ANTONIN ARTAUD

rr'anr Yargsnn
ini Bitirnck in*
Franszcadan eviren:
Esra zdoan

"Her eye
yle bir ayar vermeli ki
ramak kalsn
patlamaya"

*SEL

YAY 1 N C 1 L 1 K

GECEYARISI KTAPLARI

Antonin Artaud

TANRI YARGISININ IINI B1T1RMEK 11N

* S E L YAYINCILIK

geceyars kitaplar

SEL YAYINCILIK

Babali Caddesi, 20 / 1, Caalolu - stanbul Tel./

Fak s (0212) 511 10 05 :
ube stiklal Cad. Elhamra Pasaj No: 258/1 O :
Beyolu - stanbul
Tel: (0212) 244 15 06
http www.selyayincilik.com ://
:
E-mail posta@selyayincilik.com
ISBN 975-570-176-1
Sel Yaynclk 2002
Sel Yaynclk 174
Geceyars: 19

Tann Vargsmm ini Bitirmek in

Antenin Artaud
Franszcadan eviren Esra zdoan :

Kapak Tasarm: Nahide Dikel

Birinci Bask: Kasm 2002
Bask: Yaylack Matbaas
Cilt: Sistem Matbaaclk

Antonin Artaud

TANRI YARGISININ
llNl BlTlRMEK llN
Franszcadan eviren:
Esra zdoan

NSZ
Kasm 194 7; Radio-Information'dan "La voix des
poetes" adl program iin krk be dakikalk bir yayn
teklifi aldnda lmne bir yl vard; bir kavram olarak
vahet tiyatrosu on ikinci yln doldurmu, Meksika'dan,
Tarahumaralar lkesinden ayrlal on bir yl gemi, lke
sine dndnde dokuz yllna kapatld klinikten
henz kmt. Antonin Artaud; 51 yandayd, kafatas
biimsizlemi bir aktrd, iirle varolmuyor yazyla ya
yordu, atein ve otun snavndan getii, organlarndan
ve onlarn bamsz ileyiinden kurtulup mutlak, st
rapsz bir beden gibi varolmay becerdii tek lkeyi, G
ney Amerika'nn kzl topraklarn aryordu, yazsnda da.
Arayn yorgunluu bir znme, bir dilsizlik, bir din
ginlik gibi gelmemiti, bir beden soumas, bir duru de
ildi, fke ve taknlk sryordu, dncenin ve beynin
yerine duyular koyduu, tasarsz, modelsiz, birikimsiz
bir yazya, sinir hcrelerini saydamlatraca, barbar ve
ilkel olanaklarla ileyen, brt seslerle duraksz kmlda
yan, bedende balayan, bedenden szan bir iire, bir tiyat
roya en ok inand dnemde, Babil'in imgesini bile kl
etmeye hazrd. te yandan kendisi, Antonin Artaud, da
ha o vakitlerde topraksz, bedensiz, hakikilikten uzak bir
imgeye dntrlmt ve kpryordu.

Radyonun teklifini kabul etti. Edebiyat programlarn

dan sorumlu Femarid Pouey'le yapt grmelerin ar
dndan yayna hazrlad Tann Yargsnn Iini Bitirmek

lin baln tayan paralar bu koullara tanklk edecek,

marazi bir umudun, karanlk bir arnma araynn izleri
ni tayacakt. Ancak, byk bir airin dizelerinin anlam
bilimsel, tarihsel, arkeolojik ya da mitolojik alardan
"mncklanmasna" asla tahamml edememi, dizeler
aklanmaz ilkesinden amam, dahas, ayrksn kiilii
evresinde yaratlabilecek olas modellerden hep tiksin
mi Artaud iin, balarda pek farkna varamam olsa da
daha ilk admda bo bir abayd bu belki, amacndan
uzak tutulacak bir urat. Byk glere, topluma, onun
kurumlarna, "organlarna", dinine, sanatna, gelecek tasa
rlarna, savala belirlenen ilerleme arayna ate psk
ren, kfrler yadran, saldrgan bir deli airdi grnecek
olan, savatan km Fransa'ya izofren diliyle yaralarn
ifa edecek, edebiyat programlarnn yeknesaklna sra
d kimliiyle gstermelik bir ruh tayacakt, kendi se
sinden okuyaca bu metinlerin uzmanlara sunaca veri
ler de hesaba katlacak olursa, syrlmak istedii imge ka
buklarna sarmalanp katalog tutkunu Franszlar iin di
dik didik edilecek bir vaka olarak kitlelere sunulacakt.
Bunlar ummuyordu Artaud, hevesliydi, iki haftada
hazrlad ksa metinler, geri planda ksilofon, tam tam,
davul, borazan ve zil sesleriyle drt azdan yorumlana
cakt. Oyuncu arkadalar Paule Thevenin, Roger Blin ve
Maria Casares'le birlikte 28 Kasm'da stdyoya girdi.
Teknisyenler olaand bir i gerekletirdiklerini syle
yeceklerdi kayt sonrasnda, stdyodaki aletlere zarar ve
recek lde hareketli ve beklenmedik bir alma ol
mutu. Hayvan seslerinden bir senfoniydi diyecekti biri;

