OS NACIONALISMOS

Nacionalismo: finais do XIX-principios do XX.

Rexionalismo: dende 1880 ata finas do XIX.

Defenden o recoecemento dunha comunidade

Reivindicaban a descentralizacin administrativa e

o

autogoberno

fronteao

estado

unitario,

propia como unha nacin diferenciada con dereito

a dispor da soberana poltica e de goberno

centralizador.

propio.
-

Corrente doutrinaria: nacionalismo conservador. Elementos de identidade:

a historia, a coroa, o catolicismo, o territorio, a unidade da patria.

NACIONALISMO
ESPAOL

MARCELINO MENENDEZ PELAYO. (DOC. 1)

-

Corrente democrtica: nacionalismo liberal de democrtico. Nacin

espaola = construcin poltica, un corpo de asociados unidos baixo as
mesmas leis, froito da vontade dos individuos na historia. PI I MARGALL,
ORTEGA Y GASSET, AZAA. (DOC. 2)

Rexionalismo:
-

Tendencia federal, laica e progresista: VALENTN ALMIRALL (Docs. 3 e 4)

Tendencia conservadora-catlica: funda a Liga de Catalua. Crean a

Unin Catalanista. Bases de Manresa. PRAT DE LA RIBA, CAMB, PUIG E
CADAFALCH. (Docs. 5 e 6)

Nacionalismo:

NACIONALISMO

Conservador e catlico: PRAT DE LA RIBA (evoluciona dende o rexionalismo)

--- funda a Liga Rexionalista de Catalua. Triunfos electorais. FRANCESC

CATALN

CAMB. (Doc. 7)
1919: elaboracin do 1 Estatuto de Autonoma para Catalua, rexeitado
polo goberno central. (Doc. 8)
-

Progresista e republicano: ANTONI ROVIRA I VIRGILI.

FRANCESC MACI, primeiras organizacins abertamente independentistas,
Federacin Democrtica Nacionalista, 1919; Estado Cataln, 1922).

1931, fundase Esquerra Republicana de Catalua.

SABINO ARANA GOIRI, funda o Euskaldun Batzokija (1894). Sociedade poltico
recreativa.
Lema: Jaungoikua eta lagizarra: Deus e antigas leis ou foros. (Doc. 9)
Bandeira a ikurria.
Lingua o euskera.

NACIONALISMO
VASCO

Inimigo comn: os maketos (inmigrantes espaois). (Doc. 10)

Discurso independentista e radicalmente antiespaolista. (Doc. 11)
O PNV. Partido Nacionalista Vasco. Fundado por SABINO ARANA. Completa a
sa organizacin morte de Arana baixo a direccin de NGEL ZABALA,
constitundo o Euskadi Buru Batzar. (Doc. 12)
Nos primeiros anos do XX: ser un movemento de masas interclasistas.
Fndase o sindicato Solidariedade de Traballadores vascos (Eusko Langille
Alkartasuna) orixe do actual ELA-STV. Foi medrando e ampliando a sa
1

influencia. Aparecendo das tendencias:

-

Radicais-independentistas. (Doc. 13)

Autonomistas moderados e posibilistas.

O PROVINCIALISMO: dende 1840 xurden as primeiras reivindicacins da

personalidade galega. ANTOLN FARALDO. (Doc. 14)
Tamn

as

reivindicacins

dun

pensamento

poltico

que

reclama

autogoberno. MIGUEL SOLS CUETOS (fusilado en Carral). (Doc. 15)

Na cultura desenvlvese o Rexurdimento: ROSALA DE CASTRO, EDUARDO PONDAL,
CURROS ENRQUEZ, FRANCISCO AN. BENITO VICETTO, MANUEL MURGUA publicarn
as sas Historia de Galicia.
O REXIONALISMO: dcada de 1880. Movemento que busca defender
especficamente para Galicia, tanto o emprego da lingua propia como a
consecucin do dereito de autonoma sen rachar a unidade do Estado
espaol. Das posturas diferentes:
-

Rexionalismo

liberal:

MANUEL

MARTNEZ

MURGUA.

