You are on page 1of 16

Diseoderecursosdigitaleseducativos

Enesteartculosepretendereflexionarsobrelasbasesydirectricesquedebenregirunproyectode
produccinderecursosdigitaleseducativos.Desdehaceunosaosasistimosamltiplesiniciativasde
creacindematerialesprotagonizadosporprofesoradoattuloindividualoengruposdetrabajo,
administracioneseducativas,empresasmultimedias,editoriales,entidadesnoeducativasconpropsitos
divulgativos,etc.Lasinstitucioneseducativassiemprehanmostradociertapreocupacinpordisponer
depildorasmultimediaquecubrantodosloshuecosdetodasycadaunadelasreasdelcurrculo
oficialobligatorio.Quizsporqueseconsideraunvectoresencialparalaintegracindelasnuevas
tecnologas.Enesteempeosehandestinadomltiplesrecursoseconmicos.Aunquenoesalgoque
secompruebaaposteriori,nocabedudadequeelxitoofracasoconseguidoenunproyectode
produccindematerialeslodeterminaelgradocualitativoycuantitativodeusoquesehacedecada
recursoeneltrabajodiarioapiedeaula.

Tomandocomoreferencialaexperienciaacumuladaduranteestosltimosaos,tantoeneldiseoy
puestaenproduccinderecursosdigitalescomoensuexplotacindidcticaenelaula,seproponen
algunasideasquepuedenservirdebaseparafuturosproyectosdeproduccin.

ndice
1.
2.
3.
4.

Contextodeuso
Concrecincurricular
Caractersticasdelosrecursosdigitaleseducativos
ElmodelodeObjetoDigitalEducativo

5.
6.
7.
8.

Principiosdediseoestructuraldeobjetosdeaprendizaje
Principiosdediseodelentornoaudiovisual
Pautasdeaccesibilidaddelosrecursosdigitaleseducativos
Estndaresbsicosparaeldiseoderecursosdigitaleseducativos

9.
10.
11.
12.

Softwareparaeldiseoderecursosdigitaleseducativos
Elguinmultimedia
Recopilacindeactivos
Edicinymontajedelrecurso

13.
14.
15.
16.

Guadidcticaymaterialcomplementario
Pilotajedelaversinbeta
Publicacindelaversindefinitiva
Fasesdeldiseo

17. Conclusin

[volver]

1.Contextodeuso
Esimportanteindicarqueentodomomentonosreferimosalusodeestosrecursosdigitalesenel
contextodeunaula.Sesuponequecadaalumno/autilizasuordenador(1:1)paraaccederalrecurso
conintencindedescubrir/reforzaraprendizajescurriculares.Yademslafiguradelprofesor/aesclave
ejerciendounpapeldefacilitador,asesor,etc,etc.Elaprovechamientodidcticoenestecontextoesla
fuentedetodaslasdecisionesyvaloracionesaquexpuestas.Loscriteriospuedenserdiferentessise
piensaenelusoderecursosenotrassituacionesmsinformalesonoregladas.
[volver]

2.Concrecincurricular
Cuandoseafrontaunainiciativadecreacindematerialesunadelasprimerastareasconsisteen
concretarlosobjetivos,contenidos,competenciasycriteriosdeevaluacinquesepretendentrabajar.La
fuenteinicialdebeserelcurrculumoficialylaseleccindeberealizarsedeformaexplcitaporquedelo
contrarioesposiblequeelresultadonoseafcilmenteaplicableenelcontextodeaula.
Loscriteriosdeseleccinson:
Adecuacin.Convienedeterminardeantemanoeltramoeducativoyelreadondeseutilizarel
recurso.
Idoneidad.Seelegirnloselementosdelcurrculoquesetrabajanmejorconlastecnologas
multimediaconintencindesuplirlascarenciasquesederivandelaenseanzautilizandootros
medios.
Prioridad.Enunprincipionoesposibleimplementarrecursossobretodosycadaunodelos
contenidosdelcurrculum.Poresemotivosehacenecesarioestablecerunaprioridadystapuede
serladelasenseanzasmnimasexigibles.
Necesidad.Eldiseodeunrecursotambinpuedesurgirdeunanecesidadvivenciada.Lafaltade
motivacindealgunosalumnos/ashaciadeterminadoscontenidosolanecesidaddehaceralgo
distintoomseficazconellossonjustificacioneslegtimasparabuscarunrecursomultimedia
centrndosedeantemanoenciertoscontenidosdelcurrculum.
Interactividad.Elcontenidoelegidodebepermitiralalumnotomardecisionesyapreciarlas
consecuenciasdelasmismas.Sisepretendeelaborarunlibrodigitalconunniveldeinteraccin
mnimo(pasarpgina)seguramentesesustituirrpidamenteporellibroenpapelmsinmediatoy
manejable.
Transferencia.Loscontenidosquesetrabajenenunmultimediadebentenermltiplesreferenciasa
actividadesdelavidacotidianaparaasegurarunamayortransferencia.
Unavezconcretadosloselementoscurrcularessehacenecesariounarevisindelosrepositorios
habitualesparacomprobarsielrecursopensadohasidoyaimplementadoconanterioridad.Sinoesas
oelenfoquedelosexistentesnoeseladecuadoentoncesdispondremosdelajustificacinperfecta
parainiciareldiseo.

