You are on page 1of 112

ugrV wRpaw

ljZ uVj wg byiu woj

l.a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju


c[ij iP.qg rjvj Fp,y' wvJ d;v%j Wdn>cj
\Fje f>urJ|

Z.V epiP VjVw ljdhW ug


##epiP VjVw sj iPf WSjw[ VjijdHS u,e bjdHbj r[l rBjdHbj$$
##qjdHbj dal s[ V[C V bjr[ dVi.wji sj ljdHbj ly[ FjdHbj$$

blglJ

WjWj t[q dl>z ug


f+ w jLw

WjWj lpts[r dl>z ug

q"uPsj qhJfpiL
c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m
x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

lF h,w v[tw s[ ijtr[G hV m

sPug rji ^ 2010

blglJ

WjWj t[q dl>z ug


f+ w jLw

WjWj lpts[r dl>z ug

q"uPsj qhJfpiL
c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m
x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139

Ajfw ^

df+B
> r{Kv
146@ dH>clB+gbv x'wv fpbjdH>B@
b>dq+ali

aawij
nwnk kciVAw isau qoiV FUiF sjx sMq pikAw ]

wp.cvVg lpiNg la l.eda fiqjV.s epiP qpdt qyj mm

11

Vjqp dli'qdS liW q{ Fea ih[ dvr Zjdi mm

15

uh W{ljvdh ah W{lj lpbjqg uh F[udh ah ujrj mm

16

NtCp NJeg qghp ril{ Fg epip s[tS ujHg mm

24

l.a uVj dqdv hdi ilp fjdHbj hdi qdV adV qgn vejVg mm

27

u' ujV{ dalp lsj lptp h'dH mm bjdf dqvjdH vH[ f+Fp l'dH mm

30

uvdS WpNg lgav FH[ qdV adV Rpfug lJda mm

32

uV FeaV w' wh' V qjV'@ wgY bfV' fHg h{ mm

36

H[w iPf uj w[ i.e bV[w

39

u{lj aP a{lj aphg dwbj Rpfqj sgu{

42

bfVg l[rj bjdf wijHg epiqda b>adi ujeg

44

lvjqp uWjWp s'r{G wi[ qp>Thp zpoj ujdH

46

bjdebjwjig lsj lptp Fp.y{ ua wa f[tRp hdi epVg

48

uVqp wjvp wi u'dC hpwqp u' h'dH lp q>V{ mm

49

wWgi h.lp RpdcY aVp ejdcY l'NjHg l{Vjh mm

52

wiRp WijWdi u' df+bj l.de ijag dHh hRPq{ wg TgnjHg mm

54

i'e l'e ldF dqdB eH[ dVa VrJ dVi'bj

60

Whpa RpiZ af ljZV ljZ[ mm bdVw vjF qV'io vjZ[ mm

63

dF>Vg i{VCgb{ yjqwdV aji[ ujedh l.a uVj q[i[ ijq dfbji[ mm

68

VjVw f+F bdWVjlg mm aj wg l[r V dWiog ujlg mm

72

lPw[ hi[ wgH[ dtV qjdh mm

75

epdi fPi[ l.uqp wdi sgbj mm VjVw aRp dxdi sPt V ogbj mm

77

hdi uVp firjip lZjip h{ dHwgh wpvg lFp ueap Acjr{ mm

78

bjfS{ FjS{ u' yv{ FjHg drApdC y'Bj tjr{ mm

81

ldaepiP lsj sdHbjvp h{ FjHg drSp Fjej dwbj fjHgb{ mm

82

W'dv Vj ujS{ qjdHbj qds qjaj qiSj ygda V bjr{ mm

84

u[ YdH dsldh Vidw uJs[ aJ RpV wj sjVp V v{Sj mm

86

fi wj Wpij V ijthp yga mm apq wRp sptp VhgG FjHg qga mm

87

Flqj FPa h'bj dtV Fgadi bfVj wgbj fjdHbj mm

88

dqiaw wRp ugrjvV hji mm FPt[ wRp s[ra bjZji mm

90

l'Hg wiSj du bjdf wijH[ mm duo[ it{ lj Fvg ujH[ mm

91

ljy{ qhdv ih{ W{ijeg bjrS s[dh a bjrJ mm

93

lev qV'io fp>dVbj bqij fs fjHg mm

95

qV WjAa xv fjH[ lev[ wpsida wgq bfjide mm

97

dVir{i{ l>de r{ip iyjr{ hdi sieh Yhp hji{ mm

101

ijq wlRpBg l' lh{ u' qi ugrj h'dH mm

104

dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw drsnu Bytq auqrI BuK ]

107

quDu Awpy isRsit sB aupweI jI quDu Awpy isrij sB goeI ]

108

l>a WjWj lpts[r dl>z ug q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w

110

---

nwnk kciVAw isau qoiV


FUiF sjx sMq pikAw ]
b>e 1102

f+q[Li sg bijZVj wisj h'dHbj qhJfpit qpwag s[ f"s[ V.P


Vjq s[ fjSg Vjv dl>usj h'dHbj xv f+jfa wiV s[ lqi,o h'
uJsj h{ ba[ dHh ilaj Vjq xv sg dqnjl s[ lpbjs Vjv da+fa
h' w[[ bV.sqHg Zjij dr,y rdh apisg h'Hg sdibj s[ fjSg sg
ai%J bojh edhijHg rjv[ dVi.wjig lqp.si dr,y uj dqvsg h{ m
dHh' duhg fPiV b,rloj@ l+[LB Wp,Zg ba[ ldhVLgvaj rjvg u'a
hg f+q[Li Vjv dqvjf sg q>duv dstj lwsg h{ VhgG aJ F[tZjig
ft>cg W>sj Rpl sg q>duv sj ilaj s[tS rjvg b,t rg VhgG WSj
lwsj m epiP ljdhW sj xpiqjV h{ dw dHh' duh[ wydCbJ l.e dVhp
Vj vej a'Cs[m Rpl l.a sg Fjv wi u' idhqa sg Fgt s[S sg
Lwag f+ag dVfp>V h'r[ m dVi>wjig u'a Vjv bF[s qhJfpitJ sj
woV h{ dw fp>Vj s[ rZS Vjv HgLri sj ul wiV rjdvbJ sg
l.ea dqvsg h{ m fjfj sg Ws'va L{ajV sg Rpfu hp>sg h{ ljZ
l.ea sj dqvjf qjV WtLsj h{m dul V[ VgGh hg VhgG i,tg q>duvJ
dwr[G WVSegbJ@ Vjq sj f"sj hg VhgG vjdHbj xv sg vjvlj
dwr[G WKDN[eg m ljZ l.ea dr,y upC w[ Vjq dlqiV sg upeag sj
fD"sj vjdHbj h'dHbj hg LiZj s[ fjSg Vjv da+fa h' w[ Vjq il
s[ Fi[ qpwag xv dvbjr[ej m
drD<dsbj sg fdhvg uqja b>si sjtvj v{ w[ drdsbjiog
dceigbJ f+jfa wisj h{ m u[ sjtvj hg Vj dvbj aJ dceig
dw,Do'G m spdVbjrg dceigbJ sg ai%J f+qjio sg drD<dsbj fC%V
5

ljZ l>ea wiV lswj f+jfa hp>sg h{@ fiqjio sg drdsbj fCV
rjvj udebjlP q[hVa wiw[ bjadqw Wv Vjv fiq fsrg fj
v{Gsj h{@ fPiWv[ fp>Vj lswj hg f+FP bjf dlqiV vHg f+[isj h{ m
l.ljig ugrV b>si dryisj dHVljV lptsjHg brloj dr,y
f+q[Lri sg wiVg } bD,Dt'G fi't[ wiw[ hiVjwL iPf h' uJsj h{ m
dHh' duh[ bh.wjig ugr } dxi f+FP bjf Wpvjr[ F[usj h{ m
bh>wjigbJ V' spt Fpt h{ mm hop acdh zdi zdi q>ejdh mm

h[ qVp,t q'h qjdHbj duh[ drVjLwjig fsjioJ } A,c w[ l,y[


sg bijZVj wi dul s[ xvliPf l,y[ sg siejh b>si qjV
f+jfa h'r[ m
dHdahjlw rjiaj h{ dw qvlghJ Vjq s[ df>c dr,y dH,w
epiqpt l,uS Fegio rlsj lg m zi[vP Rpfs[L Vjv qjaj y>cg
sg RpfjlVj wisj lg m wqjHg f+Wv h'S a[ dH,w dsV lpfV[
b>si qjaj V[ siLV s[ w[ wpN q>eS vHg dwhj m Fegio V[
h,o u'C w[ W[Vag wgag #qjaj$ q{G dwl[ spdVbjrg q>e vHg
Feag Vhg wi dihj m u[ aplg q[hiWjV h'H[ h' aJ q[ij uVq
qiV w,B dsRp[
Fegio u' wpN aP. q>esj h{ dHh a{{} epiP VjVw s[ zi a'GG
hg dqv[ej m qjaj sj urjW lg m
xpiqjV h{
qpwa h'V wg dHAj u' v' mm l[rhp l+g VjVw fe a'G v' mm

Fegio V[ h{ijVg Vjv fp,DdAbj@ #q{G$ aJ dHh Vjq hg Vhg


lpdSbj@ dwo[ dWijus[ hV m
fpi lpvajVdh wgV spwjVj mm spdiY idha h{ ujdH Vj ujVj mm

spdiY a'G Fjr h{-epfa hV@ w'Hg ujS VhgG lwsj m


lpvajVfpi v'Zg dr,y spwjV wis[ hV m
6

wWgi ljdhW ug sj woV h{wWgi wjv wi.aj bWdh wi bW wiaj lpdHajv mm


dur[G fjaLjh sj xpiqjV h{ m
qa ujShp bju w[ wjvg mm
dHh WyV h'S a'G Wjbs qjaj bv'f h' eHg m lpfV[ V.P fiat
q>V w[ Fegio lr[i[ hg lpvajVfpi r,v api dfbj m qjaj s[ Rpfs[L
Vjv dVi>wjig u'a } dqvS sg bdFvjLj V[ epiqpt sj f>Z A[ag
qpwj ds,aj m VjVw fjaLjh ug s[ siLV wiw[ qV LJa h'dHbj
ba[ qV Rpuv h' debj@ siLVgbJ epiqp,t hq[LJ vHg epiP VjVw
sj h' debj m
FjHg episjl ug V[ Fegio sg y'Sr[G dl,tj dr,y deSag
wgag h{ Fegio ug Wji[ woV h{q{vlghJ dry bjtgb{ FjHg Fegio wjvg epS ejr{ mm
dHl[ ai%J huPi WjWj ug sg l[rj dr,y dH,w qhJfpit ih[ lV@
du>V%J } l>a bdy>a ijq ug s[ Vjq Vjv ujdSbj uJsj lg m bjf
ug sj uVq W+jhqS fdirji dr,y dH,w df>c ngwig rjvj dr,y
h'dHbj lg m \l[rj dl>z ngwigrjvj sj df>c| Rpl lq[G dHh
fdBbjvj dibjla dr,y lg m LJa lpFjb@ ds+C dHijs[ rjv[
dlqiV@ Feag@ FjrVj ba[ RpfjlVj s[ ZVg qhjaqj lV@ wHg
wHg z>B[ lqjZg ldo,a idh w[ dLr ug qhjiju sg RpfjlVj wis[
lV m q>si dr,y bjiag wiVg@ l[rj wiVg i'u sj f+S lg m
RpfjlVj Rpfi>a dH,w dsV dLrug s[ blojV \dv.e| a[ Whpa Fjig
lif dstjHg ds,aj@ bjf V[ dlqiV VhgG A,Ddcbj@ dxi dH,w dsV
dLrug qhjiju s[ f+a,t siLV h'H[ a[ bjf } bjrj; bjHg ri>P WPh
Fjr wpN q>e vY m da>V rji dHhg bjrju bjHg m fi bjf
ug s[ qp,t a'G w'Hg urjW Vj dVwdvbj m bc'v@ tC[ s[ts[ ih[
7

bjtig WyV h'dHbj ##dwl[ qhJfpit sg l>ea wi'$$ WyV Rpfi>a


L.wi ug bv'f h' eH[ m
bjfS[ bjf Vjv dqvjf sg drZg dVi.wji bjf WSj ds>sj
h{ m bdy>a ijq ug bjfSg Wijsig b>si dwl[ vCw[ sg u.N dr,y
Ljdqv h' w[ l[q[ Vei dr,y fh.py[ aJ bjf ug s[ w>Vg WjWj ug
sg Rplaa fHg m WCg Rpalpwaj Vjv WjWj ug sg Rplaa lpSg
a[ siLVj vHg drbjwpv h' RpKn[ dw dwhC[ lq[G qhJfpitJ s[ siLV
h'S@ FpD<y' wvj r,v } y,v fH[ m uJNgbj rjv[ l'hS[ w,fC[@
ev dr,y w{Gnj l'V[ sj@ da,v[ rjvg up,ag upbjV brloj siLV
wiV vHg hpwq bVplji huPi s[ ljhqS[ bjH[ m Vqlwji wiw[
W{nS v,e[ bjfS[ bjf hg W'v fH[ dw qhjiju q{G bj debj hJ m
huPi V[ o'Cj qplwij w[ dwhj bu[ aJ u>NJ r[tsj qdnbjHgbJ
tJsj dxisj h{G@ us'G ljcj WSw[ bjr[Gej Rpl rwa s[tJeJ m
bdy>a ijq ug q,oj B[w rjdfl yv[ eH[ m fi qV dH,o[ hg
A,c eH[ dwRpGdw iqu fAjVS dr,y s[i Vj v,eg m zi fia[ ba[
wfC[ Wsv[ ba[ Rpl[ lq[G hg rjdfl h' eH[ m WjWj ug s[ yiVj
dr,y bj dxi slaw ds,ag m huPi Whpa f+l.V h'H[ ba[ qdibjsj
bVplji ljig Li%J wgag m \Li%J b>si wHgbJ uej a[ q,oj
dBwjRpGs[ v.qj fjRpGs[ m bjfS[ bjlS df,A[ WCg o'Cg duhg ue%j
lg@ Rpl} Rph ##L"wgV zi$$ bjts[ lV@ Rpo[ v>qj fjRpGs[ m u[ dwl[
fp,ASj aJ bjts[ dHo[ WC[ a,flrgbJ V[ af wgaj h{ m dHh ue%j
fdr,ai h{ m bjsqg s[ h,o zp,BS[ a[ wdhSj ##aphjc[ a[ ljcg q'hi
v,e uJsg h{ m fiv'w dr,y ujYe[ aJ s[tw[ aphj} w'Hg wpN
VhgG wh[ej m dl,Zj ljc[ fjl fhp.yj ds,aj ujr[ej m$$ xpiqjV h{i[ i[ sieh wh{ V w'RP mm bjRp W{np bjsip lpF s[RP mm

L"wgV zi ba[ bjfs[ h,oJ Vjv zp,BS sg Li%J dwl[ dwl[


8

sg hg wis[ lV m L"wgV zi sg ue%j WjWj ug s[ bjlV dfA[


lg m bjq yguJ dur[G t>c@ sp,Z@ bjBj bjds sg Li%j huPi s[ bjlS
s[ b,e[ hp.sg lg m sPug Li%j bjlS s[ Zi.P rjv[ fjl[ dH,w oCj \dul
} uiqV sj oCj bjts[ lV| Rpl Rpfi ba[ aglig bjlS a'G
s,tS rjv[ fjl[ a[ fPiW rjv[ fjl[ f,wj oCj \dul} qvwj sj
oCj bjts[ lV| lg m dHh qdibjsj b,u a,w f+y,va h{ m dul
lq[G v.ei WS w[ bjRpGsj huPi Rpl sg Li%j wijRpGs[ m B'wig dr,y
hg fiLjs[ s' s' yp,w w[ tD<W[ a'G l,u[ ba[ l,u[ a'G tD<W[ l[rw V[ wiV[
bjf ug V[ dVejh i,tSg dHl[ hg ai%J sjv sg wCAg Fi v{Sg
a[ tjvg wi s[Sg m wpN lq[G Wjbs WyV wiVj $$ujY Lp,Z h{
riajY m$$ v.ei sg i'Bg bVy'fCg a[ dHw,v[ vPS rjvg qP>eg sg
sjv m yji l[i bjBj a[ lrj l[i qP>eg sg sjv WSsg lg m l>ea
dw>Vg rg bj ujr[ v.ei bap,B riasj lg m
##Fi[ F.cji bap,B ba'v$$ sj fia,t siLV lg m v.ei dr,y
dzYp sg s[e Wp,Zrji s[ dsV WSsg lg m hpwq h'dHbj ljv Wjbs
dH,w fjHgbj ijLV s[e r,Z ujdHbj wi[ej m l.a WjWj t[q dl>z
ug s[ lq[G da>V yji wCjh[ f+ljds uJ y'v fvJ dr,y dabji hp.s[
lV a[ hpS q"uPsj WjWj lpts[r dl>z ug r,Dv'G wCjh f+LjsJ sgbJ
s[eJ hi i'; a[ W[b>a v.ei bap,B rias[ hV m
##wdhW[ wRp l'Fj Vhg s[tj hg firjV$$ rjvg e,v h{ hpS l>a
bdy>a ijq ug } epiq>a+ sj ujf wiV sg upeag ds,ag \epiq>a+
epfa h{| m Rpl epiq>a+ sg bijZVj sg qdibjsj dHh lg dw lr[i[
lPiu yC%V r[v[ Rpl r,v qP>h wiw[ tC[@ b>e VhgG dhvjRpSj@ b,tj
t'v w[ lPiu r,v s[tSj@ fvwj } dBwj w[ i,tSj xiwSJ VhgG m dur[G
dur[G lPiu Rpfi } bjr[ Rpl[ ai%J hg dVejh i,tSg m Ljqj a,w ligi
V[ dc,e f{Sj m dxi Ljq } hpwq bVplji uv fjSg wiVj m bev[
9

dsV dxi dHhg wiq bi.F wiVj m wdnV wqjHg lg eiqg sg ip,a
dry lPiu ljhqS[ ljij dsV tC[ idhSj m
xpiqjV h{!qjV q'h q[i a[i dWWidua H[hp qjiep t>c[Zji mm
ije s[r e.Zjig q! 5 b>e

borj
t>dVbhp datg rjvhp dVwg H[ap qjide ujSj mm
i! b! q! 3

dHl ai%J dVidrzV ljZVj yvsg ihg m Ljq } huPi V[


bjaqw Wv Vjv ligiw Lwag WtLVg ba[ lr[i a'G dxi Rpl[ ai%J
hg af,Ddlbj wiVg m tC%[ idhS Vjv v,aj lpu ujSgbJ wgdCbj
V[ w,BSj fi bjf ug V[ bc'v tC[ idhSj dHijsj ds+C lg m
VgGs FPt lF fihdi dabjeg lp>V[ l.pdV lqjr{ mm

b{lg dWiag WS eHg dw s[tS } h'L rg VhgG vesg fi


dlqiV dVi>ai dVidrzV h' dihj lg m
dli f{iJ sg tWi Vj w'Hg dry qph,Wa a[ig mm
wg bjtJ wg bjt lpSjrJ h'L erjHg q[ig mm

dHh' duh[ qV sg FjrVJ sg f+dwiag } dVi>wjig u'a sj


udebjlP hg ujS lwsj h{ m
dudV H[h f+gda vjHg l' ujV{ w{ ujV{ dulp qdV Zi{ m
uVp VjVwp hdi s[dt lptp fjr{ lF aV wg FPt Bi{ mm
qvji q!4 b>e 1263

af,Ddlbj Rpfi>a dH,w dsV hpwq h'dHbj ##bdy.a ijq }


hjui wi' m$$ s' l[rw WjhJ a'G xC w[ v{ bjH[ m dxi hpwq h'dHbj
##dHLVjV wirj w[ dvbjY m$$
dHLVjV wiV Wjbs WjWj ug V[ dli a'G f{{i a,w Li%j wgag m
dHl lq[G dVejh awigWV W>s h' eHg lg lPiu r,v s[tS wiw[ m
10

dxi huPi V[ spdVbjrg u'a V[aiJ } WtLg m


debjV b>uVp epdi sgbj bdebjV b>Z[i dWVjlp mm

Vjqs[r ug s[ WyV bVplji^lxv uVqp q' wRp epi wgVj mm sPt dWljdi lpt b>adi vgVj mm
debjV b>uVp q' wRp epdi sgVj mm
dWvjrv Fea Vjqs[r ug 857

dul lq[G qhjiju ug Li%j wi ih[ lV aJ l.a bdy>a ijq


ug V[ dH,w WyV wgaj m
##e'fgbJ bjHgbJ w%jV ug e'fgbJ bjHgbJ$$ dHhg WyV
da.V rji wgaj m huPi WjWj ug Whpa f+l.V h'H[ a[ WyV wgaj m
hpS dHl } dH>si sgbJ bflijrJ VeV h' w[ Fiqj ihgbJ
hV m fi dHl } dw+LV sgbJ e'fgbJ dsl ihgbJ hV m hpS dWiag
VhgG c'v[eg m$$ m
btgi a,w l.a bdy>a ijq ug dHl brloj dr,y ih[ m
c'vV a[ yPwj nhijdHbj mm lda qjdh v[ lda lqjdHbj mm
ijqwvg q! 5 b>e 890

idr f+ejl iuVg uoj eda ujVa lF l.lji mm


fjil qjV' ajW' ApH[ wVw h'a Vhg Wji mm
eRpCg irgsjl ug mm

wp.cvVg lpiNg la l.eda


fiqjV.s epiP qpdt qyj mm
l,y[ dVhp s[ fjai bdFbjl wiw[ q>duv }P fjRpS sj l.wvf
qV dr,y Zji w[ wHg ai%J sg I'e ljZVj wis[ hV m bijZVj
sg upeag fiq ldawji hlagbJ hg WtdLL wiV dr,y dVfp>V
hp.sgbJ hV m Feag wiV rjvj hg f+qjaqj s[ qhJfpit sg dw+fj
11

ds+LBg lswj ZiP aji[ sg ai%J yqwsj h{ dul V[ wsg fsjio


y,Ddtbj hg VhgG Rph aJ lpbjs a'G W[tWi h{ m spdVbjrg lpbjvJ
} Rpl drL[ s[ qjhi h,v wis[ hV m fi f+qjio sgbJ RpvNSJ
qhJfpitJ sg Vsdi Vjv h,v hp.sgbJ hV m dul ai%J ligiw i'w
a'G dWVJ b>ai bjaq[ sg ipwjrB Fjr! dlqiV widsbJ dWiag
V[ dHwjeiaj s[ zi dr,y bj w[ dwl[ ilsjdHw bV>s a'G rJdNbj
idhSj m dHh' duh[ ljZPbJ } WjWj ug qhjiju bjfSg q>duv a,w
fhp.yj ds>s[ lV m dur[G df,A[ WjW[ dVZjV dl>z sj f+l.e bjdHbj
h{ m dHl bV>s } f+jfa wiV s[ s' aigw[ hV m fdhvj ##hn I'e
ljZVj$$ sPuj ##ldhu I'e$$ uJ ##Feag I'e$$ dHl } ##iju I'e$$
rg wdh.s[ hV m huPi liW wvj lqi,o hp.s[ h'H[ rg epfa ih[ fi
u' rg bjf ug fjl bjdHbj dwl[ q,a sj uJ dwl[ uja sj h'r[@
tjvg VhgG debj m dHl[ ai%J s[ dH,w ljZP dViqv F[t dr,y WC[
drsrjV lV m duV%J } hi F[t s[ ljZP b,u a,w ldawji Vjv
Ijs wis[ hV m dHV%J sj fdr,ai Vjq ##l+gqjV f>dca FjV dl>z
ug qhjiju lg m$$
dHh qhJfpit Wjv W+hqyjig dVbjH[ Ljlai s[ fPiV drsrjV
lV m dVbjdH byjdibj@ dVbjdH e'aq@ dVbjdH qjia.c rie[
bjsi ldha vxuJ Vjv qhjaqj s[ drsrjV bjf ug } l.W'ZV
wis[ hV m
LJa dya ba[ dabjeg@ drijeg qhJfpitJ sj uVq df>c
V,oP rjvj usgs duv%j xigsw'B l.a y.VS dl>z ug s[ zi
h'dHbj m \dHV%J sg ugrVg sg AfjHg h' yp,wg h{| dHh qhjaqj hn
I'e ljZVj wis[ lV m dHh ljZVj lrjlJ } i'w w[ wiVg f{Gsg
h{ m dHl } f+jSjIjq rg bjts[ hV m wjxg wnV ljZVj h{ m
f+jSjIjq sj Fjr h{ m f+jSJ } i'wSj VijdHS hig Rpfs[L
e+.o bVplji l.t[f riVS dHRpG h{ m r[sJ qpajWw dw ligi dr,y
12

72@ 72@ 10@ 201 VjCgbj hV m duV%J dry'G sl VjCgbJ sg


f+jSjIjq wiV r[v[ q,ss dqvsg h{ m
V,w s[ t,W[ fjl[ sg VjCg } ##dHCj$$ bjts[ hV l,u[ fjl[
} ##df>evj$$ m s'VJ s[ drywjivg VjCg } lptqVj bjts[ hV m
dur[G WjSg sj xpiqjV h{!
dHCj df>epvj bRpi lptqVj dadV Wldh dHw njHg mm

yRpog l,u[ V[ai dr,y ##e.Zjig$$ f>urg t,W[ V[ai dr,y ##hlda
duhrj$$ A[rg l,u[ w.V V[C[ ##fPlj VjCg m l,arg t,W[ w.V w'v
##fIdlVg$$ bnrg ##bv.Wi m l.lji r,v uJs[ h'H[ lrjlj } i'w
w[ fiq[Li r,v q'C w[ wjq@ w+'Z@ v'F@ q'h@ h.wji ba[ qV } r,l
wiw[ rjdhepiP s[ Vjv f+[q fjRpsj h{ m V"rg ligi s[ h[nv[ fjl[
##vwrj$$ VjCg ba[ slrg ##VjFg$$ Zp.Vg w'v ##l.tVg VjCg h{ m
dHla'G dWV%J A[ y,wi hV m wWgi ug sj xpiqjV h{!RpvBa frV yw+ tBp F[s[ lpida lp.V bVpijeg mm

##qpvjZji y,wi epsj dr,y h{@ l{dZLBjV y,wi dhis[ dr,y


##drLfg$$ y,wi ev dr,y ##bjdebj$$ y,wi FirDKdBbj dr,y h{ m
##hn I'e$$ dr,y lrjlj } i'w w[ ljig dwdibj hp.sg h{ m epiqda
dr,y dlqiV spbjij qV } i'wVj m duD,o[ qV dHwjei h'dHbj Rpo[
lpbjl bjfS[ bjf ipw uJs[ hV m
##qPvjZji$$ y,wi a'G v{ w[ W+dhq i.Z+ Fjr ajvP a'G Rpfi dH,w
##lptqVj$$ VjCg h{ m dHl sj lPiu rJe f+wjl h{ m ##lptqVj VjCg
dr,y dH,w ##wp.cvVg$$ VjCg h{ dHl} Lwag rg wdh.s[ hV m hn
I'e rjv[ bjts[ hV dHl sj siLV wiw[ fjf ba[ bdebjV
sPi h' uJs[ hV m ##wp.cvVg VjCg }$$ Fpu.eqj rg bjts[ hV m
Whpa favg ba[ l,f rJe wp.cvg qjig h'S wiw[ ##Fpu.eqj$$ VjCg
wdh.s[ hV m ##wp.cvVg$$ V[ ##lptqVj sj ilaj i'dwbj hp.sj h{ m
dHl } dH,w fjl[ wiV vHg WC[ wdnV ljZV wiV[ f{Gs[ hV m ligi
13

WCg wdnVjHg dry'G v.z dihj hp.sj h{ m Rpl[ r[v[ dwl[ fPiV lqi,o
qhJfpit sg v'C hp.sg h{ m duhC[ bjfS[ bjadqw Wv Vjv dHl
} dl,Zg wi ds>s[ hV m
V'B!-duhCj VjCgbJ uJ y,wi sj r[irj ds,aj h{ m dHVJ sj
l.W.Z ligi Vjv'G qV sg brloj Vjv dubjsj h{ m bdFbjlg fpit
lqN lwsj h{ svgv rjvj VhgG m
f>dca FjV dl>z ug qhjiju sg dWiag dHl wBdhi[ a[ bj
w[ ipw eHg m huPi WjWj ug qhjiju sg li'a lpS w[ Fp,y' fhp.y
eH[ m qhjiju V[ irjdHa bVplji Vjq fp,A w[ WyV wgaj ##siLV
wiV bjH[ h' w[ f+LV wiV m$$ f>dca ug V[ dVqiaj ldha ljij
dWiaJa lpSj ds,aj m
huPi V[ WyV wgaj $$dHh dfAv[ upeJ sg ljZVj h{ wvIp,e
dr,y VhgG wiVg yjhgsg m ldhu brloj dr,y ih' m dHl dr,y
hg bV.s h{ m$$
f>dca ug V[ dxi W[Vag wgag ##eigW dVrju@ q{G WCg
q[hVa wgag h{ btgi a[ bj w[ w.q ipw uJsj h{ qV } wvfVj
ih[eg m dw+fj wi' m$$
dVqiaj ba[ ldhVLgvaj f,oiJ } q'q WSj ds>sg h{ m
dVqiaj s[t w[ huPi WjWj ug q[hi s[ zi bjH[ a[ WyV wgaj
##y.ej dHo[ idhSj fr[ej m$$
f>dca ug lda WyV W'v w[ dHo[ yjvg dsV ih[ m
f+gdtbj vHg WjWj ug V[ wHg rji WyV wgaj ##dHh A,c
s[ dHl sj dtbjv Vj wi' m$$ dH,w rji WyV wgaj ##dw f>dca
ug drbjh wirj vRp wHg FjV dl>z h' ujSe[ m fi l.a FjV
dl>z ug dVi>ai ujf wis[ bc'v dWiag dr,y ih[ m dH,w dsV
bjf ug } WjWj ug qhjiju V[ Wpvj w[ lji[ bdFbjl Wji[
14

fpDKdAbj m f>dca ug V[ drloji Vjv ljig drdobj lpSj ds,ag m


lF wpN lpVS Rpfi>a WyV wgaj ##hpS bdFbjl wi' wp.cvVg
tp,v ujr[eg m$$
f>dca ug WyV wis[ hp.s[ lV ##dw dul rwa WjWj ug V[
dHh WyV wgaj@ qjV'@ ljc[ dr,y W[b>a Wv bj debj h'r[ m fdhvJ
s[ bdFbjl a'G hpS s[ bdFbjl sj bV.s hg r,tij lg m$$ wpN
dsVJ Wjbs ipwjrB sPi h' eHg ba[ bjf wHg dsV lqjZg dr,y
vgV idhS v,e fH[ m
dxi huPi V[ dH,w dsV hpwq wgaj ##aphjcg ygu aphj} dqv
eHg h{ fi dHl } wiVj VhgG@ dwRpGdw aplgG lqjZgvgV h' ujRpe[ m
l[rwj } dH>VJ debjV VhgG h'r[ej m dwZi[ qdibj lqN w[ bVio
Vj wi s[S m WjSg sj dlqiV epiP VjVw sj dZbjV ba[ epiP
VjVw f+wjL e+.o dryjdibj wi' m dHl a'G f+[q Feag f+jfa hp.sg
h{ m hpS aphj} bjdebj h{ ujS sg m$$
dHl Rpfi>a f>dca FjV dl>z ug dHl[ qdibjsj dr,y ih[ m
ljig bjIP dr,Ddsbj s[ F.cji[ riajRpGs[ ih[ m
\dHh WyV FjHg ug \v[tw s[ dfaj| ug fjl' wHg rji
lpdSbj m f>dca ug V[ hg FjHg ci'vg } Fp,y' ujS vHg f+[dibj lg m
fi Rpfwjip dVa dyara[ Vjhg wAp f'y mm