Defenda

unha

nacionalidade galega diferente s demis. (Doc. 16)

-

Rexionalismo conservador, tradicionalista e catlico: ALFREDO BRAAS

MENNDEZ, tentou formular un rexionalismo que se puidera aplicar a
todas as comunidades que aspiraran autonoma, desde posicins
catlicas e tradicionais. Defendeu a idea da dobre patria (grande e
pequena). (Doc. 17)

NACIONALISMO

Nacen as primeiras organizacins de tipo galeguista: Asociacin Rexionalista

GALEGO

Galega, 1891; liga Galega, 1897. De defensa da lingua: Real Academia Galega.
E fndanse peridicos para a difusin dos ideais: A Rexin galega, 1886; A
Patria Galega, 1891; A Nosa Terra, 1907.
1907: fndase Solidariedade Galega: agrupar a todos os partidarios da
descentralizacin, de participar na loita electoral e fomentar a riqueza de
Galicia.
O NACIONALISMO. A partir de 1916. O pensamento poltico galeguista
afirma con rotundidade que Galicia unha nacin.
ANTN VILAR PONTE, VICENTE RISCO, RAMN VILAR PONTE, CASTELAO, contriburon a
divulgar os trazos fundamentais da nacin galega, analizaron os problemas e
propuxeron solucins. (Doc. 18)
Todos eles defendan: a denuncia do atraso econmico de Galicia e da sa
opresin cultural por parte de Castela, defenderon a autonoma integral de
Galicia rexeitaron o separatismo e propuxeron unha federacin ibrica na que
estara integrada Portugal.
Tamn haba diferenzas entre eles polticas e sociais:
- Nacionalismo tradicionalista: defenda o predominio ideolxico do
catolicismo, a hexemona social e poltica da fidalgua e dos sectores
intelectuais. ANTN LOSADA, FILGUEIRA VALVERDE, VICENTE RISCO, OTERO PEDRAYO.
2

- Nacionalismo democrtico: buscaba acadar unha democracia compatible

co pleno autogoberno de Galicia. XON VICENTE VIQUEIRA, CASTELAO, XAIME
QUINTANILLA, ALEXANDRE BVEDA.
As Irmandades da Fala, canle de expresin do nacionalismo galego: defensa
e dignificacin da lingua galega.
Revista Ns, Seminario de Estudos Galegos. Xeracin Ns
1924, Primo de Rivera= reprime calquera manifestacin ou propaganda
nacionalista.
1929,

nacionalistas

comezan

reorganizarse

xunto

aos

republicanos:

Organizacin Republicana Galega Autnoma (ORGA).

1931, fundacin do Partido Galeguista, gran protagonismo durante a II
Repblica.

Doc. 1. Valores tradicionais da nacin espaola.

Venturosa aquela idade de prestixios e marabillas, idade de xuventude e de vida robusta! Espaa era ou crase o pobo de Deus e
cada espaol outro Xosu ().
Espaa, evanxelizadora da metade da orbe: Espaa, martelo de herexes, luz de Trento, espada de Roma, berce de santo InacioEsa
a nosa grandeza e a nosa unidade, non temos outra. O da en que acabe de perderse, Espaa volver ao cantonalismo dos
Arvacos e Vetns ou dos reis de Taifas. A este final imos camiando mis ou menos apresuradamente e cego ser o que non o
vexa ().
Coa continua propaganda irrelixiosa, o esprito catlico, vivo anda en multitude de campesios, vai falecendo nas cidades e anda
que non son moitos os librepensadores espaois, ben se pode afirmar que eles son da peor casta de impos que se coecen no
mundo, porque o espaol que deixou de ser catlico incapaz de crer noutra cousa que non sexa a omnipotencia dun certo
sentido comn e prctico, case sempre basto, egosta e groseiro.
Marcelino MENNDEZ PELAYO. Historia dos heterodoxos espaois. 1880-1882. [casteln]

Doc. 2. Particularismo e proxectos de futuro.

