You are on page 1of 244

Manusmti

A SARIT editionn

Creation of machine-readable transcription: Michio Yano, Yasuke Ikari, and Joint Seminar on ``Law
(dharma) and Society in Classical India'', Institute for Research in Humanities, Kyoto University
Initial editing and conversion to Text Encoding Initiative (TEI) markup: Richard Mahoney, Indica et
Buddhica
Maintenance of file for SARIT: Patrick Mc Allister (pma@rdorte.org)
Edits to file in SARIT: Dominik Wujastyk (wujastyk@gmail.com)

Publication Statement
Published by SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts.
Availability: restricted
Copyright Notice
Copyright (C) 1991-1996 members of the Joint Seminar on ``Law (dharma) and Society in Classical
India'', coordinated by Yasuke Ikari at the Institute for Research in Humanities, Kyoto University and
SARIT
Distributed by SARIT under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License.
Under this licence, you are free
to Share to copy, distribute and transmit the work
to Remix to adapt the work
Under the following conditions:
Attribution You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but
not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work).
Share Alike If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting
work only under the same or similar license to this one.
More information and fuller details of this license are given on the Creative Commons website.
SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the rights of any copyright owners, known or unknown.
Identifier
2013-03-05

Notes Statement
Base e-text: Michio Yano and Yasuke Ikari, Kyoto University. Base edn: J. L. Shastri 1983. Editing and
conversion to TEI markup: Richard Mahoney, Indica et Buddhica. This transcription does not include
Kullka's commentary.

Source Description
Title:
Editor:
Publisher:
Place of Publication:
Date:
Note:
Note:

Manusmti, with the Sanskrit commentary Manvarthamuktval of


Kullka Bhaa, edited by J. L. Shastri. With English introduction by S.
C. Banerji
J. L. Shastri
Motlla Banrasdsa
Dill
1983
Edition statement: 1st ed
SARIT transcript collated with:
1.)
Title:
Mnava Dharma-stra : the code of Manu :
original Sanskrit text / critically edited,
according to the standard Sanskrit
commentaries, with critical notes, by J. Jolly
Author:
Manu
Editor:
J. Jolly
Publisher:
Trbner
Place of
London
Publication:
Extent:
xix, 346 p. ; 22 cm
Date:
1887
2.)

Title:
Author:
Editor:
Publisher:
Place of
Publication:
Extent:
Date:

Manu's code of law : a critical edition and


translation of the Mnava-Dharmastra
Manu
P. Olivelle
Oxford University Press
Oxford ; New York ; Tokyo
x, 1131 p. ; 25 cm
2005

Encoding Description
SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts is a library of electronic editions of Indic texts marked up
according to the guidelines of the Text Encoding Initiative (TEI).
The published edition from which this e-text was transcribed is printed in the Devangar script. The
electronic text below is in a lossless transliteration using the Latin alphabet. The transliteration
scheme used is the IAST (The International Alphabet of Sanskrit Transliteration). IAST differs in
small ways from ISO 15919, but is preferred by most working Sanskrit scholars. Conversion of this
file to ISO 15919 can be achieved by performing the following replacements throughout the file: -> r
and ->

Editorial Description
Members of a compound are separated by periods.
External sandhi is decomposed with -.
K: Manusmrti with the Sanskrit Commentary Manvartha-Muktavali of Kulluka Bhatta, ed. J.L. Shastri, 1983. (Compared with the edition of Kashi Skt Series 114, ed., Haragovinda Sastri.) M: Manusmrti
with the commentary of Medhatithi, 2 vols., Calcutta, 1967. M: Manu-smrti with the "Manubhasya"
of Medhatithi, ed., Ganganatha Jha, GOI 1932, 1939, rep. 1992.
Text is based upon K, and M's variant is given at each pada-end. There are verses which are found
only in K or M. Different numbering of verses between M and K is noted.
M: variants of Medhatithi's.

References Declarations
References to each portion of the Sanskrit text have been placed at the start of each line: e.g., M9.19a/
refers to Shastri's edition of the Manusmti, Chapter 9, Verse 19, Line 1 - Shastri, J. L., op. cit..
Chapter and section headings are from: Olivelle, P., op. cit..
Page references to Jolly's edition of the Sanskrit text have been placed in the body of the text: e.g., -- J
6 -- refers to Jolly's 1887 edition, page 6 - Jolly, J., op. cit..
Page references to Olivelle's edition and English translation have been placed below and to the right
of the section headings: e.g., [ O edn 390-391 :: O tr. 89 refers to Olivelle's 2005 edition, pages 390 to
391, and translation, page 89 - Olivelle, P., op. cit..

Revision Description
2009-01-30:
2009-06-20:
2009-05-25:
2009-08-24:

The text was typed, analyzed and proofread by Michio Yano and Yasuke Ikari:
May-June 1991; January-April 1992; March-April 1996.
Established initial revision.
'a --> '
Added Appendices.
Transliteration of anusvra improved and documented.

2009-08-26:
2011-04-23:
2012-12-02:
2013-03-05:

Put variants into footnotes. Removed right brackets from body. All verses
numbered within body.
Cleaned header so it conforms to current tei p5.
Updated TEI header, especially to include CC licence. By Dominik Wujastyk
Updated and simplified TEI header, to bring it in line with current SARIT practice.
By Dominik Wujastyk

Chapter 1

/p. J 1/

Chapter 1

Chapter 1
1

1.1. Prologue
2

M1.01a/ manum ekgram snam abhigamya maharaya |


M1.01c/ pratipjya yathnyyam ida vacanam abruvan || 1 ||
M1.02a/ bhagavan sarvavarn yathvad anuprvaa |
M1.02c/ antaraprabhavn ca dharmn no vaktum arhasi || 2 ||
M1.03a/ tvam eko hy asya sarvasya vidhnasya svayambhuva |
M1.03c/ acintyasya-aprameyasya kryatattvrthavit prabho || 3 ||
M1.04a/ sa tai pas tath samyag amita.oj mahtmabhi |
M1.04c/ pratyuvca-arcya tn sarvn maharn-ryatm iti || 4 ||

1.2. Creation
3

M1.05a/ sd idam tamobhtam a.prajtam a.lakaam |


M1.05c/ a.pratarkyam a.vijeya prasuptam iva sarvata || 5 ||
M1.06a/ tata svayambhr bhagavn avyakto vyajayann idam |
M1.06c/ mahbhtdi vtta.oj prdur st tamonuda || 6 ||
/p. J 2/

M1.07a/ yo 'sv atndriyagrhya skmo 'vyakta santana |

M1.07c/ sarvabhtamayo 'cintya sa eva svayam udbabhau || 7 ||

1
2
3
4

[ O edn 383-402 :: O tr. 87-93


[ O edn 383-384 :: O tr. 87
[ O edn 384-388 :: O tr. 87-88
M1.07cv/ M: sa ea

Chapter 1

M1.08a/ so 'bhidhyya arrt svt siskur vividh praj |


M1.08c/ apa eva sasarja-dau tsu vryam avsjat || 8 ||
M1.09a/ tad aam abhavadd haima sahasrusama.prabham |
M1.09c/ tasmi jaje svaya brahm sarvalokapitmaha || 9 ||
M1.10a/ po nar iti prokt po vai narasnava |
M1.10c/ t yad asyyana prva tena nryaa smta || 10 ||
M1.11a/ yat tat kraam avyakta nitya sad.asad.tmaka |
M1.11c/ tad.visa sa puruo loke brahm-iti krtyate || 11 ||
M1.12a/ tasminn ae sa bhagavn uitv parivatsaram |
M1.12c/ svayam evtmano dhynt tad aam akarod dvidh || 12 ||
M1.13a/ tbhy sa akalbhy ca diva bhmi ca nirmame |
M1.13c/ madhye vyoma dia ca-av ap sthna ca vata || 13 ||
M1.14a/ udbabarha-tmana ca-eva mana sad.asad.tmakam |

M1.14c/ manasa ca-apy ahakram abhimantram varam || 14 ||

M1.15a/ mahntam eva ca-tmna sarvi tri.guni ca |


M1.15c/ viay grahti anai paca.indriyi ca || 15 ||
M1.16a/ te tv avayavn skmn am apy amita.ojasm |
M1.16c/ sanniveya-tmamtrsu sarvabhtni nirmame || 16 ||

/p. J 3/

M1.17a/ yan mrti.avayav skms tni-imny rayanti a |


M1.17c/ tasmt-arram ity hus tasya mrti mania || 17 ||
M1.18a/ tad vianti bhtni mahnti saha karmabhi |
M1.18c/ mana ca-avayavai skmai sarvabhtakd avyayam || 18 ||
M1.19a/ tem ida tu saptn puru mah.ojasm |
M1.19c/ skmbhyo mrtimtrbhya sambhavaty avyayd vyayam || 19 ||
M1.20a/ dydyasya gua tv em avpnoti para para |
M1.20c/ yo yo yvatitha ca-e sa sa tvad gua smta || 20 ||
M1.21a/ sarve tu sa nmni karmi ca pthak pthak |
M1.21c/ vedaabdebhya eva-dau pthak sasth ca nirmame || 21 ||
M1.22a/ karmtman ca devn so 'sjat prin prabhu |

5
6

M1.14cv/ M: ahakram
M1.16cv/ M: sanniveya

Chapter 1

M1.22c/ sdhyn ca gaa skma yaja ca-eva santanam || 22 ||


M1.23a/ agni.vyu.ravibhyas tu traya brahma santanam |
M1.23c/ dudoha yajasiddhi.artham c.yajus.sma.lakaam || 23 ||
M1.24a/ kla klavibhakt ca nakatri grahs tath |
M1.24c/ sarita sgarn-ailn samni viamni ca || 24 ||
M1.25a/ tapo vca rati ca-eva kma ca krodham eva ca |
M1.25c/ si sasarja ca-eva-im sraum icchann im praj || 25 ||
M1.26a/ karma ca vivekrtha dharma.adharmau vyavecayat | 7
M1.26c/ dvandvair ayojayac ca-im sukha.dukhdibhi praj || 26 ||
/p. J 4/

M1.27a/ avyo mtr vininyo dardhn tu y smt |


M1.27c/ tbhi srdham ida sarva sambhavaty anuprvaa || 27 ||
M1.28a/ ya tu karmai yasmin sa nyayukta prathama prabhu |
M1.28c/ sa tad eva svaya bheje sjyamna puna puna || 28 ||
M1.29a/ hisra.ahisre mdu.krre dharma.adharmv ta.an.te |
M1.29c/ yad yasya so 'dadht sarge tat tasya svayam viat || 29 ||
M1.30a/ yath-tu.ligny tava svayam eva-tuparyaye |
M1.30c/ svni svny abhipadyante tath karmi dehina || 30 ||
M1.31a/ lokn tu vivddhi.artha mukha.bhu.ru.pdata |
M1.31c/ brhmaa katriya vaiya dra ca niravartayat || 31 ||

1.3. Excursus: Second Account of Creation


8

M1.32a/ dvidh ktv-tmano deham ardhena puruo 'bhavat |


M1.32c/ ardhena nr tasy sa virjam asjat prabhu || 32 ||
M1.33a/ tapas taptv-asjad ya tu sa svaya puruo vir |
M1.33c/ ta m vitta-asya sarvasya srara dvijasattam || 33 ||
M1.34a/ aha praj siskus tu tapas taptv su.ducaram |
M1.34c/ patn prajnm asja maharn dito daa || 34 ||

7
8

M1.26av/ K: vivekya
[ O edn 388-390 :: O tr. 88-89

Chapter 1

M1.35a/ marcim atri.agirasau pulastya pulaha kratum |


M1.35c/ pracetasa vasiha ca bhgu nradam eva ca || 35 ||
M1.36a/ ete mans tu saptn yn asjan bhritejasa |
M1.36c/ devn devaniky ca mahar ca-amita.ojasa || 36 ||
/p. J 5/

M1.37a/ yaka.rakas.pic ca gandharva.apsaraso 'surn |

M1.37c/ ngn sarpn supar ca pit ca pthaggaam || 37 ||

M1.38a/ vidyuto 'ani.megh ca rohita.indradhani ca |


M1.38c/ ulk.nirghta.ket ca jyoty uccvacni ca || 38 ||
M1.39a/ kinnarn vnarn matsyn vividh ca vihagamn |
M1.39c/ pan mgn manuy ca vyl ca-ubhayatodata || 39 ||
M1.40a/ kmi.ka.patag ca yk.makika.matkuam |
M1.40c/ sarva ca daa.maaka sthvara ca pthagvidham || 40 ||
M1.41a/ evam etair ida sarva mad.niyogn mahtmabhi |
M1.41c/ yathkarma tapoyogt sa sthvara.jagamam || 41 ||

1.4. Excursus: Classification of Fauna and


Flora
10

M1.42a/ ye tu yda karma bhtnm iha krtitam |


M1.42c/ tat tath vo 'bhidhsymi kramayoga ca janmani || 42 ||
M1.43a/ paava ca mg ca-eva vyl ca-ubhayatodata |

M1.43c/ raksi ca pic ca manuy ca jaryuj || 43 ||

11

M1.44a/ aj pakia sarp nakr matsy ca kacchap |


M1.44c/ yni ca-eva.prakri sthalajny audakni ca || 44 ||
M1.45a/ svedaja daa.maaka yk.makika.matkuam |
M1.45c/ maa ca-upajyante yac ca-anyat ki cid dam || 45 ||
M1.46a/ udbhijj sthvar sarve bja.kaprarohia |

9
10
11

M1.37cv/ M: pit
[ O edn 390-391 :: O tr. 89
M1.43cv/ M: manu ca

10

Chapter 1

M1.46c/ oadhya phalapknt bahu.pupa.phala.upag || 46 ||


/p. J 6/

M1.47a/ apup phalavanto ye te vanaspataya smt |


M1.47c/ pupia phalina ca-eva vks tu-ubhayata smt || 47 ||
M1.48a/ guccha.gulma tu vividha tath-eva tajtaya |
M1.48c/ bja.karuhy eva pratn vallya eva ca || 48 ||
M1.49a/ tamas bahu.rpea veit karmahetun |
M1.49c/ anta.saj bhavanty ete sukha.dukha.samanvit || 49 ||
M1.50a/ etad.ants tu gatayo brahmdy samudht |
M1.50c/ ghore 'smin bhtasasre nitya satatayyini || 50 ||

1.5. Excursus: Cosmic Cycles


12

M1.51a/ eva sarva sa sv-ida m ca-acintya.parkrama |


M1.51c/ tmany antardadhe bhya kla klena payan || 51 ||
M1.52a/ yad sa devo jgarti tad eva ceate jagat |
M1.52c/ yad svapiti nta.tm tad sarva nimlati || 52 ||
M1.53a/ tasmin svapiti tu svasthe karma.tmna arria | 13
M1.53c/ svakarmabhyo nivartante mana ca glnim cchati || 53 ||
M1.54a/ yugapat tu pralyante yad tasmin mahtmani |
M1.54c/ tad-aya sarvabhttm sukha svapiti nirvta || 54 ||
M1.55a/ tamo 'ya tu samritya cira tihati sa.indriya |
M1.55c/ na ca sva kurute karma tad-utkrmati mrtita || 55 ||
M1.56a/ yad-aumtriko bhtv bja sthsnu cariu ca |
M1.56c/ samviati sasas tad mrti vimucati || 56 ||
/p. J 7/

M1.57a/ eva sa jgrat.svapnbhym ida sarva cara.acaram |


M1.57c/ sajvayati ca-ajasra prampayati ca-avyaya || 57 ||

12
13

[ O edn 391-392 :: O tr. 89


M1.53av/ M: svapati

Chapter 1

1.6. Transmission of the Law


14

M1.58a/ ida stra tu ktv-asau mm eva svayam dita |


M1.58c/ vidhivad grhaym sa marci.ds tv aha munn || 58 ||
M1.59a/ etad vo 'ya bhgu stra rvayiyaty aesata |
M1.59c/ etadd hi matto 'dhijage sarvam eo 'khila muni || 59 ||
M1.60a/ tatas tath sa tena-ukto mahari.manun bhgu |
M1.60c/ tn abravd n sarvn prttm ryatm iti || 60 ||

1.7. Excursus: Time and Cosmology


15

M1.61a/ svyambhuvasya-asya mano avay manavo 'pare |


M1.61c/ savanta praj sv sv mahtmno mah.ojasa || 61 ||
M1.62a/ svrocia ca-uttama ca tmaso raivatas tath |
M1.62c/ ckua ca mahtej vivasvat.suta eva ca || 62 ||
M1.63a/ svyambhuva.dy sapta-ete manavo bhritejasa |
M1.63c/ sve sve 'ntare sarvam idam utpdya-pu cara.acaram || 63 ||
M1.64a/ nime daa ca-aau ca kh triat tu t kal |
M1.64c/ triat kal muhrta syd ahortra tu tvata || 64 ||
M1.65a/ ahortre vibhajate sryo mnua.daivike |
M1.65c/ rtri svapnya bhtn ceyai karmam aha || 65 ||
M1.66a/ pitrye rtri.ahan msa pravibhgas tu pakayo |
M1.66c/ karma.cesv aha ka ukla svapnya arvar || 66 ||
/p. J 8/

M1.67a/ daive rtri.ahan vara pravibhgas tayo puna |


M1.67c/ ahas tatra-udagayana rtri syd dakiyanam || 67 ||
M1.68a/ brhmasya tu kaphasya yat prama samsata |

14
15

[ O edn 392-393 :: O tr. 89-90


[ O edn 393-397 :: O tr. 90-91

11

12

Chapter 1

M1.68c/ ekaikao yugn tu kramaas tan nibodhata || 68 ||


M1.69a/ catvry hu sahasri vars tat kta yugam |
M1.69c/ tasya tvat-at sandhy sandhya ca tathvidha || 69 ||
M1.70a/ itareu sa.sandhyeu sa.sandhyeu ca triu |
M1.70c/ ekpyena vartante sahasri atni ca || 70 ||
M1.71a/ yad etat parisakhytam dv eva caturyugam |
M1.71c/ etad dvdaashasra devn yugam ucyate || 71 ||
M1.72a/ daivikn yugn tu sahasra parisakhyay |

