You are on page 1of 7

Faculdade de Letras

Departamento de Estudos Clssicos

Mitologia Clssica
1 semestre 2012/2013
Docente: Professora Doutora Marlia P. Futre Pinheiro
mfutrepinheiro@gmail.com,mfutrepinheiro@fl.ul.pt
HTTP://WWW.MFUTREPINHEIRO.PT.VU
OBJECTIVOS
A "mitologia" , ao mesmo tempo, uma coleco de mitos e uma explicao de mitos. Os mitos constituem
uma manifestao sui generis de grande nmero de interrogaes e representam a cristalizao de muitas
experincias acumuladas ao longo dos tempos. Desde pocas imemoriais que o Homem se interroga sobre
o Universo que o rodeia e sobre o papel que desempenha no cosmo. Por isso, as histrias de deuses e
heris, que constituem a roupagem do mito, surgem-nos, frequentemente, carregados de uma aura de
mistrio. Constituem o mago da maior parte dos gneros literrios da Antiguidade (especialmemnte da
epopeia e da tragdia) e tm desempenhado um papel de crucial importncia na histria da arte, da
literatura e da msica no Ocidente. Os mitos dos Gregos e dos Romanos modelam o nosso pensamento e,
em certa medida, condicionam o nosso comportamento colectivo.
Pretende-se, por isso, com esta cadeira familiarizar os estudantes com as principais figuras e ciclos
mitolgicos da tradio grego-latina, com as lendas a eles associadas e com a cultura que os produziu.
Ateno ser dada tambm problemtica da interpretao dos mitos e sua pervivncia na literatura, nas
artes plsticas, na msica e no cinema.

PROGRAMA
A. Teorizao e Exegese dos mitos

Mythos/Logos
Mito, lenda, folclore
Mito e utopia
Mito e Psicanlise
Mito e histria cultural
Mito e sociedade
Mito e poltica
Mito, poesia e ritual

B. Mitos csmicos

Mitos de criao: a criao do mundo; a criao dos Deuses; a criao do


Homem
O mito do dilvio

C. Deuses e Heris

Os deuses do Olimpo: poder, honra e sexualidade

As sagas dos heris: orgulho, fado e glria

D. Metamorfoses do mito

Mito e Romance

BIBLIOGRAFIA
Nota: Sero indicadas oportunamente, no decorrer do semestre, as obras e respectivas
tradues que constituem as fontes primrias para o estudo dos mitos.
Bibliografia de base
FUTRE PINHEIRO, M. P., Mitos e Lendas da Grcia Antiga, Lisboa, 2011.
RODRIGUES, N., Mitos e Lendas. Roma Antiga, Lisboa, 2005.
Bibliografia de referncia
ARQUILLA, J., RONFELDT, D. (eds.), In Athenas Camp: Preparing for Conflit in the
Information Age, Santa Monica, Rand, 1997.
BARRERA, J. C., El mito griego y sus interpretaciones, Madrid, Ediciones Akal, 1988.
BARRERA, J. C., GONZALEZ GARCA, F. J., REBOREDA MORILLO, S., Los orgines de
la mitologa griega, Madrid, Ediciones Akal, 1996.
BARRERA, J. C. e PLATAS, F. D., Lecturas del mito griego, Madrid, Ediciones Akal S.A.,
2002.
BAUZ, H. F., El Imaginario Clsico: Edad de Oro, Utopa y Arcadia, Santiago de
Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, 1993.
BRANDO, J. S., Mitologia Grega (3 vols.), Petrpolis, Editora Vozes, 2004 18, 200314 e
200513.
BREMMER, J. (ed.), Interpretations in Greek Mythology, London, Croom Helm, 1987.
BUFFET, C., HEUSER, B., Haunted by History: Myths in International Relations,
Providence, Berghahn Books, 1998.
BURKERT, W., Griechische Religion in der archaischen und klassichen Epochen, Stuttgart,
Kohlhammer, 1977 (trad. port. Religio grega na poca Arcaica e Clssica, Lisboa,
Fundao Calouste Gulbenkian, 1993).
BURKERT, W., Structure and History in Greek Mythology and Ritual, Berkeley/Los
Angeles, University of California Press, 1979.
BUXTON, W., (ed.), The Complete World of Greek Mythology, London/New York, Thames
& Hudson, 2004.
CALDWELL, R., The Origin of the Gods: A Psychoanalytic Study of Greek Theogonic Myth,
New York, Oxford University Press, 1993.
CLAY, D. & PURVIS, A., Four Island Utopias, Newburyport, Focus Publishing, 1999.
COTTERELL, A., A Dictionary of World Mythology, Oxford, Oxford Paperbacks, 1986.
CUEVA, E. P., The Myths of Fiction, Ann Harbor, The University of Michigan Press, 2004.
DELCOURT, M., Hermaphrodite: mythes et rites de la bisexualit dans lAntiquit Classique,
Paris, Presses Universitaires de France, 1992.