Un dos fenmenos mis caractersticos da vida poltica espaola nos ltimos vinte anos foi a aparicin de rexionalismos,
nacionalismos, separatismo (). O propsito deste ensaio corrixir () o pensamento poltico ao uso, que busca o mal radical do
catalanismo e biscaitarrismo en Catalua e Biscaia, cando non al onde se atopa. Onde pois? Para mn isto non ofrece dbida:
cando unha sociedade se consome vtima do particularismo, pode sempre afirmarse que o primeiro en mostrarse particularista foi
precisamente o Poder central. E isto o que pasou en Espaa ().
Resulta estrano que, ao cabo dun tempo, a maior parte dos espaois, e desde logo a mellor, se pregunte: para que vivimos
xuntos? Porque vivir algo que se fai cara a adiante, unha actividade que vai deste segundo ao inmediato futuro. Non basta,
pois, para vivir a resonancia do pasado, e moito menos para convivir. Por iso dica Renan que unha nacin un plebiscito cotin.
No segredo inefable dos corazns faise todos os das un fatal sufraxio que decide se unha nacin pode de verdade seguir sendo.
Que nos invita o Poder pblico a facer ma en entusiasta colaboracin? Desde hai moito tempo, moitos sculos, pretendeo Poder
pblico que os espaois existamos nada mis que para que el se dea o gusto de existir. Como pretexto excesivamente
minguado; Espaa vaise desfacendo, desfacendoHoxe xa , mis que un pobo, o nuboeiro de po que queda cando pola gran ruta
histrica pasou galopando un gran pobo.
Xos ORTEGA E GASSET. Espaa invertebrada. 1921. [casteln]

Doc. 3. O Memorial de agravios.

Non temos, Seor, a pretensin de debilitar, nin moito menos atacar a gloriosa unidade da patria espaola; ao contrario,
desexamos fortificala e consolidala; pero entendemos que para logralo non bo camio afogar e destruir a vida rexional para
substitula pola do centro (). O que ns desexamos, Seor, que en Espaa se implante un sistema rexional adecuado ().
Desexmolo non s para Catalua, senn para todas as provincias de Espaa; e se falamos no nome de Catalua porque somos

catalns e porque nestes momentos sentimos como nunca os males que o centralismo nos causa.
Seor: estamos privados do noso sistema administrativo (). Non podemos usar a nosa lingua mis que nos nosos fogares e en
conversas familiares (). E como se todo isto non fose bastante, hai tempo que se nos vn ameazando con destruir, ou cando
menos adulterar, o noso dereito civil ().
O da mis feliz da nosa vida, tanto para ns como para a gran maiora dos espaois, sera aquel en que, restaurando a vidas das
rexins (), puidsemos xuntos lanzar ao vento () un berro atronador de viva Espaa, en que se mesturasen todas as linguas
nacionais, oficialmente iguais en categora, e unidas nun nico sentimento.
Memorial en defensa dos intereses morais e materiais de Catalua. 10-3-1885. [casteln]

Doc. 4. O catalanismo.
Porque merecemos hablar nuestra lengua nos llaman secos y maleducados. Porque queremos conocer nuestra historia nos tildan
de exclusivistas y de malos espaoles, de rebeldes y perturbadores. Si queremos defender nuestro trabajo y pretendemos que se
nos d no lo que nos corresponde sino una pequea parte de lo que se nos debera, nos tratan como a los pobres que piden
limosna y se te quitan de encima con la frase Pide ms que un cataln. ()
Maana el cataln ser la lengua oficial de nuestra tierra, maana no slo conoceremos la historia, sino que la iremos
construyendo con nuestros hechos; maana no tendremos que pedir proteccin para nuestro trabajo, ya que lo protegeremos
nosotros mismos de una manera efectiva, ()
Maana nos presentaremos tal y como somos, con nuestras buenas cualidades y con las malas, con nuestras costumbres y
nuestras leyes () y Catalua, hermana, que nno hermanastra, de las dems regiones de Espaa, estar unida a todas ellas por
lazos de sangre y de cario, no por los de la imposicin y la violencia (). Ser entonces cuando el catalanismo habr conseguido
la plenitud de su desarrollo.
Valent ALMIRALL. Catalanisme de deb. 1879. [cataln]

Doc. 5. Escolta Espanya.

Escolta, Espanya, -la veu dun fill

Escoita Espaa a voz dun fillo que che fala en lingua non castel/

Que et parla en llengua no castellana;

falo na lingua que me deu a terra spera/ nesta lingua poucos che

Parlo en la llengua que mha donat

falaron/ na outra demasiados ().