air bu hayvans lklar iin hibir efekt uzmanndan

yardm istememi, yer yer hibir anlam ifade etmeyen
btn o olaand sesleri yalnzca kendi grtlan kulla
narak retmiti. Kimi tanklklar stdyoda son derece
korkutucu ve saldrgan bir hava estiini, kimileyin Arta
ud ve dostlarnn ellerinde ziller, davullar, bir anda aya
a frlayp ayin danslar yapmaya baladklarn, bu al
mann yalnzca aletlere zarar vermekle kalmayp stdyo
alanlarnn maneviyatna da dokunduunu syleye
cekti. Radyo ynetimi olayl geen stdyo kaydn gr
mezden gelmedi elbette, genel yayn mdr Vladimir
Porche balyla bile iddetli tepkilere yol aabilecek
kayd dinledikten sonra, yayn tarihi oktan belirlenip
ilan edilmi dinletiyi toplumun ahlaki ve dini deerlerine
bir saldr nitelii tadn ne srerek yasaklamakta ge
cikmedi. Artaud'nun radyo program szde bir sreliine
ertelenmiti. Basnn bu konudaki farkl tepkileri bir ya
na, radyo ynetimi iinde de anlamazlklara yol at
program. Artaud'ya teklifi gtrm olan Femand Pouey
ve Porche arasndaki tartmalarn sonunda, ynetim
edebiyatlardan oluan bir kurul toplad. Ozel bir dinle
tinin ardndan yeler programn yaynlanmas konusun
da olumlu ya da olumsuz oy verecekti. Jean Paulhan,
Paul Eluard, Jean-Louis Barrault, Rene Char, Louis
Jouvet ve Jean Cocteau gibi isimlerin ve sryle Lipp ve
Flore entelektelinin arasnda Dominiken Rahip P.
Laval ayrca dikkat ekiyordu. Elli kiilik kurul progra
mn yaynlanmasnda bir saknca grmedi, rahibin szle
ri aynca ilginti: "Ac eken bir adamn hakiki diliyle kar
karyayz burada, brakalm da Msy Artaud Tanr
yargsyla iini bitirip kurtulsun." Yine de kurulun yasa
n kaldrlmas yolunda bir etkisi olmad. Mdr karar
lyd ve sonradan gelien olaylara bakldnda, Fransz

toplumunun bu kitapta derlenen metinlerin yorumunu

dinlemeye ancak yirmi yl sonra hazr olabildii grl
yor. Artaud yaarken yaynlanmad program, metinlerse
ok gemeden K. Editeur tarafndan kitaplatrld. Tesel
li armaan olarak Artaud'nun dostlar ve merakllar iin
zel bir dinleti dzenlendi. Bu kapal toplant iin Arta
ud, yalnzca Ivry'deki hayranlar, kendisini srekli kolla
yan dostlar iin davetiye istedi, listede u isimler vard:
Berber Marcel
onun kalfas Robert
onun ra Eugene
patronlar Msy Jeandreau
ve lvry'nin ttncs.
*

Programn serveni kadar klkl bir okuma gerek

tirecek bu metinler. zellikle de Artaud imgesiyle bes
lenmi okur iin. etrefilli biemi derinliine ket vurma
yan yapt, kkrtmann ve svgnn de el vermesiyle k
sr bir okuma srecine alabiliyor nk. Oysa kanl ve
irinli kapitalizme, pislik retip bok saan komnizme,
akl almaz devinileriyle fizik kurallarn ve Bat uygarl
n felce uratan lsa'ya, Tanr merkezli metafizie, varo
luuluun cambazlklarna kar bir bakaldrnn, bir
kyamet haberciliinin izini srmek paralan fukarala
trmaktan teye gitmeyecektir. Btn bunlara kar sis
temli k yollan neren bir retinin vaazn zmle
me abas da yle, biricik bir olgunun ifadesi ya da bir
ka evrensel gerein ifas iin hazr edilmi kuramsal
ve kavranmas kolay bilgi avcl da. Umutsuzluun
karsna konan soyut bir tasan yok nk. Artaud'nun
yaratt, yalvalklanyla var ettii gerek ya da kurmaca

bir evren yok, Artaud'nun bir beden olarak konduu tu

zakl, iki yanl, somut bir evren var. izgisel kara anlat
da -Amerikallann usul usul hazrlamakta olduklan sa
va.. ., bok kokan yer varlk kokar... vb., aktarm m deme
li bunlara?- ar hasta bir dnya, ama umut iin -umu
da patlama demeli, her eye yle bir ayar vermeli ki. .. - ak
tarm izlencesinin karanl kadar zifirli ve kapal tzler
barndran bir evren. Patlamalarla, bnyesinin anlk yok
oluuyla iyileme ansn yakalayacak bir evren, ama iyi
leme an da hastal kadar zorlu, iddetli, kanl olacak
bir evren. Ve umut olan patlamalarn -ki tezahrleri de
radyonun gerelerine zarar veren hayvans lklardr,
evirideyse, katmerlenmi ses ya da anlam birimleriyle
vurgulanp okurun sezgisine braklm yapma gsterge
lerdir belki- beklenmedik anlarda hastalk habercisi ak
tarma szmas, te yandan Artaud'nun aktarmn da so
nuna giderek onu kimi zaman arlndan syrmas, ha
valandrmas, eretilemelerle belirsizletirmesi -alemle

rin alemi asla rastlamasn, kesimesin diye bir daha, diye

cektir-, kimi zaman da talatrp, ikonlatrdktan son
ra patlamasna ramak brakmas -kurutanlardan han k
kn, diyecektir-, umutsuz varolula gc! umudun s
rekli i ie gemesi, aktarmn gcnn de patlamann
gc kadar iddetli ve karanlk olmas, birbirlerine s
rekli deer szdrp anlam eklemeleri bu evrenin yalnz
ca grnrdeki hastalkl yannn okunmasna yol aar,
tek yanl bir okumaya el verir. Yadsnann yok edilmesi
gereken olumsuzluk olduunu, yadsmann yadsnmas
n ve ayn anda olumluyu da zorunlu kldn batan ka
bullenmek gerek, aktarm patlamay var edebilecei iin
svgyle bezenmi nk, patlama aktarm iin mevcut,
saaltc tzler maraz iin orada ve bu aydnlk bir oku
ma olabilir.