DETIENNE., M.; VERNANT, J.-P., Les Ruses de lIntligence : La Mtis des Grecs, Paris,
Flammarion, 1974.
DETIENNE., M., Mythes grecs et analyse structurale: controverses et problmes in
Gentili, B., e Paioni, G. (eds.), Il Mito Greco, Atti del Convegno Internazionale,
(Urbino, 7-12 Maio 1973), Roma, Edizioni dell Ateneo & Bizzarri, 1977, 69-89.
DIEL, P., Le Symbolisme dans la Mythologie Grecque, Paris, ditons Payot, 1966.
DIXION-KENNEDY, M., Encyclopedia of Greco-Roman Mythology, Santa Barbara, ABC
Clio, 1998.
DOMMERMUTH-GUDRICH, G., 50 Klassiker Mythen. Die bekanntesten Mythen der
griechischen Antike, Gerstenberg, Hildesheim, 2004 (trad. fr. 50 Incontournables
Mythes: les plus clbres mythes de lAntiquit, Paris, ditions de la Martinire, 2004).
DOWDEN, K., The Uses of Greek Mythology, London/New York, 1992.
DUCHEMIN, J., Promthe: Histoire du mythe, de ses origines orientales ses incarnations
modernes. Paris, Socit d'dition "Les Belles Lettres", 1974.
DURAND, G., Les Structures anthropologiques de l'imaginaire, Paris, Bordas, 19806.
DURAND, G., Introduction la mythodologie, Mythes et socits, Paris, Albin Michel,
1996.
ELIADE. M., Patterns in Comparative Religion, New York, University of Nebraska Press,
1958.
ELIADE, M., Initiation, rites, socits secrtes, Paris, ditions Gallimard, 1959.
ELIADE, M., Myth and Reality, New York, Harper&Row, 1963.
ELIADE, M., The Quest: History and Meaning in Religion, London, University of Chicago
Press, 1969.
ELIADE., M., Gods, Goddesses, and Myths of Creation, New York, Harper&Row, 1974.
ELIADE, M., Birth and Rebirth: Religious Meaningsof Initiation in Human Culture, New
York, Harper&Brothers, 1975.
ELIADE, M., A History of Religious Ideas, vol. I, Chicago, University of Chicago Press,
1978.
ELIADE, M., Le mythe de lternel retour, Paris, Gallimard, 19792a (reimp.) (1 edio
1949) [nova edio, Paris, Folio Essais, 2001], [trad. port. O Mito do Eterno Retorno,
Lisboa, Edies 70, 1992].
ELIADE, M., Histoire des Croyances et des Ides Religieuses (2 vols.), Paris, Payot, 1979b1980.
ELIADE, M., Aspectos do Mito, Lisboa, Edies 70, 1986.
FRAZER, J. G., Les Dieux du Ciel, Paris, F. SantAndrea, 1927.
FUTRE PINHEIRO, M., Prece e Poesia no Hiplito de Eurpides, in Humanitas XLVI,
1994, 63-74).
FUTRE PINHEIRO, M.,Do Mito Utopia. Viagem ao Mundo do Imaginrio Grego in
Actas do V Congresso da APEC (Antiguidade Clssica e Ns: Herana e Identidade
Cultural), Braga, 2006, pp. 569-581.
FUTRE PINHEIRO, M., Utopia and Utopias: a Study of a Literary Genre in
Antiquity in S. N. Byrne, E. P. Cueva, Alvares, J., Authors, Authority and Interpreters in
the Ancient Novel (Essays in Honor of Gareth Schmeling), Groningen, Barkhuis
Publishing, 2006, 147-171.
FUTRE PINHEIRO, M., Mitos e Lendas da Grcia Antiga, Lisboa, Clssica Editora, 2011.