La terra aspra:
En questa llengua pocs than parlat;

Eu quero falarche moi doutro modo/ por que verter o sangue

En laltra, massa ().

intil?/ Dentro das veas a vida o sangue,/ para os de agora e os

que virn;/ vertida, morte ().

Jo viu parlar-te molt altrament.

Per qu vessar la sang intil?

Onde ests, Espaa? Non chego a verte./ que non escoitas a mia

Dins de les venes vida s la sang,

voz atronadora?/ Non entendes esta lingua que che fala entre

Vida pels dara i pels que vindran:

perigos? que deixaches de entender aos teus fillos?/

Vessada s la morta ().

Adeus Espaa!
Ons ets, Espanya? no et veig enlloc.
No sents la meva veu atronadora?
No entens questa llengua que et parla
entre perills?
Has desaprs dentendre an els teus fills?
Adu, Espanya!
Joan MARAGALL. Oda a Espanya. 1900.

Doc. 6. As bases de Manresa.

Base 3. A lingua catal ser a nica que, con carcter oficial, poder utilizarse en Catalua e nas relacins desta
rexin co poder central.
Base 4. S os catalns de nacemento ou por virtude de naturalizacin, podern desempear en Catalua cargos
pblicos ().
Base 6. Catalua ser a nica soberana do seu goberno interior. Polo tanto, promulgar libremente as sas leis

orgnicas ().
Base 7. O Poder lexislativo rexional radicar nas Cortes catals ().
Base 9. Exercern o Poder executivo cinco ou sete altos funcionarios nomeados polas Cortes, os cales estarn
fronte das diversas ramas da administracin rexional.
UNIN CATALANISTA. Bases para a constitucin rexional catal. 27-3-1892. [cataln]

Doc. 7. Patria nacin, Estado.

P. Cal a patria dos catalns?
R. Catalua ().
P. Espaa non , pois, a patria dos catalns?
R. Non mis que o estado, a agrupacin poltica que pertencen ().
P. Que diferencias hai entre o Estado e a Patria?
R. O Estado unha entidade poltica, artificial, voluntaria; a patria unha comunidade histrica, natural, necesaria. O
primeiro obra dos homes; a segunda froito das leis s que Deus suxeita a vida das xeracins humanas ().
P. Que , pois, a Patria?
R. A comunidade de xentes que falan unha mesma lingua, teen unha historia comn e viven irmandados por un
mesmo esprito que marca cun mesmo selo orixinal e caracterstico todas as manifestacins da sa vida ().
P. Que frase clebre resume as nosas aspiracins e constite o lema da nosa bandeira?
R. Catalua para os catalns.
P. Que significa esta frase?
R. Que en Catalua deben gobernar os catalns e non, coma hoxe, os castelns ou os polticos castel ().
P. Que mis debemos reivindicar?
R. O dereito indiscutible de Catalua a constituirse e organizarse segundo as sas necesidades e carcter, e a darse
toda clase de leis que mis se acomoden sa maneira de ser.
P. Como podemos harmonizar estas xustsimas reinvidicacins coa unidade poltica de Espaa?
R. Por medio da organizacin rexionalista, que consiste na unin federativa das antiguas nacionalidades espaolas.
PRAT DE LA RIBA, MUNTANYOLA. Compendio de doutrina catalanista. 1894. [cataln]

Doc 8. A autonoma para Catalua.

