Hubert Growski

Godo druyny: Foxers

2. Hologram
Tre problemu:
Panuje opinia, e hologram moe powsta przez zarysowanie kawaka plastiku. Wykonaj taki
hologram dla napisu IYPT i zbadaj, jak on dziaa.

Analiza teoretyczna:
Celem dowiadczenia jest zbadanie, w jaki sposb moliwe jest wykonanie hologramu na
kawaku plastiku, w jakich warunkach bdzie on dziaa i jak dziaanie to zaley od istotnych
parametrw.
Najpierw jednak naley zrozumie, czym jest hologram oraz jak dziaa mechanizm widzenia i
oceny odlegoci u czowieka.
Hologram to fotograficzny zapis przynajmniej dwufalowego obrazu interferencyjnego, ktry
w odczycie daje dwa niezalene od siebie obrazy przestrzenne 3D. Istnieje kilka technik
produkcji hologramw, bazujcych na wykorzystaniu wizek laserowych.
Kiedy wiato odbite od danego przedmiotu trafia do oczu, jest skupiane przez soczewk
kadego z nich na siatkwce. Siatkwka oka wysya impulsy nerwowe do mzgu, ktry
nastpnie konwertuje je, wytwarzajc wraenie widzenia. Dziki temu, e kade oko odbiera
nieco inny obraz przedmiotu, moliwe jest wyczucie odlegoci od niego.
Hologram dostarcza mzgowi dwa rne obrazy stereoskopowe, ktre ten interpretuje jako
jeden, wywoujc wraenie przestrzennoci.
W moim dowiadczeniu sprbuj wykona hologram w domowych warunkach. Bdzie nim
zapis liter IYPT wykonany na plastikowej pytce. Zapis ten przy zachowaniu odpowiednich
warunkw wietlnych powinien w odczycie dawa wraenie ruchu i gbi, dziki
wykreowaniu dwch obrazw stereoskopowych (po jednym dla kadego oka).
Efekt taki moliwy bdzie do uzyskania przy wykorzystaniu
techniki, opracowanej przez Williama Beatyego. Polega ona
na wykonywaniu szczelin na pytce przy pomocy cyrkla
podziaowego lub podobnego, ostrego narzdzia. Pojedyncza
szczelina ma ksztat uku okrgu o rodku w danym punkcie
obrazu. Wynika z tego, e im wicej szczelin zostanie
wykonanych, tym wiksz rozdzielczo bdzie posiada
wynikowy obraz.
Odpowiednio wykonana szczelina moe dziaa jako wklse
Rys. 1: Przykadowe szczeliny wykonane
zwierciado sferyczne w punkcie, w ktrym pada na ni
na pytce.
promie wiata. Promie taki ulega nastpnie rozszczepieniu,
tworzc pusty w rodku stoek wiata, ktrego o jest styczna do szczeliny. Kolejne
promienie wiata, padajce na inne punkty szczeliny, rwnie ulegaj rozproszeniu, tworzc
kolejne stoki wiata. Jeeli przeduymy promienie wzdu wierzchokw tych stokw,
na ich przeciciu otrzymamy dwa pozorne obrazy nie punktowe, ktre w rzeczywistoci s
punktami (tak zwane obrazy astygmatyczne).
Jeden z tych obrazw przebiega wzdu wierzchokw stokw (rysunek 2) i wzdu
szczeliny.

Drugi widoczny jest na rysunku jako szara krzywa, majca ksztat

elipsy. Powstaje ona po przedueniu promieni tworzcych
kolejne stoki, gdy szczelina jest owietlona od gry. Gwna
o elipsy jest rwnolega do promieni ze rda PS, a jej blisze
ognisko znajduje si na szczelinie.
Na rysunku 3 wida, w jaki sposb promienie wiata,
odpowiedzialne za wywietlanie poszczeglnych pikseli
obrazu, trafiaj do kadego oka. Oczy obserwatora,
umiejscowione w punktach O1 i O2, obserwuj opisany powyej
pozorny obraz w ksztacie elipsy. Jednak obserwator jest stanie
dostrzec tylko niewielki fragment tej elipsy ze wzgldu na
ksztat samej szczeliny. W wyniku kade oko badacza
Rys.2: Przebieg promieni wiata padajcych
widzi tylko niewielki punkt wiata, umiejscowiony za
na pojedyncz szczelin i powstawanie
plastikow pytk. Uzyskane zostaje wraenie gbi.
pozornego obrazu astygmatycznego.
(rysunek pochodzi ze strony amasci.com)

