You are on page 1of 59

ANTONIN ARTAUD

VAN

GOGH

Trkesi: Ahmet D. Soysal

ANTONIN ARTAUD
VAN GOGH,
TOPLUMUN NTHAR ETTRD
VAN GOGH
LE SUICID DE LA SOCIT

k a p a k N LC N N E

b irin ci b a sm EYLL 1991


h az rlk BOYUT GRAFK
b asm KENT BASIMEV
TEL: (1) 5280815

1991

NSAN YAYINLARI

a d res Pusula Productions LTD.


5. Gazeteciler Sitesi A 9 / 1
Levent stanbul 80630
Tel: (1)1695840 Fax: (1)1697250
d a tm Babli Cad. Shhiye Ap. 19 / 12
Caalolu stanbul 34410 Tel: (1) 5285718

PUSULA
ISBN 975-7496-18-9

A n t o n in A r t a u d

VAN GOGH,
TOPLUMUN NTHAR ETTRD

TRKES
AHMET DENZ SOYSAL

GR

Van Gogh'un akl salndan szedilebilir, o ki, hayat


boyunca sadece bir elini piirmi ve bundan baka da bir kez
sol kulan kesmekten teye gitmemitir,
her gn, yeil salada piirilmi vajina ya da ana rahm inden ktnda toplanm krbalanp azdrlan yeni
domu bebek organ yenilen bir dnyada.
Ve bu bir imge deildir ama btn yeryz boyunca
sk sk ve gncel olarak tekrarlanan ve desteklenen bir olgudur.
Bylelikle, bu aklama ne kadar lgnca grnrse grnsn, imdiki hayat eski adilik, anari, dzensizlik, sayklama, bozukluk, kronik delilik, burjuva durgunluk, ruhsal
arpklk (nk insan deil de dnya bir anormal olmutur), istenmi namussuzluk ve arpc yalana sofuluk, soylu
hereyin pis aalanmas,
btnyle, ilkel bir hakszln gereklemesi stne
kurulu bir dzenin talebi,

sonunda rgtl cinayet


atmosferi iinde kendini korumaktadr.
Herey kt gitmektedir nk hasta bilincin u saatte
hastalndan kmamakta byk yaran vardr.
Ve bylece, rm bir toplum, khinlik yeteneklerinden rahatsz olduu kimi stn akgrrlklerin aratrmalarndan kendini saknmak iin psikiyatriyi kefetmitir.
Grard de Nerval deli deildi ama yle olmakla suland, yapmaya hazrland kimi nemli aklamalar deersiz
klmak iin,
ve sulanmaktan baka, bir de kafasna vuruldu, bir gece kafasna fiziksel olarak vuruldu, aklayaca korkun
olaylarn belleini kaybetmesi iin, ve onlar, bu darbenin etkisiyle, onda doast dzleme getiler, nk onun bilincine kar gizlice birlemi btn toplum, o anda onlarn
gerekliini ona unutturacak kadar gl oldu.
Hayr, van Gogh deli deildi, ama resimleri suda yanan
atelerdi, atom bombalaryd, ki gr alan, o ada ortal kasp kavuran dier resimlerin yannda, ikinci mparatorluk burjuvazisinin ve III. Napolon'unkilerin olduu kadar Thiers'in, G am betta'nm , Flix Faure'un polislerinin
kurtuk konformizmini ar biimde rahatsz edebilecek nitelikteydi.
nk van Gogh'un resmi, trelerin belirli bir konformizmine deil, kurum lannkine saldrr. Ve d doa bile,
mevsimleriyle, gel git'leriyle ve gn tn eitlii frtmalany-

la, van Gogh'un yeryznden geiinden sonra, ayn evrensel ekimi koruyamaz.
Dahas, toplumsal dzlemde, kurumlar paralanmaktadrlar ve tp da ie yaramaz ve havayla bozulmu ceset ekline brnr, o ki van Gogh'un deli olduunu aklamtr.
alan van Gogh'un akgrrl karsnda, psikiyatri artk sadece kendilerinin de takntlar olan ve kendileri de eziyet gren goriller smadr, onlar ki insan korkusunun ve boulmasnn en feci durumlarn dindirmek iin
sadece gln bir terminolojiye sahiptirler,
bozuk beyinlerinin lyk rn olan.
Gerekten, bir tek psikiyatr bile yoktur ki tannm bir
sapkn olmasn.
Ve psikiyatrlarn kklemi sapknl kuralnn hibir
istisnay kabul edebileceini sanmyorum.
Ben bir tanesini tanyorum, isyan etmiti birka yl nce, iinde bulunduu yce reziller ve patentli dzenbazlar
grubunun btnn toplu halde byle suladm grmek
dncesine.
Ben, bay Artaud, dedi bana, bir sapkn deilim, ve hadi
bakalm, size meydan okuyorum, sulamanz yneltmek
iin dayandnz unsurlardan bir tekini bana gsterin, grelim.
Unsur olarak sizi gstermem yeter, doktor L.(1),
pis suratnzda izini tamaktasnz,
iren adi yaratk.
O, cinsel avn dilinin altna sokup onu sonra badem

olarak dndrenin - belirli bir ekilde incir yapmak iin - apa suratdr.
Bunun ad, dnyaln dorultmak ve kendi maydanozunu semektir.
Eer cinsel birlem ede, bildiiniz belirli bir ekilde,
grtlak deliinden gurk gurk etmeye, ve ayn anda boazdan, yemek borusundan, sidik yolundan ve anus'dan guruldamaya eriemediyseniz,
tatmin olmu sayamazsnz kendinizi.
Ve i organik sraynzda alm olduunuz bir kvrm vardr, cisim lem i tan mide bulandrc bir fuhuun,
onu ki beslemektesiniz, yldan yla, gitgide daha fazla,
nk toplumsal olarak kanunun hkmne girmez,
ama baka bir kanunun hkmne girer ki orda btn
incitilmi bilin ac ekmektedir, nk siz byle davranarak onun soluk almasn engellemektesiniz.
alan bilincin saykladna karar veriyorsunuz, onu
dier yandan iren cinselliinizle boazlamaktayken.
Ve ite zavall van Gogh'un iffetli olduu dzlem budur,
bir melein ya da bir bakirenin olamayaca kadar iffetli, nk asl onlardr
kkrtan
ve balangta besleyen, byk makinasm gnahn.
Belki de zaten, doktor L., haksz meleklerin soyundansmz, ama ltfen rahat brakn insanlar,
van Gogh'un her eit gnahtan arnm vcudu, deli-

likten de arnmt, ki onu zaten bir tek gnah getirir.


Ve ben katolik gnaha inanmyorum,
ama erotik sua inanyorum, ondan ki yeryznn btn dahileri,
tmarhanelerin sahici delileri sakmmlardr,
ya da o zaman sahici deli deildiler.
Ve nedir sahici bir deli?
insan onurunun yce bir fikrine kar davranmaktansa, toplumsal olarak anlald anlamda deli olmay tercih
etmi insandr.
Bylece, toplum, kurtulmak ya da kendini korumak istedii herkesi tmarhanelerinde boazlatmtr, baz ulu pislikler konusunda kendisiyle su ortakl yapmay reddetmi kiiler olarak.
nk bir deli, toplumun dinlemek istememi olduu
ve dayanlmaz gerekler sylemesini engellemek istemi olduu bir insandr da.
Ama, bu durumda, ieri kapatma onun tek silah deildir, ve insanlarn hemfikir toplamas, krmak istedii iradelerin hakkndan gelmek iin baka yollara sahiptir.
Kr byclerinin kk bylemelerinin dnda, btn uyarlm bilincin dnem dnem katld muazzam
toplu byleme hareketleri vardr.
Bylece, daha yumurtas kabuunda bir sava, bir devrim, bir toplumsal kargaa durumunda, birlik olmu bilin
sorgulanr ve kendini sorgular, yargsn da duyurur.
Onun, kimi yank uyandran bireysel durumlarla ilgili
olarak da dourtulduu ve kendinden kartld olabilir.