Art. 1. O territorio de Catalua estar constituido polo que forman na actualidade as provincias de
Barcelona, Xirona, Lleida e Tarragona. ().
Art. 3. O goberno de Catalua, integrado por un Parlamento, un Poder executivo e un gobernador xeral,
rexer con plena e definitiva autoridade a vida interior de Catalua. ()
Art. 4. Contra os acordos e resolucins do Goberno de Catalua nas materias atribudas sa potestade
non cabe recurso ante as autoridades do Poder central ().
Art. 16. Integran o Parlamento rexional das Cmaras iguais en facultades: o Senado e o Congreso.
Estatuto para a Autonoma de Catalua aprobado pola Asemblea da Mancomunidade. 25-1-1919.
[cataln]
Doc. 10. Os maketos.
O maketo, a est o inimigo! E non me refiro a unha clase determinada de maketos, senn a todos en xeral: todos os maketos,
aristcratas e plebeos, burgueses e proletarios, sabios e ignorantes, bos e malos, todos son inimigos da nosa Patria (). Entndase
que non os aborrecemos porque s. () Pero o espaol () o noso dominador e o noso parsito nacional; someteunos
privndonos da condicin a que todo home e todo pobo ten dereito: a liberdade ().
Non se crea, porn que o remedio est hoxe en empuar o fusil contra o maketo. Nada de iso. O remedio est en desterrar da
nosa mente e do noso peito toda idea e todo afecto espaolista (); en unirnos despois baixo a tradicional bandeira da nosa nica
Patria, baixo o sagrado lema de Jaungoikua eta Lagizarra, Deus e Tradicin, Relixin e Poltica biscaias.

Sabino Arana Goiri. Obra completas. 1965. [casteln]

La fisonoma del bizkano es inteligente y noble; la del espaol, inexpresiva y adusta. () El bizkaino es inteligente y hbil para toda
clase de trabajos; el espaol es corto de inteligencia y carece de maa para los trabajos ms sencillos. Preguntdselo a cualquier
contratista de obras, y sabris que un bizkano hace el igual tiempo tanto como tres maketos juntos. El bozkano es laborioso ()
el espaol perezoso y vago (). El bizkano degenera en carcter si roza con el extrao; el espaol necesita de cuando en cuando
una invasin extranjera que lo civilice.
Sabino ARANA GOIRI. Qu somos?. Bizkaitarra, n 29. 30-VI-1895.
Entre o cmulo de terribles males que aflixen hoxe nosa amada Patria, nungunha tan terrible e aflitiva () como o roce dos seus
fillos cos fillos da nacin espaola.
Sabino Arana Goiri. Efectos da invasin. Baserritarra. [semanario bilbano] 11-7-1897. [casteln]

Doc. 9. Deus e a lei antiga

Art. 3. Jaungoikua. Biscaia ser catlica-apostlica-romana en todas as manifestacins da sa vida
interna e nas sas relacins cos demis pobos.
Art. 4. Lagizarra. Biscaia constituirase libremente. Restablecer en toda a sa integridade o esencial das
sas leis tradicionais chamados foros. Restaurar os bos usos e costumes dos nosos maiores.
Constituirase, se non exclusivamente principalmente con familias de raza euskeriana. Sinalar o Euskera
como lingua oficial ().
Art. 8. Sendo Biscaia pola sa raza, lingua, fe carcter e costumes, irm de lava, Benabarre,
Guipscoa, Lapurdi, Navarra, e Suberoa, ligarase ou confederarase con estes seis pobos para formar un
todo chamado euskeria libre ().
Art. 12. Prohbese: a blasfemia, os cantares impos e obscenos, os xogos de azar, os cantos
xenuinamente espaois.
Sabino Arana Goiri. Regulamento de Esukaldun Batzokija. 24-5-1894. [casteln]

Doc. 11. O racismo no discurso nacionalista vasco de S. Arana (1894).

Si nos diern a elegir entre una Bizkaya poblada de maketos que slo hablasen el euskera y una
Bizkaya poblada de bizkanos que slo hablasen castellano, escogeramos sin dubitar esta segunda
porque es preferible la sustancia bizkana con accidentes exticos que pueden eliminarse y sustiturse
por los naturales, a una sustancia extica con propiedades bizkanas que nunca podran cambiarla.
Asimismo, si nos pusieran de un lado la muerte total y absoluta de Bizkaya, esto es, la extincin de su
raza y su lengua y la desaparicin de todo escrito y toda memoria referente a sus leyes e historia y hasta
su mismo nombre, y del otro lado una Bizkaya maketa indipendiente y regida por las leyes de nuestros
padres, poseedora de nuestra lengua y herdera de nuestra historia, optaramos por lo primero [...]

Doc. 12. Obxectivos do PNV.

