Professional Documents
Culture Documents
\Fje a[i%rJ|
blglJ
q"uPsj qhJfpiL
c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m
x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139
(1)
blglJ
f+ w jLw
q"uPsj qhJfpiL
c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m
x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139
Ajfw ^
df+B
> r{Kv
146@ dH>cglB+gbv x'wv fpbjdH>B@
b>dq+ali
(2)
aawij
G{fwek
5
fJfe ;kX puB nNbkXk ..
9
;u[ ;[DkfJ;h ;u[ eh p/bk ..
11
jfo Grsk d/fJ tfvnkJh rohp nBkfEnk ..
16
pkpk ih wjkoki } o{zwh tkb/ fe< nkyd/ ;B
19
mhw purKw kw bolxw hovY ikqY prQwie ]
20
fybkc/ rJ/ ;[bsK rJ/ i[;sB ..
22
wBw[yK B' goshfs B nkth nZsfo b'G ;[nkT[ ..
23
S'fv f;nkBg pj[ us[okJh d[fJ eo i'fV ;kX wfr ub .. 25
hukmu n bUJY Awvx jwxY ]
26
jfo ihT[ ;'Jh eofj fi Grs s/o/ ikufj
29
J/j[ s/ok fpo d[ ..
pqjw frnkBh ;d iht? Bjh wosk ..
30
jT[ fprV? o{fg ojk fperb
32
j'Djko Nkb/ ;Zs w{J/ e' fitkb/ ;zs ..
33
wB eh wfs fsnkrj[ jfo iB
35
j[ew[ B ikD? pj[sk o't?
39
pkj gefo efY bhB/ ng[B/
42
prvwh nwhI iksY kyrI bwJu scy nwh ]
44
fNAek ;kfjp okik pb j?
46
;/ Grs ;/ Grs Gb/ iB BkBe ih
48
ngftAso o{j dh ;[gB/ nZdo Mbe
50
jfo e/ uoB ifg ikU[ e[opkB[ ..
51
ng[B/ ;/te eh nkg/ oky? nkg/ Bkw[ igkt? ..
52
(3)
55
56
62
74
75
78
83
85
88
92
(4)
G{fwek
wB[Ay dh d[BhnK ftu :[Ar pdbD dh gqfeqnk nkfd s'H jh
ubdh nk ojh j? . gF{ gZShnK dh d[BhnK ftu :[Ar BjhH
pdbdk ;fs:[r, so/sk, d[nkgo d/ ntskoK s'H pknd eb:[r
d/ ntsko ;qh r[o{ BkBe d/t ih B/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih d/
w[AY ftAu ig[ih ;kfjp d/ F[o{ eoB s'H gfjbK w{b wZso wZrb
uoB ftAu ;gAFN ;Ze/s o';BkfJnk j? . fe gqw/Fo dk e'Jh o{g
BjhH, ozr Bjh, neko BjhH, T[j nkgD/ nkg s'H T[gfink j? s/
ekb s'H ofjs, i{BK ftu BjhH nkT[Hdk, ;G dh ;kiBk eoB
tkbk T[j y[d f;oiBjko nkgDh f;oih j'Jh ybes ftu nkg
fpokiwkB jo wB[Ay, gF{, gZSh, pB;gsh ioo/ ioo/ ftu w"i{d
gqrN j[zdk j? . wB[Aysk d/ Gb/ bJh, fJB;kB } fJB;kBhns dk
wkor do;kT[D bJh ;G s'H ;q/FN wB[Ay i{Bh ftu gqwkswk B/
ntskoh o{g pDkfJnk, ;qh r[o{ BkBe d/t ih d/ gfjokt/ nzdo
fiBWK e{V, tfjwk GowK, gyZvk, fcoekgq;sh dh dbdb ftu
f;;ehnk b?Hdh wB[Aysk } pkjo eAYD bJh X[o eh pkDh dk
pkD wkfonk . ;oho o{gh u'bk d; ro{nK d/ o{g ftu pdbd/
j'J/ d;t/ ikw/ ftAu i[r' i[r nNAb ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih }
r[osk rAdh pyFh . nub tNkb/ nfis/ ozXkt/ dh r';N d[nkok
;Zs wjkswk d/ o{g ftu tkoh tkoh b'V g?D s/ eJh soWK d/
G/; tNk e/ Xosh T[s/ gftAso uoBK dh Skg SAv oj/ jB. fJ;/
soWK jh Skg SAvh ;zs pkpk wjKjoBkw f;Zx ih (o{Zwh tkb/ G[u'
ebK) tkfbnK B/ gqw/Fo w{os ekfJnk wB[Ayh ;oho ftu gqt/F
j' e/ . fi; dh fw;kb gqsAy e"se i' ;w/H dh b'V d/ nB[;ko
pkpk ih tAb' toskJ/ T[; ;w/H d/ w"e/ T[s/ w"i{d fbykoh w[BFh
jofdAs f;Zx ih i' T[; ;w/H ekch gV/ fby/ ftnesh ;B . ns/
wjkokik gfNnkbk ;L G[fgZdo f;zx ih tAb'H fJE/ pkpk ih
(5)
pko/ ;gFN s"o s/ d@f;nk s/ j[D fJj eZrbk ihtB fe;/ ekoi
eoB bJh ihT[D nkJ/ jK, ekoi j'fJnk sK T[Hvso j' iktKr/ .
fJj gqtkB pko/ s[;hH ;kyhnK ftu gV'r/ . d{ik ;zrsK gqsh
p/Bsh j? fe fJjBK ;kyhnK ftu fiE/ ukuh ih bci tofsnk
frnk j? i' pkpk ih wjkoki B/ wjkoki G[fgZdo f;Zx dh ukuh
} w[yksp ehsk j? . i' fNAek ;kfjp b`i tofsnk j? T[j puB
oki/ d/ g[Aso gqsh w[yksp j? .
fJj ;kok g[oksB fJfsjk;, g[oksB gopuB GftAy pkDhnK,
pkpk ;[yd/t f;Zx ih w"id
{ k wjKg[oyK d/ T[dw ;dek FoXkb{nK
dh efujoh ftu dkyb ehsk ik fojk j? . w"i{dk wjKg[oyK }
pugB ftu jh Bkw pkDh d/ brB ns/ wjKg[oFK dh ;/tk,
r[o n;EkBK dh ;/tk eokT[D dh u/sBk pkpk e[ZdB f;Zx ih
s'H pkpk y/w f;Zx ih s'H fwbh ;h . pkpk y/w f;Zx ih B/ nkg
ih dh pj[s eoVh gqhfynk bJh, go nkg jo e;tANh s/ yo/
T[sod/ oj/ . pkpk ih dk g{oB ftFtkF fiAs e/ gksosk dk
GKvk nEkj ;w[Zdo dh fBnkJh pDk e/ nAi dorkjh j[ew
Bkb gZukfJsK, fJbke/ dhnK ;zrsK ns/ fBowbk gZukfJsh
nykVk eByb jod[nko tAb' pyFh v/ok o{zwh tkbk G[u' ebK
dh ;/tk pky{ph fBGkn oj/ jB . gqsAy } gqwkD dh b'V BjhH
j[zdh FoXkb{nK d/ ;kjwD/ j? . gqwkswk fJBWK } bZwh nkoik
pyF/, d/j no'rsk pyF/ sK fJe fJBWK dh w/jo fdqFNh, gftAso
ofjws dh Sso SkfJnk ;Zrs T[go feogkbsk eodh oj/ .
v/ok ns/ fJ; d/ Bkb ;pzXs n;EkB ns/ fJbkek fdB d[rDh
oks u'rDh soAeh eo/ . fJbkek fJBWK dh ;ogq;sh j/m ;[y
FKsh, fBowbsk, F[G T[gd/FK dh poyk dk ib sgd/ j'J/
;Z;ko } ;hsbsk pyFdk oj/ . nyho s/ dk; p/Bsh eo/rk fe
G[bD nZdo ;G e' nG[b r[o[ eosko[ pkpk ih jo soWK w/jo
eoe/ pyF b?D s/ nkgDh ;/tk nkg b?Hd/ ofjD . feskp ftu
;kyhnK d[nkok y]kBk ;zrsK dh jk]oh ftu nogD j? . G[Ab
u[e dh fywk ih, ;w{j ;fj:'rhnK dk XzBtkd pkpk ih dk
;/tkdko fbykoh dk; ;qL uoBihs f;Zx G[u' ebK .
(7)
(8)
;Zs
;Zs
;Zs
;Zs
;Zs
pkpk
pkpk
pkpk
pkpk
pkpk
BZd f;Zx ih
JhFo f;Zx ih
e[ZdB f;Zx ih
GiB f;Zx ih
joGiB f;Zx ih
;zs
;Zs
;Zs
;Zs
pkpk
pkpk
pkpk
pkpk
Bo?D f;Zx ih
JhFo f;Zx ih
y/w f;Zx ih
;[yd/t f;Zx ih
(10)
(Ag 90)
(4)
pkpk ih wjkoki } o{zwh tkb/ feT[H nkyd/ ;B
XzB pkpk wjK joBkw f;Zx pkpk ih fiBWK } nkw eoe/
b'e pkpk ih o{zwh tkb/ iK ;Zs o{zwh tkb/ efjZd/ ;B . fJ; pko/
w[BFh jofdAs f;Zx ih fbAyd/ jB .
