You are on page 1of 12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

Webartigos.comPublicaodeartigosemonografias
Ttulo:ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade
Autor(a):KarlaRolim
Endereodapublicao:http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticona
contemporaneidade/21686/

Publicadoem20dejulhode2009,s00h00minemPsicologia

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade
KarlaSalgadoRolimRodrigues*
MariaInsDetsideAndradeSantos
Dra.**
RESUMO
Pesquisabibliogrficacujoobjetivotemcomoescopoumareflexosobreacrisedoamorromnticona
contemporaneidade.Paratal,adotaumaperspectivahistricajuntamentecomumaanlisedaproblemtica
atualdasrelaesamorosas.Discutemsequestesassociadassrelaesentrehomensemulheres,as
quaissovistasnumanovaversosocial.Divididoemquatrosees,oartigoiniciasepeloamor
romntico,seguidodorelacionamentonaperspectivadegnero,continuacomacrisedessetipodeamore
asnovasformasdeamare,enfim,ressaltaasmodernasformasdevnculoentrehomensemulheresea
ambigidadedessefenmeno.
Palavraschave:Reflexo.Contemporaneidade.Relaesamorosas.Fenmeno.
ABSTRACT
Literalresearchwhosepurposeistoscopeareflectiononthecrisisinthecontemporaryromanticlove.To
thisend,adoptsahistoricalperspectivealongwithananalysisofcurrentproblemsofloverelationships.Itis
adiscussedissuesrelatedtorelationsbetweenmenandwomen,whoareseeninanewversion.Divided
intofoursections,thearticlestartsbytheromanticlove,followedbytheperspectiveofgenderrelations,the
crisiscontinueswiththiskindofloveandnewformsofloveand,finally,highlightsthemodernformsof
relationshipbetweenmenandwomenandtheambiguityofthisphenomenon.
Keyword:Reflection.Contemporary.Loverelationships.Phenomenon.

ACRISEDOAMORROMNTICONACONTEMPORANEIDADE
SUMRIO:1.Introduo.2.Oamorromnticoesuaespecificidadehistrica.3.Relacionamentoamorosona
perspectivadegnero.4.Acrisedoamorromnticoeasnovasformasdeamar.5.ConsideraesFinais.
Referncias.
1INTRODUO
Oamorcostumaservistocomoumsentimentonatural,espontneoeuniversal.Estudos,porm,nos
esclarecemsobresuacondiohistrica.Ossereshumanostmacapacidadedecriarlaos,demonstrar
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

1/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

afeto,deamar.Masoquechamamosdeamornoexistiudesdesempre,tampoucoestpresenteem
todososcontextos.Porserhistrico,oamorumaconstruosocial,evariadeforma,designificadoede
valor.Assimcomotodasasculturaselegemsuasformasdeviver,desofrer,degozar,demorrer,tambm
elegemsuasformasdeamar.
Nesteartigopropeseadiscutirquestesassociadassrelaesentrehomensemulheres,apartirde
umapesquisabibliogrfica.Nossaanliseadotaumaperspectivahistrica,tomandoarelaoamorosa
comoumfenmenosocial.
Apertinnciadessareflexodecorreudaobservao,emnossareaprofissional,emesmonavida
cotidiana.Impulsionadasporestaexperincia,permitimonosfalarsobreaproblemticadasrelaes
amorosasnocontextoatual.
Porordemmetodolgica,oartigoestdivididoemquatrosees.Naprimeira,intituladadeoamor
romnticoesuaespecificidadehistrica,discorremossobreomodelodeamorquetemservidode
refernciasrelaesafetivasentrehomensemulheres,apontandosuasrazeshistricas,especificidades
eimplicaesparaavida.Nasegundaseo,relacionamentoamorosonaperspectivadegnero,
procuramosrefletirarespeitodosdiferenteslugareserepresentaesdomasculinoedofemininono
decorrerdahistriaesuarelaocomocontextosocial.Naterceira,acrisedoamorromnticoeasnovas
formasdeamar,tratamosdosacontecimentosocorridosqueproduzirammudanas,easnovas
necessidadesnoconcernenteaospapisanteriormenteinquestionveis.Naquartaeltimaseo,
consideraesgerais,destacamosasnovasformasdevnculoentreoshomenseasmulheresea
ambigidadeexistentenessefenmenodaatualidade.
2OAMORROMNTICOESUAESPECIFICIDADEHISTRICA
Nassociedadesocidentais,desdeosculoXVIII,omodelodeamorpredominantenaesferadasrelaes
entrehomensemulhereso"amorromntico".Antes,porm,dedefinilofalaremosbrevementesobre
outrasformasdeamorqueprecederamoamorromntico,comooamorcortseoamourpassion.
Tambmchamadodeamordecavalaria,oamorcortsprevaleceuinicialmentenosculoXII,ese
caracterizavaporumjogoentreumhomemeumamulher.Amulherdeviaserumadamacasadaeo
homem,umcelibatrioqueseinteressavaporela[1].Nestapoca,amulhernodispunhalivrementedo
seucorpo,oqualpertenciaprimeiramenteaoseupaie,depois,aoseumarido.
Oshomensesperavampelosfavoresadvindosdessasdamas,etaisfavoreseramconcedidosemetapas:
primeiroelasedeixavaabraar,depoissedeixavabeijar.Esteshomenscontinhamseusmpetos,pois
deveriammanterocontrolesobreseucorpo.Dessemodo,estasituaosearrastavaindefinidamente.
Ento,ohomemdesejavaeesperava.Seuprazeratingiaoclmaxnestedesejo,tornandooamorcorts
onrico,ouseja,umsonho.Oamorcortsserviu,ento,paraaconsolidaodeumamoralidade,fundada
emduasvirtudes:moderaoeamizade.Decididosaserviresta"amiga",oscavaleirosesqueciamdesi
prprios,eramfiis,abnegadosemantinhamseaseuservioemsntese,tornavamseseusvassalos.
Outromodelodeamorqueprecedeuoamorromnticofoiodenominadoamourpassion.Esteera
caracterizadoporumaurgnciaquecolocavaosamantespartedasrotinasdavidacotidiana.O
envolvimentoemocionalcomooutroerainvasivo,especificamenteperturbadordasrelaespessoaise
geravaumapropensosopesradicaiseaossacrifcios.Porestasrazes,encaradosobopontode
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

