1

MAK 302 MAKNA ELEMANLARI-2, Ders Notlar: Prof.Dr. Krad DNDAR

G letim Elemanlar :
Dili arklar (Dz,Helis,Konik,Sonsuz vidalar), Kayl Kasnaklar, Zincirli arklar, Srtnmeli
arklar, Miller, Yataklar (Kuru,Yalamal,Rulmanl), Kamalar, Fren, Kavrama, Kaplinler
Mekanik G retimi:
- Elektrik Motorlar: genellikle 1200-2800 dev/dak sabit devirli (daha dk ve deiken devirli zel
retimleri var), darbesiz
- ten Yanmal Motorlar: ~ 2000-8000 dev/dak (dizel/otto..) deiken devirli, darbeli
- Trbinler: ~ 1000030000 dev/dak deiken devirli, darbesiz, yksek hz, ok ve kritik hz problemli
Dinamik Bantlar :
izgisel hz- asal hz: v = w (rad/ s) d 2

(1)

Tork-G Bantlar:
Burulma Momenti Tork : T(Nm)

P(Watt)
w(rad/s)

Teknik Metrik Birimlerde : T(kgcm) = 71620

veya

T(Nm) =

9 ,55 P ( Watt )
n ( dev / dak )

(2)

P(BG,HP,PS)
n(dev / dak )

(3)

letim oran :
d
d
v1 = v 2 w 1 1 = w 2 2
2
2

letim oran :

w
d
i1 = 1 = 2
w 2 d1

(4)

w1

w1

d1

d1

T
i1 2
T1

Sistemin iletim oran :

i t = i1 i 2 i 3

v1 = v 2

(5)

v1 = v 2

Sistemde kayp nemsiz ise G :

w2

P1 P2 P3

Kayp varsa verim :

P
1= 2
P1

(6)

w2

d2
ekil-1

d2

Sistemde toplam verim :

t = 1 2 3

(7)

G iletim Elemanlar seiminde en nemli etkenler verim, hacim ve sestir.

Verim; dz dili, dz konik, dz kayl ve btn zincirli sistemlerde % 95-98 etrafndadr. V kaylarda kay asna; helis ark ve sonsuz vidalarda da helis asna ve srtnme katsaysna bal
olarak verim der.

SRTNMEL ARKLAR
Dndren kuvvet :
Radyal kuvvet :

T
T
Ft = 1 = 2
d1
d2
2
2
Ft
Fr = N

w1
d1

(8)

Dndren

Fr = N
Ft =

Dndrlen
(9)

d2

Btn G letim elemanlarnda :

d2

w2

Ft ile w dnme yn ;

d1
Fr

ekil-2

dndren ark iin ters, dndrlen ark iin ayndr.

Fr merkeze dorudur.
Srtnmeli arklar basittir, byk N kuvveti mile fazla yk
yapar, llendirme ncelikle bu kuvvetin yapt yzey
basnc-andrmaya gre yaplr ( p em deerleri iin Bak Ek-4
.20) ; byk hacim kaplar, volan maksad ile kullanlabilir,
kayma yaparlar, en byk stnl varyatr (deiken hz
iletim oranl g iletimi ) olarak kolaylkla tasarlanabilmesidir.

ekil-3 Srtnme ark Varyatorl Pres

KAYILI KASNAKLAR
G iletiminde uzak mesafe stnl ile kayl ve zincirli
mekanizmalar nemlidir. Kayl kasnak-larn dz, dar V,
normal V ve dili (triger) eitleri vardr. V kaylar daha az
hacim kaplar fakat verimi daha azdr.
stnlkleri: - Uzak mesafeye ve farkl alara g iletimi ,

Dndrlen

basit, ucuz, hafif, sessiz, dz kayta yksek verim, darbe

Dndren

ve ar yk snmler, yksek hz, volana uygun

d1

Eksiklikleri: - Yksek hacim, mile fazla kuvvet uygular,

d2

w2

kayma yapar, polimer malzeme scaklk ve rutubetten etkilenir,

V kaylarda dk verim.
F1

Kay Mekanii:
Dndren kuvvet: F1 F2 =

2T
d

F
Kuvvetler arasndaki oran snr : 1 e 1
F2

Merkezka dikkate alnrsa :

F1 q v 2
F2 q v

(10)

e 1

F2

(11)

ekil-4

Burada kuvvetler Newton ;

q ise kayn kg/metre ktlesidir.
d 2 d1

2 E

Bu iki formldeki kk sarlma as 1 (rad) ; cos 1 2 =

(11b)
(12)

Srtnme katsays , kayma olmamas iin hesapta biraz dk alnmaldr.

V kaylarda yerine : V =

alnarak dz kay gibi hesap yaplr,

sin V
" V " V kay asdr (3439)
2

(13)

Gerdirme kuvveti Fg az olursa kay kayar, fazla olursa verim der: Fg = (F1 + F2 ) sin 1 2 (14)

d d
Kay Uzunluu: L 2 E + (d 2 + d1 ) + E 2 1
2
2 E

(15)

Kay seimi :
nce kayn aktaraca g P dndren g P yardm ile bulunur:

P = P K top

(16)

Burada K top kay etkileyen faktrlerin (Bak Ek-1) arpmdr:

(17)

K top = K K VZ K g K ko K K

Dz Kay seimi iin kaytaki ekme, eilme ve merkezkan meydana getirdii ekme gerilmesi
dikkate alnr. Piyasada retilen dz kaylar iin standart olmayan V kaya benzer seim de yaplr.
Normal V kay iin g PK i ve devir hz n yardm ile Ek.ekil-1den uygun profil seilir.
Ek.izelge 9dan bir kayn aktarabilecei g P1 kay hzna karlk bulunur;

Gerekli kay says : z = P P

(18)
1
Genelde kay says 3-6 aras uygun olup 8i gememelidir. ok fazla kay says iin kasnak
geniliini azaltmak iin zel kay tipleri vardr.
ekil-5

ZNCRL ARKLAR
stnlkleri: - Uzak mesafe iletimi, kaymasz, zor evre
artlarnda (s, nem, toz vb.) en iyi iletim, yksek verim
Eksiklikleri: - Ar, pahal, hassas montaj ve bakm,
titreimli, darbe snmlemez.
eitleri:

- Rulolu-makaral, Kademeli-rulolu, Menteeli, Boncuklu, Dili zincirler

Zincir kuvvetleri kay kuvvetleri gibidir. F2 kuvveti sarkan zincir arlnnn bileenidir.
Sarkma ve merkezka kuvveti q v 2 ihmal edilirse: F2 0 ; F1 Ft =

2 T
d

(19)

Zincirli arklarda tavsiye edilen deerler:

Dndren arkta di says Z1 genelde 17- 26 aras tercih edilir.
Dndrlen arkta di says Z2; genelde en fazla 70 ; manonlu zincirlerde en fazla 120 ;
dili zincirlerde en fazla 140 olmaldr.
letim oran i genelde 5den kk; manonlu zincirlerde en fazla 7 ; dili zincirlerde en fazla 8 ;
dk hzlarda en fazla 10 olabilir.
Blm dairesi ap : d =

p
180

sin

)
Z

( Zincir Adm p iin seilen zincirin llerine baklr ) (20)

Zincir seimi iin nce zincirin aktaraca g P * dndren g P yardm ile bulunur:
P = P K top

(21)

Burada K top zincir faktrlerinin (Bak Ek-1,2) arpmdr: K top = Ki K Z Kio KE K Y

(22)

Rulolu-Burlu tip zincirlerin seim diyagram Ek.ekil-2de gsterilmitir. Seilen zincirlerde ayrca
yzey basnc kontrol yaplr.

DZ DL ARKLAR
Pinyon :
kk dili

w1

dili

Dndren

Ft
Fn

Fr
Ft

ark :
byk dili

Kramayer dili
Dndrlen

w2

ekil-6

Di Says Z1
w 1 Dndren

d1

Modl : m (Standartdr, Bak Ek-4)

d1

Fr
Ft

Di says : Z

Di Says Z2

Blm dairesi ap: d

d2

Kavrama as : 15,20,25

d2

w2

Dili genilii : b

Dndrlen

ekil-7

Dz dililerin i, d ve kramayer eitleri vardr.

Dililerin btn lleri modl ile orantldr ; adm: p= m ;

(23a)

Blm dairesi ap: d= mZ

(23b)

Dili genilii dz dilide : b 4 m

Helis dilide : b 6 m

Tam derinlikteki di ykseklii: h2 = m ; h1 = 1,25 m

(23c)
(23d)

Dililerde Kavrama Oran en az 1,1 olmal , bu deer arttka sessizlik artar :

=

d 2a 1 d r21 +

d 2a 2 d r22 ( d 1 + d 2 ) sin
2 m sin

d a :dist ap d r :di dibi ap

d1 , d 2 : blm dairesi aplar
(24)

Tavsiye edilen deerleri:

=15 iin : =1,7- 2,5

=20iin : =1,5-1,9

=25iin : =1,2-1,5

Dili arklarda di says belli bir saydan az olursa imalatta alttan kesme olur, di zayflar. Bu profil
kaydrma (ekil-6) ile nlenebilir. Bu durumda da temas oran azalr, dili grltl alr.
Normal (sfr profil kaydrma) dililer iin teorik en az di says : Z min =
izelge.1 Dz
dililerde Z min

Teorik

15
20
25

32
17
12

Sfr dili referans izgisi

-X
-- profil
kaydrma

8
7
6

Profil kaydrma miktar x mm ;

x = 1

(25)

sin 2

AZDIRMA VEYA KRAMAYER

UyguProfil
lama kaydrma

27
14
10

+X

Kk
di

Alttan
kesme
da

da

(26)

Z min

+ profil
kaydrma

ekil-8

burada Zmin normal (sfr kaydrma) dili iindir.

Dz dililerde Dili kuvvetleri: Dndren kuvvet: Ft =

2T
d

Radyal kuvvet: Fr = Ft tan

(27)

Dz Dili Mukavemeti:
Eilme Kontrol (Lewis) : =
Burada :

? em = K K v
3
k m 3 2 y Z
2 T

Lewis faktr y iin Ek:4de -15e baknz.

Genilik faktr : k =
Hz faktr Kv dz
dililerde hza gre :

(28)

Kv =

b
4 Di genilii b buradan bulunur .
m

3
3{
+v

Kv =

v10 m / s

6
6{
+v

Kv =

10< v20 m / s

Yzey Basnc Kontrol (Buckingham): Dinamik Yk: Fd = Ft +

5,6
5
,62
+4
v
1
4
3

(29)
(30)

v > 20 m/s

21 v (b C + Ft )
21 v + b C + Ft

? Fw

(31)

Burada Deformasyon Katsays C iin Ek-4de nce: -16 ve 17deki imalat hatasna sonra
-18e baknz.
Anma yk : Fw = dp bK

2 Z 2
Z1 + Z 2

(32)

Burada dP pinyon apdr. Anma yk faktr K bulmak iin Ek:4de -19a baknz. Daha
farkl malzemeler iin -19daki forml de kullanlr, bu formlde Ep, E pinyon ve arkn
elastiklik modlleridir.
Statik yk (Eilme) kontrol (Buckingham): Fo =

K
b y m ? Fd
3

(33)

HELS DL ARKLAR
Helis as dorultusunda baklrsa standart
modl mn ve standart kavrama as ngrlr ;
Mil ekseni dorultusunda
modl:
Mil ekseni dorultusunda
kavrama as :
Edeer di says :

m
m= n
d = m Z
cos
tan n
tan =
cos
Z
Z e =
cos 3

Sa
helis

(34)
(35)

Sol
helis
ekil-7
Dndren

(36)

Minimum di says: Zmin (helis) ? Zmin (dz) cos3 (37)

Helis as arttka verim ve ses der, iletilecek g
artar, veya ayn gc iletecek hacim klr.

Fe

Sa El

Helis dili eitleri: , d, kramayer, ok ve kros .

Fr

Ft

Fe

Ft

Dndrlen

Helis arklarda Dili Kuvvetleri :

Dndren kuvvet Ft, Radyal kuvvet Fr, Eksenel kuvvet Fe;
2T
Ft =
d

Fr = F t

tan n
cos

Fe = Ft tan

(38)

Standart modl mn
ve a n bak yn

Helis arklarda kuvvet ynleri :

Dndren Sa Helis sa elle, sol helis sol elle; orta parmak mil dnme ynn gsterecek
ekilde tutulur; Bu durumda baparmak Fe ynn gsterir.
Dndrlen ark iin ayn ilem yaplr fakat baparmak Fe yn ile tersdir.
dndrlen ark iin ayndr.
Fr
merkeze
dorudur.
Helis Dili Mukavemeti:
Helis Dili Mukavemeti:
Dz Dili iin yaplan hesaplar (Denklem 28-33) helis as dikkate alnarak tekrarlanr.
- Eilme Kontrol (Lewis) : =

? em = K K v
3
k m y e Z cos
2 T

3 2

(39)

burada Z hakiki di saysdr. Edeer di says (D.36) ile Ek-4deki -15den ye bulunur.

