Professional Documents
Culture Documents
antelapresenciadelascausasdejustificacinesnecesarioonoindagarenlaesferainternadelindividuoqueacta
bajoloslineamientosdelpermiso.
Casoshipotticosquesesuelendarendoctrinaparaplantearlacuestin:
AUnsujetoarrojaunapiedracontralaventanadeunavivienda,conlanicaintencinderomperla,sinsaberqueenel
interiordelamismaunnioestabaapuntodemorirdeasfixiaporunafugadegas,elcualsesalvacasualmenteporla
roturadelvidrio
Bunamujergolpeaconunsartnaunladrnmientrassteentraaoscurassucasa,conlaconviccindequese
tratabadesumaridoquenuevamentevolvadeunajuerga
Eunsoldadoquierematarasusuperioraprovechandolasltimaslucesdeldaydisparaaladistanciaaunindividuo
conlaconviccindequeesste,peroloqueterminaconsiguiendoesdarmuerteaunsoldadoenemigoqueasechaba
ellugar.
Comopuedeverse,entodosestossupuestoselsujetoactivollevaacabounaconductaqueobjetivamentehablando
esconfigurativadeunaeximentedelaantijuridicidadlegtimadefensadelapropiapersonaodeterceros,estadode
necesidad,etc.msnosatisfaceningunaexigenciadesdelosubjetivo.
Elquerompelaventananosabequeestsalvandounavida,comotampocolosabenelchoferdeambulanciaoel
enemigo.Lapreguntaquenecesariamentesurgeentoncesescabeasignarresponsabilidadenestossupuestos?o
bastaconlasolaverificacindelospresupuestosfcticosquehacenalajustificacinparapronunciarsesobrela
impunidad?
Larespuestaaestosinterrogantesvaaestardirectamentevinculadaconlaposturadoctrinariaqueseelijarespectoal
tema.Unsectorsepronunciaafavordeverificarlaconcurrenciadelafazobjetivaysubjetivadelaconductajustificada
paraafirmarsuplenitudysusefectosexcluyentesdelaresponsabilidad,entantounasegundaposicinentiendequela
solapresenciadeloselementosquedescribenexteriormentelaconductabastaparaconfigurarlajustificacin.
Comopuedeverse,ladistincinnoesmenorynosetratademeradogmticasinodecienciaaplicada:enlosejemplos
brindados,segnlatesituraqueadoptemos,podremoshablardereprocheoimpunidadparasusautores.
PUNTOSDEPARTIDADELASTESISACONFRONTAR:
JavierdelaFuentepartedeunaconcepcinpersonaldelinjustoligadaalcometidodelasnormasdedeterminar
mandaroprohibirconductasfinales,esdecir,dotadasdeunafazobjetivaydeunafazsubjetiva.As,loilcitopenalse
construyeapartirdeundesvalordeaccin,referentealadecisindelautordealzarsecontralanorma,yundesvalor
deresultadoqueinvolucralacausacindeunaconsecuencianefastaparaelordenamientojurdico.
Enesteesquema,laesferainternadelautorsiempreactuarcomobaremotantodelatipicidadcomodela
antijuridicidadyporellolascausalesdejustificacinnecesariamentehandecontenerunaspectoconativoyuno
cognoscitivo.
Porsuparte,entiendeMaximilianoRusconiqueparaunDerechoPenalqueintervienelegtimamenteslocuandola
conductasometidaacontrollesionaunbienjurdicodemodorelevante(teoradelbienjurdico),nohayrazonesvlidas
parasancionaraaqullapersonaqueactudeunmodoobjetivamentepreferible,conprescindenciadetodaslas
motivacionesquemovilizaronsuconducta.
Deestaafirmacinsedesprendequeelautorabandonatodaconcepcindelbienjurdicoquebuscalaexpansindela
esferadeactuacinpenalapoyndoseenlafuturaproteccindebienesyquecomodiceJakobspuedellevaral
absurdodecombatirlospensamientoscomofuentesdepeligro(1).