2/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

vistadaordemedodeversociais,eleeraperigoso.
Aqualidadedoamourpassionqueelecolocavaparteasinstituiesexistentes,introduzindonoslaos
emergentesaquestodaliberdadeedaautorealizao.Contudo,"oamorapaixonadotemsidosempre
libertador,masapenasnosentidodeumaquebradarotinaedodever"(GIDDENS,1993,p.50).
Historicamente,oamorromnticocomeouaexistirnosculoXVIII.Talmodelodeamordsustentao
ideolgicaaocasamentomonogmicoefamlianuclearburguesa.Elepossuipressupostos,aexemploda
complementaridadeentreosgneros,fidelidademtua,atraosexual,reciprocidadeeaintenode
constituirfamliaeperpetula.
Oamorromnticoutilizasedeideaiscristoscomooaltrusmoeacompaixo,eincorporatambm
elementosdoamourpassion.Apesardisso,tornousedistintodeste.SegundoGiddens(1993),oamor
romnticorompecomasexualidadelivredoamorapaixonado,emboraaabarquenele"avirtude"assume
umnovosentidoparaambosossexos,nomaissignificandoapenasinocncia,masqualidadedecarter
quedistingueaoutrapessoacomo"especial".Conformeseconsidera,oamorromnticogeraatrao
instantnea("amorprimeiravista"),umprocessoquetornaavidadosujeito"completa",esecoloca
totalmenteseparadodascompulsessexuais/erticasdoamorapaixonado.
Aolongodotempo,aidiadeumanarrativaparaumavidaindividualpassouaserintroduzidacomo
estabelecimentodoromance.[2]Este,cadavezmais,tornavaseindividualizadocomnovasidias
associandoamorcomliberdade,considerandoosaspectosdesejveis.Nesseperodo,percebeseforte
cisoentreoocorridonaesferadoprivado,ondehaviaaexperimentaoeotrasbordamentodosdesejos,e
naesferadopblico,ondeoamorestavapresosregrasdasociedadeeaobemdocidadodemocrticoe
cristo.
OamorromnticoquandoseestabilizoucomonormadecondutaemocionalnaEuropa,respondeuanseios
deautonomiaefelicidadepessoaisinequivocamentecriativoseenriquecedores.Suantimaassociao
comavidaprivadaburguesaotransformouemumelementodeequilbrioindispensvelentreodesejode
felicidadeindividualeocompromissocomosideaiscoletivos.(COSTA,1998,p.19).
DeacordocomGiddens(1993),aidiadoamorromnticoestrelacionadaavriosfatores:criaodo
lar,modificaonasrelaesentrepaisefilhos,echamada"invenodamaternidade".Todosestes
elementosforamintegrantesdoamorromntico,eafetaramasmulheres,modificandoseupapelestatusna
famlia.
AindacomoafirmaGiddens(1993),operodovitoriano,"repressivo"emrelaocriaoeinteraoentre
paisefilhos,foialteradoedeclinouomodelopatriarcalnomeiodomstico,apartirdofinaldosculoXIX.
Essedomniodiretodohomemsobreafamlia,abrangentequandoeleeraocentrodosistemadeproduo,
enfraqueceucomaseparaoentreolareolocaldetrabalho.
Damesmaforma,ocontroledasmulheressobreacriaodosfilhosaumentoumedidaqueotamanho
dasfamliassereduzia,eascrianaspassaramaseridentificadascomovulnerveis.Anteesta
vulnerabilidade,elasprecisavamdeumtreinamentoemocionalalongoprazo.Sobreoassunto,MaryRyan
(1981apudGIDDENS,1993,p.53)declaraqueafamliadeslocouse"daautoridadepatriarcalparaa
afeiomaternal".
Oamorromnticoeraessencialmenteumamorfeminilizado.Asidiassobreesseamorestavam
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

