Sadržaj

Uvodni dio........................................................................................................2
Istorijat učenja na daljinu.................................................................................3
Model procesa obrazovanja na daljinu ............................................................3
Načini i mogućnosti korišćenja........................................................................6
Prednosti i nedostaci........................................................................................7
Stepeni obrazovanja putem učenja na daljinu.................................................7
Primjer softvera LEARNING CUBES 2.0............................................................9
Pregled raspoloživih softverskih alata za implementiranje učenja na daljinu 11
Zaključak.......................................................................................................13
Literatura.......................................................................................................14
Uvodni dio

Obrazovanje je danas uslov opstanka i razvoja modernih društava. U oblasti

informacionih tehnologija značaj obrazovanja je u proporcionalnoj
srazmeri sa tehnološkim razvojem društva.

Obrazovanje na daljinu učiniti efikasnim, kao tradicionalno obrazovanje, je

veoma zahtijevan i težak zadatak. Mnoge komponente informacionih
tehnologija kao što su multimedija, mreže, baze podataka, umjetna
inteligencija uključene su za ovaj proces. Nažalost, suočeni smo sa brojnim
poteškoćama kako što su cijena i vrijeme implementacije sistema,
semantički jaz i ograničen protok.

Sa ekspanzijom tehnologije i inovacija u oblasti učenja na daljinu,

raspoloživost takvog načina edukacije povećava se dramatično. Mnoge
tradicionalne škole neke od svojih programa koncipiraju u obliku učenja na
daljinu a mnoge škole su izrasle fokusirajući se isključivo na učenje na
daljinu.

Nove mogućnosti i obaveze u karijeri mladih ljudi u smislu promjene mjesta

rada, promjene posla zbog boljih finansijskih uslova, promenljivog radnog
vremena, velikog broja sastanaka i poslovnih putovanja, rada na terenu čine
da nove generacije studenata, koje su u mogućnosti da svoje školovanje
radeći finansiraju sve više pristupaju programima učenja na daljinu.

Razvoj privrede koji nas očekuje u budućem vremenu svakako nam ne

dozvoljava situaciju da su nam studenti, mladi ljudi od 18 do 25 godina
poslovno neaktivni ili da pak biraju između studija i posla. Te dve vrlo bitne
stvari ne mogu biti nikako suprotstavljene. Mladom čovjeku treba omogućiti
da radi i uči u isto vrijeme.

Većina škola u svetu danas ima u svojoj ponudi ozbiljno organizovane

“Distance Learning” programe. Pre svega, takve programe karakteriše velika
posećenost i učešće “novih” generacija studenata. Podaci koje je za 2003.
godinu iznela u javnost gore pomenuta asocijacija govore o više miliona
studenata širom Amerike i Evrope koji su trenutno u nekom od oblika
„Distance Learning” studija.

Kod nas to nije slučaj. Pojedinačni slučajevi koji se u našem okruženju gotovo
jedva mogu i pronaći i sresti tretiraju učenje na daljinu samo kao dodatni
servis za pomoć svojim studentima u nastavnom procesu i to najčešće u
formi objavljivanja tekstualnih materijala na Internetu.

2
Istorijat učenja na daljinu

Začeci učenja na daljinu uspostavljeni su korišćenjem poštanskog sistema za

prevladavanje udaljenosti primalaca i isporučilaca obrazovnih sadržaja
(Correspondence Learning). U Engleskoj sredinom 18. vijeka su počele
funkcionisati tzv. dopisne škole. Studenti bi dobijali zadatke i testove, koje bi
po rješavanju dostavljali putem kurira. Sa razvojem radio i TV tehnike, u
Sjedinjenim Američkim Državama 1912. godine ruralnim zadrugama
ponuđeni su radio kursevi na Univerzitetu Ajova. Godine 1940. na televiziji su
za široku publiku organizovani obrazovni časovi. To ukazuje da učenje na
daljinu ne predstavlja neki potpuno novi fenomen1.

