Podstawy statystyki

Kurs specjalistyczny dla pielgniarek, mgr Adam Dudek,

PWSZ Nysa 2007

Co to jest statystyka ?
Obecnie pojcia statystyka uywamy aby mwi o:
zbiorze danych liczbowych ukazujcych
ksztatowanie si okrelonego zjawiska
pewnych charakterystykach liczbowych
powstaych z bada nad zbiorowoci prbn (np.
odchylenie od prby, rednia)
dyscyplinie naukowej

Wyrniamy

Statystyk opisow - zajmuje si metodami obserwacji

statystycznej, konstruowaniem bada statystycznych,
opracowywaniem i prezentacj danego materiau
statystycznego oraz sumarycznym opisem danych
statystycznych.
Statystyk matematyczn - to nauka, ktra zajmuje si
metodami wnioskowania o caej zbiorowoci generalnej na
podstawie zbadania wybranej w sposb losowy pewnej
czci zwanej prb.
Statystyk ekonomiczn - bada zjawiska i procesy
zachodzce w gospodarce na rnych szczeblach jej
agregacji. Do opisu i analizy badanych zjawisk statystyka
ekonomiczna wykorzystuje metody wypracowane przez
statystyk opisow i matematyczn.

Zbiorowo statystyczna
Zbiorowoci statystyczn (populacj, mas
statystyczn) , nazywamy zesp jednostek
objtych badaniem statystycznym. Cel badania
okrela zbiorowo. Zbiorowo naley cile
okreli:

pod wzgldem rzeczowym (czyli kogo lub co

badamy)
pod wzgldem terytorialnym
pod wzgldem czasowym

Jednostka statystyczna

Jednostkami statystycznymi nazywamy elementy

skadowe badanej zbiorowoci statystycznej. Ilo
jednostek skadajcych si na badan zbiorowo
nazywamy liczebnoci. (liczebnoci ogln - N).
Cechy statystyczne. Jednostki statystyczne nie s
identyczne, posiadaj cechy wsplne i wiele cech
rnicych je midzy sob. Waciwoci jakie posiadaj
jednostki statystyczne nazywamy cechami
statystycznymi.
Rodzaje cech statystycznych:

mierzalne
niemierzalne
stae
zmienne

Metody bada statystycznych

badanie pene - obserwacji poddana jest kada

jednostka zbiorowoci statystycznej , ktrej badanie
dotyczy.

badanie czciowe obserwacj ogranicza si tylko

pewnej czci (wybranych jednostek statystycznych)
badanej zbiorowoci statystycznej.

Szacunek statystyczny stosowany jest przypadku, gdy

nie moemy uzyska interesujcej nas zbiorowoci lub
jej czci w sposb bezporedni.

Badanie statystyczne - przygotowanie

Etap ten obejmuje czynnoci zwizane z przygotowaniem i
zaprojektowaniem badania statystycznego.
sprecyzowanie celu i tematu
zdefiniowanie zbiorowoci stat. i jednostki stat.
wybr cech statystycznych
okrelenie metody badania statystycznego
rdo uzyskania danych, ktre dzielimy na:

pierwotne (obserwacja, wywiad, ankieta),

wtrne (sprawozdawczo przedsibiorstw itp.)

opracowanie formularzy stat. (np.ankiety) oraz makiet

tablic wynikowych, opracowanie sposobw weryfikacji i
kontroli materiau

Badanie statystyczne gromadzenie danych

Etap ten polega na ustaleniu wartoci cech ilociowych lub
odmian cech jakociowych wszystkich jednostek
tworzcych populacje statystyczn lub u prawidowo
dobranej ich reprezentacji. Moe to si odbywa za
pomoc bezporedniego pomiaru (obserwacji) lub
zbieranie inf. od jednostek sprawozdawczych.
obejmuje dwa zasadnicze kroki:

zaliczanie (kwalifikowanie)
grupowanie-polega na wyodrbnianiu jednorodnych lub
wzgldnie jednorodnych czci grup w ramach wikszej i
zrnicowanej zbiorowoci statystycznych.

Metody prezentacji danych statystycznych

tabelaryczna prezentacja danych statystycznych

tablice wykorzystywane s do prezentacji danych
statystycznych uporzdkowanych wedug okrelonego
kryterium. Aby tablica statystyczna bya uyteczna
powinna spenia okrelone warunki dotyczce jej
formalnej budowy oraz merytorycznej zawartoci. Z
formalnego punktu widzenia kada tablica statystyczna
powinna zawiera

tytu, w ktrym podaje si w sposb jasny i zwizy tre tablicy

okrelajcej zbiorowo statystyczn pod wzgldem rzeczowym
czasowym i przestrzennym
numer kolejny w przypadku, gdy w opracowaniu jest wicej tablic
gwne oznaczenia kolumn i wierszy
rdo danych statystycznych

Metody prezentacji danych statystycznych

graficzna prezentacja danych statystycznych - najczciej

Wykresy sporzdza si na podstawie tablic statycznych, ale
nie mog by one prostym powtrzeniem zawartych w nich
danych. Wykres ujmuje zjawiska w sposb bardziej
syntetyczny ni tablica. Kady wykres podobnie jak tablica
powinien mie tytu i rdo danych na podstawie, ktrych
naley poda legend, czyli wyjanienie zastosowanych
symboli.
W grafice statystycznej wyrnia si nastpujce rodzaje
wykresw:

liniowe
powierzchniowe
pasmowe;
bryowe (np. koowe supkowe)
punktw;
wagowe;
kombinowane i specjalne;

Metody prezentacji danych statystycznych

opisowa prezentacja danych statystycznych polega

na wczeniu danych statystycznych do tekstu
opisujcego dane zjawisko. Jest to moliwe tylko
wwczas, gdy liczba danych jest niewielka, gdy w
przeciwnym razie prezentacja staje si nieczytelna.

mieszane metody prezentacji danych statystycznych.

