÆc ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý cña nhµ n−íc. §èi t−îng cung
cÊp çc hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng ®−îc thu phÝ lµ nhµ n−íc vµ t− nh©n cã ®iÒu
kiÖn, kh¶ n¨ng cung cÊp çc dÞch vô mµ ng−êi nép yªu cÇu.
C¨n cø vµo ®èi t−îng cung cÊp dÞch vô phÝ, lÖ phÝ ®−îc chia lµm hai lo¹i:
phÝ, lÖ phÝ cña nhµ n−íc vµ phÝ cña t− nh©n. PhÝ, lÖ phÝ cña nhµ n−íc lµ nh÷ng
lo¹i phÝ, lÖ phÝ do nhµ n−íc ban hµnh vµ tæ chøc qu¶n lý thu nép trong danh môc
phÝ, lÖ phÝ thuéc Ph¸p lÖnh phÝ, lÖ phÝ. PhÝ cña t− nh©n lµ nh÷ng lo¹i phÝ thuéc
danh môc phÝ do nhµ n−íc ban hµnh, nh−ng t− nh©n tæ chøc qu¶n lý thu nh»m bï
®¾p chi phÝ vµ thu lîi nhuËn do ®Çu t− vµo lÜnh vùc ®−îc phÐp thu phÝ mµ nhµ
n−íc quy ®Þnh. ViÖc thu phÝ cña t− nh©n th× ph¶i nép thuÕ nh− kinh doanh çc
hµng ho¸, dÞch vô th«ng th−êng.
C¨n cø vµo thÈm quyÒn ban hµnh phÝ, lÖ phÝ ®−îc chia lµm hai lo¹i phÝ, lÖ
phÝ trung −¬ng vµ phÝ, lÖ phÝ ®Þa ph−¬ng. PhÝ, lÖ phÝ trung −¬ng lµ phÝ, lÖ phÝ
thuéc danh môc phÝ, lÖ phÝ nhµ n−íc ban hµnh nh−ng do chÝnh quyÒn trung −¬ng
®Þnh ®o¹t møc thu vµ tæ chøc qu¶n lý thu nép. PhÝ, lÖ phÝ ®Þa ph−¬ng lµ phÝ, lÖ
phÝ thuéc danh môc phÝ, lÖ phÝ do nhµ n−íc ban hµnh nh−ng do c¬ quan nhµ
n−íc ®Þa ph−¬ng qu¶n lý thu nép.
C¨n cø vµo çch thøc thu nép phÝ, lÖ phÝ ®−îc chia lµm hai lo¹i: phÝ, lÖ phÝ
nép 100% cho ng©n s¸ch nhµ n−íc vµ phÝ, lÖ phÝ ®Ó l¹i mét phÇn cho tæ chøc, ç
nh©n qu¶n lý thu. PhÝ, lÖ phÝ nép 100% cho ng©n s¸ch nhµ n−íc lµ phÝ, lÖ phÝ mµ
c¬ quan thu kh«ng ®−îc h−ëng trùc tiÕp sè tiÒn thu ®−îc tõ phÝ, lÖ phÝ, kinh phÝ
tæ chøc thu nép ®−îc cÊp theo luËt ng©n s¸ch nhµ n−íc. PhÝ, lÖ phÝ ®Ó l¹i mét
phÇn cho ng−êi qu¶n lý thu lµ phÝ, lÖ phÝ mµ tæ chøc, ç nh©n thu ®−îc ®Ó l¹i sè
tiÒn thu ®−îc tõ phÝ, lÖ phÝ ®Ó chi tiªu, trang tr¶i chi phÝ thu nép, møc ®Ó l¹i tuú
thuéc vµo dù to¸n n¨m vÒ chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc thu phÝ, lÖ phÝ vµ dù to¸n
n¨m vÒ phÝ, lÖ phÝ thu ®−îc.
C¨n cø vµo tÝnh hoµn tr¶ trùc tiÕp vµ kh«ng trùc tiÕp phÝ, lÖ phÝ ®−îc
chia lµm hai lo¹i, phÝ, lÖ phÝ cã tÝnh chÊt thuÕ vµ phÝ, lÖ phÝ cã tÝnh chÊt bï ®¾p
chi phÝ. PhÝ, lÖ phÝ cã tÝnh chÊt thuÕ lµ phÝ, lÖ phÝ kh«ng cã tÝnh ngang gi¸, kh«ng
cã tÝnh chÊt hoµn tr¶ trùc tiÕp, sè thu ®−îc ®Þnh ®o¹t kh«ng ®−îc x¸c ®Þnh trªn
c¬ së chi phÝ bá ra ®Ó cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô thu phÝ, lÖ phÝ, dùa trªn quan
®iÓm qu¶n lý nhµ n−íc vÒ lÜnh vùc thu phÝ, lÖ phÝ ®ã; ch¼ng h¹n nh− lÖ phÝ tr−íc
b¹, phÝ b¶o vÖ m«i tr−êng… phÝ, lÖ phÝ cã tÝnh chÊt bï ®¾p chi phÝ lµ nh÷ng lo¹i
phÝ, lÖ phÝ n»m trong danh môc phÝ, lÖ phÝ do nhµ n−íc ban hµnh, viÖc ®Çu t− vµo
lÜnh vùc ®−îc phÐp thu phÝ, lÖ phÝ ®−îc thu håi th«ng qua c¬ chÕ gi¸ phÝ, lÖ phÝ.
Møc thu phÝ, lÖ phÝ dùa trªn lîi Ých mang l¹i cho ng−êi ®−îc sö dông hµng ho¸,
ng−êi ®−îc cung cÊp dÞch vô, thêi gian dù ®Þnh thu håi vèn ®Çu t−.
Khi ban hµnh mét lo¹i phÝ, lÖ phÝ nµo ®ã, cÇn ph¶i xem xÐt, c©n nh¾c
nh÷ng néi dung c¬ b¶n nh− tªn gäi, ®èi t−îng nép, møc thu, c¬ chÕ qu¶n lý,…
nh÷ng néi dung nµy ®−îc x¸c lËp dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh.
Tªn gäi cña phÝ, lÖ phÝ th«ng th−êng g¾n liÒn víi tªn gäi cña hµng ho¸, dÞch
vô ®−îc thu phÝ, lÖ phÝ ®ång thêi thÓ hiÖn ph¹m vi, ®èi t−îng ¸p dông hoÆc môc
tiªu cña phÝ, lÖ phÝ ®ã.
§èi t−îng nép phÝ, lÖ phÝ thÓ hiÖn ph¹m vi ¸p dông, ®èi t−îng ®−îc thô
h−ëng lîi Ých tõ hµng ho¸, dÞch vô do tæ chøc, ç nh©n ®−îc phÐp cung cÊp vµ
thu phÝ, lÖ phÝ. Do vËy, ®èi t−îng nép cã thÓ lµ tæ chøc hay ç nh©n trong vµ
ngoµi n−íc cã nhu cÇu vÒ h−ëng lîi tõ hµng ho¸, dÞch vô mµ nhµ n−íc hay t−
nh©n cung cÊp ®−îc phÐp thu phÝ, lÖ phÝ.
Møc thu phÝ, lÖ phÝ ®−îc c¨n cø vµo yªu cÇu qu¶n lý cña nhµ n−íc trong
viÖc cung cÊp dÞch vô hµnh chÝnh thu lÖ phÝ; tæng chi phÝ bá ra ®Ó s¶n xuÊt, cung
cÊp hµng ho¸, dÞch vô thu phÝ. PhÝ, lÖ phÝ ph¶n ¸nh møc ®é bï ®¾p nh÷ng chi phÝ
bá ra ®Ó cung cÊp dÞch vô thu phÝ hoÆc yªu cÇu qu¶n lý cña nhµ n−íc trong viÖc
thu lÖ phÝ. Møc thu phÝ, lÖ phÝ cã thÓ biÓu hiÖn b»ng sè tuyÖt ®èi hoÆc sè t−¬ng
®èi.
§èi víi phÝ, lÖ phÝ cã tÝnh chÊt thuÕ møc thu cao hay thÊp phô thuéc vµo
quan ®iÓm ®éng viªn vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc qua c«ng cô thuÕ, phÝ, lÖ phÝ; phô
thuéc vµo viÖc sö dông c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ th«ng qua c«ng cô phÝ,
lÖ phÝ ë mçi thêi kú.
§èi víi phÝ, lÖ phÝ cã tÝnh chÊt thu håi chi phÝ møc thu phô thuéc vµo giíi
h¹n trÇn cña nhµ n−íc, tæng vèn ®Çu t−, thêi gian dù ®Þnh thu håi vèn.
ChÕ ®é thu, nép, qu¶n lý sö dông tiÒn phÝ, lÖ phÝ thu ®−îc thÓ hiÖn quy
tr×nh, thñ tôc trong tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c thu ®èi víi tæ chøc, ç nh©n thu
phÝ, lÖ phÝ; quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc, ç nh©n thu. PhÝ, lÖ phÝ cã tÝnh
trùc thu, ng−êi muèn nhËn ®−îc hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng ph¶i tr¶ tiÒn theo
møc cña nhµ n−íc quy ®Þnh, cã tÝnh chÊt b¾t buéc nh»m qu¶n lý x· héi, do ®ã
cÇn thiÕt ph¶i ®Æt ra vÊn ®Ò miÔn gi¶m, ®Æc biÖt lµ phÝ, lÖ phÝ cã tÝnh chÊt thuÕ vµ
cã tÝnh x· héi cao nh− häc phÝ, viÖn phÝ,…
PhÝ, lÖ phÝ ë n−íc ta ra ®êi vµ ph¸t triÓn phô thuéc vµo diÔn biÕn kinh tÕ-
x· héi qua mçi thêi kú, quan ®iÓm qu¶n lý Nhµ n−íc ë mçi lÜnh vùc vµ quan
®iÓm ®éng viªn cña Ng©n s¸ch Nhµ n−íc qua mçi giai ®o¹n lÞch sö.
PhÝ, lÖ phÝ ®· ra ®êi tõ thêi bao cÊp nh−ng thêi kú nµy chñ yÕu lµ çc dÞch vô
c«ng céng miÔn phÝ do Nhµ n−íc cung cÊp, do ®ã diÖn thu phÝ, lÖ phÝ cßn hÑp,
møc thu nhá, chñ yÕu lµ häc phÝ, viÖn phÝ, thuû lîi phÝ,…. Khi nÒn kinh tÕ
chuyÓn ®æi tõ kÕ hoÆch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña
Nhµ n−íc theo ®Þnh h−íng XHCN, Nhµ n−íc dÇn dÇn xo¸ bá bao cÊp, x· héi ho¸
hÇu hÕt çc lÜnh vùc mµ Nhµ n−íc vµ nh©n d©n cã thÓ cïng lµm nh−: gi¸o dôc, y
tÕ, v¨n ho¸, ®iÖn n−íc,… Tõ ®ã lµm ph¸t sinh nhiÒu lo¹i phÝ, lÖ phÝ. Sau mét thêi
gian tõ 1986 ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 90, tÝnh tù ph¸t cña viÖc thu phÝ, lÖ phÝ ph¸t
triÓn m¹nh nh−ng kh«ng cã v¨n b¶n ph¸p quy ®iÒu chØnh ®ång bé, râ rµng lµm
cho viÖc thu phÝ, lÖ phÝ rÊt lén xén, cã rÊt nhÒu lo¹i phÝ, lÖ phÝ ra ®êi kh«ng
thèng nhÊt gi÷a çc ®Þa ph−¬ng, çc ngµnh, vµ cã nh÷ng lo¹i phÝ, lÖ phÝ rÊt v« lý
nh− phÝ ®i qua lµng, phÝ ®èt v«i… T×nh h×nh trªn ®· lµm ¶nh h−ëng tiªu cùc tíi
nÒn kinh tÕ - x· héi. Tr−íc thùc tr¹ng ®ã, ngµy 28/07/1992, Thñ t−íng ChÝnh phñ
®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 276/CT “VÒ viÖc thèng nhÊt çc lo¹i phÝ, lÖ phÝ”
nh»m ®−a c«ng t¸c ban hµnh, qu¶n lý phÝ, lÖ phÝ ®i vµo nÒ nÕp, xo¸ bá tÝnh tuú
tiÖn trong viÖc ban hµnh, qu¶n lý phÝ, lÖ phÝ.
QuyÕt ®Þnh sè 276/CT ®· xo¸ bá mét çch c¬ b¶n t×nh tr¹ng lén xén, tuú
tiÖn trong viÖc ban hµnh vµ thu phÝ, lÖ phÝ trªn toµn quèc. Tuy nhiªn, tÝnh ph¸p lý
cña QuyÕt ®Þnh nµy ch−a cao, vÉn ch−a cã sù thèng nhÊt gi÷a mét sè ngµnh, ®Þa
ph−¬ng, nhiÒu lo¹i phÝ, lÖ phÝ lµm c¶n trë sù ph¸t triÓn kinh tÕ, g©y bÊt b×nh ®¼ng
vÒ nghÜa vô nép… ChÝnh v× vËy, ngµy 30/01/1999 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ
®Þnh sè 04/1999/N§-CP “PhÝ, lÖ phÝ thuéc Ng©n s¸ch Nhµ n−íc”. Sau mét thêi
gian thùc hiÖn NghÞ ®Þnh nµy ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan; tuy nhiªn,
NghÞ ®Þnh nµy vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu thùc tÕ vÒ tÝnh ph¸p lý, tÝnh ®ång
bé gi÷a phÝ, lÖ phÝ cña Nhµ n−íc, phÝ, lÖ phÝ cña t− nh©n; thÈm quyÒn ban hµnh
ch−a râ rµng, c¬ chÕ qu¶n lý thu nép ch−a phï hîp,… Do vËy, ngµy 28/08/2001
Uû ban th−êng vô Quèc héi kho¸ 10 ®· ban hµnh “Ph¸p lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ” sè
38/2001/PL-UBTVQH10. Ph¸p lÖnh nµy ®· thèng nhÊt ®−îc quyÒn ban hµnh,
møc thu, çch thøc qu¶n lý phÝ, lÖ phÝ trªn toµn quèc ë c¶ hai khu vùc Nhµ n−íc
vµ t− nh©n. Ph¸p lÖnh nµy ®−îc h−íng dÉn bëi NghÞ ®Þnh sè 57/2002/N§-CP
ngµy 03/6/2002 cña ChÝnh phñ; ChØ thÞ sè 13/2002/CT-TTg ngµy 11/6/2002 cña
Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc triÓn khai thùc hiÖn Ph¸p lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ vµ
Th«ng t− sè 63/2002/TT-BTC ngµy 24/7/2002 cña Bé Tµi chÝnh.
2. Néi dung c¬ b¶n cña phÝ vµ lÖ phÝ
PhÝ, lÖ phÝ ®Ò cËp ®Õn ë ®©y lµ nh÷ng lo¹i phÝ, lÖ phÝ thuéc Ng©n s¸ch Nhµ
n−íc, kh«ng bao gåm phÝ cña t− nh©n. Kh«ng ¸p dông ®èi víi çc lo¹i phÝ, lÖ phÝ
nh−: çc lo¹i phÝ b¶o hiÓm: phÝ b¶o hiÓm x· héi, phÝ b¶o hiÓm y tÕ vµ çc lo¹i
phÝ b¶o hiÓm kh¸c; héi phÝ cña çc tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ
chøc x· héi, tæ chøc x· héi - nghÒ nghiÖp, c©u l¹c bé nh−: §¶ng phÝ, C«ng ®oµn
phÝ, §oµn phÝ, héi phÝ cña Héi Liªn hiÖp Thanh niªn ViÖt Nam, Héi Liªn hiÖp
phô n÷ ViÖt Nam, Héi Cùu chiÕn binh ViÖt Nam, Héi N«ng d©n ViÖt Nam, …
c−íc phÝ vËn t¶i, c−íc phÝ b−u chÝnh viÔn th«ng, phÝ thanh to¸n, chuyÓn tiÒn cña
çc tæ chøc tÝn dông,...
2.2. ThÈm quyÒn ban hµnh, quy ®Þnh vÒ phÝ, lÖ phÝ
PhÝ, lÖ phÝ g¾n víi çc ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ mµ Nhµ n−íc
qu¶n lý, víi ph¹m vi réng tõ Trung −¬ng tíi c¬ së, møc ®é ¶nh h−ëng cña çc
lo¹i hµng ho¸, dÞch vô thu phÝ, lÖ phÝ kh¸c nhau lµ kh¸c nhau vÒ lÜnh vùc, vÒ
kh«ng gian vµ thêi gian. ChÝnh v× vËy, ®Ó thèng nhÊt çc lo¹i h×nh cung cÊp ®−îc
thu phÝ, lÖ phÝ trªn toµn quèc th× danh môc phÝ, lÖ phÝ ph¶i do Quèc héi th«ng
qua. Cßn çc néi dung nh− ®èi t−îng ¸p dông thu, møc thu, çch thøc tæ chøc
thu nép cña tõng lo¹i phÝ, lÖ phÝ cô thÓ kh«ng nhÊt thiÕt Quèc héi ph¶i th«ng qua
mµ nªn ®Ó çc bé, ngµnh, ®Þa ph−¬ng liªn quan trùc tiÕp tíi lo¹i phÝ, lÖ phÝ ®ã
ban hµnh vµ ph¶i phï hîp víi viÖc ph©n cÊp qu¶n lý Nhµ n−íc.
HiÖn nay, Quèc héi ban hµnh Danh môc phÝ vµ lÖ phÝ bao gåm 73 thø phÝ,
42 thø lÖ phÝ. ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt Danh môc phÝ vµ lÖ phÝ bao gåm, 158
thø phÝ vµ 126 thø lÖ phÝ (Phô lôc sè 2). Danh môc nµy ®−îc thèng nhÊt trªn toµn
quèc, çc ngµnh, çc cÊp kh«ng ®−îc tù ý bæ sung thªm vµo danh môc phÝ, lÖ
phÝ.
2.3. VÒ møc thu phÝ, lÖ phÝ
Tuú thuéc vµo møc quan träng, sè thu lín hay nhá, møc ¶nh h−ëng tíi viÖc
qu¶n lý kinh tÕ- x· héi mµ sÏ do ChÝnh phñ hoÆc Héi ®ång nh©n d©n tØnh, thµnh
phè trùc thuéc Trung −¬ng hay Bé Tµi chÝnh ban hµnh.
ChÝnh phñ quy ®Þnh ®èi víi mét sè lo¹i phÝ quan träng, cã sè thu lín, liªn
quan ®Õn nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cña Nhµ n−íc. Héi ®ång nh©n d©n
tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng (gäi chung lµ cÊp tØnh) quy ®Þnh ®èi víi
mét sè lo¹i phÝ g¾n víi qu¶n lý ®Êt ®ai, tµi nguyªn thiªn nhiªn, thuéc chøc n¨ng
qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n−íc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Bé Tµi chÝnh quy
®Þnh ®èi víi çc lo¹i phÝ cßn l¹i ¸p dông thèng nhÊt trong c¶ n−íc.
Çc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vÒ phÝ, lÖ phÝ kh«ng ®−îc uû
quyÒn cho c¬ quan cÊp d−íi quy ®Þnh møc thu, chÕ ®é thu, nép, qu¶n lý vµ sö
dông ®èi víi çc lo¹i phÝ, lÖ phÝ thuéc thÈm quyÒn cña m×nh.
2.3.1. Møc thu phÝ
Møc thu phÝ ®−îc c¨n cø vµo çc yÕu tè nh−: møc ®Çu t− cho hµng ho¸, dÞch
vô mµ Nhµ n−íc cung cÊp cÇn thu phÝ; thêi gian dù ®Þnh thu phÝ. Thêi gian hîp
lý ®Ó thu håi vèn ®Çu t− thùc hiÖn çc dÞch vô thu phÝ c¨n cø vµo ®¸nh gi¸ kh¶
n¨ng thu phÝ, hiÖu qu¶ thu phÝ, vèn ®Çu t− vµ nhu cÇu cÇn thu håi vèn ®Çu t− ®Ó
thùc hiÖn dÞch vô thu phÝ, ®−îc x¸c ®Þnh (dù kiÕn) trong ®Ò ¸n thu phÝ. Chi phÝ
x©y dùng, mua s¾m, duy tu, b¶o d−ìng, söa ch÷a th−êng xuyªn vµ ®Þnh kú m¸y
mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn lµm viÖc,... hoÆc thuª ngoµi tµi s¶n trùc tiÕp phôc vô
c«ng viÖc thu phÝ. Chi phÝ nµy ®−îc ph©n bæ theo møc ®é hao mßn cña nh÷ng tµi
s¶n trùc tiÕp phôc vô c«ng viÖc thu phÝ.
ViÖc quy ®Þnh møc thu phÝ ph¶i c¨n cø vµo chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ
n−íc; t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi vµ ®Æc ®iÓm cña çc vïng trong tõng
thêi kú; tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña tõng dÞch vô thu phÝ, cã tham kh¶o møc thu lo¹i
phÝ t−¬ng øng ë çc n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi.
2.3.2. Møc thu lÖ phÝ
LÖ phÝ chØ cã ë khu vùc Nhµ n−íc, t− nh©n kh«ng cã lÖ phÝ, kh«ng v× môc
tiªu bï ®¾p vèn ®Çu t− cho çc dÞch vô mµ Nhµ n−íc cung cÊp. ChÝnh v× vËy,
møc thu lÖ phÝ ®−îc Ên ®Þnh tr−íc b»ng mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh ®èi víi tõng c«ng
viÖc qu¶n lý nhµ n−íc ®−îc thu lÖ phÝ, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.
Tæ chøc ®−îc thu lÖ phÝ cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng møc thu kÌm theo v¨n b¶n
®Ò nghÞ thu lÖ phÝ göi Bé Tµi chÝnh ®Ó Bé Tµi chÝnh tr×nh ChÝnh phñ xem xÐt ban
hµnh.
2.4. Mét sè lo¹i phÝ, lÖ phÝ hiÖn hµnh
2.4.1. PhÝ giao th«ng
PhÝ giao th«ng lµ mét kho¶n thu cã tÝnh bï ®¾p çc kho¶n chi phÝ Nhµ n−íc
bá ra cho viÖc ®Çu t−, x©y dùng, söa ch÷a, b¶o d−ìng ®−êng giao th«ng.
§èi t−îng ®iÒu chØnh lµ çc ph−¬ng tiÖn tham gia giao th«ng. Tuy nhiªn,
sau khi thùc hiÖn theo quyÕt ®Þnh sè 211/H§BT ngµy 9/11/1987 ®· g©y nhiÒu
phiÒn hµ, h¹n chÕ khi thu theo ®Çu ph−¬ng tiÖn, cho nªn phÝ giao th«ng ®−îc
quyÕt ®Þnh thu gi¸n tiÕp th«ng qua gi¸ x¨ng dÇu. Do vËy, cho tíi nay phÝ giao
th«ng ®−îc ®æi tªn thµnh phÝ x¨ng dÇu. PhÝ x¨ng dÇu ®−îc quy ®Þnh bëi NghÞ
®Þnh sè 78/2000/N§- CP ngµy 26/12/2000 cña ChÝnh phñ vÒ phÝ x¨ng dÇu, Bé
Tµi chÝnh ®· ban hµnh Th«ng t− sè 06/2001/TT-BTC ngµy 17/1/2001, Th«ng t−
sè 63/2001/TT-BTC ngµy 8/9/2001 vµ Th«ng t− sè 70/2002/TT-BTC ngµy 18
th¸ng 8 n¨m 2002 ®Ó h−íng dÉn thùc hiÖn thu phÝ x¨ng dÇu.
§èi t−îng chÞu phÝ giao th«ng lµ çc lo¹i x¨ng, dÇu Diezen cña çc tæ chøc
nhËp khÈu, s¶n xuÊt, chÕ biÕn b¸n ra cho çc tæ chøc, ç nh©n kh¸c sö dông.
Møc thu phÝ ®−îc tÝnh trong gi¸ x¨ng dÇu b¸n ra.
§èi t−îng nhËp khÈu, s¶n xuÊt, chÕ biÕn x¨ng dÇu thuéc ®èi t−îng nép phÝ
x¨ng dÇu th× ph¶i nép phÝ x¨ng dÇu.
Møc thu phÝ x¨ng dÇu lµ 500®/1lÝt.
2.4.2. LÖ phÝ tr−íc b¹
Tr−íc b¹ lµ mét thuËt ng÷ chØ thÓ thøc ghi chÐp tãm t¾t mét chøng th− hay
mét tho¶ thuËn vÒ tµi s¶n vµo mét quyÓn sæ (tr−íc lµ ghi, b¹ lµ sæ).
LÖ phÝ tr−íc b¹ lµ kho¶n tiÒn thu vµo viÖc ®¨ng ký hoÆc chuyÓn nh−îng çc
tµi s¶n thuéc diÖn ph¶i ®¨ng ký quyÒn sö dông vµ quyÒn së h÷u tµi s¶n ®Ó ®−îc
nhµ n−íc thõa nhËn tÝnh hîp ph¸p viÖc së h÷u tµi s¶n ®ã hoÆc hµnh vi chuyÓn
nh−îng ®ã. LÖ phÝ tr−íc b¹ võa mang tÝnh chÊt lÖ phÝ võa cã b¶n chÊt thuÕ (mét
lo¹i thuÕ tµi s¶n huy ®éng mét phÇn thu nhËp cña ng−êi cã tµi s¶n).
LÖ phÝ tr−íc b¹ ë n−íc ta lu«n cã sù thay ®æi cho phï hîp víi thùc tr¹ng
qu¶n lý quyÒn sö dông, së h÷u tµi s¶n cña çc tæ chøc, ç nh©n trong vµ ngoµi
n−íc t¹i ViÖt Nam. Nh×n chung, xu h−íng chung lµ ®¶m b¶o cho çc chñ së h÷u
vµ chñ sö dông tµi s¶n quyÒn hîp ph¸p, thuËn tiÖn, râ rµng ®Ó thùc hiÖn çc
quyÒn ®èi víi tµi s¶n cña m×nh. Møc thu ngµy cµng gi¶m, t¹o ®iÒu kiÖn nhanh
chãng cho viÖc ®¨ng ký, sö dông…
Ng−êi nép lÖ phÝ tr−íc b¹ ®−îc Nhµ n−íc x¸c nhËn quyÒn së h÷u, quyÒn sö
dông tµi s¶n theo ph¸p luËt nh−: ®Êt, nhµ, tµu thuyÒn çc lo¹i, « t« çc lo¹i, xe
g¾n m¸y, sóng s¨n, sóng thÓ thao.
• §èi t−îng nép lÖ phÝ tr−íc b¹
Çc ç nh©n trong n−íc vµ tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi, kÓ c¶ çc doanh
nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ho¹t ®éng theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt
Nam hoÆc kh«ng theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, cã çc tµi s¶n thuéc
®èi t−îng chÞu lÖ phÝ tr−íc b¹ th× ph¶i nép lÖ phÝ tr−íc b¹ (trõ mét sè ®èi t−îng
kh«ng ph¶i nép) tr−íc khi ®¨ng ký quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông víi c¬ quan nhµ
n−íc cã thÈm quyÒn.
• §èi t−îng chÞu lÖ phÝ tr−íc b¹
§èi t−îng chÞu lÖ phÝ tr−íc b¹ lµ çc tµi s¶n thuéc diÖn ®¨ng ký quyÒn së
h÷u, sö dông víi c¬ quan nhµ n−íc theo ph¸p luËt gåm: nhµ ®Êt; ph−¬ng tiÖn vËn
t¶i (tµu thuyÒn, « t«, xe g¾n m¸y); sóng s¨n, sóng thÓ thao.
• §èi t−îng kh«ng thuéc diÖn chÞu lÖ phÝ tr−íc b¹
- Nhµ ®Êt lµ trô së cña c¬ quan ngo¹i giao, c¬ quan l·nh sù vµ nhµ ë cña
ng−êi ®øng ®Çu c¬ quan l·nh sù cña n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.
- Tµu thuyÒn, « t«, xe g¾n m¸y, sóng s¨n, sóng thÓ thao cña c¬ quan ngo¹i
giao, c¬ quan l·nh sù, c¬ quan ®¹i diÖn cña tæ chøc quèc tÕ thuéc hÖ thèng Liªn
hîp quèc, cña viªn chøc ngo¹i giao, nh©n viªn hµnh chÝnh, nh©n viªn kü thuËt
cña c¬ quan ngo¹i giao, c¬ quan l·nh sù, c¬ quan ®¹i diÖn cña tæ chøc quèc tÕ
thuéc hÖ thèng Liªn hîp quèc vµ thµnh viªn gia ®×nh hä kh«ng ph¶i lµ c«ng d©n
ViÖt Nam ®−îc cÊp chøng minh th− ngo¹i giao; cña tæ chøc, nh©n n−íc ngoµi
kh¸c ®−îc miÔn nép lÖ phÝ tr−íc b¹ theo ®iÒu −íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt.
- §Êt ®−îc nhµ n−íc giao cho çc tæ chøc, ç nh©n sö dông cho çc môc
®Ých x©y dùng ®−êng giao th«ng, cÇu cèng, v−ên hoa, c«ng viªn; th¨m dß, khai
th¸c kho¸ng s¶n; s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp; ®Êt thuª cña Nhµ n−íc hoÆc
thuª cña ng−êi cã quyÒn sö dông hîp ph¸p…
- Tµi s¶n chuyªn dïng phôc vô an ninh, quèc phßng.
- Nhµ ®Êt ®−îc ®Òn bï khi Nhµ n−íc thu håi ®Êt mµ nhµ ®Êt bÞ thu håi ®·
nép lÖ phÝ tr−íc b¹.
- Xe chuyªn chuyªn dïng: xe cøu ho¶, xe cøu th−¬ng…
- Tµi s¶n lµ hµng ho¸ ®−îc phÐp kinh doanh cña çc tæ chøc, ç nh©n ®¨ng
ký ho¹t ®éng kinh doanh mµ kh«ng ®¨ng ký quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông.
• C¨n cø tÝnh lÖ phÝ tr−íc b¹
Sè thu vÒ lÖ phÝ tr−íc b¹ ®−îc dùa vµo hai c¨n cø: Gi¸ trÞ tµi s¶n chÞu lÖ phÝ
tr−íc b¹ vµ tû lÖ (%) lÖ phÝ tr−íc b¹.
Sè tiÒn lÖ phÝ tr−íc b¹ Gi¸ tÝnh lÖ phÝ Tû lÖ (%) lÖ phÝ
= x
ph¶i nép tr−íc b¹ tr−íc b¹
Sè tiÒn lÖ phÝ tr−íc b¹ ph¶i nép theo çch tÝnh trªn ®©y tèi ®a 500 triÖu (n¨m
tr¨m triÖu) ®ång/1tµi s¶n/1lÇn tr−íc b¹. Riªng nhµ x−ëng s¶n xuÊt kinh doanh
(bao gåm c¶ ®Êt kÌm theo nhµ x−ëng) ®−îc tÝnh chung cho nhµ x−ëng trong
cïng mét khu«n viªn cña mét c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, nÕu c¬ së s¶n xuÊt kinh
doanh ®¨ng ký quyÒn së h÷u, sö dông mét lÇn hoÆc chia ra ®¨ng ký së h÷u, sö
dông nhiÒu lÇn th× toµn bé nhµ x−ëng trong cïng mét khu«n viªn cña mét c¬ së
s¶n xuÊt kinh doanh chØ ph¶i nép lÖ phÝ tr−íc b¹ møc cao nhÊt lµ 500 triÖu ®ång.
Gi¸ tÝnh lÖ phÝ tr−íc b¹ lµ trÞ gi¸ tµi s¶n chÞu lÖ phÝ tr−íc b¹ theo gi¸ thÞ
tr−êng trong n−íc t¹i thêi ®iÓm tÝnh lÖ phÝ tr−íc b¹.
Gi¸ ®Êt ®−îc Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng quy
®Þnh theo khung gi¸ ®Êt cña ChÝnh phñ quy ®Þnh.
Gi¸ ®Êt tÝnh lÖ DiÖn tÝch ®Êt chÞu lÖ phÝ Gi¸ ®Êt mçi
= x
phÝ tr−íc b¹ tr−íc b¹ mÐt vu«ng (m2)
§èi víi çc tµi s¶n kh¸c ngoµi tµi s¶n lµ ®Êt, gi¸ tÝnh lÖ phÝ tr−íc b¹ lµ gi¸ trÞ
thùc tÕ theo gi¸ thÞ tr−êng t¹i thêi ®iÓm tÝnh lÖ phÝ tr−íc b¹. NÕu kh«ng x¸c ®Þnh
®−îc gi¸ trÞ thùc tÕ theo gi¸ thÞ tr−êng hoÆc gi¸ ghi trªn chøng tõ kh«ng phï hîp
víi gi¸ thÞ tr−êng t¹i thêi ®iÓm tÝnh lÖ phÝ tr−íc b¹ th× ®−îc x¸c ®Þnh theo b¶ng
gi¸ tèi thiÓu tÝnh lÖ phÝ tr−íc b¹ do Uû ban nh©n d©n tØnh quy ®Þnh. Tr−êng hîp,
tµi s¶n ch−a ®−îc Uû ban nh©n d©n tØnh quy ®Þnh gi¸ tèi thiÓu tÝnh lÖ phÝ tr−íc b¹
th× ¸p dông theo gi¸ thÞ tr−êng cña lo¹i tµi s¶n t−¬ng øng hoÆc x¸c ®Þnh b»ng gi¸
nhËp khÈu t¹i cöa khÈu (CIF), céng (+) víi thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt
(nÕu cã) vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo chÕ ®é quy ®Þnh ®èi víi lo¹i tµi s¶n t−¬ng
øng (kh«ng ph©n biÖt ®èi t−îng ph¶i nép hay ®−îc miÔn nép thuÕ).
§èi víi tµi s¶n mua theo ph−¬ng thøc tr¶ gãp tÝnh theo gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn,
bao gåm c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cña tµi s¶n ®ã (kh«ng tÝnh l·i tr¶ gãp).
§èi víi tµi s¶n mua theo ph−¬ng thøc ®Êu thÇu, ®Çu gi¸ theo ®óng quy ®Þnh
cña ph¸p luËt vÒ ®Êu thÇu, ®Êu gi¸ (kÓ c¶ mua hµng tÞch thu b¸n ra) th× gi¸ tÝnh lÖ
phÝ tr−íc b¹ lµ gi¸ tróng ®Êu thÇu, ®Êu gi¸ hoÆc gi¸ mua hµng tÞch thu thùc tÕ ghi
trªn ho¸ ®¬n b¸n hµng.
Tû lÖ (%) lÖ phÝ tr−íc b¹:
Nhµ, ®Êt: 1%
Tµu, thuyÒn: 1%; riªng tµu ®¸nh ç xa bê lµ: 0,5%
¤t«, xe m¸y, sóng s¨n, sóng thÓ thao lµ: 2%;
¤ t« tõ 7 chç ngåi trë xuèng (trõ «t« ho¹t ®éng kinh doanh vËn chuyÓn hµnh
kh¸ch theo giÊy phÐp kinh doanh hoÆc GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh cña
c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cÊp) vµ xe m¸y cña tæ chøc, ç nh©n ë
çc thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng, thµnh phè thuéc tØnh vµ thÞ x· n¬i Uû ban
nh©n d©n tØnh ®ãng trô së, nép lÖ phÝ tr−íc b¹ lÇn ®Çu t¹i ViÖt Nam (kh«ng ph©n
biÖt xe míi 100% hay xe ®· qua sö dông) lµ: 5%.
§èi víi « t« tõ 7 chç ngåi trë xuèng (trõ « t« ho¹t ®éng kinh doanh vËn
chuyÓn hµnh kh¸ch theo GiÊy phÐp kinh doanh hoÆc GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký
kinh doanh cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cÊp) vµ xe m¸y mµ
chñ tµi s¶n ®· nép lÖ phÝ tr−íc b¹ sau ®ã chuyÓn giao cho tæ chøc, ç nh©n ë ®Þa
bµn ®−îc ¸p dông tû lÖ thu lÖ phÝ tr−íc b¹ thÊp h¬n th× nép lÖ phÝ tr−íc b¹ theo tû
lÖ lµ 2% ®èi víi «t« vµ 1% ®èi víi xe m¸y.
Tr−êng hîp chñ tµi s¶n trªn ®· kª khai, nép lÖ phÝ tr−íc b¹ theo tû lÖ thÊp
h¬n 5%, sau ®ã chuyÓn giao tµi s¶n cho tæ chøc, ç nh©n ë ®Þa bµn th× nép lÖ phÝ
tr−íc b¹ theo tû lÖ lµ 5%.
§èi víi xe m¸y nép lÖ phÝ tr−íc b¹ tõ lÇn thø 2 trë ®i ®−îc ¸p dông tû lÖ lµ
1%.
§èi víi xe «t« chë ng−êi tõ 7 chç ngåi trë xuèng ho¹t ®éng kinh doanh vËn
t¶i chë kh¸ch, nép lÖ phÝ tr−íc b¹ lµ 2%.
3. Thu kh¸c
3.1. ThuÕ m«n bµi
ThuÕ m«n bµi (Tax on licence) lµ thuÕ ®¸nh hµng n¨m vµo viÖc ®−îc phÐp
s¶n xuÊt, kinh doanh cña çc thÓ nh©n, ph¸p nh©n. Së dÜ gäi lµ thuÕ m«n bµi v×
lÇn ®Çu tiªn khi ban hµnh thuÕ nµy ë ViÖt Nam tõ thêi thùc d©n Ph¸p thèng trÞ,
sau khi ®ãng thuÕ m«n bµi, çc c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ph¶i treo ngay ë cöa
(m«n) mét thÎ (bµi) ®Ó x¸c ®Þnh ®· nép thuÕ vµ ph©n biÖt víi c¬ së kinh doanh
phi ph¸p n»m ngoµi diÖn qu¶n lý cña c¬ quan thuÕ.
Lµ tÊt c¶ çc tæ chøc, ç nh©n kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam thuéc mäi
thµnh phÇn kinh tÕ, mäi lo¹i h×nh kinh doanh.
3.1.2. C¨n cø tÝnh thuÕ m«n bµi
Møc thuÕ m«n bµi ®−îc ph©n biÖt theo hai nhãm:
Nhãm 1: §èi víi çc tæ chøc kinh tÕ bao gåm:
- Çc doanh nghiÖp nhµ n−íc, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u
h¹n, doanh nghiÖp t− nh©n, doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi
t¹i ViÖt Nam, tæ chøc vµ ç nh©n n−íc ngoµi kinh doanh t¹i ViÖt Nam kh«ng
theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, çc tæ chøc kinh tÕ cña tæ chøc chÝnh
trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc x· héi, tæ chøc x· héi - nghÒ nghiÖp, ®¬n vÞ
vò trang nh©n d©n, çc tæ chøc, ®¬n vÞ sù nghiÖp kh¸c vµ tæ chøc kinh doanh
h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp kh¸c.
- Çc hîp t¸c x·, liªn hiÖp hîp t¸c x· vµ çc quü tÝn dông nh©n d©n.
- Çc c¬ së kinh doanh lµ chi nh¸nh, cöa hµng, cöa hiÖu (thuéc c«ng ty hoÆc
thuéc chi nh¸nh )... h¹ch to¸n phô thuéc hoÆc b¸o sæ ®−îc cÊp giÊy chøng nhËn
®¨ng ký kinh doanh, cã ®¨ng ký nép thuÕ, vµ ®−îc cÊp m· sè thuÕ.
Ba ®èi t−îng nªu trªn nép thuÕ m«n bµi c¨n cø vµo vèn ®¨ng ký ghi trong
giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh hoÆc giÊy phÐp ®Çu t− theo biÓu nh− sau:
§¬n vÞ: ®ång
BËc thuÕ m«n bμi Vèn ®¨ng ký Møc thuÕ m«n bμi c¶ n¨m
BËc 1 Trªn 10 tû 3.000.000