XzB pkpk wjK joBkw f;Zx wjkoki ih B/ fgZv wB;{otkb
fonk;s eg{oEbk ftu ntsko Xkfonk . T[; irWK s'H ubd/
o;s/ ftu eJh gq/whnK } feoskoE eod/ j'J/, fpeowh 1926
} Ykp o{Zwh i' G[u' ebK s'H d' whb ns/ ;/wk fgZv s'H fJe whb
d/ ck;b/ T[s/ j? fpokiwkB j'J/ . seohpB 12 ;kb Ykp o{zwh
ofjD T[goZs 1938 fpqewh } b'jVh tkb/ fdB } G[u' ebK
fNAbk ;kfjp sys/ nkDk Ykp d/ feBko/ fpokiwkB j' rJ/ ;B .
oz{wh Bro ftu ofjD eoe/ pkpk ih b'eK dh gSkD ftu nk
rJ/ . nkw eoe/ b'e pkpk ih } --o{zwh tkb/ ;Zs efjZd/ ;B .
fJj o{zwh g{iBhe GiB pZdrh eoB tkbh wksk dk Bkw ;h
fJ; dk t/otk nAr/ nkJ/rk . wjkoki pkpk ih B/ fJBWK } irs
iBBh c[owkfJnk j? .
w[BFh ih gfjbh tko 5 g'j fpeqwh 1972 } ji{o wjkoki
d/ doFB eoB nkJ/ ;B . fco eJh tko nkJ/ ns/ gfjo/ eAND
th nkT[Hd/ ofjZd/ . pkpk ih wjkoki eJh tko nBZd ftu nk
e/ c[owkT[Hd/ ;B fe --n;hH T[j jh jK fiBWK B/ ;Ast/ ikw/ ftu
(19)
(5)
(Ag 755)
j/mb/ wZdo ftu nkfJnk s/oK ;kb j' rJ/ jB . fJ; s'H Gkt fe
ji{o pkpk wjKjoBkw f;Zx ih 13 ;kb 3 wjhB/ rAdh ;kfjp
nZdo fpokiwkB oj/ .)
(6)
(7)
(8)
(9)
fgZv wfjDk ;qL yVe f;Zx ih pkpk Bo?D f;Zx ih Bkb j'Jh
gqwkswk d/ uoBK ftu fposh i'VB tkb/ ;ZsK wjKg[oFK,
cehoK } T[; d/ GftAy d/ toskfonk s'H nArH' jh nZsoikwsk j'
iKdh j? . wB[y
A d/ wkV/ uZr/ nkT[D tkb/ GftAy pko/ ikDekoh j[d
Z h
j? . fJj' fijh tkosk wfjDk fgZv d/ ;L yVe f;Zx Bkb i[Vh j'Jh
;h, fiBWK B/ pkpk Bo?D f;Zx ih d/ puBK dh gqtkj Bk eod/ j'J/
nkgD/ wB dh fJSk } soihj fdAsh fi; ekoB fJj puBK dh
T[bx
z Dk d[ydkJh ;kps j'Jh .
fgZv wfjDk d/ ofjD tkb/ ;L yVe f;Zx ih p[Xtko d/
fdB d[AX b? e/ pkpk ih dh j]{oh ftu nkT[Hd/ ;B . fJAe
(26)
(10)
(11)
(Ag 273)
(12)
(Ag 24)
(13)
g[fSnk --wksk nkgk o'i dkD/ GV'b/ ftu'H eAYd/ jK ed/ fJ;
ftu gkJ/ sK BjhH . fJ; d/ ftu dkD/ feE' nkT[Hd/ jB .__
wK d/ o'eD d/ pkti{d th w[Zv/ B/ GV'bh dk YAeD u[Ae
fdsk ns/ t/yD bar fgnk fe eDe fezBh e[ j? .GV'bh
fpbe[b ykbh ;h . wkJh d/ w{Zj ftu ;fji/ jh puB fBefbnk
fe --s/o/ ;Ag bVi/, fJj eh ehsk, ;kok ;fsnkBk; eo fdAsk
poesK dk .__ bVek pkjo y/sk tAb ubk frnk eZweko eoB
bJh y/sh eod/ j'J/ T[;d/ nukBe ;Ag bV frnk ns/ wo frnk .
fJXo wkJh gqFkdk fsnko eoe/ pkpk ih e'b gj[Zu rJh
efjD bArh --bT[ wjkoki Se bT[__
pkpk ih B/ puB ehsk --xo eh ekok eo nkJh j? .__
--wjkoki! eh__
--s/o/ w[Zv/ d/ ;Ag bV frnk j? ns/ T[j wo frnk j? .__
wjKg[oyk B/ puB ehsk .
wkJh fJe dw xpok e/ xo } GAiD bArh sK pkpk ih B/
c[owkfJnk --xpok BjhH, fJj GG{sh b? ik, id wkJh B/ T[j
GG{sh fbnk e/ w[Zv/ d/ w{Zj ftu gkJh sK bVek sZdo[;s j'
frnk . wjKg[oyK d/ puB ftu nfXnksfwe Fesh j[zdh j? i'
j'Dh } nDj'Dh eo fdzd/ jB .
j'Djko Nkb/ ;Zs w{J/ e' fitkb/ ;Zs ..
pauVI ]
ppw primiq pwru n pwieAw ] piqq pwvn Agm hir rwieAw ]
hoq punIq kot AprwDU ] AimRq nwmu jpih imil swDU ]
prpc DRoh moh imtnweI ] jw kau rwKhu Awip gusweI ]
pwiqswhu CqR isr soaU ] nwnk dUsr Avru n koaU ] (Ag 258)
(34)
(14)
(Ag 209)
(38)
(15)
(Ag 85)
1
2
3
4
5
6
7
(16)
(Ag 1218)
(17)
(18)
fNAek ;kfjp okik pb j?
e[M ;w/H s'H okik wj/FfJZdo f;Zx ns/ phph eowrV tkb/
p/Bsh eod/ nk oj/ ;B fe --wjkoki! g[Aso dh dks pyF'__ ;Au/
gksFkj dh w/jo Bkb fNAek ;kfjp dk iBw j'fJnk sK ;zebg
ehsk frnk fe pkpk ih d/ n;EkB T[s/ ;tk bAy o[fgnk ;/tk
bJh bkfJnk ikt/rk . --ji{o pkpk ih sK T[; ;w/H ;AuyZv ub/
rJ/ ;B .
wkx dh ;t/o ;w/H pkpk Bo?D f;Zx ih B/ c[owkfJnk fe
--w[BFh ih ! wkbe pkpk ih j[ew d/ oj/ jB, fe jofdAs f;Zx
} ej', nkgD/ wkbeK (pkdFkj) } nky/, i' T[BWK ;Zebg ehsk
;h T[; } S/sh g{ok eo fdT[ .__
w[BFh ih B/ pkdFkj } fuAmh okjhH p/Bsh eo fdAsh fe
ji{o pkpk ih d/ dopko ftu i' fNAek ;kfjp d/ iBw bJh
;Zebg ehsk ;h T[j g{ok eo fdT[ .
ijn hir nwmw hir cyiqAw ihrdY auir Dwry ]
iqn jmu nyiV n AwveI gurisK gur ipAwry ]14]
hir kw nwmu inDwnu hY koeI gurmuiK jwxY ]
nwnk ijn siqguru ByitAw rMig rlIAw mwxY ] (Ag 726)
pkpk Bo?D f;Zx ih joB"bh rJ/ ;B sK T[E/ fJj ;Zebg
pko/ fco puB j'fJnk . pkpk ih B/ c[owkfJnk --fe i/ s[;h ;kv/
r[od/t ih Bkb ehsk ;Zebg nX{oK oAfynk sK n;h c/o BjhH
nktKr/ .__
w[BFh ih B/ p/Bsh ehsh --wjkoki ih! fJj Bk ej' fe
c/o BjhH nktKr/ .__
(46)
;' fJj puB fco ;Au j'fJnk ns/ ;Zebg g{ok eoe/ rJ/ .
qU Twkuru qU swihbo qUhY myrw mIrw ]
quDu BwvY qyrI bMdgI qU guxI ghIrw ]21]
Awpy hir iek rMgu hY Awpy bhu rMgI ]
jo iqsu BwvY nwnkw sweI gl cMgI ] (Ag 726)
(19)
(20)
ngftAso o{j dh ;[gB/ nZdo Mbe
eZY/ xkN d/ ofjD tkbk wjkokik gfNnkbk dk ;/tkdko
fi; dk Bkw BjhH nkfJnk pko/ w[BFh ih fieo eod/ jB fe
T[;} ;[gB/ d/ nZdo fJe ngftAso o{j (pbkn) fdykJh
fdzdh ;h . fJ; soWK wfj;{; j[Zdk fe gqsAy ;kjwD/ yVh j? . T[BWK
w[BFh ih } noi ehsh fe --w?} fJ; soWK e'Jh pbkn fdykJh
fdZdh j? . fi; B/ w/ok ihT[Dk jokw eo fdAsk j? . w[BFh ih B/
;bkj fdash --fe fJ; dk jAb sK ji{o wjkoki pkpk ih jh eo
;ed/ jB s[;hH w/o/ Bkb G[u' uAb' .__
d'B' pkpk ih gk; gj[zu rJ/ . ji{o d/ uoBK ftu wAEk
N/fenk ns/ nkgDh sebhc ;[DkJh . ji{o wjkoki ih B/
c[owkfJnk fe T[; n"os d/ tkb fej' fij/ ;B >__
--wjkoki! e[M fu@N/ E'V/ ekb/ ;B__ d[yhJ/ B/ fejk . ji{o
efjD bAr/ --n;hH fit/H ejKr/ eoBk j? ekoi mhe j' ikJ/rk . fJj
i' pbkn s[jkv/ ;kjwD/ nkT[Hdh j? s[jkv/ ekoi yokp eodh j? .