Vjqp dli'qdS liW q{ Fea ih[ dvr Zjdi mm


WjWj bV.s dl>z ug dul lq[G Fp,y' rjdvbj s[ hpwq bVplji
api dxi w[ dryis[ ih[@ dwo[ ih[ dwl hjva dr,y ih[ dHl Wji[
aJ qhJfpit bjf hg ujSs[ lV fi wpN r[irj l[rjsjij sj ba[
ue%j sj dqdvbj h{ m dubjsj lqj qjN[ s[ dHvjw[ dr,y ih[ m
adhlgv yPVgbJ duvj vjh'i@ N.z qdzbjSj duv%j vjdHvfpi@
15

sgfvfpi@ hC,fj duv%j qpvajV@ s[RP dlbjv bjds m dHh lji[


fjdwlajV dr,y idh eH[ hV m dHvjw[ a'G dWV%J l[rwJ sj r[irj
rg wpN dqdvbj h{ u' WjWj bV.s dl>z ug Vjv hp.s[ lV m l^ lpi{S
dl>z@ tpLhjv dl>z@ ZVfa ijH[@ l.aj dl>z@ sjlP ijq@ y.sj dl>z@
epsC dl>z@ iAfjv dl>z@ e'fjv dl>z@ FjHg lpv,tS dl>z@ Vi{S
Fea df>c e,uS dl>z rjv[ a'G l^ hpwq dl>z@ f+Ljsj dabji wiV
vHg qjHg q'wv \dlB[ ype w[ f+ljsj dabji wiVj| Rpfi'wa f+[qg
duvj vjh"i s[ lV m
ldawjiI'e FjHg Rpaq dl>z ug@ l! agio dl>z ug@ l! hjwq
dl>z ug@ l! hgij dl>z ug@ l! ulr.a dl>z@ l.a lpujV dl>z ug
s[ dfaj FjHg debjV dl>z ug@ dHV%J sj hg yjyj ugrV dl>z@
wjitjV[sji l! sgrjV dl>z@ FjHg wjhV dl>z bjds WjWj ug
s[ l[rjsji lV m
WjeJ a'G N.z qdzbjSj ba[ WjeJ s[ dryjv[ dH,w l.zSj
u.ev \q{ij| lg m dul } dFCwg bjts[ lV m dHo[ WjWj ug V[ Whpa
dyi bjlS vjdHbj ba[ wHg rji dHl uej } dVrjdubj dHo'G
s[ l[rjsji dVqVdvdta lV m FjHg wjhV dl>z@ y"Zig huPig ijq@
FjHg vjv dl>z ndnbji@ FjHg f+[q dl>z@ l! lpv,tS dl>z
V.Wisji m huPi Vjq dlqiV sg f+[iVj lF } wis[ lV fi l[rj
dwl[ driv[ } hg VlgW hp.sg lg m

uh W{ljvdh ah W{lj lpbjqg uh F[udh ah ujrj mm


qjdHbj q'h sj qigu dHVljV f+FP sg wiVg a'G by[a spVgbJ
dr,y dryisj h{ m wjqIjWg sj l[hij bjfS[ dli W.Vsj h{
blxvaj sg c'ig f+qjaqj s[ dli qC%sj h{ m lxvaj } bjfSg
16

q[hVa sg sja wdh.sj h{ fi dVijlaj sj Rpv%jqj i,W } ds>sj


h{ m fi dHh lF s[ dfA[ f+q[Li sg dwdibj } VhgG lqNsj m Rpl
s[ hpwq bVplji aJ qhJfpit hg yvs[ hV m duo[ ujS vHg f+[iSj
hp.sg h{ uJs[ hV@ W{nS vHg hp.sg h{ W{ns[ hV@ dwRpGdw Rph f+FP
Vjv bF[s hp.s[ hV@ bjq bjsqg sg l'y drv,tS hp.sg h{ m
WjWj bjV.s dl>z ug qhjiju ##WjeJ$$ s[ V[C[ ##dFCwg$$
Vjq s[ u.ev dr,y dWijus[ lV m dHl lq[G bjf ug s[ l[rjsji
Fea sjl@ FjHg ijq sjl@ FjHg v,Zj ijq@ l! hjwq dl>z@ l!
ulr.a dl>z lF a'G A'B[ lV m h,og l[rj ulr.a dl>z hg dubjsj
wis[ lV m
lr[i[ b,n ru[ zi'G z'Cg a[ lrji h' w[ l! ulr.a dl>z WjWj
ug vHg f+Ljsj dabji wirjw[ dvbjRpGs[ lV m dH,w z>B[ s[ ila[
a'G Wjbs huPi sg l[rj dr,y fhp.y uJs[ lV m
dHl ue%j a[ huPi V[ dH,w f>eag f>eag sj l.fB fjn wgaj m
dVaV[q sg bijZVj rg dVi.ai yvsg lg m dH,w ljv sj lqJ
l.fB fjn vHg tiy h'dHbj m dHo[ dH,w F'ij fp,DdBbj@ dHl dry'G
dH,w q'hi dVwvg m l[rwJ V[ W[Vag wgag@ ##huPi dH,w q'hi
dVwvg h{ m
WjWj ug V[ WyV wgaj ## siejh'G bjHg h{ m l[rj dr,y vj dsY m$$
dHl q'hi Vjv FjHg q,tS dl>z VjVwligH[ } vjh'i F[u
w[ epiP e+.o ljdhW ug sj dH,w liPf q>erjdHbj m fPiV ldawji
ldha dHl ue%j a[ lpL'dFa wgaj m dxi l.fB fjn bi.F h'dHbj
l[rjsji l[rj wis[ ih[ m s' r[v[ fjn wiVj rjdhepiP-rjdhepiP
Rpyji w[ F'e lq[G wCjh sg s[e dabji wiw[ bjf b>si s[e
v{ w[ bjRpS@ Wjwg Wjhi W{n[ idhS m ajwgs wgag dw b>si
bjRpS rjv[ sv[i h'S@ u[ wpN Vui bjr[ aJ ciVj VhgG m
17

hpwq bVplji f>u dl>z@ FjHg v,Zj ijq@ ijq sjl@ vjv dl>z@
dh.qa dl>z ba[ debjV dl>z s[e v{ w[ b>si yv[ eH[ m ugrV
dl>z ijeg lg m F'e f{Sj LpiP h' debj m ijeqjvj s[ fjn s[ lq[G
dH,w Whpa r,cj xVgbi l,f epiP e+o
. ljdhW b,e[ bj tCj h'dHbj m
qlag Vjv NPqS v,ej lji[ zWij eH[ WjWj ug V[ dHLjij wgaj
dw ciVj Vhkm o'Cg s[i Wjbs Vje dul fjl[ a'G bjdHbj lg RpZi
hg ydvbj debj m F'e Rpfi>a l[rwj V[ W[Vag wgag ##huPi dHh
wg w"aw lg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##rjdhepiP dul iPf dr,y rg
bjr[ Z.VFje hV m dHl lq[G dHl iPf dr,y hg siLV h'S[ lV m
u' sgl{ l' a[ij iPf mm

dHh fPiVqjLg sg ija lg wgiaV h'dHbj Whap bV.sqHg


wgiaV h'dHbj m WjWj ug V[ dHl oJ a[ z'i af,Ddlbj wgag bjhji
dlix 2 a'v[ qP>eg sg sjv a'v w[[ m de,vg vgi dr,y vf[B w[ q,tS
dli Rpfi i,ts[ lV m Whpa Zgqg bjrju dr,y W'vs[ lV l[rjsjij
} WCg qpLwv Vjv lqN bjRpGsg lg m dHl a'G Rpfi.a bjf wHg
rji ##WjegG$$ eH[ m dFCwg V[C[ hg dH,w wp,Bgbj dr,y bjlS e+dhS
wis[ m FjHg vjvj dl>z a[ dh.qa dl>z wgiaV wis[ m dHl lq[G
b>si qV WCj drbjwpv h'dHbj dw hpS Fp,y' ujSj h{ aJ wpN
v{ w[ hg qpCVj h{ m dHhg l.wvf qV b>si i,t w[ dw tjvg VhgG
bjRpSj Fp,y' fhp.y eH[ m
us'G Fp,y' fhp.y[ qV dr,y drbjwpvaj lg dw b,u wpN v{ w[
qpCVj h{ m b,e[ us'G rg debj@ i'Bg sj BpwCj s[ w[ a'i ds,aj m
hpS wpN f+jfa wiw[ hg qpCVj h{ m aCw[ sj lqJ lg b,e[ WjWj
ug fjl s' qjHgbj W{ngbJ lV@ RpV%J } h'i ila[ a'i ds,aj@ WyV
wgaj m ##qjHgY F,u ujY WCj wijij ljZ bj dihj h{ m$$ be[
us'G ujSj fdhv[ laVjq sg bjrju s[Sg bjdebj dqvsg dxi
Rpfi ujSj a[ q,oj B[wSj m dHl rji sWj sW Rpfi yv[ eH[@
18

Vqlwji VhgG wgaj@ ujS lji xdah WpvjHg m Fp,y' rjdvbj V[


fp,DdAbj ##w"S h{$$
dxi bjf hg b,Zj Vjq v{ w[ W'v[ ##b,Aj aP. h{ dwo'G bjdHbj
h{$$ Rpai ds,aj ##bjdHbj T,n[ tPh $y'$$ Fpy
, ' rjdvbJ lrjv wgaj
##ujSj dwo[ h{$$ ##ujSj tja[ dr,y m Fpy
, ' rjv[ ##dwr[G W'vsj h{$$
wv[iJ rjv[ W'vJ VJ aJ h'i wg wiJ@ WjiJ ljv h' eH[ aphjc[ df,A[
dxidsbJ aplgG Wja hg VhgG f,A
p s[ m dHlaig fag Wiaj h'r[ fag
Wja Vj fpA
, [ x[i Rph wg wi[ m Fpy
, ' rjv[ ##u[ q{G Vj dsbJ$$ wv[iJ
rjv[ dxi tPh dr,y Ajv qji w[ qi ujRPGej m$$ Fpy
, ' rjv[ ujh dxi
qi uj b,e[ wHg qi[ fH[ hV m ##wv[iJ rjv[ l,a WyV wdhw[ Bpi
fH[ m Fpy
, ' rjdvbJ V[ dH,w l[rw df,A[ F[dubj m Rpl V[ q'C w[ v{
bJsj m dxi fpDD, dAbj wg q>esj h{$$ RpKai ds,aj w'Hg sja W,tL'$Fpy
, '
rjv[ b{cj wjhvj h{G aJ wi h,o a[ bjt da.V rjig@ q{G a[ij@ q{G
a[ij@ q{G a[ij m ##wv[iJ rjv[ V[ da.V rji dHhg WyV wgaj$$ aplgG
aJ W'vs[ VhgG m FpD, y' rjdvbJ WyV wgaj a[ij h,o ljc[ h,o Rpa[
duRp r,usj h{ dxi hpwq wgaj ##v{ h' awCj$$ f>u[ dr,y f>uj fjw[
ds,ag qi'Cg Z,wj qji w[ WyV wgaj ##ujh F,u ujh m$$
wv[iJ rjv[ WjWj ug dwl[ be.qg qlag dr,y iP.qg s[ blojV
a[ yv[ eH[ m huPi V[ dfA[ dH,w l[rw F[u ds,aj a[ hpwq wgaj
##aP. W'vSj VhgG@ us'G lqjZg a'G RpnS dHo[ v{ bjRpSj m$$
us'G lqjZg t,pv%g l[rw dxi dB,v[ Rpfi WjWj ug } v{ bjdHbj
Fp,y'G rjdvbJ WyV wgaj ##W[b>a ajwa dqv eHg h{ du>Vg qiug
ria' qp,w VhgG lwsg@ Vjv VgGs du,aS sj hpwq h'dHbj m e'it
V[ WjiJ ljvJ dr,y duD,DdabJ lg a[ dxi rg b>e qjdibj debj
lg m aplgG dH,w ljv dr,y du,aSg h{ ba[ b>e rg VhgG qiS s[Sj m$$
##hpwq lpVS Rpfi>a wv[iJ rjv[ WjWj ug V[ W[Vag wgag huPi
dwo[ idh w[ ba[ dwr[G dHl w.q } LpiP wiJ m$$
19

hpwq h'dHbj b,u hg LpiP wi' m ##qdibjsj lqNjHg dw dB,v[


s[ dfA[ A,fC s[ dwVji[ dH,w r,cj df,fv sj sita h{ m dHl s[ A,fC
rjv[ fjl[ s[ BjhS[ Rpfi W{nSj h{ ija s[ lq[G m dHh BjhSj fjSg
s[ Rpfi h'r[ m u[ VgGs bj w[ dc,e rg fr' aJ fjDSg dr,y ujY m
dsV yC%V a'G fdhvJ iPq
. g fhpy
. ujSj h{ ba[ idhSj iPq
. g h{ m$$
dHw l[rw s[ h,o WjWj ug V[ dH,w Wpiwg i'Bg sg ws[ ip,tg
hg ws[ sjv Vjv A,wS vHg F[u s[Sg m huPi V[ b>dq+aqHg
dVejh Vjv f+Ljsj F[uSj m dHl ai%J dHh dVaV[q WS debj m
i'u ija } df,fv Rpa[ W{nSj ba[ dsV[ iP.qg idhSj m ws[ VgGs
bj ujSg aJ fjSg dr,y dc,e f{Gs[ lV m fjSg dr,y dc,eS sg
bjrju df>c s[ v'wJ s[ w.Vg f{S v,eg m dH,w dVaV[qg V[ WjWj
ug fjl W[Vag wgag m
qhjiju ) A,fC dr,y dwl[ s[ dc,eS sg brju bjRpGsg h{ m
huPi V[ RpKai ds,aj ##dw dH,w qhJfpit WCg wdnV wqjHg wi
dihj h{ m Rpl V[ uea } ajiV rjvj@ qpwag s[S rjvj WSVj
h{ m Rph df,fv Rpfi yC% w[ VgGs } du,aS vHg W{nsj h{ m us'G
VgGs bjRpGsg h{ aJ fjDSg dr,y dc,e f{Gsj h{ m
huPi WjWj ug V[ wv[iJ rjdvbJ } hpwq wgaj ##dw hpS
df,fv Rpa[ VhgG yC%Vj m v'wJ } faj v,e debj h{ m api dxi w[
ija w,BSg h{ m$$
lda WyV wdh w[ ija api dxi w[ v.zjRpS v,e[ m dH,w ija
apis[ apis[ dH,w ypila[ a[ fhpy
. eH[ m Rpo[ dH,w uVjVg b"vjs sg
tjai BPSj bjds wiV vHg i'BgbJ fwj ihg lg m Rplsj bjsqg
fjl W{nj lg m bjf V[ uVjVg } FPa lqN w[ epa
, G' xC dvbj m fi
uVjVg e,a
p Apcj w[ bjfS[ bjsqg Vjv F,u eHg m ci s[ wjiV
Rpl } Wptji h' debj m uVjVg V[ WjWj ug Fpy
, ' rjdvbJ fjl bj
w[ s[h bi'eaj vHg W[Vag wgag a[ ljig drdobj lpSjHg m
20

huPi V[ xpiqjdHbj ##dw Rph aJ qhJfpit lV@ FPa VhgG m


fi aplgG Rpo[ wg wis[ lg m
##ug b"vjs vHg BPSj wis[ lg m$$
huPi V[ WyV wgaj ##ujY b"vjs h' ujH[eg@ aplgG qhJfpit
s[ siLV wga[ hV m
bev[ hg dsV WjWj ug wv[iJ rjdvbJ } hpwq wgaj ##ujY
qjN[ r,v yv[ ujY m duo[ ujYe[ dVi.wji aphjc[ vHg lji[ f+W.Z
wi s[r[ej m duV%J sj RpZji dVi.wji V[ wirjRpSj h{ Rph Rpo[
q'uPs h'Se[ m
##lda WyV$$ Rpyjis[ WjWj ug wv[iJ rjv[@ qjN[ r,v }P y,v
fH[ ba[ dlbjv df>c fhp.y eH[ m
aP dfaj lF Wjdiw oji[ mm duRp t[vjrdh daRp t[vShji[ mm
Feag FjrVj sj udebjlP bjfS[ epiP fgi sg woVg }
ldawji WtLsj h{ m epiP V[ u' rg ilaj drtjdHbj Rpl } bqvg
ujqj fdhVjSj Ldeis sj fdhvj xiu h{ m spdVbjrg fC%jHg sj
drdsbjiog bjfS[ Rplajs s[ siljH[ VwL[ wsq a[ y,v w[
lxvaj sgbJ f"CgbJ yC%sj q>duv a,w fh.py uJsj h{@ VhgG aJ
dVijlaj bj sirjuj tBtBjRpGsg h{ m
q>uv qjhg sg b'tg zjBg l>Fv l>Fv fe ZiVj Vjv[ ciVj
hi fe iKt' bsW lJHg sj aWhg dVly{ aiVj Whpi V qiVj m
\euv FjHg V.s vjv ug|

lJHg sj t"x qV dr,y h'r[ aJ dHVljV ldhu[ hg qpwag sj


h,wsji WS uJsj h{ m
WjWj bV.s dl>z ug Fp,y' a'G s[Rpdlbjv fh.py eH[ m hpwq
bVplji VgGs } wjWP wiV sg dVi>ai afDKdlbj yvsg ihg m dH,w
dHdahjlw W[ig h[n bjfSj bjlS vj dvbj m dHl[ hg df>c s[
s' l.eg l[rw WS w[ l[rj dr,y idhS v,e[ fdhvj l[rw l+! ugrV
21

dl>z uiei dl,t \lpdVbjij| bqgi bjsqg lg sPuj FjHg qdh.ej


dl>z spwjVsji lg m W[ig s[ V;sgw hg fjSg sj avjb \A,fC|
lg m dsV r[v[ W[ig h[n lqjZg ldo,a idhSj ba[ ija } A,fC
dr,y e,v a,w fjSg dr,y idhSj m f'h s[ qhgV[ sg ija lg bjf
A,fC dr,y tC' eH[ m lisg Vjv avjb s[ Rpfiv[ fjSg sg lah
Wix WS eHg WjWj ug s[ dli Rpfi rg Wix u.q eHg m lr[i
h'Hg a'G l+! ugrV dl>z WjWj ug s[ A,wS vHg f+Ljsj dvbjdHbj m
bjlS tjvg s[t w[ bjl[ fjl[ s[tS v,ej m dHaV[ y WjWj ug s[
lgl s[ siLV h'H[ m N,B hg w,fC[ vjh w[ fjSg dr,y yvj debj m
lisg Vjv lp.V h'dHbj ligi q'T[ Rpfi yp,w dvbjdHbj m WjvS
dHw,nj wiw[ b,e qyjHg ba[ WjWj ug } b,e sj l[w wgaj aJ
WjWj ug V[ lqjZg t'vg m l.eg dHw,n[ h'S[ LpiP h' eH[ m dH,w f+[qg
V[ wdh ds,aj ##qhjiju dHh qV hn epiqda s[ drip,Z h{ m$$ WjWj
ug Rpai ds,aj ##blgG hn wiw[ VhgG wis[ ba[ Vj hg dHl Vjv
ljc[ ligi } wLB hp.sj h{ m aplgG b,u r[dtbj h{ ljcj i'u sj
hg w.q h{ m$$ dHl ai%J ljv sj lqJ fPij wiw[ VgGs } wjWP wi
dvbj m wnV af Wji[ FjHg episjl ug sj woV h{ m
fdhvj WjW[ fjdHbj WtL si@ dfA' s[ dxi zjv wqjHg
i[a bw bjhji wi@ i'CJ sg epi wig drAjHg mm
Fjig wig af,Ddlbj rc[ Fje hdi dlRp WdSbjHg mm
rji 1-14

dHl[ ai%J ldaepi sj Vjq VjVw afj f+dl,Z h'dbj m epiP b>es
ljdhW s[ afD,Ddlbj blojV@ af blojV epispbjij ljdhW epiP
bqi sjl dw,vg xC w[ af wis[ ih[ e'dH.srjv dr,y dw,vg ljdhW
blojV h{ m slq ldaepiP V[ fPiWv[ lq[G sj duwi wgaj h{ m
##ai hq bdZw afD<dlbj ljZg$$

epiP a[e Whjsi ug sj F"ij WjW[ Wwjv[ ljdhW dr,y h{ m dHo[


22

ljdhW V[ A,Wg ljv zjvSj zjvg m WjWj sgf dl>z ug V[ wdnV


af wgaj m l.a bai dl>z ug qlaPbjS[ rjdvbJ bda sg
af,Ddlbj wgag m spVgbJ s[ Fv[ vHg qhjV hlagbJ bjfS[ bjf
} wdnVjHgbJ dr,y fj w[ spVgbJ sj RpZji wisgbJ hV ufpug
ljdhW sg 38rg fRpCg##uap fhjij Zgiu lpdVbji$$ rjvg fRpCg dr,y #af$ sg
beV ria'G sg v'C WjSg dr,y s,lg uJsg h{ m
ufg@ afg@ hng lF sj Vjq bisjl dr,y dvbj uJsj h{ m Vjq
a'G tjvg v'w-drtjr[ s[ ljZVJ } WjSg dr,y dHRpG Ziwjdibj h{ m
w'dB wiq wi{ hRp Zji[ mm l+Dqp fjr{ lev[ dWioji[ mm
bdVw afdlbj wi[ bh.wji mm Viw lpie dxdi dxdi braji mm
\eRpCg lptqVg q!5|

dur[G dur[G ligiw wLBJ sg wlr,Bg Vjq dlqiV lq[G vesg


h{ Rpl[ ai%J bjaqw Wv r,Zsj h{ m
##dHh rlap aug Vh ujHg$$ wiV rjv[ ##h{V driv[ Vjhg
zS[$$ rjvj WyV h{ m
bvf bhji a[ wdnV af,Ddlbj dWVJ VgGs du,ag VhgG uj
lwsg lg m dHl ue%j bjf ug V[ hpwq bVplji da.V wi'C fjn
qPv q>ai sj rg wgaj m dxi dHo'G bjf fiq epis[r WjWj ug
qhjiju qhJ hdiVjq dl>z ug } dqvS vHg dWVj s,l[ hg Fp,y'
} y,v fH[ m
ZVp ZVp ljZ Z.Vp hdi VjRp mm bjn fhi wgiaVp epS ejRp mm
ZVp hdi Feda ZVp wiS{hji mm lidS VjVw f+F fpit bfji mm
F{iRp q! 5 \b>e 1149|

\dHl f+l.e sj wpN dh,lj FjHg epidsbjv dl>z ijeg wv[iJ


rjv[ a'G dqdvbj lg m|
23

NtCp NJeg qghp ril{ Fg epip s[tS ujHg mm


lqps
. p ljeip h'r{ Whp tjij epidltp vd.z epi fdh ujHg mm
l,y[ dVhp rjv[ dH,w sdibj s[ rdhS sg ai%J dVi.ai bjfSg
q>duv r,v dsV ija a'G W[tWi y,vs[ hV m W,svg sj A'Bj duhj
bjwji yw'i sj dfbji VhgG zBj lwsj dHh W,svg o'C[ lq[G Rpls[
dfbji[ y.s sg i"LVg sgbJ dwiVJ } i'w lwsg h{ m sgfw sg
v'b Vjv Fq,wC t>F ljC v{Gsj h{ fi dlsw VhgG A,csj m WgV
sj bjLw i'CJ Vjv dT,c ieCsj I'eg s[ f{iJ dr,y uj rusj h{ m
lgV[ dty duVJ V[ tjZg@ Rph wi bijq VhgG Wdh.s[
dVhp rjv[ V{SJ sg VgGsi@ dsV[ ija fH[ rdh.s[

dHw' veV v,eg vHg uJsg h{@ B'i bV.a RpV%J sg@ rlv'
Rpi[ qwjq Vj w'Hg@ l' yjv fH[ dVa idh.s[ m WjWj xigs ug V[
l,y[ dfbji sj riVS wgaj h{ m
xigsj evgH[ dywCp sPdi zip Vjv dfbji[ V[hp mm
yvj aj dFu{ w.Wvg ihj aj aPB[ V[hp mm
dFuYp dluYp w.Wvg bvh rilYp q[hp mm
ujdH dqvj daVj luSj q[ij apBYp Vjhg V[hp mm
du>V%J qhJfpitJ } f+q[Li Vjv dqvjf sg da+LVj h'r[ Rph
ws'G bjijq Vjv W{ns[ hV m qV dr,y dfbji[ sg dqvS sg vjvlj
xpbji[ s[ fjSg sg ai%J v,eg idh.sg h{ u' Rpfi } w'dLL wisj
wisj dwiVj s[ lhji[ Vjv W,sv dr,y uj dqvsj h{ m dHl[ ai%J
dGHVljV } xphji[ sg ai%J w'dLL wiVg yjhgsg h{ ws[ dwiVJ
iPfg qhJfpit f+FP s[ dfbjdibJ Vjv dqvj ds>sj h{ m
24

b>Z[ig ija h{ zS[ u.ev sj ilaj h{@ yiVj dr,y upag VhgG m
dfbji[ s[ dqvS@ qpiLs s[ sgsji sg Rpq>e f{iJ dr,y A[w
wisgbJ lPvJ a'G rg W[firjh q>duv r,v vHg uj ihg h{ m b>V
s[ lhji[ rjvj Fp,t a[ VgGs a[ wjWP fjRpS wiw[ dViWv h' debj m
wpN bijq wiV vHg W{n eH[ m dZbjV dVi>ai dlqiV lswj
lqjZg v,e eHgm dsV yC%V rjvj lg dw RPnSgbJ rjv[ bj
brjuJ s[S v,e[ aJ lqjZg tpv% eHg m
RpV%J fpdAbj@ ##aplgG w"S h' ba[ dwo[ ujSj h{($$ Rpai dr,y
bjf V[ xiqjdHbj ##lB[LV a[ fhp.y w[ e,cg dxi'ufppi rjvg
yC%Vj h{ m$$
RpV%J dwhj ##W'ag RpKfi W{n ujY blg lB[LV a[ A,c
dsbJe[ m$$
tC[ h'S sg w'dLL wgag fi blqio ih[ m RpV%J lhjij s[
w[ Rpnj dvbj ba[ W'ag Rpfi dWnj w[ lB[LV a[ v{ bJsj m dsV
ydC%bj aJ RpV%J f{iJ sg hjva s[t w[ dwhj ##bjf s[ f{i%J dry'G
aJ vhP dlq dihj h{ b,e[ dwl ai%J ujYe[ m$$
dul ai%J aplgG dHo[ v{ bjH[ b,e[ rg w'Hg bjf[ v{ ujH[ej m
e,cg dH,w z>Bj v[B lg m Rpl f+[qg V[ bjf ug s[ yiV Z' w[
w>c[ w,TS[ LpiP wi ds,a[ m dur[G FerjV dw+LV lpsjq[ s[ yiV Z'
ih[ h'S m e,cg bjS a[ Rpl f+[qg V[ bjdebj vHg ba[ bjf ug
} c,DW[ dr,y dWnj debj m Ljq a,w Fp,y' q>cg s[ lB[LV a[ fhp.y
eH[ m lF lrjigbJ BJdebJ dr,y lrji h' bjfS[ bjfS[
dBwjdSbJ Rpfi fhp>y eHgbJ m fi bjf lB[LV a[ W{n[ ih[ dwRpGdw
apiVj WCj qpLwv lg m dH,w BJe[ rjvj bjdHbj lrjig s[t w[
fpAS v,ej ##aplgG dwo[ ujSj h{ m$$ wv[iJ rjv[ WjWj ug V[ WyV
wgaj ##Fp,y' c[ij iP>qg rjv[@ q[i[ w'v w'Hg f{lj VhgG s[S vHg m$$
Rpl V[ dwhj@ ##q{G A,c w[ bjrJej w'Hg f{lj VhgG vrJej m
25

hV[ij h'S lq[G hg BJe[ rjvj bjf ug } c[i[ A,c debj m l[rw
fjl W[Vag wiw[ WjWj ug V[ bjfs[ bjRpS sg lPyVj huPi WjWj
ug Fp,y' rjdvbJ a,w fhp.yjHg m b>aiIjqg qhJfpit b,u f+Ljsj
WS w[ bjS a'G Wjbs LpiP wiV sg bjdebj VhgG s[ ih[ lV m
WyV wis[ lV dw ljcj W.sj bu[ VhgG bjdHbj m
l[rw fjl' WjWj bV>s dl>z ug sj Vjq lpS w[ N,B tpLg
Vjv tC%[ h' eH[ m huPi V[ WyV wgaj ##dvbjY A[ag bV>s dl>z
dw,Do[ h{ ($$
WjWj bV>s dl>z ug bjlS w'v fhp.y eH[ m q,oj B[dwbj fi
WjWj ug qhJ hdiVjq dl>z ug V[ dfA[ sg h' w[ bjf ug s[ yiVg
h,o vj ds,aj m WjWj bV>s dl>z ug r{ije dr,y bj eH[ ba[ W[Vag
wgag@ ##eigW dVrju) aplgG dHh wg wgaj ( h,l w[ Fp,y' rjv[ b,e'
W'v[$$ us w.c[ wTrjH[ ba[ f,BgbJ WVrjHgbJ lV m f{i b,e[
wi ds,a[ lV m yp,w w[ e,cg dr,y yC%jdHbj m BJe[ a[ dWnj w[ dHo'G
a,w v{ w[ bjH[ m hpS wg h' debj u[ h,o vj ds,aj yp,f wi ujY m
dHV%J wpN a{} s[ ds,aj h{ m h'i v{S vHg ue%j WSjHg uj ih[ h' m
dxi Rph ue%j rg aJ FiVg h'Hg m blgG lF wpN WtLL wiV vHg
dabji hJ aplgG dxi dwRpG i'r' m
l[rw } huPi V[ hpwq wgaj@ ##ditg ug } v.ei dr,y v{ ujY
fiLjsj AwjY m$$
hpwq bVplji ljig l.ea V[ f+Ljsj Adwbj ba[ ajwgs wgag
eHg ue%j Rpfi bjlS vej vH[ m
\dHh WyV WjWj bV.s dl>z ug s[ qptjidW.s a'G v[tw s[ dfaj
ug V[ lpS[ lV m|

26

l.a uVj dqdv hdi ilp fjdHbj


hdi qdV adV qgn vejVg mm
fPiV qhJfpit sg bfji dw+fj ds+LBg s[ f+Fjr Vjv bjaqj
fiqbjaqj WS uJsg h{ m l.a dqvjf sj dH,w fv Wpa a[ iPh
s[ l.eq sg dwdibj s[ lrjlJ sg Rpl zCg } lxv WSj ds>sj
h{ m lpbjiog dHVljV bjrjeqV s[ y,wi a'G qpwag fjRpS sg
vjvlj VhgG i,tsj m qpwag qjie e+dhS wi yp,w[ qhJfpit hg f+FP
sg h'Gs } siljRpGs[ hV m bjlaw qV dHh qjie sg Fjv wiV
vHg qpiLs sj bjlij v{ w[ bjsiL ugrV btdabji wisj h{ m
l,y[ dVhp rjv[ aJ fdhvJ a'G hg qjie sj f>Z qpwj w[ q>duv sg
avjL dr,y hp.s[ hV@ YVj } v'C hp.sg h{ u'a sg@ u' fiqu'a
Vjv dqvjf wijr[ m dHh u'a WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug lV u'
WjWj bV.s dl>z ug } fiqu'a Vjv bF[s wi ih[ lV m
lr[i h'Hg WjWj ug qhjiju V[ l.ea } WpvjdHbj m duV%J V[
bjfS[ zi rjdfl ujSj lg bjdebj s[ ds,ag l[rjsjij } l[rj
lqNj w[ Ljq a,w dB,v[ Rpfi VhgG bjRpS sg ajwgs wi ds,ag m
Vgvj dl>z } hpwq s[ w[ WjWj bV.s dl>z ug } Rpfi Wpvj dvbj m
huPi V[ WjWj ug wv[iJ rjdvbJ } LpiP a'G b,u a,w s[ Vjq
dlqiV Wji[ fp,DdAbj m WjWj ug V[ hpwq bVplji ljig drdobj
lpSjHg m \WjWj ug V[ bjfSg uWjVg FjHg ci'vg } s,Ddlbj ##dw
lj} wpN rg Ijs VhgG lg fi us'G lpVjRpS sj hpwq h'dHbj lF
Ijs bj debj m| lpSs[ lpSs[ e.Fgi h' uJs[ dul ai%J dwZi[ yv[
uJs[ lV| m
27

lpVS a'G Wjbs bjf ug V[ WyV wgaj ##LpZ h{$$ ##hpS lj}
dH,w l.fB fjn lpSjY m$$
WjWj ug V[ RpKai ds,aj ##eigW dVrju ) c[i[ dr,y ue%j
z,B h{ m$$
hpwq h'dHbj@ ##dwl[ ue%j Wjhi wi vr' m duo[ RpujC h'r[@
du,Do[ s' l[rjsji uj lwS m$$
##huPi ) hC,fj Vjq sg dH,w uej l.zS[ u.ev dr,y h{ m fi
bjf Rpo[ fjn dwl ai%J lpS'e[ m$$
##blgG bjf[ lpS bjdHbj wiJe[ m aplgG LpiP wi' m$$
huPi sj WyV lg m dxi Fp,y' rjdvbJ V[ WyV wgaj m ##f>eag
f>eag a[ sPhij$$ \Fjr s'r[ fjl[ 1 qPv q>a+ dH,w LWs h'i ZVjlig
q!5| f>eagbJ dr,y duo[ c.cgbJ hV Rpo[ ##ldaVjq l+g rjdhepiP
RpyjiVj h{ m duo[ ldaepiJ sg WjSg r,Dt' r,tig LpiP h'r[ uJ FeaJ
sg WjSg bji.F h'r[ Rpo[ ajdWbJ dr,y W{dnbJ hg lPtq bisjl
wiVg h{ m lr[i[ ba[ Ljq } dfAv[ fdhi s' r[v[ fjn wiVj h{ m
dHl lq[G y,v dihj dVaV[q rg Wiwiji i,tSj h{ m$$
WjWj ug bV.s dl>z ug V[ W[Vag wgag ##eigW dVrju)
bisjl aJ tC[ h' w[ wigsg h{ m W{n w[ wiV sg qdibjsj ngw
h{ m l.fB fjn lq[G ipqjv fj w[ A'Bg bisjl sl fjaLjhgbJ s[
Vjq v{ w[ wis[ ih[ hJ m$$
hpwq h'dHbj ##lPtq bisjl dH,w h'i h{ u' epiP VjVw fjaLjh
lq[G h'dHbj wisg lg m Rph dHh h{$$ lda l+g bwjv fpit ug wj
dZbjV Zi w[ W'v[ ug l+g rjdhepiP) h[) bwjv fpit b>aiujqg l,y[
fjaLjh ug bjf s[ huPi \dul WjSg sj fjn h'r[ Rpl sj Vjq
v{ w[| fjn ug wg bisjl Fp,v yp,w qjx a[i[ yiV wqvJ fjl@
fC%s[ lpSs[ l+Wa vjh[r.s VjVw Vjq yC%sg wvj a[i[ FjS[ liW,a
28

sj Fvj m Rpl lq[G fdhv[ fjaLjh bjfSj Vjq VhgG dvbj wis[
lV m sPu[ fjaLjh l+g epiP b>es s[r ug V[ ##epiP VjVw Vjq sg
qdibjsj yvjHg m b,e[ dfAv[ epiPbJ sj Vjq v{ w[ bisjl WSsg
eHg m aplgG dlix fdhv[ fjaLjh s[ Vjq Vjv bisjl wiVg h{ m$$
WjWj ug V[ W[Vag wgag ##qhjiju) u[ VjVw fjaLjh V[
bjfSj Vjq VhgG fjdHbj aJ VjVw Vjq yC%sg wvj a[i[ FjS[
liW,a sj Fvj dr,y VjVw sj wg Fjr h{ m$$
##VjVw fs sj bio w[rv fdhv[ ldaepiP hg VhgG dHo[ Fjr
uVq qiV spt lpt a'G idha h{ m$$ dHl ai%J huPi V[ qdibjsj
lqNjHg m
ljig WjSg dr,y ljigbJ WjSgbJ RpyjiS wiV rjvgbJ
fjaLjhgbJ V[ ##VjVw$$ fs hg ridabj h{ m da>V ai%J dvdtbj
h{ VjVw@ VjVdw@ VjVwp m
ijqwvg ije bV.s ljdhW sgbJ 39 f'CgbJ dr,y VjVwp
Rpyjdibj h{ m
ljZ l.de VjVdw i.ep qjdSbj mm zdi bjdHbj fPi[ epdi bjdSbj mm
dWvjrvp q! 5 b>e 806