BËc 2 Tõ 5 tû ®Õn 10 tû 2.000.000
BËc 3 Tõ 2 tû ®Õn d−íi 5 tû 1.500.000
BËc 4 D−íi 2 tû 1.000.000
- C¨n cø x¸c ®Þnh møc thuÕ m«n bµi lµ vèn ®¨ng ký cña n¨m tr−íc n¨m tÝnh
thuÕ. Mçi khi cã thay ®æi t¨ng hoÆc gi¶m vèn ®¨ng ký, c¬ së kinh doanh ph¶i kª
khai víi c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý ®Ó lµm c¨n cø x¸c ®Þnh møc thuÕ m«n bµi
cña n¨m sau. NÕu kh«ng kª khai sÏ bÞ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ thuÕ vµ bÞ
Ên ®Þnh møc thuÕ m«n bµi ph¶i nép.
• Mét sè tr−êng hîp cô thÓ
- §èi víi c¬ së kinh doanh míi thµnh lËp c¨n cø vµo vèn ®¨ng ký ghi trong
§KKD n¨m thµnh lËp ®Ó x¸c ®Þnh møc thuÕ m«n bµi.
- Çc doanh nghiÖp thµnh viªn t¹i çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng
cña çc doanh nghiÖp h¹ch to¸n toµn ngµnh nép thuÕ m«n bµi theo møc thèng
nhÊt 2.000.000 ®ång/n¨m. Çc doanh nghiÖp thµnh viªn nªu trªn nÕu cã çc chi
nh¸nh t¹i çc quËn, huyÖn, thÞ x· vµ çc ®iÓm kinh doanh kh¸c nép thuÕ m«n bµi
theo møc thèng nhÊt 1.000.000 ®ång/n¨m.
- Çc c¬ së kinh doanh lµ chi nh¸nh h¹ch to¸n phô thuéc hoÆc b¸o sæ, çc tæ
chøc kinh tÕ kh¸c... kh«ng cã giÊy chøng nhËn §KKD hoÆc cã giÊy chøng nhËn
§KKD nh−ng kh«ng cã vèn ®¨ng ký th× thèng nhÊt thu thuÕ m«n bµi theo møc
1.000.000 ®ång/n¨m.
Nhãm 2: Çc ®èi t−îng kh¸c, gåm: hé kinh doanh ç thÓ nép thuÕ m«n bµi
theo 6 møc bao gåm: hé s¶n xuÊt kinh doanh ç thÓ; ng−êi lao ®éng trong çc
doanh nghiÖp nhËn kho¸n tù trang tr¶i mäi kho¶n chi phÝ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ
kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh; nhãm ng−êi lao ®éng thuéc çc doanh nghiÖp nhËn
kho¸n cïng kinh doanh chung. Tr−êng hîp nhãm çn bé c«ng nh©n viªn, nhãm
ng−êi lao ®éng nhËn kho¸n nh−ng tõng ç nh©n trong nhãm nhËn kho¸n l¹i kinh
doanh riªng rÏ th× tõng ç nh©n trong nhãm cßn ph¶i nép thuÕ m«n bµi riªng.
Çc c¬ së kinh doanh trªn danh nghÜa lµ doanh nghiÖp nhµ n−íc, doanh
nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, çc c«ng ty cæ
phÇn, c«ng ty TNHH... nh−ng tõng thµnh viªn cña ®¬n vÞ vÉn kinh doanh ®éc
lËp, chØ nép mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh cho ®¬n vÞ ®Ó phôc vô yªu cÇu qu¶n lý
chung th× thuÕ m«n bµi thu theo tõng thµnh viªn.
BiÓu thuÕ m«n bµi ¸p dông ®èi víi çc ®èi t−îng nhãm 2 nh− sau:
§¬n vÞ: ®ång
BËc thuÕ Thu nhËp 1 th¸ng Møc thuÕ c¶ n¨m
1 Trªn 1.500.000 1.000.000
2 Trªn 1.000.000 ®Õn 1.500.000 750.000
3 Trªn 750.000 ®Õn 1.000.000 500.000
4 Trªn 500.000 ®Õn 750.000 300.000
5 Trªn 300.000 ®Õn 500.000 100.000
6 B»ng hoÆc thÊp h¬n 300.000 50.000
3.1.3. MiÔn, gi¶m thuÕ m«n bµi
- T¹m thêi miÔn thuÕ m«n bµi ®èi víi:
Hé s¶n xuÊt muèi; ®iÓm b−u ®iÖn v¨n ho¸ x·; çc lo¹i b¸o (b¸o in, b¸o nãi,
b¸o h×nh)
Tæ dÞch vô vµ cöa hµng, cöa hiÖu, kinh doanh trùc thuéc Hîp t¸c x· ho¹t
®éng dÞch vô kü thuËt trùc tiÕp phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
- T¹m thêi gi¶m 50% møc thuÕ m«n bµi ®èi víi hé ®¸nh b¾t h¶i s¶n; çc
quü tÝn dông nh©n d©n x·; çc HTX chuyªn kinh doanh dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp; çc cöa hµng, quÇy hµng, cöa hiÖu ...cña HTX vµ cña Doanh
nghiÖp t− nh©n kinh doanh t¹i ®Þa bµn miÒn nói.
3.1.4. Thñ tôc thu nép
C¬ së ®ang s¶n xuÊt kinh doanh nép thuÕ m«n bµi ngay th¸ng ®Çu cña n¨m
d−¬ng lÞch; c¬ së míi ra kinh doanh nép thuÕ m«n bµi ngay trong th¸ng ®−îc
cÊp ®¨ng ký thuÕ vµ cÊp m· sè thuÕ.
3.2. ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt
ThuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn quyÒn thuª ®Êt lµ thuÕ trùc thu
®¸nh vµo thu nhËp ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, chuyÓn
quyÒn thuª ®Êt cña çc ç nh©n.
LuËt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®−îc Quèc héi kho¸ IX kú häp thø 5
th«ng qua ngµy 22/6/1994. Sau ®ã, Quèc héi kho¸ X kú häp thø 6 ®· söa ®æi, bæ
sung LuËt nµy vµo n¨m 1999 b»ng çch ban hµnh LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè
®iÒu cña LuËt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt. Çc v¨n b¶n d−íi LuËt h−íng dÉn
thi hµnh LuËt bao gåm: NghÞ ®Þnh sè 19/2000/N§-CP ngµy 8/6/2000 cña ChÝnh
phñ vµ Th«ng t− sè 104/2000/TT-BTC ngµy 23/10/2000 cña Bé Tµi chÝnh. Mét
phÇn néi dung cña LuËt nµy ®· hÕt hiÖu lùc bëi Quèc héi Kho¸ XI kú häp thø 3
th¸ng 6/2003 ®· th«ng qua LuËt thuÕ TNDN (söa ®æi), trong ®ã quy ®Þnh thu
nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cña tæ chøc kinh doanh kh«ng nép thuÕ
chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt mµ nép thuÕ thu nhËp tõ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt
theo LuËt thuÕ TNDN. Nh− vËy, thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt chØ ¸p dông víi
çc ç nh©n. §èi víi çc tæ chøc cã ho¹t ®éng chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt,
chuyÓn quyÒn thuª ®Êt chÞu sù ®iÒu chØnh bëi LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
Hé gia ®×nh, ç nh©n cã ho¹t ®éng chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®−îc c¬ quan
Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cho phÐp theo quy ®Þnh cña Ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai.
3.2.2. §èi t−îng chÞu thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt
§èi t−îng chÞu thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt lµ gi¸ trÞ diÖn tÝch ®Êt ®−îc
chuyÓn quyÒn sö dông theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai, gåm trÞ gi¸ çc
lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp, ®Êt khu d©n c− n«ng th«n, ®Êt ®« thÞ vµ ®Êt
chuyªn dïng.
TrÞ gi¸ ®Êt tÝnh thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt x¸c ®Þnh nh− sau:
Gi¸ trÞ diÖn tÝch ®Êt DiÖn tÝch ®Êt chuyÓn Gi¸ ®Êt tÝnh
= x
chuyÓn quyÒn sö dông quyÒn sö dông thuÕ
Tr−êng hîp chuyÓn ®æi ®Êt cho nhau theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai
mµ cã chªnh lÖch vÒ trÞ gi¸ ®Êt th× ®èi t−îng chÞu thuÕ lµ phÇn chªnh lÖch vÒ trÞ
gi¸ ®Êt.
3.2.3. C¨n cø tÝnh thuÕ
C¨n cø tÝnh thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt lµ: DiÖn tÝch ®Êt, gi¸ ®Êt tÝnh
thuÕ vµ thuÕ suÊt.
ThuÕ CQSD ®Êt ph¶i DiÖn tÝch ®Êt Gi¸ ®Êt tÝnh ThuÕ
= x x
nép tÝnh thuÕ thuÕ suÊt
• DiÖn tÝch ®Êt tÝnh thuÕ
DiÖn tÝch ®Êt tÝnh thuÕ lµ diÖn tÝch ®Êt thùc tÕ chuyÓn quyÒn sö dông phï
hîp víi b¶n ®å ®Þa chÝnh, sæ ®Þa chÝnh Nhµ n−íc.
• Gi¸ ®Êt tÝnh thuÕ
Gi¸ ®Êt tÝnh thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt lµ gi¸ do Uû ban nh©n d©n tØnh,
thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng quy ®Þnh trong khung gi¸ ®Êt cña ChÝnh phñ
phï hîp víi thùc tÕ ë ®Þa ph−¬ng.
Tr−êng hîp chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt do thùc hiÖn ®Êu thÇu th× gi¸ ®Êt tÝnh
thuÕ lµ gi¸ ®Êt tróng thÇu nh−ng kh«ng thÊp h¬n khung gi¸ ®Êt do Uû ban nh©n
d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng quy ®Þnh.
Tr−êng hîp b¸n c¨n hé thuéc nhµ nhiÒu tÇng cïng víi viÖc chuyÓn quyÒn sö
dông ®Êt cã nhµ trªn ®Êt ®ã th× gi¸ ®Êt tÝnh thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®−îc
ph©n bæ cho çc tÇng nh− sau:
Nhµ HÖ sè ph©n bæ cho çc tÇng
TÇng 1 TÇng 2 TÇng 3 TÇng 4 TÇng 5 TÇng 6
2 tÇng 0,7 0,3
3 tÇng 0,7 0,2 0,1
4 tÇng 0,7 0,15 0,1 0,05
5 tÇng trë lªn 0,7 0,15 0,08 0,05 0,02 0,00
• ThuÕ suÊt
ThuÕ suÊt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt gåm cã hai møc, cô thÓ nh− sau:
- §èi víi ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n, lµm
muèi, thuÕ suÊt lµ 2%.
- §èi víi ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh vµ çc lo¹i ®Êt kh¸c, thuÕ suÊt lµ
4%.
3.2.4. X¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép
ThuÕ chuyÓn quyÒn sö DiÖn tÝch ®Êt chuyÓn Gi¸ tÝnh ThuÕ
= x x
dông ®Êt ph¶i nép quyÒn sö dông thuÕ suÊt
3.2.5. MiÔn, gi¶m thuÕ
ViÖc miÔn thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ¸p dông ®èi víi çc tr−êng hîp
sau:
+ Hé gia ®×nh, ç nh©n chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó di chuyÓn ®Õn ®Þnh c−
t¹i vïng kinh tÕ míi, miÒn nói, h¶i ®¶o theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ n−íc cã
thÈm quyÒn.
+ Ng−êi ®−îc Nhµ n−íc phong tÆng danh hiÖu “Bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng”
cã chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt.
+ ChuyÓn quyÒn sö dông çc lo¹i ®Êt thuéc çc x· n«ng th«n ë miÒn nói, h¶i
®¶o theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ.
+ ChuyÓn ®æi ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n,
lµm muèi cho nhau ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn canh t¸c.
Çc tr−êng hîp kinh doanh bÊt ®éng s¶n cã chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt
kh«ng thuéc diÖn miÔn thuÕ theo quy ®Þnh trªn.
Gi¶m 50% thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®èi víi nh÷ng ®èi t−îng sau ®©y
khi chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt: ç nh©n th−¬ng binh h¹ng 1/4, h¹ng 2/4 vµ bÖnh
binh h¹ng 1/3, h¹ng 2/3; th©n nh©n liÖt sÜ ®ang h−ëng chÕ ®é trî cÊp cña Nhµ
n−íc; ng−êi tµn tËt kh«ng cßn kh¶ n¨ng lao ®éng, ng−êi ch−a ®Õn tuæi thµnh niªn
vµ ng−êi giµ kh«ng n¬i n−¬ng tùa.
3.2.6. Thñ tôc thu nép
Trong thêi h¹n 15 ngµy kÓ tõ ngµy c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp chuyÓn
quyÒn sö dông ®Êt, hé gia ®×nh, ç nh©n cã tr¸ch nhiÖm kª khai víi c¬ quan thuÕ
n¬i cã ®Êt chuyÓn quyÒn theo quyÕt ®Þnh cña ph¸p luËt.
Hé gia ®×nh, ç nh©n chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cã tr¸ch nhiÖm nép thuÕ
chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt theo th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ; thêi h¹n chËm nhÊt
lµ 30 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®−îc th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ. ThuÕ chuyÓn
quyÒn sö dông ®Êt ®−îc nép vµo Ng©n s¸ch Nhµ n−íc b»ng ®ång ViÖt Nam t¹i
Kho b¹c Nhµ n−íc n¬i cã ®Êt chuyÓn quyÒn sö dông.
3.3. ChÕ ®é thu tiÒn sö dông ®Êt
TiÒn sö dông ®Êt lµ mét kho¶n thu cña Nhµ n−íc ®èi víi ng−êi sö dông ®Êt
®−îc Nhµ n−íc giao ®Êt, cho phÐp chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt, mua nhµ ë
thuéc së h÷u Nhµ n−íc vµ ng−êi ®ang sö dông ®Êt ®−îc cÊp giÊy chøng nhËn
quyÒn sö dông ®Êt.
Néi dung cña chÕ ®é nµy ®−îc quyÕt ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 38/2000/N§-CP
ngµy 23/8/2000 cña ChÝnh phñ vµ ®−îc h−íng dÉn bëi Th«ng t− 115/TC- Tæng
côc ThuÕ ngµy 11/12/2000 cña Bé Tµi chÝnh.
3.3.1. §èi t−îng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt
(1) Ng−êi sö dông ®Êt ®−îc Nhµ n−íc giao ®Êt ®Ó sö dông vµo çc môc ®Ých
sau ®©y: lµm nhµ ë; ®Çu t− x©y dùng nhµ ë ®Ó b¸n hoÆc cho thuª; ®Çu t− x©y
dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó chuyÓn nh−îng hoÆc cho thuª; tæ chøc kinh tÕ ®−îc c¬
quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn giao ®Êt cã thu tiÒn sö dông ®Êt ®Ó t¹o vèn x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng theo dù ¸n do Thñ t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh.
(2) Ng−êi sö dông ®Êt ®−îc c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cho chuyÓn
môc ®Ých sö dông tõ çc lo¹i ®Êt sau ®©y ®Ó sö dông: lµm nhµ ë; ®Çu t− x©y dùng
nhµ ë ®Ó b¸n hoÆc cho thuª; ®Çu t− x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó chuyÓn nh−îng
hoÆc cho thuª; tæ chøc kinh tÕ ®−îc c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn giao ®Êt
cã thu tiÒn sö dông ®Êt.
§Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n vµ lµm muèi; ®Êt sö
dông vµo môc ®Ých quèc phßng, an ninh, lîi Ých quèc gia, lîi Ých c«ng céng; ®Êt
chuyªn dïng, ®Êt sö dông vµo çc môc ®Ých c«ng céng vµ çc lo¹i ®Êt kh¸c tr−íc
®©y khi ®−îc giao ®Êt kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt; ®Êt ®· ®−îc Nhµ n−íc
cho thuª.
(3) Ng−êi ®ang sö dông ®Êt ch−a cã giÊy tê hîp lÖ vÒ quyÒn sö dông ®Êt,
nh−ng nay ®−îc c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö
dông ®Êt.
(4) Ng−êi ®ang sö dông ®Êt ®−îc mua nhµ ë ®ang thuª, nhµ thanh lý, nhµ
ho¸ gi¸ thuéc së h÷u Nhµ n−íc.
3.3.2. §èi t−îng kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt
+ Tæ chøc ®−îc giao qu¶n lý ®Êt cã rõng vµ giao ®Êt ®Ó trång rõng phßng hé
®Çu nguån; ch¾n giã, ch¾n çt bay; ch¾n sãng lÊn biÓn; b¶o vÖ m«i tr−êng sinh
th¸i; çc tæ chøc ®−îc Nhµ n−íc giao qu¶n lý v−ên quèc gia, khu rõng b¶o tån
thiªn nhiªn, khu rõng v¨n ho¸ - lÞch sö - m«i tr−êng.
+ Doanh nghiÖp nhµ n−íc ®ang sö dông ®Êt do Nhµ n−íc giao tr−íc ngµy
1/1/1999 vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n,
lµm muèi.
+ C¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, ®¬n vÞ vò
trang nh©n d©n sö dông ®Êt ®Ó x©y dùng trô së lµm viÖc; vµo môc ®Ých quèc
phßng, an ninh;… Tæ chøc ®−îc giao qu¶n lý ®Êt cã c«ng tr×nh di tÝch lÞch sö,
v¨n ho¸ ®· ®−îc xÕp h¹ng.
+ Tæ chøc sö dông ®Êt vµo çc môc ®Ých c«ng céng.
+ Hé gia ®×nh, ç nh©n trùc tiÕp sö dông ®Êt vµo môc ®Ých s¶n xuÊt n«ng
nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n, lµm muèi.
+ Tæ chøc t«n gi¸o ®ang sö dông ®Êt.
+ Ng−êi sö dông ®Êt ®−îc Nhµ n−íc cho thuª ®Êt.
+ Ng−êi ®ang sö dông ®Êt cã giÊy tê hîp lÖ vÒ quyÒn sö dông ®Êt
+ Ng−êi ®ang sö dông ®Êt ®−îc mua nhµ thuéc së h÷u Nhµ n−íc trong çc
tr−êng hîp thanh lý, ho¸ gi¸ cho ng−êi ®ang thuª tr−íc ngµy 5/7/1994 ®· nép ®ñ
tiÒn theo quy ®Þnh vµ trong gi¸ b¸n nhµ.
+ Ng−êi ®ang sö dông ®Êt ®· nép ®ñ tiÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh t¹i thêi
®iÓm giao ®Êt.
+ Tæ chøc, hé gia ®×nh, ç nh©n ®−îc Nhµ n−íc giao ®Êt, kh«ng ph¶i nép
tiÒn sö dông ®Êt, nÕu sau ®ã sö dông mét phÇn hoÆc toµn bé diÖn tÝch ®· giao
vµo s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc x©y dùng nhµ ë th× ph¶i chuyÓn sang thuª ®Êt hoÆc
nép tiÒn sö dông ®Êt ®èi víi phÇn diÖn tÝch ®ã theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®Êt
®ai.
3.2.3. C¨n cø x¸c ®Þnh tiÒn sö dông ®Êt
C¨n cø x¸c ®Þnh tiÒn sö dông ®Êt lµ diÖn tÝch ®Êt, gi¸ ®Êt, møc thu tiÒn sö
dông ®Êt.
• DiÖn tÝch ®Êt
DiÖn tÝch tÝnh tiÒn sö dông ®Êt ®−îc tÝnh b»ng mÐt vu«ng (m2) .
Lµ diÖn tÝch ®Êt ®−îc Nhµ n−íc giao, ®−îc phÐp chuyÓn môc ®Ých sö dông;
kinh doanh nhµ ë, kÕt cÊu h¹ tÇng.
H¹n møc ®Êt ë ®Ó tÝnh tiÒn sö dông ®Êt lµ h¹n møc ®Êt ë theo hé gia ®×nh do
Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng quy ®Þnh.
• Gi¸ ®Êt
Gi¸ ®Êt tÝnh b»ng ®ång ViÖt Nam trªn mét mÐt vu«ng (®ång/m2) do ñy ban
nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng quy ®Þnh theo khung gi¸ çc lo¹i
®Êt cña ChÝnh phñ vµ ®−îc x¸c ®Þnh theo b¶ng gi¸ ®Êt hiÖn hµnh cña ®Þa ph−¬ng
quy ®Þnh t¹i thêi ®iÓm ra th«ng b¸o nép tiÒn sö dông ®Êt.
• Møc thu tiÒn sö dông ®Êt
Møc thu tiÒn sö dông ®Êt phô thuéc vµo tõng lo¹i ®Êt ®−îc ®−îc giao sö
dông cho çc môc ®Ých kh¸c nhau. §Êt chuyÓn môc ®Ých sö dông tõ canh t¸c
sang ®Êt ë, ®Êt s¶n xuÊt,…hay ®Êt cã sù mua b¸n quyÒn sö dông.
§èi víi ®Êt khi ®−îc Nhµ n−íc giao ®Êt:
Ng−êi sö dông ®Êt ®−îc c¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn giao ®Êt sö dông
mµ kh«ng ph¶i ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu håi th× ph¶i nép
100% tiÒn sö dông ®Êt. NÕu ph¶i ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt cho ng−êi cã ®Êt bÞ thu
håi th× sè tiÒn sö dông ®Êt ph¶i nép ng©n s¸ch Nhµ n−íc ®−îc trõ sè tiÒn thùc tÕ
®· ®Òn bï thiÖt h¹i vÒ ®Êt nh−ng møc trõ tèi ®a kh«ng qu¸ 90% tiÒn sö dông ®Êt
ph¶i nép ng©n s¸ch Nhµ n−íc.
Çc tr−êng hîp giao ®Êt cho çc tæ chøc ®Ó lµm nhµ ë tr−íc ngµy LuËt ®Êt
®ai cã hiÖu lùc thi hµnh, nÕu çc tæ chøc nµy ch−a nép tiÒn sö dông ®Êt hoÆc ®·
nép tiÒn sö dông ®Êt mµ tiÒn ®ã cã nguån gèc tõ ng©n s¸ch Nhµ n−íc; ®Êt ®·
®−îc ph©n chia cho tõng hé gia ®×nh, ç nh©n tù lµm nhµ ë mµ ch−a nép tiÒn sö
dông ®Êt th× nay nép tiÒn sö dông ®Êt víi møc 20%.
Tr−êng hîp ®−îc giao ®Êt theo h×nh thøc bï trõ diÖn tÝch ®Êt bÞ thu håi th×
tiÒn sö dông ®Êt ph¶i nép ng©n s¸ch Nhµ n−íc lµ sè tiÒn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ
®Êt ®−îc giao lín h¬n gi¸ trÞ ®Êt bÞ thu håi. Tr−êng hîp gi¸ trÞ ®Êt ®−îc giao nhá
h¬n gi¸ trÞ ®Êt bÞ thu håi th× ®−îc Nhµ n−íc tr¶ l¹i phÇn chªnh lÖch ®ã.
§èi víi ®Êt khi ®−îc chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt: Møc thu cã sù ph©n biÖt
gi÷a ®èi t−îng sö dông lµ ç nh©n hay tæ chøc.
§Êt mµ çc tæ chøc ®ang sö dông mµ ch−a hoÆc kh«ng ph¶i nép tiÒn sö
dông ®Êt khi ®−îc Nhµ n−íc cho phÐp chuyÓn môc ®Ých sö dông th× ph¶i nép
100% tiÒn sö dông ®Êt.
Tæ chøc ®−îc Nhµ n−íc cho thuª ®Êt ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh nÕu ®−îc c¬
quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cho phÐp chuyÓn sang x©y dùng nhµ ë, kÕt cÊu h¹
tÇng ®Ó chuyÓn nh−îng hoÆc cho thuª th× ph¶i nép 100% tiÒn sö dông ®Êt.
Hé gia ®×nh, ç nh©n cã quyÒn sö dông ®Êt lµ ®Êt ao, ®Êt v−ên, ®Êt chuyªn
dïng n»m trong khu d©n c−, ®−îc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cho phÐp
chuyÓn môc ®Ých sö dông sang ®Êt ë phï hîp víi quy ho¹ch th× kh«ng ph¶i nép
tiÒn sö dông ®Êt ®èi víi diÖn tÝch trong h¹n møc ®Êt ë.
Hé gia ®×nh, ç nh©n cã quyÒn sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp, ®Êt
cã mÆt n−íc nu«i trång thñy s¶n, ®Êt lµm muèi, ®Êt chuyªn dïng kh¸c. Khi ®−îc
c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cho phÐp chuyÓn môc ®Ých sö dông sang ®Êt ë
th× ph¶i nép 40% tiÒn sö dông ®Êt ®èi víi diÖn tÝch ®Êt trong h¹n møc ®Êt ë.
Tr−êng hîp nÕu b¾t buéc ph¶i chuyÓn môc ®Ých v−ît h¹n møc ®Êt ë vµ ®−îc c¬
quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn cho phÐp th× phÇn v−ît nµy ph¶i nép 100% tiÒn
sö dông ®Êt.
§Êt kh«ng cã giÊy tê hîp lÖ nay ®−îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt ®−îc chia lµm
hai tr−êng hîp ë n«ng th«n vµ ë thµnh thÞ:
§èi víi ®Êt ë thµnh thÞ: NÕu ®Êt ë æn ®Þnh tr−íc ngµy 18 th¸ng 12 n¨m 1980
th× kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt; tr−êng hîp ®· sö dông ®Êt ë æn ®Þnh tõ ngµy
18 th¸ng 12 n¨m 1980 ®Õn tr−íc ngµy 15 th¸ng 10 n¨m 1993 (ngµy LuËt §Êt ®ai
n¨m 1993 cã hiÖu lùc thi hµnh) th× ph¶i nép 20% tiÒn sö dông ®Êt; tr−êng hîp ®·
sö dông ®Êt ë æn ®Þnh tõ ngµy 15 th¸ng 10 n¨m 1993 trë ®i th× ph¶i nép 100%
tiÒn sö dông ®Êt.
NÕu nhËn chuyÓn nh−îng ®Êt cña ng−êi kh¸c tõ ngµy 15 th¸ng 10 n¨m 1993
trë ®i mµ kh«ng cã giÊy tê hîp lÖ vÒ quyÒn sö dông ®Êt, chØ cã giÊy mua b¸n
gi÷a hai bªn nay kh«ng cã tranh chÊp phï hîp víi quy ho¹ch ®Êt ë vµ ®−îc Uû
ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn x¸c nhËn th× ph¶i nép 40% tiÒn sö dông ®Êt.
§èi víi ®Êt khu d©n c− n«ng th«n
Tr−êng hîp sö dông ®Êt ë æn ®Þnh tr−íc ngµy 31 th¸ng 5 n¨m 1990 ®Êt cã
rõng khi chuyÓn sang môc ®Ých kh¸c th× ng−êi ®ang sö dông ®Êt ®ã kh«ng ph¶i
nép tiÒn sö dông ®Êt; ®Êt ë æn ®Þnh tõ ngµy 31 th¸ng 5 n¨m 1990 ®Õn tr−íc ngµy
15 th¸ng 10 n¨m 1993 th× ph¶i nép 20% tiÒn sö dông ®Êt ®èi víi diÖn tÝch trong
h¹n møc ®Êt ë; ®Êt ë æn ®Þnh tõ ngµy 15 th¸ng 10 n¨m 1993 trë ®i th× ng−êi ®ang
sö dông ®Êt ®ã ph¶i nép 100% tiÒn sö dông ®Êt.
NÕu nhËn chuyÓn nh−îng nhµ ®Êt cña ng−êi kh¸c tõ ngµy 15 th¸ng 10 n¨m
1993 trë ®i mµ kh«ng cã giÊy tê hîp lÖ vÒ quyÒn sö dông ®Êt, chØ cã giÊy tê mua,
b¸n gi÷a hai bªn; nay kh«ng cã tranh chÊp, phï hîp víi quy ho¹ch, ®−îc Uû ban
nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn x¸c nhËn th× ph¶i nép 40% tiÒn sö dông ®Êt.
Khi mua nhµ thuéc së h÷u Nhµ n−íc ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt tuú thuéc
vµo diÖn tÝch ®Êt g¾n liÒn víi nhµ thanh lý hay ®Êt n»m trong khu«n viªn nhµ
thanh lý, diÖn tÝch ®Êt cã v−ît h¹n møc ®Êt ë hay kh«ng, nhµ ®ã thuéc nhµ nhiÒu
tÇng hay mét tÇng th× møc nép lµ kh¸c nhau. HoÆc kh«ng ph¶i nép hoÆc nép
40%, 100% tiÒn sö dông ®Êt, vµ ph©n bæ cho çc tÇng kh¸c nhau, cµng lªn cao
hÖ sè ph©n bæ cµng thÊp.
4. C«ng t¸c qu¶n lý phÝ, lÖ phÝ vµ çc kho¶n thu kh¸c
PhÝ, lÖ phÝ do c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý thu hoÆc do c¬ quan hµnh chÝnh sù
nghiÖp ®−îc phÐp thu. Sè tiÒn thu vÒ phÝ, lÖ phÝ ®−îc qu¶n lý nh− sau:
Ph¶i nép 100% sè thu ®−îc vµo Ng©n s¸ch Nhµ n−íc ®èi víi: phÝ, lÖ phÝ do c¬
quan thuÕ trùc tiÕp tæ chøc thu hoÆc tæ chøc kh¸c thu phÝ, lÖ phÝ ®· ®−îc Ng©n
s¸ch Nhµ n−íc b¶o ®¶m kinh phÝ cho ho¹t ®éng thu phÝ, lÖ phÝ theo dù to¸n hµng
n¨m.
Ph¶i nép mét phÇn vµo Ng©n s¸ch Nhµ n−íc ®èi víi: phÝ, lÖ phÝ do tæ chøc thu
ch−a ®−îc Ng©n s¸ch Nhµ n−íc b¶o ®¶m kinh phÝ cho ho¹t ®éng thu phÝ, lÖ phÝ
hoÆc tæ chøc thu ®−îc uû quyÒn thu phÝ, lÖ phÝ th× tæ chøc thu ®−îc ®Ó l¹i mét
phÇn trong sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ thu ®−îc ®Ó trang tr¶i chi phÝ cho viÖc thu phÝ, lÖ
phÝ.
PhÇn phÝ, lÖ phÝ ®Ó l¹i cho tæ chøc thu ®Ó trang tr¶i chi phÝ cho viÖc thu phÝ,
lÖ phÝ ®−îc tÝnh theo tû lÖ phÇn tr¨m (%) trªn tæng sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ thu ®−îc
hµng n¨m. Tû lÖ phÇn tr¨m (%) nµy ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch lÊy Dù to¸n c¶ n¨m
vÒ chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc thu phÝ, lÖ phÝ theo chÕ ®é, tiªu chuÈn, ®Þnh møc
quy ®Þnh chia cho (:) Dù to¸n c¶ n¨m vÒ phÝ, lÖ phÝ thu ®−îc nh©n víi 100 (%).
C¨n cø vµo tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i phÝ, lÖ phÝ vµ néi dung chi, c¬
quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh tû lÖ phÇn tr¨m (%) ®Ó l¹i cho tæ chøc
thu phÝ, lÖ phÝ æn ®Þnh trong mét sè n¨m.
Hµng n¨m, tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ ph¶i lËp dù to¸n thu, chi göi: c¬ quan
qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc cÊp trªn, c¬ quan tµi chÝnh, c¬ quan thuÕ cïng cÊp (®èi
víi tæ chøc thu lµ Uû ban nh©n d©n çc cÊp ph¶i göi c¬ quan tµi chÝnh, c¬ quan
thuÕ cÊp trªn), Kho b¹c Nhµ n−íc n¬i tæ chøc thu më tµi kho¶n t¹m gi÷ tiÒn phÝ,
lÖ phÝ ®Ó kiÓm so¸t chi vµ ph¶i quyÕt to¸n thu chi theo thùc tÕ. Sau khi quyÕt to¸n
®óng chÕ ®é, sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ ch−a chi trong n¨m ®−îc phÐp chuyÓn sang n¨m
sau ®Ó tiÕp tôc chi theo chÕ ®é quy ®Þnh.
TiÒn thu phÝ, lÖ phÝ ph¶i nép vµo Kho b¹c Nhµ n−íc. NÕu phÝ, lÖ phÝ do c¬
quan thuÕ qu¶n lý thu th× ®èi t−îng nép phÝ, lÖ phÝ trùc tiÕp nép tiÒn vµo ng©n
s¸ch nhµ n−íc qua Kho b¹c Nhµ n−íc ë ®Þa ph−¬ng n¬i thu theo h−íng dÉn cña
c¬ quan thuÕ. Tr−êng hîp Kho b¹c Nhµ n−íc ch−a tæ chøc thu tiÒn phÝ, lÖ phÝ
trùc tiÕp tõ ®èi t−îng nép th× c¬ quan thuÕ thu tiÒn phÝ, lÖ phÝ thay vµ cuèi ngµy
ph¶i lµm thñ tôc nép hÕt sè tiÒn phÝ, lÖ phÝ ®· thu trong ngµy vµo Ng©n s¸ch Nhµ
n−íc. NÕu phÝ, lÖ phÝ do çc c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc kh¸c (ngoµi c¬ quan
thuÕ) thu th× c¬ quan nhµ n−íc, tæ chøc thu phÝ, lÖ phÝ ®−îc më tµi kho¶n “t¹m
gi÷ tiÒn phÝ, lÖ phÝ” t¹i Kho b¹c Nhµ n−íc n¬i thu ®Ó theo dâi, qu¶n lý tiÒn phÝ, lÖ
phÝ.
§èi víi phÝ, lÖ phÝ do c¬ quan nhµ n−íc hoÆc tæ chøc ®−îc uû quyÒn thu ë
n−íc ngoµi ph¶i nép vµo quü t¹m gi÷ Ng©n s¸ch Nhµ n−íc theo h−íng dÉn cña
Bé Tµi chÝnh vÒ qu¶n lý quü t¹m gi÷ ng©n s¸ch nhµ n−íc t¹i çc c¬ quan ®¹i diÖn
ViÖt Nam ë n−íc ngoµi.
VÒ c¬ b¶n viÖc miÔn gi¶m phÝ, lÖ phÝ lµ kh«ng ®Æt ra, tuy nhiªn trong mét sè
tr−êng hîp viÖc miÔn, gi¶m phÝ, lÖ phÝ ®−îc xem xÐt, cô thÓ ë mét sè lo¹i phÝ, lÖ
phÝ sau: lÖ phÝ tr−íc b¹; phÝ sö dông cÇu, ®−êng bé, ®ß, phµ; häc phÝ; viÖn phÝ;
thuû lîi phÝ…
§èi víi çc kho¶n thu kh¸c: ThuÕ m«n bµi, thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt,
tiÒn thuª ®Êt do c¬ quan thuÕ tæ chøc thu. §èi t−îng nép ph¶i kª khai víi c¬
quan thuÕ, dùa vµo tê khai vµ çc giÊy tê cã liªn quan, c¬ quan thuÕ x¸c minh tê
khai, h−íng dÉn çc ®èi t−îng nép kª khai, tÝnh sè ph¶i nép, th«ng b¸o cho ®èi
t−îng nép. Khi nhËn ®−îc th«ng b¸o, ®èi t−îng nép ph¶i cã nghÜa vô nép tiÒn
vµo kho b¹c theo th«ng b¸o, trong mét sè tr−êng hîp ®èi t−îng nép kh«ng thÓ
nép trùc tiÕp vµo kho b¹c th× çn bé thu sÏ thu trùc tiÕp cña ®èi t−îng nép, sau
®ã, ®Þnh kú çn bé thu nép tiÒn vµo Kho b¹c Nhµ n−íc.
§èi víi çc kho¶n thu liªn quan ®Õn ®Êt ®èi t−îng nép ph¶i mét lÇn theo
th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ ®óng h¹n, nÕu nép chËm th× bÞ ph¹t 0,1% ngµy.
Ch−¬ng 11
Tæ chøc bé m¸y vμ quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ
1. Tæ chøc bé m¸y thu thuÕ
1.1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc bé m¸y thu thuÕ
1.1.1. Kh¸i niÖm tæ chøc bé m¸y thu thuÕ
Nhµ n−íc ban hµnh çc luËt thuÕ ®Ó huy ®éng mét bé phËn thu nhËp quèc
d©n vµo ng©n s¸ch nh»m ®¸p øng çc nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ n−íc, qua ®ã Nhµ
n−íc thùc hiÖn çc chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh. Çc luËt thuÕ chØ lµ c¬ së
ph¸p lý ®Ó huy ®éng mét phÇn thu nhËp cña çc tæ chøc vµ ç nh©n trong x· héi
vµo tay Nhµ n−íc, muèn ®−a çc luËt thuÕ vµo ®êi sèng x· héi ph¶i th«ng qua bé
m¸y thu thuÕ ®Ó tæ chøc thùc thi çc luËt thuÕ.
Bé m¸y thu thuÕ lµ tæng thÓ çc c¬ quan hµnh chÝnh cã quan hÖ h÷u c¬ víi
nhau trªn c¬ së chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quan hÖ c«ng t¸c ®−îc quy ®Þnh ®Ó tæ
chøc thùc thi çc luËt thuÕ.
1.1.2. Yªu cÇu cña bé m¸y thu thuÕ
Trong mçi thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cÇn ph¶i cã mét bé m¸y thu
thuÕ phï hîp, song nh×n chung, bé m¸y thu thuÕ cÇn ®¹t ®−îc ba yªu cÇu c¬ b¶n
sau:
Thø nhÊt, bé m¸y thu thuÕ ph¶i phï hîp víi tæ chøc bé m¸y Nhµ n−íc. Bé
m¸y thu thuÕ lµ mét bé phËn cña bé m¸y qu¶n lý Nhµ n−íc, nã kh«ng tån t¹i
riªng biÖt mµ tån t¹i trong mèi quan hÖ víi çc c¬ quan Nhµ n−íc kh¸c. Do vËy,
bé m¸y thu thuÕ ph¶i phï hîp víi tæ chøc bé m¸y Nhµ n−íc nãi chung ®Ó ®¶m
b¶o sù thèng nhÊt trong qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a çc c¬
quan Nhµ n−íc. Yªu cÇu nµy ®ßi hái tæ chøc bé m¸y thu thuÕ ph¶i t−¬ng thÝch
víi tæ chøc bé m¸y Nhµ n−íc ë çc cÊp chÝnh quyÒn vµ t−¬ng thÝch víi tæ chøc
bé m¸y çc c¬ quan hµnh ph¸p cã liªn quan.
Thø hai, bé m¸y thu thuÕ ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x·
héi cña ®Êt n−íc trong mçi giai ®o¹n lÞch sö. Çc tæ chøc, ç nh©n cã mèi quan
hÖ víi bé m¸y thu thuÕ lµ çc thµnh viªn cña x· héi víi tr×nh ®é nhËn thøc nhÊt
®Þnh, chÞu sù chi phèi cña çc yÕu tè kinh tÕ – x· héi nhÊt ®Þnh. Do ®ã, bé m¸y
thu thuÕ ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Ó cã thÓ thùc hiÖn
tèt nhÊt chøc n¨ng cña nã.
Thø ba, bé m¸y thu thuÕ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶. TÝnh hiÖu qu¶ lµ yªu
cÇu c¬ b¶n cña qu¶n lý nãi chung. HiÖu qu¶ cña bé m¸y thu thuÕ ®−îc thÓ hiÖn
trªn bèn tiªu thøc sau: (1) c¬ cÊu bé m¸y vµ biªn chÕ gän nhÑ; (2) khèi l−îng
c«ng viÖc ®¶m nhiÖm lín; (3) kh¶ n¨ng khai th¸c tèt nguån thu vµ hoµn thµnh dù
to¸n thu; (4) tiÕt kiÖm chi phÝ hµnh thu.
Bé m¸y thu thuÕ cã hiÖu qu¶ cao khi cã c¬ cÊu tæ chøc hîp lý, kh«ng chång
chÐo hoÆc bá trèng nhiÖm vô; sö dông Ýt nh©n lùc mµ vÉn hoµn thµnh khèi l−îng
c«ng viÖc lín víi chÊt l−îng qu¶n lý cao; khai th¸c tèt mäi nguån thu, hoµn
thµnh dù to¸n thu víi chi phÝ hµnh thu tiÕt kiÖm nhÊt.
1.1.3. Néi dung c¬ b¶n cña tæ chøc bé m¸y thu thuÕ
Tæ chøc bé m¸y thu thuÕ gåm ba néi dung c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc çc c¬ quan trong bé m¸y thu thuÕ. §©y
lµ néi dung x©y dùng kÕt cÊu hîp lý çc c¬ quan theo hÖ thèng tõ trung −¬ng ®Õn
c¬ së, h×nh thµnh bé khung cho toµn bé guång m¸y. Mçi c¬ quan thuÕ l¹i x©y
dùng çc bé phËn, mçi bé phËn thùc hiÖn mét sè nghiÖp vô qu¶n lý theo tr×nh tù
khoa häc. Néi dung nµy ®−îc coi lµ cèt lâi, lµ bé x−¬ng cña bé m¸y thu thuÕ.
Thø hai, x©y dùng hÖ thèng çc quy ®Þnh, quy tr×nh qu¶n lý vÒ nghiÖp vô vµ
vÒ quan hÖ gi÷a çc c¬ quan, çc bé phËn trong toµn bé m¸y. Néi dung nµy bao
gåm nh÷ng quy ®Þnh vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng c¬ quan, tõng bé phËn
trong bé m¸y thu thuÕ; quy ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a çc c¬ quan, çc bé phËn
träng hÖ thèng tæ chøc bé m¸y thu thuÕ. Trªn c¬ së ®ã, t¹o lËp néi dung ho¹t
®éng, môc tiªu ho¹t ®éng vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña bé m¸y thu thuÕ ®Ó bé m¸y
thu thuÕ vËn hµnh ®−îc th«ng suèt. Néi dung nµy rÊt quan träng, nã quyÕt ®Þnh
®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¶ bé m¸y thu thuÕ.
Thø ba, x©y dùng lùc l−îng çn bé ®¸p øng yªu cÇu thùc hiÖn nhiÖm vô cña
bé m¸y thu thuÕ. Çn bé lu«n lµ mét néi dung c¬ b¶n cña mäi bé m¸y qu¶n lý.
Trong tæ chøc bé m¸y thu thuÕ, çn bé võa lµ lùc l−îng trùc tiÕp thùc hiÖn çc
nhiÖm vô cña bé m¸y thu thuÕ võa lµ ng−êi tiÕp xóc thùc tÕ víi ®êi sèng x· héi,
triÓn khai çc néi dung cña luËt thuÕ, nhËn biÕt vµ gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò ®èi víi
çc ®èi t−îng nép thuÕ. Do vËy, x©y dùng bé m¸y thu thuÕ cÇn quan t©m x©y
dùng mét lùc l−îng çn bé thuÕ cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, n¨ng lùc chuyªn m«n
cao, th«ng th¹o nghiÖp vô t−¬ng xøng víi yªu cÇu nhiÖm vô ngµnh thuÕ.
1.1.4. Chøc n¨ng cña bé m¸y thu thuÕ
Bé m¸y thu thuÕ gåm cã ba chøc n¨ng chÝnh sau:
Thø nhÊt, chøc n¨ng tham m−u.
Bé m¸y thu thuÕ cã chøc n¨ng nghiªn cøu dù th¶o néi dung çc v¨n b¶n
h−íng dÉn thùc hiÖn çc s¾c thuÕ ®Ó Bé Tµi chÝnh ban hµnh; tæ chøc phæ biÕn
çc luËt thuÕ ®· ®−îc th«ng qua ra ph¹m vi toµn quèc. Chøc n¨ng nµy rÊt quan
träng, nã gãp phÇn h×nh thµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy hoµn chØnh vÒ thuÕ
nh»m ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¬ së ph¸p lý cho viÖc ®éng viªn nguån thu cho Nhµ
n−íc.
Thø hai, chøc n¨ng hµnh thu.
Theo chøc n¨ng nµy, bé m¸y thu thuÕ tæ chøc ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh ®éng viªn
mét phÇn thu nhËp quèc d©n vµo ng©n s¸ch Nhµ n−íc. §©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n
chi phèi toµn bé qu¸ tr×nh tæ chøc, x©y dùng bé m¸y còng nh− ®iÒu hµnh mäi
ho¹t ®éng cña bé m¸y tõ nh÷ng t¸c nghiÖp cô thÓ ®Õn liªn kÕt çc bé phËn trong
toµn bé m¸y ®Ó khai th¸c tèi ®a çc nguån thu vµ ®−a çc luËt thuÕ vµo cuéc
sèng.
Thø ba, chøc n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t.
Bé m¸y thu thuÕ thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra, gi¸m s¸t trªn hai néi dung
chÝnh: (1) kiÓm tra, gi¸m s¸t ®èi t−îng nép thuÕ vµ çn bé tæ chøc thùc thi çc
luËt thuÕ; ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt, chèng gian lËn,
trèn lËu thuÕ; (2) kiÓm tra tÝnh hîp lý cña néi dung çc luËt thuÕ khi triÓn khai
vµo ®êi sèng x· héi ®Ó hoµn thiÖn çc luËt thuÕ.
1.1.5. Çc nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn tæ chøc bé m¸y thu thuÕ
Tæ chøc bé m¸y thu thuÕ chÞu ¶nh h−ëng bëi n¨m nh©n tè c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. Nguån thu cña thuÕ chÝnh lµ tõ kÕt qu¶
cña ho¹t ®éng kinh tÕ. Bëi vËy, quy m« nÒn kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ vµ tèc ®é t¨ng
tr−ëng kinh tÕ ¶nh h−ëng ®Õn c¬ cÊu tæ chøc vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña bé m¸y
thu thuÕ. NÕu c¬ cÊu kinh tÕ ®¬n gi¶n, quy m« nÒn kinh tÕ nhá, ph¹m vi diÔn ra
çc ho¹t ®éng kinh tÕ hÑp th× bé m¸y thu thuÕ chØ cÇn gän nhÑ mµ vÉn ®¶m b¶o
hoµn thµnh nhiÖm vô thu. Trong tr−êng hîp c¬ cÊu kinh tÕ phøc t¹p víi nhiÒu
ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ… lµm ph¸t sinh nhiÒu nguån thu
®a d¹ng víi ph¹m vi diÔn ra çc ho¹t ®éng kinh tÕ réng th× ®ßi hái bé m¸y thu
thuÕ ph¶i lín h¬n víi c¬ cÊu tæ chøc t−¬ng thÝch th× míi ®¶m b¶o hoµn thµnh
nhiÖm vô thu.
Thø hai, tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc. Bé m¸y thu thuÕ lµ bé m¸y chuyªn m«n
nghiÖp vô gióp nhµ n−íc qu¶n lý ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh thùc thi çc luËt thuÕ, cho
nªn ®−¬ng nhiªn ph¶i chÞu sù chi phèi cña tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc, ®Æc biÖt lµ
viÖc ph©n cÊp quyÒn lùc cña bé m¸y nhµ n−íc. Nh©n tè nµy ¶nh h−ëng trùc tiÕp
®Õn c¬ cÊu tæ chøc çc c¬ quan trong bé m¸y thu thuÕ vµ mèi quan hÖ gi÷a çc
c¬ quan trong bé m¸y thu thuÕ.
Thø ba, quan ®iÓm sö dông thuÕ cña nhµ n−íc. ThuÕ lµ mét c«ng cô cña nhµ
n−íc trong viÖc ®iÒu tiÕt vµ t¸i ph©n phèi thu nhËp quèc d©n nªn thuÕ nãi chung
vµ bé m¸y thu thuÕ nãi riªng ph¶i vËn ®éng theo quan ®iÓm sö dông thuÕ cña
nhµ n−íc. Nh©n tè nµy ¶nh h−ëng ®Õn néi dung ho¹t ®éng còng nh− nh÷ng t¸c
nghiÖp cña bé m¸y thu thuÕ.
Thø t−, tr×nh ®é d©n trÝ, phong tôc tËp qu¸n. §èi t−îng nép thuÕ lµ nh÷ng
con ng−êi cô thÓ trong x· héi, do ®ã hä chÞu sù chi phèi cña çc yÕu tè x· héi,
trong ®ã, çc yÕu tè cã t¸c ®éng lín ®Õn bé m¸y thu thuÕ lµ tr×nh ®é d©n trÝ vµ
phong tôc tËp qu¸n, bëi v× çc nh©n tè nµy ¶nh h−ëng lín ®Õn møc ®é hiÓu biÕt
vÒ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô nép thuÕ; t¸c ®éng ®Õn ý thøc nép thuÕ tù gi¸c hay
kh«ng tù gi¸c, ®Õn kh¶ n¨ng tù tÝnh thuÕ cña ®èi t−îng nép thuÕ. Nh©n tè nµy
¶nh h−ëng ®Õn c¬ cÊu tæ chøc tõng bé phËn vµ nh÷ng t¸c nghiÖp cô thÓ cña bé
m¸y thu thuÕ.
Thø n¨m, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ kh¶ n¨ng ¸p dông khoa häc kü thuËt
vµo qu¶n lý. Ngµy nay, khoa häc kü thuËt ®· thùc sù trë thµnh mét lùc l−îng s¶n
xuÊt trùc tiÕp. ViÖc ¸p dông nh÷ng tiÕn bé kü thuËt cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn
n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu suÊt c«ng t¸c. Çc thao t¸c nghiÖp vô cña bé m¸y thu
thuÕ cÇn rÊt nhiÒu sù hç trî cña khoa häc kü thuËt. §Æc biÖt, sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghÖ th«ng tin cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn quy tr×nh qu¶n lý cña c¬ quan
thuÕ. Nh©n tè nµy ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn c¬ cÊu bé m¸y, quy tr×nh qu¶n lý vµ
lùc l−îng çn bé cña bé m¸y thu thuÕ.
ViÖc nghiªn cøu çc nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn bé m¸y thu thuÕ cho thÊy, khi
thiÕt kÕ m« h×nh bé m¸y thu thuÕ còng nh− khi hoµn thiÖn nã cÇn ph©n tÝch,
®¸nh gi¸ çc ¶nh h−ëng vµ xu h−íng vËn ®éng cña tõng nh©n tè ®Ó x©y dùng bé
m¸y phï hîp víi ®iÒu kiÖn lÞch sö hiÖn t¹i, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng thÝch øng nhÊt
®Þnh víi nh÷ng thay ®æi cña ®iÒu kiÖn lÞch sö trong t−¬ng lai ®Ó bé m¸y thu thuÕ
gi÷ ®−îc sù æn ®Þnh t−¬ng ®èi cÇn thiÕt.
1.1.6. Sù h×nh thµnh bé m¸y thu thuÕ ë ViÖt Nam
Sau Çch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945, n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra
®êi. Nh÷ng n¨m ®Çu sau Çch m¹ng, nguån thu chñ yÕu lµ ®éng viªn, quyªn gãp
nªn bé m¸y thu thuÕ ch−a ®−îc thµnh lËp. N¨m 1951, Nhµ n−íc ban hµnh 7 s¾c
thuÕ ¸p dông thèng nhÊt trong c¶ n−íc. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô thu thuÕ, Nhµ
n−íc thµnh lËp bé m¸y thu thuÕ víi tªn gäi “Nha thuÕ vô”. Tæ chøc Nha thuÕ vô
bao gåm Nha thuÕ vô Trung −¬ng, Nha thuÕ vô tØnh vµ phßng thuÕ vô huyÖn.
N¨m 1954, miÒn B¾c b−íc vµo x©y dùng Chñ nghÜa x· héi, t×nh h×nh kinh tÕ
x· héi thay ®æi c¬ b¶n, quan ®iÓm kinh tÕ vµ quan ®iÓm sö dông thuÕ thay ®æi,
Nhµ n−íc b·i bá Nha thuÕ vô vµ tæ chøc bé m¸y thu thuÕ thµnh 3 bé phËn:
+ Bé phËn thu quèc doanh thùc hiÖn qu¶n lý thu thuÕ ph¸t sinh tõ khu vùc
kinh tÕ quèc doanh n»m trong phßng qu¶n lý quèc doanh cña c¬ quan Tµi chÝnh.
+ Bé phËn thu thuÕ c«ng th−¬ng nghiÖp thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý thu thuÕ
c«ng th−¬ng nghiÖp ®èi víi kinh tÕ tËp thÓ, ç thÓ kinh doanh c«ng th−¬ng
nghiÖp. Bé phËn nµy thuéc phßng qu¶n lý c«ng th−¬ng nghiÖp tËp thÓ, ç thÓ cña
c¬ quan Tµi chÝnh.
+ Bé phËn thu thuÕ n«ng nghiÖp thùc hiÖn nhiÖm vô thu thuÕ n«ng nghiÖp
hîp t¸c x· vµ ç thÓ. Bé phËn nµy n»m trong phßng qu¶n lý n«ng l©m nghiÖp cña
c¬ quan Tµi chÝnh.
Riªng nhiÖm vô thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu do Tæng côc H¶i quan thùc
hiÖn. Tæng côc H¶i quan ®−îc thµnh lËp theo c¬ cÊu ngµnh däc, bao gåm: Tæng
côc H¶i quan ë trung −¬ng; côc h¶i quan çc tØnh, thµnh phè; chi côc h¶i quan ë
çc cöa khÈu (®−êng biÓn, ®−êng s«ng, ®−êng bé, hµng kh«ng vµ b−u ®iÖn).
Nh− vËy, trong giai ®o¹n nµy, n−íc ta kh«ng cã bé m¸y thu thuÕ thèng nhÊt,
ba bé phËn ho¹t ®éng ®éc lËp víi nhau, chÞu sù qu¶n lý cña c¬ quan Tµi chÝnh
çc cÊp. VÒ lÜnh vùc thuÕ, ngoµi H¶i quan chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý thu thuÕ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu, chØ cã hai bé phËn thùc hiÖn qu¶n lý vµ tæ chøc thu thuÕ ®èi víi
khu vùc kinh tÕ tËp thÓ vµ ç thÓ. Trong giai ®o¹n nµy, ®éi ngò çn bé thuÕ võa
thiÕu vÒ sè l−îng võa yÕu vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n. §¹i bé phËn çn bé thuÕ lµ
bé ®éi chuyÓn ngµnh qua çc líp ®µo t¹o s¬ cÊp hoÆc kh«ng qua ®µo t¹o.
N¨m 1986, §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI x¸c ®Þnh ®−êng lèi ®æi míi
trong ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Æt nÒn mãng cho qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam theo h−íng kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo
®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Trong bèi c¶nh Êy, Nhµ n−íc x¸c ®Þnh quan ®iÓm
lÊy thuÕ lµm nguån thu chñ yÕu cña Nhµ n−íc vµ coi thuÕ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ
m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n−íc. Trªn c¬ së ®ã, hÖ thèng thuÕ míi ®· ®−îc nghiªn
cøu vµ ban hµnh thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ çc thµnh phÇn kinh tÕ. §Ó phï hîp víi
t×nh h×nh míi cña ®Êt n−íc, cÇn ph¶i tæ chøc l¹i bé m¸y thu thuÕ thèng nhÊt
trong c¶ n−íc. Ngµy 07/8/1990, Héi ®ång Bé tr−ëng ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 281/
H§BT thµnh lËp bé m¸y thu thuÕ Nhµ n−íc trùc thuéc Bé Tµi chÝnh. Ngµy
21/8/1991, Bé Tµi chÝnh ra QuyÕt ®Þnh sè 316TC/Q§/TCCB thµnh lËp Tæng côc
ThuÕ trùc thuéc Bé Tµi chÝnh lµm nhiÖm vô qu¶n lý thu thuÕ néi ®Þa. ViÖc qu¶n
lý thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vÉn do Tæng côc H¶i quan tiÕp tôc thùc hiÖn.
Trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Ó ®¶m b¶o thèng nhÊt cao trong
c«ng t¸c x©y dùng chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý thu thuÕ, ngµy /10/2002, ChÝnh phñ ®·
ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 96/2002/N§- CP thay thÕ NghÞ ®Þnh sè 16/CP ngµy
7/3/1994 quy ®Þnh l¹i chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ tæ chøc bé m¸y cña Tæng côc H¶i
quan. Theo ®ã, Tæng côc H¶i quan lµ mét c¬ quan trùc thuéc Bé Tµi chÝnh. Nh−
vËy, hiÖn nay bé m¸y thu thuÕ néi ®Þa vµ thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®Òu
thèng nhÊt trong sù qu¶n lý cña Bé Tµi chÝnh.
1.2. Tæ chøc bé m¸y thu thuÕ néi ®Þa
1.2.1. Nguyªn t¾c tæ chøc Tæng côc ThuÕ
Tæng côc ThuÕ lµ c¬ quan trùc thuéc Bé Tµi chÝnh, chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý
thu thuÕ néi ®Þa. Tæng côc ThuÕ lµ mét tæ chøc thèng nhÊt tõ Trung −¬ng ®Õn c¬
së. TÝnh thèng nhÊt trong tæ chøc bé m¸y thu thuÕ cña Tæng côc ThuÕ biÓu hiÖn
qua çc gi¸c ®é sau:
Thø nhÊt, c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ vµ çc kho¶n thu kh¸c thuéc ng©n s¸ch
Nhµ n−íc ®Òu ®−îc qu¶n lý thèng nhÊt bëi Tæng côc ThuÕ.
Thø hai, çc nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ vµ thu kh¸c ®−îc chØ ®¹o vµ tæ chøc
thèng nhÊt trong toµn ngµnh ThuÕ.
Thø ba, viÖc qu¶n lý biªn chÕ, çn bé, kinh phÝ ho¹t ®éng ®−îc thùc hiÖn
thèng nhÊt trong toµn ngµnh ThuÕ. Kinh phÝ ho¹t ®éng cña hÖ thèng thu thuÕ
Nhµ n−íc do ng©n s¸ch Trung −¬ng ®µi thä vµ ®−îc tæng hîp vµo dù to¸n thu cña
Bé Tµi chÝnh.
Trong c«ng t¸c tæ chøc bé m¸y cña Tæng côc ThuÕ ph¶i thùc hiÖn nguyªn
t¾c song trïng l·nh ®¹o, võa chÞu sù l·nh ®¹o theo ngµnh däc cña Bé Tµi chÝnh tõ
Trung −¬ng xuèng ®Þa ph−¬ng, võa chÞu sù l·nh ®¹o cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng
®ång cÊp. Cô thÓ lµ:
+ Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ChÝnh phñ vÒ c«ng t¸c thu
thuÕ trong ph¹m vi c¶ n−íc th«ng qua hÖ thèng thu thuÕ Nhµ n−íc.
+ Trong ph¹m vi quyÒn h¹n do luËt ®Þnh, chñ tÞch UBND çc cÊp chÞu tr¸ch
nhiÖm chØ ®¹o c«ng t¸c thu thuÕ trªn ®Þa bµn; c¨n cø vµo thÈm quyÒn quy ®Þnh
trong çc luËt thuÕ, ®−îc ra quyÕt ®Þnh hoÆc ®Ò nghÞ cÊp trªn quyÕt ®Þnh miÔn
thuÕ, gi¶m thuÕ, xö ph¹t hµnh chÝnh trong lÜnh vùc thuÕ theo tê tr×nh cña c¬ quan
thuÕ; chØ ®¹o, kiÓm tra, gi¸m s¸t c¬ quan thu thuÕ trong viÖc thi hµnh çc quy
®Þnh cña Nhµ n−íc vÒ thuÕ vµ thu kh¸c; chØ ®¹o çc c¬ quan chuyªn m«n cã liªn
quan phèi hîp víi c¬ quan thuÕ trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô thu thuÕ trªn ®Þa
bµn.
+ ViÖc bæ nhiÖm çc çn bé l·nh ®¹o cÊp tr−ëng c¬ quan thu thuÕ ®Þa
ph−¬ng cÇn cã sù tho¶ thuËn cña UBND cïng cÊp. ViÖc ®Ò b¹t çn bé l·nh ®¹o
tõ tr−ëng, phã phßng trë lªn ë çc côc thuÕ vµ chi côc thuÕ ph¶i cã sù tham gia ý
kiÕn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cïng cÊp.
1.2.2. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y Tæng côc ThuÕ
