Professional Documents
Culture Documents
blglJ
blglJ
q"uPsj qhJfpiL
c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m
x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139
Ajfw ^
df+B
> r{Kv
146@ dH>clB+gbv x'wv fpbjdH>B@
b>dq+ali
aawij
b{lg sjda a[ig f+F q[i[ wjiu lev lrji[ mm
12
14
16
17
18
20
22
23
26
28
30
32
35
37
38
40
43
45
48
49
51
53
hjo fA'idh dlip ZidV vejdh mm dV>sw wRp sHg A'c{ Vjdh mm
55
56
59
60
62
wp.cvgbJ
67
68
70
72
77
82
85
88
89
91
92
95
98
100
101
104
105
106
q[i[ qV l' f+DFp lsj Vjdv ] lpbjqg whp dwo{ hdi fhp Vlgb{ mm
108
110
122
l>a WjWj lpts[r dl>z ug q>si qphji VjVwli a'G FppKy' ljdhW a,w 125
\u{alig q^ 4|
\ZVjlig q^ 3|
dHl ai%J da>V yji qhgV[ WCg wdnV zjvSj Rpl w'v' s,l
s,l w[ wirjHg m wHg rjig h;Pi ija } bjrj; s[ w[ WyV wdibj
wis[ lV dur[G dw@ ##awCj h' uj l.Fv w[ y,v%$$ m dur[G WjWJ
ug WyV wis[ hp.s[ lV@ ##bjfSj bV.s A,c w[ l[rw s[ qV sg
brloj lqN w[ hi lq[G Rplsg lhjdHaj wigsg ] m$$
ldaepip dlt wg wi{ f+dafjv mm
l[rw wRp eip lsj sdHbjv mm
borj
duRp uVVg lpap udS fjvag ijt{ Vsdi qNjdi mm
b>adi Wjhdi qpdt s[ deijlp dtVp dtVp f'yjdi mm
10
\eRpCg q^ 4|
dHw dsV FjHg iaV dl>z ci'vg } hpwq h'dHbj@ ##b,u Rpl
x,wi } Vjv v{ bjHk m$$ hpwq bVplji Vjv dvbj w[ ljhqS[ tCj
wiw[ WyV wgaj@ ##v{ bjHg Lwag l.Fjv m$$ 3 rji qp,t a'G
#rjdhepiP rjdhepiP rjdhepiP$ RpyjiV wgaj m
wWgi ldaepi lPiq[ Wjdhbj WjVp up H[wp mm
vjea hg FpdH dedi fdibj fij wi[u[ A[wp mm
\lv'w Fea wWgi ug w[|
Rpfi.a Rph x,wi ;qgV RpKa[ W{n debj m WjWj ug WC[ h,Dl[
a[ WyV wgaj@ ##uj YH[ a[ij wjiu LpZ h'dHbj aJ WyV wgaj ^
lxv lxv FHg lxv uja=j mm
bjrS ujS i] dqv[ ljZj mm
u[ dwa[ v'C fr[ aJ qhJ fpit wv[ik hV@ RpV%J w'v yv[ ujSj
ljcj hpS lqJ o'C%j ] m
fjil q{ bi l.aV q{ Wc' b>ai' ujV mm
Yh v'h[ w' w.yV wi[ Yh wia[ W+hq lqjV mm
\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G dqdvbj|
11
V[ diLaj wirj ds,aj ba[ drbjh rg h' debj m Rpl lq[G q>eS[
a'G s' ljv Wjbs qpwvjrj ds>s[ lV m qpwvjrj v{ ujS r[v[ dHh
ba[ N.cj dl>z s'r[G hg WjWj ug fjl q,oj B[wS bjH[ Rpl f+[qg
V[ WjWj ug } WC[ qjS Vjv dwhj ug aplk aJ wdh>s[ lg drzV
fH[ej m dHh w.q WCj y.ej h' debj ] drbjh h' debj ] m blk
b,u qpwvjrj v{S uj ih[ hJ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@
##drzV aJ f{ debj ] m aplk qpwvjrj dwl sj v{S uj ih[ h'
Rpo[ FjSj ria debj ] m us'G ujRpe[ faj v,e ujH[ej m dHl
a'G Wjbs Rph q,oj B[w w[ b,De[ yv[ eH[ dul lq[G dHh vCwg
rjdvbJ s[ Vei fhp.y[ Rpo[ uj w[ faj v,ej vCwg aJ dwa[ bjfS[
bjf yvg eHg Fjr dw dVwv eHg ] m WC[ ]ijV h'H[ dw hpS
wg WS[ m Rpfi.a WjWj ug fjl fhp.y[ ljig hwgwa s,l w[ W[Vag
wgag qhjiju d*fj wi'@ hpS aphjc[ i,tS s[ hJ m dHl ai%J WCgbJ
W[VagbJ wgagbJ@ lpVS Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##aphj}
fdhvJ hg s,Ddlbj lg dw aplk dHl w.q dr,y Vj bjY@ fi aplk
Vj hB[ m$$ wpN dyi yp,f idhS Rpfi.a WyV wgaj@ ##r,c[ N.c[ }
dH,Do[ A,c ujr' a[ sPlij duhCj dry'vj ] dHh vCwg s[ df>c yvj
ujr[ m$$ dHl a'G Wjbs hpwq bVplji dHr[G wgaj debj m dxi
qpwvjrj v{ w[ rjfl lji[ qpC w[ WjWj ug fjl fhp.y[ lF sg hpwq
bVplji qdibjsj wirjHg eHg m WyV wgaj@ ##N.dcbj@ aplk lF
wpN r[ts[ h'H[ rg WyV q>VS r[v[ Fp,v uJs[ h' m$$ dxi N.cj dl>z
V[ bjfSg evag sg qjxg q>eg WyV h'dHbj@ ##Lp,Z ] ujRp bjf'
bjfSj w.q wi'@ N.dcbj ljcj lqJ o'C%j ] l.ea wi vr' vjhj
hg vjhj ] m
wWgi vPBVj ] a vPdB v{ ijq Vjq ] vPdB mm
dxdi fjA{ fApajhpe[ f+jV ujdh>e[ APdB mm
13
lqJ a{} ljc[ w'v hg dqdvbj ] m qhJfpitJ w'v a[i[ fag } l[rj
dqv[eg a[ aP. Rpo[ uj w[ rg v.ei sg l[rj wiVg ] m u' WyV a[i[
Vjv blk wgaj ]@ Rpl } aP. fPij dVFjHg@ a[ dxi WyV wgaj@
##s[rg ufpug ljdhW sj fjn lpSj@ dHl ai%J WjWj ug s[ hpwq
bVplji Rph ljig ija vejaji fjn lpSjMsg ihg m
Z.Vp Z.Vp epiP epip ldaepip fJZj
dudV hdi Rpfs[lp s[ wgH[ dlbjS[ mm
Rpfi.a WjWj ug V[ wdraj dr,y WyV wgaj@ ##uje qV
dfbji[@ r,u[ wPy s[ Veji[@ a{} r[s Fg fpwji[@ ijh s,ls[ V[
sPi sj m$$
dsV fhp xp,BS lq[G WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug s[ hpwq
bVplji sirj;j t'dv%bj m lF a'G fdhvJ WjWj bjV.s dl>z ug
V[ Vqlwji wgag ba[ h;Pig dr,y hg W{n[ ih[ ljig l.ea V[ dxi
rjig~rjig Vqlwji wgag@ dHl lq[G l+g WjWj qhJ hdiVjq dl>z
ug V[ WyV wgaj@ ##qhJfpit' Fjs'G s[ qhgV[ hV[i q,y ujH[ej@
da>V rji dHh WyV wgaj m dHh Fdr,ta WyV lg m WjWj bV.s
dl>z ug rg Fjs'G dr,y siejh } eH[ ba[ lV l.ajvg dr,y u'
FjSj ridabj Rph Fjsi'G sj qhgVj hg lg m Rpfi.a WyV wgaj@
##qhJfpit' ci'vg rjv[ V[ f,Dt[ sg l[rj w{lg wgag m$$ b,De'G urjW
ds,aj@ ##eigW dVrju Whpa y.eg wgag ] m$$ dxi hpwq h'dHbj@
##dHl a'G fjn rg lpS v{Sj lg m$$ b,De'G WjWj bjV.s dl>z ug V[
WyV wgaj ug fjn Vhk lpdSbj dxi WyV wgaj@ ##w'Hg Vhk
x[i lpS dvbj wiVj m$$ dHl a'G Rpfi.a us'G wv[ik l[rj dr,y FjHg
iaV dl>z ci'vg bjH[ dxi W[b>a fjn lpS[ m
\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G dqdvbj|
15
w[ q>ej vHg m idhijl s[ fjn a'G Wjbs l.a dy>a ijq ba[ Whjv
sjl } h;Pig dr,y Wpvj w[ RpV%J s'hJ sg bjfS[ h,oJ Vjv Lijb
wiw[ hpwq wgaj@ ##aplk s'r[G ljc[ ljhqS[ qP>evg yp,w~yp,w w[
;qgV RpKa[ qji' a[ qp,t a'G dHh e,v Ziag } wh' dw Vhk dh,vSj m
dw>Vg rjig ;qgV RpKa[ yp,w Ziag RpKa[ qji'@ aplk deSag wig
ujSg blk deSag Vjv' Vjv wig ujrJe[ m hpwq Vjv qP>evg
yp,w~yp,w w[ qjig eH[ ba[ deSag wig eH[ m Rpfi.a WjWj ug rg
deSag wig eH[ m hi rji qP>evg yp,w w[ lp,BS lq[G qP>evg sj
Fji r,Zsj qjvPq hp.sj lg ba[ WCg b"dtbjHg Vjv Whpa rji
yp,w w[ lp,Bs[ ih[ m Vjv~Vjv WjWj ug@ ##a,wC[ h'r'@ a,wC[ h'r[ WyV
wis[ m$$ dul lq[G yp,w w[ lp,Bs[~lp,Bs[ o,w~o,w w[ W{n eH[ m qP>evg
dH,w fjl[ lp,B ds,ag m h;Pi V[ hpwq wgaj@ ##hpS yp,Dw'@ l.a Whjv
sjl ba[ dy>a ijq ug V[ W[Vag wgag eigW dVrju WCg Fjig
h' eHg ] blk dwr[G wigH[ m WjWj ug V[ ug WyV wgaj@ ##W+dhq>c
s[ fjf dHl qP>evg RpKa[ i,t w[ Ziag h"vg xp,v wiVg ] aJ dHh
tC%[eg@ Vhk aJ Ziag c'v ujH[eg m aplk a,wC[ h' w[ wi'@ hpwq
bVplji dxi yp,w w[ lp,BS sg w'dLL wiV v,e[ fi yp,w Vj lw[ m
l.FvdsbJ~l.FvdsbJ qP>evg dH,w fjl[ dc,e fHg l.a bdy>a ijq
a[ Whjv sjl ug V[ WjWj ug b,De[ h,o u'C w[ W[Vag wgag l,Dy[
fjaLjh aphjcgbJ aplk ujS' qP>evg r[tS } b{Vk Fjig Vhk
v,esg m hpS aJ dHlsj Fji hg W[b>a h' debj ]@ dHls[ dr,y
rg w'Hg F[a ] m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dy>a ijq dHh ljij
ugrJ s[ fjfJ sj Fji ] b{Vj Fji hp.sj ] aJ Ziag c'vsg ] m
Rpfi.a l.a Whjv sjl ug } aJ Wptji yC% debj ba[ dy>a ijq
ug hjH[~hjH[ wiV v,e fH[ m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##v{ h' debj
w.q$$ Rpfi.a hpwq bVplji FjHg wfPi dl>z idhijlgH[ } ba[ iaV
dl>z ci'vg } l,s w[ hpwq wgaj@ ##aplk dy>a ijq a[ Whjv sjl
19
fjMs[ ih[ bjfS[ i.e qla V"urjV vCwg aJ yp,f ihg m f+>DaP
Rpls[ Vjv V"urjV u' W{nj lg Rpl r,v r[tgH[ aJ qjvPq hp.sj dw
dHh RpKn w[ ujS } wjhvj lg f+>DaP vCwg bc'v W{ng ihg m
awigWV dH,w z>B[ s[ veFe h;Pi dHl[ i.e dr,y ih[ b,De[ lF
} fp,As[ lV Vjq wg ] ( e"a wg ] ( dw,Do'G bjH[ h' ( df,DA[ lF
oJ RpKa[ d;wi rg bjdHbj lF } fp,As[ ih[ lV m blyiuaj rjvg
e,v dHV%J } Vhk fp,DdAbj m btgi RpKa[ vCwg ba[ vCwj s'r[G
Rpn w[ ujS v,De[ aJ WyV wgaj@ ##w.dVbJ aP. fdhvg rji hg
bjHg aP. Whpa wpN v{ eHg a{ qV dr,y Vxia Vhk wgag m$$ Rpfi.a
Rph vCwg a[ V"urjV vCwj Rpn w[ yv[ eH[ m wpN lq[G Rpfi.a
dHh vCwg dxi bjHg aJ Rpl V[ V[C[ h[ w[ Vqlwji wgag m dHl
lq[G dHl Vjv dHl sj fag ba[ l,l lg m lF V[ V[C[ h' w[ Vqlwji
wgag m dHl lq[G dHl vCwg s[ wp,AC s' u"C[ W,Dy[ lV@ qp>c[ lV m
Rpfi.a dHl vCwg sg l,l V[ W[Vag wgag qhjiju ) bjf sg WCg
d*fj h'Hg s' u"C[ W,Dy[ q[ig }h } WtL[@ Vhk aJ ljc[ zi dH,w
W,yj h' w[ uJ b,De[ hp.sj hg Vhk u[ sPuj h'r[ aJ fdhvj qi uJsj
] m bjf q[hi wi'@ dHh s'r[G W,Dy[ a.sipla idhS m h;Pi V[ WyV
wgaj@ ##qjHg a[ig }h V[ dlsw i,Ddtbj dHls[ dlsw } xv
v,Ddebj ] m$$ Rpfi.a W,DdybJ lq[a lF sg Lijb wirjHg a[ lF
s[ Vjq dvtrjH[ m WyV wgaj@ w.dVbJ Rpl dsV a[i[ Vjv a[ij
Fij lg m Rpl s[ qV dr,y aJ WCg V`ia bjHg m fi aP. bc'v
ihg a[i[ dlsw } Fje v,De[ hV aphjc[ zi WC[ i.e v,eSe[ m
dwl[ epispbji[ uJ ZiqLjvj NjCP x[dibj wi'@ sgrj wdibj wi'@
Ziq sg dwia wiVg@ Vjq udfbj wi'@ epiP Fvg wi[ej m dHl
a'G Rpfi.a fajl[ f+Ljds s[ w[ tpLg Vjv a'i ds,a[ m
\dHh WyV r,Dc[ N.cj dl>z l[q[ rjv[ a'G dqdvbj|
21
btgi RpKa[ l+g qh.a V[ WyV wgaj@ bjf ug l.a h' dw Fer.a
h' sgV dsbjv bjf f+g~fPiV fiq[Li h' m
u' rdcbjHg rjdhepiP ug sg Rphg rdcbjHg Rpl s[
dfbjdibJ sg ] m rjdhepiP bjfS[ dfbjdibJ } bjf bjfSg
rdcbjHg W?Lsj ] m epirjw ] ^
dul w{ zdi sgWjdV hdi h'r{
dal wg qpng drdy ueap lFp mm
25
\ZVjlig q^ 5|
h;Pi V[ WyV wgaj@ ##b,Aj yp,f wiw[ W{n uj m$$ Rpfi.a WjWj
ug V[ sp,Z Adwbj m z>Bj c[T vj ds,aj m lF } lga f+Ljs ds,aj m
Rpfi.a o'C%j duhj lga f+ljs dH,w WiaV dr,y fj w[ T,w w[ i,tS
sj hpwq wgaj m dxi Rpl s[ r,v qptjaW h' w[ WyV wgaj@ ##aP.
