ASUHAN KEBIDANAN PADA Ny.

Z
DENGAN KEHAMILAN TRIMESTER III
DI PUSKESMAS DASAN TAPEN
25 JUNI 2013
OLEH :
KELOMPOK XI :
SITI AMINAH
!ULITA LESTARI
!U!UN APRIANI
DINA MARIANA

SEKOLAH TINGGI KESEHATAN "STIKES# MATARAM
PROGRAM STUDI D$I KEBIDANAN
2013%201&
LEMBAR PENGESAHAN
Laporan kasus kelompok yang berjudul Asuhan Kebidanan Pada Ny W Dengan
Kehamilan Normal Trimester III Di Puskesmas narmada tanggal 25 juni 2!" telah mendapat
persetujuan pada:
Tanggal : JUNI 2013
aktu :
Tempat : !U"#$"%&" '&"&N T&!$N
%engetahu(
!emb(mb(ng Lahan
)*+,"aum( -as(ha &md.keb,/
!emb(mb(ng !end(d(kan
) &r(sta #usuma ardan(.",",T /
(
KATA PENGANTAR
#ismillahirrahmanirrahim
&ssalamu0ala(kum r, b
Alhamdulillahirabbilalamin. atas berkah dan (radah1Nya akh(rnya laporan praktek
laborator(um kl(n(k keb(danan yang berjudul A'()*+ K,-./*+*+ P*/* Ny. Z D,+0*+
K,)*1.2*+ N341*2 T4.1,'5,4 II. D. P('6,'1*' b(sa d(tuntaskan tepat pada 2aktunya,
"emoga makalah (n( dapat mended(kas(kan yang terba(k bag( k(ta semua khususnya kam(
sebaga( t(m penyusun, 'engan harapan (n( akan memba2a kam( untuk memaham( mater(
tersebut menjad( leb(h ba(k dar( sebelumnya
Namun. sebaga( (nsan b(asa yang tak luput dar( kh(la3. kam( menyadar( sepenuhnya
bah2a laporan (n( mas(h jauh dar( sempurna. ba(k dar( seg( penul(san. maupun kelengkapan
mater(. kam( mohon maa3 yang sebesar1besarnya, Untuk (tu. kam( sangat mengharapkan kr(t(k
dan saran dem( kesempurnaan laporan (n(,
%ataram. jun( 2013
!enyusun
((
DA7TAR ISI
4&L&%&N JU'UL ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, (
L$%*&5 !$N6$"&4&N,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, ((
#&T& !$N6&NT&5 ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, (((
'&-T&5 I"I ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, (7
*&* 1 !$N'&4ULU&N,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
a, Latar *elakang,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 1
b, Tujuan ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 1
8, %an3aat ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 1
*&* II L&N'&"&N T$95I,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
*. 8,+0,45.*+............................................................................................ 2
-. E5.3230.................................................................................................. 2
9. 7.'.3230. 6,)*1.2*+............................................................................. 2
*&* III TINJ&U&N #&"U",,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
a, &suhan keham(lan normal,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 1:
*&* I; !$NUTU!,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
a, #es(mpulan,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 2<
b, "aran,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, 2<
'&-T&5 !U"T&#& ========================,, 31
(((
BAB I
PENDAHULUAN
1,1 L&T&5 *$L&#&N6
#eham(lan bukan merupakan suatu penyak(t. mela(nkan sebuah proses 3(s(olog(s yang
membutuhkan kena(kan proses metabol(sme dan nutr(s( untuk pertumbuhan jan(n, "et(ap saat
keham(lan dapat berkembang menjad( masalah atau mengalam( penyul(t>kompl(kas(, #arena
(tu d(perlukan pemantauan kesehatan (bu ham(l, !emantauan keham(lan d(kenal dengan
program pemer(ksaan &nternatal )&nternatal ?are>&N?/, !emer(ksaan (n( mel(put(
perubahan 3(s(k normal yang d(alam( (bu serta tumbuh kembang jan(n, Juga mendeteks( dan
menatalaksana set(ap kond(s( yang t(dak normal,
1,2 TUJU&N
1, %enghetahu( perubahan -(s(olog(s dan !s(kolog(s pada keham(lan,
2, %engetahu( 8ar men(la( data dan pembuatan d(agnose,
3, '(harapkan mahas(s2a dapat member(kan asuhan keb(danan pada (bu ham(l sesua( :
langkah 7arney
1,3 %&N-&&T
1, *ag( !uskesmas
"ebaga( sarana untuk membantu pemer(ntah men8(ptakan tenaga b(dan yang
pro3ess(onal d(masa yang akan datang,
2, *ag( Inst(tus( !end(d(kan
%en8(ptakan b(dan yang teramp(l dan pro3ess(onal serta mempunya( pengetahuaan
dan kemampuan yang komponen,
3, *ag( %ahas(s2a
%en(ngkatkan pengetahuan dengan memperakt(kkan teor( yang telah d(ber(kan dalam
perkul(ahan yang d(prakt(kkan d( lahan, "erta men(ngkatkan kemapuan d(r( agar dapar bersa(ng,
BAB II
TINJAUAN TEORI
&, !$N6$5TI&N