Bylece, Baudelaire, Edgar Poe, Grard de Nerval,


Nietzsche, Kierkegaard, Hlderlin, Coleridge ile ilgili, stnde herkesin anlat bylemeler olmutur,
ve van Gogh'la ilgili de olmutur.
Bu gndz m eydana gelebilir, ama genellikle, tercihen, gece meydana gelir.
Bylece, acayip gler kaldrlp getirilmektedir yldzl gkyzne, kiilerin ounun kt tininin zehirli saldrganlnn, btn insan solukal stnden, oluturduu
u bir eit karanlk kubbeye.
Bylece, yeryznde rpnm ender akgrr iyi niyetler, gndzn ve gecenin baz saatlerinde, kendilerini
sahici ve uyank baz kabus durumlarnn dibinde grrler,
evreleri, yaknda trelerde aka belirdii grlecek bir
eit yurttalk bysnn mthi emmesiyle, mthi dokunal basksyla sarlm.
Bir yandan cinsellii, dier yandan da, zaten, kilise ayinini, ya da baka ruhsal ayinleri, temel ya da dayanak noktas olarak elinde bulunduran bu oybirlikli pisliin karsnda, motif stnde bir manzara resmetmek iin on iki mum
bal bir apkayla geceleyin dolam akta sayklama yoktur;
nk nasl yapacakt zavall van Gogh, kendini aydnlatm ak iin? geen gn dostum uz, oyuncu Roger Blin'in,
hakl olarak belirttii gibi.
Pimi el ise, sadece ve sadece kahramanlktr,
kesilmi kulak, dolaysz mantk,

ve, tekrarlyorum,
kt niyetini amacna ulatrmak iin
gece gndz, ve gitgide daha ok, yenilmez olam yiyen
bir dnyaya
bu noktada
enesini kapamak der.

POST-SCRIPTUM

Van Gogh zel bir sayklama durumundan dolay lmemitir,


ama balangtan beri bu insanln haksz tininin evresinde rpnd bir sorunun bedensel olarak zemini olmaktan dolay lmtr.
Tenin tine, ya da bedenin tene, ya da tinin her ikisine
stnl sorununun.
Ve nerdedir bu sayklamada insan benliinin yeri?
Van Gogh kendisininkini btn hayat boyunca garip
bir enerji ve kararllkla aramtr,
ve bir lgnlk an'mda, ona varmamann byk korkusunda intihar etmemitir,
ama tersine, ona tam varmt ve ne olduunu, kim olduunu tam bulmutu ki toplumun genel bilinci, kendisinden kopmu olduundan dolay onu cezalandrmak iin,
onu intihar etti.
Ve van Goghla da her zaman olduu gibi oldu, bir seks
partisi, bir kilise ayini, bir tvbe duas, ya da baka bir kutsama, sahibolma, dii ya da erkek cinlere karma ayini esna-

snda.
Bylelikle onun bedenine girdi,
bu tvbe edip balanm,
kutsanm,
kutlu klnm
ve cinlere karm
toplum,
onda yeni alm olduu doast bilinci sildi, ve, i
aacnn tellerinde bir siyah kargalar takn gibi,
ani bir dzey deiikliiyle onu su altnda brakt,
ve, onun yerini alarak,
onu ldrd.
nk m odem insann anatomik mantdr, hep sadece cinlere karm olarak yaayabilmi ve yaadn dnebilmi olmak.

TOPLUMUN NTHAR ETTRD

Salt izgisel resim beni uzun sredir lgna eviriyordu ki izgiler ya da biimler deil ama durgun doann sanki
sarsnt durumunda eylerini resmeden van Goghla karlatm.
Ve onlar da durgun.
Sanki herkesin kapal szlerle szettii, ve btn yeryz ile imdiki hayatn aydnlatmak iin burunlarn sokmalarndan beri daha karanlk duruma gelen o durgunluk
gcnn korkun bk darbesi altnda gibi.
Oysa, kendi lobut darbesiyle, gerekten lobut darbesiyle durmakszn vurmaktadr van Gogh doann btn ekillerine ve nesnelere.
Van Gogh'un ivisiyle taranm
manzaralar dman tenlerini
kam deilmi kvrmlarnn hrnln gsterirler,
ki dier yandan hangi acayip g dnmdedir, bilinmez.
Van Gogh'un tablolarnn bir sergisi hep nemli bir

an'dr tarihte,
resmedilmi eylerin tarihinde deil, ama ksaca tarihsel tarihte.
nk van Gogh n - gn na km,
bir serginin duvarlarnda
grlmeye,
duyulmaya, dokunulmaya,
koklanmaya sunulmu sonunda gncellie yepyeni frlatlm, dolama yeniden sokulmu
bir resmi kadar
havann monadlann geri dndren, eylerin nevrotik
yazgs fama fatum n ters eklinin boynunu bken alk,
salgn, volkan patlamas, zelzele, sava yoktur.
Orangerie Sarayndaki son van Gogh sergisinde, zavall ressamn btn byk tualleri yer almyor. Ama orada
olanlar arasnda, yeterli sayda lal rengi bitki tutamlaryla
ssl fr donen geitler, bir porsuk aacnn at ukur yollar, saf altndan buday ynlar stnde dnen morumsu
gneler, Sakin Baba*2* ve van Gogh tarafndan van Gogh
portreleri bulunmakta,
anmsatmak iin hangi sefil nesne, kii, malzeme, unsur yalnlndan
karm olduunu van Gogh'un bu org arklarn, havai fieklerini, atm osfer yortulann, sonu gelmeyen ve zaman d bir dnmn o "Sihirli Tan.
lmnden iki gn nce resmedilmi bu kargalar, tp-

k br tualleri gibi, ona belirli bir lm sonras nnn kapsn amamlardr, ama onlar resmedilmi resme ya da
daha dorusu resmedilmemi doaya olanakl bir te'nin,
olanakl bir srekli gerekliin gizli kapsn amaktadrlar gizemli ve uursuz bir te'nin van Gogh tarafndan alan
kaps arasndan.
Olaan deildir grmek, bir insann, kam nda onu ldrm tfek atyla, bir tual stne kargalar ymasn, altnda belki kuruni mor olan, ama bo olduu kesin, topran arap tortusu renginin budaylarn pis sarsyla lgnca
arpt bir ovayla.
Ama van Gogh'tan baka hibir ressam onun gibi, kargalarn resmetmek iin, akamn inen na yakalanm
karga kanatlarnn bu yer mantar siyahn, bu "zengin yemek ve ayn anda sanki dksal gibi olan siyahn bulmay
baaramamtr.
Ve neden yaknmakta aada toprak, kanatlan altnda
gsterili kargalarn, ki herhalde tek van Gogh iin gsterili,
ve, dier yandan, artk ona dokunmayacak bir acnn atafatl habercisi?
nk buraya kadar hi kimse topra u kirli amar
yapmamt, arapla burulmu ve bulanm kana.
Tablonun g ok alaktr, ezik,
morumsu, yldrmdan kenar yollar gibi.
Boluun allmam karanlk pskl, imek sonras
ykselen.
Van Gogh kargalarn, intihar etmi insan dalann si-

yah m ikroplan gibi st ksmn birka santimetre yaknma


ve sanki tualin altndan gibi brakmtr,
siyah bak yaras boyunca izginin, onda ki, zengin
tylerinin rp yeryz frtnasnn alkants stnde
yukardan bir soluk kesilmesinin tehditlerini dayandrmaktadr.
Oysa btn tablo zengindir.
Zengin, grkemli ve sakin, tablo.
Onurlu elii lme - hayat boyunca o kadar ok sarho gne dndrm olann srgnden ka halinde o kadar ok tahl yn stnde, ve, umutsuz, kamnda bir tfek
at, bir m anzaray kan ve arapla kaplamadan, topra
hem sevinli hem karanlk, eki arap ve bozuk sirke tadnda son bir sbyeyle slatmadan edememi olann.
te bylece van Gogh'un yapt son tualin ton'u, o ki
dier yandan resmi hi amamtr, en patetik, tutkusal ve
tutkulu elizabet dramnn keskin ve barbar tnsn antrmaktadr.
te beni en ok arpan budur van Gogh'ta, ki ressamlarn en ressamdr, ve, resim denilen ve olandan daha teye
gitmeyerek, anekdot'a, ykye, dram'a, imgeli eyleme, znenin ya da nesnenin i gzelliine bavurm ak adna
tp'ten, fradan, motif ile tual'in erevesinden kmayarak
doay ve nesneleri yle bir ekilde tutkulandrmaya erim itir ki Edgar Poe'nun, Herman M elville'in, Nathanael
Hawthom e'un, Grard de Nerval'm, Achim von Amim'in
ya da Hoffmann'm herhangi hayret verici
masal, psikolojik ve dram atik dzlemde onun ku-