Rys. 3: Do kadego oka trafia inny promie (pary O1- O2; O3-O4)
(rysunek pochodzi ze strony amasci.com)

Taki wanie efekt sprbuj uzyska w moim dowiadczeniu. Zbadam, jakie waciwoci
musz posiada szczeliny, aby prawidowo rozpraszay wiato. Sprawdz rwnie, jak
otrzymywany obraz zaley od materiau, z ktrego wykonana jest pytka, od kta padania
promieni wietlnych i rodzaju rda wiata oraz iloci wykonanych rys, ich gbokoci i
promienia krzywizny.

Opis ukadu laboratoryjnego:

Ukad laboratoryjny skada si z:
1. Plastikowych pytek, wykonanych z rnego rodzaju tworzyw sztucznych, takich jak
poli(metakrylan metylu) czy polistyren (pleksi, opakowania po pytach CD itp.).
2. Cyrkla podziaowego do wykonywania szczelin.
3. Linijki do pomiaru dugoci rozstawu cyrkla.
4. Sztucznego rda wiata - lampa z arwk energooszczdn LEXMAN o mocy 20 W.

Opis metody dowiadczalnej

W trakcie dowiadczenia sprbuj wykona na plastikowej pytce hologram, skadajcy si
z liter IYPT i zbadam, w jaki sposb jego dziaanie zaley od istotnych parametrw.
Dowiadczenie bdzie skadao si w dwch etapw:
Etap I: wykonanie szczelin na plastikowej pytce.
W tym etapie najpierw nanios na pytk napis IYPT, nakuwajc j cyrklem podziaowym
w dolnej czci. Nastpnie, korzystajc z cyrkla i wykorzystujc technik Williama Beatyego
wykonam seri szczelin, bdcych ukami okrgw o rodkach w danych punktach
przenoszonego napisu i staym promieniu.
Etap II: odczyt zapisanego obrazu.
W tym etapie dowiadczalnie wyznacz, pod jakim ktem musz pada promienie wietlne,
aby hologram by widoczny i dawa wraenie przestrzennoci. Sprawdz rwnie, jak
zmienia si odczytywany obraz w zalenoci od zmiany tego kta i pooenia pytki.
Etap III: badanie wpywu istotnych parametrw na otrzymane wyniki.
W tym etapie wykonam seri bada, majcych na celu ustali, jak zmiana istotnych
parametrw wpynie na otrzymane wyniki. Uwzgldni:
1. Rodzaj i kolor materiau, z ktrego wykonana jest pytka.
2. Gboko rys.
3. rdo owietlenia.
4. Ilo wykonanych rys, odpowiadajc liczbie pikseli napisu.
5. Rozstaw cyrkla przy wykonywaniu szczelin.

Przeprowadzenie dowiadczenia
Korzystajc z ukadu laboratoryjnego i analizy teoretycznej, przystpuj do wykonania
dowiadczenia.
Etap I: wykonanie szczelin na plastikowej pytce.
W dolnej czci plastikowej pytki wykonuj cyrklem podziaowym napis, skadajcy si z liter
IYPT. Pniej wbijam cyrkiel w punkty lece na zarysie liter, tworzc piksele. Nastpnie
w kady tak wykonany piksel wbijam jedn ig cyrkla, drug delikatnie obic w plastiku
rys o dugoci okoo 1 3 penego okrgu. Czynno powtarzam dla kadego piksela, nie
zmieniajc rozwartoci ramion cyrkla, ktra wynosi 45 mm. Spostrzeenie: przy zbyt duym
nacisku iga, sunc po powierzchni pytki, wydaje skrzypicy dwik.
Etap II: odczyt zapisanego obrazu.
Ustawiam si twarz do rda wiata i, trzymajc pytk w rkach, manewruj ni,
zmieniajc pooenie wzgldem oczu i kt nachylenia wzgldem promieni wiata. Przy
pewnym ustawieniu, gdy promienie wiata padaj pod ostrym ktem do paszczyzny pytki,
widoczne s spaszczone punkty wiata, powstajce na szczelinach.
Punkty wiata tworz napis IYPT, ktry wyglda, jakby znajdowa si w przestrzeni pod
pytk. Patrzc na pytk raz jednym, a raz drugim okiem, mona zauway, e kade
Rys. 4: Obraz rejestrowany
rejestruje troch inny obraz. Poczenie tych stereoskopowych obrazw wywouje
przy wychyleniu pytki w
przez mzg wraenie gbi.
prawo
Nachylanie pytki w prawo lub w lewo powoduje ruch obrazu w przeciwnym do
nachylenia kierunku i obrt napisu wzgldem jego osi pionowej w taki sposb, e przy
duym wychyleniu w prawo bliej obserwatora znajduje si litera T, a przy duym
wychyleniu w lewo bliej obserwatora znajduje si litera I.
Rys. 5: ... i w lewo.