M1.72c/ brhmam ekam ahar jeya tvat rtrim eva ca || 72 ||

16

M1.73a/ tad vai yugasahasrnta brhma puyam ahar vidu |


M1.73c/ rtri ca tvatm eva te 'hortravido jan || 73 ||
M1.74a/ tasya so 'har.niasya-ante prasupta pratibudhyate |
M1.74c/ pratibuddha ca sjati mana sad.asad.tmakam || 74 ||
M1.75a/ mana si vikurute codyamna siskay |
M1.75c/ ka jyate tasmt tasya abda gua vidu || 75 ||
M1.76a/ kt tu vikurvt sarvagandhavaha uci |
M1.76c/ balav jyate vyu sa vai spara.guo mata || 76 ||
/p. J 9/

M1.77a/ vyor api vikurvd virociu tamonudam |


M1.77c/ jyotir utpadyate bhsvat tad rpa.guam ucyate || 77 ||
M1.78a/ jyotia ca vikurvd po rasa.gu smt |
M1.78c/ adbhyo gandha.gu bhmir ity e sir dita || 78 ||
M1.79a/ yad prg dvdaashasram udita daivika yugam |
M1.79c/ tad ekasaptati.gua manvantaram iha-ucyate || 79 ||
M1.80a/ manvantary asakhyni sarga sahra eva ca |
M1.80c/ krann iva-etat kurute parameh puna puna || 80 ||
M1.81a/ catupt sakalo dharma satya ca-eva kte yuge |

M1.81c/ na-adharmea-gama ka cin manuyn prati vartate || 81 ||


M1.82a/ itarev gamd dharma pdaas tv avaropita |
M1.82c/ caurika.anta.mybhir dharma ca-apaiti pdaa || 82 ||

16
17

M1.72cv/ M: tvat rtrir eva ca


M1.81cv/ M: upavartate

17

Chapter 1

M1.83a/ a.rog sarvasiddhrth caturvaraata.yua |

M1.83c/ kte tretdiu hy e yur hrasati pdaa || 83 ||

13

18

M1.84a/ veda.uktam yur martynm ia ca-eva karmam |


M1.84c/ phalanty anuyuga loke prabhva ca arrim || 84 ||
M1.85a/ anye ktayuge dharms trety dvpare 'pare | 19
M1.85c/ anye kaliyuge n yugahrsnurpata || 85 ||
M1.86a/ tapa para ktayuge trety jnam ucyate |
M1.86c/ dvpare yajam evhur dnam eka kalau yuge || 86 ||
/p. J 10/

1.8. Excursus: Occupations of Social Classes


20

M1.87a/ sarvasya-asya tu sargasya gupti.artha sa mah.dyuti |


M1.87c/ mukha.bhu.ru.pajjn pthakkarmy akalpayat || 87 ||
M1.88a/ adhypanam adhyayana yajana yjana tath |
M1.88c/ dna pratigraha ca-eva brhmanm akalpayat || 88 ||
M1.89a/ prajn rakaa dnam ijy.adhyayanam eva ca |
M1.89c/ viayev a.prasakti ca katriyasya samsata || 89 ||

21

M1.90a/ pan rakaa dnam ijy.adhyayanam eva ca |


M1.90c/ vaikpatha kusda ca vaiyasya kim eva ca || 90 ||
M1.91a/ ekam eva tu drasya prabhu karma samdiat |
M1.91c/ etem eva varn urm anasyay || 91 ||

1.9. Excursus: Excellence of the Brahmin


22

M1.92a/ rdhva nbher medhyatara purua parikrtita |

18
19
20
21
22

M1.83cv/ V: vayo hrasati


M1.85av/ M: pare
[ O edn 397 :: O tr. 91
M1.89cv/ M: samdiat
[ O edn 397-399 :: O tr. 91-92

14

Chapter 1

M1.92c/ tasmn medhyatama tv asya mukham ukta svayambhuv || 92 ||


M1.93a/ uttamga.udbhavj jyehyd brahmaa ca-eva dhrat | 23
M1.93c/ sarvasya-eva-asya sargasya dharmato brhmaa prabhu || 93 ||
M1.94a/ ta hi svayambh svd syt tapas taptv-dito 'sjat |
M1.94c/ havya.kavybhivhyya sarvasya-asya ca guptaye || 94 ||
M1.95a/ yasya-syena sad-ananti havyni tridiva.okasa |
M1.95c/ kavyni ca-eva pitara ki bhtam adhika tata || 95 ||
M1.96a/ bhtn prina reh prin buddhijvina |
M1.96c/ buddhimatsu nar reh nareu brhma smt || 96 ||
/p. J 11/

M1.97a/ brhmaeu ca vidvso vidvatsu kta.buddhaya |


M1.97c/ kta.buddhiu kartra kartu brahmavedina || 97 ||
M1.98a/ utpattir eva viprasya mrtir dharmasya vat |
M1.98c/ sa hi dharmrtham utpanno brahmabhyya kalpate || 98 ||
M1.99a/ brhmao jyamno hi pthivym adhijyate |
M1.99c/ vara sarvabhtn dharmakoasya guptaye || 99 ||
M1.100a/ sarva sva brhmaasya-ida yat ki cit-jagatgata |
M1.100c/ raihyena-abhijanena-ida sarva vai brhmao 'rhati || 100 ||
M1.101a/ svam eva brhmao bhukte sva vaste sva dadti ca |
M1.101c/ nasyd brhmaasya bhujate hi-itare jan || 101 ||

1.10. Excursus: Treatise of Manu


24

M1.102a/ tasya karmaviveka.artha em anuprvaa |


M1.102c/ svyambhuvo manur dhmn ida stram akalpayat || 102 ||
M1.103a/ vidu brhmaena-idam adhyetavya prayatnata |
M1.103c/ iyebhya ca pravaktavya samya na-anyena kena cit || 103 ||
M1.104a/ ida stram adhyno brhmaa asita.vrata |
M1.104c/ manas.vc.dehajair nitya karmadoair na lipyate || 104 ||

23
24

M1.93av/ M: jyaihyd
[ O edn 399-401 :: O tr. 92

Chapter 1

15

M1.105a/ punti pakti vay ca sapta.sapta para.avarn |


M1.105c/ pthivm api ca-eva-im ktsnm eko 'pi so 'rhati || 105 ||
M1.106a/ ida svastyayana reham ida buddhivivardhanam |

M1.106c/ ida yaasyam yuyam ida nireyasa param || 106 ||

25

/p. J 12/

M1.107a/ asmin dharmo 'khilena-ukto gua.doau ca karmam |


M1.107c/ caturm api varnm cra ca-eva vata || 107 ||
M1.108a/ cra paramo dharma ruti.ukta smrta eva ca |
M1.108c/ tasmd asmin sad yukto nitya syd tmavn dvija || 108 ||
M1.109a/ crd vicyuto vipro na vedaphalam anute |

M1.109c/ crea tu sayukta sampraphalabhj bhavet || 109 ||

26

M1.110a/ evam crato dv dharmasya munayo gati |


M1.110c/ sarvasya tapaso mlam cra jaghu param || 110 ||

1.11. Excursus: Synopsis


27

M1.111a/ jagata ca samutpatti saskravidhim eva ca |


M1.111c/ vratacary.upacra ca snnasya ca para vidhim || 111 ||
M1.112a/ drdhigamana ca-eva vivhn ca lakaam |
M1.112c/ mahyajavidhna ca rddhakalpa ca vatam || 112 ||
M1.113a/ vttn lakaa ca-eva sntakasya vratni ca |
M1.113c/ bhakya.abhakya ca auca ca dravy uddhim eva ca || 113 ||
M1.114a/ strdharma.yoga tpasya moka sannysam eva ca |
M1.114c/ rja ca dharmam akhila kry ca vinirayam || 114 ||
M1.115a/ skiprana.vidhna ca dharma str.pusayor api |
M1.115c/ vibhgadharma dyta ca kaakn ca odhanam || 115 ||
M1.116a/ vaiya.dra.upacra ca sakrn ca sambhavam |
M1.116c/ pad.dharma ca varn pryacitta.vidhi tath || 116 ||

25
26
27

M1.106cv/ M: ida yaasya satatam


M1.109cv/ M: sampraphalabhk smta
[ O edn 401-402 :: O tr. 92-93

16

/p. J 13/

M1.117a/ sasragamana ca-eva trividha karma.sambhavam |


M1.117c/ nireyasa karma ca gua.doaparkaam || 117 ||
M1.118a/ deadharmn-jtidharmn kuladharm ca vatn |
M1.118c/ paa.gaadharm ca stre 'sminn uktavn manu || 118 ||
M1.119a/ yath-idam uktavn-stra pur po manur may |
M1.119c/ tath-ida yyam apy adya mat.sakt-nibodhata || 119 ||
/p. J 14/

Chapter 2

Chapter 2

Chapter 2
28

2.1. The Law


29

M2.01a/ vidvadbhi sevita sadbhir nityam a.dvea.rgibhi |


M2.01c/ hdayena-abhyanujto yo dharmas ta nibodhata || 1 ||

2.1.1. Excursus: Desire


30

M2.02a/ kmtmat na praast na ca-eva-iha-asty akmat |


M2.02c/ kmyo hi veddhigama karmayoga ca vaidika || 2 ||
M2.03a/ sakalpa.mla kmo vai yaj sakalpa.sambhav |
M2.03c/ vratni yamadharm ca sarve sakalpaj smt || 3 ||
M2.04a/ a.kmasya kriy k cid dyate na-iha karhi cit |
M2.04c/ yad yadd hi kurute ki cit tat tat kmasya ceitam || 4 ||
M2.05a/ teu samyag vartamno gacchaty amaralokatm |
M2.05c/ yath sakalpit ca-iha sarvn kmn samanute || 5 ||

2.1.2. Sources of Law


31

M2.06a/ vedo 'khilo dharmamla smti.le ca tadvidm |


M2.06c/ cra ca-eva sdhnm tmanas tuir eva ca || 6 ||
M2.07a/ ya ka cit kasya cid dharmo manun parikrtita |

28
29
30
31

[ O edn 403-446 :: O tr. 94-107


[ O edn 403-415 :: O tr. 94-98
[ O edn 403 :: O tr. 94
[ O edn 404 :: O tr. 94

17

18

Chapter 2

M2.07c/ sa sarvo 'bhihito vede sarvajnamayo hi sa || 7 ||


/p. J 15/

M2.08a/ sarva tu samavekya-ida nikhila jnacaku |


M2.08c/ rutiprmyato vidvn svadharme nivieta vai || 8 ||
M2.09a/ ruti.smti.udita dharmam anutihan hi mnava |
M2.09c/ iha krtim avpnoti pretya ca-anuttama sukham || 9 ||
M2.10a/ rutis tu vedo vijeyo dharmastra tu vai smti |
M2.10c/ te sarvrthev a.mmsye tbhy dharmo hi nirbabhau || 10 ||
M2.11a/ yo 'vamanyeta te mle hetustrrayd dvija |
M2.11c/ sa sdhubhir bahikryo nstiko vedanindaka || 11 ||

2.1.3. Knowledge of the Law


32

M2.12a/ veda smti sadcra svasya ca priyam tmana |


M2.12c/ etac caturvidha prhu skd dharmasya lakaam || 12 ||
M2.13a/ artha.kmev a.saktn dharmajna vidhyate |
M2.13c/ dharma jijsamnn prama parama ruti || 13 ||

2.1.4. Contradictions in Law


33

M2.14a/ rutidvaidha tu yatra syt tatra dharmv ubhau smtau |


M2.14c/ ubhv api hi tau dharmau samyag uktau manibhi || 14 ||
M2.15a/ udite 'nudite ca-eva samaydhyuite tath |
M2.15c/ sarvath vartate yaja iti-iya vaidik ruti || 15 ||

2.1.5. Competence to Study the Law


34

M2.16a/ nieka.di.mana.anto mantrair yasya-udito vidhi |

32
33
34

[ O edn 405 :: O tr. 94


[ O edn 405 :: O tr. 95
[ O edn 405-406 :: O tr. 95

Chapter 2

19

M2.16c/ tasya stre 'dhikro 'smi jeyo na-anyasya kasya cit || 16 ||

2.1.6. The Sacred Land


35

M2.17a/ sarasvat.dadvatyor devanadyor yad antaram |


M2.17c/ ta devanirmita dea brahmvarta pracakate || 17 ||
/p. J 16/

M2.18a/ tasmin dee ya cra pramparyakramgata |


M2.18c/ varn sa.antarln sa sadcra ucyate || 18 ||
M2.19a/ kuruketra ca matsy ca pacl rasenak |
M2.19c/ ea brahmarideo vai brahmvartd anantara || 19 ||
M2.20a/ etad deaprastasya sakd agrajanmana |
M2.20c/ sva sva caritra ikeran pthivy sarvamnav || 20 ||
M2.21a/ himavad.vindhyayor madhya yat prg vinaand api |
M2.21c/ pratyag eva praygc ca madhyadea prakrtita || 21 ||
M2.22a/ samudrt tu vai prvd samudrc ca pacimt |
M2.22c/ tayor eva-antara giryor ryvarta vidur budh || 22 ||
M2.23a/ kasras tu carati mgo yatra svabhvata |
M2.23c/ sa jeyo yajiyo deo mlecchadeas tv ata para || 23 ||
M2.24a/ et dvijtayo den sarayeran prayatnata |

M2.24c/ dras tu yasmin kasmin v nivased vttikarita || 24 ||

36

2.1.7. Consecratory Rites


37

M2.25a/ e dharmasya vo yoni samsena prakrtit |


M2.25c/ sambhava ca-asya sarvasya varadharmn nibodhata || 25 ||
M2.26a/ vaidikai karmabhi puyair niekdir dvijanmanm |
M2.26c/ krya arrasaskra pvana pretya ca-iha ca || 26 ||

35
36
37

[ O edn 406-407 :: O tr. 95


M2.24cv/ M: yasmis tasmin v
[ O edn 407-408 :: O tr. 95

20

Chapter 2

M2.27a/ grbhair homair jtakarma.caua.mauj.nibandhanai |


M2.27c/ baijika grbhika ca-eno dvijnm apamjyate || 27 ||
/p. J 17/

M2.28a/ svdhyyena vratair homais traividyena-ijyay sutai |


M2.28c/ mahyajai ca yajai ca brhm-iya kriyate tanu || 28 ||

2.1.8. Childhood Rites


38

M2.29a/ pr nbhivardhant puso jtakarma vidhyate |


M2.29c/ mantravat prana ca-asya hiraya.madhu.sarpim || 29 ||
M2.30a/ nmadheya daamy tu dvday v-asya krayet |
M2.30c/ puye tithau muhrte v nakatre v gunvite || 30 ||
M2.31a/ magalya brhmaasya syt katriyasya balnvitam |
M2.31c/ vaiyasya dhanasayukta drasya tu jugupsitam || 31 ||
M2.32a/ armavad brhmaasya syd rjo raksamanvitam | 39
M2.32c/ vaiyasya pui.sayukta drasya preyasayutam || 32 ||
M2.33a/ str sukha.udyam a.krra vispaa.artha manoharam |
M2.33c/ magalya drghavara.antam rvda.abhidhnavat || 33 ||
M2.34a/ caturthe msi kartavya ior nikramaa ght |
M2.34c/ ahe 'nnaprana msi yad v-ia magala kule || 34 ||
M2.35a/ ckarma dvijtn sarvem eva dharmata |

M2.35c/ prathame 'bde ttye v kartavya ruticodant || 35 ||

2.1.9. Vedic Initiation


41

4: 2.1.9.1. Time for Initiation


42

38
39
40
41
42

[ O edn 408-409 :: O tr. 96


M2.32av/ M: rj ?
M2.35cv/ M: rutinodant
[ O edn 409-414 :: O tr. 96-97
[ O edn 409 :: O tr. 96

40

Chapter 2

21

M2.36a/ garbhame 'bde kurvta brhmaasya-upanyanam |


M2.36c/ garbhd ekdae rjo garbht tu dvdae via || 36 ||
M2.37a/ brahmavarcasa.kmasya kryo viprasya pacame |
M2.37c/ rjo bala.arthina ahe vaiyasya-iha-arthino 'ame || 37 ||
/p. J 18/

4: 2.1.9.2. Failure to be Initiated


43

M2.38a/ odad brhmaasya svitr na-ativartate |


M2.38c/ dvvit katrabandhor caturviater via || 38 ||
M2.39a/ ata rdhva trayo 'py ete yathklam a.saskt |
M2.39c/ svitrpatit vrty bhavanty ryavigarhit || 39 ||
M2.40a/ na-etair a.ptair vidhivad pady api hi karhi cit |

M2.40c/ brhmn yaun ca sambandhn na-cared brhmaa saha || 40 ||

4: 2.1.9.3. Insignia-I
45

M2.41a/ kra.raurava.bstni carmi brahmacria |


M2.41c/ vasrann nuprvyea a.kauma.vikni ca || 41 ||
M2.42a/ mauj trivt sam lak kry viprasya mekhal |
M2.42c/ katriyasya tu maurv jy vaiyasya aatntav || 42 ||
M2.43a/ mujlbhe tu kartavy kua.amantaka.balvajai |
M2.43c/ trivt granthin-ekena tribhi pacabhir eva v || 43 ||
M2.44a/ krpsam upavta syd viprasya-rdhvavta trivt |
M2.44c/ aa.stramaya rjo vaiyasya-vikasautrikam || 44 ||
M2.45a/ brhmao bailva.plau katriyo va.khdirau |
M2.45c/ pailava.audumbarau vaiyo dan arhanti dharmata || 45 ||
M2.46a/ kentiko brhmaasya daa krya pramata |
M2.46c/ lalasammito rja syt tu nsntiko via || 46 ||
M2.47a/ javas te tu sarve syur a.vra saumya.daran |
M2.47c/ an.udvegakar n sa.tvaco 'nagnidit || 47 ||