ruluk tualleri kadar ey sylemez,


tualleri ki hemen hemen hepsi, zaten, ve sanki kastl
olarak, kk boyuttadrlar.
Bir iskemle stnde bir el amdan, rlm yeil ekin
sapndan bir koltuk,
koltuk stnde bir kitap,
ve ite dram aydnlatlm vaziyette.
Girecek olan kim?
Gauguin mi yoksa baka bir hayalet mi?
Saman koltuk stndeki yanm amdan, sylendiine
gre, van Gogh'un ve Gauguin'in iki kart kiiliini ayran
kl izgiyi belirtmektedir.
Tartmalarnn estetik nesnesi, eer anlatlacak olursa,
fazla ilgin gelmez herhalde, ama van Gogh ve Gauguin'in
tabiatlar arasnda insani bir blnm eyi ortaya koysa gerek.
Sanyorum ki Gauguin, sanatnn simgeyi, mitos'u
aramas gerektiini, hayatn eylerini mitos'a kadar bytmesi gerektiini dnyordu,
oysa van Gogh, mitos'un hayatn en basit eylerinden
karlmasnn bilinmesi gerektiini dnmekteydi.
Ve ben de dnyorum ki bunda kesinlikle haklyd.
nk gereklik feci bir ekilde stndr her hikayeden, her masaldan, her tanrdan, her gerekstlkten.
Yeterli olan, onu yorumlamasn bilm ek dehasna sa-

hip olmaktr.
Ki bunu zavall van Gogh'tan nce hibir ressam yapmamtr,
ondan sonra da hibir ressa m yapmayacaktr,
nk sanyorum ki bu kez,
tam bugn,
ite imdi,
u ubat 1947 aynda,
gerekliin ta kendisi,
gerekliin mitos'unun ta kendisi, m itossal gerekliin ta kendisi, vcuda girmektedir.
Bylece, van Gogh'tan beri hi kimse byk zili, insanst, srekli olarak insan-st tny sarsmasn bilememitir, ki onun geri pskrtlm emrine gre gerek hayatn
nesneleri tnlamaktadrlar,
onlarn su ktlesinin kabarmasn anlamak iin kulamz yeterince ak tutmasn bildiimizde.
te bylece amdann tnlamaktadr, yeil ekin sapndan koltuun stnde yanm amdann tnlamaktadr uyumu bir hastann vucudu nnde seven bir vucudun solumas gibi.
Garip bir eletiri gibi tnlamaktadr o, derin ve artc
bir yarg gibi, sanki kararn van Gogh'un bizim daha sonra,
ok daha sonra, varsaymamz salayaca, ekin sapndan
koltuun meneke tabloyu kaplamay bitirdiinde.
Ve byk yan koltuun, yeil ekin sapndan ayrk eski
koltuun ubuklarn yiyen o leylak k kesiini farketmemek olanakszdr, o hemen farkedilmese de.

nk oda baka yere yerletirilmi gibidir ve kayna garip bir ekilde karanlktr, tek van Gogh'un, kendi stnde, anahtarn koruduu bir giz gibi.
Eer van Gogh otuz yedi yanda lmeseydi ? kendime
resmin hangi yce bayaptlarla zenginleeceini sylemek
iin Byk Alayan Kadn'a bavurmuyorum,
nk, "Kargalar"dan sonra, van Gogh'un bir tablo daha yapm olacana kendimi inandramam.
Bence o otuz yedi yanda ld nk ne yazk ki bir kt tinle balanm insan hikayesinin - yrek karartc ve ileden karan hikaye - sonuna gelmiti.
nk kendiliinden, kendi deliliinin acsndan terketmemitir van Gogh hayat.
lmnden iki gn nce, psikiyatr kesilmi doktor
Gachet adn alan, ve lmnn dolaysz, etkin ve yeterli
nedeni olan kt tinin basks altnda terketmitir.
Van Gogh'un kardeine yazd mektuplar okurken,
kesin ve iten inancna vardm , "psikiyatr" doktor Gachet'nin aslnda ressam van Gogh'tan nefret ettiinin, ve ondan ressam olarak, ama hereyin stnde dahi olarak nefret
ettiinin.
Hem doktor hem de drst insan olmak aa yukar
im kanszdr, ama ayn zamanda en tartlm az deliliin
damgasn tamadan psikiyatr olmak namussuzca olanakszdr: gruha yakalanm her bilim adamn, her dahinin
bir eit doutan ve yaradltan dman yapan, gruhun
o eski soya ekme refleksine kar koyamamak deliliinin.

Tp, ktlkten domutur, eer hastalktan domadvsa, ve, tersine, kendine bir varolu sebebi vermek iin
hastal btnyle kkrtm ve yaratmsa; ama psikiyatri ktl hastaln kaynanda tutmak istemi, ve bvlece dehann kkeninde olan hak arayan bakaldr athmm
temelinden kovmak iin kendi hiliklerinden bir eit isvireli muhafz ekip karm varlklarn ayaktakm gruhundan domutur.
Her lgn insanda anlalmam bir dahi vardr, kafasnda parlayan fikrin herkesi korkuttuu, ve hayatn kendisine hazrlam olduu boazlamalara bir k ancak sayklamada bulabilmi.
Doktor Gachet van Gogh'a resmini dzeltmek iin orada olduunu sylemiyordu (Rodez tmarhanesinin bahekimi doktor Gaston Ferdriere tarafndan bana iirimi dzeltmek iin orada olduunun sylendiini duyduum gibi), ama onu motif stnde resim yapmaya gnderiyordu,
dnmek acsndan kurtulmak iin bir manzaraya gmlmeye.
Sadece, van Gogh ban evirir evirmez, doktor Gachet onda dncenin deitirgecini kapyordu.
Ktlk dnmyormucasma, ama zararsz gibi grnen bir eyin o deer vermeyici burun kvrmalarndan
biriyle, onda ki yeryznn btn burjuva bilind yz
kez geriye pskrtlm bir dncenin eski bysel gcn kaydetmitir.
Bunu yaparak, doktor Gachet ona sadece sorunun acsn yasaklamyordu,

ama kkrtl tarlay da,


tek geidin grtlanda dnen ivinin skntsn da yasaklyordu,
onunla ki van Gogh,
tetanoz edilmi olarak,
van Gogh, soluun uurumunda dayanaksz olarak,
resim yapmaktayd.
nk van Gogh feci bir duyarlkt.
Bundan emin olmak iin, onun hep soluk solua, ve baz yanlaryla da byleyici gibi olan kasap yzne bakmak
veterlidir.
Sanki durulmu ve imdi ii brakm antik bir kasabnki gibi, bu kt aydnlatlm yz beni izlemektedir.
Van Gogh bir ok tual'de kendini temsil etmitir, ve, onlar ne kadar iyi aydnlatlm olurlarsa olsunlar, hep bende
onlara k konusunda yalan syletildiinin, van Gogh'tan
kendi iinde yolunu kazmas ve izmesi iin zorunlu olan
bir n alndnn ac izlenimi olmutur.
Ve bu yolu da, kukusuz, doktor Gachet deildi, ona
gsterebilecek olan.
Ama, sylediim gibi, yaayan her psikiyatr'da tiksindirici ve pis bir soyaekim vardr, karsndaki her sanatda, her dahide, ona bir dman gsteren.
Ve biliyorum ki doktor Gachet, tarihte, tedavi ettii ve
sonunda evinde intihar eden van Goghun karsnda, onun
yeryzndeki son dostu, bir eit tanrnn gnderdii avundurucu ansn brakmtr.

Oysa ben her zamankinden daha ok dnmekteyim


ki, Auvers-sur-Oise'l doktor Gachet'ye borlu olmutur
van Gogh, o gn, Auvers-sur-Oise'da intihar ettii gn,
borlu olmutur, diyorum, hayat terketmesini,
nk van Gogh, kendilerine her koulda, daha tesini, olgularn dolaysz ve grnrdeki gereinden sonsuz
ve tehlikeli bir ekilde daha tesini grmeyi salayan stn
akgrrle sahip tabiatlardan biriydi.
Bilincin tutmaya alt bilinten daha tesini demek
istiyorum.
Sanki yolunmu kasap gzlerinin dibinden, van Gogh
kendini, vakit geirmeksizin, doay nesne olarak ve insan
vucudunu tencere ya da pota olarak alan o karanlk simya
ilemlerinden birine vermekteydi.
Ve biliyorum ki doktor Gachet, bunun onu yorduunu
dnrd hep.
Bu da onda basit bir tbbi tasann etkisi deildi,
ama itiraf edilmemi olduu kadar bilinli bir kskanln itirafyd.
nk van Gogh meczup kuruntusunun o aamasna
gelmiti ki, dzensiz durumdaki dnce geriye akmaktadr istila eden dearj'lar karsnda,
ve dnmek, kendini andrmak deildir artk,
ve yoktur artk,
ve sadece vcut toplamak kalmtr, demek istiyorum ki
VCUTLAR YIMAK.