Wychylanie pytki od siebie powoduje nachylenie napisu do przodu, a wychylanie pytki do

siebie powoduje nachylenie napisu do tyu. Badania wykazay, e jeeli kt padania promieni
wietlnych wzgldem paszczyzny pytki jest wikszy od okoo 30o, odczyt jest utrudniony. W
takim przypadku widoczne s jasne linie na caej dugoci szczelin.

Rys. 6: Pogldowy schemat padania promieni wietlnych na pytk tak, aby odczyt obrazu by moliwy.
( kt padania promienia wzgldem paszczyzny pytki)

Etap III: badanie wpywu istotnych parametrw na otrzymane wyniki.

Postpuj jak w etapie I i II - wykonuj szczeliny na pytkach wykonanych z rnych
materiaw, zmieniam rozwarto cyrkla, gboko i ilo szczelin oraz rodzaj rda wiata.
Nastpnie badam, jak zmieniaj si odczytywane obrazy.

Wpyw istotnych parametrw na otrzymane wyniki

Zmiana materiau, z ktrego wykonana jest pytka
Badania wykazay, e hologram mona wykona na rnych rodzajach plastiku. Jego
powierzchnia musi by gadka i byszczca. Prby odczytu obrazu zapisanego na plastiku o
chropowatej lub matowej powierzchni zakoczyy si niepowodzeniem - szczeliny cakowicie
wypeniaj si wiatem. Wpyw na jako otrzymanego obrazu ma rwnie kolor uytego
materiau - najlepiej widoczne s obrazy wykonane na czarnym szkle akrylowym (pleksi).
Dobrze dziaa rwnie przezroczysty plastik z podoonym pod niego czarnym tem. Podczas
prb udao si nawet odczyta hologram wykonany na zuytej butelce PET.
Zmiana promienia krzywizn wykonywanych szczelin
Odkryem, e zmiana rozwartoci cyrkla wpywa na wielko odczytywanego obrazu. W
przeprowadzonym dowiadczeniu zwikszyem rozwarto cyrkla do 80 mm i wykonaem
szczeliny na pytce. Odczytywany napis by mniejszy od tego, ktry powstawa, gdy promie
rys wynosi 45 mm, a litery wydaway si znajdowa niej w przestrzeni. Wniosek promie
krzywizn szczelin ma bezporedni wpyw na gbi otrzymywanego obrazu.
Gboko i ilo szczelin
Podczas przeprowadzania dowiadcze doszedem do nastpujcych wnioskw:
1. Zwikszenie iloci rys ma bezporedni wpyw na rozdzielczo otrzymanego obrazu. Dzieje
si tak, poniewa kady uk odwzorowuje na powierzchni plastiku jeden piksel obrazu. Przy
maej iloci ukw obraz skada si z odseparowanych punktw wiata. Przy duej iloci
ukw punkty zlewaj si ze sob, tworzc niemale cige linie.
2. Zwikszenie gbokoci rys niszczy hologram - podczas obienia rys iga cyrkla wydawaa
skrzypicy dwik, a wokoo odpryskiwa plastikowy py. Prba odczytania obrazu zakoczya
si kompletnym niepowodzeniem - rysy miay jednolity, biay kolor. Wynika z tego, e tylko