C¬ cÊu tæ chøc Tæng côc ThuÕ ®−îc thiÕt kÕ theo m« h×nh chiÒu däc (xem
Phô lôc sè 3). ë Trung −¬ng lµ Tæng côc ThuÕ trùc thuéc Bé Tµi chÝnh víi bé
m¸y gióp viÖc lµ çc ban chøc n¨ng ph©n theo nhiÖm vô tæ chøc vµ ®èi t−îng
qu¶n lý: Ban Ph¸p chÕ – ChÝnh s¸ch, Ban Dù to¸n thu thuÕ, Ban Qu¶n lý doanh
nghiÖp nhµ n−íc, Ban Qu¶n lý doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, Ban
Qu¶n lý doanh nghiÖp kh¸c, Ban Qu¶n lý thuÕ thu nhËp ç nh©n, Ban Qu¶n lý
thuÕ tµi s¶n vµ thu kh¸c, Ban Hîp t¸c quèc tÕ, Ban Tuyªn truyÒn vµ hç trî ®èi
t−îng nép thuÕ, Ban Thanh tra, Ban Tæ chøc çn bé, Ban Tµi vô – Qu¶n trÞ, V¨n
phßng Tæng côc ThuÕ. ë çc tØnh, thµnh phè lµ çc côc thuÕ tØnh, thµnh phè víi
çc chi côc thuÕ quËn huyÖn trùc thuéc vµ çc phßng chøc n¨ng ®¶m nhËn çc
c«ng viÖc chuyªn m«n trong qu¶n lý thu thuÕ vµ çc phßng trùc tiÕp qu¶n lý ®èi
t−îng nép thuÕ. ë çc quËn, huyÖn lµ çc chi côc thuÕ quËn, huyÖn víi çc tæ
chuyªn m«n trong qu¶n lý thu thuÕ vµ çc tæ, ®éi trùc tiÕp qu¶n lý ®èi t−îng nép
thuÕ.
1.2.3. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña çc c¬ quan trong Tæng côc ThuÕ
1.2.3.1. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña Tæng côc ThuÕ
Tæng côc thuÕ lµ bé m¸y cao nhÊt trong hÖ thèng thu thuÕ néi ®Þa cña Nhµ
n−íc, cã çc nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n chñ yÕu sau:
(1) So¹n th¶o çc v¨n b¶n ph¸p quy vÒ thuÕ vµ thu kh¸c ®Ó Bé Tµi chÝnh ban
hµnh hoÆc tr×nh çc c¬ quan chøc n¨ng ban hµnh; x©y dùng vµ ban hµnh çc
v¨n b¶n h−íng dÉn thi hµnh çc v¨n b¶n vÒ thuÕ vµ thu kh¸c cña cÊp trªn.
Tæng côc ThuÕ còng ®−îc quyÒn tù ban hµnh theo sù uû quyÒn cña Bé Tµi
chÝnh çc v¨n b¶n vÒ nghiÖp vô qu¶n lý vµ thu kh¸c.
(2) X©y dùng vµ ®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu thuÕ vµ thu kh¸c trong
ph¹m vi c¶ n−íc.
(3) Tæ chøc c«ng t¸c th«ng tin b¸o ço, thèng kª, ph©n tÝch t×nh h×nh vµ kÕt qu¶
thu thuÕ phôc vô kÞp thêi cho c«ng t¸c chØ ®¹o, ®iÒu hµnh cña c¬ quan cÊp
trªn.
(4) Qu¶n lý vÒ tæ chøc, biªn chÕ, çn bé, kinh phÝ chi tiªu vµ Ên chØ cña toµn bé
hÖ thèng thu thuÕ theo ®óng çc quy ®Þnh cña Nhµ n−íc vµ ph©n cÊp cña Bé
tr−ëng Bé Tµi chÝnh. Tæ chøc c«ng t¸c thi ®ua, tuyªn truyÒn, båi d−ìng
chuyªn m«n, nghiÖp vô cho ®éi ngò çn bé thuÕ trong c¶ n−íc.
(5) Tæ chøc c«ng t¸c thanh tra çc quy ®Þnh vÒ thuÕ vµ thu kh¸c trong néi bé
ngµnh ThuÕ vµ ®èi víi çc ®èi t−îng nép thuÕ; xö lý çc vi ph¹m hµnh chÝnh
vÒ thuÕ theo luËt ®Þnh.
(6) §−îc quyÒn yªu cÇu çc bé, ngµnh, çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cung cÊp
çc tµi liÖu, sè liÖu, çc b¶n kÕ ho¹ch kinh tÕ – x· héi cã liªn quan ®Õn viÖc
lËp kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý thu thuÕ vµ thu kh¸c.
1.2.3.2. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña côc thuÕ tØnh, thµnh phè
Côc thuÕ tØnh, thµnh phè cã çc nhiÖm vô, quyÒn h¹n chñ yÕu sau:
(1) Tæ chøc chØ ®¹o vµ triÓn khai thùc hiÖn thèng nhÊt çc v¨n b¶n quy ph¹m
ph¸p luËt thuÕ, quy tr×nh nghiÖp vô qu¶n lý thuÕ trªn ®Þa bµn.
(2) X©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu thuÕ trªn ®Þa bµn; h−íng dÉn, chØ ®¹o
çc chi côc thuÕ trong viÖc tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ.
(3) Tæ chøc thùc hiÖn çc nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ nh− c«ng t¸c tuyªn truyÒn,
hç trî ®èi t−îng nép thuÕ; c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra; gi¶i quyÕt miÔn,
gi¶m, hoµn thuÕ trªn ®Þa bµn theo luËt ®Þnh.
(4) QuyÕt ®Þnh xö lý vi ph¹m ph¸p luËt, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè ço vÒ thuÕ theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
(5) Tæ chøc c«ng t¸c th«ng tin b¸o ço, kÕ to¸n, thèng kª thuÕ, qu¶n lý Ên chØ
thuÕ.
(6) Qu¶n lý tæ chøc bé m¸y, biªn chÕ, çn bé trong côc thuÕ; tæ chøc ®µo t¹o,
båi d−ìng çn bé vµ qu¶n lý ®éi ngò c«ng chøc theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc;
qu¶n lý kinh phÝ vµ tµi s¶n cña côc thuÕ.
(7) §−îc quyÒn yªu cÇu çc tæ chøc vµ ç nh©n nép thuÕ, çc tæ chøc vµ ç nh©n
cã liªn quan cung cÊp kÞp thêi çc th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý thu
thuÕ; ®Ò nghÞ çc c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý çc tæ chøc vµ ç nh©n kh«ng
thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm trong viÖc phèi hîp víi c¬ quan thuÕ ®Ó thu thuÕ vµo
ng©n s¸ch Nhµ n−íc.
(8) §−îc quyÒn Ên ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép, thùc hiÖn çc biÖn ph¸p c−ìng chÕ thi
hµnh ph¸p luËt thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; ®−îc quyÒn th«ng b¸o trªn
çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®èi víi çc tæ chøc vµ ç nh©n vi ph¹m
ph¸p luËt thuÕ.
1.2.3.3. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña chi côc thuÕ
Chi côc thuÕ quËn, huyÖn cã çc nhiÖm vô, quyÒn h¹n chñ yÕu sau:
(1) Tæ chøc chØ ®¹o vµ triÓn khai thùc hiÖn thèng nhÊt çc v¨n b¶n quy ph¹m
ph¸p luËt thuÕ, quy tr×nh nghiÖp vô qu¶n lý thuÕ trªn ®Þa bµn.
(2) X©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu thuÕ trªn ®Þa bµn chi côc qu¶n lý.
(3) Tæ chøc thùc hiÖn çc nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ nh− c«ng t¸c tuyªn truyÒn,
hç trî ®èi t−îng nép thuÕ; c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra; gi¶i quyÕt miÔn, gi¶m
thuÕ trªn ®Þa bµn theo luËt ®Þnh.
(4) QuyÕt ®Þnh xö lý vi ph¹m ph¸p luËt, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè ço vÒ thuÕ theo
(5) Tæ chøc c«ng t¸c th«ng tin b¸o ço, kÕ to¸n, thèng kª thuÕ, qu¶n lý Ên chØ
thuÕ.
(6) Qu¶n lý tæ chøc bé m¸y, biªn chÕ, çn bé trong chi côc thuÕ; qu¶n lý kinh
phÝ vµ tµi s¶n cña chi côc thuÕ.
(7) §−îc quyÒn yªu cÇu çc tæ chøc vµ ç nh©n nép thuÕ, çc tæ chøc vµ ç
nh©n cã liªn quan cung cÊp kÞp thêi çc th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý
thu thuÕ; ®Ò nghÞ çc c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý çc tæ chøc vµ ç nh©n
kh«ng thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm trong viÖc phèi hîp víi c¬ quan thuÕ ®Ó thu
thuÕ vµo ng©n s¸ch Nhµ n−íc.
(8) §−îc quyÒn Ên ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép, thùc hiÖn çc biÖn ph¸p c−ìng chÕ thi
hµnh ph¸p luËt thuÕ theo thÈm quyÒn; ®−îc quyÒn th«ng b¸o trªn çc ph−¬ng
tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®èi víi çc tæ chøc vµ ç nh©n vi ph¹m nghiªm träng
ph¸p luËt thuÕ.
Bé m¸y gióp viÖc cña Tæng côc ThuÕ, çc côc thuÕ vµ chi côc thuÕ còng
®−îc quy ®Þnh cô thÓ vÒ nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n; trong ®ã, mét mÆt ph©n ®Þnh râ
chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng bé phËn; mÆt kh¸c quy ®Þnh râ nhiÖm vô phèi hîp
víi çc bé phËn cã liªn quan ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý thu thuÕ.
1.3. Tæ chøc bé m¸y thu thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
1.3.1. Nguyªn t¾c tæ chøc Tæng côc H¶i quan
Tæng côc H¶i quan lµ c¬ quan trùc thuéc Bé Tµi chÝnh. Cïng víi nhiÖm vô
kiÓm tra, kiÓm so¸t hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu qua cöa khÈu biªn giíi quèc
gia; chèng bu«n lËu vµ gian lËn th−¬ng m¹i; Tæng côc H¶i quan chÞu tr¸ch
nhiÖm qu¶n lý thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
Nguyªn t¾c tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan lµ tËp trung, thèng nhÊt. Tæng
côc tr−ëng Tæng côc H¶i quan chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ
c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan; chèng bu«n lËu vµ gian lËn th−¬ng m¹i; thu
thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Tæng côc tr−ëng Tæng côc H¶i quan thèng nhÊt qu¶n
lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña H¶i quan çc cÊp; H¶i quan cÊp d−íi chÞu sù qu¶n
lý, chØ ®¹o cña H¶i quan cÊp trªn.
1.3.2. C¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan
C¬ cÊu tæ chøc Tæng côc H¶i quan ®−îc tæ chøc theo m« h×nh däc (Xem
Phô lôc sè 4). ë Trung −¬ng lµ Tæng côc H¶i quan trùc thuéc Bé Tµi chÝnh. Bé
m¸y gióp viÖc cho Tæng côc Tr−ëng Tæng côc H¶i quan gåm cã: Vô Gi¸m s¸t
qu¶n lý vÒ h¶i quan; Vô KiÓm tra thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu; Vô Ph¸p chÕ; Vô
Hîp t¸c quèc tÕ; Vô KÕ ho¹ch - Tµi chÝnh; Vô Tæ chøc çn bé; Thanh tra; V¨n
phßng; Côc §iÒu tra chèng bu«n lËu; Côc KiÓm tra sau th«ng quan; Côc C«ng
nghÖ th«ng tin vµ Thèng kª h¶i quan. ë çc tØnh, thµnh phè lµ côc H¶i quan tØnh,
liªn tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng. ë çc cöa khÈu lµ chi côc H¶i quan
cöa khÈu. Ngoµi ra, trùc thuéc côc H¶i quan tØnh, liªn tØnh cßn cã çc ®éi kiÓm
so¸t h¶i quan vµ çc ®¬n vÞ t−¬ng ®−¬ng.
1.3.3. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña çc c¬ quan thuéc Tæng côc H¶i quan
1.3.3.1. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña Tæng côc H¶i quan
(1) ChØ ®¹o toµn ngµnh thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ h¶i quan ®èi
víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh, m−în
®−êng ViÖt Nam; thùc hiÖn nhiÖm vô chèng bu«n lËu vµ vËn chuyÓn tr¸i
phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi; chØ ®¹o, h−íng dÉn, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn
thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ çc kho¶n thu kh¸c theo quy ®Þnh cña
ChÝnh phñ.
(2) Tr×nh Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh dù th¶o çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ
ngµnh h¶i quan; chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh h¶i quan
vµ tæ chøc thùc hiÖn sau khi ®−îc phª duyÖt.
(3) KiÕn nghÞ víi çc c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn vÒ çc chñ tr−¬ng, biÖn
ph¸p qu¶n lý nhµ n−íc vÒ h¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu,
xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh vµ chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt
khÈu, nhËp khÈu.
(4) Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ h¶i quan theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
(5) Qu¶n lý tæ chøc bé m¸y, biªn chÕ; chØ ®¹o, thùc hiÖn chÕ ®é tiÒn l−¬ng vµ
chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®·i ngé, khen th−ëng, kû luËt ®èi víi çn bé, c«ng chøc,
viªn chøc nhµ n−íc thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Tæng côc; tæ chøc c«ng t¸c
®µo t¹o, båi d−ìng, x©y dùng ®éi ngò çn bé, c«ng chøc, viªn chøc vµ qu¶n
lý çc ®¬n vÞ sù nghiÖp trùc thuéc Tæng côc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ
ph©n cÊp cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh.
(6) Tæ chøc c«ng t¸c th«ng tin, tuyªn truyÒn ph¸p luËt vÒ h¶i quan; tæ chøc chØ
®¹o vµ thùc hiÖn thèng kª nhµ n−íc vÒ h¶i quan; kiÓm tra, thanh tra, gi¶i
quyÕt khiÕu n¹i, tè ço, chèng tham nhòng vµ xö lý vi ph¹m theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt.
1.3.3.2. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña côc H¶i quan tØnh, thµnh phè
(1) Tæ chøc, gi¸m s¸t, qu¶n lý vÒ h¶i quan.
(2) Tæ chøc chØ ®¹o, kiÓm tra çc ®¬n vÞ trùc thuéc thùc hiÖn thu thuÕ xuÊt khÈu,
nhËp khÈu, lÖ phÝ h¶i quan vµ thu kh¸c theo ®óng quy tr×nh nghiÖp vô do
Tæng côc H¶i quan quy ®Þnh.
(3) Tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn çc biÖn ph¸p nghiÖp vô ®Ó ph¸t hiÖn, ng¨n ngõa,
thu gi÷, khëi tè, ®iÒu tra çc hµnh vi bu«n lËu hoÆc vËn chuyÓn tr¸i phÐp
hµng ho¸ qua biªn giíi thuéc ®Þa bµn phô tr¸ch theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
(4) NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña chi côc H¶i quan cöa khÈu
(5) Thùc hiÖn çc quy tr×nh vµ thñ tôc giÊy tê, kiÓm tra hµng ho¸, gi¸m s¸t, qu¶n
lý vÒ h¶i quan ®èi víi hµng ho¸, hµnh lý, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, ngo¹i hèi, tiÒn
ViÖt Nam xuÊt, nhËp khÈu qua cöa khÈu.
(6) Lµm thñ tôc h¶i quan, gi¸m s¸t h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ t¹i çc kho b·i
chøa hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu vµ ®èi víi hµng ho¸ cña thuyÒn viªn, cña
hµnh kh¸ch, cña tµu thuyÒn xuÊt, nhËp c¶nh khi ®i vÒ hoÆc trao ®æi, mua b¸n
víi nhau gi÷a tµu, thuyÒn xuÊt, nhËp c¶nh víi çc tæ chøc kinh doanh xuÊt,
nhËp khÈu.
(7) Thùc hiÖn thu nép ®Çy ®ñ, kÞp thêi thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ çc kho¶n
thu kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
(8) Thùc hiÖn çc biÖn ph¸p kiÓm so¸t, ph¸t hiÖn, ng¨n ngõa, chèng ho¹t ®éng
bu«n lËu hoÆc vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸, ngo¹i hèi hoÆc tiÒn ViÖt Nam
qua cöa khÈu.
1.3.3.3. NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña ®éi kiÓm so¸t h¶i quan tØnh
(1) N¾m ®èi t−îng ho¹t ®éng bu«n lËu trªn ®Þa bµn, x©y dùng kÕ ho¹ch, ph−¬ng
¸n ®Êu tranh chèng bu«n lËu.
(2) Tæ chøc tuÇn tra, kiÓm so¸t, phôc kÝch ®Ó ph¸t hiÖn çc æ nhãm, ®−êng d©y
bu«n lËu; thùc hiÖn çc biÖn ph¸p phßng ngõa, ng¨n chÆn vµ trùc tiÕp ®Êu
tranh, xö lý çc vô bu«n lËu, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸, tiÒn tÖ qua biªn
giíi.
2. tæ chøc Quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ
2.1. Quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp
Quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp ®−îc thùc hiÖn theo quyÕt
®Þnh sè 1209/TCT/Q§/TCCB ngµy 29/7/2004 cña Tæng côc ThuÕ. Néi dung cô
thÓ nh− sau:
2.1.1. §èi t−îng ¸p dông quy tr×nh
§èi t−îng ¸p dông quy tr×nh nµy bao gåm:
(1) Çc doanh nghiÖp thµnh lËp theo LuËt Doanh nghiÖp nhµ n−íc, LuËt Doanh
nghiÖp, LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ LuËt Hîp t¸c x·;
(2) Çc c«ng ty n−íc ngoµi vµ tæ chøc, ç nh©n n−íc ngoµi s¶n xuÊt, kinh doanh
t¹i ViÖt Nam kh«ng theo LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam trùc tiÕp kª
khai nép thuÕ;
(3) Çc ®¬n vÞ sù nghiÖp kinh tÕ, nhµ kh¸ch, nhµ nghØ vµ çc tæ chøc kinh tÕ
kh¸c cña çc c¬ quan Nhµ n−íc, §¶ng, ®oµn thÓ, héi, ®¬n vÞ lùc l−îng vò
trang nh©n d©n Trung −¬ng, ®Þa ph−¬ng;
(4) Çc hé kinh doanh thùc hiÖn kª khai nép thuÕ GTGT theo ph−¬ng ph¸p khÊu
trõ.
2.1.2. Néi dung quy tr×nh
Quy tr×nh m« t¶ tr×nh tù çc b−íc c«ng viÖc vµ tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn çc
b−íc c«ng viÖc qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi çc doanh nghiÖp (trõ cung cÊp dÞch vô
hç trî ®èi t−îng nép thuÕ vµ thanh tra, kiÓm tra): ®¨ng ký thuÕ, xö lý tê khai vµ
chøng tõ nép thuÕ, qu¶n lý thu nî thuÕ, xÐt hoµn thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ, miÔn,
gi¶m thuÕ.
2.1.2.1. Quy tr×nh ®¨ng ký thuÕ
a. §¨ng ký, cÊp m· sè thuÕ
(1) H−íng dÉn lËp hå s¬ ®¨ng ký thuÕ: doanh nghiÖp míi ra kinh doanh ph¶i
liªn hÖ víi phßng tuyªn truyÒn – hç trî côc thuÕ (phßng TT – HT) ®Ó phßng
nµy cÊp mÉu tê khai ®¨ng ký thuÕ cho doanh nghiÖp; h−íng dÉn doanh
nghiÖp lËp hå s¬ ®¨ng ký cÊp m· sè thuÕ; h−íng dÉn doanh nghiÖp kª khai
çc thay ®æi th«ng tin vÒ doanh nghiÖp theo quy ®Þnh vÒ ®¨ng ký thuÕ hiÖn
hµnh.
(2) TiÕp nhËn vµ kiÓm tra hå s¬ ®¨ng ký thuÕ: phßng hµnh chÝnh côc thuÕ, çc
chi côc thuÕ nhËn tê khai ®¨ng ký thuÕ; viÕt phiÕu hÑn tr¶ hå s¬ vµ kÕt qu¶
®¨ng ký cho doanh nghiÖp (thêi gian hÑn tèi ®a 8 ngµy); vµo sæ nhËn hå s¬
thuÕ vµ chuyÓn hå s¬ cho phßng tin häc xö lý d÷ liÖu côc thuÕ (phßng TH –
XLDL). §èi víi çc chi côc th× göi çc tÖp hå s¬ ®¨ng ký thuÕ cho phßng
TH – XLDL qua m¹ng m¸y tÝnh. Phßng TH – XLDL kiÓm tra hå s¬; nÕu hå
s¬ kh«ng ®óng quy ®Þnh th× in Th«ng b¸o hå s¬ ®¨ng ký thuÕ ch−a ®óng
thñ tôc trong thêi h¹n 3 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn hå s¬ ®Ó phßng hµnh chÝnh
göi doanh nghiÖp (®èi víi mét sè ®¬n vÞ cã ®iÒu kiÖn th× cã thÓ ph©n c«ng
phßng TH – XLDL trùc tiÕp lµm c¶ kh©u nµy).
(3) NhËp vµ xö lý th«ng tin ®¨ng ký thuÕ trªn m¸y tÝnh: phßng TH – XLDL ghi
th«ng tin trªn tê khai ®¨ng ký thuÕ cña tõng doanh nghiÖp (x¸c ®Þnh m· môc
lôc ng©n s¸ch, m· ngµnh nghÒ kinh doanh, m· lo¹i h×nh kinh tÕ cña doanh
nghiÖp…); nhËp çc th«ng tin trªn tê khai ®¨ng ký thuÕ vµo ch−¬ng tr×nh
®¨ng ký thuÕ trªn m¸y tÝnh; truyÒn d÷ liÖu vÒ Trung t©m Tin häc – Thèng kª
Tæng côc ThuÕ; nhËn kÕt qu¶ kiÓm tra m· sè thuÕ tõ Tæng côc ThuÕ; in, tr×nh
ký GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ, Th«ng b¸o m· sè thuÕ vµ chuyÓn cho
phßng hµnh chÝnh hoÆc chuyÓn kÕt qu¶ ®¨ng ký thuÕ ®Ó chi côc thuÕ in GiÊy
chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ, Th«ng b¸o m· sè thuÕ (nÕu kÕt qu¶ kiÓm tra
m· sè thuÕ ®−îc chÊp nhËn); in, tr×nh ký Th«ng b¸o lý do kh«ng ®−îc cÊp
m· sè thuÕ (nÕu kÕt qu¶ kiÓm tra m· sè thuÕ kh«ng ®−îc chÊp nhËn) vµ
chuyÓn cho phßng hµnh chÝnh. §ång thêi, phßng TT – XLDL th«ng b¸o
danh s¸ch doanh nghiÖp míi ®¨ng ký cho çc phßng qu¶n lý doanh nghiÖp
côc thuÕ hoÆc ®éi qu¶n lý doanh nghiÖp chi côc thuÕ (phßng/®éi QLDN) trªn
c¬ së ph©n cÊp qu¶n lý doanh nghiÖp. Thêi gian tèi ®a ®Ó thùc hiÖn çc c«ng
viÖc trªn lµ 3 ngµy, kh«ng kÓ thêi gian xö lý t¹i Tæng côc ThuÕ.
(4) Ph©n cÊp qu¶n lý doanh nghiÖp: C¨n cø vµo nguyªn t¾c tiªu thøc do Tæng
côc ThuÕ quy ®Þnh, côc thuÕ quy ®Þnh tiªu thøc ph©n cÊp doanh nghiÖp do
côc qu¶n lý, chi côc qu¶n lý vµ hµng th¸ng th«ng b¸o cho chi côc thuÕ biÕt.
ViÖc lËp tiªu thøc do phßng THDT chñ tr× phèi hîp cïng çc phßng cã liªn
quan chuÈn bÞ tr×nh l·nh ®¹o côc quyÕt ®Þnh.
(5) Tr¶ kÕt qu¶ ®¨ng ký thuÕ cho doanh nghiÖp: theo ®óng phiÕu hÑn, phßng
hµnh chÝnh hoÆc chi côc thuÕ tr¶ GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ, Th«ng
b¸o m· sè thuÕ, b¸n sæ ho¸ ®¬n (nÕu cã) cho doanh nghiÖp; ghi sæ, vµ yªu
cÇu doanh nghiÖp ký nhËn GiÊy chøng nhËn, Th«ng b¸o… ®ång thêi th«ng
b¸o cho doanh nghiÖp biÕt c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý doanh nghiÖp.
(6) Qu¶n lý çc tr−êng hîp vi ph¹m quy ®Þnh ®¨ng ký thuÕ: phßng TH –
XLDL/tæ XLDL më sæ theo dâi danh s¸ch çc doanh nghiÖp cã hµnh vi vi
ph¹m ®¨ng ký thuÕ. Trªn c¬ së thùc tÕ kiÓm tra hµng th¸ng ®èi chiÕu víi
danh s¸ch doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký thuÕ ®Ó ph¸t hiÖn doanh nghiÖp cã kinh
doanh nh−ng ch−a ®¨ng ký thuÕ, doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký kinh doanh nh−ng
ch−a ®¨ng ký thuÕ, doanh nghiÖp cã thay ®æi th«ng tin ch−a kª khai; in
Th«ng b¸o ®«n ®èc kª khai ®¨ng ký thuÕ ®Ó chuyÓn phßng/tæ hµnh chÝnh
göi doanh nghiÖp; xem xÐt vµ tr×nh l·nh ®¹o côc/chi côc duyÖt çc møc ph¹t
hµnh chÝnh vÒ thuÕ ®èi víi tõng hµnh vi vi ph¹m ®Ó thùc hiÖn thñ tôc ph¹t
hµnh chÝnh. (Phßng/®éi QLDN rµ so¸t ®Þa bµn ®Ó th«ng b¸o çc tr−êng hîp
nµy).
(7) LËp b¸o ço vµ l−u hå s¬ ®¨ng ký thuÕ: ngµy 10 hµng th¸ng, phßng TH –
XLDL lËp b¸o ço t×nh h×nh ®¨ng ký thuÕ cña th¸ng tr−íc göi Tæng côc
ThuÕ, çc chi côc thuÕ, çc phßng QLDN, phßng thanh tra, phßng TT – HT.
b. §ãng m· sè thuÕ
• §èi víi doanh nghiÖp göi hå s¬ ®Ò nghÞ ®ãng m· sè thuÕ
(1) NhËn hå s¬: phßng TH – XLDL/tæ XLDL nhËn, kiÓm tra hå s¬ ®ãng m· sè
thuÕ cña doanh nghiÖp, vµo sæ nhËn hå s¬ ®¨ng ký thuÕ.
(2) NhËp th«ng tin vµo m¸y tÝnh: phßng TH – XLDL/tæ XLDL nhËp t×nh tr¹ng
ngõng ho¹t ®éng vµo ch−¬ng tr×nh ®¨ng ký thuÕ; th«ng b¸o tªn, m· sè, thêi
gian th«ng b¸o ngõng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®Ò nghÞ ®ãng m· sè thuÕ
cho phßng/®éi QLDN vµ phßng/tæ qu¶n lý Ên chØ (phßng/tæ QLAC); göi kÌm
theo th«ng b¸o b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ vµ b¸o ço quyÕt to¸n ho¸ ®¬n (nÕu
cã).
(3) QuyÕt to¸n ho¸ ®¬n: phßng/tæ QLAC thùc hiÖn ®«n ®èc, kiÓm tra quyÕt to¸n
ho¸ ®¬n cña doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn thu håi, thanh huû ho¸ ®¬n theo quy
®Þnh. Thêi gian tèi ®a 10 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn th«ng b¸o tõ phßng TH -
XLDL/tæ XLDL.
(4) QuyÕt to¸n thuÕ: phßng/®éi QLDN ®«n ®èc doanh nghiÖp nép quyÕt to¸n
thuÕ; kiÓm tra hå s¬ quyÕt to¸n; phèi hîp víi phßng TH - XLDL/tæ XLDL
x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng quyÕt to¸n thuÕ cña doanh nghiÖp ®Ó thu hÕt nî thuÕ
hoÆc thùc hiÖn hoµn thuÕ cho doanh nghiÖp; chuyÓn kÕt qu¶ quyÕt to¸n thuÕ
cho phßng TH - XLDL/tæ XLDL. Thêi h¹n kiÓm tra hå s¬ quyÕt to¸n t¹i c¬
quan thuÕ kh«ng qu¸ 20 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn hå s¬ tõ phßng TH –
XLDL/tæ XLDL. Tr−êng hîp quyÕt to¸n ch−a râ rµng th× lËp hå s¬ ®Ò nghÞ
kiÓm tra t¹i doanh nghiÖp.
(5) §ãng m· sè thuÕ: phßng/®éi QLDN, phßng/tæ QLAC chuyÓn ngay kÕt qu¶
quyÕt to¸n thuÕ, quyÕt to¸n ho¸ ®¬n, kÌm hå s¬ ®ãng m· sè thuÕ cña doanh
nghiÖp cho phßng TH – XLDL/tæ XLDL ®Ó bé phËn nµy thùc hiÖn ®ãng m·
sè thuÕ cña doanh nghiÖp trªn ch−¬ng tr×nh ®¨ng ký thuÕ trªn m¸y tÝnh.
(6) Th«ng b¸o doanh nghiÖp ®ãng m· sè thuÕ: phßng TH - XLDL/tæ XLDL göi
th«ng b¸o ®ãng m· sè thuÕ cho doanh nghiÖp vµ göi danh s¸ch doanh nghiÖp
®ãng m· sè thuÕ cho phßng TT – HT ®Ó phßng nµy th«ng b¸o c«ng khai
doanh nghiÖp ®· ®ãng m· sè thuÕ trªn m¹ng internet vµ mét sè ®µi, b¸o ®Þa
ph−¬ng.
• §èi víi doanh nghiÖp kh«ng cßn tån t¹i
(1) Ph¸t hiÖn, x¸c minh doanh nghiÖp kh«ng cßn tån t¹i: phßng/®éi QLDN cã
tr¸ch nhiÖm ph¸t hiÖn doanh nghiÖp ngõng kª khai, nép thuÕ vµ tiÕn hµnh
x¸c minh t×nh tr¹ng kh«ng cßn tån t¹i cña doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp
cßn tån t¹i nh−ng ®· ngõng ho¹t ®éng th× ®«n ®èc doanh nghiÖp lµm thñ tôc
®ãng m· sè thuÕ. NÕu doanh nghiÖp kh«ng cßn t¹i trô së ®· ®¨ng ký th× phèi
hîp víi chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng lËp biªn b¶n doanh nghiÖp kh«ng cßn tån
t¹i.
(2) Th«ng b¸o t×nh tr¹ng doanh nghiÖp kh«ng cßn tån t¹i: phßng/®éi QLDN lËp
tê tr×nh l·nh ®¹o duyÖt C«ng v¨n th«ng b¸o tªn doanh nghiÖp kh«ng cßn
tån t¹i t¹i ®Þa ®iÓm ®¨ng ký thuÕ ®Ó th«ng b¸o c«ng khai, ®ång thêi, göi
b¶n c«ng v¨n nµy cho çc ®¬n vÞ: phßng TH – XLDL/tæ XLDL, phßng/tæ
QLAC, phßng/tæ TT- HT.
(3) §ãng m· sè thuÕ: phßng TH – XLDL/tæ XLDL nhËp th«ng tin doanh nghiÖp
kh«ng cßn tån t¹i vµo ch−¬ng tr×nh ®¨ng ký m· sè thuÕ trªn m¸y tÝnh vµ
®ãng m· sè thuÕ ngay.
(4) Xö lý ho¸ ®¬n: phßng/tæ QLAC thùc hiÖn x¸c ®Þnh sè ho¸ ®¬n cßn tån ®äng
t¹i doanh nghiÖp kh«ng cßn tån t¹i ®Ó kÞp thêi th«ng b¸o c«ng khai sè ho¸
®¬n kh«ng cßn gi¸ trÞ sö dông, chËm nhÊt lµ 5 ngµy kÓ tõ ngµy ph¸t hµnh
th«ng b¸o doanh nghiÖp kh«ng cßn tån t¹i.
(5) Xö lý nî ®äng thuÕ: phßng/®éi QLDN tiÕp tôc theo dâi çc tr−êng hîp doanh
nghiÖp kh«ng tån t¹i nh−ng cßn nî thuÕ. Qu¸ 15 ngµy kÓ tõ ngµy th«ng b¸o
doanh nghiÖp kh«ng cßn tån t¹i, nÕu kh«ng nhËn ®−îc ph¶n håi tõ phÝa
doanh nghiÖp, phßng/®éi QLDN thùc hiÖn ph©n lo¹i, ph©n tÝch nî ®äng cña
doanh nghiÖp nµy vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p xö lý. §èi víi tr−êng hîp vi ph¹m
nghiªm träng, ph¶i lËp hå s¬ ®Ò nghÞ c¬ quan ph¸p luËt xö lý.
c. X¸c minh trô së doanh nghiÖp kinh doanh
§èi víi çc doanh nghiÖp míi thµnh lËp, trong qu¸ tr×nh xÐt hå s¬ ®¨ng ký
thuÕ th× côc thuÕ ph¶i thùc hiÖn x¸c minh ®Þa ®iÓm trô së ®¨ng ký kinh doanh
cña doanh nghiÖp ®Ó gi¶i quyÕt ®¬n ®Ò nghÞ mua ho¸ ®¬n cña doanh nghiÖp.
ViÖc x¸c minh ®−îc thùc hiÖn theo nh÷ng b−íc sau:
(1) Phßng TH – XLDL th«ng b¸o tªn, ®Þa chØ cña doanh nghiÖp míi thµnh lËp
ngay khi nhËn ®−îc hå s¬ ®¨ng ký m· sè thuÕ cho phßng QLAC.
(2) Phßng QLAC lËp vµ tr×nh l·nh ®¹o côc ký b¶n ®Ò nghÞ çc phßng QLDN
hoÆc chi côc thuÕ x¸c minh ®Þa ®iÓm trô së thùc tÕ cña doanh nghiÖp ngay
trong ngµy hoÆc chËm nhÊt vµo ngµy h«m sau.
(3) Phßng/®éi QLDN ®−îc ph©n c«ng thùc hiÖn ®i kiÓm tra thùc tÕ ®Ó x¸c minh
®Þa ®iÓm trô së kinh doanh thùc tÕ cña doanh nghiÖp vµ chuyÓn biªn b¶n
kiÓm tra vÒ phßng QLAC trong thêi h¹n tèi ®a 5 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®−îc
yªu cÇu x¸c minh.
(4) Phßng QLAC lËp sæ b¸n ho¸ ®¬n cho doanh nghiÖp nÕu kÕt qu¶ x¸c minh
®óng víi kª khai ®¨ng ký thuÕ; chuyÓn cho phßng TH – XLDL ®Ó cÊp cho
doanh nghiÖp cïng víi cÊp GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ. Thêi h¹n thùc
hiÖn tèi ®a lµ 1 ngµy kÓ tõ khi nhËn ®−îc Biªn b¶n x¸c minh ®Þa ®iÓm trô së
doanh nghiÖp.
2.1.2.2. Quy tr×nh xö lý tê khai vµ chøng tõ nép thuÕ
(1) NhËn tê khai thuÕ: phßng/tæ hµnh chÝnh nhËn tê khai thuÕ, ®ãng dÊu vµo tê
khai, ghi sæ vµ chuyÓn tê khai cho phßng TH - XLDL/tæ XLDL; chuyÓn
b¶ng kª ho¸ ®¬n cho çc phßng/®éi QLDN trùc tiÕp qu¶n lý doanh nghiÖp;
phßng TH - XLDL/tæ XLDL kiªm tra tÝnh ®Çy ®ñ cña tê khai thuÕ vµ çc tµi
liÖu kÌm theo (nÕu cã); nÕu ph¸t hiÖn kª khai ch−a ®óng thñ tôc th× göi
Th«ng b¸o tê khai thuÕ ch−a ®óng quy ®Þnh trong thêi h¹n tèi ®a 2 ngµy
kÓ tõ khi nhËn ®−îc tê khai ®Ó chuyÓn phßng/tæ hµnh chÝnh göi doanh
nghiÖp. L−u ý: ®èi víi mét sè ®¬n vÞ cã ®iÒu kiÖn th× cã thÓ ph©n c«ng
phßng TH - XLDL/tæ XLDL trùc tiÕp thùc hiÖn toµn bé b−íc c«ng viÖc nµy.
(2) NhËp vµ xö lý tê khai thuÕ: phßng TH - XLDL/tæ XLDL thùc hiÖn ®ãng tÖp
tê khai; nhËp tê khai thuÕ (trong thêi h¹n tèi ®a 2 ngµy kÓ tõ khi ®ãng tÖp tê
khai); ph¸t hiÖn lçi tÝnh to¸n sai; x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép cña tõng doanh
nghiÖp,
(3) Thùc hiÖn xö lý lçi tê khai thuÕ: phßng TH - XLDL/tæ XLDL thùc hiÖn:
Th«ng b¸o ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh tê khai thuÕ chuyÓn phßng hµnh chÝnh göi
doanh nghiÖp ®Ó chØnh söa l¹i tê khai; nÕu doanh nghiÖp lËp tê khai thuÕ
thay thÕ tê khai lçi trong thêi h¹n nép thuÕ th× thay thÕ vµo tê khai thuÕ lçi,
nÕu qu¸ thêi h¹n nép thuÕ th× göi th«ng b¸o yªu cÇu doanh nghiÖp ®iÒu
chØnh vµo th¸ng sau; rµ so¸t çc tê khai thuÕ lçi ®Ó ®«n ®èc doanh nghiÖp
söa lçi kª khai thuÕ; th«ng b¸o cho phßng/tæ thanh tra danh s¸ch çc doanh
nghiÖp th−êng xuyªn kª khai sai ®Ó tham kh¶o khi lËp kÕ ho¹ch thanh tra;
thèng kª çc lçi kª khai thuÕ th−êng gÆp ®Ó cung cÊp cho phßng/tæ TT – HT
theo ®Þnh kú hµng quý.
(4) Ên ®Þnh thuÕ ®èi víi tr−êng hîp kh«ng nép tê khai thuÕ: phßng TH -
XLDL/tæ XLDL ®«n ®èc doanh nghiÖp nép tê khai thuÕ qua ®iÖn tho¹i hoÆc
göi Th«ng b¸o ®«n ®èc nép tê khai thuÕ; khi ®· qu¸ thêi h¹n nép tê khai
thuÕ, theo dâi danh s¸ch doanh nghiÖp chËm nép hoÆc kh«ng nép tê khai
thuÕ ®Ó thùc hiÖn çc thñ tôc ph¹t hµnh chÝnh, nhËp quyÕt ®Þnh ph¹t hµnh
chÝnh vµo m¸y ®Ó theo dâi viÖc nép ph¹t cña doanh nghiÖp; nÕu sau khi ph¸t
hµnh QuyÕt ®Þnh ph¹t hµnh chÝnh hµnh vi kh«ng nép tê khai thuÕ mµ
doanh nghiÖp vÉn kh«ng nép tê khai thuÕ th× phßng/®éi QLDN thùc hiÖn lËp
danh s¸ch Ên ®Þnh thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp vµ chuyÓn cho phßng TH -
XLDL/tæ XLDL ®Ó nhËp vµo m¸y tÝnh; qu¸ thêi h¹n nªu trªn, nÕu phßng/®éi
QLDN kh«ng chuyÓn danh s¸ch Ên ®Þnh thuÕ cho phßng TH - XLDL/tæ
XLDL th× ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh sÏ tù ®éng Ên ®Þnh sè thuÕ
ph¶i nép cña tõng doanh nghiÖp kh«ng kª khai thuÕ; sau ®ã, phßng TH -
XLDL/tæ XLDL in Th«ng b¸o Ên ®Þnh thuÕ chuyÓn phßng/tæ hµnh chÝnh
göi doanh nghiÖp. NÕu sau khi nhËn Th«ng b¸o Ên ®Þnh thuÕ, doanh nghiÖp
míi nép tê khai thuÕ th× phßng TH - XLDL/tæ XLDL nhËp tê khai nép
chËm, m¸y tÝnh sÏ tù ®éng ®iÒu chØnh chªnh lÖch vµo kú sau.
(5) NhËp vµ xö lý chøng tõ nép thuÕ: phßng TH - XLDL/tæ XLDL nhËp chøng
tõ nép thuÕ cña tõng doanh nghiÖp vµo m¸y tÝnh; m¸y tÝnh sÏ tù ®éng so
s¸nh sè ®· nép víi sè ph¶i nép vµ lËp sæ theo dâi thu nép thuÕ.
(6) Qu¶n lý t×nh tr¹ng kª khai thuÕ: phßng/®éi QLDN thùc hiÖn ph©n tÝch th«ng
tin kª khai thuÕ cña tõng doanh nghiÖp; ph©n lo¹i, xö lý dÊu hiÖu kª khai sai;
theo dâi viÖc xö lý tê khai thuÕ cã dÊu hiÖu kª khai sai th«ng qua viÖc khai
th¸c d÷ liÖu trªn m¸y tÝnh. NÕu x¸c ®Þnh ho¸ ®¬n cã dÊu hiÖu nghi ngê th×
tiÕn hµnh lËp phiÕu ®Ò nghÞ x¸c minh ho¸ ®¬n chuyÓn phßng/tæ hµnh chÝnh
göi ®i x¸c minh. NÕu ph¸t hiÖn dÊu hiÖu khai man, trèn thuÕ th× tr×nh l·nh
®¹o cho kiÓm tra ngay viÖc kª khai thuÕ trùc tiÕp t¹i doanh nghiÖp.
Phßng/®éi QLDN më sæ theo dâi viÖc xö lý çc tê khai cã dÊu hiÖu kª khai
sai theo doanh nghiÖp, theo kú kª khai, theo dÊu hiÖu kª khai sai. Ngµy 15
th¸ng ®Çu quý phßng/®éi QLDN lËp b¸o ço ®¸nh gi¸ chung t×nh h×nh chÊt
l−îng kª khai thuÕ çc th¸ng trong quý ®Ó göi doanh nghiÖp vµ çc phßng, tæ
cã liªn quan. Ngµy cuèi th¸ng ®Çu quý, phßng THDT tæng hîp t×nh h×nh
chÊt l−îng kª khai thuÕ toµn côc b¸o ço Tæng côc ThuÕ.
(7) B¸o ço t×nh h×nh xö lý tê khai thuÕ: ngµy cuèi th¸ng, phßng TH - XLDL/tæ
XLDL tæng hîp t×nh h×nh kª khai, nép thuÕ cña çc doanh nghiÖp trong
th¸ng ®Ó cung cÊp th«ng tin cho l·nh ®¹o vµ çc phßng/®éi QLDN, phßng
QLAC biÕt.
(8) L−u gi÷ tê khai, b¶ng kª ho¸ ®¬n: phßng TH - XLDL/tæ XLDL l−u gi÷ çc
tÖp tê khai thuÕ, phiÕu ®iÒu chØnh lçi tê khai. Phßng/tæ QLDN l−u gi÷ çc
b¶ng kª ho¸ ®¬n, b¶ng ph©n tÝch dÊu hiÖu kª khai thuÕ sai vµ kÕt qu¶ xö lý
hµng th¸ng.
2.1.2.3. Quy tr×nh qu¶n lý thu nî thuÕ
(1) Göi th«ng b¸o ®«n ®èc nép nî thuÕ: th«ng qua m¹ng m¸y tÝnh, phßng/®éi
QLDN n¾m t×nh h×nh doanh nghiÖp nî thuÕ (tra cøu tæ th«ng tin trªn m¹ng)
vµ ®«n ®èc doanh nghiÖp nép sè thuÕ cßn nî. Trong vßng 10 ngµy sau thêi
h¹n nép thuÕ, phßng TH - XLDL/tæ XLDL in Th«ng b¸o cßn nî thuÕ
chuyÓn sang phßng/tæ hµnh chÝnh göi cho doanh nghiÖp.
(2) Th«ng b¸o sè tiÒn ph¹t do nép chËm tiÒn thuÕ: sau 5 ngµy kÓ tõ ngµy göi
Th«ng b¸o ®«n ®èc nép nî thuÕ, phßng TH - XLDL/tæ XLDL in, tr×nh l·nh
®¹o ký Th«ng b¸o ph¹t nép chËm tiÒn thuÕ chuyÓn phßng/tæ hµnh chÝnh
göi cho doanh nghiÖp.
(3) Ph©n tÝch t×nh tr¹ng nî thuÕ: ngµy 10 hµng th¸ng, phßng/®éi QLDN phèi
hîp víi phßng TH - XLDL/tæ XLDL lËp danh s¸ch çc doanh nghiÖp vÉn
cßn nî thuÕ ®Ó lËp b¶ng ph©n tÝch t×nh tr¹ng nî thuÕ cña tõng doanh nghiÖp.
(4) LËp kÕ ho¹ch thu nî: ngµy 15 hµng th¸ng, phßng/®éi QLDN lËp kÕ ho¹ch
®«n ®èc thu nî, ph©n c«ng çn bé ®«n ®èc thu nî.
(5) Thùc hiÖn çc biÖn ph¸p thu nî, c−ìng chÕ thuÕ: phßng/®éi QLDN thùc hiÖn
çc biÖn ph¸p ®«n ®èc thu nî theo quy ®Þnh; c«ng khai danh s¸ch doanh
nghiÖp cè t×nh ch©y ú nî thuÕ; lËp hå s¬ çc tr−êng hîp nî thuÕ lín kÐo dµi
hoÆc cã t×nh tiÕt vi ph¹m nÆng chuyÓn cho phßng/tæ thanh tra ®Ó thùc hiÖn
çc biÖn ph¸p c−ìng chÕ thuÕ theo quy ®Þnh hoÆc lËp hå s¬ göi c¬ quan ph¸p
luËt xö lý; phßng/tæ thanh tra theo dâi kÕt qu¶ xö lý hå s¬ ®· göi, ®Þnh kú
hµng th¸ng tæng hîp t×nh h×nh b¸o ço l·nh ®¹o.
(6) B¸o ço kÕt qu¶ thu nî: hµng th¸ng, phßng/®éi QLDN theo dâi, ®¸nh gi¸ kÕt
qu¶ thu nî cña tõng doanh nghiÖp so víi kÕ ho¹ch thu nî cña phßng/®éi
trong th¸ng tr−íc vµ göi 1 b¶n cho phßng dù to¸n – tæng hîp, phßng thanh
tra, phßng TH - XLDL/tæ XLDL, phßng/tæ TT – HÄC TËP. Phßng dù to¸n –
tæng hîp ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thu nép cña toµn côc (çc phßng QLDN
vµ çc chi côc) göi l·nh ®¹o côc, chi côc vµ göi b¸o ço vÒ Tæng côc ThuÕ
theo chÕ ®é quy ®Þnh.
(7) L−u tr÷ hå s¬: phßng/®éi QLDN l−u gi÷ hå s¬ liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh thùc
hiÖn ®«n ®èc thu nî thuÕ cña doanh nghiÖp; phßng dù to¸n – tæng hîp l−u
çc b¸o ço tæng hîp t×nh tr¹ng nî.
2.1.2.4. Quy tr×nh xö lý hoµn thuÕ
(1) TiÕp nhËn hå s¬ hoµn thuÕ: phßng hµnh chÝnh nhËn hå s¬ hoµn thuÕ vµ
chuyÓn hå s¬ ®Ò nghÞ hoµn thuÕ cho phßng/®éi QLDN ngay trong ngµy hoÆc
chËm nhÊt lµ ®Çu ngµy lµm viÖc h«m sau.
(2) KiÓm tra thñ tôc, hå s¬ hoµn thuÕ: phßng/®éi QLDN thùc hiÖn kiÓm tra thñ
tôc, hå s¬ hoµn thuÕ; ph©n lo¹i hå s¬ (®óng hay ch−a ®óng thñ tôc); ®èi víi
hå s¬ ch−a ®óng thñ tôc, in Th«ng b¸o hå s¬ hoµn thuÕ ch−a ®óng thñ tôc
quy ®Þnh chuyÓn phßng/tæ hµnh chÝnh göi doanh nghiÖp trong thêi h¹n 5
ngµy kÓ tõ ngµy nhËn hå s¬; ®èi víi hå s¬ kh«ng thuéc diÖn ®−îc hoµn thuÕ,
phßng/®éi QLDN in th«ng b¸o chuyÓn phßng/ tæ hµnh chÝnh göi cho doanh
nghiÖp biÕt râ lý do kh«ng ®−îc hoµn thuÕ. Thêi h¹n kiÓm tra thñ tôc hå s¬
hoµn thuÕ chËm nhÊt 1 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn hå s¬ tõ phßng hµnh chÝnh
chuyÓn sang.
(3) Ph©n tÝch, ®èi chiÕu sè liÖu cña hå s¬ hoµn thuÕ: phßng/®éi QLDN thùc hiÖn
kiÓm tra chi tiÕt hå s¬ hoµn thuÕ theo çc néi dung quy ®Þnh. NÕu ph¸t hiÖn
vÒ sè liÖu cã sai sãt, ch−a râ th× th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho doanh nghiÖp
biÕt ®Ó gi¶i tr×nh, bæ sung hoÆc lËp hå s¬ thay thÕ. Phßng/®éi QLDN ghi çc
th«ng tin, kÕt qu¶ ®èi chiÕu sè liÖu vµ nhËn xÐt vµo PhiÕu nhËn xÐt hå s¬
hoµn thuÕ; ®Ò xuÊt ph©n lo¹i doanh nghiÖp tiÒn hoµn hËu kiÓm hay tiÒn
kiÓm hËu hoµn. Thêi h¹n ®Ó ph©n tÝch, ®èi chiÕu sè liÖu vµ ph©n lo¹i hå s¬
chËm nhÊt kh«ng qu¸ 10 ngµy kÓ tõ khi nhËn hå s¬ ®ñ vµ ®óng cña doanh
nghiÖp; 2 ngµy ®èi víi çc hå s¬ cña ®¬n vÞ sö dông vèn ODA.
(4) Thùc hiÖn thñ tôc hoµn thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp tiÒn hoµn hËu kiÓm: (i) ®èi
víi doanh nghiÖp côc qu¶n lý: phßng QLDN ph©n tÝch, x¸c ®Þnh sè thuÕ
GTGT ®−îc hoµn, lËp PhiÕu kÕt qu¶ hoµn thuÕ, dù th¶o quyÕt ®Þnh tr×nh
l·nh ®¹o côc duyÖt göi kÌm cïng PhiÕu nhËn xÐt hå s¬ hoµn thuÕ vµ PhiÕu
kÕt qu¶ hoµn thuÕ; (ii) ®èi víi doanh nghiÖp chi côc qu¶n lý: ®éi QLDN
tr×nh l·nh ®¹o chi côc c«ng v¨n ®Ò nghÞ quyÕt ®Þnh hoµn thuÕ göi l·nh ®¹o
côc kÌm hå s¬ hoµn thuÕ, PhiÕu nhËn xÐt hå s¬ hoµn thuÕ, PhiÕu xÐt kÕt qu¶
hoµn thuÕ cña doanh nghiÖp.
(5) KiÓm tra tr−íc khi hoµn thuÕ: phßng/®éi QLDN tiÕn hµnh kiÓm tra t¹i doanh
nghiÖp (theo quy tr×nh thanh tra, kiÓm tra); sau ®ã thùc hiÖn çc c«ng viÖc
nh− b−íc 5 nªu trªn.
(6) ThÈm ®Þnh hå s¬ hoµn thuÕ ®èi víi çc doanh nghiÖp do chi côc qu¶n lý:
phßng tæng hîp – dù to¸n trùc tiÕp nhËn hå s¬ hoµn thuÕ do chi côc göi lªn;
thÈm ®Þnh hå s¬ hoµn thuÕ vµ thùc hiÖn thñ tôc hoµn thuÕ trong thêi gian
kh«ng qu¸ 5 ngµy tõ ngµy nhËn hå s¬ cña chi côc göi lªn; hoÆc tr×nh l·nh
®¹o côc thuÕ duyÖt QuyÕt ®Þnh hoµn thuÕ hoÆc Th«ng b¸o doanh nghiÖp
kh«ng ®−îc hoµn thuÕ göi doanh nghiÖp vµ chi côc thuÕ. Thêi gian phª
duyÖt kh«ng qu¸ 2 ngµy kÓ tõ ngµy phßng TH – DT tr×nh phª duyÖt.
(7) LËp chøng tõ uû nhiÖm chi hoµn thuÕ: phßng TH – XLDL c¨n cø vµo quyÕt
®Þnh hoµn thuÕ lËp uû nhiÖm chi hoµn thuÕ göi Kho b¹c Nhµ n−íc tØnh, thµnh
phè (kÌm theo mét b¶n quyÕt ®Þnh hoµn thuÕ); trªn c¬ së chøng tõ chi hoµn
thuÕ Kho b¹c göi sang phßng TH - XLDL/tæ XLDL nhËp kÕt qu¶ hoµn thuÕ
vµo m¸y tÝnh ®Ó theo dâi t×nh tr¹ng thuÕ cña doanh nghiÖp vµ lËp b¸o ço kÕ
to¸n chi hoµn thuÕ.
(8) LËp b¸o ço vÒ hoµn thuÕ vµ l−u hå s¬ hoµn thuÕ: phßng/®éi QLDN tæ chøc
l−u hå s¬ hoµn thuÕ cña ®èi t−îng hoµn thuÕ. Hµng th¸ng, phßng/®éi QLDN
lËp b¸o ço thèng kª hoµn thuÕ ®Ó göi phßng TH - XLDL/tæ XLDL tæng hîp
t×nh h×nh hoµn thuÕ cña côc, chi côc thuÕ tr×nh l·nh ®¹o. Phßng TH – XLDL
tæng hîp t×nh h×nh hoµn thuÕ cña toµn côc thuÕ ®Ó b¸o ço vÒ Tæng côc ThuÕ
theo chÕ ®é quy ®Þnh.
2.1.2.5. Quy tr×nh quyÕt to¸n thuÕ
(1) NhËn b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ: phßng/tæ hµnh chÝnh nhËn b¸o ço quyÕt
to¸n thuÕ vµ çc tµi liÖu kÌm theo cña doanh nghiÖp; ghi sæ nhËn hå s¬ thuÕ;
chuyÓn hå s¬ sang phßng TH – XLDL/tæ XLDL ngay trong ngµy hoÆc chËm
nhÊt lµ ngµy lµm viÖc tiÕp theo. (®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ cã ®iÒu kiÖn th× cã thÓ
ph©n c«ng c«ng viÖc nµy cho phßng TH – XLDL/tæ XLDL.
(2) KiÓm tra thñ tôc hå s¬ quyÕt to¸n thuÕ: phßng TH – XLDL/tæ XLDL thùc
hiÖn kiÓm tra ngay çc chØ tiªu vÒ h×nh thøc vµ thñ tôc cña hå s¬ quyÕt to¸n
thuÕ. NÕu thÊy b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ kh«ng ®¶m b¶o ®óng quy ®Þnh,
phßng TH – XLDL/tæ XLDL göi Th«ng b¸o quyÕt to¸n thuÕ ch−a ®óng
thñ tôc cho doanh nghiÖp chËm nhÊt lµ 5 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn b¸o ço
quyÕt to¸n ®Ó yªu cÇu doanh nghiÖp chØnh söa. NÕu qu¸ 10 ngµy so víi thêi
h¹n yªu cÇu ®iÒu chØnh b¸o ço quyÕt to¸n mµ doanh nghiÖp kh«ng liªn hÖ
víi c¬ quan thuÕ ®Ó gi¶i quyÕt th× phßng TH – XLDL/tæ XLDL ghi nhËn xÐt
b¸o ço quyÕt to¸n kh«ng ®óng thñ tôc quy ®Þnh chuyÓn cho phßng/®éi
QLDN ®−a vµo kÕ ho¹ch kiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ t¹i doanh nghiÖp.
(3) NhËp quyÕt to¸n thuÕ: phßng TH – XLDL/tæ XLDL nhËp vµ ghi toµn bé
th«ng tin trªn b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ vµo m¸y tÝnh; ph¸t hiÖn lçi tÝnh to¸n
sai d−íi sù trî gióp cña phÇn mÒm qu¶n lý; in Th«ng b¸o ®Ò nghÞ ®iÒu
chØnh b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ chuyÓn phßng/tæ hµnh chÝnh göi vµ yªu cÇu
doanh nghiÖp lËp l¹i b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ; h¹ch to¸n sè thuÕ cßn ph¶i nép
hoÆc nép thõa; chuyÓn çc b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ, çc tµi liÖu kÌm theo vµo
danh s¸ch lçi quyÕt to¸n cho phßng/®éi QLDN.
(4) Ph©n tÝch, ®èi chiÕu sè liÖu b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ t¹i c¬ quan thuÕ:
phßng/®éi QLDN tiÕn hµnh kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu trªn b¸o ço quyÕt
to¸n thuÕ víi sè liÖu trªn Sæ theo dâi thu nép thuÕ vµ çc tµi liÖu qu¶n lý
thuÕ; ghi PhiÕu nhËn xÐt b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ (phiÕu mµu xanh thÓ hiÖn
b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ ch−a cã dÊu hiÖu vi ph¹m; phiÕu mµu vµng thÓ hiÖn
mét sè chØ tiªu trªn b¸o ço ch−a râ rµng, sai quy ®Þnh; phiÕu mµu ®á thÓ
hiÖn møc ®é nghi vÊn khai man, trèn thuÕ). Thêi gian ph©n tÝch, ®èi chiÕu
kh«ng qu¸ 20 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®Çy ®ñ hå s¬ quyÕt to¸n thuÕ.
(5) §iÒu chØnh b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ:
§èi víi b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ cã phiÕu nhËn xÐt mµu vµng: phßng/®éi
QLDN in vµ göi Th«ng b¸o ®Ò nghÞ ®iÒu chØnh b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ ®Ó
yªu cÇu doanh nghiÖp gi¶i tr×nh hoÆc lËp b¸o ço thay thÕ. NÕu qu¸ thêi h¹n yªu
cÇu ghi trªn Th«ng b¸o mµ doanh nghiÖp kh«ng ®iÒu chØnh hoÆc kh«ng göi b¸o
ço quyÕt to¸n thuÕ thay thÕ th× thùc hiÖn thñ tôc ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ
thuÕ vµ chuyÓn sang thµnh phiÕu mµu ®á.
(6) KiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ
§èi víi b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ cã phiÕu nhËn xÐt mµu ®á: phßng/®éi
QLDN lËp danh s¸ch doanh nghiÖp cÇn kiÓm tra quyÕt to¸n t¹i doanh nghiÖp ®Ó
bµn, thèng nhÊt víi phßng/tæ thanh tra lËp kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra t¹i doanh
nghiÖp. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ®· cã trong kÕ ho¹ch thanh tra cña phßng/tæ
thanh tra th× phßng/tæ thanh tra thùc hiÖn thanh tra. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp
ch−a cã trong kÕ ho¹ch thanh tra cña phßng/tæ thanh tra th× phßng/®éi QLDN lËp
kÕ ho¹ch kiÓm tra b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ t¹i doanh nghiÖp tr×nh l·nh ®¹o
côc/chi côc duyÖt (viÖc thanh tra, kiÓm tra t¹i doanh nghiÖp ®−îc thùc hiÖn theo
quy tr×nh thanh tra, kiÓm tra). KÕt qu¶ kiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ ®−îc chuyÓn
ngay cho phßng TH – XLDL/tæ XLDL ®Ó nhËp vµo m¸y tÝnh ®iÒu chØnh sè thuÕ
cña doanh nghiÖp.
(7) §«n ®èc vµ qu¶n lý t×nh tr¹ng quyÕt to¸n thuÕ: phßng/®éi QLDN thùc hiÖn
®«n ®èc nép quyÕt to¸n thuÕ; lµm thñ tôc ph¹t hµnh chÝnh vÒ chËm nép hoÆc
kh«ng nép quyÕt to¸n thuÕ; qu¶n lý viÖc xö lý quyÕt to¸n thuÕ, më Sæ theo
dâi t×nh tr¹ng xö lý quyÕt to¸n thuÕ ®Ó theo dâi viÖc nép b¸o ço quyÕt
to¸n thuÕ, t×nh tr¹ng lçi, dÊu hiÖu nghi vÊn, kÕt qu¶ ®iÒu chØnh lçi… Phßng
TH – XLDL/tæ XLDL in Th«ng b¸o sè thuÕ quyÕt to¸n sau khi c¬ quan
thuÕ ®· ph©n tÝch ®èi chiÕu sè liÖu b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ cña doanh nghiÖp
®Ó göi doanh nghiÖp biÕt.
(8) B¸o ço t×nh h×nh quyÕt to¸n thuÕ vµ l−u hå s¬ quyÕt to¸n: phßng/®éi QLDN
lËp b¸o ço ph©n tÝch b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng b¸o ço
quyÕt to¸n vµ viÖc xö lý quyÕt to¸n thuÕ göi phßng TH – DT ®Ó phßng nµy
tæng hîp b¸o ço cÊp trªn. Phßng TH – XLDL/tæ XLDL lËp b¸o ço Tæng
hîp kÕt qu¶ xö lý quyÕt to¸n thuÕ cña côc thuÕ/chi côc thuÕ hµng th¸ng
chuyÓn cho çc phßng/tæ thanh tra, phßng/®éi QLDN, l·nh ®¹o côc thuÕ, chi
côc thuÕ vµ tæng hîp toµn côc ®Ó b¸o ço Tæng côc ThuÕ. Phßng/®éi QLDN
l−u vµo hå s¬ doanh nghiÖp: quyÕt to¸n thuÕ, çc biªn b¶n kiÓm tra quyÕt
to¸n, çc quyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh, quyÕt ®Þnh truy thu sau kiÓm tra
quyÕt to¸n thuÕ.
2.1.2.6. Quy tr×nh xö lý miÔn, gi¶m thuÕ
(1) TiÕp nhËn hå s¬: phßng/tæ hµnh chÝnh tiÕp nhËn hå s¬ ®Ò nghÞ miÔn, gi¶m
thuÕ; ghi Sæ nhËn hå s¬ vµ chuyÓn hå s¬ cho phßng/®éi QLDN ngay trong
ngµy hoÆc chËm nhÊt vµo ngµy lµm viÖc h«m sau.
(2) KiÓm tra thñ tôc hå s¬: phßng/®éi QLDN thùc hiÖn kiÓm tra thñ tôc, hå s¬
®Ò nghÞ miÔn, gi¶m thuÕ ngay khi nhËn ®−îc hå s¬. Tr−êng hîp kh«ng thuéc
®èi t−îng miÔn, gi¶m, ph¶i th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho ®èi t−îng nép thuÕ
trong thêi h¹n 3 ngµy tÝnh tõ ngµy nhËn hå s¬. Tr−êng hîp hå s¬ ch−a ®Çy
®ñ, ch−a ®óng quy ®Þnh th× ph¶i th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n yªu cÇu ®èi t−îng
nép thuÕ bæ sung, chØnh söa.
(3) KiÓm tra x¸c ®Þnh sè thuÕ ®−îc miÔn, gi¶m vµ lËp hå s¬ tr×nh xÐt miÔn, gi¶m