[volver]

3.Caractersticasdelosrecursosdigitaleseducativos
Tomandocomopuntodepartidalaexperienciadeusuarioeninteraccinconunsoportedigitalsurgen
factorestcnicos,pedaggicosyergonmicosquedeterminanlascaractersticasfundamentalesque
debentenerlosrecursoseducativosdigitales.Estascaractersticasson:
Multimedia.Losrecursosdebenaprovecharlasprestacionesmultimediadisponiblesparasuperar
losformatosanalgicos.Ademsdeltextoylaimagen,elaudio,elvdeoylaanimacinson
elementosclavequeaadenunadimensinmultisensorialalainformacinaportadaperoque
tambinpermitenexponerlaconunamayorriquezadematices:descripcingrficadeprocesos
medianteanimaciones,simulacindesituacionesexperimentalesmanipulandoparmetros,etc.
Interactividad.Eldiseoderecursosinteractivoseinmersivosproporcionanbaseparaeldesarrollo
deexperienciasdeaprendizajemsricas.Seaseguraunamotivacinintrnsecaalcontemplarla
posibilidaddetomardecisiones,realizaraccionesyrecibirunfeedbackmsinmediatoalasmismas.
Lamanipulacindirectadevariablesoparmetrosensituacionesdesimulacinoexperimentacin
permiteestrategiasdeaprendizajeporensayoerror.Eldesarrollodeitinerariosdeaprendizaje
individualesapartirdelosresultadosobtenidosencadapasofavorecenunaindividualizacindela
enseanza.Lainteractividadtambintieneunadimensinsocialquepuedefacilitarqueelalumno/a
participeenprocesosdecomunicacinyrelacinsocial.
Accesibilidad.Loscontenidoseducativosdigitalesdebenseraccesibles.Estaaccesibilidaddebe
garantizarseensustresniveles:Genrico:queresulteaccesiblealalumnadoconnecesidades
educativasespecialesFuncional:quelainformacinsepresentedeformacomprensibleyusable
portodoelalumnadoaquevadirigidoyTecnolgico:quenoseanecesariodisponerdeunas
condicionestecnolgicasextraordinariasdesoftware,equipos,dispositivosyperifricos,etc.yque
seaaccesibledesdecualquiersistema:window,mac,linux,etc.
Flexibilidad.Serefierealaposibilidaddeutilizarloenmltiplessituacionesdeaprendizaje:clases
ordinarias,apoyosaalumnosconnecesidadeseducativas,enhorariolectivo,nolectivo,enun
ordenadordelauladeinformtica,delabiblioteca,delaula,decasa,etc.tantoindividualmentecomo
porparejas,tros,etc.Estaflexibilidadtambindebealudiralaposibilidaddeusarlocon
independenciadelenfoquemetodolgicoquepongaenprcticaeldocente.
Modularidad.Eldiseomodulardeunrecursomultimediadebefacilitarlaseparacindesus
objetosysureutilizacinendistintasitinerariosdeaprendizajefavoreciendounmayorgradode
explotacindidctica.Amenudotenemosexperienciadelaexistenciaderecursosdondeuna
animacinconcretaresultainteresanteenunmomentopuntualmientrasqueelrestonotanto.El
diseomodulargarantizaraunaccesodirectoaunelementoconcretoyelloaumentasus
posibilidadesdeuso.
Adaptabilidadyreusabilidad.Eldiseoderecursosfcilmentepersonalizablesporpartedel
profesoradopermitelaadaptacinyreutilizacinendistintassituaciones.As,porejemplo,un

cuestionariodepreguntasdondeseaposiblemodificarfcilmentelaspreguntasyrespuestasesms
reutilizablequeuncuestionariocerrado.
Interoperabilidad.Loscontenidoseducativosdigitalesdebenveniracompaadosdeunafichade
metadatosquerecojatodoslosdetallesdesuusodidctico.Estofacilitarsucatalogacinenlos
repositorioscolectivosylaposteriorbsquedaporpartedeterceros.
Portabilidad.Losrecursosdigitaleseducativosdebenserelaboradosatendiendoaestndaresde
desarrolloyempaquetado.Deestaformaseincrementarconsiderablementesudifusin.Se
puedenintegrarcongarantasyplenafuncionalidadendistintossistemasadmitiendotambinsuuso
enlocal.Amenudoseolvidaquetodavaactualmenteexistenmuchoscentrossinunaconexin
adecuadaaInternetyquedemandanrecursosparasuexplotacinenlocal.

[volver]

4.ElmodelodeObjetoDigitalEducativo
4.1QuesunDLO?
Enlaactualidadlaproduccindecontenidoseducativosdigitalestomacomoreferenciaelmodelode
ObjetoDigitalEducativo(DLO=DigitalLearningObject).UnObjetoDigitalEducativoesun
contenidosobresoportedigitalquetiene3caractersticasbsicas:
Sufinalidadesfacilitarunciertoaprendizajedelusuario.
Esindependientedelosdemsporquetienesignificadopropioporsmismo.
Admiteunaintegracinmodulardejerarquacreciente,esdecir,sepuedeintegrarconotrosobjetos
paradarlugaraotromscomplejo.
UnejemplodeDLOmuyelementalpodraserunaimagenquelleveasociadosmetadatoscon
sugerenciassobresuutilizacindidctica.UnejemplodeDLOmscomplejopodraserunainteraccin
devariaspantallasdondeelusuariodebearrastrarycolocarlosobjetosdelescenario,elegirlaopcin
correcta,introducirportecladounapalabraenunhueco,etc.
4.2TiposdeDLO
TomandocomocriteriolosnivelesdeagregacindeunDLOdentrodelmodelodearquitecturamodular
dejerarquacrecienteysiguiendounacomplejidadcrecientesepuedendistinguirestostiposdeDLO:
DLOMedia(M).Eseltomodigital:mspequeooindivisible.Puedeserunaimagencon
metadatos,unaudio,unvideo,undocumentodetexto,etc.
DLOMediaIntegrado(MI).Eselresultadodelacombinacindevariosmediasdediferente
categora:imagenfija,audio,texto,etc.
DLOObjetodeAprendizaje(OA).Esunobjetodigitalresultantedelaintegracindeunoovarios