Genilik faktr helis iin: 1< k =

b
6 di genilii b buradan bulunur.
m

Hz faktr helis iin btn hzlarda K v =

5,6
5,6 + v

(40)
(41)

- Yzey Basnc Kontrol (Buckingham) : Dinamik Yk:

Fd = Ft +

21 v (b C cos 2 + Ft ) cos
21 v + b C cos 2 + Ft

- Anma yk: Fw =

dp bK

2 Z 2
cos2 Z 1 + Z 2

? Fw

Deformasyon Katsays C iin Ek-4de nce -16

ve 17ye imalat hatasna sonra -18e baknz. (42)

Burada dP pinyon apdr. Anma yk faktr K ;

Ek-4de -19dan bulunur.
(43)

- Statik yk (Eilme) kontrol (Buckingham): F0 =

K
b y m cos ? Fd
3

(44)

KONK DL ARKLAR
Konik as ekilden: tan 1 =

d1 Z 1
=
d2 Z 2

(45)

Ortalama ve blm ap bants : d o = d b sin (45b)

Edeer di says : Z e =

Z
cos

(46)

Minimum di says :
Z min (konik ) Z min (dz ) cos

(47)
ekil-10

Konik dililerin dz, helis, zerol, spiral, hipoid, sproid,

plan, beveloid, planoid, helikon gibi ok eitleri vardr.
Konik arklarda Dili Kuvvetleri :
2T
Ft =
do

do1

Fr = Ft tan cos

Fe = Ft tan sin
(48)

d1

Konik Dili Mukavemeti:

do2

- Eilme Kontrol (Lewis) :

=

? em = K K v
3
b m y e Z L b
2 T

ye edeer di says iin Ek-4deki -15den bulunur.

v hz faktr
Kv konik iin
btn hzlarda:

1 b 1

4 L 3

6
Kv =
+3
v
14264

Fe1
Dndrlen

Fr1
Fe2

dkmimalat

- Yzey Basnc Kontrol (Buckingham) : Dinamik Yk:

Fd = F +

21 v (b C + F)
21 v + b C + F

? Fw

Dndren

buradan L 3 b
tercih edilir.
(50)
5,6
Kv =
(51)
,64
+4
v
14452
3

talal imalat

d2

(49)

b genilii konik iin:

Ft
Fr2
Ft

(52)

Burada F gcn hza blm ile bulunur: F = P v

(52b)

Deformasyon Katsays C iin Ek-4de nce -16 ve17den imalat hatasna sonra -18e baknz.
- Anma yk: Fw = 0,75

dp bK

2 Z 2e

(53)

cos 1 Z 1e + Z 2e

Burada dP pinyon apdr. Anma yk faktr K bulmak iin Ek-4de -19a baknz.
- Statik yk (Eilme) kontrol (Buckingham): F0 =

K
L b
b y e m
? Fd
3
L

(54)

SONSUZ VDA ve ARK MEKANZMALARI

Sonsuz vida ark helis ark zellikleri tar. Vidann Silindirik ve ok
yksek iletim oranlarnda(100) tercih edilen Globoid eitleri vardr.
ark di says Z ve vida az says Zv
iin letim oran :

i=

(55)

Zv

Helis as dorultusunda baklrsa standart modl mn

ve standart kavrama as ngrlr;
Mil ekseni dorultusunda modl : m =

mn
cos

Mil ekseni dorultusunda kavrama as :

d = m Z
tan =

tan n
cos

(56)
(57)

Sa helis, sa vida ile; sol helis, sol vida ile alr.

Vida-ark eksenleri 90 ise : =

(58)

m Z v
Vida helis as : tan =
dv

Verim:

cos n tan
cos n + tan

dark
C

dvida
L

(59)

m
b

Dndrlen

burada srtnme katsaysdr

Sa helis
ve hz arttka der (60)

Verim %50den kkse hareket tek ynldr. Tek ynl hareket

iin <10 tavsiye edilir. arttka verim artar. alttan
kesme olmamas iin snrldr.Bu nedenle llendirmelerde
vidann as dikkate alnr:

Fe
Ft

Fr

izelge.2 Sonsuz vidada en fazla as

14

20

25

30

Fev

15
25
35
45
mak
Tek ynl hareket iin <10Tavsiye edilir

0{
,68

C0,875

Sa vida
Dndren

Tavsiye edilen llendirmeler (AGMA):

dv

Ftv

Sa El

L m (14,1+ 0,0628 Z )

b 0,73 d v

ller mm

ekil-11
(61)

0,55.....0,88

Verim dikkate alnrsa g arkta azalr : P = Pv

verim ihmal edilirse =1 alnr.

Sonsuz vida mekanizmalarnda dili kuvvetleri ve ynleri iin D.38 helis dili kuvvetlerine baklabilir
F t =

2 T
d

= Fev

Fr = Ft

tan n
= Frv
cos

Fe = Ft tan = Ftv

(62)

Sonsuz Vidalarda s kontrol

Eksenleraras C (mm) iin
iletilen g en fazla (Watt):

P 29

C1,7
i+ 5

(AGMA: n<200 d/dak iin)

(63)

llendirme: Burada C eksenleraras, i iletim orandr. Bu s kontrol malzemeye baml

olmadan en kk eksenleraras ly ve modl verir. .2deki dikkate alnarak ve ark,
mukavemet ynnden kabaca Helisteki gibi D.39- 44 yardm ile kontrol edilirek uygun modl ve
malzeme bulunur. Vida, D.61 l snrlar iinde salamdr.

MLLER
Mil Mukavemeti
Miller balca dndren kuvvetlerin etkisi ile burulma momenti (tork) T; btn kuvvetlerin etkisi
ile meydana gelen eilme momenti M ile zorlanr. Nadiren milin eilme momentinin etkili olmad
yerlerinde kesme kuvveti dikkate alnabilir. Eksenel kuvvetin yapt ekme veya basma da ilave bir
zorlama meydana getirir. Burulma gerilmesi ve eilme gerilmesi ile maksimum kayma gerilmesi
teoreminden gerekli ii dolu mil ap d;
32
d3
M2 + T 2
(64)
em
Bu forml, Momentler darbe faktrleri ile arplarak ve emniyetli gerilme dinamik alnarak ok
kullanlr. Fakat millerde genellikle eilme tam deiken, burulma tek ynl ve statiktir. Soderberg
forml de dikkate alnrsa;
32

em d

T
+

(65)

em s
Burada ems ve emd statik ve dinamik emniyetli gerilmelerdir;
K y K b

em d = d K
em S = ak
(66)

S
S
Torkun deimesi ve iki ynl olmas durumunda ems yerine emd alnr veya daha detayl
d3

Soderberg forml kullanlabilir. D.66 ve 67de ak malzemenin akma gerilmesi, d srekli

(yorulma) mukavemetidir. Konstrksiyon eliklerinde d; kopma gerilmesi Knn yarsdr. S
net emniyet katsays olup normal 1,5 2 arasdr. Can ve mal emniyeti durumunda 3 - 4 aras
olabilir. Yzey faktr Ky, byklk Faktr Kb. entik faktr K Ek-5 : .21,22,23den
baklabilir. Bu faktr devaml dikkate alnr, bunlar dnda nemli olduunda scaklk ve
gvenirlik gibi faktrler de arplarak eklenir.
Mil Katl
Millerde sadece mukavemet
kontrol yeterli deildir. Millerde
fazla sehim ve burulma as
kritik hzn dk olmasna
sebep olur ve snrlanmaldr.
Desteklerdeki eim rulman
mrn azaltr, dili ark
hizalarndaki eim de
snrlanmaldr:
dili arkl
mak

millerde
L
{
sehim yataklar

ekil-12

Sehim, Eilme Miktar:

y== M/EI dxdx

Eim:
y=tan

1
1

m1

< 0,0002 0,0005

kritik
nkr
hz {
dev

aras uzaklk

Sabit bilyallarda < 0,5 0,009 rad

m3

m2

950

dak

1
i
{

destekler )
(kenardaysa

(67)

mm

silindirik makarallarda < 0,2 0,0035 rad

Dili arklarn bulunduu noktalarda : < 0,06 0,001 rad

Burulma
T

As =
Snr

2
y

(68)

g iletimiyapanlar
arasndaki uzaklk

}
L
G Ip
{
d4

< 0,005 0,009 rad

144424443
her metrede

Kritik
Ip
Tkr = 2 E
L
Tork

(69)

32

Burada elastiklik modl : E elik 210000 N

mm 2

kayma modl : G elik 80000 N

mm 2

10

RULMANLAR
Rulman eitleri
Bilyal:
- Sabit bilyal
- Omuzlu bilyal
: bilezikler daha sk yataklanr, daha yksek devire uygun
- Eik bilyal
: daha yksek eksenel kuvvet, daha yksek devire uygun
- Oynak bilyal
: daha fazla mil eksen hatalar ve 4ye kadar eim asna uygun
- Eksenel bilyal
: byk eksenel kuvvetler iin
Makaral
- Silindirik makaral : daha yksek radyal kuvvet ve hz
- Oynak makaral : daha fazla mil eksen hatalar ve 0,5ye kadar eim asna uygun
- Konik makaral
: daha yksek eksenel kuvvet
Rulmanl Yataklarn Kaymal Yataklara stnlkleri :
lk hareket srtnmesi dk, Radyal yk ile eksenel yk beraber, az bakm, az ya,
dnyaca standart, kk en, yksek scakla dayankl (zel malzeme ile 400Cye kadar)
Rulmanl Yataklarn Kaymal Yataklara Eksiklikleri :
Pahal, ar, hassas montaj, iki paral yaplamaz, Darbeye zayf,
Sesi yksek hzlarda fazla, byk d ap.
Rulman Seimi:

ekil-13

Rulmana gelen radyal yk Fr ve eksenel yk Fe ile

edeer yk bulunur Pe;
Pe = X Fr + Y Fe

(70)

Frx

Burada X ve Y Ek-4deki .24den rulman tipine bal olan

e yardm ile bulunur. Hesaplanan Pe yardm ile
Fe
rulman mr L milyon devir olarak bulunur;
C
L=
Pe

k 3 (bilyal) , 3 ,33 (makaral )

2
2
Fr = Frx
+ Fry

Fry

(71)

burada C Ek.izelge-25den Rulman eidine gre bulunur.

Milyon devir olan L rulman mr, mil devir hz n
yardm ile saat olarak rulman mrne (Lh) evrilir:

L h = L n10 60

(72)

Burada seilen makinenin gnlk alma saati dikkate alnarak yl olarak mr bulunur.
KAYMALI YATAKLAR
eitleri :
- Yalamasz yataklar : Yalamann zararl ve
mmkn olmad yerlerde kullanlr,
yksek hzlarda ok s retir, ebatlar byr.
- Hidrostatik yataklar: Hz ya snmas ve
viskozite ile kontrol edilir.
- Hidrodinamik yataklar: Balangta kuru
srtnme vardr, hz arttka ya tabakas
artar, dolaysyla yk tama kapasitesi artar.
- Kendinden ya beslemeli yataklar: Yalama bilezik, disk vb.elemanlarla yaplr,
baka yalama cihaz gereksizdir. Yk yalama ile snrldr.
- Gzenekli kendinden yalamal yataklar: Yatak malzemeleri gzeneklidir, ya emer,
yk snma kontrol ile snrldr.

ekil-14

11

ML GBEK BALANTILARI
- Dz kamalar: eimsiz (uygu), eimli, yass, oyuklu, akma (burunlu), vidal, teet
- Yarmay kamalar (ucuzdur, dk momentlerde uygun)
- Silindirik (boyuna pim) kamalar
- Kamal miller (yksek momentlerde uygun)
- Enine kamalar (ayar ve deiken ykler iin uygun,eksenel kaymay nler )
- Bilezik kamalar
- Pres geme
- konik geme (vidal skma manonlu)
FREN, KAVRAMA VE KAPLNLER
Genellikle milleri birbirine sabit balayan elemanlara kaplin ; istee gre balayan elemanlara
kavrama denir. Bazen her ikisine birden kavrama denir. Kavrama milleri istendiinde dndren
fren de milleri istee bal durduran elemanlardr. Fren ve Kavramann bir ksmnn alma
prensipleri birbirine benzer. Genellikle problemler miller arasndaki asal ve eksenel sapmalar;
yksek hzlarda veya kavrama ve fren esnasnda meydana gelen sarsntlar ve otomasyondur .
Kaplin eitleri :

Flanl, Zarfl, Oldham, Kardan, Elastik, Zincirli, Skma manonlu

Kavrama eitleri : Eksenel Disk, Konik, eneli, Merkezka, Hidrolik, Pnmatik, Elektromanyetik,
Kayl
Fren eitleri:

Dtan Pabulu, ten Pabulu Tanbur, Disk, Kayl Birok Kavrama eidi Fren
olarak da kullanlabilir
Kare ene

ekil-15 KAVRAMA ve FREN

ALIMA PRENSB

Pozitif
temas

Spiral ene
vidal ene
Eksenel

Srtnme

Radyal
Konik

mekanik
Kavrama
metodu

pnmatik

Hz ve yn
kontrol

hidrolik

zel
Yay sargl

elektrik
otomatik

bilyal

Manyetik tozlu

Elektromanyetik

akkan

ndksiyon
akml
Pnmatik
hidrolik

________________________________________________________________________________________________________________________________

izelgeler kaynaklardan olup Ders Notu Amaldr, rnek zmler orijinaldir, ticari amala
kullanlamaz,.KAYNAKLAR:
1- Hall, A.S., H. A.F., L. H.G., Theory and Problems of Machine Design, McGraw Hill C. 1961,2- Black, H.B.,
A.O.E.,Machine Design, McGraw Hill C. 1981,3-Akkurt,Mustafa Makine Elemanlar,3-Can,A..Makine Elemanlar
tasarm,4-Ko,E.Makine Elemanlar,5-Dimarogonas,A.Computer Aided Machine Design,Prentice Hall,1989,6Shigley,J.E., C.R.M.,R.G.G.,Machine Engineering Design, McGraw Hill C. 2004,7-Deutschman,A.D.,W.J.M.,C.E.W.
.,Machine Design,1975,8-Juvinall,C.R.,K.M.M.,Machine Component Design, McGraw Hill C. 1981

11

rnek Problem-1a
(1.vize rnei)

Makara
150

ZE=40

dB

dA
A

B
C

Verilmeyen
faktrleri
normal : (1)
alnz.

PA=1300 W
nA=2500 d/d
Tek silindir
yan. motor

Disk
Kavrama

ZD=1 Bir Azl

Sonsuz Sa Vida

FG=?
vG=?

12

Sa Helis

Soru-1 ekilde A/B eksenleraras E=500 mm; iletim oran ; i1 = dB d = 2 ; kay verimi (1 ) : %90
A

D/E sonsuz vida verimi (2 ) :%45 olduuna gre Gde kaldrlan ykn arln ve hzn bulunuz.
Soru-2 A/B iin Normal Sonsuz V kay iin seim ve llendirmeleri yapnz.
Soru-3 A/B iin Rulolu-Makaral Zincir seim ve llendirmeleri yapnz.
Soru-4 D/E sonsuz vida ve arkn =10 ve mn= 4 mm iin llendirmeleri yapnz,
s kontrol yapnz.
Soru-5 BD milindeki srtnmeli eksenel disk kavramann ortalama srtnme ap dort=80 mm,
=0,40, pem = 0,34 N/mm2 (Asbest-metal Ek-4 .19) olduuna gre srtnme alan A=?
Soru-6 ekilde 30 mm apl EG mili zerindeki

5 mm kesitli 40 mm boyundaki bir kare kamada

meydana gelen kayma gerilmesi: = ?