hpS bjfSg e,v wi hpS a,w aP. dw>Vg ljZVj wgag ] a[ dwhCg
dwhCg wgag ] m hpwq bVplji RplV[ ljij wpN dHM s,Ddlbj ug
lF a'G fdhvJ dH,w q>si s[ fpujig w'v'G ijq~ijq q>ai a[ ejdHa=g
q>ai dl,Ddtbj ba[ W[b>a udfbj m dxi dH,w qplvqjV xwgi q{}
dqdvbj@ Rpl V[ bjfS[ bjf q{} q,Dw[ s[ siLV wirjH[ m q{G Rpl}
q,oj B[dwbj@ Rpls[ wdhS RpKa[ q{G Rpl a'G wvqJ fC%Vj bji.F
wi ds,aj m wHg Wil dHlsg bijZVj wisj dihj@ q{} q,Dw[ s[
siLV h' uJs[ ih[ m fi qV sg LJag Vhk bjHg@ hi r[v[ dy,a
} uvV duhg v,eg idh>sg lg m dH,w dsV Fer[G Wlai rjv[ ljZP
V[ q[ig dr,Ddobj lpS w[ aphjcg s,l fjHg@ Vjv dwhj u[ qV sg
LJag f+jfa wiVg ] aJ Rpo[ fhp.y l' Rpl s[ s,lS bVplji aphjc[
27
rji dH,w qjHg l.eiPi dibjla s[ dHvjw[ dry'G siLV wiV bjHg
Vjv Rplsj fp,ai lg m spfdhi sj lqJ lg h;Pi bjfS[ i.e b>si
qla q>ug RpKa[ dWiju[ h'H[ lV m byjVw hg bjf ug RpKn w[ W{n
eH[ m r[t W,Dy[ V[ bjfSg qjaj } dwhj dw qjaj l.a aJ l'hS[
Vhk hV@ Rpl lq[G bjf ug V[ bjrj; ds,ag@ ##Wjdvbj dvbj fjSg
qp>c[ } h,o qP>h Z' w[ l'hS[ WS w[ drtjHgH[ m$$ l[rw V[ Rpl[ rwa
hg uv rjvj WiaV ba[ dH,w w,fCj qP>h Z'S a'G Wjbs ljx wiV
vHg v{ w[ hj;i h'dHbj m Rpfi.a h,o qP>h Z'a[@ w,fC[ Vjv lxjHg
wgag m dxi slaji lujHg ba[ bjf hg WyV wgaj@ ##v{ wjwj
hpS blk l'hS[ WS eH[ hJ dwM ngw ] m$$ Rpfi.a qJ fp,a r,v
h,l w[ r[dtbj Rpl lq[G qJ ba[ fp,a s'r[G hg ]ijV lV@ y[hi[ sj
i.e iPf WC[ hg ds,W f+Wjr rjvj lg m
Fvj Fvj Fvj a[ij iPf mm bda lp.si bfji bVPf mm
\eRpCg lptqVg q^ 5|
qJ fp,a r[t w[ ]ijV h' ih[ lV@ Vqlwji wi ih[ lV@ WjWj
ug h,l ih[ lV #liWg i.eg iPfg aP. ]$ rjvj liPf f+a,t h' dihj
lg m Rpfi.a qjHg } hpwq h'dHbj@ ##qjHg bjfSj f+LV s,Dl' ($$
Rpfi.a qjHg bjfSj f+LV s,lS a'G l.w'y wi[ b>aiIjqg Rpl s[
qV sg FjrVj lqN w[ wdhS v,De[@ ##f+LV rg epfa dHlsj RpKai
rg lq[G bVplji epfa hg dqv[ej m$$ u' f+Ljs v{ w[ bjH[ lg qV;Pi
wiw[ ujS sj hpwq h'dHbj m
\dHh f+l.e ds,vg dr,y dH,w epiqpt fdirji l! F.ej dl>z s[ zi'G WgWg buga
w"i fjl'G dqdvbj m|
29
31
q'CgH[ Fv[ fjl[ vjHgH[ m$$ hpwq s[ w[ l[q[ a'G r,Dc[ N.c[ } l,s w[
hpwq wgaj dH,w uPH[Wj; WpTvjc[ ] Rpls[ vjv f,e@ dy,Bj W'Lwg
sj wpCaj@ hig W'Lwg sj fujqj a[ w,Trk up,ag fjHg h'Hg ] m
Rpls[ w'v uj w[ ljcj lpV[hj s[ w[ A[ag qpC bjHk m Rpl} whg
bjRpS v,ej bjfS[ zirjvg } Vjv vHg bjr[@ b,u a'G Rpl}
wdhSj@ ##a[ij uPbj W.s$$@ dHh ljcj hpwq ] aP. A[ag api uj@
hpwq bVplji r,cj N.cj dl>z WpTvjT[ fhp.y debj m w,fdCbJ
sgbJ dVLjVgbJ r[t w[ fAjS dvbj a[ N.cj dl>z V[ WjWj ug
sj Vjq v{ w[ lpV[hj s[ ds,aj m r,cj N.cj dl>z s[ rjfl Fp,Dy' fhp.yS
a'G bev[ dsV hg Rph rg zi rjvg lS[ fhp.y debj a[ Vqlwji
wgag m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##dwM WHg aP. hpS aJ
lWi wi$$ Rpl V[ l,a WyV wgaj a[ dxi Rpls[ zi rjvg } wdhS
v,De[ hpS@ ##aP. b,De[ h' w[ zi sj w.q wi@ dHls[ w'v du>V[ f{l[
hV aP. h,o dr,y wi v{ dHl} ljc[ w'v A,c uj ljigbJ bjsaJ
lpZji w[ dHl} a[i[ w'v z,vJe[ m Rpls[ zirjvg V[ W[Vag wgag
qhjiju zi sj w.q aJ b,De[ h' w[ W.s[ wi lws[ hV WpCgbJ
Vhk wi lwsgbJ m b,De[ dur[G bjf ug sj hpwq ] q{G dabji
hJ@ bjf lF wpN wi wij lws[ h' m WjWj ug WC[ f+l.V h'H[ aJ
WyV wgaj@ ##s[rg LpZ ] lF wpN h'r[ej aP. dxwi Vj wi h,l
w[ WyV wgaj@ dHl} W.sj aJ hpS WSjRpS v,De[ hJ b,De[ dHh
W.sj Vhk lg@ dur[G epirjw ] ^
wiaPda flP wg qjVl uja mm
Rpfi.a Rpls[ zirjvg } aJ bjdebj s[ w[ zi F[u ds,aj m
Rpl} w'v i,t dvbj ba[ dxi hpwq wgaj@ ##iaV dl>z ci'vg
} hj;i wi' m FjHg iaV dl>z s[ hj;i h'S a[ hpwq wgaj@ ##dHl}
ljc[ w'v dWnj w[ ufpug ljdhW s[ dHwrji f>u fjn lpSj m$$ hpwq
bVplji f>u fjn lpSjH[ Rpfi.a dHl} hpwq wgaj v{ WHg hpS
33
aP. fjn lpSj b,tJ W.s i,tk a[i[ b>si hg dvdtbj ] fC%g y,v a[
lpSj s[ m hpwq bVplji b,tJ W.s a'G hg dHlV[ dHM fC% w[ lpSj
ds,aj dur[G b,De[ hg dHls[ Ijs h'r[ epiWjSg dr,y hpwq ] Vj
dqdBY b>DZ[ip dqva hdi VjVw uVq~uVq wg l'Hg ujeg mm
dxi hpwq bVplji dHlV[ l[rj dlqiV dr,y dsV ija dH,w
wi ds,aj m
W.s[ l[ du frdh drdy W.sg r[tS wRp sgsjip mm
dHl} dH,w dsV h;Pig dr,y l,s w[ hpwq wgaj@ ##dwM WHg
hpS a[ij dy,a dwl w.q } wisj ] m ug q{G yjhps
. j hJ dsV ija
l[rj wisj ihJ aP. q{} dHr[G hg W{nj dslsj ih[G m F'v[ Fj sg W[Vag
lpS w[ WC[ f+lV
. h'H[ a[ WyV wgaj@ ##ljcj lqJ o'Cj% ] aP. wpN
l[rj h'i wi v{ m$$ Rpfi.a dxi l[rj bji.F wi ds,ag l[rj wisj
dihj m dH,w dsV hpwq wgaj@ ##Wjdvbj dvbj e.ej uv AwgH[ mm$$
qhgVj qhgVj uJ qhgV[ Wjbs hg uv Aws[ lV Rph rg e.ej
uv Aws[ dli` dH,w uJ s' zpB
, m uv AwS v,De[ byjVw dHh
rg ljhqS[ bj w[ Vqlwji wiw[ W{n debj ba[ W'dvbj ##qhjiju
hig hi$$ h;Pi V[ fpD, dAbj@ ##Wjdvbj w"S ]@ WjWj Vi{S dl>z ug
V[ s,Ddlbj ug dHh ijq dl>z sj W[vg ] m$$ h;Pi V[ WyV wgaj@
#LpZ
, ] y.e[ lq[G bj debj$ Vjv hg WyV wgaj@ #V[C[ h' w[ Wpw
,
wi$ hpwq bVplji dHh V[C[ h' debj bjfSj Wpw
, b,De[ wi ds,aj
Vjv hg dwhj vY qhjiju m bjf ug V[ WyV wgaj ##Wjdvbj
Wdybj h'dHbj uv dHls[ Wpw
, dr,y fj s[$$ Wpw
, dr,y fjRpS Rpfi.a
dHlV[ A,w dvbj RpKyg bjrj; dr,y e,u w[ dwhj ujY i'Bg u'ej
h' debj ]G a{} w'Hg zjBj Vhk ih[ej m a[ig zirjvg rg b,u dH,Do[
bj ihg ] a{} Rpls[ Vjv zi a'iJe[ m hpwq wgaj@ ##Wjdvbj dHlsg
WJh xC w[ ljhqS[ w'ng rjv[ WiJc[ dr,y dWnj dsY m$$ Rpl lq[G
34
qhjiju r,B WCj ] W{dnbj Vhk uJsj@ wpN q[hi wi' m n.cg hrj
yvj dsY@ eiqg hB[ m Rpfi.a WjWj ug V[ WyV wgaj@ dHM wi'
ljc[ dB,Dv[ RpKa[ v'B fHg ]@ qPZg Fjr dw fp,ng ] Rplsj qP>h dH,Zi
} wiw[ dl,Zg wi dsY@ n.cg hrj y,v fr[eg m hpwq bVplji dHr[G
hg wgaj@ wiV sg s[i hg lg r,B qi'C dr,y n.cg hrj y,v fHg m
du,Do[ b,De[ aV rjv[ w,fC[ Vhk lg i,Dt[ uJs[ Rpo[ yjsiJ sgbJ
Wp,wvJ qjiVgbJ fHgbJ m WjWj ug V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##de,vj@
dwl[ lq[G dHV%J v'BJ df,DA[ Vj vdCY@ dHV%J dr,y wpN Vhk ljc[
Vjv hg lF wpN ] m$$ ngw dHl lq[G hg hjwq dl>z de,v V[ W[Vag
wgag m ug qhjiju WtL vr'@ q[i[ fjfg qV dr,y dHl v'B } y'ig
yp,w w[ v{ ujS sj dtbjv bjdHbj lg W?L v{Sj m h;Pi V[ h,l
w[ WyV wgaj@ ##w'Hg e,v Vhk Lp,Z ] m$$ Rpfi.a l.ea dry'G dH,w
f+[qg V[ W[Vag wgag qhjiju dH,w qLgV Vrg y,vg ] m duls[ RpKa[
dH,w wjvj duhj diwjic i,ts[ hV@ Rpl dry'G ejS[ sg bjrj;
dr,y W.sj W'vsj ] m b,De'G WjWj ug V[ WyV wga[ W.sj W'vsj h{
dw FPa dwM sjsj ug@ b,De'G l+g ijq dl>z ug W[Vag wgag ug
hJ qhjiju l,a ]@ Rpl dr,y wjq~*'Z~v'F~q'h h.wji s[ FPa W'vs[
hV@ epiP WyV ]@ ##b>ai v'F FRpw{ dulp wpaj$$ b,De'G WjWj ug
V[ h,l w[ WyV wgaj@ ##ngw ] f>Ddca ug dHl iq; } aP.