Bu iki gc ayrtrma abasna girmeden aktarmda

var saylan -yok saylan!- her eyin karanlk egemenlii
ne skp kalmamak zere, ve Artaud iin bir kez olsun
iyimser bir okuma nermek zere, kendisiyle ters d
mek pahasna, marazn da umudun da barnana, Arta
ud'nun bedenine, dledii bedene nfuz etmeli. Okuna
cak metinler de birer beden gibi dnlmeli, metinler
de dile gelen uygarlk da, metinleri yapan yaz da, onun
gereci olan dil de. Bir ideal olarak beden, srekli devinen,
i gren, duraanlktan uzak bir yarar getiren, mikroplar
dan arnm, olas ilevleri ve ileyileri snrlandrlma
m, belli organlarnn ileyiine indirgenmemi bir ar
bnyedir. Basit bir kayt cihaz, dayatlan biimleri alm,
devralm bir makine olmad srece domam olan her
eyi dourabilecek bir gizilgtr. Ama edimleri d
nlm bir modele, tasarlanm bir bieme bal kald
srece parazitlidir, ek organlar gelitirmitir, sakildir,
kendini zor tar, sinirsel donanm zedelenmi, arzal
bir yap olmaya yargldr, yleyken lme gider. Uygar
ln, byk glerin ve gelenein sat mikroplarla ze
hirlenmi, fel olmu, ar, atl, kof, talam bedeni gi
bi. Artaud bu bedeni yarglar, ve ona mikrop szdrm
gleri, bulank deerleriyle bu bedeni kstlamay, ba
lamay srdren Tanr'y, ve onun bu amala gelitirdii
somut gereleri, ha, lsa'y, kiliseyi. Bu beden iin hazr
lar patlamay. Bu bedenden taacak yeni bnye iin. Bu
nun iin nerilen patlama eii de ikinci metinde (Tutu

guri Kara Gne Ayini) aka okunabilir.

Ancak kurtulu umudunu dile getirirken uzand
alann ve bu alann gerecinin, Bat sanatnn ve dilinin de
birer beden olarak mikrop kapm olduunu bilir. Edebi
yat kaygs gtmeyen, harf ve imge ynlarndan, byk

10

yapt birikintilerinden syrlm bir yazyla, poetikayla ii

olmayan bir iirle karlamak bu adan artc olma
mal. Artaud'nun yazdaki dili tiyatrodaki bedeni gibi de
vinir. Her szck, her kavram, her dize, kendisi iin uy
gun grlm, snrlar ve ls nceden belirlenmi bir
alann dna akmal, yzyllar boyu dayatlm ierikler
den, hali hazrda gndergelerden syrlmaldr. Yap, de
er ve ilev kavramlarn hie sayan bu dil, ilkel ve kke
ne dnk olmaldr. Tpk uygarln

?edeni gibi.

Dele

uze "ar bir itki dili" olarak tanmlar bunu, szcklerin

anlamlarn btnyle yitirdikleri temel bir dzenin dilin
organik yapsnn yerini aldn syler. Yine de basit bir
bolatma ileminden, bir silicilikten ok, iin temelinde
dili devindirrrek, sz eyleme evirmek olduuna gre,
hammaddesinl laykyla kullanan bir dilin hakiki anlam
lar arayndan ve bunlar ak etmesinden sz etmek da
ha doru olur -"ruh" dediinde, bedenin ateini canl tu
tan bir solua gnderir, sonsuzluk kaygs gdlerek t
renlerle kreltilmi ve bedeni de tketmi soyut bir kav
rama deil. Artaud, Meksika'da totem ayinleri ve afsun
larla arndrd bedeni gibi bir beden arzular yaz iin,
takn, gl, uykuya dalmam bir iir bnyesi...
Uygarln, sanatn ve dilin arnma an, tpk erginle
me srelerindeki gibi acnn snavndan gemekle gerekleecektir. Varslln yok edecek bir uygarlk, birikim
lerini kl edecek bir sanat, bedensel olanaklarnn sonuna
gidecek, ruhunu evrimsel bir sonsuzluk makinesine de
il bedensel glerini besleyecek bir cevhere dntre
cek insan, ve dili bozguna uratacak bir air. Bir patlama.

Esra zdoan
11

TANRI YARGISININ
N BTRMEK N

Her eye
yle bir ayar vermeli ki
ramak kalsn
patlamaya.

Dn rendim
(geri kalyor olabilirim, ya da yalnzca bir sylenti,
bir kez daha tktrlan yemekler kuburlara
boaltlrken keneflerle lavabo arasnda yay
lan u pis dedikodulardan biri belki),
Amerikan devlet okullarndaki en arpc resmi
uygulamalardan birini
dn rendim
bu lkenin ilerlemede ba ektiini dnmesine
de byle iler yol ayor tabi
Sylenen o ki, bir devlet okuluna yeni balayan
bir ocua dayatlan yokhmalar ya da snavlar
arasnda, ersuyu ya da meni snav denen bir
tanesi varm ki
bu yeni ocuktan, bir kavanoza konmak zere
biraz sperm alnyor
ve sonradan gerekebilecek her trl yapay dllenme giriimi iin hazr tutuluyormu.
nk Amerikallar kol ve ocuk eksikliini,
ii degil ama,
nefer eksikliini
iyiden iyiye hissettike,
ne pahasna olursa olsun, akla gelebilecek her yo
la bavurarak nefer yapmak ve retmek niye
tindeler

16

sonradan gerekleebilecek btn dnya savala

rnda,
kaba kuvvetin tekelindeki btn faaliyet ve
hareket alanlarnda
Amerikan rnlerinin
ve Amerikan alnterinin yavrularnn olaanst
gcn
kaba kuvvetin ezici erdemleriyle kantlamakuruna.
retmek lazm nk,
akla gelebilecek her yolu zorlayarak doann yeri
ne geilebilecek her yerde, yerini almak lazm
onun,
insandaki donuklua adamakll bir yer amak
lazm,
iinin kullanabilecei bir eyler olmas lazm
elinde,
yeni etkinlik alanlarnn yaratlmas lazm,
ele geen btn sahte rnlerin egemenlii
gerekleebilsin,
mide bulandrc btn o yapay kvr zvrn
egemenlii ilan edilebilsin diye sonunda,
canm doa, hi ii yok oralarda,
sonsuza dek, utan iinde teslim olmak zorunda
yerini alacak btn o grkemli kvr zvra
btn o suni dllenme fabrikalar da
ordular ve zrhllar retmek zere
17

harikalar yaratacak szm ona.