Gk cisimlerinin dnyas deildir artk, dolaysz yaratmnkidir, bilincin ve beynin tesinden bylece yeniden ele
alman.
Ve ben hi grmedim beyinsiz bir vucudun, hareketsiz
duvar blmeleriyle yorulduunu.
H areketsizin duvar blmeleri u kprler, u ayiekleri, u porsuk aalar, u zeytin hasatlar, u ot biimleri.
Artk kmldamyorlar.
yle durup kalmlar.
Ama kim onlar daha kat olarak dleyebilir, iine girilmez sramalarnn mhrn skm diri diri bak darbesi altnda?
Hayr, bir duvar blmesi, doktor Gachet, kimseyi yormamtr hi. Onlar, fkeden kendinden gemi insan gleridir, kmldatmadan duran.
Ben de zavall van Gogh gibiyim, artk dnmyorum, ama her gn daha yakndan mthi isel kaynamalar
ynetmekteyim, ve herhangi bir tbbn gelip de beni kendimi yoruyorum diye knam asn grmek sahiden ilgin
olur.
Van Gogh'a bir miktar para verilmesi gerekiyormu, ve
bu konuda, hikayenin anlattna gre: van Gogh, birka
gndr, sabrszlanyormu.
Hep gerein bir kerte stnde olan yksek tabiatlarn
eilimidir, hereyi kt bilinle aklamak,
hibireyin tesadfen olmadna, ve kt olarak meydana gelen hereyin bilinli, akll ve anlam bir kt niye-

tin etkisiyle meydana geldiine inanmak.


Ki buna psikiyatrlar hi inanmaz.
Ki buna dahiler hep inanr.
Hasta olduumda, bu bylendiimdendir, ve hasta
olduuma inanamam, dier yandan birinin salm benden almakta kar olduuna ve salmdan yararlandna inanmazsam.
Van Gogh da bylendiine inanyordu, ve bunu sylyordu.
Ve ben de yetkili bir ekilde onun yle olduuna inanyorum, ve nereden, nasl olduunu bir gn syleyeceim.
Ve doktor Gachet o gln kaba gardiyan oldu, o kanl
irinli gardiyan, ceketi gk mavisi ve araf parltl, btn
salkl fikirlerini almak iin zavall van Gogh'un karsna
konulmu. nk salkl olan bu gr tarz oybirliiyle
yaylm olsayd, toplum artk yaayamazd, ama ben biliyorum yeryznn hangi kahramanlarnn orada zgrlne kavuacam.
Van Gogh vaktinde silkmesini bilmedi, o bir eit vampirizmini ailenin, ressam van Gogh'un dehasnn resim yapmakla yetinmesinden - ayn zamanda meczup kiiliinin
bedensel ve fiziksel gelimesi iin zorunlu olan devrimi talebetmeden - kar olan.
Ve doktor Gachet ile van Gogh'un kardei Tho arasnda, ka tane o pis kokan uzlama grmelerinden oldu, ailelerle tmarhanelerin bahekim leri arasnda gerekleen,
onlara getirdikleri hasta konusunda.

- Denetleyin onu, btn bu fikirlere sahip olmasn artk; duyuyor musun, doktor syledi, btn bu fikirleri kaybetmek lazm; sana ac veriyor, eer bunu dnmeye devam edersen, mr boyu kapal kalacaksn.
- Ama hayr, bay van Gogh, kendinize gelin bakalm,
bunlar tesadftr, ve sonra hibir zaman iyi olmamtr nayet'in srlarna byle bakmak istemek. Bay Bilmem Kim'i tanyorum, ok iyi insandr, zulme urama fikriniz yeniden
bagsterdii iin inanyorsunuz onun byle gizlice by
yaptna.
- Bu miktarn denecei konusunda size sz verildi, o
denecektir. Bu gecikmeyi kt niyete balamakta byle diretmeyi srdremezsiniz.
Bunlar hibirey deilmi gibi olan o yumuak saf psikiyatr konumalarndandr, ama kalbin stnde kk siyah bir dilin izi gibi bir ey brakrlar, zehirli bir semenderin
zararsz kk siyah dili.
Ve bazen daha fazlas gerekmez bir dahiyi intihara srklemek iin.
Kalbin, kmaz yle feci bir ekilde hissettii gnler gelir ki, o, kafasnn stne bir bambu darbesi yer sanki, o artk
geemeyecei dncesi.
nk doktor Gachet'yle bir konuma sonrasnda deil mi ki van Gogh, hibirey yokmu gibi, odasna girdi ve
intihar etti.
Ben de bir tmarhanede dokuz yl geirdim ve hi intihar takntm olmad, ama biliyorum ki sabahleyin, ziyaret
saatinde, bir psikiyatr'la yaptm her konuma, bana ken-

dim i asm ak isteini verirdi, onu grtlaklayam ayacam


hissettiimden.
Ve Tho belki maddi olarak kardeine kar ok iyiydi,
ama bu onu sayklayan, meczup, sannl sanmasn engellemiyordu, ve o, sayklamasnda onu izlemek yerine,
sakinletirmeye aba harcamaktayd.
Sonra da pim anlktan lm se, bunun ne nem i
var?
Van Gogh'un dnyada en ok bal olduu ey, kendi
ressam fikriydi, kendi korkun fanatik, kyametsel meczup
fikri.
Dnyann, onun kendi ana kalbnn emrine girmesi
gerektii; meydanda gerekleen karanlk bayram ritm'ini ki sktrlm ve anti ruhsal - yeniden almas gerektii; ve,
herkesin nnde, potann ar stmasna yeniden konulmas gerektii fikri.
Bu demektir ki kyamet, tamamlanm bir kyamet, u
saatte, byk zdrap eken ihtiyar van Gogh'un tual'lerinde sakl bulunmaktadr, ve yeryznn de ba ve ayaklaryla saldrmak iin ona ihtiyac vardr.
Herkes aslnda cehennemden kmak iin yazmtr, ya
da resim yapmtr, heykel yapmtr, taslak yapmtr, kurmutur, bulmutur.
Ve, cehennemden kmak iin, bu sakin rpmann doalarn, htiyar Brueghel'in ya da Jrme Bosch'un kaynaan kom pozisyonlarndan daha ok seviyorum, onlar ki,
onun karsnda, sadece sanatdrlar, van Gogh'un yanlmamak iin abalayan zavall bir kr cahil olduu yerde.

Ama nasl anlatmal bir bilim adamna diferansiyel hesapta, kuantum teorisinde, ya da gn tn eitlii an'mn erken gelmesinin mstehcen ve ylesine bnce dinsel snavlarnda kesin olarak dzeni bozulmu bir ey olduunu, - van
Gogh'un, yatann seilmi bir kesinde ylesine yumuaka kpklendirdii u karides pembesi ayak rtsnden
dolay; Veronese yeili kk isyandan dolay, u kayn
suya batm gk mavisi, nnde Auvers-sur-Oise'l bir amarc kadnn iini brakp dorulduu; dipte, orada, ucu
sivri, kyn an kulesinin gri asnn arkasnda vidalanm
u gneten dolay da; nde, u kocaman toprak ktlesi ki,
mziin n planmda, buz tutaca dalgay aramakta.

o vio profe
o vio proto
o vio loto
o thethe
Van Gogh'un bir tablosunu betimlemek, neye yarar!
Baka biri tarafndan denenen hibir betim lem e, van
Gogh'un kendisinin yapt basit doal nesneler ve renkler
sralamas deerinde olamaz,
byk ressam olduu kadar byk yazar da, betimlenen yaptla ilgili en artc sahiciliin izlenimini veren.