Paralelamente,rechazalaposibilidaddeconstruirelinjustoapartirdeunameradesobedienciadelanormaimperativa
quenotomeencuentalacolocacindelbienjurdicoenjuegoenunaposicinmsventajosa.
Encuantoalcriteriointerpretativorectorparaloscasosdejustificacinexclusivamenteobjetiva,adoptalateoradela
imputacinobjetivacomobase.Paralelamente,sepronunciaencontradeaquellaspautasquebuscanformular
reprochesoconcederjustificacionesapartirdelarelacinventajadesventajaenlaadministracindelosbienes
jurdicosinvolucradosenelcaso.
Enesteesquema,loquehadetenertrascendenciaparalaexclusinonodelinjustovaaser,respectivamente,la
disminucinoelaumentodelriesgoquetraigaaparejadalaconductadeljusticiable.Estaponderacin,lgicamente,se
realizarexpost.
Rechazaasimismolalegitimidaddogmticadelaexigenciadeelementossubjetivosdejustificacincuandosostiene
queelniveldecomunicabilidadentrelanormaimperativaylapersonanoeselmismoqueenlanormapermisiva,cuya
funcinsecieaexcluirlaantijuridicidaddelaconducta.
Concretamente,aloqueseestrefiriendoelautoresquelanormaimperativaesunaformadeexpresindela
voluntaddellegisladorquien,estimandovaliososostenerlavigenciadeciertosderechosenlasociedad,envaun
mandatoalindividuoordenndolelarealizacinoabstencindeconductasquepuedantenerincidenciasobrestos.
Sedesprendedeelloquehayporpartedelparlamentariounapretensindeinfluirenladecisindelautor,
buscandomotivarloaquepreserveelbienjurdico.Esterazonamientotienedirectavinculacinconelprincipiode
culpabilidad,queexigeunjuiciodereprocheenlamedidadequeelautorhayasidoconscientedequesuconductafue
contrariaaderecho.
Lacomunicacinescompletamentediferenteenelmbitodelajustificacin:aqulanormanoestdestinadaala
motivacindelsujeto,sinoqueeslaexpresindeunaponderacindeinteresesencontradosqueellegisladorha
efectuado,delacualhaextradounaopcincomopreferible.
Estejuiciodevaloryavieneimplcitoenlanorma,demodoquesiguiendoelrazonamientodeRusconinoseexige
porpartedelindividuoningunaactividadintelectual,cognitivaovolitiva.
EllosepuedeutilizarcomoargumentoderespuestaaunadelascrticasquelatesisdedelaFuentelanzacontrael
objetivismo,alsostenerqueestaposturapierdedevistaquelanormaesmsqueunameravaloracindelinjusto,ya
queesantesesmotivacindeconductas.
LaposturadeRusconinoslonoseolvidadeello,sinoqueademsrealizaunadistincinadicional:lamotivacinse
dasloenlasnormasimperativas,noenlaspermisivas,quetienenuncontenidodiferencialenrazndesufinalidad(la
enunciacindeunapreferenciadellegisladorfrenteaunasituacindecolisindederechos).
MepermitoenestepuntoincluiralgunasdelasobservacionesdeZaffaroniAlagiaSlokar,quienesapuntanaqueel
problemaconlaexigenciadeelementossubjetivosenlasituacinjustificantevienedadoporquedesdeladoctrinase
sueletrazarunparalelismoentreelmbitodelatipicidadylajustificacin,dadalarelacinantinmicaqueuneambos
conceptos.
Comoconsecuenciadeestepuntodepartida,lajustificacinseconstruyedesdeloprohibido,comounaformade
derogacin,enlugardeserconcebidadesdelalibertaddelciudadano.Adoptarestaltimapremisapermitebrindarala
nocindepermisoelnecesariogradodeautonomaconceptualquedebeposeerrespectodelatipicidad.
As,todajustificacinvieneatenerelmismombitodeaplicacinqueunanormacualquieraytambinrepresentaun
espaciodelibertadsocial,pormsqueposeaunsignocontrarioalanormaimperativa.