s[;hH nmskbh (48) fdBK ftAu 12 ;kXkoD gkm eotkT[D/ jB
wo:kdk Bkb . gfjbk eke/ jopyF f;Zx dh jt/bh ftu g{oh 2
wo:kdk ftAu BjhH j'J/ fJ; eoe/ fpxB g?dk fojk .__ pkpk ih d/
puBK nB[;ko fco fJBWK B/ wo:kdk Bkb ig[ih ;kfjp s/
;XkoD gkm eotkJ/ sK fJBWK } pbkn s'H S[Nekok fwfbnk .
psU pryq mugD kau qwry pwhn pwir auqwrY ] (Ag 402)
bguly qy Puin hMsulw hovY jy qU krih dieAwlw ]
pRxviq nwnku dwsin dwsw dieAw krhu dieAwlw ] (Ag 1171)
epiWjSg sg Lwag Vjv Rpl bWea iPh sj rg RpZji h' debj m
(50)
(21)
(Ag 827)
(51)
(22)
(403)
xo uAb' gqFkdk gkDh Se' ns/ e[M d/o bJh o[e ikT[ ns/
nokw eo' . w?H ;ZsK d/ r[o{d/t G[u' tkfbnK } fJj wjkoki/ d/
j[ew pko/ da; nktK . EkD/dko ;kfjp fJj e'Jh nkw wkw{bh
;kX BjhH j? nkgDh Fesh ftu ;zg{oB j? n?t/H e'Jh nF[G
puB Bk j' ikD .
EkD/dko fJj ;[D e/ BZpodko d/ xo ubk frnk ns/
BZpodko dh T[vhe eoB bArk .
BZpodko T[;/ t/b/ jh x'V/ T[go ;tko j' e/ ji{o pkpk
wjKjoBkw f;Zx ih e'b G[u' gjZ[u frnk . j[D nkfrnk b? e/
fNAbk ;kfjp T[go gj[Zu e/ wAEk N/fenk ns/ p/Bsh eoB bArk
--wjkoki ih! w?H GkJh o{g/ s'H ;Zs XZBk f;Zx ih e'b' nkfJnk
jK . wjkokik BkGk B/ EkD/dko c{b } j[ew G/fink j? fe ;Zs
XzBk f;Zx } jAEeVh bk e/ w/o/ dopko ftu g/F ehsk ikt/ .
T[j ;ZsK } b?D nkfJnk j? . w?H T[; } o'e e/ nkfJnk jK fe
w?H fJBWK ;ZsK d/ r[o{d/t G[u' tkfbnK e'b ypo eoe/ nkT[Hdk
jK fco i' s/oh fJSk j? T[j ekotkJh eoh . --j[D wjkoki ih!
eh j[ew j? .__
pkpk ih B/ BZpodko } e[M o[gJ/ fdas/ ns/ j[ew c[owkfJnk
fe --G[u' ;N/FB s/ gj[zu e/ wjkokik BkG/ } aji F[u w[ faj wi'
dw aphjc[ dB,wj difpsqV dl>z sg wg hjva h{ m aji sj urjW v{ w[
hg rjdfl bjRpSj m$$
F,Dpy' q>cg i[vr[ lB[LV a'G V.Wisji V[ aji F[ug m urjW dry
qhjiju[ V[ fp,dAbj ##dw l.aJ sj dB,wj sg hjva fp,AS sj wg
qavW h{ m
urjW lpSw[ V.Wisji } WjWj ug V[ h'i ipfH[ s[ w[ VjF[ lqNj
w[ F[u ds,aj dw ##aplgG ljc[ yjBC[ Z.Vj dl>z s[ howCg vjRpS sj
hpwq F[dubj h{@ aphjc[ dB,wj s[ fdhvj hg h,owCg v,eg fHg h{ m$$
(53)
i[v e,cg ijhgG V.Wisji VjF[ fhp.y debj ba[ qhjiju[ } dqv
w[ h;Pi WjWj ug V[ WyV lpSj ds,a[ m
qhjiju ug@ WjWj ug V[ WyV wgaj h{ dw ##b,e[ vHg aplgG duh'
duhj Wpij lvPw aplgG ljc[ yjBC[ Vjv wi'e[ Rphg aphjc[ dB,wj ljdhW
Vjv h'r[ej m$$ qhjijuj V[ WjWj ug sg idha Wji[ ujSwjig v{ w[
dwhj ##q,Nj sj sp,Z fg fg w[ ljZJ sg bwv q'Bg h' uJsg h{ m dHh
VhgG h' lwsj q{G s[tsj hJ m$$
us qhjijuj dB,wj s[ w'v debj aJ Rph l,yqp,y hg h,owCgbJ
dry uwdCbj h'dHbj lg m qhjijuj Rpl[ r[v[ lqN debj dw dHh aJ
l.a qhjaqj f+qjaqj iPf hg hV m Fpv
, WtLjHg ujr[ m Rpl[ r[v[ bjfSj
F[dubj h'dHbj hpwq rjdfl v{ dvbj ba[ V.Wisji } wdhS v,ej
##WjWj ug qhjiju } ljc[ r,v'G q,oj B[wSj a[ wdhSj hpwq rjdfl v{
dvbj h{ m hpS blgG A[ag hg h;Pi WjWj ug s[ siLV wiV bjrJe[ m
slok m 3 ]
iehu jlu sB qY vrsdw vrsY Bwie suBwie ]
sy ibrKw hrIAwvly jo gurmuiK rhy smwie ]
nwnk ndrI suKu hoie eynw jMqw kw duKu jwie ] (Ag 1282)
V.Wisji VjF[ a'G rjdfl bjdHbj ba[ ljig rjiaj WjWj ug }
uj lpSjHg ba[ bjdebj v{ w[ FjHg iPf[ yvj debj m H[Zi h;Pi WjWj
ug V[ F[ug h'Hg Lwag rjdfl v{ vHg m
wpN dsVJ Wjbs qhjijuj hgij dl>z ug VjFj siLVJ vHg
bjdHbj m h;Pi WjWj ug s[ yiVJ Rpa[ q,oj B[dwbj ba[ WyV lpVS@
lpVjRpS a'G Wjbs l' ipfH[ \100 ip^| F[Bj wi debj m Rpl s[ ujS a'G
Wjbs WjWj ug qhjiju V[ f>u ipfH[ t;jV[ dry'G dvbj w[ dHw l"
f>u wiw[ rjdfl F[u ds,a[ m dHl ai%J f>u ljv l" ipfH[ s[ Wsv[ dHw
l" f>u ipfH[ q'Cs[ ih[ m dxi l" ipfH[ s[ l" ipfH[ hg q'Cs[ ih[ m
\l.a Z.Vj dl>z ug sg dHh ljtg fdhvj rg dvtg h{ fi dHh
ljtg qpVlg ug sg dvta dr,y rg h{ m|
(54)
(23)
(24)
idh>sj lg s'V'G l'G eH[ m byjVw ija s[ lq[G Whpa hg dFbjVw aPxjV
bjdHbj m uhj; } aPxjV dt,y w[ dwVji[ r,v v{ debj fi a[u hrj
wiw[ uhj; fhjCg Vjv Bwij debj ba[ BpwC[ BpwC[ h' debj m dul
dh,Dl[ dry LjhPwji ba[ V"wi lp,a[ fH[ lV Rph BpwCj fjSg s[ rhjb
Vjv dwVji[ Rpfi fhp.y debj m LjhPwji a[ V"wi dryjis[ hV dw
qhjaqj ug s[ lrji h'S wiw[ rg dHl ai%J dwM h'dHbj h{ m qhjaqj
aJ dqv[ VhgG du>sj rg hV uJ cp,W eH[ hV m wg dHh ljc[ fP>V lj}
aji eH[ hV m
dsV ydC%bj aJ RpV%J } V[C[ hg dHw Wlag dstjHg ds,ag m Rph
Wlag dry fhp.y eH[ m dHw avjW s[ Vjv hg ZiqLjvj dry ndhi
eH[ m RpV%J w'v wpN VhgG lg dlix d;>seg hg Wyg lg m o'C%g s[i
Wjbs ZiqLjvj sj y"Gwgsji bjdHbj ba[ W'dvbj ##w'Hg bjsqg
liJb \ZiqLjvj| dry qdibj dfbj h{ dHl } lqp>si dry lp,B w[
bjRpSj h{ m u' bjsqg dHl } v{ w[ ujr[ej Rpl } q;sPig ds,ag
ujr[eg m$$ LjhPwji } qhjaqj ug sj fdhvj WyV Ijs bjdHbj m
Rph bjfS[ V"wi } Vjv v{ w[ qpisj lp,BS vHg q;sPig v{ w[ lqp>si
r,v y,v fdHbj m
ila[ dry RpV%J } qdhlPl h'dHbj dw qpis[ sg wqi Vjv wpN
W>dVbj h'dHbj h{ m lqp>si s[ dwVji[ RpKfi Rpl } i,t w[ us RpV%J V[
wqi rjvj w,fCj t'dvbj aJ Rpl dry'G q'hiJ dVwvgbJ m qpisj
RpV%J lqp>si dr,y i'C% ds,aj m q'hiJ v{ w[ Rph Ldhi r,v y,v fH[ m
LjhPwji V[ V"wi } dwhj ##dHw q'hi v{ uj ba[ dHl Vjv w'Hg tjS
vHg yg;J v{ bjrgG m$$
V"wi q'hi v{ w[ W;ji dr,y debj a[ hvrjHg sg spwjV a'G
