Wprowadzenie do percepcji

Wiedza
Percepcja

Rozpoznaw
anie

Dziaanie

Wiedza i
dziaanie
Bodziec w
rodowisku

Przetwarzanie

Transmisja

Transdukcja

Elektryczno

Bodziec

Bodziec
zauwaony
Bodziec na
repceptorze

Proces percepcyjny. Szczeble tego procesu s uoone na okrgu by podkreli , e proces ten jest
dynamiczny i ulega cigym zmianom.

Proces percepcyjny
Bodziec
Wszytkie przedmioty/obiekty w rodowisku
s potencjalnie dostpne dla osoby.

Osoba obserwujca wybirczo zwraca

uwag na bodce.
Bodziec pada na receptory w skutek
czego powstaje wewntrzna reprezentacja.

Bodziec w rodowisku

Bodziec w polu uwagi

Bodziec na receptorach

Obraz my

siatkwka

las

ma na drzewie

Obraz na siatkwce Grayny

(a) Zaczynamy od lasu w opisie procesu percepcyjnego. Wszystko co znajduje si w obrbie lasu
moglibymy nazwa bodcami fizycznymi lub rodowiskowymi (b) Grayna skupia wzrok na mie, ktra
staje si w tym momencie bodcem objtym uwag. (c) Na siatkwce Grayny powstaje obraz my.

Proces percepcyjny cd.

Elektryczno
Transdukcja ma miejsce gdy nastpuje
transformacja energii rodowiskowej na
impulsy nerwowe
Transmisja lub przekanictwo ma
miejsce gdy sygna z receptorw jest
przesyany dalej do mzgu
Przetwarzanie zachodzi podczas interakcji
neuronw w mzgu (ukadzie nerwowym)

Transdukcja

Transmisja

Przetwarzanie

wiato na
wejciu

Elektryczno na
wyjciu
Wytwarzana jest elektryczno

Jeden neuron aktywuje nastpny

Interakcja midzy neuronami

(a) Transdukcja ma miejsce gdy nastpuje transformacja energii rodowiskowej na impulsy

nerwowe w reakcji na wiato. (b) transmisja ma miejsce wtedy gdy Jeden neuron aktywuje
nastpny. (c) Ta energia elektryczna jest przetwarzana w sieciach neuronw.

Sygna odebrany
(tosamy z wysanym)

Kopia bodca

Sygna wysany

Transmisja

Sygna w mzgu
(inny ni wysany)

Percepcja

Bodziec

Bodziec wysany

Przetwarzanie

Bodziec

Porwnanie transmisji neuronalnej w telefonie komrkowym i ukadzie nerwowym. (a) komrka #1 wysya
elektryczny sygna ktry oznacza hello. Sygna dochodzi do komrki #2 i jest taki sam jak sygna wysany
z #1. (b) ukad nerwowy wysya sygnaly elektryczne ktre oznaczaj ma. Ukad nerwowy przetwarza te
sygnay tak, e sygna ktry odpowiada spostrzeeniu my rzni si od orginalnego wejsciowego sygnau
wysanego z siatkwki oka.

Proces percepcyjny
Dowiadczenie, wiedza i dziaanie
Percepcja istnieje jako wiadome
dowiadczenie (czy zawsze?).

Rozpoznanie ma miejsce gdy przedmiot

zostaje przyporzdkowany do jakie
kategorii i nadane zostaje mu znaczenie.
Dziaanie ma miejsce gdy osoba
spostrzegajca ropoczyna czynno
motoryczn w reakcji na rozpoznany
przedmiot.

Percepcja

Grayna spostrzega co na
drzewie

Rozpoznanie

Grayna zdaje sobie

spraw, e jest to ma

Dziaanie

Grayna idzie w kierunku my

(a) Grayna wiadomie spostrzega m. (b) Grayna rozpoznaje m. (c) podejmuje dziaanie idc w
kierunku drzewa by lepiej widzie przedmiot.

Spjrz najpierw na ten rysunek, teraz zamknij oczy, tak by spojrze za chwil na rysunek na natpnym
slajdzie. Nastpnie otwrz i zamknij szybo twoje oczy. (Bugelski i D. Alampay, 1961.)