mediasquetieneunafuncindidcticaexplcita.Ejemplo:interaccindearrastrarysoltarpara
ordenarunaseriedeimgenesopalabras.
DLOSecuenciaDidctica(SD).Seobtienealdesarrollaryaplicarundiseodeinstruccin
completoalacombinacindevariosObjetosdeAprendizajecreadospreviamente.Ejemplo:
Secuenciadepginasconunapresentacininicialdeinformacinseguidasdeotraspginascon
interaccionesdondeelusuariopuedeaplicaresainformacin.
DLOProgramadeFormacin(PF).Combinavariassecuenciasdeaprendizaje(SD).Aligualque
laSDincluyeplanificacin,objetivos,competencias,etc.resultadodeldiseodeinstruccin.El
programadeformacinsedistinguedelaSDensucoberturacurricular:mientrasquelaSDse
refiereauncontenidoocompetenciadelcurrculo,elPFabarcalaasignaturacompletadeunnivelo
cicloformativocompleto.
DLORecursoEducativo(RE).Eselresultadodeagruparvariosprogramasdeformacin
relacionadosconunreacurricular.ElREeselDLOmsampliodetodalajerarqua.
Elprocesodeelaboracindecontenidoseducativosdigitalesquenosocupasefocalizaenla
elaboracindeobjetosdeaprendizaje(OA)ysuorganizacinensecuenciasdidcticas(SD).Tanto
unoscomootrassernsusceptiblesdeusolocalobiendeintegracinposteriorencualquierrepositorio
generalderecursosdidcticosoenunaplataformadeelearning.
4.3QuesunObjetodeAprendizaje(OA)?
UnObjetodeAprendizaje(OA)esunobjetodigitaleducativoqueresultadelaintegracindevarios
elementosmultimediayquetieneunafuncindidcticaexplcita.ElOArepresentaelnivelmspequeo
confuncindidcticaexplcitadentrodeldiseodeinstruccin.Dichoobjetopuedeincluirunaovarias
actividadesdeaprendizajeysuevaluacin.Deformaopcionalpuedeincluirmapasconceptualesy
sistemasdeevaluacindelconocimientoprevio.Sucoberturacurricularaproximadapuedeserun
elementodecontenidodeunaasignaturaenunniveleducativodeterminado.

[volver]

5.Principiosdediseoestructuraldeobjetosdeaprendizaje
Entrelosprincipiosquepuedenservirdebaseparalaconstruccindelaestructuradeunrecursocaben
mencionarlossiguientes:
Objetosysecuencias.CadaSD(SecuenciadeAprendizaje)estarformadaporvariosOA(Objetos
deAprendizaje)organizadosenprincipiodeformasecuencialperoconposibilidaddeaccesodirecto
acualquierelementodelasecuencia.
Informacineinteraccin.CadaOA(ObjetodeAprendizaje)puedeestarformadoporunelemento

deinformacinyotrodeinteraccin.Seproporcionainformacinqueelalumno/adebeprocesar
paraluegotratarderesolverlainteraccinaplicandoloaprendido(transferencia).
Independencia.ElOApuedeofreceralalumno/alainformacinsuficientepararesolverla
interaccinsinnecesidaddeconsultarotrasfuentes.EnestecasoelOAsermsindependientey
autnomo.Sinembargotambindeformaintencionadasepuedeomitirestainformacinparaque
noseasuficienteyforzarqueelalumno/alabusquepreviamenteenotrositio.Eselcasodelos
materialeselaboradosporeditorialesdondeelalumno/adebeconsultarellibrodetexto.Tambin
materialeselaboradosparaproyectosdeinvestigacinowebquestsdondelainformacinsebusca
enciertossitiosdeinternet.Alfinyalcabosetrataradeutilizarelrecursodigitalcomounrecurso
msdentrodelprocesodeenseanzayaprendizaje.
Variedaddeactividades.Aldisearunasecuenciadidcticasedebeasegurarunrepertorio
variadodetiposdeactividadesentornoaunmismocontenido:eleccinsimple,rellenarhuecos,
asociaritems,etc,etc.EsmsenriquecedorunpaquetedeJClicquecontengadistintostiposde
actividadesentornoauntemaqueunpaquetequecontengasoloejerciciosdelmismotipo.
Simplicidad.Tenemosexperienciadematerialesexcesivamentecomplejosquenosehan
popularizadoporqueresultanmuypesadosdemoverconelhardwareoconectividaddisponibles.
Tambinporquenofuncionanadecuadamenteoporquerequierenunacurvadeaprendizajelargay
pronunciadaporpartedelalumno/aantesdecomenzaraobtenerlosprimerosfrutos.Inclusoporque
lasespectacularesanimacionesdeintroduccinqueresultabaninteresantesalprincipiose
conviertenenalgotediosotrasreiteradosaccesos.Elminimalismoeneldiseoderecursos
educativosenmuchasocasionesesunvalordeseableconintencindeevitarlassituaciones
citadas.
Esfuerzocognitivo.Esmuyimportantetenerencuentaquelacalidaddidcticadelasactividades
interactivasvendrdadaporlosprocesosmentalesqueelalumno/adesarrolladurantesu
interaccinconelrecurso.Avecesestanfcilcomoreflexionarsobreloquedebepasarporla
mentedelalumno/adurantelaresolucinconxitodelatareapropuesta:observarorientarseenel
espacioyeneltiempoapreciardistanciasytiemposreconocer,identificar,sealar,recordar
explicar,describir,reconstruirmemorizarcomparar,discriminar,clasificarconceptualizar
manipularconceptosrelacionar,ordenarcomprender,interpretar,representar,traducir,transformar
hacerclculosmatemticosmentalesresolverproblemassencillosaplicarreglas,leyes,
procedimientos,mtodosinferir,preverseleccionarlainformacinimportantesintetizar,globalizar,
resumiranalizarelaborarhiptesis,deducirinducir,generalizarrazonarlgicamenteestructurar
analizarlainformacincrticamenteevaluarexperimentarconstruir,creartransformar,imaginar
expresar,comunicar,exponerdeformaestructuradanegociar,discutir,decidirresolverproblemas
nuevosplanificarproyectos,seleccionarmtodosdetrabajo,organizarinvestigardesarrollar,
evaluarnecesidades,procesosyresultadosintuir,etc,etc.Unobjetodeaprendizajesertantoms
ricocuantomsvariedaddeprocesosmentalesdemandeconxitodelalumno/aenunaadecuada
secuenciaydeacuerdoconelniveldeconocimientosdeste.Teniendoencuentaesteenfoque
puedequenoresultentaninteresantesactividadesmsmecnicascomobuscarpalabrasenuna
sopasdeletras,crucigramasojuegosdelahorcadoobienquesedecidanplantearbuscandoalgn
giroquefuercealgnotroprocesocognitivoadicional.Porejemplo:aportarslolasdefinicionespara
buscarlaspalabrasenunasopadeletras.