Daha da ok meyva, daha da ok aa, daha da
ok sebze, ifal ya da ifasz bitki, daha da
ok, besin var m, yok,
yapay rnler yalnzca, bktrasya,
cad kazanlarnda,
atmosferin hazr edilmi gelgitleri arasnda, sava
tan bir tek korkuyu anlayan bir doann dire
nilerinden zorla, sentez yoluyla elde edilmi
zel hava koullarnda.
Yine de yaasn sava, degil mi ya?
Amerikallarn hazrlam olduklar ve usul usul
hazrlamakta olduklar sava, niye olsun
baka.
Her yerden bitecek btn rekabetlere kar bu
sama sapan retimi savunmak iin
askerler, ordular, uaklar, zrhl birlikler lazm,
ve de u sperm
Amerikan hkmetlerinin bunu dnme cesare
tini nasl da gstermi olduklar konuulacak
o vakit.
nk pusu kurmu bizi bekleyen
birden ok dmanmz var olum,
bizleri, kapitalist doanlar,
ve bu dmanlar arasnda
Stalin'in Rusya's var ki
18

silahl kuvvet eksik deil onlarda da.

Btn bunlar harika,
ama Amerikallarn bylesine sava bir halk
oldugunu bilmezdim ben.
Dvmek iin darbe almak gerekir
ve ok Amerikal grmmdr savata
nlerinde kalkan niyetine tanklar, uaklar ve zrhllardan devasa ordular.
Ka kez grmmdr makinelerin dvtn
ve onlar kullanan insanlar,
nasl da gerilerde.
Elinde kalabilmi son gerek morfin tonlarn,
yerlerine dumanl fasaryalar koymak iin atla
rna, kzlerine ve eeklerine yediren halk
tansa,
hezeyan dogdugu yerden, topraktan yiyen halk
severim ben,
Tarahumara'lardan sz ediyorum
Peyotl'u filizlendigi srada,
topraktan yiyenlerden
ve zifiri karanlgn kralln kurmak zere gnei
ldrenlerden
ve alemlerin alemi asla rastlamasn, kesimesin
diye bir daha, kurutanlardan han kkn.
lte imdi bunun iin geliyor TUTUGURI dans.
19

TUTUGURI
KARA GNE AYlNl

Ve aada, yrein o ac,

zalimce umutsuz yokuunun dibinde sanki,
alyor alt han emberi,
ok aada,
toprak anada kklenmi gibi,
salyalan akan
anann iren koynundan sklr gibi.
Kara kmr toprak
tek nemli yer
bu kaya yangndaki.
Yeni gnein, topran aznda patlamadan nce
yedi noktadan geii var ayinde.
Ve alt adam,
her gne iin bir tane,
ve yedinci bir adam
gne o da
i klanyla
siyahlar iinde, kzl bir et alm zerine.

20

imdi, bu yedinci adam

bir at,
bir at onu gtren bir adamla.
Ama gnein kendisi
adam degil
at.
Bir davulun ve uzun, acayip bir borazann
kyametiyle,
yere uzanm,
toprakla bir olmu
alt adam
fknyor artarda gnebakanlar gibi,
gneler degil,
gne dnenler, nilferler gibi,
ve davulun
gitgide baslan
boguk sesi elik ediyor
her fkrmaya
badndrc bir hzla, drtnala yaklatg
grlene dek bir anda
son gnein,
ilk adamn,
zerinde
plak
21

rlplak
ve bakir
bir adamla
kara atn.
Yerlerinden frlayp frdolay
ilerliyorlar
ve lgna dnyor kanl etten at
kayasnn tepesinde
ark ediyor durmakszn
alt adam
alt ha
tamamen
evreleyene dek.
Ayinin nirengi noktas da bu

HAIN YOK EDlLII.

Dnlerini tamamlaynca
halar
skyorlar topraktan
ve plak adam
atn zerindeki
akyor topraga
kanl kesiklerinden birine batrdg
devasa nal.
22

DIKILAMA ARAYII

Bok kokan yer

varlk kokar.
lnsan smayabilirdi pekala,
ansndeki oyuu amayabilirdi,
ama smay seti
yaarken lmeye raz gelmektense
yaamay seecei gibi.
yle ki kaka yapmamak iin
varolmamay
kabullenmesi gerekirdi,
ama varl yitirmeyi gze alamad,
yani yaarken lmeyi.
nsann zellikle itahn kabartan birey
var
varlkta
ve bu ey de tastamam

KAKA

(uultular.)

23

Varolmak iin kendini olmaya brakmak yeterlidir,

ama yaamak iin,
biri olmak,
biri olmak iin de
bir KEMK edinmek lazm gelir,
kemii gstermekten korkmamak,
ve arada kaybetmek eti.
Hep daha ok sevdi eti insan
kemiklerin toprandan.
Kemik topra ve kemik odunu vard bir tek,
ve kazanmas gerekti etini,
demir ve ate vard bir tek
ve yoktu bok
ve insan korktu kaybetmekten bokunu
boku arzuladdaha dorusu
ve bu uurda feda etti kann.

Bok, yani et
sahibi olmak iin,
ve ncesinde bir tek kan
ve kupkuru kemik hurdas varken
ve kazanlacak bir varlk yokken
bir tek yaam yitirmek varken

24

o re che modo
to edire
di za
tau dari
do padera coco

Bu noktada geri ekildi insan ve kat.

Hayvanlar da yedi onu.
Bir tecavz deildi,
bu mstehcen ziyafete raz geldi.
Tat ald bundan
kendisi de rendi
hayvanlk etmeyi
ve san
incelikle yemeyi.
u pislik tiksintisi nereden geliyor peki?
Dnyann henz kurulmam olmasndan m,
yoksa dnya hakknda yalnzca ufack bir fikri
var da insann,
bunu sonsuza dek korumak istemesinden mi?

25

Gzel bir gnde

insann
dnya fikrini
durdurmu olmasndan.
lki yol vard nnde:
snrsz danmnki,
boyutsuz ierininki.
Ve boyutsuz ieriyi seti.
Oray, yapacak tek iin
san,
dili,
ans
ya da k
skmak olaca yeri.
Ve tann, tanrnn kendisi de hzlandrd bu tantanay
Bir varlk mdr tann?
Eer yleyse, boktur.
yle deilse eer,
deildir.
Deil de,
tm yzleriyle ilerleyen
, boluk sanki,
26

en kusursuz temsili de
s2.ysz bir grup ambitinin yry.
"ldrmsnz siz Msy Artaud, peki ya
kilisedeki ayinler?"
Vaftizi ve ayini tanmyorum.
l erotik planda
szde lsa'nn
sunaklarn zerine
inii kadar tehlikeli
bir insan edimi yoktur.
nanmayacaklar bana
insanlarn nasl omuz silktiini grr gibiyim
burdan
ama lsa denen herif
ambiti tanrnn karsnda
bedensiz yaamaya raz olmu
biri hepsi bu,
ki o srada, tanr uzun zamandr
ivilediini zannetse de onlar
hatan inen bir ordu insan
bakaldrd
demirle,
kanla,
27

ate ve kurumu kemikle zrhlanm

ilerliyorlar imdi, Grnmeyen'e kfrler
yadrarak
TANRI YARGISINA son vermek iin.