odpowiednio wykonane szczeliny peni rol luster wklsych, opisanych w analizie

teoretycznej zadania. Nie mog one by zbyt gbokie ani zanieczyszczone pyem.
Rodzaj rda wiata
Zbadaem, jak zachowuje si hologram przy prbie odczytu z udziaem wiata sztucznego i
naturalnego. Rezultaty s nastpujce:
a) najlepszy odczyt obrazu dawao naturalne rdo wiata - Soce
b) sztuczne rdo wiata w postaci lampy z arwk energooszczdn LEXMAN o mocy
20 W rwnie umoliwiao odczyt (nieco spaszczone punkty)
c) gorszy efekt otrzymaem przy prbie odczytu, gdy Soce byo zachmurzone
(spaszczone punkty wiata, utrudniony odczyt)
Dodatkowo zauwayem, e bardzo duy wpyw na moliwo odczytu ma kt padania
promieni wietlnych. Tylko w okrelonym, wskim przedziale kta padania wzgldem
paszczyzny pytki (okoo 10o - 30o) odczyt jest moliwy.

Omwienie wynikw
Przeprowadzone badania mog by obarczone bdem pomiaru. Skadaj si na niego:
a) przyjte zaoenia - na przykad brak wpywu temperatury otoczenia i fluktuacji
gstoci powietrza na bieg wizki promieni wietlnych,
b) przyjty model rozpraszania si promieni wietlnych na szczelinach,
c) indywidualny charakter uytych w dowiadczeniach materiaw i narzdzi - midzy
innymi sposb ich produkcji, struktura zewntrzna i tak dalej,
d) niedokadnoci wynikw - przede wszystkim brak moliwoci dokadnego zmierzenia
kta padania promieni wietlnych na paszczyzn,
e) indywidualny charakter wykonanych szczelin, brak moliwoci ujednolicenia siy
nacisku igy na pytk i pomiaru tej wartoci,
f) wysoko growania Soca na danej szerokoci geograficznej o okrelonej porze
roku i wpyw warunkw zewntrznych na charakter promieni wietlnych,
g) brak moliwoci dokadnego zbadania struktury powstaych szczelin ze wzgldu na
ich mikroskopijne rozmiary.

Wnioski
Wykonane dowiadczenia potwierdziy moliwo
wykonania hologramu na plastikowej pytce
poprzez wykonanie na niej serii szczelin. Przy
zachowaniu odpowiednich warunkw otrzymujemy
obraz, dajcy wraenie ruchu i gbi.
Rodzaj uytego materiau - zwaszcza jego kolor i
faktura powierzchni - ma wpyw na otrzymywany
obraz. Do wykonania hologramu mona uy
rnego rodzaju tworzyw sztucznych, ktre atwo
znale w kadym domu.
Zwikszenie promienia krzywizn wykonywanych
szczelin zwiksza gbi otrzymywanego w odczycie
obrazu, co sprawia wraenie, e napis znajduje si
niej w przestrzeni pod pytk.

Rys. 7: Pytka z gotowym hologramem - na

dole napis wzorcowy z nakuciami (piksele),
wyej widoczny obraz w odczycie.

Rysy musz by gadkie i mie odpowiedni gboko, aby mogy dziaa jako zakrzywione
rozpraszacze promieni wietlnych. Zbyt gbokie lub niestarannie wykonane i
zanieczyszczone rysy uniemoliwiaj odczyt obrazu.
Najlepsze wyniki otrzymamy, stosujc naturalne rdo wiata (Soce) w pogodny,
bezchmurny dzie. Uycie sztucznych rde wiata rwnie jest moliwe, chocia daje nieco
gorsze rezultaty.

Rys. 8: Zdjcie sprztu i materiaw uytych w dowiadczeniach.

Bibliografia
Podczas przygotowywania pracy korzystaem z nastpujcych rde:
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Hologram
2. http://amasci.com/amateur/hand1.html
3. http://rarr.pl/ochrona/hologramy/
4. http://www.youtube.com/watch?v=XUy8lELWhJg
5. http://pl.wikipedia.org/wiki/Stereoskopia