wh{ VjVwp bV.sp h'bj ldaepiP q{ fjdHbj mm


ijqwvg q!3 \bV.s| b>e 916

dHw BPw qja+ WjSg s[ f+qjS ds,a[ hV m u[ w'Hg L.wj wi[


dw Wjwg ldaepiJ s[ Vjq Vj RpyjiV[ qV q,a h{ m dHh qV q,a
VhgG epiq,a h{ m bisjl s[ lq[G ##VjVw Vjq yC%sg wvj a[i[ FjS[
liW,a sj Fvj$$ dlix dHw' hg Vjq h{ m u' bjds ldaepiJ s[ lq[G
a'G v{ w[ b,u a,w f+y,va h{ m hpS wHg f+[qg VjVw Vjq l+g e'dW.s
dl>z ba[ l+g epiP e+.o ljdhW ug sj Vjq v{ w[ lqjfag wis[ hV m
fi fpijaV qdibjsj bVplji dH,w hg Vjq h{ m dHl qdibjsj }
A,c w[ bjfSg q,a WiaV a'G epiP lpq,a WtL[ m
29

dHl ai%J fjn sg ljig qdibjsj lqNj w[ ba[ bjf fjn


lpVS sj WyV wiw[ WjWj ug qhjiju V[ wv[iJ rjv[ WjWj ug
} bevg lr[i yv[ ujS sg bjdebj WtLg m
\dHh WyV FjHg ci'vg v[tw s[ dfaj ug s[ uWjVg lpS[ m|

u' ujV{ dalp lsj lptp h'dH mm


bjdf dqvjdH vH[ f+DFp l'dH mm
bjsiL ugrV s[ lpt sg wvfVj wiV rjv[ f+FP sg liV
dr,y bjRpGs[ hV m dHl bV.sqHg ugrV sg upeag fjRpS vHg
qhJfpit sg yiV LiV bjRpGs[ hV m spdVbjrg lpt dabje w[
l,y[ lpt sj bjV.s qjVS rjv[ f+F Vjv dqvjf wiV vHg Rpl
sj dlqiV wis[ h'H[ lsj l,pt sj qjie bfVjRpGs[ hV m
qVsjsP df>c s[ rjlg l! F.ej dl>z ba[ qjaj dwLV w"i s[
zi w.dVbj WgWg ljdhW w"i V[ uVq dvbj m A'Bg Rpqi dr,y qjaj
dwLV w"i ug bwjv yvjSj wi eH[ m dfaj ug V[ sPlig Ljsg
wirj vHg aJ WgWg sg fjvSj RpV%J sg sjsg V[ wgag m WgWg
ug sj uVq blojV df>c fPhvj \Fp,Dy' a'G 6 dwv'qgBi h{| s[ l!
Fje dl>z \WgWg s[ VjVj ug| f,ag Zu[ w[ sj lg m bjf ug sg
VjVg qjHg w"i ug u' WjWj ug s[ siLV wiV VhgG bjdHbj wisg
lg m l.ljig fsjioJ Vjv FifPi@ lji[ lpt f+jfa wiV rjvj f+rji
fi lal.e sg w'Hg veV VhgG m dHh' duh[ fdirji dr,y uVq
h'dHbj ##wvi w.rv Fea f+dhvjs$$ f+>aP WjWj ug sg dw+fj
lswj l.lji dr,y dHl ai%j ih[ u{l[ uv qdh wqv dVijvq
qpiejHg V{ljS[ m
WgWg bjfS[ qjqj ug s[ vCw[ sg Ljsg dr,y fPhv[ bjH[ lV m
ija } byjVw bjf q>u[ Rpfi' dc,e fH[ m zi s[ diLa[sjij V[
30

lqdNbj dw eiqg sj Z,wj v,e debj h'r[ej m dli dr,y fjSg


fjRpSj LpiP wi ds,aj m fi fjSg Vjv w'Hg bjijq Vj bjdHbj m
WgWg ug V[ dwhj fjSg Vj fjY q{} w'Hg dWqjig VhgG m bjdti
dH,w qjHg hdiVjq w'i fPhv[ dr,y lg Rpl} WpvjdHbj m Rpl[ lq[G
hg WgWg ngw h' eHg m dHl yqawji a'G h{ijV h' w[ lF V[ qjHg
a'G fpdAbj ##dw bijq dwl ai%J bjdHbj m$$ qjHg sj RpKai lg
dw q{} w'Hg faj VhgG u[ aplgG faj hg wiVj h{ aJ WjWj ug iP>qg
rjdvbJ w'v Fp,y' yv[ ujY m
bev[ dsV qjHg } Vjv v{ w[ wpN qjHgbJ a[ WgWg ljdhW
w"i dH,w BJe[ dr,y lrji h' w[ Fp,y' } WjWj ug s[ siLVJ vHg
y,v fH[ m dHV%J s[ fhp.yS a'G fdhvJ ds,vg sg wpN l.ea WjWj
ug s[ siLVJ vHg W{n[ lV fi bjdebj VhgG dqvsg lg m l[rw
} F[u w[ WjWj ug V[ hpwq wgaj dw ##u[ siLV wiV[ hV aJ
w.dVbj u' l.a iPf h{@ dHo[ bj ihg h{ Rpl s[ siLV fdhvj wi'
ba[ Rpl } ldawji ldha dHo[ v{ w[ bjY m$$
WgWg sj hpvgbj fp,A w[ l.ea lCw Rpfi yvg eHg m wpN
dyi Wjbs WgWg a[ qjHgbJ BJe[ dry'G Rpai w[ bj ihgbJ lV m
l.ea V[ s,lS qpajWw WgWg sg fAjS wi vHg a[ Vqlwji wiV
v,e[ m fi WgWg q,oj dBwjRpS a'G fih[u wis[ ih[ m dB,vj ljdhW
s[ V[C[ fhp.y w[ bjdebj q>eg aJ hpwq huPi sj h'dHbj ##w.dVbj
} hjui wi' m lF a'G b,e[ bjr[ l.ea s[ m$$ WgWg ba[ l.ea V[
q,oj B[dwbj a[ W{n eH[ m huPi WjWj ug V[ WgWg } bjlS w'v
WpvjdHbj ba[ dli Rpfi h,o i,t w[ qPv q>ai s[ dlqiS sj Rpfs[L
ds,aj m b,e[ b,e[ bjf fC%s[ ih[ dfA[ WgWg fC%sg ihg m dxi hpwq
h'dHbj dHl } hi r[v[ fC%Vj h{ F,pvSj VhgG m
##qVhp V Vjqp drljdi bdhdVl dZbjHgb{ m$$

WyV h'dHbj ##aP. ljcg w.dVbj h{ wHg uVq a[ij drA'Cj


31

dfbj lg m a[i[ uVq dlqiV dr,y Wga[ hV m dHh ugrV rg dHl[


ai%J Waga wiVj h{ m hpS drA'Cj VhgG fr[ej m$$
siLV wiV lq[G WgWg sg bjIP A,Wg ljv sg lg Wjwg ljig
Rpqi Vjq ufS dr,y dWajHg m dHh uVq apqji[ v[t[ rjvg f>eag
ly wi drtjHg m dHh ljig dw+fj fPiV fpit l+W RpfqjI'e WjWj
qhJhdiVjq dl>z ug sg dw+fj ds+LBg Vjv h'Hg m dur[G ljdhW V[
xpiqjdHbj h{!
##duRp y.sV l.de Wl{ dV>qp dWitj epV y.sV w[ Wlt[$$

Vjq dlqiV sg upeag s,l w[ WgWg } bjdebj dqv eHg m


dHl Rpfi>a ws[ ws[ dy,ng fj w[ uJ l[rw F[u w[ Wpvj v{Gs[ lV m
##siLV s[tap hg qVp qjdVbj uv idl wqv dWejlg$$
lji.e q 1@ b>e 197

bjh[ qV brip V Fjr{ yiVjr{ yiVjr{ RpvdNY


bdv qwi.s wqv duRp mm bVil Vhg yjh[ H[w{ hdi vjh{ mm
dWvjrv q 5 b>e 830

uvdS WpNg lgav FH[ qdV adV Rpfug lJda mm


VjVw f+Fp fPiV dqv[ spagbj dWVlg F+Jda mm
wjq@ w+'Z@ q'h@ bh.wji@ v'F sj x.sj qVp,t s[ ev dr,y dfbj
h{ m bjlJ a[ da+LVj qV } lgav VhgG h'S ds>sgbj qjdHbj q'h
sg uvdS dr,y dHVljV lCsj h{ LJag sg f+jfag VhgG hp.sg m
da+fa qV LJag sj qjie Fjvsj h{ m fi qjdHbj sg f+jfag vHg
L{ajV qV v,Ddua wiV rjvgbJ w'NgbJ hiwaJ a'G rg Bjv VhgG
wisj m dul f+jSg V[ vjvyg qV } da+fa wi dvbj aJ wh[ej
##uvdS WpdN lgav FH[ qdV adV Rpfug LJag m$$ fi dHh LJag
dqv[eg qhJfpitJ sg l.ea wiV Vjv RpV%J s[ Rpfs[L a[ bqv
wiV Vjv m ##VjVw f+F fPiV dqv[ spagbJ dWVlg F+Jag mm$$
32

Vjq ufS Vjv qV bV.sqHg br,loj dr,y idhS v,ej m


z,B W'vS@ z,B tjSj fgSj@ VgGs a[ wjWP@ dHwJa idhSj m
##o'Cj lrSj tjrSj o'Cj W'vS epiqpt fjH[$$ rjvg qV'
brloj WS eHg m WgWg s[ zi dr,y dfaj ba[ yjyj ug rv'
WgWg s[ drbjh Wji[ e,v h'S v,eg m WgWg V[ qV b>si hg WjWj
ug b,e[ W[VagbJ wgagbJ ##eigW dVrju) aplgG aJ WyV wgaj
lg dw aP. Vjq uf[eg m ##fi zi dr,y drbjh sgbJ dabjigbJ
h' ihgbJ hV m fjaLjh bjfS[ WyV sg vju i,t' m q{G b>Vg h'
ujrJ aJ drbjh VhgG h'H[ej m$$
dWiog ws[ V h'rHg uV wg bisjl m b,tJ dr,y RpvJ%
r,uSgbJ LpiP h' eHgbJ m dH,w b,t dr,y Vpwl f{ debj m ljw l.WZ
. g
WjWj ug fjl v{ w[ bjH[ m WjWj ug V[ RpvJ% r,uS sj wjiV fpD, dAbj m
WgWg ug V[ W[Vag wgag@ ##dHh q[ig Ljsg wiV vHg dxis[
hV m fi q{G bjf ug s[ WyV sg fjvSj wiVg h{ Vjq dlqiV
dr,y du>seg Waga wiVg h{ m$$
huPi WjWj ug WyV wgaj@ ##w.dVbj dHaV[ r,c[ ligiw Vpwl
vHg W[Vag VhgG wiVg lg m hpS dH,w b,t ijug wi s[HgH[ m$$
WgWg V[ W[Vag wgag@ VhgG huPi dHl[ ai%J hg idhS dsY m
hpwq h'dHbj ##edhS[ VhgG Rpaji[ m$$
huPi@ wHg rji vjh[ hV fi sjsg ug vjhpS VhgG ds>sg m y.ej
x[i dHV%J } RpajiV sj ws[ lqJ dqvj dsbJe[ m ##dHl Rpfi.a WgWg
} bjfSg yjsi ds,ag ba[ xpiqjdHbj m us'G a[ij qV Rpsjl h'r[
yjsi ajS w[ f{ ujrgG m a[i[ lji[ dxwi sPi h' ujdHbj wiVe[ m
aP. ligi } wLB s[S rjvg dyarVg VhgG wiVg m$$ dHh yjsi
b,u a,w Rpl fdirji w'v dVLjVg s[ a"i a[ hjui h{ m
\dHh f+l.e WgWg epidsbjv w'i f>Vgrjv[ a'G dqv[ hV|
33

f+q[Li Vjv bF[s qhJfpit Fdr,t WjSg wis[ hV m lq[G


sgbJ hwPqaJ bjRpS rjv[ vHg WSjrJe[@ wiJe[@ wgaj
ujr[ej m vxu riasgbJ hV fi fPiV liWLwagrjV dVi.wjig
liPf qhJfpit Fdr,t WjSg dr,y h'r[ej b,ti rias[ hV m RpV%J
f+FP a'G dHh Lwag e+dhS wgag hp.sg h{ dw bjRpS rjv[ lq[G dr,y
dHh' duhj rjfi[ej m Fdr,ta WyVJ sg iqu } ljZ l.ea wiV
rjvj hg lqN[ej dwRpGdw qhJfpit dl,Zj VhgG s,ls[ hp.s[ m
w'Bx,aj df>c sj rjlg Z.Vj dl>z WjWj ug sg l.ea ba[
l[rj wisj lg m eiqgbJ sj q'lq LpiP h'dHbj m sp,Z dHV%J dsVJ
dr,y z,B h' uJsj h{ m wHg l[rwJ } sp,Z sg l[rj v,eg h'Hg
lg m dwRpGdw WjWj ug bjf sp,Z A,ws[ lV ba[ l.ea } sp,Z
AwjRpS sj hpwq lg m sp,Z sg wqg h'Hg s[t w[ l'dybj dw q[i[
zi l,ui q,N h{ u[ hpwq dqv ujr[ aJ q,N dH,Do[ v{ bjrj m
qhJfpit W[firjh hp.s[ hV m RpV%J } dwl[ bjHg eHg rlaP sg
firjh VhgG hp.sg m
bjra hit V ujra sPtj Vh dWbjf{ qV i'eVg mm
lsj bV.s epip fPij fjdHbj aRp Rpaig lev dWYeVg mm
ijq ijqwvg q! 5 \883|

l[rw dul V[ l[rj sj q"wj l.Fjv w[ l[rj v{Sg hp.sg h{ l[rj


l.Fjv qhJfpit sg f+l.Vaj hjdlv wis[ hV m Z.Vj dl>z V[ lqJ
dryji w[ W[Vag wi ds,ag m ##huPi ) sp,Z z,B bjRpGsj h{ eigW
dVrju hpwq h'r[ aJ q[i[ zi l,ui q,N h{ dHo[ v{ bjrJ m$$ Z.Vj
dl>z q,N v{ bjdHbj m sp,Z sg l[rj yvsg ihg m wpN lq[G Wjbs
q,N sj W,yj f[yl sg dWqjig Vjv fgCa h'dHbj ba[ qi debj m
WjWj ug V[ hpwq wgaj ##Z.Vj dl>z q,N } df>c A,c bjY$$ hpwq
bVplji q,N df>c A,c bjH[ m
i'u[ i,tS s[ dsV LpiP h' eH[ m qplvqjV i'u[ i,tS v,e[ m Ljq
34

} qlga dr,y V"Wa ruj w[ lF } i'uj t'vS sg ajwgs wig


h'Hg lg m hi ljv dHo[ Fp,y' wvJ V"Wa tCwsg lg fi huPi w'Hg
WyV VhgG wis[ lV m fi dHl rji us'G V"Wa tCwg aJ bjf
ug V[ bjRpS rjv[ dFbjVw lq[G sg Fdr,t WjSg iqu s[ iPf
dr,y wgag m
WyV wgaj ##w[lij bj T'v Tq,wj w{lj h{ m$$
##huPi) dHh qplvqjV i'uj A,cS r[v[ qlga dr,y V"Wa
rujRpGs[ hV m$$ w[li dl>z V[ RpKai ds,aj m
dxi WyV wgaj $$w[li dHh w'B x,a[ rjv[ Z.Vj dl>z s[ w,B[
sg t,v W'vsg h{ m a{} faj h{ dw w,Bj dwl V[ qjdibj h{ m$$
##fjaLjh q{G W[tWi hJ m$$
WyV h'dHbj@ ##biuV dl>z fpai f+q
[ dl>z w,B[ Rpfi'G i'C f>vu
w[ lpB debj m dHh wji e'Gs[ WjSgH[ sg rg h{ m dxi sl WjiJ
bjsqgbJ s[ Vjq vH[ m dHV%J V[ ljdul Vjv w,Bj qjdibj h{ m q,TP
a[ dqTP q'ygbJ V[ t,v vjhg h{ m dHl t,v Vjv V"Wa qC%g h{ m
us rg V"Wa r,uSg Rpfi'wa WyV wiVj m l.ea V[ i'u dHhg
WyV lpSV[ m dH,w dsV l.ea dr,y dHl[ Vei sj WpZ ijq W{ijeg
l.fisjdH rjvj W{nj lg m dHh h,lqpt lg m qujw s[ vdhu[ dr,y
dHl V[ dwhj ##huPi) w,B[ } dH.V[ bjsqgbJ qjdibj h{ m$$
WjWj ug WyV wgaj@ ##lqN a.P rg RpV%J sj l.eg lg m$$
##VhgG qhjiju$$
VhgG wdhS a[ WyV sj F[s t'dvbj ##w[lij ) Wgqjig fr[eg
duV%J s[ Vjq vH[ hV lF taq h' ujSe[$$ WyV bB,v h'dHbj m
lji[ hg taq h' eH[ w[rv WpZ ijq hg WtdLbj debj m
u[ w'Hg Rpl wj l.eg h'r{ Vjv[ vH[ dlZjr{ m
bjlj q! 5

35

FjerjV l[rj wi[ hpua wi[ fvga m


l.aV l[ag qltig wpv c'WV wg iga m
fiwjdH ljtg qhJfpit W'vs[ lJNg lev uhjV{ m

Rpfi'wa rjw bVplji qhJfpit sg l[rj l.ea dr,y idhS


rjvj dWVJ WpvjH[ dwl[ WyV dr,y Vj W'v[ m u[ lqN Vj bjr[ aJ
ypf wi ih[ m
dHh WyV u'de>si dl>z \wjwj ug| dTv'G a'G f+jfa h'dHbj m

uV FeaV w' wh' V qjV'@ wgY bfV' fHg h{ mm


Fea uV fpwjis[ hV m l,y[ sg siejh b>si ugr s[ fjfJ
ba[ fp.VJ sj v[tj hp.sj h{ m fjfg ugr ViwJ sj Fjeg WSsj h{ m
fp.VJ rjvj lrieJ sj bjV.s qjSsj h{ m L{ajV Wp,Zg f+[qLig u'a
dr,y FjrVj VhgG i,tsg dwRpGdw Rph f+FP l.eq sg bjlr.s VhgG m
bjljrjsg hg Viw@ lrie sg dwdibJ } lqNsj h{ m dHh' duhg
l'y i,tS rjvg qjHg t[q w'i l[qj Vei rjvg sj vCwj Ljq dl>z
h{ m qjaj qhJfpitJ s[ iP.qg ndhiS lq[G rg l[rj wisg ihg fi
fp,ai wpwiqJ dr,y f{ debj m
dhisj Lp,Z lg FgvVg rje dHlsj@ qV vjdHw[ l[rj wqJrsg lg m
Fjr[ zi h'r[@ h'H[ zi'G Wjhi@ lpia lsj huPi ihJrsg lg m
Fp,y' i'u bj w[ q,oj B[w ujSj@ x[i fia dfAJh } uJrsg lg m
duhCj hpwq h'r[ q>V[ dtC[ q,o[@ lda WyV wi lgl NpwJrsg lg m
iPC dl>z A'Bj Ljq dl>z r,cj@ upbjV h'dH w[ t[vS dLwji v,ej m
t'B[ wiqJ V[ Wpig dqvjHg l.ea@ spt qjaj } W[Lpqji v,ej m
qjaj i'wsg B'wsg lsj idh>sg@ ugr h,Ddabj sj WCj fjf v,e[ m
W[Bj A,c s[ wjiuJ t'dBbJ }@ dHl sj b>a } WCj l.ajf v,e[ m
fjfg fjf wisj fjf iPf hp.sj@ dHl s[ qV a[ fjf sg Ajf v,e[ m
36

dxi[ Fiqsj dr,y ypijlgbJ s[@ uVq uVq s[ sp,t l.ajf v,e[ m
q>V w[ dldtbj qjHg sg ipdwbj Vj@ V Rph ipwS ds>s[ duhC[ bjf v,e[ m
LpF dldtbj qV } Wpig v,eg@ dur[G fjfg } hig sj ujf v,e[ m
epiWjSg b>si xpiqjV h{##dyara fjf V bjvwp bjr{ mm W[lpbj Fea dwAp Vh liqjr{ mm
lji' dsVlp quPig wi[ mm hi dlqiV wg r[vj Wui dldi fi{ mm
F{iRp q 5 b>e 1143

qjaj dfaj a[ F{S Fij A,c[@ VhgG A,Ddcbj ljo dLwjig sj m


t[cg t[c F{Cg WpdibJ l.e iv w[@ b>a h'dHbj dLwji dWqjigbJ sj m
A,c eH[ dLwjig rg ljo Rplsj qP>h r[tsj dfbj vyjigbJ sj m
r,Z eH[ fjf a[ fpV
> j sj zjBj@ dli a[ rwa bj debj tpbjigbJ sj m
F'e F'esj F'debj debj bjf[@ fdHbj q>u[ a[ Whpa dWqji h'dHbj m
duhCj dVa dLwji } t[csj lg@ b>a q"a sj bjf dLwji h'dHbj m
wdW,a
qpwg du>sejVg@ ejVg Bp,B eHg ligi rjvg@
T,v debj spfdhi b>a h' debj lg Ljq sj m
qdibj upbjV fpa rZ eH[ qJ s[ sp,t@
tjSj fgSj iPf Rpl } dslsj hijq sj m
b>aiujqg bjf qV sgbJ ujSs[ h'@
bjf u' Wpvjr' hjv s,lJ fp,a Ljq sj m
wiw[ biu WtLjHg vrJ qi[ aJHg@
dwr[G Wy ujH[ fp,a ViwJ } uJrsj m

xpiqjV h{b>aiujqg fpit lpbjqg bV W'va hg ujVhp hjv m


aVp qVp lgav h'dH hqji' VjVw f+F ugRp Vsdi dVhjv mm
dWvjrv q!5

qji brju a[ WpvjdHbj w'v Vgvj dl>z@


37

hpwq lpVjrs[ V[ dB,v[ Rpa[ tC[ h'dH m


l[q[ ujdHw dHl[ r[v[ l,s t[q' ajHg@
fpdAH[ Wpvj w[ dwRpG VhgG bjHg dsV WC[ h'dH m
Rpl[ r[v[ q>V w[ WyV@ debj Vgvj dl>z@
apdibj hV[i[ l[q[ debj dsV yC[ h'dH m
qji w[ brju dwhj y,v qjaj q[i[ Vjv@
WjWj ug WpvJrs[ V[ dB,v[ Rpa[ tC[ h'dH m
s'hij
Vgvj dl>z a[ t[q w'i fhp.y[ yiVJ fjl m
b>aiujqg ujSs[ u' qV sg bisjl m
hpwq h'H[ aJ s,lSj dHh l[rw sj xiu m
biu wi[ h,o u'C w[ fPig h'r[ eiu m
fpAs[ V[ t[q' aJHg bjfs[ dWnj w[ w'v@
dwo[ ihg qjaj ljc[ w'v s,lg l,y l,y m
qjaj wdh.sg qi debj fp,a q[ij Ljq dl>z@
q{G rg qi y,vg lg faj VhgG dwr[G ihg Wy m
t[csj dLwji ih[ Vjv hg dLwjigbJ s[@
WCj lqNjdHbj RphV[ q>dVbj V[ dH,w l,y m
fp,ai s[ l'e dry Fp,v eHg l[rj q{}@
wi dsY qjx q{G V W'vsg huPig wy m
s'hij
l+W wvj l.q+o h' rdcY rc[ bfji mm
Viw Vj ujr Ljq dl>z WtL' WtLVhji mm
A'Bj fpAi iPC dl>z vjr' yiVj l.e mm
F{Cg l>ea a'G Wy[ qV dry dHh Rpq>e
h,l w[ W'v[ ih[eg WJh xcg sg vju@
Viw Vj ujr[ Ljq dl>z wdhY eigW dVrju mm
38

iPC dl>z } l,s w[ w'v bjfS[@


Vjq ufS sg upeag lqNj ds,ag mm
h,Do' s[ qjvj qpt'G s[ q>a+@
lpia Vjq s[ dry vej ds,ag m
dBdwbj qV u' ws[ Vj dBwS rjvj@
b>ai bjaq[ u'a uejdH ds,ag
ljig Rpqi dHl[ i.e dry dihj@
v[t[ f+FP s[ du>seg vj ds,ag m
Z.V qhJhdiVjq dl>z fpit fPi[@
bjfS[ l[rwJ } wis[ ih[ fPi[ m
fPi[ Vjv bq'v fsjioJ s[@
V[C[ wjq w+'Z V bjdH wPi[ m
\dHh f+l.e qjHg t[q w"i sg f'aig a'G dqdvbj|

H[w iPf uj w[ i.e bV[w


dl+LBg sj dliuVhji hi iPf dr,y bjf rlsj h{ m dwRpGdw
hi ugr sg ligiw dwdibj } bjf yvjRpGsj h{ m lrjqg dwdibj
rjv[ hi ugr dr,y f+qjaqj sj dwl[ Vj dwl[ ipf dr,y rjlj h{ m
Rpl f+FP s[ f+eB h'S sj yqawji dwl[ fPiV FjeJ rjv[ } f+jfa
hp.sj h{ m fPiWv[ wiqJ rjv[ f+jSg } hg dHh spivF siLV hp.s[
hV m f+FP s[ siLV h'S@ dwl[ iPf dr,y spiv,F hV m hpS siLV
bugW iPf ds,a[ hV f>ca fil ijq } b"t[ iPf dry m
f>ca WPBj ijq sj vCwj fil ijq Fp,y' wvJ sj idhS rjvj
lg m Z.sj t[agWjCg tjVsjVg lg m fPiVqjLg sg b,Zg ija@ y.siqj
yqw dihj h{ m fil ijq b,Zg ija } t[a h,v rjhpS vHg y,v
dfbj m h,v q'T[ Rpfi yp,wg W'ag } xCg uj dihj h{ m byjVw L[i
39

sj iPf s[t w[ ldhq debj m dHh L[i VhgG@ dHh h{ Vi dl>z braji
s[ iPf dr,y qhJfpit qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju m
wdW,a
Zji Vi dl>z iPf qhJ hdiVjq hig
dB,Dv[ Rpa[ tC[ h' w[ v%gvj } fljis[ m
bj dihj h{ fil ijq } fil vr[
ijq Vi dl>z h' w[ dsu } dVhjis[ m
ijq fil[ a'G dWVJ fil ijq WS[ dwr[G
dlbjS[ v'w dHh ev qV y dryjis[ m
yiVJ dry ih[ ci[ Vj dwl[ rg e,v'G
dqvs[ V[ fsjio yji f+wji s[ m
y"Zrg sj y.s blqjV a[ yqw dihj
Vi dl>z iPf dl>.z bjf rg yqws[ m
V{SJ dry u'a@ u'a u'ag dry dqv ihg
v.q[ v.q[ i'q Rpa[ Z"S a[ vqws[ m
o'Cj duhj ci w[ tC' debj fil ijq
h{ dwhC bjdHbj V[C[ W'v[ qpt y'G Fqw w[ m
Z.V Rph fpiL duV[ fil[ yiV Rpo[
lp.si liPf rJeP. sjqVg sqws[ m
b,e'G fil ijq V[ W[Vag wgag m
h,v q'T[ a[ h,o dry W'ag m
lpiag Z.s[ dry fi'ag m
dHh w.q q[ij lpFj Ljq h{ m
Vjq hqjij fil ijq h{ m
WjWj ug V[ h,o sj dHLjij wiw[ WyV wgaj m epiP rjw h{hiV FiV uj wj V[a+ x'ip mm
dalwj q>a+ V ujV{ h'ip mm
40

wgaj h,o sj dHLjij b{lj fldibj fljij


VrJ r[dtbj Vujij dwa[ bjRpGs[ i,W e,u e,u
W{n[ lPiq[ lphjH[ aV Wlai lujH[
Rpa[ Llai vejH[ WSg h'Hg l'hSg lu Zu
dwa[ dhSws[ V[ z'C[ eZ[ W'vs[ V[ o'C[
yv[ bjRpGs[ dWVJ q'C[ dHw sPu[ b,e[ F,u F,u m
fil ijq dsu ljo h,l W'v[ sgVj Vjo m
s,lSj VhgG dwl[ fjl r[tg b,tgG i,u i,u m
s'hij
iyVj Whp f+wji sg r[t vHg f+a,t m
qPh a'G W'v Vj ldwbj xiw Vj lwg b,t m
h'Se[ fpai f>u h,l w[ WyV wgaj@
Rpl lq[G qpt Rpa[ a[u lg wqjv sj m
w.dVbj s' h'SegbJ sPlij WyV wgaj
wig Vj dxwi i,W ljdibj } fjvsj m
w"q dry'G lqJ w,T ijq ijq uf v{sj@
ci VhgG idh.sj b,e[ uj w[ Wpi[ hjv sj m
qhJhdiVjq hig liW dlZ wjq wig
a[i[ u{lj aP. hg aP. iPf h{ bwjv sj m
dxi hpwq s[ a'i ds,aj uj bjfSj w.q wi m
fhp.dybJ uj t[a dry ujdHw[ fil ijq
ydCbj Wptji a[ dc,ej lg dh,w fiV[ m
ujSg ujS eH[ hjva fAjS eH[
dfA[ wi dZbjV eH[ sPi spt wiV[ m
RpKn hv u'C qpt'G ijq ijq uf ajHgG
tC w[ dlijS[ qpt'G dHh WyV WiV[ m
vdh debj Wptji N,B f,B Rpn tCj debj
ldaVjq dl>z ul dwaVj wp WiV[ m
41

dHh WyV dxi xvg FPa h'dHbj m u' b,u f+a,t h{ m Wp,Z ijq
a[ ijq ug sjl h'dHbj@ W+qjV.s y'oj Wjvg ijq h'dHbj lpt ijq
h{lg Vjq f>ur[G sj dHh WyV f+dl,Z h{ bjq h'dHbj m s' w.dVbj
eju' a[ h'Hg fPVg zi dr,y lpt riag a[ bijq h'dHbj m fPiV
fpit sj WyV Vj ws[ qpCsj dwRpGdw l.a dr,y W'vsj ijq h'dHbj m
H[l ijq } duhC[ fAjS v{Gs[ fjH[ v'w f+v'w s[ lpt RphVJ m
Z.V uVq h{ duVJ V[ sil fil[ wga[ bjfS[ Rpuv[ qpt RphVJ m

u{lj aP a{lj aphg dwbj Rpfqj sgu{


f+dwiaw ljZVj } upBjS@ Ziag@ bwjL@ W+dhq>c@ lPiu@
y.s@ ajdibj } WVjS rjvg dH,w bv'dww Lwag sg Rpfqj w"S
wi lwsj h{ m hrj@ fjSg@ x,pv f,agbj sj dliuVhji@ q'h t>Fj
dr,y i.e FiVrjvj dHh wvjwji@ ugr vHg fsjioJ sg WtdLL
wisj h{ m fiWaJ dr,y NiV[ xpBjRpS rjvj@ qjiPovJ dr,y i[a
s[ b>Wji vjRpS rjvj f,oiJ dr,y WVlfag f{sj wisj h{ m ip,aJ@
dsV@ ija s[ qjvw sg wvj ljc[ qV sj sirjuj tBtBjRpGsg
h{ dw Rpn uje@ fAjS wi dHl wvj dwia dliuVhji sg m
ljsj dvWjl@ v'w drtjrj VhgG@ F[t w'Hg VhgG@ dl+LBg dr,y
W{n[ spdVbjrg ba[ f+qjio s[ fsjio s'rJ h,oJ Vjv r.cg uj ih[
hV m ljZP qhjaqj dwl[ rg F[t dr,y h'r[ FJc[ sg lqi,oj bVplji
WtdLLJ Vjv FifPi wig uj ih[ hV m rias[ F.cjdibJ dry'G wpN
w qja+ v{S vHg fhpy
. [ hV dH,w l.dVbjlg l.fs
+ j dr,y' qhJfpit
L.wijfpig$$) q>cvg lq[a ape
. rjvg df>c fhpy
. [ lV m dVi.wjig f+iV
[ j
lswj qV siLVJ vHg fi[dibj debj m fhpy
. eH[ m l>ea wjxg
W{ng lg m q,oj B[dwbj aJ huPi V[ WyV wgaj ##siLV h{ dw f+LV m$$
##qhjiju ) siLV aJ h' eH[ f+LV Wjwg h{$$ lrjqg ug V[
WyV wgaj m ##hJ ) f+LV wi'$$ hpwq h'dHbj m
42