Widziae szczura czy mczyzn? Patrzenie na rysunek przedstawiajcy podobizn szczura ziwksza
zmiany w ukadzie w takim kierunku, ktry powoduje, e jeste skonny do spostrzezenia sczura. Lecz
gdyby jako pierwszy obraz zobaczy podobizn mczyzny/ czlowieka (nastpny slajd), z wikszym
prawdopodobiestwem dostrzeg by mczyzn. (Bugelski & D. Alampay, 1961.)

Mska wersja bodca Mczyzna - Szczur . (Bugelski & D. Alampay, 1961.)

2 interaktywne cechy percepcji

Przetwarzanie oddolne
Przetwarzanie oparte na napywajcej stymulacji z
rodowiska
Nazywane rwnie przetwarzaniem opartym o dane

Przetwarzanie odgrne
Przetwarzanie oparte na dotychczasowej wiedzy osoby
spostrzegajcej (czynniki poznawcze)

Nazywane rwnie przetwarzaniem opartym o wiedz

(b) Istniejca wiedza

(odgrnie)

ma

(a) Napywajce dane

(oddolnie)

Percepcja jest uwarunkowana przez wzajmne oddziaywanie midzy procesami oddolnymi, ktre maj swj
pocztek wraz z powstaniem obrazu na siatkwce,oraz procesami odgrnymi, ktre wnosz do wiedz do
caego procesu spostrzegania. W tym przykadzie, (a) obraz my na siatkwce Grayny inicjuje
przetwarzanie oddolne; i (b) jej uprzednia wiedza na temat owadw przyczynia si do przetwarzania
odgrnego.

Psychofizyka Przegld metod

pomiarowych
Metody jakociowe
opisywanie
rozpoznawanie
Metody ilociowe
Detekcja
Spostrzeganie wielkoci (rozmiaru, wagi
itd.)
Przeszukiwanie wzrokowe

Metody jakociowe w pomiarach

psychofizycznych
Opis
Okrelanie charakterystyk bodca
Historycznie pierwszy krok w badaniach nad
percepcj
Nazwany: metod fenomenologiczn

Rozpoznanie
Przyporzdkowanie bodca do jakie kategorii
poprzez jego identyfikacj
Kategoryzacja bodcw
Uywa si przy badaniu pacjentw z
uszkodzeniem mzgu

Metody ilociowe- klasyczna psychofizyka

Prg absolutny:
- najmniejsza ilo energii, ktra jest potrzebna
by dokona detekcji bodca

- Mimimalny zasb energii fizycznej potrzebnej

do wywoania wraenia zmysowego
Metoda granic schodw
Bodce o rnej intensywnoci s pokazywane w
odpowiedniej kolejnoci na przemian: rosncej lub
malejcej

Osoba obserwujca mwi czy dostrzega bodziec

rednia z punktw zwrotnych lub przecicia wyznacza
prg

Natenie

Wartoci
przecicia

Prg

rednia przeci

Wyniki eksperymentu w ktrym chciano ustali prg uzywajac metody granic. Przerywana linia oznacza
punkt przecicia dla kadej sekwencji (bodcw). Prg rednia wszystkich wartoci przeci wynosi
98,5 w tym eksperymencie.

Klasyczna psychofizyka- cd
Prg absolutny
Metoda dostrojenia / regulacji
Natenie bodca jest w sposb cigy
regulowana do momentu w ktrym
badany dostrzega bodziec
Powtarzane prby s uredniane w celu
obliczenia progu

Klasyczna Psychofizyka
Prg absolutny
Metoda staych bodcw
w sposb losowy prezentuje si od 5 do
9 bodcw o rnym nateniu
Bodce s wielokrotnie prezentowane
Jako prg okrelamy to natenie, ktre
skutkuje detekcj bodca w 50% prb/
prezentacji bodca.

Proporcja wykrytych bodcw

Prg

Intensywno wiata
Wyniki hipotetycznego eksperymentu w ktrym mierzy si prg widzenia/ spostrzeenia wiata metod
staych bodcw. Prg natenie przy ktrym wiato jest spostrzegane w poowie wszystkich
prezentacji- wynosi 180 w tym eksperymencie.

