You are on page 1of 6

EntreMelGibsonetEdgarMorin

AlainFinkielkraut
in L''arche,555,mai2004.

Lesintellectuelsfontpreuvedunvritableacharnement
ptitionnaire.Ilyaeulaptitioncontrelemuretpour
Genve,vritablerquisitoireantisioniste, quiaccomplissait
ledoubleprodigedecondamnerpourracismelapolitiquedu
gouvernementisralienetderetournerlInitiativedeGenve
contresessignatairesisraliensenrclamantlapplicationdu
droitauretourdesPalestiniensenIsral.
Ilya eucellequiprotestaitcontrelacensuredufilmdEyal
SivanetdeMichelKhleifi,Route181,alorsmmequecefilm
qui,commelacritAnnyDayanRosenmandansunelettreau
journalLibration,nazifieunepopulationentire napas
tcensurmaisprogrammunefoisaulieudedeux,linstar
detouslesautresdocumentairesprsentsauCentrePompidou
danslecadreduFestivalduCinmaduRel.
Etvoicimaintenantunetroisimeptition,linitiativedeJos
VidalBeneyto,prsidentdelAssociationdesamisduMonde
Diplomatique.UnevritableInternationaledelintelligenceet
ducurvoleausecoursdEdgarMorinetdnoncelaccusation
doublementscandaleusedontilestvictime,poursuivipour
diffamationracialeetapologiedactesdeterrorisme.Parmiles
signataires:JeanBaudrillard,RgisDebray,AlainTouraine,
PierreNora,FedericoMayor,MarioSoareset,biensr,Pierre
VidalNaquet,leLuckyLukedelaptition,lerecordmandu
mondedesJaccuse.
Jtaisetjereste hostileceprocs.Dansunetelleaffaire,on
perdtouslescoups.Cetappelenfaitfoi.Lavictoirecommela
dfaiteserontinterprtesparnosadversairesdelamme
faon:unenouvellepreuvedelintolrance,dusectarismeet,
nayonspaspeurdesmots,dumaccarthysmedela
communautjuive.
Etsijeparledadversaires,cestbienparcequeles
ptitionnairesimplacablesnesecontententpasdexigerde
rapatrierdanslespacedudbatlarticledeMorin.Ilsvont
mmetrsaudeldecequepeutleurdicterlamiti,sentiment
combienestimable.IlsreprennentlediscoursdeMorinleur
compteencrivant:Lescritiquesquilfaitlapolitique

dIsral,partagesparungrandnombredEuropens,sontde
naturehumaniste.(...)LatentativedefairetaireEdgarMorin
cherchemettrefintoutecritiquedeSharonetdesa
politique.(...)LesaccusateursdeMorincroientprobablement
dfendreltatdIsral.Enfait,ilsrisquentderelancer
lantismitismesilsidentifientcompltementlapolitique
actuelledugouvernementisralienavecltatdIsraletavec
lensembledesJuifs.Autrementdit,selonlessignataires,sily
adelantismitisme,cenestpaslafautedesantismites.Cest
lafautedesJuifs.Cesintellectuels,quicroientsincrementtre
leshritiersdesdreyfusards,sontentrainderinventerla
questionjuive.
DeuxansontpassdepuislapublicationdelarticledEdgar
Morin,SamiNaretDanileSallenave.Pourmerafrachirla
mmoire,jelaireluetjait,unenouvellefois,saisi
dpouvante:Danslesdernierstempsdelareconqutedela
Cisjordanie,criventils,Tsahalsestlivredesactionsde
pillages,destructionsgratuites,homicides,excutionsole
peupleluagitcommelarace suprieure.Oncomprendque
cettesituationdgradantesuscitesanscessedenouveaux
rsistants,dontdenouvellesbombeshumaines.Ilfaut
replacercetarticle,publile4juin2002,danssoncontexte.
CestlpoquedeloprationRempart,dcideparle
gouvernementisralienenrponseunevaguedattentats
ayant,aumoisdemarsdelammeanne,faitplusdecent
morts.CestaussicelledunautrevnementquEdgarMorin
persisteappelerlemassacredeJninealorsquilsaitquil
nesagitpasdunmassacre:54mortsductpalestinien,23
soldatsisralienstus.
QuantlaphraseLepeupleluagitcommelaracedes
seigneurs,quonnenousracontepasdhistoiresellene
dsignepasunhomme,niungouvernement,nimme untat,
unepolitiqueouuneidologie.Elledsigneunenationtoutla
foiscontamineparlafrocitdesesanciensbourreauxet
intoxiqueparleprivilgemtaphysiquedontellesecroit
investie.
Lhorreurdecetteformule,cestquelleestrversible.Lepeuple
luagitcommelaracedesseigneurs,quiseprenaitellemme
pourlepeuplelu.Lidedesuprioritracialenestellepas
danslaBible?NestellepaslacontributiondelAncien
testamentlhistoiredelinhumain?Voici,entoutcas,
lantinazismeetlantijudasmemobilisstoutensemblecontre
Isral.
Desurcrot,compterlesbombeshumainesaunombredes
rsistantsquesuscitelasituationfaiteauxPalestiniensparun
peuplemprisantetayantsatisfactionhumilier,nestcepas,

