Professional Documents
Culture Documents
CEL WICZENIA:
Celem wiczenia jest poznanie budowy, zasady dziaania i obsugi oscyloskopu oraz
sposobw jego waciwego wykorzystania do obserwacji przebiegw czasowych sygnaw
elektronicznych.
PROGRAM WICZENIA
I. Zapozna si z rozkadem nastpujcych regulatorw, przecznikw i gniazd na pycie
czoowej oscyloskopu.
- Blok odchylania pionowego (VERTICAL)
- Blok odchylania poziomego (HORIZONTAL)
- Blok wyzwalania (TRIGGER)
II. Podczy z generatora do wejcia CH1 sygna sinusoidalny o czstotliwoci ok. 1 kHz,
amplitudzie ok. 2 V z niewielk dodatni skadow sta.
1. Uzyska na ekranie oscyloskopu stabilny obraz dwch okresw. Zanotowa ustawienia
wszystkich regulatorw i przecznikw wymienionych w punkcie I. Sprawdzi
regulacj jaskrawoci i ostroci, dobra warunki optymalne i przerysowa przebieg (w
przypadku braku obrazu wczy oscyloskop (sic!)).
2. Ustawi przecznik wyboru trybu pracy odchylania pionowego na CH1, a nastpnie dla
tego kanau:
a) Sprawdzi moliwo regulacji (i jej efekty) czuoci skokowej i pynnej
wzmacniacza odchylania pionowego oraz ewentualne jej mnoniki (x10, x2, x1
itp.).
b) Ustawi mnoniki na x1, wyczy regulacj pynn a skokow ustawi tak aby
badany przebieg mieci si na ekranie.
c) Ustawi przecznik wyboru sprzenia sygnau wejciowego ze wzmacniaczem
odchylania pionowego w pozycj GND i regulatorem pooenia przebiegu w
kierunku pionowym ustawi poziom lini na najblisz pen dziak (w
przypadku braku obrazu ustawi tryb wyzwalania na AUTO). Nastpnie
przeczajc sprzenie na AC i DC zaobserwowa efekty i dokona pomiaru
amplitudy i skadowej staej sygnau mnoc odczyty w dziakach (DIV) przez
ustawion czuo (VOLTS/DIV).
d) Pomiary amplitudy i skadowej staej powtrzy dla kilku rnych ustawie tych
parametrw na generatorze.
3. Przy sprzeniu AC ustawi przebieg w rodkowej czci ekranu (w pionie) oraz:
a) Sprawdzi regulacj (i jej efekty) podstawy czasu regulowanej i cigej (pynnej)
oraz ewentualnych jej mnonikw
Przygotowali: P. Janik i Zb. wierczyski
06-02-19
Zb. wierczyski
Zb. wierczyski
Obraz na ekranie oscyloskopu krelony jest przez plamk wietln. Pozycja, w ktrej
plamka ta si znajduje okrelona jest poprzez napicie przyoone do pytek odchylania
poziomego X i odchylania pionowego Y. Mona wyobrazi sobie, e przy napiciu rwnym
zeru na pytkach X i Y, plamka znajduje si dokadnie w rodku ekranu natomiast
jakiekolwiek napicie inne od zera przesuwa plamk w okrelone miejsce (rys. 1.). Moemy
zatem spojrze na ekran jak na prostoktny ukad wsprzdnych XY.
Y
Istotn spraw jest tutaj fakt, e plamka po zmianie pozycji pozostawia po sobie lad
jedynie na bardzo krtko (czas powiaty). Wobec tego jeli chcemy aby na ekranie
widocznych byo wicej ni jeden punkt, musimy cyklicznie j przesuwa. Przykadowo jeli
na pytki X przyoymy stae napicie a na pytki Y napicie zmienne w czasie o ksztacie
sinusoidalnym wtedy plamka odchylana bdzie w pionie (rys. 2.). Otrzymamy obraz pionowej
kreski, przy czym w danym momencie czasowym plamka moe znale si tylko w jednym
miejscu wyznaczonym przez napicia w tym momencie na pytkach X i Y. Jednak szybkie
zmiany jej pooenia oraz to, e ekran ma pewien czas powiaty spowoduj, e oko ludzkie
zauway ten efekt jako stay, cigy obraz.