Feedbackinmediato.Elalumno/arecibirinformacininmediataybrevesobreelresultadodesu
interaccin.
Contadordeaciertos/fallos.Elcontadordefallospermitediscriminarelempleoporpartedel
alumno/adelascapacidadesdelpensamientoobienlasimplealeatoriedadenlaresolucindelas
tareasevaluables.Alfinalizarelrecursodebemostrarlaestadsticafinaloregistrarestosdatospara
suposteriorconsultaporpartedelprofesor/a.
Refuerzosignificativo.Alconcluirconxitounobjetodeaprendizaje,conindependenciadel
tiempoempleadoydelnmerodeerrores,elalumno/arecibirunrefuerzopositivoajustadoala
dimensindelxito.
Anlisisderespuestas.Serequierecontemplarunadecuadoanlisisderespuestasenaquellas
actividadesmsabiertas,porejemplo,rellenarhuecosmedianteelteclado.Esnecesariopreverla
mayoradeposibilidades:sinnimos,variedadesortogrficas,etc.
Tratamientodelerror.Esnecesarioasegurarqueelalumno/apuedaregresarydisponerdeun
nuevointentotrascometerunerror.Elfeedbacksonoroserbreve,discretoydiferenciandotanto
paraaciertoscomoparaerrores.Seevitarlosrefuerzospositivosreiterados,exageradosygratuitos
porqueterminanresultandotediosos.Laayudacontextualopistapararesolverelproblemaslose
mostrarcuandoelalumnolosolicitepulsandoeneliconocorrespondienteobiencuandocometa
variosfallossucesivos.
Usoindividual/colectivo.Lasaplicacionespuedendisearseparaqueelalumno/ainteracte
individualmenteconellasaunquetambinsepuedencontemplarpararesolverporparejasoincluso
desdelaPizarraDigitalInteractivaenpequeosograngrupo.
Tiempodeuso.Lasecuenciadidcticadebepensarseparaunaduracinaproximadade10
minutos.Estofacilitarsuptimaaplicacinenunasesindeaulateniendoencuentaeltiempode
preparacindelrecursoyladisparidadderitmosdelalumnado.Elusoenelaulaimponeunarpida
disponibilidaddelrecursoporloqueseevitartenerquepasarmuchaspginasopantallasprevias.
Predominiodelainteraccin.Laformaprioritariadeadquisicindelainformacinporpartedel
alumnadoalaccederalosrecursosmultimediaserlainteraccin.Inclusoenlaspginasde
presentacindelainformacin.Elconocimientotambinsepuedeadquirirapartirdela
experimentacin,porelmtododeensayoerror,evitandoenlamedidadeloposiblelapresentacin
delainformacincomounlibrodetexto.Ejemplo:sepuedepresentarunaimagenconzonas
sensiblesquemuestranalrolloverotabulacinlainformacindecadaparte.