littralement,uneapologiedesactesdeterrorisme?Pouren
dcider,nulbesoinduntribunal,ilsuffitdunPetitRobert.
Lapologieyestdfiniecommeundiscoursvisantdfendre
oujustifierunedoctrine,unepersonne,unagissement.
Ilfautaussicitercequelesauteursdecetarticleappellent
lincroyableparadoxe:LesJuifsdIsral,descendantsdun
apartheidnommghetto,ghettosentlesPalestiniens.LesJuifs
quifurenthumilis,mpriss,perscuts,humilient,mprisent,
perscutentlesPalestiniens.LesJuifsquifurentvictimesdun
ordreimpitoyableimposentleurordreimpitoyableaux
Palestiniens.LesJuifsvictimesdelinhumanitmontrentune
terribleinhumanit.
Encoreunefois,oestSharon?Leprocdemphatiquede
lanaphorenenouslaisseaucundoute.IlsagitdesJuifs.Les
criminels,lescoupables,cesontlesJuifsetpersonnenesy
trompe.Cetexteprovoquelammepouvante,lemmeeffroi
chezceuxquidfendentlInitiativedeGenveetchezceuxqui
ladnoncentcarilnmanepasdefascistes,debrutesau
crneras,maisdhumanistes.Aujourdhui,cestlareligionde
lhumanitquidemandedescomptesauxJuifscesontdes
serviteursdelUniverselquinousclouentaupilori.
JaisouvententteunephrasedeBaudelaire:Jemennuieen
FrancecartoutlemondeyressembleVoltaire.Ehbienmoi,
jedisquonneferapasquesennuyer:onnepourrammeplus
vivre,oncrveraenFrancequandcepaysserapeupl
dintellectuels,quandtoutlemondeyressembleraAlain
TouraineouRgisDebray.Cettehypothsenariendefarfelu
carlavritdenotretemps,cesttoujoursmoinsdeculture,
toujoursplusdeculturel,toujoursmoinsdevisionlittrairedu
monde,toujoursplusdechercheursensciencessociales,
toujoursmoinsdart,toujoursplusdartistes,toujoursmoinsde
pense,toujoursplusdemanipulateursdesymboles.
Cesmanipulateursdesymbolesetcesartistessesontillustrs
paruneautreptition,beaucoupplusmassivecellel,qui
slevaitcontrelantiintellectualismedtat,contrela
guerrelintelligence.Quefaisaientilsdanscetteptition?
Enlieuetplaceducivisme,cestdiredupartagedessoucis,
delaresponsabilit,ils installaientlagravitvertigineusedela
pensebinaire,dusimplismeadolescent.Cequinousmenace
aujourdhui,nousJuifs,cenestpaslectdgotantdes
DupontLajoie,cenestpaslecultedellmentaire,de
linstinct,lecultefascistedelaforcevitale.Cestlesimplisme
moraldesptitionnairesdchans.
*

JaivulefilmdeMelGibson,LaPassionduChrist,etjesuis
sortibaubidecetinterminablesupplice.Dansunarticleplutt
favorable,publidansleFigaroMagazine,RenGirard,lauteur
Deschosescachesdepuislafondationdumonde,aparlde
ralisme:MelGibsonnapasreculdevantlpreuve
dcisive.Ilareprsentlaflagellationetlamiseencroix,ces
chosespouvantables,commesionytait.Selonlui, le
cinasteafaitscandaleenfilmantlaralittellequelle,sans
rienyajouter,sansrienenretrancher.
JecroisqueGirardsetrompe.Gibsonadenrajouter.Ila
mmedenfairedestonnespournousrendresensible,nous,
lesparvenusdunmondedsenchant,lescandaledela
crucifixion.
Jadis,quandlvidencedeDieusimposaitauxhommes,le
scandaledelacrucifixionctaitlescandaledelamisemortde
Dieu.Or,quenoussoyonsounoncroyants,Dieunousaquitts.
Laudel nesemanifesteplusdanslevisible.Lemonde
humainestdpouilldetoutetracedetranscendance.La
doublenatureduChristpeuttreobjetdefoi,maisellene
sinscritpasdirectementdanslasensibilitcontemporaine.
Autrementdit,cequinousmeutquandnousvoyonsJsus
mourirsurlacroix,cestlagoniedunhomme.
Commentfaire,dslors,pourquecettemortsoitprcisment
lamortduChrist,unemortinoue,unemortaudessusdes
autresetnonunsuppliceparmidautres?PourMelGibson, la
seulevoiequisestprsente,cenestpascelleduralismemais
celledelhyperralisme.Nonpascequisestpass,maisdeux
heuresdatrocitsinsoutenables.
Nousnesommespasseulementdesdmocratesanimspar
lidedelasimilitudedetouslestreshumains.Nousne
sommespasseulementfaonnsdetellesortequenousvoyons
lhommedanstouthomme,ftceleDieufaithomme.Nous
sommesaussidesblassdumal.
Ilnousestparticulirementdifficile,ausortirdusicledes
camps,drigerenscandaleabsolulecalvairedunseul
individu.MelGibsonyparvientenfaisantdesbourreaux
romainsdeJsusdesnazisrigolards.CesontdesespcesdeSS
sadiquesquimartyrisentlepauvrecorpsdeJsusen
sesclaffant.Cestortionnaireshilaresnesecontententpasde
douterducaractredivinduChrist.Leurrireest,enralit,un
dnidhumanit.IlsletraitentcommeunUntermensch[sous
homme].EtcestprcismentcequilveLaPassionduChrist
aurangdecequiestpournotresensibilitlecrimesuprme,
savoirlecrimecontrelhumanit.