GARCA GUAL, C., La Mitologa: interpretationes del pensamiento mtico, Barcelona,


Montesinos, 1987.
GARCA GUAL, C., Introduccin a la mitologa griega, Madrid, Alianza Editorial, 1992.
GARCA GUAL, C. Diccionario de Mitos, Barcelona, Planeta, 1997 (trad. port. Anselmo
Borges, Dicionrio de Mitos, Lisboa , Casa das Letras, 2005).
GRAF, F., Greek Mythology: An Introduction, Johns Hs, Baltimore/London, 1993.
GRAF, F., Apollo, New York, Routledge, 2008.
GRANT, M., HAZEL, J., Whos Who in Classical Mythology, London, Routledge, 2003.
GRAVES, R. The Greek Myths, (2 vols.), New York, G. Braziller, 1955 (trad. port., Mitos
Gregos (3.vols.), Lisboa, Publicaes Dom Quixote, 1990).
GRIMAL P., Dictionnaire de la Mythologie Grecque et Romaine, Paris, PUF, 199915 (trad
port. Dicionrio da Mitologia Grega e Romana, Lisboa, Difel-Difuso Editorial,
19922).
GUTHRIE, W. K. C., Les Grecs et leurs Dieux, Paris, Payot, 1956.
HAMILTON, E., Mythology, London, Little, Brown and Company, 1998R (trad. port. A
Mitologia, Lisboa, Dom Quixote, 20055).
JABOUILLE, V., Iniciao Cincia dos Mitos, Lisboa, Inqurito, 19942.
KERNYI. C., The Gods of the Greeks, London, Thames&Hudson, 1931.
KIRK, G. S., Myth: Its Meaning and Functions in Ancient and Other Cultures, Berkeley/Los
Angeles, University Press, 1970.
KIRK, G. S., Homer and the Oral Tradition, Cambridge, Cambridge University Press, 1976.
KIRK, G. S., The Nature of Greek Myths, Middlesex, Hazel Watson&Viney, 1974 (reimp.
1976).
LEEMING, D. A., The World of Myth, New York, Oxford University Press, 1992.
LEFKOWITZ, M. R., Women in Greek Myth, Baltimore, The Johns Hopkins University
Press, 1990R.
LONG, C. H., Alpha: The Myths of Creation, New York, George Braziller, 1963.
LPEZ FREZ, J.A., Mitos en La Literatura Griega Helenstica e Imperial, Madrid,
Ediciones Clsicas, 2003.
MALINOWSKY, B. Magic, Science and Religion: And Other Essays, New York, Doubleday
Anchor Books, 1954.
MORFORD, M. P. O.; LENARDON, R. J., Classical Mythology, New York, Oxford
University Press, 20078.
MONAGHAN, The Goddess Path: Myths, Invocations, & Rituals, St. Paul, Llewellyn, 1999.
NILSSON, M. P., A Histoty of Greek Religion, London, Clarendon Press, 19807 (Geschichte
der griechischen Religion, Munique, 1941).
PRICE, S., KEARNS, E., Oxforf Dictionary of Classical Myth and Religion, New York,
Oxford University Press, 2003 (reimp. 2004).
PROPP, V., Istoricheskie korni volshebnoi skazki Leningrad, LGU, 1946 (trad. cast. Las races
histricas del cuento popular, Madrid, 1974).
RODRIGUES, N., Mitos e Lendas. Roma Antiga, Lisboa, Livros e Livros, 2005.
ROSE, H. J. A Handbook of Greek Mythology, Viena, 1928 (reed. Routledge, London,
19906).
RUCK, A.P.. STAPLE, D., The World of Classical Myth, Boston, Little, Brown & Company,
1994.

SCHWAB, G., Gods and Heroes of Ancient Greece, New York, Pantheon Books, 1974 (1
edio, 1946).
SELTMAN, C., The Twelve Olympians, New York, Thomas Y. Crowell, 1960.
VERNANT, J.-P., Mythe et pense chez les Grecs, Paris, Librairie Franois Maspero, 1965.
VERNANT, J.-P., Myth, religion and society : structuralist essays, New York, Cambridge
University Press, 1981.
AVALIAO

A avaliao de MITOLOGIA CLSSICA segue o Regulamento Geral de Avaliao da


Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa actualmente em vigor, aprovado em 8
de Setembro de 2009.

