2

seque alterum fore Sullam inter suos gloriatur, ad quem summa imperii redeat. 3
3
Scipionem eadem spes provinciae atque exercituum impellit, quos se pro necessitudine
partiturum cum Pompeio arbitratur, simul iudiciorum metus, adulatio atque ostentatia
4
5
sui et potentium , qui in re publica iudiciisque tum plurimum pollebant. 4 Ipse
Pompeius, ab inimicis Caesaris incitatus, et quod neminem dignitate secum exaequari
6
volebat, totum se ab eius amicitia averterat et cum communibus inimicis in gratiam
7
redierat, quorum ipse maximam partem illo affinitatis tempore iniunxerat Caesari; 5
8
simul infamia duarum legionum permotus, quas ab itinere Asiae Syriaeque ad suam
potentiam dominatumque converterat, rem ad arma deduci studebat.
9
[V] 1 His de causis aguntur omnia raptim atque turbate. Nec docendi Caesaris
propinquis eius spatium datur, nec tribunis plebis sui periculi deprecandi neque etiam
10
extremi iuris intercessione retinendi, quod L. Sulla reliquerat, facultas tribuitur, 2 sed
de sua salute septimo die cogitare coguntur, quod illi turbulentissimi superioribus
11
temporibus tribuni plebis octavo denique mense suarum actionum respicere ac
12
13
timere consuerant. 3 Decurritur ad illud extremum atque ultimum senatus consultum,
quo nisi paene in ipso urbis incendio atque in desperatione omnium salutis sceleratorum
audacia numquam ante descensum est: dent operam consules, praetores, tribuni plebis,
14
quique pro consulibus sint ad urbem, ne quid res publica detrimenti capiat. 4 Haec
senatusconsulto perscribuntur a.d. VII Id. Ian. Itaque V primis diebus, quibus haberi
15
16
senatus potuit, qua ex die consulatum iniit Lentulus, biduo excepto comitiali et de
17
imperio Caesaris et de amplissimis viris , tribunis plebis, gravissime acerbissimeque
decernitur. Los tribunos de la plebe huyen junto a Csar, quien todava mantiene
esperanzas de alcanzar la paz. Pompeyo habla ante el senado. 5 Profugiunt statim ex
urbe tribuni plebis seseque ad Caesarem conferunt. Is eo tempore erat Ravennae
exspectabatque suis lenissimis postulatis responsa, si qua hominum aequitate res ad
18
otium deduci posset .
19
[VI] 1 Proximis diebus habetur extra urbem senatus. Pompeius eadem illa,
quae per Scipionem ostenderat agit; senatus virtutem constantiamque collaudat; copias
20
21
suas exponit ; 2 legiones habere sese paratas X; praeterea cognitum compertumque
sibi alieno esse animo in Caesarem milites neque eis posse persuaderi, uti eum
1

regum appellandorum largitionibus: por los regalos de los que deseaban alcanzar el ttulo de re;
equivale a largitionibus eorum qui reges appellandi erant.
2
summa imperii: el poder supremo.
3
pro necessitudine: por su parentesco, era suegro de Pompeyo.
4
Sui, genitivo objetivo.
5
Potentium, genitivo subjetivo.
6
communibus inimicis: los eneigos comunes de Csar y Pompeyo.
7
illo affinitatis tempore: en el tiempo de su parentesco, Csar haba sido suegro de Pompeyo.
8
infamia duarum legionum: por la censura a que daba lugar la retencin de las dos legiones.
9
docendi Caesaris, gerundivo.
10
extremi iuris intercessione: el supremo derecho del veto.
11
octavo denique mense: al cabo de ocho meses.
12
respicere ac timere: considerar con temor.
13
extremum atque ultimum: el ms grave y ltimo.
14
Detrimenti, genitivo partitivo de quid.
15
qua ex die, equivale a ex qua die.
16
biduo comitiali, los das de los comicios no poda reunirse el senado.
17
de amplissimis viris: de personas tan importantes.
18
Si posset: por si con algn sentimiento de equidad poda resolverse pacficamente la cuestin.
19
extra urbem, para que pudiera asistir Pompeyo.
20
copias suas exponit: hace una enumeracin de sus tropas.
21
cognitum compertumque: conoca con seguridad.