28

MESELE U K...

Bize ar gelen
biliyor olmak
bu dnyann dzeninden sonra
bir bakasnn olduunu.
Ne dzeni?
Bundan haberimiz yok.
Bu alandaki olas varsaymlarn says ve basama
tam olarak
sonsuz!
Sonsuz nedir peki?
lin dorusu bundan da haberimiz yok!
Bilincimizin
lsz,
durak bilmez ve lsz
olasla

almn
belirtmek iin
29

kullandmz
bir szck bu.
Bilin tam olarak nedir peki?
lin dorusu bunu bilmiyoruz.
Boluk.
Bilmediimiz bir ey oldugunda
neresini bilmediimizi
belirtmek iin
kullandmz
bir boluk,
bu durumda
bilinten sz ediyoruz ite,
bilintir bu da
daha yz binlerce farkl yz var ama.
Eee n'olmu yani?
Grnen o ki bilin
iimizde
cinsel arzuya
ve ala
balanyor;
30

ama bunlarla
ilgisi olmayabHirdi
pekala.
yle deniyor
denebilir,
bilin
bir itahtr
diyenler var;
ve birdenbire
yaama itahnn yannda
beslenme itah
geliyor akla
birdenbire;
itaha benzer hibir ey duymadan yemi;
ve a kalm
insanlar olmam sanki,
nk bu da
var
itahszken
a kalmak;

31

ee nedir mesele?
yle ki
gnn birinde bana da verildi
olasln uzamndan,
salacam
koca bir osuruk gibi arkamdan;
ama ne uzamdan
ne de olaslktan
haberim vard tam,
ve dnme gerei duymuyordum bunlar,
varolan
ya da olmayan
eyleri tanmlamak iin uydurulmu
szcklerdi her biri,
fikri ortadan kaldrma
ihtiyac vard
skboaz eden ivedilii vard bunun
fikri ve onun efsanesini yok etmek vard,
ve onun yerine oturtmak
grleyen kn
patlamaya hazr u zorunluluun:
l gecemin bedenini bytmek,
32

i boluun
ben' imin
gece o,
boluk,
eblehlik,
patlamaya hazr bir kesinleme stelik,
yer verilecek
birey var:
Bedenim.
Gerekten de
u kokumu gaza m indirgemeli onu,
bedenimi?
Bir bedenim olduunu
nk
kendi iimde oluan
kokumu bir gazm olduunu mu
sylemeli?
Ne bileyim
ama
biliyorum ki

33

uzam,
zaman,
boyut,
olu,
gelecek,
ilerisi,
varlk,
varolmay,
ben,
ben olmayan,
hibir ey ifade etmiyorlar bana;
ama bir ey var
bir ey ifade eden,
tek bir ey
bir ey olan
ve hangi kapya
IKACAGINI
hissettiim:
Bedenimdeki
strabn
varl,

34

kendi
bedenimin
tehditkar
hi yldrmayan
varl;
sorularla skboaz edildike
ve grmezden geldike tm sorulan,
hayr demeye
mecbur kaldm
bir an geliyor,

HAYIR

diyorum ben de,

grmezden gelmek yok diyorum;
ve dedim ya,
skboaz edildiimde geliyor o an,

35

suyumu kardklarnda
iimdeki
besleyici madde
beni besleyen madde
ve onun z,
yok olana dek
sadklarnda beni,
ne mi kalyor geri?
soluum kesilmi oluyor;
bir eylem midir bu bilemem
ama yle
soru bolua dene
yoklua karana dek
skboaz edilince sorularla
beden ve
bir beden olma fikri
boulana dek
iimde
skboaz ettiler beni,
ite o vakit fark ettim mstehceni

36

ve osurdum
apallktan
ve arlktan
ve boulmann
isyanndan.
nk skboaz ediyorlard beni
bedenime inene dek
bedene varana dek
ve

an ite

braktm her ey patlasn

nk benim bedenime
asla istemem birileri bulasn.

37

SONU

Bu radyo yaynnn ne gibi yararlan oldu,

aklayabilir misiniz Msy Artaud?
yle bir bakyorum da, resmi olarak benim
senip kabul grm bir sr toplumsal boku
ak etmeme yarad:

1. Daha dogmam, bir yzyl iinde, bilemedin

az sonrasnda dnyaya gelecek ceninlerin ya
pay dllenmesi iin ocuklarn karlk bekle
meden bagladklan u sperm meselesi, rad
yodan herkese duyuruldu mesela.
2.

Colomb ncesindeki yerli halkn o dnemin

insanlgnda tiksinti uyandran Eskil bir Ame
rikan sava emperyalizmi vard, eski yerli k
tann tamamn igal eden u ayn Amerikan
halknda bu iin yeniden diriliini ilan etme
me yarad.

3.

ok tuhaf eyler sylyorsunuz Msy

Artaud.

39

4. Dorudur, sylediim acayiptir,

nk Colomb'dan nceki Kzlderililer, aklnza
getirebileceklerinizin aksine, ne gariptir ama,
basbaya uygarlam bir halkt,
ve onlar da yalnzca ve yalnzca acmaszlk ilkesi
zerine kurulu bir nevi uygarlk geli
tirmilerdi.
5.

- Zalimliin tam olarak ne anlama geldiini

aklayabilir misiniz peki?

6.

-Yoo, yapamam, hayr.

7.

- lnsandaki bilind hayvanln hayvani

tezahrlerinin kkn, grldkleri her yer
de kanla ve kanatncaya dek kazmaktr zalim
lik.