3/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

claramenteassociadassubordinaodamulheraolareaoseurelativoisolamentodomundoexterior.
Masodesenvolvimentodessasidiasfoitambmumaexpressodopoderdasmulheres,umaassero
contraditriadaautonomiadiantedaprivao.(GIDDENS,1993,p.54).
Paraoshomens,astensesdoamorromnticoeramtratadasseparandoseoconfortodoambiente
domsticoedasexualidadeasspticadaamanteoudosexotransgressordaprostituta.Ocinismo
masculinoemrelaoaoamorromnticofoiprontamenteamparadoporestadiviso,quenoaceitavaa
feminilizaodoamor"respeitvel".
Aosereferirimportnciaadquiridapeloamornassociedadesocidentais,apartirdainstituiodoamor
romntico,Costa(1998)afirmaqueoamorsetornoufantasmagoricamenteonipotente,onipresentee
onisciente,deixandodeserummeiodeacessofelicidadeparatornarseseuatributoessencial.Segundo
ele,determinadosfatorespodemexplicaressefenmeno,talcomoaperdadeinteressepelavidapblica,
praticamentereduzidaaquestesdemercado,voltandoosujeitoparaavidaprivada,exaltandoas
expectativasamorosas.
Podemostambmsuporquealiberaoeaemancipaodaschamadasminoriassexuaistrouxe,para
muitos,aesperanaderealizaoamorosa,aumentando,assim,oinvestimentoafetivodoamor.Podemos,
enfim,imaginarquesemaforadosmeiostradicionaisdedoaodeidentidade
famlia,religio,
pertencimentopoltico,seguranadetrabalho,apreopelaintimidade,pudormoraletc.
restouaos
indivduosaidentidadeamorosa,derradeiroabrigonummundopobreemideaisdeEu.(COSTA,1998,p.
1920).
Paraesteautor,oamorromnticonoapenasumacoleodeinvenessentimentaisumamisturade
ilusoerealidade,deganhoseperdas,deavanos,paradaserecuosnocampodasrelaeshumanas.E
aindacomoafirma,homensemulheresseinclinamnaturalmenteunsparaosoutrostirandopartidodessa
inclinaoparacriarfilhos,organizarafamliaecriaremseuinteriorosentimentodecidadania,isto,o
casamentocomomododeatenuaralascviaquecorrompiaasalmasoqueospoetasepensadoresdo
amorcortsdesprezavamejulgavamdesnecessrioparaaexistnciadaexperinciaamorosa,do
casamentoedafamliaseriaolugardoapogeudoamor.
3RELACIONAMENTOAMOROSONAPERSPECTIVADEGNERO
Oamorromnticotemsidoomodelomaisadequadoestruturadocasamentoedafamliademoldes
burgueses.Estasinstituies,porsuavez,apresentamespecificidadesquantoaospapiseatributosde
gnero,definindoumarelaohierarquizadaelugaresdiferenciadosparahomensemulheres,nafamliae
nasociedade.
Parapodermosrefletirsobreorelacionamentoamorososobaperspectivadegnero,faremosumabreve
incursoemautoresqueprocuramexplicaressaquesto.
DeacordocomDurham(1983apudSANTOS,2002,p.10),
todasassociedadeshumanasconhecidaspossuemumadivisosexualdotrabalho,umadiferenciaode
papisfemininosemasculinosqueencontramnafamliasuamanifestaoprivilegiada.
Nessadivisodetarefasocorremformasprpriasdoquedeveriamseratividadesexercidaspelomasculino
epelofeminino,variandodeumasociedadeparaoutra.Variamtambmconcepesarespeitoda
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