qdnbjHgbJ v{S vHg q'hi spwjVsji } s[ ds,ag m fi Rpl V[ s[dtbj
dw W;ji s[ y"Gw dry v'wJ sj dH,wn dwr[G h'dHbj h{ m V"wi Rpl r[v[
(58)
dHh qijlvj v{ w[ bj dihj h{@ Rpl } wav wi ds,aj ujr[ m l' blgG
Rpl qijlv[ rjv[ } wav wi ds,aj h{ m$$
dHh s[t w[ LjhPwji } qhjaqj ug sj y"oj WyV rg Ijs
bjdHbj m Rph rjdfl bjdHbj ba[ ijuj } VqLwji wiw[ bi;
wiV v,ej ##dw hpS q[ij dHo[ idhSj ngw VhgG h{ m q{} bjdebj
ds,ag ujr[ m$$ r;gi V[ iju[ } ljig rjiaj lpSj ds,ag m
iju[ V[ evag q>Vg ba[ r;gi LjhPwji } i'wSj yjdhbj a[
dwhj ##b,e[ a'G dHl ai%J VhgG h'r[ej m$$
fi LjhPwji V[ urjW dry dwhj ##bjf s[ dhis[ dry xiw f{
debj h{ q[ij dHo[ idhSj hpS ngw VhgG m dwMdw qhjaqj ug sgbJ
yji VlgbaJ l,ygbJ h' eHgbJ hV m q{G RpV%J VlgbaJ Rpfi fPij
fPij bqv wgaj h{ ba[ wisj rg ihJej m$$
ijuj V[ LjhPwji } wjxg f{lj uhj; v{S vHg s[ w[ drsj wgaj m
WjWj ug qhjiju V[ dHh ljtg lpVjRpS a'G Wjbs xpiqjdHbj
dw W.s[ s[ fp>V dHl ai%J aji ds>s[ hV m uhj; V[ aJ cp,W ujSj lg fi
LjhPwji a[ V"wi s[ fp>Vj V[ RpV%J } cp,WS a'G Wyj dvbj ba[ hi
b"wC dry RpV%J sg lhjdHaj wgag m RpV%J s[ fp>V hg qhjaqj WS w[
bjH[ lV m uhj; sj Bpd, Bbj BpwCj dwVji[ v,eSj@ q'hij sj dqvSj@
Wju sj V"wi Rpa[ W{nSj@ ljZP q>cvg sj dqvSj dHh lF fp>V iPf
ZjiV wga[ lV m
h;Pi WjWj ug sj qpVLg ug } dHh ljtg lpVjRpS sj dHh Fjr
lg dw dibjla fdBbjvj s[ fdirji s[ fPiWv[ fp>Vj lswj hg lj}
dHV%J sg bjRpS rjvgbJ bj`aJ@ qpLwvJ ligiw wLBJ sg dVdriag
wiVg f{Gsg h{ m dwMdw blgG qhjijuj Fpdf>si dl>z s[ fPiWv[ uVqJ
sg Feag } wLBJ lq[G b,e[ i,ts[ hJ m$$
(61)
qum@rI ikpw qy mohu mwnu CUtY ibnis jwie BrmweI ] And rUpu
rivE sB mDy jq kq pyKau jweI ]2] qum@ dieAwl ikrpwl
ikpw iniD piqq pwvn gosweI ] koit sUK Awnd rwj pwey muK
qy inmK bulweI ]3] jwp qwp Bgiq sw pUrI jo pRB kY min BweI]
nwmu jpq iqRsnw sB buJI hY nwnk iqRpiq AGweI ] (Ag 673)
(25)
dWnjdHbj m o'C%g l[rj wiV a'G Wjbs iju[ ba[ ljZP dry WyV
Wvjl h'S v,e[ m
ljZP V[ WyV wgaj@ ##ijuV aphjc[ w'v s' hV dHw q{} s[
dsRp m$$
qhjiju[ V[ qhjaqj ug } e,sg Rpa[ dWnj ds,aj ba[ W[Vag
wgag ##aplgG dHo[ W{n'@ q{G bjfS[ r;giJ@ bdhvwjiJ Vjv lvjh wi
vrJ dw q[i[ w'v dwhCgbJ s' yg;J hV m dHV%J dry'G dwhCg
aphj} s[rJ m$$
bdhvwjiJ V[ bjfSg bjfSg Wp,Zg bVplji qLri[ ds,a[ fi
iju[ sg al,vg Vj h'Hg m Rph siWji dry'G Rpn w[ qdhvJ dry yvj
bjdHbj m dVijL h' w[ fv.z s[ RpKfi v[B debj m Rpl sg ijSg Whpa
lpNrjV ba[ lar.ag lg m Rph lqN eHg dw qhjiju dwl[ edhig
dy>aj dry hV m Rpl V[ h,o W.V w[ W[Vag wgag m ##qhjiju) aplgG
siWji dry'G WC[ dy>ajapi h' w[ qdhvJ dry bjH[ h' m hpwq h'r[ aJ
dy>aj sj wjiV sjlg fp,A lwsg h{ ($$
qhjiju[ V[ dwhj ##qhjijSg ) b,u dHw ljZP bjH[ hV m RpV%J
dHw lrjv wgaj h{ dul sj h,v q[i[ w'v VhgG ba[ Vj hg dwl[
bdhvwji uJ siWjig w'v'G hg dqdvbj h{ m dHl vHg q{G dy>ajapi hJ
dw Rph s' yg;J wg hV u' q[i[ w'v hV m$$ ljZP wdh>s[ hV ##ijuV a[i[
w'v s' hV dHw q{} s[ s[ m$$
ijSg V[ bi; wgag ##qhjiju) u[ hpwq h'r[ aJ sjlg bjfSg
Wp,Zg bVplji dtbjv f+eB wi[ m$$
##hJ s,Dl'$$
##qhjiju ) aphjc[ w'v s' yg;J hV iju ba[ Ziq$$ ijSg V[
dwhj m
qhjiju[ V[ ijSg sg dlbjSf sg sjs ds,ag ba[ wdhS v,ej
(63)
##dWvwpv ngw m dHhg s' yg;J q[i[ w'v hV m dHh s,Dl' dw q{G dwhCg
yg; ljZP } dsbJ ba[ dwhCg bjfS[ w'v i,tJ m$$
ijSg V[ lvjh ds,ag ##qhjiju ) Ziq i,Dt'@ iju s[ dsY m$$ ijuj
dHh lpS w[ Whpa tpL h'dHbj ba[ bjtS v,ej ##q{G dw>Vj tpL-VlgW
hJ dul } dHaVg lPNrjV ba[ lar.ag ijSg dqvg h{ m$$
ijuj rjdfl siWji dry bjdHbj m l' V [ sj WdSbj
e.ejljei uv sj Fdibj ba[ ljZP } iju s[S sj l.wvf wiw[
ijSg } Vjv v{ w[ ijuZjVg a'G Wjhi dVwv apdibj m o'C%g sPi hg
y,v[ lV dw ijSg s[ f{iJ dry Ajv[ f{ eH[@ y[hij wpqvj debj
ba[ apiV dry b"dtbjHg qdhlPl wiV v,eg m iju[ } ijSg sg
dHh hjva s[t w[ sp,t h'dHbj m RplV[ ijSg } lvjh ds,ag dw
bjfS[ dfaj w'v f[w[ zi idhS v,e ujH[@ u.evJ dr,y q[i[ Vjv
sp,tg h'r[Geg m fdhvj aJ ijSg sp,t lp,t dry ljo dVFjRpS sg
d;,s wisg ihg bjti ijuj s[ rji rji wdhS a[ q>V eHg m ijuj
Rpl } bjfS[ lhpi[ zi A,c bjdHbj m ijSg } A,c w[ ijuj zS[
u.evJ dry yvj debj m Rpl } dfbjl Whpa lajRpS v,eg m
fjSg sg avjL dr,y dHw RpKy[ dW+A a[ yC% debj a[ bjl[ fjl[
s[tS v,ej m dHw fjl[ Rpl} hi[ sitaJ sj NP>c dsdlbj ba[ wpN
f>AgbJ sgbJ brj;J rg lpSjHg ds,agbJ m ijuj RpZi } yv
dfbj m V[C[ fhp.y w[ wg s[tsj h{ dw dHw dViqv uv sj avjW
Fdibj h'dHbj h{ m iju[ V[ fjSg fgaj@ qP>h h,o rg Z'a[ ba[ avjW
s[ dwVji[ dHw dW+A h[n W{n debj m wpN bijq wiV a'G Wjbs
uv A,w w[ api dfbj m bu[ s' yji wsq hg fp,DB[ h'Se[ dw dfA'G
bjrj; bjHg ##ijuV ) Whpa s[i Rpcgwsg } h' eHg dw bjRpe[ m
u[ bjH[ h' aJ a,dwbj rg VhgG m bjrj; lpS w[ iju[ V[ df,A[ qpC w[
s[dtbj aJ dHw b"ia u' fjSg s[ dry ev[ a,w cp,Wg tCg lg
(64)
whJeg Rph aphj} wiVj fr[ej m dwl[ rg ai%J sj dwaP. fi.aP VhgG
wiVj m$$
ijuj aJ fdhvJ hg WyV sj fpujig lg Rpl V[ dwhj ##aplgG u'
bjt'e[ q{G Rph hg wiJej m$$
hpS b"ia V[ dHw beP>ng ds,ag ba[ dwhj ##ujRp dHl beP.ng
sg wgqa lrj v,t h{ dHl } W;ji dry r[y bjRp m dHl s[