Wp,DdNbj ] m
bjf WpNjH[ l'Hg WPN{ mm
dulp bjdf lpNjH[ dalp lFp dwA lPN{ mm
\rji qjN wg|
\dHh f+l.e l+g ijq dl>z ug s[ FjSu[ Ljlaig ug V[ lpSjdHbj m|
36
wgaj dH>N wiVgbJ hV m Vjv hpwq wgaj@ ##b,De[ a'G LijW Vhk
fgSg@ qjl Vhk tjSj m h'i duhCgbJ epfa a[ eva e,vJ Rpls[
qV dr,y rlgbJ lV ba[ wisj lg lF ;jhi a"i $a[ s,l w[ hpwq
wgaj@ b,De[ a'G dHh ljigbJ W.s wis[ ba[ dxi hpwq wgaj@
##Wjdvbj dHl sg ljig Lijb wirj w[ ljc[ ljhqS[ hj;i wi' m$$
hpwq bVplji Lijb wirj w[ h;Pig dWnj w[ h,o dr,y qjvj xC%j
w[ dli a[ h,o i,t w[ fdhvg fRpCg sj ujf wirj w[ ##wdi hpwqp
qladw hop Zdi dryhp qjdi wTgbJ WpdibjHgbj mm$$ s[ WyV
bVplji hpwq wgaj@ ##LpZ ] a[i[ lji[ epVjh WtL[ m$$
\dHh f+l.e wJeC rjv[ V.Wisji hi dsbjv dl>z a'G lpdSbj|
42
Vjv uj dqv' m$$ RpV%J dry'G dH,w r,cg Rpqi sj W;pie@ Rph Rpn
tCj h'dHbj ba[ qp>c[ ba[ vCwg } wdhS v,ej bjY A[ag wi'
y,vgH[ m f+>DaP vCwg aJ dHM WjWj ug w'v W{ng dur[G dyiJ a'G
bjMsg uJsg h'r[ m hpS Vj ujSj yjhp.sg h'r[ m h;Pi V[ h,l w[
WyV wgaj@ ##w.dVbJ ujh uj w[ drbjh r[t wpN v,cP uv[WgbJ
ljc[ rjla[ v{ w[ bjHk m$$ Rpfi.a vCwg yp,f yjf RpV%J Vjv api
fHg m uJs[ lq[G wHg r[i df,DA[ qpC~qpC w[ WjWj ug r,v r[tsg
ihg m dur[G Rplsj qV h;Pi s[ yiVJ dr,y v,Ddebj h'r[@ dfbji
f{ debj h'r[ f>u l,a dsV Wjbs lF qpCw[ WjWj ug fjl fhp.y[
Rpl lq[G Rph vCwg lF a'G b,De[ lg Rpls[ w'v ipqjv dr,y W.V%[
h'H[ v,cP uv[WgbJ lV m F'v[ Fjb WjWj ug b,De[ i,t w[ wdhS v,eg
vY ug@ bjfS[ v,cP uv[WgbJ h;Pi WC[ h,Dl[@ bjfS[ w'v v,cP
uv[WgbJ sg f'Bvg i,t w[ WyV wgaj@ ##w.dVbJ a[ig F[Bj f+rjV
] s,l a{} wg s[HgH[ ($$ RplV[ F'v[ Fj bjt ds,aj ug q{} dH,w
rgi s[ dsY m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj dHl f'Bvg sg Lijb
wiw[ v,cPbJ sg deSag wi' m$$ hpwq bVplji Lijb wiw[ v,cPbJ
sg deSag wgag duhC[ dw f>u lV@ s,Ddlbj qhjiju v,cP f>u
hV m b,De'G WyV wgaj@ ##w.dVbJ aP. dH,w q>Ddebj fi h'Se[ f>u
rgi a[i[ fi Vj aP. Vj blk dHl l.lji dr,y h'rJe[ m$$ Rpl lq[G
vCwg sg qJ rg w'v W{ng lg@ i' w[ wdhS v,eg@ ##qhjiju aplk
a[ dHh vCwg dw,Do[ ujRpe[ ($$ h;Pi V[ RpKai ds,aj@ ##ljcj lqJ
o'Cj ]@ dHl w.dVbJ sg bjiuj rg z,B ] m Rpfi.a s'hk fjlk
yp,f ria eHg m wpN lq[G Rpfi.a WyV wgaj@ ##h'i u' wpN dwl[
V[ q>eSj ] q>e vr' dHl w.dVbJ s[ dlsw V[ lF } i.e vj s[S[
hV m$$ dwl[ V[ wpN Vhk q>Ddebj dxi WyV wgaj@ ##Wjdvbj dHl
w.dVbJ sg a[ dHls[ qJ dfRp sg Lijb wirjY m$$ Lijb wiV
Rpfi.a Rpl w.dVbJ } WyV wgaj@ ##w.dVbj aP. rjdhepiP~rjdhepiP
44
WCg s[i h'Hg dHh f+=l.e WjWj HgLi dl>z ug duhC[ WjWj t[q
dl>z ug a'G fdhv[ l[rj wijMs[ lV dH,w rji RpV%J fjl'G Fp,Dy' bjH[
lg lpdSbj lg m
w.q a[ ujSj dxi rg fp,A w[ q{} dHh e,v y.eg Vhk v,eg@ u[
Fvj WQ{i fp,DA[ w'Hg yvj ujH[ dxi wg h'r[ej ( b,De'G hjwq dl>z
de,v V[ bjdtbj Fijrj dH,Do[ dHh' hg qdibjsj ] m dwl[ ;iPig
w.q hjwq dl>z de,v a[ Rph f+[qg Wjhi bjH[ dxi hjwq dl>z V[
bjdtbj bjfJ dH,w rji fp,A w[ Wjhi bj eH[ hJ Rph wdhS v,ej
aP. dH,Do'G b>si yvj ujh a[ q{} ap.e rjvg w.q ] q{G dWVJ fp,DA[
a'G uJsj hJ r[tsj hJ Fvj wg hp.sj ] hjwq dl>z V[ dwhj FijrJ
a[ig qi;g ] q{G aJ Vhk wdh>sj dw aP. dWVJ fp,DA[ a' ujh m qhJfpitJ
sg i;j a'G Wjhi w'Hg w.q wiVj y.ej Vhk hp.sj Rph f+[qg W'dvbj
ap.e rjvg V[C[ hg ] b,De[ q{G wHg rji debj~bjdHbj hj m dwhCj
dryjv[ sdibj fji wiVj ] u' qpLdwv h'r[ej@ q{G Vhk fp,Asj
dHl ai%J wdh w[ Rph f+[qg yvj debj m hjwq dl>z s[ i'wS $a[
rg Vj ipdwbj lr[i[ dsV yC%V s[ lq[G sj apdibj lPiu dAfS
s[ lq[G WCg Wpig ligi sg hjva Fp,tj dahjdHbj rjfl bj debj m
hjwq dl>z V[ fp,DdAbj lpSj wg hjv ] m Rph W'dvbj de,vj u' q[ig
hjva h'Hg u' wpN q{G r[dtbj Rph q{} hg faj ]@ q[i[ rieg dwl[
spLqS Vjv rg Vj h'r[ m y,v q{} qhjiju w'v v{ y,v m q{G bjfSg
Fp,v WtLj vrJ m b,De[ Rpl} r[tS lji hg b>aiujqg WjWj ug
h,l w[ wdhS v,De[@ ##bj WjHg hjwP de,v s[ ljogbj@ q>cg a[
ap.erjvg s[ dryjv[ a[i[ Vjv wg rjfig l,Dy'~l,y lpSj m$$ dxi RplV[
hpwq bVplji u' rdiabj lg@ lpSjdHbj m qhjiju q{G dH,Do'G q>cg
a,w aJ WC[ bjijq Vjv debj m b,De[ v.zS lji hg q{} Vhk
faj hV[ig dwl fjl[ a'G bjHg m hV[ig bjMsg rg ] a[ o'Cg Whpag
dslsg rg sPi a'G ] faj v,e uJsj ] m u[ ds,lsg aJ q{G q>cg
dr,y tC% uJsj m fi lF wpN dHls[ RpvB hg h'dHbj m dHla'G b,De[
WCg b"dtbjHg Vjv s,l wp wiqJ debj h'rJej@ ;'i sg hV[ig
46
lg q{G b,De[ wsq i,tsj@ fi df,DA[ dBwsj df,DA[ m q[i[ f{i dVwv
eH[ q{G dc,e dfbj m dHM RpKnsj a[ dcesj q{G wpN h'i rgh wp
wsq debj h'rJej m dxi F[cJ W,wigbJ a[ eZgbJ duV%J RpKa[
WpCgbJ W{ngbJ e,vJ wisgbJ h,lsgbJ lpSsgbJ lV m
qei~qei bjsqg rg Whpa api[ uJs[ lV m q{G dH,w fjl[ h' w[ tC%j
h' debj btgi } o,w w[ q{G aJ ljij lqJ Rpo[ W{n w[ v.zjdHbj
F[cJ W,wigbJ dH,w fjl[ } v.zg eHgbJ faj Vhk Rph wg WvjrJ
lV m q{G aJ b,u a,w Vj b{cg hV[ig a[ Vj b{lkbJ F[cJ~W,wigbJ
r[tgbJ hV m ljig Rpqi v.z eHg fi dHh lF wpN bV'tj hg
s[dtbj btgi } q{G ci[ h'H[ V[ Rpo[ qV dr,y hg bjfSg evag
q>Vg a[ dxi hV[ig rg W.s a[ W,wigbJ lF wpN dslS' W.s h' debj
a[ uJ Rpo[ q{G w,v%j a[ o'Cj duhj liPu tCj lg a[ qV q[ij Whpa
cdibj h'S wiw[ b,De[ Vhk uj ldwbj m df,A[ } aphjc[ yiVJ
dr,y c[i[ w[ fhp.y debj m d*fj wi' q{o'G Whpa Fp,v h'Hg q[ig Fp,v
WtL dsY m q{} hpS Whpa ci v,e dihj ] m WjWj ug V[ WyV
wgaj@ ##aP. ci Vj$$ dHaVj wp aP. r[t w[ hg q>VSj lg #Lp,Z ]$ ujh
uj w[ v.ei dabji ]@ b>V fjSg A,w m dHl} b>V fjSg AwjY
dxi hjwq dl>z de,v V[ hpwq bVplji Rpl} Vjv v{ uj w[ b>V
fjSg AwjdHbj a[ dxi ija ljig Rpo[ dWajHg dur[G WjWj ug V[
f{S l"S sj hpwq wgaj a[ dHl f+[qg V[ Rpl[ ai%J hg f{ w[ ija
w,Bg dsV ydC%bj aJ lF RpKn[ a[ Vjv rjv[ A,fC dul} h;Pi
avjb wdh>s[ lV@ qP>h h,o Z'aj m Rpfi.a WjWj ug fjl fhp.y w[
bjdebj q>eg m h;Pi V[ fp,DdAbj@ ##dw,Do[ ujSj ] ($$ dHlV[ ba[
hjwq dl>z de,v V[ s,Ddlbj ug qvPw[ ujrJe[ m b,De'G h;Pi V[ h,l
w[ WyV wgaj@ ##dwM@ ap.e rjvg Vhk ujSj ($$ dHlV[ dwhj u[
hpwq wi' aJ ujrJe[@ dy,a aJ wisj ] dw F{S } dqv bjrJ m
47
h;Pi V[ WyV wgaj@ ##hJ WjHg V[C[ bjdHbj ]G F{S } ;iPi dqvSj
] m$$ tpLg dr,y W{n[ r[t w[ RplV[ W[Vag wgag qhjiju w,v rjvg
e,v wg lg WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##w,v rjvg hV[ig dr,y
wvu'eSj bjf' bjfSgbJ f,tgbJ v{ w[ uj ihgbJ lV m u[ aP.