Soru-7 BD milinde hareket yn ile D Sonsuz vida ve B kay kuvvetlerini ekilde gsteriniz
RNEK PROBLEM.1a ZM
Cevap 1: G iletimi : Ada asal hz:
n A = 2500 d / dak

2500
wA =
= 262 rad / s
30

D.4den A/B ve D/E iin iletim oranlar :

Z
d
40
i1 = B = 2 i 2 = 2 =
= 40
dA
Z1 1

D.5den toplam iletim oran :

D.4den EG devir hz : i T =

i T = i1 i 2 = 2 40 = 80

wA
w EG

80 =

262
w EG

w EG = 3,28 rad / s

D.1den Gde yk kaldrma hz : v G = w EG d G 2 = 3,28 0,15 2 = 0,246 m / s

D.7den toplam verim :

t = 1 2 = 0 ,9 0 ,45 = 0 ,405

Kayplar dikkate alnnca D.6dan Gdeki g : PG = t PA = 0,405 1300 = 527 W

D.2den bu hzda tanabilecek yk: PG = FG v G FG = 527 0,246 = 2142 N
Veya ayn kuvvet tork ile bulunur, D.3den : TEG = PG = 527 = 161 Nm FG = 161 = 2146 N
wEG

3,28

0,15

Yorum: Bu gibi g iletimlerinde genellikle hedef istenilen yk istenilen hzda kaldrmaktr. Bu

durumda nce ykn kaldrld milde g ve asal hz bulunur. Verim dikkate alnarak gerekli
motor gc ve motorun devir hzna baklarak da gerekli iletim oran bulunmu olur.

13

Cevap 2:Kayl kasnak seimi

Ek-1: .1den asansr - tek sil.motor iin Ki=1,75

P K i = 1300 1,75 = 2275 W

2500 d/dak ve 2275 W iin Ek-1: .1den 10 numaral profil seilir.

Ek-1:.7den10 numaral profil iin dmin= 63 mmburdan: d A = 63 dB = 2 63 125 mm
dB d A 125 63
=
= 0,062 1 = 2 86,4 o = 173 o

2 E
2 500

D.12den cos 1 2 =

Ek-1:.6den 173 iin interpolasyonla :

K 1,02 173 170

=
K = 1,014
1 1,02
180 170

Ek-1: .3den birden fazla kay farzedilirse : Kvz=1,25

Ek-1 .2, .4, .5deki dier faktrler verilmediinden normal farzedilir, 1 alnr:
D.17 ve D.16dan P = 1300 1,75 1,25 1,014 1 = 2886 W 2,89 kW
D.1den kay hz v A = w A d A 2 = 262 63 2 = 8253 mm / s 8,25 m / s
Ek .9dan Profil-10 ve 8,25 m/s hz iin bir kayn iletebilecei g:
P1 0,395
8,25 8
=
P1 = 0,405 kW
0,477 0,395 10 8

D.18den gerekli kay says : z =

P
2,89
=
= 7,14 8 adet alnr.
P1 0,405

125 63
= 1297 mm
2 500

Sonsuz V kaynn uzunluu D.15den : L 2 500 + (125 + 63 ) + 500

Yorum :
Kay says mmkn, fakat fazladr. 8 kayl yaplacak ise 7,11 yerine 8 alnd iin kk kasnak
ap : d A = 7,118 63 = 56,0 mm alnarak ayn ilemler tekrarlanabilir. Fakat Ek .2de Profil-10
iin hz 8,25ten yukarda daha fazla g ilettii dikkate alnrsa kasnak aplar arttrlarak kay
says indirilebilir. En yakn profil-13 denenebilir; dz veya dar V kaylar da dikkate alnabilir.
___________________________________________________________________________________
Cevap 3-Zincirli ark seimi
Ek-1,2: .1,10,11,12,13 den Klar : Ki =1,75 ; Kio=1,08 (i=2 iin) ; KY=1 (yalama:normal)
Kz~1 (19 di farzedildi, sonradan bulunacak)
D.22 ve D.21den

KE~1 (E/p=40 farzedildi, sonradan bulunacak)

P = 1300 1,75 1,08 1 = 2457 W 2,46 kW

Ek .2den 2,46 kW ve 2500 d/dak iin 9,525x5,72 llerindeki zincirin uygun olup bu zincirin
tek srada ayn devirde 2,46dan fazla yaklak 3 kW ilettii grlr.
Ek-2: .12dan 1 farzedilen KE iin Adm = 9,525 mm seildiinden tekrar hesaplanr:
E

= 500

9,525

= 52 ,5 int erpolasyon

K E 1 52,5 40
=
0,91 1
60 40

P = Pmak = 3000 1300 1,75 1,08 0,9438 K z

Burdan olabilecek en yksek di says faktr : KZ 1,295 bulunur.

K E = 0,9438

Bu di says faktrne karlk gelen en az di says Ek-2:.10dan bata farzedilen 19 di yerine

tam olarak bulunur:
En az di saylar

Z1 15 1,295 1,27
=
13 15
1,46 1,27

Z1 14,737 Z1 = 15 Z 2 = 2 15 = 30

D.20den
Z1 = 15 di iin : dA =

p
9,525
9,525
=
= 45,8 mm Z2 = 30 di iin: dB =
= 91,1 mm

180
180
sin
sin18030
Z sin
15

Hz konrol : D.1den v A = 262 45,8 2 = 6000 mm / s 6,0 m / s < 12 m / s uygun

Yorum :
9,525lik zincir iin mmkn olan en kk di saylar ve aplar bulunmutur. Ayrca sral 8x3
2,4 kW tamaktadr, g ve hz snr ile mmkndr, aplar ve hz %15 orannda der fakat 3
sradan dolay maliyeti 2 kat kadar artar. Seilen zincirlerde ayrca yzey basnc kontrol yaplr
____________________________________________________________________________________
Cevap 4: Sonsuz vida
Vida helis as ark helis as ile ayndr : =10=
ark ve Vida lleri D.57
m=

mn
4
=
= 4,062 mm D.56 d = 4,062 40 = 162,5 mm
cos cos 10

D.59
tan =

m Zv
4,062 1
tan 10 =
dv
dv

d v = 23,04 mm vida adm : 4,062 = 12,76 mm

D.61 L = m (14,1 + 0,0628 Z ) = 4,062 (14,1 + 0,0628 40) = 67,48 mm

b = 0,73 dv = 0,73 23,04 = 16,82 mm

Is Kontrol : Sonsuz vida mekanizmasnn ilettii g: Pc = 1 PA = 0,91300 = 1170 Watt

Eksenler aras : C =
D.55 iletim oran i =

d v + d 23,04 + 162,5
=
= 92,77 mm
2
2

40
Z v = 1 = 40

D.63den P = 1170 ? 29

92 ,77 1,7
C 1,7
= 29
= 1425 Watt uygun
40 + 5
i+5

Yorum:
Burada bu modl ve a iin llendirme ve sadece s kontrol yapld. Ayrca helis arkn
mukavemeti (kabaca dier helis iftleri gibi) bu llerde kontrol edilir. Yeterli olmuyorsa ayn
llerde malzeme deitirilir veya modl byltlr. Vida, D.61 l snrlar iinde kalndnda
salamdr. .2den tek ynl hareket isteniyor ise en fazla 10 olup verim %50den azdr.
Verim attrlmak istenirse en fazla 25ye kadar arttrlr.

14

TBD

Cevap.5 Eksenel Srtnmeli Disk kavrama

D.6
D.4

PBD = 1 PA = 0,9 1300 = 1170 W

w
w BD = A i = 262 2 = 131 rad / s
1

D.3 TBD = PBD w

TBD = Fsrt d 2

BD

= 1170

A srt

= 8,93 Nm

Fsrt = 8931 40 = 223 N

F
Fsrt = N N = srt
p em = N

131

v1 = v 2 t
80

= 223

0,34 = 558

0,4

A srt

Fsrt

= 558 N

Kavrama

A srt =1641 mm 2

Yorum : Bu alan yaklak t = 1641 80 t = 6,5 mm balata kalnl demektir. Bu kalnlk mmkn
fakat incedir. 80 mm yerine daha kk ap uygun olacaktr.

_____________________________________________________________________________________________________________________________

40 mm

Cevap-6 Dz kare kama

TEGD

Cevap-1den EG milindeki tork : TEG = 161 Nm

d
TEG = Fkama mil 2

Fkama = 16100015 = 10733 N

Kamada kayma gerilmesi : =

Fkama

Fkama 10733
=
= 53,7 N
A kama
5 40
mm2

30
Kama

Yorum : Bu gerilme elik iin dktr. Kama malzemeleri kalitelidir. Daha kk kama lleri
mmkndr. Ayrca yzey basnc kontrol de yaplmaldr.

_______________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap.7 BD milinde Kuvvet ve Hareket ynleri

x
y
z

Dndrlen

wEG
E

Sa helis

wBD
B

Fvr

Fve

D
Dndren

Sa el /
Sa vida

Fvt

F1
F2

Kuvvetler

15

rnek Pr. 1-b (1.vize rnei)

Makara
200

AB eksenleraras: E=700 mm;

ZE=20
E

mm

A/B iletim oran : i1 = dB d = 2,5

A

Disk
Kavrama

A
G

D/E sonsuz vida verimi: 2 =%50

vG=? FGF=?
G=?

dB
B

A/B verimi: 1 =%95

Verilmeyen faktrleri
normal (1) alnz.

16

Sol Helis

C
C

dA

PA= 1700 W
nA= 4000 d/d
ok silindir yan.
motor

D
ZD=1 Bir Azl
Sonsuz Sol Vida

y
x

Soru-1 (10 puan) Gde kaldrlan ykn arln ve hzn bulunuz.

Soru-2 (25 puan) A/B iin Normal Sonsuz V kay iin llendirmeleri yapnz.
Soru-3 (25 puan) A/B iin Rulolu-Makaral Zincir llendirmeleri yapnz.
Soru-4 (15 puan) D/E sonsuz vida ve arkn =10 ve mn= 6,3 mm iin llendirmeleri yapnz,
s kontrol yapnz.
Soru-5 (10 puan) Cdeki srtnmeli eksenel disk kavramann ortalama srtnme ap dort=60 mm,
= 0,30, pem= 0,34 N/mm2 olduuna gre srtnme alan A=?
Soru-6(5 puan) ekilde 40 mm apl EG mili zerindeki 5 mm kesitli 50 mm boyundaki
bir kare kamada meydana gelen kayma gerilmesi: = ?
Soru-7(10 puan) BD milinde hareket yn ile D Sonsuz vida ve B kay
kuvvetlerini yandaki ekil zerinde gsteriniz.

B
C

RNEK PROBLEM.1b ZM
Cevap 1: G iletimi
Ada asal hz: nA = 4000 d / dak w A =
D.5den toplam iletim oran :

4000
= 419 rad/ s
30

i T = i1 i 2 = 2,5 20 = 50

419
= 8,38 rad / s
50
D.1den Gde yk kaldrma hz : v G = 8,38 200 2 = 838 mm / s = 0,838 m / s

D.4den EG devir hz :

D.7den toplam verim :

w EG =

t = 0 ,95 0 ,5 = 0 ,475

Kayplar dikkate alnnca D.6dan Gdeki g : PG = t PA = 0,4751700= 808 W

Tanan arlk tork ile bulunur : TEG =

808
= 96,4 Nm
8,38

FG =

96400
= 964 N
200
2

17

Cevap 2:Kayl kasnak

Ek-1: .1den asansr - ok sil.motor iin Ki=1,5

PK i = 1700 1,5 = 2550 W

4000 d/dak ve 2550 W iin Ek-1: .1den 10 numaral profil seilir.

Ek-1: .7den 10 numaral profil iin dA = 63 dB = 2,563 = 157,5 160 mm
dB d A 160 63
=
= 0,0693 1 = 2 86,0 o = 172 o

2 E
2 700
K 1,02 172 170
Ek-1: .6 : 172 iin interpolasyon :
=
K = 1,016
1 1,02 180 170

D.12den cos 1 2 =

Ek-1: .2, .3, .4, .5den dier Klar da bulunur:

P = 1700 1,50 1,25 1,016 1 = 3239 W 3,24 kW

kay hz v A = 419 63 2 = 13198 mm / s 13,2 m / s

Ek-2: .9: Profil-10 ve 13,2 m/s hz iin bir kayn iletebilecei g:
P1 0,552
13,2 12
=
P1 = 0,583 kW
0,604 0,552 14 12

D.18den gerekli kay says : z =

P
3,24
=
= 5,55
P1 0,583

6 a det alnr.

160 63
= 1754 mm
2 700

Sonsuz V kaynn uzunluu D.15den : L 2 700 + (160 + 63 ) + 700

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Cevap 3: Zincirli ark

Ek-1,2: .1,10,11,12,13: Klar :
Ki=1,50, Kio=1,04 (i=2,5 iin), Kz~1 (19 di farzedildi), KE~1 (E/p=40 farzedildi), KY=1
D.22, D.21:

P = 1700 1,50 1,04 1 = 2652 W 2,65 kW

Ek-2: .2den 2,65 kW ve 4000 d/dak iin 9,525x 5,72 llerindeki zincirin uygun olup bu
zincirin tek srada ayn devirde 2,65den fazla 3,1 kW ilettii grlr.
Ek-2: .12dan 1 farzedilen KE iin Adm = 9,525 mm seildiinden tekrar hesaplanr:
E

K E 0,91 73,5 60
700
=
=
73
,
5

int
erpolasyon
=
p
9,525
0,87 0,91
80 60

K E = 0,883

P = Pmak = 3100 1700 1,50 1,04 0,883 K z

Burdan olabilecek en yksek di says faktr : KZ 1,324 bulunur.