Rodzaje analizy statystycznej natenia

Wskaniki natenia obliczamy wtedy, gdy chcemy

przedstawi badan zbiorowo na tle innej zbiorowoci
logicznie zwizana z badan.
N1
Wn =
N2
N1 wielko jednej zbiorowoci
N2 wielko drugiej zbiorowo
Wn wspczynnik natenia

Najczciej spotykanym wspczynnikiem natenia s np. gsto

zaludnienia, liczba urodze, maestw, rozwodw na 10 tys.
mieszkacw, produkcja energii elektrycznej w KW. Na 1
mieszkaca.

Rodzaje analizy statystycznej struktury

Struktura zbiorowoci okrelona jest przez podzia badanej zbiorowoci statystycznej

na grupy jednostek rnicych si od siebie wartociami poszczeglnych cech.
Liczbow form opisu struktury s liczby wzgldne powszechnie stosowane jako
wskanik struktury. Wskanik struktury moemy obliczy jako:
Uamkowe wskaniki struktury
ni
Wsi =
N
Wsi wskanik struktury
ni liczebno poszczeglnych czci danej zbiorowoci
N liczebno caej zbiorowoci statystycznej
wskanik procentowy
ni
Wsi = * 100%
N
wskanik struktury wyraany Liczebno promilach
ni
Wsi = * 1000
N

Analiza tendencji centralnych - rednie

Miary tendencji centralnej to wskazanie w zbiorowoci statystycznej

takiej wartoci badanej cechy, wok ktrej skupiaj si cechy
wszystkich jednostek wchodzcej w skad tej zbiorowoci.
Tendencja centralna okrelona jest rwnie jako miara przecitna
lub rednia.

rednia arytmetyczna jest to suma wartoci cechy wszystkich

jednostek objtych badaniem podzielona przez liczb jednostek
tworzcych badanie zbiorowoci statystycznej.

redni geometryczn obliczamy mnoc wszystkie wartoci cech

przez siebie, a nastpnie wyznaczajc z tego iloczynu pierwiastek
n-tego stopnia z tego wyniku, gdzie n jest liczb jednostek
tworzcych dan zbiorowo.

Analiza tendencji centralnych - mediana

Mediana (zwana te wartoci rodkow) to w statystyce

warto cechy w szeregu uporzdkowanym, powyej i
poniej ktrej znajduje si jednakowa liczba obserwacji.

Aby obliczy median ze zbioru n obserwacji, sortujemy

je w kolejnoci od najmniejszej do najwikszej i
numerujemy od 1 do n. Nastpnie, jeli n jest
nieparzyste, median jest warto obserwacji w rodku
(czyli obserwacji numer (n+1)/2). Jeli natomiast n jest
parzyste, wynikiem jest rednia arytmetyczna midzy
dwiema rodkowymi obserwacjami, czyli obserwacj
numer n/2 i obserwacj numer (n/2)+1.

Analiza tendencji centralnych - dominanta

Dominanta (warto
modalna, moda, warto
najczstsza) wskazuje na
warto o najwikszym
prawdopodobiestwie
wystpienia, lub warto
najczciej wystpujc w
prbie.

Warto

Prawdopodobiestwo wyst.

0.2

0.3

0.1

0.11

0.29

Moda dla tego przykadu wynosi 2

Warto modalna bywa bardzo uyteczna gdy wartoci

zmiennej losowej nie s liczbowe (nie mona policzy redniej
czy te mediany). Np. dla cigu {jabko, gruszka, jabko,
pomaracza, gruszka, banan, jabko} dominant jest {jabko}

Miary zmiennoci

Rozstp rnica pomidzy wartoci maksymaln, a

minimaln cechy - jest miar charakteryzujc empiryczny
obszar zmiennoci badanej cechy, nie daje on jednak
informacji o zrnicowaniu poszczeglnych wartoci cechy
w zbiorowoci. Np. dla cigu {1,2,3,4,5,6} rozstp wynosi 5

Wariancja - jest to rednia arytmetyczna kwadratw

odchyle poszczeglnych wartoci cechy od redniej
arytmetycznej zbiorowoci.
Przykad: cig {1,2,3,4,5,6}

suma 1+2+3+4+5+6 = 21
rednia zbiorowoci = 21/6 = 3.5
odchylenia - 2.5, 1.5, 0.5, 0.5, 1.5, 2.5
kwadraty odchyle - 6.25, 2.25, 0.25, 0.25, 2.25, 6.25
rednia kwadratw odchyle - 17.5/6 = 2.91
Wariancja 2.91

Miary zmiennoci

Odchylenie standardowe jest to pierwiastek kwadratowy z

wariancji i okrela przecitne zrnicowanie poszczeglnych
wartoci cechy od redniej arytmetycznej dla cigu {1,2,3,4,5,6}
odchylenie standardowe wynosi 1.705

Odchylenie przecitne - jest to rednia arytmetyczna

bezwzgldnych odchyle wartoci cechy od redniej
arytmetycznej. Okrela o ile jednostki danej zbiorowoci rni si
rednio, ze wzgldu na warto cechy, od redniej arytmetycznej.

Przykad: cig {1,2,3,4,5,6}

suma 1+2+3+4+5+6 = 21
rednia zbiorowoci = 21/6 = 3.5
odchylenia - 2.5, 1.5, 0.5, 0.5, 1.5, 2.5
Odchylenie przecitne - 9/6 = 1,5