bjdebj v{ w[ uJsj aJ a{} Rpl lq[G Vj apiV ds>s[ m Rph
wvu'eSj ljc[ fjl'G bjdebj v{ w[ dwa[ h'i yvgbJ eHgbJ hV m
aP. hpS cik Vj apiV v,Ddebj } WjWj ug V[ hpwq wgaj@ ##aplk
uJs[ lji hg q>ev dl>z } ljc[ r,v z,v dsRp m dHV%J V[ lda
WyV wgaj m Rpfi.a hpwq bVplji ap.erjvg ydvbj debj@ hjwq
dl>z de,v rg dHls[ Vjv hg debj m
\dHh f+l.e iaV dl>z dT,Dv'G V[ hjwq dl>z de,v a'G lpSjdHbj a[ dvtjdHbj m|
b,De[ bjRpSj hg Fp,v debj m w,v q{G iP.qg rjv[ l.aJ s[ c[i[ a'G
apdibj hg H[o[ bjRpS vHg lg dw quWPig dr,y cis[ h'H[ } df,DA[
qpCVj dfbj m Rplsg F{S V[ s,Ddlbj WjHg hV[ig aJ w,v bjHg
hg Vhk m lji[ df>c dry'G du,Do[ ug wi[ fp,A v{ fi duhCg iP.qg rjv[
qhjiju sg aP. e,v wisj ] Rph q{G q>V lwsg hJ m Rph u' yjhpS
wi~wij lws[ hV m fi rgi RpV%J s[ hpwq WQ{i w,v dH,Do[ dwr[G
bj lws[ lg m RpV%J s[ hpwq q>VS rjv[ l[rw WC[ LiZjvP hV@
WC[ f,Dw[ hV m Rph l[rwJ } wdh s[S dwl[ sg dh>qa ] hpwq q'C[ m
aP. y.ej wgaj uj w[ qjxg q>e vHg dHlsgbJ e,vJ sg hjwq dl>z
de,v V[ hjqg Fig a[ s,Ddlbj Rpl Vjv dHl ai%J hg h'Hg ] m dHl
hjwq dl>z de,v } WjWj ug ijrS sj fp,ai q[z Vjo s,ls[ hp.s[
lV m dHh Rps'G ljc[ qpwjWv[ RpKa[ h' w[ vdCbj lg a[ lrjv urjW
hpS rg WC[ wisj ] m lqNjH[ a'G rg Vhk hBsj m lpFjb dHlsj
Rphg ] m Rpfi.a dHlsg F{S V[ s,Ddlbj dw rgij a{} faj ] rgh
ljv h'H[ q{} dH,w fp,a sg Fp,t ] u[ i,W t{i fjr[ aP. q{} rg iP.qg
v{ y,v m lr[i[ bjRpS sg f,wg Zji w[ ija } bjijq wgaj m
\dHh f+l.e iaV dl>z dT,Dv'G V[ hjwq dl>z a'B lpdSbj a[ dvtjdHbj m|
bjH[ej aJ tjvg qpC ujH[ej m hpS W{n[ hJ dHl df.c dry'G rg w'Hg
drivj hg bjMsj ] m df,A'G bj w[ V,w iedCbJ wiVe[ m dul
Vjv dfAvj l.W.Z ] o'Cg duhg ljcg l+'a lpS a[ F,u w[ dH,Do[ fhp.y
uJsj ] m dHl[ ai%J ap.e rjvg dr,y dHl vCwg V[ WjWj ug w'v
uj w[ bjfSg qpijs fPig h'S sj dVlyj wi dvbj m lqN eHg
ngw Rpo'G hg q[ig N'vg Fi lwsg ] m qV } dH,w ai%J b{lg tpLg
h'Hg dur[G qjV'G lF wpN dqv hg debj h'r[ m ija Waga h'S Rpfi.a
dsV ydC%bj dHh da>V[ hjwq dl>z de,v ba[ dHh vCwg aglij
Rplsj FjHg Fp,Dy' rjv[ y,v fH[ m ila[ dr,y WjWj ug sgbJ dlxaJ
wis[ h'H[ apis[~apis[ Fp,Dy' fhp.y eH[ m h;Pig dr,y fhp.y w[ yiVJ
$a[ Vqlwji wgag m dVIq bVplji bjfS[ Vjq dvtrjH[ m Rpfi.a
WjWj ug V[ Rpl vCwg } fp,DdAbj@ ##s[rg a[ij f+LV wg ] ($$ RpKai
dr,y vCwg V[ fp,ai sg q>e wgag m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##bjfSg
Lijb wijY m$$ Vgvj dl>z V[ hpwq bVplji lF qdibjsj wijHg m
W[Vag wiV Rpfi.a WyV wgaj ##LpZ ]$$ s[rg fdhvg r[i hg bjHg
u' q>Ddebj l' v{ eHg@ 3 rji dHh WyV wgaj Vjv h,ls[ ih[ tpLgbJ
WtL w[ v,cPbJ sj f+Ljs s[ w[ zi } drsjb wiV lq[G Rpl vCwg
} WyV wgaj@ ##s[rg dHl a'G Wjbs u' wpN wijRpSj h'r[ qvPw[
l+g ijq dl>z w'v fh.pySj Rph wiVe[ m$$ dHh rg dH,w wpsiag
b,De'G a'G l.ea wiV sj dHLjij lg m l' lqNj ds,aj debj m
\WyV V.Wi 21~22~23 hjwq dl>z de,v a'G iaV dl>z dT,v'G qvPw[ dVrjlg
V[ lpS[ a[ dvtrjH[ m|
50
dHl ai%J epiqpt dl>z sg Ipwag fPiV W[Vag lpS h;Pi WC[
51
f+l.V h'H[ a[ WyV wgaj@ ##aP. u' q>Ddebj blk lqN dvbj a[ig
l[rj f+rjV h' ihg ] m dHl sg aP. dy>aj Vj wi m$$ dHl lq[G r,cj
N.cj dl>z rg hj;i lg Rpl r,v dHLjij wiw[ WyV wgaj@ ##dHh
N.cj rg a[i[ Vjv hg ] a{} Whjv sjl rieg Lwag dqv[eg m$$
Rpfi.a epiqpt dl>z } w'v Wpvj w[ epfa LWs s,l w[ hpwq wgaj@
##ljig ija dHl} ufSj ] m$$ dxi r,Dc[ N.cj dl>z } hpwq wgaj@
##dw dul r[v[ dHh uf[G aP. Rpl lq[G fdhij s[Sj ] m Rpfi.a s'hJ
V[ la WyV wgaj m Rpl[ ija a'G hg ujf LpiP wirj ds,aj debj m
hpwq bVplji bjdebj v{ w[ dHLVjV wiV Rpfi.a ujf bji.F
wi s[Sj m r,Dc[ N.cj dl>z V[ fdhij s[Sj agli[ dsV a'G Wjbs
hg i,Wg wRpaw bVpFr h'S v,e fH[ m dur[G dw wi'C dWuvgbJ
sj f+wjL@ w'dB lPiuJ s[ f+wjL m yqws[ V;i bjRpS v,e fH[@
RpndsbJ Wdh>DdsbJ f+wjL hg f+wjL idhSj m ws[~ws[ a=Fw w[
wdhSj N.dcbj a{} wpN dsdlbj ( b,De'G N.c[ V[ wdhSj Vhk dH,Do[
aJ wpN Vhk@ lpS w[ N.cj ci debj m dxi epiqpt dl>z rg ciV
v,e dfbj m b>a } WjWj ug w'v ljig e,v s,lg m h;Pi V[ WyV
wgaj@ ##bu[ FJcj A'Bj ] dHh yg; lqjRpSg Vhk aP. l[rj hg
wig y,v lqJ bjH[ a'G lF wpN h'H[ej Lp,Z ] m Rpfi.a epiqpt dl>z
V[ ci w[ ljZVj W.s wi ds,ag m dvtjig s[ fp,AS RpKa[ rg LWs
Vhk s,Ddlbj dwhj q{} Fp,v debj ] m
\dHh f+l.e epiqpt dl>z qvPw[ dVrjlg V[ lpSjdHbj m|
54
lg Rph W'ig Wjhi dlBjHg a[ WyV wgaj@ ##uj RpdH dV>swj a[ij
v'w a[ f+v'w rg debj m$$ dur[G idrsjl ug sj WyV ] m
dV>swp l'dZ ljdZ Wgyjdibj mm
whp idrsjl fjfg Vidw dlZjdibj mm
\dHh f+l.e qjaj dfaj fjl'G f+jfa h'dHbj m|
a[i[ Vjv bevg e,v h'RPeg m Rpfi.a lisji bjfS[ Vei yvj
debj@ i'; rJeP dH,w dsV lisji dLwji t[cS debj m dq+eJ sg
cji r[tg lisji V[ ba[ dHls[ ljogbJ V[ W[~b>a e'vgbJ
yvjHgbJ m du,Do[ b,De[ ws[ rji tjvg Vhk lg debj@ b,u cji
dry'G dH,w dq+e rg Vj qji lw[ m Rpl lq[G dH,w dhiV ljig cji
s[ bjv[ spbjv[ F,Ddubj dxisj V;i bjMsj lg m r[t w[ lji[ ]ijV
h' ih[ lV e'vg yvsg a'G dq+e aJ ci w[ F,us[ hV@ fi dHh
Vrk e,v h'Hg m lji[ wjiaPl rg qp,w eH[@ ]ijV fi lqN w'Hg
Vj bjHg b>a } o,w Bp,B w[ zi rjfl bjH[ a[ W[y{V qV Vjv
ija w,B w[ bev[ dsV hg Fp,Dy' ujS sg dabjig wiw[ Fp,Dy' fhp.y
debj m c[i[ bj w[ siLV wiV sg bjdebj q>eg b,De'G l[rjsji
w'v WjWj ug V[ lpV[h[ ijhk hpwq wgaj@ ##Rpl} wh' dw b,u blk
o,DDw[ h'H[ hJ@ a[i[ Vjv lr[i[ e,v wiJe[ m$$ Rpfi.a Rpl} hpwq s[
w[ df>c dr,y ija w,BS vHg F[u ds,aj m bev[ dsV lisji siLV
wiV vHg dxi c[i[ fhp.dybj m siLV wiV vHg bjdebj q>eg m
h;Pi V[ b>si Wpvj dvbj m b,De[ bjf dHM W{n[ qvPq h' ih[ lV@
dur[G dw Whpa o,Dw[ h'H[ hp.s[ hV m w'Hg WyV rg wis[ aJ vesj
lg owjrB h'Hg h'r[ dyhij Rpsjl~Rpsjl dslsj lg m Vqlwji
wiw[ lisji W{n debj@ lisji V[ h,o u'C w[ ug bjf ug V[
q{} siLV s[S sj WyV wgaj lg m fi dsV w'Hg Vhk lg s,Ddlbj
WjWj ug@ WCg Zgqg bjrj; dr,y RpKai ds,aj m ##a{} blk siLV
s[S vHg eH[ lg@ aP. lj} Fuj~ Fuj w[ owj ds,aj m$$ lisji V[
]ijV h' w[ dwhj@ ug q{G aphj} dwl ai%J Fuj~Fuj w[ owj ds,aj m
bjf ug V[ dxi drloji Vjv ljig hwgwa s,lg a[ xpiqjdHbj@
##Rph dsV a[ q"wj Ijs wi dul lq[G aP. V"wiJ } Vjv v{ w[ dLwji
t[cS debj lg a[ b,De'G dhiVJ sg cji dVwvg lg aP. e'vgbJ
yvjHgbJ qei z'Cj rg FujdHbj m fi cji dry'G w'Hg dhiV
57
qdibj VhgG le'G dH,w dhiV ljig cji s[ bjv[~spbjv[ a{} vjHg
dxisj dihj m$$ lisji V[ dwhj qhjiju l,a ] ug Rph wg V;jij
lg@ q{} lqN Vhk bjHg m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Rph lji[ ljc[
l[rw lV@ blk Rpl lq[G dhiV s[ iPf dr,y a{} FujHg dxis[ ih[@
u[ a[i[ qP>h'G dH,w rji Rpl r[v[ #rjdhepi$P dVwv ujsj blk Rpl
r[v[ hg siLV s[ s[S[ lV m fi a[i[ qP>Dh'G #rjdhepiP$ dVwdvbj hg
Vhk m a{} fdhvJ hg wdh ds,aj lg@ w'Hg dlqiV FuV wdibj
wi@ dlqiV a'G dWVJ i,W w'v rg tC%j h'r[ dslsj Vhk@ u[ dwa[
dsl[ rg fAjS Vhk hp.sg m dHh WyV lpS w[ lisji aJ Fp,WJ qji
w[ i'dHbj WtL vRp@ WtL vRp@ wdh w[ yiVJ r,v } rdZbj m
h;Pi V[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj r[tk yiVJ } h,o Vj vjr[ m$$ Rpl
lq[G l.a Vi{S dl>z ug V[ lisji } i'w w[ i,Ddtbj Rpl lq[G v.ei
dabji h' w[ bj debj m h;Pi s[ v.ei sg qdiIjsj wijHg Rpfi.a
lisji } hpwq wgaj m ##uj fdhvj v.ei dry'G f+Ljsj A,w dxi
bevg e,v wiJe[ m$$ hpwq q>V w[ lisji v.ei dry'G f+Ljs A,w
w[ dxi hj;i h'dHbj m dxi h,l w[ WyV wgaj@ ##a{} Ijs ] dwaVg
s[i h'Hg a{} ljcg l.ea wis[ } ($$
RplV[ dwhj ug q{} aJ dHaVj hg faj ] wHg ljv h' eH[
hV m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##aP. Vjq ufS rjvj WyV aJ dH,w
rji rg Vhk q>DdVbj m b,De[ F,u w[ yiVJ r,v } h' apdibj@ dH,w
h'i Fp,v wiV v,ej lg m dHh yiV aJ wHg uVq wqjHg wiV
rjv[ } hg xCjHg s[ hV m b,De[ a'G u[ wpN wiVj ] aJ dxi dwl[
lq[G yiV rg xCj dsbJe[ m du,Do[ wh[Gej@ Rpo[ hg bjrJe[ m fi
WyV q>VSj fr[ej m$$ lisji h,o u'C w[ la WyV wgaj a[ hpwq
h'dHbj m ##b,De[ a'G a[ij qjl LijW lF wpN W.s$$ dxi fp,DdAbj@
##a[i[ fp,a ZgbJ dw>V[ hV ($$ lisji V[ W[Vag wgag@ ug da>V fp,ai
a[ dH,w vCwg ] m dxi WyV wgaj@ ##uea dr,y a[ig lJN ] b,De[
58
a'G W+hq yiu ZjiV wiw[ 25 fjn ufpug ljdhW s[ i'; wiV[
u[ dH,w bjlS RpKa[ W{n w[ wi[G aJ h'i rg y.ej ] m fdhi ija
idh>sg RpnSj dHLVjV wiw[ y"wCg qji w[ epiP VjVw ljdhW sj
dZbjV wiw[ Wdh ujSj m b,De[ r[tg uj wg i.e v,es[ hV m dxwi
Vj wik a[i[ lji[ wjiu epiP VjVw bjf wi[ej m$$ Rpfi.a lisji
V[ l,a WyV wgaj m hpwq h'dHbj #Lp,Z ]$ Wjdvbj dHlsg Lijb
wij w[ hj;i wi' m$$ hpwq bVplji Lijb wijHg f+l.Vaj WtL
w[ a'dibj FjHg episjl ug V[ xpiqjdHbj ] m
Fv[ Fv[ wdi q>VgbdV Wpdibj s[ hdi wju lrji[ mm
fjf wi[Gs[ fdaa RpZji[ mm
b{l[ lV WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju m
\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G lpdSbj lg m|
v[tw s[ dfaj ug } tjl wiw[ hpwq hp.sj dw@ ##dHh ljcj epiP
us'G v.ei dr,y f+Ljsj Aw[ dHls[ uPn[ FJc[ a{G qJuS[ hV m l[rw
dvtjig V[ dvt ds,aj ] duV%J V[ hpwq q>V w[ l[rj wgag ]@ #u'
u' wi{ l'Hg qjdV v[h mm dWVp qjV[ idv h'rdh t[h mm$ epi rjw
bVplji q>VSj hg xi; WSsj ] m FjHg V.s vjv ug sj rg
xpiqjV ] m
h' wpiWjV dfbji[ RpKa'G Rpui Vj qPv' yjhk mm
epi dl,tg s[ sjdHi[ b>si ue%j Rpui sg Vjhk mm
dHw rji FuV dl>z V[ dHlsg WjWj ug fjl W[Vag wgag@
qhjiju ) dHh aphjcj epiP ws[ Vjq ufsj aJ r[dtbj Vhk m h;Pi
V[ RpKai ds,aj@ ##dHlV[ Wo[ij udfbj ]@ hpS Vj uf[ej aJ w'Hg
xiw Vhk f{Gsj@ Vjv[ a{} wg faj ] m dHh ufsj ] dw Vhk aP.