#eham(lan adalah suatu proses yang d(mula( dar( o7ulas( dan d(akh(r( dengan
pengeluaran has(l konseps( )jan(n. plasenta/ k(ra1k(ra 2@0 har( atau A0 m(nggu atau < bulan 10
har(,
#eham(lan normal adalah d(mana (bu sehat t(dak ada r(2ayat obstetr(8. buruk. dan ukuran
uterus sama atau sesua( dengan us(a keham(lannya,
*, $t(olog(
#eham(lan terjad( karena adanya proses 3ert(l(sas( yang merupakan per(st(2a pertemuan
atau penyatuan antara sel man( atau sperma dengan sel telur d( tuba 3alop(, !ada saat kopulas(
antara pr(a dan 2an(ta )senggama atau ko(tus/. dengan ejakulas( sperma dar( saluran reproduks(
pr(a d( dalam 7ag(na 2an(ta akan d(lepaskan 8a(ran man( yang ber(s( sel1sel sperma ke dalam
saluran reproduks( 2an(ta ,
J(ka senggama terjad( dalam sek(tar masa o7ulas( )d(sebut masa suburB 2an(ta/. maka
ada kemungk(nan sel sperma dalam saluran reproduks( 2an(ta akan bertemu dengan sel telur
2an(ta yang baru d(keluarkan pada saat o7ulas(,
?, -(s(olog( #eham(lan
"etelah terjad( 3ert(l(sas( akan terbentuk C(got yang merupakan sel o7um yang telah
d(buah(, 'alam beberapa jam d( tuba 3alop( C(got mengalam( serangka(an pembelahan yang
d(sebut m(tos(s. ya(tu (nt( yang membelah menjad( dua seh(ngga terbentuk dua sel baru yang
mas(ng1mas(ng mengandung satu perangkat kromosom yang (dent(k, !embelahan sel menjad(
dua sel. lalu empat. lalu delapan. enam belas dan seterusnya sampa( terbentuk sekumpulan sel
yang d(sebut morula )pada har( ke 31A pas8a 3ert(l(sas(/, !ada akh(r m(nggu pertama C(got
men8apa( ka7um uter( pada saat (tu uterus sedang berada dalam 3ase sekres( lend(r d( ba2ah
pengaruh progesteron dar( korpus luteum yang mas(h akt(3, "eh(ngga lap(san endometr(um
menjad( kaya pembuluh darah dan banyak muara kelenjar selaput lend(r rah(m yang terbuka dan
akt(3, #ontak antara C(got stad(um blastok(sta dengan d(nd(ng rah(m pada keadaan tersebut akan
men8etuskan berbaga( reaks( seluler seh(ngga sel1sel tro3oblas C(got akan menempel dan
mengadakan (n3(ltras( pada lap(san ep(tel endometr(m uterus )terjad( (mplantas(/ setelah
(mplantas( sel1sel tro3oblas yang tertanam terus berkembang membentuk jar(ngan bersama
dengan system pembuluh darah (bu untuk menjad( plasenta yang kemud(an ber3ungs( sebaga(
sumber nutr(s( dan oks(gen(sas( bag( jar(ngan embr(oblas yang akan tumbuh menjad( jan(n,
&dapun tahap perkembangan jan(n berdasarkan us(a keham(lan antara la(n :
@ m(nggu
%erupakan perkembangan 8epat. jantung mula( memompa darah. anggota badan.
h(dung. kup(ng. jar( jemar( mula( d(bentuk. kepala 3leks(,
12 m(nggu
$mbr(o menjad( jan(n, 'enyut jantung dapat terl(hat dengan ultrasound, '(perk(rakan
leb(h terbentuk manus(a karena tubuh berkembang, Jen(s kelam(n dapat d(ketahu( dan
g(njal sudah mula( memproduks( ur(n, 'aun kup(ng leb(h jelas. kelopak mata
melekat. leher mula( terbentuk. alat kandungan luar terbentuk, Namun belum
berd(3erens(as(,
1D m(nggu
"ystem mus8uloskeletal sudah matang. system sara3 sudah mula( melakukan 8ontrol.
pembuluh darah berkembang dengan 8epat. tangan jan(n dapat menggenggam. kak(
menendang dengan akt(3. jantung jan(n dapat d(dengar dengan 3unduskop. kelopak
mata. al(s. mata. dan kuku telah tumbuh dengan sempurna, #elenjar m(nyak telah
akt(3 dan 7en(ks kaseosa telah melap(s( tubuh 3etus,
20 m(nggu
;ern(ks mel(ndung( tubuh. kul(t sangat ker(put karena lemak sub kutan terlalu sed(k(t,
&l(s. bulu mata. dan rambut terbentuk, Jan(n mula( menja2ab rangsangan dar( luar.
jan(n akan tenang apab(la (bu mendengar mus(k yang tenang,
2A m(nggu
#erangka berkembang dengan 8epar. rambut menutup( kepala. depos(t lemak
subkutan leb(h banyak yang menyebabkan kerutan kul(t mula( berkurang,
!erkembangan perna3asan d(mula(, *(la lah(r dapat berna3as tetap( hanya dapat
bertahan h(dup beberapa jam saja,
2@ m(nggu
Jan(n dapat berna3as. menelan dan mengatur suhu, "ur3aktan terbentuk d( dalam paru1
paru. lanugo berkurang, *(la lah(r dapat berna3as. menang(s pelan dan lemah,
32 m(nggu
"(mpanan lemak berkembang d( ba2ah kul(t. lanugo mula( berkurang tetap( mas(h
tertutup 7ern(ks kaseosa. b(la lah(r kel(hatan sepert( orang tua ke8(l atau l(ttle old
man,
3D m(nggu
!enulangan tulang tengkorak mas(h belum sempurna. muka berser( t(dak ker(put.