43
44
45

[ O edn 409-410 :: O tr. 96


M2.40cv/ M: brhmaai saha
[ O edn 410-411 :: O tr. 96-97

44

22

Chapter 2

/p. J 19/

4: 2.1.9.4. Food
46

M2.48a/ pratighya-psita daam upasthya ca bhskaram |


M2.48c/ pradakia partya-agni cared bhaika yathvidhi || 48 ||
M2.49a/ bhavat.prva cared bhaikam upanto dvijottama |
M2.49c/ bhavan.madhya tu rjanyo vaiyas tu bhavad.uttaram || 49 ||
M2.50a/ mtara v svasra v mtur v bhagin nijm |
M2.50c/ bhiketa bhikm prathama y ca-ena na-avamnayet || 50 ||
M2.51a/ samhtya tu tad bhaika yvadannam a.myay | 47
M2.51c/ nivedya gurave 'nyd camya prmukha uci || 51 ||
M2.52a/ yuya pr.mukho bhukte yaasya daki.mukha |
M2.52c/ riya pratya.mukho bhukte ta bhukte hy uda.mukha || 52 ||
M2.53a/ upaspya dvijo nityam annam adyt samhita |
M2.53c/ bhuktv ca-upaspet samyag adbhi khni ca saspet || 53 ||
M2.54a/ pjayed aana nityam adyc ca-etad a.kutsayan |
M2.54c/ dv hyet prasdec ca pratinandec ca sarvaa || 54 ||
M2.55a/ pjita hy aana nitya balam rja ca yacchati |
M2.55c/ a.pjita tu tad bhuktam ubhaya nayed idam || 55 ||
M2.56a/ na-ucchia kasya cid dadyn na-adyd etat tath-antar |
M2.56c/ na ca-eva-atyaana kuryn na ca-ucchia kva cid vrajet || 56 ||
M2.57a/ an.rogyam an.yuyam a.svargya ca-atibhojanam |
M2.57c/ apuya lokavidvia tasmt tat parivarjayet || 57 ||
/p. J 20/

4: 2.1.9.5. Sipping
48

M2.58a/ brhmea vipras trthena nityaklam upaspet |


M2.58c/ kya.traidaikbhy v na pitryea kad cana || 58 ||
M2.59a/ aguhamlasya tale brhma trtha pracakate |

46
47
48

[ O edn 411-413 :: O tr. 97


M2.51av/ M: yvadartham
[ O edn 413-414 :: O tr. 97

Chapter 2

M2.59c/ kyam agulimle 'gre deva pitrya tayor adha || 59 ||


M2.60a/ trir cmed apa prva dvi pramjyt tato mukham |
M2.60c/ khni ca-eva sped adbhir tmna ira eva ca || 60 ||
M2.61a/ an.ubhir a.phenbhir adbhis trthena dharmavit |
M2.61c/ auca.psu sarvad-cmed eknte prg.uda.mukha || 61 ||
M2.62a/ hdgbhi pyate vipra kahagbhis tu bhmipa |
M2.62c/ vaiyo 'dbhi pritbhis tu dra spbhir antata || 62 ||
4: 2.1.9.6. Insignia-II
49

M2.63a/ uddhte dakine pv upavt-ucyate dvija |


M2.63c/ savye prcnvt nivt kahasajjane || 63 ||
M2.64a/ mekhalm ajina daam upavta kamaalum |
M2.64c/ apsu prsya vinani ghta-anyni mantravat || 64 ||

2.1.10. Shaving Ceremony


50

M2.65a/ kenta oae vare brhmaasya vidhyate |


M2.65c/ rjanyabandhor dvvie vaiyasya dvyadhike mata || 65 ||

2.1.11. Consecratory Rites for Women


51

M2.66a/ a.mantrik tu kry-iya strm vd aeata |


M2.66c/ saskrrtha arrasya yathkla yathkramam || 66 ||
M2.67a/ vaivhiko vidhi str saskro vaidika smta |
M2.67c/ patisev gurau vso ghrtho 'gni.parikriy || 67 ||
/p. J 21/

M2.68a/ ea prokto dvijtnm aupanyaniko vidhi |


M2.68c/ utpatti.vyajaka puya karmayoga nibodhata || 68 ||

49
50
51

[ O edn 414 :: O tr. 97


[ O edn 414 :: O tr. 98
[ O edn 414-415 :: O tr. 98

23

24

Chapter 2

2.2. The Student


52

2.2.1. Instruction
53

M2.69a/ upanya guru iya ikayet-aucam dita |


M2.69c/ cram agnikrya ca sandhy.upsanam eva ca || 69 ||
M2.70a/ adhyeyamas tv cnto yathstram uda.mukha |
M2.70c/ brahmjali.kto 'dhypyo laghu.vs jita.indriya || 70 ||
M2.71a/ brahmrambhe 'vasne ca pdau grhyau guro sad |
M2.71c/ sahatya hastv adhyeya sa hi brahmjali smta || 71 ||
M2.72a/ vyatyasta.pin kryam upasagrahaa guro |
M2.72c/ savyena savya spraavyo dakiena ca dakia || 72 ||
M2.73a/ adhyeyama tu gurur nityaklam a.tandrita |
M2.73c/ adhva bho iti bryd virmo 'stv iti ca-ramet || 73 ||
M2.74a/ brahmana praava kuryd dv ante ca sarvad |
M2.74c/ sravaty an.okta prva parastc ca viryati || 74 ||
M2.75a/ prk.kln paryupsna pavitrai ca-eva pvita |
M2.75c/ prymais tribhi ptas tata o.kram arhati || 75 ||
4: 2.2.1.1. The Syllable OM
54

M2.76a/ a.kra ca-apy u.kra ca ma.kra ca prajpati |


M2.76c/ vedatrayt-niraduhad bhr bhuva svar iti-iti ca || 76 ||
M2.77a/ tribhya eva tu vedebhya pda pdam adduhat |
M2.77c/ tad ity co 'sy svitry parameh prajpati || 77 ||
/p. J 22/

M2.78a/ etad akaram et ca japan vyhti.prvikm |

52
53
54

[ O edn 415-446 :: O tr. 98-107


[ O edn 415-418 :: O tr. 98-99
[ O edn 416-418 :: O tr. 98-99

Chapter 2

25

M2.78c/ sandhyayor vedavid vipro vedapuyena yujyate || 78 ||


M2.79a/ sahasraktvas tv abhyasya bahir etat trika dvija |
M2.79c/ mahato 'py enaso mst tvac-iva-ahir vimucyate || 79 ||
M2.80a/ etay-c visayukta kle ca kriyay svay |
M2.80c/ brahma.katriya.vi.yonir garha yti sdhuu || 80 ||
M2.81a/ o.kra.prviks tisro mahvyhtayo 'vyay | 55
M2.81c/ tri.pad ca-eva svitr vijeya brahmao mukham || 81 ||
M2.82a/ yo 'dhte 'hany ahany et tri vary a.tandrita |
M2.82c/ sa brahma param abhyeti vyubhta kha.mrtimn || 82 ||
M2.83a/ ekkara para brahma pryma para tapa |
M2.83c/ svitrys tu para na-asti maunt satya viiyate || 83 ||
M2.84a/ karanti sarv vaidikyo juhoti.yajati.kriy |

M2.84c/ akara dukara jeya brahma ca-eva prajpati || 84 ||


4: 2.2.1.2. Soft Recitation
57

M2.85a/ vidhiyajj japayajo viio daabhir guai |


M2.85c/ upu syt-atagua shasro mnasa smta || 85 ||
M2.86a/ ye pkayajs catvro vidhiyajasamanvit |
M2.86c/ sarve te japayajasya kal na-arhanti oam || 86 ||
M2.87a/ japyena-eva tu sasidhyed brhmao na-atra saaya |
M2.87c/ kuryd anyan na v kuryn maitro brhmaa ucyate || 87 ||
/p. J 23/

2.2.2. Excursus: Control of the Organs


58

M2.88a/ indriy vicarat viayev apahriu |


M2.88c/ sayame yatnam tihed vidvn yant-iva vjinm || 88 ||
M2.89a/ ekdaa-indriyy hur yni prve mania |

55
56
57
58

M2.81av/ M: okra.
M2.84cv/ M: akara tv akara jeya
[ O edn 418 :: O tr. 99
[ O edn 418-420 :: O tr. 99

56

26

Chapter 2

M2.89c/ tni samyak pravakymi yathvad anuprvaa || 89 ||


M2.90a/ rotra tvak caku jihv nsik ca-eva pacam |
M2.90c/ pyu.upastha hasta.pda vk ca-eva daam smt || 90 ||
M2.91a/ buddhndriyi paca-e rotrdny anuprvaa |
M2.91c/ karma.indriyi paca-e pyu.dni pracakate || 91 ||
M2.92a/ ekdaa mano jeya svaguena-ubhaya.tmakam |
M2.92c/ yasmin jite jitv etau bhavata pacakau gaau || 92 ||
M2.93a/ indriy prasagena doam cchaty a.saayam |
M2.93c/ sanniyamya tu tny eva tata siddhi nigacchati || 93 ||
M2.94a/ na jtu kma kmnm upabhogena myati |
M2.94c/ havi kavartm-iva bhya eva-abhivardhate || 94 ||
M2.95a/ ya ca-etn prpnuyt sarvn ya ca-etn kevals tyajet |
M2.95c/ prpat sarvakmn paritygo viiyate || 95 ||
M2.96a/ na tath-etni akyante sanniyantum asevay |
M2.96c/ viayeu prajuni yath jnena nityaa || 96 ||
M2.97a/ veds tyga ca yaj ca niyam ca tapsi ca |
M2.97c/ na vipradua.bhvasya siddhi gacchati karhi cit || 97 ||
/p. J 24/

M2.98a/ rutv spv ca dv ca bhuktv ghrtv ca yo nara |


M2.98c/ na hyati glyati v sa vijeyo jita.indriya || 98 ||
M2.99a/ indriy tu sarve yady eka karati-indriyam |
M2.99c/ tena-asya karati praj dte pdd iva-udakam || 99 ||
M2.100a/ vae ktv-indriyagrma sayamya ca manas tath |
M2.100c/ sarvn sasdhayed arthn a.kivan yogatas tanum || 100 ||

2.2.3. Twilight Worship


59

M2.101a/ prv sandhy japs tihet svitrm .arkadarant |

M2.101c/ pacim tu samsna samyag kavibhvant || 101 ||

59
60

[ O edn 420-421 :: O tr. 100


M2.101cv/ M: pacim tu sadsta

60

Chapter 2

M2.102a/ prv sandhy japas tihan naiam eno vyapohati |


M2.102c/ pacimm tu samsno mala hanti divktam || 102 ||
M2.103a/ na tihati tu ya prv na-upste ya ca pacimm |
M2.103c/ sa dravad bahikrya sarvasmd dvijakarmaa || 103 ||

2.2.4. Vedic Recitation


61

M2.104a/ ap sampe niyato naityaka vidhim sthita |


M2.104c/ svitrm apy adhyta gatv-araya samhita || 104 ||
M2.105a/ veda.upakarae ca-eva svdhyye ca-eva naityake |
M2.105c/ na-anurodho 'sty anadhyye homamantreu ca-eva hi || 105 ||
M2.106a/ naityake na-asty anadhyyo brahmasattra hi tat smtam |
M2.106c/ brahmhuti.huta puyam an.adhyya.vaaktam || 106 ||
M2.107a/ ya svdhyyam adhte 'bda vidhin niyata uci |
M2.107c/ tasya nitya karaty ea payo dadhi ghta madhu || 107 ||
/p. J 25/

2.2.5. Persons Competent to Receive Vedic Instruction


62

M2.108a/ agnndhana bhaikacarym adhaayy guror hitam |


M2.108c/ samvartant kuryt kta.upanayano dvija || 108 ||
M2.109a/ cryaputra urur jnado dhrmika uci |
M2.109c/ pta akto 'rthada sdhu svo 'dhypy daa dharmata || 109 ||
M2.110a/ na-apa kasya cid bryn na ca-anyyena pcchata |
M2.110c/ jnann api hi medhv jaaval loka caret || 110 ||
M2.111a/ adharmea ca ya prha ya ca-adharmea pcchati |
M2.111c/ tayor anyatara praiti vidvea v-adhigacchati || 111 ||
M2.112a/ dharma.arthau yatra na syt ur v-api tadvidh |
M2.112c/ tatra vidy na vaptavy ubha bjam iva-are || 112 ||

61
62

[ O edn 421-422 :: O tr. 100


[ O edn 422-423 :: O tr. 100-101

27

28

Chapter 2

M2.113a/ vidyay-eva sama kma martavya brahmavdin |


M2.113c/ pady api hi ghory na tv enm irie vapet || 113 ||
M2.114a/ vidy brhmaam etya-ha evadhis te 'smi raka mm | 63
M2.114c/ asyakya m mds tath sy vryavattam || 114 ||
M2.115a/ yam eva tu uci vidyn niyata.brahmacriam | 64
M2.115c/ tasmai m brhi viprya nidhipya-a.pramdine || 115 ||
M2.116a/ brahma yas tv ananujtam adhynd avpnuyt |
M2.116c/ sa brahmasteyasayukto naraka pratipadyate || 116 ||

2.2.6. Salutation
65

M2.117a/ laukika vaidika v-api tath-adhytmikam eva v |


M2.117c/ dadta yato jna ta prvam abhivdayet || 117 ||
/p. J 26/

M2.118a/ svitrmtra.sro 'pi vara vipra suyantrita |


M2.118c/ na-a.yantritas trivedo 'pi sarv sarvavikray || 118 ||
M2.119a/ ayy.sane 'dhycarite reyas na samviet |
M2.119c/ ayy.sanastha ca-eva-ena pratyutthya-abhivdayet || 119 ||
M2.120a/ rdhva pr hy utkrmanti yna sthavira yati |
M2.120c/ pratyutthna.abhivdbhy punas tn pratipadyate || 120 ||
M2.121a/ abhivdana.lasya nitya vddha.upasevina |

M2.121c/ catvri tasya vardhante yur dharmo yao balam || 121 ||

66

M2.122a/ abhivdt para vipro jyysam abhivdayan |


M2.122c/ asau nma-aham asmi-iti sva nma parikrtayet || 122 ||
M2.123a/ nmadheyasya ye ke cid abhivda na jnate |
M2.123c/ tn prjo 'ham iti bryt striya sarvs tath-eva ca || 123 ||
M2.124a/ bhoabda krtayed ante svasya nmno 'bhivdane |
M2.124c/ nmnm svarpa.bhvo hi bho.bhva ibhi smta || 124 ||
M2.125a/ yumn bhava saumya-iti vcyo vipro 'bhivdane |
63
64
65
66

M2.114av/ M: evadhi e
M2.115av/ M: vidy niyata brahmacriam
[ O edn 423-426 :: O tr. 101
M2.121cv/ M: catvri sampravardhante

Chapter 2

29

M2.125c/ a.kra ca-asya nmno 'nte vcya prvkara pluta || 125 ||


M2.126a/ yo na vetty abhivdasya vipra pratyabhivdanam |
M2.126c/ na-abhivdya sa vidu yath dras tath-eva sa || 126 ||
M2.127a/ brhmaa kuala pcchet katrabandhum an.mayam |
M2.127c/ vaiya kema samgamya dram rogyam eva ca || 127 ||
/p. J 27/

M2.128a/ a.vcyo dkito nmn yavyn api yo bhavet |


M2.128c/ bho.bhavat.prvaka tv enam abhibheta dharmavit || 128 ||
M2.129a/ parapatn tu y str syd a.sambandh ca yonita |
M2.129c/ t bryd bhavati-ity eva subhage bhagini-iti ca || 129 ||
M2.130a/ mtul ca pitvy ca vaurn tvijo gurn |
M2.130c/ asv aham iti bryt pratyutthya yavyasa || 130 ||
M2.131a/ mtvas mtuln varr atha pitvas |
M2.131c/ sampjy gurupatnvat sams t gurubhryay || 131 ||
M2.132a/ bhrtur bhry-upasagrhy sa.var-ahany ahany api |
M2.132c/ viproya tu-upasagrhy jti.sambandhi.yoita || 132 ||
M2.133a/ pitur bhaginy mtu ca jyyasy ca svasary api |
M2.133c/ mtvad vttim tihen mt tbhyo garyas || 133 ||

2.2.7. Precedence
67

M2.134a/ dabda.khya paurasakhya pacbda.khya kalbhtm |


M2.134c/ tryabdaprva rotriy svalpena-api svayoniu || 134 ||
M2.135a/ brhmaa daavara tu atavara tu bhmipam |
M2.135c/ pit.putrau vijnyd brhmaas tu tayo pit || 135 ||
M2.136a/ vitta bandhur vaya karma vidy bhavati pacam |
M2.136c/ etni mnyasthnni garyo yad yad uttaram || 136 ||

68

M2.137a/ pacn triu vareu bhysi guavanti ca |


M2.137c/ yatra syu so 'tra mna.arha dro 'pi daam gata || 137 ||

67
68

[ O edn 426-427 :: O tr. 101-102


M2.136cv/ M: mnasthnni

30

Chapter 2

/p. J 28/

M2.138a/ cakrio daamsthasya rogio bhria striy |


M2.138c/ sntakasya ca rja ca panth deyo varasya ca || 138 ||
M2.139a/ te tu samvetn mnyau sntaka.prthivau |
M2.139c/ rja.sntakayo ca-eva sntako npamnabhk || 139 ||

2.2.8. Teacher
69

M2.140a/ upanya tu ya iya vedam adhypayed dvija |


M2.140c/ sa.kalpa sa.rahasya ca tam crya pracakate || 140 ||
M2.141a/ ekadea tu vedasya vedgny api v puna |
M2.141c/ yo 'dhypayati vttyartham updhyya sa ucyate || 141 ||
M2.142a/ nieka.dni karmi ya karoti yathvidhi |
M2.142c/ sambhvayati ca-annena sa vipro gurur ucyate || 142 ||
M2.143a/ agnydheya pkayajn agnioma.dikn makhn |
M2.143c/ ya karoti vto yasya sa tasya-tvig iha-ucyate || 143 ||
M2.144a/ ya voty a.vitatha brahma ravav ubhau |
M2.144c/ sa mt sa pit jeyas ta na druhyet kad cana || 144 ||
M2.145a/ updhyyn daa-crya cry ata pit |
M2.145c/ sahasra tu pitn mt gauravea-atiricyate || 145 ||
M2.146a/ utpdaka.brahmadtror garyn brahmada pit |
M2.146c/ brahmajanma hi viprasya pretya ca-iha ca vatam || 146 ||
M2.147a/ kmn mt pit ca-ena yad utpdayato mitha |
M2.147c/ sambhti tasya t vidyd yad yonv abhijyate || 147 ||
/p. J 29/