Klasyczna psychofizyka
Prg rznicy (LDR) najmniejsza rnica
midzy dwoma bodcami jaka jest dla osoby
wykrywalna
Metody postpowania mog by takie
same jak wprzypadku ustalania progu
absolutnego
Gdy wielko bodca wzrasta, wzrasta
take LDR
Prawo Webera okrela tez zwizek
nastpujco
LDR/ S = K

Prg ronicy (LDR). (a) osoba jest w stanie wykry rnic midzy 100-gramowym standardowym ciarem
w 102 100-gramowym ciarem lecz nie jest w stanie wykry mniejszej rnicy, wic LDR wynosi 2 gramy.
W przypadku 200-gramowego standardowego ciaru , ciar porwnawczy musi mie 204 gramy by
osoba bya w stanie wykry rnic, LDR wynosi zatem 4 gramy. Uamek Webera, ktry jest stosunkiem
wartoci LDR do wartoci standardowego jest sta.

Uamki Webera dla kilku rnych modalnoci

sensorycznych
Uamek Webera wskazuje na czuo danego systemu
sensorycznego przy wykrywaniu zmian/ rnic

Istnieje prg absolutny?

Osoby rni si pod wzgldem kryteriw na
podstawie ktrych dokonuj reakcji
Osoba reagujca liberalnie- odpowiada tak jeeli
istnieje tylko najmniejsze prawdopodobiestwo, e
dowiadczya czego / miaa wraenie
Osoba reagujca konserwatywnie odpowiada
tak tylko wtedy, gdy jest pewna, e prezentowano
jej jaki bodziec
Kada osoba posiada rne kryterium reakcji lecz
(obiektywny) poziom czuoci moe by u nich taki
sam
Teori detekcji sygnaw stworzono po to by
uwzgldnia rwnie indywidualne kryteria
reagowania (decyzyjne).

Procent odpowiedzi tak

Intensywno wiata
Dane z eksperymentw w ktrych prg widzenia wiata zosta okrelony dla Julii (zielone punkty) oraz dla
Reginy (czerwone punkty) przy pomocy metody bodcw staych. Dane te sugeruj e prg dla Julji jest
niszy ni dla Reginy. Lecz czy oznacza to, e Julia jest bardziej czua na wiato, czy sprawia jedynie
wraenie bardziej czuej poniewa reaguje bardziej liberalnie?

Nowoczesna psychofizyka - Metody

ilociowe
Czy podwojenie siy bodca powoduje, e
odczuwamy go dwa razy silniej?
Szacowanie wielkoci (skalowanie)
Bodce ponadprogowe.
Osobie badanej przedstawia si bodziec
standardowy oraz warto przypisan do jego
natenia.
Osoba badana porwnuje bodziec standardowy z
bodcami testowymi poprzez przyporzdkowanie
bodcowi testowemu liczby, ktra okrelaj jego
stosunek do bodca standardowego.

Nowoczesna psychofizyka
Szacowanie wielkoci (cd.)
kurczenie si reakcji
Przy wzrocie natenia, spostrzegana
wielko wzrasta wolniej ni natenie.
Ekspansja reakcji
Przy wzrocie natenia, spostrzegana
wielko wzrasta szybciej ni natenie.

Oszacowanie wielkoci

Intensywno bodca
Zwizek midzy spostrzegan wielkoci oraz nateniem bodca dla szokw elektrycznych, dugoci lini,
oraz jasnoci. (Stevens, 1962.)

Metody ilociowe
Oszacowanie wielkoci
Zwizek midzy nateniem a
spostrzegan wielkoci jest funkcj
potgow
Prawo potgowe Stevensa
P = KSn

P = spostrzegana wielko
K = staa
S = natenie bodca
n = wykadnik

m = y/x.
Trzy funkcje z poprzedniego wykresu naniesione na wsprzdne logarytmiczne. Wycignicie logarytmu z
oszcowa/ocen wielkoci bodca oraz logarytmu z wartoci natenia bodca zmienia funkcj w proste
linie. (Stevens, 1962.)

Nachylenie lini wskazuje na wielko n, wykladnik funkcji potgowej

Kurczenie si reakcji wskazuje na nachylenie mniejsze ni 1.0
Ekspansja reakcji wskazuje na nachylenie wieksze ni 1.0
Bezposrednia zgodno midzy nateniem a wielkosci posiada nachylenie wynoszce 1.0

Inne metody pomiarowe

Poszukiwanie bodcw
Przeszukiwanie wzrokowe - osoby badane
szukaj okrelonego bodca, ktry jest
umieszczony wrd wielu innych bodcw
Czas reakcji (RT) mierzony jest czas
od prezentacji bodca a do momentu
zareagowania osoby badanej.

Preszukiwanie wzrokowe
znajd czerwon kresk (po lewej) - znajd czerwon kresk nachylon w prawo (po prawej)