Bu di says faktrne karlk gelen en az di says Ek-2:.10dan tam olarak bulunur:

Z 1 15 1,324 1,27
=
13 15
1,46 1,27

Z 1 = 14,43 Z 1 = 15

Z 2 = 2,5 15 = 37,5 37

D.20den
Z1 = 15 di iin : dA =

p
sin180

9,525
9,525
= 45,8 mm Z2 = 37 di iin: dB =
= 112,3 mm
sin180
sin180
37
15

Hz konrol : v A = 419 45,8 2 = 9565 mm / s = 9,57 m / s < 12

uygun

18

Cevap 4: Sonsuz vida

Vida helis as ark helis as ile ayndr : =10= : ark ve Vida lleri D.56,57 :
mn
6,3
=
= 6,397 mm D.56 d = 6,397 20 = 127,9 mm
cos cos 10
6,397 1
D.59 tan = tan 10 =
dv = 36,28 mm
dv
D.61 L = m (14,1 + 0,0628 Z = 6,397 (14,1 + 0,0628 20) = 98,23 mm
m=

b = 0,73 dv = 0,73 36,28 = 26,48 mm

Is Kontrol : Sonsuz vida mekanizmasnn ilettii g: Pc = 1 PA = 0,95 1700 = 1615 Watt

dv + d 36,28 + 127,9
=
= 82,09 mm D.55 iletim oran i = Z
= 20 = 20
Eksenler aras : C =
Zv
1
2
2
D.63den P = 1615 ? 29

C1,7
82,09 1,7
= 29
= 2083 watt uygun
20 + 5
i+5

________________________________________________________________________________________________________________________________

TBD

Cevap.5 Eksenel Srtnmeli Disk kavrama

D.6
D.4

PBD = 1 PA = 0,95 1700 = 1615 W

w
w BD = A i = 419 2,5 = 168 rad / s
1

D.3 TBD = PBD w

TBD = Fsrt d 2

BD

1 = v2 t
v60

= 1615 168 = 9,61 Nm

Fsrt

Fsrt = 9610 30 = 320 N

F
Fsrt = N N = srt = 320

0,3 = 1067 N
p em = N A

srt

0,34 = 1067

A srt

A srt = 3138 mm2

________________________________________________________________________________________________________________________________

Fkama

Cevap-6 Dz kare kama

Cevap-1den EG milindeki tork : TEG =96,4 Nm
96400
Fkama =
= 4820
40
2

50 mm

Kamada kayma gerilmesi : =

TEGD
Fkama 4820
=
= 19,3 N
A kama 5 50
mm 2

40

________________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap.7
BD milinde
Kuvvet ve
Hareket
ynleri

wBD
B

G
C
D
Dndren

Sol el /
Sol vida

F1
F2

rnek Problem.2
ark, Pinyon, Mil malzemeleri elik:
K=400 N/mm2 ak=250 N/mm2 BHN150
A kademeli:KA1,5
B kamal KB1,3
C entiksiz:KC=1 D kademeli/kamal: KD1,5

150

Soru -1 D Dz dili l ve kuvvetlerini bulunuz.

150 mm

Elektrik
Rotoru
B

100

100 N
10 kW
3000 d/d

Z1=20
m=5
=20
Z2=39

Soru -2 D Dz dili pinyon mukavemet kontrol yapnz

Soru -3 AD mili (torna) 20 mm apnda olup A ve D ucu 15mme kademe
yaplmtr. Mil emniyetini gerekli yerlerde kontrol edip bulunuz.
Soru -4 20000 saat mrl A ve C rulman seiniz.
Cevap-1

= 314 rads , kk dili ap D.23den d1=mz=520=100 mm

30
P
10000
buradan D.3den burulma momenti,tork : TBD =
=
= 31,8 Nm 31800 Nmm
w AD
314
2 TBD 2 31800
=
= 636 N Fr = Ft tan = 636 tan 20 = 231 N
D.27den dili kuvvetleri: Ft =
d1
100
b
4 b = 45 = 62,8362 mm
D.28de genilik oran k 4 alnr; D.29dan dili genilii b: k =
m

AD iin Asal hz: w AD = 3000

Cevap-2
Eilme Kontrol (D.28) iin ayn malzemeden yaplan dililerde daha zayf olan pinyon dikkate alnr.

Z1=20 iin Ek-4: .15den y=0,102 alnr . D.1den hz v; D.30dan da Kv hz faktr bulunur:
6
d
= 0,276
v = w AD 1 2 = 314100 2 = 15700 mm / s 15,7 m / s D.30' dan K v =
6 + 15,7
=

400
Eilmeye
= 6,32 ? em = K K v =
0,276= 36,9 N/mm2 dayanr
3
3
km y Z1 45 0,10220
2 TBD
3 2

231800

3 2

Yzey basnc (anma) Kontrol (Buckingham D.31) iin gerekli olan C, elik-elik malzeme iin
Ek-4:-18den C=11400e alnr. Hata enin imalat (ticari-freze, hassas-talanm, ok hassaszel) ekline bal olduu grlr. Bu hata da hz ile snrldr. Ek-4:-16te snrlanan imalat hatas
enin v=15,7 m/s iin 0,0273.0,020 arasnda ve 0,0273e yakn olduu grlr. Ek-4:-17de

m= 5 iin sadece ticari(ekonomik) dili imalatnn (e=0,0595 mm) ve hassas imalatn (e=0,0295
mm) yetersiz olduu grlr. Bu durumda pahal olan zel imalat (hassas talama.polisaj) iin :

eokhassas=0,0145 mm<esnr=0,020,0273 uygun olduundan C=114000,0145=165,3

D.31den Dinamik Yk: Fd = Ft +

21 v (b C + Ft )
21 v + b C + Ft

= 636 +

2115,7 (0,062 165300 + 636)

2115,7 + 0,062 165300 + 636

= 8904 N

Dinamik ykn anma yk D.32deki Fd ve D.33deki statik yk Fo dan kk olmas gerekir.

D.32deki K deeri Ek-4:.19den elik pinyon ve elik ark (ort:BHN150) iin: K=282 kN/m2
D.32 Fw = dp bK
D.33 Fo =

2 Z 2
2 39
yzey
= 2311N < Fd = 8904 N anr
= 0,1 0,062 282000
Z1 + Z 2
20 + 39

K
400
statik yke
b y m =
62 0,102 5 = 13245 N ? Fd = 8904 N dayanr
3
3

19

20

Cevap-2 Yorumu : ncelikle hzn fazla olduu bu nedenle pahal olan ok hassas zel imalatn
gerektii grlr. Bu durumda hzn dmesi iin di saysnn 14e azaltlmas gerekir. Bu
uygulama hassas imalat kurtarr. Ayrca mukavemetin elverdii kadar modl drlmelidir.Bu
malzemenin eilmeye dayand, anmaya dayanmad grlr. Bu malzeme kullanlacaksa modl
bytlmelidir. Fakat istenmeyen hz da artacaktr. Bu nedenle Ek-4:.19den BHN ve K deeri
daha yksek elik-dkm veya dkm-dkm iftinin daha uygun olduu grlr. Bu uygulama ile
modl drlebilir. Hz daha da der.
________________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap-3

100 N

AD miline gelen kuvvetler ekil.17de

gsterilmitir. D.64den mili zorlayan
eilme momentlerini bulmak iin nce A,C

wAD TBD

destek kuvvetleri bulunur. Sonra dey ve

yatay kesme kuvvetleri grafikleri izilir. Bu

RAx

RCx R
Cy

RAy

grafiklerin alanlar yardm ile eilme

Fr

Ft

momentleri bulunur.
yz dey (n) dzlem

Dey dzlemde destek kuvvetleri:

MA = 0 = 150100+ 300RCy + 400231

150
mm B

R Cy = 258 N
Fy = 0 = R Ay 100 + R Cy + 231

RAy
(127)

150

100

R Ay = 127 N

xz yatay (st) dzlem

100

150

RCy
(-258)

Fr RAx
231 (212)

127

Yatay dzlemde destek kuvvetleri:

+4050
C
B

R cx = 848 N

27

-23100

D
-63600
636

23100

63600
31800

Moment grafiklerinden milde en fazla

zorlanan yerin C olduu grlr.

D A
D
C
C
B
B
A
Myz dey eilme momenti Mxz yatay eilme momenti Nmm

Emniyetli gerilmeler: D.66,67 :

Ek 5 : . 22 ,23

emS = ak = 250
S
S

em d =

d K y K b
K

647 48
0 ,5 400 0 .84 0 ,9
151
=
=
{1
S
S
C entiksiz

D.65den
d3C

32

M T

+
em em
d
s

Ft
636

212

231
19050

+31800 +31800
D

Fx = 0 = R Ax + R Cx + 636

RAx = 212 N

100
C

RCx
(-848)

212

+19050

MA = 0 = 300 R cx + 400 636

150
B mm

32

20 3

23100 2 + 63600 2
1512

31800 2
250 2

SC =1,69
14243
UYGUN

Yorum: Milin B noktasnda kama entii var fakat eilme momenti daha azdr. Milin D ap
kk fakat eilme momenti yoktur. Ayn aptaki Ada ise ok az bir etkisi olan deiken bir
kayma gerilmesi vardr. Bunlar dnda utaki A ve D iin kritik grlrse yarm rulman
uzaklndaki eilme momenti de dikkate alnabilir. Sonu olarak yukardaki C kontrol yeterlidir.
Buna ramen A,B,D kontrol:
A = 1,33

3
dB
= 20 3

3
dD
= 15 3

127 2 + 212 2
15

= 0,5

200 0,84 0,95

S A = 28,6
S1,5

32 S 19050 2 + 31800 2
31800 2
+
S B = 2,11
2

250 2
200 0,84 0,9
1,5

32 S
0
31800 2
+
S D = 2,60
2

250 2
200 0,84 0,95
1,5

________________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap-3
A rulman seimi: FrA = 1272 + 2122 = 247

FeA = 0 Ek 5 : .24 ' den X = 1 ve Y = 0

D.70den Pe = X Fr + Y Fe = 1 247 + 0 = 247 N

D.72den L h = L
C
D.71den L =
Pe

10 6
n 60
3

L 10 6
=
L = 3600
3000 60

20000

C
3600 =

247

milyon

devir

C = 3785 N

Ek-6:.25den 15 mm iin 16002 seilir : C=4,82 kN

C rulman seimi: FrC= 2582 + 8482 = 886

FeC = 0 Ek 5 : .24' den X = 1 ve Y = 0

D.70den Pe = X Fr + Y Fe = 1 886 + 0 = 886 N

3

C
D.71den 3600 =
C = 12997 N
848

Ek-6:.25den 20 mm iin 6304 seilir : C=13,9 kN

Yorum: Adaki gerilme ve istenen rulman kapasitesinin azlndan Adaki kademenin ok uygun
olduu grlr.
C

A
B

15

20
Rotor

8 mm
16002

15 mm
63 04

62 mm

15

21

rnek Problem.3 (2.Vize rnei)

ark ve Pinyon Dk.Demir :K=220

N/mm2

Helis:=15
240 mm 60
n=20

40
BHN160

Z1=17

Mil (torna) elik: K=400 , ak=300 N/mm2

100 N

A,D kama:K1,3 B segman: K2,5 C:K=1

mn=5
D

180
Soru-1:AD milinde kay ve helis kuvvetlerini bulunuz

37

V kay: =0,3
V kay as:34

Soru-2:D helis pinyonda mukavemet kontrol yapnz.

Soru-3: 25 mm apndaki AD mili emniyetini bulunuz.

Soru-4: Eksenel yk tayan 64 05 numaral B

63

rulmannn mrn bulunuz.

Z2=35

5 kW
2286 d/d
Motor

________________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap-1
letim oranndan AD mili hz D.4:

i1 =

n AD
63
=
n AD = 800 d / d
2286 180
w AD = 800

buradan burulma momenti, tork D.3:

T AD =

Kaylarda dndren kuvvet D.10:

F1 F2 =

w AD

= 83 ,78 rad
s
30

5000
= 59 ,68 Nm 59680 Nmm
83 ,78

2 T 2 59680
=
= 663
d
180

kinci bant iin nce V kay srtnme katsays D.13: V =

0,3

=
= 1,03
V sin 34

sin
2
2

( )

Sonra kk kasnak kavrama as 180-37=143 yardm ile srtnme bants D.11:

)
F1
1,03(143
180 = e 2,57 = 13,07
e v 1 = e
F2

Yukardan D.10 ve D.11den kan bantlar ortak zlrse : F2 = 54,9 55 N

F1 = 719 N

Fg = (F1 + F2 ) sin 1 = (719 + 55 ) sin 143 = 734 N

2
2

Gerdirme kuvveti D.14 :

Burada kayma olmamas iin katsays gerek deerinden emniyet pay kadar kk olmaldr.
Helis pinyonda modl , standart modlden ve blm dairesi ap D.34;
m=

mn
5
=
= 5,176
cos cos15

Helis dili kuvvetleri D.38 : Ft =

d1 = m Z 1 = 5,17617 = 87,99 88,0 mm

2 TAD 2 59680
=
= 1356 N
d1
88

Fr = Ft

tan n
tan 20
= 1356
= 511 N
cos 15
cos

Fe = Ft tan = 1356 tan 15 = 363

22

23

Cevap-2
Helis pinyonun eilme kontrol :
Genilik b D.40 : k =

b
6 b = 6 5,176 = 97,57 b = 97 mm
m

Edeer di says D.36 : Z 1e =

Z1
3

cos

17
cos 3 15

Z1e=18,86 iin Ek-4:.15den interpolasyon :

= 18,86

y e - 0,098
0,1- 0,098

18,86 - 18
y e = 0,09972
19 - 18

Hz v ve Kv hz faktr D.1, D.41 :

5,6
5,6
d
v = w AD 1 2 = 83,78 88 2 = 3686 mm / s 3,686 m / s K v =
=
= 0,7447
5,6 + v 5,6 + 3,686
=

2 TAD
2 59680
220

=
= 8,88 ? em = K K v =
0,7447 = 54,6
3
2
3
3
6 5,176 0,09972 17 cos 15
e Z1 cos

k m32 y

Eilmeye dayanr
Yzey basnc (anma) Kontrol :
Anma kontrol (Buckingham D.31) iin gerekli olan C, dk. demir-dk. demir malzeme iin:
Ek-4:-18den

C=5700e

Ek-4:-16da

v=3,686 m/s iin : esnr= 0,1.0,0718

(gerekirse interpolasyonla bulunur) :

e snr 0,1 3,686 2,5

=
0,0718 0,1
5 2,5

Ek-4:-17de mn= 5 iin : e ticari = 0,0595 mm < e snr = 0,1... 0,0718 uygun
Ek-4:-18den C=57000,0595=339,2 kN/m bulunur,
D.31den Dinamik Yk: Fd = Ft +

21 v ( b C cos2 + Ft ) cos

Fd = 1356 +

21 v + b C cos2 + Ft
21 3,69 ( 0,097 339200 cos2 15 + 1356) cos15
21 3,69 + 0,097 339200 cos2 15 + 1356

= 10709 N

Ek-4:.19dan dk.demir-dk.demir (BHN160) : K=1420 kN/m2

D.43 : Fw =

dp b K

2 Z 2
0,088 0,097 1420000 2 35
yzey
=

= 17488 > Fd = 10709 N dayanr

2
2
Z
+
Z
17
+
35
cos 1 2
cos 15

D.44 :

220
statik yke
Fo = K b y m cos =
97 0,0997 5,176 cos15 = 11139 > Fd = 10709 N dayanr
3
3

Yorum : Dkm malzemeden dolay D.43de yzeyin iyi dayand fakat D.44de statik ykn de
snrda olduu grlr. elik pinyon, dkm ark ile daha dk modl alnabilir. Helis (=15)
3
pinyonda Z1=17 yerine D.37den dolay Z min 14 cos 15 = 12,6 Z1 = 13 almakla daha

kk ebatlar bulunabilir.