M2.148a/ cryas tv asya y jti vidhivad vedapraga |


M2.148c/ utpdayati svitry s saty s-ajar-amar || 148 ||
M2.149a/ alpa v bahu v yasya rutasya-upakaroti ya |
M2.149c/ tam apha guru vidyt-ruta.upakriyay tay || 149 ||
M2.150a/ brhmasya janmana kart svadharmasya ca sit |

69

[ O edn 427-431 :: O tr. 102-103

Chapter 2

M2.150c/ blo 'pi vipro vddhasya pit bhavati dharmata || 150 ||


M2.151a/ adhypaym sa pitn iur girasa kavi |
M2.151c/ putrak iti ha-uvca jnena parighya tn || 151 ||
M2.152a/ te tam artham apcchanta devn gata.manyava |
M2.152c/ dev ca-etn sametya-cur nyyya va iur uktavn || 152 ||
M2.153a/ ajo bhavati vai bla pit bhavati mantrada |
M2.153c/ aja hi blam ity hu pit-ity eva tu mantradam || 153 ||
M2.154a/ na hyanair na palitair na vittena na bandhubhi |
M2.154c/ aya cakrire dharma yo 'ncna sa no mahn || 154 ||
M2.155a/ vipr jnato jyaihya katriy tu vryata |
M2.155c/ vaiyn dhnyadhanata drm eva janmata || 155 ||
M2.156a/ na tena vddho bhavati yensya palita ira |
M2.156c/ yo vai yuv-apy adhynas ta dev sthavira vidu || 156 ||
M2.157a/ yath khamayo hast yath carmamayo mga |
M2.157c/ ya ca vipro 'n.adhynas trayas te nma bibhrati || 157 ||
/p. J 30/

M2.158a/ yath aho '.phala stru yath gaur gavi ca-a.phal |


M2.158c/ yath ca-aje '.phala dna tath vipro 'n.co '.phala || 158 ||
M2.159a/ ahisay-eva bhtn krya reyo 'nusanam |
M2.159c/ vk ca-eva madhur lak prayojy dharmam icchat || 159 ||
M2.160a/ yasya vc.manas uddhe samyaggupte ca sarvad |
M2.160c/ sa vai sarvam avpnoti vednta.upagata phalam || 160 ||
M2.161a/ na-aruntuda syd rto 'pi na paradroha.karma.dh |
M2.161c/ yay-asya-udvijate vc na-aloky tm udrayet || 161 ||
M2.162a/ sammnd brhmao nityam udvijeta vid iva |
M2.162c/ amtasya-iva ca-kked avamnasya sarvad || 162 ||
M2.163a/ sukha hy avamata ete sukha ca pratibudhyate |
M2.163c/ sukha carati loke 'sminn avamant vinayati || 163 ||

2.2.9. Vedic Study


70

M2.164a/ anena kramayogena saskta.tm dvija anai |

31

32

Chapter 2

M2.164c/ gurau vasan sacinuyd brahmdhigamika tapa || 164 ||


M2.165a/ tapo.vieair vividhair vratai ca vidhicoditai |
M2.165c/ veda ktsno 'dhigantavya sa.rahasyo dvijanman || 165 ||
M2.166a/ vedam eva sad-abhyasyet tapas tapsyan dvijottama |
M2.166c/ vedbhyso hi viprasya tapa param iha-ucyate || 166 ||
M2.167a/ ha-eva sa nakhgrebhya parama tapyate tapa |
M2.167c/ ya sragvy api dvijo 'dhte svdhyya aktito 'nvaham || 167 ||
/p. J 31/

M2.168a/ yo 'n.adhtya dvijo vedam anyatra kurute ramam |


M2.168c/ sa jvann eva dratvam u gacchati sa.anvaya || 168 ||
M2.169a/ mtur agre 'dhijanana dvitya maujibandhane |
M2.169c/ ttya yajadky dvijasya ruticodant || 169 ||
M2.170a/ tatra yad brahmajanma-asya maujbandhanacihnitam |
M2.170c/ tatra-asya mt svitr pit tv crya ucyate || 170 ||
M2.171a/ vedapradnd crya pitara paricakate |
M2.171c/ na hy asmin yujyate karma ki cid maujibandhant || 171 ||
M2.172a/ na-abhivyhrayed brahma svadhninayand te |
M2.172c/ drea hi samas tvad yvad vede na jyate || 172 ||

2.2.10. Observances
71

M2.173a/ kta.upanayanasya-asya vratdeanam iyate |


M2.173c/ brahmao grahaa ca-eva kramea vidhi.prvakam || 173 ||
M2.174a/ yady asya vihita carma yat stra y ca mekhal |
M2.174c/ yo dao yat-ca vasana tat tad asya vratev api || 174 ||
M2.175a/ seveta-ims tu niyamn brahmacr gurau vasan |
M2.175c/ sanniyamya-indriyagrma tapovddhi.artham tmana || 175 ||
M2.176a/ nitya sntv uci kuryd deva.i.pittarpaam |
M2.176c/ devatbhyarcana ca-eva samiddhnam eva ca || 176 ||

70
71

[ O edn 431-433 :: O tr. 103


[ O edn 433-436 :: O tr. 103-104

Chapter 2

33

M2.177a/ varjayen madhu msa ca gandha mlya rasn striya |


M2.177c/ uktni yni sarvi prin ca-eva hisanam || 177 ||
/p. J 32/

M2.178a/ abhyagam ajana ckor upnah.chatradhraam |


M2.178c/ kma krodha ca lobha ca nartana gtavdanam || 178 ||
M2.179a/ dyta ca janavda ca parivda tath-antam |

M2.179c/ str ca prekalambham upaghta parasya ca || 179 ||

72

M2.180a/ eka ayta sarvatra na reta skandayet kva cit |


M2.180c/ kmdd hi skandayan reto hinasti vratam tmana || 180 ||
M2.181a/ svapne siktv brahmacr dvija ukram a.kmata |
M2.181c/ sntv-arkam arcayitv tri punar mm ity ca japet || 181 ||
4: 2.2.10.1. Begging and Daily Duties
73

M2.182a/ udakumbha sumanaso goakt.mttik.kun |


M2.182c/ hared yvad arthni bhaika ca-ahar.aha caret || 182 ||
M2.183a/ veda.yajair ahnn praastn svakarmasu |
M2.183c/ brahmacry hared bhaika ghebhya prayato 'nvaham || 183 ||
M2.184a/ guro kule na bhiketa na jti.kula.bandhuu |
M2.184c/ a.lbhe tv anyagehn prva prva vivarjayet || 184 ||
M2.185a/ sarva vpi cared grma prva.uktnm a.sambhave |
M2.185c/ niyamya prayato vcam abhiasts tu varjayet || 185 ||
M2.186a/ drd htya samidha sannidadhyd vihyasi |
M2.186c/ sya.prta ca juhuyt tbhir agnim atandrita || 186 ||
M2.187a/ a.ktv bhaikacaraam a.samidhya ca pvaka |
M2.187c/ an.tura saptartram avakrivrata caret || 187 ||
/p. J 33/

M2.188a/ bhaikea vartayen nitya na-eknna.ad bhaved vrat |


M2.188c/ bhaikea vratino vttir upavsa.sam smt || 188 ||
M2.189a/ vratavad deva.daivatye pitrye karmay atha-ivat |
M2.189c/ kmam abhyarthito 'nyd vratam asya na lupyate || 189 ||
72
73

M2.179cv/ M: -lambhav
[ O edn 434-436 :: O tr. 104

34

Chapter 2

M2.190a/ brhmaasya-eva karma-etad upadia manibhi |


M2.190c/ rjanya.vaiyayos tv eva na-etat karma vidhyate || 190 ||

2.2.11. Conduct towards the Teacher


74

M2.191a/ codito guru nityam a.pracodita eva v |

M2.191c/ kuryd adhyayane yatnam cryasya hiteu ca || 191 ||

75

M2.192a/ arra ca-eva vca ca buddhndriya.mansi ca |


M2.192c/ niyamya prjalis tihed vkamo guror mukham || 192 ||
M2.193a/ nityam uddhta.pi syt sdhu.cra su.savta |
M2.193c/ syatm iti ca-ukta sann sta-abhimukha guro || 193 ||
M2.194a/ hna.anna.vastra.vea syt sarvad gurusannidhau |
M2.194c/ uttihet prathama csya carama ca-eva saviet || 194 ||
M2.195a/ pratirvaa.sambhe ayno na samcaret |
M2.195c/ na-sno na ca bhujno na tihan na par.mukha || 195 ||
M2.196a/ snasya sthita kuryd abhigacchas tu tihata |
M2.196c/ pratyudgamya tv vrajata pacd dhvas tu dhvata || 196 ||
M2.197a/ par.mukhasya-abhimukho drasthasya-etya ca.antikam |
M2.197c/ praamya tu aynasya nidee ca-eva tihata || 197 ||
/p. J 34/

M2.198a/ nca ayy.sana ca.asya nitya syd gurusannidhau |


M2.198c/ guros tu cakurviaye na yath.ia.sano bhavet || 198 ||
M2.199a/ na-udhared asya nma parokam api kevalam |
M2.199c/ na ca-eva-asya.anukurvta gati.bhita.ceitam || 199 ||
M2.200a/ guror yatra parivdo nind v.api pravartate |
M2.200c/ karau tatra pidhtavyau gantavya v tato 'nyata || 200 ||
M2.201a/ parvdt kharo bhavati v vai bhavati nindaka |
M2.201c/ paribhokt kmir bhavati ko bhavati matsar || 201 ||
M2.202a/ drastho na-arcayed ena na kruddho na-antike striy |
M2.202c/ yna.sanastha ca-eva-enam avaruhya-abhivdayet || 202 ||

74
75

[ O edn 436-441 :: O tr. 104-106


M2.191cv/ M: adhyayane yogam

Chapter 2

35

M2.203a/ prativte 'nuvte ca na-sta guru saha | 76


M2.203c/ a.sarave ca-eva guror na ki cid api krtayet || 203 ||
M2.204a/ go.'va.ura.yna.prsda.prastareu kaeu ca |
M2.204c/ sta guru srdha il.phalaka.nauu ca || 204 ||
4: 2.2.11.1. Teacher's Teacher and other Instructors
77

M2.205a/ guror gurau sannihite guruvad vttim caret |


M2.205c/ na ca-a.niso guru svn gurn abhivdayet || 205 ||
M2.206a/ vidyguruv evam eva nity vtti svayoniu |
M2.206c/ pratiedhatsu ca-adharmdd hita ca-upadiatsv api || 206 ||
4: 2.2.11.2. Members of Teacher's Family
78

M2.207a/ reyasu guruvad vtti nityam eva samcaret |

M2.207c/ guruputreu ca-ryeu guro ca-eva svabandhuu || 207 ||

79

/p. J 35/

M2.208a/ bla samna.janm v iyo v yajakarmai |


M2.208c/ adhypayan gurusuto guruvat-mnam arhati || 208 ||
M2.209a/ utsdana ca gtr snpana.ucchiabhojane |
M2.209c/ na kuryd guruputrasya pdayo ca-avanejanam || 209 ||
M2.210a/ guruvat pratipjy syu sa.var guruyoita |
M2.210c/ a.savars tu sampjy pratyutthna.abhivdanai || 210 ||
M2.211a/ abhyajana snpana ca gtra.utsdanam eva ca |
M2.211c/ gurupatny na kryi ken ca prasdhanam || 211 ||
M2.212a/ gurupatn tu yuvatir na-abhivdy-iha pdayo |
M2.212c/ praviativarea gua.doau vijnat || 212 ||
M2.213a/ svabhva ea nr narm iha daam |
M2.213c/ ato 'rthn na pramdyanti pramadsu vipacita || 213 ||
M2.214a/ a.vidvsam ala loke vidvsam api v puna |

76
77
78
79

M2.203av/ M: prativtnuvte
[ O edn 439 :: O tr. 105
[ O edn 439-441 :: O tr. 105-106
M2.207cv/ M: guruputre tathcrye

36

Chapter 2

M2.214c/ pramad hy utpatha netu kma.krodhavanugam || 214 ||


M2.215a/ mtr svasr duhitr v na viviktsano bhavet |
M2.215c/ balavn indriyagrmo vidvsam api karati || 215 ||
M2.216a/ kma tu gurupatnn yuvatn yuv bhuvi |
M2.216c/ vidhivad vandana kuryd asv aham iti bruvan || 216 ||
M2.217a/ viproya pdagrahaam anvaha ca-abhivdanam |
M2.217c/ gurudreu kurvta sat dharmam anusmaran || 217 ||
/p. J 36/

M2.218a/ yath khanan khanitrea naro vry adhigacchati |


M2.218c/ tath gurugat vidy urur adhigacchati || 218 ||

2.2.12. Rules of Conduct


80

M2.219a/ muo v jailo v syd atha v syt-ikh.jaa |


M2.219c/ na-ena grme 'bhinimlocet sryo na-abhyudiyt kva cit || 219 ||
M2.220a/ ta ced abhyudiyt srya ayna kmacrata |
M2.220c/ nimloced v-apy a.vijnj japann upavased dinam || 220 ||
M2.221a/ sryea hy abhinirmukta ayno 'bhyudita ca ya | 81
M2.221c/ pryacittam a.kurvo yukta syn mahat-enas || 221 ||
M2.222a/ camya prayato nityam ubhe sandhye samhita |
M2.222c/ ucau dee japa japyam upsta yathvidhi || 222 ||
M2.223a/ yadi str yady avaraja reya ki cit samcaret |
M2.223c/ tat sarvam cared yukto yatra ca-asya ramen mana || 223 ||
M2.224a/ dharma.arthv ucyate reya kma.arthau dharma eva ca |
M2.224c/ artha eva-iha v reyas trivarga iti tu sthiti || 224 ||
4: 2.2.12.1. Mother, Father, Teacher
82

M2.225a/ crya ca pit ca-eva mt bhrt ca prvaja |


M2.225c/ na-rtena-apy avamantavy brhmaena vieata || 225 ||
80
81
82

[ O edn 441-445 :: O tr. 106-107


M2.221av/ M: abhinimlukta
[ O edn 442-444 :: O tr. 106-107

Chapter 2

M2.226a/ cryo brahmao mrti pit mrti prajpate |


M2.226c/ mt pthivy mrtis tu bhrt svo mrtir tmana || 226 ||
M2.227a/ ya mt.pitarau klea sahete sambhave nm |
M2.227c/ na tasya nikti aky kartu varaatair api || 227 ||
/p. J 37/

M2.228a/ tayor nitya priya kuryd cryasya ca sarvad |


M2.228c/ tev eva triu tueu tapa sarva sampyate || 228 ||
M2.229a/ te tray ur parama tapa ucyate |
M2.229c/ na tair an.abhyanujto dharmam anya samcaret || 229 ||
M2.230a/ ta eva hi trayo loks ta eva traya ram |
M2.230c/ ta eva hi trayo veds ta eva-ukts trayo 'gnaya || 230 ||
M2.231a/ pit vai grhapatyo 'gnir mt-agnir dakia smta |
M2.231c/ gurur havanyas tu s-agnitret garyas || 231 ||
M2.232a/ triv a.pramdyann eteu trn lokn vijayed gh |
M2.232c/ dpyamna svavapu devavad divi modate || 232 ||
M2.233a/ ima loka mtbhakty pitbhakty tu madhyamam |
M2.233c/ guruuray tv eva brahmaloka samanute || 233 ||
M2.234a/ sarve tasya-dt dharm yasya-ete traya dt |
M2.234c/ an.dts tu yasya-ete sarvs tasya-a.phal kriy || 234 ||
M2.235a/ yvat trayas te jveyus tvat-na-anya samcaret |
M2.235c/ tev eva nitya ur kuryt priyahite rata || 235 ||
M2.236a/ tem an.uparodhena pratrya yad yad caret |
M2.236c/ tat tan nivedayet tebhyo mano.vacana.karmabhi || 236 ||
M2.237a/ triv etev itiktya hi puruasya sampyate |
M2.237c/ ea dharma para skd upadharmo 'nya ucyate || 237 ||
/p. J 38/

4: 2.2.12.2. Non-Brahmin Teachers


83

M2.238a/ raddadhna ubh vidym dadta-avard api |


M2.238c/ anyd api para dharma strratna dukuld api || 238 ||

83

[ O edn 444-445 :: O tr. 107

37

38

Chapter 2

M2.239a/ vid apy amta grhya bld api subhitam |


M2.239c/ amitrd api sadvttam amedhyd api kcanam || 239 ||
M2.240a/ striyo ratnny atho vidy dharma auca subhitam |
M2.240c/ vividhni ca lpni samdeyni sarvata || 240 ||
M2.241a/ a.brhmad adhyyanam patkle vidhyate |
M2.241c/ anuvrajy ca ur yvad adhyyana guro || 241 ||
M2.242a/ na-a.brhmae gurau iyo vsam tyantika vaset |
M2.242c/ brhmae v-an.ancne kkan gatim an.uttamm || 242 ||

2.2.13. Life-long Student-I


84

M2.243a/ yadi tv tyantika vsa rocayeta guro kule |


M2.243c/ yukta paricared enam arravimokat || 243 ||
M2.244a/ sampte arrasya yas tu urate gurum |
M2.244c/ sa gacchaty ajas vipro brahmaa sadma vatam || 244 ||

2.2.14. Conclusion of Study


85

M2.245a/ na prva gurave ki cid upakurvta dharmavit |


M2.245c/ snsyas tu guru-japta akty guru.artham haret || 245 ||
M2.246a/ ketra hiraya gm ava chatra.upnaham sanam |