Aleatoriedad.Enlamedidadeloposible,paraunamismainteraccin,conunamismaestructura
formal,seimplementarciertadosisdealeatoriedadenlapresentacindecontenidos.Ejemplo:Una

propuestadesumaconsumandosdistintosencadacaso.Conelloseevitarqueelrecursose
agoterpidamentetrasvariosintentossucesivos.Sepuedesugeriralalumnoqueyahaterminado
volveraempezardenuevosincaerenlarepeticinmontonayaburrida.
Propuestascomplementarias.Conintencindepotenciarlasposibilidadesdelrecursoyenfatizar
ladimensinconstructivadelaprendizaje,sepuedenplantearpropuestasdetrabajofueradelpropio
objetoosecuencia.Estaspropuestasfomentanlatransferenciabidireccional:loqueseaprendeen
laresolucindelrecursoseaplicadespusalapropuestayviceversa.
[volver]

6.Principiosdediseodelentornoaudiovisual
Enlacomposicindelentornoaudiovisualsemimarnlossiguientesaspectos:
Navegabilidad.Losbotonesadelante/atrssesituarnenzonasdestacadasdelapantalla.Con
ellossepodrnavegarsobrelosobjetossiguiendolasecuenciadigitalpreestablecida.Entodo
momentoelalumno/apodridentificarlapginaopantalladondeseencuentraylaposibilidadde
accederdirectamenteaunobjetodeestasecuencia.Estofacilitarretomarelprocesoalldondese
abandonenlasesinanterior.
Instrucciones.Lasinstruccionesinicialesdelobjetodeaprendizajeseproporcionarnenforma
escrita.Lostextossernclarosycortos.Noseutilizarnbarrasdedesplazamientoverticaloscroll
paraleerlostextos.Seacompaarndeaudiosiesposible.
Ventanasemergentes.Seevitarenlamedidadeloposiblemostrarcontenidosenventanas
emergentes.
Cargadecontenidos.Reducirenlamedidadeloposiblelosprocesosdecargaqueexijanqueel
usuariopermanezcainactivofrentealapantalla.Sepuedeutilizarladescargaensegundoplano.Y
siellonoesposibleentoncesconvieneamenizarlosprocesosdecargaconsencillasanimacioneso
coninteractividadesdeentretenimiento.
Simbologa.Losttulos,mens,ventanas,iconos,botones,fondos,etc.seajustarnaunamisma
cartadecoloresylneaestticasinvariarexcesivamenteparanorecargarelentornoycontribuircon
elloaladistraccindelalumnado.
Tipografa.EnEducacinInfantilsesuelenutilizarfuentescomoMeMimaoEdelfontmedde
grafaenlazada.Msadelanteseoptaporotrasfamiliasdefuentescomoporejemplo:Arial
HelvetiaVerdana.
Iconografa.Enlosbotonesyreassensiblesdelasinteraccionesseutilizarniconossignificativos
queaportenalalumnolasuficienteinformacinaunquepuedaniracompaadasosustituidospor
texto:unapuerta(salir),unaltavoz(sonido),flechaizquierda/derecha(atrs/adelante),unacasita
(inicio).Convienemodularladensidaddeelementosenpantallaparaevitarsobrecargarla.
Resolucindepantalla.Actualmentedebecontemplarseeldiseoparaunaresolucinde
1024768pxelesaunqueelmaterialdebeajustarsetambinalaresolucindeequiposnotebookde
10,2pulgadasconresolucinmxima1024600pxeles.SonlosequiposdelprogramaEscuela2.0.
Economa.Seevitarnlasimgenes,audios,vdeosoanimacionesquenoaportenvalor
significativoalaprendizaje.Esteesunerrormuyfrecuenteenalgunosrecursosbuscandoquizs
incrementarlamotivacindelusuario.Deestaformanosloseconseguircentrarlaatencindel
alumnadosinoquetambinseaceleraladescargaysesimplificaeldiseo.

[volver]

7.Pautasdeaccesibilidaddelosrecursosdigitaleseducativos
EnEspaa,desdehaceaos,lasinstitucionespblicasestnobligadasporleyapromoverydesarrollar
proyectosdelasociedaddelainformacinconlosmayoresnivelesdeaccesibilidad(dobleAotripleA).
Estosignificaquecualquieraplicacinwebmultimediacreadadebeseraccesiblealmayorcolectivode
usuariosincluyendoalalumnadoconnecesidadeseducativasespeciales.
LosestndaresquedebencumplirloscontenidoswebeducativosenEspaaestnsometidosalas
directricesrecogidasenlassiguientespginas:
NormaUNE139802
Legislacionespaolasobreaccesibilidad
DirectricesdeAccesibilidaddelW3C
Algunasdelasrecomendacionesmsimportantesquedebecumplirunaaplicacinentemas
deaccesibilidadson:
Refuerzotextual.Proporcionarcontenidostextualesalternativosaloscontenidosmultimedia.
Usodelcolor.Elcolornoesindispensable.Lostextosylosgrficosdebensercomprensiblescon
independenciadelcolor.
Marcasyhojasdeestilo.Usarlasmarcasyhojasdeestiloadecuadamente.
Usodellenguaje.Usarellenguajedeunaformaclarayconcisa.Nosernecesarioleerprrafos
muyextensosparainiciarlaactividad.
Tipodefuente.Seutilizarntipos,tamaosycoloresdefuentesqueseanaccesiblespara
alumnadocondeficienciasvisuales.
Controldelusuario.Proporcionarcontrolalusuarioparadetenermovimientos,parpadeoso
actualizacionesautomticasdeunapgina.
Usodelteclado.Utilizarinterfacesquepermitanunaaccesibilidaddirectaaloscontenidos
utilizandoeltabuladoryentercomoalternativasalanavegacinparaalumnadocondeficiencias
motricas.
Multiplataforma.Disearlaaplicacinparaqueseanavegabledesdecualquierplataformao
sistemaoperativo.
Ayudacontextual.Proporcionarentodomomentoinformacindeayudacontextualydesituacin
paraorientaralusuario.
Navegacinclara.Ofrecermecanismosclarosyconsistentesdenavegacinparaqueelusuario
puedaencontrarloquebusca.