f{dlbJ Vjv dHw qwjV dwijH[ Rpfi b{lj v{Sj u' ijdubJ
qhjijdubJ s[ idhS rjvj h'H[ m dul s[ b>si i"LVg sj f+W.Z
h'r[ m q[i[ fdhVS vHg Wlai dabji wirj v{Sj ba[ wpN yg;J
tjS fgS vHg tigs v{SgbJ m dxi q{} dHo'G bj w[ v{ ujSj m q{G
aphjcg Rpcgw wiJeg m$$
ijuj f+S ds,aj wiw[ wpN W'v VhgG lwsj lg Rph yp,f wi w[
beP.ng v{ w[ api dfbj m Ldhi dry uj w[ Rpl V[ beP>ng r[yg ba[
qwjV dwijH[ sj v{ w[ wfC[ a[ tjS fgS sgbJ yg;J v{ w[ ijSg
b"ia w'v bj debj m ijSg b"ia V[ wfC[ fdhV[ ba[ wpN tj fg w[
s'V'G uS[ qwjV r,v y,v fH[ m qwjV dry idhS s[ yji wp dsV
WgaS a'G Wjbs b"ia ijSg V[ iju[ } dwhj@ ##aplgG Veig s[ iju
siWji dry ujdHbj wi' m us'G ijuj fp,A[ dw aplgG V"wig wiVg h{ aJ
dHhg wdhSj dw V"wig aJ wiVg h{ fi aphjc[ w'v idhS sg V"wig
wiVg h{ m$$
dHh lpS w[ dHh ijuj Rpo'G s[ iju siWji dry i'; ujS v,e
dfbj m dH,w dsV Veig s[ WjsLjh V[ fp,DdAbj aP. i'; bjMsj h{ wg
w'Hg V"wig wiVg h{ m iju[ V[ dwhj ##hJ ug V"wig aJ wiVg h{ fi
aphjc[ w'v idhS rjvg m$$
WjsLjh V[ Rpl } bjfSj qljdhW \lvjhwji| WSj dvbj m
ijuj lq[G lq[G Vjv lvjh ds>sj idh>sj dwMdw dHw aJ ijuj lg
(66)
qwjV dry'G hgi[ q'agbJ Vjv udCbJ xiL a[ q[u wpilgbJ rjvj
t'dv%bj debj m i"LVg rjv[ wqi[ dr,y WjsLjh } dWnjdHbj debj m
qhjijuj s[t w[ h{ijV aJ h' dihj lg dw q[ij r;gi Whpa bqgi dwl
ai%J h{ dHl V[ aJ q[i[ qdhv dry V"wig wgag h{ w'Hg W[dHqjVg rg
VhgG wgag m WjsLjh l'yJ dry cp,DdWbj h'dHbj lg dw b"ia ijSg V[
hgi[ q'agbJ uCjRp ojv A,ag f+wji sgbJ qdnjbjHgbJ ba[ F'uV
Vjv Fdibj r,c[ bwji sj hgdibj uCa ipqjv Vjv T,Ddwbj h'dHbj
WjsLjh b,e[ f[L wgaj m ijuj r;gi V[ WjsLjh s[ b,e[ q[u Rpfi
fi'l ds,aj m us r;gi V[ ipqjv yp,w w[ WjsLjh } F'uV A,wS vHg
dwhj aJ WjsLjh lujrB s[t w[ h{ijV h' dihj lg ba[ lF wpN s[t w[
bjfSg LpZ WpZ erj W{nj Rpl } lqN V bjr[ dw q{G dHh wg wpN s[t
dihj hJ u' q{G WjsLjh hp.s[ h'H[ rg VhgG s[t ldwbj m dHaV[ } b"ia
ijSg iju[ s[ ljhqS[ bj w[ W[Vag wiV v,eg ##WjsLjh ) aplgG ljc[
b>V sjaj h' blgG aphjc[ epvjq hJ aplgG F'uV VhgG A,ws[@ wg fl.s
VhgG m u[ ngw VhgG v,debj aJ h'i F'uV dabji wi ds>s[ hJ m$$
WjsLjh V[ b"ia ijSg sg W[Vag lpS w[ o'C%j Liqlji duhj h' w[
dHw yqy ojv dry'G Fi w[ A,w dvbj m yp,f yjf Rpn w[ qdhvJ dry
yvj debj m Rpsjl duhj h' w[ fv.z Rpfi v[B debj m Rpl sg
Rpsjlg s[t w[ ijSg V[ W[Vag wgag ##WjsLjh lvjqa r;gi s[ zi
a'G tjSj dry[ hg A,c w[ bj w[ Rpsjl v,e ih[ h' wg e,v h{ m$$
WjsLjh W'dvbj ##ijSg ljdhW ) ijdubJ sj Ziq hp.sj h{ dw
us'G rg w'Hg ijuj dwl[ h'i iju[ uJ r;gi bdhvwji s[ zi uj w[
bjr[ aJ wpN Rpl } dHVjq@ V;ijVj s[ w[ bjr[ m fi q{G r;gi } wg
s[ lwsj hJ Rpl s[ zi aJ dHh' duhgbJ bq'vw yg;J fHgbJ hV u'
q[i[ a'L[tjV[ a[ uv'tjV[ dry q"uPs VhgG m q{} dHh dy>aj r,c r,c tj
ihg h{ dw q{G r;gi } wg F[BJ s[rJ m$$
(69)
diLaj s[S sj b{vjV wis[ h'H[ W'dvbj@ ##b,u a'G r;gi ljdhW q[i[
urjHg h' eH[ ba[ q[i[ a'G Wjbs q[i[ iju s[ qjvw h'Se[ m$$
drbjh sg ilq WCg LjV'G L"Gwa Vjv fPig wgag eHg m wpN lq[G
Wjbs dfAvj iju u' r;gi ijuj dH,w ljZP } l"Gf w[ bjdHbj lg@
Rpl `wgi } dtbjv bjdHbj dw ##q{G dwM iju Fje l.Fjv w[
qpLwvJ dry f{ debj hJ m blgG aJ `wgi hJ FuV-W.seg wiVg lg
dHh spdVbjrg ipNd[ rbJ dry dwM f{ eH[ hJ m$$ ljZP iju Fje A,c w[
iju[ sg avjL dry y,v dfbj m w'dLl wiV a'G Wjbs Rph Rpl[
dibjla dr,y fh.py debj duo[ dHh r;gi ijuj idh>sj lg m RplV[
dHw q>si dr,y dihjdHL wi vHg m dHw dsV q>si dry'G Wjhi dVwv
dihj lg aJ ljhqS[ a'G ijuj \r;gi ijuj| bj dihj lg m b,e[ df,A[
z'C sv s[ lrji a[ Z"LJ rujHg uj ih[ lV m Rpl V[ fAjS dvbj dw
dHh aJ Rph ijuj h{ dul sj q{G iju Fje l.Fjdvbj lg m ljZP Rpl
vLwi s[ df,A[ api dfbj m ijuj vLwi lq[a qdhvJ dry fhp.y
debj m xwgi rg qdhvJ s[ Wjhi tCj h' debj a[ Rpl V[ fdhi[sji }
W[Vag wgag ##dw q{G iju[ } dqvSj h{ m$$
fdhi[sji V[ iju[ } ?Wi wi ds,ag dw w'Hg ljZP dqvS bjdHbj
h{ m r;gi ijuj V[ bj w[ ljZ } fAjS dvbj q,oj B[w w[ wdhS v,ej
##qhjaqj ug aplg dwl ai%J iju fjB A,c w[ bj eH[ h' m$$
ljZP W'v[ ##ijuj aP. *q Ziq sj fPij h{ c'dvbj VhgG m q{G a[ij
iju a{} rjdfl wiV bjdHbj hJ m aplgG bjfSj ijufjB l.Fjv' m$$
##qhjaqj ug aplgG q[i[ w'v wpN lqJ ndhi' m$$
ljZP sg l[rj dry ijuj V[ V"wi A,c ds,a[ m r;gi V[ qdhvj
dry uj w[ ljZP s[ bjRpS s[ wjiV Wji[ ljig e,v s,l ds,ag m iju
wpqjig@ WjsLjh ba[ qhjijSg lpS w[ Whpa tpL h'H[ dw u' blgG ri
B'dvbj h{ Rph rg dHw ijuj h{ m
(71)
r;gi ijuj qdhvJ dry ijSg s[ wqi[ dry yvj debj ba[
wdhS v,ej ##ijSg ug) dul ljZP } bjfSj ijufjB A,c w[ bjdHbj
lg@ Rph q[ij iju q{} rjdfl wiV bjdHbj h{@ aphjcj wg hpwq h{ m$$
ijSg V[ dwhj ##qhjaqj } wh' dw dul ai%J q{G l.wvf wiw[
iju ds,aj lg aplgG Rpl[ ai%J l.wvf wiw[ rjdfl wiVj h{ m$$
r;gi ijuj V[ rjdfl bj w[ ljZP } l.wvf sg e,v bjtg m ljZP
V[ qV;Pi wi vHg m bev[ dsV r;gi ijuj@ ljZP@ b"ia ijSg@ ijSg
ba[ vLwi lq[a bjfS[ lplijv a'G bjdebj v{ w[ bjfSg ijuZjVg
r,v api dfbj m WjsLjh@ qhjijSg ba[ bdhvwjiJ siWjigbJ V[
tpLg tpLg RpV%J } drsj wgaj m bjfSg ijuZjVg r,v yvs[ yvs[
l.zS[ u.ev dry sg Rpl avjW Rpfi fhp.y eH[ duo[ b"ia ijSg