jar(ngan lemak terus bertambah,
A0 m(nggu
*ay( 8ukup bulan. kul(t l(8(n. 3etus gemuk dan merah. sed(k(t lanugo dan sed(k(t
7ern(ks kaseosa,
%enurut %anuaba.Ida *agus 6ede.1<<<:@1 keham(lan berlangsung dalam 2aktu 2@0
har( )A0 m(nggu/,
"edangkan menurut (nkjosastro.han(3a.200E:12E.lamanya keham(lan mula( dar( o7ulas(
sampa( partus adalah k(ra1k(ra 2@0 har( )A0 m(nggu/ dan t(dak leb(h dar( 300 har( )A3
m(nggu/,#eham(lan A0 m(nggu (n( d(sebut sebaga( keham(lan aterm sedangkan keham(lan leb(h
dar( A3 m(nggu d(sebut keham(lan postrm, #eham(lan 2@13D m(nggu d(sebut keham(lan
prematur, 'an menurut bel(au.keham(lan (n( d(bag( menjad( 3 tr(mester ya(tu. Tr(mester 1 )0112
m(nggu/.Tr(mester 2 )1212@ m(nggu/ dan Tr(mester 3 )3@1A0 m(nggu/,
%enurut manuaba.Ida bagus gede.1<<<:@1.tanda1tanda ham(l d(bag( menjad( 3 ya(tu:
1/ Tanda dugaan ham(l ya(tu:
a, &menore )t(dak ham(l/
b, Nyer( payudara
8, %eng(dam
d, 6angguan pen8ernaan dan perkem(han
e, !(gmentas( kul(t
2/ Tanda kemungk(nan ham(l :
a, &danya pembesaran rah(m
b, Terdapat kontraks( rah(m )tanda *raFton h(8ks/
8, Terdapat tanda hegar
d, Terdapat tanda 8had2(8k
e, Terdapat tanda p(s8ase8k
3, Terdapat ballotment.dan
g, 4as(l !! test pos(t(3
3/ Tanda past( ham(l:
a, %elalu( U"6 terdapat 3etal plate
b, Terdengar 'JJ
8, 'engan rontgen terl(hat kerangka jan(n
"edangkan menurut (nkjosatro.han(3a.200E:12E. terdapat beberapa gejala atau tanda
2an(ta ham(l.ya(tu:
a, &menore
b, Nausea
8, %eng(dam
d, !(ngsan
e, !ayudara membesar dan tegang
3, &noreks(a
g, "er(ng kn8(ng
h, 9bst(pas(
(, !(gmentas( kul(t
j, $pul(s
k, ;ar(ses
"ela(n (tu pada keham(lan muda juga dapat d(temukan:
a, Tanda hegar
b, Tanda ?had2(8k
8, Tanda p(s8ase8k
d, Tanda *raFton ho8ks
e, "uhu basal men(ngkat
3, Test ham(l pos(t(3 )dengan a(r ken8(ng pertama d(pag( har(/
Tanda past( ham(l:
1, Teraba getar jan(n )1@ m(nggu pada pr(m(ra7(da dan 1D m(nggu pada mult(gra7(da/ dan
balotemen
2, Terdengar 'JJ )12 m(nggu dengan 3etal8ard(ograph.1@120 m(nggu dengan steteskop laene8/
3, teraba bag(an1bag(an jan(n
A, dengan s(nr roentgen terl(hat kerangka jan(n
E, dengan U"6 terl(hat kantong jan(n,
I. 7*9534$:*6534 y*+0 1,18,+0*4(). 6,)*1.2*+
&da t(ga 3aktor yang mempengaruh( keham(lan. ya(tu 3aktor 3(s(k. 3aktor ps(kolog(s dan
3aktor sos(al budaya dan ekonom(,
1. 7*6534 :.'.6
"eorang (bu ham(l d(pengaruh( oleh status kesehatan dan status g(C( (bu tersebut, "tatus
kesehatan dapat d(ketahu( dengan memer(ksakan d(r( dan keham(lannya ke pelayanan
kesehatan terdekat. puskesmas. rumah bersal(n. atau pol(kl(n(k keb(danan, &dapun tujuan
dar( pemer(ksaan keham(lan yang d(sebut dengan Ante Natal Care )&N?/ tersebut adalah :
M,1*+5*( 6,1*;(*+ 6,)*1.2*+, 'engan dem(k(an kesehatan (bu dan jan(n pun
dapat d(past(kan keadaannya,
M,+.+06*56*+ /*+ 1,18,45*)*+6*+ 6,',)*5*+ :.'.6 /*+ 1,+5*2 .-(. karena
dalam melakukan pemer(ksaan keham(lan. petugas kesehatan )b(dan atau dokter/
akan selalu member(kan saran dan (n3ormas( yang sangat berguna bag( (bu dan
jan(nnya
M,+0,+*2. ',9*4* /.+. */*+y* 6,5./*6+341*2*+ *5*( 63182.6*'. yang mungk(n
terjad( selama keham(lan dengan melakukan pemer(ksaan pada (bu ham(l dan
jan(nnya
M,18,4'.*86*+ .-( *0*4 /*8*5 1,2*).46*+ /,+0*+ ',2*1*5, 'engan mengenal(
kela(nan se8ara d(n(. member(kan (n3ormas( yang tepat tentang keham(lan dan
persal(nan pada (bu ham(l. maka persal(nan d(harapkan dapat berjalan dengan lan8ar.
sepert( yang d(harapkan semua p(hak
M,18,4'.*86*+ *0*4 1*'* +.:*' -,4;*2*+ +341*2, J(ka keham(lan dan persal(nan
dapat berjalan dengan lan8ar. maka d(harapkan masa n(3as pun dapar berjalan dengan
lan8ar
M,18,4'.*86*+ 8,4*+ .-( /*+ 6,2(*40* /*2*1 1,+,4.1* -*y., *ah2a salah satu
3aktor kes(apan dalam mener(ma bay( adalah j(ka (bu dalam keadaan sehat setelah
melah(rkan tanpa kekurangan suatu apa pun
#arena man3aat memer(ksakan keham(lan sangat besar. maka d(anjurkan kepada (bu
ham(l untuk memer(ksakan keham(lannya se8ara rut(n d( tempat pelayanan kesehatan terdekat,
"ela(n (tu status g(C( (bu ham(l juga merupakan hal yang sangat berpengaruh selama masa
keham(lan, #ekurangan g(C( tentu saja akan menyebabkan ak(bat yang buruk bag( s( (bu dan
jan(nnya, Ibu dapat mender(ta anem(a. seh(ngga supla( darah yang mengantarkan oks(gen dan
makanan pada jan(nnya akan terhambat. seh(ngga jan(n akan mengalam( gangguan pertumbuhan
dan perkembangan, '( la(n p(hak keleb(han g(C( pun ternyata dapat berdampak yang t(dak ba(k
juga terhadap (bu dan jan(n, Jan(n akan tumbuh besar meleb(h( berat normal. seh(ngga (bu akan
kesul(tan saat proses persal(nan, Gang harus d(perhat(kan adalah (bu ham(l harus banyak
mengkonsums( makanan kaya serat. prote(n )t(dak harus selalu prote(n he2an( sepert( dag(ng
atau (kan. prote(n nabat( sepert( tahu. tempe sangat ba(k untuk d(konsums(/ banyak m(num a(r
put(h dan mengurang( garam atau makanan yang terlalu as(n,
2. 7*6534 P'.63230.'