bjfS[ bV.s dr,y ihp@ bjfSg l[rj wig y,v m$$ sjl dvtjig sg
aJ dHl WyV Vjv hg L.wj Vdria h' eHg ] ^
dfaj wj uVq dw ujV{ fPa mm lev fi'Hg bfpV lPa mm
\dHh f+l.e dfaj ug fjl'G dqdvbj m|
dxi rg w,Dy[ xv rJeP Bp,B w[ dc,e f{Gs[ hV m wHg dW+A Vjv v,e[
h'H[ rg sjeg h' uJs[ hV@ fPij xv fw w[ hg f=rjV hp.sj ] epi
rjw ] ^
wWgi xv vje[ xvdV fjwV vje[ bJW mm
ujdH fhpydh tlq wRp uRp Wgdy V tjhg wJW mm
\lv'w Fea wWgi ug[|
w'Hg bjr[ l[rj wi[ a[ wpN v{ ujr[ RpV%J } w'Hg xiw Vhk
f{Gsj@ fi A[ag wga[ w'Hg ljZP dwl[ vHg wpN v{ w[ Vhk W{nj
hp.sj m Vjq ufS sg upeag aJ s,l s[Hgsg ] fi bjfS[ w'v'G
w'Hg dwl[ } Vhk ds>sj u[ res[ sdibj dry'G w'Hg Wp,w Fi
w[ fg debj uJ bjfSj FJcj WSj w[ Fi w[ v{ debj m l"S dl>z
V[ fp,DdAbj qhjiju bjfSj FJcj wg ] q{} lqN Vhk bjHg h;Pi
V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJ@ duhCg wqjHg wiVg ] m WyV q>VSj
] m dHh' hg FJcj WVjRpSj ] Vjq ufw[ l[rj wiw[ dHl ai%J
hg FJcj WSsj ] m Vjq ufsj l[rj wisj qV } du>Vj h' lw[
63
WjWj l"S dl>z V[ dxi W[Vag wgag qhjiju aphjc[ Vjv w'Hg
q"vrg w'Hg dwl[ q,a sj ljZP drsrjV RpKai f+LV wi[@ bjf ug
lF s[ qV s[ L.w[ sPi wiw[ a'is[ h'@ f+D> aP dwl[ } b"GwC dr,y fjMs[
h'@ dur[G dfAv[ dsVk dH,w W+jhqS } aplk lrjv wga[ m a[i[ zi
s[ wCgbJ Wjv[ w'n[ s] tC dtCwgbJ@ WjigbJ dw>VgbJ hV x[i
bjf[ hg lF wpN s,l ds,aj m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJ
aP. rg Rpl dsV w'v hg lg dul dsV Rpl fD>dca Vjv dHh e,v
h'Hg lg m l"S dlbJ dHh dH,w s[raj f+dl,Z wgaj hps
. j ] m dHV%J
v'wJ V[ dH,w s[raj aJ w.V dr,y bai vj w[ iP. sj x.Wj i,ts[ hV
sPuj s[raj w.V dr,y dfLjW vj w[ iP. sj x.Wj i,ts[ hV m fi dHh
e,v s,lS u'e[ hg hps
. [ hV e,vJ rg dfAvgbj h'HgbJ m bevg e,v
sj h'S rjvg sj dHV%J } w'Hg faj Vhk hps
. j@ v'wJ } e,vJ s,l
w[ bjfSg i'Bg wqjRpS u'e[ hps
. [ hV m spVgbJ qei v,e uJsg
] m Rph W+jhqS dul r[v[ ljc[ w'v bjdHbj Rplsj s[raj ljc[
w'v bj hg Vj ldwbj m w'Hg e,v f>Ddca s,l hg Vj ldwbj m ljcg
rjC a'G b>si w'Hg s[rg s[raj ljc[ hpwq dWVJ Vhk bj lwsj
blk lsj dHh sPi hg i,Dt[ hV m l"S dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju
dHh s[ra[ qpwag s[ ds>s[ hV m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJ
65
\wdvbjS q^ 4|
\qjiP l'hv[|
Rpfi.a h;Pi V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJ wpN faj v,ej@ lqN
bjHg@ dHh lF wpN epiP VjVw sg sja ] m$$ l"S dl>z V[ dwhj
qhjiju blk ljig Rpqi Fp,v[ hg ih[ dli Vrj w[ yp,f yjf W{n
debj fi dur[G qV bjt dihj h'r[ m lPiu yC%[ h'dH a'G hV[i[ dr,y
FBws[ ih[ ljcj wg WS[ej m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##l"S dlbJ
aphjcj lF wpN WdSbj ]@ du,Do[ blk Rpo[ aplk@ df,DA[ ih[ h' b,De[
} ih'e[ m Rpfi.a ljig l.ea V[ Vqlwji wgag m
wp.cvgbJ
l+g l.a qhJ hdiVjq dl>z ug beq sdHbj dWb>a mm
aP. dli VjoV w[ Vjo ] lF l.aV q[G l.a mm
lF l.aV q[G l.a qh.a a[i[ epS ejr{G m
dH>s= Rpdf>s=@ xpdV>s=~dsV ija dZbjr{G mm
wh[ wrg ldaVjq dl>z Wji~Wji W.sV wig mm
fjrV faa fpVga fiq u'a fiq[lig mm
67
RpKn w[ W{n debj dur[G wpN h'dHbj hg Vhk hp.sj m hpwq bVplji
v.ei dry'G f+Ljs[ q>ej w[ dVejh wiw[ AwS sj hpwq h'dHbj m
u' RplV[ A,w vH[ dxi q"vrg } fp,DdAbj@ ##dHh qp>cj Vqj; fC%sj
] ($$ aJ q"vrg V[ dwhj ug lwPv dr,y fC%sj ] h'i wpN Vhk
aJ WyV wgaj@ ##dHl} Vqj;J fCVj dltjY@ wpijV fCjY@
wvqJ fC%V vjY@ dHlsj l.lji RpKa[ bjRpSj lxv h'r[ m dxi
q"vrg r,v r[t w[ WyV wgaj@ ##q"vrg i,W s[ VJb dr,y lF wpN
] du,Do[ i,W sj VJb ] Rpo[ lF wpN ] m dHl qp>c[ } hpS a'G hg
wvqJ fCV vjY m$$ dxi q"vrg V[ W[Vag wgag m eigW dVrju
dHl W,Dy[ RpKa[ idhqa sg dVejh i,tSg aJ WyV h'dHbj@ ##q"vrg
i,W sg W.seg wiV rjdvbJ RpKa[ lsj i,W sg idhqa idh>sg ] m
blk dHl} wvqJ Ijs wij ds>s[ hJ a[ dxi Rplsg b>sivg ba[
Wjhivg Lijb wijHg m Rpfi.a Rpl } wvqJ fC%j w[ Ijs wij
w[ dwhj a[ hpS fC% w[ lpSj dxi Rpl} tpLgbJ WtL w[ a'i ds,aj m
Vjv WyV wgaj dHl qp>c[ } dxi dwa[ v{ w[ bjHk dHl} wpN
s[rJe[ m q"vrg u' bjdebj wdh w[ drsj h' debj m
l+g l.a qhJ hdiVjq dl>z a[ig dlxa Vj h'dH WtjV mm
aP. bjfSg dqa bjf ujSsj aP. fpit iPf FerjV mm
aP. fpit iPf FerjV wdhS a[ Fg ci fJrRp mm
h'G bujV q,a q.s dwbj wdh apN{ WpvjrM mm
wh[ wrg ldaVjq dl>z q'dh Wtl' dAV dAV FPv wig mm
fji W+hq fPiV W+hq@ fiq u'a f+q[Lig mm
69
dHl[ lq[G dr,y ljc[ Vjv dH.s= wHg rv Av wisj dihj m fi Rplsg
w'Hg y,vg Vhk m du,Do[ epiP VjVw dVi.wji sj bjlij h'r[ m Rpo[
dwl[ sg q;jv ] drzV fj lw[ m b>a } Rpl} hg Fp,v q>V w[
tdhCj AcjRpSj dfbj m dHh bjfSj Wgdabj lqJ b,u aphj}
ljdibJ } lpSjdHbj ] m Vjq ufS r[[v[ dw>Vj dw>Vj ldqbJ dry'G
v.zSj f{Gsj ] m dw>Vg zjvSj wiVg f{Gsg ] m Rpl dry'G dHh A'Bg
duhg e,v ] hpS lF l.ea uj w[ bjijq wi' m Rpfi.a ljig l.ea
hpwq bVplji bjijq wiV yvg eHg m lF s[ qV dwl[ blyiu
dWlqjs dr,y i.e[ h'dH lV m
l.aV wg lpS ljyg ljtg mm l' W'vdh u' f[tdh bjtg mm
\dHh WyV qjaj dfaj a'G wHg rji lpS[|
oJb bj yp,Dw[ hV m b>a dr,y WyV wgaj dw ljc[ lq[G l[rj wiVg
Whpa b"tg hp.sg lg ba[ qhjiju Lwag A[ag WtL ds>s[ lV m fi
hpS l[rj Whpa l"tg ] fi qhjiju Lwag uvsg Vhk WtLs[ m
ljc[ lq[G dr,y us'G blk l[rj bji.F wgag lg ljc[ RpKa[ fdhv[
Wil hg wpN d*fj h' eHg lg m dxi dur[G~dur[G l[rj wijHg eH[
dar[G~dar[G d*fj r,Zsg eHg hpS aJ blk du,Zi r[tgH[ f+wjL hg
f+wjL V;i bjMsj ] WjSg dr,y xpiqjV ] ^
uh dNdvdqv wjip dsl.aj ah bVhs lWs Wu.aj mm
dHl lq[G hpwq wgaj@ ##l,Ds' Whjv sjl } m$$ Rpfi.a Whjv
sjl } fp,DdAbj@ ##a[ij Fij w'Hg a[i[ Vjv rg idh>sj ] ($$ l.a
Whjv sjl ug V[ s,Ddlbj ug hJ q[ij dH,w Fij dulsj Vjq lJHg
]@ Rph q[i[ Vjv hg idh>sj ] m dxi bjf ug V[ WyV wgaj@ ##Whjv
74
blk yjhp.s[ hJ fjn Lp,Z wiw[ h'r[ btgi RpKa[ bisjl wijHg
sg ] m dxi rg Fp,v yp,w qpbjx sg W[Vag wijHg sg ] m blk yjhp.s[
aV a[ qV dr,y fjn h'r[ qV a[ fjn dH,w iPf h'r[@ dxi e,v uysg
] m wv[iJ rjv[ ditgbJ V[ s' r,Dc[ l.fB fjn dH,w il qeV h'
w[ lj} lpSjH[ hV a[ blk W{n w[ lpS[ hV uJ dxi w[lij dl>z
rg ufpug ljdhW s[ fjn W[b>a lj} lpSj yp,wj ] m Wjwg lF bjf'
bjfS[ oJ y.e[ hV m FuV dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju duV%J
W+dhq>cJ dr,y aplk b{o'G W{n[ hg uj bjMs[ h' dwa[ drtjY rg m
aJ h;Pi V[ WyV wgaj@ ##y.ej dwa[ x[i lhg b,u Vhk dul lq[G
sp,Z A,w w[ hB[ Rpl lq[G Ijs wijHg dstj dsbJe[ m$$ dHl a'G
Rpfi.a l.a Whjv sjl ug } bjfS[ bjlS RpKa[ uj w[ bjijq
wiV sj hpwq h'dHbj m
\dHh f+l.e qjaj dfaj a'G lpdSbj|
WgWg u{ w"i da>VJ } hpwq wiw[ lji[ c[i[ dr,y NjCP xijdHbj m
FuV dl>z Vgvj dl>z@ q>ev dl>z@ ap.erjvg rjvj iaV dl>z
ci'vg } hpwq wiw[ fjSg dACwS vj ds,a[ m Vgvj dl>z tPh a'G
fjSg dt,yg debj m Wjwg dl>z dACwjb wig eH[ m Ljq sj r[vj@
Fjsi'G sj qhgVj lg a[ ija h'S a,w W[b>a hV[ig rg bji.F h'
eHg m hV[ig rg WCg l?a h,o fljdibj dslsj Vhk lg m hV[ig
ljig ija hg resg ihg m qjaj ug V[ s,Ddlbj dHl hV[ig Vjv@