Resim izmek nedir? Ona nasl varlr? O, hissettiim iz ile


y a p a b ilece im iz arasnda gibi bulunan grnmez bir demir duvarn iinden kendine bir yol ama eylemidir. Bu duvar nasl geilmelidir, nk sert vurmak bir ie yaramaz, bu duvar andrlmaldr ve eeyle geilmelidir, bence yava yava ve sabrla.

8 eyll 1888.
G ece k a h v e s i tablomda, kahvenin insann btn parasn
kaybedebilecei, delirebilecei, cinayetler ileyebilecei bir yer olduunu anlatmaya altm. Sonunda, yumuak pembe ile arap
tortusu kan krmzs kontrastlaryla, yum uak Louis X V ve
Veronese yeili ile sert san-yeiller, mavi-yeiller kontrastlaryla
- btn bunlar bir cehennem frn, bir soluk kkrt havasnda bir koltuk meyhanesinin karanlklarnn gc gibi bir eyi anlatmaya altm.
Oysa bir japon elencesi grnm altnda ve Tartarin'in
saflyla...

23 temmuz 1890.
Belki Daubigny bahesinin u krokisine bakarsn - benim en
isteyerek yaptm tual'lerimden biridir, - ona eski kyl kulbeleri krokisiyle yamur sonras usuz bucaksz budayl alanlar
gsteren iki tane otuzluk tual'in krokilerini ekledim...
Daubigny bahesi nde yeil ve pembe otlar. Solda yeil ve
leylak rengi bir allkla beyazms yaprakl bir bitki otuu. Ortada bir gl ksm, sada bir kafes it, bir duvar, ve duvarn stnde
meneke yaprakl bir fndk aac. Sonra leylaklardan bir it, sar
yuvarlaklam hlamurlar sras, evin kendisi ta dipte, pembe, dam mavimsi kiremitli. Bir bank ve sandalye, sar apkal bir siyah figr ve nde bir siyah kedi. Solgun yeil gkyz S

Byle yazmak ne kadar kolay grnyor.


yleyse hadi deneyin ve syleyin bana, Van Gogh'un
bir tual'ini yapan kii olmayarak, onu bu kk mektuptaki
kadar basit, kuru, nesnel, kalc, geerli, salam, kapal, ktlesel, sahici ve mucizevi bir ekilde betimleyebilir misiniz.
(nk aync lt ivi, bir genilik ya da kramp deil,
yumruun basit kiisel gc sorunudur.)
yleyse van Gogh'un ardndan van Gogh'un bir tablosunu betimlemeyeceim, ama Van Gogh'un, doay yeniden toplad, onu sanki yeniden terledii ve terlettii, kendinden sonra artk doal grntlerin olumad dnlemeyecek asrlk cisim ler ufalanmasn, apostroflann, iziklerin, virgllerin, ubuklarn korkun cisimsel basksn
tual'leri stne demetler halinde, sanki antsal renk demetleri halinde sat iin ressam olduunu syleyeceim.
Ve ka tane bastrlm dirsek vurmasnn, tpk tpks-

na benzetilmi gz arpmasnn, m otifte yakalanm gz


krpmasnn barajn devirmeleri gerekti, gereklii ileyen
glerin k akmlarnn, sonunda geriye pskrtlmeden,
ve sanki tual'e ekilmeden, ve kabul edilmeden nce?
Hayalet yoktur tablolarnda van Gogh'un, hayal yoktur, sanr yoktur.
leden sonra saat iki'deki bir gnein kzgn hakikatidir.
Azar azar aydnlatlm ar bir olu kabusu.
Kabus'suz ve etkisiz.
Ama doum ncesinin acs ordadr.
Islak parlamasdr bir otlan, bir buday fidesi sapnn, urda geri gnderilmeye hazr.
Ki bundan doa bir gn hesap verecektir.
Toplumun da hesap verecei gibi, onun vakitsiz lmnden.
/
Rzgar altnda eilmi bir buday fidesi, stnde kanatlar, virgl halinde konmu tek bir kuun, hangi ressam,
ki sadece ressam olmayacak, Van Gogh gibi bylesine yumuatc basitlikteki bir konuyu ele alma cretini gsterebilirdi ?
Hayr, hayalet yoktur van Gogh'un tablolarnda, dram
yoktur, konu yoktur, hatta derim ki nesne yoktur, nk
m otifin kendisi nedir ki ?
Anlatlamaz bir antik mzik m otetinin demir glgesi

gibi, kendi konusundan umudunu yitirmi bir tema'nn leitm otivi gibi birey deilse.
Bu grlm plak ve saf doadr, ortaya kt ekilde, ona yeterince yaklalmas bilindiinde.
Buna tank, u eritilmi altndan, eski M srda pimi
tuntan manzara, ktan yle km ki dalr gibi olan
damlar stne kocaman bir gnein dayand.
Ve bana bu esrarengiz boulmu kadn, yararsz bir kapalln cesedi - ki kafas alm ve cellat kt stnde
srrn teslim eden - hissini veren kyamet, hiyeroglif, hayalet ya da heyecan resmi tanmyorum.
Bunu derken Sakin Babay, ya da, kolunda, sanki bir
paavrac engeli gibi, bir emsiye asl iki bklm bir ihtiyarn en son getii o acayip sonbahar yolunu dnmyorum.
Onun parlak yer mantan siyah kanatl kargalarn dnyorum yeniden.
Buday tarlasn dnyorum yeniden: baak st
baak, ve herey sylenmi oluyor,
nde, birka kk gelincik bayla, yumuaka serpilmi, ac ve sinirli bir ekilde yerletirilmi oraya, ve seyrek,
bilerek ve fkeyle noktalanm ve para para edilmi.
Sadece hayat byle deri soyulmalar sunmasn bilir,
dmeleri ak bir gm lek altndan konuan, ve bilinmez
niin bak saa deil de sola kaymaktadr, kvrck ten tepesine.
Ama bu byledir ve bir olgudur.
Ama bu byledir ve olur.

Gizli, onun yatak odas da, yle ho bir tarzda kyl, ve


sanki, manzarada, uzakta, onlar saklayan pencerenin ardnda titretiini grdmz budaylarn ekerlemesini
yaptracak bir kokunun yayld.
Kyl, eski ayak rtsnn rengi de, bir midye, deniz
kestanesi, karides, Gney barbunyas krmzs, bir kzl biber krmzs.
Ve phesiz van Gogh'un hatasmdandr eer yatann
ayak rtsnn rengi gerekte o denli baarl olduysa, ve
grmyorum hangi dokuyucu onun anlatlamaz sklnn
yerini deitirebilirdi, van Goghun bu anlatlamaz svann
krmzsn beyninin dibinden tualine aktarmasn bildii
gibi.
Ve bilmiyorum szde kutsal ruhlarnn kafasnda belal
"MeryenY'lerine bir vitrayn aboyal altnn, sonsuz mavisini dleyen ka tane cani rahip, havada ayrmasn, havann sinsi alayc duvar oyuklarndan ekip karmasn bilmilerdir, u btn bir olay olan ak yrekli renkleri, onlarda ki van Gogh'un tual stnde her fra darbesi bir olaydan
da beterdir.
Bir kez, bu temizcecik bir oda verir, ama hibir benedikten'in salk alkollerini kvamna getirmek iin artk bulmasn bilem eyecei bir belsem ya da ho koku ayna sr'ndan.
Baka bir kez, kocaman bir gnein ezdii sade bir tahl
yn verir bu.
Sihirli Ta dndryordu bu oda, saydam inciler-

den beyaz duvaryla, prtkl bir tuvalet havlusunun, yaklalmaz ve rahatlatc eski bir kyl nazarl gibi asl olduuO hafif tebeir beyazlarndan var, eski ikencelerden
beter, ve hibir zaman, bu tual'deki kadar, zavall byk
van Gogh'un eski i yapma titizlii ortaya kmaz.
nk budur sahiden btn van Gogh, gizli ve patetik
bir tarzda vurulmu fra darbesinin biricik titizlii. eylerin sradan rengi, ama ylesine doru, ylesine severek doru ki, onun enderliine varabilecek deerli ta yoktur.
nk van Gogh sahiden btn ressamlarn en ressam olmutur, yaptnn kesin yolu ve olanaklarnn kesin
erevesi olarak resmi amak istememi tek ressam.
Ve, dier yandan, resmi, doay temsil etmenin hareketsiz eylemini mutlak olarak am tek ressamdr, mutlak
olarak tek, doann bu dar temsilinde dnen bir g, tam
kalpten koparlm bir unsur fkrtmak adna.
Temsilin altndan, bir hava kartmtr, ve onun iine
bir sinir kapatmtr, ki doada deildirler, ki gerek doann havasndan ve sinirinden daha gerek bir doalar ve bir
havalar vardr.
Gryorum , bu satrlar yazdm saatte, ressam n
kanl kzl yznn bana doru geldiini, kam deilmi ayieklerinden bir duvar iinde,
mthi bir saydamsz yemen ta yakt artklan, ve lacivert ta otlaklar parlamasnda.