M2.246c/ dhnya ka ca vssi gurave prtim vahet || 246 ||

2.2.15. Life-long Student-II


88

M2.247a/ crye tu khalu prete guruputre gunvite |


M2.247c/ gurudre sapie v guruvad vttim caret || 247 ||

84
85
86
87
88

[ O edn 445 :: O tr. 107


[ O edn 445 :: O tr. 107
M2.246av/ M: chatropnaham antata
M2.246cv/ M: dhnya vssi ka v gurave prtim haran
[ O edn 446 :: O tr. 107

86
87

Chapter 3

/p. J 39/

M2.248a/ etev a.vidyamneu sthna.sana.vihravn |


M2.248c/ prayujno 'gniur sdhayed deham tmana || 248 ||
M2.249a/ eva carati yo vipro brahmacaryam a.vipluta |
M2.249c/ sa gacchaty uttamasthna na ca-iha jyate puna || 249 ||
/p. J 40/

39

40

Chapter 3

Chapter 3
89

3.1. Marriage
90

3.1.1. Conclusion of Study


91

M3.01a/ atriad.bdika carya gurau traivedika vratam |


M3.01c/ tadardhika pdika v grahantikam eva v || 1 ||
M3.02a/ vedn adhtya vedau v veda v-api yathkramam |
M3.02c/ a.vipluta.brahmacaryo ghasthramam vaset || 2 ||
M3.03a/ ta pratta svadharmea brahmadyahara pitu |
M3.03c/ sragvia talpa snam arhayet prathama gav || 3 ||

3.1.2. Selection of a Bride


92

M3.04a/ gurunumata sntv samvtto yathvidhi |


M3.04c/ udvaheta dvijo bhry sa.var lakanvitm || 4 ||
M3.05a/ a.sapi ca y mtur a.sagotr ca y pitu |

M3.05c/ s praast dvijtn drakarmai maithune || 5 ||

93

M3.06a/ mahnty api samddhni go.'ja.avi.dhana.dhnyata |


M3.06c/ strsambandhe daa-etni kulni parivarjayet || 6 ||

89
90
91
92
93

[ O edn 447-503 :: O tr. 108-123


[ O edn 447-450 :: O tr. 108-111
[ O edn 447 :: O tr. 108
[ O edn 447-450 :: O tr. 108-109
M3.05cv/ M: a.maithin

Chapter 3

41

/p. J 41/

M3.07a/ hna.kriya ni.purua ni.chando romaa.arasam |


M3.07c/ kaya.mayvy.apasmri.vitri.kuhi.kulni ca || 7 ||
M3.08a/ na-udvahet kapil kany na-adhikg na rogim |

M3.08c/ na-a.lomik na-ati.lom na vc na pigalm || 8 ||

94

M3.09a/ na-ka.vka.nad.nmn na-antya.parvata.nmikm |


M3.09c/ na paki.ahi.preya.nmn na ca bhana.nmikm || 9 ||
M3.10a/ a.vyaga.ag saumya.nmn hasa.vraa.gminm |
M3.10c/ tanuloma.kea.daan mdv.agm udvahet striyam || 10 ||
M3.11a/ yasys tu na bhaved bhrt na vijyeta v pit | 95
M3.11c/ na-upayaccheta t prja putrik.adharmaakay || 11 ||
M3.12a/ savar-agre dvijtn praast drakarmai |
M3.12c/ kmatas tu pravttnm im syu kramao 'var || 12 ||
M3.13a/ dr-eva bhry drasya s ca sv ca via smte |
M3.13c/ te ca sv ca-eva rja ca t ca sv ca-agra.janmana || 13 ||
4: 3.1.2.1. Prohibition of a dra Wife
96

M3.14a/ na brhmaa.katriyayor pady api hi tihato |


M3.14c/ kasmi cid api vttnte dr bhry-upadiyate || 14 ||
M3.15a/ hnajti.striya mohd udvahanto dvijtaya |
M3.15c/ kulny eva nayanty u sa.santnni dratm || 15 ||
M3.16a/ drved pataty atrer utathyatanayasya ca |
M3.16c/ aunakasya suta.utpatty tad.apatyatay bhgo || 16 ||
/p. J 42/

M3.17a/ dr ayanam ropya brhmao yty adhogatim |


M3.17c/ janayitv suta tasy brhmayd eva hyate || 17 ||
M3.18a/ daiva.pitrya.titheyni tat.pradhnni yasya tu |
M3.18c/ na-ananti pit.devs tan na ca svarga sa gacchati || 18 ||
M3.19a/ valphena.ptasya nivsa.upahatasya ca |

94
95
96

M3.08cv/ M: vcl
M3.11av/ M: vai(v pit
[ O edn 449-450 :: O tr. 109

42

Chapter 3

M3.19c/ tasy ca-eva prastasya niktir na vidhyate || 19 ||

3.1.3. Types of Marriage


97

M3.20a/ caturm api varna pretya ca-iha hita.ahitn |


M3.20c/ av imn samsena strvivhn nibodhata || 20 ||
M3.21a/ brhmo daivas tath-eva-ra prjpatyas tath-asura |
M3.21c/ gndharvo rkasa ca-eva paica ca-aamo 'dhama || 21 ||
M3.22a/ yo yasya dharmyo varasya gua.doau ca yasya yau |
M3.22c/ tad va sarva pravakymi prasave ca gua.agun || 22 ||
M3.23a/ a nuprvy viprasya katrasya caturo 'varn |

M3.23c/ vi.drayos tu tn eva vidyd dharmyn a.rkasn || 23 ||

98

M3.24a/ caturo brhmaasya-dyn praastn kavayo vidu |


M3.24c/ rkasa katriyasya-ekam sura vaiya.drayo || 24 ||
M3.25a/ pacn tu trayo dharmy dvv adharmyau smtv iha |
M3.25c/ paica ca-asura ca-eva na kartavyau kad cana || 25 ||
M3.26a/ pthak pthag v mirau v vivhau prvacoditau |
M3.26c/ gndharvo rkasa ca-eva dharmyau katrasya tau smtau || 26 ||
/p. J 43/

M3.27a/ cchdya ca-arcayitv ca ruta.lavate svayam |


M3.27c/ hya dna kanyy brhmo dharma prakrtita || 27 ||
M3.28a/ yaje tu vitate samyag tvije karma kurvate |
M3.28c/ alaktya sutdna daiva dharma pracakate || 28 ||
M3.29a/ eka gomithuna dve v vard dya dharmata |
M3.29c/ kanypradna vidhivad ro dharma sa ucyate || 29 ||
M3.30a/ saha-ubhau carat dharmam iti vc-anubhya ca |
M3.30c/ kanypradnam abhyarcya prjpatyo vidhi smta || 30 ||
M3.31a/ jtibhyo dravia dattv kanyyai ca-eva aktita |
M3.31c/ kanypradna svcchandyd suro dharma ucyate || 31 ||

97
98

[ O edn 450-455 :: O tr. 109-110


M3.23cv/ M: dharmyn na rkasn

Chapter 3

43

M3.32a/ icchay-anyonyasayoga kanyy ca varasya ca |


M3.32c/ gndharva sa tu vijeyo maithunya kma.sambhava || 32 ||
M3.33a/ hatv chittv ca bhittv ca kroant rudant ght |
M3.33c/ prasahya kanyharaa rkaso vidhir ucyate || 33 ||
M3.34a/ supt matt pramatt v raho yatra-upagacchati |

M3.34c/ sa ppiho vivhn paica ca-aamo 'dhama || 34 ||

99

M3.35a/ adbhir eva dvija.agry kanydna viiyate |


M3.35c/ itare tu varnm itaretarakmyay || 35 ||
4: 3.1.3.1. Sons from Different Types of Marriage
100

M3.36a/ yo yasya-e vivhn manun krtito gua |

M3.36c/ sarva uta ta vipr sarva krtayato mama || 36 ||

101

/p. J 44/

M3.37a/ daa prvn parn vayn tmna ca-ekaviakam |


M3.37c/ brhmputra suktakt-mocayaty enasa pitn || 37 ||
M3.38a/ daiva.hja suta ca-eva sapta sapta para.avarn |
M3.38c/ ra.hja sutas trs trn a a kya.haja suta || 38 ||
M3.39a/ brhma.diu vivheu caturv eva-anuprvaa |

M3.39c/ brahmavarcasvina putr jyante iasammat || 39 ||

102

M3.40a/ rpa.sattva.gua.upet dhanavanto yaasvina |


M3.40c/ parypta.bhog dharmih jvanti ca ata sam || 40 ||
M3.41a/ itareu tu ieu nas.antavdina |
M3.41c/ jyante durvivheu brahma.dharma.dvia sut || 41 ||
M3.42a/ aninditai strvivhair anindy bhavati praj |
M3.42c/ ninditair nindit n tasmn nindyn vivarjayet || 42 ||
4: 3.1.3.2. Marriage Rite
103

99
100
101
102
103

M3.34cv/ M: paica prathito 'dhama


[ O edn 453-455 :: O tr. 110
M3.36cv/ M: samyak krtayato
M3.39cv/ M: brahmavarcasina
[ O edn 455 :: O tr. 110

44

Chapter 3

M3.43a/ pigrahaasaskra sa.varsu-upadiyate |


M3.43c/ a.savarsv aya jeyo vidhir udvhakarmai || 43 ||
M3.44a/ ara katriyay grhya pratodo vaiyakanyay |
M3.44c/ vasanasya da grhy dray-utkavedane || 44 ||

3.1.4. Sexual Union


104

M3.45a/ tuklbhigm syt svadranirata sad |


M3.45c/ parvavarja vrajec ca-en tad.vrato ratikmyay || 45 ||
M3.46a/ tu svbhvika str rtraya oaa smt |
M3.46c/ caturbhir itarai srdham ahobhi sadvigarhitai || 46 ||
/p. J 45/

M3.47a/ tsm dy catasras tu nindit-ekda ca y |


M3.47c/ trayoda ca es tu praast daartraya || 47 ||
M3.48a/ yugmsu putr jyante striyo 'yugmsu rtriu |
M3.48c/ tasmd yugmsu putrrth savied rtave striyam || 48 ||
M3.49a/ pumn puso 'dhike ukre str bhavaty adhike striy |
M3.49c/ same 'pumn pu.striyau v ke 'lpe ca viparyaya || 49 ||
M3.50a/ nindysv asu ca-anysu striyo rtriu varjayan |
M3.50c/ brahmacry eva bhavati yatra tatra-rame vasan || 50 ||

3.1.5. Purchasing a Wife


105

M3.51a/ na kanyy pit vidvn ghyt-ulkam au-api |


M3.51c/ ghan-ulka hi lobhena syn naro 'patyavikray || 51 ||
M3.52a/ strdhanni tu ye mohd upajvanti bndhav |
M3.52c/ nr ynni vastra v te pp ynty adhogatim || 52 ||
M3.53a/ re gomithuna ulka ke cid hur m-eva tat |

M3.53c/ alpo 'py eva mahn v-api vikrayas tvad eva sa || 53 ||

104
105
106

[ O edn 455-456 :: O tr. 110


[ O edn 456-457 :: O tr. 111
M3.53cv/ M: tvn eva sa vikraya

106

Chapter 3

45

M3.54a/ ys na-dadate ulka jtayo na sa vikraya |

M3.54c/ arhaa tat kumrm nasya ca kevalam || 54 ||

107

3.1.6. Honouring Women


108

M3.55a/ pitbhir bhrtbhi ca-et patibhir devarais tath |


M3.55c/ pjy bhayitavy ca bahukalyam psubhi || 55 ||
M3.56a/ yatra nryas tu pjyante ramante tatra devat |
M3.56c/ yatra-ets tu na pjyante sarvs tatra-a.phal kriy || 56 ||
/p. J 46/

M3.57a/ ocanti jmayo yatra vinayaty u tat kulam |

109

M3.57c/ na ocanti tu yatra-et vardhate tadd hi sarvad || 57 ||


M3.58a/ jmayo yni gehni apanty a.pratipjit |

110

111

M3.58c/ tni ktyhatni-iva vinayanti samantata || 58 ||

112

M3.59a/ tasmd et sad pjy bhaa.cchdana.aanai |

113

M3.59c/ bhti.kmair narair nitya satkareu-utsaveu ca || 59 ||

114

3.1.7. Marital Harmony


115

M3.60a/ santuo bhryay bhart bhartr bhry tatha-eva ca |

116

M3.60c/ yasminn eva kule nitya kalya tatra vai dhruvam || 60 ||


M3.61a/ yadi hi str na roceta pumsa na pramodayet |

118

M3.61c/ apramodt puna pusa prajana na pravartate || 61 ||

107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119

M3.54cv/ M: na kevalam
[ O edn 457-458 :: O tr. 111
M3.57av/ not in M
M3.57cv/ not in M
M3.58av/ not in M
M3.58cv/ not in M
M3.59av/ not in M
M3.59cv/ not in M
[ O edn 458 :: O tr. 111
M3.60av/ not in M
M3.60cv/ not in M
M3.61av/ not in M
M3.61cv/ not in M

119

117

46

Chapter 3

M3.62a/ striy tu rocamny sarva tad rocate kula |

120

M3.62c/ tasy tv arocamny sarvam eva na rocate || 62 ||

121

3.1.8. Degredation of Families


122

M3.63a/ ku.vivhai kriy.lopair vednadhyayanena ca |

123

M3.63c/ kulny akulat ynti brhmatikramea ca || 63 ||

M3.64a/ ilpena vyavahrea drpatyai ca kevalai |

124

125

M3.64c/ gobhir avai ca ynai ca ky rja.upasevay || 64 ||


M3.65a/ ayjyayjanai ca-eva nstikyena ca karmam |

126

127

M3.65c/ kulny u vinayanti yni hnni mantrata || 65 ||

128

M3.66a/ mantratas tu samddhni kulny alpa.dhanny api |

129

M3.66c/ kulasakhy ca gacchanti karanti ca mahad yaa || 66 ||

130

/p. J 47/

3.2. The Householder


131

M3.67a[57Ma]/ vaivhike 'gnau kurvta ghya karma yathvidhi |


M3.67c[57Mc]/ pacayajavidhna ca pakti ca-anvhik gh || 67 ||

3.2.1. Great Sacrifices


132

120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132

M3.62av/ not in M
M3.62cv/ not in M
[ O edn 458-459 :: O tr. 111
M3.63av/ not in M
M3.63cv/ not in M
M3.64av/ not in M
M3.64cv/ not in M
M3.65av/ not in M
M3.65cv/ not in M
M3.66av/ not in M
M3.66cv/ not in M
[ O edn 459-503 :: O tr. 111-123
[ O edn 459-470 :: O tr. 112

Chapter 3

47

M3.68a[58Ma]/ paca sn ghasthasya cull peay upaskara |

M3.68c[58Mc]/ kaan ca-udakumbha ca badhyate ys tu vhayan || 68 ||

133

M3.69a[59Ma]/ ts kramea sarvs niktyartha maharibhi |


M3.69c[59Mc]/ paca kpt mahyaj pratyaha ghamedhinm || 69 ||
M3.70a[60Ma]/ adhypana brahmayaja pityajas tu tarpaam |
M3.70c[60Mc]/ homo daivo balir bhauto nyajo 'tithipjanam || 70 ||
M3.71a[61Ma]/ paca-etn yo mahayajn na hpayati aktita |
M3.71c[61Mc]/ sa ghe 'pi vasan nitya sndoair na lipyate || 71 ||
M3.72a[62Ma]/ devat.atithi.bhtyn pitm tmana ca ya |
M3.72c[62Mc]/ na nirvapati pacnm ucchvasan na sa jvati || 72 ||
M3.73a[63Ma]/ a.huta ca huta ca-eva tath prahutam eva ca |
M3.73c[63Mc]/ brhmya huta prita ca pacayajn pracakate || 73 ||
M3.74a[64Ma]/ japo 'huto huto homa prahuto bhautiko bali |
M3.74c[64Mc]/ brhmya huta dvijgryrc prita pittarpaam || 74 ||
M3.75a[65Ma]/ svdhyye nityayukta syd daive ca-eva-iha karmai |
M3.75c[65Mc]/ daivakarmai yukto hi bibharti-ida cara.acaram || 75 ||
M3.76a[66Ma]/ agnau prst-huti samyag dityam upatihate |
M3.76c[66Mc]/ dityj jyate vtir vter anna tata praj || 76 ||
/p. J 48/

M3.77a[67Ma]/ yath vyu samritya vartante sarvajantava |

134

M3.77c[67Mc]/ tath ghastham ritya vartante sarva ram || 77 ||

135

M3.78a[68Ma]/ yasmt trayo 'py ramio jnena-annena ca-anvaham |

M3.78c[68Mc]/ ghasthena-eva dhryante tasmj jyehramo gh || 78 ||

136

M3.79a[69Ma]/ sa sandhrya prayatnena svargam akayam icchat |


M3.79c[69Mc]/ sukha ca-iha-icchat-atyanta yo 'dhryo durbala.indriyai || 79 ||
M3.80a[70Ma]/ aya pitaro dev bhtny atithayas tath |
M3.80c[70Mc]/ sate kuumbibhyas tebhya krya vijnat || 80 ||
M3.81a[71Ma]/ svdhyyena-arcayeta-n homair devn yathvidhi |
M3.81c[71Mc]/ pitn-rddhai ca nn annair bhtni balikarma || 81 ||

133
134
135
136

M3.68c[58Mc]v/ M: vadhyate
M3.77a[67Ma]v/ M: sarve jvanti jantava
M3.77c[67Mc]v/ M: vartanta itarrama
M3.78c[68Mc]v/ K: gham

48

Chapter 3

4: 3.2.1.1. Ancestral Offerings


137

M3.82a[72Ma]/ kuryd ahar.aha rddham anndyena-udakena v | 138


M3.82c[72Mc]/ payo.mla.phalair v-api pitbhya prtim vahan || 82 ||
M3.83a[73Ma]/ ekam apy ayed vipra pit.arthe pcayajike | 139
M3.83c[73Mc]/ na ca-eva-atra-ayet ki cid vaivadeva prati dvijam || 83 ||
4: 3.2.1.2. Divine Offerings
140