EsprecisosealarquealparecerdeRusconisepuedellegaraconcluirenlameraexigenciadeunaspectoobjetivono
slodesdeelcasualismo(todoloobjetivoalinjustoytodolosubjetivoalaculpabilidad),sinotambinadoptandouna
posicinfinalista,yaqueestetipodecasosdondelajustificacinsedesconocenodeberanserotracosaqueerrores
deprohibicinsobrelospresupuestosobjetivosalrevsyporellouncasodedelitoputativoimpune.
FUNDAMENTOSDELASEXIGENCIAS:
Elsubjetivismohacesusdemandasenfuncindelcriteriodelanecesidad,elcualproclamaquelajustificacinslova
aserposibleenlamedidadequelaconductaseaunarespuestaadecuadaparalasituacinconcreta.
Enestainteligencia,elautordeunalegtimadefensaporejemplodebeconocerydimensionarlaamenazaqueenfrenta
yescogerelmediomenoslesivoparaneutralizarla.Todasestasoperacionesintelectualesvanaconducirlgicamente
aproclamarqueunaeximentedelaantijuridicidadnovaaestarcompletahastatantonoseverifiquelaexistenciade
unafazsubjetivaenlaconducta.
Desdeelobjetivismosedefiendequeaquelloqueimportaalahoradehablardelasnormasdepermisoesqueel
legisladorhaprevistounasituacinconflictivayeligicomosolucinlaconductajustificadaparaevitarelmalmayor.
DesdeelDerechoPenalloquesebuscaprevenireslaconcrecindeciertosestadosdecosassocialmentedaosos,
conindependenciadequeelindividuoparticipeonodeestosfines.Rusconitienedichoaesterespectoque(e)nltima
instancia,elilcitosiempredebeconsistirenunaaccinqueexposthubierasidomejorevitar.Todoilcitodebehaber
dejadoelmundounpocopeorqueelestadoquereflejabaantesdelaaccinuomisin(2).
Entonces,silaaccinhasidoendefinitivavaliosa,yaquehaevitadounperjuicioenelmundoreal,amndeestar
permitidaporellegislador,noseadviertedesdeesteprismalanecesidaddeindagarsobreelconocimientoylas
motivacionesquepudotenerelautorparallevaracabolaconductajustificada.
ELROLDELACASUALIDAD:
Entremltiplesrazonamientos,delaFuenteatacaalobjetivismoargumentandoqueesincorrectonoasignarleningn
valoralelementosubjetivocuandoelautorquesehaalzadocontralanormayhadecididoarremetercontraunbien
jurdicoaccidentalmenterealizaunacausadejustificacin.
Utilizandosuspropiaspalabras(a)scomolacasualidadnopuededarlugaralaconfiguracindeltipopenal,an
cuandosehayaproducidoelresultado,tampocolacasualidadpuedesersuficienteparaconfigurarunacausade
justificacin(3).
Deestemodo,lasolaconformacinconlospresupuestosobjetivosdelaconductajustificadavieneaserlomismoque
legitimarunresultadomeramenteazarosoalcualllegaelautorcondesconocimientoabsoluto,teniendoencuenta
exclusivamentesusconsecuenciasfavorables.
Rusconirespondeaestosargumentosafirmandolisayllanamentelainexistenciadelacasualidadenlaprovocacin
delresultadobeneficioso.Elsujetohadirigidosuconductahacialaafectacindeunbienjurdicoylohaconseguido.Sin
embargo,esasituacinyaestabaprevistadeantemanoporellegisladorquienefectuandounaponderacindelos
bienesenpugnalehaotorgadounpermisoparaactuardeesemodo.Esentoncesquenoadviertenadacasualen
todaestaecuacin,yaqueelindividuohaactuadoexactamentecomolaleyselohapermitido.
CONSTITUCIONALIDADINCONSTITUCIONALIDADDELAEXIGENCIADEELEMENTOSSUBJETIVOS
DEJUSTIFICACIN:
Rusconipartedeconsiderarquelaprohibicindepenarelpensamientoseextiendenosloaaqulloscasosenlos
quelasubjetividadeselnicobasamentodeunreproche(enlatipicidad),sinotambinalossupuestosenqueaqulla
noexista(enlajustificacin).