Ao pobo vasco. Ameazada de morte a nacionalidade vasca polo perigo que corre a raza, a punto de
desaparecer o seu idioma e adulterados o seu esprito e tradicin, o nacionalismo vasco aspira a purificar
e vigorizar a raza, a depurar e difundir o euskera ata conseguir que sexa a nica lingua de Euskadi e a
purificar o esprito e esclarecer a tradicin do pobo vasco, encamiando os seus traballos en canto a ese
fin:
A. A que o pobo vasco siga, fervorosamente, as ensinanzas da Igrexa catlica, apostlica e romana,
6

como as seguiu e observou en tempos pasados ().

B. A que volvan imperar os bos usos e costumes esquecidos, fomentando os que se conservan e
combatendo os exticos e perxudiciais.
C. A que as institucins polticas, xurdicas, econmicas, etc, caractersticas do pobo vasco, volvan
ter vixencia e accin, acomodadas, no que se precise, realidade dos tempos actuais ().
O seu mbito de accin Euskadi, ou sexa, todas as rexins do Pas Vasco que se denominan
Alaba, Guipscoa, Navarra, Biscaia, Laburdi e Zuberoa, solar da raza vasca.
Manifesto do partido Nacionalista Vasco. 15-12-1906. [casteln]

Doc. 13. A loita contra espaa dos radicais vascos.

O dilema est claro. Ou ser vencidos ou vencer; ou morrer ou matar; ou edificar ou destrur; ou Euskadi
ou Espaa; ou o erro ou a verdade; ou a inxustiza ou a luz de Deus; ou a orde ou a disolucin. E aqu,
como esencia do noso ser, resoa o grito de guerra: Gora Euskadi!Abaixo o poder de Espaa en
Euskadi! ().
Dous procedementos presntasenos ao noso intento de redencin e vida digna. Son a saber: () Ou o
terrorismo, u odio feroz e insaciable, a man negra, a destrucin e a morte, sen reparar en medios,
irrefreable, ou ataque impetuoso e frando; ou o engano e a mentira, a adulacin a esa cabicha europea,
o viva Espaa! Sardnico (), a bandeira gualda na tribuna dos nosos mitins e no balcn das nosas
sociedades, tan longa que ata poidan pisar e cuspir os geimistas ao pasar. Queda tamn un terceiro
medio, para mn o mis factible: o ordenado desenvolvemento dos dous xa indicados vez (). E no
fondo de todo isto () o amor redordante a Esukadi, u odio rebordante tamn que no seu camio se
atravesa.
GEYME [ABREVIATURA DE Gora Euskadi Y Muera Espaa e seudnimo de Santiago de MEABE]. O

anarquismo nacionalista ou Viva Espaa! Impresins ante a persecucin. En Irrintzi. 1910. [casteln]
Doc. 14. Atraso aillamento, excentralizacin.
O illamento das poboacins, esta a causa de todos os males de Galicia e o obstculo invencible a todo
progreso que se intente, a toda mellora que se formule. (). A nulidade e a desgraza pasarn
eternamente sobre Galicia mentres non desapareza ese illamento (), esa falta de relacins e de
actividade social tan remarcable na nosa provincia (). Diseminados prodixiosamente, sen medios de
comunicacin pola falta de camios e canais, sen industrias, sen accin literaria (), esas pequenas
poboacins rurais que cobren o chan galego parecen estar fra da influencia da civilizacin, a pesar de
formar a gran masa da sociedade galega.
Antoln FARANDO ASOREY. ltimas consideracins sobre Galicia. El Recreo Compostelano. 12-1842. [casteln]

Debe sorprendernos que o pobo galego manifeste unha viva e enrxica tendencia a separarse, a
excentralizarse baixo todos os aspectos? () Sempre aldeas, xamis cidades! E deste instinto tradicional e
popular, fomentado pola organizacin da propiedade () xorden todos os males que despezan o
corazn do noso pobo (). A excentralizacin () privounos dunha capital que fose o depsito do
prestixio e da forza, o centro do movemento moral, industrial e literario, o axitador, en fin, dos fecundos
elementos que atesouran as catro provincias unidas.
Antoln FARANDO ASOREY. El Eco del Comercio. (Madrid), 15-9-1845. [casteln]
7

Doc.15. Galicia estado con goberno propio.