M3.84a[74Ma]/ vaivadevasya siddhasya ghye 'gnau vidhiprvakam |


M3.84c[74Mc]/ bhya kuryd devatbhyo brhmao homam anvaham || 84 ||
M3.85a[75Ma]/ agne somasya ca-eva-dau tayo ca-eva samastayo |
M3.85c[75Mc]/ vivebhya ca-eva devebhyo dhanvantaraya eva ca || 85 ||
M3.86a[76Ma]/ kuhvai ca-eva-anumatyai ca prajpataya eva ca |
M3.86c[76Mc]/ saha dyvpthivyo ca tath sviakte 'ntata || 86 ||
/p. J 49/

4: 3.2.1.3. Bali Offerings


141

M3.87a[77Ma]/ eva samyagg havir hutv sarvadiku pradakiam |


M3.87c[77Mc]/ indra.antaka.appati.indubhya sa.anugebhyo bali haret || 87 ||
M3.88a[78Ma]/ marudbhya iti tu dvri kiped apsv adbhya ity api |
M3.88c[78Mc]/ vanaspatibhya ity eva musala.ulkhale haret || 88 ||
M3.89a[79Ma]/ ucchrake riyai kuryd bhadraklyai ca pdata |
M3.89c[79Mc]/ brahma.vstopatibhy tu vstumadhye bali haret || 89 ||
M3.90a[80Ma]/ vivebhya ca-eva devebhyo balim ka utkipet |
M3.90c[80Mc]/ divcarebhyo bhtebhyo naktacribhya eva ca || 90 ||
M3.91a[81Ma]/ phavstuni kurvta bali sarvtmabhtaye | 142
M3.91c[81Mc]/ pitbhyo baliea tu sarva dakiato haret || 91 ||

137
138
139
140
141
142

[ O edn 462 :: O tr. 112


M3.82a[72Ma]v/ M: dadyd ahar.aha
M3.83a[73Ma]v/ M: pit.artha
[ O edn 463 :: O tr. 112
[ O edn 463-464 :: O tr. 113
M3.91a[81Ma]v/ M: sarvnnabhtaye

Chapter 3

49

M3.92a[82Ma]/ n ca patitn ca vapac ppa.rogim |

M3.92c[82Mc]/ vayasn km ca anakair nirvaped bhuvi || 92 ||

143

M3.93a[83Ma]/ eva ya sarvabhtni brhmao nityam arcati |


M3.93c[83Mc]/ sa gacchati para sthna tejomrti path-jun || 93 ||
4: 3.2.1.4. Honouring Guests
144

M3.94a[84Ma]/ ktv-etad balikarma-evam atithi prvam ayet |


M3.94c[84Mc]/ bhik ca bhikave dadyd vidhivad brahmacrie || 94 ||
M3.95a[85Ma]/ yat puyaphalam pnoti g dattv vidhivad guro |
M3.95c[85Mc]/ tat puyaphalam pnoti bhik dattv dvijo gh || 95 ||
M3.96a[86Ma]/ bhikm apy udaptra v satktya vidhiprvakam |
M3.96c[86Mc]/ vedatattvrthavidue brhmaya-upapdayet || 96 ||
/p. J 50/

M3.97a[87Ma]/ nayanti havya.kavyni narm a.vijnatm |

M3.97c[87Mc]/ bhasmbhteu vipreu mohd dattni dtbhi || 97 ||

145

M3.98a[88Ma]/ vidy.tapa.samddheu huta vipramukhgniu |


M3.98c[88Mc]/ nistrayati durgc ca mahata ca-eva kilbit || 98 ||
M3.99a[89Ma]/ samprptya tv atithaye pradadyd sana.udake |

M3.99c[89Mc]/ anna ca-eva yathakti satktya vidhiprvakam || 99 ||

146

M3.100a[90Ma]/ iln apy uchato nitya pacgnn api juhvata |


M3.100c[90Mc]/ sarva suktam datte brhmao 'narcito vasan || 100 ||
M3.101a[91Ma]/ tni bhmir udaka vk caturth ca snt |
M3.101c[91Mc]/ etny api sat gehe na-ucchidyante kad cana || 101 ||
M3.102a[92Ma]/ ekartra tu nivasann atithir brhmaa smta |
M3.102c[92Mc]/ anitya hi sthito yasmt tasmd atithir ucyate || 102 ||
M3.103a[93Ma]/ na-ekagrmam atithi vipra sgatika tath |
M3.103c[93Mc]/ upasthita ghe vidyd bhry yatra-agnayo 'pi v || 103 ||
M3.104a[94Ma]/ upsate ye ghasth parapkam a.buddhaya |
M3.104c[94Mc]/ tena te pretya paut vrajanty anndidyina || 104 ||
143
144
145
146

M3.92c[82Mc]v/ M: vayas ca
[ O edn 464-470 :: O tr. 113-114
M3.97c[87Mc]v/ M: bhasmabhteu
M3.99c[89Mc]v/ K: sasktya

50

Chapter 3

M3.105a[95Ma]/ a.praodyo 'tithi sya srya.ho ghamedhin |


M3.105c[95Mc]/ kle prptas tv akle v na-asya-an.anan ghe vaset || 105 ||
M3.106a[96Ma]/ na vai svaya tad anyd atithi yan na bhojayet |
M3.106c[96Mc]/ dhanya yaasyam yuya svargya v-atithipjanam || 106 ||
/p. J 51/

M3.107a[97Ma]/ sana.vasathau ayym anuvrajym upsanm |


M3.107c[97Mc]/ uttameu-uttama kurydd hine hna same samam || 107 ||
M3.108a[98Ma]/ vaivadeve tu nirvtte yady anyo 'tithir vrajet |
M3.108c[98Mc]/ tasya-apy anna yathakti pradadyn na bali haret || 108 ||
M3.109a[99Ma]/ na bhojanrtha sve vipra kula.gotre nivedayet |
M3.109c[99Mc]/ bhojanrtha hi te asan vnt-ity ucyate budhai || 109 ||
M3.110a[100Ma]/ na brhmaasya tv atithir ghe rjanya ucyate |
M3.110c[100Mc]/ vaiya.drau sakh ca-eva jtayo gurur eva ca || 110 ||
M3.111a[101Ma]/ yadi tv atithidharmea katriyo gham vrajet |
M3.111c[101Mc]/ bhuktavatsu ca vipreu kma tam api bhojayet || 111 ||
M3.112a[102Ma]/ vaiya.drv api prptau kuumbe 'tithi.dharmiau |
M3.112c[102Mc]/ bhojayet saha bhtyais tv nasya prayojayan || 112 ||
M3.113a[103Ma]/ itarn api sakhi.dn samprty gham gatn |
M3.113c[103Mc]/ praktya-anna yathakti bhojayet saha bhryay || 113 ||
M3.114a[104Ma]/ suvsin kumr ca rogio garbhi striya |

M3.114c[104Mc]/ atithibhyo 'gra eva-etn bhojayed avicrayan || 114 ||

147

M3.115a[105Ma]/ a.dattv tu ya etebhya prva bhukte '.vicakaa |


M3.115c[105Mc]/ sa bhujno na jnti va.gdhrair jagdhim tmana || 115 ||
M3.116a[106Ma]/ bhuktavatsv atha vipreu sveu bhtyeu ca-eva hi |
M3.116c[106Mc]/ bhujyt tata pacd avaia tu dampat || 116 ||
/p. J 52/

M3.117a[107Ma]/ devn n manuy ca pitn ghy ca devat |


M3.117c[107Mc]/ pjayitv tata pacd ghastha eabhug bhavet || 117 ||
M3.118a[108Ma]/ agha sa kevala bhukte ya pacaty tmakrat |
M3.118c[108Mc]/ yajaiana hy etat satm anna vidhyate || 118 ||

147

M3.114c[104Mc]v/ M: atithibhyo 'nvag eva-etn

Chapter 3

51

M3.119a[109Ma]/ rja.tvij.sntaka.gurn priya.vaura.mtuln |


M3.119c[109Mc]/ arhayen madhuparkea parisavatsart puna || 119 ||
M3.120a[110Ma]/ rj ca rotriya ca-eva yajakarmay upasthitau | 148
M3.120c[110Mc]/ madhuparkea sampjyau na tv ayaja iti sthiti || 120 ||
M3.121a[111Ma]/ sya tv annasya siddhasya patny a.mantra bali haret |
M3.121c[111Mc]/ vaivadeva hi nma-etat sya prtar vidhyate || 121 ||

3.2.2. Ancestral Offerings


149

M3.122a[112Ma]/ pityaja tu nirvartya vipra candrakaye 'gnimn | 150


M3.122c[112Mc]/ pinvhryaka rddha kuryn msa.anumsikam || 122 ||
M3.123a[113Ma]/ pit msika rddham anvhrya vidur budh |
M3.123c[113Mc]/ tac ca-mie kartavya praastena prayatnata || 123 ||
M3.124a[114Ma]/ tatra ye bhojany syur ye ca varjy dvijottam |
M3.124c[114Mc]/ yvanta ca-eva yai ca-annais tn pravakymy aeata || 124 ||
4: 3.2.2.1. Number of Invitees
151

M3.125a[115Ma]/ dvau daive pitkrye trn ekaikam ubhayatra v |

152

M3.125c[115Mc]/ bhojayet su.samddho 'pi na prasajjeta vistare || 125 ||

153

M3.126a[116Ma]/ satkriy dea.klau ca auca brhmaasampada |


M3.126c[116Mc]/ paca-etn vistaro hanti tasmn na-heta vistaram || 126 ||
/p. J 53/

4: 3.2.2.2. Quality of Invitees


154

M3.127a[117Ma]/ prathit pretakty-e pitrya nma vidhukaye |


M3.127c[117Mc]/ tasmin yuktasya-eti nitya pretakty-eva laukik || 127 ||

148
149
150
151
152
153
154

M3.120a[110Ma]v/ M: upasthite
[ O edn 470-502 :: O tr. 114-123
M3.122a[112Ma]v/ K: ca-indukaye
[ O edn 471 :: O tr. 114-115
M3.125a[115Ma]v/ M: pitktye
M3.125c[115Mc]v/ M: na pravarteta
[ O edn 471-475 :: O tr. 115-116

52

Chapter 3

M3.128a[118Ma]/ rotriyya-eva deyni havya.kavyni dtbhi |


M3.128c[118Mc]/ arhattamya viprya tasmai datta mahphalam || 128 ||
M3.129a[119Ma]/ ekaikam api vidvsa daive pitrye ca bhojayet | 155
M3.129c[119Mc]/ pukala phalam pnoti na-amantrajn bahn api || 129 ||
M3.130a[120Ma]/ drd eva parketa brhmaa vedapragam |
M3.130c[120Mc]/ trtha tadd havya.kavyn pradne so 'tithi smta || 130 ||
M3.131a[121Ma]/ sahasra hi sahasrm an.c yatra bhujate |
M3.131c[121Mc]/ ekas tn mantravit prta sarvn arhati dharmata || 131 ||
M3.132a[122Ma]/ jna.utkya deyni kavyni ca havi ca |
M3.132c[122Mc]/ na hi hastv asgdigdhau rudhirea-eva udhyata || 132 ||
M3.133a[123Ma]/ yvato grasate grsn havya.kavyev a.mantravit |
M3.133c[123Mc]/ tvato grasate preto dptala.i.ayogun || 133 ||
M3.134a[124Ma]/ jnanih dvij ke cit taponihs tath-apare |
M3.134c[124Mc]/ tapa.svdhyyanih ca karmanihs tath-apare || 134 ||
M3.135a[125Ma]/ jnaniheu kavyni pratihpyni yatnata |
M3.135c[125Mc]/ havyni tu yathnyya sarvev eva caturv api || 135 ||
M3.136a[126Ma]/ arotriya pit yasya putra syd vedapraga |
M3.136c[126Mc]/ arotriyo v putra syt pit syd vedapraga || 136 ||
/p. J 54/

M3.137a[127Ma]/ jyysam anayor vidyd yasya syt-rotriya pit |


M3.137c[127Mc]/ mantrasampjanrtha tu satkram itaro 'rhati || 137 ||
M3.138a[128Ma]/ na rddhe bhojayen mitra dhanai kryo 'sya sagraha |
M3.138c[128Mc]/ nri na mitra ya vidyt ta rddhe bhojayed dvijam || 138 ||
M3.139a[129Ma]/ yasya mitra.pradhnni rddhni ca havi ca |
M3.139c[129Mc]/ tasya pretya phala na-asti rddheu ca haviu ca || 139 ||
M3.140a[130Ma]/ ya sagatni kurute moht-rddhena mnava |
M3.140c[130Mc]/ sa svargc cyavate lokt-rddha.mitro dvijdhama || 140 ||
M3.141a[131Ma]/ sambhojni s-abhihit paic daki dvijai |
M3.141c[131Mc]/ iha-eva-ste tu s loke gaur andh-iva-ekavemani || 141 ||
M3.142a[132Ma]/ yath-irie bjam uptv na vapt labhate phalam |
M3.142c[132Mc]/ tath-an.ce havir dattv na dt labhate phalam || 142 ||

155

M3.129a[119Ma]v/ M: bhojayan

Chapter 3

M3.143a[133Ma]/ dtn pratigraht ca kurute phalabhgina |


M3.143c[133Mc]/ vidue daki dattv vidhivat pretya ca-iha ca || 143 ||
M3.144a[134Ma]/ kma rddhe 'rcayen mitra na-abhirpam api tv arim |
M3.144c[134Mc]/ dviat hi havir bhukta bhavati pretya ni.phalam || 144 ||
M3.145a[135Ma]/ yatnena bhojayet-rddhe bahvca vedapragam |
M3.145c[135Mc]/ khntagam atha-adhvaryu chandoga tu samptikam || 145 ||
M3.146a[136Ma]/ em anyatamo yasya bhujta rddham arcita |
M3.146c[136Mc]/ pit tasya tpti syt-vat sptapauru || 146 ||
/p. J 55/

M3.147a[137Ma]/ ea vai prathama kalpa pradne havya.kavyayo |


M3.147c[137Mc]/ anukalpas tv aya jeya sad sadbhir anuhita || 147 ||
M3.148a[138Ma]/ mtmaha mtula ca svasrya vaura gurum |
M3.148c[138Mc]/ dauhitra vipati bandhum tvig yjyau ca bhojayet || 148 ||
M3.149a[139Ma]/ na brhmaa parketa daive karmai dharmavit |
M3.149c[139Mc]/ pitrye karmai tu prpte parketa prayatnata || 149 ||
4: 3.2.2.3. Unfit Invitees
156

M3.150a[140Ma]/ ye stena.patita.klb ye ca nstikavttaya |


M3.150c[140Mc]/ tn havya.kavyayor viprn anarhn manur abravt || 150 ||
M3.151a[141Ma]/ jaila ca-anadhyna durbla kitava tath |
M3.151c[141Mc]/ yjayanti ca ye pgs t ca rddhe na bhojayet || 151 ||
M3.152a[142Ma]/ cikitsakn devalakn msavikrayias tath | 157
M3.152c[142Mc]/ vipaena ca jvanto varjy syur havya.kavyayo || 152 ||
M3.153a[143Ma]/ preyo grmasya rja ca kunakh yvadantaka |
M3.153c[143Mc]/ pratiroddh guro ca-eva tyakta.agnir vrdhuis tath || 153 ||
M3.154a[144Ma]/ yakm ca paupla ca parivett nirkti |
M3.154c[144Mc]/ brahmadvi-parivitti ca gabhyantara eva ca || 154 ||
M3.155a[145Ma]/ kulavo 'vakr ca valpatir eva ca |
M3.155c[145Mc]/ paunarbhava ca ka ca yasya ca-upapatir ghe || 155 ||
M3.156a[146Ma]/ bhtakdhypako ya ca bhtakdhypitas tath |
156
157

[ O edn 475-482 :: O tr. 116-117


M3.152a[142Ma]v/ M: cikitsakdevalakmsavikrayias tath

53

54

Chapter 3

M3.156c[146Mc]/ dra.iyo guru ca-eva vgdua kua.golakau || 156 ||


/p. J 56/

M3.157a[147Ma]/ akrae parityakt mt.pitror guros tath | 158


M3.157c[147Mc]/ brhmair yaunai ca sambandhai sayoga patitair gata || 157 ||
M3.158a[148Ma]/ agradh garada ku somavikray |
M3.158c[148Mc]/ samudrayy band ca tailika kakraka || 158 ||
M3.159a[149Ma]/ pitr vivadamna ca kitavo madyapas tath |
M3.159c[149Mc]/ pparogy abhiasta ca dmbhiko rasavikray || 159 ||
M3.160a[150Ma]/ dhanu.ar kart ca ya ca-agredidhipati |
M3.160c[150Mc]/ mitradhrug dyta.vtti ca putra.cryas tath-eva ca || 160 ||
M3.161a[151Ma]/ bhrmar ganaml ca vitry atho piunas tath |
M3.161c[151Mc]/ unmatto 'ndha ca varjy syur vedanindaka eva ca || 161 ||
M3.162a[152Ma]/ hasti.go.'va.uradamako nakatrair ya ca jvati |
M3.162c[152Mc]/ paki poako ya ca yuddhcryas tath-eva ca || 162 ||
M3.163a[153Ma]/ srotas bhedako ya ca te ca-varae rata |
M3.163c[153Mc]/ ghasaveako dto vkropaka eva ca || 163 ||
M3.164a[154Ma]/ vakr yenajv ca kanydaka eva ca |
M3.164c[154Mc]/ hisro vala.vtti ca gan ca-eva yjaka || 164 ||
M3.165a[155Ma]/ cra.hna klba ca nitya ycanakas tath |
M3.165c[155Mc]/ kijv lpad ca sadbhir nindita eva ca || 165 ||
M3.166a[156Ma]/ aurabhriko mhiika paraprvpatis tath |
M3.166c[156Mc]/ pretanirypaka ca-eva varjany prayatnata || 166 ||
/p. J 57/

M3.167a[157Ma]/ etn vigarhita.crn apkteyn dvijdhamn |


M3.167c[157Mc]/ dvijtipravaro vidvn ubhayatra vivarjayet || 167 ||
M3.168a[158Ma]/ brhmao tv an.adhynas tgnir iva myati | 159
M3.168c[158Mc]/ tasmai havya na dtavya na hi bhasmani hyate || 168 ||
M3.169a[159Ma]/ apktadne yo dtur bhavaty rdhva phala.udaya |