Y
Skoro wiadomo jak otrzyma cigy obraz, wic mona by zastanowi si jak naley
wysterowa obie pary pytek aby mc obejrze obraz napicia zmieniajcego si w czasie np.
tego ktre poprzednio przyoylimy na pytki Y.
Zb. wierczyski
Nie jest to trudne, naley jedynie zauway, e obraz z rys. 2. musi by rozcignity w
poziomie w taki sposb aby pozioma o obrazu odpowiadaa osi czasu. Wobec tego napicie
na pytkach X musi zmienia si proporcjonalnie do czasu tak aby odpowiednio odchyla
plamk w poziomie od lewej do prawej strony. Sytuacj t obrazuje rys. 3.
Y
Jak ju wczeniej wspomnielimy, obraz taki nie bdzie si utrzymywa cigle, jeli nie
bdzie odwieany. Dlatego mona wykorzysta okresowo badanego przebiegu (Y) i
rwnie okresowo powtarza sekwencj napicia na pytkach X. Przy czym powrt plamki w
poziomie do lewej krawdzi musi by niewidoczny i oczywicie jak najszybszy.
Otrzymalimy w ten sposb stay obraz przebiegu czasowego (rys. 4.), a w zasadzie obraz
jednego okresu tego przebiegu, i okrelilimy sobie ksztat napicia jakie powinno by
przyoone do pytek X.
Y
Zb. wierczyski
Aby w analizowanej sytuacji otrzyma stabilny obraz musimy zapewni sytuacj, w ktrej
kady krelony fragment rozpoczyna si od takiego miejsca (punktu czasowego) w okresie,
ktre spowoduje pokrycie si wszystkich fragmentw. Wobec tego naley nieco
zmodyfikowa sobie przebieg na pytkach X, tak jak pokazane jest to na rys. 6. Dla uatwienia
zaznaczmy sobie poprzez impulsy S miejsca w ktrych moe rozpoczyna si krelenie
kolejnego fragmentu bez obawy e otrzymamy niestabilny obraz.
Mona teraz wysnu pewien wniosek, mianowicie po to aby otrzyma stabilny obraz na
ekranie oscyloskopu musimy zapewni aby przebieg na pytkach X synchronizowany by w
taki sposb aby krelenie przez plamk obrazu przebiegu rozpoczynao si zawsze w tym
samym miejscu okresu przebiegu (Y).
Czyli innymi sowy przebieg na pytkach X musi mie liniowy narost, zapewnia niewidoczny
powrt plamki do lewego brzegu ekranu oraz by wyzwalanym w odpowiednich momentach.
Y
S
t
Warto tutaj zwrci uwag, e przebieg przyoony na pytki Y krelony jest tylko w czasie
liniowego narostu przebiegu na pytkach X.
Zb. wierczyski
SLOPE
LEVEL
S
t
Rys. 7. Zasada powstawania impulsw wyzwalajcych (S) na podstawie sygnau wyzwalajcego (T)
z pytek Y (Y=T). Zaznaczony jest poziom wyzwalania (LEVEL) i zbocze (SLOPE)
________________________________________________
Tych kilka informacji powinno pomc wyrobi sobie pewn intuicj i zrozumie
dziaanie oscyloskopu. Mona teraz miao przej do bardziej formalnych i obszerniejszych
opracowa aby dowiedzie si o budowie wewntrznej i funkcjach rnych oscyloskopw.