Art. 1. A rexin galega () est dividida en catro provincias ().
Art. 2. Esta rexin erxese en Estado autnomo ou soberano, e adopta a forma democrtico-republicana
para o seu goberno.
Desde agora promete vivir perpetua e indisolublemente enlazada aos demais Estados irmns da Nacin
espaola, para practicar a xustiza, realizar o Dereito, promover o desenvolvemento das facultades
humanas, a prosperidade do pais e, en fin, para cooperar civilizacin e grandeza da patria comn.
As mesmo aspira Confederacin Ibrica e, por suposto, contrae a obriga de coadxuvar con todas as
sas forzas, para reclamar da nacin portuguesa unha eterna alianza pactada sobre a base do mutuo
consentimento e a vontade de ambos pobos. ()
Art. 22. A soberana reside na totalidade do pobo galego.
Proxecto de Constitucin para o futuro Estado Galaico. 1883. [casteln]

Doc. 16. A xustificacin rexionalista

AS rexins, ou se se quere mellor, as nacins con minscula, resisten con instintiva enerxa ao
aniquilamento que as ameaza (). Que o prazo en que tean que alcanzar a vitoria sexa mis ou menos
longo, importa pouco; o certo, o indubidable para ns e que o triunfo ser seu ().
Lingua distitnta, dixose sempre, distinta nacionalidade. Sentndoo as, Galicia tvose sempre por nacin de
feito; o mesmo cando tia reis e condes propios () que incorporada Coroa de Castela (). un feito
pois, que pola orixe, polo territorio e al inguaxe, de igual maneira que pola sa historia e a comunidade
de sentimentos e desexos, estes pobos do noroeste forman unha nacin con caracteres propios, distinta
das que constiten o Estado espaol. Tamn un feito que hoxe non vive a desgusto, pero tampouco
de tan boa vontade como se supn, baixo o imperio de xentes e de cousas que lle son contrarias ().
Trata con empeo de conservar canto propio e () recobrar, polo menos, a autonoma administrativa.
Non quere que o poder central, que a descoece, a goberne como unha colonia (). Desexa que a s
lingua sexa tan oficial como a do Estado. Que os que tean que administrar xustiza e dirixir a conciencia
do home do noso pas, sexan escollidos entre os seus fillos. Que nas reformas necesarias para o seu
benestar se lle escoite (). Nunha palabra, quere a descentralizacin mis completa, baixo todos os
aspectos e en todas as ordes, no moral, no intelectual, no poltico e no dos intereses materiais. Hai nisto
falta algunha de patriotismo?
Manuel MARTNEZ MURGUA O rexionalismo galego. Lixeiras observacins1889. [casteln]

Doc. 17. Postulados do rexionalismo tradicionalista

Base 1. () O fundamento do rexionalismo a rexin natural autnoma segundo a cal os intereses
peculiares e caractersticas das rexins deben ser gobernados, dirixidos, unificados e confundidos cos
sistemas xerais do Estado ().
Base 2. O rexionalismo espaol considera a patria comn e a patria natural ou pequena patria. A
primeira est formada pola unin ntima e circunstancial das rexins (). O rexionalismo afirma, pois, a
integridade e a unidade da patria comn espaola, contra o que xeralmente cren os seus detractores
ignorantes ou de mala fe. ()
Base 13. O poder rexional estara subordinado ao central s en canto ao mantemento da unidade da
8

patria comn, independencia poltica de Espaa a aos intereses xerais e comns de todas as rexins
pero sera autnomo e nico soberanop para promulgar as leis interiores e peculiares de cada territorio
rexional.
Base 14. O poder rexional exercera a sa funcin lexislativa por medio de Cortes ou Asembleas
formadas ben polo sistema da representacin de gremios e clases, ben polo mis axeitado s tradicins
e ao carcter de cada rexin ().
Base 15. As Cortes rexionais elixirn os individuos do poder executivo que se organizara nunha forma
semellante ao poder executivo central ou segundo as tradicins de cada rexin ().
Base 22. Os cargos e empregos pblicos, beneficios e honores deben outorgarse con preferencia, e en
igualdade de circunstancias, aos naturais da rexin ().
Base 24. () A lingua rexional galega ser de uso potestativo entre os naturais da nosa rexin, tanto na
esfera oficial e pblica como na privada, e obrigatoria nas escolas primarias en concorrencia co casteln.
Alfredo BRAAS MENNDEZ. Bases xerais do rexionalismo e a sa aplicacin a Galicia. 1892. [casteln]

Doc. 18. Galicia, nacin.