f+eB h'Hg lg m a.WP vj ds,a[ eH[ m V"wi yjwi bjfS[ bjfS[ w.qJ
dry v,e eH[ m F'uV dabji wiV v,e fH[ m b"ia ijSg ba[ ijSg
bjijq wiV v,e fH[ m b"ia ijSg W'vg ##iju[ s[ W[B[ dHh avjW ba[
dHl sj uv q[i[ vHg bdab>a fdr,ai ba[ lptsjdHw h'dHbj h{ m
duo[ q{} aphjc[ duhj Ziqg fpiL sPu[ iju[ sg l[rj wiV rjvj
dqdvbj h{ m dul s[ dqvjf wiw[ q[ig rg ljZVj lxv h'Hg h{ m hpS
q[ij dryji h{ dw q{G dHl avjW s[ uv dry lqj ujrJ m$$
iju[ V[ dwhj ##h[ ijSg ug q{G aJ bjfSj ijufjB l.aJ } l.wvf
wiw[ A,c bjdHbj@ ijSg } bjfS[ qJ Wjf w'v A,c u.evJ dry bj
debj m us aphjc[ siLV h'H[ aJ u' b,e[ q{} dqdvbj@ ijSg a[ dHh
ljigbJ rlaPbJ@ sPlij iju@ dxi ljZP r,v'G rjdfl ds,aj ijufjB
dHh lF aphjcg idhqa ba[ d*fj Vjv hg dqdvbj h{ m ijSg ljdhW )
dHh avjW aphjc[ vHg aJ u' fdr,ai blojV h{ dHh lqN dry VhgG
fi q[i[ vHg aJ dHh avjW W{wp.n Zjq h{ hg@ dul dry'G aphjc[ rieg
fagr+aj a[ VA,ai rjvg ijSg dqvg h{ m$$
(72)
b"ia ijSg W'vg ##hpS aplgG fdhvJ dHl avjW dry dHLVjV
wi' m dxi q[i[ ba[ ijSg vHg fisj vj dsRp aJ dw blgG rg dHLVjV
wigH[ m fisj vj ds,aj debj ijSg ba[ b"ia ijSg dHLVjV wiV
v,e fHgbJ m ijuwpqjig dwVji[ Rpa[ W{n w[ dHLVjV wisg ihg fi
b"ia ijSg fjSg dry bv'f h'Sj ba[ f+eB h' ujS sg dwdibj
wisg ihg m ijuwpqjig dHLVjV wiw[ W{n eHg us wjxg s[i b"ia
ijSg fjSg dry'G Wjhi V bjHg aJ ijuwpqjig V[ i'vj fjRpSj LpiP
wi ds,aj dw ijSg cp,W eHg@ ijSg cp,W eHg m dHh lpS w[ ijuj F,uj
ijuwpqjig w'v bjdHbj ba[ fpdAbj ##dwo[ wp cp,Wg h{ m$$ ijSg V[ h,o
sj dHLjij wiw[ s,Ddlbj m iju[ V[ V"wiJ } dwhj ##dw u' rg ijSg }
fjSg dry'G w,T w[ dvbjr[ej@ Rpl } Whpa dHVjq ds,aj ujr[ej m$$
V"wiJ V[ Whpa w'dLl wgag b"ia ijSg } v,FS vHg fi lF W[bio
eHg m eq dry cp,DdWbj ijuj lF } hpwq s[ dihj h{ dw lqjV
bjfS[-bjfS[ ljZVj Rpfi i,Dt' ba[ dHo'G wPy wi' m lF V[ lqjV
e,Ddcbj Rpfi i,t dvbj m apiV lq[G iju[ V[ avjW s[ dwVji[ Rpfi
tC w[ s'V'G h,o u'C w[ W[Vag wgag ##h[ fijV fPiw ijSg aP. dHl
avjW dry'G hg q{} dqvg lg ba[ dHo[ hg bj w[ bv'f h' eHg h{G m q[i[
Rpfi dHV%J Rpfwji wiw[@ idhqaJ WtL w[ bv'f h' eHg h{G m q{} dHh
aJ s,l ujSj lg dw aP. w"S lg@ dwl s[raj sg fp,aig lg m$$
ijuj dHh W[Vag wi dihj lg dw byjVw ijSg V[ fjSg dry'G
dli w,T dvbj m ijuj s[ts[ hg fjSg dry Ajv qjiV v,ej lg dw
ijSg V[ h,o RpnjdHbj ba[ W'vg ##ijuj avjW dry Vj bjrgG Flq
h' ujH[Gej m$$ h[ ijuV@ lpS q{G b"ia VhgG hJ q{G aJ ijuj a[ij Ziq hJ
us ijuj aP. q{} VhgG drljdibj aJ q[ij rg `i; WSsj lg dw q{G
a[ig qss wiJ m ujRp hpS aphj} s' ijSgbJ ba[ s' iju WtL[ m
dy>aj@ eq A,c w[ bjfSj iju fjB yvjRp m$$
(73)
dHh WyV wiw[ b"ia ijSg yp,Wg qji eHg m ijuj Rpo'G yv
dfbj ba[ bjfS[ iju dry bj w[ ljZP a'G Rpl[ ai%J l.wvf v{ w[
dl>zjlV Rpfi W{n debj m
dHl ai%J w'Hg rg qVp,t uJ dHlaig qplgWa r[v[ bjfS[ wiq
Ziq dry l.fPiV ih[ aJ f+qjaqj tps f+eB h' w[ Rpl sg hi ai%J
Vjv lhjdHaj wisj h{ m f+qL
[ i Rpfi Fi'lj i,t w[ xdibjs wgag lpt
sj wjiV WSsg h{ m
sMq kw mwrgu Drm kI pauVI ko vfBwgI pwey ] koit jnm ky
iklibK nwsy hir crxI icqu lwey ]2] ausqiq krhu sdw pRB
Apny ijin pUrI kl rwKI ] jIA jMq siB Bey pivqRw siqgur
kI scu swKI ]3] ibGn ibnwsn siB duK nwsn siqguir nwmu
idRVwieAw ] Koey pwp Bey siB pwvn jn nwnk suiK Gir AwieAw ]
(Ag 621)
(26)
\b>e 1140|
LpiP wgaj aJ dHw c.e hg sp,Z yp.zS v,e fdHbj m dHl s[ dli s[
rjv dWvwpv lx{s h' eH[ m us'G w'Hg Lijia wisj h{ aJ Rpl sgbJ
v,aJ } W.V w[ ;'i Vjv s.sg r,T ds>sj h{ m lisg sg ip,a dry wfCj
fdhVsj VhgG bei w'Hg ;Wislag fpbj rg ds>sj aJ Rpl } fjC
w[ b,e dry lp,B ds>sj h{ m dHh rjiaj epiWyV dl>z fp,ai l+! V,oj
dl>z V[ h;Pi WjWj ug } lpSjHg dw qhJfpiL'G dHl ai%J Fs'C dry
`,wi h{ dul sj zi rjdvbj w'Hg Vjq VhgG i,Ddtbj m$$
h;Pi WjWj ug V[ WyV wgaj ##dHl qla ug sj dfAvj uVq
lsV[ wljHg sj h{ m
(27)
(28)
rjiaj
dwl[ iju[ s[ qdhv dry dHw higuV b"ia y"Gwg ljx wiV sj w.q
wisg lg m dHw dsV Rph Wgqji h' eHg m RplV[ bjfS[ fag } dwhj dw
##q{G Wgqji hJ b,u aplgG uj w[ y"Gwg ljx wi bjRp m$$
V"wi qdhvJ dr,y yvj debj ba[ spbjifjv } W[Vag wgag
dw ##q{G y"Gwg ljx wiV bjdHbj hJ q[ig faVg Wgqji h' eHg h{ m$$
spbjifjv V[ bjdebj v{ w[ Rpl } b,e[ F[u ds,aj m us'G b>si
fhp.dybj aJ ljhqS[ ijSg ljdhWJ fjn wi ihg lg m s[ts[ hg bjfS[
h'L erj W{nj Rpl } faj VhgG lg dw dHh ijSg ljdhWj h{ m Rpl V[
uvsg uvsg y"Gwg ljx wgag ba[ bjfS[ zi rjdfl bj debj m
zi fhp.y w[ q>u[ Rpfi w,fCj v{ w[ v[B debj m faVg V[ fp,DdAbj ##wg
e,v bjMs[ hg w,fCj v{ w[ f{ eH[ t{i aJ h{@ w'Hg awvgx h' eHg h{ m
##awvgx wg) q{G aJ us'G a,w Rpl b"ia Vjv e,vJ VhgG wi
v{Gsj u' qdhv s[ b>si f'og fC ihg lg Rps'G a,w q[ij duRpSj
qpLwv h' debj h{ higuV W'dvbj m$$
b"ia W'vg ##yp,f yp,f Rph aJ ijSg ljdhWJ h{ m u[ dwl[ V[ lpS
dvbj a[ RpV%J } s,l ds,aj aJ ljcj ba[ ljc[ W,DdybJ sj wav
wirj s[Se[ m$$
##y.ej x[i q{G aJ hpS Wysj VhgG m$$
##fag ug aplgG f+jS Vj dabje' q{G hpS[ hg w'Hg RpfjRP l'ysg
hJ m$$ b"ia W'vg m
higuV b"ia qdhvJ dry eHg ijSg } q,oj B[dwbj ba[ blglJ
ds,agbJ m