Z yczeniami sukcesw
Autor
Zb. wierczyski
Zb. wierczyski
TOR
POMIAROWY
TOR POMIAROWY 2
TOR POMIAROWY 1
AC
GND
DC
WEJCIE
POMIAROWE 1
Ukad
sprzgania
wejscia
volt/dz REGULACJA
SKOKOWA I PYNNA
Tumik
POZIOM
WEJCIE
WYZWALAJCE
TOR1
TOR 2
TOR 1 i 2
POZYCJONOWANIE
W PIONIE
Wzmacniacz
sygnau
odchylania
pionowego Y
Lampa
oscyloskopowa
Sterowanie
dziaem
elektronowym
Ukad wyboru
Odchylanie
toru
pionowe (Y)
pomiarowego
Odchylanie
poziome (X)
ZBOCZE
Generator
rozcigu
(podstawy
czasu)
Ukad
wyzwalania
generatora
rozcigu
Wzmacniacz
sygnau
odchylania
poziomego X
POZYCJONOWANIE
W POZIOMIE
50 Hz
WEWN
ZEWN
50 Hz
Ukad pracy
automatycznej
RDO
WYZWALANIA
WYZWALANIE
AUTO
NORM
TRYB
WYZWALANIA
czas/dz
REGULACJA
SKOKOWA I
PYNNA
Rys. 1. Blokowy schemat oscyloskopu z zaznaczeniem podstawowych funkcji i standardowych elementw regulacyjnych
P.Janik, Zb.wierczyski
JASNO
OSTRO
pokrto lub przecznik, decyduj o tym czy praca odbywa si z czasem kalibrowanym czy
te z nie kalibrowanym. Jeeli czas jest kalibrowany (zerowe pooenie pokrta lub pooenie
CAL przecznika) to jednostkowej dziace poziomej ekranu odpowiada odcinek czasu
ustawiony na przeczniku rozcigu poziomego (TIME/DIV) i mona mierzy parametry
czasowe (lub czstotliwociowe) rejestrowanych przebiegw. Jeeli czas nie jest kalibrowany
(pooenie VAR przecznika lub niezerowe pooenie pokrta) to nie wiadomo jaki odcinek
czasu odpowiada pojedynczej poziomej dziace ekranu i pomiar czasu nie jest moliwy. Przy
pomiarach parametrw czasowych sygnau wygodnie jest przesun obraz w poziomie, tak
aby wybrane punkty sygnau odpowiaday pooeniom dziaek na ekranie. Do tego celu suy
pokrto POZYCJONOWANIE OBRAZU W POZIOMIE (HORIZONTAL POSITION).
Poziomy ruch plamki wietlnej po ekranie rozpoczyna si od lewej krawdzi po wystpieniu
na wejciu generatora podstawy czasu impulsu wyzwalajcego. We wspczesnym
oscyloskopie analogowym istniej przynajmniej dwa tryby wyzwalania automatyczny i
normalny. Wyboru trybu wyzwalania dokonuje si przecznikiem TRYB WYZWALANIA
(TRIGGER MODE) ustawiajc go w pozycji AUTO lub NORM. W trybie automatycznym (AUTO)
impulsy wyzwalajce generowane s przez ukady automatycznej pracy oscyloskopu. W trybie
normalnym (NORM) impulsy wyzwalajce s generowane przez ukad wyzwalania generatora
rozcigu.
Ukad wyzwalania generatora rozcigu formuje impulsy wyzwalajce
WEJIE UKADU WYZWALANIA
generator podstawy czasu w moTRIG LEVEL1
mentach uzalenionych od wybraneTRIG
go rda wyzwalania oraz ustawioLEVEL2
nych: zbocza wyzwalajcego i poziomu wyzwalania. Wyboru rda
wyzwalania dokonuje si przeTRIG LEVEL3
cznikiem RDO WYZWALANIA
(TRIGGER SOURCE) ustawiajc je w
SYGNA WYZWALANIA GENERATORA
jedn z pozycji WEWN (CH1), ZEWN
przy TRIG LEVEL1 (za wysoki)
(EXT),
SIE
(LINE).
Pooenie
WEWN (CH1) oznacza e moment
przy TRIG LEVEL2, SLOPE+
wyzwalania bdzie uzaleniony od
charakteru
zmiennoci
przy TRIG LEVEL2, SLOPEobserwowanego
sygnau.