ParadelaFuente,indagarenlaesferainternadelindividuofrenteaunacausaeximentedeantijuridicidadnoespredicar
underechopenaldeautor.Sucedelomismoqueconloinjustotpico:seconsideranosololaexteriorizacindela
conducta,sinotambinaquelloqueelsujetoactivotuvoencuenta(conocimiento,intencin)alllevarlaacabo.
Quelapersonalidaddeljusticiablenoseamateriadejuzgamientonoesigualaafirmarquesuconductadebapasarpor
lostamicesdelaobjetividadylasubjetividad.Lasnormasjurdicasestnconcebidasparafomentarodesmotivar
conductas,ylosresultadosquesedesprendandebenposeerunaconexinobjetivaysubjetivaconstaspara
sostenerlajustificacin.
Rusconirechazaestapostura,yaqueasuentenderladiferenciaentreestoscasosylosdejustificacinexitosaestriba
justamenteenqueenlosextremossubjetivosenlosprimerosnoestnsatisfechosyenlosotross.Parales
indudableque,deadoptarseestaconcepcin,laausenciadeciertospensamientoshacesurgireljuiciode
antijuridicidad,violandoabiertamenteelprincipiocogitationispoenamnemopatitur.
INTERPRETACINLITERALDELALEYPENAL:
Latesissubjetivistasostienequeatenindosealostrminosestrictosdelanormativavigentesepuedeconcluirla
necesidaddeuncomponenteanmico,entantoelordenamientoutilizaexpresionestalescomopor,enypara
cuandodescribelassituacionesdeneutralizacindelpeligro(ej:art.34delC.P).
Paraestateora,proposicionescomoestasaludenconmeridianaclaridadalaexigenciadecausasomotivosque
guenlaconductaeximente.Porponerunejemplo,aqulqueactaporevitarunmalmayorextraoesquienha
conocidodelaamenazaalbienjurdicoyhareaccionadoenconsecuencia,dirigiendosuactuarhacialalesindeun
derechodeinferiorjerarqua.
EstoseexplicaporcuantoelDerechoPenalseocupadeprohibiroautorizaracciones,noresultados.Lasnormas
estasdestinadasamotivarconductasfinalesyporellodebeexistirunaconexinobjetivaysubjetivaentreelresultado
reputadovaliosoylaaccinquelohaoriginado.Entonces,lasexpresionesempleadasenlospreceptospermisivos
necesariamentevanaaludiralaactuacinfrentealasituacindecolisindebienesyalaexigenciapreviadeuna
actividadintelectualdeevaluacinporpartedelautor.
Desdeelobjetivismosellegaaunaconclusindiferenteaesterespecto.ZaffaroniAliagiaSlokarestimanquelas
preposicionesempleadasenlasjustificaciones,comoenopor,noaludenaningunaintencionalidaddelautor,sino
quelocolocanenunadeterminadacircunstanciaprevistaporladisposicinlegal.Quienactaenlegtimadefensaes
aqulquesevecolocadoensituacindecausarunmalpararepelerunaagresinextraa,noquienacta
reconocindoseenesasituacin.
Rusconiseenrolaenestapostura,agregandoque()esposiblesostenerunainterpretacingramaticalperoa
contrariosensu,esdecirdeaquelloqueellegisladorpodrahaberredactadoparaquefueraclaralaexigenciadeese
elementosubjetivo.Lamerareferencia,porejemplo,alactuarconmotivodelaagresin,hubieraconducido,sindudas,
alaesterilidaddeldebate,peronadadeestohasucedido(4).
ACERCADELBINOMIODESVALORDEACCINDESVALORDERESULTADO:
ParadelaFuente,correspondeadscribiralateoradualistasegnlacualtodanormadederechopenaltieneun
componentededeterminacinyunodevaloracin,porloqueelinjustoseintegraporundesvalordeaccinyun
desvalorderesultado(conexcepcindelosdelitosimperfectoscasosdetentativainidneaodelitosdepeligro
abstracto,dondeeldesvalordeaccinvaaserlanicaraznfundantedelreproche,aunquemenorclaroest).