[volver]

8.Estndaresbsicosparaeldiseoderecursosdigitales
educativos
Lascondicionesdedesarrollotcnicodeunproyectodeproduccindematerialesdebenser:
Estndares.Elproductofinalintegrarrecursosenformatosestndares:desarrollo(HTML,XML,
Javascript,CSS,FlashActionScriptyJava),imagen(JPG,GIFyPNG),audio(MP3yOGG),vdeo
(FLVyMP4),documentos(PDF),etc.
Editorderecursos.Existendistintosprogramasgratuitosparaeldiseodemateriales.Tambin
disponemosdeherramientascomoAdobeFlashqueaunquesoncomerciales,elrecursofinales
accesibleporlosusuarios/asusandounreproductorgratuito.
Pluginsgratuitos.Seevitarenloposibleelusodepluginsoextensionesdepagoparaelaccesoa
losrecursosporpartedelosusuariosfinales.
Navegadorweb.ElaccesoalmaterialseharatravsdeunapginaHTMLinicial.Deestaforma
sepodrusartantoenlocalcomoenlawebatravsdelosprincipalesnavegadores:IExplorer,
Firefox,Chrome,SafariyOpera.
Hardware.Losrequisitosmnimosdehardwarepuedenser:PentiumIV2Ghzcon512MBRAMy
monitorencolorde1024768pxeles.Sehatomadocomobasemnimalasdotacionesenuso
todavaenunagranmayoradecentrosprocedentesdelprogramaInternetenlaescuela.
[volver]

9.Softwareparaeldiseoderecursosdigitaleseducativos
Enlaactualidadseutilizandistintosprogramasdeautorparaeldiseoderecursosdigitaleseducativos.
Sonherramientasquepermitenapersonasnointroducidasenprogramacinrealizaraplicaciones
multimedia.Secaracterizanpordisponerdeunsistemademensparaespecificarloselementosque
aparecenenlaescenaylasrelacionesentreellos.Ademspermitenespecificarlainteraccindel
usuario(quocurrecuandoelusuariopulsaenunbotn)yelflujodelaaplicacin(enqumomentoya
quescenasedirige).Losprogramasmspopularesson:
9.1HotPotatoes.Esunaherramientadeautorquepermitelaelaboracinde5modelosdeejercicios
interactivosenformatodepginawebusandocdigoJavascript:cuestionarios,rellenarhuecos,
asociaciones,crucigramasyordenacin.EldiseadornonecesitatenerconocimientosdeJavascriptya
queHotPotatoesofreceunsencillointerfazmedianteventanasdondepuedeintroducirinformacin:
preguntas,respuestas,textos,enlaces,imgenes,etc.Acontinuacinelprogramagenera
automticamentelapginaHTMLquecontieneelcdigonecesarioparadarsoportealainteraccin.

Cadaejerciciopuedeserunobjetodeaprendizajeylasecuenciadidcticasurgedeunasecuenciade
objetosopginas.Elusuariofinalnonecesitatenerinstaladoningnpluginnicomplementoensu
navegadorweb.Losrecursoscreadosconesteprogramasonaccesiblesdesdetodotipodedispositivos
incluyendolastabletas.
EjemplodeHotPotatoes:Lamateria
CursodeformacinsobreHotPotatoes6delINTEFMEC

9.2LIM.Setratadeunprogramaquepermitelacreacindelibrosinteractivosmultimedia.Cadapgina
deestelibrocontendrunaactividaddescriptivaointeractiva.Enlaedicindelrecursosedisponedeun
variadorepertoriodeactividadesdeunoyotrotipo:puzzle,sopadeletras,parejas,preguntas,
identificacin,arrastrar,clasificar,completar,palabrasecreta,rayosX,etc,etc.Elobjetodeaprendizaje
puedesercadaunadeestasactividadesopginas.Lasecuenciadidcticapuedeserellibroque
contieneunaseriedeactividadesordenadasdeformasecuencial.Elresultadofinalesunconjuntode
archivosquepuedenpublicarseenInternet,accesibleatravsdeunapginaHMTLyquerequierenel
plugindeFlashparasucorrectavisualizacin.
EjemplodeLIM:ElnaufragiodelUSSIndianpolis
TutorialoficialdeLIM
9.3JClic.Estaherramientadeautorpermiteeldiseodepaquetesutilizandouninterfazvisualmuy
intuitivo.Ellibroopaqueteresultantecontienedistintaspginasopantallascadaunaconunejerciciode
distintotipo.Sediponedeactividadesvariadas:asociacinsimple,juegosdememoria,actividadde
exploracin,identificacin,informacin,puzzle.etc.Elobjetodeaprendizajepuedesercadaactividado
pginaylasecuenciadidcticaelpaquetecompletodeactividades.ElresultadoesunarchivoZIPyuna
pginaHTMLquedespliegasucontenidocontecnologaJavaatravsdeunnavegadorweb.Parasu
visualizacinesnecesariotenerinstaladalamquinavirtualdeJava
EjemplodeJClic:Haciadnde?
CursodeformacinJClicdelINTEFMEC