W
oscyloskopie
umoliwiajcym
przy TRIG LEVEL3 (za niski)
rwnoczesn
obserwacj
kilku
sygnaw
(oscyloskopy
Rys. 3. Wyzwalanie generatora rozcigu w zalenoci od
dwukanaowe,
dwustrumieniowe
ustawie TRIG LEVEL i SLOPE
wielokanaowe) przy wyzwalaniu
wewntrznym
naley
wybra
odpowiedni sygna wyzwalajcy
(CH1, CH2, ...). W ustawieniu EXT momenty wyzwalania bd zdeterminowane wasnociami
zewntrznego sygnau podawanego na WEJCIE WYZWALAJCE (EXT TRIG IN) oscyloskopu.
Wreszcie w ustawieniu LINE momenty wyzwalania bd zdeterminowane przez wasnoci
sygnau sieci zasilajcej 220V 50Hz.
P.Janik, Zb.wierczyski
P.Janik, Zb.wierczyski
jest zwarte do masy oscyloskopu a sygna z wejcia pomiarowego jest odczony. Pozwala to
na ustalenie poziomu zerowego na ekranie. W trzecim pooeniu DC, sygna podawany jest
bezporednio na dalsze ukady bez eliminacji skadowej staej ani adnych innych.
Trzy podstawowe, wymienione elementy regulacyjne s niezalene dla kadego toru
pomiarowego oscyloskopu i powielone tyle razy ile torw pomiarowych posiada oscyloskop.
Czasami mona spotka dodatkowe elementy regulacyjne dla wybranych kanaw takie jak
przecznik INWERSJA (NORM/INV) pozwalajcy na zwierciadlane odbicie sygnau
napiciowego wzgldem poziomu 0, lub przecznik X1/X5 umoliwiajcy dodatkowe
powielenie lub podzielenie sygnau wejciowego w stosunku do nastaw przecznika rozcigu
pionowego.
Pomiary wielokanaowe
Wspczesne oscyloskopy posiadaj z reguy przynajmniej dwa tory pomiarowe, co
umoliwia rwnoczesn obserwacje dwch przebiegw. Wyboru obserwowanego sygnau
dokonuje si ustawiajc odpowiednio przecznik wyboru TORU POMIAROWEGO oznaczany z
reguy MODE (w grupie VERTICAL). Bardziej rozbudowane wersje oscyloskopw oprcz
pomiarw z pojedynczych kanaw (pooenia CH1, CH2 przecznika MODE), umoliwia
pomiar obserwowanych sygnaw w dwu kanaach jednoczenie (pooenie DUAL
przecznika MODE), pozwalaj rwnie na wykonywanie pewnych operacji na sygnaach np.
ich dodawanie (ADD), odejmowanie, mnoenie itp. W oscyloskopie dwukanaowym
(wielokanaowym) przecznik rda wyzwalania podstawy czasu (TRIGGER SOURCE) musi
umoliwia wyzwalania z kadego kanau (a czsto take umoliwia wyzwalanie podstawy
czasu sygnaem wypadkowym).
Jeeli konstrukcja lampy oscyloskopowej umoliwia emisj i sterowanie dwch strumieni
elektronw (dwch plamek wietlnych) to kady z kanaw pomiarowych steruje odchylaniem
jednego ze strumieni (lamp oscyloskopow o takich wasnociach nazywamy lamp
dwustrumieniow). Jeeli oscyloskop nie jest wyposaony w lamp dwustrumieniow, to jest
on wyposaony w ukad przeczania umoliwiajcy prac w jednym z dwch trybw:
przeczanym (ALT) lub siekanym (CHOP) rys. 4.
(a)
(b)
Rys. 4 Ruchy plamki wietlnej dla trybw pracy ukadu przeczania ALT (a) i CHOP (b)
P.Janik, Zb.wierczyski
Tryb przeczany (ALT) oznacza, e odchylanie w kierunku poziomym (podstawy czasu) jest
przeczane co cykl z jednego kanau do drugiego. W trybie siekanym, w ramach jednego
poziomego przejcia plamki przez ekran sterowanie jest przeczane z du czstotliwoci
pomidzy torami pomiarowymi 1 i 2. Tryb pracy ukadu przeczania jest wybierany
odpowiednim przecznikiem na pycie czoowej oscyloskopu (ALT/CHOP) lub moe by
zwizany z pooeniem przecznika rozcigu poziomego i zdeterminowany przez wybr
czstotliwoci podstawy czasu. Jeeli wybr trybu pracy ukadu przeczania dokonywany jest
niezalenym przecznikiem pyty czoowej to zaleca si wybr pracy w trybie siekanym dla
sygnaw o maej czstotliwoci (nastawy przecznika rozcigu poziomego na wartoci
powyej 10 ms/div), a wybr pracy w trybie przeczanym dla sygnaw o duej
czstotliwoci (nastawy przecznika rozcigu poziomego na wartoci poniej 0.1 ms/div).