Učenje na daljinu prvi put se institucionalizuje 1859. godine, kada je

Univerzitet u Londonu prvi ponudio obuke za učenje na daljinu. Drugi pionir
ovog vida edukacije bio je Univerzitet u Južnoafričkoj Republici, koji je 1946.
godine uveo kurseve za učenje na daljinu posredstvom poštanskog sistema.
Open University, Univerzitet namenjen isključivo daljinskom obrazovanju u
Velikoj Britaniji, postoji od 1969. godine. Sličan univerzitet, Fern Universitat
otvoren je 1974. godine u Nemačkoj u Hagenu. Širom sveta postoji više od
90 ovakvih institucija, kako na engleskom tako i na maternjem jeziku.

Danas se Web-tehnologija prilagođava kako bi se proširile granice školskih

učionica. Nastava se jednim djelom ili u potpunosti odvija u virtuelnom
prostoru, a što je u velikoj mjeri uslovljeno ekonomskim napretkom. Web-
tehnologija omogućava izvođenje nastave na širem prostoru, smanjuje
troškove nastave i poboljšava njenu efikasnost. Programi učenja na daljinu
mogu biti prilika i starijim osobama za dodatno obrazovanje i ažuriranje i
obnavljanje fonda znanja.

Model procesa obrazovanja na daljinu

Tradicionalnom modelu obrazovanja na fakultetima nalaze se uglavnom

sljedeće aktivnosti:

Predavanja – klasičan i najstariji oblik komunikacije nastavnika tj. predavača

sa studentima u kome se izlaže i pojašnjava gradivo. Najčešće se odvijaju
jednosmjerno– ex catedra, usmjerena od predavača prema studentu. Poslednjih
godina sve više se predavači usmjervaju na takozvani interaktivi oblik
predavanja tj. izvođenja nastave u kojem studenti postaju važan dio nastavnog
procesa.
Vježbe i predispitne aktivnosti – predstavljaju dopunu predavanjima u
kojima se smjer komunikacije od studenta prema nastavniku nešto više

1
www.americancouncils.org.yu/documents/7.pdf, Doubt K., Spajanje kultura: uspostavljanje
kurseva na daljinu putem Interneta

3
naglašava. Zbog toga se vježbe organizuju u manjim grupama. Seminarski
radovi u suštini predstavljaju jedan oblik vježbi u kojem je interakcija studenta i
predavača više izražena.
Konsultacije – najbliži oblik komunikacije koju ostvaruju student i predavač, a
najčešće se svodi na pojašnjavanje pojedinačnih poteškoća sa kojima se
student susreće u toku samostalnog savladavanja gradiva.

Ispit ili provjera znanja – završna faza u nastavnom procesu jednog kursa.
Izvodi se na razne načine putem kolokvija, pismenih i/ili usmenih ispita.
Vrednovanjem raznih studentskih praktičnih projekata.

Učenje na daljinu je obrazovna interaktivna komunikacija između studenata i

profesora koja se realizuje pomoću savremenih IKT i ono ima :
− svoju didaktičku, logičku i metodičku artikulaciju,
− svoju svrhu, uzročnost i posljedice, svoje strategije i ciljeve.
− resurse kojima realizuje nastavni proces radi postizanja stvaralačkog
maksimuma i zadovoljavanje individualnih potreba.

Studij učenja na daljinu daje prostora univerzitetima da razviju svoj model na

način koji nabolje odgovara njihovom nastavnom procesu.

Predavanja – kao oblik izvođenja nastave su važan dio i procesa obrazovanja

na daljinu. Činjenica da student nije u prostorijama univerziteta više ne znači da
je on uskraćen za predavanja. Sva predavanja koja se izvode na univerzitetu
snimaju se pomoću kamera. Nakon toga se obrađuju i zavisno od tipa
plasmana obrazovanja na daljinu kompresuju u različite formate.

Vježbe – se realizuju kroz simulatore kao što su na primjer MicroSim InHospital

proizvođača Laerdal Medical AS, simulator hitne pomoći, ili studije slučaja za
određene predmete.

Konsultacije– se izvode putem foruma, e–maila pa čak i VOIP programa kao

što su popularni Skype.