9.5ConstructorAtenex.Esunaherramientadeautorquesepuedeinstalarendistintossistemas

operativos:LinuxyWindows.Proporcionaunsistemasencilloparacrearmaterialesmediantearrastrar,
soltaryconfigurarparmetrosdecadaactividad.Seutilizaunplantillerode53modelosdiferentesde
actividadesuobjetosdeaprendizaje.Cadapginaoejercicioserunobjetodeaprendizajeyel
conjuntoordenadodepginasformarnlasecuenciadidctica.Elproductofinalesunconjuntode
archivosparavisualizaratravsdelnavegadorusandoelplugindeFlash.
EjemplodeAtenex:Estadsticadescriptiva
CursodeformacinoficialdeAtenex
9.6eXeLearning.Esunprogramaquepermiteeldiseodelibrosdigitalesqueintegranensus
pginasuninteresanterepertorioderecursosinformativoseinteractivos.Noofreceunnivelde
interactividadmuyelevadoaniveldeexperienciadeusuarioenlasactividadesinteractivasquepropone
perofacilitaincorporarobjetoselaboradosenotrastecnologas:flash,appletsdejava,geogebra,vdeos,
etc.Cadaelementosituadoenunapginasepuedeconsiderarunobjetodeaprendizajeyuna
coleccindeobjetossituadosenunamismapginaoenvariaspuedeserunasecuenciadidctica.El
augequehatenidoestaherramientavienedeterminadanosoloporsusprestacionesdeagregacinde
todotipodeobjetosdeaprendizajeexternossinosobretodoporlasprestacionesdeempaquetadoy
distribucindelrecursofinal.AdmitelaexportacinaformatoIMSparaintegrarloenuncursoMoodleo
bienaformatonavegableHTMLparasuexplotacinenlocal.
EjemplodeexeLearning:CursosobreMoodledeAdelat
TutorialsobreexeLearningdeAprenderenRed
CursosobreexeLearningdelCefire
9.7AdobeFlash.Conestatecnologasehandiseadoinfinidaddematerialesdigitaleseducativosal
amparodeprogramasinstitucionalesdeproduccinderecursosdigitales(InternetenelAula,Agrega,
etc),concursosdematerialeseducativosdelINTEFMEC,etc.AdiferenciadelrestodeprogramasNO
esunaherramientadeautor.Esunprogramacomercialqueresultamuchomscomplejoperoque
permiteundiseodeobjetosmsflexible,ricoypersonalizado.
Ejemplo:Aventurasubmarina
CursodeformacinenAdobeFlashdelINTEFMEC

Alseleccionarunaherramientadeautor,lasimplicidadtieneunprecio.Noexisteotraposibilidadque
aceptarelmodeloderecursodigitalqueimponeyqueenmuchosdetallesdeestructuray
funcionamientonoesposiblemodificar.Apesardeestalimitacinsehacenecesarioconocercon
detallelostiposdeactividadesdequedisponemosascomoelalcancedesusprestacionesenfuncin
delaconfiguracindeparmetros.Yesteconocimientoesunpasoprevioindispensablequecondiciona

elguinmultimediayportantoelresultadofinal.
[volver]

10.Elguinmultimedia
Cuandosehanconcretadoloselementoscurricularesatrabajar,sehandefinidolosprincipalescriterios
dediseo,ysehaseleccionadounaherramientadeedicincuyasprestacionessedominan,el
siguientepasoesafrontareldiseodelguinmultimediadelrecurso.Eseldocumento
ostoryboardquecontienetodalainformacinrelativaaldiseodelrecurso.Recogelosdetallesde
estructurayfuncionamientodecadaobjetoeducativoydelasecuenciadidcticaengeneral.Comose
indicabaconanterioridadcuandoseutilizaunaherramientadeautorelcontenidodeestedocumento
estfuertementecondicionado.Yporestemotivoenocasionessepuedenomitiraquellosdetallesque
noesposiblemodificarenlaedicin.
Enelguinmultimediaconunaherramientadeautorsepuedencontemplarparacadaobjetode
aprendizajelossiguienteselementos:
Ttulo.Cadaescena/pgina/objetoseidentificaporunttuloyunnmero.
Descripcin.Incluyeunapequeadescripcinliterariadelmismo.
Basesdidcticas:objetivos,contenidos,competenciasycriteriosdeevaluacin.
Tipodeactividad:puzzle,cuestionario,rellenarhuecos,emparejar,etc.
Parmetros:configuracindetextosquesemostrarnenpreguntas,respuestas,feedback,etc.
Activos:textos,imgenes,audios,vdeosyanimacionesqueintegra.
SiutilizamosAdobeFlasheneldiseoderecursosmscomplejoshabraqueespecificarparacada
objetounmayornmerodedetalles:fondos,zonassensibles,iconos,botonesdenavegacin,eventos
deusuario(rollover,clic,dobleclic),objetosdiana/distractores,flujodelaaplicacin,etiquetas,
mensajesdeusuario,puntuacin,etc.

[volver]

11.Recopilacindeactivos
Traseldiseodelguinelsiguientepasoeslaelaboracinorecopilacindelosarchivosmultimedia
queseutilizarnenelrecurso.Sidecidimosincorporaractivosajenos(laseimgenes,audios,vdeos,
etc)debemosconoceryrespetarlascondicionesdeusoquehandefinidolosautoresdeesos
materiales.Yestoesespecialmentesignificativocuandoelmaterialquehemoselaboradosuperael
contextodeusodelaulaysepretendepublicarenInternet.Laapropiacinindiscriminadademateriales

ajenosparaelaborarunmaterialpropionosepuedejustificardesdelaausenciadenimodelucroque
caracterizalasiniciativasenqueparticipamos.
EnInternetexistenmultituddesitiosdondeesposibleobteneractivosconlicenciadeuso.
Ejemplo:BancoMultimediadelITE.Elempleodecmarasdigitalesdefotosyvdeofacilitalaobtencin
derecursosgrficos.Losdibujoseilustracionesdelospropiosalumnospuedenserotrafuente
interesante.TambinlaslocucionesgrabadasconAudacity.