##huPi dHw,DdvbJ w'v wiJej ija s[ lq[G m lrjqg ug f+LV


bF[s i,tSj yjhp.s[ lV m bjfJ ija hpS hg WSj v{Gs[ hJ m$$ WjWj
ug f+LV s[ urjW vHg a,afi lV m
W{ng l.ea } hpwq wgaj ##sPi o,v[ uj w[ W{n ujY m lrjqg
ug } b>si wpBgbj dr,y Wpvj dvbj ba[ sirjuj W.s wi dvbj m
hpwq wgaj m$$ v{ h' eHg V ija@ hpS f+LV s,l' m
hpS epfa RDpa
, i f+LV h' ih[ hV m dVi.wji bF[sg f+qjio sg
dryji e'LBg wi ih[ hV m lqJ Wgasj debj dH,w z>B[ Wjs
sirjuj tD,dp vbj wpBgbJ sj fi Rpl a'G fdhvj l.wijfpig s[ f+LV
sj sirjuj tpv debj lg m lrjqg ug bjdebj v{ w[ bjfs[ qjie
r,v yv fH[ m ila[ dr,y ljZP q>cvg V[ dryji e'LBg Wji[ fpKdAbj
aJ lpbjqg ug V[ urjW ds,aj ##l.a iPf Zji FerjV bjf W{n[ hV m$$
wdW,a sg fdhvg f>eag ljZPbJ sj lrjv h{
bevgbJ s' f>eagbJ lrjqg ug sj urjW h{ m
aphjc[ qp,t a[ liPi y[hij h'dHbj VPi' VPi
wpA r[dtbj uiPi b,e[ fpA[ q>cvg
urjW-r[dtbj VhgG dqdvbj@ w'v dhis[ sj dtdvbj h'Hg
ljZVj lxv u[hCg ljZg lg bt>cvg m
whJ q{G WtjV'@ wpA wh[ V bjr[
Vj bjds h{ V b>a b{lj a[u f+yc.vg
l.a iPf Zji bjf W{nj FerjV dH,o[ m
du>V%J fil[ yiV daV%J qpwg uqc.cvg m
L.wijfpig ug bjadqw Wv s[ dVfpV
. lV m bjf ug V[ v[tw s[
dfaj } WyV fdhvj wgaj lg dw bjf Fpy' WjWj ug sg l[rj dr,y
ih'e[ m l! iaV dl>z ug V[ dwhj ##lrjqg ug q{} aJ RpVJ% sj faj
dBwjSj VhgG m$$ wdhS v,e[ ##lqJ bjRpS a[ lF faj v,e ujH[ej m$$
dHh f+le
. b,e[ bjr[ej us l[rj dr,y bjH[ aJ dwl ai%J bjH[ m
\dHh f+l.e v[tw s[ dfaj ug a'G dqdvbj|
43

bfVg l[rj bjdf wijHg epiqda b>adi ujeg


l.lji b>si dryiS rjv[ ugr } f>u drwjiJ rKv'G wgag
hji qhJfpitJ s[ sirju[ b,e[ uj tCj wisg h{ m du,a sg wvfVj
wisj dHVljV h'i svsv sg dq,Bg rJe eiwsj yvj uJsj h{ m
Fpv uJsj h{ f+FP sg h'Gs } m fi dul f+jSg a[ f+q[Li sg dwifj
ds+LBg h' ujH[ Rpl sg b>ai u'a epiqda lswj uje Rpnsg h{ m
Rplsj qV drwjiJ a'G W[firjh h' w[ dVi.wjig u'a sg l[rj sg
Rpq>e i,tS vesj h{ m dxi f+FP sg b>ai f+[iVj Vjv l[rj sg Rpq>e
i,tS vesj h{ m dxi f+FP sg b>ai f+[iVj Vjv l[rj b>si v,e
uJsj h{ m
l! Fje dl>z df>c u,lg f" rjvg sj idhS rjvj dH,w lZjiS
dwljV lg m dHl } bljZ i'e v,e debj m Whpa dHvju wirjRpS
a'G Wjbs rg w'Hg bijq Vj bjdHbj m dwl[ bjsqg V[ lvjh ds,ag
dw Fp,y' rjv[ qhJfpitJ w'v W[Vag wiw[ s[t vY dwZi[ q[hi sg
dVejh f{ ujr[ m li'a lpSdsbJ hg Fp,y' fhp.y debj m
Vqlwji wiV Rpfi.a sp,t awvgx huPi b,e[ s,lg m sgV
dsbjv fjaLjh V[ dHl } q,Bg sj uv AwjdHbj ba[ Li%j wig
aJ awvgx Rpl[ lq[G sPi h' eHg m s' dsV dHo[ idhS a'G Wjbs
Fje dl>z V[ bjdebj q>eg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHh a[ij
dwl[ uVq sj fjf xv lg m u' i'e s[ iPf dr,y v,Ddebj lg m hpS
l[rj wiw[ fp>V rZj vY m$$
Fje dl>z ##lda WyV$$ wdh w[ l[rj dr,y v,e debj m wHg
ljv l[rj wisj dihj m
44

dHw dsV Fje dl>z l[rj dr,y WjWj ug s[ bjlS w'v W{nj
lg m byjVw WjWj ug Rpn w[ tC[ h' eH[ a[ WyV wiV v,e[ ##hi[
hi[ m$$ dHl ai%J wHg rji wgaj aJ Fje dl>z V[ W[Vag wi ds,ag
##qhjiju) dHh wg w"aw h{ aplgG rji rji$$ ##hi[ hi[$$ tC[ h' w[
ufs[ h' m
WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHh ljcg bjfSg e,v h{ m$$
Fje dl>z ypf wi debj m wpN lq[G Wjbs Rpl V[ x[i fpdAbj
bjfV[ dxi ypf wij ds,aj m rji rji f,pAS a[ dH,w dsV wdhS
v,e[ ##aP. Whpa du,sg h{ fp,AS' VhgG h,Bsj b,u a{} b,tg dstj ds>s[
hJ m$$ Rpl lq[G s' WgWgbJ@ WgWg ljdhW w'i sjsP qn rjvg dH,w
h'i lg m WjWj ug V[ hpwq wgaj m
##s[rg aplgG yvgbj ujRp blgG bjfSg v%gvj wiVg h{ m$$
WgWgbJ s[ ujS Rpfi>a WjWj ug V[ Fje dl>z } w'v Wpvj
dvbj a[ WyV wgaj ##v{ s[t vrg u' s[tSj yjhp.sj h{G blgG tC[
hp.s[ hJ m$$
WjWj ug s[ tC[ h'S a'G fdhvj Fje dl>z wg s[tsj h{ dw
hjog@ z'dCbj Rpa[ lrji@ ioJ dr,y W[b>a v'w bj ih[ hV m
Rph v>z eH[ fi bjf W{n[ ih[ m dfA'G WC[ hg blyiu liPf
blyiu lrjig a[ lrji h' w[ bj ih[ hV m WjWj ug tC[ h' w[
qp,t a'G W'v[ ##hi[$$ m dHl ai%J spfdhi a'G Ljq aw yvsj dihj m
dsW lif bjRpGsj aJ huPi V[ WyV wgaj ##s[t dvbj dw bu[
h'i s[tSj h{ ($$
Fje dl>z V[ qjxg q>eg a[ dwhj ##qhjiju) aphjcgbJ aplgG
hg ujSs[ h' m eigW dVrju lj} wvIpeg ugrJ } wg faj h{ m
dwbj hq ugb u.a W[yji[ WidV V ljwh H[w i'qjHg mm
\b>e 822|

45

lvjqp uWjWp s'r{G wi[ qp>Thp zpoj ujdH


xdibjsg vHg hjwq f+q[Li sj liPf hp.sj h{ m Rplsg W[Vag
sj dHvju qhJfpitJ sj WyV srjHg h{ m ljZ l.ea dr,y wgaj
qhJfpitJ sj WyV bq'vw qh,aaj itsj h{ m li'aj uV dHl W+hq
debjV a'G bSujV h'S wiw[ rjs drrjs b>si f{ w[ f+a,t s[tSj
yjhp.sj h{ m fi dHh bF[s LwagbJ f+a,t a'G w>Vg waijRpGsgbJ
hV m dHl[ ai%J hg dligH[ rjv[ sj dH,w dl>z WjWj ug Vjv rjs
drrjsj dr,y f{ w[ luj sj Fjeg WSsj h{ m
dligH[ rjv[ df>c sg ljtg bjf fdhv[ dh,l[ dr,y fC% yp,w[ h' m
us'G s' V"urjVJ V[ WjWj ug s[ qp,t a'G f,vj vjdhbj lg@ Rpl evag
sj bdhljl wiw[ Rpo'G sg f>yjdHa WjWj ug sg Fjv wisg ihg m
WjWj ug s[ Fp,y' h'S sg tWi RpV%J } dqv eHg FjHg V,oj dl>z@
FjHg h;jij dl>z@ FjHg q[zj dl>z ba[ qjHg f+ajf w"i WjWj ug
s[ yiVJ dr,y Fp,y' fhp.y hpwq bVplji dB,v[ Rpfi fhp.y eH[ m RphVJ
V[ dligH[ rjv[ sj fpijSj dw,lj s,l w[ W[Vag wgag ##qhjiju blgG
Fp,v WtLjRpS bjH[ hJ m$$
huPi V[ RpKai dr,y xpiqjdHbj ##w'Hg e,v VhgG ##Lp,Z h{ m$$
dxi h'i WyV wis[ ih[ m dHV%J dry'G dH,w dl>z V[ fpijSg e,v a[
rjs drrjs LpiP wi ds,aj m Rph W'v[ a[ WjWj ug yp,f wi ujS m
WjWj ug dxi W'vS aJ Rph WyV dry'G hg w,B s[r[ m ljogbJ V[
WCj lqNjdHbj fi Rph bjfSg du,s a[ bdCbj dihj m us yp,f
Vj wdibj aJ WjWj ug V[ WyV wgaj ##aP. dfAv[ uVq dr,y rg
ljc[ Vjv NeCsj dihj h{ m$$
46

Rph dxi W'v Rpdnbj ##dHaVj q{} wg faj m$$ huPi V[ f,B
V.ej wiw[ dstjdHbj a[ WyV wgaj ##aP. ljc[ wphjCg qjig lg m
dHh Rpl utq sj dVLjV h{ m$$
ljig l.ea V[ evag sg qjxg q>eg m Rpl } rg dwhj ##Fp,v
WtLj v{ m fdhvg evag sg qjxg v{S bjH[ h'i Vj wi W{ngH[ m$$
Rpl V[ Fp,v WtLjRpS vHg W[Vag wgag aJ WjWj ug qhjiju
V[ WyV wgaj ##ljcg w{s w,BSg h{ uJ liwjig m$$
Rpl V[ dwhj ##u' aphjcj hpwq h'r[ej q>VjeJ m$$
hpwq dHh h{ ##dHwg ijaJ qjV'rjvg TjW a[ dH,wg ijaJ
qhjuVJ rjvg q,Bg a[ dH,wg ijaJ W[ig h[n \du,o[ blgG ih[ lJ|
f{Sj h{ m u[ fr[Gej VhgG uJ dryjv[ A,c s[r[Gej aJ liwjig w{s
h' ujr[eg m$$ l>ea dr,y ljigbJ LiaJ q>V vHgbJ@ lF }
bjdebj dqv eHg m Rpl V[ df>c fhp.y w[ fdhij s[Sj LpiP wi
ds,aj m sl wp dsVj Wjbs fdhij W>s wi ds,aj m wpN lq[G Wjbs
dH,w qjqPvg duh[ WhjV[ lswj w[l WS debj m dHl s[ x{lv[ dr,y
da.V qhgV[ sg w{s h' eHg m dHl a'G Rpfi.a dHl df>c sj dwLV
dl>z zi a'G ep,Dl[ h' w[ yvj debj m zi rjdvbJ V[ WjWj ug
w'v xdibjs wgag aJ huPi V[ WyV wgaj ##Rph VhgG dqvsj
du,o[ ujSj lg fhp.y debj h{ m$$ l' dHl ai%J qhJfpitJ sg WijWig
qV } wvfVj sg dytj a[ dWnjSj h{ m ldaWyV sj bdZwjig
hg dVi.wjig u'a sgbJ tpLgbJ sj bV.s qjS lwsj h{ m
\dHh f+l.e V,oj dl>z dligH[rjvj V[ dvtjdHbj|

47

bjdebjwjig lsj lptp Fp.y{


ua wa f[tRp hdi epVg
dl+LBg ljuShji@ dAV qja+ dr,y dHVljVg bjaqj sj
fdhijrj Wsv s[S rjvj@ fia,t iPf dr,y ZiagbJ bwjL hrj@
fjSg ba[ v'w fiv'w sg Lwv b>si qV,pt s[ ljhqS[ h{ m bjlJ
da+LVJ sgbJ vdhiJ dr,y e'a[ tJs[ dHVljV sj aqjLj tps
qhJfpitJ s[ fdhijr[ dr,y bj w[ s[tsj h{ m fPiWv[ wiqJ sj Wvg
dHh' duh[ qhJfpitJ sg l[rj dr,y bjRpGsj h{ m bjdebj dr,y idh
w[ v'w f+v'w s[ l,pt f+jfa wisj h{ m ua wa Rpl } qhJfpitJ
dry'G f+FP sg Nja f{Gsg h{ m dHh' f+jfa wgaj qpVLg hids,a dl>z
ug V[ WjWj ug s[ yiV LiV bj w[ m
qpVLg hids,a dl>z ug fdBbjv[ s[ idhS rjv[ lV mbjf V[
bjvq@xjuv@RpisP xjilg sg fC%jHg wgag h'Hg lg m Rpl lq[G
WpZgqjVg@ drsrjVg ba[ debjVg f>ujWg sgbJ dceigbJ lV m
dHl[ aiJ bjf V[ RpisP a[ xjilg sg dceig wgag h'Hg lg m qpVLg
ug fdBbjv[ V"wig wis[ lV m dwl[ wjiV bjf } V"wig a'G upbjW
dqv debj m WjWj ug fjl V"wig vHg W[Vag wiV bjdHbj aJ
WjWj ug V[ bjfS[ w'v hg i,t dvbj ba[ liwjig V"wig s[ WijWi
sg aVtjh s[S v,e fH[ m RpV%J sj w.q bjHg l.ea s[ Vjq dvtSj m
dul Wji[ hpwq h'Sj dw dHl s[ VjVw[@ sjsw[ lhpi[@ FPbj@ qjqgbJ@
bjds s[ Vjq dvt' Rph qpVLg ug V[ dvtS[ m huPi V[ u' b,ti qp,t
a'G RpyjiV wiVj Rph hg dvtsj r,Z z,B VhgG m qpVLg ug V[ Wjwg
idh.sg bjIP dHo[ hg epujig zi VhgG eH[ m Rpl lq[G s[ iduLBi
48

ypWji[ dr,y W'i[ Fi[ fH[ hV m duV%J Wji[ qhJfpit WjWj ug WyV
wis[ lV m ##dw lqJ bjr[ej dHV%J sg v'C fr[eg m$$ WjWj ug
qhJhdiVjq dl>z ug a'G Wjbs WjWj Vi{S dl>z ug a'G Wjbs WjWj
HgLi dl>z ug@ dHh fpijaV dvtaJ s[ W'i[ l.FjvS vHg WjWj t[q
dl>z ug V[ dHw lq[G bjdebj q>eg fi bjdebj VhgG dqvg m hpS
q"uPsj qhJfpit WjWj lpts[r dl>z ug rv'G dHh dvtaJ l.FjvS
vHg bisjl W[Vag wgag eHg@ bjdebj dqvS Rpfi.a WjWj ug
rv'G dHh ypWjij t'dv%bj debj dHh fpijaV dvtaJ s[tgbJ
eHgbJ m WjWj ug rv'G dHh dvtaJ rjv[ f[fi w>dfRPBi dry i,Dt[
eH[ aJ u' dHhVJ sg l[rj l.Fjv h' lw[ m dHhVJ dvtaJ dry'G
wpN ljtgbJ a[i%r[G Fje dry AjfS vHg dabjig wgag uj ihg h{ m

uVqp wjvp wi u'dC hpwqp u' h'dH lp q>V{ mm


Rpfu ba[ dWVl s'r[G wjiu f+q[Li s[ hpwq dr,y hV@
riaqjV Ip,e dry rg dHV%J s'r[G wjiuJ b,e[ ljdH>l hdobji
lp,B ds>sj h{ m dwl[ f+jSg ugr sg Rpafag dl+LBg ljuVj s[ hpwq
sg fAjS h{ m fi u[ wvupeg qVp,t dHl } lqN vr[ aJ h>wji
sgbJ lgCgbJ a'G vJF[ h' ujr[ m
hpwq{ b>sdi lFp w' Wjhdi hpwq V w'dH mm
VjVw hpwq{ u[ WpN{ a hRpq{ wh{ V w'dH mm

dlbjS[ bjts[ hV dw Ziag } bjsqg sj Fji biog df,A[


uJs[ sj v,esj h{ VhgG aJ bjsqg hRPq{G sj qigu h'dHbj Ziag
sg w.c a'G Rpfi hg aCfsj dxisj h{ m dul V[ hpwq s[ f{i fPu[
Rpl vHg tpLg eqg dH,w lqjV h{ m FjHg rdibjq dl>z ug l[rjsji
} rg hpwq sg yiV A'h f+jfa lg m
49

FjHg rdibjq dl>z ug s[ ajdHbj ug sg dH,w vCwg bjl


w"i a[ dH,w vCwj uga dl>z lg m bjl w"i fPhv[ drbjhg h'Hg
lg m WgWg V[ fdhv[ W,y[ } uVq ds,aj aJ bjf Whpa Wgqji h'
eHg m hjva e.Fgi h.psg eHg m b,Zg ija sj lqJ lg uga dl>z
a[ FjHg rdibjq dl>z WjWj ug fjl bjH[ m Vqlwji wiw[ W[Vag
wgag ##qhjiju ljcg F{S Whpa Wgqji h{ m Rpqgs a'G Wjhi h{@
dw+fj wi' m$$
WjWj ug V[ WyV wgaj ##w.dVbJ aj ujH[eg m$$
FjHg ug V[ dxi xdibjs wig@ ##eigW dVrju uiPi dw+fj
wi'@ idhqa s[ zi bjRp@ ujV WtdLL wi' m$$
huPi V[ wpA ip,w w[ xpiqjdHbj ##dHw aiwgW h{ dw Rplsg
sg ue%j w'Hg h'i ujH[ej m$$
uga dl>z V[ N,B Rpai ds,aj ##sgV dsbjv) q{G dabji hJ m$$
##x[i l'y v{) dHh Whpa qpLwv w.q h{ m huPi V[ dxi fidtbj m
##q{G dabji hJ m$$
##y.ej Lp,Z h{ m$$ zi yv[ ujY vCwg ngw h{ m zi bjH[ aJ
vCwg a.sipla lg m lqJ v.zdsbJ c[T ljv Wga debj m vCwg
sg ujV WtLV lq[G u' WyV h'dHbj lg Rpl } lji[ f+rji V[ drlji
ds,aj m uga dl>z f'h s[ qhgV[ t[a dr,y ijtg dfbj wisj lg m
t[a df>c s[ Vjv hg FjHg dsbjv sjl sg lqjZ w'v lg m FjHg
rdibjq dl>z sj fdirji WgWg wiq w"i \FjHg dsbjv sjl sg
f'aig| V[ fjng s[ a"i a[ dvbJsj lg m lqjZ s[ Vjv hg dHV%J
} t[a ds,aj lg mbyjVw hg uga dl>z s[ f{i Rpfi dwl[ yg;
V[ y,w qjdibj m agvg Wjv w[ RplV[ s[dtbj aJ l,f lg m Rph lqN
debj dw dHl V[ c>e qjdibj h{ m zi bj w[ FjHg ug } ljo
v{ w[ WjWj ug fjl bj debj m
50

WjWj ug V[ fpdAbj ##dHl r[v[ FjHg ug m$$


huPi) uga dl>z s[ l,f vC debj h{ m FjHg ug V[ awvgx s,lg m
WjWj ug V[ hpwq wgaj ##uga dl>z ufpug ljdhW sj fjn
wi' m uga dl>z V[ fjn LpiP wgaj m fC%s[ fC%s[ uWjV ipwV v,e
fHg m Rpl V[ dwhj ##qhjiju q[i[ w'v W'dvbj VhgG uJsj q{} bjf
ug s[ yiV APh v{S dsY m$$
WjWj ug V[ w'Hg RpKai Vj ds,aj m uga dl>z ligi \f>u FPaw
y'vj| A,c debj m WjWj ug V[ hpwq wgaj ##dHl } zi v{ ujY m$$
dHl e,v a'G FjHg rdibjq dl>z sj fdirji ep,l[ h' debj
ba[ WjWj ug w'v bjRpSj A,c ds,aj m Vijueg sj s"i dH,w ljv
yvsj dihj m dHwiji Vjq[ Rpfi bqv sg ajqgv wiVg b,Dt'G fi't[
wi itg lg m dH,w dsV huPi V[ dH,w l[rw F[u w[ rdibjq dl>z
} WpvjdHbj m FjHg ug bj eH[ m
WjWj ug V[ WyV wgaj ##FjHg ug wg e,v h' eHg bjRpSj
hg A,c ds,aj wg Vijueg h{ ($$
FjHg ug V[ RpKai ds,aj$$ qhjiju) blgG ljij fdirji bjf
ug s[ l[rw hJ m u' hpwq hp.sj h{ q>Vs[ hJ m q{G hpwq bVplji hv
yvjRpGs[ lq[G rg ufpug ljdhW sj fjn wisj hJ m bjf ug s[
hpwq sg bsPvg VhgG wgag m fi x[i rg ljc[ uga dl>z sg q"a
sj FjSj dwRpG ridabj ( bjf ug V[ xdibjs VhgG lpSg m
lpVS Rpfi>a huPi V[ WyV wgaj WgWg sg oJ uga dl>z V[
ujS sj dHwiji wgaj lg m dHl s[ ujS sj lqJ blgG bjfSg
Rpqi dry'G c[T ljv s[w[ rZjdHbj lg m dHl V[ Rpl oJ a[ ujSj
lg l' yvj debj m btgi lq[G Rpl } WjSg fCV vj ds,aj lg m
b>a lq[G WjSg fCV lpVS sj wg vjF h{ dHl a'G aP. Fvg FJa
ujSP h{ m$$
51

FjHg rdibjq dl>z yiVj a[ Tdh dfbj a[ biu epujig


##qhjiju) WtL vr' m blgG wvupeg ugr F,pvShji hJ m$$
##y.ej hpS l[rj dr,y bjdHbj wi m hpS a[i[ dH,w fp,ai y.sj
dl>z h{ m dHl s[ wHg y.s[ h' ujSe[ m Rpsjl VhgG h'Sj m$$ dxi
FjHg rdibjq dl>z huPig l[rjsji WS debj m
\dHh WyV u'de>si dl>z dT,v' a'G f+jfa h'dHbj|

wWgi h.lp RpdcY aVp ejdcY l'NjHg l{Vjh mm


buhP ugRp V A'cHg i>wjHg V{Vjh mm
WyfV@ urjVg a[ WpTjfj da.V brloJ dry'G wiqI'e sg
F,ng sj l[w N,vsj dHVljV siejhg sirju[ b,e[ uj tCsj h{ m
ligiw dwdibj dH.si[ cpWs[ lPiu sg i'LVg sg aiJ q,Zq f{ uJsg
h{ m bjaqj u' dHw' hg brloj dr,y dyi.ugr idh.sg h{@ ligiw
dwv[ W.sg a'CV vHg a,afi tCg h{ m ugRPS sg vjvlj spdVbjrg
wji drhji vHg rg VhgG erjHg m fsjioJ sg q>e dH,w w.ejv
q>ea[ sg dVbjHgG W[Lpqji h{ m q{vg h'Hg bjaqj vHg ljWS sj
rSu VhgG wgaj m lr{ dH,AJ lr{qjV f+jfa wgaj v'w u,l vHg@
f+v'w sg Vjr \dwLag| dwVji[ a'G dhvjRpS vHg y,fP rg VhgG
qjdibj m f+FP s[ hdiVjqj qhJfpitJ sg l[rj wgag aJ rg qV dr,y
wpN bjlj da+LVj i,t w[ qpwag VhgG q>eg fsjioJ s[ b>Wji b>si
t,cj t'dsbj h{ m b>Z[i[ dr,y bv'f h'S rjvg AjdHbj sj f,vj
xdC%bj@ f+wjL r,v h,o VhgG rZjdHbj m
WjWj ug sg huPig b>si dH,w qjHg dHl[ hg df>c sg dVaV[q
l[rj wisg lg m r,c[ r,c[ q,B i'u fjSg s[ FiV[ ba[ u[ dwl[ ygu
sg v'C h'Sg hpwq bVplji zi'G WSj w[ dvbjRpSg m ws[ ws[ qjHg
52

s[ fp,ai lirV dl>z ba[ vjv dl>z V.Wisji rg sp,Z v{ w[ bj


uJs[ lV m qjHg sj fag hgij dl>z drA'Cj s[ debj lg m dH,w
dsV qjHg V[ WjWj ug b,e[ W[Vag wga ##qhjiju) q[i[ fag Vjv
q[igbJ e,vj wijY m
dV,w[ W,y[ A,c debj h{ m ##q{G Rpl Vjv vCVj h{ m$$
##qjHg a[ij lW.Z Rpl Vjv RpaVj hg lg du>Vg s[i Rph ligi
wiw[ lg m hpS Rpl Vjv w'Hg lW.Z VhgG Rpl} Ijs wiVj A,cs[ m$$
huPi WjWj ug sg ajwgs lg m
wHg rji W[Vag wgag mm fi huPi yp,f wi ujS m dH,w dsV
tpLg dr,y bj w[ fpAS v,e[ ##dwRpG qjHg x[i wijHgH[ e,vJ m$$
qjHg wdhS v,eg ##eigW dVrju wijY m$$ wigi r,v dHLjij
wiw[ wdhS v,e[ ##uj Rpo[ uj w[ v[B uj m$$
qjHg Rpo[
s[dtbj dw q{G
upvjdHbj sj
h'dHbj m qjHg

f{ eHg m o'Cg s[i Wjbs VgGs bj eHg m Rpl V[


Fp,y' r,v uj ihg hJ m ila[ dr,y xagbJ Vjqg
qp.cj \u' qdibj h'dHbj lg m| fv.z v{ w[ tCj
V[ Rpl} fpdAbj ##dw aP. dw,Do[ idh>sj h{ m$$

Rpl V[ RpKai ds,aj ##q{G dHo[ urJ sg ijtg rjla[ t[a idh.sj
hJ m$$ xagbJ V[ qjHg } dwhj dw ljc[ zi lpV[hj s[HgG m l.ZPbJ
Vjv vesg ljcg lrja dr,y dH,w w'ng h{ m Rpl dr,y q[ig wjvg
lPx sg ujwB sg xBg u[W s[ vC s' ipfH[ W.V[ h'H[ hV m Rph ipfH[
q[ig qJ a[ F{S } wdhSj wjug } i'Bg tpbj w[ sjV s[ s[S m
ljc[ zi s[ dfAv[ fjl[ fjSg sj zCj Fi w[ rS s[ h[n
i,t s[S m dq,Bg s[ FJc[ Vjv T,w s[Sj m q{G fjSg fgGsj ihJej m
zCj tjvg VhgG h'S s[Sj m us qjHg b,e[ bjHg aJ de,v f,ag
sg LqLjV zjB bj eHg m r[tsg h{ dw hgij dl>z s[ r,c[ Fij
siWjij dl>z sg z'Cg wigi Vjv W.V%g tC%g h{ m Rph s[ts[ hg qjHg
53

s[ dfA[ l'Bg v{ w[ f{ debj a[ W'dvbj ##a{} W,DdybJ w'v A,Ddcbj


lg m dHo[ wg v{S bjHg h{G m uj w[ W,y[ l.Fjv m qjHg ci eHg aJ
b,t tp,v eHg m qjHg rjdhepiP rjdhepiP sj ujf wisg Rpn W{ng m
WjWj ug fjl bj w[ dtqj q>eg ba[ evag WtLj w[ bjdebj v{
w[ yvg eHg m ila[ dr,y uJsg V[ xagH[ s[ zi lpV[hj s[ ds,aj m
Rl s[ zi rjdvbJ V[ lF wpN s[dtbj aJ Rphg h'dHbj u' qjHg
V[ s,Ddlbj lg m dHh w"aw y.sj dl>z bjfSg sjsg ug a'G lpdSbj
wis[ lV m
\dHh f+l.e y.sj dl>z de,v f,ag Fp,y' wvj a'G f+jfa h'dGHbj m|

wiRp WijWdi u' df+bj l.de ijag


dHh hRPq{ wg TgnjHg mm
W+hq debjV sg f+jfag h'Hg aJ qVp,t a'G qhJfpit sg fsrg
fjHg m Rpl Rpfi.a Rpl f+FP s[ hpwq dr,y idh w[ spVgbjsjiJ sj
Fvj wgaj aJ firjV h{ m fi u[ WtdLL sg t{i Vjv N'vg Fi
w[ Wtdl>s Vjv sej wqjdHbj@ Rplsg WijWig wgag aJ hLi
h'dHbj ijrS@ hiVjwL@ qVlPi riej hRPq{ sg udhi tjS a'G
Wy@ yiV ZPC hg xwsj dihj aJ qpiLs dsbjvP h{ FJcj r,cj
wis[ ujY rlaP v{S vHg m WijWig wgag aJ b,c[ h,oJ } b>dq+a
sg oJ drL dqv[eg m spdVbjrg qVp,t lPNrjV dw>VJ rg btrjH[
fi qhJfpitJ sg WijWig VhgG wi lwsj m fPiV qhJfpit } fvwJ
ypw w[ rg VhgG s[dtbj uj lwsj dwRpGdw xwgi sj siuj iju[
a'G RpKyj siljdHbj h{ m
qhjijuj VjF[ rjvj hgij dl>z wpN lq[G vHg l.a Z.Vj dl>z
54

ug } dqdvbj ml.a ug l>ldw+a bjds e+.o s[ wjxg drsrjV lV m


WjWj ug a'G bjadqw Lwag lswj rg ri'ljH[ h'H[ lV m RpV%J }
dqvS Wjbs iju[ V[ dVLyj wgaj dw dHV%J s[ epiPbJ } dqdvbj
ujr[ m WjWj ug s[ siLV wiV vHg Fp,y' fhp.dybj m hjog sg lrjig
Vjv vLwi@bdhvwji bjds Ljhg T.e aigw[ Vjv ijuj
fhp.dybj m hjog Rpa[ lrji hg bjdebj q>eS v,ej m qhjiju l.a
l[rg lpFj sj bjsqg lg m qhJfpitJ sg l[rj wisj lg m dH,w rji
hispbji e.ej a[ l.a HgLi dl>z ug driwa s'Zi rjdvbJ }
v,t ipf[ q,oj B[dwbj m RpV%J v{S a'G dHVwji wi ds,aj m us'G Vj
q>V[ aJ iju[ V[ dwhj ##q[i[ riej sjVg VhgG dqvSj m$$ l>a WyV
wgaj ##ljc[ riej dabjeg VhgG dqvSj m Whpa ljZ q>es[ dxis[
hV m$$ dHl ai%J s[ wHg WyV hV m dHV%J spbjij ds,aj sjV
qhJfpitJ V[ v{S a'G dHVwji wi ds,aj m iju Fje v{ w[ sjV
wiVj@ l>a l[rg h'Sj WCg r,cg LiZj h{ m fi qV dr,y qjV@ h>wji@
q{G sg q{v V h'r[ m
b"i.eu[W sg dhsjdHa a[ ijuj u{ dl>z b,nr[G fjaLjh }
ds,vg v{ debj m fi b,nr[G fjaLjh V[ b"i.e;[W } siLV VhgG
ds,a[ dwRpGdw Rph wijqja s[tSj yjhp.sj lg m us fjaLjh VJ
q>V[ aJ Rpl V[ ijuj u{ dl>z } w'Hg wijqja dstjRpS vHg dwhj m
iju[ V[ bjfSg ijSg } e'vgbJ s[ w,fC[ ba[ e'vgbJ } ijSgbJ
s[ w,fC[ fpbj ds,a[ s[tS vHg dw epiP dwr[G fAjS wi[ej m epiP
ug zi bj w[ dl,Z[ ijSg sg e'sg dr,y W{n eH[ m lji[ fdirji
V[ Vq'Lg q>Vg ba[ epiP ug a'G qpbjxg q>eg m ldaepiP ug s[ ligi
A,cS Rpfi.a ijuj u{ dl>z } Whpa fAyjajf h'dHbj dw q{G hg
dHhVJ sg q'a sj wjiV hJ m dwRpGdw q{G b"i.e;[W sg dhsjdHa
Rpfi dHhVJ } ds,vg dvbJsj m qV } LJag V bjr[ btgi slr[G
fjaLjh w'v sqsqj ljdhW fhp.y w[ fAyjajf wiV v,ej m RphVJ
55

WyV wgaj ##rjdhepiP sg i;j h{ dHh dHlg ai%J h'Sj lg m$$ dxi
Rpls[ qV } LJag bjHg m epiP ljdhW V[ WjSg sj fjn l+rS wiV
sg ajwgs wgag m v>ei dabji h'dHbj F>cji[ ria[ m epiPbJ sg
tpLg f+jfa wiw[ iju[ s[ qV } wpN LJag dqvg m da.V f+wji s[
udebjlP hp.s[ hV m RpKaq@ q,Zq a[ lZjiV m RpKaq udebjlP Rph
hV duVJ s[ Rpfs[L wpN lqj lpVS Vjv qV } dHwjeiaj hp.sg
h{ m sPlij dul } wqjHg wiw[ wpN lqJ vesj h{ m lZjiV }
zjvSj v>qj lqJ zjvSg f{Gsg h{ m dH,w w,fCj fi{D,l wiw[ fjRpS
rjvj hg h{ dH,w } q{v v,eg h{ m ljx wiV rjvj h{ m dH,w } sje
rg Whpa q{v[ fH[ h'H[ hV m
##uVq uVq wg dHlp qV wRp qv vjeg wjvj h'bj dlbjhp$$

epidl,tJ V[ ldaepiJ sg rg fit wgag h{ m epiP bqisjl ug


s[ siWji dr,y qjHg sjl Vjq rjvj wqjHg rjvj drsrjV
bjdHbj m fdhvJ dHl wiw[ qpC debj dw v>ei y'G f+Ljsj A,w[
dWVJ epiP siLV VhgG h' lwsj lg m dHl V[ VhgG tjZj dwRpGdw
dHh r{LV' lg bjfS[ h,o sj F'uS WSj w[ lpyq wiw[ tJsj lg m
v>ei dr,y dHh e,v VhgG h' lwsg lg m dul wiw[ Vxia Vjv
qpC debj lg m
dxi wpN dsVJ Wjbs FerjV dw+LV sg brju bjHg a[ hpwq
h'dHbj m ##qjHg sjl aP. e'dH.srjv fhp.y q[ij siLV Rpo[ h'r[ej m
##qjHg sjl e'dH.srjv fhp.dybj m qV dr,y xpiVj WdSbj q{} q[i[
dHLB s[ iPf dr,y siLV h'S aJ q[ig dH,Aj fPig h'r[eg m v>ei
A,wS Rpfi>a us siLVJ vHg debj aJ epiP bqi sjl ug V[
dw+LV s[ iPf dr,y siLV ds,a[ m slr[G fjaLjh V[ fBV[ ljdhW
dr,y dLr s,a } ijq s[ iPf dr,y siLV ds,a[ m b{lg f+gdtbj lq[G
lq[G bVplji FeaJ V[ rg vHg m dul V[ f+gdtbj vHg Rpl V[ aVp
qVp ZVp lF lYpdf epi wRp hpwdq q>dVb{ fjHgb{$$ rjvg f>eag
56

a[ xp,v yCjH[ m dxi oJ oJ FBws[ VhgG ljig Rpqi RpKo[ hg hpwq


b>si epuji ds,ag m duVJ V[ oJ oJ f+gdtbJ vHg Rph aJ n,egbJ
qjiV rjvg e,v whg h{ m
Vj Ydh qidh V nje[ ujdh m duV w{ ijqp rl{ qV qjdh m
l.evJ sgf sgbJ hPiJ a[ vjv q'ag@ sl' dwr[G epiP VjVw } Av ujH[ m
yp.Ww ws[ rg wpaW a'G dhvsj Vj@ Fjr[G ljij dhqjdvbj hv ujH[ m
dul s[ bjli[ da.V v'w wjdHq@ dwr[[G bjf Rph oJ a'G hv ujH[ m
VjVw epiP s[ dry bF[s duhC[@ sl'G RpV%J } dwr[G w'Hg Av ujH[ m

qlaPbjS[ rjv[ l.aJ s[ wgiaV siWji dr,y qhjijuj hgij


dl>z debj ml.ea dr,y tC debj q,oj VhgG B[dwbj m WjWj ug
V[ dHLji[ Vjv W{nS vHg dwhj m W{nj VhgG le'G ujS lq[G wdh
debj ##aphjc[ qei v'w Whpa hV dwa[ wPdwbJ rjvg V wij
dsY$$ \dHh f+l.e l.a a[uj dl>z ug sg ugrVg dr,y dvdtbj h{|
u[ qhJfpit w'v dldtbj v{S ujr[ aJ qV wpN h'i hp.sj h{ u[
f+gdtbj v{S ujr[ aJ wpN h'i h.psj h{ m
hjog Rpfi lrji hg dBv[ ljdhW s[ V[C[ fhp.y debj m huPi
WjWj qhJhdiVjq dl>z ug bjfsg wpBgbJ dry'G Wjhi bj w[ b,e'G
dqv[ m ijuj hgij dl>z } L.wj h' eHg dw dHh q[ij ldawji wiV
vHg RpD,n[ hV m dHV%J } wg v'C lg q[ij bjsi wiV sg@ dHh
qhJfpit hV m dHV%J dr,y wpN zjB \wqg| h'r[eg m qV dr,y Vxia
f{sj h'Hg u' f+ljds dqlig a[ F[Bj v{ w[ bjdHbj lg \f>u l[i dqlig
a[ f,yg q'hiJ| \dwl[ sj woV h{ 500 ipfH[ lV| hjog a[ W{n[ V[
hg WjWj ug r,v yvj w[ qjig a[ rjdfl qpC y,Ddvbj m l[rw dqlig
sg f'Bvg yp,w w[ WjWj ug w'v v{ debj m sPlig f'Bvg \f{dlbJ
rjvg| Wjbs dr,y v{ debj m dqlig rjvg aJ WjWj ug V[ Rpl[
lq[G rjfl wi ds,ag m q'hiJ rjvg f'Bvg sj drbju f{dlbJ dr,y
u'C w[ RpD,V[ z>dBbJ sj ds,aj duVJ dyi w'v i,tg dwRpGdw ijuj
57