Cevap-3

24

100 N

Dey dzlem yz:

Sol Helis

Ada kasnaktaki toplam dey kuvvet :

MB = 0 = +730 40 + 240R Cy + 3001356
RCy = 1817 N
Fy = 0 = 730 + R By + R Cy + 1356

RBy
40

F2

Ada kay kuvveti bileeni:

F1x = 719 sin37 = 431 N

Dde eksenel kuvvetin eilme momenti:

xz yatay (st) dzlem

RCy
240
mm

Ft F1x
60

6
15972
78

RCx
240
mm C

F1y
(-730) (+1191) (-1817) 1356 (431) (-442)

B
-29200

0 = 431 40 + 240 Rcx + 300 511+ MD

110640

MD

60
D

(-500) Fe=363

+17240

C
-81360

-2640

-11

-1356

Fx = 0 = +431+ R Bx + R Cx + 511

Fr=511

431

-730

R Cx = 500 N

RBx
40

461

MD = 363 88 = 15972
2
MB = 0

Ft

F1=719

100

Yatay dzlem xz:

Sol El

Fr

RCy

RBy

yz dey (n) dzlem

RBy = +1191N

Fe

RCx

RBx

37

F2
55

- 100 - 55 - 719 cos37 = -730 N

-30660
-511

+17240

+81440

14600

RBx = 442 N

Moment grafiklerindeki hatann dier

momentlere oranla %1den az ve
yuvarlamadan kaynakland anlalr.
Moment grafiklerinde milde en fazla
zorlanan yerin C olduu grlr.

D
C

D A

-29200

-16060

Myz dey eilme momenti Mxz yatay eilme momenti

Nmm

Emniyetli gerilmeler:

Ek 5:.22,23

64748
d K y Kb 0,5 400 0.84 0,85 143
K =
=
D.6 emd =

{1
S
S
S

300
D.66 emS = ak =
S
S

Centiksiz

D.65 d3C

32

M T
32 814402 + 146002 596802

+
253
+
2

3002
143
em
em
d
s

2
S2
S

SC = 2,52
uygun

Bde eilme momentinin az fakat segman entii olduu

dnlrse de Bnin daha salam olduu grlr:
253

32S
292002 + 172402
596802
+
200 0,84 0,85 2
3002 SB =2,45

2,5

25

Yorum: Milin B noktasnda eilme momenti daha az

olduu iin eksenel yk tayan segman Bye
yerletirimitir. Milin fazla ykl olduu yerlerde entikten
kanlmaldr.

B
A

C
D

21 mm
6405

97 mm

25

25

Cevap-4
B rulmanna gelen radyal kuvvet: FrB = 11912 + 442 2 = 1270 N
eksenel kuvvet: FeB = 363 N
Ek-6:.25den: 25 mm. apl 6405 numaral rulman iin: C=31,4 kN, Co=22,2 kN
Edeer kuvveti bulmak iin gerekli olan X,Y deerleri Ek-5:.24den;
Fe
363
=
= 0,286 < ? e
Fr
1270

Burada kontrol iin gerekli e deeri, 64 tipi rulmanlarda Fe/Co deeri yardm ile bulunur;
Fe
363
=
= 0,0164
C 0 22200

Bu deer iin e deerinin Ek-5:.24den 0,19 ile 0,22 arasnda kald anlalr:
0,286 > e = 0,19......0,22 eksenel yk nemli !

e tam bulunmak istenirse interpolasyon ile

e 0,19
0,0164 0,014
=
e = 0,195
0,22 0,19 0,028 0,014

Bulunan e deerinin Fe/Fr deerinden kk olmas sebebi ile eksenel yk nemli olup, X,Y
faktrleri yine Fe/Co yardm ile hesaplanmas gerekir:
Ek-5:.24X=0,56

interpolasyonla

Y 2,3
0,0164 0,014
Y = 2,249
=
2,0 2,3
0,028 0,014

D.70den Pe = X Fr + Y Fe = 0,56 1270 + 2,249 363 = 1528 N

C
D.71den L =
Pe

31400
L=
= 8678 milyon devir
1528
6

10
D.72den L h = L n 60

10
= 8678 800
= 180791
60

saat

Yorum: Hesaplanan saat olarak mrn srekli alan makinalarda (ORS s.31) uygun olduu
grlr. Veya bu mr; makinenin gndelik alma saatine ve 365e blnr yl olarak hesaplanr
ve uygunluuna baklr.

26

rnek Problem: 4 (dev-Snav rnei)

Mil, ark ve pinyonlar elik:
K=1140 ak=910 N/mm2

BHN=420

Konik dililer: modl=3 Z1=12 Z2=20 n20

Helis : modl=3,5 =32 (C,sol) Z1=9 Z2=23

B,C kama K=1,3;

A,D entiksiz;

5 mm 10

mil yzeyi torna

Soru:1- AD milinin llendirmelerini yapp, konik ve helis

kuvvetlerini bulunuz.
Soru:2- Konik pinyonun mukavemetini kontrol ediniz.

10

Soru:3- Helis pinyonun mukavemetini kontrol ediniz.

Soru:4- d=10 mm apl AD mili emniyetini bulunuz.
Soru:5- Eksenel yk tayan 60 00 numaral D
rulmannn saat olarak mrn bulunuz.
Cevap :1
B: konik dili: D.46:

Motor:P= 400 W
n= 2300 d/dak

d
Z
12
tan 1 = 1 = 1 =
= 0,6 1 = 30,96 o 2 = 59,04 o
d2 Z 2 20

D.47: Minimum di says kontrol

Z min (konik ) = 12 ?14 cos 30,96 12,0 uygun

do2

Blm dairesi aplar:

d1 = m Z 1 = 3 12 = 36 mm d 2B = 3 20 = 60 mm
d1

d2

sin 30,96 =

36

2
3 b

D.50: L 3 b sin 1 = 2
3 b
b 11,66 b B = 11 mm
1
424
3

d1

konik

Ortalama aplar:
d o1 = d1 b sin 1 = 36 11 sin 30,96 = 30,34 mm
d o2 = d 2 b sin 2 = 60 11 sin 59,04 = 50,57 mm

5,67
8
+5+
2
26
474
8

Zminhelis = 9 ?Zmindz cos3 = 14cos3 32 = 8,54 uygun

5 ,67
77
+ 10 +
2
6474
82

11,8 12

C: Helis dili: Minimum di says kontrol D.37

59
8

mn
3 ,5
=
= 4 ,127
D.34: m =
cos cos 32

do1

51,3 51

77
8
+ 10 +
2
2
647 48

52 ,5 53 mm

11
77 mm

5,67
10

10

d1C = m Z1 = 4,1279 = 37,1 mm

b

6
m

b C 6 4,127 = 77,79

D.40: 1< k =

A
b C = 77 mm
1
424
3
helis


Konik pinyonda asal hz: w kp = 2300 = 240,9 rad s
30
P
400
Konik pinyonda burulma momenti: Tkp =
=
= 1,660 Nm
w kp 240,9

letim oranndan AD mili hz n AD = 2300

TAD =

Konik dili kuvvetleri D.48 : FtB =

27

1660 Nmm

12
n AD = 1380 d / d w AD = 1380 = 144,5 rad s
20
30

P
400
=
= 2,768 Nm
w AD 144,5

2768 Nmm

2 T AD 2 2768
=
= 109 N
d o 2B
50 ,57

FrB = FtB tan cos 2 = 109 tan 20 cos 59 ,04 = 20 ,4 N

FeB = F tB tan sin 2 = 109 tan 20 sin 59 ,04 = 34 ,0 N

Helis dili kuvvetleri D.38 : F tC =

Fr = F t

2 T AD 2 2768
=
= 149 N
d 1C
37 ,1

tan n
tan 20
= 149
= 64 ,0 N
cos
cos 32

Fe = Ft tan = 149 tan 32 = 93 ,1 N

Cevap-2
Konik pinyonun eilme kontrol :
Edeer di saylar D.45 Z 1e =

Z1
12
=
= 13,99
cos 1 cos30,96

Z 2e =

Z2
20
=
= 38,88
cos 2 cos59,04

Ek-4:.15den: Z 1e 14 y e = 0,088
D.49
Hz
v ve Kv hz faktr D.1, D.51 :
d
vk = wkp 1kp

= 240,9 36 = 4340 mm / s 4,34 m / s

2

6
6
=
= 0,580
Kv =
+3
v 6 + 4,34
14264

talal imalat

2 Tkp

Eilmeye dayanr

2 1660
1140
K
3b
L
Kv =
0,58 = 220
kp =
= 15,2 ? em =
=

2
2
3
3
b m ye Z1 L b 11 3 0,088 12 2 b

Yzey basnc (anma) Kontrol (Buckingham D.31) iin gerekli olan C, elik pinyon ve ark
malzeme iin: Ek-4:-18den C=11400e
Ek-4:-16da v=4,34 m/s iin : esnr= 0,10,0718

(gerekirse interpolasyonla bulunur)

Ek-4:-17de m= 3 iin: e ticari = 0,052 mm < e snr = 0,1...0,0718 uygun

Ek-4:-18den : C = 114000,052 = 593 kN/m bulunur;
D.52 Dinamik Yk:

21 v (b C + F)

D.52.bden F = P v = 400 4,34 = 92,2

21 4,34 ( 0,011 593000 + 92,2)

= 3587 N ? Fw
21 4,34 + 0,011 593000 + 92 ,2
K - 1918
420- 350
=
K = 2807 kN/ m2
Ek-4:.19den elik-elik (BHN420) ekstrapolasyon:
2553-1918 400- 350
Fd = F +

21 v + b C + F

= 92,2 +

D.53 Anma yk:

Fw = 0,75

dp b K
2 Z 2e
0,036 0,011 2807000
2 38,88

= 0,75

= 1429 < Fd = 3587

cos 1 Z1e + Z 2e
cos 30,96
13,99 + 38,88

D.54 Statik yk (Eilme) kontrol (Buckingham):

F0 =

Anmaya dayanmaz

K
L b 1140
2 b
b y m
=
11 0 ,088 3
= 2309 < Fd = 3587 N dayanmaz
3
L
3
3 b

28

Cevap-3
Helis pinyonun eilme kontrol :
Edeer di says D.36 : Z 1e =

Z1
cos 3

9
cos 3 32

Z1e=14,76 iin Ek-4: .15den interpolasyon :

= 14,76

y e - 0,088
0,092 - 0,088

14,76 - 14
y e = 0,09104
15 - 14

Hz v ve Kv hz faktr D.1, D.41 :

5,6
5,6
d
v h = w AD 1C 2 = 144,5 37,12 = 2680 mm / s 2,68 m / s K v =
=
= 0,7738
5,6 + v 5,6 + 2,68

2 TAD
2 2768

=
= 1,91 ? em = K Kv
3
2
3
2
3
k m ye Z1 cos 6 4,127 0,09104 9 cos32

1140
0,7738= 294
3

Eilmeye dayanr

Yzey basnc (anma) Kontrol (Buckingham D.31) iin gerekli olan C, elik pinyon ve ark
malzeme iin: Ek-4:-18den

C = 11400e
Ek-4:-16da v=2,68 m/s iin : esnr= 0,1.0,0718
(gerekirse interpolasyonla bulunur) :

e snr 0,1 2,68 2,5

=
0,0718 0,1
5 2,5

Ek-4:-17de mn= 3,5 iin interpolasyonla:

e ticari 0,05 3,5 2
e ticari = 0,053 mm < e snr = 0,1... 0,0718 uygun
=
0,054 0,05
42

Ek-4:-18den : C =114000,053 = 604 kN/m bulunur,

D.31den Dinamik Yk:
Fd = Ft +

21 v ( b C cos2 + Ft ) cos
21 v + b C cos2 + Ft

= 149+

21 2,68 ( 0,077 604000 cos2 32 + 149) cos32

21 2,68 + 0,077 604000 cos2 32 + 149

Ek-4:.19den elik-elik (BHN420) ekstrapolasyon:

= 6842

K -1918
420- 350
=
K = 2807 kN/ m2
2553- 1918 400- 350

konik ile ayn malzeme

D.43 : Fw =

dp b K
cos2

2 Z2
0,0371 0,077 2807000 2 23
=

= 16027 > Fd = 6842 N

Z1 + Z 2
9 + 23
cos2 32
Yzey dayanr

K
1140
b y m cos =
77 0,09104 4,127 cos32 = 29289 > Fd = 6842 N
D.44 : Fo =
3
3
dayanr

Dey dzlem yz:

12

53

Cde eksenel kuvvetin eilme momenti:

FtC= 149

MC = 93,1 37,12 = 1727 Nmm

37,1

50,57

MA = 0

FeB= 34

}
860 }
1727

20,4 12 64 63 + 116 RDy + MB + MC

FtB= 109

sol helis
sol el

FrB= 20,4

RDy = +54,9 N

yz dey (n) dzlem

Fy = 0 = +R Ay + 20,4 64 + R Dy
R Ay = 11,3 N

-64

RAy

MB

xz yatay (st) dzlem

RDy

RAx

MA = 0 = 109 12 63 149 + 116 RDx

MC

+464

- 136

Moment grafiklerindeki hatann dier

53
D

-149 (+92,2)

-11,3

-56,8
+2897 C

+1990
C

D
B

- 2910

-4887 D

-54,9

momentlere oranla %1den az ve

-92,2

+2915

yuvarlamadan kaynakland anlalr.

Moment grafiklerinde milde en fazla

+724

zorlanan yerin C olduu grlr.