WjWj ug sg u' ujvg sji c'vg WSjHg lg@ Rph rg dh,v~dh,v w[
Whpa sPi yvg eHg lg@ fi dc,eg Vhk lg m lr[i s[ lq[G hpwq
bVplji WjWj ug s[ bjlS rjvg w'nCg sj sirj;j t'dv%bj@
s[dtbj dw h;Pi lgl VgrJ a[ yiV RpKy[ wiw[ iujHg w,ng wiw[
i,Dt[ h'H[ lV duV%J V[ siLV wga[ a[ ]ijV h'H[ a[ bjf ug V[ WyV
wgaj@ ##b,u blk dHl ai%J hg dBw eH[ m$$ FuV dl>z V[ Vqlwji
wiw[ W[Vag wgag qhjiju ljig ija hV%[ig resg ihg dACwjb
wga[ oJ RpKa[ dq,Bg f{ eHg ] m hpwq wi' dACwjb x[i wigH[ aJ
hpwq wgaj@ ##w'Hg v'C Vhk Lp,Z ]@ hpS dH>si } wdh w[ fjSg
cpvj dsbJe[ m$$ dH,w z>B[ dfA'G dACwjb duaVj y.ej qkh rg
f{ debj m spfdhi s[ lq[G i'; sg ai%J FjHg iaV dl>z ci'vg a[
WgWg u{ w"i hpwq bVplji v.ei dabji wiV eH[ m FjHg Vgvj
dl>z ug xpvw[ w'dvbJ RpKa[ ijC%~ijC% w[ dabji wis[ lV m Rph
rg hpwq bVplji dHh l[rj wijMs[ lV m Rpfi.a v.ei dabji
h' w[ bj debj m lji[ v.ei sg qdiIjsj h' ihg lg m iS dl>DdebJ
sg bjrj; bjRpS v,e fHg m qdiIjsj v.ei sg fPig h'S a[ v.ei
riajRpS sj hpwq h'dHbj m fdhi[ RpKa[ dV,wj dl.z Fjeg rJsi
hj;i h' w[ W[Vag wiV v,ej m qhjiju Whpa lji[ ljZPbJ sg uqja
bj ihg ] aJ hpwq wgaj@ ##bjRpS dsY@ i'wSj Vhk m$$ dxi v.ei
dry'G bj w[ FuV dl>z V[ W[Vag wgag qhjiju Whpa lji[ ljZP
78
bsFpa dHM v,esj lg dur[G blk A,ag f+wji s[ F'uV A,w ih[
h'HgH[ bjf ug sj siLV rg WCj bsFpa v.ei AwS lq[G v,e
dihj lg m ljc[ b{o[ bj w[ W{nS a'G fdhvJ hg bjf ug V[ liPf
Wsv dvbj ]@ bjf ug Z.V h' m WjWj ug V[ WyV wgaj@ ##l.a
ug siLV ] dw f+LV@ u' rg ] s,Dl' m$$ l.a ug V[ h,o u'C w[ biu
wgaj@ qhjiju ) f+LV aJ WC[ lV@ bjf ug sj siLV wiw[ hg
lF s[ lF ai%J s[ f+LV fPi[ h' eH[ hV m Rpl lq[G l+g qh.a s[ df,DA[
dH,w ljZP W{nj lg m Rpl r,v dHLjij wiw[ WjWj ug V[ WyV wgaj@
##l.a ug aphjc[ df,DA[ duhCj ljZP W{nj ] dHl} hpwq s[ w[ tC%j
wi' m$$ l+g qh.a ug s[ dHLji[ Vjv Rph qhjaqj RpKn w[ tCj h'
debj m Rpl qhjaqj } qptjaW wiw[ WjWj ug V[ WyV wgaj@
##dwM l.a ug diZgbJ@ dlZgbJ f+jfa wiw[ qV } LJag Vj
bjHg m hi dH,w w.q dr,y i'Cj bBwj w[ a{} wg dqdvbj m aP. H[o[
v.ei riaS lq[G bjfSg Lwag fit w[ r[t vHg F.cjij bap,B
hg ridabj m h,l w[ a[i[ Vjv w'Hg e,v wigH[ aP. wg yjhp.sj ]G (
dHaV[ WyV h'S s[ Vjv hg Rph l.a V[ Fp,v q>V vHg aJ WyV
wgaj@ #LpZ ]$@ Rpfi.a vjvj dsv lpt ijdH } hpwq wgaj@ ##a[ij
b,u blq[Z Ie h' debj@ aP. b,u u' qi;g ] q>e v{ m vjv[ dsv
lpt ijdH V[ q>Ddebj m d*fj wi' q{} v'w f+v'w b>si yiVJ dr,y
i,Dt' da>V rji Rpl} wpN q>eS sj hpwq h'dHbj da>V rji RplV[
dHh' hg q>e q>eg WyV wgaj@ #LpZ ]$ m
l[rw wg qVlj fPig FHg mm ldaepi a[ dViqv qda vHg mm
\eRpCg lptqVg 5|
81
\bjlj q^ 5 402|
ba[ bV.s FifPi V;ji[ a,wsj dihj m dsV dAfS s[ lq[G WjWj
ug V[ bjrj; ds,ag@ ##FudVbJ RpKn u' a{G dwhj a{} dstj ds,aj m
hpS dHl a'G b,e[ r[tS sg d;,s Vj wig Lp,Z ] hpwq h'S a[ FuV
dl>z V[ b,tJ t'vgbJ a[ WjWj ug } dwl[ be.qg il dr,y FifPi
h' w[ c.cRpa wgag m Rpfi.a h,o u'C w[ h;Pi s[ ljhqS[ tCj h'
w[ dwl[ qlag dr,y dsv s[ rvrv[ duhC[ dWVJ b,tiJ a'G hp.s[
hV@ b,tiJ a'G dWVJ h'S wiw[ s,l[ Vhk uj lws[ m dHh bW'v[
W'v eP.e[ sg qdnbjHg tjS rjvg e,v hp.sg ] m dHl bW'v[ FjLj
} uJ W'vS rjvj ujSsj lqNsj ] uJ dxi Rph qhJfpit epiP
wj dfbjij uJ ldaepiP bjf ujSs[ hV WjWj ug Rpl lq[G dq,ng
dq,ng qplwpijhB Vjv h,l ih[ lV a[ WyV wgaj@ ##dwM FudVbJ
wg r[dtbj wpN lqN bjHg m$$ FuV dl>z V[ h,o u'C w[ W[Vag
wgag aP. rg W[b>a a[ig iyVj rg W[b>a m epirjw ] ^
w[Gagbj a[igbj wpsiag w[rcp a[ig sjda mm
w[a[ a[i[ ugb u.a dlxda widh dsVp ijda mm
w[a[ a[i[ iPf i.e w[a[ ujda bujda mm
\l+g ijep q^ 1@ b>e 18|
dHw rjig a{} df,DA[ drtj yp,Dw[ hJ a[ sPug rji hpS dstjdHbj
84
\dHh f+l.e l! q>ev dl>z ap.e rjvg a[ qjaj dfaj a'G dqdvbj m|
87
88
b,u fPiV d*fj h' eHg Rpl vCw[ s[ dyhi[ s[ Fjr b>siv[
dwl[ bS't[ il } Wjhi'G f+eB wi ih[ lV m WjWj ug Rpls[ qV
sg brloj } r[t w[ qplwij ih[ lV m dur[G qjvg bjfS[ vjH[
WPB[ } xdvbj r[t w[ f+l.V hp.sj ] m wpN lqJ spr,vg yp,f AjHg
ihg b>a } bjf hg q"vrg } bjrj; s[ w[ w'v l,s WyV wgaj@
##v{ aP. dHl qp>c[ } l.Fjv w[ i,tk@ w'Hg lqJ bjH[ej dHh fgi
WS[ej m dxi bjf hg bjrj; s[ w[ Rpl } ljrZjV wgaj a[ v.ei
dry'G f+Ljsj A,w w[ ujS sj hpwq wgaj l' dHl ai%J hg h'dHbj m
\dHh WyV qjaj dfaj a'G f+jfa h'dHbj m|
bjlS vjdHbj m yji ypx[i[ i[aj hg i[aj duZi dVejh qji' i[aj
Rpcsg V;i bjMsg lg m fjSg WCg qpLdwv Vjv dqvsj lg m
b{l[ dWtC[ oJ bjlS vjdHbj duaVj dyi ligi wiw[ l.lji dr,y
ih[ m dHl[ oJ RpKa[ dWiju[ w'Hg dwl[ Vjv e,vWja Vhk wgag v'w
f+v'w s[ fsjio lF } WtL[ iju[ qhjiju[ yiVJ a[ dVr[G@ u[ dwl[
V[ w'Hg l[rj q>eg aJ dwl[ Vj dwl[ WhjV[ Rpl} Bjdvbj m lF s[
wjiu wiw[ x[i w'Hg T.e aigwj bjf V[ spVgbJ } qei vjRpS
sj Vhk WSjdHbj m bjfS[ Vjq s[ dHLdahji AfjRpS[ uJ bjfS[
l[rw z,v w[ v'wJ dr,y bjfSg rdcbjHg wijRpSg lF fjdlbJ
a'G dViv[f ih[ m epirjw ] ^
l'Hg bujSp w] q{ ujVj ujVShjip V AjVj i[ mm
\b>e 382|
s'r[G cJeJ v{ w[ ljc[ Vjv h' api[ b,De[ dH,w yig \upbji| sj t[a
lg m Rph Wjhi tC w[ lj} wdhS v,De[ dHl t[a dr,y uj w[ u.ev
fjSg wi bj m blk t[a dr,y yv[ eH[@ t[aJ dry'G sg b,De[
uJs[~uJs[ Vjv hg bisjlJ wis[ eH[ m WCg sPi dVwv eH[ b{RPG
ljcj Rpo'G tdhCj Ap,DdBbj m dxi blk wHg Wil fhjCJ dr,y hg
ih[ q{sjVg dHvjw[ dr,y f{i Vhk fjdHbj m xpiqjV ] ^
wWgi bjHg qpNdh fdh bdVw wi[ wdi F[l mm
hq ijt[ epi bjfV[ RpdV wgV' bjs[lp mm
\ b>e 1364 lv'w wWgi ug|
ljc[ w'v b{l r[v[ wWPai Wj; ] dHh' duhg iPh blk qhJfpitJ
s[ l[rw } s[Sg Vhk yjhp.s[ aP. wpN dsV ljc[ w'v idh m a{} y.eg
dryjirjV iPh fp,ai s[ iPf dr,y s[ w[ a'iJe[ m t{i w'Hg drivjhg
qhJfpitJ sg wlr,Bg RpKa[ fPij RpKaisj ] m l! FuV dl>z b"vt
dHl WyV } q>V Vj ldwbj faj Vhk wg FjSj ridabj WjWj
bV.s dl>z ug V[ hpwq wiw[ F[dubj lg m Fp,Dy' rjv[ qhjiju ug
s[ hpwq bVplji h;Pig dr,y idh Vj ldwbj m u,Dw' a,wg dr,y qV
b{lj dfbj dy,a dWiag cjrJ c'v h' eHg qV Vj q>DdVbj WjWj
ug b,De[ m l,a WyV Vj wi ldwbj m bjHg iPh W?dLL Vjv hpwq
Vjv@ fi wWPaiJ sg t[c sj dfbjij zi dr,y i.e Fje W[~b>a
v,De[ hV m f+>DaP qhJfpitJ sj WyV bB,v h' dVWdCbj m
\dHh f+l.e l! iaV dl>z bv"t V[ lpSjdHbj|
92
sg lJN epiP VjVw V[ ljc[ Vjv fjHg ] m fi dHl Vr[G FjS[ riaS
sj dwl[ } Ijs a,w Vhk lg dw dHh WyV wi rg yp,Dw[ hV@ WjWj
bV.s dl>z ug qhjiju }@ qhJfpit' aplk lj} ujS Vhk ds>s[@
lj} aphjc[ RpKa[ b>a lq[G qjdHbj fjRpSg fr[eg m dur[G~dur[G dHh
lqJ V[C[ bj dihj lg m dar[G~dar[G h;Pi lF wpN s,l w[ Fpv[tj
fjHg uj ih[ lV lF wpN WjSg dr,y xpiqjV ] ^
Dn khY qU vsu mY nwly ] ipRA suKvwsI bwl gupwly ]
quJY ibnw hau ikq hI n lyKY vcnu dyih Coif n jwsw hy ]
fi dHZi'G WjWj ug r,Dv'G dHl Fjr s[ WyV hp.s[ lV ^
ipir kihAw hau hukmI bMdw ]
Ehu Bwro Twkuru ijsu kwix n CMdw ]
ijcru rwKY iqcru qum sig rhxw
jw sdy q aUiT isDwsw hy ]
dHl lq[G Rpy[yj W.sj F[u w[ WjWj bV.s dl>z ug qhjiju
} l,Ddsbj@ ##bjRp aphj} lF wjl[ sj yjiu l.FjvgH[ m dHl