ZV'vj fhp.y debj lg m ipdfbJ rjvg f'Bvg a[ drbju s[ w[


epids,a dl>z l[q[ rjvj a[ WtajRpi dl>z Fp<vi } hpwq wgaj m
f{l[ deS w[ fj vr' ba[ drbju lq[a q'C bjRp ZV"v[ uj w[ m
s'V'G f{l[ v{ w[ ZV"v[ fhp.y eH[ m liwjig V"wi } wdh w[ iju[ }
dqv[ m Rpl V[ fpdAbj ##dwo'G bjH[ h' m$$ WjWj ug sj r[irj fj w[
RpV%J dwhj ##dHh f{l[ q'CV bjH[ hJ drbju lq[a m$$
iju[ V[ s' bjsqgbJ } hpwq ds,aj ##deS w[ f{l[ rjdfl v{ vr' m$$
f{dlbJ sg deSag LpiP h' eHg m deSag dr,y dH,w ipfdHbj
z,B debj m dxi spWjij deSag wgag aJ rg z,B debj m RpoG' aJ
blgG fPi[ v{ w[ bjH[ hJ dHh dwr[G z,B eH[ m dHh s'VG' l'yJ dr,y
f{ eH[ m dHh s[t iju[ V[ dwhj ##aplgG rg NPn[ aphjcj l>a rg NPnj m$$
s'rJ V[ W[Vag wgag ##qhjiju lj} wpN rg wdh vr'@ blgG
aphjcg fiuj lqjV hJ m fi ljc[ qhJfpitJ Wji[ w'Hg qjCj vx;
Vj ria' m$$
Wta"i dl>z V[ dwhj ##ijuj ug dB,wj ljdhW sj sis rg dHV%J
sg dwifj Vjv ngw h'dHbj lg m$$
iju[ V[ dxi ajCVj wgag ##ypf wi ujY@ u[ W'v[ aJ
h,owCgbJ vj w[ b>si wi dsbJej m$$ btgi Rph rJlvg ipdfbJ
rjvg NBwjHg aJ ipdfbj dVwv bjdHbj m f{l[ deSj w[ rjdfl
yv[ bjH[ dwRpGdw Rpo'G wpN rg tjS sj hpwq VhgG lg m
WjWj ug sg huPig dr,y fhp.y[ aJ huPi V[ WyV wgaj ##s,Dl'
wg W'dvbj hgij m$$ dHV%J V[ l.w'y wgaj m WjWj ug V[ dxi dwhj@
##s,Dl' u' Wgdabj Rph hg s,lSj m$$
RpV%J s,Ddlbj ##qhjiju Rph wdh>sj aplgG NPn[ aphjcj ljZ rg
NPnj m f{l[ z,B eH[ lV m dH,w ipdfbJ WGlvg dr,y idh debj lg m
h,o wCgbJ vrj dsbJej fi f{l[ fPi[ h'S a[ lj} A,c ds,aj m$$
58

WjWj ug lpS w[ ep,Dl[ dr,y WyV wiV v,e[ ##h,o wCgbJ rjvj
Rpl sj yjb fPij VhgG h'dHbj m blgG Rpl s[ fpa } h,owCgbJ
vjrJe[@ Rph ljc[ l[rwJ } vjRpGsj h{ m$$
b>a dr,y da.V rji WyV wgaj ##f,B fRP fdBbjvj VjFj
ZjhJ qjiPej m$$
h,o wCgbJ dxi dB,wj difps.qV } v,egbJ m uvjraV wgaj
dxi f>ujW dr,y VhgG bjdHbj Wjhi hg b>a h'dHbj m dHl[ df>c
sj iPC dl>z s,lsj h{ dw dH,w rji qhjiju difPs.qV dl>z
qlaPbjSj ljdhW debj m qjdHbj s[ T[i s[t w[ wdhS v,ej ##dHh
qjdHbj lj} s[ dsY l.a ug m aplgG wg wiVg h{ lj} yjhgsg h{ m
l.aJ V[ WyV wgaj ##ijuj dHh aJ epiP zi sg l[rj rjla[
l.ea V[ ds,ag h{ m a[i[ vHg VhgG h{ m$$
RplV[ wHg rji q>e sphijHg m us Rphg urjW dqvsj dihj
aJ difPs.qV W'dvbj ##ljc[ iju dr,y idh w[ lj} hg urjW ds>s[
h' m u[ blgG t'h vHgH[ m$$
dHh lpS w[ l.a ug qhjiju V[ eCrHg } hpwq wgaj eCrj
a[ wdAhij fiVj dvbjY m$$
dHh yg;J ypw w[ l.a bai dl>z ug qhjiju qlaPbjS[ a'G
y,v w[ sqsqj ljdhW Wp.e[ rjvg ue%j yv[ eH[ u' dHV%J V[ hg
bWjs wgag h{ m apiV lq[G WyV wi[ ##aP. lj} qlaPbjS[ a'G a'dibj
h{ m blgG l[rj wiVg h{ h'i oJ wi vrJe[ m fi aP. f>ujW dr,y
rg VhgG ih[ej m$$
Fea qpt{ a[ W'vs[ l[ ryV h'r.s[ m

\f+a,t } f+qjS sg v'C VhgG lF V[ dHdahjl fdC%bj lpdSbj


ba[ dwl[ V[ s[dtbj rg h'r[ej m|
\dHh f+l.e r,cj N.cj dl>z l[qJ V[ dvdtbj lg m|
59

i'e l'e ldF dqdB eH[ dVa VrJ dVi'bj


ligiw i'e@ qjVdlw i'e s'V'G hg ligi } v,wC } v,e[ zpS
s[ lqjV hV m ligiw i'e s[ qjdhiJ sgbJ srjHgbJ h'Sg b,e[
e'c[ B[w ds>sgbJ hV m fi dHl h'Sg } bSh'Sg dr,y WsvS
rjv[ r{s siejhg hpwqJ } WsvS sg lqi,oj i,ts[ hV m
bdZbjaqw Lwag s[ f{e>Wi idhqaJ sg t{i sj sjqV dw+fj
ds+LBg sg dH,w Nvw Vjv Fi ds>s[ hV m dVqiaj ldha wgag
W[Vag RpKfi qhJfpitJ sgbJ q[hiWjVgbJ Fts[ lPiu sgbJ
dwiVJ } bjfS[ b>si lqjb w[ dq,ng yjVSg s[ qjvw y.s+qj
sg ai%J Ziag a[ dtvjisgbJ hV m qhJfpit ligiw wLB N,vs[
hV spVgbjsjiJ vHg@ Rplsg du>seg s[ wLB dVrjiV vHg m
WjWj ug qhjiju wv[iJ rjv[ qjN[ dr,y sptgbJ sgbJ
W[VagbJ firjV wi ih[ hV aJ dH,w dl,t V[ W[Vag wgag ##eigW
dVrju) ljc[ fdirji sj dH,w W,yj V"urjV h{@ ija } ngw njw
lp,aj lg m lr[i[ RpD,nS r[v[ i"vj fjRpS v,e dfbj m zi a'G Wjhi
F,u debj m Whpa qpLwv Vjv xdCbj m fjevj sg ai%J hiwaJ
wisj h{ m dw+fj wi' W,yj a.sipla h' ujH[ m$$
WjWj ug V[ W[Vag lpVS Rpfi>a WyV wgaj ##dHl } Fp,y'
v{ ujY m Rpo[ ljc[ epiP hV m dHl sj dHvju Rpo[ h'r[ej m W,yj
ngw h' ujr[ej m$$
f+rji V[ WyV q>V w[ Fp,y' bjRpS vHg dabjig wi vHg m
q>u[ Vjv vCw[ } W.V dvbj m q>uj e,c[ dr,y i,t dvbj uiPia
bVplji ila[ dr,y F'uV dabji wiV vHg ijLV rg v{ dvbj m
60

wpN dsVJ dr,y vCw[ } v{ w[ Fp,y' fhp.y eH[ m l[rw } s,l w[


WjWj ug b,e[ W[Vag wiV vHg biu'Hg wgag b,e' LdhVLjh
fjaLjh sj hpwq h'dHbj ##vCw[ } u.c Vjv W.V dsY a[ bjf
Rpfi dB,vj ljdhW a[ bj fhp.y' m wv[iJ rjv[ WjWj ug sj WyV
s,l w[ idhqa sg Fgt q>eS v,e[ m
fjaLjh V[ hpwq wgaj ##h[nJ y,v w[ s[ts[ hJ m$$
dB,v[ a'G h[nJ bjH[@ Vjv hg FjHg w[li dl>z@ wpaWj lJHg@
Z.Vj Fea ba[ vCw[ s[ fdirji s[ W.s[ lV m WjWj ug V[ vCw[
} q[hi sg dVejh Vjv a,Ddwbj m vCw[ V[ rg WjWj ug s[ siLV
wga[ m WjWj ug V[ w[li dl>z } qptjdaW wiw[ iqu s[ iPf TjHg
fPSgbJ w,agbJ fp,nj yitj x[i w[ m dwRpG w[lij ngw h{ Vg WHg m$$
w[li dl>z V[ h,o u'C w[ dwhj ##ngw h{ ug m$$
V[C[ hg wpaWj qplvqjV tCj lg \dHh Fp,y' sj idhS rjvj
lg m WjWj ug w'v bwli bjRpGsj idh>sj lg| Rph W'dvbj ##dh>sP
hg dl,Zj x[is[ hV@ qplvqjV fp,nj x[is[ hV m$$
WjWj ug V[ Rpl } i'w w[ WyV wgaj ##lJHg v'w aP. ljcg
e,v dr,y Vj W'v@ aP. wg v{Sj dHl a'G m$$
WjWj ug V[ dxi w[li dl>z } qptjdaW wiw[ WyV wgaj
##dwRpG w[lij ngw h{ FjHg m$$
w[li dl>z V[ dwhj ##dur[G huPi sg iuj h{ ngw h{ m$$ WjWj
ug a[ l[rw rjdfl dB,vj ljdhW Rpfi yv[ eH[ aJ huPi V[ hpwq
wgaj ##vCw[ } t'v dvbjY m$$
Rpls[ Vjv bjH[ diLa[sjiJ V[ dwhj ##qhjiju Rph F,u
ujH[ej m$$
WjWj ug V[ WyV wgaj ##F,u[ej VhgG@ t'v dsY m$$
61

RphVJ uj w[ vCw[ } t'v ds,aj m vCwj fdirji s[ Vjv


hg dB,vj ljdhW RpD,fi yC% debj m q,oj B[w w[ W{n debj m huPi
V[ hpwq wgaj ##dHl} uv AwjY m$$
RplV[ uv A,w dvbj m dHl Rpfi.a WjWj ug V[ fKpdAbj ##a{}
wg h'dHbj lg ($$
Rplsj RpKai lg ##q{G lr[i[ r[v[ t[a dr,y w.q wiV debj lg m
ija zi bj w[ lpa
, [ fH[ } hg faj VhgG wg h'dHbj dHl Wji[ q{}
w'Hg faj VhgG m Rpl a'G Wjbs aJ hpS hg l'Ng bjHg h{ m$$ W[Vag
lpVS Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##aplgG sPi a'G bjH[ h' bjijq
wi' m f>u l,a dsV aphj} dHo[ idhSj fr[ej m ##f>u wp dsV fdirji
dHo[ dihj m duh' duhg l[rj h'Hg wi vHg m bjdebj q>eS v,e[ m
huPi V[ hpwq wgaj ##w,v } dqv[eg m$$
bev[ dsV qpVLg } Wpvj w[ WjWj ug V[ hpwq wgaj ##qpVLg
dHV%J s[ fdirji sj bjRpS ujS sj tiyj u'C w[ s,l dw>VJ h{$$
qpVLg ug V[ ljij dhljW s,l ds,aj m a'iV lq[G fdirji }
dHh dhljW dr,y agh ipfH[ h'i fj w[ s[S v,e[ m RpV%J W[Vag wgag$$
qhjiju ljcj vCwj ngw h'dHbj@ l[rj blgG wiVg lg m aplgG lj}
f{l[ s[ ih[ h' m$$
WjWj ug V[ dH,w s' rji dwhj@ Rph q>V[ VhgG m
V[ WyV wgaj ##y.ej x[i bjfSj fgi Vjv hg v{
W{n[ l[rwJ V[ dwhj ##WyV VhgG q'Cgsj m f{l[ v{
cidsbJ f{l[ v{ vH[ dw dwa[ qp>cj dxi Vj Wgqji
qV dr,y h{ijV lV m

aJ WjWj ug
ujY m$$ V[C[
vr' m$$ RpV%J
h' ujH[ m fi

t>c W+dhq>c W[b>a RpZjiS hjdibj mm


a[ig l'Fj apZ ly[ q[i[ dfbjdibj mm

\dHh f+l.e u'de.si dl>z dT,v'G sg ;WjVg h{ m|


62

Whpa RpiZ af ljZV ljZ[ mm


bdVw vjF qV'io vjZ[ mm
hdi hdi Vjq ilV bjijZ[ mm
rjdhepiP s[ bV.s sgsji sg f+jfag vHg qhJfpit bV[w
f+wji sgbJ zjvSj zjvs[ hV m l,yg dvr rjv[ udebjlP s[
qV dr,y dqvjf sg aCf ffgh[ sg lpbjag WP.s sg ai%J h{ m F,ng
sj l[w l'V[ } w.yV sj Vjq ds>sj h{ m WJl sg dVqiaj bV[wJ
hV[igbJ aPxjVJ s[ NBw[ ldhS wiw[ rg uC%J fajv dr,y vjRPGsg
h{ m qhJfpit spVgbJ sjiJ sgbJ wvupeg hiwaJ } ldhVLgvaj
ba[ dVqiaj sj aju fdhV w[ V;ib>sju wi ds>s[ hV m af
ljZVJ wiw[ b>aibjaqj fjRps[ hV m bF[s h'Hg ilVj lpbjl@
lpbjl hig sg bijZVj wisg h{ m dHh' duhg brloj WSjHg WjWj
ug bV.s dl>z wv[iJ rjdvbJ m
Fp,y' a'G WjWj ug a'G v'w fiv'w sgbJ WtdLLJ v{ w[ WjWj
bV.s dl>z ug df>c rgi dl>z rjvj adhlgv yPVgbJ duv%j vjh"i
dry uj fhp.y[ m dHh df>c l! rgi dl>z V[ rljdHbj lg m dHl s[
V[C[ hg AJe[qJe[ sj u.evjag utgij lg m bjf l! rgi dl>z s[
tPh ##dhojC Vjqg$$ a[ ndhi[ m tPh fpijSj h'S wiw[ W[bWjs lg m
rgi dl>z s[ s' vCw[ tpLhjv dl>z ba[ lpi{S dl>z bjf ug sg
l[rj dr,y v,e eH[ m tPh dry'G fjSg w,TS sj dH.aujq wgaj@
F'ij WjWj ug vHg fp,DdBbj@ epiP e+.o ljdhW vHg dH,w A,fi dabji
wi dvbj lr[i[ FjHg lpv,tS dl>z fiLjsj dvbjRpGsj lg m s'V[
FijrJ V[ v,lg q,tS bjds sg l[rj wiVg m utgij l.zSj lg m
63

WjWj ug ws[ yv[ uJs[ fi us rg bjRpGs[ ndhis[ dHl tPh rjv[


blojV a[ dH,w dsV WjWj ug V[ l! tpLhjv dl>z ba[ l! lpi{S
dl>z } WyV wgaj ##wpN lqJ blgG dHh' duhg ue%J Rpfi idhSj
h{ duo[ WjiJ w'h a,w w'Hg bjr[ ujr[ VhgG m dH,w ljv s[ lq[G b>si
blgG dH,w l.fB fjn wiVj m$$
##dHo[ dHwJa hg h{ fjaLjh m blgG fdhij h'i lta wi
dsbJe[ m$$ l! tpLhjv dl>z V[ W[Vag wgag m
##tpLhjv dl>z lj} hpwq dwl[ h'i oJ sj h{$$ WyV h'dHbj m$$
qhjiju) blgG l[rj dr,y hjui hJ m blj} A,c w[ Vj ujdHY m$$
tpLhjv dl>z s[ W'v dr,y aivj lg m
##hpwq bVplji blj} ujSj fr[ej m ljc[ Rpfi rg lJHg h{ m
qjdvw sg iuj dr,y ihJe[ m$$ WjWj ug sj RpKai lg m
##dur[G huPi sg dH,Aj h{ fi blgG Fjv bjf ug sg uiPi wi
vrJe[ m$$ huPi V[ h,l w[ dwhj ##Fjv vr[Gej m$$
##eigW dVrju) Ziag sg w.c a[ Fjv uiPi wiJe[ u[ dwa[
t>cJ W+dhq>cJ dr,y yv[ eH[ dxi ljcg W[Wlg h'r[eg m$$ tpLhjv
dl>z V[ urjW ds,aj m
WjWj ug h,l w[ wdhS v,e[ ##y.ej dur[G dVi.wji wijr[ej
wis[ ihJe[ m$$
wpN lq[G Wjbs dH,w dsV tpLhjv dl>z bjdebj v{ w[ ija
} zi bj debj m lr[i[ i'u rJe f+Ljsj v{ w[ debj aJ r[dtbj
dw WjWj ug sj bjlS tjvg h{ m WjWj ug bv'f h' eH[ Fjr
dwZi[ yv[ eH[ hV m qV } WCg l,B v,eg drivjf dr,y b,tJ
V[ boiP@ w[i[ m
lFVj qiSj bjdHbj r[A'Cj lFVjh mm
fpAhp ujdH dlbjdSbj bje{ dqvSp dwVjhp mm
64

duV q[ij ljdhWp rgli{ rcCg r[sV daVjh mm


l'idn q! 1 b>e 595

dWihp sg zCg ldal.eg vHg dytj lqjV h{ m bSo,w Fjv


s[ Wjbs rg us WjWj ug Vj dqv[ aJ btWji dr,y hpvgbj s[
w[ dHLdahji vrj ds,aj m f>u l" ipfH[ dHVjq rg i,Ddtbj FjHg
episjl ug sj woV h{$$ quvl wi h{ijV Rpn dlZjdHbj m$$ WjWj
ug dHo[ y,v w[ hC,f[ s[ u.evJ dr,y uj dWiju[ m dHo[ WjiJ w'h
a,w RpujC lg m dwl[ sj bjRpSj rg qpLdwv lg m
WjWj ug sj hg WyV h{ ##dw blgG sl wp ru[ dsV[ dH,w dW+A
h[n W{n[ lJ dw byjVw w'Hg e,c[ rjv[ bj eH[ m Rph ilaj F,pv
eH[ lV m Rph ilaj fp,AS vHg WjWj ug w'v ipw eH[ m blj}
f+Ljsj A,wS vHg wdhS v,e[ m fi blgG urjW s[ ds,aj m RpV%J
fp,DdAbj ##aphjc[ vHg w'Hg i'Bg sj ljZV h{ m$$
##dVi>wji bjf hg W>s'Wla wi[ej$$ huPi V[ urjW ds,aj m
ijhgbJ V[ W[Vag wgag ##dHh rg dVi>wji sj hg ds,aj h{@ A,w
vr' m$$
##aplgG A,w vr' m blgG bisjl wiw[ F'e vrj w[ A,wJe[ m$$
wpN lqJ ndhiS Wjbs e,c[ rjv[ yv[ eH[ m dH,w dsV
u.evja qdhwq[ sj bdZwjig u.ev dr,y dxisj dxisj dHZi
bj debj m Rpl V[ btWji dr,y dHLdahji s[dtbj lg m WjWj ug
sg fAjS wiV v,ej m Rpl V[ y.eg ai%J siLV wga[ m zi bj
btWji s[t w[ l! tpLhjv dl>z dliVjr[ a[ dy,ng fj ds,ag m dy,ng
fCs[ hg s,lS qpajWw FjHg lpv,tS dl>z@ l! lpi{S dl>z@ WjWj
dfbjij dl>z a[ urjhi dl>z WjWj ug s[ blojV a[ fhp.y eH[ m
WjWj ug V[ ijug tpLg fp,AS Rpfi>a v,wCJ a'C w[ Ldhi dr,y r[y
w[ F'uV dabji wiV sg ajwgs wgag m wpN dsVJ Wjbs dH,w
f+[qg V[ bjdebj q>eSg yjhgG dwRpGdw dHh v,wCj yp,w w[ r[y w[
65

l[rj wiVg Rpl } ngw Vj v,eg fi x[i ypf wi debj dur[G


wijRpGs[ hV ngw h{ m u[ v'wJ } s,l ds,aj dHo'G Vj iqa[ h' ujS m
dHV%J V[ dH,w qpi,Wj uqgV dry'G NjC bjds ljx wi ds,a[ m WjWj
ug s[ bjlS vHg dH,w F'ij f,B w[ dy,B[ wfC[ yji[ fjl[ vj w[
luj ds,a[ m v.ei sg l[rj LpiP wgag m yPVgbJ a'G NJe[ qJe[ s[
lB[LV sj xjlvj b,lg qgv lg m lB[LV a'G WjWj ug sj bjlS
wjxg sPi lg m z'Cg a[ ujSj f{Gsj lg m
l! lpi{S dl>z ba[ l! l,sj dl>z hi y"wg rjdvbJ V[ f+Ljs[
sg drRpGa wgag m Wp,Zrji } l! lpi{S dl>z V[ f+Ljsj v{ w[ hC,f[
fhp.y ujSj m rgirji@ Lpwirji@ LVgrji l[rj dr,y idhSj m FjHg
lpv,tS dl>z@ FjHg dfbjij dl>z@ RpV%J s[ Fij urjhi dl>z f,w[
a"i a[ l[rj dr,y idh.s[ lV m WjWj ug sj bhji s' a'v[ f+Ljsj
sjv lq[a@ lpFj Ljq lisjHg rias[ lV m l[rw l[rj wi ih[ lV m
aJwg l[r V dWiog ujlg mm

WjWj ug l>fB fjn dr,y l>fB fdhvg fRpCg sj \Fjr qPv


q>ai| vjRpGs[ lV m h'i rg w'Hg LWs h'r[ej fi Rph epfa lg m
F'i[ s[ b>si s' bjlS drA[ h'H[ lV m dHw epiP VjVw ljdhW vHg@
sPlij WjWj ug Fp,y' rjdvbJ rjla[ m dfAv[ wga[ WyV bVplji
WjWj ug Fp,y' rjv[ l[rwJ } dB,vj ljdhW a'G h[nJ Rpaji ds>s[ ba[
bjf wpBgbJ b>si yv[ uJs[ m fdhi[sji vHg hpwq lg dw us'G
blgG WpvjHgH[ b,e[ bjRpSj m RpaVg s[i w'Hg Rpfi Vj bjr[ m bjf
fjn lpVS vHg wv[iJ rjv[ WjWj ug w'v bjlS a[ fhp.ys[ m Fp,y'
a'G lxi z,B' z,B dH,w l" yjvg qgv sj lg m s' z>B[ lpFj ba[ s'
z>B[ Ljq } fjn lpVS vHg bdZbjaqw Lwag spbjij fhp.ys[ m
sPli[ bjlS Rpfi epiP VjVw ljdhW f+a,t iPf dr,y W{n w[ fjn
lpSs[ m WjWj ug w'v dB,vj ljdhW a[ fhp.yS rjla[ l>ea } yji
z>B[ ipwjrB f{Gsg m siLV wiV vHg Rpajrv[ v'w l[rwJ a'G wjiV
66

fp,AS v,e[ m RpV%J } rg faj VhgG lg m dH,w dsV l[rwJ W[Vag


wi ds,ag m ##qhjiju bjf s' z>B[ lpFj s' z>B[ Ljq } sirjuj
W.s wiw[ fdhij vj ds>s[ h' m siLV wiV rjvg l>ea qpC uJsg
h{ m dw+fj wi' wpN l'Ng fjY m$$
##ditg bV>s dl>z ug hC,Df[ l>fB fjn wis[ hV m RpV%J Vjv
wga[ WyV bVplji RpV%J sj fjn lpVS uJs[ hJ m ##WjWj ug V[
xpiqjdHbj m$$
##WjWj ug qhjiju ) dHo[ l.ea dVijL h' w[ qpC uJsg h{ m$$
l>ea V[ W[Vag wgag m
##y.ej x[i hpS l.ea dVijL VhgG qpC[eg$$ W[Vag firjV
h'Hg m dxi WjWj ug fjn rg lpSs[ ih[ ba[ dHo[ rg bjlS Rpfi
dWijus[ ih[ m
H[w qPida bV[w silV wgV iPf bV[w mm
t[v t[v bt[v t[vV b>a w' dxi H[w mm

dHl ai%J dVi.ai fjn yvsj dihj m lqjfag a,w s'V[ liPf
bjlSj a[ dWijuqjV ih[ m l.fB fjn s[ F'e lq[G dul ai%J i'u
fjn lpVS r[v[ ba[ F'e r[v[ siLV ds>s[ siLV VhgG ds,a[ m fjn
s[ F'e lq[G epiP e+.o ljdhW s[ liPf sg oJ epiP VjVw ljdhW f+a,t
W{n[ Vui bjH[ m i'q i'q dr,y tpLg sg vdhi s"C eHg m f+a,t liPf
sg lp.siaj b,tiJ Vjv dWbjV VhgG wgag uj lwsg m
bda f+gaq qV q'hVj zB l'hVj f+jV bZjij ijq mm

dxi l,y[ fjaLjh V[ WyV wgaj ##wg q>es[ h' m$$


\WyV WjWj ug bV>s dl>z ug qptjidW.s a'G h{|
WjWj ug V[ W[Vag wgag ##a'hg q'hg q'hg a'hg m$$
epiP VjVw ljdhW V[ WyV wgaj ##dwl[ epiP a'G dvtjdHbj
drtjY m$$ \WjWj ug dHl lq[G liBgdxw[B wdh w[ WyV wis[ lV| m
67

WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl r[v[ bjf lqi,o W{n[ h' m$$
##w'Hg ljcj Fea h'r[ Rpl s[ ijhg h' lwsj h{ m dwRpGdw blgG
FeaJ } rdcbjHg s[Sg h{$$ fjaLjhg fdhvg sj xpiqjV lg m
FeaJ drdy bjdf riasj f+F ug Feag hP aP ujaj m

dxi WjWj ug V[ W[Vag wgag ##hpwq wi' m$$


epiP VjVw ljdhW V[ Fp,y' rjv[ WjWj ug sj iPf Zji w[ siLV
dsa[ WyV wgaj ##dHh lF wpN wiVe[ m$$ bjf bv'f h' eH[ m
dxi wpN lq[G Wjbs epiP e+.o ljdhW sj liPf dsRp dlbjv
F[u ds,aj m bjf l[rwJ lq[a FpKy' } y,v fH[ m

dF>Vg i{VCgb{ yjqwdV aji[


ujedh l>a uVj q[i[ ijq dfbji[ mm
fis[lp Njde lRps[ wRp bjdHbj mm rlap bVPf lpSg vjFjdHbj mm
epS ijLg W.dVfv{ bjVg mm s[dt iaVp dHh qVp vfBjVg mm
ljh rjfjig spbji{ bjH[ mm rtip wjThp lRpsj wijH[ mm ihjRp mm
ljdh fnjdHbj ljh{ fjdl mm bq'v iaV bq'vj ijdl mm
drlBp lpFjHg fjdHbj qga mm lRpsj dqdvbj dVhyv yga mm
FRp VhgG alwi fjRpS V fjVg mm lhdu drhjNg lhdu v{ ujVg mm
la w{ tdBb{ sptp VhgG fjdHbj mm lhg lvjqda zi v{ bjdHbj mm
dqdvbj vjhj FH[ bV.s mm Z.Vp ljh fPi[ Wtdl>s mm
dHhp lRpsj epiqpdt dwV{ driv{ fjdHbj mm
lhvg t[f VjVwp v{ bjdHbj mm
bjlj qhvj 5 lxj 37

l,y[ rSu sj drRpfjig f+s[LJ dr,y y,wi vj w[ tij l"sj


wiV vHg epiP sg Veig fhp.dybj h{ m bq'vw rlaP iaV tigsS
68

vHg epSJ s[ ZV Vjv f'Bvg Fi w[ dvbjdHbj h{ m WjWj bV.s


dl>z ug l,y sj rfji wiV vHg l,y s[ ljh{ WjWj ug qhjiju
qhJhdiVjq dl>z ug w'v iaV tigsS bjH[ hV m
WjWj ug s[ l[rwJ l! lpi{S dl>z@ FjHg Bdhv dl>z e+>og df>c
rJ tjij@ ugrV dl>z dsRP dlbjv@ FjHg fjvj dl>z@ FjHg dfbjij
dl>z hC,f[ a'G@ Bdhv dl>z ##LhgsJ$ ba[ lpv,tS dl>z } Vjv
v{ w[ Fp,y' rjv[ WjWj ug sg huPig dr,y fhp.y eH[ m WjWj ug V[
qdibjsj bVplji lF sg Li%j wijHg m WjWj ug wv[iJ rjdvbJ
V[ ljig rjiaj epiP VjVw ljdhW s[ sLiVJ a,w lpSjHg m Fp,y'
rjdvbJ V[ ePCg iqu dr,y WyV wgag ##us'G ijq y>si ug }
rdLLB ug V[ Rpfs[L wgaj lg m$$
WjWj bV>s dl>z ug V[ RpKai dr,y WyV wgaj ##ug hJ m$$
Fp,y' rjdvbJ V[ xpiqjdHbj ##b,Aj dxi oJRp oJHg m ##wv[iJ
rjv[ WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##blgG hpwq dHwJa sj lqN w[ Rpn
w[ tv'H[ m$$ Vjv bjHg l>ea } dfA[ w'Hg tWi dqvg aJ lji[ l[rw
rjdfl yv[ eH[ m dHw,vj Bdhv dl>z ##LhgsJ$$ hg idh debj m
ija h'S Rpfi>a Rph fjl[ uj w[ l"G debj m ujeS[ rjv[ idh eH[ m
dF>Vg i{VCgb{ yjqwdV aji[ ujedh l>a uVj q[i[ ijq dfbji[ mm

b,Zg ija h'Hg aJ wv[iJ rjv[ WjWj ug Fp,Dy' rjdvbJ sg huPig


dr,y fhp.y w[ Vqlwji wiw[ W{n eH[ m
##hJ ditg ug liBgdxw[B dvtjRpSj h{ m$$ FpD, y' rjdvbJ WyV wgaj m
##ug qhjiju) dHAj aJ dHhg h{$$ RpKai lg m
##b,Aj x[i ljc[ ljhqS[ W{n' W'vSj VhgG$$ r,c[ WjWj ug sj
hpwq lg m
##lda WyV$$ wdh w[ WjWj bV>s dl>z ug y"wCj qji w[ W{n
eH[ m dxi Fp,y' rjdvbJ qp,t a'G wpN RpyjiS wgaj ba[ bjfs[ qp,t
69

a[ ho x[dibj m qp,t a'G dwiVJ xp,BgbJ yji[ fjl[ f+wjL hg f+wjL


h' debj ba[ Fp,y' rjv[ r,c[ bjlS a[ W{n[ dsl[ m
##q[i[ njwpi fPi{ atda bc'vp m$$

f+wjL s[ b>si lp>si liPf dyhi[ dstjHg ds,a[ m b,sFpa dwlq


s[ wfC[ fdhV[ h,oJ dr,y wvqj xCg wjeu dvt ih[ hV m Fp,y'
rjv[ qpt a'G RpyjiS wi ih[ hV Rph dvt ih[ hV m
VjdF wqv qdh W[sg idy v[ W+hq debjV Rpyjij mm
ijq ijdH l' sPvhp fjdHY bl WcFje hqjij mm
lpdi Vi qpdV uV wRpaw bjH[ w'dB a[agl RpujVJ mm
wdh wWgi q'dh dWbjdh yv[ h{ fpit H[w FerjVj mm
\bjlj wWgi ug lxj 482|

dHh lq[G wdhw[ uJ dvtw[ riVS VhgG wgaj uj lwsj


##VjVw woVj wiCj lji$$ rjvj WyV h{ m dVqjSg duhg l[rj
hg fjnw uV ba[ li'ajuV f+rjV wiV m dHl blyiu brloj
sj riVS wiw[ hg FjHg episjl ug V[ lj} lqNjRpS sg w'dLL
wgag h{ m
wdW,a
siLV u'a w' Rpsa' blyiu q{
aJ q{ dav AdW fiqs Fpa Adw h{ m
s[tW[ w' ds+LdB V lpVW[ w' lpida h{
wdhW[ w' duhrj V debjV q[ Rpwda h{ m
l'Fj w'dB l'F v'F v'Fa hpdH v'B f'B
ueqe u'da w'dB YB v{ dAfa h{ m
b>e b>e f[t qV qVlj owa FHg
V[da V[da Vq' Vq' bda hp a[ bda h{ m
siLV dZbjV dsW ds+LB f+ejl FHg
wipVj wBjA ds,W s[h firjV h{ m
70