O concepto de nacin un concepto histrico, o que quere decir, da mxima realidade. Unha
nacionalidade vive sempre, como realidade espiritual, independentemente do Estado do que
forma parte.
Unha nacin pode ser tal nacin -unha entidade histrica e cultural e at potencia
econmica- sen autonoma de ningunha crase, sempre que o sentimento nacional sexa forte
dabondo. En troques, a autonoma mis integral e completa, a mesma independencia poltica,
non abonda con elas para facer unha nacin.
Unha cousa a persoalidade administrativa ou poltica, e outra cousa a persoalidade
histrica, anque unha sexa sempre unha fortsima axuda para a outra. Unha terra calquera, sen
caracterizacin nacional, pode pedir con xusticia, autonoma e descentralizacin. Para aquel terra,
a autonoma ser un fin:: para nos non mais que un medio. Un medio para pr en produccin
a nosa nacionalidade.
Vicente RISCO. Teora do nacionalismo galego, 1920.
O idioma un dos principais elementos de diferenciacin dos pobos, amis importante, porque
un idioma sempre o signo exterior e, se o caso, determinante dunha culturamis ou menos
desenvolvida e, polo tanto, da alma colecctiva independente ( .. .). Basta o idioma para constitur
unha minora nacional. Pois Galicia pose un idioma propio falado polas nove dcimas partes da
poboacin, non s no campo, senn na maiora das cidades, como calquera pode comprobar.
Agora ben, un idioma unha mentalidade. Existe, pois, unha mentalidade galega, diferente da
dos outros pobos de Espaa ( ... ). apreciada ademais por todo o mundo, que sabe que existe
un carcter galego, un ha maneira especial de producirse e de comportarse propia dos galegos
e nada mis que dos galegos.
Vicente MARTNEZ RISCO. O problema poltico de Galicia. 1930 [casteln]
Ten Galicia un idioma propio? Estamos fartos de saber que o pobo galego fala un idioma de
9

seu, fillo do latn, irmn do casteln e pai do portugus. (...).

Ten Galicia un territorio propio? Ningun pode negalo. A entidade xeogrfica galega ten
fronteiras naturais perfectamente recortadas, e comprende algo mis que o territorio das nosas
catro provincias (...). Aos galegos pode faltarnos a vontade de crear un ser poltico independente;
pero non hai pobo espaol que nos avantaxe en amor terra natal (...). A patria a Terra. A
Terra que nos dou o ser e que nos recoller na morte como semente de novas criaturas (...).
Ten Galicia un territorio propio? Ningun pode negalo. A entidade xeogrfica galega ten
fronteiras naturais perfectamente recortadas, e comprende algo mis que o territorio das nosas
catro provincias (...). Aos galegos pode faltarnos a vontade de crear un ser poltico independente;
pero non hai pobo espaol que nos avantaxe en amor terra natal (). A patria a Terra. A
Terra que nos dou o ser e que nos recoller na morte como semente de novas criaturas (...).
Ten Galicia unha vida econmica propia? A esta pregunta doado responder afirmativamente.
Pode dicirse que Galicia un pas precapitalista, poboado por traballadores que viven dun
msero xornal, que eles mesmos sacan da terra ou do mar; sen industrias suficientes para
absorber o excedente de poboacin campesia e marieira; cun paro forzoso e cun dficit
pecuniario constante, que se resolve pacificamente por medio da emigracin ().
Ten Galicia hbitos psicolxicos reflectidos nunha comunidade de cultura? (...) Non posible
negar a diferenciacin psicolxica de Galicia (...). A nosa Terra diferente crea hbitos peculiares
de vida, que se manifestan en cada poca baixo formas autctonas de cultura (...).
Cal o criterio dos galeguistas? Para ns, os galeguistas, Galicia unha nacin e ten o dereito e
o deber de organizarse autonomicamente.
Afonso RODRGUEZ CASTELAO. Sempre en Galiza. 1944

10