160

M3.169c[159Mc]/ daive havii pitrye v ta pravaksymy aeata || 169 ||

158
159
160
161

M3.157a[147Ma]v/ K: akraaparityakt
M3.168a[158Ma]v/ M: brhmaas hy an.adhynas
M3.169a[159Ma]v/ M: apaktyadne
M3.169c[159Mc]v/ M: daive karmai

161

Chapter 3

55

M3.170a[160Ma]/ a.vratair yad dvijair bhukta parivet.dibhis tath |


M3.170c[160Mc]/ apkteyair yad anyai ca tad vai raksi bhujate || 170 ||
M3.171a[161Ma]/ drgnihotrasayoga kurute yo 'graje sthite |
M3.171c[161Mc]/ parivett sa vijeya parivittis tu prvaja || 171 ||
M3.172a[162Ma]/ parivitti parivett yay ca parividyate |
M3.172c[162Mc]/ sarve te naraka ynti dtyjaka.pacam || 172 ||
M3.173a[163Ma]/ bhrtur mtasya bhryy yo 'nurajyeta kmata |
M3.173c[163Mc]/ dharmea-api niyukty sa jeyo didhipati || 173 ||
M3.174a[164Ma]/ paradreu jyete dvau sutau kua.golakau |
M3.174c[164Mc]/ patyau jvati kua syn mte bhartari golaka || 174 ||
M3.175a[165Ma]/ tau tu jtau paraketre prinau pretya ca-iha ca | 162
M3.175c[165Mc]/ dattni havya.kavyni nayanti pradyinm || 175 ||
M3.176a[166Ma]/ apktyo yvata paktyn bhujnn anupayati | 163
M3.176c[166Mc]/ tvat na phala tatra dt prpnoti blia || 176 ||
/p. J 58/

M3.177a[167Ma]/ vkya-andho navate ka ae vitr atasya tu |


M3.177c[167Mc]/ pparog sahasrasya dtur nayate phalam || 177 ||

164

M3.178a[168Ma]/ yvata sasped agair brhman-drayjaka |


M3.178c[168Mc]/ tvat na bhaved dtu phala dnasya paurtikam || 178 ||
M3.179a[169Ma]/ vedavid-ca-api vipro 'sya lobht ktv pratigraham |
M3.179c[169Mc]/ vina vrajati kipram maptram iva-ambhasi || 179 ||
M3.180a[170Ma]/ somavikrayie vih bhiaje pya.oitam |
M3.180c[170Mc]/ naa devalake dattam a.pratiha tu vrdhuau || 180 ||
M3.181a[171Ma]/ yat tu vijake datta na-iha na-amutra tad bhavet |
M3.181c[171Mc]/ bhasmani-iva huta dravya tath paunarbhave dvije || 181 ||
M3.182a[172Ma]/ itareu tv apktyeu yath.uddiev a.sdhuu |
M3.182c[172Mc]/ medo.'s.msa.majj.asthi vadanty anna mania || 182 ||
4: 3.2.2.4. Persons Who Purify Those Alongside Whom They Eat
165

162
163
164
165

M3.175a[165Ma]v/ M: te tu jt paraketre prina


M3.176a[166Ma]v/ M: a.paktyo yvata
M3.177a[167Ma]v/ M: atasya ca
[ O edn 482 :: O tr. 118

56

Chapter 3

M3.183a[173Ma]/ apktya.upahat pakti pvyate yair dvijottamai | 166


M3.183c[173Mc]/ tn nibodhata krtsnyena dvijgryn paktipvann || 183 ||
M3.184a[174Ma]/ agry sarveu vedeu sarvapravacaneu ca |
M3.184c[174Mc]/ rotriynvayaj ca-eva vijey paktipvan || 184 ||
M3.185a[175Ma]/ triciketa paca.agnis trisupara aagavit |

M3.185c[175Mc]/ brahmadeytmasantno jyehasmaga eva ca || 185 ||

167

M3.186a[176Ma]/ vedrtha.vit pravakt ca brahmacr sahasrada |


M3.186c[176Mc]/ atyu ca-eva vijey brhma paktipvan || 186 ||
/p. J 59/

4: 3.2.2.5. Invitations
168

M3.187a[177Ma]/ prvedyur aparedyur v rddhakarmay upasthite |

M3.187c[177Mc]/ nimantrayeta try.avarn samyag viprn yath.uditn || 187 ||

169

M3.188a[178Ma]/ nimantrito dvija pitrye niyattm bhavet sad |


M3.188c[178Mc]/ na ca chandsy adhyta yasya rddha ca tad bhavet || 188 ||
M3.189a[179Ma]/ nimantritn hi pitara upatihanti tn dvijn |
M3.189c[179Mc]/ vyuvat-ca-anugacchanti tath-snn upsate || 189 ||
M3.190a[180Ma]/ ketitas tu yathnyya havye kavye dvijottama |
M3.190c[180Mc]/ katha cid apy atikrman ppa skarat vrajet || 190 ||
M3.191a[181Ma]/ mantritas tu ya rddhe valy saha modate |
M3.191c[181Mc]/ dtur yad dukta ki cit tat sarva pratipadyate || 191 ||
4: 3.2.2.6. Classes of Ancestors
170

M3.192a[182Ma]/ a.krodhan auca.par satata brahmacria |


M3.192c[182Mc]/ nyasta.astr mah.bhg pitara prvadevat || 192 ||
M3.193a[183Ma]/ yasmd utpattir ete sarvem apy aeata |
M3.193c[183Mc]/ ye ca yair upacary syur niyamais tn nibodhata || 193 ||
M3.194a[184Ma]/ manor hairayagarbhasya ye marci.daya sut |

166
167
168
169
170

M3.183a[173Ma]v/ M: a.paktya.upahat pakti


M3.185c[175Mc]v/ M: brahmadeynusantno
[ O edn 482-483 :: O tr. 118
M3.187c[177Mc]v/ M: nimantrayta
[ O edn 483-485 :: O tr. 118-119

Chapter 3

M3.194c[184Mc]/ tem sarve putr pitga smt || 194 ||


M3.195a[185Ma]/ virj.sut somasada sdhyn pitara smt |
M3.195c[185Mc]/ agnivtt ca devn mrc lokavirut || 195 ||
M3.196a[186Ma]/ daitya.dnava.yak gandharva.uraga.rakasm |
M3.196c[186Mc]/ supara.kinnar ca smt barhiado 'trij || 196 ||
/p. J 60/

M3.197a[187Ma]/ somap nma vipr katriy havirbhuja |


M3.197c[187Mc]/ vaiynm jyap nma dr tu suklina || 197 ||
M3.198a[188Ma]/ somaps tu kave putr havimanto 'girasut |
M3.198c[188Mc]/ pulastyasya-jyap putr vasihasya suklina || 198 ||
M3.199a[189Ma]/ agnidagdha.anagnidagdhn kvyn barhiadas tath | 171
M3.199c[189Mc]/ agnivtt ca saumy ca viprm eva nirdiet || 199 ||
M3.200a[190Ma]/ ya ete tu ga mukhy pit parikrtit |
M3.200c[190Mc]/ tem api-iha vijeya putra.pautram an.antakam || 200 ||
M3.201a[191Ma]/ ibhya pitaro jt pitbhyo deva.mnav |
M3.201c[191Mc]/ devebhyas tu jagat sarva cara sthv anuprvaa || 201 ||
M3.202a[192Ma]/ rjatair bhjanair em atho v rajatnvitai |
M3.202c[192Mc]/ vry api raddhay dattam akayya-upakalpate || 202 ||
4: 3.2.2.7. Preparatory Rites
172

M3.203a[193Ma]/ daivakryd dvijtn pitkrya viiyate |


M3.203c[193Mc]/ daiva hi pitkryasya prvam pyyana smtam || 203 ||
M3.204a[194Ma]/ tem rakabhta tu prva daiva niyojayet |
M3.204c[194Mc]/ rakssi vipralumpanti rddham rakavarjitam || 204 ||
M3.205a[195Ma]/ daiva.dyanta tad heta pit.dyanta na tad bhavet |
M3.205c[195Mc]/ pit.dyanta tv hamna kipra nayati sa.anvaya || 205 ||
M3.206a[196Ma]/ uci dea vivikta ca gomayena-upalepayet |
M3.206c[196Mc]/ dakin.pravaa ca-eva prayatnena-upapdayet || 206 ||
/p. J 61/

171
172

M3.199a[189Ma]v/ M: an.agnidagdha.an.agnidagdhn
[ O edn 485-487 :: O tr. 119

57

58

Chapter 3

M3.207a[197Ma]/ avakeu cokeu jalatreu ca-eva hi |


M3.207c[197Mc]/ vivikteu ca tuyanti dattena pitara sad || 207 ||
M3.208a[198Ma]/ saneu-upakpteu barhimatsu pthak.pthak |
M3.208c[198Mc]/ upaspa.udakn samyag viprs tn upaveayet || 208 ||
M3.209a[199Ma]/ upaveya tu tn viprn sanev ajugupsitn |
M3.209c[199Mc]/ gandha.mlyai surabhibhir arcayed daivaprvakam || 209 ||
M3.210a[200Ma]/ tem udakam nya sa.pavitrs tiln api |
M3.210c[200Mc]/ agnau kuryd anujto brhmao brhmaai saha || 210 ||
M3.211a[201Ma]/ agne soma.yambhy ca ktv-pyyanam dita |
M3.211c[201Mc]/ havirdnena vidhivat pact santarpayet pitn || 211 ||
M3.212a[202Ma]/ agni.abhve tu viprasya pv eva-upapdayet |
M3.212c[202Mc]/ yo hy agni sa dvijo viprair mantradaribhir ucyate || 212 ||
M3.213a[203Ma]/ a.krodhann su.prasdn vadanty etn purtann |

M3.213c[203Mc]/ lokasya-pyyane yuktn rddha.devn dvijottamn || 213 ||


4: 3.2.2.8. Principal Offerings
174

M3.214a[204Ma]/ apasavyam agnau ktv sarvam vtya vikramam | 175


M3.214c[204Mc]/ apasavyena hastena nirvaped udaka bhuvi || 214 ||
M3.215a[205Ma]/ trs tu tasmdd haviet pin ktv samhita |
M3.215c[205Mc]/ audakena-eva vidhin nirvaped daki.mukha || 215 ||
M3.216a[206Ma]/ nyupya pis tatas ts tu prayato vidhiprvakam |
M3.216c[206Mc]/ teu darbheu ta hasta nirmjyt-lepabhginm || 216 ||
/p. J 62/

M3.217a[207Ma]/ camya-udakparvtya trir yamya anair asn |


M3.217c[207Mc]/ a t ca namaskuryt pitn eva ca mantravat || 217 ||
M3.218a[208Ma]/ udaka ninayet-ea anai pintike puna |
M3.218c[208Mc]/ avajighrec ca tn pin yathnyuptn samhita || 218 ||
M3.219a[209Ma]/ piebhyas tv alpik mtr samdya-anuprvaa |
M3.219c[209Mc]/ tn eva viprn snn vidhivat prvam ayet || 219 ||
173
174
175
176

M3.213c[203Mc]v/ M: rddhe devn dvijottamn


[ O edn 487-489 :: O tr. 119-120
M3.214a[204Ma]v/ M: vt.parikramam
M3.219a[209Ma]v/ M: piebhya svalpik

176

173

Chapter 3

59

M3.220a[210Ma]/ dhriyame tu pitari prvem eva nirvapet |

M3.220c[210Mc]/ vipravad v-api ta rddhe svaka pitaram ayet || 220 ||

177

M3.221a[211Ma]/ pit yasya nivtta syj jvec ca-api pitmaha | 178


M3.221c[211Mc]/ pitu sa nma sakrtya krtayet prapitmaham || 221 ||
M3.222a[212Ma]/ pitmaho v tat.rddha bhujta-ity abravn manu |
M3.222c[212Mc]/ kma v samanujta svayam eva samcaret || 222 ||
M3.223a[213Ma]/ te dattv tu hasteu sa.pavitra tila.udakam |

M3.223c[213Mc]/ tatpigra prayaccheta svadh-em astv iti bruvan || 223 ||


4: 3.2.2.9. Feeding the Brahmins
180

M3.224a[214Ma]/ pibhy tu-upasaghya svayam annasya vardhitam |


M3.224c[214Mc]/ viprntike pitn dhyyan anakair upanikipet || 224 ||

181

M3.225a[215Ma]/ ubhayor hastayor mukta yad annam upanyate |


M3.225c[215Mc]/ tad vipralumpanty asur sahas dua.cetasa || 225 ||
M3.226a[216Ma]/ gu ca spa.kdyn payo dadhi ghta madhu |
M3.226c[216Mc]/ vinyaset prayata prva bhmv eva samhita || 226 ||
/p. J 63/

M3.227a[217Ma]/ bhakya bhojya ca vividha mlni ca phalni ca |


M3.227c[217Mc]/ hdyni ca-eva msni pnni su.rabhi ca || 227 ||
M3.228a[218Ma]/ upanya tu tat sarva anakai susamhita |
M3.228c[218Mc]/ pariveayeta prayato gun sarvn pracodayan || 228 ||
M3.229a[219Ma]/ na-asram ptayej jtu na kupyen na-anta vadet |
M3.229c[219Mc]/ na pdena sped anna na ca-etad avadhnayet || 229 ||
M3.230a[220Ma]/ asra gamayati pretn kopo 'rn anta una |
M3.230c[220Mc]/ pdasparas tu raksi duktn avadhnanam || 230 ||
M3.231a[221Ma]/ yad yad roceta viprebhyas tat tad dadyd a.matsara |
M3.231c[221Mc]/ brahmody ca kath kuryt pitm etad psitam || 231 ||
M3.232a[222Ma]/ svdhyya rvayet pitrye dharmastri ca-eva hi |

177
178
179
180
181

M3.220c[210Mc]v/ M: rddha
M3.221a[211Ma]v/ M: pit yasya tu vtta syj
M3.223c[213Mc]v/ M: prayacchet tu
[ O edn 489-494 :: O tr. 120-121
M3.224a[214Ma]v/ M: varddhitam

179

60

Chapter 3

M3.232c[222Mc]/ khynni-itihs ca purni khilni ca || 232 ||


M3.233a[223Ma]/ harayed brhmas tuo bhojayec ca anai.anai |
M3.233c[223Mc]/ anndyena-asakc ca-etn guai ca paricodayet || 233 ||
M3.234a[224Ma]/ vratastham api dauhitra rddhe yatnena bhojayet |
M3.234c[224Mc]/ kutapa ca.sana dadyt tilai ca vikiren mahm || 234 ||
M3.235a[225Ma]/ tri rddhe pavitri dauhitra kutapas til |
M3.235c[225Mc]/ tri ca-atra praasanti aucam a.krodham a.tvarm || 235 ||
M3.236a[226Ma]/ atyua sarvam anna syd bhujras te ca vgyat |
M3.236c[226Mc]/ na ca dvijtayo bryur dtr p havirgun || 236 ||
/p. J 64/

M3.237a[227Ma]/ yvad um bhavaty anna yvad ananti vgyat |


M3.237c[227Mc]/ pitaras tvad ananti yvat-na-ukt havirgu || 237 ||
M3.238a[228Ma]/ yad veita.ir bhukte yad bhukte daki.mukha |
M3.238c[228Mc]/ sa.upnatka ca yad bhukte tad vai raksi bhujate || 238 ||
M3.239a[229Ma]/ cla ca varha ca kukkua v tath-eva ca |
M3.239c[229Mc]/ rajasval ca aha ca na-kerann anato dvijn || 239 ||
M3.240a[230Ma]/ home pradne bhojye ca yad ebhir abhivkyate |
M3.240c[230Mc]/ daive havii pitrye v tad gacchaty ayathtatham || 240 ||
M3.241a[231Ma]/ ghrena skaro hanti pakavtena kukkua | 182
M3.241c[231Mc]/ v tu diniptena sparea-avaravaraja || 241 ||
M3.242a[232Ma]/ khajo v yadi v ko dtu preyo 'pi v bhavet |
M3.242c[232Mc]/ hna.atirikta.gtro v tam apy apanayet puna || 242 ||
M3.243a[233Ma]/ brhmaa bhikuka v-api bhojanrtham upasthitam |
M3.243c[233Mc]/ brhmaair abhyanujta aktita pratipjayet || 243 ||
M3.244a[234Ma]/ srvavarikam anndya sannya-plvya vri |
M3.244c[234Mc]/ samutsjed bhuktavatm agrato vikiran bhuvi || 244 ||
M3.245a[235Ma]/ asaskta.pramtn tygin kulayoitm |
M3.245c[235Mc]/ ucchia bhgadheya syd darbheu vikira ca ya || 245 ||
M3.246a[236Ma]/ ucchea bhmigatam a.jihmasya-a.ahasya ca |
M3.246c[236Mc]/ dsavargasya tat pitrye bhgadheya pracakate || 246 ||

182

M3.241a[231Ma]v/ M: karo

Chapter 3

61

/p. J 65/

4: 3.2.2.10. Rite for the Newly Deceased


183

M3.247a[237Ma]/ .sapiakriykarma dvijte sasthitasya tu |


M3.247c[237Mc]/ a.daiva bhojayet-rddha piam eka ca nirvapet || 247 ||
M3.248a[238Ma]/ sahapiakriyy tu ktym asya dharmata |
M3.248c[238Mc]/ anay-eva-vt krya pianirvapana sutai || 248 ||
4: 3.2.2.11. Conclusion of the Meal
184

M3.249a[239Ma]/ rddha bhuktv ya ucchia valya prayacchati |


M3.249c[239Mc]/ sa mho naraka yti klastram a.vkir || 249 ||
M3.250a[240Ma]/ rddhabhug valtalpa tad ahar yo 'dhigacchati |
M3.250c[240Mc]/ tasy pure ta msa pitaras tasya erate || 250 ||
M3.251a[241Ma]/ pv svaditam ity eva tptn cmayet tata |
M3.251c[241Mc]/ cnt ca-anujnyd abhito ramyatm iti || 251 ||
M3.252a[242Ma]/ svadh-astv ity eva ta bryur brhmas tadanantaram |
M3.252c[242Mc]/ svadhkra par hy sarveu pitkarmasu || 252 ||
M3.253a[243Ma]/ tato bhuktavat tem annaea nivedayet |
M3.253c[243Mc]/ yath bryus tath kuryd anujtas tato dvijai || 253 ||
M3.254a[244Ma]/ pitrye svaditam ity eva vcya gohe tu sutam |