LWs lpida dvr Wui wfjB tpv[


f+[q il ilV w{ b>dq+a dVZjV h{ m
yiV wqv qwi>s WjlVj lp Wjl
hla fPuj f+Vjq lxv lp debjV h{ m
b>e b>e dWlq l+W.e q{ lqdH FH[ m
qV qVlj owa W+dhq dZbjV h{ m

dHh lqJ dw>Vj v,Ddebj lg w'Hg faj VhgG v,Ddeb m Fp,y'


rjdvbJ WyV wgaj ##w'Hg faj v,ej m$$ ##ug) bjf ug s[ dyhi[
a'G f+wjL dVwv dihj h{ dHl f+wjL dry'G lx[s WlaiJ rjv[ dVwv
w[@ wjeu wvq v{ w[ dvtg uj ih[ hV m$$ wv[iJ rjv[ WjWj ug
sj RpKai lg m
##dHh aphjcj liBgdxw[B WS dihj h{ m u' W{n[ hV dHh a[ag
wi'C s[raj h{ m dHV%J s[ ljhqS[ dVi.wji Vjv aphjcj dqvjf
wijdHbj h{ m dHh aphjc[ ujqV hV m$$ Fpy
, ' rjdvbJ V[ WyV wgaj m
##ljc[ r,v r[t dvbj hpS bjfS[ r,v r[t$$ dxi WyV wgaj m
yiV wqv Fu wqv f+ejl FH[ sil sil lq sil dstjH[ h{ mm
LWs lpida bVhs dvrvgV FH[ RpVqV qeV eeV fpi AjH[ ] mm
f+q
[ il Wl h'dH dWlq dW>sh
[ FH[ bda blyiu q{G h[ia dihjH[ ] mm
epiqpdt lpt xv qdhqj bejZ W'Z
bwo woj dWV's wida V bjH[ h{ mm

hC,f[ dul iPf dr,y Z.V epiP VjVw ljdhW sj siLV wgaj
lg Rphg iPf dr,y bjfS[ bjf } dH,Do[ s[dtbj m
ZpdV qdh dZbjVp dZbjV qdh ujdVbj epiqpdt bwo whjVg m
borj
qV qdh u'da u'da qdh qVPbj mm
Wjdiup wdi sjdhS{ dldZ lVqpt qptp u'r[ mm
didZ Wl{ WjrJde up agV v'wJai q'h{ mm
71

dfaj hqji[ f+eB[ qjN mm dfaj fPa idv wgVg lJN mm


whp VjVw uRp dfaj fagV[ mm dfaj fPa H[w{ i.de vgV[ mm
F{! q! b>e 1141

ija dfAv[ fdhi dr,y yvg eHg m dwl[ hjvg s[ WvsJ }


h,wS sg brj; bjHg m api.a hg WjWj ug Fp,y' rjdvbJ V[ h,o
A,c ds,aj u' fdhvj WjWj bV.s dl>z ug sj xdCbj h'dHbj lg m
dsV yC debj m WjWj bV.s dl>z ug y"sJ dsV \14| bjl[ fjl[
dWijus[ ih[ m dxi bjdebj v{ w[ qjN[ r,v } y,v fH[ m liBgxgw[B
LWs WjWj bV>s dl>z ug WyV wiV lq[G ridabJ wis[ lV m
dHl ai%J f+qjio sg fCjHg fjl wiV rjdvbJ } siejh dr,y
ldawji ldha f[L h'S vHg qjV f,ai dqv uJsj h{ m dVi.wji
s[ si RpKfi ##Feaj sj W'dvbj firjS h{ siedh fr{ ojdH$
rjvg brloj s[ qjdvw h' uJs[ hV m
VjVw daV wj bjdtbj bjdf lpS[ du vdHbVp f>V{ fjdH mm
dWvjrv rj q!3

wgaj v'CdV l'Hg wijdHdV sdi x[i V w'Hg fjdHsj mm


qjiP l' q!5@ b>e 1076

dHl ai%J WjWj bV.s dl>z ug qhjiju V[ Fp,y' rjv[ WjWj ug


s[ WyV sg fjvSj us a,w ligi l>lji dr,y ih[@ wis[ ih[ m

VjVw f+F bdWVjlg mm


aj wg l[r V dWiog ujlg mm
ugr uJ dViugr sg l[rj wi vHg ujr[ Rpl sj xv uiPi
dqvsj h{ f"s[ sg l[rj wigH[ xv s[r[ej@ flP sg l[rj dr,y sp,Z
dqv[ej@ epiP sg l[rj dr,y dl,Ddtbj dqv[eg m fi u[ qhJfpit sg
l[rj dqv ujH[ aJ uVq qiV s[ wLB a'G dVdria wi s[Gs[ hV m
72

dul r[v[ WjWj ug iP.qg idh.s[ lV Fp,y' Vei sj dH,w bjuCg


FjV dl>z W,wigbJ v{ iP.qg rjvg ue%j s[ V[C[ fhp.y debj m Rpl
s[ Vjv dH,w iqsjlgbJ HgLi dl>z lg m FjV dl>z } Whpa dfbjl
v,eg m RplV[ ljog } fp,DdAbj ##dHo[ fjSg h{ V[C[ m dfbjl Whpa
v,eg h{ m$$
HgLi dl>z V[ dwhj ##iP.qg b>si dH,w qhjaqj idh>s[ hV fjSg
RpV%J w'v'G dqv ujr[ej@ u[ s[ s[S fgS rjla[ m ##FjV dl>z s,l[
bVplji W,wigbJ ljog } l.Fjv w[ WjWj ug fjl ydvbj debj m
huPi fdhvJ hg qplwij w[ wdhS v,e[ ##FjV dl>zj fjSg
fgSj h{ ($$
FjV dl>z WCj h{ijV h'dHbj dw dHh q[ij Vjq dw,sj ujSs[
h'H[ m urjW ds,aj ##ug hJ qhjiju m$$
WjWj ug V[ dH,w WiaV dr,y u' f>u wp l[i Vjv Fdibj lg
fjSg fgS vHg FjV dl>z } ds,aj m FjV dl>z ljij fjSg fg
debj m WjWj ug V[ h'i fpdAbj m Rpl V[ h,o u'C w[ lgl dVrj w[
VJh wi ds,ag m
apis[ uJs[ Rpl s[ qV dr,y xpiVj WdSbj ##dHh aJ fPiV
l>a hV u' dWVj fpA[ ujS eH[@ dwRpG Vj dHVJ } sp,Z dfbjHgH[ m
dfA'G brju s[ w[ huPi wdhS v,e[ ##FjV dl>z W,wigbJ dHo[ hg
v{ w[ bj uj sp,Z blgG bjf hg w,T vrJe[ m$$ hpS aJ IwgV h'i
rg f,wj h' debj us qV sg e,v WpNj ds,ag Rpl V[ W,wigbJ
V[C[ v{ bJsgbJ m Rph ba[ HgLi dl>z rjig rjig s' s' WwigbJ
vHg bjRpS WjWj ug sp,Z w,T w[ fg ujS m dHl ai%J wis[ iws[
l,n W,wigbJ sj sp,Z fg eH[ m sp,Z fg w[ h,l w[ WyV wi[ ##dwRpG
WHg HgLi dl>z hpS aJ l>a debj m$$ HgLi dl>z ypf dihj m FjV
dl>z V[ W[Vag wiw[ sp,Z sg l[rj v{ vHg m hi i'u Fp,y' a'G sp,Z
v{ w[ iP>qg l[rj dr,y ujdHbj wi[ m
73

hpS WjWj ug Fp,y' bj eH[ m Rph sp,Z sg l[rj dHo[ wiV v,e
dfbj m dH,w dsV WjWj ug V[ hpwq wgaj ##FjV dl>z dHl dNag
dr,y WwigbJVj yjdibj wi m$$ Rpl V[ ##lda WyV$$ dwhj m
dHl s[ s' fp,ai lV m y.s dl>z ba[ V>s dl>z lqj fj w[
s'V[G hg rjdhepiP } dfbji[ h' eh[ m fp,aiJ s[ W{ije dr,y i'Gs[ h'H[
sg dVejh yvg eHg m dH,w dsV Rplsg vCwg iju w"i bjlij
s[ w[ FjV dl>z } WjWj ug s[ yiVJ dr,y v{ w[ bjHg m Vqlwji
wiw[ W{n debj m WjWj ug V[ WyV wgaj ##FjV dl>z q>e v{ blgG
a[i[ a[ Whpa tpL hJ m$$ FjV dl>z V[ dwhj ##ug bjf ug sj ds,aj
lF wpN h{ m$$
spWjij dxi Rphg WyV wdibj m agug rji wdhS v,e[
##aglij WyV h{ q>e v{ u' q>eSj h{ m$$
bjfS[ qP>h a'G q>eS sg tpv du>seg dr,y z,B hg dqvsg h{ m
##u[ apn[ h' aJ dH,w fp,ai sg sja WtL dsY$$ FjV dl>z V[ q"wj
l>FjvdsbJ dwhj m
W[Vag lpS w[ WjWj ug lqjZg ldo,a h' eH[ m dH,w z>Bj lqjZg
VhgG tp,vg m z>B[ Wjbs V[ai t'hv[ ba[ WyV wgaj ##fp,ai a[i[
wiqJ dr,y VhgG h{ dwo'G s[HgH[ m$$ ##aplgG bjf hg q>eS vHg WyV
wgaj lg m$$
##y>ej x[i fp,ai h'r[ej fi df>c VhgG ih[ej m$$ huPi V[ WyV
wgaj m l,n ljv sg Rpqi dr,y FjV dl>z s[ fp,ai h'dHbj wfPi
dl>z m dul V[ dubjsj du>seg df>c a'G Wjhi hg epujig m
\dHh WyV WjWj wfPi dl>z sg uWjVg h{|

74

lPw[ hi[ wgH[ dtV qjdh mm


f+FP s[ dfbjdibJ qhJfpitJ sg q[hi ds+LBg l,pdwbJ } hi[
wi ds>sg h{ m e>s[ fjSg dr,y idh>s[ wqv s[ xp,v } rg lpe>Zg
WtLsg h{ m
Vi{S dl>z wvji Fp,y' wvJ sj idhS rjvj lg m Rpl s[ ba[
qjHg w"i s[ dHwv'ag vCwg lg m RpV%J V[ bjfSg ujdHsjs bjfSg
vCwg s[ Vjq wi ds,ag m qjHg df>c dr,y WjWj ug sgbJ wijqjaJ
lpSsg idh>sg lg m dH,w dsV Rpl s[ qV dr,y xpiVj WdSbj dw
q{G rg l[rj wij LjdHs q[i[ rg drhC[ tpLgbJ bj ujS m spVgbJ
s[ v'w dHl si a'G N'vgbJ Fig uJs[ hV m q[i[ Rpfi rg dw+fj
h' ujH[ m
bfpV[ lpbjdH dis{ v{ Zjdibj mm

dul V[ rg l[rj dlqiV wgaj h{ bjfSg qV'wjqVj fPig wgag


h{ m ##dHw dav VhgG F>V{ zjv[$$ rjvg lyjHg f+a,t riasg h{ m
l[rj dlqiS rjvj LpZ qV Vjv l[rj ba[ dVaV[q wi[ dxi lF
F>cji[ FifPi wi v{Gsj h{ m spt wLB rg bjr[ aJ epiP a'G W[qpt
Vj h'r[ m qjHg l>a w"i V[ l[rj LpiP wi ds,ag dVaV[q l[rj vHg
a,afi idh.sg m lqJ v>zsj debj m dH,w dsV dHqdahjV sj lqJ
bj debj m fag Vi{S dl>z i'wS v,ej a[ wdhS v,ej@ aP. dHl
Rpqi dr,y wg Fjvsg h{G ( qjHg dlsw rjvg lg m fag rv'G
dNCwS ba[ wp,Bqji wiV s[ WjruPs rg qjHg V[ l[rj VhgG A,cg m
dVIq Vjv i'u sg l[rj ujig i,tg m dH,w dsV l[rj wiw[ ujS
vHg bjdebj q>eg aJ huPi V[ WyV wgaj ##b,u VhgG ujSj W{ng
ih' dHo[ m$$
75

qjHg V[ RpKai ds,aj ##qhjiju aplgG ujSs[ h' dw Rph q{}


w,pBsj qjisj h{ q{G y'ig l[rj wiV bjRpGsg hJ m u[ Rpl } faj
v,e debj aJ wp,B qji wi[ej m wdh>sj h{ ##dHl Rpqi dr,y aP.
ljZj a'G wg v{Sj h{ m$$
WjWj ug V[ hpwq wgaj ##aP. W[dxwi h' w[ l>ea dr,y W{ng
ihp m$$ Rph hpwq q>V w[ W{ng ihg m
Ljq } us Vi{S dl>z h,v A,c w[ zi bjdHbj m zi dr,y
dVejh qjig m qjHg dwa[ V;i Vj bjHg m
ep,l[ Vjv vjv fgvj h' debj m qV dr,y l'yS v,ej Rph c[i[
uJsg h{ m b,u rg Rpo[ hg eHg h'r[eg m ep,l[ sj Fdibj h,o dr,y
l'Bg v{ c[i[ r,v yv dfbj m
c[i[ fhp>y w[ W'vS hg v,ej lg b,e'G WjWj ug V[ wCwsg
bjrju dr,y WyV wga[ ##tWisji Vi{dSbj yp,f wi uj m l,pDw[
u.c a[ wj W'v debj m qjHg sg FjrVj } i.e v,e[ej m$$
Vi{S dl>z ci Vjv ldhq debj m uWjV dry'G wpN Vj W'v
ldwbj m ypf yjf s'V'G ugb bjdebj v{ w[ zi } yv[ eH[ m ##lda
WyV ljZP Rpfs[L$$ bVplji dH,w ljv s[ b>si fp,ai V[ uVq
dvbj m dHl sj Vjq vjF dl>z i,Ddtbj debj m
dHh laiJ dv,tS a,w q"uPs h{ a[ firji rjvj h{ m Vi{S
dl>z sg vCwg W{e[ vdhi[ drbjhg h'Hg lg m Vi{S dl>z V[ fdhvJ
Rpsjl h' w[ Rpl s[ Vjq uqgV vpbj ds,ag lg m Wjs dr,y vjF
dl>z sj uVq h'dHbj m epidsbjv w"i V[ uqgV bjfS[ Fij s[
Vjq wirjRpSg yjhg aJ fag Viju h' debj m Rpl V[ uqgV
bjfS[ Fij s[ Vjq wij ds,ag fi ljig Wjwg idh.sg Rpqi Fij
s[ zi hg epujig m
76

epdi fPi[ l.uqp wdi sgbj mm


VjVw aRp dxdi sPt V ogbj mm
l.a't@ l.uq@ dsbjvaj@ ldhVLgvaj lF rjdhepiP sg bfji
d*fj Vjv dqvsg h{@ fPi[ qpidLs sg q[hi Vsdi qV l.wvf }
ds+Caj vHg Wv WtLsg h{ m RpKsq ba[ RpaLjh epiP s[ fPidVbJ
a[ x,pv yCjRpS vHg Lwag fisjV wis[ hV m ds+C dHijs[ fiWaJ
sgbJ y'BgbJ li wi v{Gs[ hV m lxvaj RpV%J s[ f{iJ sgbJ
avgbJ yp.qsg h{ m V[w dHijs[ rjv[ f+jSg b,e[ hi bwjL } A'hS
rjvg q>duv Npw w[ lxvaj WS qV s[ sirju[ bj slaw ds>sg
h{ m dHh lxvaj sg zCg fjHg WgWg ljdhW w"i sjsP rjvg V[ m
WgWg ljdhW w"i WjWj ug s[ siLVJ vHg Fp,y' s[ blojV a[
bjHg m Vqlwji wiw[ l>eaJ dr,y W{n eHg m WjWj ug V[ WgWg
s[ edhS[ fjH[ s[t WyV wgaj ##WgWg aP. edhS[ VhgG Rpaji[ m$$
##fjaLjh) q[ig sjsg VhgG RpajiV s[Gsg m RpKai ds,aj m WjWj
ug V[ WyV wgaj ##w'Hg drRpGa WSj dsbJe[ m dxi a{} w'Hg
edhS[ fjRpS vHg VhgG wh[ej m$$
WjWj ug s[ dwl[ l[rwJ V[ e.ej dHLVjV wiV ujSj lg m
RpVj WjWj ug fjl'G bjdebj q>eg m WgWg V[C[ hg W{ng lg m WjWj
ug V[ WyV wgaj ##ljcg w.dVbj rg Vjv v{ ujY m$$
RpV%J ##lda WyV$$ dwhj m
WgWg } ajwgs wgag dw zi tWi wi bjY ba[ edhS[
rg vjh bjY m WgWg zi eHg ba[ edhS[ vjh w[ rjdfl bj eHg m
l>egbJ Vjv dHLVjV wiV e.ej yvg eHg m l>ea Vjv rjdfl
77

bj w[ WjWj ug s[ siLV wiw[ zi yvg eHg m sjsg ug V[ dxi


edhS[ fjRpS vHg dwhj m
WgWg V[ dwhj ##qJ ug dHLVjV wiV lq[G lF V[ w'Hg Vj w'Hg
l>wvf wgaj h{@ q{G dHh l>wvf wgaj dw edhS[ VhgG fjRpS[ m
dHl vHg q{G dHh VhgG fdhVS[ m$$
sjsg ug lpS w[ yp,f wi eHg m l' dHl ai%J upeag Vjv WgWg
ug V[ edhS[ dabje ds,a[ m
##u'i V upeag ApB{ l>lji@$$ rjvg f>eag l,y wi dstjHg m

hdi uVp firjip lZjip h{


dHwgh wpvg lFp ueap Acjr{ mm
Feag sg hi biu'Hg tpsj s[ si firjV hp.sg h{ m b>ai
ujqaJ a'G RpKfi fiq fsrg Feag sg h{ m ##q[ig WJZg Feda
Apcjr[@ WJZg Fea Vj ApB{ qph{ m$$ f+q[Li FeaJ sg liW dH,Aj
fPiw h{ m dxi Fea bjfS[ l[rw sgbJ dHwg wpvJ aw RpZjiS
sg lqi,oj rg i,tsj h{ m dHh f+jfag l,yg LiZjrjV hg wi
lwsj h{ m
WjWj ug s[ dHl df>c Fp,y' wvJ V[C[@ iqa[ ljZP u' woj rjyw
rg lV woj wis[ lV m RpV%J s[ w.Vg WjWj ug sg li'a fHg m
l.ea } Vjv v{ w[ WjWj ug sg siLVJ vHg Fp,y' bj eH[ m siLV
wiV Rpfi>a RpKai f+LV rg h'H[ m dHV%J WyVJ dry'G RplV[ FJf
dvbj dw WjWj ug fPiV qhJfpit hV m qhjaqj V[ wpN fiqjio
rlaP sg q>e wgag m spVgbjsji sg spdVbjrg q>e fPig V h'r[
fi qhJfpit a'G f+qjio sg q>e uiPi fPig hp.sg h{ m bjadqw rlaP
78

sg ljZVj wiV rjv[ } ws[ tjvg VhgG q'Cs[ lV m bjf WyV


wis[ hp.s[ lV ##bdZbjaqw q>e q>eS rjv[ } blgG tjvg VhgG
q'C lws[ m dwRpGdw siejh dr,y fp,A h' uJsg h{ dHh f+jSg dwl[
lq[G bjf fjl debj lg aplgG dHl } dVijL wiw[ q'C ds,aj m$$
qhJfpit l.lji dr,y bjRpGs[ hg
ugb sjVp s[ Feag vjdHdV hdi dlRp v{dV dqvjH[ mm

rjla[ hV m
dHl a'G Rpfi>a qhjaqj wHg VeiJ dry'G h.ps[ h'H[ WjWj ug
s[ uVq blojV qVlPi rjv \dTvrJ s[ dHvjw[| yv[ eH[ m V[C[
hg dH,w df>c Wp,Tj o[h h{ Rpo[ woj wiV v,e eH[ m woj wiV lq[G
RpV%J V[ WjWj ug sg LiZj Vjv dlxa wgag m i'u dlxa lpS w[
l.eaJ V[ fp,DdAbj ##Rph dwhC[ qhJfpit hV@ dwo[ idh.s[ hV m RpV%J
sj uVq blojV dwhCj h{ m$$
qhjaqj V[ duV%J wp lpdSbj lg s,l ds,aj m h"vg h"vg e,v
WjWj ug s[ Vei qVlPirjv fhp.y eHg m WjWj ug s[ r,c[ Fij
l! xPvj dl>z ba[ FiujHg qhJ w"i s[ w>Vg li'a fHg m qjHg qhJ
w"i wpN dsVJ Wjbs fp,A fCajv wiw[ FpKy' fhp.y eHg m WjWj
ug V[ l,pt lJs fpAS a'G Wjbs df>c s[ bjfS[ WyfV s[ ljogbJ
s[ Wji[ fp,DdAbj m RpV%J dry'G wHg qi yp,w[ lV m duhC[ bu[ spVgbJ
dr,y lV RpV%J s[ Vjq qjHg V[ s,l ds,a[ m
ija } qjHg } irjdHa bVplji dwl[ s[ zi qjHgbJ w'v
l"S vHg F[u ds,aj m lr[i h'S a[ dxi qjHg c[i[ bj eHg m s' dsV
idhS a'G Wjbs qjHg } a'iV lq[G ajwgs wgag dw ##us'G sPug
rji bjH[ aJ q[i[ FjHg xPvj dl>z@ wjvj dl>z@ L[i dl>z V.Wisji@
qghJ dl>z V.Wisji@ qHgbJ dl>z siug a[ y"wgsji q>psj upvjh[
} Vjv v{ w[ bjHg m$$ qjHg rjdfl yvg eHg m
79

wpN dsVJ Wjbs qjHg Rpfi'wa Vjq s[ lji[ W.dsbJ } v{


w[ bjHg m bjf V[ dHV%J } wHg dsV i,Ddtbj m RpV%J bjdebj q>eg
aJ bjf V[ WyV wgaj ##dH>V%g uvsg dwRpG wis[ h' m$$
s' bjsqgbJ V[ bjfSgbJ quWPigbJ s,lgbJ m dH,w V[ dwhj
##q[ig q,N lPS rjvg h{ m$$
WjWj ug V[ dwhj ##q,N lP fHg h{ ba[ w,Bj ds,aj h{ m$$
sPu[ V[ dwhj ##q[igbJ A,vgbJ w'n[ Rpfi lp,w ihgbJ hV m
w'Hg yp,w Vj v{ ujr[ m$$
RpKai dr,y WjWj ug V[ xiqjdHbj ##a[igbJ A,vgbJ sg ijtg
##FC'vj$$ dfbj hp.sj h{ m$$ bjf i,tSj yjhp.s[ lV m x[i qpC w[
bjRpS sj WyV v{ w[ bjdebj ds,ag m fi qHgbJ dl>z } Ap,Bg
VhgG ds,ag m dH,w qhgV[ Wjbs Ap,Bg ds,ag m apiV lq[G Rpl } a[iJ
ipfH[ Li%J wiw[ ds,a[ ba[ hpwq wgaj tujV[ dr,y i,tS[ hV m a'B
VhgG bjr[eg m dHh WyV lda h'dHbj m fi qwjV WVjRpS lq[G
dHh ipfH[ b,e[ dfA[ h' eH[ m dxi Rph VhgG dqv[ m
sPli[ lji[ f+[qg us zi fhp.y[ aJ u' WyV h'H[ lV m lF f+a,t
h'H[ lV m q,N V[ w,Bj ds,aj lg m A,vgbJ sg ijtg FC'vj dfbj lg m
aglig rji qhJ w"i s[ Vjv FjV dl>z@ Whjsi dl>z ba[
dH,w vCwg FjV w"i lg m siLV wiV a'G Wjbs WjWj ug V[ WyV
wgaj ##vCwg sj VJ Wsv w[ Ljq'G i,t dsY@ l,ptg r,l[eg m FjVg
ljcg qjaj sj Vjq h{ m$$
RpV%J V[ w'Hg dZbjV Vj ds,aj m Vjq WsvS dr,y wg h{ m
##lda WyV ljZP Rpfs[L$$ rjvg WjSg Vj lqN lw[ m dxi vCwg
ljig Rpqi sptg hg ihg m w'Hg Vj w'Hg sp,t v,Ddebj hg dihj m

80

bjfS{ FjS{ u' yv{ FjHg drApdC y'Bj tjr{ mm


qhJfpitJ sg l>ea wi[@ RpV%J sg yiV LiV idh w[ qVqiug
wi[ aJ f+qjio s[ lptJ a'G rJNj ih[ej m v'w s[ fsjio fj w[ f+FP
sj ul wiV a'G epi[u wi[ aJ fiv'w sgbJ dVbjqaj dwr[G
dqvSegbJ m
dHw iqaj ljZP c[i[ fhp.dybj m WjWj ug s[ l[rw a'G bjdebj
v{ w[ dB,vj ljdhW a[ yvj debj m siLV wiw[ Vqlwji wgag
ba[ W{n debj m huPi V[ qdibjsj bVplji Vjq@ e'a@ df>c
fp,DdAbj m
Rpl V[ dwhj ##qhjiju ) hqjij uVq WJei wj h{ m hq iqa[
idha[ h{G m$$
WjWj ug V[ WyV wgaj ##ngw h{ m$$
WjWj ug V[ l[rw } hpwq ds,aj ##Rpai rjv[ fjl[ rjvg W[ig
o,v[ dHl sj bjlS vj dsY m dHl } uv fjSg AwjY m
ljZP V[ dwhj ##q{G b,n fdhij F'uV wisj hJ m$$
huPi V[ xiqjdHbj ##Lp,Z h{ m$$
ws[ ws[ WjWj ug V[ Rpfi Wpvj v{Sj m WyV Wvjl wiV[ ba[
dxi o,v[ F[u s[Sj m dH,w dsV ljZPP V[ bjdebj q>eg fi huPi a'G
bjdebj Vj dqvg s' wp dsVJ Wjbs dxi bjdebj Vj ds,ag m
aglig rji dxi W[Vag wgag ##dw bW a'G hq huPi iq{Ge[ hpS
ip,w Vhg lwa[ m$$
bCgbv lpFj s[t w[ WjWj ug V[ fpdAbj ##dwl aix
ujYe[ m$$
81

Rpl V[ dwhj ##hispbji wg aix iq{Ge[ m$$


bjf ug V[ dxi WyV wgaj ##iq' iq' iq' a[ tPW iq' WjWj
ug sg iqu } Rph VJ lqN ldwbj m Ljq } hispbji rjvg e,cg
yC%V vHg Fp,y' lB[LV a[ yvj debj m f+q[Li sj FjSj h'dHbj
a[ f+jS dVwv eH[ m dsV yC[ a'G f,aj v,ej dw lB[LV a[ w'Hg
ljZP qdibj dfbj h{ mWjWj ug w'v rg tWi fhp.y eHg m WjWj ug
s[ dH,w l[rw Fp,y' q>cg y"Zig V[ s,Ddlbj dw dHh Rph ljZP WJei
sj h{ u' WjWj ug w'v W[ig h[n idh>sj lg m
l[rw V[ rjdfl bj w[ WjWj ug } tWi lpSjHg m lpS w[ huPi
V[ WyV wgaj ##LpZ h{ m$$ W{ng l>ea V[ W[Vag wi ds,ag ##qhjiju)
dHh wg w"aw h{ m dHo' ujS lq[G aJ Rph a.sipla lg m$$
WjWj ug WyV wgaj Rpl sg Rpqi dHaVg lg m b>a lq[G hg
bjfS[ fjl bjdHbj lg m ljcg dH,Aj lg dHl sj b>a dHo[ h'r[ m
dHl } qpwa wi s[HgH[ m fi Rpl V[ WyV Vj q>dVbj m du,s wiw[
rji rji bjdebj q>eg ba[ yvj debj m hpS y"ijlg v,t uPVg
F'e[ej m dxi dwl[ lq[G qVp,tg uVq dqv[ej aJ qpwag dqv[eg m u[
Vj uJsj aJ hpS[ hg dqv ujSg lg m
ljig l>ea V[ Vqlwji wgag ba[ LJa h' w[ W{n eH[ m
\dHh WyV u'de>si dl>z dT,v'G V[ dvtjdHbj h{ m|

ldaepiP lsj sdHbjvp h{


FjHg drSp Fjej dwbj fjHgb{ mm
spVgbJ dr,y dryiV vHg fsjioJ sg v'C h{ m dHh fsjio
fsrgbJ@ qjdHbj@ ZV@ fp,ai bjfS[ bjfS[ FjeJ bVplji dqvsg
h{ m fi x[i rg u[ dwl[ qhJfpit sgbJ q[hiWjVgbJ h' ujS aJ
82

awsgiJ Wsv uJsgbJ hV m dibjla VjF[ s[ a'LjtjV[ sj qptg


W,ej dl>z df>c ep>qBg wvJ sj lg m Rpl sg vCwg Fp,y' wvJ dr,y
l'S dl>z s[ f'ai[ Vi.uV dl>z } drbjhg h'Hg lg m dH,w dsV W,ej
dl>z V[ bjfS[ vCw[ Wta"i dl>z } ajwgs wgag@ ##dw vCwg
} dqv w[ bj m fi fdhvJ Rpo[ WjWj ug s[ blojV a[ q,oj B[wSj
h{ m dxi zi ujSj h{ m$$
Wta"i dl>z i[v ijhg Fp,y' q>cg s[ lB[LV a[ Rpadibj m Rpo'G
dHv{ygbJ sj f+Ljs dvbj m s' wp qgv f{sv hg lxi wgaj a[
WjWj ug s[ blojV a[ fhp.y debj m l[rw a'G bjdebj vHg ba[
dB,v[ Rpfi yC debj m q,oj B[dwbj aJ WjWj ug V[ qdibjsj
bVplji e'a@ VjVw[@ sjsw[ f,A[ m dHv{ygbJ rjvg fpCg t'hv w[
l[rwJ } hpwq ds,aj m ##dHv{ygbJ sg deSag wi' m$$
l[rwJ V[ deSag s,l ds,ag m huPi V[ WyV wgaj ##aP. dH,w
dHv{yg dwo[ lp,B bjdHbj h{G z,B h{ m$$
Wta"i dl>z V[ biu wgag ##eigW dVrju q{} fpCg W>V w[
ds,ag h{ m q{G v{ bjdHbj hJ m q{} dHv{yg Wji[ w'Hg faj VhgG m$$
##ljcg dH,w dHv{yg Rpo[ dc,eg h{ u[ aP. dvbj s[r[G aJ a{}
VjF[ sj iju s[ s[HgH[ m$$ huPi V[ WyV wgaj m
dHh lpS w[ Wta"i dl>z ci debj dw l>a aJ W[firjh hp.s[
hV u[ iju[ } faj v,e debj aJ V"wig ujH[eg ba[ luj rg
dqv[eg m dh>qa VhgG fHg dHv{yg dvbjRpS sg m urjW s[ ds,aj m
bjdebj q>eg quWPig s,l w[ ##dw q{} uiPig w>q h{ m$$ WjWj ug
WyV wgaj m ##aP. zWij Vj m blgG dHv{yg bjf[ q>erj v{Gs[ hJ m$$
l[rjsji } hpwq wgaj ##Fp,y' q>cg uj w[ spwjV b>si v>z
ujrgG m$$ lisv s[ b>siv[ fjl[ dHv{yg dc,eg fHg h{ yp,w
83

dvbjrgG m l[rjsji hpwq q>V w[ q>cg debj ba[ lisv s[ w'v'G


dGHv{yg yp,w dvbjdHbj m
Wta"i dl>z dH,w dsV bjfSg F{S s[ zi dihj ba[ bev[
dsV bjfSg V"wig a[ fhp.y debj m lqJ Wgasj debj Wta"i dl>z
a'L[tjV[ s[ Rpy bdZwjig a'G qp,t bdZwjig WS debj m dul lq[G
b>ei[u liwji V[ difps>qV dl>z } uvjraV wgaj aJ b>ei[uJ
V[ Wta"i dl>z } iju sg up.pq[rjig ds,ag m Wjbs dr,y difps>qV
dl>z V[ rg bjfSg dVug ujdHsjs sj bjq-qptdabji WSj
ds,aj m Rpl lq[G Wta"i dl>z } WjWj ug s[ WyV Ijs bjH[ dw
u[ dH,w dHv{yg dvbj ds>sj aJ b,u Rph WyV bB,v h' uJsj m
fi q{G WyV sg l.Fjv VhgG wi ldwbj m rwa bVplji wga[ WyV
sg l.Fjv Vjv qV da+fa hp.sj h{ m
\dHh f+l.e u'de>si dl>z dT,v' V[ dvtjdHbj h{ m|

W'dv Vj ujS{ qjdHbj


qds qjaj qiSj ygda V bjr{ mm
qjdHbj dwl[ iPf dry@ ZV s"va@ uqgV ujdHsjs@ fp,ai@
dHlaig iPf dr,y h'r[ m dHl sg da+fag qV } l>a't dvbjr[ aJ
f+FP sg iuj dr,y h{ m u[ da+LVj r,Zsg hg ujr[ aJ qVp,t h>wjig
h' uJsj h{ m ##ZV FPdq wj u' wi[ epqjdV m l' qPit b>Zj bdebjV$$
rjvg e,v h' uJsg h{ m ZVg@ qVp,t drivj hg zq>c sj dLwji
h'S a'G Wysj h{ m
f>ca wiaj ijq ws[ WjWj ug s[ siLV wi ujdHbj wisj
lg m hjC s[ qhgV[ dH,w dsV siLV wiV bjdHbj VqLwji wiw[
84

