Przemiana

nukleotydw

Nukleotyd

Nukleotyd = zasada organiczna + cukier

piciowglowy + reszta kw. ortofosforowego

Zasada

purynowa lub pirymidynowa

Purynowa: adenina, guanina

Pirymidynowa: cytozyna, uracyl, tymina

(hipoksantyna, ksantyna)

Nukleotyd a nukleozyd

Nukleozyd = zasada + cukier (ryboza/deoksyryboza)

wizanie N--glikozydowe

adenozyna, guanozyna (inozyna, ksantozyna), cytydyna,

urydyna, tymidyna

Nukleotyd = zasada + cukier + reszta fosforanowa

reszta fosforanowa przy wglu 3 lub 5 cukru

synteza = tylko 5

rozpad kw. nukleinowych = 3 i 5

(adenozyno-5-monofosforan)
(deoksycytydyno-3-monofosforan)

Nukleotydy wielofosforanowe

Dominuj wrd wolnych nukleotydw

Difosforanowe lub Trifosforanowe

2 lub 3 grupy fosforanowe

wizania pirofosforanowe

ADP, ATP, GDP, GTP,

Znaczenie biologiczne

Nukleotydy monofosforanowe:

skadniki kw. nukleinowych

Nukleotydy di/trifosforanowe:

noniki energii do celw metabolicznych

Rozpad nukleotydw

Mononukleotyd > nukleozyd + fosforan org.

droga hydrolityczna

3-nukleotydazy + 5-nukleotydazy

Rozpad nukleozydw

Droga hydrolityczna:

Nukleozyd > zasada + ryboza (deoksyryboza)

nukleozydaza

Droga fosforolityczna:

Nukleozyd > zasada + rybozo-1-fosforan

fosforydaza nukleozydowa

Deaminacja zasad

Czasem poprzedza rozpad nukleotydu lub nukleozydu

Adenina w miniach:

AMP > amoniak + IMP (deaminaza AMP)

IMP > hipoksantyna + ryboza + fosforan

Adenina w innych tkankach:

AMP > adenozyna + fosforan

Adenozyna > amoniak + inozyna (deaminaza adenozyny)

Inozyna rozpada si jak nukleozyd (do hipoksantyny)

Puryny

Rozpad zasad purynowych

Hipoksantyna:

utlenia si > ksantyna > kw. moczowy

Oksydaza ksantynowa

Guanina:

deaminacja > ksantyna > kw. moczowy

deaminaza guaninowa + oksydaza ksantynowa

Synteza nukleotydw

Specyficzna, ale posiada wsplny pocztek

Etap I

Etap II

Synteza n. purynowych

Polega na dobudowywaniu elementw do

powstaego wczeniej rybozo-5-fosforanu

Substraty: glutamina, glicyna, asparaginian,

formylo-THF, CO2

2 etapy:

powstawanie 5-fosforybozyloaminy

doczanie grup i utworzenie 5-IMP

Cykl n. purynowych

ATP > ADP + P

(minie)

2 ADP > ATP + AMP (kinaza adenylanowa)

Pirymidyny

Rozpad zasad
pirymidynowych

Rozpad zasad
pirymidynowych

W przeciwiestwie do produktw rozkadu puryn,

metabolity powstae z pirymidyn s rozpuszczalne w
wodzie.

Katabolizm pirymidyn dostarcza:

Dwutlenku wgla

Amoniaku

-alaniny

-aminoizomalanu.

Synteza n. pirymidynowych

Reakcja przeksztacenia glutaminy do fosforanu

karbamoilu (CAP).

Katalizatorem jest cytoplazmatyczna syntaza

karbamoilofosforanowa II.

Cykl zawiera 12 reakcji ktre prowadz do

wytworzenia cytozynotrifosforanu (CTP) oraz
tyminomonofosforanu (TMP).

Enzymy w syntezie nukleotydw pirymidynowych s

wielofunkcyjnymi biakami.

Synteza n. pirymidynowych

Synteza n. pirymidynowych

Regulacja allosteryczna:

Syntaza karbamoilofosforanowa II

jest hamowana przez UTP i puryny

aktywowana przez przez PRPP

Transkarbamoilaza asparaginianowa

hamowana jest przez CTP

aktywowana natomiast przez ATP

Synteza n.
wielofosforanowych

Fosforylacja nukleotydw monofosforanowych

UMP + ATP > UDP + ADP

UDP + ATP > UTP + ADP

kinaza nukleozydomonofosforanowa

kinaza nukleozydodifosforanowa

Synteza
deoksyrybonukleotydw

Powstaj z rybonukleotydw

Deoksyryboza powstaje przez redukcj rybozy

Zachodzi na etapie nukleotydu difosforanowego

reduktaza rybonukleotydowa

Reduktorem jest NADPH + H

Zaburzenia przemiany
nukleotydw

Skaza/Dna moczanowa

wywoywana przez genetyczne defekty syntazy PRPP

nadprodukcja i nadmierne wydalanie katabolitw puryn.

Jeli poziom moczanu w surowicy przekroczy limit

rozpuszczalnoci w tkankach lub stawach dochodzi do
krystalizacji moczanu sodu i dnawego zapalenia staww.

Najczstsz przyczyn skazy s jednak rozmaite

zaburzenia w usuwaniu kwasu moczowego przez nerki.

Zaburzenia przemiany
nukleotydw

Hiperurykemia stan zwikszonego stenia kwasu

moczowego w surowicy. Wystpuje w wielu
jednostkach chorobowych:

Zesp Lescha-Nyhana hiperurykemia z kamic

moczanow wywoywany brakiem aktywnoci
fosforybozylotransferazy hipoksantynowoguaninowej
(reakcje rezerwowe puryn).

Choroba von Gierkego choroba polega na niedoborze

glukozo-6-fosfatazy jednak wtrnie wystpuj
hiperurykemia i nadmierne wytwarzanie puryn wynikacjce
ze wzmoonej regeneracji rybozo-5-fosforanu.

Zaburzenia przemiany
nukleotydw

Hipourykemia zmniejszone stenie kwasu

moczowego w surowicy. Towarzyszy
niedoborowi oksydazy ksantynowej (ostatniego
enzymu syntezy kwasu moczowego). Wydalana
jest take wiksza ilosc ksantyny.

Deficyt deaminazy adenozynowej schorzeniu

towarzyszy ciki deficyt immunologiczny w
ktrym limfocyty T i B ktre s nieliczne i
niefunkcjonalne.

Zaburzenia przemiany
nukleotydw

Ortoacyduria towarzyszy zespoowi Reyea jako

zjawisko wtrne. Jest to niedobr enzymw ktre
udzia w biozyntezie nukleotydw pirymidynowych.
Wyrniamy dwa typy tej choroby:

Ortoacyduria typu I deficyt

fosforybozylotransferazy orotanowej i
dekarboksylazy orotydylanowej.

Ortoacyduria typu II jest to deficyt tylko

dekarboksylazy orotydynalowej.