Btn bunlar, kendilerini tane tane gsteren atomlarn


sanki meteorik bir bombardman ortasnda,
ki van Gogh'un tual'lerini bir ressam gibi, kukusuz, ve
sadece bir ressam gibi dndnn kant, bir ressam
ama,
tam bundan dolay da,
mthi bir mziki.
Orgcusu, durmu ve berrak doada glen, iki coma
aras yatm bir frtnann, ama, van Gogh'un kendisi gibi,
bu doa, ayan kaldrmaya hazr olduunu gstermekte.
Onu grdkten sonra, herhangi bir resimli tual'e srt
evrilebilir, bize daha fazla syleyecei ey yoktur. Van
Gogh'un resminin frtnal , karanlk anlatlarna, onu
grmeyi braktmz saatte balar.
Sadece ressam, van Gogh, daha fazlas deil,
felsefe, mistik, ayin, psikrji ya da litrji yok,
tarih, edebiyat ya da iir yok,
onun tun renkli altn ayiekleri resmedilmilerdir;
ayiekleri gibi resmedilmilerdir, sadece o kadar, ama doal halinde bir ayieini anlamak iin, imdi van Gogha
dnlmesi gereklidir, tpk doal halinde bir frtnay,
frtnal bir gkyzn,
doal halinde bir ovay
anlamak iin van Gogh'a dnlmeden yaplamayaca
gibi.

Hava byle frtnalyd Msr'da ya da sami Juda'nm


ovalarnda,
belki byle siyaht hava Keldani lkesinde, Moolistan'da ya da Tibet dalarnda, ki yer deitirmi olduklarn
kimse sylemiyor bana.
Oysa, gmlm bir kemik yn kadar beyaz, ve stne u eski morumsu gn dayand u buday ya da ta
ovasna baktmda, inanamam artk Tibet dalarna.
Ressam, sadece ressam, van Gogh, salt resmin olanaklarn ald ve onlar amad.
Demek istiyorum ki, resim yapmak iin, resmin kendisine sunduu olanaklardan yararlanmaktan teye gitmedi.
Frtnal bir gk,
tebeirden beyaz bir ova,
tualler, fralar, krmz salar, tp'ler, sar eli, sehpas,
ama Tibet'in toplanm btn lama'lar hazrlam olduklar kyameti eteklerinin altnda silkebilirler,
van Gogh bize nceden sezdirmitir onun azot peroksit'ini, bizi tam ynelmeye zorlayacak kadar uursuzluk tayan bir tual'de.
Bir gn esti ona byle, m otif'i amam aya karar vermek,
ama, van Gogh'u grdmzde, m otiften daha az
alabilir bir ey olduuna artk inanamayz.
Mor asi'li ekin sapndan bir koltuk stnde yanm bir

el amdannn basit m otifi, van Gogh'un eli altnda, yunan


trajedilerinin ya da zaten imdiye kadar oynanmam olan
Cyril Tourneur'n, VVebster'in ya da Ford'un dramlarnn
btn dizisinden daha ok ey syler.
Edebiyatsz, van Gogh'un, manzaralarnn patlamasnda kanla kzllam yznn bana doru geldiini grdm,
kohan
taver
tensur
purtan
bir parlama iinde,
bir bombardman iinde,
bir patlama iinde,
ki zavall deli van Gogh'un btn hayat sresince boynunda tad o deirmen tann cn almaktalar.
Ne iin ve neresi iin olduunu bilmeden resini yapmann deirmen ta.
nk hi bu dnya iin,
bu yeryz iin almadk biz, srekli olarak,
mcadele etmedik,
korkudan, alktan, sefaletten, kinden, skandaldan, ve
tiksintiden haykrmadk,
zehirlenmedik hepimiz,

onun tarafndan hepimiz bylenmi olsak da,


ve intihar etmedik sonunda,
nk deil miyiz hepimiz, zavall van Gogh'un kendisi gibi, toplumun intihar etmileri!
Van Gogh resim yaparken hikayeler anlatmaktan vazgeti, ama harika olan, bu sadece ressam olan ressamn,
ve br ressamlardan daha ressam, nk malzeme,
boya, onda n plan'da bir yere sahiptir,
tp'ten dar sklr sklmaz kavranan renk ile,
fra tylerinin renkte sanki biri dierinin ardndan gelircesine iziyle,
sanki kendi gneinde ayn, boyanm resmin fra darbesiyle,
rengin kendisine burguyla delinmi, altst edilmi, ve
ressamn her yandan matlatrd ve kartrd kvlcmlar halinde fkran fra ucunun isi, virgl, noktas ile,
harika olan, bu sadece ressam olan ressamn, btn doutan ressamlar iinde, iimizin resimle olduunu en ok
unutturan olmasdr,
setii m otifi temsil etmek iin resimle,
ve karmza, sabit tual'in nne, saf gizi, ikence eken
iein, okulu fras tarafndan btn yanlardan klla
vurulmu, srlm ve bastrlm manzarann, saf gizini
getiren olmasdr.
Onun manzaralar, ilkel kyametlerini daha bulmam,
ama bulmadan etmeyecek olan eski gnahlardr.
Niin van Gogh'un resimleri, dnyann mezarnn san-

ki br yanndan grlyorlarm izlenim ini veriyorlar


byle bana, o dnyada ki sonuta gneleri sevinli bir ekilde dnm ve aydnlatm herey olmulardr.
nk bir gn ruh denilen eyin btn tarihi deil mi,
onun rpm an manzaralarnda ve ieklerinde yaayan ve
len?
Ruh ki kulan vcuda vermitir, ve van Gogh onu ruhunun ruhuna iade etti,
bir kadn, uursuz hlyay pekitmek iin.
Bir gn ruh yoktu,
tin de yok,
bilinse, kimse bunu dnmemiti,
ama neredeydi, zaten, tam sava halinde, yok olur olmaz yeniden oluan cisimlerden kurulu bir dnyada dnce,
nk bir bar lks'dr dnce.
Ve aklalmaz van Gogh'tan daha iyi hangi ressam sorunun olgusal yann anlamtr, onda ki her gerek manzara,
sanki g halinde, yeniden balayaca potann iindedir.
O zaman, ihtiyar van Gogh krald, ki ona kar, uyurken, trk kltr denilen ilgin gnah yaratld,
drstlnn iini doldurmak adna, doal bir ekilde sanat yemekten baka bir ey yapmasn bilmemi insanln gnahnn rnei, konutu, sebebi.
Bunda da alakln ayinsel olarak kutsallatrmaktan
baka bir ey yapmamtr, insanlk.
nk insanlk zahmetine katlanmak istemez yaama-

nn, gereklii oluturan glerin u doal dirsek dirsee


gelmelerine girmenin, onlardan hibir frtnann artk zarar
veremeyecei bir vcut karmak iin.
O hep, sadece varolmakla yetinmeyi tercih etmitir.
Hayatysa, sanatnn dehasnda gidip aramaya almtr.
Oysa, van Gogh, ki bir elini piirmitir, hi korkmamtr savatan yaamak iin, yani varolma fikrinden yaama
olgusunu karmak iin,
ve herey elbette varlk zahmetine katlanmadan varolabilir,
ve olabilir herey, fkeli van Gogh gibi ldamak ve
krmz krmz parlamak zahmetine katlanmadan.
te bunu almtr toplum ondan, gerekletirmek iin
trk kltrn, o grnteki drstln ki, kkeni ve
destei cinayet olan.
Ve ite bylece lmtr van Gogh intihar ederek, nk artk onu ekememitir btn bilincin ittifak.
nk, tin, ruh, bilin, dnce yoktuysa,
patlayc tuz vard,
olgun volkan,
kayg ta,
sabr,
hyarck,
pimi tmr,
ve derisi yzlm vcut yaras.
Ve kral van Gogh uyumaktayd, salnn isyannn

bir dahaki uyar iaretinin kulukasnda.