ijSg V[ fp,DdAbj ##dw hpS aP. ngw h{ Wptji a'G m$$
(79)
ijSg ljdhWj q{G aJ ngw hJ fi aphjcj l[rw u' b,u y"Gwg ljx
wiw[ debj h{ ljhJ fi dfbj h{ wdh>sj h{ q{G Wysj VhgG m
ijSg V[ fpdAbj ##wg h' debj h{ Rph hpS[ aJ dHo'G ngw njw
debj h{ m$$
higuV b"ia W'vg ##ijSg ljdhWJ ) eplajtg qj` wiVg m aphjcj
l[rw y"Gwg lj` wiV bjdHbj aphjc[ siLV wi debj m$$ dHo'G uj w[
wdh>sj h{@ ##q{G aJ us'G a,w ijSg Vjv WjaJ VhgG wi v{Gsj ugRpGsj
VhgG idh lwsj m$$
ijSg lar.ag W'vg@ ##w'Hg e,v VhgG q{G Rpl Vjv ;iPi e,vJ
wiJeg m V"wi ljc[ W,DdybJ rie[ hps
. [ hV fi ijdubJ qhjijdubJ s[
siLV wiV rjdvbJ sj dhisj LpZ h'Sj yjhgsj h{ aJ lpt dqvsj
h{ m q{G Rpl Vjv WjaJ ;iPi wiJeg fi dH,w Lia h{ dw Rph dHw
v.e'Bg dr,y h' w[ ba[ bjfS[ ligi Rpa[ dFWPag \lpbjh| qv w[ h,o
dr,y qjvj xC w[ dHw ypila[ dr,y W{n w[ ijq ijq sg qjvj x[ig
ujr[ m Rpl s[ b,e[ w'Hg lrjv rg wi[ aJ rg b,tJ Vj t'v[%@ ijq ijq
hg ufg ujr[@ Vj w'Hg urjW s[r[ m Rpl s[ b,e[ w'Hg qjdHbj@
qdnbjHgbJ@ w,fC[@ hgi[ q'ag rg i,t s[r[ RpV%J r,v b,t fp,B w[ Vj
s[t[ m dHh wpN f{l[ v{ uj dHV%J f{dlbj sj ijLV tigs w[ Rpl } dzRp
sgbJ df>VgbJ WSj s[rgG m Rpl } wdhSj dHh df>VgbJ qBw[ dr,y fj
w[ bjfS[ bjlS h[n qBwj \zCj| dq,Bg dry s,W vrgG ba[ fjSg
sj zCj fgS vHg i,tSj us w'Hg Rpl s[ w'v Vj h'r[ m ija } s'
df>VgbJ tj dvbj wi[ ba[ fjSg fg dvbj wi[ ba[ ija r[v[ hg
u.ev fjSg ujdHbj wi[ m dHh ljij wpN wis[ Vjv q{G bj w[ Wjaj
wiJeg m dsV s[ lq[G ijq ijq sg qjvj ufsj ih[ m$$
higuV b"ia V[ zi bj w[ bjfS[ fag } lF wpN lqNj ds,aj m
W;ji dry'G ijLV dvbj w[ df>VgbJ WSj ds,agbJ m dul ai%J ijSg V[
(80)
bjdtbj lg higuV V[ Rplg ai%J wiVj LpiP wi ds,aj m FWPag ligi Rpa[
vj w[ ypila[ dry W{n debj ba[ ijq ijq sg qjvj sj ujf wiV
v,e dfbj m u' rg ypila[ dry'G v.z[ hi w'Hg ljZP lqN w[ q,oj B[w w[
ujr[ m w'Hg wfCj@ w'Hg f{lj@ qdnbjHgbJ s[ c,DW[ F[Bj wi[ m fi Rph
bc'v W{nj ijq ijq ufg ujr[ dwl[ r,v s[t[ rg Vj m ija } us'G
dHw,vj h'r[ df>VgbJ tj vr[ a[ dwdibj l'Z w[ bjijq wi vr[ m wHg
dsV dHl ai%J yvsj dihj aJ v'wJ dr,y yiyj LpiP h' eHg dw ypila[
dry ljZP W{n[ hV u' ijq ijq ufg uJs[ hV dlix fjSg fgGs[ hV h'i
wpN VhgG tJs[ m h"vg h"vg dHh tWi iju siWji dry fhpy
. eHg m
r;giJ ba[ bdhvwjiJ V[ rg siLV wiV sj qV WSj dvbj m RpVJ%
V[ y.e[ y.e[ Wlai ba[ a'hx[ vH[ a[ siLV wiV yv fH[ m r;giJ a[
bdhvwjiJ V[ s[dtbj dw ljZP V[ dwl[ yg; r,v w'Hg dZbjV VhgG
ds,aj@ ijq ijq sg qjvj dr,y hg qla h{ m RpVJ% uj w[ iju[ } s,Ddlbj
dw ##ypila[ dr,y ljZP W{n[ hV@ ijq ijq ufg uJs[ hV@ Whpa dabjeg
hV dwl[ yg; r,v dZbjV VhgG ds>s@[ VJ hg wpN tJs[ hV m$$
iju[ V[ rg qV WSj dvbj dw dHh' duh[ ljZP s[ ;iPi siLV
wigH[ m ijuj hgi[ q'agbJ s[ F[Bj v{ w[ siLV wiV y,v dfbj m iju[
V[ q,oj B[dwbj ba[ a'hx[ F[GB wga[ fi ljZP V[ w'Hg dZbjV VhgG
ds,aj ijq ijq sg qjvj x[ig debj b,tJ W.s i,tgbJ m ijuj ljdhW V[
bj w[ ijSg w'v e,v wgag dw #ypila[ dry ljZP W{n[ hV ijq ijq sg
qjvj x[ig uJs[ hV@ dwl[ dwlq sj v'F VhgG@ fsjio b,e[ fH[ hV@
qjdHbj@ Wlai bjds dwl[ } h,o VhgG vjMs[@ Vj hg wpN tJs[ hV m$
ijSg } lF wpN qjvPq hg lg Rpl V[ iju[ } W[Vag wgag
##qhjiju q{G rg siLV wi bjrJ u[ hpwq h'r[ m$$ ##;iPi siLV wi'$$
iju[ V[ bjdebj s[ ds,ag m
iju[ V[ bdhvwjiJ } wdh w[ Rpo[ wVjaJ verj ds,agbJ dwMdw
(81)
(29)
qjvwj ba[ ijdubJ sgbJ fdr,ai s[hJ WyjHgbJ m$$ qpVLg ug dvts[
hV dw ijuj ljdhW lqNs[ h'Se[ dw q{} V"wig a'G hBj ds,aj dwMdw
dHh Vqwhijq h{ fi l+g qjV ug WjWj ug V[ aJ VhgG hBjdHbj m q{}
aJ qjvw WjWj ug V[ xpiqjdHbj lg dw fdhij lp.Vj \tjvg| VhgG
A,cSj ba[ l[rj VhgG A,cSg dHl s[ dr,y a[ij rg Fvj ba[ ijdubJ
sj rg Fvj hp.sj ih[ej m
qpVLg ug } W[Lw ijdubJ r,v'G Vqwhijqg Vjv dVrjdubj
debj fi h;Pi WjWj ug V[ Rpl sj v'w f+vw
' dry ldawji WSjdHbj m
ijdubj@ qhjijdubJ } lpt dqvsj ih[ aJ ##q{G$$ sg lrjig wis[ hV
u[ sp,t dqv[ aJ ##aP.$$ \f+qjaqj| } s'Lg wiji ds>s[ hV m
h.wjig q{G sj lrji hps
. j h{ Fea aP. sj m h.wji q{G } f+eB wisj
h{ aP. dVi.wji } f+eB wisj h{ m
sloku ] suKI bsY mskInIAw Awpu invwir qly ]
bfy bfy AMhkwrIAw nwnk grib gly ] (Ag 278)
(30)
sg dVejh aJ W.sj dwbj lhj lwsj h{@ tLtL qja= dqhi sg dVejh
rg VhgG lhji lwsj m$$
us wpN s[i Wjbs ep,lj n.cj h'dHbj aJ xpiqjdHbj ##dw y.ej
lj} b,e[ wdhSj hg dfbj us Rph \yjyg ug| h,o W.V%g tCg h{ m l,s'
svgf w"i ipwqSg b"i ZV w"i ijZwj sg qjaj b"i FjHg w'& u' RpV%J
} fpAgH[ dwbj wdhS lpVS bjH[ h' m$$
wiVv epiWtL dl>z } l,s w[ f[L wgaj debj m qpVLg ug
dvtS sg l[rj wi ih[ lV u' Wjhi bj eH[ m r,dcbJ r,v'G F[ug h'Hg
dy,ng fCV ba[ dlxjiL lpVS a'G Wjbs h;Pi WjWj ug V[ VjF[ s[
qpw,sq[ dry du,a sj risjV ds,aj ba[ qpVLg ug } hpwq ds,aj
##ujRp dHV%J } e,cg yCj bjRp m$$
l' WyV bB,v h'dHbj qhjiju[ sg VjF[ rjv[ qp,wsq[ dry du,a
h'Hg@ fi h'Hg dlxjiL Vjv u' dw WjWj ug qhjiju V[ r,dcbj sg
l[rj Wsv[ WtLg m
syvk kau inktI hoie idKwvY ] jo jo khY Twkur pih syvku
qqkwl hoie AwvY ]1] rhwau ] iqsu syvk kY hau bilhwrI jo
Apny pRB BwvY ] iqs kI soie suxI mnu hirAw iqsu nwnk prsix