4/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

maternidadeedapaternidade,bemcomoacompreensodopblicoedoprivado.NaspalavrasdeDurham
(1983apudSANTOS,2002,p.10),
Osmesmosaspectosuniversaisdadivisosexualdotrabalhopodemestarassociadosaconcepesque
atribuemsmulheresemgeralumgrandeapetitesexual,ou,aocontrrio,umatendnciafrigidezpode
severasmulherescomoseresfrgeiseirresponsveisoucomoconfiveisbestasdecargasaopasso
queumasociedadeasdefineincapazesparaasatividadescomerciais,outraslhesatribuemumahabilidade
naturalparaosnegciosfinalmente,variaenormementeograudeautonomia,independnciaeiniciativa
quelhespermitidoemsociedadesdiversaseatividadesdiferentes.
Conformepodeseperceber,osdiferenteslugares,atributoserepresentaesdomasculinoedofeminino
atestamacondiohistricadegneroe,portanto,suarelaocomocontextosocial.
ComoconstaemPinheiro(1980),nassociedadesocidentaisnasquaispredominavaaordempatriarcal,o
queprevaleciaeraomundodohomemporexcelncia.Crianasemulheresnopassavamdeseres
insignificanteseamedrontados,cujamaioraspiraoeramasboasgraasdopatriarca.Nesseuniverso
masculino,osfilhosmaisvelhostambmdesfrutavamimensosprivilgios,especialmenteemrelaoa
seusirmos.Eoshomensemgeraldispunhamdeinfinitasregalias,acomearpeladuplamoralvigente,
quelhespermitiaaventurascomcriadaseexescravas,desdequefosseguardadacertadiscrio,
enquantosmulherestudoeraproibido,desdequenosedestinassemprocriao.Ohomemquese
prezassetambmerabemfalanteesuaoratriacompunhaapersonalidademasculinaassimcomoo
fraque,ochapucoco,ocravonalapelaeosoberbobigode.Tudoissoacompanhadodeumttulode
doutor.
Apesardetodasasconquistas,segundoconstataSantos(2002),nemmesmoasprofundasmudanas
sofridaspelassociedadesocidentais,nosltimossculos,foramcapazesdemodificardeformamais
radicalasrepresentaesemtornodomasculinoefeminino.Estefatoatribudoaopapelsocializadordas
diversasinstituiessociais,pormeiodasprticasdenormalizaodacondutaindividual,eaos
especialistasdaproduosimblica,comsuadefinioeredefiniodosmodelosepapisdegnero.
Evidenciamsediferenasentreomasculinoeofeminino,sobretudoemtermosdaexperincia,dacriaoe
daeducao.Estasdiferenasentreasrelaesdegnerosurgemlogononascimento,desdeaformade
educaoparameninosemeninasnafamlia,omododevestir,comoagir,aproibioouincentivopara
jogos,brincadeiras,atasproibiesquantoaocomportamentoconsideradoinadequadoacadaumdos
sexos.
Entreasdiferenasencontradasemrelaoaomasculinoeaofeminino,oshomens,assimcomoas
mulheres,apaixonamseeapaixonaramseaolongodetodoopassadodocumentadodemaneiradistinta.
SegundoGiddens(1993),oshomensmuitoinfluenciadosporidiasdeamorforamisoladosdamaioria
comosendo"romnticos",emumsentidopeculiardessetermo.Elessucumbiramaopoderfemininoe
abandonaram,assim,adivisoentremulheresimaculadaseimpuras,tocentralsexualidademasculina.
Apesardisso,oromnticonotratavaasmulherescomoiguais.Eleeraoescravodeumamulherparticular
(oudevriasmulheresemseqncia)econstruasuavidaemtornodelamassuasubmissonoerauma
atitudedeigualdade.Emboraasligaesentreoamorromnticoeaintimidadetenhamsidosuprimidas,o
apaixonarsepermaneceuintimamentevinculadoidiadeacessoamulherescujavirtudeoureputaoera
protegidaatquepelomenosumauniofossesantificadapelocasamento.
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

5/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

Vriosestudiososdiscutiramasrelaesdegneronocasamento.Aosereferiraoassunto,Luz(1982)
assimsepronuncia:aimagemdomodelodecasalqueseestruturanosculoXIXformadapelaideologia
romnticada"paixo",doamor"eterno","verdadeiro",esepossvel,"nico":ocasamentoparasempre,e
suasedeolar.Ocasamentoumlugardepoderehierarquiaopapeldohomemprovedorquetemo
controledetudoqueaconteceenoconcernentemulher,o"sacrifcio"ea"renncia"sovirtudes
associadasaocasamento,asquais,apartirdeento,sedesenvolvem.
Porm,comosegueafirmandoLuz(1982),amulhercasadavaiseapropriandodoseupoderpormeiodo
papeldeesposa,me,dagestodacasa,dosfilhos(dosseuscomportamentos,atitudesemesmo
sentimentos)edaafetividade.
Essepoderapropriadopelamulhersomentecomocasamentofoifortalecidocomoingressodelano
mercadodetrabalho.Emrelaosnecessidadesdeproduo,foiprecisoacontecerasduasguerras
mundiaisparaaconvocaodasmulheresentradanomercadodetrabalho,antesreservadosomentes
proletrias.Tambmfoifundamentalapassagemdocapitalismoaumafasemonopolistamarcante,quando
passaramatermaisimportnciaahabilidadeeaeficciaemoposioforaousexo.Almdisso,o
trabalhofemininopossuivantagemadicionalemrelaoaomasculino,poismesmocomtantaoumais
produtividadequeotrabalhomasculinosemprefoimaisbarato,porsermaisdesqualificado.Desqualificao
essaconsideradapolticaporservirspolticasdegestodotrabalhoindustrialpelocapitaldesdeoincio
dosculoXIX.(LUZ,1982).
Luz(1982)afirmaaindaoseguinte:apsaguerrahouveummovimentode"noretornoaoslares",levando
asmulheresdetodasasclassesainvadirodomniopblico,antesreservadoexclusivamenteaoshomens.
Comapenetraodamulhernodomniopblico,ocorreramrepercussespolticas,tantonolar(privado),
comonoEstado(pblico).Dessemodo,houveodesequilbriodasituaoanterior,poisantesohomem
"comandava"olarporqueosustentava,emboranotivesseagestodeste.Amulherpassouasustentaro
lar,tambmnointuitodedividirocomando.
Noapenasasquesteseconmicasprovocaramessasituao,masmudaramascondiespolticasdo
finaldosculoXIXemdiante.Osdireitosdacidadaniaseampliaram,aslutasoperriaslevaramaum
conjuntodeconquistasanveldasrelaesdeproduoerepresentaopartidria,namaioriadospases
capitalistas.(LUZ,1982,p.8).
4ACRISEDOAMORROMNTICOEASNOVASFORMASDEAMAR
NofinaldosculoXIX,inciodosculoXX,asmulherescomearamaquestionarseusprpriosdireitos,
comoodireitodecidadaniaeaquestodaigualdadenotrabalho/salrio.Aquisurgeomovimentofeminista
esualutapelodireitoavoto,instruo,regulamentaodotrabalhofeminino,pelafundaodecreches,
etc.(LUZ,1982).
Atento,nohaviaquestionamentonoreferenteaolar,maternidade,aocasamentoesrelaes
homemmulher.Somentenoinciodosanoscinqentaqueasmulherescomearamareveras
instituiesdo"lar"eda"maternidade"nassociedadescapitalistas.Elaspassaramaexigirodivrcio,a
legalizaodoaborto,autilizaodecontraceptivosealiberdadeparaterrelaesindependentementedo
casamento(LUZ,1982).
Nosltimostrintaanos,comessesnovosacontecimentos,asmulherespassaramaestudarnas
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