l[rjsji s[ Vjq sj faj Vhk v,e ldwbj m hpwq bVplji l[rw
WjWj ug fjl wv[ik fhp.y debj m WjWj bV.s dl>z ug V[ dHl
WyV } dwr[G lqdNbj m dHl e,v } aJ WjWj ug bjf ujVS
ap,A Wp,Zg q>sg q,a rjvj v[tw wg lqN lwsj ] u' dvt[ ^
ApnI giq Awip jwnY ] suix suix Avr vKwnY ]
rjvj xpiqjV ngw Tp,wsj ] m WjWj bV.s dl>z qjN[ s[ dHvjw[
r,v ujS vHg dabji h' ih[ lV m
94
96
\qjiP l'^ q^ 5|
hV@ blk wi ih[ hJ a[ q'i bjtsj ] f+eB h'r' vpw[ dwM h' m
blk epiP wj hpwq q>VgH[ dw q'i s[ df,DA[ v,egH[ u[ blk f+eB
h' eH[ spVgbJ epiP zi A,c w[ ljc[ qei v,e ujH[eg m blk
dHh w.q Vhk wiVj blk lF } Vjq ufj w[ epiP zi Vjv u'CVj
] m lj} q'i bjtsj ] q'i aJ W'vsj ] m$$ dxi RpKyg bjrj;
s[ w[ q'i } yp,f wijdHbj@ dHl a'G Rpfi.a q'i Vhk W'dvbj m
dHw rji w'ng WVS Rpfi.a dwl[ f+[qg V[ W[Vag wgag@
qhjiju ) w'ng sgbJ q>qBgbJ RpKa[ l'Vj v,e ujH[ aJ ngw ] m
a[ WyV wgaj@ ##l'Vj epiP ziJ RpKa[ v,ej hg l'Fsj ] m w'Hg lqJ
bjH[ej wv[ig qhJfpitJ s[ blojV $a[ l'Vj v,De[ej m l'Vj v,eS
f+gAa sg ljtg fC% vr'@ f+gAa V[ wvIp,e s[ idhS s[ oJ du,Do[
LijW@ uPbj@ r[lrj@ l'Vj Rpo[ wvIp,e } idhS sg bjdebj ] m
epiP VjVw s[ zi wvIp,e bjH[ej aJ W?dLbj ujH[ej m
kiljugu auDwirAw gurdyv ]
ml mUq mUV ij mugD hoqy siB lgy qyrI syv ]
\bjlj q^ 5@ b>e 406|
\dHh WyV f>ca h.l iju Fp,Dy' dVrjlg a'G dqdvbj|
ihg m a[ig WJh epiP VjVw s[ h,o xCj ds,ag ] siejh dr,y
a[ij rjlj h'r[ej m$$ WCg tpLgbJ WtLgbJ m
sMq pRswid jpY hir nwau ]
sMq pRswid hir kIrqnu gwau ]
sMq pRswid sgl duK imty ]
sMq pRswid bMDn qy Cuty ]
\eRpCg q^ 5@ b>e 183|
\dHh f+l.e Rpl qjaj s[ qp,t a'G qjaj dfaj V[ lpdSbj a[ dvtjdHbj m dHh
f+l.e rg qjaj dfaj a'G dqdvbj m|
101
h'i xpiqjV ] ^
eIDxu kIqomU Gxw BorI idqImu Bwih ]
min vsMdVo scu shu nwnk hBy fuKVy aulwih ]2]
\u{alig@ b>e 706-7|
a{} W?dLbj@ qhJfpitJ sg q[hi r,Dc[ a'G r,Dc[ fjfg $a[ rg h'
lwsg ] m
dHh WyV qjaj dfaj a'G dqdvbj ^
dUK rog Bey gqu qn qy mnu inrmlu
hir hir gux gwie ]
Bey And imil swDU sMig Ab
myrw mnu kq hI n jwie ]1]
qpiq buJI gur sbdI mwie ]
ibnis gieE qwp sB shsw
guru sIqlu imilE shij suBwie ]1]
Dwvq rhy eyku ieku bUiJAw Awie
bsy Ab inhclu Qwie ]
jgqu auDwrn sMq qumwry
drsnu pyKq rhy AGwie ]2]
jnm doK pry myry pwCY Ab pkry
inhclu swDU pwie ]
shj Duin gwvY mMgl mnUAw
Ab qw kau Puin kwlu n Kwie ]3]
krn kwrn smrQ hmwry suKdweI
myry hir hir rwie ]
nwmu qyrw jip jIvY nwnku
Eiq poiq myrY sMig shwie ]4]
\bjlj q^ 5@ b>e 373|
103
hj;i h'S Rpfi.a WyV wgaj@ #ija o'c[ Vjv w"S vCsj
lg m$$ aJ s,Ddlbj ug q[i[ lw[ yjy[ sj fp,a bjdHbj lg m lwPv
rjla[ ;qgV q>esj lg m blk Vhk ds,ag m Rph ljc[ Vjv vCsj
lg m h;Pi V[ h,l w[ WyV wgaj@ Rph aJ wqdvbJ rjvg e,v
wisj lg m y.ej h'dHbj aplk w'Hg b{lg e,v Rpl} Vhk whg Rph
wqvj ]@ da>V rji WyV wgaj@ q{G s[dtbj ] Rplsj b>a wqvj
h' w[ qiV rjvj h'dHbj ] m s[dtbj@ aplk bjH[ aJ fp,a v{S lg
a[ l[rj wis[ ih[ u[ aplk bjfSg qi;g Vjv Ap,Bg v{ w[ eH[ lg
Vj uJs[ aJ m hpS } aplk v'wJ } fp,a s[S[ lg@ aplk q"wj h,Do'G
epbj w[ fAaj ih[ h' m w'Hg e,v Vhk m hpS lF wpN qhJfpit
107
\dHh f+l.e Vj;i dl>z lFijrJ rjv[ a'G dqdvbj m FjHg Vj;i dl>z sj f+l.e
debjir[G dh,Dl[ RpKa'G fC'% m|
109
dW,Dv[ W{n[ hV@ sp,Z RpV%J } fj bjRp m$$ dul lq[G l[rw dB,Dv[ Rpfi
ngwij v{ w[ debj aJ dW,Dv[ Rpfi W{n[ lV m dur[G Rpcgw wi ih[
h'S m ngwij b<De[ i,t ds,aj m s'r[G dW,Dv[ w,n[ hg fgS v,e fH[ m
qhJfpit sg Vsi h'r[ aJ ujVriJ dry'G rg dri'Z qp,w uJsj ] m
l[rw } hpwq lg ljij sp,Z dfbj w[ bj m ljij fgS v{S Rpfi.a
l[rw V[ W[Vag wgag m qhjiju dW,Dv[ sp,Z fg eH[ hV m lpVS Rpfi.a
h;Pi V[ WyV wgaj@ ##y.ej h'dHbj fg eH[ m b,u a'G l" ljv fdhvJ
blk dVfjv dr,y af,Ddlbj wis[ hp.s[ lg a[ dHh dW,Dv[ ljc[ l[rw
lV m dwl[ lq[G dHh wpwiqg WS eH[ m ljc[ lqNjRpS $a[ rg Vj
lqN[ m NeCjvP Rpl r[v[ rg WC[ lV m hpS lqJ WdSbj dHh ljc[
w'v fhp.y[ m y.e[ lq[G bj eH[ m b,u qpwag h'Hg ] m eH[ siejh
}@ Z.V epiP VjVw@ y.ej h'dHbj Lp,Z ] m
ibnu bUJy psU kI inAweI BRim moih ibAwipE mwieAw ]
swDsMig jm jyvrI kwtI nwnk shij smwieAw ]
\wjVCj q^ 5@ b>e 1300|
111
dHl a'G Rpfi.a f>Ddca l+g ijq dl>z ug } qvPw[ a'G l,Ddsbj
dHw,Ddvbj Vjv w'Hg WyV wgaj uJ Vhk m fi l,s w[ WyV wgaj m
LpZ ]@ aP. qpC uj dHla'G Rpfi.a u' l[rw dH,Do[ lV lF Vjv tp,v%[
cp,Dv[% WyV wiV[ ws[ wdhSj wi vr' l[rj dHh q"wj dxi h,o Vhk
bjRpSj m FjHg iav dl>z ci'vg } wdhSj@ ##lpSj v{ fjn i,u
w[@ wHg~wHg z>B[ ws[ lptqVg ljdhW@ ws[ ufpug ljdhW s[ fjn
ljij~ljij dsV lpSs[ idhSj ws[ WyV wiVj@ wi v{ siLV i,u
w[ dxi lqJ Vhk dqvSj a[ wdhSj@ uje~uje qV dfbji[ r,Du[
wPy s[ Veji[ a{} r[s Fg fpwji[@ ijh s,ls[ V[ sPi sj m b{l[ r{ije
Fi[ WyV bjfS[ bjf hg wis[ idhSj m dH,w dsV h;Pi V[ WyV
wgaj@ ##Wjdvbj dabjig wi' sp,Z AwgH[ m$$ l.a Vi{S dl>z ug
V[ bjlS drAj w[ ljig dabjig wiw[ W[Vag wgag qhjiju lF
dabjig ]@ sp,Z Aw' m h;Pi V[ WyV wgaj@ ##LpZ ]$$ a[ bjfS[
bjlS a'G RpKn[ ba[ sp,Z AwS rjv[ bjlS s[ V[C[ bjH[ hg lV
byjVw dc,e fH[ a[ bjf hg RpKn tC'a[ m dxi WyV wgaj@ ##b,Aj
b,u aP. sp,Z rg Vhk AwS ds.sj m a[ig qi;g ] dxi bj uJs[
hJ m$$ w"S a{} b,De[ Wpvj dihj ] m dwl} aP. bjt[G a[ig qi;g ]@
lF a[i[ y'u hV m blk wg ujSgH[ m q[i[ ljdhW a[i[ y'u drcjSj mm
us'G h;Pi dc,De[ lV dH,w q'T[ RpKa[ dVLjV f{ debj lg@ dxi WyV
wgaj@ ##Wjdvbj ljij lqjVj yp,w s[ u[ dHlsg qi;g sp,Z AwS
s[S sg Vhk aJ LpZ ] m u' aP. widh wirjdh lpbjqg lj qlva
firjS mm qpCw[ dxi du,Do'G RpKn[ lV@ Rpl[ bjlS $a[ dWiju eH[ m
ws[~ws[ bjfSg i;j dr,y w'Hg WyV wiVj@ Vhk aJ bV.s
idhSj@ wpN lqJ dHl ai%J h'i Wgdabj dxi dH,w dsV hpwq wgaj@
##Wjdvbj@ ci'vg rjv[ s'hJ ugbJ } hj;i wi' m$$ hpwq Rpfi.a
FjHg iaV dl>z ci'vg a[ u{ w"i V[ hj;i h' w[ W[Vag wgag m
qhjiju ) blk ci'vg rjv[ s'r[G ugb hj;i hJ m Rpl rwa h;Pi
113
V[ WyV wgaj@ ##hpS lqJ V[C[ ]@ aplk lqJ bjH[ a'G du,Do[ qhJfpit
h'S Rpo[ hg fhp.y ujSj m$$ s'hJ V[ la WyV wgaj m WjWj ug V[
WyV wgaj ##LpZ ]@ ujRp l[rj wi' m$$ dxi l.a Vi{S dl>z ug }
l.W'ZV wiw[ WyV wgaj@ ##Wjdvbj@ awCj h' w[ l[rj wik u' wpN
wiVj ] m blk bjf[ wi wijHg ujrJe[ m$$ l.a Vi{S dl>z ug
V[ Fi[ qV Vjv la WyV wgaj m f+a,t wRpaw drtjRpS rjvj
qjdvw b,tJ a'G Yhv[@ l[rw ]ijV lV dHh h' wg dihj ] m w'Hg
wdh Vhk lg lwsj m l[rw~l[rw hg ] qjvw b>a } qjvw hg
] m w'Hg wpN wi Vhk lg lwsj m l[rw sj aJ dHM hg wdhSj
WSsj ] m epirjw ] ^
hq y[ig aP beq epljHg dwbj hq wih a[i{ rdl fHgbJ mm
dH,w fjl[ aJ WjWj bV.s dl>z ug } WyV wi yp,w[ hV@
##qhJfpit' aplk lj} ujS Vhk ds>s[ m lj} aphjc[ RpKa[ qjdHbj
fjRpSg fr[eg m sPu[ fjl[ l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjdvbJ } WyV
lg@ ##du>Vg s[i lj} f[n[ sj f+Ljs a[ Wixg WSj w[ qvPw[ a'G Fp,Dy'
F[u[eJ blk Vhk uJs[ m dHl l[rj } hjwq dl>z de,v ba[ epiqpt
dl>z s'V'G rjig~rjig V[q Vjv dVFjMs[ ih[ m f+>DaP dHl lq[G f>Ddca
l+g ijq dl>z ug rg Wgqji h' eH[ m dul f[n[ sj f+Ljs WSsj lg m