+1990

+1188

+4887

B
C

ak 910
=
S
S

Myz dey eilme momenti (Nmm) Mxz yatay eilme momenti

K y 0,67

1140 1000
K y = 0,656
0,65 0,67 1200 1000
=

Ek 5:.22,23

6474
8
288
d K y Kb 0,5 1140 0,656 1
emd =
K =
=

S
S {
1,3
S
Ckamal

32

- 136

Emniyetli gerilmeler:

D.6 iin KyEk-5:.23

51 mm
C

165,8

9,1

R Ax = +165,8 N

(+54,9) (165,8) -109

(-11,3) +20,4

Fx = 0 = +R Ax 109 149 + R Dx

D.66 emS =

RDx

12

Yatay dzlem xz:

RDx = +92,2 N

FrC= 64
FeC= 93,1

60

MB = 34 50,57 2 = 860 Nmm

51 mm

Bde eksenel kuvvetin eilme momenti:

3
D.65 d C

29

Cevap-4

em
d

+ T

em
s

2915 2 + 4887 2
2768 2
+
2882
910 2
2
S
S2
SC=4,91 Fazla

103

32

30

Cevap-5
D rulmanna gelen radyal kuvvet: FrD= 92,22 + 54,92 = 107 N
Mil kademesiz ve ular arasnda segman olmadndan Bdeki Konik arkn eksenel kuvveti A
rulmann, Cdeki helis pinyonun eksenel kuvveti (bulunan ok ynnden dolay) D rulmann
etkiler:

FeD = Fekonik = 93,1 N

Ek-6: .25den: 10 mm. apl 60 00 numaral rulman iin: C=3,98 kN, Co=2,23 kN

Edeer kuvveti bulmak iin gerekli olan X,Y deerleri Ek .24den;

Fe 93 ,1
=
= 0 ,87 < ? e
Fr 107

Burada kontrol iin gerekli e deeri, 60 tipi rulmanlarda Fe/Co deeri yardm ile bulunur;
F e 93,1
e 0,22
0,0417 0,028
=
= 0,0417 interpolasyon ile
=
e = 0,240 < 0,87
0,26 0,22 0,056 0,028
C0 2230

Bulunan e deerinin Fe/Fr deerinden kk olmas sebebi ile eksenel yk nemli olup,
X,Y faktrleri 60 tipi rulmanlarda yine Fe/Co yardm ile hesaplanmas gerekir:
Ek-5: .24X=0,56

interpolasyonla

Y 2,0 0,0417 0,028

=
Y = 1,853
1,7 2,0 0,056 0,028

D.70den Pe = X Fr + Y Fe = 0,56 107 + 1,853 93,1= 232 N

C
D.71den L =
Pe

L = 3980

232

= 5049 milyon devir

10 6
10 6
=
5049

= 60975
D.72den L h = L n
1380 60
AD 60

saat

31

Final rnei
Pinyon ve ark dkm demir: K=200 N/mm2 BHN=170
Mil elik: K=1200 ak=900 N/mm2
Konik dililer: modl=3 Z1=12 Z2=20 2 =59 =20
C Dz dili : modl=2,5 Z1=14 Z2=30
=20
B,C kama K=1,3;

AB=12

BC=28

Tkp= 1660

5 mm 10

10

A,D entiksiz; mil yzeyi torna

CD=30 mm

TAD= 2760 Nmm nAD= 1380 d/d

Dz dili: Ft= 158

Fr= 57,5 N

Konik: v= 4,34 m/s b= 11 mm do2= 50,6 mm

Ft= 109

Fr= 20,4

Fe= 34 N

Soru:1- (30 puan) Konik pinyonun mukavemetini kontrol ediniz.

Soru:2- (55 puan) d=10 mm apl AD mili emniyetini bulunuz.
Soru:3- (15 puan) Eksenel yk tayan E10 numaral A
rulmannn saat olarak mrn bulunuz.

Motor:P= 400 W
n= 2300 d/dak

Cevap-1
Konik pinyonun eilme kontrol :
Edeer di saylar D.45 : Z1e =

Z1
12
=
= 14
cos 1 cos31

Z 2e =

Z2
20
=
= 38,9
cos 2 cos59

Ek-4:.15den: Z 1e 14 y e = 0,088 (genellikle ondalkl olan Z1e iin interpolasyon yaplr)

Kv hz faktr D.1, D.51 :

6
6
Kv =
=
= 0,580
+3
v
6 + 4,34
14264

talal imalat

kp =

2 Tkp

2 1660
200
K
3b
L
15
,
2
?
K
=

=
0,58 = 38,7
=

em
v
3
3
b m2 ye Z1 L b 11 32 0,088 12 2 b

Eilmeye dayanr

Yzey basnc (anma) Kontrol (Buckingham D.31) iin gerekli olan C, dkm pinyon ve ark
malzeme iin:
Ek-4:-18den C=5700e
Ek-4: -16da v=4,34 m/s iin : esnr= 0,1.0,0718
(gerekirse interpolasyonla bulunur):

e snr 0,1 4,34 2,5

=
0,0718 0,1
5 2,5

Ek-4:-17de m= 3 iin: e ticari = 0,052 mm < e snr = 0,1...0,0718 uygun

Ek-4:-18den C=57000,052=296 kN/m bulunur;
D.52.bden F = P v = 400 4,34 = 92,2

Dinamik Yk: Fd = F +

21 v (b C +F)
21 v + b C + F

= 92,2 +

21 4,34 (0,011 296000 + 92,2)

21 4,34 + 0,011 296000 + 92 ,2

Ek-4:.19den dkm-dkm (BHN170: 160-180 aras) : K =

32

= 2140 N ? Fw

1420 + 1820
= 1620 kN/ m2
2

Anma yk:
Fw = 0,75

dp bK

2 Z 2e

cos 1 Z1e + Z 2e

= 0,75

0,036 0,0111620000 2 38,9

anmaya

= 826 < Fd = 2140 N dayanmaz

cos31
14 + 38,9

Statik yk (Eilme) kontrol (Buckingham):

F0 =

K
L b 200
2b
b y m
=
11 0,088 3
= 405 > Fd = 2140 N dayanmaz
3
L
3
3b

12

Cevap-3
Dey dzlem yz:

28 mm

30
FrC= 57,5

60

Bde eksenel kuvvetin eilme momenti:

MB = 34 50,57 2 = 860 Nmm

}
860

FtC= 158

MA = 0 = +20,4 12 40 57,5 + 70 RDy + MB

FtB= 109

FrB= 20,4

R Ay = 4,5 N

yz dey (n) dzlem

Yatay dzlem xz:

RDx = +109 N

Fx = 0 = +R Ax 109 158 + RDx

R Ax = +158 N

Moment grafiklerinde milde en fazla zorlanan

yerin C olduu grlr. Emn. gerilmeler:

RAy

MB

(-4,5) +20,4

RDx

B
-54

(+41,6) (158)
158

15,9

+445

28 mm
C

109

C
-1248

D
A

+1251

+1896

+806

Ek 5:.22,23

300
=
S

Ckamal

12512 + 3268 2
2760 2
+
300 2
900 2
2
S
S2

D A

30
D

-158 (+109)

49
+1372 C

+1896

-41,6

KyKb
emd = d K

32

RDy RAx
12

D.6 iin Ek-5:.23 Ky=0,65

6
474
8
0,5 1200 0,65 1
em d =
S {
1,3

xz yatay (st) dzlem

-57,5

-4,5

900
D.66 emS = ak =
S
S

y
z

FeB= 34

Fy = 0 = +R Ay + 20,4 57,5 + RDy

10 3

35

50,57

RDy = +41,6 N

MA = 0 = 109 12 40 158 + 70 RDx

-3270 D
-109
+3268

- 54
Myz dey eilme momenti (Nmm) Mxz yatay eilme momenti

SC=8,14 fazla

Cevap-4

33

A rulmanna gelen radyal kuvvet: FrA = 4,5 2 + 158 2 = 158,1 N

ekilde konik arkn eksenel kuvveti A rulmann etkiler:

FeA = 34

Ek-6: .25den: 10 mm. apl E 10 numaral rulman iin: C=3,35 kN

Edeer kuvveti bulmak iin gerekli olan X,Y deerleri Ek-5:.24den; E tipi rulmanlarda e=0,2
Fe
34
=
= 0,215 > e = 0,2 : eksenel yk nemli X=0,5;Y=2,5
Fr 158,1
Pe = X Fr + Y Fe = 0,5 158,1 + 2,5 34 = 164 N
C
L =
Pe

Lh = L

3350
L=
= 8523 milyon devir
164
10

n AD 60

= 8523

10 6
1380 60

= 102934

saat

RNEK FNAL SORU ve ZMLER :

Motor:P= W
n= . d/dak

Motor:P = W
n= d/dak

D
A

10

Motor:P= .W
n= d/dak

rnek:1

rnek:2

rnek:3

rnek Problem-1 : P=3000 W n=2800 devir/dak

Mil ve pinyonlar elik, arklar dkm:
elik : K=433 ak= 300 N/mm2 BHN=275
Konik dililer : m=4,5 Z1=14 Z2= 30 2=65
dz dili ler: m=4,5 Z1=14 Z2= 30
=20
rnek 1 iin AB=14 BC=43 CD=42
veya rnek 2 - 3 iin AB=42 BC=43 CD=14
Mil : B,C kama K=1,3; A,D entiksiz; mil yzeyi torna
Tkp= 10231 TAD= 21925 Nmm nAD= 1307 d/d
Dz dili: Ft= 696 Fr= 253 N
Konik: v= 9,24 m/s b= 24 mm do2= 113 mm Ft= 387 Fr= 59,5 Fe= 128 N
Soru:1- (30 puan) Konik pinyonun mukavemetini kontrol ediniz.
Soru:2- (55 puan) d=11 mm apl AD mili (torna) emniyetini bulunuz.
Soru:3- (15 puan) Konik arkasndaki E 11 numaral rulmann saat olarak mrn bulunuz.

rnek Problem-1 : CEVAPLAR

34

1- =2 10231 / 4,5 24 0,0929 14 .3/2 = 15,45 ?< 433 /3 6/ (6 + 9,24 )= 57 eilmeye dayanr.
ehassas= 0,0282 ?< esnr= 0,04 .. 0,0527 uygun

C=7900 0,0282 = 223

Fd= 324 +21 9,24 ( 24 223 + 387 )/(21 9,24 +( 24 223 + 387 ))= 4413
Fw=0,75 0,063 0,024 1555000 /cos 25 2 70,99 /( 15,45 + 70,99 )= 3195 ?> 4413 yzey anr
Fo= 433 /3 24 0,0929 4,5 2/3 = 3032 < 4413 dayanmaz
2-dey dzlemde : R1,R2: -16,5 210

grafik momentleri: -231 7017 8820 8820

yatay

dzlemde : R1,R2:-628 -455 grafik momentleri: -8792 -19110 (rnee gre yer ve iaret deiir)

emd=0,5 433 0,825 0,99 / S 1,3 = 136 /S 11 = 32.S/ ( 21047 / 136 + 21925 / 300 ) S=0,76
dayanmaz
3- Fr=(-16,5 +-628 )= 628

Fe= 128 -> Fe/Fr= 128 / 628 = 0,2038 > e= 0,2 eks.yk nemli.

Pe= 0,5 628 + 2,5 128 = 634 L=( 2700 / 634 ) => 77,2 E+06 / 1307 .60= 985 saat
____________________________________________________________________________________
rnek Problem-2: P=3000 W n=2800 devir/dak
Mil ve pinyonlar elik, arklar dkm:
Konik dililer : m=5,5

elik : K=430 ak= 300 N/mm2 BHN=125

Z1=17 Z2= 68 2=76 dz dili : m=5,5

rnek 1 iin AB=16 BC=52 CD=48

Mil : B,C kama K=1,3;

A,D entiksiz;

Z1=17 Z2= 68

=20

veya rnek 2 - 3 iin AB=48 BC=52 CD=16

mil yzeyi talanm

Tkp= 10231 TAD= 40928 Nmm nAD= 700 d/d

Dz dili: Ft= 875 Fr= 319 N
Konik: v= 13,7 m/s

b= 64 mm do2= 312 mm Ft= 262 Fr= 23,1

Fe= 92,5 N

Soru:1- (30 puan) Konik pinyonun mukavemetini kontrol ediniz.