8. -Dizginlenemediinde erotik bir

hayvandr insan
perili bir titreim vardr iinde,
eski kara halklarnn btn dnyada tanrya atfet
tikleri biim var ya, bunu oluturan saysz
hayvan reten
bir eit atm vardr.
Ruh'denen eyi ortaya karan buydu ite.
40

Gel gr ki, Amerika yerlilerinden gelen bu ruh,

bugn hemen hemen her yerde yeniden aa
kyor, onun o marazi bulac etkisini, kt
lkle, stelik hastalk tayan bir ktlkle bi
imlenen yzn belirginletinnekten teye
gemeyen bilimsel yntemlerle;
nk yle, siz istediiniz kadar gln,
ama mikrop denen eyler,
onlar tanrdr,
ve Amerikallarla Ruslar atomlarn neyle elde
ediyorlar haberiniz var m sizin?
Tanrnn mikroplaryla.
- Sayklyorsunuz Msy Artaud.
ldrmsnz siz.
- Ne sayklamas.
Deli falan deilim ben.
Yeni bir tanr fikrini dayatmak amacyla mikrop
larn yeniden bulunduunu anlatmaya al
yorum size.
Tanry yeniden ortaya karmann ve onu mik
roplu zararll iinde yakalamann yeni bir
yolu bulundu:
Onu kalbe mhlamak,
41

oraya, insanlarn onu en ok sevdikleri yere,

marazi bir cinsellik biiminde,
imdi oldugu gibi insanlg tetanozlamak ve lg
na evirmekten haz aldg vakitlerde stne
. geirdigi hastalkl zalimligin u ugursuz g
rn iinde.
Alemlere yaydg sahte grnlerle bogmak iin
benimki gibi saftorik bir vicdan, anlk hevesi
ni kullanr onun, ve sonra, Artaud Le Mmo
zincirlik deli olur kar sonra.
- Nereye varmak istiyorsunuz Msy Artaud?
- u maymunla iimi kesinkes bitirmenin yolu
nu buldugumu sylemek istiyorum
ve tanrya inanan kalmaynca artk, herkes insana
gitgide daha ok inanr oldu.
Ve insann igdi edilmesine karar vermek gereki
yor imdi de.
- Nasl yani?
Nasl yani?
Nerden baklsa delisiniz siz, zincirlik deli hem de.

42

Bir kez daha ve son bir kez, anatomisini yeni

den dzenlemek zere otopsi masasna yatra
rak onu.
Anatomisini yeniden dzenlemek iin diyorum.
lnsan hasta, yaplnda anza var nk.
plak brakmaya karar vermeli onu, lesiye ka
nmasna yol aan u hayvanc skp al
mak iin,
tanry
ve tanryla birlikte,
onun organlarn.
nk, isterseniz zincire vurun beni,
ama bu organdan daha lzumsuz ey yoktur.
Organsz bir beden hazrladnzda
bamsz ileyen paralarndan kurtarp hakiki
zgrln geri kazandrm olacaksnz ona.

Bylelikle tersine dansetmeyi,

halk danslarnn o taknlndaki gibi
yeniden renecek
ve bu tersine dn asl mekan olacak onun.

43

MEKTUPLAR

FERNAND POUEY'E
Ivry, 7Aralk 1947

Sayn Pouey,
Ekte szlemeyi gnderiyorum, onayladm
bildiririm. Hem de her maddesini.
En iten duygularmla.
ANTONIN ARTAUD

P.-5.- Banka hesabm yok.

Sz konusu 20.000 frank havaleyle gnderebilir

seniz sevinirim.
23 Rue de la Mairie

Ivry-sur-Seine.

47

FERNAND POUEY'E
Ivry,
Rue de la Maine, 23

Sayn Pouey,
Havale vard ya, elime gemedi. Acilen gn
derebilir misiniz?
yle sanyorum ki yayn metninde ilenen
temalan grdnzde siz de acayip elzem ol

duklarn fark edeceksiniz. Sannn byle bir ey

beklemiyordunuz.
En iten duygularmla.
ANTONIN ARTAUD

48

FERNAND POUEY'E

Ivry, 1 1Aralk 1947

Sayn Pouey,
Sizinle radyo iin
yayn

"deneme"mi tartrken
sra "aktrlk" cretime geldiinde,
yle demitim:
bu ii size brakyorum,
benim iin yeni bir yol amann, baya ra
kam tartmalarnn gndeme gelecei, u ka
dar daha, biraz inelim gibi ricalarla harcana
cak bir abaya tahammlm olmadndan,
sizin bu konuda azami gayret gstereceinizi
dnyordum hepsi bu
ve kendi yorumculanmn herhangi birinden
daha az cret almama izin verebileceiniz ak
lma gelmemiti.
lin "peini brak maya" gelmiyor,
yiyecek bir eyler lazm,
giyecek,
urdan uraya gitmek iin vasta,

49

bu nedenle bana reva grlm 3190 frank

grdmde kanm dondu!
Bunu syledikten sonra
izin verirseniz ortaya kan ie dneyim.
yle sanyorum ki hem ok iyi hem de ber
bat ne varsa bu metinde bulunabilir
Savatan nce
Paul Delharme'la birlikte
Radio-lnf ormation'da
ok i yaptm
ve sizinle yaptm iin o zamanki yayn
koullanyla uzaktan yakndan ilgisi olduunu
syleyemem
te yandan
Yapmc
M. Guignard'n
montajclann
ve genelde
iimin decei
herkesin
NE GlB! niyetlerim ve isteklerim olduunu

anlamalan
gerekiyor.
Aynntlar es geildiinde nnzde duran
ey karman orman, tutarsz bir alma izle
nimi verebilir;
50

sanki rastlantsal ve deli ii

bir blmlemeymi gibi,
dinleyicinin babo duyarlg
da
kendine uygun deni
rasgele
seip almak zorundaym gibi.
----

yle DEGlL ite!!