Paralaedicin/produccindeactivossepuedenutilizaralgunosprogramasgratuitosinstaladosen
elordenador:
Textos:OpenOfficeWriteroImpress,PDFCreator,etc.
Imgenes:GIMP
Audios:Audacity.
Vdeos:LiveMovieMaker,WinFF,etc.
TambinesposibleincorporarrecursosWeb2.0peroteniendoencuentaqueconelloserenunciaa
suexplotacinsloenlocal:
Textos:Scribd.com,Issuu,GoogleDocs,etc.
Imgenes:Flickr,PicasaAlbumes,PhotoBucket,GoogleMaps,etc.
Audios:Ivoox,SoundCloud,etc.
Vdeos:Youtube,etc.
[volver]

12.Edicinymontajedelrecurso
Tomandocomoreferenciaelguinmultimediaylosactivosrecopiladosseiniciaelensambladoyla
configuracindelmaterialdigitaleducativo.Elresultadofinalesunacarpetaencuyointeriorse
organizansubcarpetasyarchivosquecontienentodolonecesarioparaquelaaplicacinfuncione.El
accesoalrecursosueleproducirseatravsdeunapginaHTMLprincipal.
[volver]

13.Guadidcticaymaterialcomplementario
Cuandoelrecursoescomplejopuederesultarinteresanteelaborarunaguadidcticaorientadaal
profesoradoyfamilias.Estaguadeberaseraccesibledesdeelpropiorecursoperoescondidotrasel
clicdeunicono.Cuandolaguaesunconjuntodepginasinicialesdeobligadopasotambinparael

alumnado,serestaciertaagilidadyatractivoalusodidctico.
Enlaguadidcticasesuelenexplicitarlossiguienteselementos:fichadecatalogacinometadatos
(ttulo,descripcin,autora,destinatarios,edades,materia,temticayderechosdeautor),objetivos
didcticos,contenidos,requisitosprevios,relacinconlasreascurriculares,competencias,requisitos
dehardwareysoftware,guadenavegacin,recomendacionesdidcticasdeuso(metodologa),
criterioseinstrumentosdeevaluacin.
Enalgunoscasostambinpuederesultarinteresanteaportarmaterialcomplementarioquefavorezcala
aplicacindeloaprendidoconelrecursoentareasfueradelrecursooviceversa.
[volver]

14.Pilotajedelaversinbeta
Traselmontajedelrecursoylasprimeraspruebasdedepuracinsehacenecesariocerrarlaversin
betadelmaterial.Convieneadquirirdestrezaenelcierredeversionesporqueenocasionesla
depuracinsepuedeconvertirenunaconstanterevisinquenonospermiteavanzar.
Elpilotajedeunabetaconsisteenexperimentarsuusoenunaulaconalumnadoreal.Estafasea
menudosedescuidaperoresultafundamental.Laexperiencianosenseaquepormuydepuradoque
seencuentreunrecursosiempreaparecenpequeosdetallesquecorregiryquealdiseadorlepasaron
inadvertidos.Espreceptivogarantizarciertatriangulacinenelpilotajedeunabetaparaqueel
procesodepurativosearealmenteeficaz.Porelloconvienequeelprofesor/aquepruebaelmaterialcon
susalumnos/asnoseaelmismoquelohadiseado.
Sesometelabetaavariassesionesdepilotajeyenunaplanilladeincidenciassevanrecogiendotodas
lasdeficienciasdetectadas.Estoserroresserecogen,sefiltranysecorrigenenelrecurso.Deesta
formalaversinbetaseconvierteenversindefinitiva.

[volver]

15.Publicacindelaversindefinitiva
UnavezfinalizadoelrecursosepuedepublicarenInternetparasuutilizacinporelrestodela
comunidadeducativa.Esposiblesubirloaunespaciowebpersonaloproporcionadoporinstituciones
educativascomoelINTEFMEC.OtraposibilidadessubirloalacarpetaPublicdeunacuenta
enDropBox.Elrecursoalojadoenestosservidoressepuedepublicitarenunblog,wiki,moodle,etc
situandoelcorrespondienteenlaceenunaimagenotexto.Alcompartirunrecursoesinteresante

tambincontemplarladescargacompletamedianteunZIPparafacilitarsuutilizacinenlocalporparte
deotrosdocentes.
[volver]

16.Fasesdeldiseo
Amododeresumen,eldiseodeunrecursodigitaleducativoconstadelassiguientesfases:
1. Seleccindeloselementosdelcurrculo.
2. Bsquedaderecursosdigitalesexistentes.
3. Definicindelosprincipiosdediseoestructuralyfuncional.
4. Eleccindelaherramientadeedicin.
5. Diseodelguinmultimedia.
6. Creacinyrecopilacindeactivos.
7. Edicinymontajedelrecurso.
8. Elaboracindelaguadidcticaymaterialcomplementario.
9. Pilotajedelaversinbeta.
10. Publicacindelaversindefinitiva.

[volver]

17.Conclusin
Alabordareldiseodematerialesdigitaleseducativossehacenecesarioreflexionarsobreunaseriede
factoresquecondicionanelxitodelresultadofinal.Enesteartculosehapretendidoplasmaralgunas
ideasquepuedenservirdefundamentoparafuturosproyectosdeproduccin.

You might also like