"tatus emos(onal dan ps(kolog(s (bu turut menentukan keadaan yang t(mbul sebaga(
ak(bat atau d(perburuk oleh keham(lan.seh(ngga dapat terjad( pergeseran d(mana keham(lan
sebaga( proses 3(s(olog(s menjad( keham(lan patolog(s,
!er(st(2a keham(lan adalah per(st(2a 3(s(olog(s.namun proses alam( tersebut dapat
mengalam( peny(mpangan sampa( berubah menjad( patolog(s,
&da 2 8ara ma8am stressor.ya(tu:
1, "tressor (nternal.mel(put( ke8emasan.ketegangan.ketakutan.penyak(t. 8a8at.t(dak
per8aya d(r(.perubahan penamp(nal.perubahan peran sebaga( orang tua.s(kap (bu terhadap
keham(lan.takut terhadap keham(lan persal(nan.keh(langan pekerjaan,
2, stressor eksternal: status mar(tal.maladaptas(.relat(ons(p.kas(h sayang suport
mental.broken home,
!ada per(st(2a keham(lan merupakan suatu rentang 2aktu.d(man t(dak hanya terjad(
perubahan 3(s(olog(s yang memerlukan penyesua(an emos(.pola berp(k(r dan pr(laku yang
berlanjut h(ngga bay( lah(r, !ada asuhan keham(lan t(dak hanya mengasuh aspek 3(s(k saja
tetap( juga aspek ps(kolog(s dan j(2a,latar belakang mun8ulnya gangguan ps(kolog(k atau
kej(2aan adalah bebaga( ket(dakmatangan dalam perkembangan emos(onal dan ps(koseksual
dalam rangka kesanggupan seseorang untuk menyesua(kan d(r( dengan s(tuas( tertentu
termasuk keham(lan,kela(nan j(2a dapat menjad( berat dalam keham(lan,
&da beberapa keadaan spes(3(k dalam keham(lan yang mungk(n juga men(mbulkan
kela(nan j(2a atau gangguan ps(kolog(s m(salnya hyperemes(s gra7(darum.abortus.pre
eklamps(a>eklamps(a,pada kasus ps(kolog(s atau kela(nan j(2a yang berat perlu suport atau
dorongan dan dukungan dar( orang terdekat dalam kelurga, #eadaan ganguan j(2a tertentu
memerlukan ra2at (nap atau (solas( dar( sumber1sumber ke8emasan bag( (bu, !engaruh 3aktor
ps(kolog(s atau kela(nan j(2a terhadap keham(lan adalah terhadap ket(dakmampuan
pengasuhan keham(lan dan mempunya( potens( melakukan t(ndakan yagn membahayakan
terhadap keham(lan,
'ukungan keluarga juga merupakan and(l yang besar dalam menentukan status
kesehatan (bu, J(ka seluruh keluarga mengharapkan keham(lan. mendukung bahkan
memperl(hatkan dukungannya dalam berbaga( hal. maka (bu ham(l akan merasa leb(h
per8aya d(r(. leb(h bahag(a dan s(ap dalam menjalan( keham(lan. persal(nan dan masa n(3as,
3, 7*6534 2.+06(+0*+ '3'.*2< -(/*y* /*+ ,63+31.,
-aktor (n( mempengaruh( keham(lan dar( seg( gaya h(dup. adat (st(adat. 3as(l(tas
kesehatan dan tentu saja ekonom(, 6aya h(dup sehat adalah gaya h(dup yang d(gunakan (bu
ham(l, "eorang (bu ham(l seba(knya t(dak merokok. bahkan kalau perlu selalu mengh(ndar( asap
rokok. kapan dan d(mana pun (a berada, !er(laku makan juga harus d(perhat(kan. terutama yang
berhubungan dengan adat (st(adat, J(ka ada makanan yang d(pantang adat padahal ba(k untuk g(C(
(bu ham(l. maka seba(knya tetap d(konsums(, 'em(k(an juga sebal(knya, Gang tak kalah pent(ng
adalah personal hygiene, Ibu ham(l harus selalu menjaga kebers(han d(r(nya. menggant( paka(an
dalamnya set(ap kal( terasa lembab. menggunakan bra yang menunjang payudara. dan paka(an
yang menyerap ker(ngat,
$konom( juga selalu menjad( 3aktor penentu dalam proses keham(lan yang sehat,
#eluarga dengan ekonom( yang 8ukup dapat memer(ksakan keham(lannya se8ara rut(n.
meren8anakan persal(nan d( tenaga kesehatan dan melakukan pers(apan la(nnya dengan ba(k,
Namun dengan adanya peren8anaan yang ba(k sejak a2al. membuat tabungan bersal(n. maka
keham(lan dan proses persal(nan dapat berjalan dengan ba(k, Gang patut d(perhat(kan adalah
bah2a keham(lan bukanlah suatu keadaan patolog(s yang berbahaya, #eham(lan merupakan
proses 3(s(olog(s yang akan d(alam( oleh 2an(ta us(a subur yang telah berhubungan seksual,
'engan dem(k(an keham(lan harus d(sambut dan d(pers(apkan sedem(k(an rupa agar dapat d(lalu(
dengan aman,
II. P,4(-*)*+ 7.'.3230.' 8*/* I-( H*1.2
A.P,4(-*)*+ P*/* P*y(/*4*
!ada tr(mester pertama payudara akan terasa penuh. per(h dan leb(h sens(t(7e pada
saat us(a A m(nggu keham(lah, $strogen dan progesterone adalah hormone utama yang pal(ng
berpengaruh terhadap perubahan payudara tersebut, !en(ngkatan estrogen menumbuhkan
jar(ngan lemak. saluran mamae. al7eol( dan putt(ng susu, !rogesteron mem(8u dalam
pertumbuhan jar(ngan glandula dan al7eol( lobular,
"etelah dua bulan payudara akan mula( membesar dan s(rkulas( pembuluh darah
meluas dengan pembuluh 7ena menjad( leb(h terl(hat d( ba2ah kul(t, !ut(ng susu akan menjad(
leb(h besar dan leb(h menonjol, !utt(ng susu dan areola akan menjad( leb(h gelap
2arnanya,#olostrum mula( mun8ul pada tr(mester kedua. 2arnanya ben(ng kekun(ng1kun(ngan,
!ertumbuhan payudara pun leb(h besar lag( karena d(perngaruh( oleh kelenjar mamae. dan
berakh(r pada us(a keham(lan 20 m(nggu,
!ada tr(mester III. pada payudara 2an(ta terdapat str(ae karena adanya peregangan
lap(san kul(t, 4al (n( terjad( pada E0 H 2an(ta ham(l, "elama tr(mester (n( pula sebag(an 2an(ta