AwvY ] (Ag 403)
(31)
wdW,a \1|
VjFj fdBbjv l.eiPiJ a'G xigsw'B yji'G iuW.lg m
dadh>Fvg Fja ujVgb{ mm da>dh yji'G hg w[ qjdhG bda Ziq
f+W.V Wc' Ldhi a'G fdBbjvj bda dh>s ZiqujVgb{ mm
bjvjwj lpiju h{ lpijuj qhJijuV w' ijuj a'G qdh>si
dl>z Fvg FJa ujVgb{ mm daV wg l'apag q{G wdW,a
w[ lpqJdh whg wrg hdiVjq dl>z Vjq fdhyjVgb{ mm
wdW,a (2)
lrie drt[ W{w.n dH>s+ FrV hg w[ FrV u{l[@ b{l[
FrV da>dh> lp.s=g fAjV v{ mm wHg adh ejV wi{G wHg adh
dZIjV Zi{G wHg adhG eIjV ih{G yga qjdhG FjV v{ mm
l.a a'G dfbjij sjl@ eJZj dl>z l.a ih{ wrg ajij dl>z
ijqsjl a'G fAjv v{ mm b{l[ra Vjei Rpujei ijeV
Vei
a'G
fdBbjvj
hdiVjq
(90)
dl>z
ujV
v{ mm
wdW,a \3|
wadh wjqVg l:iPf u{l[ sjqVg Wdya= lp b>eVg
tvgxj adhG Fea h{ mm slVV wg fJa f[t sj il
aJ uja w' wvj lp Zp.V lp.V hgH[ dWlqja h{ mm fgi lpt
f+l[G ajdh qp,t wg *Ja ujv f[t qgi l,=a Vdh ipyi
lpea h{G mm qdh>si dl>z ijuj w' ypijdHbj dya y.yvj
hdiVjq
dl>z
Vjig
b{lg
lp.s=
lphja
h{G mm
s'hij
ds+e t'va uW wjqVg ljdl sV[L h'dH lga m
b"i wg eVw' eV{G WiVJ hi[ag ygGa mm
s'hij
ds=e qp>s=a brvj uW{ dHh fJy'G flajV mm
ldl sV[L dit s[r lF b"i u' h{G WiVjVj mm
bi;
Rpfi dvt[ wdW,a s'dhi[ qpVLg ug V[ dv,t ds,a[ lV fi Rph
bi; wis[ hV dw dHV%J wdW,a@ s'dhdibJ sg adhigi \qavW|
dry u' tjLgba ba[ bli h{ Rpl sj hjv f>ca l+g ijq dl>z ug
ba[ lisji hiy.s dl>z WgWg w[ } qjvPq lg m Rph dHaVg bi;
wis[ hV dw ##bvWaj dHaVj bi; wi s[Sj ;iPig ba[ qV
lqNj h{ dw h;Pi qjvw'G wg l[rj V[ dibjla fdBbjvj w' a'G
VpwljV fhp.yV[ l[ WyjVj hg oj m$$ dHl s[ Vjv hg VjFj@ l.eiPi@
xigsw'B } rg Wyj dvbj lg m dwMdw h;Pi qjvwJ s[ l[rj dry
ve ujS s[ wjiV RpV%J a'G tpL h' w[ dibjla fdBbjvj } WyjRpSj
hg lg fi Vjv hg ##f,B fRP fdBbjv[$$ rjv[ lji[ A.s Rpfi
(91)
(32)
f+qjaqj hg h'H[ hp.s[ hV dur[G WP.s ljei dry dqv w[ ljei h' uJsg
h{ m l,y[ lp,y[ ijdubJ@ qhjijdubJ@ ijuVgdawJ s[ W'v lqjuw ugr
vHg fjil hps
. [ hV m l.a qhJfpiLJ s[ WyV v'w fiv'w sgbJ awsgiJ
dvts[ hV m spdVbjrgG qVp,t dHV%J s[ siljH[ qjie Rpa[ yv w[
bjfSg d;>seg } lxv q>d;v r,v v{ uJsj h{ m hpwqijV bjfS[
ijuFje s[ b>si bjidow v'CJ sg fPiag vHg bjfSg fi;j s[
sja[ q>V[ uJs[ hV m
dHw dibjla sj ijuj u.ev dry dLwji t[csj bjfS[
bdhvwjiJ@ V"wiJ a'G sPi dVwv debj m Rpl } Whpa dfbjl v,eg
aJ RplV[ bjfSj z'Cj sPi dstjHg ds>s[ dHw df>c r,v q'dCbj m
ljhqS[ dHw zi sj sirj;j tp,v%j h'dHbj s[t w[ ijuj z'C[ Rpfi'G
Rpai w[ sirj;[ w'v uj tCj h'dHbj m b>si'G dHw Wp,Tg qjaj V[
s[dtbj dw w'Hg qpljdxi q[i[ sirj;[ a[ tCj h{ m Rph iju[ w'v fhp.yg
ba[ fp,AS v,eg ##fp,ai wg s[t ih[ h' m$$
qhjiju[ V[ dwhj ##qjaj@ dfbjl Whpa v,eg h{ n.cj fjSg dqv
ujRpej m$$qjaj devjl ljx wiw[ zC[ dry'G n.cj fjSg v{ bjHg m
dfbjl Vjv drbjwpv h'H[ WjsLjh sj dhisj qjHg } blglJ s[S
v,ej m dHaV[ dry hg qhjiju[ s[ bdhvwji ba[ V"wi rg Fjv wis[
h'H[ fhp.y eH[ a[ lF V[ rjig rjig qhjiju[ } q,oj B[dwbj m dHh s[t
w[ qjHg ug V[ dHw V"wi } fpD, dAbj ##dHh aphjcj bxli h{ aplgG rjig
rjig dHl } q,oj B[dwbj H[ ($$
V"wi V[ dwhj ##qjaj ug dHh qhjijuj h{ m$$ qjHg V[ lpdSbj
h'dHbj lg dw iju[ qhjiju[ fjil hp.s[ hV m Rph N,B b>si bjfS[ zi
eHg ba[ v'h[ sg Fjv wiV v,eg m us Rpl } h'i wpN Vj dqdvbj aJ
bjfSj i'Bg fwjRpS rjvj arj v'h[ sj yp,w dvbjHg m qhjiju[ s[
wfdCbJ \fpLjw| Vjv ieC w[ arj b>si v{ eHg m qhjijuj Whpa
(93)
eH[ m l[rj dry bj ujS a'G Wjbs ijSg wiqeC% rjv[ rg l[rj dry
bjRpS v,e eH[ m dxi r;gi LqL[i dl>z ug WjWj ug s[ xpiqjRpS
Vjv s[hijsPV a'G fdBbjv[ bjRpS ujS v,e fH[ m
r;gi ljdhW V[ dHw dsV q[i[ a'G \qpVLg ug| fp,DdAbj dw ##WjWj
ug Fpy'G rjdvbJ VrJ q>si fpbjdHbj h{ Rpl sg y,n Rpfi dw>Vj
tiy bjr[ej m q{G lpdSbj ] dw WjWj ug qhjiju y,n wiw[ hg q>si
dry bjRpSe[ m$$
us rg w'Hg bjMsj aJ fpA
, sj dw q>si dabji h'H[ } wjxg s[i
h' eHg h{ h;Pi WjWj ug Vr[G q>si dr,y dwM VhgG uJs[ m WjWj ug rg
xpiqjMs[ lV dw FjHg y,n wiw[ hg ujrJe[ m fi RpV%J sgbJ iquJ
} w"S ujS lwsj lg m q>si s[ dabji h'S a'G wpN lqJ fdhvJ hg
WjWj ug V[ dB,vj ljdhW rjvg w'ng s[ Rpl fjl[ rjv[ sirj;[ dry'G
rg Wjhi bjRpSj W.s wi ds,aj lg u' q>si r,v } tp,v%sj lg m q>si
\e,sg ljdhW| dabji h'H[ } c[T ljv h' debj lg fi WjWj ug q>si
dry VhgG dWiju[ m dHw dsV ap.erjvg df>c s[ FjHg epvjW dl>z V[
W[Vag wi ds,ag dw ##qhjiju ) q>si WS[ } c[T ljv h' debj h{ fi
aplgG Rpl dr,y VhgG eH[ m$$
h;Pi WjWj ug V[ dHw bl,Ddal.eg ijuj s[ tjvg sj tjvg idh
ujS sg ba[ l,al.eg r;gi } lrie dr,y qwjV dqv ujS rjvg
Ljtg lpSj w[ b{lj xpiqjdHbj ##dw blgG RpujC s[ idhS rjdvbJ V[
q>si dry uj w[ wg v{Sj h{ m lp,t fjRpSj h{ m dul V[ q>si fpbjdHbj
h{ Rpl ldal.eg r;gi sj H[l[ ai%J lrie dr,y q>si f{ debj h{ m$$
WjWj ug s[ dHl ai%J xpiqjS Vjv qpVLg ug } Whpa tpLg h'Hg
dw h;Pi qjvwJ ijz' qjui[ rjdvbJ V[ dHh l[rj wirjHg lg m
ivic dunIAw syv kmweIAY ] qw drgh bYsxu pweIAY ] (Ag 26)
WjWj ug qhjiju V[ xpiqjdHbj ##dHh awCg l[rj Fg dwlg b{l[
(95)
blglJ
q"uPsj qhJfpiL
c[ij WjWj iP.qg rjvj Fp,Dy' wvJ@ Wdn.cj m
x'V ^ 0164-2741811@ 09216513139
(96)
(97)