Encuantoasucontenido,distingueeneldesvalordeaccin:a)dolo(directo,deconsecuenciasnecesariaso
eventuales)b)culpac)elementossubjetivosespecialesdeciertosdelitosd)infraccindebienesespecficosque
obliganalautorendelitosespecialese)modoyformaogradoenlarealizacindelaaccin(peligrosidadexante).
Sobreeldesvalorderesultado,queeslalesinopuestaenpeligrodelbienjurdico,haceelautoralgunassalvedades:
a)noeslomismobienjurdicoqueobjetodelaaccinb)seprescindedestesolamenteenlatentativainidneayen
losdelitosdepeligroabstractoc)desvalorderesultadonoeslomismoqueresultadojurdicamentedesvalorado.
Conformelateorapersonaldefendidaporelautor,enelmbitodeexclusindelaantijuridicidadserequiereunvalorde
accinyunvalorderesultadoquevengaaneutralizarlosdesvaloresdelinjusto.
Elprimeroestintegradoporloscomponentessubjetivosqueexijalacausadejustificacin.Porcuestionesderespeto
alaextensinpautadaparadesarrollareltrabajo,melimitaradecirqueelautorentiendeestafazcomounasuertede
contracaradeldoloyqueenconsecuenciarequiereunconocimientodeloselementosobjetivosquehacenala
justificacinyunaintencindedirigirlaconductaafavordelbienjurdicodefendido.
Sobreesteconocimiento,aclara:a)loselementosquedebenconocersevaransegnlacausadejustificacindeque
setrateb)noesnecesarioqueconozcalaconformidadaderechodelaaccin,bastaconquesuconocimiento
abarquelascircunstanciasdehechodelaeximentec)noexigelaconcienciadelanecesidadjurdicadelaconducta
justificada(noimportaqueelindividuohayacredoqueelordenamientoleexigaunmediomenoslesivo)d)abarcalos
elementosnormativosdelacausadejustificacin(comoporejemplo,lailegitimidaddelaagresinenelcasodela
legtimadefensa).
Ladecisinafavordelbienjurdicosignificaquelaaccinjustificanteyaconocidadebeestardirigidaalaconsecucin
delresultadovaliosoinherentealacausadejustificacin,esdecir,alsalvatajedelbienjurdicoreputadoms
trascendente,siendoirrelevantequeelautortengaadicionalesmotivosconlaaccinjustificada.
Rusconitieneunavisindiferentedeltema.Enprincipiosepreguntasiesnecesarioqueeltiposubjetivodela
justificacinvengaacancelareldolodelatipicidad.Ylarespuestaesunafirmenegativa,agregandoquealcontrario
supresenciavieneareforzareldolo.
Entiendequeloquetransformalaconduccindolosadelcursolesivonoesningncomponentesubjetivodela
eximente,sinolosdatosobjetivosquepermitensubsumirelriesgoenunasituacinjustificante.Eldolodeltipo,eneste
esquema,vieneaaumentarlaschancesdequeelautoracteenelsentidosealadoporlacausadejustificacin.
Estimaademsquesesuelepartirdelaposturadequehayalgomaloeneltiposubjetivodelatipicidadque
necesariamentedebeserneutralizadoporalgobuenoqueesteneltiposubjetivodelajustificacin.Eldolonoesmalo
yenlajustificacinmeramenteobjetivavieneasignificarladireccinconscientedelautordelcursolesivoqueel
legisladorhaconsideradovaliosoopreferente.Deexistiralgnelementosubjetivodelajustificacin,stenovendraa
neutralizareldolo,sinoaconfirmarloencuantorefuerzaladireccindelaconducta.
Rechazaenconsecuencialarelacindeequivalenciayneutralizacindelosbinomiosdesvaloraccindesvalorde
resultadoyvalordeaccinvalorderesultado.Asuentender,noseprecisaningnvalordeaccinparaneutralizarel
injusto,bastaconlasituacinobjetivamenteconsiderada.Unhechonopuedeserantijurdicocuandoobjetivamentees
valorableporlasolacircunstanciadequeelautortengamalasintenciones.