mengeluarkan kolostrum se8ara per(od(k,
B. P,4(-*)*+ S.'5,1 R,843/(6'.
1. U5,4('
Uterus merupakan organ otot lunak yang sangat un(k yang mengalam( perubahan
8ukup besar selama keham(lan, "elama keham(lan. serat otot uterus menjad( meregang dan
bertambah besar. atau b(asa d(sebut dengan (st(lah hyperplas(a, 4al (n( terjad( karena pengaruh
dar( k(nerja hormone dan tumbuh kembang jan(n pula,
Ukuran uterus sebelum ham(l ya(tu berk(sar :.E8mFE8mF2.E8m dan berkembang
pesat menjad( 308mF22.E8mF208m salaam keham(lan se(r(ng pertumbuhan jan(n, Untuk berat
uterus send(r( men(ngkat 20 kal( dar( semula. dar( D0 gr menjad( 1000 gr )"teer I Johnson 1<<@/
!ertumbuhan uterus yang terutama terjad( pada tr(mester kedua adalah proses
h(pertrop( atau pembesaran ukuran uterus. hal (n( terjad( karena adanya berbaga( rangsangan
pada uterus untuk melakukan pembesaran ukuran, !ertumbuhan jan(n membuat uterus meregang
seh(ngga menst(mulas( s(ntes(s prote(n pada bag(an myometr(um uterus,
!ada akh(r tr(mester pertama ya(tu saat umur keham(lan berk(sar antara 31A bulan.
lap(san d(nd(ng uterus menebal dar( 10mm menjad( 2Emm, Namun saat tr(mester selanjutnya.
lap(san d(nd(ng uterus men(p(s antara E sampa( 10mm )*la8kburn 2003/,
"ebelum terjad(nya keham(lan. uterus merupakan salah satu organ yang berada d(
rongga pel7(s. namun saat akh(r tr(mester I keham(lan uterus menjad( organ yang berada d(
rongga abdomen, Letak uterus t(dak terlalu ante7ers( maupun ante3leks(, !os(s(nya d( rongga
abdomen 8enderung menempat( rongga kanan atas. hal (n( d(karenakan 8olon menempat( bag(an
k(r( dar( rongga pel7(8 seh(ngga pos(s( uterus saat pertumbuhannya menjad( 8enderung ke
sebelah kanan, T(ngg( 3undus uter( dapat d(palpas( melalu( abdomen b(la pos(s( uterus telah
berada d( atas s(m3(s(s pub(s,
"elama keham(lan. lap(san endometr(um uterus menjad( leb(h tebal dan leb(h banyak
pembuluh darah terutama d( bag(an 3undus uter( tempat (mplantas( normal plasenta yang b(asa
d(sebut de8(dua, 'e8(dua kaya akan 8adangan gl(kogen untuk memenuh( kebutuhan blastos(t
sebelum terbentuknya plasenta. oleh sebab (tulah lap(san de8(duas leb(h tebal, yang d(alam(
endometr(um menjad( D1@mm leb(h tebal (n( d(sebabkan karena pertumbuhan jan(n dan produks(
progesterone oleh 8orpus luteum,
%yometr(um merupakan bag(an uterus yang sangat memegang peranan pent(ng yang
terd(r( dar(banyak jar(ngan otot, "elama keham(lan. serat otot myometr(um menjad( leb(h
berbeda dan strukturnya leb(h terorgan(s(r dalam rangka pers(apan k(nerjanya saat persal(nan,
"e(r(ng berangsur1angsurnya perubahan uterus selama keham(lan. ser7(ks pun (kut
mengalam( perubahan, "truktru dar( ser7(ks berubah dar( yang tad(nya kaku menjad( sangat
elast(8 atau lunak yang mana dapat meregang h(ngga d(ameter 108m atau leb(h selama persal(nan
dan kemud(an kembal( lag( ke keadaan semula, "elama keham(lan. pada ser7(ks terjad(
pen(ngkatan massa. kadar 8a(ran dan pembuluh darah )*la8kburn 2003/
2. O=*4.(1 /*+ T(-* 7*238..
"elama keham(lan. o7ulas( berhent( karena adanya pen(ngkatan estrogen dan
progesterone yang menyebabkan penekanan sekres( -"4 dan L4 dar( h(po3(s(s anter(or, ?orpus
luteum akan mensekres( progesterone sampa( us(a keham(lan 10112 m(nggu tepatnya setelah
plasenta terbentuk dan ber3ungs(, Tuba 3alop(( relat(3 t(dak berubah,
3. (2=* /*+ *0.+*
!roduks( estrogen menyebabkan perubahan lap(san otot dan ep(thel(um 7ag(na
seh(ngga menjad( leb(h elast(s, "ela(n (tu. perubahan dar( eph(tel(um tersebut menyebabkan
pen(ngkatan seksres( 8a(ran 7ag(na yang d(namakan Le88orhoea, "el ep(tel juga menyebabkan
pen(ngkatan kadar gl(kogen dan (nteraks( bas(l 'oderle(n0s yang memproduks( asam leb(h untuk
mel(ndung( 7ag(na dar( serangan berbaga( m(kroorgan(sme karena p4 7ag(na yang men(ngkat
selama keham(lan menjad( 3.E J D,
>. S.'5,1 T4*65(' U4*+.('
!ada akh(r keham(lan kpada jan(n mula( turun kep(ntu atas panggul keluhan sr(ng
ken8(ng akan t(mbul lag( karena kandung ken8(ng akan mula( tertekan kembal(,"ela(n (tu juga
terjad( hemod(lus( menyebabkan metabol(sme a(r menjad( lan8ar,
!ada keham(lan tahap lanjut.pel7(s g(njal kanan dan uterus leb(h berd(latas( dar( pada
pel7(s k(r( ak(batpergeseran uterus yang berat kekanan ak(bat terdapat kolon rektos(gmo(d
d(sebelah k(r(,
!erubahan1perubahan (n( membuat pel7(s dan ureter mampu menampung ur(ne dalam
7olume yang leb(h besar dan juga memperlambat laju al(ran ur(ne,
D. S.'5,1 R,'8.4*'.
!ada 32 m(nggu keatas karena usus1usus tertekan uterus yang membesar kearah
d(a3ragma seh(ngga kurang leluasa bergerak mengak(batkan kebanyakan 2an(ta ham(l
mengalam( derajat kesul(tan berna3as,
E. S.62(' D*4*)
4emod(lus( penambahan 7olume darah sek(tar 2EH dengan pun8ak pada us(a
keham(lan 32 m(nggu.sedangkan hematokr(t men8apa( le7el terendah pada m(nggu 30132 karena
setelah 3A m(nggu massa 5*? terus men(ngkat tetap( 7olume plasma t(dak, !en(ngkatan 5*?