MaislhyperralismenetouchepassimplementlesRomains.Il
toucheaussilesJuifs.EtsiGibsonconvoquelimagerie
antinaziepourreprsenterlasoldatesqueromaine,cest
limagerieantismiteenvigueursouslesnazisquilarecours
pourreprsenterlafoulejuiveencolre.Letonestdonn
dentredejeuaveclascneabsolumentinsupportabledes
deniersdeJudas.Cesgrandsprtresaunezcrochu,auregard
torve,jetantautratreun sacdepicesquitombeensuite
bruyammentsurlecarreaudutemple:cetteimagelsemble
toutdroitsortieduStrmer.
Certes,lapressefranaiseatsvrelgarddecefilm.Mais
lemalestfait.Beaucoupdegenslontvu,etlesradiotrottoirs
dontjailuquelquescomptesrendusfonttatderactions
pluttfavorables.Surtout,lefilmfaitdjcarriredanscertains
paysarabes,etonimaginequoidoitsonsuccsceGrand
Guignolhollywoodiendanscespaysdjgavsdepropagande.
IltientexclusivementcequelesJuifsysontreprsents
commeunefouledelyncheurs.
LamiseenparallledelaffaireMorinetdufilmdeGibsonme
conduisentuncertainpessimisme.Laquestionpournous,
Juifs,seraitelledesavoirquellesaucenousvoulonstre
mangs:lasauceGibson,picemaisindigeste,oulasauce
Morin,plusnouvellecuisine,beaucouppluschic,tellement
chicquecertainsJuifsquidnentenvillesontprtsladclarer
cashre?
*
mileShoufani,lecurdeNazareth,estengagdepuis
longtempsdansundialogueapprofondietuntravailducatif
communavecdescollguesjuifsdIsral,misenprilparla
deuximeIntifada.Lorsdunsminaire,endcembre2000,
lundesprofesseursjuifsaveclequelilentretientdepuisquinze
ansdeschangesapprofondisafaitcettedclaration:
AujourdhuijesensquejesuisunJuifavantdtreun
dmocrate.Cestlasolidaritaveclesmiensquiimporteavant
tout,avantmmemesconvictionsvisvisdelapaixetdes
principesdmocratiques.Avantdajouter:Jemesensjuif
lorsquejaipeur.
Cettepeur,mileShoufaniauraitpuladisqualifier,comme
touslessympathisantsfranaisdelacausepalestinienne,enlui
opposantlapuissancedeTsahal.Maisillapriseausrieux.Ila
comprisquelapeurtaitencoreprsenteetquavecellela
Shoahtaittoujoursaucurdelexistencejuive.Ilacompris
quelescapacitsdesesinterlocuteurstaientcomme
paralysesparunevaguedeterreurhistoriquequiremontaitdu
fonddeleurmmoireetquelepeuplequiaujourdhui

sembleleplusfortest,paradoxalement,deparsonexprience
sculaire,deplusenplusconvaincuquilacraindrepourson
existencemmeetcetteconviction,quoiquenousenpensions,
estuneralitincontournable.
CommelerapporteJeanMouttapadanssonlivreUnArabeface
Auschwitz(AlbinMichel),mileShoufaniaorganis,ilyaun
an,unvoyageAuschwitzavectroiscentsIsraliensarabeset
juifsainsiquedesFranaisetdesBelgesdetoutesconfessions.
Quatildemandenchangedecevoyage?Rien,prcisment
:Ceserapurementnotreinitiative.Jenesuispasentrainde
vousproposerunmarchngocier.Jenexigerienenchange.
Cegestenauradesensquesinous,lesArabes,nousnevous
demandonsriendautrequedenousaccompagneretdenous
parlerdevous,devousraconteretnous,nouscouterons.
Pasdemarch.Pasdedonnant/donnant.Pasdchange
rciproque.PasdeToilaNakba,moilaShoahouviceversa.
Cetteinitiativeunilatralenousoblige,nousJuifs.
Sijtaisunhommepolitiqueisralien,cestdesgenscomme
mileShoufaniouSariNusseibeh,aussipeureprsentatifs
soientils jenemefaispasdillusion quejedemanderaisce
quilsattendentdemoipoursortirdelaguerre.Etjetiendrais
leplusgrandcomptedeleurscritiques,aussiduressoientelles,
etdeleurspropositions,mmelesplusexigeantes.

You might also like