Sostieneinclusoquepuedellegarainferirseracionalmenteunvalorenlaaccinsalvadora,porcuantostaobjetivay
subjetivamentesedirigiarealizarunaconductaqueimplicasalvaguardarunbiendemayortrascendencia.Sepermite
hacerestaclasedereflexinporcuantoessuopininquelacategoramismadedesvalordeaccinpecade
imprecisin,agregandoquefrenteaestainconsistenciaelestadonopuedefundarunreprochesinexcedersuslmites.
Retomandolaideaexpuestaprrafosarriba,puededecirsequeparaRusconilaexigenciadelestadodederechode
quelavoluntadyelresultadodisvaliosocoincidanenlafundamentacindelilcitonosignificaqueestaecuacindeba
reproducirseenlaesferadelaantijuridicidad.Ambosestratosdelateoradeldelitosenutrendeespaciosnormativos
distintos(latipicidaddelDerechoPenalylaantijuridicidaddelDerechoengeneral)ytienenespaciospolticocriminales
distintosyporellounpermisopuederesponderaunsinfndenecesidadesqueexcedenlaextincindelpeligro.
Sentenciaentoncesquelapredicadasimetraentrevalorydisvalornoesnecesaria.
ACERCADELASOLUCINQUEOFRECENLOSAUTORESPARALOSCASOSDECONDUCTAS
JUSTIFICADASSLOOBJETIVAMENTE:
DelaFuente,queconsideraimportantelaexistenciadeelementossubjetivosenlacausasdejustificacin,seinclina
porsostenerlgicamentequenoesposibleconcluirvalidamenteenlaimpunidaddelaconducta.Luegodeanalizar
extensivamentelosproyloscontradecadaunadelasrespuestasposiblessegnladoctrinasubjetivista(comola
aplicacindelatentativaodelafiguraespaoladelaeximenteincompleta)sepronunciaafavordelaconsumacin.
EnigualsentidosepronunciaDonna,quienelcompararestasolucinconladelatentativaexpresaquesostener
queexisteundelitotentadoexcedelalgica,yaqueelsujetohaactuadocondolo,manejandolacausalidadhaciaunfin
queeseldaoalbienjurdico,demaneraquecarecedesentidohablardetentativa,cuandoelsujetobuscotracosay
ademslogrelresultado(5).
Elloporcuantoconcibequesinlaconcurrenciadeelementossubjetivosyobjetivosnohayefectoqueexcluyael
injustotpico,demodoquelaactuacincontinasiendoantijurdica(teoradelacongruencia).
EmpleandopalabrasdeMaurach,argumentaqueenlajustificacinelresultado(elementoobjetivo)debecorresponder
alavoluntaddelautordeactuarsocialmenteautorizado(elementosubjetivo)yque(l)afaltadecualquieradeestasdos
caractersticasproducelaincongruenciaentrevoluntadyresultado,yexcluyelaposibilidaddeunjuiciofavorablesobre
elacto(6).
Paralelamente,indicaqueanteeldesconocimientoylafaltadevoluntadporpartedelautor,laaccinquestellevea
cabolesivadeunbienjurdiconopuedereportarleconsecuenciasfavorables(conclusinalaquesepuedearribar
postulandoladependenciadelvalorderesultadorespectoalvalordeaccinobienlacomunicacindeambas
categoras,segnlaposturadoctrinariaqueseelija).
Aestanocindedelitoconsumadolacomplementarecurriendoalasolucinqueofrecenlascausasgenricasde
atenuacindelaspenas,previstasporlosartculos40y41delCdigoPenal,todavezquelaantijuridicidadesun
conceptograduableylaexistenciadecondicionesobjetivasdejustificacinendefinitivadebeteneralgunarelevancia
enladeterminacindelsignificadodelinjusto.