Ispit– Zakon o visokom obrazovanju Republike Srpske, na žalost, ne dozvoljava

realizaciju izvan sjedišta univerziteta što po definiciji obrazovanja na daljinu
predstavlja paradoks.

Tehnološke i organizacione mogućnosti, u kombinaciji s obrazovnim uslovima i

ciljevima, određuju i načine izvođenja obrazovanja na daljinu u odnosu
na klasičnu (tradicionalnu) nastavu:

a) klasična nastava je dominantna, učenje na daljinu je samo povremeno

dopunjuje;
b) klasična nastava i učenje na daljinu izvode se u približno podjednako;

4
c) klasična nastava je samo povremena i manje učestala, učenje na daljinu
je dominantno;
d) klasična nastava je kroz rijetke susrete uživo, učenje na daljinu se gotovo
potpuno izvodi;

5
Načini i mogućnosti korišćenja
Različite su mogućnosti na raspolaganju onima koji učestvuju u ovakvom
načinu sticanja znanja.

Tako su u upotrebi:
− nastavni materijali - štampani materijali (udžbenici, priručnici, knjige sa
vježbama i dr.), zvučni i video zapisi, multimedijalni zapisi
− komunikaciona sredstva - telefon, audio i video konferencije
− komunikacioni kanali - pošta, fiksna telefonija, radio, TV, ISDN, različite
i digitalne specijalizovane veze, kablovska

Najrasprostranjeniji oblici učenja na daljinu su: korišćenje e-mail-a,

World Wilde Web-a, telekonferencija i videokonferencija.

− E-mail ili elektronska pošta kao način razmene informacija ima

karakterisitke brze distribucije, mogućnost slanja dokumenata i grafičkog
materijala na jednu ili više adresa, učestalu komunikaciju između učenika
i nastavnika. Takođe, ona se može čitati kada i koliko puta to želimo i ima
mogućnost čuvanja.
− WWW spada u najpopularnije i najbolje metode prikazivanja nastavnih
sadržaja. Obzirom da pored teksta sadrži i druge multimedijalne elemente
(kao što su animacija, muzika, video, grafika) sa razlogom se može
smatrati uzbudljivim i interaktivnim. Web stranice moguće je redovno
ažurirati, može ih posećivati više korisnika istovremeno ali im se može
potpuno ili delimično ograničiti pristup.
− Telekonferencija uključuje živu komunikaciju pojedinaca i grupa ili
nastavnika i učenika istovremeno, mjesto i vrijeme su ograničeni ali je
moguće snimiti i koristiti kasnije. Mali broj ustanova poseduje opremu i
tehnologiju koja je za to potrebna.
− Videokonferencija kao najpoznatiji i najčešći oblik telekonferencije
omogućava brže i jednostavnije prezentovanje sadržaja nastave
gostujućeg nastavnika nego što bi to bilo realnim gostovanjem, pa su
veće uštede vremena i novca, učenici savladavaju komunikacijske i
menadžerske veštine a vizuelna povezanost učesnika utiče na veću
motivisanost.

Postoje dva modaliteta učenja na daljinu:

− sinhroni - nastava se odvija u stvarnom vremenu ( videokonferencije,
chat, e-mail)
− asinhroni - ne zahteva simultano učestvovanje učenika i nastavnika što
znači da učenici sami mogu birati kada će usvajati pojedine sadržaje

Učenje na daljinu je nesumnjivo moćan instrument unapređivanja nastave i

procesa obrazovanja. Računari predstavljaju multimedijalni alat,
omogućavaju interaktivnost i učenje po sopstvenom tempu, povećavaju

6
mogućnost pristupa pojedinca obrazovnim institucijama. Brojna je literatura
koja sadrži uputstva za korišćenje računarskih programa. Računarska
tehnologija podleže stalnim inovacijama. Izgradnja računarskih nastavnih
mreža je skupa i zahteva vrijeme i ulaganja. Od toga koji će softver koristiti
obrazovna ustanova zavisi da li će koristiti sopstvenu ili zakupljenu vrstu
platforme.
Prednosti i nedostaci