6/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

universidades,atrabalhar.Portanto,nodependemmaisexclusivamentedohomemparasobreviver.Elas
comearamaterumcomportamentodedesafioedecompetiodiantedohomem,contraditoriamente
mescladocomasubmisso.Diantedestanovarealidade,asrelaesentrehomememulhercomearama
entraremcrise,gerandoumtipode"imploso"nolar.
Perdendofuneseconmicasepolticasreais,olar,afamlia,ocasamentoeamaternidadepassamater
funesmaisideolgicas:de"imagens"dehomemedemulher,edesuasrelaes,quenomaisse
sustentamnonveldaestruturasocial.Asrelaesentrehomememulherentramemcrise.Surgemnovas
formasderelaes,tentativasdeseromperesteimpasse.(LUZ,1982,p.10).
Emreforoaestaspalavras,segundoaautora,nesteperodo,osurgimentodessasnovascaractersticas
nocomportamentoenasatitudesdasmulheres,freqentementenaquelasquetrabalhavamfora,ocasionou
umamudanasignificativanavida,noreferenteaocasamento,maternidade,incluindoasrelaes
homemmulher.Ajustificativaseriaofatodeessasmulheresestareminseridasnomercado,saindode
casapara"complementar"arendadafamlia,ajudandonosustentodosfilhos,irmos,paisemaridos,
sobretudoquandoestes,seencontravamdesempregados.
Dessemodo,asmulheresassumemduplajornadadetrabalho(naproduoenolar),acrescidacomos
estudos,a"terceirajornada".Antetaismudanas,oshomenssesentemameaados,particularmentecom
tamanhaganadessasmulheresdiantedanovarealidade.
Essasmulheres,ento,comeamabuscarnocompanheirooapoiodoqualnecessitamparacontinuarseu
desenvolvimento.Elasqueremencontrarnarelaoaamizade,adivisodealgumastarefas,poisagoraj
sabem,atpelosmeiosdecomunicaodemassa,quepodemfazerpartedasociedadedeconsumo,que
omaridopodetambmseroamante.Portanto,elasbuscamoprazerequeremserapreciadas,valorizadas
erespeitadas.
Nestanovarealidade,opapeldemedosfilhosedomaridonomaissuficienteesatisfatrio.Comono
encontramareciprocidadeeoapoiopretendidos,comeamabuscaroutrosparesforadolar.Como
aumentodainsatisfao,vemodivrcio,odesquite,aseparao.Muitasvezes,comoadverteLuz(1982),
oprpriohomemprocuranos"casos"umasatisfaoparaasituaodeinferioridadevividanolar.
Prossegueaautora:assimcomoasmulheres,oshomenstambmpassaramporumcasamentode"amor
dejuventude",seencaminhandoparaopropsitodeconstruodeumlaredeumafamlia.Apesarde
aceitaremamodernizao,namaioriadasvezesacabamcobrandodamulherumasupereficincia:esta,ao
mesmotempoemquedeveresponderaosnovospapis,devetambmpreenchersatisfatoriamenteos
antigos(me,donadecasa,"esposa",administradoradolar,etc.).
Emrelaosnovastarefasdesempenhadaspelasmulheresnavidapblica,oshomensacabamtendo
umaatitudecompetitivacomsuascompanheiras,comosefossemameaadosnoseucampohmuito
tempodominadosomenteporeles.Etambmadotamracionalmenteumaatitudede"liberaode
costumes",poispensamestaremprontosparaadmitirnovasexperinciassexuaisdesuascompanheiras.
Comesseselementoscontraditriosnummesmocasal,percebeseafragilidadedasituao(LUZ,1982).
Diantedetodasessascontradies,comoLuz(1982)declara,asmulheressesentemsufocadas,
impedidasdedesenvolversuaspotencialidadesdesereatuar,equandonoconseguemmaissustentara
situaoexplodem.Talreaoimprevistaparaoshomensedefinitivaparaasmulheres,quequestionam
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