Edimlerimizin yargsna
talihin getirdikleriyle
ve baskn
bir gle
son vermek,
eylerin ve talihin ritmik dzeninin edimlerin
seyrini degitirdigini gstermek zere
yepyeni
bir yolla
gnlnden geeni
ifade etmektir,
Yayn iin hazrladgm metinde
gcrdayan
zonklayan
bana buyruk
patlayc
bir sr ge var
51

yeni bir dzen iinde k urgulandk lan nda hedefe ulaldgna tanklk etmelerini istedim nk,
benim iim size paralar sunmakt.
Becerebildim mi acaba?
Kt olanlar var,
bana kalrsa mkemmel olanlar da var,
sundugum paralara onlar iin arzuladgm
btn o acayip degerleri verebilecek akl ba
nda bir montajc bulursunuz umarm.
En iten duygularmla.
ANTONIN ARTAUD

52

RADIO-DIFFUSION MDR
VLADIMIR PORCHE'YE
Baym,
Radyo yayn iin hazrladm
T ann

yargsnn iini bitirmek iin balkl

metnimle ilgili olarak

son anda alnm nlem karsnda
isyankarln ve kprmenin tesine gememe
izin verirsiniz sannn,
bu i iin 2 haftadan fazla ALIMITIM, bir
ay akn sredir btn gazetelerde de ilan edil
miti.
geni bir halk kitlesinin bu yayn byk bir
merakla beklemi olduundan da haberiniz vardr
bir tr kurtulu gibi bekliyorlard bunu,
onlar yaynlarn her zamanki
tekdzeliinden kurtaracak
bir ses birliine bel balamlard.
Diyeceim odur ki Pazar gn, dn leden
sonra, bu ii yasaklamak zorunda olduunuzu
hissettiiniz andan ok daha nce, bu yaynn le
hine gelien son derece lml havay idrak edecek
bolca vaktiniz oldu.
53

Bense bu yaynn,
nyargl
ve u an oldugu gibi

daha nce
tavr almam .
insanlar arasnda yol aabilecei skandal bo
yere aranp duruyorum.
Yazar olarak ben de herkes gibi hazrladgm
paralan teybe okudum,
kararlydm da
insanlarn zevkine,
ahlaka
bu toplumun ahlak anlayna,

Saygnlk arayna,
zarar verebilecek,
te yandan
sknt szdracak,
oktan grlm ve
nceden sylenmi olan
hep sylenmi olan
aktacak
bir i kmasna izin vermeyecektim,
hayatn baz organik noktalaryla arpan ye
ni bir yapt istedim,
yle bir yapt ki
btn sinir sistemi
54

titreimleri ve
ahengiyle birlikte
bir fotoforla aydnlatlmasna aa kacakt,
gklerdeki o yepyeni, grlmemi ve l l
Yortuyu izlesin diye
insan
bedeniyle
BlRLlKTE
KENDNDEN IKMAYA
davet edecekti.
Ama bedenin zaferine
ancak,
okunan metindeki
tek bir nokta bile
u zafer msveddesini arayanlar
sarsmadnda
bozmadnda
ulalabilir.
Bense unlar aryorum.
Buluyorum da

1) Dklama aray,
iddet dolu szckler ve kudurgan szler ser
pilmi bu metne,
iddet dolu szckler, kudurgan szler var el
bette,
ama hayatn ylesine dnda bir atmosferdeler
55

ki, bugn bunlardan yara alabilecek bir dinleyici

kitlesi kaldgn sanmyorum.
Kim olursa olsun, son kmr satcs bile anlamaldr ki
-fizyolojik oldugu kadar fiziksel
pislikten
artk yaka silkmi olanlar
ve derinlemesine bir
BEDENSEL
deiim ARZULAYANLAR da var.
Amerikan kapitalizmine metnin en bandaki
saldn
kalyor geriye.
Ama u saatte Rus komnizmi gibi Amerikan
kapitalizminin de, her ikisinin de bizi savaa s
rklediini anlamamak iin ok saf olmak lazm
Sayn Wladimir Porche,
sesler, davullar ve ksilofon sesleriyle bireyleri
bunlara kar durmalan iin uyanyorum ben de.
Ben
ANTONIN ARTAUD

4 ubat 1948.

56

FERNAND POUEY'E
Ivry-sur-Seine, 7 ubat 1948

ok sevgili Femand Pouey,

Radyo yaynma getirilen yasak karsnda
hayranlk verici bir tavr sergilediginizi haber al
dm.
Size zorluk kardgm iin affedin beni
ve
bana btn kalbinizle destek oldugunuz iin
de
teekkr ederim.
kendi iinizi tehlikeye attgnz ve yetkilerini
zi zorladgnz
biliyorum,
ancak Wladimir Porche gibi okuldan yeni
km bir beceriksizligin haftalar nce llAN
EDlLMl,
ve belgeyi degerlendirip
yaynlanmasna
KARAR VERMl
onlarca teknisyen tarafndan kayd yaplm
bir belgenin yaynn durdurma hakkn nere57

den bulduunu anlayamyorum dorusu.

Tahamml edilemeyecek
keyfi bir mutlakiyetin darbesini gryorum
ben burada.
Wladimir Porche'ye de
metinlerimi nasl bir dnce dalgasyla kaleme alp
bu yayn hazrladm
aynntlanyla
yeterince basit ve ak bir ekilde
anlattm
bir mektup yazdm zaten.
Bu iten haberi olmayan dinleyicinin neler
hissettiine gelince,
yle syleyeyim
hibir zaman
hibir yayn byk bir kitle tarafndan by
lesi byk bir merak ve sabrszlkla BEKLEN
MEMlTl, hayatn baz gereklerine kar bir ta
vr oluturmak iin bir tek bu yayn bekliyor
lard.
Bu yayn herkesin bilinaltnda tepki vermek
istedii eylerin temelindeki erotizme ve toplum
sal, siyasal ve dinsel (kilisedeki) keyfiliklere, dola
ysyla yasalar nnde trenle eilenlere kar
uzun bir protestodur.
58

Ve toplum her trl trenden bkp usanmtr

artk. Wladimir Porche'den kendisine

yazdm

mektubu isteyip basnda yaynlatmak lazm aslnda.