3Csar: Guerra Civil,

I.
Jos Toms Saracho Villalobos. I.E.S. Llerena.

defendant aut sequantur. 3 Statim de reliquis rebus ad senatum refertur: tota Italia
1
delectus habeatur; Faustus Sulla propere in Mauretaniam mittatur ; pecunia uti ex
aerario Pompeio detur. Refertur etiam de rege Iuba, ut socius sit atque amicus; 4
2
Marcellus vero passurum se in praesentia negat. De Fausto impedit Philippus, tribunus
plebis. 5 De reliquis rebus senatusconsulta perscribuntur. Provinciae privatis
decernuntur duae consulares, reliquae praetoriae. Scipioni obvenit Syria, L. Domitio
3
Gallia; Philippus et Cotta privato consilio praetereuntur, neque eorum sortes
4
5
deiciuntur . 6 In reliquas provincias praetores mittuntur. Neque exspectant , quod
6
7
superioribus annis acciderat, ut de eorum imperio ad popullim feratur paludatique
votis nuncupatis exeant. Se trastorna todo: los cnsules salen de Roma, los simples
particulares tienen lictores, se pide dinero, soldados y armas a todo el mundo. 7
8
Consules, quod ante id tempus accidit nunquam , ex urbe proficiscuntur, lictoresque
9
habent in urbe et Capitolio privati contra omnia vetustatis exempla. 8 Tota Italia
delectus habentur, arma imperantur; pecuniae a municipiis exiguntur, e fanis tolluntur:
omnia divina humanaque iura permiscentur.
Csar, tras recibir noticias, se queja de las injurias de sus enemigos y de
Pompeyo.
[VII] 1 Quibus rebus cognitis Caesar apud milites contionatur. Omnium
10
11
temporum iniurias inimicorum in se commemorat; a quibus deductum ac depravatum
12
13
Pompeium queritur invidia atque obtrectatione laudis suae, cuius ipse honori et
dignitati semper faverit adiutorque fuerit. 2 Novum in re publica introductum exemplum
14
queritur, ut tribunicia intercessio armis notaretur atque opprimeretur , quae
superioribus annis armis esset restituta. 3 Sullam nudata omnibus rebus tribunicia
15
potestate tamen intercessionem liberam reliquisse. 4 Pompeium, qui amissa restituisse
vldeatur, dona etiam, quae ante habuerint, ademisse. 5 Quotienscumque sit decretum,
16
17
darent operam magistratus, ne quid res publica detrimenti caperet (qua voce et quo
18
senatus consulto populus Romanus ad arma sit vocatus), factum in perniciosis legibus ,
19
20
in vi tribunicia , in secessione populi templis locisque editioribus occupatis : 6 atque
21
22
haec superioris aetatis exempla expiata Saturnini atque Gracchorum casibus docet;

Habeatur mittatur, obsrvese la supresin de ut.

Impedit: pone el veto.
3
privato consilio: por decisin de un grupo.
4
Deiciuntur, hay que suplir in urnam.
5
Neque exspectant, sujeto praetores.
6
de eorum feratur, el imperium deba ser confirmado por el pueblo.
7
Paludati: vestidos con el paludamentum.
8
Faltan algunas palabras del texto, an as se puede traducir sin ellas.
9
lictoresque privati, se refiere a los antes citados, cuyo mandato no haba sido ratificado por el pueblo y,
por consiguiente, eran particulares.
10
Omnium temporum inimicorum, genitivo de tiempo el primero y subjetivo el segundo.
11
deductum ac depravatum, hay que suplir esse, son infinitivos.
12
invidia atque obtrectatione, ablativos de causa.
13
Cuius, equivale a Pompeii.
14
Ut notaretur atque opprimeretur, completivas explicativas de novum exemplum.
15
Nudata potestate, ablativo absoluto con valor concesivo.
16
Darent, hay que notar la omisin de ut.
17
qua voce: frmula cn que.
18
in perniciosis legibus: en ocasin de haberse propuesto leyes peligrosas.
19
in vi tribunicia: en caso de violencia por parte de los tribunos.
20
Templis occupatis, se refiere a secessione populi.
21
haec exempla: estos hechos, o sea las leyes peligrosas, etc.
22
expiata, infinitivo.
2