Prednosti
Kao prednosti učenja na daljinu navodi se smanjenje prostornih i vremenskih
ograničenja. Učenici mogu da uče od kuće a da se zapravo školuju u drugom
mestu. Kod učenja na daljinu ne gubi se vrijeme u putu do škole (vrijeme je
neobnovljiv resurs pa je neophodno biti vešt u njegovom upravljanju). Time
se smanjuju troškovi prevoza i smeštaja. Pored sticanja informacija o onome
što uče, učenici rade sa različitim tehnologijama čime usvajaju dodatna
znanja i veštine o njihovom korišćenju. Učenici gradivo savladavaju
određujući sopstveni tempo učenja što im je omogućeno u vrijeme koje im
odgovara tokom 24 časa dnevno svih sedam dana u nedelji. Pored toga što
određuju vlastiti tempo, u mogućnosti su i da odaberu način učenja
određujući stepen interakcije sa nastavnikom i ostalim učenicima. Tako se
menjaju navike i učenika i nastavnika. Učenje na daljinu predstavlja izazov a
dostupnost učenja je osigurana. Omogućava stalno učenje i profesionalno
usavršavanje.

Nedostaci
Naravno da ovakav koncept ima svojih nedostataka. Najčešće se navodi
izostanak socijalnih kontakata među učesnicima jer pojedinci nisu navikli na
takvu izolovanost pa se dešava da odustaju.
Nedostaci se vezuju i za tehnologiju. Nisu svi u mogućnosti posedovanja
odgovarajućih računara i ne poznaju u dovoljnoj meri način korišćenja istih.
Frustrirajuće mogu uticati zastoji i kvarovi. Treba imati na umu da internet
sredina nije regulisana i da probleme mogu praviti virusi i upadi hakera.
Potrebna je velika motivacija učenika koji je nekad i u situaciji da samostalno
procenjuje svoju potrebu za učenjem. Veće je opterećenje nastavnika u
pripremi nastavnih sadržaja jer je potrebno uložiti duplo više vremena nego
za klasično učenje.

Stepeni obrazovanja putem učenja na daljinu

Danas su u svijetu, posebno u SAD-u, aktuelni svi nivoi obrazovanja putem

učenja na daljinu. Od viših škola i koledž kurseva, preko bečelor, master, do
specijalističkih i doktorskih programa polaznici imaju mogućnost izbora da li
će nastavu pohađati na tradicionalan način ili online putem.
Posmatrajući rad 1 000 obrazovnih ustanova širom SAD-a, Alfred P. Sloan
Foundation je otkrila da pored tradicionalnog načina učenja:

7
− 65% omogućava srednjoškolsko obrazovanje online putem
− 63% omogućava fakultetsko obrazovanje online putem
− 44% nudi Master online program
− 43% pruža specijalistički online program.

8
Primjer softvera LEARNING CUBES 2.0

Rješenje sistema za učenje na daljinu čija Web bazirana eLearning platforma

omogućava nastavnicima laganu organizaciju, objavljivanje, upravljanje i
implementaciju edukativnog materijala. 24 / 7 dostupnost i napredne
nastavne opcije pružaju studentima ugodno okruženje za učenje.

Osobine:
− Skalabilnost - jedinstvena univerzitetska platforma
− Ne zahtijeva posebne kompjuterske vještine
− Lagano objavljivanje edukativnog materijala kroz CMS
− Intuitivan interfejs za nastavnike i studente
− Praćenje i zabilježavanje korisničkih akcija
− Informacije smještene u jednom repozitorijumu omogućavaju ponovnu
upotrebu
− Personalizovano i prilagođeno sticanje znanja
− Povećana angažovanost, interakcija, participacija i motivacija učesnika
u procesu učenja
− Automatizovana upotreba nastavnih materijala i sadržaja u skladu sa
SCORM (Sharable Content Object) standardom

9
Slika 1. Predmet socijalna psihologija obrađen pomoću Learning cubes
aplikacije

10
Pregled raspoloživih softverskih alata za implementiranje
učenja na daljinu

Ovo je pregled courseware alata koji su trenutno dostupni na tržištu:

− ANGEL
− Avilar
− Active Learner
− Asymetrix
− A-TrainES
− Anlon
− Allaire Forum
− Authorware
− Bazaar 7
− BSCW
− Blackboard
− CentraOne
− Course-in-a-box
− Claroline
− ClassWeb
− Click2learn Aspen
− COSE
− Caucus
− Conferencing on the WWW
− cu-hearme.com
− Cu-SeeMe
− Darryl L. Sink & Associates, Inc.
− Desire2Learn
− Docent
− Desire2Learn
− eCollege
− EduSystem
− Eledge 1.2
− Eloquent
− Ed Tech Tools
− eWebUniversity.com
− FirstClass
− Fle3
− Generation21
− Impatica
− Internet Course Assistant
− IntraLearn SME

11
− Janison Toolbox
− Jenzabar Internet Campus Solution
− Jones e-education V2002
− KnowEdge eLearning Suite
− Knowledge Platform
− KnowledgePlanet
− Land Grant Training Alliance Online Lessons
− LearnLinc
− Lectora
− Lotus LearningSpace
− Mallard
− MentorWare
− Module Zero
− Manhattan Virtual Classroom
− MimerDesk
− Moodle
− Quest
− Question Mark
− PlaceWare
− RealEducation
− Saba
− SiteScape Forum
− Symposium
− Serf Distance Education Environment
− Tegrity WebLearner
− Toolbook
− Trainersoft
− The Learning Manager
− TopClass
− ViewletBuilder
− Vcampus
− WebMentor
− WCB - Web Course in a Box
− WebCT Standard Edition
− Web Educational Support Tools, Ltd. (WEST)

12
Zaključak
− U svijetu danas ima više od 130 miliona učenika sistema studija na daljinu.
− Godišnja stopa rasta broja polaznika procenjeno je da iznosi oko 20%.
− Na učenje na daljinu više od 23 milijarde dolara utroši se godišnje na svjetskom
nivou.

Ovi fascinantni podaci se mjenjaju svakim danom, jer broj polaznika se neprestano
uvećava.

Učenje na daljinu kao način sticanja osnovnog ili novog znanja, usavršavanja,
specijalizacije, prekvalifikacije, praćenja trendova u oblastima interesovanja ili rada,
posebno je prilagođen čovjeku današnjice. Podaci koji otkrivaju rast i primjenu učenja na
daljinu, ma koliko da su iznenađujući, oslikavaju realnu potrebu savremenog čovjeka i doba
u kojem živi, a ono je doba znanja.

Učenje na daljinu pokazalo se kao jedini način učenja koji omogućava uspešno ovladavanje
znanjem iz različitih oblasti pojedincima i grupama, na svakom mjestu i u svako vrijeme.
Korisnici učenja na daljinu nalaze se po čitavom svijetu, iz privatnog su i društvenog
sektora, od studentske, preko radne populacije, do posebnih grupa.

Najveći izazov svakog društva danas jeste kako da svakom pojedincu učini mogućim
obrazovanje kao glavni deo svakodnevnog života.

Učenje na daljinu je izazov i sredstvo za poboljšanje i unapređenje

obrazovnih procesa, kao i jedan od temelja za nove i bolje načine upravljanja
znanjem. Intenzivno uvođenje informacionih tehnologija u obrazovne procese
postao je prioritet modernih visokoobrazovnih institucija širom sveta.

Moja preporuka je da bi se trebala konstantno vršiti evaluacija ovog sistema i

njegovo usavršavanje na osnovu iskustava i stavova predavača i studenata u
praksi. Takođe smatram da bi predavači trebali da budu više uključeni u
stvaranje i razvijanje ovog modela učenja.

13
Literatura

1. Radosav, D. “E-learning & ODL Tehnologije” , Banja Luka, 2008

2. Mandic, D. “Didakticko-informaticke inovacije u obrazovanju” ,
Beograd, 2003.
3. Zakon o visokom obrazovanju Republike Srpske

14