menyebabkan penyaluran oks(gen pada 2an(ta dengan ham(l lanjut mengeluh sesak na3as dan
pendek na3as, 4al (n( d(temukan pada keham(lan men(ngkat untuk memenuh( kebutuhan bay(,
&l(ran darah men(ngkat dengan 8epat se(r(ng pembesaran uterus,2alaupun al(ran
darah uterus men(ngakat dua puluh kal( l(pat.ukuran konseptual men(ngakt leb(h 8epat,
&k(batnya leb(h banyak oks(gen d(amb(l dar( darah uterus selama masa keham(lan lanjut, !ada
keham(lan 8ukup bulan yang normal.seperenam 7olume darah total (bu berada d(dalam system
peredaran uterus, #e8epatan rata1rata al(ran darah uterus (alah E00ml>men(t dan konsums( rata1
rata oks(gen uterus dan pos(s( maternal mempengaruh( al(ran darah,estrogen juga berperan dalam
mengatur al(ran darah uterus,
'engan menggunakan alat ultrasound atau steteskop jan(n.pember(an pelayanan
keb(danan dapat mendengar,
a, Uter(ne sou33lK atau murmur.suatu buny( al(ran darah (bu bergegas menuju
plasenta.yang s(nkron dengan nad( (bu.
b, "ou33lK 3un(8 yang s(nkron dengan 3rekuens( buny( jantung jan(n dan
d(sebabkan oleh darah jan(n yang mengal(r melalu( tal( pusat
8, -rekuens( denyut jantung jan(n
7. S.'5,1 M('6(23'6,2,5*2
"end( pel7(8 pada saat keham(lan sed(k(t dapat bergerak, !erubahan tubuh se8ara
bertahap dan pen(ngkatan berat 2an(ta ham(l menyebabkan postur dan 8ara berjalan 2an(ta
berubah se8ara menyolok, !en(ngkatan d(stens( abdomen yang membuat panggul m(r(ng
kedepan.penurunan tonus otot perut dan pen(ngkatan beban berat badan pada akh(r keham(lan
membutuhkan penyesua(an ulang kur7atura sp(nal(s, !usat gra7(tas( 2an(ta bergeser ke depan,
Kurva lumbo sacrum normal harus semak(n melengkung dan d(daerah ser7(kodorsal harus
terbentuk kur7atura )3leks( anter(or kepala berleb(han/ untuk mempertahankan kese(mbangan,
!ayudara yang besar dan pos(s( bahu yang bungkuk saat berd(r( akan semak(n membuat kur7a
punggung dan lumbal menonjol, !ergerakan menjad( leb(h sul(t, "truktur l(gament dan otot
tulang belakang bag(an tengah dan ba2ah mendapat tekanan berat,
an(ta muda yang 8ukup berotot dapat mentolerans( perubahan (n( tanpa keluhan,
&kan tetap( 2an(ta yang tua dapat mengalam( gangguan punggung atau yer( punggung yang
8ukup berat selama dan segera setelah keham(lan,
9tot d(nd(ng perut meregang dan akh(rnya keh(langan sed(k(t tonus otot, "elama
tr(mester ket(ga otot rektus abdom(n(s dapat mem(sah. menyebabkan (s( perut menonjol d(gar(s
tengah tubuh, Umb(l(8us menjad( leb(h datar atau menonjol, "etelah melah(rkan tonus otot se8ara
bertahap kembal(. tetap( pem(sahan otot ) d(atas(s re8t( abdom(n(s/ menetap,
4ormone progesteron dan hormon relaF(ng menyebabkan relaksas( jar(ngan (kat dan
otot1otot.hal (n( terjad( maks(mal pada satu m(nggu terakh(r keham(lan.proses laksas( (n(
member(kan kesempatan pada panggul untuk men(ngkatkan kapas(tasnya sebaga( pers(apan
proses persal(nan.tulang pub(k melunak menyerupa( tulang send(.sambungan send( sa8ro8o88(8us
mengendur membuat tulang 8o88(g(s bergeser kearah belakang send( panggul yang t(dak setab(l.
pada (bu ham(l hal (n( menyebabkan sak(t p(nggang, !ostur tubuh 2an(ta se8ara bertahap
menglam( perubahan karena jan(n membesar dalam abdomen seh(ngga untuk mengkompensas(
penambahan berat (n(. bahu leb(h tertar(k ke belakang dan tulang leb(h melengkung. send( tulang
belakang leb(h lentur. dan dapat menyebabkan nyer( punggung pada beberapa 2an(ta,
Lordos(s progros(3 merupakan gambaran yang karakter(st(k pada keham(lan normal,
Untuk mengkompensas( pos(s( anter(or uterus yang semak(n membesar. lordos(s menggeser
pusat gra7(tas( ke belakang pada tungka( ba2ah, %ob(l(tas send( sakro(l(aka. sakrokoks(geal dan
send( pub(s bertambah besar dan menyebabkan rasa t(dak nyaman d( bag(an ba2ah punggung.
khususnya pada akh(r keham(lan, "elama tr(mester akh(r rasa pegal. mat( rasa dan lemah d(alam(
oleh anggota badan atas yang d(sebabkan lordos(s yang besar dengan 3leks( anter(or leher dan
merosotnya l(ngkar bahu yang akan men(mbulkan traks( pada ner7us ulnar(s dam med(anus
)?r(sp dan de -ran8es8o. 1<DA/, Ligament rotundum mengalam( h(pertrop( dan mendapatkan
tekanan dar( uterus yang mengak(batkan rasa nyer( pada l(gament tersebut,
BAB III
PENGKAJIAN
ASUHAN KEBIDANAN PADA NyZ?