thuÕ:
• §èi víi doanh nghiÖp do côc thuÕ qu¶n lý:
- Phßng QLDN thùc hiÖn ph©n tÝch hå s¬ ®Ó:
+ X¸c ®Þnh sè thuÕ ®−îc miÔn, gi¶m cho doanh nghiÖp.
+ Ph©n lo¹i hå s¬ thuéc diÖn ®−îc miÔn, gi¶m vµ hå s¬ cÇn kiÓm tra t¹i
doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp thuéc diÖn ®−îc miÔn, gi¶m theo quy ®Þnh th×
lËp tê tr×nh tr×nh l·nh ®¹o côc duyÖt, ký göi hå s¬ miÔn, gi¶m thuÕ vÒ Tæng côc
ThuÕ.
+ Tr−êng hîp qua kiÓm tra hå s¬ miÔn, gi¶m thuÕ ph¸t hiÖn thÊy cÇn kiÓm
tra t¹i c¬ së th× phßng QLDN tr×nh l·nh ®¹o côc kÕ hoÆch kiÓm tra t¹i c¬ së.
Thêi gian ph©n tÝch vµ ph©n lo¹i kh«ng qu¸ 5 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn hå s¬ cña
doanh nghiÖp.
- Sau khi cã kÕt luËn vµ xö lý sau khi kiÓm tra, thanh tra t¹i c¬ së, phßng
QLDN x¸c ®Þnh sè thuÕ ®−îc miÔn, gi¶m lËp hå s¬ tr×nh l·nh ®¹o côc duyÖt ký
göi Tæng côc ThuÕ.
- Sau khi thanh tra, kiÓm tra t¹i c¬ së nÕu x¸c ®Þnh ®èi t−îng nép thuÕ
kh«ng thuéc diÖn ®−îc miÔn, gi¶m thuÕ th× phßng QLDN tr×nh l·nh ®¹o côc ra
th«ng b¸o cho doanh nghiÖp trong thêi h¹n 3 ngµy kÓ tõ ngµy cã biªn b¶n kiÓm
tra.
• §èi víi doanh nghiÖp do chi côc thuÕ qu¶n lý:
- §éi QLDN thùc hiÖn çc néi dung nh− ®èi víi çc doanh nghiÖp do côc
thuÕ qu¶n lý. §èi víi nh÷ng hå s¬ x¸c ®Þnh ®ñ ®iÒu kiÖn miÔn, gi¶m thuÕ th× ®éi
QLDN tr×nh l·nh ®¹o chi côc ký duyÖt hå s¬ göi côc thuÕ. §èi víi nh÷ng tr−êng
hîp nghi vÊn th× tr×nh l·nh ®¹o chi côc kÕ ho¹ch kiÓm tra t¹i c¬ së; sau khi cã kÕt
qu¶ kiÓm tra, lËp hå s¬ tr×nh l·nh ®¹o chi côc duyÖt ký göi côc thuÕ. Tr−êng hîp
qua thanh tra, kiÓm tra x¸c ®Þnh doanh nghiÖp kh«ng thuéc diÖn ®−îc miÔn,
gi¶m thuÕ th× tr×nh l·nh ®¹o chi côc ra th«ng b¸o cho doanh nghiÖp biÕt.
- Phßng tæng hîp – dù to¸n trùc tiÕp nhËn hå s¬ ®Ò nghÞ miÔn, gi¶m thuÕ tõ
chi côc thuÕ göi lªn; thÈm ®Þnh hå s¬ vµ tr×nh l·nh ®¹o côc ký duyÖt hå s¬ miÔn,
gi¶m thuÕ göi vÒ Tæng côc ThuÕ. NÕu qua thÈm ®Þnh ph¸t hiÖn hiÖn t−îng nghi
vÊn th× th«ng b¸o ®Ó l·nh ®¹o chi côc thuÕ gi¶i tr×nh.
(4) DuyÖt hå s¬ xÐt miÔn, gi¶m thuÕ: Tæng côc ThuÕ kiÓm tra thñ tôc xÐt miÔn,
gi¶m thuÕ vµ tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh.
(5) Xö lý kÕt qu¶ miÔn, gi¶m thuÕ: khi nhËn ®−îc tê khai ®iÒu chØnh thuÕ sau khi
cã quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn do doanh nghiÖp göi ®Õn, phßng/tæ
hµnh chÝnh vµo sæ c«ng v¨n vµ chuyÓn ngay cho phßng/tæ XLDL ®Ó ®iÒu
chØnh sè thuÕ ph¶i nép.
(6) L−u gi÷ hå s¬: phßng/tæ QLDN l−u gi÷ hå s¬ miÔn, gi¶m thuÕ cña doanh
nghiÖp do m×nh qu¶n lý. Phßng tæng hîp – dù to¸n l−u gi÷ hå s¬ miÔn, gi¶m
thuÕ do chi côc thuÕ qu¶n lý.
2.2. Quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi hé kinh doanh ç thÓ
2.2.1. §èi t−îng ¸p dông quy tr×nh
§èi t−îng ¸p dông quy tr×nh lµ çc hé kinh doanh ç thÓ nép thuÕ kho¸n æn
®Þnh vµ nép thuÕ theo kª khai.
2.2.2. Néi dung quy tr×nh
Quy tr×nh m« t¶ tr×nh tù thùc hiÖn çc b−íc c«ng viÖc vµ tr¸ch nhiÖm thùc
hiÖn çc b−íc c«ng viÖc qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi çc hé kinh doanh ç thÓ nép
thuÕ kho¸n æn ®Þnh vµ nép thuÕ theo kª khai.
2.2.2.1. Quy tr×nh ®¨ng ký thuÕ
(1) H−íng dÉn ®¨ng ký thuÕ: ®éi thuÕ cÊp ph¸t tê khai vµ h−íng dÉn hé kinh
doanh çch kª khai ®¨ng ký víi c¬ quan thuÕ.
(2) NhËn, kiÓm tra hå s¬ ®¨ng ký thuÕ: ®éi thuÕ nhËn hå s¬ ®¨ng ký thuÕ cña
hé kinh doanh; viÕt giÊy biªn nhËn hå s¬, x¸c ®Þnh thêi gian hÑn tr¶ hå s¬
Thêi gian hÑn tr¶ kh«ng qu¸ 10 ngµy lµm viÖc nÕu hé kinh doanh ë cïng
quËn, thÞ x· n¬i chi côc ®ãng trô së, kh«ng qu¸ 12 ngµy nÕu hé kinh doanh
thuéc ®Þa bµn kh¸c kÓ tõ ngµy ®éi thuÕ nhËn ®−îc hå s¬ hîp lÖ cña hé kinh
doanh; kiÓm tra çc chØ tiªu kª khai trªn hå s¬, thêi gian kiÓm tra kh«ng
qu¸ 2 ngµy; ph¸t hiÖn sai sãt vµ liªn hÖ trùc tiÕp víi hé kinh doanh ®Ó chØnh
söa; chuyÓn hå s¬ ®· kª khai ®óng quy ®Þnh cho tæ XLDL, thêi gian ®Ó
chuyÓn kh«ng qu¸ 2 ngµy ®èi víi ®Þa bµn ë xa.
(3) NhËp vµ xö lý hå s¬ ®¨ng ký thuÕ: Tæ XLDL nhËp hå s¬ vµo m¸y tÝnh vµ
truyÒn hå s¬ lªn côc thuÕ, thêi gian nhËp vµ truyÒn d÷ liÖu kh«ng qu¸ 2
ngµy. Côc thuÕ kiÓm tra, x¸c nhËn thñ tôc cÊp m· sè thuÕ cho tõng hé kinh
doanh vµ chuyÓn kÕt qu¶ vÒ chi côc thuÕ trong thêi h¹n kh«ng qu¸ 3 ngµy
lµm viÖc. Tæ XLDL l−u hå s¬ ®¨ng ký thuÕ cña hé kinh doanh theo ®éi vµ
®Þa bµn qu¶n lý.
(4) In, göi GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ cho hé kinh doanh: c¨n cø hå s¬ do
côc thuÕ truyÒn vÒ, tæ XLDL in GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ cña çc
hé kinh doanh tr×nh l·nh ®¹o chi côc ký, thêi gian kh«ng qu¸ 2 ngµy lµm
viÖc. Tæ XLDL tr¶ ngay trong ngµy GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ cho ®éi
thuÕ. §éi thuÕ cÊp GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ cho tõng hé kinh doanh
vµ lËp Sæ theo dâi cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ.
(5) LËp sæ danh b¹ hé kinh doanh: tæ XLDL lËp danh b¹ hé kinh doanh ®·
®¨ng ký thuÕ theo ®Þa bµn kinh doanh vµ theo ph−¬ng ph¸p nép thuÕ
(kho¸n, kª khai doanh sè) ®ång thêi th«ng b¸o cho ®éi thuÕ biÕt ®Ó ®−a vµo
bé thuÕ. §éi thuÕ phèi hîp víi chÝnh quyÒn x·, ph−êng ®iÒu tra, ®èi chiÕu
thùc tÕ kinh doanh víi sæ bé thuÕ; ®«n ®èc hé míi ra kinh doanh, hé ®æi
tªn… kª khai hoÆc kª khai bæ sung, ®iÒu chØnh, vµ chuyÓn cho tæ XLDL
®iÒu chØnh hoÆc ®ãng m· sè thuÕ theo quy ®Þnh.
2.2.2.2. Quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi hé kho¸n æn ®Þnh
a. §èi víi hé míi ra kinh doanh, hé ®ang kinh doanh
(1) H−íng dÉn hé míi ra kinh doanh kª khai doanh thu, nhËn tê khai: §éi thuÕ
ph¸t tê khai, h−íng dÉn hé kinh doanh kª khai doanh thu kinh doanh. §èi
víi hé míi ra kinh doanh, thêi gian nép tê khai chËm nhÊt lµ ngµy 20 cña
th¸ng b¾t ®Çu kinh doanh. §èi víi hé ®ang thu thuÕ æn ®Þnh, thêi gian nép tê
khai chËm nhÊt lµ ngµy 20 cña th¸ng cuèi kú æn ®Þnh. §éi thuÕ nhËn tê khai
cña hé kinh doanh, khi nhËn ph¶i vµo Sæ nhËn hå s¬.
(2) §iÒu tra doanh sè thùc tÕ: c¨n cø tê khai thuÕ cña çc hé kinh doanh, ®éi
thuÕ tiÕn hµnh kh¶o s¸t thùc tÕ mét sè hé kinh doanh theo çc ngµnh nghÒ,
quy m« kinh doanh. Khi tiÕn hµnh ®iÒu tra doanh sè, ®éi thuÕ mêi çc thµnh
viªn héi ®ång t− vÊn thuÕ cïng tham gia. §èi víi hé ®· æn ®Þnh, viÖc ®iÒu tra
®−îc thùc hiÖn tr−íc khi hÕt h¹n æn ®Þnh. §èi víi hé míi ra kinh doanh, viÖc
®iÒu tra doanh sè ®−îc thùc hiÖn ngay tõ th¸ng b¾t ®Çu kinh doanh. Khi kÕt
thóc ®iÒu tra ph¶i lËp biªn b¶n ®iÒu tra.
(3) Dù kiÕn doanh thu tÝnh thuÕ tõng hé kinh doanh:
- §éi thuÕ lËp danh s¸ch hé kinh doanh, doanh sè cña tõng hé kinh doanh
®−a ra trao ®æi thèng nhÊt trong ®éi thuÕ.
- §éi thuÕ niªm yÕt c«ng khai doanh thu dù kiÕn vµ th«ng b¸o c«ng khai ®Þa
®iÓm, thêi gian niªm yÕt ®Ó hé kinh doanh biÕt vµ tham gia ý kiÕn; cö çn bé tiÕp
xóc, gi¶i quyÕt kiÕn nghÞ, th¾c m¾c cña çc hé kinh doanh. Trªn c¬ së ®ã, ®iÒu
chØnh nh÷ng tr−êng hîp bÊt hîp lý nÕu thÊy cÇn thiÕt.
- §éi thuÕ ®−a dù kiÕn doanh sè ®· chØnh lý ®Ó héi ®ång t− vÊn thuÕ x·,
ph−êng tham gia vµ cã ý kiÕn x¸c nhËn. Dù kiÕn doanh sè cã x¸c nhËn cña héi
®ång t− vÊn ®−îc chuyÓn vÒ chi côc thuÕ lµm c¨n cø tÝnh thuÕ. NÕu kh«ng thèng
nhÊt ®−îc, ®éi thuÕ tËp hîp ®Ó b¸o ço l·nh ®¹o chi côc thuÕ quyÕt ®Þnh.
- §éi thuÕ tæng hîp kÕt qu¶ b¸o ço chi côc lµm c¨n cø tÝnh thuÕ.
- NÕu trong thêi gian æn ®Þnh thuÕ cã sù t¨ng, gi¶m ®ét biÕn vÒ quy m« kinh
doanh th× hé kinh doanh ph¶i kª khai víi c¬ quan thuÕ. §éi thuÕ c¨n cø vµo kª
khai vµ t×nh h×nh thùc tÕ ®Ó Ên ®Þnh sè thuÕ.
b. §èi víi hé nghØ kinh doanh
• §èi víi hé cã ®¬n nghØ kinh doanh
(1) TiÕp nhËn hå s¬: ®éi thuÕ nhËn ®¬n nghØ kinh doanh cña hé kinh doanh; khi
nhËn ®¬n, ph¶i vµo Sæ nhËn hå s¬.
(2) Gi¶i quyÕt ®¬n ®Ò nghÞ nghØ kinh doanh:
- §éi thuÕ lËp danh s¸ch hé nghØ kinh doanh tr×nh l·nh ®¹o chi côc thuÕ
duyÖt, ký; ®ång thêi dù th¶o th«ng b¸o miÔn, gi¶m thuÕ cho tõng hé kinh doanh
cã ®¬n xin nghØ kinh doanh vµ chuyÓn danh s¸ch hé cã ®¬n nghØ kinh doanh
th«ng b¸o miÔn, gi¶m thuÕ cho tæ XLDL vµ tæ thanh tra. §èi víi ®¬n nghØ kinh
doanh göi tr−íc ngµy 5 hµng th¸ng th× gi¶i quyÕt miÔn, gi¶m ngay trong th¸ng.
§èi víi ®¬n nghØ kinh doanh v× lý do kh¸ch quan göi ®Õn c¬ quan thuÕ sau ngµy
5 hµng th¸ng th× gi¶i quyÕt miÔn, gi¶m vµo th¸ng sau.
- §éi thuÕ cã tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t t×nh tr¹ng nghØ kinh doanh cña hé kinh
doanh trªn ®Þa bµn. NÕu hé kinh doanh cã ®¬n mµ kh«ng nghØ kinh doanh hoÆc
ch−a hÕt thêi gian nghØ kinh doanh ®· trë l¹i kinh doanh kh«ng khai b¸o th× ®éi
thuÕ ph¶i lËp biªn b¶n vµ dù th¶o quyÕt ®Þnh truy thu thuÕ vµ ph¹t gian lËn thuÕ
theo quy ®Þnh tr×nh l·nh ®¹o chi côc ký; ®ång thêi, göi quyÕt ®Þnh nµy cho tæ
XLDL.
- C¨n cø th«ng b¸o miÔn, gi¶m thuÕ cho hé kinh doanh cã ®¬n xin nghØ
kinh doanh do ®éi thuÕ chuyÓn ®Õn, tæ thanh tra chñ tr× tæ chøc phóc tra ®Ó hç trî
®éi thuÕ x¸c ®Þnh cã thùc tÕ nghØ kinh doanh hay kh«ng vµ ng¨n ngõa hµnh vi
tiªu cùc gi÷a çn bé thuÕ vµ hé kinh doanh. Qua phóc tra nÕu ph¸t hiÖn vi ph¹m,
tæ thanh tra dù th¶o quyÕt ®Þnh xö ph¹t tr×nh l·nh ®¹o chi côc duyÖt ban hµnh ®Ó
xö lý ®èi víi çc hé kinh doanh vi ph¹m; ®ång thêi xö lý tr¸ch nhiÖm ®èi víi çn
bé ®éi thuÕ. Sau ®ã, tæ thanh tra chuyÓn danh s¸ch hé kinh doanh vi ph¹m vµ çc
quyÕt ®Þnh xö lý vi ph¹m cho tæ XLDL.
- §éi thuÕ chÞu tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o miÔn, gi¶m thuÕ, quyÕt ®Þnh xö lý
cho hé kinh doanh vµ ®«n ®èc hé kinh doanh thùc hiÖn.
• §èi víi hé tù nghØ kinh doanh kh«ng khai b¸o
Hµng th¸ng, qua c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ trªn ®Þa bµn, nÕu ph¸t hiÖn thÊy hé
kinh doanh trªn ®Þa bµn tù nghØ kinh doanh kh«ng khai b¸o th× ®éi thuÕ cã tr¸ch
nhiÖm lËp danh s¸ch vµ thèng nhÊt víi Héi ®ång t− vÊn thuÕ ph−êng, x·. ChËm
nhÊt lµ ngµy 5 th¸ng sau, ®éi thuÕ chuyÓn 01 b¶n cho tæ XLDL ®Ó ®iÒu chØnh
®−a ra qu¶n lý ngoµi bé vµ 01 b¶n cho tæ thanh tra ®Ó phóc tra.
c. §èi víi hé cã ®¬n ®Ò nghÞ miÔn thuÕ theo diÖn cã thu nhËp thÊp
(1) §éi thuÕ h−íng dÉn hé kinh doanh cã thu nhËp thÊp lµm ®¬n xin miÔn thuÕ
vµ trùc tiÕp nhËn ®¬n cña hé kinh doanh.
(2) C¨n cø ®¬n xin miÔn thuÕ cña hé kinh doanh, ®éi thuÕ phèi hîp víi tæ thanh
tra x¸c minh thu nhËp thùc tÕ vµ lÊy ý kiÕn Héi ®ång t− vÊn thuÕ x·, ph−êng.
Sau ®ã, ®èi chiÕu víi chÝnh s¸ch hiÖn hµnh ®Ó x¸c ®Þnh xem cã ®ñ ®iÒu kiÖn
miÔn thuÕ kh«ng. NÕu ®ñ ®iÒu kiÖn th× lµm thñ tôc tr×nh l·nh ®¹o chi côc
duyÖt ban hµnh Th«ng b¸o miÔn thuÕ; nÕu kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn còng cÇn
th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n ®Ó hé kinh doanh biÕt. §éi thuÕ nhËn kÕt qu¶ ký
duyÖt cña l·nh ®¹o chi côc chuyÓn trùc tiÕp ®Õn hé kinh doanh; ®ång thêi,
chuyÓn 01 b¶n cho tæ XLDL lµm c¬ së lËp hoÆc ®iÒu chØnh sæ bé thuÕ.
(3) §éi thuÕ ph¶i qu¶n lý biÕn ®éng vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña çc hé kinh
doanh trong thêi gian miÔn thuÕ ®Ó ph¸t hiÖn hé cã thu nhËp t¨ng ®Õn møc
ph¶i nép thuÕ vµ ®Ó yªu cÇu hé kinh doanh kª khai nép thuÕ theo quy ®Þnh
hiÖn hµnh.
d. Quy tr×nh tÝnh thuÕ, lËp bé thuÕ, c«ng khai thuÕ
(1) TÝnh thuÕ, lËp bé thuÕ: c¨n cø dù kiÕn doanh sè çc ®éi thuÕ ®· lËp, sau khi
®· ®−îc tæ NV-HT kiÓm tra c©n ®èi chung trªn ®Þa bµn, tæ XLDL tÝnh thuÕ
cho tõng hé vµ ph¶n ¸nh vµo trong sæ bé thuÕ; lËp biÓu tæng hîp ph¶n ¸nh sù
t¨ng gi¶m vÒ doanh sè vµ møc thuÕ dù kiÕn so víi kú æn ®Þnh tr−íc vµ kiÓm
tra l¹i çc sè liÖu theo yªu cÇu nghiÖp vô. Trong qu¸ tr×nh tÝnh thuÕ, nÕu dù
kiÕn cña ®éi thuÕ ch−a ®¹t yªu cÇu hoÆc cã bÊt hîp lý, tæ XLDL trao ®æi víi
çc ®éi thuÕ ®Ó ®éi thuÕ xem xÐt l¹i; nÕu cÇn ph¶i kiÓm tra thùc tÕ th× ghi râ
yªu cÇu kiÓm tra vµ chuyÓn cho tæ thanh tra - kiÓm tra thùc hiÖn ®iÒu tra l¹i
doanh sè. KÕt qu¶ kiÓm tra ®−îc tæ XLDL tæng hîp tr×nh l·nh ®¹o chi côc
duyÖt.
(2) DuyÖt bé thuÕ: trªn c¬ së sè liÖu do tæ XLDL tæng hîp, chi côc thuÕ tæ chøc
duyÖt bé víi çc thµnh phÇn: l·nh ®¹o chi côc, ®éi thuÕ, tæ NV-HT, tæ thanh
tra – kiÓm tra. Sau khi bé thuÕ ®−îc duyÖt, tæ XLDL ®iÒu chØnh l¹i sè liÖu
(nÕu cã thay ®æi), thêi gian duyÖt bé chËm nhÊt lµ ngµy 15 cña th¸ng ®Çu
thêi kú æn ®Þnh. Tæ XLDL ®iÒu chØnh l¹i sè liÖu theo kÕt qu¶ duyÖt bé vµ in
sæ bé chÝnh thøc ®Ó l·nh ®¹o chi côc duyÖt. Hµng th¸ng c¨n cø vµo sæ bé æn
®Þnh ®· duyÖt vµ sù biÕn ®éng do hé míi ph¸t sinh, hé nghØ kinh doanh…,
l·nh ®¹o chi côc duyÖt bæ sung çc tr−êng hîp thay ®æi trªn vµ x¸c ®Þnh sè
ph¶i thu giao cho ®éi thuÕ thùc hiÖn.ViÖc duyÖt bæ sung chËm nhÊt ph¶i
hoµn thµnh vµo ngµy 15 hµng th¸ng.
(3) C«ng khai thuÕ: Sau khi l·nh ®¹o ®· duyÖt, çc ®éi thuÕ niªm yÕt c«ng khai
møc thuÕ cña çc hé nµy t¹i trô së UBND ph−êng, x·, trô së ®éi thuÕ (nÕu
cã) çc tæ ngµnh hµng ®Ó çc hé kinh doanh ®−îc biÕt.
2.2.2.3. Quy tr×nh qu¶n lý thuÕ ®èi víi hé nép thuÕ theo kª khai
(1) H−íng dÉn nép thuÕ, kª khai thuÕ: tæ NV- HT vµ ®éi thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý
chÞu tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn vµ ®«n ®èc hé kinh doanh kª khai thuÕ, nép tê
khai thuÕ ®óng quy ®Þnh. ViÖc ®«n ®èc thùc hiÖn trong 10 ngµy ®Çu th¸ng.
Qu¸ 10 ngµy mµ hé kinh doanh kh«ng nép tê khai th× ®éi thuÕ lËp danh s¸ch
vµ dù th¶o th«ng b¸o ®«n ®èc hé kinh doanh nép tê khai tr×nh l·nh ®¹o chi
côc thuÕ ký, sau ®ã ®éi thuÕ göi cho hé kinh doanh.
(2) NhËn vµ kiÓm tra tê khai: ®éi thuÕ chÞu tr¸ch nhiÖm nhËn tê khai thuÕ vµ çc
b¶ng kª kÌm theo tê khai cña hé kinh doanh; x¸c nhËn ngµy nép tê khai; ghi
sæ theo dâi nhËn tê khai thuÕ; kiÓm tra çc néi dung ghi trªn tê khai. NÕu
ph¸t hiÖn cã lçi, ®éi thuÕ th«ng b¸o cho hé kinh doanh ®Ó chØnh söa lçi tê
khai. Thêi h¹n th«ng b¸o kh«ng qu¸ 1 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn tê khai thuÕ.
Çc th«ng tin chØnh söa ph¶i ®−îc ghi vµo phiÕu chØnh söa tê khai thuÕ cã
x¸c nhËn cña hé kinh doanh. §éi thuÕ ph©n lo¹i tê khai vµ ®ãng tÖp tê khai
theo tõng lo¹i hé (lo¹i kª khai ®óng, lo¹i ph¶i Ên ®Þnh) vµ chuyÓn ngay trong
ngµy hoÆc kh«ng qu¸ 1 ngµy cho tæ XLDL. §èi víi hé cã dÊu hiÖu kh«ng
b×nh th−êng cÇn Ên ®Þnh thuÕ, ®éi thuÕ ph¶i hoµn tÊt vµ chuyÓn danh s¸ch
®Õn tæ XLDL tr−íc ngµy 13 hµng th¸ng.
(3) NhËp d÷ liÖu kª khai: tæ XLDL nhËp tê khai do ®éi thuÕ chuyÓn ®Õn, thêi
gian hoµn thµnh chËm nhÊt ngµy 14 hµng th¸ng. Sau ®ã, l−u tê khai thuÕ
theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
(4) Xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc thuÕ: sau khi ®· göi Th«ng b¸o
®«n ®èc nh−ng hé kinh doanh vÉn kh«ng kª khai, ®éi thuÕ dù th¶o QuyÕt
®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh tr×nh l·nh ®¹o chi côc ký, göi 1 b¶n cho
tæ XLDL vµ 1 b¶n cho hé kinh doanh thùc hiÖn.
(5) Ên ®Þnh thuÕ: ®èi víi nh÷ng hé kinh doanh kh«ng kª khai, ®· nép tê khai
thuÕ nh−ng kª khai kh«ng ®óng c¨n cø tÝnh thuÕ, ®· ®−îc th«ng b¸o söa l¹i
tê khai nh−ng kh«ng söa, c¬ quan thuÕ ®−îc quyÒn Ên ®Þnh doanh sè tÝnh
thuÕ. §éi thuÕ thùc hiÖn Ên ®Þnh doanh thu vµ thuÕ. ViÖc Ên ®Þnh ph¶i hoµn
thµnh tr−íc ngµy 13 hµng th¸ng. Sau ®ã, chuyÓn kÕt qu¶ Ên ®Þnh vÒ tæ XLDL
®Ó tÝnh thuÕ, ph¸t hµnh th«ng b¸o thuÕ. NÕu sau khi ®· ph¸t hµnh Th«ng b¸o
thuÕ, hé kinh doanh míi nép tê khai th× ®éi thuÕ kh«ng söa l¹i sè liÖu ®· Ên
®Þnh thuÕ. §éi thuÕ chuyÓn tê khai nép chËm sang cho tæ XLDL tiÕn hµnh so
s¸nh sè thuÕ kª khai vµ sè thuÕ th«ng b¸o. NÕu sè thuÕ trªn tê khai nép
chËm cao h¬n sè thuÕ Ên ®Þnh th× ph¸t hµnh th«ng b¸o bæ sung. NÕu sè thuÕ
trªn tê khai nép chËm thÊp h¬n sè thuÕ Ên ®Þnh th× phÇn chªnh lÖch ®−îc trõ
vµo sè thuÕ ph¶i nép cña th¸ng sau.
(6) TÝnh thuÕ, tÝnh nî, tÝnh ph¹t vµ lËp sæ thuÕ, duyÖt bé thuÕ: tæ XLDL c¨n cø
vµo tê khai thuÕ, b¶ng tÝnh thuÕ, kÕt qu¶ Ên ®Þnh thuÕ,… ®Ó tiÕn hµnh tÝnh
thuÕ, tÝnh nî kú tr−íc chuyÓn sang, tÝnh ph¹t nép chËm theo quy ®Þnh ®Ó lËp
Sæ bé thuÕ. C¨n cø vµo sè liÖu tæng hîp cña tæ XLDL, l·nh ®¹o chi côc tæ
chøc duyÖt bé thuÕ víi çc thµnh phÇn: l·nh ®¹o chi côc, ®éi thuÕ, tæ NV-
HT, tæ thanh tra – kiÓm tra. ViÖc duyÖt bé ph¶i hoµn thµnh tr−íc ngµy 15
hµng th¸ng.
(7) QuyÕt to¸n thuÕ:
- NhËn b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ: tæ hµnh chÝnh nhËn b¸o ço quyÕt to¸n
thuÕ cña çc hé kinh doanh; x¸c nhËn ngµy nép b¸o ço, ghi sæ theo dâi nhËn
b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ vµ chuyÓn cho ®éi thuÕ ngay trong ngµy hoÆc chËm nhÊt
lµ ngµy h«m sau.
- KiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ:
+ KiÓm tra s¬ bé quyÕt to¸n thuÕ: ®éi thuÕ ghi sæ theo dâi nhËn b¸o ço
quyÕt to¸n thuÕ, sau ®ã tiÕn hµnh kiÓm tra s¬ bé vÒ thñ tôc vµ h×nh thøc b¸o ço
quyÕt to¸n thuÕ. NÕu cã sai sãt, ®éi thuÕ liªn hÖ víi hé kinh doanh yªu cÇu chØnh
söa chËm nhÊt 1 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ.
+ KiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu kª khai trªn b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ:
®éi thuÕ kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña sè liÖu kª khai trªn b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ
trªn c¬ së ®èi chiÕu víi çc tµi liÖu cã liªn quan, thêi gian kiÓm tra tèi ®a 3 ngµy
kÓ tõ khi nhËn ®−îc b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ. Sau ®ã, chuyÓn kÕt qu¶ kiÓm tra
quyÕt to¸n cho tæ XLDL. Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra nÕu thÊy cã nghi vÊn, ®éi thuÕ
lËp phiÕu nhËn xÐt ghi râ nh÷ng nghi vÊn; ®ång thêi, lËp danh s¸ch chuyÓn tæ
thanh tra lËp ch−¬ng tr×nh vµ kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra tr×nh l·nh ®¹o chi côc
duyÖt. §éi thuÕ phèi hîp víi tæ thanh tra tæ chøc kiÓm tra t¹i c¬ së.
- X¸c ®Þnh sè thuÕ nép thõa, thiÕu sau quyÕt to¸n: sau khi x¸c ®Þnh sè thuÕ
nép thõa, thiÕu thùc tÕ so víi quyÕt to¸n, ®éi thuÕ lËp danh s¸ch kÕt qu¶ xÐt
quyÕt to¸n thuÕ chuyÓn tæ XLDL.
- §iÒu chØnh sè thuÕ ph¶i nép sau quyÕt to¸n: tæ XLDL nhËp sè chªnh lÖch
cßn ph¶i nép sau khi xÐt quyÕt to¸n thuÕ theo tõng ®èi t−îng nép thuÕ, tõng môc
thuÕ, ghi sè nµy vµo ph¸t sinh cña th¸ng hiÖn t¹i hoÆc vµo sè thuÕ kú tiÕp theo.
Tæ XLDL nhËp sè liÖu trªn quyÕt ®Þnh xö lý kiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ t¹i c¬ së.
Tæ XLDL bï trõ sè thuÕ thõa vµo sè thuÕ ph¶i nép cña kú thuÕ tíi theo tõng môc
thuÕ. §éi thuÕ ph¶i th«ng b¸o cho nh÷ng hé cã sù thay ®æi vÒ sè thuÕ ph¶i nép
theo quyÕt to¸n ®Ó hé kinh doanh biÕt vµ thùc hiÖn.
2.2.2.4. Quy tr×nh tæ chøc thu nép thuÕ
Quy tr×nh nµy ®−îc ¸p dông cho c¶ ®èi t−îng nép thuÕ kho¸n æn ®Þnh vµ kª
khai.
(1) Ph¸t hµnh th«ng b¸o thuÕ: c¨n cø vµo sæ bé ®· ®−îc duyÖt, tæ XLDL in
Th«ng b¸o thuÕ cho hé kinh doanh (®èi víi çc chi côc ch−a ®−îc trang bÞ
m¸y tÝnh th× chi côc tæ chøc viÕt th«ng b¸o thuÕ) (th«ng b¸o thuÕ ®èi víi hé
kho¸n ®−îc ph¸t hµnh 1 lÇn cho c¶ thêi kú æn ®Þnh; th«ng b¸o thuÕ ®èi víi
hé kª khai ®−îc ph¸t hµnh hµng th¸ng). Th«ng b¸o thuÕ ®−îc l·nh ®¹o chi
côc ký vµ chuyÓn tæ hµnh chÝnh ®ãng dÊu. Liªn 1 ®−îc chuyÓn cho çc ®éi
thuÕ ®Ó ®−a trùc tiÕp cho çc hé kinh doanh hoÆc chuyÓn cho tæ hµnh chÝnh
göi qua b−u ®iÖn. Liªn 2 hoÆc cuèng chuyÓn cho tæ XLDL l−u.
(2) Tæ chøc thu nép thuÕ: ®éi thuÕ phèi hîp víi UBND x·, ph−êng, ban qu¶n lý
chî, tæ ngµnh hµng ®«n ®èc hé kinh doanh nép thuÕ. NÕu ®ñ ®iÒu kiÖn th× hé
kinh doanh nép thuÕ trùc tiÕp vµo Kho b¹c t¹i çc ®iÓm thu vµ lÞch thu tiÒn;
nÕu hé kinh doanh ë xa, kh«ng thÓ trùc tiÕp nép thuÕ vµo Kho b¹c th× çn bé
thuÕ trùc tiÕp thu theo th«ng b¸o thuÕ vµ viÕt biªn lai thu tiÒn. §èi víi ®Þa
bµn gÇn chi côc, çn bé thuÕ ph¶i thanh to¸n tiÒn thu thuÕ hµng ngµy. §èi
víi vïng nói, h¶i ®¶o, vïng ®i l¹i khã kh¨n, th× thêi h¹n thanh to¸n chËm
nhÊt lµ 6 ngµy kÓ tõ khi thu ®−îc tiÒn thuÕ. Sau khi thanh to¸n tiÒn thuÕ, kÕ
to¸n chi côc viÕt giÊy nép tiÒn ®Ó çn bé thuÕ thùc hiÖn nép tiÒn thuÕ vµo
Kho b¹c. §èi víi nh÷ng ®Þa bµn ®· thùc hiÖn uû nhiÖm thu th× viÖc ®«n ®èc
thu nép theo quy tr×nh uû nhiÖm thu.
(3) ChÊm bé thuÕ: Tæ XLDL nhËn giÊy nép tiÒn tõ Kho b¹c, sau ®ã chÊm bé
thuÕ, theo dâi t×nh h×nh nép thuÕ vµ nî ®äng thuÕ cña çc ®èi t−îng nép
thuÕ, xö lý vi ph¹m ®èi víi hé kinh doanh nép chËm thuÕ tr×nh l·nh ®¹o chi
côc duyÖt. §éi thuÕ göi 1 b¶n cho hé kinh doanh vµ ®«n ®èc hé kinh doanh
nép thuÕ vµ nép ph¹t. Tæ XLDL lËp danh s¸ch, hå s¬ nh÷ng hé kinh doanh
nî thuÕ lín, kÐo dµi chuyÓn cho tæ thanh tra – kiÓm tra tr×nh l·nh ®¹o chi côc
duyÖt thùc hiÖn çc biÖn ph¸p ®«n ®èc, c−ìng chÕ theo quy ®Þnh.
(4) LËp b¸o ço kÕ to¸n, thèng kª thuÕ: theo kú h¹n quy ®Þnh, tæ XLDL lËp çc
b¸o ço kÕ to¸n, thèng kª thuÕ theo chÕ ®é göi l·nh ®¹o chi côc vµ cÊp trªn.
Tæ XLDL cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp th«ng tin vÒ çc hé kinh doanh, vÒ t×nh
h×nh kª khai thuÕ, nép thuÕ cña tõng hé kinh doanh cho l·nh ®¹o vµ çc bé
phËn tæ, ®éi trong chi côc thuÕ.
2.3. Quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
2.3.1. Quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu theo hîp
®ång mua b¸n
Quy tr×nh thñ tôc h¶i quan bao gåm 2 b−íc theo tr×nh tù nh− sau:
(1) TiÕp nhËn, ®¨ng ký tê khai h¶i quan vµ quyÕt ®Þnh h×nh thøc kiÓm tra thùc
tÕ hµng ho¸
• NhiÖm vô cña c«ng chøc h¶i quan tiÕp nhËn, ®¨ng ký tê khai h¶i quan:
ViÖc tiÕp nhËn, ®¨ng ký tê khai h¶i quan cho mét l« hµng do mét c«ng chøc
h¶i quan thùc hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ çc c«ng viÖc sau ®©y: kiÓm tra sù
®ång bé vµ ®Çy ®ñ cña hå s¬ h¶i quan theo quy ®Þnh; kiÓm tra viÖc kª khai theo
néi dung yªu cÇu trªn tê khai h¶i quan, chøng tõ thuéc hå s¬ h¶i quan; ®èi chiÕu
chÝnh s¸ch qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt khÈu víi l« hµng xuÊt khÈu; nhËp d÷ liÖu cña
tê khai h¶i quan vµo m¸y vi tÝnh vµ ®¨ng ký tê khai h¶i quan; chuyÓn hå s¬ h¶i
quan cho l·nh ®¹o chi côc; lËp biªn b¶n vi ph¹m vµ ®Ò xuÊt xö lý ®èi víi hµnh vi
vi ph¹m thuéc thÈm quyÒn xö lý cña chi côc tr−ëng hoÆc hoµn chØnh hå s¬ ®Ó
l·nh ®¹o chi côc b¸o ço cÊp trªn xö lý ®èi víi tr−êng hîp v−ît thÈm quyÒn cña
chi côc tr−ëng (nÕu cã); ra th«ng b¸o thuÕ theo sè tù tÝnh, tù kª khai cña ng−êi
khai h¶i quan ®èi víi çc tr−êng hîp: hµng miÔn kiÓm tra thùc tÕ, hµng chuyÓn
cöa khÈu.
• NhiÖm vô cña l·nh ®¹o chi côc phô tr¸ch quy tr×nh thñ tôc hµng xuÊt
khÈu:
L·nh ®¹o chi côc phô tr¸ch quy tr×nh thñ tôc hµng xuÊt khÈu chÞu tr¸ch
nhiÖm thùc hiÖn çc phÇn viÖc sau: quyÕt ®Þnh h×nh thøc, tû lÖ kiÓm tra thùc tÕ
hµng ho¸; xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh ®èi víi tr−êng hîp vi ph¹m trong thÈm
quyÒn xö ph¹t cña chi côc tr−ëng hoÆc x¸c nhËn vµo hå s¬ xö ph¹t vi ph¹m hµnh
chÝnh b¸o ço cÊp trªn ®èi víi tr−êng hîp vi ph¹m v−ît qu¸ thÈm quyÒn xö ph¹t
cña chi côc tr−ëng (nÕu cã); ký x¸c nhËn ®· lµm thñ tôc h¶i quan vµ th«ng quan
®èi víi l« hµng thuéc ®èi t−îng miÔn thuÕ, hµng cã thuÕ suÊt 0% vµ ®−îc miÔn
kiÓm tra thùc tÕ hoÆc chuyÓn hå s¬ cho bé phËn lµm nhiÖm vô kiÓm tra thùc tÕ
hµng ho¸, tÝnh thuÕ (®èi víi tr−êng hîp hµng ho¸ xuÊt khÈu thuéc ®èi t−îng chÞu
thuÕ vµ ph¶i kiÓm tra thùc tÕ); gi¶i quyÕt çc v−íng m¾c v−ît thÈm quyÒn cña
c«ng chøc h¶i quan cÊp d−íi.
(1) KiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸, kiÓm tra tÝnh thuÕ
B−íc nµy do mét l·nh ®¹o ®éi phô tr¸ch. ViÖc kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ vµ
kiÓm tra tÝnh thuÕ do 2 c«ng chøc h¶i quan cïng thùc hiÖn (kh«ng ph©n biÖt mçi
ng−êi lµm mét viÖc). Çc c«ng chøc thùc hiÖn nhiÖm vô ë b−íc nµy ph¶i lµm çc
c«ng viÖc sau:
+ §èi víi l« hµng ph¶i kiÓm tra: kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ theo quy ®Þnh
hiÖn hµnh vµ quyÕt ®Þnh cña l·nh ®¹o chi côc vÒ h×nh thøc vµ tû lÖ kiÓm tra; x¸c
nhËn kÕt qu¶ kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ vµo tê khai h¶i quan;
+ §èi víi hµng ho¸ thuéc ®èi t−îng chÞu thuÕ: kiÓm tra viÖc tù tÝnh thuÕ cña
ng−êi khai h¶i quan; ®èi chiÕu néi dung tù kª khai, tù tÝnh thuÕ cña ng−êi khai
h¶i quan víi kÕt qu¶ kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ (nÕu cã) vµ chÝnh s¸ch vÒ thuÕ,
gi¸; quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh sè thuÕ ph¶i nép (nÕu cã); ra th«ng b¸o thuÕ hoÆc
biªn lai thu thuÕ;
+ ChuyÓn hå s¬ h¶i quan cho l·nh ®¹o ®éi trùc tiÕp ®iÒu hµnh kh©u kiÓm tra
thùc tÕ hµng ho¸, kiÓm tra tÝnh thuÕ ®Ó ký x¸c nhËn l« hµng ®· lµm thñ tôc h¶i
quan;
+ §èi víi l« hµng ph¶i lËp biªn b¶n th× ®Ò xuÊt xö lý hµnh vi vi ph¹m hoÆc
hoµn chØnh hå s¬ ®Ó l·nh ®¹o chi côc b¸o ço cÊp trªn xö lý;
+ NhËp d÷ liÖu vÒ kÕt qu¶ kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ vµ tÝnh thuÕ vµo m¸y vi
tÝnh;
+ §ãng dÊu nghiÖp vô “§· lµm thñ tôc h¶i quan” vµo tê khai hµng ho¸ xuÊt
khÈu vµ tr¶ cho chñ hµng;
+ ChuyÓn hå s¬ cho ®éi kÕ to¸n thuÕ vµ phóc tËp hå s¬ h¶i quan.
2.3.2. Quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu theo hîp
®ång mua b¸n
Quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu theo hîp ®ång bao
gåm 3 b−íc nh− sau (xem phô lôc sè…):
(1) TiÕp nhËn, ®¨ng ký tê khai h¶i quan vµ quyÕt ®Þnh h×nh thøc kiÓm tra thùc
tÕ hµng ho¸:
Tr×nh tù b−íc nµy t−¬ng tù nh− b−íc 1 cña l« hµng xuÊt khÈu theo hîp
®ång, chØ cã hai ®iÓm kh¸c lµ: (i) bæ sung mét c«ng viÖc ®èi víi c«ng chøc h¶i
quan tr−íc khi thùc hiÖn çc c«ng viÖc kh¸c, ®ã lµ: kiÓm tra danh s¸ch doanh
nghiÖp ph¶i c−ìng chÕ lµm thñ tôc h¶i quan; (ii) ch−a thùc hiÖn viÖc ra th«ng b¸o
thuÕ theo sè tù tÝnh, tù kª khai cña ng−êi khai h¶i quan ®èi víi çc tr−êng hîp:
hµng miÔn kiÓm tra thùc tÕ, hµng chuyÓn cöa khÈu.
(2) KiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸:
B−íc nµy do mét l·nh ®¹o ®éi phô tr¸ch. ViÖc kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ vµ
kiÓm tra tÝnh thuÕ do Ýt nhÊt hai c«ng chøc h¶i quan thùc hiÖn, bao gåm çc c«ng
viÖc sau:
+ KiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ theo quy ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cña l·nh ®¹o chi
côc;
+ X¸c nhËn kÕt qu¶ kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ vµo tê khai h¶i quan;
+ §èi víi l« hµng ph¶i lËp biªn b¶n vi ph¹m th× ®Ò xuÊt xö lý hoÆc hoµn
chØnh hå s¬ ®Ó l·nh ®¹o chi côc b¸o ço cÊp trªn xö lý;
+ NhËp d÷ liÖu vÒ kÕt qu¶ kiÓm tra thùc tÕ vµo m¸y vi tÝnh;
+ ChuyÓn hå s¬ cho kh©u nghiÖp vô tiÕp theo nh− sau:
- ChuyÓn b−íc 3 ®èi víi l« hµng cã thuÕ, cã lÖ phÝ;
- ChuyÓn cho l·nh ®¹o ®éi trùc tiÕp ®iÒu hµnh kh©u kiÓm tra thùc tÕ hµng
ho¸ ®èi víi l« hµng kh«ng thuÕ ®Ó x¸c nhËn ®· lµm thñ tôc h¶i quan vµ th«ng
quan theo quy ®Þnh;
- ChuyÓn cho l·nh ®¹o chi côc phô tr¸ch quy tr×nh gi¶i quyÕt çc tr−êng
hîp vi ph¹m ph¶i xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh hoÆc çc v−íng m¾c v−ît thÈm
quyÒn cña c«ng chøc h¶i quan;
(3) KiÓm tra tÝnh thuÕ:
B−íc nµy do mét l·nh ®¹o ®éi phô tr¸ch. ViÖc kiÓm tra tÝnh thuÕ cho mét l«
hµng do mét c«ng chøc thùc hiÖn (trõ viÖc thu tiÒn do thñ quü thùc hiÖn), bao
gåm çc c«ng viÖc sau ®©y:
+ C¨n cø quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh, kÕt qu¶ kiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸
(nÕu cã) vµ kÕt qu¶ tù tÝnh thuÕ cña ng−êi khai h¶i quan ®Ó kiÓm tra x¸c ®Þnh sè
thuÕ ph¶i nép cña l« hµng; viÕt biªn lai lÖ phÝ h¶i quan; ra th«ng b¸o thuÕ hoÆc
biªn lai thu thuÕ;
+ ChuyÓn biªn lai thu thuÕ vµ biªn lai thu lÖ phÝ cho thñ quü;
+ NhËp d÷ liÖu vµo m¸y vi tÝnh;
+ ChuyÓn hå s¬ cho l·nh ®¹o ®éi trùc tiÕp ®iÒu hµnh kh©u kiÓm tra tÝnh thuÕ
®Ó x¸c nhËn ®· lµm thñ tôc h¶i quan vµ th«ng quan theo quy ®Þnh, tr¶ tê khai h¶i
quan cho chñ hµng;
+ ChuyÓn hå s¬ h¶i quan cho ®éi kÕ to¸n thuÕ vµ phóc tËp hå s¬ h¶i quan.
Chương 12
DỰ TOÁN THU THUẾ
1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ DỰ TOÁN THU THUẾ
1.1. Khái niệm, sự cần thiết của dự toán thu thuế
Dự toán thu thuế là bảng tổng hợp số thu dự kiến về thuế, phí, lệ phí và các
khoản thu khác của Ngân sách Nhà nước trong một thời kỳ nhất định.
Dự toán thu thuế là một bộ phận không thể tách rời của dự toán ngân sách
nhà nước. Dự toán thu thuế là cơ sở phân bổ nguồn lực tài chính cho hoạt động
của Chính phủ trong kỳ kế hoạch. Việc tính toán chính xác dự toán thu thuế có
ảnh hưởng quyết định tới việc thực hiện dự toán chi của ngân sách, nhằm đáp
ứng yêu cầu của sản xuất và đời sống xã hội trong một thời kỳ kế hoạch.
Dự toán thu thuế còn là một trong những tiền đề cho việc thực hiện quản lý
bằng dự toán của các ngành khác trong nền kinh tế quốc dân. Đứng trên giác độ
này, dự toán thu thuế được coi là một trong các bộ phận cấu thành hệ thống dự
toán trong nền kinh tế.
Đối với từng địa phương, dự toán thu thuế là chỉ tiêu quan trọng để xác định
số bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới, đặc biệt, trong năm
đầu của thời kỳ ổn định ngân sách (3-5 năm). Dự toán thu thuế là cơ sở tính mức
tăng thu hàng năm mà ngân sách địa phương được hưởng để phát triển kinh tế -
xã hội trên địa bàn. Trong điều hành ngân sách, dự toán thu thuế là cơ sở điều
hành chi ngân sách của chính quyền các cấp.
Dự toán thu thuế đối với cơ quan thuế các cấp là nhiệm vụ nhà nước giao,
mang tính pháp lệnh. Cơ quan thuế các cấp phải lấy việc thực hiện hoàn thành
dự toán thu thuế là nhiệm vụ chính trị hàng đầu. Dự toán thu thuế được giao là
mục tiêu chỉ đạo công tác thu thuế của cơ quan thuế các cấp.
Dự toán thu thuế là mục tiêu phấn đấu cho ngành thuế, trên cơ sở đó, thiết
lập sự phối hợp tốt nhất giữa các ngành có liên quan (Tài chính, Kho bạc, Thanh
tra, hệ thống chính quyền các cấp và các cơ quan chức năng thuộc chính quyền
các cấp...) góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy Nhà nước các cấp.
Đứng trên giác độ này, dự toán thu thuế phát huy tác dụng như là một đòn bẩy
kinh tế quan trọng thúc đẩy tính chủ động sáng tạo của ngành Thuế và các ngành
có liên quan trong việc thực hiện nhiệm vụ tập trung nguồn thu NSNN.
1.2. Phân loại dự toán thu thuế
1.2.1. Căn cứ vào độ dài thời gian của dự toán
Căn cứ tiêu thức độ dài thời gian, có thể phân loại dự toán thu thuế thành dự
toán dài hạn và dự toán ngắn hạn.
Dự toán dài hạn: là dự toán được lập cho thời kỳ 5 -10 năm. Dự toán này
mang tính chiến lược, được lập trên cơ sở nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội dài
hạn 5-10 năm, phục vụ cho việc xây dựng chiến lược về chi tiêu ngân sách dài
hạn 5-10 năm. Dự toán này chủ yếu do Bộ Tài chính và cấp tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương lập.
Dự toán trung hạn: là dự toán được lập cho một thời kỳ từ 2 đến 3 năm. Dự
toán trung hạn được lập để phục vụ cho việc xây dựng chiến lược chi tiêu ngân
sách trung hạn. Dự toán này chủ yếu do Bộ Tài chính và cấp tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương lập.
Dự toán ngắn hạn: là dự toán có thời gian hiệu lực từ một năm trở xuống.
Dự toán năm: gắn với dự toán ngân sách và kế hoạch phát triển kinh tế, xã
hội hàng năm. Cơ quan thuế các cấp đều phải lập dự toán năm. Dự toán năm
mang tính pháp lệnh.
Dự toán quý: Căn cứ xây dựng dự toán quý là dự toán pháp lệnh đã được
phê chuẩn và dự toán phấn đấu năm. Trên cơ sở số thu của cả năm mà phân bổ
cho từng quý cho phù hợp với quy luật vận động nguồn thu trong từng quý. Dự
toán quý nhằm mục đích chỉ đạo, điều hành nhằm thực hiện tốt dự toán năm. Cơ
quan thuế các cấp đều phải lập dự toán quý.
Xét về mặt nội dung, dự toán quý cũng phản ánh đầy đủ các chỉ tiêu như dự
toán năm, nhưng không chi tiết đến từng sắc thuế. Cuối mỗi quý, cơ quan thuế
phải lập dự toán quý sau gửi cơ quan Tài chính và Kho bạc đồng cấp. Dự toán
quý do cơ quan thuế cấp trên giao cho cơ quan thuế cấp dưới để thực hiện.
Dự toán tháng: là dự toán mang tính chất tác nghiệp nhằm triển khai thực
hiện dự toán quý và dự toán năm. Dự toán tháng được lập ở cấp cục thuế và chi
cục thuế.
Dự toán quý và tháng còn là cơ sở để cơ quan Tài chính, Kho bạc làm cơ sở
để bố trí kinh phí chi tiêu ngân sách quý, tháng.
1.2.2. Căn cứ nội dung dự toán
Căn cứ vào nội dung, có thể phân loại dự toán thành dự toán tổng hợp và
dự toán chi tiết.
Dự toán tổng hợp: phản ánh tổng hợp toàn bộ số thu trên địa bàn, từng địa
phương hay cả nước, theo từng khoản thu.
Dự toán chi tiết: được lập theo từng sắc thuế, theo từng khu vực kinh tế,
theo cấp quản lý. Dự toán chi tiết là dự toán cụ thể hoá các chỉ tiêu của dự toán
tổng hợp .
1.2.3. Căn cứ vào hiệu lực pháp lý của dự toán
Căn cứ vào tính chất, có thể phân loại dự toán thành dự toán pháp lệnh và
dự toán phấn đấu.
Dự toán pháp lệnh: là dự toán được Quốc hội thông qua. Căn cứ Nghị quyết
về dự toán ngân sách được Quốc hội thông qua, Chính phủ quyết định giao dự
toán thu cho từng tỉnh, thành phố. Dự toán pháp lệnh được giao là mục tiêu chỉ
đạo trong công tác thu của cơ quan thuế các cấp và là nhiệm vụ chính trị quan
trọng của mỗi cấp.
Dự toán phấn đấu: có tính chất chỉ đạo nhằm thực hiện tốt, hoàn thành và
hoàn thành vượt mức dự toán pháp lệnh. Dự toán phấn đấu do cơ quan thuế các
cấp lập, giao cho cơ quan thuế cấp dưới thực hiện. Dự toán phấn đấu bao giờ
cũng cao hơn dự toán pháp lệnh. Cơ quan thuế các cấp coi dự toán phấn đấu là
kế hoạch hành động trong công tác quản lý thu.
Ngoài ra còn có dự toán thu thuế do Uỷ ban nhân dân giao. Hội đồng nhân
dân thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách, trong đó có dự toán thu thuế.
Căn cứ Nghị quyết của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân ra quyết định giao
dự toán thu thuế cho cơ quan thuế. Dự toán này thông thường cao hơn dự toán
Quốc hội thông qua. Dự toán này vừa là dự toán mang tính pháp lệnh đối với
các cấp ở địa phương vừa mang tính phấn đấu đối với các cấp (trường hợp dự
toán Hội đồng nhân dân thông qua cao hơn dự toán Quốc hội đã thông qua).
2. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA CÔNG TÁC LẬP DỰ TOÁN THU THUẾ
HIỆN HÀNH Ở VIỆT NAM
2.1. Lập dự toán thu thuế
Lập dự toán thu thuế là việc xác định các chỉ tiêu của dự toán thu thuế và
xây dựng các biện pháp thực hiện các chỉ tiêu đã đề ra. Xét về mặt kỹ thuật
nghiệp vụ thì lập dự toán thu thuế chính là quá trình dự đoán, tính toán và tổ
chức động viên nguồn thu thuế cho NSNN.
2.1.1. Các nguyên tắc cần quán triệt trong công tác lập dự toán thuế
Nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản trong mọi hoạt động
quản lý kinh tế, xã hội. Tập trung và dân chủ là hai mặt đối lập, song nếu được
kết hợp với nhau một cách hợp lý thì sẽ mang lại hiệu quả tối ưu. Trong mọi
trường hợp nếu chỉ tuyệt đối hoá một trong hai thái cực: tập trung hoặc dân chủ
đều có thể đều có thể dẫn đến tình trạng độc đoán, quan liêu, triệt tiêu động lực
sáng tạo. Ngược lại, nếu chỉ có dân chủ mà không có tập trung sẽ dẫn đến tình
trạng vô chính phủ, chồng chéo, thậm chí triệt tiêu nhau.
Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ một mặt đảm bảo sự nhất quán về
mục tiêu và định hướng động viên, đảm bảo tính hợp lý và công bằng giữa các
đối tượng động viên; một mặt phát huy tính chủ động sáng tạo của mỗi cấp quản
lý nhằm khai thác hết mọi tiềm năng và phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi
cấp, mỗi đơn vị quản lý.
Để đảm bảo nguyên tắc này, việc xây dựng dự toán thuế phải được thực
hiện từ cấp cơ sở nhưng đồng thời phải đảm bảo quyền lãnh đạo tập trung của
cấp trên trong việc hướng dẫn và thẩm định dự toán.
Trong thực tế, việc lập dự toán thu thuế thường được thực hiện theo trình tự
“hai xuống một lên”: cấp trên giao chỉ tiêu định hướng, cấp dưới lập dự toán cụ
thể trình cấp trên, cấp trên tổng hợp, cân đối, phê duyệt và giao dự toán chính
thức cho cấp dưới. Trình tự lập dự toán này thể hiện sự kết hợp chặt chẽ giữa hai
thái cực “ tập trung” và “ dân chủ” làm cho dự toán có tính tiên tiến và hiện thực
cao.
Việc thực hiện nguyên tắc này đảm bảo tính thống nhất, tập trung phù hợp
với nguyên tắc quản lý thống nhất tập trung NSNN và phát huy vai trò chủ động
và trách nhiệm của địa phương trong quyết định ngân sách địa phương. Điều này
thể hiện ở các mặt:
+ Xây dựng dự toán thu phải lấy kế hoạch phát triển kinh tế làm cơ sở và
phải đảm bảo thực hiện được đường lối phát triển kinh tế, xã hội của Nhà nước,
và theo đúng hướng dẫn của cấp trên;
+ Báo cáo dự toán thu phải được thực hiện thống nhất trong các cấp và có
sự chỉ đạo tập trung của cấp trên đối với cấp dưới.
Công tác lập dự toán thu liên quan nhiều ngành, nhiều đối tượng thuộc các
thành phần kinh tế. Do đó, từ khâu xây dựng đến khâu thảo luận dự toán, giao
dự toán đều phải được thực hiện công khai, dân chủ ở mỗi cấp cũng như giữa
cấp giao dự toán và cấp thực hiện dự toán. Đồng thời, ngành Thuế phải yêu cầu
và phối hợp với các cấp, các ngành tham gia vào việc tính toán, xây dựng dự
toán thu. Công tác lập dự toán phải được tiến hành từ cơ sở.
2.1.2 Yêu cầu đối với lập dự toán thu thuế
- Dự toán thu thuế phải đảm bảo tính khách quan trung thực.
Dự toán thu thuế được tính toán có căn cứ chính xác, sẽ tạo điều kiện cho
việc tổ chức thực hiện dự toán thu sát đúng với thực tế và đạt mức dự toán.
Muốn dự toán thu thuế được xây dựng sát đúng với thực tế, đòi hỏi phải nắm
vững và phản ánh đúng tình hình, khả năng sản xuất kinh doanh của từng cơ sở.
- Dự toán thu thuế phải đảm bảo tính tiên tiến, tích cực, chủ động phù hợp
với tăng trưởng kinh tế và qui luật tăng trưởng thu trên địa bàn.
Dự toán thu thuế phải tính toán đầy đủ các nhân tố mới về kinh tế, về chính
sách. Dự toán thu thuế tổng thể năm sau phải cao hơn năm trước và phải phù
hợp với tốc độ phát triển của nền kinh tế. Trên cơ sở khai thác mọi nguồn thu,
dự toán thu thuế phải đáp ứng được nhu cầu chi ngân sách và là một yếu tố đảm
bảo thực hiện tốt các nhiệm vụ kinh tế, xã hội tại địa phương.
Yêu cầu của dự toán thu thuế là phải mang tính tiên tiến để thúc đẩy khai
thác nguồn thu và tăng thu cho ngân sách, nhưng đồng thời phải mang tính hiện
thực phù hợp với khả năng thực lực của nền kinh tế và sức đóng góp của dân.
Dự toán được lập ra nếu không có tính tiên tiến sẽ không có tác dụng thúc đẩy
và khuyến khích. Do đó, sẽ không thể hiện được vai trò đòn bẩy của nó. Ngược
lại, nếu dự toán quá xa rời thực tiễn, thoát ly hẳn khả năng thực hiện đóng góp
của nền kinh tế nói chung và đối tượng nộp thuế nói riêng thì mục tiêu và tác
dụng của dự toán thu thuế sẽ bị vô hiệu hoá hoặc thậm chí gây nên sự kìm hãm
đối với nền kinh tế.
- Dự toán thu thuế phải tổng hợp theo lĩnh vực thu
- Dự toán thu thuế phải lập theo đúng qui định về yêu cầu, nội dung, biểu
mẫu và thời hạn lập dự toán ngân sách nhà nước hàng năm.
- Dự toán thu thuế phải kèm theo báo cáo thuyết minh rõ cơ sở, căn cứ tính
toán.
2.1.3 . Căn cứ xây dựng dự toán thu thuế
Dự toán thu thuế là một bộ phận của dự toán tài chính tổng hợp. Vì vậy, khi
xây dựng dự toán thu thuế cần phải dựa trên một số căn cứ sau đây:
- Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước
Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong mỗi thời kỳ nói chung và trong
năm dự toán nói riêng là tiền đề, là mục tiêu để xây dựng các bộ phận kế hoạch
kinh tế - xã hội trong đó có dự toán thu thuế. Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã
hội vừa đặt ra yêu cầu, vừa xác định khả năng tổng thể về nguồn thu thuế.
- Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc xây dựng kế hoạch phát triển
kinh tế- xã hội và dự toán NSNN năm sau; các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài
chính và Tổng cục Thuế.
- Chính sách chế độ thu hiện hành của Nhà nước.
Chính sách chế độ thu hiện hành là cơ sở pháp lý quan trọng nhất cho việc
tính toán dự kiến các chỉ tiêu của dự toán. Ngoài ra, việc lập dự toán thu cũng
cần phải dự kiến sự thay đổi về chính sách ảnh hưởng đến thu trong năm kế
hoạch.
- Số kiểm tra về dự toán thu thuế do cơ quan có thẩm quyền thông báo. Đây
cũng là một căn cứ định hướng cho cơ quan thuế các cấp trong việc lập dự toán
thu thuế. Số kiểm tra thông thường cao hơn dự toán chính thức được phê duyệt.
- Tình hình thực hiện dự toán thu năm trước, số liệu thống kê qua các năm.
Một trong những căn cứ quan trọng để lập dự toán của bất kỳ hoạt động nào
trong nền kinh tế là số liệu lịch sử của các hoạt động đó trong những thời kỳ
trước. Nhìn chung, các dự toán đều có tính kế thừa trên cơ sở phân tích loại trừ
các nhân tố khách quan. Căn cứ số liệu, tình hình thu của những năm trước sẽ
giúp cho việc xây dựng dự toán năm sau sát thực tế hơn, đồng thời, cho phép rút
ra những bài học kinh nghiệm và biện pháp quản lý có hiệu quả trong quá trình
xây dựng và tổ chức thực hiện dự toán thu thuế.
2.1.4. Trình tự, nội dung của công tác lập dự toán
2.1.4.1. Chuẩn bị lập dự toán
Đây là khâu khởi đầu tạo điều kiện tiền đề cho quá trình xây dựng dự toán.