Elementos de
Avaliao
teste
Trabalho

Data
16 de Janeiro
2013
data limite de
entrega - 16 de
Janeiro de 2013

Hora

Sala

Ponderao

14-17

A confirmar

65%

Assiduidade e
participao
nas aulas

20%

15%

No caso de ausncia devidamente justificada, poder o aluno fazer um outro teste no dia
23 de Janeiro de 2013 mesma hora. O trabalho dever ser apresentado e discutido na
aula, antes da entrega da verso escrita e no dever exceder as 5000 palavras.
PLANIFICAO DE AULAS E DE LEITURAS

1-2

Quart. 19
Set.

3-4

Sext. 21 Set.

Apresentao. Programa, bibliografia e avaliao.


Objectivos da cadeira. Ensaio de definio de
mitologia. Etimologia do termo. Mythos/Logos.
A criao do mundo.

5-8

Quart. 26
Set.
Sext. 28 Set.

BUXTON, 2004: 44-64.


GRAVES, 1990: 33-41.
FUTRE PINHEIRO, 2007: 73-94.
MORFORD e LENARDON, 20078: 348.

Mito e Poltica: as lutas de sucesso: rano, Crono,


Zeus. A Gigantomaquia, a Tifonomaquia.

FUTRE PINHEIRO, 2007: 97-130.


MORFORD e LENARDON, 20078: 78-112.

9-10

Sext. 3 Out.

O Mito das Cinco Idades

11-14

FUTRE PINHEIRO, 2007, 149-158.


Fontes: Hesodo, Trabalhos e Dias, 109-201.

Mito e Psicanlise: o mito de Prometeu


Quart. 10
DIEL, 1966: 233-250.
Out.
FUTRE PINHEIRO, 2007: 159-176.
Sext. 12 Out.

Fontes: Hesodo, Teogonia, 521-616.


Ovdio, Metamorfoses I, 82 e segs.

15-16

Quart. 17
Out.

17-20

Sext. 19 Out. Mito e sociedade: o mito de Zeus


BUXTON, 2004: 68-70.
Quart. 24
MORFORD e LENARDON, 20078: 78-112.
Out.

O mito do dilvio.
FUTRE PINHEIRO, 2007: 185-195.

FUTRE PINHEIRO, 2007: 203-224.

21-26

Sext. 26 Out. Mito, Poesia e Ritual: o mito de Dioniso. Demter e os


mistrios de Elusis.
Quart. 31
MORFORD e LENARDON, 20078: 327-348.
Out.
FUTRE PINHEIRO, 2007:269-282 e 369-391
Sext. 2 Nov.

27-32

Quart 7
Nov.
Sext. 9 Nov.
Quart. 14
Nov.
Sext. 16
Nov.
Quart. 21
Nov.
Sext. 23
Nov.
Quart. 28
Nov
Sext. 30
Nov.
Quart. 5
Dez.

33-40

41-44

45-48

Sext. 7 Dez.
Quart. 12

Os deuses do Olimpo: poder, honra, sexualidade.

BUXTON, 2004: 68-101.


FUTRE PINHEIRO, 2007: 282-340.
RODRIGUES, 2005: 263-267.

As sagas dos Heris: Perseu, Hracles, Teseu, Jaso.

BUXTON, 2004: 104-129.


RODRIGUES, 2005: 547-592.

Do mito utopia: a Atlntida de Plato e a Pancaia de


Evmero de Messnia

BAUZ, 1993: 89-120.


CLAY & PURVIS, 1999: 36-40.

FUTRE PINHEIRO, 2006: 569-581.


Fontes: Plato, Timeu/Crtias 17a-26c e 106a a 121c;
Diodoro Sculo, Biblioteca Histrica V, 41-46.

Mito e histria cultural: o mito da Guerra de Tria

MORFORD e LENARDON, 20078: 446-521.

Dez.

49-50
51-54

Sext. 14
Dez
Quart. 19
Dez.
Sext. 21
Dez.

BUXTON, 2004: 130-145.

O Mito de Eros e Psique


RODRIGUES, 2005: 297-303.

Metamorfoses do mito: lenda, saga, conto popular,


conto de fadas. Mito e romance.

CUEVA, 2006.

FUTRE PINHEIRO, 2007: 17-19.

You might also like