W{n debj m q>V b>si xpiVJ WdSbj m N,B WjWj ug V[ xpiVj ujS
w[ fpdAbj ##s[raj b,u a[ij W'vS sj lqJ VhgG$$ m
Rph lqN Vj ldwbj m qV s[ xpiV[ Wp,v%J a[ bj eH[ m WjWj
ug V[ dxi i'dwbj mbtgi da>V rji dHhg WyV h'dHbj m Rpl dxi
rg W'vS sg w'dLL wgag aJ WjWj ug V[ h,l w[ dwhj ##v{ s[raj
a[ig qiug@ s,l wg wdhSj yjhp.sj h{ m$$
Rpl lq[G WjWj ug fjl qagigbJ s[ tjvg ti'C fH[ lV m dH,w
fjl[ i,t A,cs[ lV m f>ca sg dVejh RpV%J RKpfi lg m f>ca V[
dwhj ##huPi dHh q{} s[ dsRp m
##aP. dHh wg wiV[ hV ($$ huPi V[ WyV wgaj m
##blgG dHhVJ sj i{aj fj w[ A,w vrJe[ m$$ f>ca V[ urjW
ds,aj m
WjWj ug WyV wgaj ##f>caj b,u lqJ wp,N h'i h{ m blgG a{}
wpN s[Sj lg m rwa z,B h{ q"a dli a[ tCg h{@ a{} lqN VhgG
bj ihg m
dqia hl{ dlip Rpfi[ mm

a[ij qV tjfdibJ a[ vvyj debj h{ m bjfSj t'fij l>Fjv


dHh idh ujr[ aJ ngw h{ m
f>ca dVijL duhj h' w[ Rpn w[ yvj debj m WyV Vj lqN
ldwbj m sPli[ dsV dwl[ df>c a'G bjw[ WjWj ug } s,Ddlbj
##qhjiju@ wiaj ijq qi debj h{ m$$
lpS w[ WyV wgaj ##Lp,Z h{ m$$

85

u[ YdH dsldh Vidw uJs[ aJ RpV wj sjVp V v{Sj mm


f+q[Li s[ Ziwji[ qVp,t a'G qhJfpit sjV v{S a'G rg l>w'y
wis[ hV Rpl sg qjdHbj wPC sg wqjHg hp.sg h{ Rpl s[ dry'G
qvw Fje' s[ fPdCbJ rjvg ia dVwvsg h{ m l,y sg wqjHg l,y[
s[ siWji dr,y wWPv hp.sg h{ m wPC sj fljij WjvP i[a s[ q{sjV h{ m
qpw,sq q,v Fp,y' sj dH,w bqgi l[n lg m ZV s"va L'hia
vHg Fp,tj lg m dH,w dsV lta Wgqji h' debj@ dHvju wirjRpS
s[ WjruPs w'Hg bjijq Vj bjdHbj m dVijL h' w[ ljij fdirji
zi W{nj debj m zi dr,y lvjh wgag dHl } WjWj ug w'v
v{ y,vgH[ m dH,w s'hSj \FJcj zC[ sg ai%J| sp,Z sj Fi w[ ljij
fdirji l[n } v{ w[ WjWj ug w'v uj dihj lg m WjWj ug w'v
Z.Vj Fea dl>z W{nj lg m WjWj ug V[ WyV wgaj ##Z.dVbj uj
w[ s[t dHh dHw,n dHZi } dwl sj bj dihj h{ m$$
Z>Vj dl>z V[ Rpn w[ s[dtbj aJ wdhS v,ej ##huPi dHh
qpw,sq q,v l[n sj fdirji bj dihj h{ m$$
l[n s[ fdirji V[ bjdebj q>eg aJ huPi V[ l[rw } ajwgs
wgag ##dlix s' bjsqg hg Rpfi bjRpS m$$ hpwq bVplji qpw,sq
q,v s[ s' vCw[ apvlg ijq ba[ vjv ijq Rpfi bj eH[ m VqLwji
wiw[ W{n eH[ m huPi V[ fpdAbj ##dwr[G bjH[ h' ($$
l[n wdhS v,ej ##sp,Z AwjRpS bjH[ hJ m$$
huPi h,l[ a[ dxi WyV wgaj ##b,e[ aJ ws[ sp,Z AwjRpS bjH[
VhgG m l[n Wgqji h{@ Rpl Rpa'G sp,Z rji w[ AwjRpS bjH[ h' m aphjcg
dH,Aj h{ l>a sp,Z A,w w[ yv rlS ljcj l[n ijug h' ujH[ m lj}
a'iV bjH[ h' m$$
86

Z>Vj Fea V[C[ hg W{nj lg m Rph W'dvbj ##sp,Z fgS Vjv wg


h' ujH[ej (
huPi V[ WyV wgaj ##a.P fgw[ s[t v{ aqjLj m duhCj sp,Z
fgH[ej qi ujH[ej m l[n Wy ujH[ej ($$
dxi Rpl s[ fp,aij } dwhj u[ aplgG dHl } i,tSj h{ aJ
sp,Z bjf fg vr' VhgG aJ aplgG rg ujY ba[ sp,Z rg v{ ujY m
dHl V[ w,v } yv[ ujSj h{ m
ljij fdirji rjdfl zi yvj debj m bev[ dsV l[n yC%jHg
wi debj m

fi wj Wpij V ijthp yga mm


apq wRp sptp VhgG FjHg qga mm
sPli[ sg WpijHg wiVg uJ l'ySg fjfJ sg f>c dli ypwS
sg e,v h{ m dwl[ f+jSg sj qV s,ptg wiVj f+qjaqj } sp,t
fhp.yjRpSj h{ m sptg h'H[ f+jSg sg dH,w hjb siejh sgbJ sgrjiJ
dhvj ds>sg h{ m uVqJ sg wgag af,Ddlbj } sptg qV sg dH,w
agvg Vjv v,eg b,e lpbjh WSj ds>sg h{ m F'v[ Fjv[ qV b>si
f+qjaqj sj rjlj hp.sj h{ m Rpl } v,ej dVijL qV sg hV[ig sj
Z,wj uC%J dhvj ds>sj h{ m
Fp,y' wvJ sj biuV dl>z z'BSj iP.qg idhS lq[G WjWj ug
sg l[rj wdibj wisj lg m RphVJ s[ zi'G qjHg hdiVjq w"i sj
xpxC l'hS dl>Z rjdCbJ rjvg sj rlVgw lg m qjHg } dqvS
bjdHbj lg m qjHg i'u dVIq bVplji siLV wiV ujS v,eg
aJ Rpl V[ fpdAbj ##dwo[ uj ih[ h' ($$
qjHg V[ Rpai ds,aj ##ljc[ df>c dr,y qhJfpit hV u' i,W sj
iPf hV@ u' qV dyarw[ ujr[ m bjlj fPig h' uJsg h{ m$$
87

l'hS dl>z rg Vjv siLV wiV api dfbj m dB,v[ ljdhW


Rpfi yv[ eH[ m l'hS dl>z V[ dH,w ipfdHbj q,oj B[dwbj m WjWj
ug V[ qdibjsj fPig wgag a[ WyV wgaj@ dwr[G bjH[ ($$
l'hS dl>z V[ dwhj ##qhjiju@ ljc[ df>c dH,w qjHg h{ Rph
ws'G qi[eg m huPi V[ fp,DdAbj ##aP. dHh dwRpG fpdAbj h{ ($$
##Rpl sg uqgV q{} bjRpSg h{@ dwRpGdw Rph q[ig ajHg h{ m$$
Rplsj upbjW lg m
huPi V[ epD, l[ dr,y bj w[ dwhj@ ##ypw
, v{ bjfSj ipfHgbJ m aP.
v'wJ sg q"a Rpcgwsj h{G dw uqgV sj qjvw WS ujrJ m a{} faj
h{ dw qjvw sj wg hpwq h{ m a[ij wpN
, VhgG idhSj m$$ riaS rjvg
Fjrg sj fdhvj hg dHLjij h' debj fi Rph lqN VhgG ldwbj m

Flqj FPa h'bj dtV Fgadi bfVj wgbj fjdHbj mm


FjHg hiV[w dl>z V>s[ w[ Fp,y' wvJ s[ rjlg sg ue%j dr,y
WjWj ug s[ lq[G lwPv hp.sj lg mdHl lwPv dr,y qplvqjV qjlBi
bWspv exPi lg Rpl sj dHw' hg V[q lg ija } fC%V lq[G
eiqg sg ip,a dr,y w'n[ a[ vjvB{V ue%j w[ fCsj hp.sj lg m
vjvB{V sg i'LVg WjWj ug a,w fhp.ysg lg m bjf fC yp,w[ h'
dw huPi b,e VhgG s[ts[ lV m l[rw F[u w[ WjWj ug V[ Rpl
} ajwgs wgag dw ##v{Gf WpNj s[ m blgG b,e q,o[ VhgG vjRpSg m$$
l[rw V[ W[Vag wgag ##qhjiju) bjf b,e } q,o[ VhgG vjRpGs[@
wg wjiV h{ ($$
##blgG dwl[ lq[G dH,w f{i a[ tC w[ ljT[ da.V wi'C qPv
q>ai sj fjn wgaj lg aJ a[ag wi'C s[raj bjdHbj@ fi
beV s[raj VhgG bjdHbj lg m Rpl r[v[ blgG f+S wgaj dw
88

duV%J dyi ligiw a"i a[ uhjV dr,y ihJe[ b,e } q,o[ VhgG
vjrJe[ m ba[ VJ dHlsg f,wg ygu tjrJe[ m$$ Wupie sls[ hV
dw dHh WyV iP.qg idhS lq[G wga[ lV m dHh WyV FjHg ci"vg
a'G dqdvbj h{ m
wpN s[i Wjbs lwPv sj dVigtS wiV vHg Rpy bdZwjig
bjdHbj ba[ Rph ija dH,o[ hg ndhi debj m s'VJ V[ A,a Rpfi
W{n w[ vjvB{V u,e%j i,tg lg m WjWj ug V[ l[rjsji } F[dubj
dw vjvB{V W>s wi dsY m
fi RpVJ% V[ w'Hg firjh VJ wgag m RpvBj dwhj ##aphj} wg
hps
. j h{ m$$ wpN lq[G Wjbs s'VJ sg dlha Whpa tijW h' eHg m dH,oG'
yv[ eH[ m qjlBi bWspv exPi sg hjva dH>Vg% tijW h' eHg dw
Rpl s[ dsqje dr,y wgC[ f{ eH[ m fgC Vjv dsV ija ygdwbj wi[ m
faj v,eS Rpfi>a l[rwJ V[ W[Vag wgag ##qjlBi ug s[ dsqje dr,y
wgC[ f{ eH[ hV m Rpl } WtL dsY m W,DdybJ } fCJRpGsj lg m$$
huPi V[ lpS w[ WyV wgaj ##aphj} wg faj h{ m dHh lPi
hg Rpl } dHo[ ljc[ w'v v{ w[ bjdHbj lg m$$
b>a Rph sptg h' w[ qdibj m qiV a'G fdhvJ Rpl s[ zi
rjvg V[ bj w[ W[Vag wgag qhjiju ) dHh A'B[ A'B[ W,DdybJ
sj wg wlPi h{ m dHl } qjx wi dsY m
huPi V[ WyV wgaj ##dxwi V wi W,DdybJ sg du>q[rjig
i,W sg h{ m du>Vg bjqsV dHh qhgV[ dr,y wisj h{ m hpS Rpl a'G
r,Z h'r[eg m$$
##dHh WyV bB,v h'dHbj m$$
\dHh f+l.e u'de>si dl>z dT,v'G fjl'G dqdvbj|

89

dqiaw wRp ugrjvV hji mm


FPt[ wRp s[ra bjZji mm
WjWj Wp,Z dl>z s[ zi f'ai[ epvr.a dl>z V[ uVq dvbj m
WyfV dr,y b{lg Wgqjig v,eg dw IaV wiV s[ Wjbs rg
w'Hg bijq V bjdHbj m srjHg bjds widsbJ dH,w ljv sj
lqJ v>z debj m dH,w dsV Wp,Z dl>z s[ qV dr,y xpiVj WdSbj
dHl } WjWj ug s[ yiVJ dr,y v{ w[ y,vgH[ m
WjWj Wp,Z dl>z a[ qjHg Ljq w"i s'V' f'ai[ } v{ w[ WjWj
ug sg huPig dr,y fhp.y eH[ m W[Vag wgag ##qhjiju ) W,yj Wgqji
h{ m dw+fj wi' m$$
W[Vag lpVS Rpfi>a WyV wgaj ##dHl } Whjv sjl s[
yiVJ dr,y i,t s[Sj m$$
Whjv sjl ug hxa[ dr,y dH,w rji uiPi siLV wiV Fp,y'
bjdHbj wis[ lV m Whjv sjl ug siLV wiV bjH[ aJ qjHg
Ljq w"i W,y[ } w,fC[ dr,y vf[B w[ c[i[ v{ eHg m hpwq bVplji
W,yj l>a Whjv sjl ug s[ yiVJ a[ i,t ds,aj m
l>a Whjv sjl ug V[ dwhj ##dHh wg h{ m$$
WjWj Wp,Z dl>z V[ dwhj ##q[ij f'aij h{ m dH,w ljv a'G Wgqji
h{ dHl a[ dw+fj wi' m$$
WjWj ug V[ hpwq wgaj ##Whjv sjl dHl W,y[ a'G wfCj
vjh w[ dHl s[ ligi a[ h,o x[i s[ m$$
h,o x[iV a'G Wjbs l>a Whjv sjl V[ fpKdAbj dHl W,y[
} wg trJs[ h' m
90

qjaj V[ dwhj ##sp,Z sg tgi ds>s[ hJ m o'Cg duhg hg tJsj


h{$$ l>a Whjv sjl ug V[ WyV wgaj ##r,cj h' w[ tgi Whpa
tjH[ej m$$
dHl a'G Rpfi>a WjWj ug V[ WyV wgaj ##qjHg aP. dHl }
bjfSj sp,Z yp.zjRpSj h{ m$$
qjHg h{ijV duhg h'Hg dw q[i[ aJ sp,Z hg VhgG h{ m fi us'G
sp,Z s[S v,eg aJ sp,Z Rpai bjdHbj m W,y[ V[ dH,w ljv bjfSg
sjsg sj sp,Z yp.dzbj m epvr>a dl>z b,u rg q"uPs h{ ba[
f'aigbJ rjvj h{ m du>seg dr,y W[b>a tgi tjZg m
\dHh f+l.e epvr>a dl>z sg uWjVg h{|

l'Hg wiSj du bjdf wijH[ mm duo[ it{ lj Fvg ujH[ mm


qhJfpit liW wvj lqi,o h' w[ dxi rg hpwq dr,y idh>s[
hV m l>ljig qVp,t dHl i,Wg F[s } VhgG lqN lwsj m dHl[ vHg
Rph rji-rji W[VagbJ wisj idh>sj h{ m fi qhJfpit hpwq b>si
hg lF wpN wis[ ba[ wirjRpGs[ hV m
dHw rjig f+[qgbJ V[ dqv w[ W[Vag wgag ##qhjiju ) dB,v[
rjvg ue%j sg w'nig fpijSg h' eHg h{ m w>ZJ sg hjva tlaj
h' eHg h{ m Lagi rg B,pBS rjvj h{ m hpwq h'r[ aJ dHo[ h'i Rpljig
wi s[HgH[ m uJ o,v[ \dHLjij duo[ b,u wv% qhjiju sj bjlS
h{| WSj s[HgH[ m$$
f+[qgbJ sg W[Vag lpS w[ wdhS v,e[ ##duaVg s[i blgG W{n[
hJ Vj w.Z dc,e[ ba[ VJ Lagi Bp,B[ m aplgG dxwi V wi' m$$
wpN lqJ v.zS s[ Wjbs l[rwJ V[ dxi W[Vag wi ds,ag WjWj
ug dxi yp,f ih[ m agug rji dxi m
91

f[+qg dryji wiV v,e[ dw WjWj ug bjf rg Wjhi VhgG bjRpGs[


l[rw rg b>si idh>s[ hV m Lagi Bp,BS rjvj h{ dw,a[ bVio VJ
h' ujH[ m dHl ci a'G dxi W[Vag wiV eH[ m
FjHg vgvj dl>z@ qjHg t[q w"i u>cj rjv[ rjvg@ FjHg
rdibjq dl>z@ WjWj l"S dl>z@ V.Wisji w[hi dl>z@ l[q[ a'G epids,a
dl>z a'G qjHg t[q w"i q"wj s[t w[ W[Vag wiV RpKfi yv[ eH[@
dwRpGdw Rpl dsV Whjv sjl rg bjH[ h'H[ lV m Vqlwji wiw[
W{n eH[ m WjWj ug V[ fKpdAbj ##dwr[G l>ea s[ bjRpS[ h'H[$$
##ug dH,w biu'Hg v{ w[ bjH[ hJ$$ W[Vag wgag m
WjWj ug WyV wgaj ##fdhvj bjfS[ bjfS[ Vjq s,Dl' x[i
bevg e,v wiJe[ m$$
lF V[ bjfS[ bjfS[ Vjq s,l[ ba[ dxi W[Vag bjlS Wji[
wi ds,ag m
W[Vag lpS w[ huPi WyV wgaj ##ljc[ dli Rpa[ Whpaj Fji
y,pDdwbj h{ m u[ blgG dhv eH[ aJ iju dl>zjlV c'v ujSe[ m u.e
v,e ujH[eg@ W[b>a spVgbJ qi[eg m lj} dHo[ hg W{n[ idhS dsY m$$
dHh WyV h'S a'G Wjbs rg l.ea V[ o,v[ w,ygbJ dH,BJ sg
dH,w RpaVg r,cg w'nCg fj ds,ag \e,sg ljdhW rjvg oJ Rpfi|
fi WjWj ug V[ Rpl dr,y yiV VhgG fjH[ m
fjng dl>zJ a[ f+[qgbJ V[ iv W[Vag wgag ##qhjiju) dHo[ epiP
ljdhW sj liPf v{ bjHgH[ m$$
RpKai dr,y WyV wgaj ##dHo[ VhgG v{ w[ bjRpSj m ljcg
qdibjsj h'i h{ m$$ RpV%J rjla[ qdibjsj h'i hp.sg h{ m
wHg rji l>ea V[ W[Vag wgag m fi WjWj ug dHhg urjW
ds>s[ ih[ m
92

ljy{ qhdv ih{ W{ijeg bjrS s[dh a bjrj mm


u,lg f" rjvg s[ rlVgw sj f+le
. sj wpN dh,lj dfA[ A,f
ypdwbj h{ m s[h bi'eaj vHg WjWj ug fjl bjdHbj lg ba[
hpwq bVplji s' ljv l[rj dr,y dihj lg m h;Pig l[rj dr,y idhS
lq[G wpN w"aw Rpl s[ fpa
, i q>ev dl>z V[ wvq W>s wijH[ hV m
Fje dl>z Vjqg dHh l[rw hpwq bVplji dwa[ w>q F[dubj
rjflg ila[ dr,y qlaPbjSj dry'G v>zSj lg m qhJfpitJ sj
qlaPbjS[ wgiaV yv dihj lg m dHl V[ wgiaV lpdSbj WCj hg
bjV>s bjdHbj m
##W{wp>n Vei uhj l>a rjlj$$ rjvg f>eag sg ZjiVj ##duo[
rls[ V[ l>a dfbji[@ Rphg h{ W{wp.n Veig$$ fCs[ rg lV m VwLj
rg W{wp>n sj WdSbj h'dHbj lg m wgaiV sg lqjfag Rpfi>a
Fje dl>z RpKo'G yv dfbj m
WjWj ug sg huPig dr,y fhp.y w[ q,oj B[dwbj ba[ W[Vag
wgag ##qhjiju)$$ q{G qlaPbjS[ rjdvbJ sj wgiaV lpdSbj ##duo[
rls[ V[ l>a dfbji[@ Rphg h{ W{w.pn Veig m$$ huPi dHl s[ bio
lqNjY m WjWj ug V[ xiqjdHbj ##dHl sj bio qV sg bjV>sHg
brloj h{ m u' uVq qiV@ sPt@ F,pt@ l>ljig rlaPbJ } dabje
w[ wia[ fpit dr,y bF[s h' uJsj h{ m dHh lpdSbj faj VhgG
vesj b,tg s[t w[ hg IwgV W,Nsj h{ m$$
dHh WyV wiV Rpfi>a lqjZg vgV h' eH[ wjxg s[i Wjbs
V[ai t'v[ m epirjw
wdhS woV wRp l'Ng Vjhg u' f[t{ dalp WdS bjr{ mm
lqjZg t'vS Rpfi>a WyV wgaj ##Fje dl>z h'i w'Hg e,v m$$
93

Fje dl>z V[ W[Vag wgag ##eigW dVrj;@ q[ij qV bqi


woj lpVS vHg wisj h{ aplgG dw+fj wi' m$$
huPi V[ WyV wgaj ##bqi woj sj lqJ bu[ sPi h{ m$$ Fje
dl>z lqN Vj ldwbj m dxi W[Vag wi ds,ag m
q[hi s[ zi bjw[ wdhS v,e[ ##v{ lpS bqi woj m dH,w
beVg h'a+g Vjq sj s{Ga lg m$$
WjWj ug s[ qptjidW>s a'G dHh WyV dVwv[ hg lV dw Fje
dl>z s[ qP>h dry'G ##bj hj hj hj$$ sg brju bjHg m huPi V[
bjfSj h,o Fje dl>z sg Ajag Vjv vjdHbj aJ Rplsj dZbjV
Bp,B debj ba[ dfA[ } dc,e dfbj m h'L bjRpS Rpfi>a WjWj
ug V[ fp,DdAbj ##Fje dl>z wg r[dtbj m W'dvbj dwRpG lg ($$
Fje dl>z V[ biu epujig@ ##qhjiju@ q[i[ ljhqS[ fdhvJ
dH,w sirjuj bjdHbj m Rpl s[ b>si f+wjL hg f+wjL lg m Rpl
r[v[ q[i[ qP>h dry'G bjf qphji[ hg wpN dVwv debj h'r[ej m dul
rwa q{G b>si ujS v,ej q{} dwl[ V[ b>si'G Wjhi Z,wj ds,aj m
hpS q[G aphjc[ yiVJ dr,y W{nj hJ q{} dHhg faj h{ m$$
WjWj ug V[ WyV wgaj@ dHh l,yt>c sj sirjuj lg m aP. b>si
ujS v,ej lg m blgG a{} dfA[ Z,Ddwbj lg m dwl[ lq[G dxi blgG
l>lji dr,y ligi ZjiVj h{ m Rpl rwa a{} FjvJe[ m bev[ uVq
lq[G aP. l,yt>c dr,y rjlj wi[ej m
Fje dl>z V[ W[Vag wgag ##q{G aphj} dwl ai%J dqvjeJ (
WjWj ug xiqjdHbj$$ dVi>wji bjf lF wpN wi[ej m dqvjRpSj@
drA'CVj Rpl s[ h,o h{ m Fje dl>z ljc[ w'v Vi dl>z braji
h{ m a.P Rpl } v{ vY a[i[ WCj w>q bjH[ej m$$
##eigW dVrj; Vi dl>z } aplgG bjfS[ fjl hg i,t' m q{}
aJ l[rj hg WtLg iDKt' m$$ Fje dl>z sj RpKai lg m
\dHh f+l>e Fje dl>z a'G dqdvbj m|
94

lev qV'io fp>DdVbj bqij fs fjHg mm


LpFwiq u,l sj f+agw h{@ bLpFwiq Wsg sirju[ dvbjRpGsj
h{ m f+FP sj u,l wiV rjdvbJ sj spVgbJ ldawji wisg h{ m
qhJfpit s[ V[aiJ sg Nvw bjf f+jSg } lgl NpwjRpS vHg quWPi
wisg h{ m qVp,t s[ qV sg L>wj } y[hi[ sj VPi a[ a[u Vdria
wisj h{ m af' iju@ iju' Viw m af wiw[ iju dqdvbj fi iju
dqvS a[ hRpq{ r,l h'dHbJ } ViwJ s[ spbji[ T'hg dqvg tvwa
} dHVljx s[ aijuP dr,y a'dvbj aJ LpFwiq m hwPqa sg qsij
s[ VL[ dr,y uWi upvq wga[@ wdhi wqjH[ aJ f+qjaqj sg wi'fg
sj aju dli fdhdVbj m N"GfCg s[ rjlgbJ sg idhVpqjHg rg f+q[Li
bjf wisj h{ m eigW s[ spts[ dsv sg dH,w-dH,w wijh f+FP s[
dl>zjlV sgbJ sgrjiJ dhvj ds>sg h{ m eiPi h'H[ LdhVLjh } f+FP
s[ lVqjV[ qhJfpit rg L{ajV V;i bjRpGs[ hV m l,y f+a,t h's
a[ eiPig dli v,u Liq Vjv yiVfilV a'G rg F{b tJsj h{ m
fLyjajf sg hV[ig b,e[ wPC sj aju rg dli sj ljo A,csj
V;i bjRpGsj h{ m
qpVLg epids,a dl>z sg f+[iVj lswj qhjijSg fdBbjvj
svgf w"i \qhjiju Fpdf>si dl>z sg ijSg| WjWj ug s[ siLVJ
vHg bjHg WjWj ug s[ f+at w"aw s[t LiZjvP WS eHg m us
wHg rjig bjHg aJ qhjiju Fpdf>si dl>z wpN L,wg VuiJ Vjv
s[tS v,ej m dH,w rji Rpl V[ wpN e'vgbJ WjWj ug sg fit wiV
vHg F[ugbJ m bjdebj q>eg m huPi V[ l[rw } hpwq wgaj ##bj
ujS dsY dHh ljcg fit vHg bjHgbJ hV m$$
huPi V[ RphVJ s[ qV sg q>sg rjLVj sg dH,w dH,w e,v lpSj
95

ds,ag m Liq Vjv RphVJ s[ dli Npw eH[ ba[ dtqj q>eS v,egbJ m
fdBbjv[ rjdfl uj w[ RphVJ iju[ } ljig drdobj lpSj ds,ag
ba[ WjWj ug sg f+L>Lj wiV v,egbJ m dHh lpS qhjiju Whpa
Liqlji h'dHbj m dxi ijuj ba[ ijSg s'V'G WjWj ug s[ si a[
bjRpGs[ ih[ m wpN lqJ qpVLg epids,a dl>z } ijSg aVtjh ds>sg
ihg m WjWj ug V[ qpVLg } aVtjh v{S a'G i'w ds,aj m dxi l[rj
wisj dihj ba[ b>a aw yiVJ dr,y dihj m
##l[rw wg YCdw dVWhg f+gda$$

qpVLg epids,a dl>z sg faVg s[ Fagu[ V[ dHh WyV


lpSjdHbj lg m dH,w f+l>e dHh dw dHhVJ s[ s' r,c[ Fij qi eH[
lV m zi w'Hg h'i W,yj VhgG lg m qpVLg ug V[ dHhVJ sg qjaj
} f+[dibj dw aplgG WjWj ug fjl W[Vag wi' m
qpVLg ug@ qjHg apvlJ ba[ Vi>uV dl>z WjWj ug fjl fhp.y[
siLV wiV Rpfi>a wHg dsV l[rj dr,y ih[ m dH,w dsV huPi
f+l>V W{n[ lV m RphVJ q"wj dryji w[ W[Vag wi ds,ag m ##qhjiju
ljc[ zi W,y[ h' w[ qi uJs[ hV@ dw+fj wi' m$$
huPi V[ WyV wgaj ##s' h'Se[ m$$
WyV bB,v h'dHbj m s' vCw[ h'H[ dHw epidW>si dl>z ba[
sPlij VjVw dl>z u' b,u a,w q"uPs hV m dihjdHL fdBbjv[ h{ m
WjWj ug s[ y'vj A,cS a'G Wjbs s' vCw[ RpKaq dl>z ba[ f+gaq
dl>z WjWj Vi{S dl>z ug qdhdSbJ rjdvbJ s[ WyVJ Vjv h'H[
dHh s'V'G WjWj ug HgLi dl>z s[ lq[G l[rj wis[ ih[ m RKpaq dl>z
V[ bjfSg qjaj a'G lpdSbj lg dw qjHgbj } f>u fdhi[ a'G r,Z
Rpl lq[G rg VhgG f{S ds>s[ lg m dHh firji hpS rg l[rj wisj
idh>sj h{ m
\dHh f+l>e l! RpKaq dl>z a'G dqdvbj m|
96

qV WjAa xv fjH[ lev[ wpsida wgq bfjide mm


dyarVg qV sg@ dWVj uWjV t'v[@ qhJfpit sg q[hi ds+LBg
Vjv f+a,t ds+LBJa dstjr[@ fPiWv[ LpF wiqj sg Nvw h{ m f+a,t
s[t w[ rg spdVbjrg dHVljVg aijuP s[ q'h qjdHbj sj f,vCj
dxi rg dlqiV s[ f,vC[ a'G FjiP idh>sj h{ m dul V[ lPiu sg i'LVg
sjV dr,y ds,ag@ uv@ hrj sjV dr,y ds,ag diuw uVq a'G fdhvJ
ds,aj@ WVlfag ds,ag ligi sgbJ v'CJ fPigbJ wiV vHg@
fijdw+aq ljZV sjV dr,y bjH[ m fi dHVljV V[ Rpl sg wgqa
fjHg m dliqV wgaj Rph rg qp,v qjdHbj dr,y fjdHbj m aplgG
qjdHbj vHg u>eJ vCgbJ fi f+q[Li V[ dHh lF sjV s[S a'G
rg qP>h VhgG q'dCbj m b,u blgG Rph sjVg s[ sjV sg wgqa fj
ih[ hJ m u[ tpsj bjfS[ dsa[ } rjfl vr[ aJ drivjf wis[ Rpl
} w'ls[ hJ m
l[n VjVw y>s ijqfpij xPv s[ idhS rjvj dH,w iP. s[ wjitjV[
sj qjvw LjhPwji lg m Rpl s[ zi vCwj w'Hg VhgG lg m
uja rg Rpyg bwv rg Rpyg aV a[ iPf lrjdHbj m
RKpy[ q>si@ qdhv qjCgbJ dli a[ Aai dxijdHbj m
hjog z'C[ Llai Wlai u[ri b>e lujdHbj m
ata iju a[ iju Fje sj b>a dhljW V bjdHbj m
lJHg v'w dHw fp,ai WjN' lF wpN ujdHbj bujdHbj m
l[n i.P sj rfjig lg dwRpGdw wjitjVj hg ip.P sj lg m dH,w
rjig dHl } wjitjV[ dry'G zjBj wjxg f{ debj m dHl V[ ws[
WjWj ug sg li'a lpSg h'Hg lg m WjWj ug s[ si a[ lptSj l,ptS
bjdHbj dw q[ij zjBj fPij h' ujH[ m dB,vj ljdhW a[ w,yg w'nCg
97

s[t w[ qV dr,y W[Vag wiV v,ej ##h[ qhjiju WjWj ug q{G aphjcg
w,yg w'nCg sg oJ f>u huji f,wg dH,B vrj dsbJ q[ij zjBj
fPij h' ujH[ m$$
bisjl wiV sg s[i lg dw b>aiujqg dsvJ sgbJ ujVS
rjv[ w'ng a'G Wjhi bjH[ RpKyg brju dr,y W'v[
##v,tg v[t[ VjVwj WglC aglC wghs[ dya$$
huPi sj Fjr lg ##dHo[ v,tJ hg v,e ujSegbJ aP. VjVw
y.s f>u huji wg bjtsj h{ m$$ ##l' dHh WyV f+a,t h{ hpS l,a
v,t dH,B li'ri sg VgGh dr,y f{ eHg lg m$$
VjVw y>s lqN debj dw dHh WyV f+ojdH h{ m Rph Vqlwji
wiw[ Rpo'G rjdfl h' debj m ila[ dr,y uJs[ dtbjv bjr[ dw q[ij
Vjq VhgG ujSs[ lV@ qV dr,y bisjl wig Rph rg lqN eH[
dHh aJ fPiV ljZ qhjaqj hV m zi fhp.y w[ l[njSg Vjv e,v
wgag m Rpl } ljig h,c Wgag lpSjHg m b,e'G Rpl V[ dwhj@ ##dHh'
duh[ qhjaqj fjl'G q>eS rjvg ygu q>e m dHh zjB[ rjZ[ dwl
rjla[ hV m bjfS[ zi w'Hg W,yj VhgG m W,y[ sg q>e wigH[ m$$
bev[ dsV l[n ba[ l[njSg s'V'G WjWj ug s[ spbji[ fhp>y[ m
bjdebj v{ w[ dB,vj ljdhW Rpfi WjWj ug w'v fhp>y[ m VqLwji
wgag ba[ W{n eH[ m WjWj ug V[ qdibjsj bVplji uja@ e'a bjds
lF wpN fp,DdAbj m dxi hpwq h'dHbj ##s,l' siLV h{ dw f+LV ($$
l[n@ l[njSg V[ W[Vag wgag ##qhjiju) ljc[ zi w'Hg W,yj VhgG
dw+fj wi' m ljc[ iP. sj wjitjVj h{ m qjdHbj sg w'Hg wqg VhgG m$$
huPi h,l w[ wdhS v,e[ ##u[ qjdHbj Whpa h{ aJ blgG rg
qp>cj qp,v s[rJe[ m sl huji ipfdHbj v,e[ej m$$
l[njSg V[ dwhj ##qVuPi h{ ug$$
##y>ej x[i ljv s[ b>si h' ujH[ej m ljcg dVLjVg h'r[eg dw
98