Dla nastaw porednich mona wybra jeden z trybw, przy czym tryb siekany daje
stabilniejszy obraz.
W oscyloskopach dwukanaowych istnieje z reguy moliwo takiego skonfigurowania
przyrzdu, aby sygna jednego toru pomiarowego sterowa odchylaniem plamki w pionie, a
drugiego toru odchylaniem plamki w poziomie. Ten tryb pracy oscyloskopu (bez wyzwalania
podstawy czasu), nazywany XY, jest szczeglnie uyteczny w przypadku pomiarw
przesunicia fazowego (figury Lissajous), rezystancji dynamicznej oraz obrazowania
charakterystyk statycznych i dynamicznych elementw elektronicznych.
Moliwoci pomiarowe oscyloskopw mona rozszerzy rwnie przez zastosowanie
odpowiednich sond pomiarowych doczanych do wej pomiarowych.
Rodzaje oscyloskopw
Produkowane obecnie oscyloskopy mona podzieli na cztery (wymienione bd niej) grupy:
Oscyloskopy analogowe
W oscyloskopie analogowym obraz przebiegu jest rysowany na ekranie lampy
oscyloskopowej w czasie rzeczywistym, tzn. plamka wietlna porusza si na ekranie ledzc
aktualne zmiany rejestrowanej wielkoci z upywem czasu, lub jednej wielkoci w funkcji
drugiej wielkoci.
Do podstawowych pomiarowych parametrw oscyloskopu analogowego nale:
-
wspczynnik czasu
P.Janik, Zb.wierczyski
czas pamitania;
Oscyloskopy cyfrowe
Szybki postp technologiczny w dziedzinie wytwarzania ukadw cyfrowych o duym
stopniu integracji, a zwaszcza przetwornikw analogowo-cyfrowych i mikroprocesorw,
otworzy drog do produkcji oscyloskopw cyfrowych. Dziaanie oscyloskopu cyfrowego
polega na pobieraniu prbek badanego sygnau rwnych jego wartoci chwilowej w
momencie prbkowania, oraz zapamitaniu ich (po przetworzeniu w przetworniku AC na
posta sowa cyfrowego) w pamici cyfrowej. Sygna odczytywany z pamici jest wywietlany
w sposb stabilny na ekranie. Istotnymi zaletami oscyloskopw cyfrowych s: moliwo
matematycznej obrbki zapamitanych sygnaw i automatyzacji pomiaru rnych
parametrw sygnau (analizatory przebiegw), moliwo zapamitywania i przesyania
sygnaw na due odlegoci, moliwo sprzgania oscyloskopu z systemami pomiarowymi,
moliwo barwnej prezentacji wielu przebiegw na monitorze z kolorow lamp
kineskopow i inne. Gwne parametry oscyloskopw cyfrowych to:
-
pasmo czstotliwoci
prbkowania)
dla
przebiegw
jednorazowych
(graniczna
czstotliwo
P.Janik, Zb.wierczyski
Pytania kontrolne
1. Dla jakich czstotliwoci badanego przebiegu waciwa jest praca siekana a dla jakich
przeczana?
2. Jaki tryb wyzwalania naley przyj jeli na wejcia nie podajemy adnego sygnau a
chcemy ustali o zera?
3. Jak powinna przebiega procedura regulacji oscyloskopu po podczeniu sygnau na
wejcie majca na celu uzyskanie stabilnego obrazu?
4. Jaka jest rnica pomidzy trybami wyzwalania AUTO i NORM?
5. O czym naley pamita chcc odczyta parametry napiciowe i czasowe badanego
przebiegu?
P.Janik, Zb.wierczyski