DENGAN KEHAMILAN TRIMESTER KE$III
DI PUSKESMAS DASAN TAPEN
PADA TANGGAL: 25 JUNI 2013
1. PENGKAJIAN DATA
H*4. %T*+00*2 :S,2*'*< 25 ;(+. 2013
J*1 : @ITA
T,18*5 :PUSKESDES GAPUK
&, 'ata subyekt(3
Ident(tas > b(odata
Nama kl(en : Ny LB Nama suam( : Tn TB
Umur : 3A Thn Umur : 3D tahun
"uku bangsa: "asak "uku bangsa : "asak
&gama : Islam &gama : Islam
!end(d(kan : 1 pend(d(kan : 1
!ekerjaan : I5T !ekerjaan : (ra"2asta
&lamat : 6apuk &lamat : 6apuk
#eluhan utama : Ibu ham(l dengan umur keham(lan < bulan datang ke puskesdes
dengan keluhan sak(t p(nggang menjalar ke perut bag(an ba2ah,
5(2ayat %enstruas(
%enar8he : 1E tahun
"(klus : 2@ har( teratur
Lama : D1: har(
Jumlah : 3M gant( pembalut sehar(
5(2ayat keham(lan sekarang
4am(l ke : II )#edua/
Umur keham(lan menurut (bu : @ bulan
4!4T : N J < 1 2013
4T! : N J D 1 2013
!ergerakan jan(n baru d(rasakan pertama kal( : pada us(a keham(lan E bulan dan
pergerakan jan(nnya akt(3 sampa( sekarang,
Tanda bahaya>penyul(t : T(dak ada
#ekha2at(ran khusus : T(dak ada
5(2ayat &N?
*erapa kal( : D kal(
Tempat &N? : !uskesmas
'(lakukan oleh : *(dan
5(2ayat (mun(sas( TT TTI : 2@ Januar( 2011
TTII : *elum d(lakukan
5(2ayat keham(lan persal(nan dan n(3as yang lalu
4am(l
ke U
Tempat
persal(nan
Jen(s
persal(nan
!enolong
persal(nan
5(2ayat penyak(t>penyul(t &nak
#et
4am(l *ersal(n N(3as J# **L Umur
# ) gr / ) thn /
3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
In( A
0
puskesdes "pontan *(dan 1 1 1 1 1 1 1
5(2ayat kesehatan > penyak(y yang pernah >sedang d( der(ta
1 Jantung : t(dak ada
1 4epar : t(dak ada
1 &nem(a : t(dak ada
1 ?ampak : t(dak ada
1 T*? : t(dak ada
1 9peras( : t(dak ada
1 6angguan mental : t(dak ada
1 '(abetes : t(dak ada
1 !enyak(t hubungan seksual dan 4I; > &I'" : t(dak ada
1 %alar(a : t(dak ada
1 5(2ayat kembar : t(dak ada
5(2ayat sos(al ekonom(
1, "tatus perka2(nan : sah. men(kah : satu kal(. lama perkaa2(nan : @ tahun
2, 5espon (bu dan keluarga terhadap keham(lan : "enang
3, 'ukungan dar( suam( > keluarga mengena( keham(lannya : *a(k
A, 5(2ayat #* : "unt(k 3 bulan
E, 5en8ana #* : "unt(k 3 bulan
D, !engamb(lan keputusan dalam keluarga : "uam(
:, !ola nutr(s( :
%&#&N "$*$LU% 4&%IL "$L&%& 4&%IL
#ompos(s( Nas(.sayur.(kan tahu. Nas(.sayur.tempe.(kan
-rekuens( 3 F sehar( 3 F sehar(
*anyaknya 1 p(r(ng 1 p(r(ng
%akanan !antangan T(dak ada T(dak ada
#esul(tan T(dak ada T(dak ada
%INU% "$*$LU% 4&%IL "$L&%& 4&%IL
%(numan apa saja &(r put(h &(r p(t(h. susu
-rekuens( A kal( sehar( D kal( sehar(
*anyaknya 1 gelas 1 gelas
!antangan T(dak ada T(dak ada
@, !ola el(m(nas( :
#$6I&T&N *&* "$*$LU% 4&%IL "$L&%& 4&%IL
#ons(stens( !adat !adat
-rekuens( 2 F sehar( 1 F sehar(
#esul(tan T(dak ada T(dak ada
#$6I&T&N *&# "$*$LU% 4&%IL "$L&%& 4&%IL
-rekuens( AF sehar( E1DF sehar(
#esul(tan T(dak ada T(dak ada
<, !ola (st(rahat
I"TI5&4&T "$*$LU% 4&%IL "$L&%& 4&%IL
"(ang 213 jam 3 jam
%alan @ jam @ jam
!ekerjaan sehar(1har( : %embers(hkan 5umah sepert( 8u8( p(r(ng. menyapu
halaman dll,
10, #eb(asaan h(dup sehat
o !engguna al8ohol > merokok :T(dak pernah
o 9bat J obatan > jamu yang ser(ng d( gunakan : tablet -e. 1 F 1 >t(dak
ada
o !ersonal hyg(ene : mand(. gant( paka(an.dll
%and( : 3 kal( sehar(
6ant( paka(an : 3 kal( sehar(
6osok g(g( : 3 kal( sehar(
10, keper8ayaan yang berhubungan dengan keham(lan: t(dak ada
11, 5en8ana tempat melah(rkan : !uskesmas. dengan pertolongan b(dan
*, 'ata obyekt(3
I, !emer(ksaan 3(s(k
#eadaan umum : *a(k
#esadaran :?omposment(s
T(ngg( badan : 1E@ 8m
LIL& : 2E 8m
** sebelum ham(l : D@ kg
#ena(kan selama ham(l : @ kg
*erat badan terakh(r : :D kg
Tanda1tanda 7(tal
Tekanan darah : 120>@0mm4g
"uhu tubuh : 3D.EO8
'enyut Nad( : @2F>men(t
!ernapasan : 22F>men(t
II, !emer(ksaan khusus :
a, kepala dan lehar
#epala
*enjolan : T(dak ada
Les( : T(dak ada
5ambut
#ebers(han : *ers(h
arna : 4(tam
#etombe : T(dak ada
'(str(buPs : %erata
5ontok : T(dak ada
%uka dan mata
$dema : T(dak ada
#onjungt(7a : T(dak pu8at
"klera : T(dak (khterus
?loasma 6ra7(darum : T(dak ada
b, %ulut dan g(g(
#ebers(han : *a(k
L(dah dan mukosa mulut : T(dak pu8at
6(g( : *ers(h dan t(dak berlubang
#ar(es : T(dak ada
8, Leher
#elenjar thyro(d : T(dak ada bendungan
#elejar getah ben(ng : T(dak ada bendungan
;ena jugular(s : T(dak ada bendungan
d, !ayudara
o !utt(ng susu : %enonjol
o *entuk : "(metr(s
o 5etraks( > d(mpl(ng : T(dak ada
o *enjolan > tumor : T(dak ada
o !engeluaran kolostrum : &da
o Nyer( tekan : T(dak ada
o !embesaran kelenjar l(m3e : T(dak ada
e, &bdomen
a, Inspeks(
*ekas luka operas( : T(dak ada
L(nea : &lba
"tr(ae : &lb(kan
b, palpas(
Leopold I :T-U 2D 8m )!**J: 21:0
kg/.teraba bokong pada 3undus
Leopold II :!unggung k(r(
Leopold III :*ag(an terendah jan(n adalah
kepala. kepala belum masuk !&!