Công tác chuẩn bị tiến hành chu đáo sẽ là một trong những điều kiện tiên quyết
cho việc nâng cao chất lượng của công tác xây dựng dự toán thu thuế.
Công tác chuẩn bị được thực hiện ở Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, sau đó
được triển khai xuống từng cấp quản lý thu (cục thuế, chi cục thuế).
Thời gian triển khai công tác chuẩn bị thường được thực hiện trong quý II
của năm báo cáo. Nội dung chuẩn bị tập trung vào những vấn đề sau:
- Nghiên cứu quán triết những định hướng phát triển kinh tế - xã hội trong
thời kỳ dự toán của cả nước hoặc của từng địa phương.
- Tổng hợp các tư liệu về tình hình phát triển kinh tế - xã hội để làm căn cứ
thực tiễn cho việc xây dựng dự toán.
- Nghiên cứu và phân tích số kiểm tra do cấp trên giao xuống, chuẩn bị các
ý kiến đề xuất.
- Phân tích, đánh giá tình hình thực hiện dự toán năm báo cáo và tham khảo
tình hình thực hiện của các năm trước.
Cụ thể ở các cấp như sau:
• Tại Tổng cục Thuế
(1) Trong tháng 4 và tháng 5, chủ động thực hiện một số công việc sau:
- Phân tích kết quả thu năm báo cáo, bao gồm cả những chỉ tiêu kinh tế chủ
yếu liên quan đến công tác lập dự toán để làm cở sở xây dựng dự toán thu năm
sau.
- Dự báo thu năm sau để giúp Bộ Tài chính xây dựng khái toán thu NSNN.
(2) Trước ngày 30/6, căn cứ vào Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về việc
xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước
năm sau và Thông tư của Bộ Tài chính hướng dẫn yêu cầu, nội dung, thời hạn
lập dự toán ngân sách nhà nước, thực hiện:
- Hướng dẫn các cục thuế lập và báo cáo dự toán thu.
- Tính toán số kiểm tra về thu ngân sách nhà nước đối với từng địa phương
trình Bộ Tài chính để thông báo cho các địa phương.
- Phối hợp với các đơn vị liên quan thuộc Bộ Tài chính (Cục Tài chính
doanh nghiệp, Vụ Ngân sách Nhà nước, các vụ liên quan) lập kế hoạch, nội
dung để tổ chức thảo luận về dự toán thu hàng năm với các doanh nghiệp lớn
(các tổng công ty 91, các tập đoàn kinh tế...).
• Tại cục thuế
- Căn cứ các văn bản hướng dẫn lập kế hoạch kinh tế - xã hội của Nhà nước
và các bộ, các ngành trung ương; hướng dẫn lập dự toán thu của cơ quan tài
chính và cơ quan thuế cấp trên; số kiểm tra của cơ quan cấp trên thông báo, để
hướng dẫn cụ thể về yêu cầu, nội dung xây dựng dự toán thu của cục thuế cho
các chi cục thuế và các phòng trực thuộc phù hợp với từng đối tượng quản lý.
- Tính toán số kiểm tra về thu, cụ thể các nguồn thu và sắc thuế theo từng
đối tượng nộp thuế được phân công quản lý để thông báo cho các phòng thuộc
cục thuế và các chi cục thuế. Số kiểm tra về dự toán thu ngân sách cho các đơn
vị cấp dưới và các đơn vị trực thuộc, về cơ bản khi tổng hợp lại số thu không
thấp hơn số kiểm tra cấp trên thông báo.
- Phân tích, đánh giá kết quả thu năm báo cáo, bao gồm những chỉ tiêu kinh
tế chủ yếu liên quan đến lập dự toán để làm cở sở xây dựng dự toán thu năm sau.
- Yêu cầu các doanh nghiệp căn cứ vào kế hoạch sản xuất - kinh doanh của
đơn vị, các luật, pháp lệnh về thuế và các chế độ thu ngân sách, dự kiến số thuế
và các khoản phải nộp ngân sách, dự kiến số thuế giá trị gia tăng được hoàn theo
chế độ gửi cơ quan thuế và cơ quan được Nhà nước giao nhiệm vụ thu ngân
sách.
2.1.4.2. Xây dựng dự toán
Xây dựng dự toán là khâu sử dụng các căn cứ, vận dụng tổng hợp các yếu tố
kinh tế chính trị, xã hội, yêu cầu của Nhà nước và khả năng kinh tế để tính toán
các chỉ tiêu thu của dự toán. Dự toán thu thuế cần phải đạt được những yêu cầu
về nội dung sau:
Một là, phải tính toán xác định được từng chỉ tiêu của dự toán thu thuế.
Những chỉ tiêu dự toán thu thuế phải được tính toán trên cơ sở mục tiêu phát
triển kinh tế, xã hội; các luật, pháp lệnh thuế, các chế độ thu nhà nước đang có
hiệu lực thi hành. Các chỉ tiêu dự toán phải phân theo từng khu vực kinh tế, sắc
thuế và chi tiết đến từng ngành từng đơn vị (tuỳ theo cấp quản lý).
Hai là, phải tổng hợp các chỉ tiêu, lên cân đối toàn bộ, và phản ánh theo
biểu mẫu quy định. Ở các cấp địa phương, dự toán thu thuế phải được tổng hợp
lên cơ quan thuế cấp trên. Bộ Tài chính (Tổng cục Thuế) phải tổng hợp dự toán
thu nội địa của cả nước.
Ba là, phải lập bản thuyết trình về các điều kiện, các lý do, tính khả thi của
việc thiết lập các chỉ tiêu dự toán.
Bốn là, phải đề xuất được các biện pháp chủ yếu để phấn đấu hoàn thành
các chỉ tiêu dự toán đã được đề ra.
Từ các yêu cầu trên, nội dung báo cáo xây dựng dự toán gồm:
- Đối với báo cáo tình hình thực hiện dự toán thu ngân sách Nhà nước năm
hiện hành bao gồm:
+ Các văn bản thuyết minh theo các nội dung: tình hình thực hiện dự toán
thu; những biện pháp bổ sung để tổ chức thực hiện thu NSNN năm hiện hành;
tình hình thực hiện các giải pháp tài chính - ngân sách theo nghị quyết của Quốc
hội (Tổng cục Thuế) hay của Hội đồng nhân dân (cục thuế).
+ Các biểu mẫu số liệu theo qui định hàng năm.
- Đối với dự toán thu ngân sách Nhà nước năm sau bao gồm:
+ Các văn bản thuyết minh theo các nội dung: các căn cứ xây dựng dự toán
ngân sách Nhà nước (nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; các chính sách, chế độ
thu, cơ sở xây dựng dự toán thu); mục tiêu, nhiệm vụ của thu ngân sách nhà
nước trên địa bàn; các biện pháp chống thất thu ngân sách nhà nước; các chính
sách và biện pháp chủ yếu về kinh tế nhằm thực hiện hoàn thành nhiệm vụ thu
ngân sách nhà nước.
+ Các biểu mẫu số liệu theo qui định hàng năm
2.1.4.3. Thẩm định và tổng hợp dự toán trình cấp có thẩm quyền
Thẩm định và tổng hợp dự toán là công việc trao đổi, phân tích các vấn đề
trong dự thảo dự toán giữa các cấp bảo vệ dự toán và cấp trên có thẩm quyền
xem xét, thẩm định và tổng hợp dự toán.
Trong khi thẩm định và tổng hợp dự toán, cấp bảo vệ dự toán phải thuyết
trình dự thảo của mình, đưa ra các căn cứ của việc lập dự toán. Trên cơ sở đó,
cấp trên xem xét cho ý kiến, trao đổi và đi đến sự thống nhất về dự toán. Việc
thẩm định và tổng hợp dự toán phải được thực hiện tuần tự từ cấp dưới lên cấp
trên (cục thuế, Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính).
Để việc thẩm định và tổng hợp dự toán trong nội bộ ngành Thuế có hiệu
quả, ngành Thuế có thể tổ chức thảo luận trực tiếp. Đối với các tỉnh, thành phố,
Bộ Tài chính làm việc với Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung
ương để thảo luận về dự toán ngân sách (gồm cả thu và chi) đối với năm đầu của
thời kỳ ổn định ngân sách, các năm trong thời kỳ ổn định ngân sách, Bộ Tài
chính làm việc với Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố khi Uỷ ban nhân dân tỉnh,
thành phố có yêu cầu.
Trong qua trình làm việc, lập dự toán NSNN, xây dựng phương án phân bổ
ngân sách Trung ương, nếu có ý kiến khác nhau giữa Bộ Tài chính và các Bộ, cơ
quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở Trung ương, các địa
phương, thì Bộ Tài chính phải trình Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ
những ý kiến còn khác nhau để quyết định theo thẩm quyền. Nguyên tắc này
cũng được áp dụng trong quá trình lập dự toán ngân sách, xây dựng phương án
phân bổ ngân sách ở địa phương.
2.1.4.4. Giao dự toán
Chính phủ trình Quốc hội về dự toán ngân sách, trong đó có dự toán thu nội
địa. Sau khi được Quốc hội thông qua, thì dự toán thu nội địa được giao chính
thức cho các bộ, ngành, và các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Bộ Tài
chính, Tổng cục Thuế có trách nhiệm tổ chức thực hiện.
Quốc hội quyết định dự toán ngân sách Nhà nước, phân bổ ngân sách Trung
ương năm sau trước ngày 15/11 năm trước.
Căn cứ nhiệm vụ thu, chi ngân sách được cấp trên giao, Uỷ ban nhân dân
các cấp có trách nhiệm lập dự toán ngân sách địa phương (trong đó có nhiệm vụ
thu), phương án phân bổ ngân sách cấp mình trình Hội đồng nhân dân cùng cấp
quyết định và báo cáo cơ quan hành chính Nhà nước và cơ quan tài chính cấp
trên trực tiếp. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định dự toán ngân sách địa
phương, phân bổ ngân sách cấp tỉnh năm sau trước ngày 10/12 năm trước.
Dự toán thu thuế do Hội đồng nhân dân quyết định có thể cao hơn hoặc
bằng dự toán thu thuế do Chính phủ giao (dự toán do Quốc hội thông qua).
2.2. Tổ chức thực hiện dự toán thu thuế
Tổ chức thực hiện dự toán là giai đoạn tiếp theo của việc lập dự toán. Đây
là giai đoạn có tầm quan trọng quyết định để phấn đấu hoàn thành các chỉ tiêu
dự toán đã được giao. Việc tổ chức thực hiện dự toán thuế cần phải có sự phối
hợp đồng bộ giữa các biện pháp chuyên môn nghiệp vụ với sự chỉ đạo sát sao
của cấp chính quyền cũng như các ngành chức năng có liên quan. Để tổ chức
thực hiện dự toán pháp lệnh, cơ quan thuế còn lập và giao dự toán quý, tháng,
dự toán phấn đấu. Đây là dự toán có tính chất để điều hành thu.
2.1.1. Cụ thể hoá dự toán để tổ chức điều hành
• Dự toán quý, tháng
Dự toán quý và tháng đối với ngành Thuế là mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể của
quý, tháng mà cơ quan thuế phải thực hiện. Đối với ngành Tài chính và Uỷ ban
nhân dân các cấp thì dự toán quý và tháng có ý nghĩa quan trọng trong việc bố
trí kế hoạch chi tiêu của quý, tháng phù hợp với tiến độ thu. Dự toán thu quý,
tháng bao giờ cũng mang tính tích cực để phấn đấu, đồng thời mang tính vững
chắc, sát với tình hình biến động kinh tế - xã hội. Dự toán thu quý, tháng được
tổng hợp cả năm thường cao hơn dự toán pháp lệnh. Tuy nhiên, mỗi quý có thể
khác nhau do diễn biến tình hình kinh tế - xã hội khác nhau hoặc do có những
khoản thu mang tính thời vụ.
Dự toán quý
Căn cứ xây dựng dự toán quý là dự toán pháp lệnh năm, số liệu thu các quý
tương ứng qua các năm, dự toán đăng ký của cục thuế hoặc dự toán phấn đấu,
tình hình kinh tế và khả năng thực hiện nhiệm vụ thu. Trên cơ sở đó, xây dựng
số thu trong từng quý phù hợp với quy luật vận động nguồn thu.
Xét về mặt nội dung, dự toán quý chỉ phản ánh theo khoản thu (không chi
tiết theo sắc thuế như giá trị gia tăng, tiêu thụ đặc biệt, thu nhập doanh nghiệp,
tài nguyên...). Việc thẩm định và giao dự toán chỉ thực hiện trong phạm vi nội
bộ ngành Thuế.
Dự toán tháng
Dự toán tháng là dự toán tác nghiệp cụ thể để hoàn thành dự toán quý và
trên cơ sở đó hoàn thành dự toán năm. Các cơ sở trực tiếp quản lý thu thuế (cục
thuế, chi cục thuế) phải lập dự toán tháng để giao nhiệm vụ cho các đơn vị thuộc
và trực thuộc: phòng, tổ, đội. Dự toán tháng là dự toán chi tiết phân theo từng
đối tượng thu, từng khu vực kinh tế nhằm mục đích theo dõi, đôn đốc sát sao
quá trình tổ chức quản lý thuế.
• Dự toán phấn đấu
Dự toán phấn đấu thường được cơ quan thuế cấp trên dự kiến (mà không
phải được xây dựng từ cấp dưới lên) căn cứ vào tình hình thực hiện dự toán của
6 tháng đầu năm, dự toán pháp lệnh, biến động tình hình kinh tế - xã hội. Dự
toán phấn đấu mang tính tích cực, là cái đích đặt ra để cơ quan thuế các cấp
phấn đấu. Đi liền với việc giao dự toán phấn đấu, cơ quan thuế cấp trên thường
kèm theo các phần thưởng vật chất gắn với kết quả thực hiện dự toán phấn đấu
để làm động cơ kích thích các đơn vị thi đua hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thu.
• Điều chỉnh dự toán thu thuế
Trong quá trình thực hiện dự toán, có những trường hợp phải thực hiện điều
chỉnh dự toán thu thuế. Điều chỉnh dự toán là sự bố trí lại các mục tiêu nhiệm vụ
thu phù hợp với những biến động lớn trong nền kinh tế quốc dân. Những biến
động này thường là những biến động bất thường, không mang tính quy luật có
ảnh hưởng lớn đến tình hình kinh tế - xã hội và do đó ảnh hưởng tới khả năng,
nhiệm vụ thu của ngân sách.
Trường hợp số thu, chi có biến động lớn so với dự toán đã được quyết định,
cần phải điều chỉnh tổng thể thì Chính phủ trình Quốc hội, Uỷ ban nhân dân
trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định điều chỉnh dự toán ngân sách
(trong đó có phần thu) theo qui trình lập, quyết định dự toán thu như đã nêu trên.
2.2.2 Triển khai thực hiện nhiệm vụ thu thuế
Sau khi dự toán quý, tháng được giao đến từng cấp quản lý thu ở cơ sở, cơ
quan thuế các cấp phải tiến hành đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để từng bước
thực hiện nhiệm vụ thu. Các biện pháp chính để tổ chức thực hiện dự toán thu
thuế là:
- Tổ chức thực hiện tốt quy trình quản lý thu thuế, tạo điều kiện phối hợp
nhịp nhàng giữa các bộ phận có liên quan trong quy trình đảm bảo hiệu quả cao
nhất.
- Tổ chức thực hiện tốt công tác tuyên truyền hỗ trợ đối tượng nộp thuế để
đối tượng nộp thuế hiểu rõ chính sách thuế, thủ tục kê khai, nộp thuế, từ đó chấp
hành tốt pháp luật thuế.
- Thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra đối tượng nộp thuế, phát hiện các
trường hợp trốn lậu thuế, xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật thuế; đảm bảo
sự công bằng và thực hiện nghiêm minh pháp luật thuế.
- Đôn đốc và cưỡng chế thu các trường hợp nợ đọng thuế.
- Ứng dụng công nghệ tin học trong công tác quản lý thuế. Tổ chức tốt hệ
thống thông tin để quản lý đối tượng nộp thuế và hệ thống thông tin trong nội bộ
ngành thuế phục vụ cho sự chỉ đạo, điều hành của cơ quan thuế các cấp.
- Tổ chức phối hợp các lực lượng, các ngành có liên quan để thu thuế và
đôn đốc thu nộp, chống nợ đọng, trốn lậu thuế.
2.2.3 Đánh giá thực hiện dự toán.
Để đánh giá tình hình thực hiện dự toán, thông tin về số thu được cập nhật
hàng ngày và được truyền báo cáo hàng ngày về Tổng cục Thuế.
Định kỳ vào giữa tháng đối với cấp chi cục và trước ngày 20 hàng tháng đối
với cục thuế, cơ quan thuế các cấp phải báo cáo lên cơ quan thuế cấp trên về ước
số thu của cả tháng và số thu luỹ kế, báo cáo đánh giá tình hình thực hiện dự
toán: phân tích những khoản thu đạt cao, những khoản thu đạt thấp, tìm nguyên
nhân và đề ra biện pháp chỉ đạo thu.
Việc đánh giá tình hình thực hiện dự toán thu thuế sẽ giúp các cấp thực hiện
dự toán đánh giá một cách đúng đắn, sát thực về tính tiên tiến và hiện thực của
dự toán thu thuế, tính hiệu quả của các biện pháp tổ chức thực hiện dự toán thu
thuế. Từ đó, rút ra những bài học kinh nghiệm cần thiết trong quá trình tổ chức
xây dựng dự toán cũng như quá trình tổ chức hành thu, làm cơ sở cho việc lập
dự toán thu ở những năm sau được tốt hơn, với những biện pháp tổ chức thực
hiện đạt hiệu quả cao hơn. Muốn vậy, việc đánh giá tình hình thực hiện dự toán
cần được dựa trên các chỉ số so sánh kèm theo việc phân tích các chỉ số đó theo
những phương pháp phù hợp. Các chỉ số đó là: mức độ hoàn thành dự toán (kết
quả đạt được so với dự toán pháp lệnh, dự toán phấn đấu năm, hoặc so với dự
toán tháng, dự toán quý...), tỷ lệ tăng trưởng về thu...
Việc phân tích đánh giá tình hình thực hiện dự toán muốn có kết quả tốt cần
phải đề cao tính trung thực, chính xác, khách quan, chỉ rõ được các nguyên nhân
và mức độ ảnh hưởng đến thu ngân sách.
Các nhân tố về kinh tế gồm tăng trưởng kinh tế; chỉ số giá cả; kim ngạch
xuất, nhập khẩu; tốc độ tăng trưởng của các mặt hàng có tỷ lệ nộp ngân sách
lớn; tốc độ tăng vốn đầu tư xã hội; số cơ sở kinh doanh mới được thành lập; số
doanh nghiệp được cổ phần hoá; tốc độ tăng vốn đầu tư nước ngoài; mức sống
của dân cư...
Các nhân tố về chính sách bao gồm sự thay đổi của các luật, pháp lệnh và
các văn bản qui phạm pháp luật khác về thuế ảnh hưởng làm tăng, giảm thu.
Ngoài ra, sự thay đổi của các chính sách khác cũng có thể ảnh hưởng đến thu
ngân sách, ví dụ như chính sách cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, trong đó
có miễn giảm thuế, chính sách huy động vốn đầu tư sẽ có tác động kích cầu, làm
tăng thu ngân sách, chính sách hạn chế xe máy ảnh hưởng đến thu lệ phí trước
bạ...
Các nhân tố về và quản lý gồm các biện pháp nghiệp vụ của cơ quan thuế
thực hiện trong quá trình quản lý thu thuế, thể hiện chất lượng quản lý của cơ
quan thuế.
Trong những nhân tố này, cần phải được phân biệt đâu là nhân tố khách
quan, đầu là nhân tố chủ quan tác động đến kết quả thu ngân sách, để từ đó đúc
rút những kinh nghiệm cần thiết cho việc lập dự toán và tổ chức thực hiện dự
toán ở những kỳ tiếp theo.
Ở bất kỳ nước nào trên thế giới, dự báo thu là một khâu không thể thiếu để
giúp chính phủ xác định nhu cầu chi tiêu cũng như để định hướng công tác quản
lý thu. Tuy nhiên số dự báo đó không trở thành chỉ tiêu pháp lệnh như Việt
Nam. Ở nhiều nước trên thế giới, dự báo thu được thực hiện bằng phương pháp
tính toán toán học thông qua mô hình kinh tế lượng. Xác định các tham số có
liên quan đến kết quả thu thuế, từ đó xây dựng mô hình toán học biểu thị quan
hệ giữa các tham số đó và số thu trên cơ sở tính toán độ tăng, giảm của diện chịu
thuế cùng với phương pháp xác định mức tăng trưởng về thuế...để xác định số
dự báo về thuế.
Đối với Việt Nam, kế hoạch hoá là một trong những công cụ quản lý cần
thiết trên tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc quản
lý kinh tế bằng kế hoạch chỉ thực sự mang lại hiệu quả khi kế hoạch đó thực sự
mang tính tiên tiến và hiện thực. Muốn đạt được điều đó, công tác lập, tổ chức
thực hiện dự toán thu thuế cần được tiến hành một cách nghiêm túc, trung thực
và khách quan. Quản lý kinh tế bằng kế hoạch là một phương pháp khoa học, vì
vậy, dự toán thu thuế là một khâu quan trọng trong quản lý thu thuế. Bất cứ dự
toán nào nếu chỉ được lập một cách hình thức đều không những không mang lại
kết quả mong muốn mà thậm chí còn có thể làm sai lệch các biện pháp quản lý.
Trong quá trình cải cách hành chính thuế, công tác dự toán thu thuế của
Việt Nam cũng đang dần dần được cải tiến trên cơ sở học tập kinh nghiệm của
các nước trên thế giới, với mục tiêu là đánh giá, dự báo thu ngày càng sát thực tế
và chính xác, thực sự là một công cụ để điều hành ngân sách có hiệu quả.
Ch−¬ng13
KÕ to¸n vμ thèng kª thuÕ
1. KÕ to¸n thuÕ
1.1. Giíi thiÖu chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ
1.1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm kÕ to¸n thuÕ
KÕ to¸n thuÕ lµ qu¸ tr×nh thu thËp, ghi chÐp, ph¶n ¸nh çc nghiÖp vô kinh tÕ
ph¸t sinh liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ.
KÕ to¸n thuÕ cã çc ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y:
Thø nhÊt, chøng tõ kÕ to¸n thuÕ rÊt quan träng, mét sè lo¹i chøng tõ kÕ to¸n
cã gi¸ trÞ ngang tiÒn nh− çc lo¹i biªn lai, ho¸ ®¬n, giÊy nép tiÒn thuÕ, tiÒn
ph¹t,...
Thø hai, kÕ to¸n thuÕ ®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p ghi ®¬n ph©n theo
môc lôc Ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Do c¬ quan thuÕ lµ c¬ quan hµnh thu, viÖc ph©n
phèi vµ sö dông tiÒn thuÕ cho çc cÊp thô h−ëng kh«ng thuéc ph¹m vi cña ngµnh
thuÕ. V× vËy, kÕ to¸n thuÕ chØ cÇn ghi ®¬n nh»m ph¶n ¸nh sè thuÕ b»ng tiÒn ®−îc
huy ®éng vµo Ng©n s¸ch th«ng qua çc cÊp cña c¬ quan thuÕ, chi tiÕt theo tõng
®èi t−îng nép.
1.1.2. Yªu cÇu, nguyªn t¾c cña kÕ to¸n thuÕ
1.1.2.1. Yªu cÇu cña kÕ to¸n thuÕ
KÕ to¸n thuÕ cung cÊp d÷ liÖu cho viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý vµ ph¸p chÕ
trong lÜnh vùc thuÕ nªn cÇn ph¶i ®¶m b¶o ®−îc nh÷ng yªu cÇu sau:
Tr−íc hÕt, kÕ to¸n thuÕ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh to¸n, ghi chÐp, ph¶n ¸nh mét
çch chÝnh x¸c, kh¸ch quan, trung thùc, kÞp thêi çc nghiÖp vô ph¸t sinh trong
qui tr×nh qu¶n lý thu thuÕ.
Thø hai, sè liÖu cña kÕ to¸n thuÕ ph¶i ®¶m b¶o khíp ®óng víi sè liÖu cã liªn
quan cña Kho b¹c Nhµ n−íc vµ c¬ quan tµi chÝnh. Sè thu cña c¬ quan thuÕ cÊp
d−íi ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh vµ tæng hîp thµnh sè thu cña c¬ quan thuÕ cÊp trªn. Sè
thu ®−îc tæng hîp ë Bé Tµi chÝnh ph¶i lµ sè thu ph¸t sinh cña c¶ n−íc.
Thø ba, sè thu thuÕ ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh ghi chÐp theo ®óng môc lôc cña
NSNN t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tæng hîp sè liÖu vµ ph©n tÝch Ng©n s¸ch
vÒ lÜnh vùc thu.
Nh÷ng yªu cÇu trªn ®©y võa cã tÝnh chÊt chung nh− mäi hÖ thèng kÕ to¸n
kh¸c l¹i võa cã tÝnh chÊt ®Æc thï cña ngµnh thuÕ. Do vËy, c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ
ph¶i ®−îc tæ chøc mét çch khoa häc, chÆt chÏ, tû mû vµ râ rµng.
1.1.2.2. Nguyªn t¾c cña kÕ to¸n thuÕ
HÖ thèng kÕ to¸n thuÕ ®−îc tæ chøc vµ thùc hiÖn theo nguyªn t¾c tËp trung
thèng nhÊt trong toµn bé hÖ thèng thu thuÕ Nhµ n−íc. Sù tËp trung thèng nhÊt
®−îc thÓ hiÖn trªn çc mÆt:
- Thùc hiÖn theo chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt.
- HÖ thèng biªn lai, chøng tõ, sæ s¸ch, b¸o ço kÕ to¸n theo mÉu ®−îc ban
hµnh thèng nhÊt trong c¶ n−íc.
Theo qui ®Þnh t¹i LuËt Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, tÊt c¶ çc kho¶n thu, chi cña
NSNN ph¶i ®−îc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ vµo NSNN. Bé m¸y qu¶n lý thu thuÕ ë n−íc
ta ®−îc tæ chøc thèng nhÊt tõ Trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng nªn hÖ thèng kÕ to¸n
thuÕ còng ph¶i ®−îc tæ chøc thèng nhÊt nh»m t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho viÖc tæng hîp
sè liÖu vµ thùc hiÖn tin häc ho¸ toµn ngµnh.
§¬n vÞ tÝnh to¸n vµ ghi chÐp vµo chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n ®−îc qui ®Þnh
thèng nhÊt b»ng ®ång ViÖt Nam. Tr−êng hîp cã çc kho¶n thu b»ng ngo¹i tÖ th×
®−îc qui ®æi ra §ång ViÖt Nam theo tû gi¸ h¹ch to¸n theo qui ®Þnh cña Bé Tµi
chÝnh. Tr−êng hîp thu b»ng hiÖn vËt, ph¶i qui ®æi thµnh tiÒn theo møc gi¸ thÞ
tr−êng t¹i ®Þa ph−¬ng ®Ó ph¶n ¸nh vµo NSNN. §èi víi kÕ to¸n çc lo¹i hµng ho¸
t¹m gi÷, tÞch thu vµ kÕ to¸n Ên chØ ph¶i dïng ®¬n vÞ ®o l−êng chÝnh thøc cña Nhµ
n−íc.
1.2. C«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ hiÖn hµnh ë ViÖt Nam
KÕ to¸n trong mét c¬ quan thuÕ cã thÓ gåm çc néi dung: KÕ to¸n kinh phÝ,
vËt t−, tµi s¶n, vèn, quÜ; kÕ to¸n theo dâi thu nép tiÒn thuÕ; kÕ to¸n hµng t¹m gi÷,
tÞch thu; vµ kÕ to¸n Ên chØ. Tuy nhiªn, phÇn kÕ to¸n kinh phÝ, vËt t−, tµi s¶n, vèn
quÜ cña c¬ quan thuÕ thuéc phÇn hµnh kÕ to¸n hµnh chÝnh, sù nghiÖp, kh«ng
thuéc phÇn hµnh kÕ to¸n nghiÖp vô thuÕ. Do vËy, c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ theo qui
®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam bao gåm 3 néi dung sau:
1.2.1. KÕ to¸n thu nép tiÒn thuÕ
§©y lµ néi dung c«ng viÖc quan träng nhÊt cña kÕ to¸n thuÕ nh»m x¸c ®Þnh
c¬ së cho c«ng t¸c thu thuÕ, theo dâi diÕn biÕn thu nép ®èi víi tõng lo¹i thuÕ,
tõng ®èi t−îng nép thuÕ.
KÕ to¸n thu nép tiÒn thuÕ ®−îc tiÕn hµnh theo çc b−íc c«ng viÖc sau:
1.2.1.1. KiÓm tra tÝnh thuÕ, lËp sæ thuÕ vµ ra th«ng b¸o thuÕ
§©y lµ nghiÖp vô ®Çu tiªn nh»m x¸c ®Þnh c¬ së ph¸p lý cho c«ng t¸c tæ chøc
thu thuÕ ®èi víi tõng ®èi t−îng nép thuÕ. C«ng viÖc thùc hiÖn ë kh©u nµy cã
chÝnh x¸c hay kh«ng cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sè thu vµo Ng©n s¸ch vµ quyÕt
®Þnh nghÜa vô nép thuÕ cña tõng ®èi t−îng nép thuÕ.
Thùc hiÖn qui tr×nh qu¶n lý thu thuÕ theo ph−¬ng ph¸p ®èi t−îng tù tÝnh, tù
kª khai, nép thuÕ vµ qu¶n lý t¸ch ba bé phËn: bé phËn ®«n ®èc thu nép, bé phËn
tÝnh thuÕ, bé phËn kiÓm tra, thanh tra, kÕ to¸n thuÕ cã nhiÖm vô cô thÓ lµ: hµng
th¸ng nhËn tê khai tõ phßng qu¶n lý thu, tiÕn hµnh nhËp ngay vµo m¸y tÝnh theo
çc chØ tiªu vµ sè liÖu trªn tê khai cña ®èi t−îng nép thuÕ. Sau ®ã, c¨n cø vµo sè
nî kú tr−íc chuyÓn sang, tÝnh sè thuÕ ph¶i nép kú nµy dùa vµo tê khai, danh s¸ch
Ên ®Þnh thuÕ hoÆc sæ bé thuÕ ®· ®−îc duyÖt (®èi víi hé kinh doanh nhá) ®Ó tÝnh
ra sè thuÕ ph¶i nép trong kú vµ in th«ng b¸o thuÕ cho çc ®èi t−îng nép thuÕ (trõ
thuÕ GTGT, thuÕ TNDN, thuÕ TT§B cña çc c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT
theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ).
1.2.1.2. KÕ to¸n sè thuÕ ®· nép vµo Kho b¹c
§©y lµ c«ng viÖc ®−îc thùc hiÖn hµng ngµy theo s¸t diÔn biÕn cña qu¸ tr×nh
thu nép thuÕ. KÕ to¸n võa ph¶i ph¸n ¸nh chÝnh x¸c sè thuÕ ®· ®−îc nép vµo Kho
b¹c, võa ph¶i ®«n ®èc ®èi t−îng nép thuÕ vµ çc çn bé thu thuÕ trùc tiÕp nép kÞp
thêi tiÒn thuÕ vµo Kho b¹c, ng¨n ngõa çc hiÖn t−îng tham «, x©m tiªu hoÆc
ch©y ú, chËm nép tiÒn thuÕ.
a) Chøng tõ kÕ to¸n thuÕ
C¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n thuÕ lµ çc chøng tõ thu nép tiÒn thuÕ, gåm çc
lo¹i chñ yÕu sau:
- Biªn lai thu thuÕ
Biªn lai thu thuÕ lµ mét lo¹i chøng tõ do c¬ quan thuÕ ph¸t hµnh khi thu tiÒn
thuÕ tõ çc ®èi t−îng nép thuÕ. Biªn lai thuÕ nµo sö dông ®Ó thu lo¹i thuÕ ®ã.
Riªng biªn lai thu tiÒn dïng ®Ó thu tiÒn ph¹t, tiÒn b¸n hµng, tÞch thu vµ çc
kho¶n thu kh¸c.
Biªn lai thu thuÕ ®−îc lËp thµnh 3 liªn: liªn 1 ®Ó b¸o so¸t, liªn 2 giao cho
ng−êi nép thuÕ, liªn 3 l−u t¹i cuèng.
Çn bé thuÕ vµ çn bé uû nhiÖm thu ph¶i viÕt biªn lai ®Çy ®ñ, râ rµng çc
chØ tiªu in s½n tr−íc mÆt ng−êi nép thuÕ, cÊm tÈy xo¸ biªn lai. Biªn lai ph¶i dïng
tõ sè nhá ®Õn sè lín, kh«ng ®−îc dïng 2 quyÓn biªn lai cïng mét lóc. §Õn ngµy
quy ®Þnh çn bé thu thuÕ vµ uû nhiÖm thu ph¶i mang tÊt c¶ çc lo¹i biªn lai thuÕ
hiÖn ®ang gi÷ vÒ chi côc thuÕ ®Ó thanh to¸n. Çn bé kÕ to¸n ph¶i thu håi toµn bé
çc quyÓn biªn lai ®· sö dông ®Ó l−u t¹i chi côc.
- GiÊy nép tiÒn: dïng ®Ó thu vµ nép thuÕ cho çc ®èi t−îng cã ®Þa ®iÓm s¶n
xuÊt kinh doanh cè ®Þnh, trùc tiÕp nép thuÕ t¹i Kho b¹c hoÆc ng©n hµng (nÕu nép
b»ng chuyÓn kho¶n).
GiÊy nép tiÒn cßn ®−îc sö dông cho çn bé thuÕ, çn bé ®−îc uû nhiÖm thu,
çc ®¬n vÞ mua hµng mang tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t, tiÒn b¸n hµng tÞch thu nép vµo
Kho b¹c.
Mçi giÊy nép tiÒn ®−îc lËp thµnh 5 liªn (nÕu lµ giÊy nép tiÒn b»ng tiÒn mÆt)
hoÆc 6 liªn (nÕu nép b»ng chuyÓn kho¶n).
+ Mét liªn lµm biªn lai cho ®èi t−îng nép thuÕ.
+ Mét liªn lµm chøng tõ cho Kho b¹c.
+ Mét liªn lµm chøng tõ göi cho c¬ quan Tµi chÝnh.
+ Mét liªn håi b¸o cho c¬ quan ThuÕ.
+ Mét liªn l−u t¹i cuèng giÊy nép tiÒn.
+ Mét liªn lµm chøng tõ cho ng©n hµng (trong tr−êng hîp nép b»ng chuyÓn
kho¶n).
- LÖnh thu thuÕ: lµ lo¹i chøng tõ thu dïng ®Ó thu tiÒn ph¹t ®èi víi çc ®èi
t−îng nép thuÕ cã tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng hay Kho b¹c.
LÖnh thu thuÕ do C¬ quan thuÕ lËp thµnh 6 liªn vµ göi cho çc bªn gièng
nh− giÊy nép tiÒn b»ng chuyÓn kho¶n.
- GiÊy miÔn nhiÖm tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt
§©y lµ lo¹i chøng tõ ®−îc lËp khi cã quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn
xö lý miÔn nhiÖm sè tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt trong qu¸ tr×nh hµnh thu. GiÊy nµy
®−îc lËp lµm 2 liªn: mét liªn giao cho ng−êi ®−îc miÔn nhiÖm, liªn kia gi÷ l¹i
lµm chøng tõ cho c¬ quan thuÕ.
- Chøng tõ hoµn thuÕ, giÊy tr¶ l¹i tiÒn thuÕ: dïng trong tr−êng hîp ®−îc
hoµn thuÕ, thu thuÕ nhÇm, thu thuÕ thõa... c¬ quan thuÕ ph¶i tiÕn hµnh hoµn thuÕ,
tho¸i tr¶ thuÕ cho ®èi t−îng nép thuÕ theo ®óng qui tr×nh.
- GiÊy tr¶ tiÒn th−ëng: dïng trong tr−êng hîp qu¸ tr×nh chèng thÊt thu thuÕ,
chèng trèn, lËu thuÕ cã kÕt qu¶ ®−îc khen th−ëng theo qui ®Þnh. C¨n cø vµo
quyÕt ®Þnh xö lý vµ quyÕt ®Þnh khen th−ëng cña tõng vô viÖc, lËp chøng tõ theo
mÉu qui ®Þnh.
C¨n cø vµo çc chøng tõ thu nép thuÕ, hoµn thuÕ, hoÆc giÊy miÔn nhiÖm tiÒn
thuÕ bÞ tæn thÊt... kÕ to¸n tiÕn hµnh ghi vµo çc sæ kÕ to¸n cho phï hîp.
b) Sæ kÕ to¸n thuÕ: Gåm 10 lo¹i.
Lo¹i 1: Sæ thuÕ (MÉu ST1).
Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ ph¶i nép hµng th¸ng (kÓ c¶ sè nî cña çc th¸ng
tr−íc) cña çc ®èi t−îng nép thuÕ theo tõng khu vùc kinh tÕ, tõng miÒn, tr¹m, x·,
ph−êng, tõng ngµnh nghÒ kinh doanh, tõng ®¬n vÞ chñ qu¶n.
Sæ thuÕ mÉu ST1 gåm çc sæ:
+ Sæ thuÕ m«n bµi (ST- 1A).
+ Sæ thuÕ dïng cho çc ®èi t−îng nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ (ST-
1B).
+ Sæ thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp (ST- 1C).
+ Sæ theo dâi thu nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp - dïng cho c©y hµng
n¨m vµ c©y l©u n¨m ph©n theo h¹ng ®Êt (ST- 1D).
+ Sæ theo dâi thu nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp - dïng cho c©y lÊy gç
vµ c©y l©u n¨m thu hoÆch mét lÇn (ST- 1§).
+ Sæ thuÕ dïng cho çc ®èi t−îng nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p Ên ®Þnh (ST -
1E).
C¨n cø ®Ó ghi sæ thuÕ lµ tê khai do çc ®èi t−îng nép thuÕ vµ møc ®é æn
®Þnh thuÕ ®−îc duyÖt, çn bé kÕ to¸n tÝnh thuÕ vµ ghi vµo sæ thuÕ. C¨n cø vµo
håi b¸o do Kho b¹c hoÆc ng©n hµng chuyÓn ®Õn ®Ó chÊm sæ thuÕ.
Sæ thuÕ lËp xong ph¶i ®−îc thñ tr−ëng c¬ quan thuÕ duyÖt vµ lµ c¬ së ®Ó ra
th«ng b¸o thuÕ cho çc ®èi t−îng nép thuÕ.
Lo¹i 2: Sæ nhËt ký thu XNQD (MÉu ST2).
Dïng ®Ó tæng hîp sè thuÕ cña tõng doanh nghiÖp ®· nép vµo Kho b¹c Nhµ
n−íc theo tõng lo¹i chøng tõ, tõng lo¹i thuÕ vµ theo thø tù thêi gian.
C¨n cø vµo çc håi b¸o ®Ó ghi sæ hµng ngµy, mçi tê sæ dïng ®Ó theo dâi mét
doanh nghiÖp.
Lo¹i 3: Sæ nhËt ký thu ngoµi quèc doanh (MÉu ST3).
Dïng ®Ó theo dâi, ghi chÐp, tæng hîp sè thuÕ ®· thu, sè thuÕ ®· nép Ng©n
s¸ch, sè thuÕ tån theo tõng lo¹i thuÕ cña çc ®èi t−îng nép thuÕ thuéc khu vùc
kinh tÕ NQD.
C¨n cø vµo sè thuÕ ®· nép ë biªn lai thuÕ hoÆc giÊy nép tiÒn, biªn b¶n vµ
quyÕt ®Þnh xö lý, giÊy miÔn nhiÖm tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt, giÊy tr¶ tiÒn th−ëng ®Ó
ghi sæ theo dâi hµng ngµy.
Lo¹i 4: Sæ theo dâi nî ®äng thuÕ (MÉu ST4).
Dïng ®Ó theo dâi sè thuÕ nî, sè thuÕ nî ®· thu ®−îc vµ sè thuÕ cßn nî tÝnh
®Õn kú ghi sæ.
C¨n cø vµo kÕt qu¶ chÊm sæ thuÕ, cuèi th¸ng ph¶n ¸nh vµo sæ ST4 vµ th«ng
b¸o cho çc bé phËn qu¶n lý biÕt ®Ó ®«n ®èc nî ®äng kÞp thêi.
Lo¹i 5: Sæ theo dâi tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt (MÉu ST5).
Dïng ®Ó theo dâi, ph¶n ¸nh t×nh h×nh tham «, x©m tiªu tiÒn thuÕ, sö dông
tiÒn thuÕ sai nguyªn t¾c.
C¨n cø ®Ó ghi sæ lµ çc Biªn b¶n tæn thÊt vµ QuyÕt ®Þnh xö lý, giÊy miÔn
nhiÖm tiÒn thuÕ bÞ tæn thÊt ®Ó ghi sæ.
Lo¹i 6: Sæ theo dâi sè thuÕ ph¶i thu thªm vµ tr¶ l¹i (MÉu ST6).
Hµng ngµy çn bé kÕ to¸n kiÓm tra, thÈm h¹ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi tÊt c¶ çc
biªn lai thu thuÕ vµ ghi çc kÕt qu¶ kiÓm tra, ph¸t hiÖn çc chøng tõ thu thõa, thu
thiÕu, vµo sæ vµ th«ng b¸o cho bé phËn qu¶n lý biÕt ®Ó thu thªm hoÆc tr¶ l¹i cho
ng−êi nép thuÕ.
Lo¹i 7: Sæ tæng hîp sè thu XNQD (MÉu ST7).
Dïng ®Ó theo dâi vµ tæng hîp sè thu tõ çc XNQD.
C¨n cø vµo b¸o ço chi tiÕt sè thu cña çc doanh nghiÖp khu vùc quèc
doanh ®Ó ghi sæ, theo tõng cÊp qu¶n lý (Trung −¬ng, tØnh, huyÖn), tõng ngµnh
chñ qu¶n, tõng doanh nhiÖp, theo tõng môc thu cña môc lôc Ng©n s¸ch Nhµ
n−íc, hµng th¸ng tæng hîp lªn b¸o ço thu.
Lo¹i 8: Sæ tæng hîp sè thu NQD (MÉu ST8).
Dïng ®Ó tæng hîp sè thuÕ thu ®−îc tõ khu vùc kinh tÕ NQD.
C¨n cø vµo b¸o ço sè thu NQD ®Ó ghi sæ. Mçi lo¹i thuÕ, mçi thµnh phÇn
kinh tÕ ghi vµo mét tê riªng ®Ó theo dâi.
Lo¹i 9: Sæ tæng hîp thu phÝ, lÖ phÝ (MÉu ST13).
C¨n cø vµo çc b¸o ço thu nép phÝ, lÖ phÝ cña çc chi côc, çc phßng qu¶n
lý ®Ó vµo sæ.
Lo¹i 10: Sæ thuÕ ®Êt (mÉu ST14A vµ ST14B).
Dïng cho ®èi t−îng nép thuÕ ®èi víi ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh ë ®« thÞ
(ST14A) vµ ®èi t−îng nép thuÕ ®Êt ë n«ng th«n (ST14B).
1.2.1.3. B¸o ço kÕ to¸n thuÕ
§Ó ®¶m b¶o chÕ ®é th«ng tin kÞp thêi phôc vô cho viÖc chØ ®¹o c«ng t¸c
hµnh thu, ®Þnh kú ®¬n vÞ cÊp d−íi ph¶i b¸o ço kÕt qu¶ thùc hiÖn c«ng t¸c thu
thuÕ cho cÊp trªn. ChÕ ®é b¸o ço kÕ to¸n thuÕ ®−îc qui ®Þnh thèng nhÊt trong
toµn Ngµnh theo 2 lo¹i b¸o ço: B¸o ço nhanh vµ b¸o ço tæng hîp.
B¸o ço nhanh (mÉu BC2) gåm 2 lo¹i:
- §iÖn b¸o hµng ngµy: ®−îc ¸p dông cho mét sè ®Þa ph−¬ng cã sè thu lín,
cã ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn c©n ®èi Ng©n s¸ch cña c¶ n−íc nh−: Hµ Néi, TP
Hå ChÝ Minh, §ång Nai, Bµ Rþa - Vòng Tµu, B×nh D−¬ng, Qu¶ng Ninh, H¶i
Phßng vµ mét sè tØnh kh¸c.
- B¸o ço nhanh ®Þnh kú 5 ngµy/lÇn: ¸p dông cho çc ®Þa ph−¬ng cßn l¹i.
Çc chi côc thuÕ b¸o ço lªn côc thuÕ b»ng ph−¬ng tiÖn FAX hoÆc ®iÖn
tho¹i. Riªng ®èi víi çc côc thuÕ thùc hiÖn b¸o ço nhanh theo Modem truyÒn
tin trong ch−¬ng TVN theo qui ®Þnh cña Tæng côc ThuÕ.
C¨n cø lËp b¸o ço nhanh lµ lµ sæ ST2, ST3, vµ çc sæ thuÕ cã liªn quan.
B¸o ço tæng hîp sè thu trªn ®Þa bµn (mÉu BC3).
B¸o ço BC3 ®−îc çc ®¬n vÞ cÊp d−íi lËp vµ göi lªn cho c¬ quan cÊp trªn
theo ®Þnh kú hµng th¸ng nh»m ph¶n ¸nh kÕt qu¶ thu, nép chi tiÕt theo s¾c thuÕ,
khu vùc kinh tÕ: doanh nghiÖp Trung −¬ng, doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng, doanh
nghiÖp §¶ng, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, khu vùc c«ng th−¬ng
nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh...
B¸o ço BC3 gåm 2 phÇn, ph¶n ¸nh c¶ sè thu nép do ngµnh thuÕ trùc tiÕp
qu¶n lý, vµ c¶ çc kho¶n thu nép trªn ®Þa bµn kh«ng do ngµnh thuÕ trùc tiÕp
qu¶n lý thu.
C¨n cø lËp BC3 lµ çc b¸o ço kÕ to¸n thuÕ, çc sæ thuÕ, çc b¸o ço thèng
kª thuÕ, vµ çc chøng tõ tµi liÖu liªn quan ®Õn sè thu nép trªn ®Þa bµn trong kú
b¸o ço.
B¸o ço sè thu doanh nghiÖp nhµ n−íc, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc
ngoµi (mÉu BC4A, BC4B).
B¸o ço nµy ph¶n ¸nh kÕt qu¶ thu nép theo tõng th¸ng, luü kÕ ®Õn th¸ng b¸o
ço cho tõng doanh nghiÖp ë 2 khu vùc theo cÊp qu¶n lý (Trung −¬ng, tØnh,
thµnh phè, quËn huyÖn...) chi tiÕt theo tõng ch−¬ng, lo¹i, kho¶n, môc vµ tiÓu môc
cña môc lôc Ng©n s¸ch.
Cë së ®Ó lËp b¸o ço lµ çc sæ nhËt ký thu XNQD, vµ çc sæ theo dâi sè thu
XNQD vµ çc chøng tõ tµi liÖu cã liªn quan ®Õn sè thu nép trªn ®Þa bµn trong
th¸ng b¸o ço.
B¸o ço tæng hîp sè thu NQD (mÉu BC5).
B¸o ço nµy ph¶n ¸nh sè thu nép, tån quÜ hµng th¸ng cña khu vùc c«ng
th−¬ng nghiÖp vµ dÞch vô NQD theo môc lôc NSNN.
C¨n cø ®Ó lËp b¸o ço lµ çc sæ thuÕ ST3, ST8 vµ çc chøng tõ, tµi liÖu cã
liªn quan ®Õn sè thu nép trªn ®Þa bµn trong th¸ng b¸o ço.
B¸o ço sè thuÕ nî ®äng(MÉu BC6).
B¸o ço nµy ph¶n ¸nh tæng sè nî ®äng ®Õn thêi ®iÓm b¸o ço, chi tiÕt theo
môc thu vµ tõng khu vùc kinh tÕ.
C¬ së ®Ó lËp b¸o ço lµ sæ ST4 vµ çc sæ thuÕ, chøng tõ, tµi liÖu cã liªn
quan.
B¸o ço hoµn thuÕ GTGT(MÉu BC7).
B¸o ço nµy ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®−îc hoµn cho tõng doanh nghiÖp
trong kú b¸o ço, luü kÕ th¸ng vµ luü kÕ n¨m.
C¬ së ®Ó lËp b¸o ço lµ çc sæ thuÕ vµ çc chøng tõ cã liªn quan.
1.2.2. KÕ to¸n hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu
Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ, c¬ quan thuÕ th−êng ph¸t hiÖn çc tr−êng
hîp kinh doanh trèn, lËu thuÕ vµ kinh doanh bÊt hîp ph¸p cÇn ph¶i t¹m thu gi÷
hµng ho¸ tang vËt, hoÆc tÞch thu theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. V× vËy, cÇn ph¶i cã
kÕ to¸n hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu ®Ó theo dâi, ph¶n ¸nh çc nghiÖp vô ph¸t sinh,
nh»m ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n cña çc ®èi t−îng bÞ tÞch thu, tr¸nh t×nh tr¹ng mÊt
m¸t, g©y mÊt lßng tin cña nh©n d©n, ®ång thêi ®¶m b¶o tµi s¶n cña Nhµ n−íc
kh«ng bÞ thÊt tho¸t (trong tr−êng hîp hµng ho¸ bÞ tÞch thu).
1.2.2.1. Chøng tõ kÕ to¸n hµng t¹m gi÷, tÞch thu
Lµ çc lo¹i chøng tõ cã liªn quan ®Õn kh©u c«ng t¸c t¹m gi÷ hoÆc tÞch thu
hµng ho¸, tang vËt, bao gåm:
- Biªn b¶n kh¸m nhËn: Khi ph¸t hiÖn cã hµnh vi SXKD tr¸i phÐp, khai man
trèn lËu thuÕ, çn bé thuÕ ph¶i lËp biªn b¶n kh¸m nhËn t¹m gi÷ hµng ho¸ tang
vËt cña ®−¬ng sù. Biªn b¶n ph¶i x¸c ®Þnh râ tªn hµng, sè l−îng, qui çch phÈm
cÊp, ghi râ hä tªn, ®Þa chØ cña ®−¬ng sù, thêi gian gi¶i quyÕt hoÆc xö lý... Biªn
b¶n ph¶i ®−îc lËp thµnh 2 b¶n, mét giao cho ®−¬ng sù vµ mét l−u t¹i chi côc.
- PhiÕu nhËp kho, phiÕu xuÊt kho hµng t¹m gi÷, tÞch thu: phiÕu nµy ®−îc lËp
khi xuÊt, nhËp kho hµng ho¸ t¹m gi÷, tÞch thu ®Ó tr¶ l¹i hoÆc giao cho c¬ quan
mua hµng trong tr−êng hîp ®· cã quyÕt ®Þnh xö lý cña c¬ quan cã thÈm quyÒn.
PhiÕu nhËp, xuÊt kho ®−îc lËp c¨n cø vµo biªn b¶n kh¸m nhËn hoÆc quyÕt ®Þnh
xö lý. PhiÕu nhËp, xuÊt kho hµng t¹m gi÷, tÞch thu ®−îc lËp thµnh 3 liªn: mét liªn
giao cho ng−êi nép hoÆc ng−êi nhËn hµng, mét liªn thñ kho gi÷, vµ mét liªn kÕ
to¸n gi÷.
- Biªn b¶n b¸n hµng tÞch thu
Hµng ho¸ ®· cã quyÕt ®Þnh tÞch thu ph¶i ®−îc xö lý kÞp thêi b»ng çch giao
cho çc tæ chøc kinh doanh chuyªn nghiÖp b¸n. Khi giao ph¶i lËp biªn b¶n b¸n
hµng dùa theo quyÕt ®Þnh cña héi ®ång xö lý. Héi ®ång xö lý ph¶i bao gåm çc
thµnh phÇn sau:
+ §¹i diÖn c¬ quan thuÕ do chi côc tr−ëng lµm chñ tÞch.
+ §¹i diÖn c¬ quan mua.
+ §¹i diÖn c¬ quan tµi chÝnh.
+ §¹i diÖn c¬ quan c«ng an.
Biªn b¶n b¸n hµng tÞch thu ph¶i ghi râ mÆt hang, sè l−îng, chÊt l−îng, ®Þa
®iÓm, thêi gian giao hµng, gi¸ c¶ vµ ph−¬ng thøc thanh to¸n... lµm c¬ së cho viÖc
kÕ to¸n b¸n hµng tÞch thu.
- Biªn b¶n hao hôt hµng ho¸
Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n hµng ho¸ t¹m gi÷ hoÆc tÞch thu cã thÓ x¶y ra mÊt
m¸t hoÆc h− háng. Trong tr−êng hîp ®ã, c¬ quan thuÕ ph¶i lËp biªn b¶n x¸c ®Þnh
râ sè l−îng, chñng lo¹i hµng ho¸ bÞ mÊt m¸t, h− háng, nguyªn nh©n vµ tr¸ch
nhiÖm båi th−êng lµm c¬ së cho viÖc kÕ to¸n hµng t¹m gi÷, tÞch thu.
1.2.3.2. Sæ kÕ to¸n hµng t¹m gi÷, tÞch thu
KÕ to¸n hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu ®−îc thùc hiÖn trªn sæ kho hµng t¹m gi÷ vµ
tÞch thu (MÉu ST9). Sæ nµy ®−îc më t¹i çc chi côc thuÕ ®Ó theo dâi t×nh h×nh
nhËp, xuÊt, tån kho hµng t¹m gi÷, tÞch thu. Mçi lo¹i hµng ho¸ ®−îc më vµ theo
dâi riªng trªn mét hoÆc mét sè trang nhÊt ®Þnh. Cuèi mçi kú, kÕ to¸n ph¶i céng
sæ vµ x¸c ®Þnh sè tån kho, ®èi chiÕu sè liÖu víi çc bé phËn cã liªn quan, ®¶m
b¶o khíp ®óng lµm c¬ së cho viÖc lËp b¸o ço kÕ to¸n.
1.2.3. KÕ to¸n Ên chØ
1.2.3.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i Ên chØ
Ên chØ thuÕ lµ çc lo¹i Ên phÈm ®−îc in theo chØ ®Þnh t¹i çc luËt thuÕ, ph¸p
lÖnh thuÕ, vµ çc v¨n b¶n qui ®Þnh chÕ ®é thu cña Nhµ n−íc, dïng ®Ó qu¶n lý thu
thuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ cho NSNN.
Ên chØ thuÕ lµ lo¹i Ên phÈm ®Æc biÖt, cã nh÷ng lo¹i Ên chØ cã t¸c dông ngang
tiÒn, nÕu sö dông kh«ng ®óng môc ®Ých hoÆc qu¶n lý láng lÎo cã thÓ g©y ra
nh÷ng thÊt tho¸t lín cho Nhµ n−íc. Do vËy, viÖc in Ên, cÊp ph¸t, sö dông, l−u
hµnh Ên chØ cÇn ph¶i ®−îc theo dâi qu¶n lý hÕt søc chÆt chÏ, tr¸nh t×nh tr¹ng thÊt
tho¸t vµ lîi dông chiÕm ®o¹t tiÒn thuÕ cña Nhµ n−íc.
Cã 3 lo¹i Ên chØ ®−îc sö dông trong ngµnh thuÕ:
- Ên chØ b¸n lÊy tiÒn nh−: tê khai nép thuÕ, ho¸ ®¬n b¸n hµng, giÊy vËn
chuyÓn hµng ho¸...
- Ên chØ cÊp ph¸t sö dông trong ngµnh thuÕ cã gi¸ trÞ ngang tiÒn nh−: biªn
lai thu tiÒn, biªn lai thu thuÕ, giÊy nép tiÒn.
- Ên chØ ®−îc sö dông trong c«ng t¸c qu¶n lý chung nh−: çc lo¹i sæ thuÕ,
b¸o ço vµ mÉu biÓu thèng kª kÕ to¸n thuÕ, tê khai thuÕ.
1.2.3.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý Ên chØ
ViÖc qu¶n lý Ên chØ thuÕ ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau
®©y:
- TÊt c¶ çc lo¹i Ên chØ thuÕ ®Òu do Bé Tµi chÝnh thèng nhÊt ban hµnh. Tæng
côc ThuÕ chÞu tr¸ch nhiÖm h−íng dÉn, in Ên, cÊp ph¸t, b¸n, qu¶n lý, sö dông Ên
chØ thuÕ trong ph¹m vi c¶ n−íc. Trong mét sè tr−êng hîp ®Æc biÖt, cã thÓ uû
quyÒn cho côc thuÕ tØnh, thµnh phè in, ph¸t hµnh mét sè lo¹i Ên chØ theo mÉu ®·
®−îc duyÖt; hoÆc cho phÐp çc tæ chøc, ®¬n vÞ tù in vµ sö dông mét sè lo¹i Ên chØ
sau khi ®−îc Bé Tµi chÝnh chÊp nhËn.
- TÊt c¶ çc c¬ quan thuÕ cã sö dông, cÊp ph¸t Ên chØ thuÕ ®Òu ph¶i tæ chøc
c«ng t¸c kÕ to¸n Ên chØ.
- Ên chØ nhËn tõ nhµ in hoÆc c¬ quan thuÕ cÊp trªn ph¶i lµm thñ tôc nhËp
kho vµo sæ kÕ to¸n Ên chØ sau ®ã míi ®−îc cÊp ph¸t, sö dông.
- ChØ cÊp Ên chØ cho çn bé thuÕ ®−îc thñ tr−ëng ®¬n vÞ giíi thiÖu.
- Mçi lÇn kh«ng ®−îc cÊp qu¸ 2 cuèn biªn lai cïng lo¹i cho çn bé thuÕ, vµ
kh«ng cÊp tiÕp çc lo¹i biªn lai thuÕ cho çn bé ch−a thanh to¸n tiÒn thuÕ thu
®−îc theo thêi gian qui ®Þnh.
- Khi sö dông chøng tõ thu, ho¸ ®¬n ph¶i theo ®óng qui ®Þnh: ph¶i ghi ®Çy
®ñ, râ rµng çc chØ tiªu trªn biªn lai (ho¸ ®¬n), kh«ng ®−îc tÈy xo¸, lµm nhoÌ,
lµm nhµu n¸t..., Biªn lai (ho¸ ®¬n) viÕt sai, háng kh«ng ®−îc xÐ rêi mµ ph¶i l−u
t¹i cuèng, ph¶i lãt giÊy than viÕt mét lÇn ®Ó in sang çc liªn nh− nhau, ph¶i dïng
tõ sè nhá ®Õn sè lín, hÕt quyÓn míi dïng sang quyÓn kh¸c.
- TÊt c¶ çc ®èi t−îng sö dông Ên chØ thuÕ (ho¸ ®¬n, biªn lai) hµng th¸ng
ph¶i cã b¸o ço vÒ t×nh h×nh sö dông Ên chØ cho c¬ quan thuÕ, hÕt n¨m ph¶i
quyÕt to¸n sè ®· sö dông, sè tån chuyÓn n¨m sau.
- Çc lo¹i Ên chØ kh«ng cßn gi¸ trÞ sö dông, bÞ h− háng,khi thanh huû ph¶i
lËp b¶ng kª xin huû vµ ph¶i ®−îc sù ®ång ý b»ng v¨n b¶n cña Tæng côc ThuÕ, Ên
chØ hÕt thêi h¹n l−u tr÷, c¬ quan thuÕ çc cÊp ph¶i b¸o ço c¬ quan thuÕ cÊp trªn
thµnh lËp héi ®ång thanh huû.
1.2.3.3. Néi dung kÕ to¸n Ên chØ thuÕ
§Ó thùc hiÖn viÖc theo dâi, qu¶n lý chÆt chÏ t×nh h×nh Ên chØ, kÕ to¸n ph¶i
më ®Çy ®ñ çc lo¹i sæ s¸ch kÕ to¸n Ên chØ, nh»m ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, kÞp thêi, chÝnh
x¸c t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tæn thÊt, sö dông Ên chØ thuÕ cña ®¬n vÞ sö dông, kÓ c¶