Soru:2- (55 puan) d=13 mm apl AD mili (talanm ) emniyetini bulunuz.
Soru:3- (15 puan) Konik arkasndaki E 13 numaral rulmann saat olarak mrn bulunuz.
rnek Problem-2 : CEVAPLAR
1- =2 10231 / 5,5 64 0,09704 17 .3/2 = 3,05 ?< 430 /3 6/ (6 + 13,71 )= 44 eilmeye dayanr
e okhassas= 0,0147 ?< e snr= 0,0273 .. 0,04 uygun

C=7900 0,0147 = 117

Fd= 219 +21 13,71 ( 64 117 + 262 )/(21 13,71 +( 64 117 + 262 ))= 6124
Fw=0,75 0,0935 0,064 211000 /cos 14 2 281,08 /( 17,52 + 281,08 )= 1837 < 6124 Fd yzey anr.
Fo= 430 /3 64 0,09704 5,5 2/3 = 10254 >6124 dayanr
2- dey dzlemde : R1,R2 : -12,1 308

grafik momentleri: -194 14231 14784 14784

yatay dzlemde: R1,R2: -588 -549 grafik momentleri:-9408 -26352 (rnee gre yer ve iaret deiir)

emd=0,5 430 0,88 0,97 / S 1,3 =141 /S

13 = 32.S/( 30215 / 141 +40928 / 300 )

S=0,85 dayanmaz

3- Fr=(-12,1 +-588 )= 588

Pe= 1 588 + 0 92,5 = 588

Fe= 92,5 -> Fe/Fr= 92,5 / 588 = 0,1573 < e= 0,2 eks.yk nemsiz.
L=( 2700 / 588 ) => 96,8 E+06 / 700 .60= 2305 saat

Ek-1

izelge-1 letme Faktr Ki (Kay, Zincir vb. Sistemler) ( gnde 8 saatten fazla alma durumunda arttrn)
Dndren Makinalar
Elektrik , Trbin Yanmalok silindirli Yanmaltek silindirli
Dzgn
( Vantilatr, santrifuj pompalar)
1,00
1,25
1,5
Orta darbeli (BantlKonveyor,Kompresr,Asansrvb)
1,25
1,50
1,75
Ar Darbeli (EksantrikPres, TaKrma, Hadde vb)
1,75
2,00
2,25
Dndrlen Makinalar

izelge-2 Kay
Gerdirme FaktrKg
Civata ile
1
gerdirme
Ksaltarak (dz
1,2
Kay) gerdirme
Kendinden
0,8
gerdirme

izelge-3 V Kay
iin Kay says
Faktr Kvz
Bir adet
1
V-Kay
iin
Birden fazla
V-Kay iin

1,25

izelge-4 alma Faktr K

Scaklk ve Rutubet Normal
Scaklk ve Rutubet
Normal D

1,1

Tozlu ve Ya Buhar vb. gibi

ok deiik evre kosullar

1,25

Scaklk ve Rutubet
ok Yksek

1,4

izelge-6 Kay Sarlma As Faktr

1,22 1,18 1,13 1,1 1,06 1,03

0,98 0,96 0,94 0,93

1,22 1,16 1,12 1,09 1,05 1,02

--

--

--

--

1,3 1,12 1,15 1,05 1,05 1,02

--

--

--

--

120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220

Dndren kasnan devir hz

dev / dak

Dz
--- 1,36 1,32 1,26
kay
Sonsuz
1,72 1,59 1,47 1,37 1,28
V kay
Sonlu
-----V kay

70 80 90 100 110

izelge-5 Konum
Faktr Kko
Yatay,Normal
1
1,1
45Eik
Kay Dikey
1,25
1,1
Kasnak yatay
Yar apraz
1,25

ekil-1 Normal Kayta Profil Seimi - Kayn ilettii g : Ki P

kW

izelge 7 : Sonsuz Normal V kay iin Profillere gre tavsiye edilen minimum kasnak aplar (DIN 2215)
Profil No:

10

13

17

20

25

32

40

50 mm

Minimum kasnak ap: dmin

22

32

45

63

90

125

180

250

355

500

710 mm

izelge-8
Standart kasnak
aplar: mm
Kay
Hz
v
m/s
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30

22,32,36,40,45,50,56,63,71,80,90,100,112,125,140,160,180,200,
224,250,280,315,355,400,450,500,560,630,710,800,900,1000,
1120,1250,1400,1600,1800,2000,2500,2240,2500,2800,3150

Sonsuz Normal V kay Profil No: ( = kay st genilii mm ) (DIN 2215)

10

13

17

20

25

32

40

50 mm

0,013
0,028
0,037
0,051
0,055
0,060
0,060
0,060
0,055
0,037
0,065
-

0,065
0,055
0,082
0,104
0,134
0,134
0,134
0,149
0,142
0,134
0,112
0,082
0,044
-

0,055
0,104
0,149
0,209
0,239
0,261
0,283
0,298
0,306
0,298
0,269
0,231
0,164
0,097
-

0,104
0,201
0,298
0,395
0,477
0,552
0,604
0,656
0,656
0,709
0,656
0,604
0,552
0,418
-

0,194
0,403
0,604
0,768
0,940
1,10
1,21
1,27
1,42
1,49
1,49
1,42
1,37
1,27
1,10

0,388
0,716
1,04
1,37
1,70
1,92
2,19
2,36
2,54
2,63
2,63
2,58
2,47
2,31
1,92

0,552
1,04
1,54
2,03
2,47
2,86
3,18
3,47
3,68
3,80
3,85
3,73
3,58
3,29
2,80

0,821
1,65
2,42
3,13
3,80
4,40
4,95
5,39
5,71
5,89
6,00
5,67
5,56
5,11
4,40

1,32
2,58
3,85
5,06
6,12
7,03
7,53
8,65
9,10
9,40
9,55
9,32
8,87
8,13
7,13

2,03
4,07
6,04
7,68
9,32
11,0
12,1
13,2
14,2
14,9
14,9
14,3
13,7
12,7
11,0

3,30kW
6,58 kW
9,92 kW
12,7 kW
15,1 kW
17,6 kW
19,2 kW
21,4 kW
23,1 kW
23,6 kW
24,2 kW
23,6 kW
22,5 kW
20,3 kW
17,6 kW

izelge-9 Sonsuz Normal V kayta Bir Kayn iletebilecei G P1 kW

d
Not: Seilen ap : d < dmin ise yukardaki P1 deerlerini seilend
ile arparak deitiriniz.
min
izelge-10 Zincir mekanizmalar iin di says faktr "KZ
Z1

11

13

15

17

19

21

23

25

KZ

1,72

1,46

1,27

1,12

1,0

0,91

0,83

0,76

izelge-11 Zincir mekanizmalarnda iletim oran faktr KO

i12

KO

1,28

1,08

0,92

0,86

izelge-12 Zincir mekanizmalar iin eksenler aras mesafeE faktr KE

E / adm
20
40
60
80
160
1,18
1
0,91
0,87
0,69
KE
izelge-13 Zincir mekanizmalar iin yalama faktr KY
Zincirin evresel hz v (m/s)

Yalama ekli
Mkemmel
yi deil

Temiz ortam
Tozlu ortam
Yalama yok

KY

v<4
1

4<v<7
1

v>7
1

1,4

2,5

2,5
5

Kullanlmas
tavsiye
edilmez

Ek-2

Ek-3

Tek
Sral
G
P* kW

Kk arkn devir hz :devir/dak

v<7 m/s

v<12
m/s

v<4 m/s

ekil-2 Rulolu-Burlu tek sral zincirlerin ilettii g : P (kW) x kk arkn devir hz (devir/dak)

izelge-14 Standart Modl: mm

Aln, Helis, Konik Dililer :m,mn
1- (1,125)-1,25- (1,375)-1,5(1,75)- 2-(2,25)-2,5- (2,75)-3(3,5)-4- (4,5)- 5 -(5,5)- 6 -(7)8- (9)-10-(11)-12-(14)-16-(18)20-(22)- 25-(28)-32-(36)-40(45)- 50
Sonsuz Vida ark , mn, mm

1- 1,25- 1,6- 2 - 2,5- 3,15 - 4 - 5

- 6,3 8 - 10 - 12,5 - 16 - 20
izelge-15 Lewis Form Faktr :
y
( bazen Y = y kullanlr)
20
25
20
14
Z
tam
kk
tam
tam
12 0,067 0,078 0,099 0,088
13 0,071 0,083 0,103 0,093
14 0,075 0,088 0,108 0,098
15 0,078 0,092 0,111 0,102
16 0,081 0,094 0,115 0,106
17 0,084 0,096 0,117 0,109
18 0,086 0,098 0,120 0,112
19 0,088 0,100 0,123 0,115
20 0,090 0,102 0,125 0,118
21 0,092 0,104 0,127 0,120
22 0,093 0,105 0,129 0,122
23 0,094 0,106 0,130 0,124
24 0,096 0,107 1,032 0,126
25 0,097 0,108 0,133 0,128
26 0,098 0,109 0,135 0,130
27 0,099 0,111 0,136 0,131
28 0,100 0,112 0,137 0,133
29 0,101 0,113 10,38 0,134
30 0,101 0,114 0,139 0,135
32 0,101 0,116 0,141 0,139
34 0,104 0,118 0,142 0,140
36 0,105 0,120 0,144 0,142
38 0,106 0,122 0,145 0,144
40 0,107 0,124 0,146 0,145
50 0,110 0,130 0,151 0,152
60 0,113 0,134 0,154 0,156
80 0,116 0,139 0,159 0,162
100 0,117 0,142 0,161 0,166
150 0,119 0,146 0,165 0,171
200 0,120 0,147 0,167 0,174
300 0,122 0,150 0,170 0,176
Kra

0 124

0 154

0 175 0 180

Ek-4

izelge-16 Dili imalat hatas snr e snr ,mm

v m/s 1,25 2,5

7,5

10

15

20

25 25<v

e snr mm 0,14 0,10 0,0718 0,0527 0,04 0,0273 0,020 0,015 0,015

Modl
Ticari
Hassas

izelge-17 Dili imalat Hatalar e ,mm

1
2
4
6
8
10
12 14
26
0,05 0,05 0,054 0,065 0,08 0,093 0,1 0,105 0,115
0,025 0,025 0,027 0,032 0,038 0,045 0,05 0,054 0,067

okHassas 0,012 0,012 0,014 0,015 0,018 0,023 0,025 0,027 0,035

izelge-18 Deformasyon katsays C deerleri N/mm veya

kN/m
Kavrama
Malzeme
Diteki hata e, mm
as

Pinyon Dili
0,01 0,02 0,04 0,06 0,08
Forml
55 110 220 330 440 C = 5500 e
D.Demir D.Demir 14
76 152 304 456 608 C = 7600 e
elik D.Demir 14
elik
elik
14 110 220 440 660 880 C =11000 e
57 114 228 342 456 C = 5700 e
D.Demir D.Demir
20
79 158 316 474 632 C = 7900 e
elik D.Demir
20
114 228 456 684 912 C =11400 e
elik
elik
20
D.Demir D.Demir 20 kk 59 118 236 354 472 C = 5900 e
elik D.Demir 20 kk 81 162 324 486 648 C = 8100 e
elik
elik 20 kk 119 238 476 714 952 C =11900 e
62 124 248 372 496 C = 6200 e
D.Demir D.Demir
25
85 170 340 510 680 C = 8500 e
elik D.Demir
25
125 250 500 750 1000 C =12500 e
elik
elik
25

izelge-19 K Gerilme Yorulma katsays :

p 2 sin 1
1
K = em

+
Ep E
1,4

p emellk = 2 ,75 BHN 70

Yzey
Malzeme
dayanma limiti
Ortalama
Pinyon
ark Pem N/mm2
BHN
342
elik
150 elik
480
elik
200 elik
618
elik
250 elik
755
elik
300 elik
893
elik
350 elik
1030
elik
400 elik
342
elik 150 D.Demir
480
elik 200 D.Demir
618
elik 250 D.Demir
342
elik 150 Fos.Bronz
445
elik 200 Fos.Bronz
549
D.Demir 160 D.Demir
618
D.Demir 180 D.Demir

K kN/m2
14,5

20

25

206
405
673
1004
1404
1869
303
600
1000
317
503
1050
1330

282
555
919
1372
1918
2553
414
820
1310
427
689
1420
1820

356
684
1130
1688
2371
3160
511
1014
1670
531
1055
1755
2250

izelge-20 Baz Malzemelerin Srtnme ve Yzey Basnc Pmak zellikleri (Hall)

Pmak (N/mm2)
Malzeme
Mak. Scaklk C
Metal-Metal
315
0,25
1,40
Deri-Metal
65
0,25
0,48
Asbestos-Metal, yal
265
0,40
0,34
Sinterli Metal-Dkm Demir, yal
265
0,15
2,80

izelge-21 Millerde entik Faktrleri K

Kama (freze) Kademe
Enine Pim
Sk
d/D0,7
d/D0,14
geme
ark parmak
r/d0,1
eilme 1,3-1,6 1,6 - 2
1,5
1,4 - 1,8 1,7- 1,9
burulma 1,3-1,6 1,3-1,6
1,25
1,4 - 1,8 1,3- 1,4

Segman
yuvas
2,5 - 3,5
2,5 - 3,5

izelge-22 Byklk faktr Kb

d mm
10 20
30
50
200
Kb
1
0,9 0,8 0,7
0,6
izelge-24 Rulmanlarda Dinamik Yk Faktrleri X, Y (ORS)

izelge-23 Yzey faktr : Ky

Ky
K N/mm2
Polisaj
tm
1
Talama
tm
0,88
400
0,84
Torna
600
0,75
ve
800
0,71
souk
1000
0,67
ekil1200
0,65
lendirme
1600
0,63

Ek-5

Ek-6

Sabit Bilyal Rulmanlar (ORS)

Ana ller
Kapasite
mm
kN
Rulman
d D B Sembol C Co
3 10 4

623

0,51 0,22

4 13 5
4 16 5

624
634

1,06 0,51
1,5 0,75

5 16 5
5 19 6
6 19 6

625
635
626

1,5 0,75
2,21 1,18
1,91 1

7 19 6
7 22 7

607
627

1,91 1
2,6 1,37

8 22 7

608

2,6 1,37

9 24 7
9 26 8

609
629

2,9 1,56
3,6 2

10
10
10
10
10

28
26
30
35
28

8 161 00
8 60 00
9 62 00
11 63 00
8 E 10

11 32 7
12
12
12
12
12
12
12

30
28
32
37
37
32
32

E 11

4
3,98
4,42
7,58
3,35

2,24
2,23
2,6
4,52
0,78

2,7 0,77

8 161 01 4,82 2,86

8 60 01 4,42 2,6
10 62 01 6 3,53
12 63 01 8,5 5,1
9 983 01 6,34 3,83
14 42 01 8,71 6,87
7 E 12 2,7 0,77

13 30 7

E 13

2,7 0,77

14 35 8

E 14

3,56 1,05

15
15
15
15
15
15
15

32
32
35
42
35
35
40

8 160 02
9 60 02
11 62 02
13 63 02
14 42 02
8 E 15
10 BO 15

4,82
4,82
6,7
9,88
9,51
3,56
5,76

2,99
2,99
4,13
6,15
7,79
1,05
1,6

17
17
17
17
17
17
17
17
17

35
35
40
47
62
40
40
40
44

8 160 03 5,15 3,36

10 60 03 5,15 3,36
12 62 03 8,28 5,22
14 63 03 11,8 7,47
17 64 03 19,9 13,1
9 982 03 7,84 4,84
16 42 03 12,9 11,2
10 L 17 4,57 1,37
11 BO 17 6,91 1,98