4Csar:

Guerra
Civil, I.
Jos Toms Saracho Villalobos. I.E.S.
Llerena.
1

quarum rerum illo tempore nihil factum, ne cogitatum quidem . nulla lex promulgata ,
3
non cum populo agi coeptum, nulla secessio facta. 7 Hortatur, cuius imperatoris
4
ductu VIIII annis rem publicam felicissime gesserint plurimaque proelia secunda
5
fecerint, omnem
Galliam Germaniamque pacaverint, ut eius existimationem
dignitatemque ab inimicis defendant. 8 Conclamant legionis XIII, quae aderat, milites
(hanc enim initio tumultus evocaverat, reliquae nondum convenerant) sese paratos
esse imperatoris sui tribunorumque plebis iniurias defendere.
Csar se rene en Rmini con los tribunos y las
legiones.
6
[VIII] 1 Cognita militum voluntate Ariminum cum ea legione proficiscitur
ibique tribunos plebis, qui ad eum profugerant, convenit; reliquas legiones ex hibernis
7
evocat et subsequi iubet. 2 Eo L. Caesar adulescens venit, cuius pater Caesaris erat
8
legatus. Is reliquo sermone confecto , cuius rei causa venerat, habere se a Pompeio ad
9
10
eum privati officii mandata demonstrat: 3 velle Pompeium se Caesari purgatum ,
11
ne ea, quae rei publicae causa egerit, in suam contumeliam vertat . Semper se
12
rei publicae
commoda privatis necessitudinibus habuisse potiora. Caesarem
quoque pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam rei publicae dimittere
neque adeo graviter irasci inimicis, ut, cum illis nocere se speret, rei publicae noceat.
4 Pauca eiusdem generis addit cum excusatione Pompei coniuncta. Eadem fere atque
eisdem verbis praetor Roscius agit cum Caesare sibique Pompeium
13
commemorasse demonstrat.
[IX] 1 Quae res etsi nihil ad levandas iniurias pertinere videbantur,
14
15
tamen idoneos nactus homines , per quos ea, quae vellet, ad eum perferrentur,
petit ab utroque, quoniam Pompei mandata ad se detulerint, ne graventur sua quoque
16
ad eum postulata deferre , si parvo labore magnas controversias tollere atque omnem
17
18
Italiam metu liberare possint . 2 Sibi semper primam
rei publicae fuisse
19
dignitatem vitaque potiorem. Doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi per
contumeliam ab inimicis extorqueretur, ereptoque semenstri imperio in urbem
20
retraheretur , cuius

ne quidem: ni
siquiera.
2
nulla lex promulgata, no sigue el estilo indirecto, para lo que tendra que decir: nullam
legem promulgatam, lo mismo sucede en nulla secessio facta.
3
cuius imperatoris, como la oracin de relativo precede a su principal, el antecedente del relativo
va unido a ste y es substituido en la principal por el demostrativo.
4
Annis, con el acusativo se expresa la duracin ininterrumpida; con el ablativo el tiempo dentro del
que sucede la accin.
5
Omnem, se refiere a la
Galliam.
6
Ariminum, esto representba salir de su provincia y, por consiguiente, el inicio de la guerra; Csar
no nombra el paso del Rubicn.
7
Adulescens: el joven, para distinguir padre e hijo del mismo
nombre.
8
reliquo sermone confecto: expuesta la misin oficial, reliquo tiene valor
peyorativo.