®¬n vÞ sö dông chøng tõ thu phÝ, lÖ phÝ.
§Þnh kú (ngµy 30/6 vµ ngµy 31/12 hµng n¨m) kÕ to¸n Ên chØ ph¶i phèi hîp
víi thñ kho Ên chØ hoÆc çn bé sö dông Ên chØ ®Ó tæ chøc kiÓm kª Ên chØ cña ®¬n
vÞ vµ ç nh©n theo chÕ ®é qui ®Þnh. Ngoµi ra, kÕ to¸n Ên chØ cßn cã nhiÖm vô l−u
gi÷ an toµn çc tµi liÖu kÕ to¸n Ên chØ, cung cÊp ®Çy ®ñ, kÞp thêi sæ s¸ch tµi liÖu
khi cÇn tra cøu, ®èi chiÕu, x¸c minh çc lo¹i biªn lai, chøng tõ, ho¸ ®¬n; ®ång
thêi, lËp vµ göi çc b¸o ço kÕ to¸n Ên chØ kÞp thêi theo ®óng chÕ ®é qui ®Þnh.
a) Chøng tõ kÕ to¸n Ên chØ thuÕ
- PhiÕu xuÊt Ên chØ: lµ chøng tõ dïng ®Ó xuÊt Ên chØ ë çc cÊp.
Khi lËp phiÕu xuÊt Ên chØ, kÕ to¸n Ên chØ ph¶i xem xÐt kü çc thñ tôc nhËp
Ên chØ ®Ó lµm c¨n cø lËp phiÕu cÊp ph¸t Ên chØ. Ên chØ thuÕ ph¶i ®−îc cÊp trùc
tiÕp cho ®¬n vÞ, ç nh©n sö dông Ên chØ. NhÊt thiÕt kÕ to¸n kh«ng ®−îc cÊp qua
çc kh©u trung gian.
C¨n cø ®Ó lËp phiÕu xuÊt Ên chØ gåm:
+ GiÊy giíi thiÖu xin cÊp Ên chØ thuÕ (kÌm theo b¶ng kª) cña çc c¬ quan,
®¬n vÞ.
+ QuyÕt ®Þnh vµ biªn b¶n cña Héi ®ång xö lý mÊt biªn lai ë tõng tr−êng hîp
cô thÓ.
+ Biªn b¶n kiÓm kª ®Þnh kú 30/ 6 vµ 31/ 12 h»ng n¨m cã chªnh lÖch thiÕu
®· ®−îc thñ tr−ëng ®¬n vÞ duyÖt.
+ B¶ng kª chøng tõ vµ sæ ST10 cña çn bé thuÕ ®Ó lµm c¨n cø cÊp tiÕp biªn
lai thu cho çn bé thu.
- PhiÕu nhËp Ên chØ (hoÆc b¶ng kª chøng tõ): Dïng cho çc cÊp ®Ó nhËp Ên
chØ vµo kho trong tr−êng hîp lÜnh ë cÊp trªn, nhµ in hoÆc thu håi tr¶ l¹i kho Ên
chØ. Khi lËp phiÐu nhËp Ên chØ, kÕ to¸n Ên chØ ph¶i c¨n cø vµo:
+ PhiÕu xuÊt kho cña nhµ in.
+ PhiÕu xuÊt Ên chØ cña c¬ quan cÊp trªn
+ PhiÕu xuÊt Ên chØ cña c¬ quan cÊp d−íi
+ Biªn b¶n kiÓm kª ®Þnh kú çc ngµy 30/6 vµ 31/12 nÕu cã chªnh lÖch thõa
®−îc thñ tr−ëng c¬ quan duyÖt.
PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt Ên chØ ph¶i ®−îc lËp thµnh 3 liªn, liªn 1 l−u t¹i
cuèng (kÕ to¸n Ên chØ gi÷), liªn 2 giao cho ng−êi nhËn Ên chØ, liªn 3 giao cho thñ
kho Ên chØ.
- Çc lo¹i giÊy tê vÒ tæn thÊt Ên chØ thuÕ ®· ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn
duyÖt.
Yªu cÇu cña viÖc lËp chøng tõ kÕ to¸n Ên chØ lµ ph¶i ghi râ ngµy, th¸ng, lo¹i
Ên chØ, sè l−îng tê Ên chØ, sè xªri trong tõng quyÓn, tªn vµ ®Þa chØ cña ng−êi
nhËn.
b) Sæ kÕ to¸n Ên chØ
- Sæ lÜnh thanh to¸n tiÒn vµ Ên chØ (MÉu ST10)
Sæ nµy ®−îc më ë tÊt c¶ çc ®èi t−îng cã sö dông biªn lai thuÕ, giÊy nép
tiÒn... ®Ó theo dâi t×nh h×nh sö dông biªn lai vµ thanh to¸n tiÒn thuÕ ®· thu víi
çn bé thuÕ. Sæ ST10 chØ më ë çc chi côc thuÕ vµ çc phßng trùc thuéc côc thuÕ
®−îc giao nhiÖm vô trùc tiÕp qu¶n lý thu.
Sæ ST10 ®−îc lËp thµnh 2 quyÓn: mét quyÓn l−u t¹i bé phËn kÕ to¸n n¬i cÊp
ph¸t, mét quyÓn giao cho çn bé sö dông Ên chØ gi÷. Khi nhËn vµ thanh to¸n biªn
lai, çn bé thuÕ vµ kÕ to¸n Ên chØ ph¶i ký vµo trong c¶ 2 sæ cña nhau. Mçi lo¹i Ên
chØ ®−îc theo dâi riªng ë mét sè trang nhÊt ®Þnh.
C¨n cø ghi sæ lµ b¶ng kª chøng tõ vµ phiÕu xuÊt Ên chØ.
- Sæ theo dâi Ên chØ b¸n thu tiÒn (MÉu ST11)
Dïng ®Ó theo dâi t×nh h×nh b¸n vµ thanh to¸n tiÒn ®èi víi Ên chØ b¸n thu
tiÒn.
ë çc cÊp chi côc, côc, vµ Tæng côc ThuÕ.
Sæ ®−îc lËp thµnh 2 quyÓn: mét quyÓn l−u ë kÕ to¸n Ên chØ, mét quyÓn ë
®¬n vÞ nhËn Ên chØ b¸n. Mçi lo¹i Ên chØ dµnh riªng mét sè trang nhÊt ®Þnh ®Ó
theo dâi.
C¨n cø ghi sæ lµ: phiÕu xuÊt Ên chØ, phiÕu nhËp Ên chØ, sÐc uû nhiÖm chi
chuyÓn tiÒn, sè Ên chØ b¸n trong th¸ng.
- Sæ theo dâi t×nh h×nh Ên chØ (ST12)
Dïng ®Ó theo dâi t×nh h×nh nhËp, xuÊt vµ sö dông tÊt c¶ çc lo¹i Ên chØ, ®−îc
lËp ë çc chi côc vµ côc thuÕ.
C¨n cø vµo phiÕu nhËp, xuÊt, thanh to¸n Ên chØ ®Ó ghi vµo sæ ST12.
- Sæ tæng hîp tæn thÊt Ên chØ vµ kÕt qu¶ xö lý (MÉu ST21)
§−îc më ë c¶ 3 cÊp ®Ó theo dâi t×nh h×nh tæn thÊt vµ xö lý tæn thÊt biªn lai,
ho¸ ®¬n.
C¨n cø ghi sæ: lµ b¸o ço vÒ viÖc mÊt chøng tõ thuÕ (BC21), th«ng b¸o vÒ
viÖc mÊt ho¸ ®¬n chøng tõ (BC23), vµ b¸o ço t×nh h×nh mÊt chøng tõ thuÕ ë chi
côc.
- Sæ theo dâi çc doanh nghiÖp mua, sö dông ho¸ ®¬n (ST23) vµ sæ theo dâi
hé, c¬ së t− nh©n kinh doanh, dÞch vô mua, sö dông ho¸ ®¬n (ST24).
Çc lo¹i sæ nµy ®−îc më t¹i çc chi côc hoÆc côc thuÕ ®Ó theo dâi t×nh h×nh
mua, vµ sö dông ho¸ ®¬n ®èi víi çc doanh nghiÖp. Mçi ®¬n vÞ dµnh mét sè
trang nhÊt ®Þnh ®Ó theo dâi.
c) B¸o ço kÕ to¸n Ên chØ
ViÖc qu¶n lý, sö dông Ên chØ thuÕ cña çc cÊp, çc ®¬n vÞ ®−îc ph¶n ¸nh
qua b¸o ço Ên chØ thuÕ. B¸o ço Ên chØ thuÕ bao gåm:
- B¸o ço Ên chØ thuÕ (BC8)
Hµng th¸ng c¬ quan sö dông Ên chØ thuÕ ph¶i tæng hîp b¸o ço t×nh h×nh sö
dông Ên chØ thuÕ víi c¬ quan thuÕ, kÓ c¶ çc ®¬n vÞ sö dông chøng tõ thu phÝ, lÖ
phÝ.
C¨n cø ®Ó lËp b¸o ço lµ dßng céng trong th¸ng ë sæ ST12, mçi lo¹i Ên chØ
ghi vµo mét dßng trong BC8.
- B¸o ço vÒ viÖc mÊt chøng tõ thuÕ (BC21): dïng cho çn bé thu thuÕ hoÆc
çn bé uû nhiÖm thu thuÕ, phÝ, lÖ phÝ khi lµm mÊt chøng tõ thu.
- B¸o ço vÒ viÖc mÊt ho¸ ®¬n chøng tõ (BC23): çc ®¬n vÞ thuÕ cÊp d−íi
lËp BC23 göi lªn çc ®¬n vÞ thuÕ cÊp trªn nh»m b¸o ço vÒ viÖc mÊt ho¸ ®¬n,
chøng tõ.
- B¶ng kiÓm kª çc lo¹i biªn lai thuÕ: BC25
§Þnh kú vµo çc ngµy 30/6 vµ ngµy 31/12 hµng n¨m, çc chi côc thuÕ, côc
thuÕ vµ Tæng côc ThuÕ, kÓ c¶ çc çn bé sö dông biªn lai tiÕn hµnh kiÓm kª çc
lo¹i biªn lai thuÕ, ho¸ ®¬n... ®ång thêi, ph¶i lËp BC25.
- B¸o ço quyÕt to¸n BC20: Çc ®¬n vÞ thuÕ cÊp d−íi lËp BC20 ®Ó tæng hîp
t×nh h×nh b¸n Ên chØ trong th¸ng hoÆc trong quÝ, göi lªn ®¬n vÞ thuÕ cÊp trªn.
2. Thèng kª thuÕ
2.1. Giíi thiÖu chung vÒ c«ng t¸c thèng kª thuÕ
2.1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm thèng kª thuÕ
Thèng kª thuÕ lµ mét phËn cña c«ng t¸c thèng kª nãi chung nh»m tæng hîp
çc th«ng tin trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ, phôc vô cho yªu cÇu
nghiªn cøu vµ qu¶n lý nhµ n−íc.
C«ng t¸c thèng kª thuÕ nh»m môc ®Ých:
- Cung cÊp hÖ thèng th«ng tin cÇn thiÕt mét çch cã hÖ thèng vÒ diÔn biÕn
cña c«ng t¸c thu thuÕ ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ c«ng t¸c bæ sung chÝnh
s¸ch thuÕ.
Qu¸ tr×nh thùc thiÖn çc luËt thuÕ trong thùc tÕ ph¸t sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò
cÇn ®−îc gi¶i quyÕt nh− thÊt thu thuÕ, çc tiªu cùc hay h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh
qu¶n lý thu…Trong ®ã cã nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt ç biÖt, ®ång thêi, cã
nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh mang tÝnh hÖ thèng, ®ßi hái ngµnh thuÕ ph¶i t×m ra
nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh hÖ thèng ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶ lý thu hiÖu qu¶ h¬n.
MÆt kh¸c, çc luËt thuÕ ®−îc nghiªn cøu vµ ban hµnh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x·
héi cã rÊt nhiÒu biÕn ®éng. V× vËy, cã thÓ n¶y sinh nh÷ng v−íng m¾c h¹n chÕ,
kh«ng phï hîp víi thùc tÕ kh¸ch quan, ®ßi hái ph¶i cã qu¸ tr×nh kiÓm nghiÖm ®Ó
®¸nh gi¸. Ngµnh ThuÕ cÇn ph¶i n¾m ®−îc nh÷ng th«ng tin, diÔn biÕn trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn çc luËt thuÕ ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c bæ sung chÝnh s¸ch thuÕ.
- Nh»m cung cÊp sè liÖu, t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c
thu thuÕ phôc vô cho viÖc x©y dùng çc c¨n cø lËp dù to¸n thu thuÕ.
§Ó c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ cã hiÖu qu¶, cÇn thiÕt ph¶i lËp dù to¸n thu thuÕ
®Ó n¾m b¾t tr−íc ®−îc çc yÕu tè ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh qu¶n lý thu, ®ång thêi
çc chØ tiªu kÕ ho¹ch lµ th−íc ®o ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh qu¶n lý thu.
Ngoµi ra, ®Ó lËp dù to¸n thu thuÕ cã tÝnh tiªn tiÕn vµ s¸t víi thùc tÕ th× ph¶i dù
®o¸n ®−îc nh÷ng diÔn biÕn kinh tÕ - x· héi, cÇn n¾m ®−îc xu h−íng vËn ®éng
mang tÝnh qui luËt cña çc hiÖn t−îng kinh tÕ - x· héi cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c
qu¶n lý thu thuÕ, thèng kª thuÕ nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã.
Thèng kª thuÕ cã çc ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau:
+ Thèng kª thuÕ nghiªn cøu mÆt l−îng cña qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu
thuÕ. Thèng kª thuÕ nªu b»ng con sè vÒ qui m«, kÕt cÊu, tèc ®é ph¸t triÓn cña
®èi t−îng nép thuÕ, çc nguån thu cña tõng lo¹i thuÕ. Nh÷ng sè liÖu nµy bao giê
còng bao hµm néi dung kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh. Th«ng qua nh÷ng sè liÖu nµy,
çc nhµ qu¶n lý cã thÓ rót ra tÝnh qui luËt cña hiÖn t−îng cÇn nghiªn cøu ®Ó phôc
vô cho qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ.
+ Thèng kª thuÕ nghiªn cøu hiÖn t−îng sè lín cña qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý
thu thuÕ. Thèng kª thuÕ nh»m tæng hîp çc th«ng tin cña qu¸ tr×nh qu¶n lý thu
thuÕ, phôc vô cho c«ng t¸c nghiªn cøu, qu¶n lý cña Nhµ n−íc. MÆt l−îng cña
çc hiÖn t−îng ç biÖt th−êng chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè, møc ®é ¶nh
h−ëng cña çc nh©n tè ®Õn çc hiÖn t−îng çc biÖt rÊt kh¸c nhau. NÕu chØ c¨n cø
vµo hiÖn t−îng ç biÖt th× kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ b¶n chÊt cña hiÖn t−îng. ChØ th«ng
qua nghiªn cøu hiÖn t−îng sè lín, t¸c ®éng cña çc nh©n tè ngÉu nhiªn ®−îc triÖt
tiªu, biÓu hiÖn sè l−îng vÒ b¶n chÊt vµ qui luËt cña c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ míi
thÓ hiÖn râ rÖt.
+ Thèng kª thuÕ bao giê còng g¾n liÒn víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cô thÓ.
§iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau sÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi c«ng t¸c tæ chøc
qu¶n lý thu thuÕ c¶ vÒ sè l−îng còng nh− chÊt l−îng. Th«ng qua sè liÖu thèng kª
thuÕ, chóng ta n¾m b¾t ®−îc t¸c ®éng thùc tÕ cña chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi nÒn
kinh tÕ - x· héi. V× vËy, ®Ó ®¶m b¶o sè liÖu thèng kª thuÕ chÝnh x¸c, ph¶n ¸nh
®óng thùc tÕ kh¸ch quan, khi tiÕn hµnh c«ng t¸c thèng kª thuÕ bao giê còng ph¶i
g¾n víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cô thÓ.
2.1.2. Yªu cÇu, nguyªn t¾c cña thèng kª thuÕ
§Ó ®¹t ®ù¬c nh÷ng môc tiªu ®· ®Æt ra, thèng kª thuÕ ph¶i ®−îc thùc hiÖn
mét çch ®Çy ®ñ, kÞp thêi, trung thùc, kh¸ch quan trªn c¬ së ®¶m b¶o bÝ mËt vÒ
sè liÖu, t− liÖu thèng kª.
Thèng kª thuÕ cung cÊp c¬ së d÷ liÖu phôc vô cho viÖc qu¶n lý ë tÇm vÜ m«
nªn cÇn ph¶i cã sù thèng nhÊt cao vÒ çc chØ tiªu, biÓu mÉu, ph−¬ng ph¸p ®iÒu
tra ghi chÐp, kü thuËt tæng hîp vµ ph©n tÝch d÷ liÖu.
Trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu, nguyªn t¾c trªn, thèng kª thuÕ cã nhiÖm vô cô
thÓ sau:
+ Ghi chÐp, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ çc chØ tiªu thèng kª ®· ®−îc qui ®Þnh.
+ Thùc hiÖn tæng hîp sè liÖu, ph©n lo¹i sè liÖu theo çc tiªu thøc vµ ph©n
nhãm, ph©n tæ thèng kª theo môc ®Ých.
+ LËp vµ göi b¸o ço thèng kª ®Çy ®ñ, kÞp thêi cho çc cÊp cã liªn quan.
2.2. C«ng t¸c thèng kª thuÕ hiÖn hµnh ë ViÖt Nam
2.2.1. Néi dung cña c«ng t¸c thèng kª thuÕ
2.2.1.1. Thèng kª çc ®èi t−îng nép thuÕ
Thèng kª vÒ ®èi t−îng nép thuÕ nh»m n¾m ch¾c vÒ sè l−îng, qui m«, tÝnh
chÊt cña çc ®èi t−îng nép thuÕ ®Ó tõ ®ã ph©n tÝch diÔn biÕn, xu h−íng thay ®æi
vµ x¸c ®Þnh çc nguån thu cÇn khai th¸c.
Thèng kª ®èi t−îng nép thuÕ thùc hiÖn theo 3 lo¹i kh¸c nhau trªn c¬ së 3
lo¹i biÓu mÉu:
Danh b¹ çc doanh nghiÖp nhµ n−íc (mÉu TKT 1A).
Danh b¹ çc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh (mÉu TKT 1B).
Danh b¹ çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (mÉu TKT 1C).
Çc chØ tiªu ghi sæ trªn çc biÓu mÉu bao gåm:
- Sè thø tù vµ m· sè.
- Tªn ®¬n vÞ hoÆc hé nép thuÕ.
- §Þa chØ cña ®èi t−îng nép thuÕ.
- Tæng sè ng−êi lao ®éng.
- Vèn s¶n xuÊt kinh doanh.
- Tæng doanh thu.
- Tæng chi phÝ.
- Tæng sè thuÕ nép ng©n s¸ch.
VÒ nguyªn t¾c, sæ danh b¹ ®−îc lËp hµng n¨m chñ yÕu ®Ó phôc vô c«ng t¸c
qu¶n lý thu cña ®¬n vÞ. Tõng cÊp qu¶n lý thu ph¶i lËp toµn bé çc danh b¹ çc
doanh nghiÖp qu¶n lý thu trªn ®Þa bµn. §ång thêi, tæng hîp ph©n nhãm ®èi
t−îng theo c¬ quan chñ qu¶n, ngµnh kinh tÕ, tõng môc thu cña Ng©n s¸ch Nhµ
n−íc vµ tõng ®Þa bµn quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh. Thêi ®iÓm lËp
b¸o ço lµ ngµy 31/12 hµng n¨m. Nguån sè liÖu lµ c¨n cø ®Ó lËp çc chØ tiªu b¸o
ço çc b¸o ço tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, môc lôc Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, giÊy
phÐp ®Çu t−, sæ thuÕ…
Trong thêi ®iÓm hiÖn nay, c«ng t¸c thèng kª thuÕ cã thuËn lîi lµ toµn bé çc
doanh nghiÖp ®· ®−îc cÊp m· sè kinh doanh. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn nÒn
kinh tÕ thÞ tr−êng míi ph¸t triÓn, sù biÕn ®éng vÒ qui m«, h×nh thøc kinh doanh,
lo¹i h×nh kinh doanh cßn lín nªn sè liÖu thèng kª khã ®¹t ®−îc ®é chÝnh x¸c
cao.
2.2.1.2. Thèng kª çc nguån thu
Thèng kª nguån thu vµ ph©n lo¹i nguån thu çc nguån thu theo nh÷ng tiªu
thøc nhÊt ®Þnh nh»m cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô cho viÖc x©y
dùng ph−¬ng ph¸p ®éng viªn phï hîp vµ nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung chÝnh s¸ch
thuÕ.
Yªu cÇu quan träng nhÊt cña thèng kª çc nguån thu lµ ph¶i nªu ®−îc c¬
cÊu nguån thu trong tæng thu Ng©n s¸ch Nhµ n−íc. §Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy,
ng−êi ta th−êng sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tæ thèng kª th«ng qua viªc lùa chän
sè tæ vµ tiªu thøc ph©n tæ cÇn thiÕt. Thèng kª çc nguån thu th−êng ph©n tæ theo
tiªu thøc: sè thu cña tõng s¾c thuÕ, tõng nguån thu cô thÓ… vµ ®−îc thùc hiÖn
theo çc mÉu b¸o ço sau:
- B¸o ço thuÕ m«n bµi çc doanh nghiÖp (TKT 02A).
- B¸o ço thuÕ m«n bµi çc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh (TKT 02B).
- B¸o ço thuÕ m«n bµi çc hé kinh tÕ ç thÓ (TKT 02C).
- B¸o ço thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thu nhËp doanh nghiÖp çc doanh nghiÖp
ngoµi quèc doanh nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ (TKT 03A).
- B¸o ço thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thu nhËp doanh nghiÖp hé c«ng th−¬ng
nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh (TKT 03B).
- B¸o ço thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (TKT 04).
- B¸o ço thuÕ tµi nguyªn (TKT 05).
- B¸o ço thu sö dông vèn ng©n s¸ch (TKT 06).
- B¸o ço thuÕ nhµ ®Êt (TKT 07).
- B¸o ço thuÕ thu nhËp (TKT 08).
- B¸o ço thu vÒ lÖ phÝ tr−íc b¹ (TKT 10).
- B¸o ço thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp (TKT 11).
- B¸o ço thu tiÒn cho thuª ®Êt (TKT 12).
- B¸o ço thu tiÒn cho thuª mÆt ®Êt, mÆt n−íc, mÆt biÓn khu vùc cã vèn ®Çu
t− n−íc ngoµi (TKT 13).
- B¸o ço thèng kª thu sæ sè kiÕn thiÕt (TKT 14).
- B¸o ço thu phÝ vµ lÖ phÝ (TKT 15).
- B¸o ço thùc hiÖn thu lÖ phÝ giao th«ng (TKT 16).
C¨n cø lËp çc b¸o ço thèng kª thuÕ lµ çc sæ thuÕ vµ çc b¸o ço cã liªn
quan.
2.2.1.3. Thèng kª theo chuyªn ®Ò
Thèng kª theo chuyªn ®Ò lµ viÖc thèng kª theo nh÷ng néi dung riªng ®Ó
phôc vô cho nh÷ng yªu cÇu cã tÝnh chuyªn ®Ò.
Thèng kª theo chuyªn ®Ò xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý cã träng t©m, träng
®iÓm vµ yªu cÇu ph¶i gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò lín, mang tÝnh riªng biÖt. §Ó thùc
hiÖn thèng kª theo chuyªn ®Ò, cã thÓ thùc hiÖn theo h×nh thøc thèng kª th−êng
xuyªn vµ thèng kª mang tÝnh chÊt ®ét xuÊt theo yªu cÇu qu¶n lý chØ ®¹o.
Thèng kª th−êng xuyªn cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p tæng hîp tõng cÊp dùa
trªn çc sè liÖu b¸o ço ®Þnh kú. Thèng kª th−êng xuyªn nh»m môc ®Ých theo
dâi, gi¸m s¸t vµ ph¸t hiÖn ra nh÷ng bÊt th−êng ®Ó cã çch xö lý kÞp thêi. Ph−¬ng
thøc tæng hîp tõng cÊp t−¬ng ®èi gän, phôc vô kÞp thêi cho yªu cÇu th«ng tin cña
tõng cÊp, tuy nhiªn, th−êng tiÕn hµnh b»ng çc ph−¬ng tiÖn th« s¬, tèn nhiÒu
c«ng. Ph¹m vi tæng hîp tõng cÊp ¸p dông cho thèng kª th−êng xuyªn th−êng
nhá, kÕt qu¶ thèng kª th−ßng chØ gåm mét sè chØ tiªu nhÊt ®Þnh.
Thèng kª ®ét xuÊt theo yªu cÇu lµ h×nh thøc tæng hîp tËp trung, th−êng ¸p
dông ®èi víi mét sè cuéc ®iÒu tra lín, trªn ph¹m vi réng. Do yªu cÇu qu¶n lý cÇn
ph¶i nhanh, kÞp thêi nªn thèng kª chuyªn ®Ò mang tÝnh ®ét xuÊt th−êng sö dông
ph−¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, tÝnh to¸n nhanh chãng vµ chÝnh x¸c, gåm nhiÒu chØ tiªu
phøc t¹p.
Trªn thùc tÕ, ng−êi ta cã thÓ kÕt hîp c¶ hai h×nh thøc thèng kª nªu trªn cho
phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý. KÕt qu¶ cña thèng kª theo chuyªn ®Ò lµ çc b¸o
ço chuyªn ®Ò. Cô thÓ, theo yªu cÇu qu¶n lý hiÖn hµnh, çc cÊp thu thuÕ cã liªn
quan ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é b¸o ço thèng kª theo chuyªn ®Ò t×nh h×nh xÝ nghiªp
cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®Ó cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ t×nh h×nh gãp
vèn ®Çu t−, t×nh h×nh miÔn gi¶m thuÕ, t×nh h×nh thùc hiÖn kiÓm tra thuÕ…
B¸o ço chuyªn ®Ò t×nh h×nh çc xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc
thùc hiÖn theo nh÷ng mÉu b¸o ço sau ®©y:
- B¸o ço t×nh h×nh gãp vèn ®Çu t− (TKT 1A/§TNN).
- B¸o ço t×nh h×nh ®Çu t− trùc tiÕp theo n−íc ®Çu t− (TKT 1B/§TNN).
- B¸o ço t×nh h×nh ®Çu t− trùc tiÕp vµo ViÖt Nam (TKT 1C/§TNN).
- B¸o ço çc xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®−îc miÔn, gi¶m thuÕ
(TKT 1§/§TNN).
- B¸o ço kÕt qu¶ kiÓm tra thuÕ (TKT 1E/§TNN).
- B¸o ço xÝ nghiÖp ®Çu t− ngõng ho¹t ®éng (TKT 1G/§TNN).
2.2.2. Ph©n tÝch thèng kª
Ph©n tÝch thèng kª lµ c«ng viÖc cã tÝnh chÊt kü thuËt nghiÖp vô nh»m ®¸nh
gi¸ thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh qu¶n lý thu thuÕ, rót ra ®−îc nh÷ng xu h−íng biÕn
®éng, −u nh−îc ®iÓm, bµi häc kinh nghiÖm phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, còng
nh− c«ng t¸c nghiªn cøu hoµn thiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é thuÕ.
Yªu cÇu cña c«ng t¸c ph©n tÝch thèng kª thuÕ lµ ph¶i trung thùc kh¸ch quan,
kh«ng bãp mÐo theo ý ®å cña ng−êi ph©n tÝch. ViÖc ph©n tÝch ph¶i ®−îc tiÕn
hµnh mét çch toµn diÖn, kÌm theo nh÷ng ®¸nh gi¸ x¸c ®¸ng, ph©n ®Þnh ®−îc
nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng kh¸ch quan, chñ quan, chÝnh yÕu vµ thø yÕu. Trªn c¬
së ®ã, ®Ò xuÊt ®−îc nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt phôc vô cho viÖc hoµn thiÖn chÕ
®é qu¶n lý thu nép vµ chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña Nhµ n−íc.
Ph©n tÝch thèng kª thuÕ ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn nhiÒu mÆt tuú theo yªu cÇu
qu¶n lý, song träng t©m cÇn tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò sau:
- Ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña çc chØ tiªu kinh tÕ, tµi chÝnh cã mèi quan hÖ
nh©n qu¶ víi çc chØ tiªu thùc hiÖn thu thuÕ ®Ó cã nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t t×nh h×nh
qu¶n lý thu, t×m ra çc nguyªn nh©n vÒ kinh tÕ ®Ó cã ®Þnh h−íng cho viÖc khai
th¸c nguån thu, ®ång thêi, rót ra bµi häc kinh nghiÖm cho çc c¬ quan qu¶n lý
kinh tÕ vµ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n, x©y dùng kÕ ho¹ch thu thuÕ.
- Ph©n tÝch t×nh h×nh biÕn ®éng çc nguån thu vµ t×m ra nguyªn nh©n cña sù
biÕn ®éng ®ã, tõ ®ã x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng, h−íng khai th¸c tõng nguån thu.
- Ph©n tÝch møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch tæng hîp vµ kÕ ho¹ch chi tiÕt theo
tõng s¾c thuÕ, khu vùc, thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó x¸c ®Þnh t−¬ng quan kh¶ n¨ng thu
nép vµ møc ®ãng gãp cña çc khu vùc, thµnh phÇn kinh tÕ ®ã, t×m ra nh÷ng
nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch
thu ®Ó ®−a ra çc biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi.
- Ph©n tÝch nh÷ng −u khuyÕt ®iÓm trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ
cña c¬ quan thuÕ vµ çc c¬ quan cã liªn quan, nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng vµ bµi
häc kinh nghiÖm rót ra trong qu¸ tr×nh tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ vµ qu¸ tr×nh triÓn
khai çc luËt, ph¸p lÖnh thuÕ, vµ çc chÝnh s¸ch chÕ ®é thu kh¸c cña Nhµ n−íc,
gióp cho c«ng t¸c hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thu vµ viÖc chØnh söa, bæ sung
chÝnh s¸ch thuÕ.
Tãm l¹i, d÷ liÖu th«ng tin lµ c¬ së tÊt yÕu cña mäi quyÕt ®Þnh qu¶n lý vµ
chÝnh s¸ch. ChÊt l−îng cña c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch
phÇn lín phô thuéc vµo viÖc nhËn ®Þnh chÝnh x¸c nh÷ng th«ng tin ph¶n håi tõ
thùc tiÔn. KÕ to¸n vµ thèng kª thuÕ lµ hai c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc
cung cÊp d÷ liÖu th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh
s¸ch thuÕ. Thùc hiÖn tèt hai mÆt c«ng t¸c nµy lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho viÖc thùc
hiÖn tèt nhiÖm vô thu thuÕ cña Nhµ n−íc giao cho ngµnh ThuÕ. Víi sù trî gióp
cña tiÕn bé kü thuËt, c«ng t¸c kÕ to¸n vµ thèng kª thuÕ hiÖn nay ®ang ®−îc tin
häc ho¸ dÇn dÇn. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp cho viÖc cung cÊp, xö lý, ph©n
tÝch th«ng tin trong lÜnh vùc thuÕ ngµy cµng cã chÊt l−îng cao h¬n, phôc vô kÞp
thêi cho c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ.
Ch−¬ng 14
thanh tra, kiÓm tra thuÕ
1. Giíi thiÖu chung vÒ thanh tra, kiÓm tra thuÕ
1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, yªu cÇu
KiÓm tra thuÕ lµ ho¹t ®éng cña c¬ quan thuÕ trong viÖc xem xÐt t×nh h×nh
thùc tÕ cña ®èi t−îng kiÓm tra, tõ ®ã ®èi chiÕu víi chøc n¨ng, nhiÖm vô, yªu cÇu
®Æt ra ®èi víi ®èi t−îng kiÓm tra ®Ó cã nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸.
Thanh tra thuÕ lµ ho¹t ®éng kiÓm tra cña tæ chøc chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c
kiÓm tra cña c¬ quan thuÕ ®èi víi ®èi t−îng thanh tra nh»m ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn
vµ xö lý nh÷ng hµnh vi tr¸i ph¸p luËt.
Thanh tra lµ mét ho¹t ®éng kiÓm tra nªn gi÷a thanh tra vµ kiÓm tra cã nh÷ng
®iÓm gièng nhau.
§iÓm gièng nhau c¬ b¶n cña thanh tra vµ kiÓm tra lµ chóng ®Òu ph¶i xem
xÐt t×nh h×nh thùc tÕ cña ®èi t−îng nh»m ph¸t hiÖn, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc
tr¹ng t×nh h×nh, lµm râ ®óng sai, chØ râ nguyªn nh©n ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc.
Do vËy, gi÷a thanh tra vµ kiÓm tra cã thÓ cã cïng néi dung hoÆc ph−¬ng ph¸p
tiÕn hµnh trong nh÷ng ph¹m vi c«ng viÖc nhÊt ®Þnh.
Tuy nhiªn, gi÷a kiÓm tra vµ thanh tra cã çc ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, chñ thÓ cña thanh tra kh«ng ®ång nhÊt víi ®èi t−îng thanh tra.
Chñ thÓ thanh tra lµ tæ chøc thanh tra chuyªn tr¸ch cña Nhµ n−íc; ®èi t−îng
thanh tra lµ ®èi t−îng qu¶n lý cña Nhµ n−íc. Chñ thÓ cña kiÓm tra cã thÓ ®ång
nhÊt, cã thÓ kh«ng ®ång nhÊt víi ®èi t−îng kiÓm tra. Ch¼ng h¹n, khi ®¬n vÞ tù
kiÓm tra th× chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ kiÓm tra lµ mét.
Thø hai, tÝnh chÊt cña thanh tra lµ mét ho¹t ®éng quyÒn lùc cña c¬ quan
qu¶n lý nhµ n−íc. KiÓm tra lµ ho¹t ®éng trung tÝnh, cã thÓ lµ ho¹t ®éng quyÒn
lùc qu¶n lý nhµ n−íc, mµ cã thÓ lµ ho¹t ®éng qu¶n lý ®¬n thuÇn.
Thø ba, môc ®Ých cña thanh tra lµ ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi tr¸i
ph¸p luËt. Môc ®Ých cña kiÓm tra lµ ph¸t hiÖn nh÷ng sai lÖch cña ®èi t−îng kiÓm
tra ®Ó ®iÒu chØnh vµ ng¨n chÆn nh÷ng sai lÖch Êy (sai lÖch cã thÓ lµ vi ph¹m ph¸p
luËt, cã thÓ chØ lµ kh«ng ®óng kÕ ho¹ch, kh«ng ®óng yªu cÇu,...)
Thø t−, ho¹t ®éng kiÓm tra cã ph¹m vi réng h¬n, diÔn ra ë tÊt c¶ çc ho¹t
®éng kinh tÕ – x· héi vµ ®−îc thùc hiÖn mét çch th−êng xuyªn liªn tôc. Ho¹t
®éng thanh tra cã ph¹m vi hÑp h¬n v× ho¹t ®éng thanh tra lµ kiÓm tra ë giai ®o¹n
sau khi çc ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi ®· ph¸t sinh. Ho¹t ®éng thanh tra ph¶i gi¶i
quyÕt çc “tån ®äng” trong qu¶n lý, gi¶i quyÕt çc khiÕu tè ®èi víi çc vi ph¹m
cña ®èi t−îng kiÓm tra.
Thø n¨m, vÒ h×nh thøc tæ chøc: ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng thanh tra ph¶i thµnh
lËp ®oµn thanh tra, trong khi kiÓm tra cã thÓ ph¶i thµnh lËp ®oµn kiÓm tra, cã thÓ
chØ do mét ng−êi tiÕn hµnh, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thµnh lËp ®oµn. Còng cã
tr−êng hîp cÊp trªn yªu cÇu cÊp d−íi tù kiÓm tra mét hoÆc mét sè néi dung vµ
b¸o ço kÕt qu¶ b»ng v¨n b¶n cho cÊp trªn.
C«ng t¸c thanh tra vµ kiÓm tra tuy cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau song ®Òu lµ
nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu trong c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ n−íc. ViÖc
ph©n biÖt thanh tra vµ kiÓm tra kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn mµ cßn cã ý
nghÜa thùc tiÔn trong viÖc tæ chøc, chØ ®¹o, tr¸nh sù chång chÐo, gi¶m bít phiÒn
hµ cho çc ®èi t−îng ®−îc thanh tra, kiÓm tra.
Thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ mét lÜnh vùc ®Æc thï víi çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n
sau:
Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra thuÕ cã ph¹m vi réng. §èi t−îng thanh tra,
kiÓm tra lµ çc tæ chøc, ç nh©n trong ngµnh thuÕ, lµ ®èi t−îng nép thuÕ bao gåm
mäi tæ chøc vµ ç nh©n trong x· héi thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña çc luËt thuÕ.
Thø hai, thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ c«ng t¸c rÊt khã kh¨n, phøc t¹p v× nã
®ông ch¹m trùc tiÕp ®Õn lîi Ých kinh tÕ cña ®èi t−îng nép thuÕ. §Ó che giÊu çc
hµnh vi trèn thuÕ nh»m b¶o vÖ lîi Ých vËt chÊt cña m×nh, çc ®èi t−îng nép thuÕ
th−êng t×m mäi biÖn ph¸p c¶n trë, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra
cña c¬ quan thuÕ.
Thø ba, thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ c«ng viÖc ®ßi hái rÊt cao vÒ n¨ng lùc
chuyªn m«n vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cña ng−êi çn bé lµm viÖc trong lÜnh vùc nµy.
§Ó x¸c ®Þnh ®óng ®¾n nghÜa vô thuÕ cña ®èi t−îng thanh tra, ®ßi hái ng−êi çn
bé thuÕ kh«ng chØ n¾m ch¾c çc luËt thuÕ mµ cßn ph¶i n¾m b¾t ®−îc b¶n chÊt
çc ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®èi t−îng thanh tra, tøc lµ ng−êi çn bé thanh tra cßn
ph¶i cã sù am hiÓu s©u réng vÒ kinh tÕ, giái kÕ to¸n, s©u s¾c trong t− duy l«
gÝc… §ång thêi, ng−êi çn bé thanh tra thuÕ cÇn ph¶i cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt,
b¶n lÜnh v÷ng vµng v× th−êng xuyªn ph¶i lµm viÖc trong m«i tr−êng cã sù çm
dç vÒ vËt chÊt.
Thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt ph¸p lý cao, liªn quan ®Õn
lîi Ých kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña nhiÒu ®èi t−îng trong x· héi. Do ®ã, c«ng t¸c
thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu sau ®©y:
Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, kh¸ch quan,
trung thùc, xö lý ®óng ng−êi ®óng téi, kh«ng bao che, quy chôp cho çc ®èi
t−îng ®−îc thanh tra, kiÓm tra. §©y chÝnh lµ nh÷ng yªu cÇu hµng ®Çu cña thanh
tra, kiÓm tra thuÕ v× chØ khi ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu nµy míi ®¹t ®−îc môc ®Ých
cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ, míi lµm cho thanh tra, kiÓm tra thuÕ thùc
sù trë thµnh çn c©n c«ng lý, míi cã ®−îc sù tin t−ëng cña quÇn chóng nh©n d©n.
Thø hai, thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o c«ng khai, d©n chñ, kÞp thêi,
t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó quÇn chóng nh©n d©n tham gia ý kiÕn. §¶m b¶o c«ng
khai, d©n chñ lµ yªu cÇu quan träng cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ v×
th«ng qua ®ã ph¸t huy ®−îc søc m¹nh vµ vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n trong
c«ng t¸c gi¸m s¸t tu©n thñ ph¸p luËt. Yªu cÇu kÞp thêi ®−îc ®Æt ra trong c«ng t¸c
thanh tra, kiÓm tra thuÕ nh»m kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm, bÊt cËp trong qu¶n lý
Nhµ n−íc; ng¨n chÆn ®óng lóc çc hµnh vi tiªu cùc, tr¸nh nh÷ng tæn thÊt nÆng nÒ
cho Nhµ n−íc vµ nh©n d©n.
Thø ba, thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng çc luËt thuÕ,
ng¨n ngõa, lo¹i trõ çc hµnh vi trèn, lËu thuÕ. §©y lµ yªu cÇu thiÕt yÕu cña c«ng
t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ; ®¹t ®−îc yªu cÇu nµy th× c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra
thuÕ míi lµm trßn chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh.
1.2. Nguyªn t¾c thanh tra, kiÓm tra vÒ thuÕ
Môc ®Ých cña thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ ph¸t huy nh©n tè tÝch cùc, ng¨n
ngõa, xö lý nh÷ng sai ph¹m g©y tæn thÊt tíi lîi Ých cña Nhµ n−íc, cña nh©n d©n,
cña çc doanh nghiÖp, gãp phÇn hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ, t¨ng c−êng ph¸p
chÕ x· héi chñ nghÜa.
§Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých trªn, c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i tu©n thñ
nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. §ã lµ çc nguyªn t¾c sau:
1.2.1. Nguyªn t¾c tu©n thñ ph¸p luËt
Ph¸p luËt thÓ hiÖn ý chÝ cña nhµ n−íc, nguyÖn väng vµ lîi Ých cña nh©n d©n.
Thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt nªn ph¶i tu©n thñ
ph¸p luËt. §©y còng lµ nguyªn t¾c cÇn thiÕt ®Ó ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña chñ thÓ
thanh tra, kiÓm tra; n©ng cao hiÖu lùc cña c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ; ng¨n
chÆn t×nh tr¹ng lµm tr¸i ph¸p luËt, v« hiÖu ho¸ ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra
thuÕ.
Thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c nµy cã nghÜa lµ çc c¬ quan vµ çn bé thanh tra,
kiÓm tra thuÕ ph¶i thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng, tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n mµ ph¸p
luËt quy ®Þnh; xem xÐt sù ®óng sai cña ®èi t−îng kiÓm tra ph¶i c¨n cø vµo quy
®Þnh cña ph¸p luËt, kh«ng tu©n theo ý kiÕn cña bÊt cø mét c¬ quan hoÆc ç nh©n
nµo. KÕt luËn thanh tra, kiÓm tra theo ®óng quy ®Þnh ph¸p luËt vµ chÞu tr¸ch
nhiÖm tr−íc ph¸p luËt.
1.2.2. Nguyªn t¾c trung thùc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan
§¶m b¶o tÝnh trung thùc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn
t¾c cao trong c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra. Cã trung thùc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan
trong c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra th× míi cho phÐp ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng cña
®èi t−îng kiÓm tra, xö lý ®óng ng−êi ®óng viÖc, ®óng ph¸p luËt.
Nguyªn t¾c kh¸ch quan vµ chÝnh x¸c ®ßi hái trong ho¹t ®éng thanh tra,
kiÓm tra ph¶i t«n träng sù thËt, ®¸nh gi¸ sù vËt, hiÖn t−îng nh− nã vèn cã, kh«ng
suy diÔn hay quy chôp mét çch chñ quan, ph¶i tiÕn hµnh c«ng viÖc mét çch
thËn träng.
Nguyªn t¾c trung thùc ®ßi hái trong ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra ph¶i ph¶n
¸nh vµ ®¸nh gi¸ ®óng b¶n chÊt cña sù vËt, hiÖn t−îng; v« t− , kh«ng thiªn lÖch;
kh«ng v× quyÒn lîi ç nh©n; ph¶i tû mû, cÈn thËn vµ ph¶i cã kiÕn thøc chuyªn
m«n v÷ng vµng, hiÓu biÕt s©u réng vµ s©u s¸t thùc tiÔn.
1.2.3. Nguyªn t¾c c«ng khai, d©n chñ
TÝnh c«ng khai trong thanh tra, kiÓm tra thuÕ tøc lµ ph¶i thùc hiÖn ph−¬ng
ch©m “d©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm, d©n kiÓm tra” ®Ó thu hót sù tham gia, ®ång
t×nh ñng hé cña nh©n d©n. ViÖc c«ng khai bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò cô thÓ nh−:
c«ng khai quyÕt ®Þnh thanh tra, tiÕp xóc c«ng khai víi çc ®èi t−îng cã liªn quan
vµ c«ng bè c«ng khai kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra. Tuy nhiªn, tuú tr−êng hîp cô
thÓ mµ x¸c ®Þnh ph¹m vi c«ng khai vµ h×nh thøc c«ng khai cho phï hîp ®Ó ®¶m
b¶o gi÷ g×n bÝ mËt quèc gia, bÝ mËt ng−êi tè ço, ®¶m b¶o lîi Ých cña Nhµ n−íc
vµ c«ng d©n, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ thanh tra, kiÓm tra cao nhÊt.
D©n chñ trong ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra lµ thÓ hiÖn sù t«n träng kh¸ch
quan, t«n träng quÇn chóng, lÊy d©n lµm gèc. D©n chñ trong ho¹t ®éng thanh tra,
kiÓm tra nh»m l«i cuèn sù tham gia ®«ng ®¶o cña quÇn chóng nh©n d©n, sö dông
quÇn chóng nh− lµ nh÷ng tai m¾t cña lùc l−îng thanh tra, kiÓm tra. Thùc hiÖn
nguyªn t¾c nµy ®ßi hái ph¶i coi träng viÖc tiÕp nhËn, thu thËp ý kiÕn cña mäi ®èi
t−îng cã liªn quan, t¹o ®iÒu kiÖn cho ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra ®−îc tr×nh
bµy ý kiÕn cña m×nh, nhÊt lµ khi gi¶i quyÕt çc khiÕu n¹i, tè ço cña c«ng d©n.
1.2.4. Nguyªn t¾c b¶o vÖ bÝ mËt
CÇn qu¸n triÖt nguyªn t¾c nµy trong thanh tra, kiÓm tra thuÕ lµ v× trong qóa
tr×nh thanh tra, kiÓm tra ng−êi lµm c«ng t¸c nµy tiÕp cËn víi nhiÒu vÊn ®Ò, nhiÒu
tµi liÖu liªn quan ®Õn bÝ mËt, bÝ quyÕt kinh doanh cña doanh nghiÖp, bÝ mËt quèc
gia. NÕu ®Ó lé cho nh÷ng ®èi t−îng kh«ng ®ù¬c phÐp biÕt sÏ lµm thiÖt h¹i lîi Ých
cña quèc gia vµ çc doanh nghiÖp. Do vËy, hä chØ ®−îc b¸o ço cho nh÷ng ng−êi
cã thÈm quyÒn ®−îc biÕt.
1.2.5. Nguyªn t¾c hiÖu qu¶
Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy míi ®¶m b¶o cho thanh tra, kiÓm tra thuÕ ®¹t
®−îc môc ®Ých cña nã. Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái thanh tra, kiÓm tra thuÕ ph¶i ®¶m
b¶o tÝnh hiÖu qu¶, nghÜa lµ ph¶i cã t¸c dông ®Ò phßng, ng¨n ngõa nh÷ng thiÕu
sãt, vi ph¹m; ph¶i ®¶m b¶o gióp çc ®èi t−îng kiÓm tra thùc hiÖn ®óng chÝnh
s¸ch thuÕ.
1.3. Ph−¬ng ph¸p thanh tra, kiÓm tra
1.3.1. Ph−¬ng ph¸p ®èi chiÕu, so s¸nh
§©y lµ ph−¬ng ph¸p nghiÖp vô ®−îc sö dông chñ yÕu trong suèt qu¸ tr×nh
tiÕn hµnh mét cuéc thanh tra, kiÓm tra thuÕ. Néi dung cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ
viÖc tiÕn hµnh so s¸nh, ®èi chiÕu çc néi dung cÇn thanh tra, kiÓm tra ®Ó x¸c
®Þnh tÝnh hîp lý, kh¸ch quan, trung thùc cña néi dung kiÓm tra. Cô thÓ lµ: ®èi
chiÕu tµi liÖu, sè liÖu cña ®¬n vÞ ®−îc kiÓm tra víi ®¬n vÞ kh¸c; ®èi chiÕu gi÷a
b¸o ço kÕ to¸n víi sæ kÕ to¸n, gi÷a sæ tæng hîp víi sæ chi tiÕt, gi÷a sæ s¸ch kÕ
to¸n víi chøng tõ kÕ to¸n; ®èi chiÕu gi÷a sè liÖu b¸o ço thèng kª víi thùc tÕ vÒ
hiÖn vËt (vËt t−, hµng ho¸, hiÖn vËt...); ®èi chiÕu gi÷a néi dung tµi liÖu, b¸o ço
quyÕt to¸n, sæ s¸ch, chøng tõ víi çc chuÈn mùc (çc ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt);
®èi chiÕu gi÷a néi dung thu, chi thùc tÕ víi chÝnh s¸ch, chÕ ®é quy ®Þnh…
1.3.2. Ph−¬ng ph¸p kiÓm tra ®i tõ tæng hîp ®Õn chi tiÕt
Tr×nh tù h¹ch to¸n kÕ to¸n ph¶i theo nguyªn t¾c ®i tõ chi tiÕt ®Õn tæng hîp.
Tuy nhiªn, trong c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ, ph−¬ng ph¸p tèi −u ®Ó kiÓm
tra sè liÖu lµ kiÓm tra tõ tæng hîp ®Õn chi tiÕt, hay cßn gäi lµ ph−¬ng ph¸p kiÓm
tra ng−îc chiÒu.
Theo ph−¬ng ph¸p nµy, tr−íc hÕt kiÓm tra sè liÖu tæng hîp sau ®ã míi kiÓm
tra sè chi tiÕt.
ViÖc kiÓm tra sè liÖu tæng hîp ®−îc tiÕn hµnh víi çc sè liÖu ®· ®−îc tæng
hîp theo néi dung kinh tÕ, ph¶n ¸nh trªn çc b¸o ço tæng hîp nh−: b¶ng tæng
kÕt tµi s¶n, b¸o çc kÕt qu¶ kinh doanh...Tõ viÖc ph©n tÝch ®èi chiÕu trªn tµi liÖu
tæng hîp rót nhËn xÐt tæng qu¸t vµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®i s©u kiÓm tra.
KiÓm tra sè liÖu chi tiÕt lµ viÖc kiÓm tra sè liÖu cña tõng nghiÖp vô kinh tÕ
ph¸t sinh, thÓ hiÖn trªn chøng tõ gèc hoÆc b¶ng kª chi tiÕt.
Ph−¬ng ph¸p nµy gióp cho çn bé kiÓm tra n¾m ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh,
ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng m©u thuÉn vµ nh÷ng bÊt th−êng ®Ò tõ ®ã ®i vµo thanh tra,
kiÓm tra nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt, träng t©m; tr¸nh bÞ sa vµo nh÷ng viÖc vôn vÆt
hoÆc sa lÇy, kh«ng t×m ®−îc h−íng ®i râ rÖt.
1.3.3. Çc ph−¬ng ph¸p sö dông ®Ó kiÓm tra chøng tõ gèc
KiÓm tra chøng tõ gèc cã ý nghÜa quan träng v× chóng lµ c¬ së ph¸p lý ghi
nhËn nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµ thùc sù hoµn thµnh, lµ c¬ së cña mäi sè liÖu
kÕ to¸n.
Cã 3 ph−¬ng ph¸p kiÓm tra chøng tõ gèc sau:
(1) KiÓm tra chøng tõ theo tr×nh tù thêi gian: lµ kiÓm tra tÊt c¶ çc chøng tõ
gèc ®· ®−îc s¾p xÕp thø tù thêi gian ph¸t sinh.
Ph−¬ng ph¸p nµy mÊt nhiÒu thêi gian vµ hiÖu qu¶ thÊp, v× thÕ mµ nã Ýt ®−îc
sö dông.
(2) KiÓm tra theo lo¹i nghiÖp vô: lµ kiÓm tra chøng tõ ®· ®−îc ph©n lo¹i, s¾p
xÕp theo mét lo¹i nghiÖp vô nhÊt ®Þnh nh−: chøng tõ thu, chi tiÒn mÆt; chøng tõ
nhËp, xuÊt vËt t−...
Ph−¬ng ph¸p nµy ¸p dông khi cÇn kiÓm tra ®Ó rót ra kÕt luËn ®Çy ®ñ vÒ mét
lo¹i nghiÖp vô nµo ®ã theo yªu cÇu kiÓm tra. §©y lµ ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông
phæ biÕn trong thanh tra, kiÓm tra thuÕ. Ph−¬ng ph¸p nµy tiÕt kiÖm ®−îc thêi
gian kiÓm tra, cho hiÖu qu¶ c«ng t¸c cao.
(3) KiÓm tra ®iÓn h×nh: lµ lùa chän ngÉu nhiªn mét sè chøng tõ cña mét lo¹i
nghiÖp vô nµo ®ã ®Ó kiÓm tra, xem xÐt vµ rót ra kÕt luËn chung.
Ph−¬ng ph¸p nµy tiÕt kiÖm vÒ thêi gian nh−ng ®é chÝnh x¸c kh«ng cao.
1.3.4. Çc ph−¬ng ph¸p kiÓm tra bæ trî
(1) Ph−¬ng ph¸p quan s¸t: quan s¸t trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc cã liªn quan
®Õn néi dung thanh tra t¹i hiÖn tr−êng. Khi thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p nµy ph¶i kÝn
®¸o vµ kh«ng g©y trë ng¹i cho c«ng viÖc.
(2) Ph−¬ng ph¸p pháng vÊn: ph−¬ng ph¸p nµy gióp thanh tra viªn thu ®−îc
tin tøc tõ ng−êi cã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn néi dung thanh tra. §iÒu quan träng lµ
nghÖ thuËt pháng vÊn ph¶i khÐo ®Ó thu ®−îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt mµ ng−êi
®−îc hái l¹i s½n sµng tr¶ lêi.
(3) Ph−¬ng ph¸p thÈm tra vµ x¸c nhËn tõng phÇn: môc ®Ých cña ph−¬ng
ph¸p nµy nh»m ®¶m b¶o kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra vÒ tõng néi dung ®−îc
chuÈn x¸c, trung thùc, kh¸ch quan. Khi kiÓm tra ph¶i ®èi chiÕu víi nhiÒu nguån
sè liÖu, nhiÒu nguån th«ng tin ®Ó ®¶m b¶o tÝnh khíp ®óng cña sù viÖc, do ®ã
ph−¬ng ph¸p nµy cßn ®−îc gäi lµ ph−¬ng ph¸p phèi hîp kiÓm tra nhiÒu nguån.
Ph−¬ng ph¸p nµy ®ßi hái trong qu¸ tr×nh thanh tra, kiÓm tra ph¶i cã v¨n b¶n x¸c
nhËn vÒ tõng phÇn viÖc ®· ®−îc x¸c minh, trªn c¬ së x¸c nhËn tõng phÇn ®Ó ®i
®Õn x¸c nhËn toµn bé.
(4) Çc ph−¬ng ph¸p to¸n häc: §ã lµ çc ph−¬ng ph¸p sè häc, to¸n kinh tÕ,
... gióp cho viÖc tÝnh to¸n, ®èi chiÕu vµ tæng hîp sè liÖu.
1.4. Çc h×nh thøc thanh tra, kiÓm tra vÒ thuÕ
1.4.1. Ph©n lo¹i theo thêi gian
Víi tiªu thøc ph©n lo¹i nµy, thanh tra, kiÓm tra ®−îc chia lµm hai lo¹i:
(1) Thanh tra, kiÓm tra th−êng xuyªn
Th«ng th−êng chØ cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra th−êng xuyªn, khã cã thÓ tiÕn
hµnh thanh tra th−êng xuyªn ®èi víi cïng mét ®èi t−îng. ViÖc tiÕn hµnh kiÓm
tra th−êng xuyªn chñ yÕu lµ viÖc tù kiÓm tra trong çc ®¬n vÞ cña ngµnh thuÕ.
(2) Thanh tra, kiÓm tra bÊt th−êng (®ét xuÊt)
H×nh thøc thanh tra, kiÓm tra nµy ®−îc tiÕn hµnh theo yªu cÇu cña c¬ quan
qu¶n lý cÊp trªn, c¬ quan cã chøc n¨ng thanh tra, kiÓm tra hoÆc do l·nh ®¹o ®¬n
vÞ ®Æt ra. H×nh thøc thanh tra ®ét xuÊt lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña
ho¹t ®éng thanh tra trong lÜnh vùc xÐt vµ gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i, tè ço cña
c«ng d©n.
Trªn thùc tÕ muèn ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt çc luËt thuÕ, ®ßi hái ph¶i ¸p dông
c¶ hai h×nh thøc thanh tra vµ kiÓm tra trªn v× mçi h×nh thøc cã néi dung, t¸c dông
nhÊt ®Þnh bæ sung cho nhau, trong ®ã cÇn chó träng ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra
th−êng xuyªn.
1.4.2. Ph©n lo¹i theo ph¹m vi
Dùa vµo tiªu thøc nµy, thanh tra, kiÓm tra ®−îc chia lµm hai lo¹i, ®ã lµ:
(1) Thanh tra, kiÓm tra tõng phÇn
H×nh thøc thanh tra, kiÓm tra nµy th−êng ®−îc ¸p dông ®èi víi mét s¾c thuÕ
nhÊt ®Þnh hoÆc mét phÇn cña quy tr×nh thu nép.
(2) Thanh tra, kiÓm tra toµn phÇn
Víi h×nh thøc thanh tra, kiÓm tra nµy, c¬ quan chøc n¨ng tiÕn hµnh thanh
tra, kiÓm tra toµn diÖn çc mÆt c«ng t¸c cña mét c¬ quan thuÕ, mét ç nh©n hoÆc
toµn bé qu¸ tr×nh kª khai nép thuÕ víi tÊt c¶ çc s¾c thuÕ cã liªn quan cña mét
®èi t−îng nép thuÕ.
ViÖc x¸c ®Þnh ph¹m vi thanh tra, kiÓm tra tõng phÇn hay toµn phÇn ®−îc dùa
trªn yªu cÇu ®Æt ra cho tõng ®ît thanh tra, kiÓm tra.
2. Néi dung c¬ b¶n c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra thuÕ hiÖn
hµnh ë ViÖt Nam
2.1. Thanh tra, kiÓm tra ®èi t−îng nép thuÕ
2.1.1. Thanh tra, kiÓm tra ®¨ng ký thuÕ
§¨ng ký kinh doanh vµ ®¨ng ký thuÕ lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña ®èi t−îng
kinh doanh. Th«ng qua viÖc ®¨ng ký, Nhµ n−íc qu¶n lý ®−îc mäi mÆt ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña c¬ së ngay tõ khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ nguån thu ng©n s¸ch.
Néi dung thanh tra, kiÓm tra ®¨ng ký lµ xem xÐt trªn tõng ®Þa bµn, trong
tõng lo¹i ngµnh nghÒ cã bao nhiªu doanh nghiÖp, hé kinh doanh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh; sè l−îng ®¬n vÞ ®· ®¨ng ký vµ ch−a ®¨ng ký thuÕ.
§èi víi mçi c¬ së kinh doanh, khi thanh tra, kiÓm tra, cÇn ®i s©u xem xÐt
tÝnh ph¸p lý cña ®¨ng ký thuÕ; kiÓm tra tÝnh trung thùc cña çc tµi liÖu, sè liÖu kª