Rph f[nj bjei[ a'G rg Vj dqdvbj m f[n[ sj f+Ljs rg W.s a[ Wixg
rg W.s h' eHg@ siejh } ujSj lg m a{} w"S i'w[ aP. lF } bjfSg
ds,ag h'Hg l[rj a'G bjf hg i'w ds,aj m
Awip aupwvn Awip sDrnw ]
Awip krwvn dosu n lYnw ]1]
Awpn bcnu Awp hI krnw ]
Awpn ibBau Awp hI jrnw ]1] rhwau ]
Awp hI msit Awp hI bulnw ]
Awp hI AClu n jweI Clnw ]2]
114
f>Ddca l+g ijq dl>z ug qvPw[ rjv[ vejaji da>V ljv f[n[
sj f+Ljs ba[ Wixg i';jVj WSj w[ F[us[ ih[ b>a lq[G s[ r[v[
a,w dHh dVIq duaVj lqJ bjf fPij wijdHbj aJ fPij h'dHbj m
us'G yjdhbj l[rj sj dVIq fPij Vj h' ldwbj m duRp bjdf daRp
yvs[ dwA rdl V u.aj h'i epirjw ] ^
lFp wgaj a[ij riasj aP. b>ai ujqg mm
hq u.a dryji[ dwbj wih lFp t[vp apq lpbjqg mm
uVp VjVq hjdB drhjdNbj
hdi epvq epvjqg mm4mm6mm12mm50mm
\b>e 168|
} rjlaw dr,y i'e Vhk hp.sj m uVq qiV dHl fgCj Vjhg s[
rjw bVplji lF wpN h' dihj lg m u[ ligi } sp,t wi rg v{S
RpV%J rjla[ w'Hg W.sL Vhk m Rph wjiw v'w hV m
uVq qiV sphhP qdh Vjhg uV fi Rpfwjig bjH[ mm
ugb sjV s[ Feag vjdHdV hdi dlRp v{dV dqvjH[ mm2mm
\ lPhg q^ 5@ b>e 749|
biLg sjaj ws[ braji iPf h' w[ uea dr,y bjdHbj m ws[
epiP iPf h' w[ l.lji dr,y bjdHbj m sl ujq[ ZjiV wga[@ dwl[ rwa
l.a iPf h' w[ l.lji dr,y bjdHbj m uea uv.s[ } n.c fjHg m
Fvj wgaj@ ws[ dwr[G a[ ws[ dwr[G m f+>DaP l.lji Rpl lq[G dHV%J r,Dv'G
W[?Wi hg dihj m l.a iPf h' w[ xiL a[ bjdHbj ugrV s[ w[ uea
uv.s[ } n.c fj w[ xiL a'G biL } ujS sg dabjig dr,y ] m
xiL rg Rplsj zi ] a[ biL rg Rplsj zi ] ^
sBnI QWeI rivAw Awip ]
Awid jugwid jw kw vf prqwpu ]
\dWvjrv q^ 5@ b>e 801|
Vhk h' lwsj m b,u WyV l,Dy[ h' ih[ hV m lF r[t ih[ hV m ijq
dwl[ rg iPf dr,y bjdHbj@ f+D> aP dlbjdSbJ dwl[ driv[ V[ hg
rivdwsu BxY jo jwxY so jwxu ] sMq Anqih Aqru nwhI ]
\bjlj idrsjl@ b>e 486|
l[rw uV' FjeJ rjdvY@ b,u ijq V[ dul iPf } ZjiV wiw[
aphj} siLV ds,a[@ Ziag } Fje vjH[@ Vjq ufjdHbj@ WjSg
sj dHw~dHw b,ti l,y wiw[ dstjdHbj@ duV%J V[ WyV q>V w[
dVaV[q wgaj@
guru bwxI khY syvku jnu mwnY prqiK gurU insqwry ]
\VBq 4@ b>e 982|
117
dB,Dv[ Rpfi eH[ b>egn[ sgbJ f+wiqJ wgagbJ m dxi d;wi y,Ddvbj
b>egn[ } b,e dwl V[ dstjHg aJ Vjq dvbj l.a Whjv sjl ug
sj m WjWj bV.s dl>z ug V[ e,u w[ WyV wgaj l,Ds' Whjv sjl
dw,Do[ ] ( Rpl lq[G Whjv sjl ug dwa[ vpw eH[ ljhqS[ Vhk bjH[ m
Vei dVrjlgbJ s[ i'ws[~i'ws[ WQ{i uv fjSg ria[ a'G q>cg r,v
yv[ eH[ m lr[i s[ qjN[ a'G y,Dv[ uv fjSg Vhk ridabj m q{ V{Sg
Vgsp V bjr{ ugRp Fjr{ b>Vp V fjSg mm dxi FpD, y' q>cg fhpy
. w[ uv
fjSg ridabj m FpD, y' Vei a'G wpN qjHgbJ rg fhpy
. eHgbJ m vjvj
dsv lpt ijdH rg q>cg dqv debj m lF V[ dqv w[ uv fjSg
AwjdHbj m dHl a'G Rpfi.a WjWj bV.s dl>z ug FpD, y' Vhk eH[ m
spldhij h' debj@ F'e f{ debj m lF wpN lqjfa h' debj m dHl
f+le
. s[ qpT
, dr,y u' epiWjSg sj LWs dvdtbj ] blvg l'Ng Rpl
LWs dry'G dqvsg ] m Fpv
, ypw
, sg dtqj u' h'dHbj WjWj qhJ hdiVjq
dl>z ug sg i;j bVPlji hg ] m w'Hg wg wi lwsj ] m
1!
dH,Do[ lji[ f+dwdibj sg lqjfag RpKa[ l.a Vi{S dl>z ug qdhdSbJ
rjdvbJ } WjWj ug bjfS[ h,ok bjfS[ h'Gs dr,y l[rj s[ eH[ lV m
Rpl hpwq bVplji l.a VijdHS dl>z ug } slaji W.sg wiw[ l[rj
l"Gf ds,ag eHg m duV%J V[ dHh l[rj fPiV af ba[ dabje dlqiV
dr,y idh w[ dVFjHg m u[ lq[G V[ ljo ds,aj aJ dH,w bev[ dh,Dl[ dr,y
l.a Vi{S dl>z qdhdSbJ rjv[ sPuj@ HgLi dl>z ug i'Cg rjv[ aguj
hpS WjWj t[q dl>z ug Wji[ dvtS sg w'dLL wiJej m
2!
u{ w"i dHh hpwq bVplji WjWj bV.s dl>z ug fjl dH,w rji
qjN[ fhp.y[ m Rpo'G l+g WjWj bV.s dl>z ug V[ hpwq wi w[ WyV
wgaj@ ##dul lq[G blk wv[ik bjH[ aplk Rpo[ fhp.y ujSj@ RpV%J
lqJ df>c ci'vg ujRp m$$
121
2!
dHw lq[G FjHg iaV dl>z ci'vg hpwq bVplji ;gi[ eH[ m b,De[
lrjqg L.wij fpig ug dqv[ a[ RpV%J V[ WyV wgaj dw@ ##FjHg dl,tj
iP.qg rjv[ qhjiju WjWj qhJ hdiVjq dl>z ug qhjiju liWwvj
lqio hV m RpV%J sg Rpfqj wdhS woV a'G fi[ ] Rph W[b>a a'G
rg W[b>a hV m blk dH,w rji RpV%J sj siLV wgaj u' rdi%bJ
W,Zg ljZVj wiw[ dr,Ddsbj fC% w[ ljcg u' L.wj Vdria Vhk lg
h'Hg m RpV%J s[ dVqt qjai siLV wiw[ hg dVdria h' eHg m
s[dt liPfp fPiVp FHg bjlj silVp F[Ba Rpaig Fpt mm
blk WC[~WC[ a[urjV qhjaqj s[ siLV wga[ hV f+D>aP b{lj
bdqa a[urjV blk Vj Rpl a'G fdhvJ s[dtbj lg Vj Wjbs dr,y
122
3!
dHw qhjaqj duV%J sj Vjq Zjig ijq lg m qps
, wg \d;v%j
dxi';fpi| dHV%J sj uVq Vei lg m fi dihjdHL q'e[ Ldhi lg m
dH,w rjig FjHg iaV dl>z ci'vg } l.a Zjig ijq ug q'e[ dqv[
a[ fpD, dAbj@ ##dwM FjHg Feaj dwl qhjaqj sg l[rj ba[ l.ea
wisj ]G m$$ FjHg iaV dl>z ci'vg V[ s,Ddlbj@ ug FpD, y' Vei d;v%j
dxi';fpi dr,y qhJfpit idh>s[ hV m RpVJ% fjl'G bjdHbj hJ ba[ Rpo[
hg uj dihj hJ m l.a Zjig ijq ug V[ RpoG' tC[ hg Vqlwji wiw[
WyV wgaj@ ##dl,tJ RpVJ% qhJfpitJ sj aJ siLV hg WC[ fpV
> lswj
dqvsj ] m aP. aJ RpVJ% sj l[rw ]G aP. Z.V ]G m b{l[ qhJfpit s[
iPf dr,y upeJ a'G Wjbs f+qL
[ i Ziag RpKa[ bjMsj ] m RpVJ% sg
yiV ZPC } s[ra[ rg v'ys[ hV m Rph bjf hg dViepV@ liepV@
liPf hV m liWwvj lqi,o hV m l' epiqptj dulV[ dViepS@ liepS
liPf sj siLV wiVj h'r[ m Rph FpD, y' fhpy
. w[ siLV wi[ m blk
rg dH,w rji l.a q>cvg Vjv uj w[ siLV wi bjH[ hJ m
4!
l.a FjV dl>z ug duV%J sj uVq Vei V,oP rjvj usgs lg m
dVbjH[ Ljlai s[ qhjV drsrjV h'H[ hV@ W[ba
> ljZP W+jhqS dHV%J
a'G dr,Ddsbj s[ F.cji v{ w[ ri'ljdH lV m duV%J } w'wig rjv[ wdh
w[ Whpaj ujdSbj uJsj ] m dHV%J V[ rg WjWj qhJ hdiVjq dl>z
ug Wji[ bjfS[ qpt
, a'G Rplaa widsbJ s,Ddlbj dw@ ##iPq
. g FpD, y' rjv[
qhjiju uhj; epiP iPf lV m dur[G uhj; $a[ yC% w[ dwl[ f+wji
123
sj F{b Vhk idh>sj m dHr[G hg u' FpD, y' rjv[ qhjiju ug s[ WyV
q>Vs[ hV Rph lqps
> i a'G dVly{ fPiWw hg ai eH[ hV m
5!
dHw lq[G WjWj bV.s dl>z ug fjl wv[ik VjVwli y'Sr[G
h;Pig l[rw W{n[ lV m duV%J s[ Vjq WjWj h;Pij dl>z ug WjWj
HgLi dl>z ug FjHg dVhjv dl>z ug hj;i lV m Fp,Dy' rjv[ qhjiju
lg sj f+l.e WjWj ug FjHg iaV dl>z ci'vg@ a'G lpS ih[ lV m
btgi a[ WjWj bV.s dl>z ug V[ WyV wgaj@ ##ci'vg Fp,Dy' rjv[
qhjiju sg l[rj wiw[ du,cj r,cj rg w'Hg WVSj yjhp.sj WS
lwsj lg a[ Rph l[rw } WSj lws[ lV a[ dxi bjfSg WjWa
s,Ddlbj@ ##u' d*fj RpV%J V[ ljc[ RpKa[ wgag ] dHh rlaP q[hi
sg Vsdi Vjv dqvsg ] m dwl[ bjfSg wqjHg s[ Wv Vjv Vhk
dqvsg m hJ hpwq q>V w[ u' wdhS wiVj hg f{sj ] dwl[ lq[G qV
dr,y ail bj debj W?dLL h' eHg epirjw ] ^
ailp fdHbj dqhijqa h'Hg ldaepi luSp dqdvbj mm
\b>e 1429|
124
eHg ba[ c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvj sj qp,tg ojdfbj debj m
l.a WjWj lpts[r dl>z ug rKv'G 14 dsVJ dr,y iP.qg ljdhW df>c
l[qJ dr,y aJW[ sgbJ f"CgbJ rjvj li'ri l.eaJ s[ ldhI'e
Vjv dabji wirjdHbj dHl l[rj lW>Zg 4 dsV Wjbs WjWj
qhJhdiVjq dl>z sgbJ fpijaV dvtaJ dr,y'G li'ri Wji[ dvta
dqvg m li'ri fPij dv,ta qpajWw hg WdSbj lg m hpS WjWj lpts[r
dl>z ug F,Dy' ljdhW drt[ v.ei hjv sg l[rj@ sgrjV hjv ba[
e,sg ljdhW sg l[rj wirj ih[ hV m
-0-
128