Leopold I; :#epala jan(n belum masuk !&!
'JJ )Q/ (rama : 11112111 teratur. 3rekuens( : 13DF>men(t
3, $ksterm(tas atas dan ba2ah :
$dema :T(dak ada
#emerahan : t(dak ada
;ar(ses : t(dak ada
5e3lek patella : ada )Q/)Q/
III, !emer(ksaan penunkang )laborator(um/
Tanggal 20 oktober 2010
4b : 10 grH
6olongan darah : 9
II. IDETI7IKASI MASALAH< DIGNOSA DAN KEBUTUHAN
'(agnosa :
62 !I &o 4I. 4am(l 3A m(nggu. Tunggal .4(dup. Intrauter(n.#esan panggul normal.
!ersentas( kepala. keadaan umum (bu dan jan(n ba(k
'asar :
"ubjekt(3 :
Ibu mengatakan (n( keham(lan kedua
Ibu mengatakan ham(l @ bulan
4!4T: 2E jun( 2010 4T!: 02 apr(l 2011
Ibu mengatakan mula( merasakan gerakan jan(n pada us(a keham(lan A
bulan gerakan akt(3 d( rasakan sampa( sekarang
Ibu mengatakan t(dak pernah keguguran
Ibu mengatakan pernah melah(rkan bay( dengan berat badan 3100 gr.
spontan. h(dup,
9bjekt(3 :
#eadaan umu (bu dan jan(n ba(k.kesadaran ?ompos
ment(s.T',120>@0mm4g.N @2M>men(t.5 2AM>men(t." 3D.EO?
Leopold I :T-U 2D 8m )!**J: 21:0
kg/.teraba bokong pada 3undus
Leopold II :!unggung k(r(
Leopold III :*ag(an terendah jan(n adalah
kepala. kepala belum masuk !&!
#epala jan(n belum masuk !&!
'jj : )Q/. Irama : 11112111 teratur.3rekuens(:13D F>men(t
%asalah : T(dak ada
#ebutuhan :
III. IDENTI7IKASI DIAGNOSA % MASALAH POTENSIAL
TI'&# &'&
I. IDENTI7IKASI KEBUTUHAN TINDAKAN SEGERA< KOLABORASI DAN
RUJUKAN
TI'&# &'&
. REN>ANA ASUHAN SE>ARA MEN!ELURUH
1, %enjelaskan kepada (bu mengena( has(l pemer(ksaan yang d(lakukan
2, &njurkan pada (bu untuk olahraga r(ngan,
3, Jelaskan tanda1tanda bahaya keham(lan tr(mester III,
A, Jelaskan pada (bu tanda1tanda persal(nan
E, Jelaskan ren8ana dan pers(apan persal(nan sepert( peren8anaan tempat dan penolong
persal(nan
D, Jelaskan pent(ngnya #* pas8a persal(nan,
:, Jad2alkan kunjungan Ulang
;I. PELAKSANAAN ASUHAN
T*+00*2 : 0A :,-4(*4. 2011 8(6(2 : 12.00 B.5*
1, %enjelaskan pada (bu tentang has(l pemer(ksaan. ya(tu: Tanda1tanda ;(tal:
Tekanan darah :120>@0 mmhg.Nad(: @2F>men(t."uhu 3D.ER?.5esp(ras(: 22 F> men(t.'JJ
) Q /.3rek2ens( : 13D F > men(t. (rama : 11112111 teratur.!**J : 21:0 gram. us(a
keham(lan 32 m(nggu,
2, %enganjurkan (bu untuk olahraga r(ngan sepert( jalan1jalan pag(
3, %ember(tahu pada (bu tanda bahaya keham(lan sepert( keluar darah dar( jalan lah(r. sak(t
kepala yang hebat. perubahan 7(sual se8ara t(ba1t(ba atau pandangan kabur. nyer( pada
abdomen dan bengkak pada 2ajah dan tangan
A, %enjelaskan pada (bu tanda1tanda persal(nan ya(tu sak(t p(nggang yang menjalar ke perut
bag(an ba2ah yang semak(n kuat dan ser(ng.keluar lender ber8ampur darah dar( jalan
lah(r.serta keluar a(r tanpa d( sadar(,apab(la d(temukan tanda1tanda bahaya sepert( yang d(
atas anjurkan untuk segera memer(ksa ke pelayanan kesehatan terdeekat,
E, %enjelaskan pada (bu mengena( ren8ana dan pers(apan persal(nan sepert( peren8anaan
tempat dan penolong persal(na.meny(apkan mental dan ps(kolog(s dalam menghadap(
persal(nan.s(apa yang mendamp(ng( pada saat persal(nan.s(apa yang donor darah.dan
s(apa yang menghantar ke pelayanan kesehatan dll,
D, %enjelaskan pent(ngnya #* pas8a persal(nan untuk mengatur jarak keham(lan yang
aman. m(salnya (bu dapat mengunakan p(l sunt(kan.(mplant,&#'5. dll,
:, %enetapkan tanggal kunjungan ulang ya(tu 2 m(nggu lag( pada 21 3ebruar( 2011. tap(
t(dak menutup kemungk(nan apab(la terjad( tanda1tanda persal(nan atau tanda1tanda
bahaya sepert( yang d(jelaskan d(atas
II. E=*2(*'.
!ada tanggal : sen(n 0: 3ebruar( 2011 pukul : 12,00 2(ta
1, Ibu mengetahu( tentang has(l pemer(ksaan
2, Ibu bersed(a melakukan unjuran yang telah d(ber( tahu oleh b(dan
3, Ibu bersed(a datang ke puskesmas b(la adanya tanda1tanda bahaya
A, Ibu bersed(a memer(ksa keham(lannya 2 m(nggu lag(