khai trong ®¨ng ký kinh doanh vµ ®¨ng ký thuÕ vÒ vèn, ®Þa ®iÓm, ngµnh nghÒ
kinh doanh, thêi gian thùc tÕ kinh doanh, h×nh thøc kÕ to¸n ¸p dông, tµi kho¶n
giao dÞch… nh»m ph¸t hiÖn vµ xö lý nh÷ng gian lËn trong kª khai ®¨ng ký thuÕ.
2.1.2. Thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, sæ s¸ch, chøng
tõ, ho¸ ®¬n
Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam (LuËt Doanh nghiÖp, LuËt KÕ
to¸n,...), tÊt c¶ çc doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, çc tæ chøc, c¬
quan ®oµn thÓ lµm kinh tÕ ®Òu ph¶i chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª.
ViÖc thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n, sæ s¸ch, chøng tõ, ho¸ ®¬n cã liªn quan mËt
thiÕt ®Õn viÖc tÝnh thuÕ, nép thuÕ vµ c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ n−íc. Néi dung
thanh tra, kiÓm tra trong lÜnh vùc nµy bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y:
Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra viÖc tæ chøc thùc hiÖn LuËt KÕ to¸n cña çc c¬
së kinh doanh: kiÓm tra viÖc më sæ s¸ch kÕ to¸n; viÖc qu¶n lý vµ sö dông çc
lo¹i chøng tõ, ho¸ ®¬n theo chÕ ®é quy ®Þnh; h×nh thøc h¹ch to¸n; chÕ ®é ghi
chÐp cËp nhËt sæ s¸ch...
Thø hai, thanh tra, kiÓm tra viÖc lËp vµ sö dông çc lo¹i chøng tõ, ho¸ ®¬n
cã liªn quan ®Õn viÖc tÝnh thuÕ. Néi dung cña kiÓm tra chøng tõ, ho¸ ®¬n lµ x¸c
®Þnh tÝnh hîp ph¸p, hîp lý, tÝnh trung thùc cña tõng lo¹i chøng tõ, hãa ®¬n cã
liªn quan nh−: ho¸ ®¬n b¸n hµng, phiÕu xuÊt kho, chøng tõ thu chi,...
Qua thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, sæ s¸ch, chøng tõ,
ho¸ ®¬n b¶o ®¶m chÝnh x¸c çc c¨n cø tÝnh thuÕ, ng¨n chÆn kÞp thêi viÖc h¹ch
to¸n sai ®Ó trèn lËu thuÕ. Do vËy, néi dung kiÓm tra nµy cÇn ®−îc tiÕn hµnh
th−êng xuyªn.
2.1.3. Thanh tra, kiÓm tra viÖc kª khai, tÝnh thuÕ vµ nép thuÕ
ViÖc kª khai, tÝnh thuÕ, nép thuÕ lµ nghÜa vô cña çc doanh nghiÖp, tæ chøc,
ç nh©n kinh doanh ®èi víi Nhµ n−íc. Néi dung c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra viÖc
kª khai, tÝnh thuÕ, nép thuÕ bao gåm:
Thø nhÊt, kiÓm tra c¨n cø tÝnh thuÕ. KiÓm tra c¨n cø tÝnh thuÕ nh»m môc
®Ých x¸c ®Þnh ®óng sè thuÕ ph¶i nép, sè thuÕ ®· nép, sè thuÕ ®−îc miÔn, gi¶m,
sè thuÕ ®−îc hoµn trong kú cña c¬ së kinh doanh. ViÖc kiÓm tra c¨n cø tÝnh thuÕ
®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së kiÓm tra sæ s¸ch kÕ to¸n, chøng tõ ho¸ ®¬n vµ çc tµi
liÖu cã liªn quan. Th«ng qua viÖc kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu trªn çc tê khai,
b¶ng kª, quyÕt to¸n thuÕ c¬ së kinh doanh ®· kª khai víi sè liÖu kiÓm tra trªn sæ
s¸ch kÕ to¸n vµ t×nh h×nh thùc tÕ cña c¬ së kinh doanh ®Ó ph¸t hiÖn sè thuÕ ®¬n
vÞ kª khai thiÕu, sè thuÕ Èn lËu…
Thø hai, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh nghÜa vô nép thuÕ cña c¬ së kinh doanh.
Yªu cÇu cña néi dung nµy lµ x¸c ®Þnh xem c¬ së kinh doanh cã thùc hiÖn
nghiªm tóc quy ®Þnh vÒ thêi h¹n nép thuÕ cña çc luËt thuÕ kh«ng, cã d©y d−a
nép chËm tiÒn thuÕ ®Ó chiÕm dông ng©n s¸ch Nhµ n−íc lµm vèn kinh doanh
kh«ng, cã nî ®äng thuÕ kh«ng. §Ó ®¹t ®−îc yªu cÇu trªn, cÇn ®èi chiÕu thêi h¹n
nép thuÕ theo quy ®Þnh cña çc luËt thuÕ víi thêi gian nép thuÕ cña c¬ së kinh
doanh qua çc chøng tõ nép thuÕ nh− GiÊy nép tiÒn vµo Kho b¹c, biªn lai thuÕ.
2.2. Thanh tra, kiÓm tra néi bé ngµnh thuÕ
2.2.1. Thanh tra, kiÓm tra viÖc h−íng dÉn thi hµnh çc luËt, ph¸p lÖnh
thuÕ
Néi dung thanh tra, kiÓm tra viÖc h−íng dÉn thi hµnh çc luËt, ph¸p lÖnh
thuÕ bao gåm: kiÓm tra çc quy tr×nh chuÈn cña viÖc so¹n th¶o, ban hµnh çc v¨n
b¶n h−íng dÉn thi hµnh luËt; thÈm tra tÝnh ®óng ®¾n, tÝnh nhÊt qu¸n, tÝnh liªn
kÕt, tÝnh liªn tôc vµ tÝnh hiÖu lùc ph¸p lý cña çc v¨n b¶n do ngµnh ThuÕ ban
hµnh.
Trªn c¬ së so s¸nh, ®èi chiÕu nh÷ng quy ®Þnh trong çc luËt, ph¸p lÖnh thuÕ,
nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ víi çc th«ng t− vµ v¨n b¶n h−íng dÉn kh¸c ®Ó ph¸t
hiÖn nh÷ng quy ®Þnh tr¸i víi néi dung çc v¨n b¶n ph¸p lý cao h¬n, ph¸t hiÖn
çc v¨n b¶n ban hµnh kh«ng ®óng thÈm quyÒn hoÆc çc v¨n b¶n cã néi dung
kh«ng râ rµng, kh«ng chÆt chÏ… Tõ ®ã, ®¶m b¶o sù nhÊt qu¸n trong viÖc thùc
thi çc quy ph¹m ph¸p luËt thuÕ, ng¨n ngõa t×nh tr¹ng tuú tiÖn trong viÖc ban
hµnh çc v¨n b¶n hµnh chÝnh, tr¸i ph¸p luËt, v× lîi Ých côc bé hoÆc thiÕu tinh thÇn
tr¸ch nhiÖm g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých Nhµ n−íc vµ ng−êi nép thuÕ.
2.2.2. KiÓm tra viÖc thùc hiÖn çc nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ theo quy
®Þnh cña Nhµ n−íc
§Ó thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý thu thuÕ, cÇn çc quy tr×nh nghiÖp vô cô thÓ,
quy ®Þnh râ néi dung, tr×nh tù thùc hiÖn çc c«ng viÖc, ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm râ
rµng gi÷a çc bé phËn trong c¬ quan thuÕ. Néi dung c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra
thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý thu thuÕ theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc bao gåm:
Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¶i
thÝch, h−íng dÉn thi hµnh çc luËt, ph¸p lÖnh thuÕ.
Thø hai, thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn çc quy tr×nh nghiÖp vô qu¶n lý
thuÕ nh− c«ng t¸c ®¨ng ký thuÕ, cÊp m· sè thuÕ cho ®èi t−îng nép thuÕ, c«ng t¸c
tÝnh thuÕ, c«ng t¸c miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ, c«ng t¸c ®«n ®èc thu nép thuÕ…
Thø ba, thanh tra, kiÓm tra viÖc tæ chøc x©y dùng dù to¸n, ph©n bæ dù to¸n,
tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n thu thuÕ cña c¬ quan thuÕ çc cÊp.
Thø t−, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n thuÕ, bao gåm: kÕ
to¸n thu nép tiÒn thuÕ, kÕ to¸n Ên chØ, kÕ to¸n hµng t¹m gi÷ vµ tÞch thu. Trong
mçi néi dung nµy, cÇn kiÓm tra theo tr×nh tù sau:
+ KiÓm tra viÖc më sæ s¸ch kÕ to¸n thuÕ
+ KiÓm tra viÖc sö dômg chøng tõ thuÕ
+ KiÓm tra viÖc thùc hiÖn b¸o ço kÕ to¸n thuÕ
Thø n¨m, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n thu nép tiÒn
thuÕ cña c¬ quan thuÕ bao gåm çc néi dung c¬ b¶n lµ: kiÓm tra viÖc chÊp hµnh
nh÷ng quy ®Þnh vÒ sö dông biªn lai, Ên chØ thuÕ, viÖc tæ chøc ®èi chiÕu sè liÖu
gi÷a c¬ quan thuÕ víi Kho b¹c.
Thø s¸u, thanh tra, kiÓm tra viÖc cÊp ph¸t, sö dông, thanh, quyÕt to¸n, b¶o
qu¶n Ên chØ vµ viÖc in Ên çc lo¹i Ên chØ thuÕ (nÕu cã), lo¹i Ên chØ ®−îc quyÒn in,
sè l−îng in, t×nh h×nh sö dông çc lo¹i Ên chØ,...
Thø b¶y, kiÓm tra viÖc xö lý çc vi ph¹m vÒ thuÕ, vÒ hµng ho¸ t¹m gi÷, tÞch
thu. Néi dung kiÓm tra gåm: ph¹m vi vµ thÈm quyÒn xö lý; c¨n cø xö ph¹t; thñ
tôc xö lý theo quy ®Þnh t¹i çc luËt thuÕ vµ çc v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh;
kiÓm tra viÖc b¸n ®Êu gi¸ vµ tiªu huû hµng ho¸, tang vËt tÞch thu theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt; kiÓm tra viÖc tæ chøc c−ìng chÕ thuÕ…
2.2.3 Thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n, qu¶n lý thu chi
tµi chÝnh
C¬ quan thuÕ çc cÊp lµ tæ chøc trong hÖ thèng tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh
Nhµ n−íc nªn ho¹t ®éng thu chi tµi chÝnh cña c¬ quan thuÕ còng thùc hiÖn theo
quy ®Þnh nh− ®èi víi çc ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp. Néi dung thanh tra, kiÓm
tra lÜnh vùc nµy bao gåm:
Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chÕ ®é sæ s¸ch kÕ to¸n, bao
gåm: kiÓm tra tÝnh ph¸p lý cña çc chøng tõ kÕ to¸n (chøng tõ kÕ to¸n cã ghi ®Çy
®ñ çc yÕu tè kh«ng, cã lËp ®ñ sè liªn quy ®Þnh kh«ng, sö dông çc biÓu mÉu cã
®óng quy ®Þnh kh«ng, cã hiÖn t−îng gi¶ m¹o chøng tõ kh«ng…); kiÓm tra viÖc
chÊp hµnh quy chÕ qu¶n lý lu©n chuyÓn néi bé, quy chÕ kiÓm tra, xÐt duyÖt
chøng tõ kÕ to¸n; kiÓm tra viÖc më vµ ghi chÐp sæ kÕ to¸n, kho¸ sæ kÕ to¸n, b¶o
qu¶n vµ l−u tr÷ sæ kÕ to¸n.
Thø hai, thanh tra, kiÓm tra viÖc lËp dù to¸n kinh phÝ, sö dông kinh phÝ do
Nhµ n−íc cÊp ph¸t, ®Æc biÖt cÇn kiÓm tra viÖc sö dông kinh phÝ cÊp ph¸t çc
kho¶n chi kh«ng th−êng xuyªn cña c¬ quan thuÕ nh−: viÖc mua s¾m trang thiÕt
bÞ, x©y dùng c¬ b¶n,...
Thø ba, thanh tra, kiÓm tra viÖc trÝch lËp vµ sö dông quü cña Ngµnh. Cô thÓ
lµ: kiÓm tra c¨n cø trÝch quü, tû lÖ trÝch, sè tiÒn ®−îc trÝch quü, sè ®· t¹m trÝch,
viÖc ph©n phèi sö dông quü theo quy ®Þnh...
2.2.4. Thanh tra, kiÓm tra viÖc tiÕp d©n, gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i, tè ço
Trong lÜnh vùc thuÕ, viÖc xÐt gi¶i quyÕt çc ®¬n khiÕu n¹i, tè ço cña c«ng
d©n lµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan thuÕ çc cÊp. KiÓm tra viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô
nµy bao gåm çc néi dung c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn tæ chøc tiÕp d©n, tiÕp nhËn çc
khiÕu n¹i tè ço cña c«ng d©n nh−: ®Þa ®iÓm tiÕp d©n, néi dung tiÕp d©n, ph©n
c«ng çn bé tiÕp d©n, viÖc më sæ s¸ch theo dâi ®¬n, th− khiÕu n¹i, tè ço.
Thø hai, thanh tra, kiÓm tra viÖc xem xÐt, gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i tè ço,
bao gåm: kiÓm tra viÖc chÊp hµnh thêi h¹n gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè ço; kiÓm tra
thÈm quyÒn gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè ço; kiÓm tra chÊt l−îng, hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt
khiÕu n¹i, tè ço xem cã ®óng ph¸p luËt, kh¸ch quan, chÝnh x¸c kh«ng; kiÓm tra
viÖc tu©n thñ çc quyÕt ®Þnh xö lý cña çc ®èi t−îng cã liªn quan sau khi viÖc
khiÕu n¹i, tè ço ®· ®−îc gi¶i quyÕt.
3. Quy tr×nh thanh tra, kiÓm tra thuÕ
3.1. ChuÈn bÞ thanh tra, kiÓm tra
ChuÈn bÞ thanh tra lµ kh¶o s¸t, n¾m t×nh h×nh vÒ ®èi t−îng thanh tra, kiÓm
tra; x¸c ®Þnh môc tiªu, khèi l−îng c«ng viÖc, thêi gian b¾t ®Çu vµ kÕt thóc cuéc
thanh tra, kiÓm tra; chuÈn bÞ çc thñ tôc hµnh chÝnh cho cuéc thanh tra, kiÓm tra.
Néi dung chñ yÕu cña b−íc nµy bao gåm:
3.1.1. X¸c ®Þnh ®èi t−îng, môc ®Ých yªu cÇu cña cuéc thanh tra, kiÓm tra
§©y lµ b−íc khëi ®Çu cÇn thiÕt cña bÊt kú mét cuéc thanh tra, kiÓm tra nµo,
nã quyÕt ®Þnh ph¹m vi, néi dung, ph−¬ng ph¸p vµ h×nh thøc thanh tra, kiÓm tra.
C¨n cø ®Ó lùa chän ®èi t−îng, x¸c ®Þnh môc ®Ých, yªu cÇu cña mçi cuéc thanh
tra, kiÓm tra lµ chñ tr−¬ng, yªu cÇu qu¶n lý cña c¬ quan nhµ n−íc, tÝnh bøc thiÕt
cña çc vÊn ®Ò kinh tÕ – x· héi trong mçi thêi kú hoÆc çc ®¬n th− tè ço, khiÕu
n¹i cña c«ng d©n. Riªng viÖc lùa chän ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra ®èi víi çc
c¬ së kinh doanh cÇn ®Æc biÖt chó ý çc tiªu thøc: sù biÕn ®éng cña doanh thu;
t×nh h×nh chÊp hµnh çc luËt thuÕ vµ çc chÕ ®é chÝnh s¸ch kh¸c…
3.1.2. Tæ chøc nghiªn cøu ®Ó n¾m v÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®èi víi cuéc
thanh tra, kiÓm tra
Tæ chøc nghiªn cøu ®Ó n¾m v÷ng nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®èi víi cuéc
thanh tra, kiÓm tra lµ rÊt quan träng, nã gióp cho viÖc thanh tra, kiÓm tra ®−îc
tiÕn hµnh ®óng h−íng, ®ì tèn thêi gian, c«ng søc. Çc th«ng tin cÇla n¾m v÷ng
lµ:
+ §Æc ®iÓm t×nh h×nh cña ®èi t−îng ®−îc thanh tra, kiÓm tra (®Æc ®iÓm vÒ tæ
chøc bé m¸y, m« h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, ngµnh nghÒ kinh doanh,
lo¹i h×nh së h÷u…).
+ Çc tµi liÖu liªn quan ®Õn néi dung cÇn thanh tra, kiÓm tra vµ ®èi t−îng
thanh tra, kiÓm tra nh−: b¸o ço tæng kÕt, b¸o ço quyÕt to¸n, tµi liÖu nghiªn cøu
kh¶o s¸t… NÕu lµ thanh tra xÐt, gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu tè th× ph¶i n¾m v÷ng néi
dung ®¬n th− khiÕu tè hoÆc nghe ng−êi khiÕu tè tr×nh bµy, cung cÊp bæ sung
nh÷ng chøng cø, tµi liÖu vÒ khiÕu n¹i, tè ço...
+ Çc v¨n b¶n ph¸p quy cña Nhµ n−íc cã liªn quan ®Õn ®èi t−îng vµ néi
dung thanh tra, kiÓm tra nh− chØ thÞ, nghÞ quyÕt, luËt, ph¸p lÖnh, nghÞ ®Þnh, th«ng
t−…
Çc th«ng tin trªn cã thÓ khai th¸c tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh−: tõ çc c¬
quan qu¶n lý cña Nhµ n−íc; tõ b¶n th©n ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra cung cÊp;
tõ çc tµi liÖu l−u tr÷ cña c¬ quan thanh tra, kiÓm tra; tõ nh÷ng ng−êi khiÕu n¹i,
tè ço; tõ quÇn chóng nh©n d©n…
3.1.3. X©y dùng kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra
KÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó tiÕn hµnh c«ng t¸c
thanh tra, kiÓm tra; lµ c«ng cô ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ®oµn thanh tra, kiÓm tra
hoÆc kiÓm tra, thanh tra viªn.
C¬ quan thuÕ çc cÊp ph¶i lËp kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra hµng th¸ng, quý,
n¨m cho c¶ hai lo¹i ®èi t−îng lµ néi bé ngµnh thuÕ vµ ®èi t−îng nép thuÕ; ®¶m
b¶o lÇn l−ît theo ®Þnh kú thanh tra, kiÓm tra ®−îc tÊt c¶ çc c¬ së kinh doanh
ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn ®−îc qu¶n lý, tr−íc hÕt träng t©m vµo çc c¬ së träng
®iÓm.
Néi dung chÝnh cña kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra bao gåm:
+ Nªu râ môc ®Ých, yªu cÇu, néi dung cÇn tiÕn hµnh thanh.
+ Ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm cho tõng thµnh viªn trong ®oµn thanh tra, kiÓm tra
c¨n cø vµo n¨ng lùc, së tr−êng cña tõng ng−êi, phï hîp víi néi dung, yªu cÇu
cña çc cuéc thanh tra, kiÓm tra; dù kiÕn nh÷ng n¬i, nh÷ng bé phËn cÇn tiÕp xóc,
nh÷ng yªu cÇu ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ ®−îc thanh tra, kiÓm tra.
+ Ph©n ®Þnh thêi gian ®Ó thùc hiÖn çc néi dung thanh tra, kiÓm tra (tiÕn ®é
thanh tra, kiÓm tra)
+ Kinh phÝ vµ çc ph−¬ng tiÖn cÇn thiÕt sö dông cho qu¸ tr×nh thanh tra,
kiÓm tra.
3.1.4. Tæ chøc lùc l−îng thanh tra, kiÓm tra
Khi x¸c ®Þnh sè l−îng vµ lùa chän ng−êi tham gia thanh tra, kiÓm tra cÇn
dùa vµo çc c¨n cø sau ®©y:
+ Møc ®é phøc t¹p, quy m« cña çc néi dung thanh tra, kiÓm tra.
+ VÞ trÝ ®Æc ®iÓm cña ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra.
+ N¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n cña çn bé thanh tra, kiÓm tra.
3.1.5. Hoµn thµnh çc thñ tôc ph¸p lý cho cuéc thanh tra, kiÓm tra
Néi dung chÝnh ë b−íc nµy lµ so¹n th¶o vµ tr×nh ký quyÕt ®Þnh thanh tra,
kiÓm tra. quyÕt ®Þnh thanh tra, kiÓm tra lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó tiÕn hµnh thanh tra,
kiÓm tra do tæ chøc thanh tra, kiÓm tra ban hµnh theo thÈm quyÒn.
QuyÕt ®Þnh thanh tra, kiÓm tra ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu sau: ®óng thÓ thøc
cña v¨n b¶n hµnh chÝnh do Nhµ n−íc quy ®Þnh; ®óng thÈm quyÒn; néi dung ng¾n
gän, sóc tÝch, chÝnh x¸c.
Néi dung chñ yÕu cña quyÕt ®Þnh thanh tra, kiÓm tra gåm: nh÷ng c¬ së ph¸p
lý ®Ó ban hµnh quyÕt ®Þnh thanh tra, kiÓm tra; thµnh phÇn ®oµn thanh tra, kiÓm
tra; ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra; néi dung thanh tra, kiÓm tra; thêi gian tiÕn
hµnh thanh tra, kiÓm tra; thêi kú cÇn thanh tra, kiÓm tra; ph¹m vi hiÖu lùc vµ
ng−êi cã tr¸ch nhiÖm thi hµnh.
3.1.6. Th«ng b¸o quyÕt ®Þnh vµ kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra tíi ®¬n vÞ
®−îc thanh tra, kiÓm tra
QuyÕt ®Þnh thanh tra do çc c¬ quan thanh tra trong hÖ thèng thanh tra Nhµ
n−íc hoÆc thñ tr−ëng c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc ban hµnh ph¶i ®−îc th«ng b¸o
cho ®èi t−îng ®−îc thanh tra tr−íc khi tiÕn hµnh thanh tra Ýt nhÊt 7 ngµy. QuyÕt
®Þnh kiÓm tra do thñ tr−ëng c¬ quan cã chøc n¨ng kiÓm tra ban hµnh ph¶i ®−îc
th«ng b¸o cho ®èi t−îng ®−îc kiÓm tra tr−íc khi tiÕn hµnh kiÓm tra Ýt nhÊt 3
ngµy.
3.2. TiÕn hµnh thanh tra, kiÓm tra
§©y lµ b−íc ®oµn thanh tra, kiÓm tra trùc tiÕp lµm viÖc t¹i ®Þa ®iÓm thanh
tra, kiÓm tra ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra ®· so¹n th¶o. Nh÷ng c«ng
viÖc chÝnh cÇn thùc hiÖn ë b−íc nµy lµ:
Thø nhÊt, tiÕp xóc víi l·nh ®¹o ®¬n vÞ ®Ó th«ng b¸o quyÕt ®Þnh thanh tra,
kiÓm tra; kÕ ho¹ch thanh tra, kiÓm tra. Gi¶i thÝch cho ®èi t−îng thanh tra, kiÓm
tra n¾m râ vÒ môc ®Ých, yªu cÇu vµ néi dung thanh tra, kiÓm tra; tr¸ch nhiÖm cña
hä trong viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh thanh tra, kiÓm tra. Trªn c¬ së ®ã, thèng nhÊt
kÕ ho¹ch lµm viÖc, ®Ò nghÞ ®¬n vÞ cung cÊp tµi liÖu, bè trÝ thêi gian ®Ó thanh tra,
kiÓm tra çc néi dung ®· x¸c ®Þnh.
Thø hai, tiÕn hµnh thanh tra, kiÓm tra çc néi dung theo kÕ ho¹ch. §Ó lµm
tèt b−íc c«ng viÖc nµy cÇn chó ý nh÷ng vÊn ®Ò sau:
+ TËp trung lùc l−îng vµo nh÷ng vÊn ®Ò träng t©m, tr¸nh sa vµo nh÷ng viÖc
vôn vÆt ®Ó c«ng viÖc thanh tra, kiÓm tra ®−îc ®óng tiÕn ®é.
+ Ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc tr×nh tù kiÓm tra hîp lý, tr¸nh trïng lÆp, chång chÐo;
ph¶i ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè tæng hîp ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh xem nªn ®i s©u vµo chi
tiÕt nµo.
+ Mét néi dung ®−îc thanh tra, kiÓm tra hoÆc mét vi ph¹m ®−îc ph¸t hiÖn
qua thanh tra ph¶i ®−îc x¸c minh cô thÓ, râ rµng: ngµy vµ n¬i ph¸t sinh, b¶n chÊt
cña sù viÖc vµ nguyªn nh©n cña nã, ng−êi cã lçi, møc ®é vi ph¹m, t¸c h¹i g©y ra
vµ hoµn c¶nh t¸c ®éng ®Õn vi ph¹m ®ã, chøng cø chøng minh..... Mçi sù viÖc x¸c
minh ®Òu ph¶i cã biªn b¶n ph¶n ¸nh trung thùc kÕt qu¶.
+ Khi yªu cÇu ®¬n vÞ cung cÊp tµi liÖu th× ph¶i lËp danh môc ghi râ tªn çc
lo¹i tµi liÖu vµ thêi h¹n ph¶i cung cÊp. Khi nhËn tµi liÖu ph¶i kiÓm tra l¹i hiÖn
tr¹ng cña tµi liÖu ®ã (b¶n sao hay b¶n gèc, cã söa ch÷a can ghÐp kh«ng?). NÕu
cã nghi vÊn th× ghi râ vµo sæ tay riªng mµ kh«ng ®−îc ®¸nh dÊu hoÆc ghi ký hiÖu
g× vµo tµi liÖu ®ã. Ph¶i b¶o qu¶n chu ®¸o cÈn thËn tµi liÖu. Khi nhËn tµi liÖu vµ
khi tr¶ ®Òu ph¶i cã biªn b¶n giao nhËn hoÆc hoµn tr¶.
+ Tr−êng hîp cÇn thiÕt ph¶i gi¸m ®Þnh tµi liÖu, th× ph¶i lËp biªn b¶n t¹i chç
vÒ hiÖn tr¹ng tµi liÖu ®ã (kÓ c¶ hiÖn vËt, nÕu cã) ®Ó c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm gi¸m
®Þnh, khi nhËn kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh còng ph¶i cã mét biªn b¶n ghi râ sè l−îng, tÝnh
chÊt... cña çc tµi liÖu, hiÖn vËt ®−îc gi¸m ®Þnh.
§Ó t¹o chç dùa trong qu¸ tr×nh thanh tra, kiÓm tra cã thÓ tiÕp xóc víi çc tæ
chøc §¶ng, ®oµn thÓ, çc tæ chøc quÇn chóng… vµ th«ng b¸o, gi¶i thÝch cho l·nh
®¹o çc tæ chøc nµy râ vÒ môc ®Ých, yªu cÇu, néi dung thanh tra, kiÓm tra. Th«ng
qua ®ã, ®éng viªn quÇn chóng tham gia cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt gióp cho
viÖc x¸c minh t×nh h×nh thùc tÕ tèt h¬n. ViÖc lµm nµy còng lµ ®Ó ®¶m b¶o quÇn
chóng thùc hiÖn gi¸m s¸t ®èi víi ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra, lµm cho viÖc
thanh tra, kiÓm tra ®−îc kh¸ch quan, trung thùc.
3.3. Tæng hîp kÕt qu¶ vµ kÕt thóc thanh tra, kiÓm tra
ë b−íc nµy, ®oµn thanh tra, kiÓm tra c¨n cø vµo çc v¨n b¶n ph¸p luËt cã
liªn quan vµ t×nh h×nh thùc tÕ cña ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra ®Ó ®i ®Õn kÕt luËn
thanh tra, kiÓm tra còng nh− thùc hiÖn çc thñ tôc ph¸p lý kÕt thóc cuéc thanh
tra, kiÓm tra. Çc c«ng viÖc chÝnh cña b−íc nµy lµ:
3.3.1. LËp biªn b¶n thanh tra, kiÓm tra
ë kh©u nµy, ®oµn thanh tra, kiÓm tra thùc hiÖn lËp biªn b¶n thanh tra, kiÓm
tra vµ yªu cÇu ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra cïng ký tªn x¸c nhËn ®Çy ®ñ néi
dung ®· thanh tra, kiÓm tra, kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ xö lý. §oµn thanh tra, kiÓm tra
còng cã thÓ chØ lËp b¸o ço thanh tra, kiÓm tra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p
luËt vÒ çc kiÕn nghÞ vµ kÕt luËn cña m×nh.
Néi dung c¬ b¶n cña b¸o ço hoÆc biªn b¶n thanh tra, kiÓm tra bao gåm:
+ Çc c¨n cø ph¸p lý ®Ó ®oµn thanh tra, kiÓm tra thùc hiÖn nhiÖm vô; thµnh
phÇn ®oµn thµnh tra, kiÓm tra; thêi gian lµm viÖc thùc tÕ…
+ M« t¶ thùc tr¹ng nh÷ng néi dung ®· thanh tra, kiÓm tra; nªu râ nh÷ng sè
liÖu tµi liÖu cã liªn quan ®Õn kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra.
+ Tr×nh bµy nh÷ng kÕt luËn rót ra tõ sù ph©n tÝch tæng hîp chøng cø x¸c
minh. Trong tõng néi dung ph¶i kh¼ng ®Þnh râ ®óng, sai, theo quy ®Þnh cña v¨n
b¶n ph¸p luËt nµo, møc ®é, ph¹m vi cña tõng vô viÖc; kÕt luËn râ lçi, ng−êi ph¹m
lçi, tr¸ch nhiÖm chñ quan, kh¸ch quan, trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp nh− thÕ nµo.
+ §Ò xuÊt nh÷ng kiÕn nghÞ vµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò ph¸t hiÖn
trong thanh tra, kiÓm tra. Nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p ph¶i ng¾n gän, thiÕt thùc,
nªu râ nh÷ng viÖc ph¶i lµm, ng−êi ph¶i thùc hiÖn vµ thêi h¹n thùc hiÖn.
3.3.2. C«ng bè kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra
C¨n cø vµo biªn b¶n thanh tra, kiÓm tra ®· lËp, ®oµn thanh tra, kiÓm tra tæ
chøc c«ng bè kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra víi l·nh ®¹o ®¬n vÞ, víi çc tæ chøc vµ
ç nh©n cã liªn quan. Khi tiÕn hµnh cuéc häp c«ng bè kÕt luËn thanh tra, kiÓm
tra ph¶i lËp biªn b¶n cuéc häp, ghi râ nh÷ng néi dung ®èi t−îng thanh tra, kiÓm
tra ®· thèng nhÊt, nh÷ng néi dung ch−a thèng nhÊt víi ý kiÕn kÕt luËn cña ®oµn
thanh tra, kiÓm tra, ghi râ lý do vµ chøng lý kÌm theo ®èi víi nh÷ng ý kiÕn ch−a
thèng nhÊt víi ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra.
3.3.3. B¸o ço kÕt qu¶ thanh tra, kiÓm tra
Sau khi c«ng bè kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra, ®oµn thanh tra, kiÓm tra cã b¸o
ço b»ng v¨n b¶n víi c¬ quan cÊp trªn (ng−êi ký quyÕt ®Þnh thanh tra, kiÓm tra),
kÌm theo nh÷ng chøng lý cÇn thiÕt ®Ó ra quyÕt ®Þnh xö lý kÕt qu¶ thanh tra, kiÓm
tra. Hå s¬ chøng lý cã thÓ bao gåm:
+ Çc biªn b¶n ghi nhËn kÕt qu¶ ®èi chiÕu, x¸c minh.
+ Çc b¶n sao chôp tµi liÖu cã liªn quan (kÓ c¶ ¶nh, b¨ng h×nh, ®Üa h×nh ghi
l¹i nh÷ng viÖc lµm sai trong néi dung thanh tra nh−: ph©n t¸n, kho quü, cÊt giÊu
tang vËt…).
+ Çc tµi liÖu, b¸o ço cña ®¬n vÞ lËp theo yªu cÇu cña ®oµn thanh tra, kiÓm
tra, hoÆc b¶ng kª nh÷ng sè liÖu, tµi liÖu mµ ®oµn thanh tra, kiÓm tra lËp cïng ®èi
t−îng thanh tra, kiÓm tra.
+ Çc b¶ng tÝnh to¸n l¹i cña ®oµn thanh tra, kiÓm tra.
+ Çc b¶ng x¸c ®Þnh kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh (nÕu cã).
Trong thùc tÕ cã thÓ ph¸t sinh nhiÒu lo¹i phô lôc nªn tuú theo tõng tr−êng
hîp cô thÓ mµ cã thÓ lùa chän tµi liÖu cÇn thiÕt ®Ó ®−a vµo hå s¬ chøng lý sao
cho chóng cã t¸c dông thiÕt thùc ®èi víi kÕt luËn thanh tra, kiÓm tra.
3.3.4. L−u gi÷ hå s¬ thanh tra, kiÓm tra
Biªn b¶n thanh tra, kiÓm tra vµ quyÕt ®Þnh xö lý cña l·nh ®¹o c¬ quan cã
chøc n¨ng thanh tra, kiÓm tra ®−îc göi ®Õn ®èi t−îng thanh tra, kiÓm tra vµ çc
bé phËn cã liªn quan ®Ó thùc hiÖn. §ång thêi, biªn b¶n thanh tra, kiÓm tra vµ çc
hå s¬ chøng lý cã liªn quan ph¶i ®−îc l−u gi÷ theo quy ®Þnh.
4. C«ng t¸c xö lý vi ph¹m vÒ thuÕ
4.1. Ph©n lo¹i çc vi ph¹m vÒ thuÕ
4.1.1. C¨n cø vµo tÝnh chÊt møc ®é vi ph¹m
4.1.1.1. Vi ph¹m hµnh chÝnh
Vi ph¹m hµnh chÝnh lµ hµnh vi do çc tæ chøc, ç nh©n thùc hiÖn mét çch
cè ý hoÆc v« ý x©m ph¹m çc quy t¾c qu¶n lý cña Nhµ n−íc mµ kh«ng ph¶i lµ téi
ph¹m h×nh sù vµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh.
C¨n cø vµo ph¸p luËt thuÕ, çc vi ph¹m vÒ hµnh chÝnh bao gåm:
- §èi víi ®èi t−îng nép thuÕ:
+ Kh«ng lµm ®óng nh÷ng quy ®Þnh vÒ thñ tôc kª khai, ®¨ng ký, lËp sæ s¸ch
kÕ to¸n, chøng tõ ,ho¸ ®¬n
+ Khai man trèn thuÕ nh−ng ch−a ®Õn møc ®é bÞ xö lý vÒ h×nh sù.
+ Nép chËm tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t
+ D©y d−a nép thuÕ, nép ph¹t
- §èi víi c«ng d©n:
+ C¶n trë, xói giôc ng−êi kh¸c c¶n trë viÖc thi hµnh çc luËt thuÕ ë møc ®é
nhÑ.
+ Çn bé thuÕ vµ ç nh©n lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n chiÕm dông, tham «
tiÒn thuÕ, bao che cho ng−êi vi ph¹m luËt thuÕ; v« ý lµm tr¸i quy ®Þnh cña luËt
thuÕ; thiÕu tr¸ch nhiÖm trong viÖc thi hµnh luËt thuÕ ë møc ®é nhÑ...
4.1.1.2. Vi ph¹m h×nh sù
C¨n cø vµo çc luËt thuÕ, çc vi ph¹m h×nh sù trong lÜnh vùc thuÕ gåm cã:
- §èi víi ®èi t−îng nép thuÕ: Trèn thuÕ víi sè l−îng lín, hoÆc ®· bÞ xö lý
hµnh chÝnh mµ cßn vi ph¹m, hoÆc trèn thuÕ víi sè l−îng rÊt lín hay ph¹m téi
nghiªm träng trong çc tr−êng hîp kh¸c.
- §èi víi c«ng d©n:
+ C¶n trë hoÆc xói giôc ng−êi kh¸c c¶n trë viÖc thi hµnh luËt thuÕ, c¶n trë
viÖc ®iÒu tra xö lý çc vô vi ph¹m vÒ thuÕ ë møc ®é nÆng.
+ Çn bé thuÕ hoÆc ç nh©n kh¸c lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n chiÕm dông
tham « tiÒn thuÕ; bao che cho ng−êi kh¸c vi ph¹m luËt thuÕ; cè ý lµm tr¸i quy
®Þnh cña luËt thuÕ; thiÕu tr¸ch nhiÖm trong thi hµnh luËt thuÕ ë møc ®é nÆng.
4.1.2. C¨n cø vµo néi dung vi ph¹m
4.1.2.1. Vi ph¹m vÒ thñ tôc kª khai, chÕ ®é kÕ to¸n, sæ s¸ch chøng tõ cã liªn
quan ®Õn viÖc tÝnh vµ thu nép thuÕ. Cô thÓ lµ:
- Kh«ng kª khai hoÆc kª khai ®¨ng ký nép thuÕ kh«ng ®óng h¹n; kh«ng nép
b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ.
- Khai kh«ng ®Çy ®ñ çc kho¶n môc quy ®Þnh trong tê khai hoÆc çc tµi liÖu
cung cÊp cho c¬ quan thuÕ.
- Thùc hiÖn kh«ng ®óng vµ ®ñ chÕ ®é qu¶n lý sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ cña
Nhµ n−íc.
- Kh«ng xuÊt tr×nh sæ s¸ch kÕ to¸n, chøng tõ, tµi liÖu cã liªn quan theo yªu
cÇu cña c¬ quan thuÕ.
- VËn chuyÓn hµng ho¸ kh«ng kÌm theo çc hå s¬ vÒ thuÕ quy ®Þnh cho tõng
®èi t−îng kinh doanh.
- Huû bá sæ s¸ch, chøng tõ, b¸o ço kÕ to¸n ch−a hÕt h¹n b¶o qu¶n theo quy
®Þnh cña Nhµ n−íc.
4.1.2.2. Hµnh vi khai man trèn thuÕ
- Kª khai sai c¨n cø tÝnh thuÕ cña tõng s¾c thuÕ.
- LËp sæ s¸ch kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ sai víi thùc tÕ kinh doanh.
- §Ó ngoµi sæ s¸ch kÕ to¸n hoÆc h¹ch to¸n kh«ng ®óng theo quy ®Þnh cña
chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, lµm sai lÖch c¨n cø tÝnh thuÕ.
- Xin nghØ kinh doanh ®Ó ®−îc miÔn, gi¶m thuÕ nh−ng thùc tÕ vÉn kinh
doanh.
- Kinh doanh mµ kh«ng ®¨ng ký, kª khai nép thuÕ.
- Gi¶ m¹o ho¸ ®¬n b¸n hµng, chøng tõ thu tiÒn, biªn lai thuÕ,...
4.1.2.3. Vi ph¹m chÕ ®é thu nép tiÒn thuÕ
- Kh«ng chÞu nhËn th«ng b¸o thuÕ, lÖnh thu thuÕ, quyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh
chÝnh trong lÜnh vùc thuÕ khi ®−îc c¬ quan thuÕ giao.
- Nép chËm tiÒn thuÕ, hoÆc tiÒn ph¹t.
- D©y d−a nép thuÕ, nép ph¹t.
4.1.2.4. Vi ph¹m chÕ ®é kiÓm tra, niªm phong hµng ho¸
- Kh«ng cho c¬ quan thuÕ kiÓm tra hµng ho¸ ®ang trªn ®−êng vËn chuyÓn,
kiÓm tra kho hµng, nguyªn liÖu t¹i n¬i s¶n xuÊt kinh doanh.
- Tù ý ph¸ niªm phong kho hµng, kho nguyªn liÖu m¸y mãc, nhµ x−ëng
trong thêi gian niªm phong cña c¬ quan thuÕ.
4.1.2.5. Hµnh vi lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó tham « hoÆc gióp ®ì trèn
lËu thuÕ
- Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó x©m tiªu tiÒn thuÕ ®· thu.
- Lîi dông chøc vô quyÒn h¹n ®Ó th«ng ®ång víi ®èi t−îng nép thuÕ lµm
thÊt tho¸t tiÒn thuÕ cña Nhµ n−íc.
- Gióp ®ì ®èi t−îng nép thuÕ trèn lËu thuÕ.
4.2. Çc nguyªn t¾c xö lý vi ph¹m vÒ thuÕ
ViÖc xö lý çc vi ph¹m vÒ thuÕ ph¶i tu©n thñ çc nguyªn t¾c sau:
- Xö lý vi ph¹m vÒ thuÕ ph¶i do ng−êi cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh theo ®óng
- Mét vi ph¹m vÒ thuÕ chØ bÞ xö ph¹t mét lÇn, nghÜa lµ trong thêi gian tiÕn
hµnh xö ph¹t vµ thi hµnh quyÕt ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m ®èi víi mét vi ph¹m cô thÓ
th× ng−êi (hoÆc c¬ quan) cã thÈm quyÒn kh«ng ®ùoc xö ph¹t lÇn hai ®èi víi vi
ph¹m ®ã n÷a; mét ng−êi thùc hiÖn nhiÒu vi ph¹m thuÕ th× bÞ xö ph¹t vÒ tõng vi
ph¹m, nhiÒu ng−êi cïng thùc hiÖn mét vi ph¹m th× mçi ng−êi ®Òu bÞ xö lý.
- C¬ quan Nhµ n−íc cã thÈm quyÒn xö ph¹t vi ph¹m vÒ thuÕ ph¶i c¨n cø vµo
tÝnh chÊt, møc ®é vi ph¹m, t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ ®Ó quyÕt ®Þnh h×nh thøc,
møc xö ph¹t phï hîp.
Ngoµi ra, viÖc xö lý vi ph¹m vÒ thuÕ cßn ph¶i tu©n thñ çc nguyªn t¾c xö lý
çc vi ph¹m hµnh chÝnh vµ h×nh sù theo luËt ph¸p quy ®Þnh nh−: kh«ng xö ph¹t
vi ph¹m hµnh chÝnh trong çc tr−êng hîp thuéc t×nh thÕ cÊp thiÕt, phßng vÖ
chÝnh ®¸ng, sù kiÖn bÊt ngê, vi ph¹m hµnh chÝnh trong khi ®ang m¾c bÖnh t©m
thÇn hoÆc çc bÖnh kh¸c lµm mÊt kh¶ n¨ng nhËn thøc hoÆc kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn
hµnh vi cña m×nh.
4.3. Xö lý çc vi ph¹m vÒ thuÕ
Khi xö lý çc vi ph¹m vÒ thuÕ, c¬ quan nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm c¨n cø vµo
tÝnh chÊt, møc ®é vi ph¹m cña tõng ®èi t−îng vµ thÈm quyÒn xö lý theo quy ®Þnh
cho mçi c¬ quan, mçi cÊp.
4.3.1. Møc ®é vi ph¹m vÒ thuÕ
Khi x¸c ®Þnh møc ®é vi ph¹m vÒ thuÕ ®Ó xö lý, c¬ quan thuÕ ph¶i c¨n cø vµo
tõng lo¹i vi ph¹m, ®ång thêi ph¶i xÐt ®Õn tÝnh chÊt cña tõng vi ph¹m, nh÷ng t×nh
tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é vi ph¹m mét çch ®óng ®¾n, kh¸ch
quan
• Çc t×nh tiÕt gi¶m nhÑ:
- Ng−êi vi ph¹m ®· ng¨n chÆn, lµm gi¶m bít t¸c h¹i cña vi ph¹m, hoÆc tù
nguyÖn söa ch÷a, båi th−êng thiÖt h¹i.
- Ng−êi vi ph¹m ®· tù nguyÖn khai b¸o, thµnh thËt hèi lçi.
- Vi ph¹m v× hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n mµ kh«ng do m×nh g©y ra.
- Vi ph¹m trong tr¹ng th¸i bÞ kÝch ®éng tinh thÇn do hµnh vi tr¸i ph¸p luËt
cña ng−êi kh¸c g©y ra.
- Vi ph¹m do bÞ Ðp buéc hoÆc bÞ lÖ thuéc vÒ vËt chÊt hoÆc tinh thÇn.
- Ng−êi vi ph¹m lµ phô n÷ cã thai, ng−êi giµ yÕu, ng−êi cã bÖnh hoÆc tµn tËt
lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng nhËn thøc hoÆc kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hµnh vi cña m×nh.
- Vi ph¹m do tr×nh ®é l¹c hËu.
• Çc t×nh tiÕt t¨ng nÆng
- Vi ph¹m cã tæ chøc.
- Vi ph¹m nhiÒu lÇn trong cïng lÜnh vùc hoÆc t¸i ph¹m trong cïng lÜnh vùc.
- Xói giôc, l«i kÐo ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m, Ðp buéc ng−êi bÞ lÖ thuéc
vµo m×nh vÒ vËt chÊt, tinh thÇn vi ph¹m.
- Vi ph¹m trong t×nh tr¹ng say do dïng r−îu, bia hoÆc çc chÊt kÝch thÝch
kh¸c.
- Lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó vi ph¹m.
- Lîi dông hoµn c¶nh chiÕn tranh, hoµn c¶nh thiªn tai, hoÆc nh÷ng khã kh¨n
®Æc biÖt kh¸c cña x· héi ®Ó vi ph¹m.
- Vi ph¹m trong thêi gian ®ang chÊp hµnh h×nh ph¹t cña b¶n ¸n h×nh sù hoÆc
®ang chÊp hµnh quyÕt ®Þnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh.
- TiÕp tôc hµnh vi vi ph¹m mÆc dï ng−êi cã thÈm quyÒn ®· yªu cÇu chÊm
døt hµnh vi ®ã.
- Sau khi vi ph¹m ®· cã hµnh vi trèn tr¸nh, che giÊu vi ph¹m.
4.3.2. Çc h×nh thøc xö ph¹t vi ph¹m vÒ thuÕ
• Çc h×nh thøc xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ thuÕ:
- C¶nh ço: ¸p dông ®èi víi ç nh©n vi ph¹m hµnh chÝnh nhá, vi ph¹m lÇn
®Çu cã t×nh tiÕt gi¶m nhÑ
- Ph¹t tiÒn: møc ph¹t tiÒn ®−îc quy ®Þnh tuú theo hµnh vi vi ph¹m vµ vµ
møc ®é vi ph¹m. Theo quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh (Th«ng t− 41/2004/TT- BTC
ngµy 18/5/2004 h−íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 100/2004/N§- CP cña ChÝnh
phñ quy ®Þnh vÒ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc thuÕ), cã çc nhãm
møc ph¹t tiÒn nh− sau:
+ §èi víi çc vi ph¹m vÒ chÕ ®é ®¨ng ký thuÕ, kª khai thuÕ vµ lËp, nép
quyÕt to¸n thuÕ:
Hµnh vi vi ph¹m Møc ph¹t (1.000®)
§¨ng ký thuÕ qu¸ thêi h¹n quy ®Þnh tõ 1 ®Õn 5 ngµy; kª khai
kh«ng chÝnh x¸c vÒ sè häc, kª khai kh«ng ®Çy ®ñ çc chØ
tiªu trªn tê khai thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ; nép chËm tê khai Tõ 50 ®Õn 100
thuÕ tõ 1 ®Õn 5 ngµy lµm viÖc; nép chËm b¸o ço quyÕt to¸n
thuÕ tõ 1 ®Õn 10 ngµy lµm viÖc
§¨ng ký thuÕ qu¸ h¹n, nép tê khai thuÕ qu¸ h¹n tõ trªn 5
ngµy ®Õn 10 ngµy lµm viÖc; nép quyÕt to¸n thuÕ qu¸ h¹n tõ Tõ 200 ®Õn 1.000
trªn 10 ngµy ®Õn 20 ngµy lµm viÖc
§¨ng ký thuÕ qu¸ h¹n tõ trªn 10 ngµy lµm viÖc hoÆc ®· qu¸
h¹n tõ trªn 10 ngµy lµm viÖc mµ ch−a ®¨ng ký thuÕ, ch−a nép Tõ 1.000 ®Õn 2.000
tê khai thuÕ
Nép quyÕt to¸n thuÕ qu¸ thêi h¹n quy ®Þnh tõ trªn 30 ngµy
Tõ 2.000 ®Õn 4.000
®Õn 40 ngµy lµm viÖc
Tõ 4.000 ®Õn 10.000
®Õn 90 ngµy lµm viÖc
lµm viÖc hoÆc ®· qu¸ thêi h¹n trªn 90 ngµy mµ vÉn ch−a nép Tõ 15.000 ®Õn 25.000
quyÕt to¸n thuÕ
+ §èi víi çc hµnh vi vi ph¹m quy ®Þnh vÒ thu nép tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t:
§èi t−îng nép thuÕ nép chËm, d©y d−a nép tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t th× sè tiÒn
ph¹t nép chËm ®−îc quy ®Þnh lµ 0,5%/ngµy tÝnh trªn sè tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t nép
chËm.
Ph¹t tiÒn tõ 2.000.000® ®Õn 5.000.000® ®èi víi tæ chøc, ç nh©n chi tr¶ thu
nhËp; ng©n hµng, tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông kh¸c n¬i ®èi t−îng bÞ xö ph¹t më tµi
kho¶n kh«ng thùc hiÖn trÝch nép ng©n s¸ch Nhµ n−íc sè tiÒn thuÕ, tiÒn ph¹t theo
lÖnh thu, quyÕt ®Þnh trÝch nép ng©n s¸ch Nhµ n−íc cña c¬ quan Nhµ n−íc cã
thÈm quyÒn.
+ §èi víi hµnh vi vi ph¹m quy ®Þnh vÒ thanh tra, kiÓm tra thuÕ:
Ph¹t tiÒn tõ 500.000® ®Õn 1.000.000® ®èi víi hµnh vi kh«ng chÊp hµnh
quyÕt ®Þnh thanh tra, kiÓm tra cña c¬ quan cã thÈm quyÒn.
Ph¹t tiÒn tõ 1.000.000® ®Õn 2.000.000® ®èi víi hµnh vi kh«ng cung cÊp
®−îc chøng tõ kÌm theo hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu ®ang vËn chuyÓn trªn ®−êng
®Ó chøng minh l« hµng ®· nép thuÕ hoÆc ®· ®−îc qu¶n lý thuÕ theo quy ®Þnh
trong thêi h¹n tèi ®a 24 giê tÝnh tõ thêi ®iÓm kiÓm tra, ph¸t hiÖn.
Ph¹t tiÒn tõ 2.000.000® ®Õn 3.000.000® ®èi víi çc hµnh vi: tõ chèi, tr× ho·n
hoÆc lÈn tr¸nh kh«ng cung cÊp tµi liÖu, chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n liªn quan ®Õn
viÖc x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép tõ trªn 5 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy ®−îc c¬ quan
cã thÈm quyÒn yªu cÇu; kh«ng thùc hiÖn lÖnh niªm phong cña c¬ quan cã thÈm
quyÒn hoÆc niªm phong kh«ng ®óng quy ®Þnh hå s¬, tµi liÖu, chøng tõ, sæ s¸ch
kÕ to¸n, kÐt quü, kho hµng…
Ph¹t tiÒn tõ 4.000.000® ®Õn 10.000.000® ®èi víi hµnh vi tù ý th¸o bá, di
chuyÓn hoÆc cã hµnh vi lµm thay ®æi t×nh tr¹ng niªm phong kho tµi liÖu, chøng
tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n, kÐt quü…
+ §èi víi hµnh vi trèn lËu thuÕ th× bÞ xö ph¹t tõ 1 ®Õn 5 lÇn sè thuÕ trèn lËu
tuú theo møc ®é vi ph¹m, nh−ng møc ph¹t tèi ®a 1 lÇn kh«ng qu¸ 100 triÖu ®ång.
- H×nh ph¹t hµnh chÝnh bæ sung: TÞch thu tang vËt, ph−¬ng tiÖn sö dông
®Ó vi ph¹m hµnh chÝnh.
Ngoµi ra, çc tæ chøc, ç nh©n vi ph¹m cßn cã thÓ bÞ ¸p dông çc biÖn ph¸p
kh¾c phôc hËu qu¶ sau: buéc tiªu huû ho¸ ®¬n, chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n in, ph¸t
hµnh sai quy ®Þnh; t¹m ®×nh chØ sö dông ho¸ ®¬n.
• Çc h×nh thøc xö ph¹t vÒ thuÕ theo quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù
Tuú møc ®é vi ph¹m mµ c¬ quan thuÕ ®Ò nghÞ çc c¬ quan luËt ph¸p truy
cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 161 cña Bé luËt h×nh sù vÒ téi
trèn thuÕ. Theo ®ã, téi trèn thuÕ bÞ xö lý nh− sau:
+ Ç nh©n trèn thuÕ víi sè tiÒn tõ 50 triÖu ®ång ®Õn d−íi 150 triÖu ®ång
hoÆc ®· bÞ xö ph¹t vÒ hµnh vi trèn thuÕ hoÆc ®· bÞ kÕt ¸n vÒ téi nµy hoÆc vÒ mét
trong çc téi quy ®Þnh t¹i çc ®iÒu 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 164,
193, 194, 195, 196, 230, 232, 233, 236, 238 cña Bé luËt h×nh sù, ch−a ®−îc xo¸
¸n mµ cßn vi ph¹m th× bÞ ph¹t tiÒn tõ 1 ®Õn 5 lÇn sè thuÕ gian lËu hoÆc ph¹t c¶i
t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn 2 n¨m.
+ Ç nh©n trèn thuÕ víi sè tiÒn tõ 150 triÖu ®ång ®Õn d−íi 500 triÖu ®ång
hoÆc t¸i ph¹m vÒ téi nµy th× bÞ ph¹t tiÒn tõ 1 ®Õn 5 lÇn sè thuÕ trèn lËu hoÆc bÞ
ph¹t tï tõ 6 th¸ng ®Õn 3 n¨m.
+ Ph¹m téi trèn thuÕ víi sè tiÒn tõ 500 triÖu ®ång trë lªn hoÆc trong tr−êng
hîp ®Æc biÖt nghiªm träng kh¸c th× bÞ ph¹t tï tõ 2 n¨m ®Õn 7 n¨m.
4.3.3. Thñ tôc xö ph¹t vi ph¹m vÒ thuÕ
4.3.3.1. Thñ tôc xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh
Cã hai lo¹i thñ tôc xö ph¹t lµ: thñ tôc xö ph¹t ®¬n gi¶n vµ thñ tôc xö ph¹t cã
lËp biªn b¶n.
• Thñ tôc xö ph¹t ®¬n gi¶n:
¸p dông ®èi víi nh÷ng hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh mµ ph¸p luËt quy ®Þnh
ph¹t c¶nh ço hoÆc ph¹t tiÒn ®Õn 100.000®. Khi thùc hiÖn xö ph¹t theo thñ tôc
nµy, ng−êi cã thÈm quyÒn xö ph¹t kh«ng lËp biªn b¶n mµ quyÕt ®Þnh xö ph¹t t¹i
chç (viÕt quyÕt ®Þnh xö ph¹t theo mÉu); ng−êi bÞ xö ph¹t cã thÓ nép tiÒn ph¹t t¹i
chç cho ng−êi cã thÈm quyÒn xö ph¹t vµ ®−îc nhËn biªn lai thu tiÒn ph¹t do Bé
Tµi chÝnh ph¸t hµnh.
• Thñ tôc xö ph¹t cã lËp biªn b¶n
Ngoµi tr−êng hîp xö ph¹t ®¬n gi¶n nãi trªn, mäi vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ
thuÕ kh¸c ®Òu ph¶i ®−îc lËp biªn b¶n. Biªn b¶n lËp xong ph¶i ®−îc trao cho tæ
chøc hoÆc ç nh©n vi ph¹m mét b¶n. NÕu ng−êi (c¬ quan) lËp biªn b¶n kh«ng cã
thÈm quyÒn xö ph¹t vi ph¹m ®ã th× biªn b¶n ph¶i ®−îc chuyÓn cho c¬ quan cã
thÈm quyÒn xö ph¹t. Biªn b¶n vi ph¹m hµnh chÝnh ph¶i ghi ®Çy ®ñ çc yÕu tè
theo quy ®Þnh nh− : thêi gian, ®Þa ®iÓm lËp biªn b¶n; hä tªn, chøc vô ng−êi lËp
biªn b¶n; hä tªn, ®Þa chØ ng−êi vi ph¹m hoÆc tªn, ®Þa chØ tæ chøc vi ph¹m; néi
dung vi ph¹m; thêi ®iÓm x¶y ra vi ph¹m; çc t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ…
Biªn b¶n ph¶i lËp Ýt nhÊt lµm 02 b¶n vµ ph¶i ®−îc ng−êi lËp biªn b¶n vµ ng−êi vi
ph¹m cïng ký; nÕu NÕu ng−êi vi ph¹m tõ chèi ký th× ph¶i ghi râ lý do. NÕu
ng−êi lËp biªn b¶n kh«ng cã thÈm quyÒn xö lý th× biªn b¶n ®ã ph¶i ®−îc chuyÓn
cho ng−êi cã thÈm quyÒn xö lý.
Trong 10 ngµy kÓ tõ ngµy lËp biªn b¶n vi ph¹m hµnh chÝnh, c¬ quan Nhµ
n−íc cã thÈm quyÒn ph¶i ra quyÕt ®Þnh xö ph¹t ®èi víi ®èi t−îng vi ph¹m ®èi víi
nh÷ng vô viÖc ®¬n gi¶n, hµnh vi vi ph¹m râ rµng, kh«ng cÇn x¸c minh thªm. §èi
víi nh÷ng vô viÖc cã nhiÒu t×nh tiÕt phøc t¹p th× thêi h¹n ra quyÕt ®Þnh lµ 30
ngµy, kÓ tõ ngµy lËp biªn b¶n. NÕu xÐt thÊy cÇn thªm thêi gian ®Ó x¸c minh th×
cø chËm nhÊt lµ 10 ngµy tr−íc khi hÕt h¹n ra quyÕt ®Þnh, ng−êi lËp biªn b¶n ph¶i
b¸o ço thñ tr−ëng trùc tiÕp cña m×nh b»ng v¨n b¶n xin gia h¹n; viÖc gia h¹n
ph¶i b»ng v¨n b¶n vµ thêi gian gia h¹n tèi ®a lµ 30 ngµy.
4.3.3.2. Thñ tôc xö ph¹t vi ph¹m vÒ thuÕ ë møc ®é vi ph¹m h×nh sù
Khi vi ph¹m cã dÊu hiÖu téi ph¹m th× ph¶i chuyÓn cho c¬ quan ®iÒu tra h×nh
sù cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt vµ c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt sÏ truy cøu tr¸ch nhiÖm
h×nh sù theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Khi chuyÓn giao hå s¬ ph¶i cã biªn b¶n bµn
giao hå s¬, cã x¸c nhËn cña ng−êi nhËn hå s¬.
4.3.4. ThÈm quyÒn xö lý vi ph¹m vÒ thuÕ
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, thÈm quyÒn xö lý vi ph¹m vÒ thuÕ ®−îc quy ®Þnh
cô thÓ nh− sau:
• ThÈm quyÒn xö ph¹t vi ph¹m vÒ thuÕ cña UBND çc cÊp
- Chñ tÞch UBND cÊp x· ®−îc quyÒn ph¹t c¶nh ço vµ ph¹t tiÒn ®Õn
500.000®.
- Chñ tÞch UBND cÊp huyÖn ®−îc quyÒn xö ph¹t c¶nh ço vµ ph¹t tiÒn ®Õn
20 triÖu ®ång.
- Chñ tÞch UBND cÊp tØnh ®−îc quyÒn xö ph¹t c¶nh ço vµ ph¹t tiÒn ®Õn 100
triÖu ®ång.
• ThÈm quyÒn xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh cña c¬ quan thuÕ
- Nh©n viªn thuÕ ®ang thi hµnh c«ng vô cã quyÒn: ph¹t c¶nh ço, ph¹t tiÒn
®Õn 100.000®.
- Tr−ëng tr¹m thuÕ, ®éi thuÕ trong ph¹m vi chøc n¨ng, nhiÖm vô cã quyÒn:
ph¹t c¶nh ço, ph¹t tiÒn ®Õn 2.000.000®.
- Chi côc tr−ëng chi côc thuÕ, trong ph¹m vi ®Þa bµn qu¶n lý cña m×nh, cã
quyÒn: ph¹t c¶nh ço; ph¹t tiÒn ®Õn 10 triÖu ®ång; tÞch thu tang vËt, phu¬ng tiÖn
sö dông ®Ó vi ph¹m hµnh chÝnh; ¸p dông çc biÖn ph¸p buéc tiªu huû sæ s¸ch,
chøng tõ, ho¸ ®¬n in, ph¸t hµnh tr¸i quy ®Þnh, t¹m ®×nh chØ sö dông ho¸ ®¬n.
- Côc tr−ëng côc thuÕ, trong ph¹m vi ®Þa bµn qu¶n lý cña m×nh, cã quyÒn:
ph¹t c¶nh ço; ph¹t tiÒn ®Õn 100 triÖu ®ång; tÞch thu tang vËt, ph−¬ng tiÖn ®−îc
sö dông ®Ó vi ph¹m hµnh chÝnh; ¸p dông çc biÖn ph¸p buéc tiªu huû sæ s¸ch,
chøng tõ, ho¸ ®¬n in, ph¸t hµnh tr¸i quy ®Þnh, t¹m ®×nh chØ sö dông ho¸ ®¬n.
• ThÈm quyÒn xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh cña H¶i quan
- §éi tr−ëng ®éi nghiÖp vô thuéc chi côc h¶i quan cã quyÒn: ph¹t c¶nh ço,
ph¹t tiÒn ®Õn 500.000 ®ång.
- Chi côc tr−ëng chi côc h¶i quan, ®éi tr−ëng ®éi kiÓm so¸t thuéc côc h¶i
quan, ®éi tr−ëng ®éi kiÓm so¸t chèng bu«n lËu vµ h¶i ®éi tr−ëng h¶i ®éi kiÓm
so¸t trªn biÓn thuéc Côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu Tæng côc H¶i quan cã quyÒn:
ph¹t c¶nh ço, ph¹t tiÒn ®Õn 10 triÖu ®ång; tÞch thu tang vËt, ph−¬ng tiÖn sö dông
®Ó vi ph¹m hµnh chÝnh cã gi¸ trÞ ®Õn 20 triÖu ®ång.
- Côc tr−ëng côc h¶i quan cã quyÒn: ph¹t c¶nh ço; ph¹t tiÒn ®Õn 20 triÖu
®ång; tÞch thu tang vËt, ph−¬ng tiÖn sö dông ®Ó vi ph¹m hµnh chÝnh; ¸p dông çc
biÖn ph¸p buéc tiªu huû sæ s¸ch, chøng tõ, ho¸ ®¬n in, ph¸t hµnh tr¸i quy ®Þnh,
t¹m ®×nh chØ sö dông ho¸ ®¬n; buéc tiªu huû vËt phÈm g©y h¹i cho søc khoÎ con
ng−êi, vËt nu«i vµ c©y trång, v¨n ho¸ phÈm ®éc h¹i; buéc ®−a ra khái l·nh thæ
ViÖt Nam hoÆc buéc t¸i xuÊt hµng ho¸, vËt phÈm, ph−¬ng tiÖn.
- Côc tr−ëng Côc ®iÒu tra chèng bu«n lËu Tæng côc H¶i quan cã quyÒn: ph¹t
c¶nh ço; ph¹t tiÒn ®Õn 100 triÖu ®ång; tÞch thu tang vËt, ph−¬ng tiÖn sö dông ®Ó
vi ph¹m hµnh chÝnh; ¸p dông çc biÖn ph¸p buéc tiªu huû sæ s¸ch, chøng tõ, ho¸
®¬n in, ph¸t hµnh tr¸i quy ®Þnh, t¹m ®×nh chØ sö dông ho¸ ®¬n.
Ch−¬ng 15
Qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh
1. Kh¸i qu¸t chung vÒ qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh

1.1. Sù cÇn thiÕt øng dông tin häc vµo c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ
Qu¶n lý thuÕ lµ qu¸ tr×nh tæ chøc, triÓn khai thùc hiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch
thuÕ cña c¬ quan thuÕ vµ çc ®èi t−îng liªn quan.
Néi dung chñ yÕu cña c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ gåm:
- Qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ: qu¶n lý tÊt c¶ çc tæ chøc, ç nh©n thuéc ®èi
t−îng nép thuÕ vÒ sè l−îng, quy m«, ngµnh nghÒ, ®Þa bµn kinh doanh, çc ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh− çc yÕu tè kh¸c liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh
nghÜa vô thuÕ cña çc ®èi t−îng nép thuÕ. Yªu cÇu chñ yÕu cña néi dung nµy lµ
ph¶i ®¶m b¶o qu¶n lý ®Çy ®ñ çc ®èi t−îng thuéc diÖn nép thuÕ vµ çc ho¹t ®éng
thuéc diÖn chÞu thuÕ cña hä, qu¶n lý chÆt nguån thu, kh«ng bá sèt nguån thu,
h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt hiÖn t−îng thÊt thu thuÕ do kh«ng qu¶n lý ®Çy ®ñ ®èi
t−îng nép thuÕ.
- Qu¶n lý c¨n cø tÝnh thuÕ: qu¶n lý t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh thùc tÕ
cña ®èi t−îng nép thuÕ, tõ çc yÕu tè nh− doanh thu, trÞ gi¸ hµng ho¸, dÞch vô
mua vµo, çc chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÕ ®é sæ s¸ch
kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ. Yªu cÇu chñ yÕu cña néi dung nµy lµ ®¶m b¶o tÝnh
chÝnh x¸c khi x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép, ph¶n ¸nh ®−îc thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh
doanh cña ®èi t−îng nép thuÕ vµ t×nh h×nh chÊp hµnh çc chÝnh s¸ch cña nhµ
n−íc trong s¶n xuÊt, kinh doanh.
- Qu¶n lý qu¸ tr×nh thu nép thuÕ tõ kh©u tÝnh thuÕ, kª khai thuÕ, nép thuÕ
®Õn quyÕt to¸n vµ xö lý quyÕt to¸n thuÕ. Thùc hiÖn néi dung nµy ph¶i ®¶m b¶o
çc ®èi t−îng nép thuÕ thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ cña m×nh mét çch chÝnh
x¸c, nhanh chãng, kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ.
- Qu¶n lý viÖc thùc hiÖn miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ, hoµn thuÕ: ®¶m b¶o viÖc thùc
hiÖn miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ, hoµn thuÕ ph¶i ®óng ®èi t−îng theo quy ®Þnh, h¹n
chÕ çc hiÖn t−îng lîi dông chÝnh s¸ch −u ®·i cña Nhµ n−íc ®Ó gian lËn thuÕ vµ
ph¸t huy cao nhÊt hiÖu qu¶ cña çc chÝnh s¸ch Nhµ n−íc trong viÖc −u ®·i, gi¶i
quyÕt khã kh¨n vµ môc tiªu khuyÕn khÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong
viÖc miÔn, gi¶m vµ hoµn thuÕ.
- Tæ chøc c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra: kÞp thêi ph¸t hiÖn ra çc sai sèt, çc
hiÖn t−îng cè t×nh vi ph¹m chÝnh s¸ch thuÕ cña çc ®èi t−îng liªn quan ®Ó cã
biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp ®¶m b¶o hÖ thèng thuÕ ®−îc chÊp hµnh mét çch
nghiªm tóc vµ hiÖu qu¶ cao.
- Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª thuÕ: cung cÊp çc th«ng tin cÇn thiÕt
cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ ë tÊt c¶ çc kh©u phôc vô cho l·nh
®¹o còng nh− çc bé phËn liªn quan ®Ó ®−a ra çc gi¶i ph¸p qu¶n lý phï hîp vµ
cung cÊp çc c¬ së ®Ó xem xÐt, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ ®Ó
cã sù thay ®æi, bæ sung, söa ®æi kÞp thêi.
Çc néi dung qu¶n lý nãi trªn ®−îc thùc hiÖn theo çc çch thøc cô thÓ ë
çc bé phËn, çc c«ng ®o¹n, çc tr×nh tù nhÊt ®Þnh. Çc çch thøc ®ã chÝnh lµ çc
quy tr×nh qu¶n lý thuÕ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ngµy cµng ph¸t
triÓn, sè l−îng ®èi t−îng nép thuÕ ngµy cµng nhiÒu, ho¹t ®éng kinh doanh ®a
d¹ng, më réng, do ®ã néi dung ®iÒu chØnh, yªu cÇu hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý
thuÕ ngµy cµng lín. Néi dung c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ ngµy cµng phøc t¹p, ®å sé
h¬n, ®iÒu nµy ®ßi hái quy tr×nh qu¶n lý thuÕ theo çc ph−¬ng ph¸p ghi chÐp,
ph¶n ¸nh thñ c«ng ph¶i ®−îc thay thÕ b»ng çc ph−¬ng ph¸p ¸p dông c«ng nghÖ
qu¶n lý hiÖn ®¹i.
Quy tr×nh qu¶n lý thuÕ hiÖn nay ë ViÖt Nam ®−îc thùc hiÖn dùa trªn c¬ së
çc d÷ liÖu, th«ng tin ®Çu vµo nh− th«ng tin vÒ ®èi t−îng nép thuÕ, tê khai thuÕ,
çc chøng tõ liªn quan ®Õn viÖc nép tiÒn thuÕ, çc kÕt qu¶ thanh tra, kiÓm tra,
çc quyÕt ®Þnh xö lý,... tiÕp ®Õn lµ qu¸ tr×nh xö lý çc d÷ liÖu, th«ng tin ®ã cña
çc bé phËn liªn quan nh− kiÓm tra, tÝnh thuÕ, ghi sæ thuÕ, thùc hiÖn kÕ to¸n,
thèng kª thuÕ ®Õn viÖc ban hµnh çc th«ng b¸o, b¸o ço, quyÕt ®Þnh liªn quan
®Õn çc th«ng tin, d÷ liÖu ®Çu ra. TÊt c¶ çc néi dung nµy ®Òu cã thÓ ®−îc thùc
hiÖn th«ng qua mét hÖ thèng m¸y tÝnh, ®ã lµ viÖc øng dông tin häc trong qu¶n lý
thuÕ.
ViÖc øng dông tin häc vµo c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ lµ viÖc thiÕt kÕ çc ch−¬ng
tr×nh phÇn mÒm tÝnh theo ®óng çc néi dung vµ tr×nh tù cña c«ng t¸c qu¶n lý
thuÕ ®Ó thu nhËn, tÝnh to¸n, xö lý vµ cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt cho c«ng t¸c
qu¶n lý vµ viÖc ¸p dông çc ph−¬ng tiÖn kü thuËt ®Ó thùc hiÖn çc môc ®Ých cña
ch−¬ng tr×nh ®· ®−îc thiÕt kÕ.
Nh− vËy, viÖc øng dông tin häc vµo c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ chÝnh lµ nh»m
n©ng cao hiÖu suÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ qua çc néi dung qu¶n lý
nhê vµo tÝnh n¨ng −u viÖt cña m¸y tÝnh vµ c«ng nghÖ tin häc. M¸y tÝnh vµ c«ng
nghÖ tin häc trë thµnh mét c«ng cô hç trî ®¾c lùc cho c¬ quan thuÕ trong viÖc
thùc hiÖn çc néi dung cña c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ. M¸y tÝnh cã çc chøc n¨ng lµ
c«ng cô l−u tr÷ d÷ liÖu liªn quan ®Õn ®èi t−îng nép thuÕ, c¬ quan qu¶n lý thu
thuÕ vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn thu nép thuÕ. M¸y tÝnh cßn lµ c«ng cô ®Ó tÝnh to¸n,
tæng hîp th«ng tin, xö lý d÷ liÖu liªn quan ®Õn çc néi dung cña qu¶n lý thuÕ vµ
thùc hiÖn in Ên, so¹n th¶o v¨n b¶n, b¶ng biÓu, quyÕt ®Þnh, th«ng b¸o, b¸o ço
theo yªu cÇu phï hîp víi c«ng t¸c qu¶n lý cô thÓ. ViÖc øng dông m¸y tÝnh trong
c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ ë ViÖt Nam lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt trong ®iÒu kiÖn hiÖn
nay. Mét mÆt, nã gióp cho viÖc qu¶n lý nhanh chãng, thuËn lîi, hiÖu qu¶; mÆt
kh¸c, nã cho phÐp xem xÐt, ®èi chiÕu gi÷a tÊt c¶ çc c¬ quan thuÕ nh»m ph¸t huy
tèt nhÊt hiÖu qu¶ c«ng t¸c cña toµn bé hÖ thèng qu¶n lý thuÕ ë n−íc ta.
ViÖc øng dông tin häc trong qu¶n lý thuÕ cã çc t¸c dông c¬ b¶n sau:
- Gióp cho viÖc thu nhËn, tÝnh to¸n, xö lý vµ cung cÊp th«ng tin mét çch
nhanh chãng, kÞp thêi vµ cã chÊt l−îng cao, ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý.
- Gióp cho viÖc l−u tr÷, b¶o qu¶n çc tµi liÖu, sè liÖu, çc th«ng tin liªn quan
®Õn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ cña c¬ quan thuÕ vµ çc ®èi t−îng nép thuÕ ®−îc
thuËn lîi nhÊt vµ an toµn.
- TiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý, n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý
thuÕ.
- T¹o ®iÒu kiÖn tæ chøc tèt c«ng t¸c b¸o ço, ®¸nh gi¸ vµ hoµn thµnh tèt çc
nhiÖm vô cña çn bé thuÕ.
1.2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi thùc hiÖn quy tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn
m¸y tÝnh
C«ng t¸c qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh còng nh− c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ theo
kiÓu thñ c«ng ®Òu ph¶i tu©n theo çc néi dung cña quy tr×nh theo nghiÖp vô qu¶n
lý thuÕ, ph¶i ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu cña c«ng t¸c còng nh− çc nguyªn t¾c c¬
b¶n cña qu¶n lý thuÕ. §Ó ®¸p øng ®Çy ®ñ çc yªu cÇu ®ã, ch−¬ng tr×nh qu¶n lý
thuÕ trªn m¸y tÝnh ph¶i ®¶m b¶o çc nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
- Ghi nhËn th«ng tin ®Çy ®ñ nhÊt vÒ çc ®èi t−îng nép thuÕ, ®©y lµ ®iÒu c¨n
b¶n trong qu¶n lý thu thuÕ. §èi t−îng nép thuÕ ph¶i ®−îc qu¶n lý ®Çy ®ñ çc
mÆt nh− tªn, ngµnh nghÒ, ®Þa bµn, ®Þa chØ, quy m«, lao ®éng, çc s¾c thuÕ ph¶i
nép, ph−¬ng ph¸p nép thuÕ, sè tµi kho¶n, ng−êi ®øng ®Çu,... çc th«ng tin nµy
®−îc cËp nhËt tõ hå s¬ ®¨ng ký kinh doanh vµ ®¨ng ký nép thuÕ cña ®èi t−îng
nép thuÕ vµ ph¶i ®−îc cËp nhËt ®Çy ®ñ. Ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh ph¶i cã ®−îc ®Çy
®ñ çc th«ng tin nµy, kh«ng ®−îc bá sèt hoÆc trïng lÆp.
- Ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh ph¶i ghi nhËn ®−îc ®Çy ®ñ çc th«ng tin vÒ kª khai
thuÕ cña ®èi t−îng nép thuÕ theo çc s¾c thuÕ liªn quan. Néi dung tê khai vµ çc
c¨n cø tÝnh thuÕ trªn tê khai ph¶i theo ®óng biÓu mÉu quy ®Þnh vµ néi dung cña
tõng s¾c thuÕ. ViÖc tÝnh to¸n çc chØ tiªu trªn tê khai cña ®èi t−îng nép thuÕ
ph¶i ®−îc m¸y tÝnh kiÓm tra ®Çy ®ñ tr−íc khi ®−a vµo tÝnh to¸n vµ xö lý d÷ liÖu
trªn m¸y tÝnh. Çc chØ tiªu ®· tÝnh to¸n vµ xö lý ph¶i ®−îc ®−a vµo çc néi dung
phï hîp cña ch−¬ng tr×nh theo quy tr×nh qu¶n lý thuÕ ®Ó ghi sæ bé thuÕ, lËp çc
th«ng b¸o, quyÕt ®Þnh, b¸o ço theo yªu cÇu c«ng viÖc.
- Ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh ph¶i ®¶m b¶o liªn kÕt ®Çy ®ñ çc néi dung c«ng t¸c
qu¶n lý thuÕ, xö lý néi dung c«ng viÖc mét çch ®ång bé, hÖ thèng theo quy
tr×nh qu¶n lý. §ång thêi, cã sù kÕt nèi gi÷a çc c¬ quan thuÕ, gi÷a c¬ quan thuÕ
víi çc c¬ quan liªn quan nh− Tµi chÝnh, Kho b¹c, ng©n hµng vµ tiÕn tíi kÕt nèi
gi÷a c¬ quan thuÕ víi çc ®èi t−îng nép thuÕ ®Ó ®¶m b¶o sù thuËn lîi, chÝnh x¸c
trong qu¶n lý thuÕ.
- Ch−¬ng tr×nh ph¶i ®¶m b¶o sù thuËn tiÖn trong viÖc ph¸t hiÖn vµ söa ®æi
çc chØ tiªu nhÇm lÉn, sai sèt trong qu¸ tr×nh nhËp d÷ liÖu; ®ång thêi, cã chÕ ®é
gióp cho ng−êi sö dông cã thÓ tra cøu çc tµi liÖu theo yªu cÇu phï hîp c«ng t¸c
qu¶n lý thuÕ.
- Ch−¬ng tr×nh ph¶i ®¶m b¶o tÝnh b¶o mËt theo néi dung c«ng viÖc cña çc
bé phËn trong viÖc khai th¸c vµ sö dông çc d÷ liÖu trong ch−¬ng tr×nh, tr¸nh çc
tr−êng hîp tù ý söa ®æi, ®¸nh c¾p th«ng tin.
- Ch−¬ng tr×nh ph¶i ®¶m b¶o l−u tr÷ ®−îc çc tµi liÖu, sè liÖu, b¸o ço theo
®óng nguyªn t¾c, chÕ ®é vµ quy ®Þnh hiÖn hµnh.
1.3. Quy tr×nh qu¶n lý thuÕ trong ®iÒu kiÖn øng dông tin häc
§Ó ®¶m b¶o yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ, quy tr×nh qu¶n lý thuÕ trong
®iÒu kiÖn øng dông tin häc ph¶i cã sù thay ®æi, s¾p xÕp phï hîp vÒ tr×nh tù, néi
dung còng nh− x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña çc bé phËn trong hÖ thèng c¬ quan thuÕ.
Trong hÖ thèng çc bé phËn chøc n¨ng nghiÖp cô cña c¬ quan qu¶n lý thuÕ
thùc hiÖn çc néi dung chñ yÕu cña quy tr×nh qu¶n lý thuÕ, bé phËn m¸y tÝnh
thùc hiÖn trùc tiÕp c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh. Bé phËn nµy sÏ thu nhËn
d÷ liÖu tõ l·nh ®¹o vµ tÊt c¶ çc bé phËn liªn quan kh¸c nh− bé phËn qu¶n lý thu
thuÕ çc ®èi t−îng nép thuÕ, bé phËn thanh tra, kiÓm tra, bé phËn hµnh chÝnh,
chÝnh s¸ch, nghiÖp vô vµ çc bé phËn kh¸c; ®ång thêi, còng thu nhËn d÷ liÖu tõ
®èi t−îng nép thuÕ, çc c¬ quan kh¸c liªn quan nh− Kho b¹c, ng©n hµng, c¬
quan qu¶n lý thu thuÕ cÊp trªn hoÆc çc cÊp kh¸c. Çc d÷ liÖu nµy sÏ ®−îc nhËp
®Çy ®ñ vµo ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ vµ ®−îc ch−¬ng tr×nh xö lý, l−u tr÷ theo
quy tr×nh nghiÖp vô. Sau ®ã ch−¬ng tr×nh sÏ kÕt xuÊt çc chøng tõ liªn quan nh−
th«ng b¸o, quyÕt ®Þnh, b¸o ço göi cho l·nh ®¹o vµ çc bé phËn, c¬ quan liªn
quan ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc nghiÖp vô cña m×nh. Nh− vËy, cã thÓ coi bé phËn
trùc tiÕp thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh lµ bé phËn trung t©m
trong quy tr×nh qu¶n lý thuÕ.
1.4. Çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó øng dông tin häc trong qu¶n lý thuÕ
§Ó cã thÓ ¸p dông ®ång bé, hiÖu qu¶ c«ng nghÖ m¸y tÝnh trong c«ng t¸c
qu¶n lý thuÕ, cÇn cã çc ®iÒu kiÖn sau:
- Ph¶i cã mét hÖ thèng m¸y tÝnh ®Çy ®ñ, ®ång bé víi çc phÇn mÒm hÖ
thèng ®ång nhÊt vµ ®−îc kÕt nèi gi÷a çc bé phËn liªn quan trong bé m¸y qu¶n
lý thuÕ, gi÷a c¬ quan thuÕ víi çc c¬ quan kh¸c liªn quan vµ ®èi t−îng nép thuÕ.
§ång thêi, ph¶i cã nh÷ng çn bé ®−îc ®µo t¹o am hiÓu vµ th«ng th¹o trong viÖc
thùc hiÖn çc nghiÖp vô trªn m¸y tÝnh.
- Ph¶i cã ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh phï hîp víi néi dung, yªu cÇu cña c«ng
t¸c qu¶n lý thuÕ. Ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh ph¶i ®¸p øng ®−îc çc yªu cÇu vµ tu©n
theo çc nguyªn t¾c ®· nªu.
- Çc th«ng tin liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ ph¶i ®−îc m· ho¸ d−íi
ng«n ng÷ m¸y tÝnh vµ ph¶i ®−îc cËp nhËt, l−u tr÷ ®Çy ®ñ trong ch−¬ng tr×nh gióp
cho viÖc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nhanh chãng, thuËn lîi nhÊt. Çc th«ng tin cÇn
®−îc m· ho¸ nh− th«ng tin liªn quan ®Õn c¬ quan qu¶n lý thuÕ, th«ng tin liªn
quan ®Õn ®èi t−îng nép thuÕ, th«ng tin liªn quan ®Õn çc d÷ liÖu kÕt xuÊt nh−
çc lo¹i th«ng b¸o, quyÕt ®Þnh, çc b¸o ço, çc sæ kÕ to¸n, thèng kª, çc th«ng
tin kh¸c,... viÖc m· ho¸ çc th«ng tin nµy ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c, kh«ng
nhÇm lÉn trïng l¾p, cã tÝnh gîi nhí, tÝnh æn ®Þnh, ®ång bé trong ch−¬ng tr×nh vµ
phï hîp víi mét sè m·, ký hiÖu chung theo quy ®Þnh cña Nhµ n−íc. ViÖc m· ho¸
nµy sÏ biÕn çc th«ng tin d−íi d¹ng ng«n ng÷ th−êng sang ng«n ng÷ m¸y tÝnh
lµm c¬ së cho viÖc thùc hiÖn qu¶n lý thuÕ trªn ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh khi nhËp
d÷ liÖu liªn quan ®Õn ®èi t−îng nép thuÕ, çc s¾c thuÕ, çc çn bé thuÕ hay çc
bé phËn nghiÖp vô còng nh− viÖc kiÓm tra, ®èi chiÕu gi÷a çc ®èi t−îng, çc bé
phËn vµ viÖc in Ên çc giÊy tê liªn quan ®−îc thùc hiÖn dÔ dµng, nhanh chãng,
kh«ng nhÇm lÉn.
- Ph¶i quy ®Þnh ®−îc çc chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ cña çc
bé phËn liªn quan còng nh− chÕ ®é sö dông, thêi h¹n sö dông vµ çc quy ®Þnh
kh¸c ®Ó qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®¶m b¶o phï hîp néi dung qu¶n lý, ®¶m b¶o tÝnh an
toµn, thèng nhÊt vµ ®ång bé, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng viÖc.
2. néi dung c¬ b¶n cña ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn
m¸y tÝnh
VÒ nguyªn t¾c, ch−¬ng tr×nh ph¶i b¸m s¸t çc néi dung nghiÖp vô theo quy
tr×nh qu¶n lý thuÕ vµ cã thÓ cã nh÷ng thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña hÖ
thèng thuÕ vµ quy tr×nh qu¶n lý ®èi víi tõng s¾c thuÕ. §ång thêi, ch−¬ng tr×nh
qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh còng cã sù kh¸c nhau gi÷a çc cÊp qu¶n lý thuÕ
(Tæng côc, côc vµ chi côc) vµ c¬ quan qu¶n lý (ThuÕ, H¶i quan). Néi dung phÇn
nµy ®−a ra nh÷ng nÐt c¬ b¶n mang tÝnh m« t¶ trªn lý thuyÕt çc néi dung c«ng
viÖc cña mét ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh nãi chung theo quy tr×nh
qu¶n lý thuÕ hiÖn t¹i.
2.1. Thùc hiÖn m· ho¸ çc th«ng tin cho ch−¬ng tr×nh
Ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh ®−îc thiÕt kÕ theo néi dung cña hÖ thèng çc s¾c
thuÕ vµ quy tr×nh qu¶n lý thuÕ hiÖn hµnh. Do vËy, ch−¬ng tr×nh sÏ cã mét danh
môc mang tÝnh chÊt hÖ thèng ¸p dông cho ch−¬ng tr×nh vµ thèng nhÊt ë tÊt c¶
çc c¬ quan, bé phËn trong c¶ n−íc. §Ó ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng ®−îc mét çch
thèng nhÊt, ®ång bé, ®ßi hái ng−êi sö dông ph¶i thèng nhÊt vµ nhËp ®Çy ®ñ çc
chØ tiªu ®· ®−îc m· ho¸ theo yªu cÇu danh môc hÖ thèng cña ch−¬ng tr×nh. Danh
môc hÖ thèng nµy ®−îc cËp nhËt mét lÇn b¾t ®Çu khi ch¹y ch−¬ng tr×nh vµ sö
dông suèt trong qu¸ tr×nh lµm viÖc víi ch−¬ng tr×nh, khi cã sù thay ®æi ¶nh
h−ëng ®Õn çc chØ tiªu nµy, ch−¬ng tr×nh sÏ ®−îc cËp nhËt vµ yªu cÇu çc chØ
tiªu phï hîp ®Ó tiÕp tôc sö dông. Çc chØ tiªu danh môc hÖ thèng cÇn thiÕt cho
mét ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh lµ:
- ChØ tiªu liªn quan ®Õn c¬ quan thuÕ sö dông ch−¬ng tr×nh, gåm tªn c¬
quan sö dông vµ c¬ quan cÊp trªn liªn quan, thñ tr−ëng c¬ quan ng−êi ký çc
quyÕt ®Þnh, b¸o ço trong c«ng viÖc sö dông cho çc tµi liÖu liªn quan ®Õn c¬
quan, çc chØ tiªu kh¸c liªn quan nh− tªn gäi, ®Þa bµn hµnh chÝnh, ®Þa chØ, vïng
kinh tÕ, sè ®iÖn tho¹i, fax,... mét sè chØ tiªu ®−îc m· ho¸ theo theo ®ßi hái cña
ch−¬ng tr×nh vµ çc quy ®Þnh cña çc c¬ quan cã thÈm quyÒn. ChØ tiªu liªn quan
®Õn bé phËn qu¶n lý thu nh− phßng, ®éi, çn bé chØ tiªu nµy ®−îc m· ho¸ t−¬ng
øng víi tõng bé phËn
- ChØ tiªu phôc vô cho c«ng t¸c thu thuÕ nh− ®Þa bµn thu, s¾c thuÕ thu, c¨n
cø tÝnh thuÕ, thuÕ suÊt, ®¬n vÞ tÝnh thuÕ, vïng kinh tÕ,... çc chØ tiªu nµy ®ßi hái
ph¶i ®−îc cËp nhËt ®Çy ®ñ chÝnh x¸c vµ ®−îc m· ho¸ theo quy ®Þnh ®Ó ch−¬ng
tr×nh cã thÓ tÝnh to¸n, xö lý d÷ liÖu chÝnh x¸c theo çc quy ®Þnh cña çc luËt thuÕ
hiÖn hµnh.
Ngoµi ra, çc chØ tiªu kh¸c còng ph¶i ®−îc ®Ò cËp trong danh môc hÖ thèng
nh− danh môc ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh, danh môc ng©n hµng, Kho b¹c,
danh môc lo¹i h×nh kinh tÕ, danh môc hµng ho¸ dÞch vô,... ®Ó ®¶m b¶o ch−¬ng
tr×nh thùc hiÖn thèng nhÊt çc néi dung liªn quan.
2.2. Çc néi dung chñ yÕu thùc hiÖn qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh
Theo néi dung quy tr×nh qu¶n lý thuÕ hiÖn nay, çc c«ng viÖc chÝnh trong
quy tr×nh bao gåm: qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ; qu¶n lý thu nép thuÕ; kÕ to¸n,
thèng kª, kÕ ho¹ch thuÕ. Víi mét ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh, néi
dung, tr×nh tù thùc hiÖn còng ph¶i tu©n thñ çc quy tr×nh nµy. Khi mét ch−¬ng
tr×nh ®· ®−îc thiÕt kÕ ®Çy ®ñ, phï hîp, yªu cÇu ®Æt ra lµ ng−êi sö dông ph¶i thao
t¸c ®óng theo néi dung, tr×nh tù cña ch−¬ng tr×nh. Çc néi dung nµy ®−îc m« t¶
vÒ c¨n b¶n nh− sau:
2.2.1. Qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ, cÊp m∙ sè thuÕ
Thùc hiÖn néi dung nµy, ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh sÏ ®ßi hái ng−êi sö dông
nhËp ®Çy ®ñ çc th«ng tin liªn quan ®Õn ®èi t−îng nép thuÕ theo çc chØ tiªu mµ
ch−¬ng tr×nh ®−a ra, cÊp m· sè thuÕ cho ®èi t−îng nép thuÕ, ph©n lo¹i ®èi t−îng
nép thuÕ, ph©n cÊp qu¶n lý ®èi t−îng nép thuÕ vµ lËp b¸o ço, l−u hå s¬ ®¨ng ký
thuÕ. Çc chØ tiªu liªn quan ®−îc thiÕt kÕ trªn c¬ së çc chØ tiªu trong hå s¬ ®¨ng
ký kinh doanh, ®¨ng ký nép thuÕ cña ®èi t−îng nép thuÕ vµ ®−îc nhËp vµo m¸y
d−íi d¹ng çc m· sè ®· ®−îc ®¨ng ký trªn danh môc hÖ thèng vµ theo quy ®Þnh.
Khi cã sù thay ®æi çc chØ tiªu, ng−êi sö dông sÏ ph¶i cËp nhËt l¹i theo ®óng hiÖn
tr¹ng cña ®èi t−îng nép thuÕ.
Tr×nh tù cô thÓ cã thÓ ®−îc m« t¶ nh− sau: Khi nhËn ®−îc hå s¬ ®¨ng ký
thuÕ cña çc ®èi t−îng nép thuÕ, bé phËn m¸y tÝnh sÏ kiÓm tra thñ tôc hå s¬ theo
®óng quy ®Þnh, sau ®ã nhËp çc chØ tiªu theo kª khai vµo ch−¬ng tr×nh qu¶n lý
®¨ng ký thuÕ trªn m¸y tÝnh vµ truyÒn çc d÷ lÖu vÒ Bé phËn m¸y tÝnh, xö lý d÷
liÖu cña Tæng côc ThuÕ. Bé phËn nµy sÏ kiÓm tra vµ cÊp m· sè thuÕ cho ®èi
t−îng nép thuÕ. Khi nhËn ®−îc m· sè ®èi t−îng nép thuÕ tõ Tæng côc ThuÕ, m¸y
tÝnh sÏ in ra GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký thuÕ vµ cÊp cho ®èi t−îng nép thuÕ. Sau
®ã, c¨n cø vµo çc chØ tiªu ®· kª khai theo danh môc hÖ thèng, m¸y tÝnh sÏ ph©n
lo¹i çc ®èi t−îng theo quy ®Þnh vµ ph©n cÊp qu¶n lý cho çc bé phËn liªn quan.
§ång thêi, m¸y tÝnh sÏ lËp çc b¸o ço liªn quan ®Õn viÖc ®¨ng ký thuÕ cña ®èi
t−îng nép thuÕ vµ l−u hå s¬ t¹i m¸y tÝnh.
Néi dung nµy cßn gióp viÖc tra cøu th«ng tin hoÆc khai th¸c çc th«ng tin
liªn quan ®Õn ®èi t−îng nép thuÕ ®Ó hç trî c«ng t¸c qu¶n lý. Çc th«ng tin cã thÓ
tra cøu lµ danh s¸ch ®èi t−îng nép thuÕ ®ang ho¹t ®éng, ®èi t−îng nép thuÕ
ngõng ho¹t ®éng vµ ch−a ®ãng m· sè thuÕ, ®èi t−îng nép thuÕ ngõng ho¹t ®éng
vµ ®· ®ãng m· sè thuÕ, ®èi t−îng nép thuÕ míi ®¨ng ký theo lo¹i h×nh doanh
nghiÖp,... §ång thêi, ®èi víi çc tr−êng hîp s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i
thÓ cña ®èi t−îng nép thuÕ ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh, cËp nhËt ®Çy ®ñ vµo ch−¬ng
tr×nh. Çc th«ng tin cÇn cËp nhËt ë ®©y lµ çc ®èi t−îng nghØ kinh doanh gåm ®èi
t−îng nghØ h¼n ph¶i xo¸ khái danh b¹, çc ®èi t−îng nghØ t¹m thêi cã thÓ t¸i
ho¹t ®éng, çc ®èi t−îng míi ph¸t sinh, çc ®èi t−îng cã thay ®æi vÒ chñ thÓ
kinh doanh,... Ch−¬ng tr×nh sÏ tæng hîp vµ cã thÓ in Ên çc danh s¸ch theo yªu
cÇu cña ng−êi sö dông phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý.
2.2.2. Qu¶n lý thu thuÕ trªn m¸y tÝnh ®èi víi çc s¾c thuÕ néi ®Þa
Trong qu¶n lý thu thuÕ, çc néi dung chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn trªn m¸y tÝnh
bao gåm:
- NhËn vµ nhËp tê khai tÝnh thuÕ.
- Theo dâi çc biÕn ®éng liªn quan ®Õn ®èi t−îng nép thuÕ.
- NhËp çc c¨n cø, quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ, ph¹t
thuÕ, truy thu thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ.
- In Ên çc th«ng b¸o thuÕ, çc quyÕt ®Þnh xö lý vÒ thuÕ.
- Qu¶n lý sè thuÕ ph¶i thu trªn sæ bé, chÊm bé, theo dâi nî ®äng, b¸o ço
t×nh h×nh thu thuÕ.
§Ó thùc hiÖn ®−îc çc néi dung nªu trªn, tr−íc hÕt ph¶i chuÈn bÞ çc sè liÖu
liªn quan ®Õn ®èi t−îng nép thuÕ vµ viÖc chÊp hµnh nghÜa vô nép thuÕ cña çc
®èi t−îng nép thuÕ. Ng−êi sö dông ph¶i më sæ ®Çu kú, çc chØ tiªu kÕt chuyÓn tõ
kú tr−íc ph¶i ®−îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ ®Ó cã çc c¨n cø chÝnh x¸c khi tÝnh to¸n, xö
lý çc t×nh h×nh, sè liÖu liªn quan trong kú thùc hiÖn.
• NhËp tê khai, çc c¨n cø tÝnh thuÕ
Çc lo¹i tê khai, c¨n cø tÝnh thuÕ cÇn nhËp bao gåm:
- §¨ng ký m«n bµi vµ chuyÓn sæ m«n bµi ®Çu n¨m
- Tê khai thuÕ GTGT: gåm tê khai thuÕ GTGT cña çc ®èi t−îng nép thuÕ
theo ph−¬ng ph¸p khÊu trõ, cña ®èi t−îng nép thuÕ theo ph−¬ng ph¸p tÝnh trùc
tiÕp trªn GTGT. Cã thÓ nhËp çc sè liÖu theo çc b¶ng kª kÌm theo nh− b¶ng kª
ho¸ ®¬n hµng ho¸, dÞch vô mua vµo; b¶ng kª ho¸ ®¬n hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra;
b¶ng kª b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô; ...
- Tê khai thuÕ TNDN: gåm tê khai thuÕ TNDN theo n¨m, ph©n bæ thuÕ
TNDN theo quý, tê khai thuÕ TNDN vµ thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn doanh thu kª
khai, thuÕ TNDN vµ GTGT trùc tiÕp trªn doanh thu kho¸n.
- Tê khai thuÕ TT§B.
- Tê khai thuÕ tµi nguyªn.
- Tê khai thu sö dông vèn ng©n s¸ch.
- Tê khai thuÕ thu nhËp ®èi víi ng−êi cã thu nhËp cao: gåm tê khai thuÕ thu
nhËp th−êng xuyªn do tæ chøc nép, tê khai thuÕ thu nhËp th−êng xuyªn do ç
nh©n trùc tiÕp nép, tê khai thuÕ thu nhËp kh«ng th−êng xuyªn do tæ chøc nép.
- Tê khai phÝ, lÖ phÝ.
- Tê khai çc lo¹i thuÕ kh¸c.
Çc tê khai thuÕ ®−îc çc ®èi t−îng nép thuÕ nép cho c¬ quan thuÕ theo
biÓu mÉu vµ thêi h¹n quy ®Þnh trong çc s¾c thuÕ. Th«ng qua çc bé phËn nghiÖp
vô, tê khai tÝnh thuÕ ®−îc chuyÓn ®Õn bé phËn m¸y tÝnh sau khi ®· ®−îc kiÓm
tra, x¸c nhËn. Ng−êi sö dông sÏ ghi nhËp tÊt c¶ çc chØ tiªu trªn tê khai vµo
ch−¬ng tr×nh theo çc chØ tiªu vµ biÓu mÉu t−¬ng øng trong ch−¬ng tr×nh. §èi
víi çc ®èi t−îng chËm nép hoÆc kh«ng nép tê khai hoÆc kª khai sai, c¬ quan
thuÕ sÏ th«ng b¸o ®«n ®èc nép tê khai hoÆc ®Ò nghÞ söa lçi tê khai. NÕu ®èi
t−îng nép thuÕ kh«ng chÊp hµnh, c¬ quan thuÕ sÏ thùc hiÖn Ên ®Þnh sè thuÕ ph¶i
nép theo quy ®Þnh, sè thuÕ Ên ®Þnh cã thÓ theo tÝnh to¸n cña çn bé qu¶n lý hoÆc
do ch−¬ng tr×nh tù ®éng g¸n vµo trªn c¬ së sè thuÕ ph¶i nép cao nhÊt cña çc kú
tr−íc. Trªn c¬ së danh s¸ch Ên ®Þnh, ng−êi sö dông sÏ nhËp çc chØ tiªu trªn
danh s¸ch vµo çc tê khai t−¬ng øng.
Mét sè chØ tiªu ®ßi hái ph¶i nhËp trùc tiÕp, mét sè chØ tiªu sÏ ®−îc ch−¬ng
tr×nh tÝnh to¸n vµ ghi vµo theo hÖ thèng ®· cµi ®Æt. Qu¸ tr×nh nhËp tê khai vµ c¨n
cø tÝnh thuÕ ph¶i tu©n thñ theo hÖ thèng m· ho¸ ë hÖ thèng, ch−¬ng tr×nh ph¶i cã
nh÷ng th«ng tin hç trî cho ng−êi sö dông trong qóa tr×nh lµm viÖc tr¸nh sai sèt,
nhÇm lÉn khi ghi nhËp d÷ liÖu.
Theo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ, ë néi dung nµy khi nhËp çc tê
khai, ng−êi sö dông ph¶i l−u ý khi lµm viÖc víi ch−¬ng tr×nh vÒ çc tê khai cña
çc ®èi t−îng nép thuÕ cã çc biÓu hiÖn cÇn theo dâi, lµm râ nh− tê khai cña
nh÷ng ®èi t−îng cã çc thay ®æi ®ét biÕn vÒ çc chØ tiªu tÝnh thuÕ, çc tr−êng
hîp kh«ng nép tê khai, tr−êng hîp tê khai sai, tê khai nghi vÊn cã ®¸nh dÊu cña
bé phËn qu¶n lý thu,... Thùc hiÖn thao t¸c nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng−êi sö dông
läc ®−îc çc tê khai, tr−êng hîp nghi vÊn cã thÓ söa ®æi kÞp thêi vµ hç trî cho
c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra.
• NhËp çc tr−êng hîp ph¹t thuÕ
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ, çc ®èi t−îng nép thuÕ vi
ph¹m çc chÕ ®é thu nép thuÕ theo quy ®Þnh sÏ bÞ xö ph¹t. Ch−¬ng tr×nh qu¶n lý
thuÕ cã thÓ sÏ tù ®éng tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¹t theo çc h×nh thøc ®−îc
cµi ®Æt, hoÆc ng−êi sö dông nhËp çc d÷ liÖu liªn quan vµo ch−¬ng tr×nh. Ch−¬ng
tr×nh ph¶i ®−îc cËp nhËt ®Çy ®ñ, kÞp thêi çc tr−êng hîp ®ã ®Ó xö lý theo ®óng
quy ®Þnh cña luËt thuÕ. Néi dung nhËp sè thuÕ ph¹t ë ®©y ®−îc c¨n cø trªn çc
quyÕt ®Þnh xö ph¹t gåm ®èi t−îng bÞ ph¹t, lý do bÞ ph¹t, h×nh thøc ph¹t (ph¹t nép
chËm, ph¹t hµnh chÝnh hoÆc ph¹t trèn lËu thuÕ,...), sè thuÕ ph¹t, kú ph¹t thuÕ,...
§ång thêi, ch−¬ng tr×nh cã thÓ tæng hîp in Ên danh s¸ch, b¸o ço liªn quan ®Õn
ph¹t thuÕ vµ ®iÒu chØnh sè thuÕ ph¹t, sè thuÕ ph¶i nép.
• MiÔn, gi¶m thuÕ
ViÖc xö lý néi dung c«ng t¸c miÔn, gi¶m thuÕ thùc hiÖn trªn m¸y tÝnh trªn
c¬ së ng−êi sö dông nhËp çc th«ng tin liªn quan trªn c¬ së çc quyÕt ®Þnh miÔn,
gi¶m thuÕ. Çc chØ tiªu cÇn nhËp bao gåm: m· sè nh− ®èi t−îng nép thuÕ ®−îc
miÔn, gi¶m; kú miÔn, gi¶m; sè, ngµy, c¬ quan ra quyÕt ®Þnh; lo¹i quyÕt ®Þnh; lý
do miÔn, gi¶m; tû lÖ miÔn, gi¶m; sè thuÕ ®−îc miÔn, gi¶m;… Ch−¬ng tr×nh cã
thÓ tù tÝnh to¸n sè thuÕ miÔn, gi¶m hoÆc ng−êi sö dông nhËp trùc tiÕp vµo
ch−¬ng tr×nh. Ch−¬ng tr×nh sÏ ®−a çc sè liÖu ®ã vµo çc néi dung liªn quan ®Ó
in danh s¸ch miÔn, gi¶m, in th«ng b¸o thuÕ, çc b¸o ço liªn quan ®Õn t×nh h×nh
miÔn, gi¶m thuÕ vµ l−u tr÷ phôc vô cho viÖc theo dâi, tra cøu.
• Dõng khÊu trõ
Trong mét sè tr−êng hîp, sè thuÕ ®Çu vµo cßn ®−îc khÊu trõ cña ®èi t−îng
nép thuÕ ph¶i dõng khÊu trõ theo çc lý do nh− kh«ng hîp lý, ®−îc hoµn l¹i,…
c¬ quan thuÕ cã quyÕt ®Þnh ngõng khÊu trõ, ng−êi sö dông nhËp ®Çy ®ñ çc
th«ng tin trªn vµo ch−¬ng tr×nh ®Ó tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh sè thuÕ phï hîp. Çc chØ
tiªu cÇn nhËp ë ®©y lµ m· sè ®èi t−îng nép thuÕ; kú kª khai; kú lËp bé; sè dõng
khÊu trõ;…
• Hoµn thuÕ vµ thu håi hoµn thuÕ
Thùc hiÖn néi dung hoµn thuÕ, ng−êi sö dông ph¶i nhËp çc quyÕt ®Þnh hoµn
thuÕ, sè tiÒn thuÕ ®−îc hoµn, ®iÒu chØnh sè thuÕ ph¶i nép trong kú tÝnh thuÕ. Çc
th«ng tin liªn quan cÇn ®−îc nhËp lµ m· sè ®èi t−îng ®−îc hoµn; sè, ngµy, c¬
quan ra quyÕt ®Þnh hoµn; kú xÐt hoµn; kú lËp bé; lý do hoµn thuÕ; sè thuÕ ®Ò nghÞ
hoµn; kÕt qu¶ xÐt hoµn thuÕ; sè thuÕ thu håi hoµn;… Çc d÷ liÖu nµy ®−îc thÓ
hiÖn trªn quyÕt ®Þnh hoµn thuÕ, quyÕt ®Þnh thu håi hoµn thuÕ, hoÆc do ch−¬ng
tr×nh tù tÝnh to¸n. Sè liÖu ®−îc nhËp sÏ ®−îc ch−¬ng tr×nh tæng hîp, in Ên danh
s¸ch ®èi t−îng ®−îc hoµn thuÕ trong kú vµ çc b¸o ço liªn quan ®Õn c«ng t¸c
hoµn thuÕ.
• Qu¶n lý sè thuÕ ph¶i thu
Khi tê khai, c¨n cø tÝnh thuÕ, çc quyÕt ®Þnh miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ, truy thu
thuÕ,… ®· ®−îc nhËp, ®ñ çc c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép cña çc ®èi
t−îng nép thuÕ trong kú tÝnh thuÕ. Néi dung tiÕp theo lµ c¬ quan thuÕ ra th«ng
b¸o thuÕ cho çc ®èi t−îng nép thuÕ vµ theo dâi sè thuÕ ph¶i thu. ViÖc theo dâi
sè thuÕ ph¶i thu bao gåm viÖc lËp çc sæ bé thuÕ, tæng kÕt bé, ra th«ng b¸o thuÕ,
chÊm sæ thuÕ, theo dâi nî ®äng. Çc néi dung nµy thùc hiÖn trªn ch−¬ng tr×nh
m¸y tÝnh nh− sau:
- LËp sæ bé thuÕ
Çc sæ bé thuÕ sö dông cho qu¶n lý thuÕ ®−îc ch−¬ng tr×nh thiÕt kÕ theo
®óng biÓu mÉu quy ®Þnh. Çc sæ bé thuÕ c¬ b¶n bao gåm çc sæ ph¸t sinh çc
lo¹i thuÕ, sæ bé thuÕ m«n bµi ®−îc lËp mçi n¨m mét lÇn, sæ bé thuÕ GTGT theo
ph−¬ng ph¸p khÊu trõ lËp mçi th¸ng mét lÇn, sæ bé thuÕ TNDN kª khai n¨m lËp
mçi n¨m mét lÇn, sæ bé thuÕ GTGT vµ TNDN kª khai th¸ng lËp mçi th¸ng mét
lÇn, sæ bé thuÕ GTGT vµ TNDN hé kho¸n, sæ bé doanh nghiÖp quèc doanh, sæ
bé thuÕ TT§B, sæ bé thuÕ tµi nguyªn, sæ theo dâi t×nh h×nh thu nép, sæ theo dâi
nî ®äng vµ çc sæ bé thuÕ kh¸c. Çc sæ thuÕ cã thÓ sÏ ®−îc ch−¬ng tr×nh tù ®éng
lËp sau khi ®−îc ng−êi sö dông nhËp ®Çy ®ñ çc d÷ liÖu cÇn thiÕt ban ®Çu hoÆc
ng−êi sö dông ph¶i nhËp trùc tiÕp çc chØ tiªu trªn sæ thuÕ vµo ch−¬ng tr×nh. Çc
sæ bé thuÕ nµy ®−îc ch−¬ng tr×nh lËp vµ in ra, sau khi ®−îc l·nh ®¹o c¬ quan
thuÕ ký duyÖt sÏ trë thµnh c¨n cø ph¸p lý chÝnh thøc cho c«ng t¸c qu¶n lý thu
thuÕ trong lú lËp bé.
Bªn c¹nh viÖc lËp sæ bé, viÖc tæng hîp sæ bé trong kú, tæng hîp t×nh h×nh
lËp sæ bé còng ®−îc thùc hiÖn theo néi dung ch−¬ng tr×nh, ng−êi sö dông cã thÓ
in Ên b¸o ço, sæ s¸ch liªn quan. §ång thêi, ng−êi sö dông cã thÓ tra cøu sæ thuÕ,
in sæ thuÕ, kho¸ sæ thuÕ hoÆc më kho¸ sæ thuÕ tuú theo yªu cÇu cô thÓ cña c«ng
viÖc qu¶n lý.
- Th«ng b¸o thuÕ
Sau khi lËp sæ bé thuÕ, ch−¬ng tr×nh sÏ c¨n cø vµo çc chØ tiªu ghi trªn sæ bé
thuÕ tù ®éng lËp vµ in Ên çc th«ng b¸o thuÕ bao gåm th«ng b¸o thuÕ m«n bµi,
th«ng b¸o thuÕ GTGT, TNDN, TT§B, tµi nguyªn, TNCN, XNK,... Çc tham sè
trªn th«ng b¸o thuÕ nh− kú th«ng b¸o, lo¹i thuÕ, ngµy th«ng b¸o, sè thuÕ, lÇn
th«ng b¸o,… ph¶i do ng−êi sö dông nhËp vµo ch−¬ng tr×nh. Ng−êi sö dông cã
thÓ tra cøu danh s¸ch ®èi t−îng nép thuÕ ®· in th«ng b¸o thuÕ hoÆc in diÔn gi¶i
th«ng b¸o thuÕ trªn c¬ së çc chØ tiªu ®· ®−îc l−u tr÷ trong ch−¬ng tr×nh.
- ChÊm bé thuÕ
ViÖc chÊm bé thuÕ ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së çc chøng tõ liªn quan ®Õn sè
thuÕ ®èi t−îng nép thuÕ ®· thùc hiÖn nép nh− gi¸y nép tiÒn, chøng tõ v·ng lai,
chøng tõ ghi thu, ghi chi,…. Ng−êi sö dông sÏ nhËp vµo çc d÷ liÖu, ch−¬ng
tr×nh sÏ tæng hîp toµn bé qu¸ tr×nh thu nép thuÕ cña tõng ®èi t−îng nép thuÕ nh−
sè thuÕ ph¶i nép, sè miÔn, gi¶m, sè ®· nép, ngµy nép, sè chøng tõ vµ sè cßn ph¶i
nép cuèi kú.
- Theo dâi nî ®äng thuÕ
Néi dung nµy ®−îc thùc hiÖn trªn ch−¬ng tr×nh bao gåm lËp sæ nî ®äng, sæ
thu nî vµ tæng hîp b¸o ço t×nh h×nh nî ®äng vµ xö lý nî ®äng. Trªn c¬ së chÊm
bé ®Õn cuèi kú, theo yªu cÇu cña ng−êi sö dông, ch−¬ng tr×nh sÏ in danh s¸ch
®èi t−îng nép thuÕ cßn nî ®äng thuÕ, lo¹i thuÕ nî ®äng, kú nî ®äng vµ sè tiÒn
thuÕ nî ®äng. Çc lo¹i sæ nî ®äng bao gåm sæ nî thuÕ m«n bµi, sæ nî thuÕ
GTGT, TNDN vµ çc lo¹i thuÕ kh¸c. ViÖc theo dâi, ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh thu håi
nî ®äng ®−îc thùc hiÖn trªn sæ thu nî. §©y thùc chÊt lµ viÖc chÊm bé thuÕ cña
çc ®èi t−îng nî ®äng trªn c¬ së sè thuÕ cßn nî ®äng. Ch−¬ng tr×nh sÏ theo dâi
qu¸ tr×nh nép sè thuÕ nî cña ®èi t−îng theo çc sæ nî trªn c¬ së sè cßn nî, sè ®·
nép, ngµy sè chøng tõ nép, sè ch−a nép,... §ång thêi, ch−¬ng tr×nh sÏ tæng hîp
cho phÐp in danh s¸ch ®èi t−îng nî ®äng, b¸o ço t×nh h×nh nî ®äng phôc vô
c«ng t¸c thu håi nî ®äng vµ c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung.
• QuyÕt to¸n thuÕ
Sau khi quyÕt to¸n thuÕ ®−îc duyÖt, ng−êi sö dông sÏ nhËp çc th«ng tin
trªn quyÕt to¸n thuÕ vµo ch−¬ng tr×nh ®Ó l−u tr÷ th«ng tin vµ theo dâi xö lý sau
quyÕt to¸n trªn c¬ së sè thuÕ thõa, thiÕu. Néi dung ®¨ng nhËp lµ tÊt c¶ çc chØ
tiªu ghi trªn hå s¬ quyÕt to¸n thuÕ cña çc ®èi t−îng nép thuÕ theo kª khai, çc
b¶ng tæng hîp thanh to¸n thuÕ gi÷a ®èi t−îng nép thuÕ víi c¬ quan thuÕ khi
quyÕt to¸n thuÕ, chªnh lÖch quyÕt to¸n thuÕ ®Ó theo dâi vµ bï trõ cho çc kú tÝnh
thuÕ tiÕp theo. Ch−¬ng tr×nh sÏ tæng hîp, l−u tr÷, ®iÒu chØnh, in Ên danh s¸ch sæ
s¸ch vµ çc b¸o ço quyÕt to¸n thuÕ vµ phôc vô c«ng t¸c tra cøu quyÕt to¸n thuÕ.
• Truy thu thuÕ
ViÖc truy thu thuÕ thùc hiÖn sau khi cã çc quyÕt ®Þnh cña c¬ quan thuÕ.
Ng−êi sö dông sÏ nhËp çc th«ng tin trªn quyÕt ®Þnh truy thu thuÕ nh− sè, ngµy
quyÕt ®Þnh, m· sè ®èi t−îng nép thuÕ sè thuÕ truy thu, lý do, h¹n nép,... çc
th«ng tin trªn quyÕt ®Þnh xö lý sè tiÒn truy thu. Ch−¬ng tr×nh sÏ ghi nhËn sè liÖu
l−u tr÷ lËp sæ theo dâi thu nép theo quyÕt ®Þnh truy thu, lËp b¸o ço vµ gióp tra
cøu th«ng tin liªn quan.
• Theo dâi vµ b¸o ço t×nh h×nh thùc thu
Trªn c¬ së theo dâi qu¸ tr×nh thu nép thuÕ cña çc ®èi t−îng nép thuÕ,
ch−¬ng tr×nh sÏ cho phÐp ng−êi sö dông in çc b¸o ço vÒ t×nh h×nh thùc thu
trong kú theo biÓu mÉu quy ®Þnh theo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý.
2.2.3. Qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh ®èi víi thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ
çc s¾c thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu
• CÊp m· sè xuÊ,t nhËp khÈu cho çc ®èi t−îng nép thuÕ
§èi t−îng nép thuÕ cã çc ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu thuéc diÖn ph¶i
nép thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ çc s¾c thuÕ kh¸c liªn quan ®Õn hµng nhËp
khÈu khi thùc hiÖn kª khai ®¨ng ký thuÕ ph¶i kª khai râ chØ tiªu “§¨ng ký m· sè
xuÊt, nhËp khÈu” trªn tê khai. Khi Tæng côc ThuÕ cÊp m· sè thuÕ cho çc ®èi
t−îng nµy sÏ cã Chøng nhËn ®¨ng ký m· sè xuÊt, nhËp khÈu. C¬ quan H¶i quan
tiÕp nhËn m· sè cña çc ®èi t−îng nép thuÕ tõ c¬ quan thuÕ ®Ó x©y dùng c¬ së d÷
liÖu cho c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ cña c¬ quan H¶i quan.
• Qu¶n lý thu thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu
§èi t−îng nép thuÕ trong qu¸ tr×nh lµm thñ tôc xuÊt, nhËp khÈu ph¶i xuÊt
tr×nh cho c¬ quan h¶i quan GiÊy chøng nhËn cÊp m· sè thuÕ cã chøng nhËn m·
sè xuÊt, nhËp khÈu cho c¬ quan H¶i quan vµ ph¶i ghi m· sè thuÕ trªn tÊt c¶ çc
chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu.
Ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh cña c¬ quan H¶i quan ®−îc x©y
dùng trªn c¬ së quy tr×nh qu¶n lý thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xu©t khÈu, nhËp khÈu vµ
®−îc thùc hiÖn kÕt hîp víi qu¸ tr×nh qu¶n lý thñ c«ng cô thÓ ®èi víi tõng ®èi
t−îng, tõng lÇn xuÊt, nhËp khÈu theo nghiÖp vô H¶i quan. Khi ®èi t−îng nép
thuÕ lËp vµ nép tê khai thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, ng−êi sö
dông kiÓm tra çc chØ tiªu trªn tê khai vµ çc chøng tõ liªn quan (nh− hîp ®ång
xuÊt khÈu, nhËp khÈu, hîp ®ång gia c«ng chøng tõ thanh to¸n,…) nhËp vµo
ch−¬ng tr×nh theo çc m· cña s¶n phÈm, hµng ho¸, m· thuÕ suÊt, çc h×nh thøc
xuÊt, nhËp khÈu. Trªn c¬ së ®ã, in th«ng b¸o thuÕ cho ®èi t−îng nép thuÕ. Th«ng
b¸o thuÕ chÝnh thøc cña c¬ quan H¶i quan lµ c¬ së ®Ó theo dâi qu¸ tr×nh chÊp
hµnh ph¸p luËt thuÕ cña ®èi t−îng nép thuÕ.
C¬ quan H¶i quan cã thÓ lËp hå s¬ tõng ®èi t−îng nép thuÕ vµ l−u trªn m¸y
tÝnh. Trªn c¬ së sè thuÕ vµ thêi h¹n nép trªn th«ng b¸o thuÕ cña çc ®èi t−îng
nép thuÕ theo tõng lÇn xuÊt khÈu, nhËp khÈu, c¬ quan H¶i quan sÏ theo dâi, kiÓm
tra. Khi nhËn ®−îc çc chøng tõ nép thuÕ cña ®èi t−îng nép thuÕ ®èi víi hµng
xuÊt, nhËp khÈu, ng−êi sö dông tiÕn hµnh chÊm bé, thanh to¸n thuÕ vµ lËp çc
b¸o ço, l−u tr÷. §Õn hÕt thêi h¹n nép thuÕ, nÕu ®èi t−îng nép thuÕ ch−a nép
hoÆc nép ch−a ®ñ sè thuÕ theo th«ng b¸o, ch−¬ng tr×nh sÏ tù ®éng th«ng b¸o vµ
in danh s¸ch çc ®èi t−îng nµy. Khi cã quyÕt ®Þnh xö lý, ng−êi sö dông sÏ nhËp
çc th«ng tin ®Ó theo dâi t×nh h×nh thu nî thuÕ, ph¹t thuÕ, truy thu thuÕ vµ lËp
çc b¸o ço liªn quan.
Ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ cña c¬ quan H¶i quan cÇn thiÕt ph¶i cã sù kÕt nèi
víi c¬ quan ThuÕ trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh ®Ó cã sù kÕt hîp, theo dâi
çc ®èi t−îng nép thuÕ trong viÖ thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ cña m×nh mét çch hiÖu
qu¶ nhÊt.
2.2.4. KÕ to¸n thuÕ
Thùc hiÖn kÕ to¸n thuÕ trªn m¸y tÝnh, ng−êi sö dông sÏ nhËp çc chøng tõ
thu nép thuÕ vµo m¸y tÝnh, ch−¬ng tr×nh sÏ lËp vµ in çc b¸o ço kÕ to¸n theo
yªu cÇu phï hîp víi biÓu mÉu quy ®Þnh.
• NhËp chøng tõ
NhËp chøng tõ lµ c«ng viÖ quan träng ®Çu tiªn cña kÐ to¸n thuÕ. Çc sè liÖu
trªn chøng tõ lµ c¨n cø ®Ó theo dâi vµ qu¶n lý t×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô ®èi
víi Ng©n s¸ch Nhµ n−íc cña çc ®èi t−îng nép thuÕ; ®ång thêi, lµ çc c¬ së ®Ó
lËp çc b¸o ço kÕ to¸n thuÕ. Çc chøng tõ kÕ to¸n thuÕ bao gåm:
- Chøng tõ thu nép thuÕ: çc chøng tõ thu nép thuÕ ng−êi sö dông nhËp vµ
l−u tr÷ trong ch−¬ng tr×nh bao gåm:
+ GiÊy nép tiÒn (tr−êng hîp ®èi t−îng nép thuÕ nép trùc tiÕp vµo Kho b¹c)
bao gåm giÊy nép tiÒn b»ng tiÒn mÆt, giÊy nép tiÒn b»ng chuyÓn kho¶n, giÊy nép
tiÒn tõ tµi kho¶n t¹m gi÷ cña c¬ quan thuÕ.
+ Biªn lai thu thuÕ (çn bé thuÕ trùc tiÕp thu).
+ LÖnh thu ng©n s¸ch (ng©n hµng hoÆc Kho b¹c trùc tiÕp c¾t tµi kho¶n cña
®èi t−îng nép thuÕ theo lÖnh thu cña c¬ quan thuÕ)
+ Ghi thu ghi chi (tr−êng hîp Bé tµi chÝnh ghi thu ghi chi).
- Chøng tõ thu v·ng lai: Bao gåm biªn lai thu v·ng lai vµ giÊy nép tiÒn quèc
doanh v·ng lai. Çc ®èi t−îng nµy kh«ng thuéc hÖ thèng qu¶n lý nh−ng cã sè
nép trªn ®Þa bµn thu cña c¬ quan thuÕ. Ng−êi sö dông sÏ nhËp çc biªn lai thu
thuÕ ®èi víi çc ®èi t−îng nép thuÕ v·ng lai kh«ng cã trong sæ bé thuÕ. Çc
th«ng tin trªn chøng tõ nµy ph¶i ®−îc ng−êi sö dông nhËp vµo ®Çy ®ñ.
- Chøng tõ xuÊt quü: bao gåm çc chøng tõ nh− giÊy nép tiÒn (®èi víi sè
thuÕ thu b»ng biªn lai), tr¶ l¹i do thu thõa, tr¶ l¹i do thu nhÇm, trÝch th−ëng.
- Chøng tõ tæn thÊt: nhËp çc biªn lai tæn thÊt hay quyÕt ®Þnh xö lý tæn thÊt
®Ó quy tr¸ch nhiÖm båi hoµn hay miÔn nhiÖm.
- Chøng tõ hoµn thuÕ, thu håi hoµn thuÕ: nhËp çc chøng tõ hoµn thuÕ mµ
Kho b¹c ®· x¸c nhËn vµ göi cho c¬ quan thuÕ, hoÆc çc chøng tõ thu håi hoµn
thuÕ, ch−¬ng tr×nh sÏ l−u tr÷ vµ lËp b¸o ço göi cÊp trªn lµm c¨n cø theo dâi quü
hoµn thuÕ GTGT.
ViÖc nhËp çc chøng tõ nµy ®−îc thùc hiÖn theo yªu cÇu trªn giao diÖn cña
m¸y tÝnh, ch−¬ng tr×nh sÏ cã çc biÓu mÉu vµ mét sè d÷ liÖu ®−îc tù ®éng cËp
nhËt t−¬ng øng, ng−êi sö dông sÏ lùa chän vµ nhËp mét sè chØ tiªu cÇn thiÕt. Çc
chøng tõ nµy sÏ ®−îc ch−¬ng tr×nh, vµo çc b¸o ço kÕ to¸n vµ ®−îc sö dông ®Ó
chÊm sæ bé thuÕ, x¸c ®Þnh nî ®äng cña ®èi t−îng nép thuÕ. Ngoµi ra, ch−¬ng
tr×nh cßn gióp ng−êi sö dông kiÓm tra chøng tõ, tra cøu çc lo¹i chøng tõ vµ tæng
hîp chøng tõ.
• Sæ s¸ch kÕ to¸n thuÕ
Toµn bé çc d÷ liÖu trªn çc chøng tõ khi d−îc nhËp ®Çy ®ñ sÏ ®−îc ch−¬ng
tr×nh tù ®éng tæng hîp ®−a vµo çc sæ kÕ to¸n t−¬ng øng. Khi cÇn in lo¹i sæ kÕ
to¸n nµo, ng−êi sö dông ghi vµo çc tham sè yªu cÇu, ch−¬ng tr×nh sÏ in çc lo¹i
sæ theo biÓu mÉu quy ®Þnh.
• B¸o ço kÕ to¸n
Çc lo¹i b¸o ço theo quy ®Þnh c¬ quan thuÕ ph¶i lËp vµ göi cho c¬ quan cÊp
trªn sÏ ®−îc thiÕt kÕ, cµi ®Æt trong ch−¬ng tr×nh phï hîp víi çc biÓu mÉu quy
®Þnh. §óng thêi h¹n, ng−êi sö dông sÏ nhËp çc th«ng tin yªu cÇu vµ çc d÷ liÖu
cµn thiÕt, ch−¬ng tr×nh sÏ in çc b¸o ço thuÕ. Mét sè chØ tiªu ®−îc ch−¬ng tr×nh
tù ®éng chuyÓn vµo, mét sè chØ tiªu ng−êi sö dông ph¶i nhËp vµo ch−¬ng tr×nh.
Çc b¸o ço thuÕ th−êng ®−îc sö dông ®· ®−îc tr×nh bµy trong ch−¬ng 13.
§èi chiÕu sè nép Kho b¹c: ng−êi sö dông sÏ nhËp çc sè liÖu cña Kho b¹c
cã ®èi chiÕu víi sè liÖu cña c¬ quan thuÕ. Ch−¬ng tr×nh sÏ lËp vµ in B¶ng ®èi
chiÕu sè nép Kho b¹c vµ ®−îc thÓ hiÖn trªn BC3.
Çc b¸o ço nµy sÏ ®−îc in vµ sö dông theo quy ®Þnh, viÖc göi çc b¸o b¸o
kÕ to¸n thuÕ lªn c¬ quan thuÕ cÊp trªn cã thÓ do ch−¬ng tr×nh tù ®éng thùc hiÖn
theo sù kÕt nèi cña hÖ thèng.
2.2.5. Thèng kª thuÕ
Ch−¬ng tr×nh cã çc mÉu b¸o ço thèng kª ®· ®−îc thiÕt kÕ s½n, ®Ó viÖc thùc
hiÖn c«ng t¸c thèng kª thuÕ trªn m¸y tÝnh ng−êi sö dông lùa chän lo¹i b¸o ço
thèng kª, nhËp çc th«ng tin cña b¸o ço thèng kª vµo mÉu cã s½n. ViÖc nhËp
çc lo¹i d÷ liÖu nµy cã thÓ nhËp trùc tiÕp hoÆc ch−¬ng tr×nh tù ®éng ®−a çc d÷
liÖu cã s½n trªn m¸y vµo çc chØ tiªu t−¬ng øng. Çc b¸o ço thèng kª thuÕ ph¶i
®−îc ®èi chiÕu víi c¬ quan thuÕ cÊp d−íi vµ sè liÖu trong hÖ thèng ®¶m b¶o sù
thèng nhÊt. Khi cÇn in çc b¸o ço thèng kª, ng−êi sö dông lùa chän lo¹i b¸o
ço, nhËp mét sè th«ng sè liªn quan ®Õn b¸o ço vµ in b¸o ço thèng kª. ViÖc
göi çc b¸o ço thèng kª cho c¬ quan thuÕ cÊp trªn cã thÓ ®−îc ch−¬ng tr×nh tù
®éng thùc hiÖn theo sù kÕt nèi cña hÖ thèng.
2.2.6. B¸o ço kÕ ho¹ch thuÕ
C«ng t¸c kÕ ho¹ch thuÕ trªn m¸y tÝnh sÏ ®−îc thùc hiÖn t−¬ng tù nh− ®èi víi
c«ng t¸c thèng kª thuÕ. Ng−êi sö dông sÏ nhËp çc th«ng tin chung cña b¸o ço,
lùa chän lo¹i b¸o ço, cã thÓ lµ b¸o ço kÕ ho¹ch (kÕ ho¹ch th¸ng, quý hoÆc
n¨m), b¸o ço tiÕn ®é thu theo kÕ ho¹ch, b¸o ço tiÕn ®é thu theo sæ bé thuÕ
hoÆc b¸o ço −íc tÝnh phôc vô cho viÖc lËp kÕ ho¹ch. Çc b¸o ço kÕ ho¹ch cã
thÓ lµ b¸o ço tæng hîp toµn ®¬n vÞ hoÆc chi tiÕt theo ®Þa bµn, bé phËn qu¶n lý
thu hoÆc theo çc s¾c thuÕ.
Trªn ®©y lµ çc néi dung c¬ b¶n cña ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh
trong ®iÒu kiÖn ¸p dông quy tr×nh qu¶n lý thuÕ hiÖn t¹i. Khi quy tr×nh qu¶n lý
thuÕ thay ®æi víi c¬ chÕ ®èi t−îng nép thuÕ tù tÝnh, tù khai vµ nép thuÕ vµo Kho
b¹c Nhµ n−íc, ch−¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh sÏ ®−îc x©y dùng phï
hîp.

Giao Trinh Nghiep Vu Thue

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh Nghiep Vu Thue

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LÞch sö ph¸t triÓn hÖ thèng thuÕ ViÖt Nam

tõ 1945 ®Õn 2004

Sè luîng Gi¸ tÝnh thuÕ ThuÕ suÊt thuÕ

2.2.1. Sè l−îng hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu

+ Khi nhËp khÈu lµ lo¹i hµng ®· qua sö dông:

Thêi gian sö dông vµ l−u l¹i t¹i

1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt

2.2.1. Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B

1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp

1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ tµi nguyªn

1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ SD§NN

1. Giíi thiÖu chung vÒ thuÕ nhμ, ®Êt

BËc 1 Trªn 10 tû 3.000.000

1. Kh¸i qu¸t chung vÒ qu¶n lý thuÕ trªn m¸y tÝnh

You might also like