7/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

nosaestruturadolar,masaprpriaexistnciadohomemcomomachoeserhumano.Enomomentoda
dissoluodocasamento,daperdadapossedosfilhos(quandoostem),damulheredetodososprojetos
emtermosafetivos,estehomem,svezes,comeaapensar,areversuavida.
Comotempo,esseshomensquepassaramamorarsozinhos,queaprenderamabastarseasimesmos,a
cuidardaprpriaroupa,adecorarsuacasa,relutamemassumirumrelacionamentoestvelcomoutra
mulher,emboranotenhamperdidoaesperanadeconstituirumnovolar.Agorabuscamnoapenasa
companheirame,masacompanheiraamigaamante.
Aoconceituarotermo"relacionamento",Giddens(1993)odefinecomoumvnculoemocionalprximoe
continuadocomoutrapessoa.Conformeafirma,essetermosomentechegouaousogeralemumapoca
relativamenterecente.Eleutiliza,ento,otermo"relacionamentopuro"parareferirseaumasituaona
qualseentraemumarelaosocialapenaspelaprpriarelao,peloquepodeserderivadoporcada
pessoadamanutenodeumaassociaocomoutra,equescontinuaenquantoambasaspartes
consideraremqueextraemdelasatisfaessuficientesparapermanecerem.
Edizqueparaamaiorpartedapopulaosexualmente"normal",ocasamentocostumavaserdesvinculado
dasexualidade.Mas,atualmente,estesdoiselementosestocadavezmaisvinculados,pormeiodo
relacionamentopuro.Essenovotipoderelacionamentopartedeumareestruturaogenricada
intimidade.Comoressaltaoautor,aidiadoamorromnticoajudouaabrirumcaminhoparaaformaode
relacionamentospurosnodomniodasexualidade.Acitaoaseguirconfirmaestaspalavras:
Orelacionamentopurotendeaser,nosdiasdehoje,aformapredominantedeconvviohumano,naqualse
entra"peloquecadaumpodeganhar"esecontinuaapenasenquantoambasaspartesimaginemqueesto
proporcionandoacadauma,satisfaessuficientesparapermaneceremnarelao.(BAUMAN,2004,p.
111).
DeacordocomGiddens(1993),atualmente,osideaisdeamorromnticotendemafragmentarsesoba
pressodaemancipaoedaautonomiasexualfeminina.Oconflitoentreaidiadoamorromnticoeo
relacionamentopuroassumevriasformas,cadaumadelastendendoatornarsecadavezmaisrevelada
visogeralcomoresultadodacrescentereflexividadeinstitucional[3].Oamorromnticodependeda
identificaoprojetiva[4]doamourpassion,comooprocessopeloqualosparceirospotenciaistornamse
atrados,eentounemse.Essaprojeocriaumatotalidadecomooutro,intensificadapeladiferenaentre
omasculinoeofeminino.Aomesmotempo,aidentificaoprojetivavaicontraodesenvolvimentodeum
relacionamentocujacontinuaodependedaintimidade.
Masaaberturadeumparceiroemrelaoaooutroacondioparaoexercciodeumnovomodelode
amor,denominadoporGiddens(1993)deamorconfluente,considerado,dealgummodo,oopostoda
identificaoprojetiva,mesmoquetalidentificao,algumasvezes,estabeleaumcaminhoatele.Como
oamorconfluenteumamorativo,contingente,entraemchoquecomascategorias"parasempre"e
"nico",presentesnaidiadoamorromntico.
A"sociedadeseparadaedivorciada"dosdiasdehoje,apareceaquimaiscomoumefeitodaemergnciado
amorconfluentedoquecomosuacausa.Quantomaisoamorconfluenteconstituiseemumapossibilidade
real,maisseafastadabuscada"pessoaespecial"eoquemaiscontao"relacionamentoespecial"
(GIDDENS,1993).

http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

8/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

Oamorconfluentepresumeigualdadenadoaoenorecebimentoemocionais,equantomaisforassim,o
laoamorosomaisseaproximadomodelodorelacionamentopuro.Dessemodo,oamorsomentese
desenvolveatopontoemquesedesenvolveaintimidade,atopontoemquecadaparceiroest
preparadoparamanifestarpreocupaesenecessidadesemrelaoaooutroeestvulnervelaesse
outro.
Conformepercebese,adependnciaemocional,mascarada,doshomenstemaumentadosuapropensoe
suacapacidadeparasetornaremvulnerveis,resquciossustentadospeloethosdoamorromntico.
Porm,comosurgimentodoamorconfluente,imprescindveladissoluodessascaractersticas
masculinas.
ComoressaltaGiddens(1993),oreconhecimentodavulnerabilidadeemocionalmasculinatornouse
evidenteapartirdomomentoemqueapropostadessanovaformadeamarpassouaexigiruma
manifestaoclaradasnecessidadesdohomemedamulher,narelao,vindotonaoqueantesnoera
explicitado.
5CONSIDERAESFINAIS
Aodiscutirmosacrisedoamornacontemporaneidade,percorremosumcaminhohistrico,desdeoamor
romnticoaorelacionamentoamorosonaperspectivadegneropassamospelacrisedoamorromntico,
comsuasvariadasverses,atchegarmossnovasformasdevnculoentreoshomenseasmulheresea
ambigidadehojeexistentenessefenmeno.
Nestasconsideraesgerais,discutiremossinteticamenteestasnovasformasdevnculoentrehomense
mulherescomoexpressoatualdofenmeno.ParaistonosvaleremosdeSalem(1987),oqual,emsua
pesquisasobreasnovasformasdeserelacionar,destacaumamodalidadeidealderelaoconjugalque
comeaaadquirirformanaatualidade,poreladesignadadecasaligualitrio.Aidiadeumaparceria
compostadeduasunidadesfundadasemelossubjetivosenodeinjunessociaisoulaossociolgicos.
Talqualidademanifestase,primeiramente,nacrenasegundoaqualocasalnoderivasuarealidadedos
gruposaquecadacnjugepertence.Aoinvs,estainstitudapelodesejodossujeitos.
Nestecaso,olaoconjugalentendidocomosuficientementeforteeautoreferidoapontodeisolara
parcerianocampodasrelaesfamiliares,remetendoparaapressuposiodequeessaparceriadeve
estardotadadeumaidentidadeinternamaisfortedoqueaquelaquevinculacadaumdosseusmembros
aosrespectivosncleosdeorigem.Ocasalpercebesecomofundadoemumvnculoafetivoepsicolgico.
Tudosepassacomoseosparceiros,comounidade,transpusessemoreinodoparentescoeingressassem
emumdomnioondesprevalecessemrelaesdeescolha.
ComplementarmenteSalem(1987)afirmaserovnculomaritaltidocomomaisfundamentaleestreitoque
qualqueroutro.Numuniversoondeodispositivodaescolhaoudodesejodespontacomochave,ovalor
imputadoaoslaosconjugaissuplantaosdesangue.Essevnculoafetivotambmpressupealgomais
querelaesdeamizade:ocompanheirismoqualidadenecessria,masnosuficienteparaaconstituio
docasal,oqualaindaprescreveexclusividadeemalgumplano.
Osentidodecompletudeatribudouniomaritalimpregnaoscasaisditosmodernos,esuamaior
propensoadesfazercasamentos(eabuscaroutros,notesebem)nocontradita,mas,pelocontrrio,
reiteraaincessantebuscadacompletude.Comosugereoautor,precisamentenaincansvelperseguio
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