Nasl?
yi saln, birbirine srtlerek altrlm aclardan,
yz yarayla andrlm mthi yaama atelerinden bir
kan dolgunluu olmasndan dolay, yine de yaatlmas gereken,
kendini devam ettirmesinin salanmas gereken.
Kim pimi bomba ve sktrlm badnmesi kokmuyorsa, canl olmaya lyk deildir.
Bu, zavall van Gogh'un ate patlamasyla aa vurmay grev edindii merhemdir.
Ama uvank duran ktlk, ona ac verdi.
Trk, drst grn altnda, van Gogh'a nazike
yaklat, ondan badem ekerini toplamak iin,
oluan doal badem ekerini koparmak amacyla.
Ve van Gogh orada bin tane yaz kaybetti.
Ki bundan ld otuz yedi yanda,
yaamadan nce,
nk her maymun, ondan nce, onun toplam olduu glerden yaamtr.
Ve ite imdi geri verilmesi gereken budur, van Gogh'a
dirilmesini salamak iin.
Bir alak maymun ve slak kpek insanl karsnda,
van Gogh'un resmi, ruhun, tin'in, bilincin, dncenin olmad, sadece srasyla balanm ve zlm bas: . cisimlerin olduu bir zamann resmi olmutur.
Gl rpnmalardan, fkeli rselenm eleri < manzaralar, atein, kesin sala eritirmek iin, ile d i^ bir vcu-

dunkiler kadar.
Vcut, derinin altnda, ok snm bir fabrikadr,
ve, darda,
hasta parlamaktadr,
ldamakta,
btn gzenekleriyle,
ki patlak.
te bir manzaras
van Gogh'un
le vakti.
Sadece aralksz sava aklar, ancak bir gei olan bari/

nasl ki boaltlmaya hazr bir st, kaynad tencereyi


aklar.
Kukulann van Gogh'un gzel m anzaralarndan, fr
dnen ve barl,
rpman ve bartrlm.
Geecek olan atein iki ykselmesi aras salktr.
Bir salk isyannn iki atlm aras atetir.
Bir gn van Gogh'un hem atele hem de salkla silahlanm resmi,
kalbinin artk dayanamad kafeste bir dnyann tozunu havaya frlatmak iin geri dnecektir.

POST-SCRIPTUM

Kargalar tablosuna dnyorum.


Kim bu tablodaki kadar topran denizle edeer olduunu grmtr, imdiye dein.
Van Gogh, btn ressamlar iinde, bizi en derin ekilde
soyandr, ve rgye dek, ama bir takntnn bitleri ayklanrcasma.
Nesnelerin baka olmalarn kurmak, baka'nm gnah
tehlikesini sonunda gze almak taknts, ve toprak, sv bir
denizin rengine sahip olamaz, oysa sv bir deniz gibi frlatmaktadr van Gogh topran sanki bir dizi bk darbesi halinde.
Ve arap tortusu rengini aktmtr tual'ine, ve topraktr
arap kokan, buday dalgalar ortasnda hl alkalanan,
her yandan gkte biriken alak bulutlara kar kara bir horoz
ibii dorultan.
Ama, daha nce de syledim, hikayenin kasvetli yan,
kargalarn ileniindeki lkstr.

u misk, zengin arpa, sanki byk bir akam yemeinden km yer mantar rengi.
Gkyznn morumsu dalgalarnda, iki ya da dumandan ihtiyar ba, bir kyamet yz buruturmasn gze
almtr, ama van Goghun kargalan ordadr, onlar daha
edepli davranmaya iten, daha az ruhsalla demek istiyorum,
ve ne sylemek istemitir van Gogh'un kendisi bu bask
gkl tual ile, sanki tam varolutan kurtulduu anda resmedilmi, nk bu tual'in garip bir rengi vardr, neredeyse
tumturakl, douma, dne, gidie dair,
kargalarn kanatlarnn gl zil darbeleri vurduunu
duyuyorum, dalgasn van Gogh'un artk durduramayacak
gibi grnd bir toprak stnde.
Sonra lm.
Saint-Remy zeytin aalan.
Gne servi'si.
Yatak odas.
Zeytin hasad.
Aliscamps'lar.
Arles kahvesi.
Suya parmamz batrmak istediimiz kpr, bir ocukluk durumuna iddetli bir gerileme deviniminde, van
Gogh'un olaanst bilek kuvvetinin bizi yaamak zorunda brakt.

Su mavidir,
bir su mavisinden deil,
bir sv boya mavisinden.
ntihar etmi deli oradan gemi ve resmin suyunu doaya iade etmi,
ama ona, kim onu geri verecek?
Bir deli mi, van Gogh?
Bir gn, bir insan yzne bakmasn bilmi olan, van
Gogh'un kendisi tarafndan portresine baksn, yum uak
apkal olan dnyorum.
An akgrr van Gogh tarafndan resmedilmi o bizi
inceleyen ve gzleyen, ters ters bakan, kzl sal kasap ekli.
Bir insan yzn bylesine ezici bir gle yoklamasn
ve onun reddolunamaz psikolojisini sanki bakla gibi kesip
ayrmasn bilecek bir tek psikiyatr tanmyorum.
Van Gogh'un gz byk bir dahininkidir, ama belirdii tual'in dibinden beni kesip ayrma tarzna bakacak olursam, onda u an bir ressamn deil, benim tarafmdan hayatta hi karlalmam bir filozofun dehasnn yaadn hissederim.
Hayr, Sokrates bu gze sahip deildi, ondan nce bir
tek zavall Nietzsche belki, o ruhu soyan, vucudu ruhtan
kurtaran, insan vucudunu rlplak klan - tin'in kaamaklar dnda - baka sahip oldu.
Van Gogh'un bak asldr, vidalanmtr, cam gibidir
seyrek gzkapaklan, zayf ve bir tek kvnm olmayan kalar

ardnda.
Dmdz batan bir baktr, iyi yontulmu bir aa gibi
bakla budanm bu yzde delip geer.
Ama van Gogh, gzbebeinin bolua devrilecei an'
yakalamtr,
bir meteor'un bombas gibi bize kar frlam bu bakn, onu dolduran boluun ve devinimsizliin durgun rengini ald an'.
Dnyadaki btn psikiyatrlardan daha iyi, ite byle
saptamtr byk van Gogh hastalnn yerini.
Deliyorum, geri alyorum, inceliyorum, takyorum, skyorum, hibirey saklam yor l hayatm, ve kimseye
ktlk yapmam tr hilik de, beni ieri dnmeye zorlayan, u geen ve bazen beni altnda brakan gnl ykc yokluktur, ama orada berrak, ok berrak gryorum hereyi,
hiliin bile ne olduunu biliyorum, ve iinde ne olduunu
syleyebilirim.
Ve haklyd van Gogh, sonsuzluk iin yaanabilir, sadece sonsuzlukla honut olunabilir, bin byk dahiyi doyuracak kadar sonsuzluk bulunmakta yeryznde ve krelerde, ve eer van Gogh bununla btn hayatna k yaymak
arzusunu gerekletiremediyse, toplumun ona bunu yasaklamas yzndendir.
Dpedz ve bilinlice yasaklamas yznden.
Bir gn van Gogh'u katledenler olmutur, Grard de
Nerval', Baudelaire'i, Edgar Poe'yu ve Lautramont'u katledenler olduu gibi.