En iten duygularmla
Sizin
ANTONIN ARTAUD

59

PEDER P. LAVAL'E AIK MEKTUP

Ivry-sur-Se ine , [20) ubat 1948

Baym,
Btn bu olup bitenler ziyadesiyle ho,
ne kadar acayip olursa olsun
ne kadar k armak grnrse grnsn,

k iiliimi btnyle, eksiksiz bir biimde

ifade etmem iin gereken zgrl tandnz
bana.
Sylemediiniz bir ey var ama
bu ifade zgrlnn altnda sakl tutulan
bir ey,
bu karan verirken
ve u an,
siz de
TEMEL

iki ritelle
BAGLANMI vaziyettesiniz,
bu szleri telaffuz ederken
2 ritel EllNlZl KOLUNUZU BAGLIYORDU

aslnda,
kendi rzanzla
60

fel ediyorlard
ellerinizi.
yle ki btn papazlar gibi
bu iki ritelle
takdisle,
ekmek ve arap ayiniyle
eliniz kolunuz balanmt
ve u anda da bal.
yle ki btn Katolik papazlar gibi
daha o sabah ayin duanz okuyup gelmitiniz.

Back ii gren bu iki ritel

ayin denen trenin gklere karlmasnda
n planda yer alr bilirim
ve benim iin gerek bir by gibidirler
Takdis
ve
ekmek arap ayinleri
zel
ama
ZORLAYICI,
bir dzenin
byleridir,
deyim yerindeyse
hayat
sermayeletiren,

61

btn ruhani gleri, bedene ait ne varsa

hepsinin bolua
indirgendii bir ynde toparlayan
bir dzenin,
geriye yle byle ruhsal bir hayat brakan bir
dzenin byleridir bunlar,
bu blk prk ruh btnyle serbesttir artk
ylesine hrdr ki,
arnm zihnin
btn ham hayalleri
babo dolaabilir
taknakl hayvanlarn
tufana sanlan ya da onu yok sayan hayatnn
uursuzca, sel gibi bymesini
salayan da budur
verdiimiz mcadele de
btn bunlara kardr
mide bulandran cinsel hayat, zihnin serbest
uzanlarnn ardndadr nk
ve
ayindeki
takdisin
ve arapla ekmein
st kapal
SERBEST BIRAKTIKLARI
ey de budur.
62

Varln bulac hayatnda iren bir kelme

var
ARI BEDEN
iteler bunu
ama
ARI RUH
arr
ayin de
kendi ritelleriyle buyur eder.
Dalp dalp kt
ruhani derinliklerde
dnyann bugnk
hayatn
srdrmesini salayan da
bu kelmedir.
Ama kamu vicdannn asla anlayamayaca
ey de bu ite,
Golgotha'nn hep yaayan bedeni gibi
strapla ve armha gerilmenin aclaryla
ile ekmi ve inenmi
ufalanm, paralar toplanm
bir beden,
manevi hayatn ham hayallerine terk edilmi
bir ruhtan,
btn o akl almaz, kokumu hayvanlatr
malarn
63

mayasndan
ve ekirdeinden
daha stn olacaktr.
ANTONIN ARTAUD

64

PAULE THEVENIN'E

24 ubat 1948, Sal

ok zgnm Paule, ok umutsuzum,

bedenim her yandan ikence ediyor bana,
en ar gelen de
radyo yaymnn
insanlan d kmklna urattn dnmem.
Nerede makinevarsa
girdap da oradadr boluk da,
yaplan ii biimsizletirip felce uratan tek
nik bir mdahale vardr hep.
M. ve A.A.'mn* eletirileri hakszd, dnceleri arasndaki balant yetersizlii iinde k
noktalan da olmalyd,
bu nedenle bir daha radyo iine asla
bulamayacam,
ve bundan byle kendimi
tamamen
tiyatroya
vereceim,
kafamdaki gibi bir tiyatroya,
*

Arkadalan Marthe Robert ve Arthur Adamov.

65

bir kan tiyatrosu

her gsteriminde
hem oynayann hem de oynanan grmeye
gelenin

bedenine
bireyler kazandracak bir tiyatro,
tiyatroda oynamayz
zaten,
bedenimizi oynatrz.
Tiyatro yaradln nvesidir aslnda.
Bu i olacak.
Bir hayal grdm bu gleden sonra -beni
seyretmeye gelecek olanlar grdm, kusursuz bir
bedenleri oldugunu syleyemem, dn gittigimiz
restorandakileri dn, onlar gibi domuz yavrula
r ok fazla yiyorlar da ondan. ok fazla yiyen
insanlar var, bir de benim gibi artk balgam atma

dan birey yiyemeyenler.

Sizin.
ANTONIN ARTAUD

66

19. GECEYARISI kitab

Tanr Yargsnn ini Bitirmek in

12 punto BerkeleyBook dizilmi,
90 gr. Enzo Krem kada,
1000 nsha baslmtr.

SEL YAYINCILIK Geceyars Kitaplar

Cz/ Enis Batur

Dnya ve Pantolon / Samuel Beckett
Ne var Ne Yok? (Yetiin) J Vladimir Mayakovski
Akn Zemberei & Uyandnda Kadn Hala
Yanndayd/ Cem Aka
Esiz Hazlar - Mastrbasyon Klliyat/ Harry Mathews
Orson Welles: Bir Amerikan Mitosu G. Cabrera lnfante
Devam / Ferit Edg
Aforistika ya da zeldeyiler/ Hulki Aktun
Bilmeceler (Kehanetler) / Leonardo da Vinci
Aforizmalar/ J. Heinrich Fussli
Yzlemeler / Henri Michaux
Kzlba Gnlerim/ Abidin Dino
Ada/ Samih Rifat
Gnderilmemi Kartpostal Yazlar /Ouz Demiralp
Zilif/ Oru Aruoba
Negatif mge/ Cem leri, Enis Batur, Faruk Ulay,
smail Ertrk, Samih Rifat, Serhan Ada, Uur Kkden

Kaptan, Gemide Kaak Yolcu Var/ Ali Teoman,

Ayfer Tun, Cem Aka, Enis Batur, brahim Yldrm,
Murat Glsoy, Murat Yaln

Arazi Marazi/ Armaan Ekici, Enis Batur, Levent entrk,

Levent Ylmaz, Nuri Salam, Ouz Demiralp,
Selahattin zpalabyklar

Tanr Yargsnn ini Bitirmek in/ Antonin Artaud

Bir Varm, Bir Okmu / Enis Batur
Surat Buruturmalk 52 Metin/ Mnir Gle