LarespuestaqueofreceRusconieslaimpunidaddelaconducta.Anivelintrasistmico,llegaaestaconclusin
argumentandoquesielerrordeprohibicinimplicaunasuposicinerrneareferidaalapresenciadelospresupuestos
objetivosdeunacausadejustificacin,esinevitableconsiderarquelapresenciaobjetivaydesconocidadeestos
presupuestosimplicaelcasoinversoyporlotantosetratadeundelitoputativogeneradoporunerrorsobrelailicitudde
laconducta.
Enapoyoaestasconsideraciones,elautormencionaenunpasajedesuobraelarticulo59.1delCdigoPenalItaliano
(derechosobreelcualreconoceciertoascendiente)quedispone:lascircunstanciasqueexcluyenlapenasevaloran
afavordelagente,inclusosinolasconoceoporerrorlasconsiderainexistentes,solucinstaquelesirvepara
defenderlaviabilidadpolticocriminaldelasolucinescogida.
AMANERADECONCLUSIN:
Enlanecesidaddepronunciarmeafavordealgunadeestasdosposiciones,humildementedebodecirquemeinclino
msporlasolucindelaimpunidaddelaconductajustificadasloobjetivamente.
Meheconvencidodeelloenprimerlugarporcuantoamientendernoseadvierte(almenosnoconlaclaridadque
predicaelsubjetivismo)lanecesidaddetrazarunarelacindeequivalenciaentrelaleypreceptivaylapermisiva,de
modoquenoestarafueradelugarhablardeuncontenidodiferencialparaambasclasesdenormasysostenereneste
marcoqueelniveldeexigenciasesdistintoenuncasoyotro.
Lanormasobrelacualsehadeencuadrarlaconductajuzgadanecesariamenteporelrolmotivadordeconductas
queposeedebecontenerelementosobjetivosysubjetivos.Noaslapermisiva,quenicamentevieneadescribiruna
situacindedisputadebienesjurdicossobrelacualellegisladorhamanifestadosupreferencia.
steyahatomadoladecisinsobrequderechoesmsvaliosoyporelloalindividuonolecabehacerningn
razonamientoadicional,sinoquelebastaconactuardelaformayaprevistaenelmandato.
Sevuelveentoncessuperflualanecesidaddeunrequisitosubjetivoenelautorenlajustificacin.Aquelloquepaspor
suintelectooqueincidiensudisposicindenimoalmomentoderealizarlaaccineximentedereprochenopuede
veniraquitarleefectividadasusefectosyaquecomobienfueravistoconanterioridadellopuedeacercarse
peligrosamentealprincipiocogitationispoenamnemopatitur.
Lapredicadarelacindecancelacindelosbinomiosvalor/desvalordeaccinyvalor/desvalorderesultadoquedaas
fueradelanlisis,bastandoconqueelindividuohayarealizadoelresultadosocialmentetilparaeximirlode
responsabilidad.
Adems,sielindividuoquecreeestarjustificadocuandonoloestpuedellegaraversebeneficiadoconlaimpunidad
Qurazoneshayparanoeximirloderesponsabilidadcuandoloselementosobjetivosdelajustificacinsestn
presentes?.Larespuestanuevamentemeaproximaalaelementalprohibicindepunirelpensamiento.
MegustaraconcluireldesarrollodeestasideascitandoporltimavezaZaffaroni,quientienedichoque:nadietiene
porquconocerenqucircunstanciasactacuandoestejerciendounderecho,pueselejerciciodelosderechosno
dependedequeeltitularsepaonosepaloqueesthaciendo.Enrigor,elqueseimaginaqueestcometiendoundelito
sloincurreenundelitoensuimaginacin,porquenohabrnuncauninjustoenelmundoreal(7).
Merestaaadirqueamiparecerestasolucinseajustamejoraloscriteriosdeproporcionalidaddelapenaqueexige
nuestroordenamientojurdico.Enefecto,enlaaplicacindelasancinpenal,eloperadornopuededesconocerqueel
autorhaproducidounresultadovaliosoparaelderechoyqueeldaoprovocadoporelestadonuncapuedeser
superioraldelactojuzgado,demodoquelarespuestapenal(aunmnima)dejaradeserproporcionalyporende,
racionalanteunaaccindegravedadnulacomoocurreenloscasosplanteados.