Bunlar ona bir gn unu syleyenlerdir:


Ve imdi, yeter artk van Gogh, hadi mezara, bktk
usandk senin dehandan, sonsuzluksa, bizim iindir sonsuzluk.
nk van Gogh sonsuzluu aramaktan lmemitir,
sefaletten ve nefes tkanmasndan boulmaya zorlanmamtr,
o daha yaarken, sonsuzluu ona kar ellerinde bulundurduklarn sananlar gruhu tarafndan, sonsuzluun ona
verilmeyii yznden lmtr;
ve van Gogh btn hayat boyunca yaamaya yetecek
kadar sonsuzluk bulabilirdi, eer kitlenin hayvani bilinci,
resimle ya da iirle hi ilikisi olmam seks partilerini beslemek iin ona sahip olmak istemeseydi.
Dahas, yalnz bana intihar edilmez.
Kimse yalnz olmamtr domak iin.
Kimse de yalnz deildir lmek iin.
Ama, intihar durumunda, doaya kar kendi hayatndan kendini yoksun etme eylemine vcudu karar verdirmek iin bir kt varlklar ordusu gereklidir.
Ve inanyorum ki son lm dakikasnda, hep baka biri
vardr, bizi kendi hayatmzdan yoksun brakmak iin.
te bylece van Gogh kendini mahkum etti, nk yaamay bitirmiti ve, kardeine mektuplarnn sezinlettii
gibi, nk kardeinin bir olunun doumu karsnda,
kendini beslenmesi gereken fazladan bir az olarak

hissetmiti.
Ama zellikle de van Gogh sonunda kavumak istiyordu o sonsuzlua, ona ki, sylediine gre, bir yldza giden
bir trene binilir gibi binilip gidilir,
ve hayattan kurtulmaya iyice karar verildii gn binilip gidilir.
Oysa, meydana geldii ekilde, van Gogh'un lmnde, bunun olduunu sanmyorum.
Van Gogh'u dnyadan nce kardei kovdu, ona yeeninin doumunu aklayarak, sonra da doktor Gachet kovdu, ona dinlenm eyi ve yalnzl nerm ek yerine, van
Gogh'un gidip yatmakla daha iyi edeceini hissettii bir
gn onu motif stnde resim yapmaya yollayan.
nk zdrap ektirilen van Gogh'un yapsndaki bir
akgrrle ve duyarla byle dolayszca kar durulmaz.
Baz bilinler vardr ki, kimi gnler, basit bir eliki yznden kendilerini ldrebilirler, ve bunun iin de d eli,
sa p ta n m ve k a ta lo a g irm i d eli o lm ak gerek m ez,
tersin e, sa lk l o lm ak v e akl k en d i tarafn d a b u lu n durmak yeterlidir.
Ben, benzer bir durumda, ou kez bama geldii gibi,
bana "Bay Artaud, sayklyorsunuz" denilmesini duymaya
bir cinayet ilemeden artk dayanamam.
Ve van Gogh, bunun kendisine denildiini duydu.
Ve bu yzden gerildi boaznda, onu ldrm olan bu
kan dm.

POST-SCRIPTUM

Van Gogh, by ve bylem eler konusunda, onun


Orangerie mzesinde sergilenen eserlerinin nnden iki
aydr srayla geen btn insanlar, 1946'nn ubat, mart, nisan ve mays aylan akamlan yaptklan hereyi ve balanna
gelen hereyi hatrladklanndan iyice eminler mi? Havann
ve sokaklann atmosferinin sv, jelatinli, kararsz gibi olduu, ve yldzlarla gkyznn nn kaybolduu belli bir
akam olmad m?
Ve van Gogh orada deildi, ki Arles kahvesini resmetmitir. Ama ben Rodez'deydim, yani hl yeryznde, Paris'in btn sakinleri, bir gece boyunca, onu terketmeye
kendilerini ok yakn hissetmi olmalyken.
Ve onlarn hep birlikte katldklarndan dolay deil
miydi baz genel adiliklere, Parislilerin bilincinin, bir ya da
iki saatliine normal dzlemini terkedip, brnde, dokuz
yllk kapatlma srem boyunca ou kez tan olmaktan
biraz fazlasn olduum, o kitle halinde kin gsterilerinden

birine getii. imdi kin unutuldu, onun ard sra gelen gece
temizlemeleri de, ve alak domuz yavrusu ruhlarn aka
ve herkesin yzne o kadar ok defa gstermi ayn kiiler,
imdi srayla van Gogh'un nnden gemekteler, onun ki, o
yaarken, onlar ya da onlarn babalar ve anneleri, boynunu
o kadar iyi sktlar.
Ama szn ettiim akamlardan birinde, Madeleine
bulvarna, Mathurins'ler sokann asna, kocaman bir beyaz ta dmedi mi, sanki Popoca tepetl volkannm yeni bir
volkanik pskrmesinden km?

Giri, 28 ubat ile 2 mart 1947 aras yazlm metinlerden yola klarak dikte edilmitir.
Giri'in Post-Scriptum'n, 10 mart 1947 tarihine doru
dikte edilmitir.
^ Doktor L, doktor Jacques Latremolire olabilir (Rodez akl hastanesinin doktorlarndan).
Toplumun intihar ettirdii: ilk ekli, 8 ile 15 ubat 1947
arasnda yazlmtr.
^ Pre Tanguy resmine burada yanllkla Pre Tranquille (Sakin Baba) denilmitir. nk, sergiyi gezerken, tablonun ismi Artaud'ya byle bildirilmi. Yanllk belirtildiinde, Artaud bunun anlamsz olmadn sylemi, ve bu
ismin resmedilen ahsa uygun olduunu ileri srm.
Artaud, Vincent van Gogh'un kardei Tho'ya mektuplar yaptndan, 1. La Haye'den 1882-1883'lerde yazlm

mektubun bir blm, 2. Arles'dan yazlm, 8 eyll 1888 tarihli mektubun bir blm, 3. Auvers-sur-Oise'dan 23 temmuz 1890 tarihli bir mektubu semiti. Kitap baskya hazrlanrken, Artaud mektuplarn srasn kartrmt, ve ilk
mektuptan bir blm, 3. m ektubun devamnda yer almt.
Post-Scriptum, 15 ile 28 ubat 1947 aras yazlan metinlerden dikte edilmitir.
Post-Scriptum'nn P ostS crip t um'\x, dzeltilmi daktilo
nshasna eklenmitir.

ANTONIN ARTAUD

Antonin Artaud 1896da Marsilya'da dodu. Sahneye koyuculuk yapt, birok tiyatro yaptnda ve filmde rol ald; resimleri de vardr. Srrealist akma bir sre katld. 1926'da topluluktan atld.
Bu sralarda C o rresp o n d a n c e a v e c J a c q u e s R iv ire
(Jacques Rivire ile yazma -1924), L 'O m bilic des L im bes
(Bellisizliklerin gbei -1925), Le P se-N erfs (Sinir tarts
-1925), L'Art et la M ort (Sanat ve lm -1929) adl kk boyutta kitaplar yaynland. 1931 -1935 yllar aras Le Thtre et
Son D ou ble (Tiyatro ve sureti - yayn tarihi: 1938) adl yaptn oluturan yazlan yazd. 1934te, .S. 204 - 222 yllar arasnda
yaam lgn Roma imparatorunu konu alan H lio g a b a le adl
yaptn yaynlad. 1936'da Meksika'ya gitti. Orada yaklak alt
ay kald. Tarahumara yerlileri arasnda edindii izlenimleri Les
T arah u m aras (Tarahum aralar - 1955) adl kitabnda iledi.
1937'de rlanda'ya yapt bir gezinin dnnde tutuklanp
akl hastanesine kapatld. eitli akl hastanelerinde, en son da
Rodez'dekinde kald (1943 - 1946). Orada tekrar yaz yazmaya
balad: L ettres de R o d e z (Rodez'den mektuplar - 1946).

1946'da zgrlne kavutu. Yaamnn son iki ylnda srekli


olarak rn verdi: A rtau d le M m o, C i-g t (Burada gmldr), Van Gogh le suicid de la S ocit (Van Gogh toplumun
intihar ettirdii), Suppts et S u p p lication s (Ktlk ortaklar ve ikenceler), P ou r en fin ir a v e c le ju g em en t de D ieu
(Tanr yargsnn iini bitirmek iin). 4 Mart 1948'de ld.

Van Gogl, toplum un in tih a r ettird i i K yay n ev inde, 1947 ylnda yaynlanm , 3000 adet
baslmtr. Artaud'nun isteine uygun olarak, kitapta van G oghun 7 tablosu yer almaktayd. Sekizinci bir tablo, bir Otoportre, kapakta grnmekteydi.
Yapt, 16 ocak 1.948 gn Sainte-Beuve dln almtr.
Antonin Artaud, Pierre Leob'un bir mektubunu okuduktan sonra, kitab yazmaya karar vermitir: mektupta, Leob, Artaudya van Gogl konusunda bir kitap yazmasnn ne kadar iyi olacan belirtmekteydi, ek olarak da A rts dergisinin 31 ocak 1947
saysnda yer alan van Gogh 'la ilgili bir yazy yolluyordu (yaznn bal: "Onun Delilii?", doktor
Beer adl ahsn vat Gogh'un delilii konusundaki
grlerini ieren psikiyatrik bir inceleme). A rtaud'nun bu metne tepkisi, Paule Thevenin 'e gre,
kitabn yazlnda belirleyici olmutur.

You might also like