9/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

desseidealquesefundamentasuavulnerabilidade:ocasalconverteseemumaunidadeto
sobrecarregadadesentidosedeexpectativasquenodetodosurpreendenteestarneleaalta
probabilidadedeimploso.
Almdisso,deacordocomSalem(1987),oestreitamentodasfronteirasentreofemininoeomasculino
anunciase,ainda,namaneiracoincidentecomoambososgneroslidamcomaquestodossentimentos.
Eprossegue:seconsentirmosqueofemininoestusualmenteassociadoemooeexpressodesta,a
conclusoporuma"feminizaodomasculino"noimprocedente.Efetivamente,aexternalizaodos
sentimentosporpartedoshomens,maisdoquelegtima,temultimamenteseconstitudoemumdever
moral,eumatendnciaavasculharsemostrasetointensanelesquantoemsuasparceiras.
Aotranspormosessasidiasparaoplanodaquestodegnero,devemosteremmentequeovalorda
igualdadenopostulaseremhomememulhersubstancialmenteiguais.Elepostula,antes,uma
ambigidadedosseusatributos,bemcomodosseusrespectivosdomnios.Decorreexatamentedessa
indiferenciaovalorativadofemininoedomasculinooencorajamentoparaquecadagneroingressee
experimente,concretaousimbolicamente,ouniverso,eatmesmo,eventualmente,aidentidadedooutro
(SALEM,1987).
Ressaltaesteautoraexistnciadeummovimentodesimbioseedeindividualizaonarelao.Neste
pontoresideograndedilema,senoparadoxo,docasaligualitrio.Asmazelasdasimbioseoudapaixo
tematizamaquestodecomogarantiraformaodeumaunidadesemqueossujeitossediluamnafuso
total.Sehouveracapacidadededesfazera"simbiose",ouseja,aunidadedadae"natural",ocasal
igualitrioenfrentaodesafiodeinstaurarumaconfiguraonaqualopreceitoda"individualizao"
inclusiveafirmadocomorequisitoparaapreservaodaunidadecomotal.
Maisainda:aexpectativadeummximodefragmentaoconvive,nolimite,comaexpectativadeum
mximodejuno.Noobstante,resideaomaiorembaraodesseprojeto:olimiteentre,deumlado,
respeitaromovimentodooutro,suasdiferenasesingularidadese,deoutro,continuaraconceblocomo
par,porvezes,demasiadamentetnue.
Oprincipaldilemadocasaligualitriojdessimbiotizadoconsiste,emsuma,emsondaramagnficamedida
dosmovimentosdeindividualizaodosparceirosdetalmodoqueelesnoredundemnafragmentaoda
unidade.Isto,oindivduodeveversaciadoseuanseiodesingularizaoedenoenglobamentopelo
outroe,aomesmotempo,devecontinuarasereconhecernaexignciadeumavidacompartilhadaede
umaexistnciacomum.Emumapalavra,odesafioode,comocasal,serdoisesimultaneamenteums.
Essaquestoparececonstituirseugrandetemaeseumaiordilema.AindacomoafirmaSalem(1987),o
maiordesafiosobreessamodalidadedeparceriaodeconstruiruma"unidadecomdois".
REFERNCIAS
BAUMAN,Zygmunt.Amorlquido:sobreafragilidadedasrelaeshumanas.RiodeJaneiro:JorgeZahar,
2004.
BDIER,Joseph.OromancedeTristoeIsolda.TraduodeLusCludiodeCastroeCosta.So
Paulo:MartinsFontes,1988.
COSTA,JurandirFreire,Semfraudenemfavor:estudossobreoamorromntico.RiodeJaneiro:Rocco,
1998.
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