Ana ller
mm
d D
B

Rulman
Sembol

Kapasite
kN
C Co

Ana ller
Kapasite
mm
kN
Rulman
d
D
B Sembol C Co

20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20
20

42
42
47
52
72
42
52
47
52
47
52
47
52

8
12
14
15
19
9
14
18
21
18
21
12
15

160 04
60 04
62 04
63 04
64 04
982 04
LR2 04RS
62204-2RS
62304-2RS
42 04
43 04
E 20
M 20

6,78
8,09
11,1
13,9
26,9
6,45
10,5
10,5
13,1
16
22,5
7,03
9,73

4,6
5,31
7,22
8,95
18,4
4,27
6,7
6,7
8,31
14,2
20,8
2,16
2,85

45 75 10 160 09
45 75 16 60 09
45 85 19 62 09
45 100 25 63 09
45 120 29 64 09
45 76,6 23 60Z45
45 85 23 42 09

13,2
17,8
28,2
45,8
67,2
17
34,1

11,8
15
21,4
34,9
51,7
14
38,3

25
25
25
25
25
25
25
25
25
25

47
47
52
62
80
62
52
62
52
67

8
12
15
17
21
12
18
24
15
17

160 05
60 05
62 05
63 05
64 05
982 05
42 05
43 05
L 25
M 25

6,15
8,62
12,1
20,6
31,4
8,21
17,9
28,3
6,88
12,6

4,57
6
8,3
13,9
22,2
5,57
17,1
27,5
2,32
3,87

50 80 10 160 10
50 80 16 60 10
50 90 20 62 10
50 110 27 63 10
50 130 31 64 10
50 81,6 23 60Z50
50 90 23 42 10

13,5
18,5
30,1
53,6
79,9
17,7
35,1

12,6
16,3
23,9
41,6
62,8
15,1
41

55 90 11 160 11
55 90 18 60 11
55 100 21 62 11
55 120 29 63 11
55 140 33 64 11
55 91,6 25 60Z55
55 100 25 42 11

16,3
24
37,3
62
87,4
23
40,5

15,6
21
30,3
48,9
71,1
20
48,1

30
30
30
30
30
30
30
30
30

55
55
62
72
90
62
62
72
72

9
13
16
19
23
10
20
27
19

160 06
60 06
62 06
63 06
64 06
982 06
42 06
43 06
M 30

9,55
11,3
16,8
24,4
37,7
12,2
22,7
37,4
15,6

7,32
8,4
11,9
17,4
27,2
8,74
22,9
37,4
5,18

16,7
24,9
45,1
70,9
95
17
23,8
62212-2RS 42,8
42 12 52,7

16,7
22,8
37,3
56,7
80
17,3
21,1
34,6
63,8

35
35
35
35
35
35
35
35

62
62
72
80
100
70
72
80

9
14
17
21
25
10
23
31

160 07
60 07
62 07
63 07
64 07
982 07
42 07
43 07

10,4
13,6
22,2
28,9
47,8
13,6
30,1
47,5

8,63
10,4
16,2
20,9
35,4
10,6
30,5
48,8

40
40
40
40
40
40
40
40
40
40

68
9
160 08 11,1 9,94
68 15
60 08 14,3 11,5
80 18
62 08 25,1 18,7
90 23
63 08 35,3 26,2
110 27
64 08 55,3 41,7
70 17,5 160Z40 10,6 9,23
80 18 208Z/N 32 27,1
80 23 62208-2RS 23,8 17,4
80 23
42 08 32,9 35,7
90 33
43 08 56,2 60,2

60 95 11
60 95 18
60 110 22
60 130 31
60 150 35
60 105 12
60 96,6 26
60 110 28
60 110 28

160 12
60 12
62 12
63 12
64 12
982 12
60Z60X

65 100 11 160 13
65 100 18 60 13
65 120 23 62 13
65 140 33 63 13
65 160 37 64 13
65 101,6 26 60Z65
65 120 31 42 13

17,7
26,6
49,1
80,3
103
25,4
61,3

18,7
24
41,3
65,2
89,4
22,3
77

70
70
70
70
70
70

110
110
125
150
180
125

13 160 14
20 60 14
24 62 14
35 63 14
42 64 14
31 42 14

23,4
32,2
53,4
90,2
125
65,3

23,9
30,3
45,3
74,3
119
85,9

75
75
75
75
75

115
115
130
160
190

13 160 15
20 60 15
25 62 15
37 63 15
45 64 15

21,3
33,3
56,6
98,3
134

22,8
32,6
50,1
83,9
130

******** METN SORULARI-1: Aadaki sorularn zt manallar veya cevaplar da (ters) sorulmaktadr
******** G letimi, Kay-Zincir Mekanizmalar
- Kayl g iletiminin zincirlilere gre stnlkleri ? Basit, ucuz, hafif, sessiz, yksek hz, farkl alara g
iletimi , darbe ve ar yk snmler, volana uygun
- Kayl g iletiminin zincirlilere gre eksiklikleri ? Kayma yapar, polimer malzeme scaklk ve rutubetten
etkilenir, yksek hacim, mile fazla kuvvet uygular, V kaylarda dk verim
- Zincirli g iletiminin Kaylya stnlkleri ? Kaymasz, elik malzeme, zor evre artlarnda iletim,
kk hacim, yksek verim
- Zincirli g iletiminin Kaya gre eksiklikleri ? Ar, pahal, hassas montaj ve bakm, titreimli-grltl,
darbe snmlemez.
- Kay seimini etkileyen faktrler ? letme, kay says, gerdirme faktr, alma faktr, konum faktr,
sarlma as faktr, kk kasnak ap
- Zincir seimini etkileyen faktrler ? letme faktr, kk di says faktr, iletim oran faktr,
eksenleraras uzaklk faktr, yalama faktr
- G iletiminde zincir eitleri ? Rulolu-makaral, Kademeli-rulolu, Menteeli, Boncuklu, Dili
- G iletiminde kay eitleri ? Dz, normal, dar, dili
- Srtnmeli arklarn stnl ? Basit, volana ve varyatre uygun
- Srtnmeli arklarn eksiklii ? Mile fazla yk yapar, kayma yapar, fazla hacimlidir
- Varyatrler ne ie yarar ? Deiken hz iletim oran
- Dili g iletiminin kay ve zincire gre en nemli stnl ? Kk hacim
- Kay ve zincirli g iletiminin diliye gre en nemli stnl ? Uzak Mesafe letimi
- Dz kayn V kaya stnl ? Yksek verim, farkl aya g iletimi
- V kayn dz kaya stnl ? Kk hacimda yksek g iletimi, az mil yk
- Dili Kayn dier kaylara stnl ? Kaymaz
- Kay gerilmeleri ne etkisi ile olur ? ekme, eilme, merkezka
- Zincir arklarnda di saysnn gereinden az olmas sonucunda ne olur? Titreim-yalpalama
- Dar V kayn normal V kaya stnl ? kk hacimde fazla g
- Normal V kayn dar V kaya stnl ? yksek verim
- Dili ve G iletim eleman seimi ve llendirmede neler dikkate alnmaldr? Ses, verim-kayma, arlk,
hacim, mukavemet, mil eksen ynleri, imalat teknolojisi
******** Mil Konstrksiyonu
- Gerekli mil apn belirlemek iin nelere dikkat etmelidir ? mukavemet, eim, sehim, burulma as, kritik hz
ve tork
- Bir milde katl (rijitlii) salamak iin hangi zellikler snrlanmtr? Sehim, Eim, Burulma as
- Doal frekans ile oluan kritik hz milde neden dk devirde ortaya kar ? Sehim veya burulma as
fazlal
- Bir milde desteklerdeki eim as fazlal neye sebep olur ? Rulman mr azalr
- Millerde kademe ncesi fatura ne ie yarar ? entik etkisi azaltr
- Millerde segman yuvas kenarlarndaki fatura ne ie yarar ? entik etkisi azaltr
- Mil-gbek balant eitleri?Dz-yarmay-silindirik-enine-bilezik kamalar, kamal miller, pres ve
konik(skma) geme
- Millerde kamal mille gbek balant stnl ? Ksa gbek uzunluunda yksek g, kama entik faktr
dk
- Yarmay kamann dz kamaya stnl ? Kama entik faktr dk
- Millerde skma manonlu gbek balant stnl ? Kama entii yok, kolay montajl sk balant
- Millerde skma manonlu gbek balant eksiklii ? Kayma yapabilir
- Pres gemeli mil gbek balantnn eksiklii ? Kayma yapabilir, zor montaj
- Mil-gbek balantlarnda enine pim ve kama stnl ? Eksenel ynde hareketi nler
- Rulmanl yataklarn kaymal yataklara stnlkleri nedir ? lk hareket srtnmesi dk, Radyal yk ile
eksenel yk beraber, az bakm, az ya, dnyaca standart, kk en, yksek scaklkta alr
- Rulmanl yataklarn kaymal yataklara gre eksiklikleri nedir ? Pahal, ar, hassas montaj, iki paral
yaplamaz,Darbeye zayf, Sesi yksek hzlarda fazla, byk d ap.
- Bilyal ve makaral rulmanl yatak eitleri ? Sabit, omuzlu, eik, oynak, eksenel bilyallar-Silindirik, oynak,
konik makarallar
- Kaymal yatak eitleri ? Yalamasz, Hidrostatik, Hidrodinamik, Kendinden Ya Beslemeli, Gzenekli
yalamal
- Oynak bilyal veya makaral rulmann stnl ? Daha fazla eim as
- Makaral yatan bilyal yataa stnl ? Daha yksek radyal yk ve hz
- Bilyal yatan makaral yataa stnl ? Daha fazla eim as, radyal ve eksenel yk birlikte
- Eik bilyal yatak stnl ? Daha fazla Eksenel yk ve devir
- Yalamasz yatak eksiklii ? abuk Anr, Yksek Hzda snr-byk hacm
- Hidrodinamik yataklarn eksiklii ?
Balangta kuru srtnme vardr
- Hidrodinamik yataklarn stnl ? Hz arttka yk tama kapasitesi artar.

******** METN SORULARI-2: Aadaki sorularn zt manallar veya cevaplar da (ters) sorulmaktadr
********** Kaplin, kavrama, frenler
- Kaplin ne ie yarar ? Milleri devaml balar
- Kavrama ne ie yarar ? Milleri istendiinde balar veya zer
- Kaplin eitleri ? Flanl, Zarfl, Oldham, Kardan, Elastik, Zincirli, Skma manonlu
- Esnek kaplin eitleri ? Helis, Krkl, yayl, elastik dili, periflex, elastik diskli ve lastikli
- Balca hangi metotlarla kavrama yaplr ? Mekanik, Pnmatik, Hidrolik, Elektrik, otomatik
- Kavrama eitleri? Eksenel Disk, Konik, eneli, Merkezka, Hidrolik, Pnmatik, Elektromanyetik, Kayl
- Fren eitleri ? Dtan Pabulu Tanbur , ten Pabulu Tanbur, Disk, Kayl, Birok Kavrama eidi
- Kaplin balantlarnda hangi problemler nlenmeye allr? Eksenler aras aklk, asal sapma, darbe
snmleme
- Kardan kaplin stnl ? Farkl a ve eksenlerdeki milleri balar
- Oldham kaplin stnl ? Eksenleraras farkll giderir
- Konik kavramann disk kavramaya stnl ? Az eksenel kuvvet
- Santrifuj kavrama stnl ? Belirli devri bulunca otomatik kavrar
- Santrifuj kavrama eksiklii ? Yksek hz - Fazla hacim ister
- Hidrolik kavrama stnl ? Otomatik ve darbesiz kavrama
- Zarfl kaplinin flanl kapline stnl ? Az olan sapmalar giderir
- Yayl kaplin stnl ? Ar yk ve darbeleri snmler, sigorta vazifesi grr
- Kavramalarda balca hangi problem vardr ? Sarsnt
- Periflex kaplinin nemli stnlkleri ? Darbe snmler az olan sapmalar giderir
********* Dili arklar
- Dililerde kavrama as nedir? Di yzeyi blm dairesinde radyal doru ile teet doru aras adr
- Dililerde kavrama alar arttka ne deiir ? ses artar, hacim klr
- Dililerde temas- kavrama oran nedir ? Ortalama temas eden di saysdr
- Dililerde temas-kavrama oran arttka ne olur ? Ses azalr
- Dili arklarda gerekli di saysndan az alnrsa ne olur? Alttan kesme
- Dili arklarda alttan kesme hangi durumda oluur? Yeterli di says yoksa
- Dililerde + profil kaydrmann stnl nedir? Kk hacim (az di says)
- Dililerde + profil kaydrmann eksiklii nedir? Ses artar
- Dili imalatnda Profil Kaydrma nasl yaplr ? Azdrma veya Kramayer tezgahlar ileri veya geri kaydrlr,
Di st aplar deitirilir
- Helis dilinin dz diliye stnl? Sessizlik, kk hacimda yksek g iletimi, farkl aya iletim
- Dz dilinin helis diliye stnl ?
Yksek verim, eksenel yk yok
- Spiral konik dilinin dz konik diliye stnl ? Sessizlik, fazla g-kk hacim
- Dz konik dilinin spiral konik diliye stnl ? Yksek verim
- Helis dili eitleri ? helis, D helis, Kramayer helis, Ok dili, Kros Helis
- Ok dili stnl nedir ? Eksenel yk yok
- Kros helisin dier helis arklara stnl ? Farkl al eksenlere iletim
- Kros helisin konik diliye stnl ? Kk hacim
- Kros helisin konik diliye eksiklii ? Dk verim
- Helis dililerde helis as arttrmann stnl ? Fazla g- kk hacim, sessizlik
- Helis dililerde helis as arttrmann eksiklii ? Verim der
- Spiral konik dilinin Hipoid ve sproid diliye stnl ? Yksek verim
- Sproid dilinin hipoid ve spiral konik diliye stnl ? Yksek iletim oran
- Konik dili eitleri ? dz, spiral (helis), zerol , hipoid, sproid, plan, beveloid, planoid, helikon
- Hipoid ve sproid dilinin spiral konik diliden geometrik fark ? Eksenler akmaz
- Plan dili ile dz konik dili geometrik fark ? Silindirik pinyon
- Hipoid ve sproid dilinin spiral konik diliye stnl ? Fazla g-kk hacim, sessizlik
- Sproid konik dilinin hipoid konik diliden fark ? Sproid vidadr
- Sonsuz vida eitleri ? Silindirik, globoid
- Globoid sonsuz vida ne zaman tercih edilir ? 100 civarndaki iletim oranlarnda
- Sonsuz vidann nemli stnlkleri ? Yksek iletim oran, sessiz, tek ynl hareket
- Sonsuz vidann nemli eksiklikleri ? Dk verim
- Planet dilinin nemli eksiklikleri ? Kark ve pahal sistem, zor balans
- Planet dilinin nemli stnlkleri ? Yksek iletim oran, fazla serbestlik derecesi, yksek verim
- Harmonik dili eksiklii ? G Tamaz
- Harmonik dili stnl ? ok Yksek iletim oran