Rph AJej h'r[ej \h,oJ sgbJ A[ RpGevJ|$$ WjWj ug WyV wgaj m


bjdebj v{ w[ ijqfpi[ yv[ eH[ m WyV f+a,t h'dHbj ljv s[ b>si
AJej qp>cj f{sj h' debj m
s' wp qhgV[ Wjbs l[n WjWj ug s[ si a[ Fp,y' bjdHbj
VqLwji wiw[ WjWj ug b,e[ f>u huji ipfH[ i,t ds,a[ m huPi V[
WyV wgaj ##blgG aJ s,l huji dr,y qp>cj ds,aj lg aP. f>u huji
hg ds>sj h{ m$$
l[n V[ RpKai ds,aj ##qhjiju) f>u huji hg Whpa h{ q{}
wjitjV[ dr,y zjBj dfbj h'dHbj h{ m$$
l[n f{l[ i,t w[ Vqlwji wiw[ api debj m bev[ dsV WjWj
ug V[ l[rw Vgvj dl>z } WpvjdHbj m Rph hjui h' debj m huPi
V[ hpwq wgaj ##Vgvj dl>z dHh f>u huji ipfH[ s[ Vjv f>u ipfH[
drbju s[ fj v{ m$$ dHh ljig iwq ijqfpi[ s[ w[ bjRpSg h{ m VjVw
y>s l[n sj zi fp,A w[ yvj ujHgG m a[i[ ujS r[v[ l[njSg FJc[
qJNsg h'r[eg m dHh ipfH[ ba[ drbju Rpl s[ b,e[ i,t s[S[ m ba[
Rpl } wdhSj ##l[n v{ w[ debj lg dHh f>u huji hV fi wh[
sl huji lV m dHh WjWj ug V[ drbju lq[a q'C ds,a[ hV a[
aplgG ljcg ygu lj} q'C dsY m$$
Vgvj dl>z iwq v{ w[ ijqpfi[ fhp.y debj m zi fp,A w[ debj
l[njSg FJc[ qJN ihg lg m dHl V[ f{l[ Rpl s[ b,e[ i,t w[ WjWj
ug sj WyV lpSj ds,aj m Rph WyV lpS w[ zWij eHg dw dwZi[
qp>c[ } wpN Vj h' ujr[ m Rph dvWC[ h,oJ Vjv l[n Vjv vCV v,eg
dw aP. f{l[ z,B s[ w[ bjdHbj h{G WjWj ug qp>cj rjdfl q>es[ hV m
l[n cisj Rpl lq[G l[njSg a[ qp>c[ } v{ w[ F,Ddubj sl huji
ipfH[ rg Vjv v{ bjdHbj m
Vgvj dl>z a'G wpN lqJ Wjbs hg c[i[ fhpy
. debj ba[ bjfS[
99

wga[ sj fAyjajf wiV v,ej m WjWj ug b,e[ sl huji ipfH[ i,t


w[ wdhS v,ej ##qhjiju) q{} qjx wi dsY q[i[ w'vG' evag h' eHg
h{ m dwifj wi' qpc
> [ } wpN Vj h'r@[ q{G dwl[ fjl[ sj VhgG ihJej m$$
WjWj ug h,l w[ WyV wiV v,e[ ##qp>c[ } wpN VhgG h'r[ej m
blgG aJ a[ig f+gdtbj v{ ih[ lg m dHh sl huji v{ uj m blgG
xwgiJ V[ dHh qjdHbj wg wiVg h{ m$$
l[n a[ l[njSg sj dsv ojr[G bjdHbj a[ W[Vag wiV v,e[
##eigW dVrju) blgG dHh qjdHbj hpS VhgG v{ w[ ujSg m dHh
aphjcg Vdqia v{ w[ bjH[ hJ m rjdfl VhgG v{ w[ ujrJe[ m$$
WjWj ug V[ s' rji x[i WyV wgaj ##blgG wg wiVg h{ ($$
fi Rph ci[ h'H[ lV m ##VhgG qhjiju blgG VhgG v{S[ m$$ l[njSg
V[ dwhj m
WjWj ug V[ xpiqjdHbj ##y.ej x[i u[ VhgG v{ w[ ujS[ aJ Fp,y'
q>cg fPhvg rjv[ l[n } s[ dsY m$$
VjVw y>s dHh f{l[ y,pw w[ fPhvg rjv[ l[n } s[ bjdHbj m
dHl iwq Vjv RpV%J sj w>q yv dfbj m WjWj ug V[ fPhvg rjdvbJ
} f{l[ s[S vHg dHl vHg ajwgs wgag@ dwRpGdw Rph WjWj ug
s[ tjS vHg rZgbJ ljx lpoi[ qagi[ \aiWPu| dvbj w[ ds>s[ lV m
dVaV[q sg aiJ hg aiWPuJ sg ip,a dr,y aiWPu dvbj w[ ds>s[
lV m dHl ai%J dHh WyV f+a,t h'dHbj m dxi dHh l[n AJej ijq
s[ Vjq Vjv qLhPi h'dHbj m
\dHh f+l>e zp,wi dl>z a'G lpdSbj h{|

100

dVir{i{ l>de r{ip iyjr{ hdi sieh Yhp hji{ mm


bjds upejds f+F wg rdcbjHg uV wg f{u lrji{ mm
wpsia sg s[S s' fdhvP dr,y h{ m V[wg l>e Wsg@ s'lag Vjv
spLqSg@ Rplaag sj ljo ds,aj dV.sj@ b>dq+a sj Wsv ;dhi
WdSbj@ lpt sg zCg spt sg fgCj rg dvbjHg m qhJfpit l>lji
b>si dryi[ aJ dV>swJ V[ fjfJ sgbJ enCgbJ FjigbJ wi
vHgbJ m l>a l[rj bjH[ aJ s'tgbJ rg Vjv q'Tj vjdHbj m epS
s[ Vjv b"epS m epSJ V[ v'w f+v'w dr,y Rplaag sg svgu a[
dvbj tCj wgaj qjV WtdLbj m b"epSJ V[ wjv w'nCgbJ sj
hV[ij ds,aj m f+FP V[ duhrj b>ai ai%J ai%J sj il Fdibj m il
dr,y wpC,aS RpFi w[ WpvJ } APh[ aJ dq,ai } dw+fjV s[ qp,n[
h,o fpbj ds>sg h{ m il dr,y dqnjl aju fdhVj ds>sg h{ m yqw
hgi[ sg h'H[ y,tS a[ f+jS vr[@ y[hij Lijxa sj h'H[ y,tS a[
f+jS vr[@ y[hij Lijxa sj h'r[ wiaPaJ L{ajV sgbJ h'S aJ
f+q[Li s[ si a'G rgG WtdLbj VhgG uJsj m dHh' duhj dV>sw
bjdHbj l[n e'Gsj qv Fp,y' a'G
dWtp b>dq+a wiajdi RpfjH[ mm l>lji dWit wRp spdH xv vjH[ mm
bjf[ wiaj wi[ wijH[ mm u' dalp Fjr{ dal{ trjH[ mm
Wl>a q! 3@ b>e 1172

l[rj dlqiV wiV rjvj b>dq+a rjvj b>dq+a xv f+jfa wi


dihj h{ m dV>swp ;dhi sgbJ zp,BJ fg dihj h{ m fjf V[ Wpij
btrjdHbj fjfg s[ l>I'e Vjv m
fjf Wpij fjfg wRp dfbjij mm

e'Gsj qv s[ fjf sj wpN dh,lj aplgG y"o[ dh,l[ s[ lxj 82 a[


101

fC yp,w[ h' m hpS e'Gsj qv Fp,y' q>cg bqgG y>s f>ljig sg spwjV
a'G ;dhi tigs dvbjdHbj m dwl[ W>s[ ijhgG \dul s[ Vjq sj faj
VhgG v,e ldwbj| WjWj ug a,w fhp.yjHg m ##zB zB w[ b>ai wg
ujVa$$ wdhS v,e[ ##u[ w'Hg ljc[ vHg tjS rjla[ dvbjdHbj
h{ m dvbjY A[ag tjHgH[ m$$
;dhi v{ w[ bjH[ ci eH[ m RpV%J a'G bjf ug V[ ;dhi xC
vHg ba[ ljhqS[ hg tj eH[ m RpV%J } w'v hg dWnj dvbj m s'
z>B[ Wjbs Rpl } a'dibj a[ wdhS v,e[ ##e'Gsj q,v } wdh s[HgG
dw a[i[ ;dhi V[ wpN VhgG drejdCbj m$$
dHl a'G Rpfi>a WyV wgaj ##e'Gsj q{G i'Gsj dc,nj@ FerjdVbj
e'sjdibj bqg y>s i'dCbj ljdhW ly' i'dCbj m$$
Wjbs dr,y wHg rji dsV dr,y dHh WyV wis[ idh.s[ m
WjWj bjV>s dl>z ug qhjiju sj l[rw zi[vP w>q vHg zi
debj m Ap,Bg s[S lq[G WjWj ug V[ Rpl } hpwq ds,aj ##dw rjflg
r[v[ l>a epvjW dlz q'e[ rjdvbJ a'G y>eg duhg upvjW sg e'vg
v{ w[ bjrgG m$$
Rph ##lda WyV$$ wdh w[ yvj debj m
wpN dsVJ Wjbs bjRpS v,ej l>a epvjW dl>z ug fjl srjHg
v{S yvj debj m ljij dW+aJa s,l w[ e'vgbJ v{ vHgbJ m RpV%J
ajwgs wgag lg ##dw e'vg dH,w a'G r,Z VhgG v{Sg m Rph uqjve'B[
sgbJ e'vgbJ hV m hi dH,w bjsqg dHh VhgG v{ lwsj m$$
l[rw e'vgbJ v{ w[ fhp>y debj m ljigbJ hsjdHaJ l.aJ
sgbJ WjWj ug } s,lgbJ m WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHh dV,wgbJ
dV,wgbJ e'vgbJ hV m dH,w V[ wpN VhgG wiVj m$$ dHh WyV wis[
hg WjWj ug fjSg Vjv ljigbJ e'vgbJ hg tj eH[ m l[rw Whpa
cdibj dHh e'vgbJ WjWj ug } a.e wiVegbJ m hpwq bVplji
102

l[rw yvj debj m fi qV dr,y l'y[ dw q[i[ w'v[ dw>Vj bVio


h'dHbj h{ m q{G ljigbJ e'vgbJ ds>sj hg Vj m ljig ija dxwi dr,y
VgGs Vj bjHg m lr[i[ WjWj ug fjl uJsj ila[ dr,y bjRpGs[ }
fp,A[ ##WjWj ug sj wg hjv h{ ($$ Rph urjW s[r[ ##ngw njw hV m$$
WjWj ug w'v fhp>dybj aJ RpV%J dwhj ##b{r[G wdh.sj lg z'vgH[
rjdvbJ a'G srjHg dvbJsg h{ dHhV{ aJ lj} wpN rg VhgG
wdibj m$$ Rpl } dxi WjWj ug V[ q'e[ F[dubj m Rpl V[ uj w[ ljig
drdobj lpSjHg m z'vgH[ rjv[ l>aJ V[ dwhj ##dHh yji e'vgbJ
v{ w[ apis[ dxis[ idhS m lqjZg ldoa Vj h' ujS m VhgG aJ srjHg
V[ bli VhgG wiVj m$$
dHl Rpfi>a z'vgH[ rjv[ l>a WjWj ug fjl bjf bjH[ m WjWj
ug V[ WyV wgaj m ##lj} w'Hg y>eg spbj upvjW sg WSj dsY m
srjHg bli VhgG wisg m$$
z'vgH[ rjdvbJ V[ dwhj ##duo[ aplgG idh>s[ h' Rpo[ aJ W+hqj@
drL}@ dLr ug Fg VhgG uj lws[ m spbjHg V[ uj w[ wg bli
wiVj h{ m$$
Fp,y'G rjv[ WjWj ug V[ ;dhi tjS a'G Wjbs bev[ dsV
Fje dl>z } l,Ddsbj a[ hpwq wgaj ##q[i[ Vhp.bJ dr,y ;dhi
bj debj h{ fjSg dvbj w[ RpV%J Rpfi fjY m$$
Fje dl>z V[ fjSg dvbJsj a[ fjRpSj LpiP wgaj m wpN dsV
fjSg fjRpS Vjv Vh>p dy,B[ h' eH[ WyV wgaj ##Wl hpS ;dhi
dVwv eHg m$$ a[ wHg rji WyV wgaj ##e'Gsj q{G i'Gsj dc,nj@
FerjdVbJ e'GsjdibJ@ bqg y>s i'dCbj ljdhW l,y[ i'dCbj m$$
whp VjVw l>a hdi ijt[ dV>sw sgH[ ipCjHg mm

\dHh WyV q>ev dl>z fp,ai Fje dl>z Wdn>cj dVrjlg a'G
dqdvbj m|
103

ijq wlRpBg l' lh{ u' qi ugrj h'dH mm


qpidLs bjfS[ lq[G lq[G bjfS[ Ldeis } wlr,Bg vjRpGsj
h{ m u[ ldh debj aJ fit dr,y fPij@ qV c'v debj aJ fAajrj
s[hg } i'e ve debj m l,y[ dlsw rjvj@ LiZj sj ZVg@ qpidLs
sg wlr,Bg N,v w[ dHRpG WS uJsj dur[G lpdVbji[ sg F,ng s[ l[w
N,v w[@ ho'C[ sgbJ l,BJ N,v w[ l'Vj edhdSbJ s[ iPf dr,y qVp,tg
lp.siaj rZjRpGsj h{ m edhSj v'wdf+baj fjRPGsj h{ m dHl ai%J
fit sj u[aP Fea fPuVgw blojV e+dhS wi v{Gsj h{ m
WgwjV[i dibjla sj ijuj e>ej dl>z hdispbji dHLVjV wiV
vHg eH[ m ijuj rugi a[ bdhvwji l{i wiV vHg eH[ m ljhqS[
yji ljZP bj ih[ lV m dH,w ljZP V[ rcg Rpqi s[ ljZP } e>ej dl>z
r,v dHLjij wiw[ fpdAbj ##dHh w"SD l[ s[l wj ijuj h{ m$$
ljZP V[ s,Ddlbj ##dHh fPvg w[ s[l wj ijuj h{ m$$
dHh e,v ijuj rg lpS dihj lg m Rpl V[ rugi } fpdAbj
##bjfSj fPvg Vjq sj r,cj ijuj h'dHbj h{ m$$
rugi V[ RpKai dr,y dwhj ##q[i[ lqN dr,y VhgG h{ m$$
iju[ V[ bdhvwji } hpwq ds,aj ##dw ljZPbJ } fp,A w[ bjY@
dHh fPvg w"S h{ m ##RpV%J V[ uj w[ ljZPbJ a'G fp,DdAbj dw
##fPvg w"S h{ m$$ RpV%J s,l ds,aj m bdhvwji V[ bj w[ iju[ } s,lSj
LpiP wgaj ##dw fPvg dH,w F>eS h{ m$$ rugi V[ RpKai dr,y dwhj
##q[ig lqN dr,y VhgG h{ m$$
ijuj h{ijV h'dHbj m dHh qhjaqj q{} VhgG ujSs[ u' dw
iju qjdvw hJ a[ sjV ds>sj idh>sj hJ m q[i[ iju dr,y bj w[
104

q{} dqvS sg uiPia VhgG lqNs[ a[ F.eS } dqvs[ hV m


hdispbji a'G bj w[ Rpl fPvg sg Fjv wiVg LpiP wgag m faj
v,ej dw Rph dsV r[v[ Wjhi VhgG bjRpGsg m lr[i[ s' z>B[ ija
idh.s[ Rph NjCP s[S q>si dr,y bjRpGsg h{ m Rpl r[v[ hg siLV
h' lws[ hV m bev[ dsV ijSgbJ siLV wiV eHgbJ m sPi'G
Vqlwji wi tC eHgbJ m fPvg NjCP x[isg ihg RpV%J r,v
a,Ddwbj rg VhgG m agli[ dsV ijSgbJ x[i eHgbJ m NjCP x[iV
Rpfi>a dfA[ fia w[ wdhS v,eg m
fjV tjr[ lh'e' uq w' cJc' mm dHh hjo V[ bjr{ ijq uf' Vg iJc' mm
fjV lfjig tjsgbJ qpt WgCgbJ vjHgbJ mm
hi hi ws[ Vj y[daY uq fwC yvjHgbJ mm

ijSgbJ V[ Rpl qhJfpit qjaj s[ b,e[ F[Bj i,tg m Rpl V[ v{S


a'G dHVwji wi ds,aj m bev[ dsV iju[ } dqvS sg bjdebj
v{ w[ ijSgbJ yvgbJ eHgbJ m
bev[ dsV ijuj V[ F[Bj b,e[ i,t w[ Vqlwji wgag ba[ q[hi
sg q>e wgag m IjyVj sg fPiag vHg fPvg qjaj V[ WjWj ug
qhjiju qhJ hdiVjq dl>z ug fjl ujS sj hpwq ds,aj m
hpwq bVplji ijuj e>ej dl>z Fp,y' fhp>y debj m sPi'G bjRpGsj
s[t WjWj ug dH,w b,Z[ zC[ \Bp,DdBbj zCj| Rpfi W{n eH[ m dHh
qhJfpitJ } faj lg dw Rpl dr,y fjSg fjdHbj lg uJ dfLjW
wgaj lg m us'G ijuj V[C[ bjdHbj Rpl ljhqS[ ngwi[ \b,Zj zCj|
a[ tC[ h' eH[ m iju[ } dHRpG qdhlPl h'dHbj dur[G ngwi[ dr,y dfLjW
wgaj h{ m ijuj bjdebj bVplji Rpfi bj debj m Vqlwji wiw[
W{n debj m WjWj ug V[ Vjq bjds fpAS a'G Wjbs hpwq wgaj
##wg f+LV h{ ( ##ijuj Whpa FuVgw lg Rpl V[ dwhj ##IjyVj Whpa
wgag h{ wpN WtL' m$$
WjWj ug V[ ngwi[ r,v dHLjij wiw[ WyV wgaj ##Rph fg v{
105

x[i u' wpN yjhps


. j h{G dqv ujH[ej m y,w fg RpdH i>V dsbj fpa
, j m$$
ijuj y,pf wi debj m s' rji WyV h'dHbj m ijuj lqNS v,ej
##dw dfLjW h{ q{G dwRpG fgrJ m$$ aglij WyV h'dbj ##fg v{$$ dxi
dh>qa Vj fHg aJ WjWj ug V[ V[C[ tC[ dH,w w'hCg } dwhj ##aP.
fg v{ u[ dHh VhgG fgGsj m$$
w'hCg V[ N,B ##lda WyV$$ wdh w[ WiaV yp,w dvbj ba[
a[ug Vjv fgS v,e debj m wjhvg Vjv wpN Rpfi cpv debj m
Wjwg fg debj m du,o[ ligi a[ cpvsj debj Rpo[ Rpl[ rwa bjijq
bj debj m Wjwg ligi } wpN ndhiw[ bjijq bj debj m hpS
ligi dry'G tpLWP bj ihg lg m WjWj ug V[ tpL h' w[ WyV wgaj
##uj RpH[ a[ij v'w f+v'w l>ri debj m$$ dHh r[t w[ ijuj yiVJ
a[ Tdh dfbj@ q[hi sg IjyVj wiV v,ej m
WjWj ug V[ hpwq wgaj ##y>ej h'i Feag wi'@ dwa[ x[i dwl[
uVq dqv[Gej m hpS aP. lqJ erj dvbj h{ m$$ e.ej dl>z V[ W[Vag
wgag ##q{} i.V sj fp,a dwM dwhj m$$
WjWj ug RpKai dry WyV wgaj ##aP. spiej s[rg sj Fea h{G
dHl wiw[ m wqjHg a[ig Whpa h{ m u[ ijq@ d*LV sj RpfjLw hp.sj aJ
b,u Fiq dry VhgG f{Sj lg m dHl a'G Rpfi.a iju[ } qjHg fPvg sj
dW+aJa lpSj w[ f+l.Vaj ds,ag a[ drsj wi ds,aj m
tjS RptS w,T bjSs[ dViq'vw hgij mm
u"hig h,o bjdHbj Y edhi e.Fgij mm
qudvl b>si r[dtbj fjaLjh rugij mm
qPv wiV buqjdHw{ ljhJ qV Zgij mm
bdhiS Rpa[ i,t w{ zS zjRp l+gij mm
w' drivj hg ndhiJrsj siejdh epi fgij mm
\dHh WyV FjHg ci"vg ug a'G dqdvbj m|
106

dyiK srUpu pUrnu BeI Awsw drsnu Bytq auqrI BuK ]


b>e 717

dHvjhg liPf s[ VPi sg dH,w Nvw awsgiJ Wsv ds>sg h{ m


q[hi sg V;i bJeV tpLgbJ Vjv Fisg h{ m Fdr,ta qhJfpitJ
sg Vsdi h{ m spVgbJ dr,y dryis[ qVp,t vHg fajv sg v'wjHg
lqjV h{ m iqu fAjS vHg aJ tpLg sgbJ vdhiJ s"C eHgbJ
VhgG aJ fAajrj m
dHw qjHg ba[ sPlig V"urjV vCwg W,yj e'sg dr,y vHg
WjWj ug s[ siLV wiV bjHgbJ m dul r[v[ ljhqS[ bjMsgbJ
s[tgbj aJ WjWj ug V[ qp,t a[ f,vj v{ dvbj m Rph dHh s[t Whpa
h{ijV h'HgbJ m qjHg W[Vag wgag ##qhjiju ) blgG siLV wiV
bjHgbJ hJ m bjfS[ qp,t a[ fisj wi dvbj m ljc[ a[ q[hi wi'@
siLV dsY m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##qjHg dHl ai%J ngw h{ m
aP. dHh lqN VhgG lw[Geg m$$ qjHg V[ dxi W[Vag wig ba[ rji
rji wig eHg m us'G Vj hg yp,f wig aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@
##y.ej hpS u' h'Sj h{ h' w[ ih[ej m$$
w,fCj qp,t a'G vjdhbj aJ dl,Zg dVeJh V"urjV vCwg a[
fHg u' W,yj yp,wg W{ng lg m N,B Rpl V[ W,yj qjHg sg N'vg dr,y
lp,B ds,aj ba[ WjWj ug } Vqlwji wiw[@ dli sj w,fCj Rpo[
i,t ds,aj m bjf a[; s"Csg wigiJ NjCJ dr,y sg hp.sg h'Hg sPi
dVwv eHg m qjHg V[ Whpa bjrj;J ds,agbJ@ ##fi RplV[ dH,w
Vj lpSg m qjHg i'S v,e fHg aJ WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##a{}
Whpa wdh ih[ lJ fi aP. rji rji lj} q;WPi wgaj m hpS i'Sj
VhgG W,y[ } fjv' m u' h'Sj lg Rph h' debj m$$ qjHg V[ dwhj@ ##dHh
q[ig VP.h lg m f'ai[ sj qP>h qlJ s[dtbj lg m$$
107

WjWj ug WyV wgaj@ ##qjHg a[ig b>l W.l ih[eg dHl sg


fjvSj wi' m$$
dHl V"urjV vCwg sj Vjq y.s' lg m dHl V[ WhpaJ lqJ
vpdZbjSj dr,y Waga wgaj m
dul V' apqdh dstjdHRp silVp ljZ l.eda w{ fjA{ mm
wdi dwifj ZdPi s[hp l.aV wg lptp VjVwp dHhp WjA{ mm
\dHh WyV FjHg ci'vg ug v[tw s[ dfaj ug a'G dqdvbj|

quDu Awpy isRsit sB aupweI jI


quDu Awpy isrij sB goeI ]

b>e 11

df>c ZV dl>z tjV[ sj FerjV dl>z ws[ ws[ h;Pi WjWj ug


sg l[rj dr,y bjMsj idh>sj m s' uJ da.V dsV idh>sj m du>Vg wp
h' lwsg l[rj wisj m WjWj ug } us ws[ f+l.Vaj dr,y s[tsj
aJ W[Vag wisj eigW dVrj; q{G eigW Whpa hJ q[i[ a[ d*fj
wi' sgVdsbjv m
##wiSj qI lF spt hi'$$

##a[i[ si a'G lF N'vgbJ Fi w[ uJs[ hV q[i[ a[ rg w'Hg q[hi


sg Vsdi wi' m$$
eVwj } aji ds,aj fv Vj vejdHbj sjaj@
upbjVg s[ ai.e@ us'G lge[ njnJ qjis[ m
hpS rg WpT[f[ V[ h{@ bjS wgaj a.e q{}@
ujrJ dwl s[ h'i@ dry'G a[i[ siWji s[ m
q{} dsl[ q[i[ Vjv'G@ sp,tg VhgG h'i w'Hg@
wi s[ q[hi dHl@ s,ptg } rg ajis[ m
q[hi rjvg Vsdi Njw@ qpw ujr[ h'i Njw@
lS[ fdirji fji@ Fruv'G Rpajis[ m
108

l{GlS } iju ds,aj@ Fje ds,aj@ aju ds,aj


dwl[ lq[G bjHg@ dr,y a[i[ siWji s[ m
w'CgbJ s[ w'hC sPi wga[@ dHw' Vsdi Vjv@
bjdHbj lrjvg@ ws[ q"dCbj Vj tjvg@
vju dWis rjvg fjvg@ spt lF s[ dVrjis[ m
bVjoJ s[ Vjo a[ VdZdibj sg dZi bjf@
q{G aJ ujSj q[i[ duh[ fjfgbJ } ajis[ m
dHl ai%J wHg rji W[VagbJ wisj dihj m btgi dH,w dsV
W[Vag lpSg eHg m dH,w dsV zi ujS vHg bjdebj q>eg m Z.Vj
Fea h;Pig dr,y hj;i lg m Rpl } WjWj ug V[ fpD, dAbj@ ##Z.Vj dl>z
bjfS[ df>c b>si w'Hg qwjV tjvg h{ m$$ Z.V[ Fea urjW ds,aj m
WjWj ug qhjiju V[ Rpl } bjdebj s[S sg WujH[ f+rji hg
dHo[ w[hi dl>z lqjz s[ zi v{ bjRpS vHg hpwq wgaj m FerjV
dl>z zi debj ba[ bev[ dsV hg lji[ f+rji s[ s' vCw[ s' VPh
. J
ba[ faVg } v{ w[ dHo[ bj debj m lqjz s[ zi idhS v,e fH[ m
wpN lq[G Wjbs WjWj ug V[ s' q,NJ v{ ds,agbJ m RphVJ vHg aPCg@
sjS[@ tv bjds rg F[u ds,ag m fdirji vHg w,fC[ bjds Fg ds,a[ m
FerjV dl>z ba[ Rplsg faVg i';jVj l[rj wis[ idh>s[ lV m v'C
bVplji zi lqjV F[us[ idh>s[ lV m qpd> cbJ V[ u' q>eSj WjWj ug
V[ F[u s[Sj m w.q uJ l[rj w'Hg VhgG wiVg tjh fg w[ \l,o df>cJ
dr,y v'wJ s[ dHw,Dn[ h' w[ W{nS rjvg oJ| dr,y W{n w[ e,vJ e,fJ
A,cSgbJ m b"iaJ vHg w.n[ q>e[ Rph rg dqv eH[ m fdirji sj rg
rjZj h' debj m dHl ai%J yji ljv sj lqJ v.z debj WjWj ug
s[ dHl w"aw sg df>c dr,y yiyj h'S v,eg m
dHw dsV Z.V[ Fea V[ dHl fdirji \FerjV dl>z sj
fdirji| sg r[hdvbJ sg dH>Vg firdiL Wji[ W[Vag wi ds,ag m
h;Pi V[ xpiqjdHbj@ ##ljHgG v'wJ bjV.s ihp a.P wg v{Sj h{@
109

ljcg dHl e,v a'G ( dHh blgG hg ujSgs[ m$$ lptg lptg rls[ fdirji
a[ dH,w FjSj ridabj m byjVw FerjV dl>z s[ zi rjvg qi
eHg m wpN hg dsVJ Wjbs dH,w fpa
, i dxi qi debj@ da>V wp qhgV[
b>si FerjV dl>z sj ljij fdirji yC%jHg wi debj m w[hi dl>z
sj qwjV tjvg h' debj m v'w dHh w"aw s[t Whpa ciV v,e[ WjWj
ug s[ fjl'G w'Hg yg; v{S a'G l.wy
' wis[ lV m
\dHh WyV epiW.a dl>z dT,v'G V[ Z.V[ Fea a'G lpS[ lV m|

l>a WjWj lpts[r dl>z ug


q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w
l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj uVq df>c qphji adhlgv ugij
d;v%j dxi';fpi drt[ qjaj l'qjr>ag w"i ba[ dfaj lisji ueaji
dl>z s[ e+dh drt[ 1 hjC \15 uPV 1954| } b>dq+a r[v[ h'dHbj m
WjWj ug s[ dfaj ug dHvjw[ dr,y fPi[ qjV ba[ ldawji rjv[
fpiL lV m bjf ug s[ dfaj ug 25 ljv bjfS[ df>c s[ lif>y
ih[ m WjWj ug bjfS[ fdirji dr,y 6 Fij ba[ 2 F{SJ dr,y lF
a'G A'B[ hV m WjWj ug V[ f>u wvjlJ bjfS[ df>c s[ V[C[ liwjig
f+dHqig lwPv q>si qphji dr,y fjl wgagbJ m dHl drywji WjWj
ug bjfS[ sjsj vjF dl>z \WjfP ug| Vjv uJ dHw,v[ hg WjWj lp.si
sjl ug fjl ujdHbj wis[ lV m dHV%J sj c[ij df>c a'G 6 dwv'qgBi
sg sPig $a[ w'B Hgl[ tJ drt[ ldoa ] m WjWj lp.si sjl ug WjWj
l+g y.s sg fPuj wis[ hV ba[ Vjq ufjMs[ hV m WjWj lpts[r
dl>z ug sj A'Bg Rpqi dr,y hg episbji[ uj w[ lal.e dr,y hg
qV vej idh>sj lg m WjWj lp>si sjl ug V[ dHV%J sg veV $a[
dyhij fCw[ WjfP vjF dl>z ug } wdh ds,aj lg m dHh aJ l>a
qhJ fpiL hV m WjWj ug f>urg wvjl s[ bjtig f[fi a'G Wjbs
sPli[ dsV hg WjWj wp>sV dl>z ug s[ wdhS qpajWw VjVwli
110

ueijRG bj eH[ m 12 ljv sg Rpqi dr,y WjWj wp>sV dl>z ug


V[ dHV%J sg dcRPBg lptqVg ljdhW sj fjn wiV ba[ u'Cg a[
hiq'Vgbq sg drdsbj dl,tS dr,y vej ds,ag m wgiaV sg
drdsbj a'G Wjbs WjWj ug sg dcRPBg wiVfpi njn \e>ejVei|
dHvjw[ dr,y vej ds,ag m 14 ljv sg RpKqi dr,y 2 ljv aw
bjf V[ dHo[ l[rj wgag m us dw w'Hg h'i Wdh>eq dHo[ ujS vHg
dabji Vhk lg m 16 ljv sg Rpqi dr,y bjf ug sg dcRPBg WjWj
ug V[ epispbjij VjVwli vpdZbjS[ \Vdhi s[ w>T[ vjHg| Rpl njn
dr,y wjxg ljv l[rj wgag m WjWj ug V[ dHo[ idh w[ vpdZbjSj
VjVwli njn $a[ WjWj HgLi dl>z fWdvw lwPv FjHg iSZgi
dl>z Vei } qpw>qv wijdHbj m dHl a'G Wjbs WjWj ug V[ bjfS[
df>c 15 H[wC ;qgV dr,y epispbjij VjVwli q>si qphji ba[
fWdvw lwPv q>si qphji sg dabjig wijHg ba[ wHg ljv dHo[
l[rj wgag m dHl a'G Wjbs l>a WjWj wp>sV dl>z ug bjf ug sg
dcRPBg duo[ w>q ipwSj uJ VrgG l[rj wijRpSg h'r[@ WjWj ug bjf
ug sg dcRPBg vejMs[ m bjf ug V[ A'Bg RPqi dr,y hg wji
l[rjrJ LpiP wijRpS Vjv wHg l[rjrJ fPigbJ wgagbJ@ wjxg bu[
y,v ihgbJ hV duV%J dr,y'G lwPv a[ wjvu rg hV m duV%J dr,y
f>ujW@ IP!fg! ijulojV@ qhjijLBi qsijl h''i rg wHg lB[BJ
Ljdqv hV m awigWV w'Hg 60-70 blojVJ sgbJ l[rjrJ
wirjHgbJ a[ h'i rg l[rjrJ y,v ihgbJ hV m
WjWj wp>sV dl>z ug duo[ bjf ug sg dcRPBg vejMs[ lV m
bjf ug l[rj fPig wiw[ wlr,Bg $a[ fPi[ Rpais[ lV m l.a WjWj
wp.sV dl>z ug fjl us'G rg Wjhivg l>ea bjRpSg uJ w'Hg W[Vag
wiVg aJ WjWj ug V[ wdhSj ljij wpN lptg w'v ] Fdibj dfbj
] u' qi;g v{ vr' m duo[ WjWj wp>sV dl>z ug V[ l[rj sj bjtSj@
WjWj lpts[r dl>z ug V[ dHvjw[ dr,y'G l>ea dvbj w[ l[rj
wijrjRpSg m FpKy' ljdhW li'ri sg l[rj bji>F h'Hg WjWj wp>sV
dl>z ug Wdh>eqJ ba[ l>eaJ lq[a WjWj t[q dl>z ug w'v FpKy'
111

ljdhW fhp>y[ ba[ bjtS v,e[ l,ptj dl>z bjf ug } l"Gf ds,aj ] m
dHl a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z ug sj l.a WjWj t[q dl>z
ug fjl bjRpSJ ujSj LpiP h' debj a[ V[Caj r,Z eHg m WjWj
t[q dl>z ug s[ hpwq Vjv qjvj@ epBw[ s[L s[ w'V[ w'V[ dr,y r>cS
uJs[ bt>c fjn@ l.fB fjn@ apw-apw rjv[ qhJ l.fB fjn
VjVwli sgbJ njnJ dr,y wirjH[ ba[ l>eaJ } b>dq+a A,wS
vHg f[+iVj wgag ba[ f+yji dha wHg i[v IjaijrJ@ W,l
IjaijrJ@ uhj; Ijaij@ ljdHwv IjaijrJ wgagbJ m l.a WjWj
wp>sV dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs l.a WjWj lpts[r dl>z
ug V[ l.a WjWj t[q dl>z ug sg idhVqjHg dr,y 250 wqi[ h;Pi
ljdhW \lirJ|@ 5 epispbji[ ljdhW wHg v.ei yvjH[ a[ l>a WjWj
t[q dl>z bjtig BjdHq a[ bjf ug sg dcRPBg uf af $a[ vejHg
duhCg bjf ug V[ WjtPWg dVFjHg dHl a'G tpL h' w[ l.a WjWj t[q
dl>z ug V[ x'V a[ bjf ug } tpLgbJ WtLgbJ dw blk s,l Vhk
lws[ dw blk a[i[ $a[ dw.V[ tpL hJ m
l.a WjWj t[q dl>z ug V[ ljigbJ fjri bjx bBiiVg WjWj
ug s[ Vjq wgagbJ lV m 3 fjri bjx bBjiVg h;Pi ljdhW@ 2
VojV[ a[ uiVv fjri bjx bBjiVg WjWj ug s[ Vjq wgagbJ lV m
l.a WjWj t[q dl>z ug s[ lrierjl h'S a'G Wjbs slqg
s[ q'w[ 5-02-2010 } s[L drs[L a'G@ dViqv[ l>fisjdH@ sqsqg
Bwljv@ uo[W>sgbJ dHvjw[ s[ ljigbJ f>yjdHaJ r,v'G dv,ta wiw[
c[i[ s[ f>ur[ qp,tg l[rjsji rKu'G slaji W.sg wgag eHg ba[ c[ij
WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj m l.a WjWj lpts[r
dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>c l[qJ dr,y aJW[ sgbJ
f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'e Vjv dabji wirjdHbj
dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWj qhJ hdiVjq dl>z sgbJ
fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvta dqvg m li'ri fPij dv,ta
qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[r dl>z ug Fp,Dy' ljdhW
drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[ e,sg ljdhW drt[ l'V[
yJsg sg l[rj wirj ih[ hV m

112

You might also like