10/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

GIDDENS,Anthony.Atransformaodaintimidade:Sexualidade,amoreerotismonassociedades
modernas.SoPaulo:EditoradaUniversidadeEstadualPaulista,1993.
GRUPODECINCIASSOCIAISDAFFC.Modernidadeereflexividade:umaleituradaobradeAnthony
Giddens.RevistadeIniciaoCientficadaFFC(FaculdadedeFilosofiaeCincias),MarliaSP,v.4,
n.1,2004.
LUZ,MadelTherezinha.Olareamaternidade:instituiespolticas.In:______.Olugardamulher.Riode
Janeiro:Gral,1982.
PINHEIRO,PauloSrgio.Coleonossosculo.SoPaulo:AbrilCultural,v.1,1980.
ROUDINESCO,ElisabethPLON,Michel.Dicionriodepsicanlise.RiodeJaneiro:JorgeZahar,1997.
SALEM,Tnia.Ocasaligualitrio:princpioseimpasses.RevistaBrasileiradeCinciaSociais.Riode
Janeiro.V.9,n3,1987.
SANTOS,MariaInsDetsideAndrade.Opensareoagircomopossibilidadesdedesconstruodos
sujeitos"gendrados".RevistadeHumanidades,v.17,n.1,p.173,jan./jul.2002.

*GraduadaemAdministraopelaUniversidadedeFortaleza
UNIFORGraduadaemPsicologiapela
UniversidadedeFortaleza
UNIFOR.PsiclogaClnica,comformaoemGestaltTerapia.PsGraduao
emAdministraodaOrganizaodeEventospelaUniversidadeEstadualdoCear(UECE).Ps
GraduandaemAbordagemSistmicadaFamliapelaUniversidadedeFortaleza
UNIFOR.
**ProfessoraorientadoradoCursodeEspecializaoemAbordagemSistmicadaFamliapela
UniversidadedeFortaleza
UNIFORDoutoraemSociologiapelaUniversidadeFederaldoCear
UFC.
[1]NaEuropaprmoderna,amaiorpartedoscasamentoseramcontradossobreoalicercedasituao
econmica,nopelaatraosexualmtua.Entreospobres,ocasamentoeraummeiodeorganizaro
trabalhoagrrio,tornandoimprovvelumavidapautadapelotrabalhorduoserconduzidapelapaixo
sexual.ExistemrelatosentreoscamponesesdaFranaedaAlemanhadosculoXVIIsobreararidadeda
afeiofsicaentreoscasaiscasados,ocorrendofreqentementeligaesextraconjugaismasculinas
(GIDDENS,1993).

[2]NosculoXIX,aidiade"romance"assumeumnovosentido,contribuindoparamudanasseculares,
afetandoavidasocialcomoumtodo.Amodernidadeinseparveldaascendnciadarazo,nosentidode
quesesupequeacompreensoracionaldosprocessosfsicosesociaissubstituiaregraarbitrriado
misticismoedodogma(GIDDENS,1993).Oromance,afirmaGiddens(1993),converteuseemumavia
paraocontrolefuturo,assimcomoumaformadeseguranapsicolgica(emprincpio)paraaquelescujas
vidaseramafetadasporele.
[3]Emdoisdosseusmaisrecentestextos
Asconseqnciasdamodernidade(1990)eAtransformao
daintimidade(1992),Giddens(1993)trazumateseprovocativa:vivemosumapocaemqueosestilose
costumes,vindoscomamodernidadeorganizaosocialqueemergiunaEuropanosculoXVIII,
encontramsetotalmenteradicalizados.Assim,astradiesperdemolugarprivilegiadoquetiveramem
http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

11/12

15/03/2015

ACrisedoAmorRomnticonaContemporaneidade

pocasprmodernas,emfavordaquiloqueoautorconceitualizacomo"reflexividadeinstitucional".
Institucional,porfazerpartedaatividadesocialnaatualidade,ereflexivaporqueostermosintroduzidospor
determinadodiscursoacabamportransformararealidadenaqualoprpriodiscursoformadoistotrazao
sujeitoapossibilidadedeescolheredecidirquantoaosrumosdeseucotidiano,consumo,sexualidade,etc.
(GRUPODECINCIASSOCIAISDAFFC,2004).
[4]ExpressointroduzidaporMelanieKleinparadesignarummecanismotraduzidoporfantasiasemqueo
sujeitointroduzasuaprpriapessoa(hisself)totalmenteouempartenointeriordoobjetoparaferilo,para
opossuirouparacontrollo.Oempregokleinianodaexpressoidentificaoprojetivatemconsonncia
comosentidoestritoquesetendeareservar,empsicanlise,aotermo"projeo":rejeioparaoexterior
daquiloqueosujeitorecusaemsi(ROUDINESCO,1997).

PorKarlaRolim
Endereodapublicao:http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticona
contemporaneidade/21686/
Webartigos.comPublicaodeartigosemonografaisPubliqueseuartigoem
www.webartigos.com/autores/cadastro/

http://www.webartigos.com/artigos/acrisedoamorromanticonacontemporaneidade/21686/print/

12/12

You might also like