M3.254c[244Mc]/ sampannam ity abhyudaye daive rucitam ity api || 254 ||

185

M3.255a[245Ma]/ aparhas tath darbh vstusampdana til | 186


M3.255c[245Mc]/ sir mir dvij ca-agry rddhakarmasu sampada || 255 ||
M3.256a[246Ma]/ darbh pavitra prvho haviyi ca sarvaa |
M3.256c[246Mc]/ pavitra yac ca prva.ukta vijey havyasampada || 256 ||
/p. J 66/

M3.257a[247Ma]/ muni.annni paya somo msa yac ca-an.upasktam |


M3.257c[247Mc]/ aksra.lavaa ca-eva prakty havir ucyate || 257 ||

183
184
185
186

[ O edn 494 :: O tr. 121


[ O edn 494-496 :: O tr. 121
M3.254c[244Mc]v/ M: sampannam
M3.255a[245Ma]v/ M: sampdana

62

Chapter 3

4: 3.2.2.12. Concluding Rites


187

M3.258a[248Ma]/ visjya brhmas ts tu niyato vgyata uci | 188


M3.258c[248Mc]/ daki diam kkan yceta-imn varn pitn || 258 ||
M3.259a[249Ma]/ dtro no 'bhivardhant ved santatir eva ca |
M3.259c[249Mc]/ raddh ca no m vyagamad bahudeya ca no 'stv iti || 259 ||
M3.260a[250Ma]/ eva nirvapaa ktv pis ts tadanantaram |
M3.260c[250Mc]/ g vipram ajam agni v prayed apsu v kipet || 260 ||
M3.261a[251Ma]/ pianirvapaa ke cit parastd eva kurvate |
M3.261c[251Mc]/ vayobhi khdayanty anye prakipanty anale 'psu v || 261 ||
M3.262a[252Ma]/ pati.vrat dharmapatn pitpjana.tatpar |
M3.262c[252Mc]/ madhyama tu tata piam adyt samyak sutrthin || 262 ||
M3.263a[253Ma]/ yumanta suta ste yao.medhsamanvitam |
M3.263c[253Mc]/ dhanavanta prajvanta sttvika dhrmika tath || 263 ||
M3.264a[254Ma]/ prakslya hastv cmya jtiprya prakalpayet |

M3.264c[254Mc]/ jtibhya satkta dattv bndhavn api bhojayet || 264 ||


M3.265a[255Ma]/ uccheaa tu tat tihed yvad vipr visarjit | 190
M3.265c[255Mc]/ tato ghabali kuryd iti dharmo vyavasthita || 265 ||
4: 3.2.2.13. Food at Ancestral Rites
191

M3.266a[256Ma]/ havir yac cirartrya yac ca-nantyya kalpate |


M3.266c[256Mc]/ pitbhyo vidhivad datta tat pravakymy aeata || 266 ||
/p. J 67/

M3.267a[257Ma]/ tilair vrhi.yavair mair adbhir mla.phalena v |


M3.267c[257Mc]/ dattena msa tpyanti vidhivat pitaro nnm || 267 ||
M3.268a[258Ma]/ dvau msau matsyamsena trn msn hriena tu |
M3.268c[258Mc]/ aurabhrea-atha catura kunena-atha paca vai || 268 ||

187
188
189
190
191

[ O edn 496-497 :: O tr. 121-122


M3.258a[248Ma]v/ M: visarjya brhmans ts tu prayato vidhiprvakam
M3.264c[254Mc]v/ M: datv
M3.265a[255Ma]v/ K: yat tihed
[ O edn 497-499 :: O tr. 122

189

Chapter 3

M3.269a[259Ma]/ ams chgamsena pratena ca sapta vai |

M3.269c[259Mc]/ av enasya msena rauravea nava-eva tu || 269 ||

63

192

M3.270a[260Ma]/ daamss tu tpyanti varha.mahimiai |


M3.270c[260Mc]/ aa.krmayos tu msena msn ekdaa-eva tu || 270 ||
M3.271a[261Ma]/ savatsara tu gavyena payas pyasena ca | 193
M3.271c[261Mc]/ vrdhrasasya msena tptir dvdaavrik || 271 ||
M3.272a[262Ma]/ klaka mahalk khaga.lohmia madhu |
M3.272c[262Mc]/ nantyya-eva kalpyante muni.annni ca sarvaa || 272 ||
4: 3.2.2.14. Times for Ancestral Rites
194

M3.273a[263Ma]/ yat ki cin madhun mira pradadyt tu trayodam |


M3.273c[263Mc]/ tad apy akayam eva syd varsu ca maghsu ca || 273 ||
M3.274a[264Ma]/ api na sa kule bhyd yo no dadyt trayodam |
M3.274c[264Mc]/ pyasa madhu.sarpirbhy prk chye kujarasya ca || 274 ||
M3.275a[265Ma]/ yad yad dadti vidhivat samyak raddhsamanvita |
M3.275c[265Mc]/ tat tat pit bhavati paratra-anantam akayam || 275 ||
/p. J 68/

M3.276a[266Ma]/ kapake daamydau varjayitv caturdam |


M3.276c[266Mc]/ rddhe praasts tithayo yath-et na tath-itar || 276 ||
M3.277a[267Ma]/ yuku kurvan dina.keu sarvn kmn samanute |
M3.277c[267Mc]/ ayuku tu pitn sarvn praj prpnoti pukalm || 277 ||
M3.278a[268Ma]/ yath ca-eva-apara paka prvapakd viiyate |
M3.278c[268Mc]/ tath rddhasya prvhd aparho viiyate || 278 ||
M3.279a[269Ma]/ prcnvtin samyag apasavyam a.tandri |
M3.279c[269Mc]/ pitryam nidhant krya vidhivad darbha.pin || 279 ||
M3.280a[270Ma]/ rtrau rddha na kurvta rkas krtit hi s |
M3.280c[270Mc]/ sandhyayor ubhayo ca-eva srye ca-eva-acira.udite || 280 ||
M3.281a[271Ma]/ anena vidhin rddha trir abdasya-iha nirvapet |
M3.281c[271Mc]/ hemanta.grma.varsu pcayajikam anvaham || 281 ||

192
193
194

M3.269c[259Mc]v/ M: aieyamsena
M3.271a[261Ma]v/ M: savatsare
[ O edn 499-502 :: O tr. 122-123

64

Chapter 4

M3.282a[272Ma]/ na paityajiyo homo laukike 'gnau vidhyate |


M3.282c[272Mc]/ na darena vin rddham hita.agner dvijanmana || 282 ||
M3.283a[273Ma]/ yad eva tarpayaty adbhi pitn sntv dvijottama |
M3.283c[273Mc]/ tena-eva ktsnam pnoti pityajakriyphalam || 283 ||
M3.284a[274Ma]/ vasn vadanti tu pitn rudr ca-eva pitmahn |
M3.284c[274Mc]/ prapitmahs tath-dityn rutir e santan || 284 ||
/p. J 69/

3.2.3. Conclusion
195

M3.285a[275Ma]/ vighas bhaven nitya nitya v-amta.bhojana |


M3.285c[275Mc]/ vighaso bhuktaea tu yajaea tath-amtam || 285 ||
M3.286a[276Ma]/ etad vo 'bhihita sarva vidhna pcayajikam |
M3.286c[276Mc]/ dvijtimukhyavttn vidhna ryatm iti || 286 ||
/p. J 70/

195

[ O edn 503 :: O tr. 123

Chapter 4

Chapter 4
196

4.1. The Bath-Graduate


197

M4.01a/ caturtham yuo bhgam uitv-dya gurau dvij |


M4.01c/ dvityam yuo bhga kta.dro ghe vaset || 1 ||

4.1.1. Right Livelihood


198

M4.02a/ adrohea-eva bhtnm alpadrohea v puna |


M4.02c/ y vttis t samsthya vipro jved anpadi || 2 ||
M4.03a/ ytrmtraprasiddhi.artha svai karmabhir agarhitai |
M4.03c/ akleena arrasya kurvta dhanasacayam || 3 ||
M4.04a/ ta.amtbhy jvet tu mtena pramtena v |
M4.04c/ satya.antbhym api v na vavtty kad cana || 4 ||
M4.05a/ tam ucha.ila jeyam amta syd aycitam |
M4.05c/ mta tu ycita bhaika pramta karaa smtam || 5 ||
M4.06a/ satya.anta tu vijya tena ca-eva-api jvyate |
M4.06c/ sev vavttir khyt tasmt t parivarjayet || 6 ||
M4.07a/ kusla.dhnyako v syt kumbh.dhnyaka eva v |
M4.07c/ tryaha.ehiko v-api bhaved a.vastanika eva v || 7 ||
/p. J 71/

M4.08a/ caturm api ca-ete dvijn ghamedhinm |


M4.08c/ jyyn para paro jeyo dharmato lokajittama || 8 ||

196
197
198

[ O edn 504-557 :: O tr. 124-137


[ O edn 504-557 :: O tr. 124-137
[ O edn 504-506 :: O tr. 124

65

66

Chapter 4

M4.09a/ a.karma-eko bhavaty e tribhir anya pravartate |


M4.09c/ dvbhym eka caturthas tu brahmasattrea jvati || 9 ||
M4.10a/ vartaya ca ila.uchbhym agnihotra.paryaa |
M4.10c/ i prvyanty keval nirvapet sad || 10 ||
M4.11a/ na lokavtta varteta vttiheto katha cana |
M4.11c/ a.jihmm a.ath uddhm jved brhmaajvikm || 11 ||
M4.12a/ santoa param sthya sukhrth sayato bhavet |
M4.12c/ santoa.mla hi sukha dukha.mla viparyaya || 12 ||

4.1.2. Observances
199

M4.13a/ ato 'nyatamay vtty jvas tu sntako dvija |

M4.13c/ svarga.yuya.yaasyni vrati-imni dhrayet || 13 ||

200

M4.14a/ veda.udita svaka karma nitya kuryd atandrita |


M4.14c/ tadd hi kurvan yathakti prpnoti param gatim || 14 ||
M4.15a/ na-heta-arthn prasagena na viruddhena karma |

M4.15c/ na vidyamnev artheu na-rtym api yatas tata || 15 ||


M4.16a/ indriyrtheu sarveu na prasajyeta kmata |
M4.16c/ atiprasakti ca-ete manas sannivartayet || 16 ||
M4.17a/ sarvn parityajed arthn svdhyyasya virodhina |
M4.17c/ yath tath-adhypayas tu s hy asya ktaktyat || 17 ||
/p. J 72/

M4.18a/ vayasa karmao 'rthasya rutasya-abhijanasya ca |


M4.18c/ vea.vc.buddhi.srpyam caran vicared iha || 18 ||

4.1.3. Study
202

M4.19a/ buddhi.vddhi.kary u dhanyni ca hitni ca |

199
200
201
202

[ O edn 506-507 :: O tr. 124-125


M4.13cv/ M: svargya.yuya.
M4.15cv/ M: na kalpamnev artheu
[ O edn 507 :: O tr. 125

201

Chapter 4

67

M4.19c/ nitya stry aveketa nigam ca-eva vaidikn || 19 ||


M4.20a/ yath yath hi purua stra samadhigacchati |
M4.20c/ tath tath vijnti vijna ca-asya rocate || 20 ||

4.1.4. Ritual Duties


203

M4.21a/ iyaja devayaja bhtayaja ca sarvad |


M4.21c/ nyaja pityaja ca yathakti na hpayet || 21 ||
M4.22a/ etn eke mahyajn yajastravido jan |
M4.22c/ an.hamn satatam indriyev eva juhvati || 22 ||
M4.23a/ vcy eke juhvati pra pre vca ca sarvad |
M4.23c/ vci pre ca payanto yajanirvttim akaym || 23 ||
M4.24a/ jnena-eva-apare vipr yajanty etair makhai sad | 204
M4.24c/ jna.mlm kriym e payanto jnacaku || 24 ||
M4.25a/ agnihotra ca juhuyd di.ante dyu.nio sad |
M4.25c/ darena ca-ardhamsnte paurmsena ca-eva hi || 25 ||
M4.26a/ sasynte navasasya.iy tath-tu.ante dvijo 'dhvarai |

M4.26c/ paun tv ayanasya-dau samnte saumikair makhai || 26 ||


M4.27a/ na-an.iv navasasya.iy paun ca-agnimn dvija |
M4.27c/ navnnam adyt-msa v drgham yur jijviu || 27 ||
/p. J 73/

M4.28a/ navena-an.arcit hy asya pauhavyena ca-agnaya |


M4.28c/ prn eva-attum icchanti navnna.miagardhina || 28 ||

4.1.5. Reception of Guests


206

M4.29a/ sana.aana.ayybhir adbhir mla.phalena v |


M4.29c/ na-asya ka cid vased gehe aktito 'n.arcito 'tithi || 29 ||

203
204
205
206

[ O edn 507-509 :: O tr. 125


M4.24av/ M: yajante tair makhai sad
M4.26cv/ M: ayannte tu samnte
[ O edn 509 :: O tr. 125-126

205

68

Chapter 4

M4.30a/ pino vikarmasthn baila.vratikn-ahn |


M4.30c/ haitukn baka.vtt ca vc.mtrea-api na-arcayet || 30 ||
M4.31a/ vedavidy.vrata.sntn-rotriyn ghamedhina |
M4.31c/ pjayedd havya.kavyena vipart ca varjayet || 31 ||
M4.32a/ aktito '.pacamnebhyo dtavya ghamedhin |
M4.32c/ savibhga ca bhtebhya kartavyo 'n.uparodhata || 32 ||

4.1.6. Rules of Conduct-I


207

M4.33a/ rjato dhanam anvicchet sasdan sntaka kudh |


M4.33c/ yjya.antevsinor v-api na tv anyata iti sthiti || 33 ||
M4.34a/ na sdet sntako vipra kudh akta katha cana |
M4.34c/ na jra.malavad.vs bhavec ca vibhave sati || 34 ||
M4.35a/ kptakea.nakha.marur dnta ukla.ambara uci |
M4.35c/ svdhyye ca-eva yukta syn nityam tmahiteu ca || 35 ||
M4.36a/ vaiav dhrayed yai sa.udaka ca kamaalum |
M4.36c/ yajopavta veda ca ubha raukme ca kuale || 36 ||
M4.37a/ na-keta-udyantam ditya na-asta ynta kad cana |
M4.37c/ na-upasa na vristha na madhya nabhaso gatam || 37 ||
/p. J 74/

M4.38a/ na laghayed vatsatantr na pradhvec ca varati |


M4.38c/ na ca-udake nirketa svarpam iti dhra || 38 ||
M4.39a/ mda g daivata vipra ghta madhu catupatham |
M4.39c/ pradakini kurvta prajt ca vanaspatn || 39 ||

4.1.7. Relationship with Women


208

M4.40a/ na-upagacchet pramatto 'pi striyam rtavadarane |


M4.40c/ samnaayane ca-eva na ayta tay saha || 40 ||

207
208

[ O edn 510-511 :: O tr. 126


[ O edn 511-512 :: O tr. 126

Chapter 4

69

M4.41a/ rajas-abhiplut nr narasya hy upagacchata |


M4.41c/ praj tejo bala cakur yu ca-eva prahyate || 41 ||
M4.42a/ t vivarjayatas tasya rajas samabhiplutm |
M4.42c/ praj tejo bala cakur yu ca-eva pravardhate || 42 ||
M4.43a/ na-anyd bhryay srdha na-enm keta ca-anatm |
M4.43c/ kuvat jmbham v na ca-sn yathsukham || 43 ||
M4.44a/ na-ajayant svake netre na ca-abhyaktm anvtm |
M4.44c/ na payet prasavant ca tejas.kmo dvijottama || 44 ||

4.1.8. Voiding Urine and Excrement


209

M4.45a/ na-annam adyd ekavs na nagna snnam caret |


M4.45c/ na mtra pathi kurvta na bhasmani na govraje || 45 ||
M4.46a/ na phlake na jale na city na ca parvate |
M4.46c/ na jradevyatane na valmke kad cana || 46 ||
M4.47a/ na sa.sattveu garteu na gacchann api na sthita |
M4.47c/ na nadtram sdya na ca parvatamastake || 47 ||
/p. J 75/

M4.48a/ vyu.agni.vipram dityam apa payas tath-eva g |


M4.48c/ na kad cana kurvta vi.mtrasya visarjanam || 48 ||
MK4.49a[50Ma]/ tirasktya-uccaret kha.loha.patra.tdin | 210
MK4.49c[50Mc]/ niyamya prayato vca savtgo 'vaguhita || 49 ||
MK4.50a[51Ma]/ mtra.uccra.samutsarga div kuryd uda.mukha |
MK4.50c[51Mc]/ daki.abhimukho rtrau sandhyyo ca yath div || 50 ||
MK4.51a[52Ma]/ chyym andhakre v rtrv ahani v dvija |
MK4.51c[52Mc]/ yathsukha.mukha kuryt prabdha.bhayeu ca || 51 ||
MK4.52a[49Ma]/ prati.agni prati.srya ca prati.soma.udaka.dvijam |
MK4.52c[49Mc]/ prati.gu prati.vta ca praj nayati mehata || 52 ||

209
210
211

[ O edn 512-514 :: O tr. 126-127


MK4.49a[50Ma]v/ M: tdi ca
MK4.52c[49Mc]v/ K: prati.g prati.vta

211

70

Chapter 4

4.1.9. Rules of Conduct-II


212

M4.53a/ na-agni mukhena-upadhamen nagn na-keta ca striyam |


M4.53c/ na-amedhya prakiped agnau na ca pdau pratpayet || 53 ||
M4.54a/ adhastn na-upadadhyc ca na ca-enam abhilaghayet |
M4.54c/ na ca-ena pdata kuryn na pra.bdham caret || 54 ||
M4.55a/ na-anyt sandhively na gacchen na-api saviet |
M4.55c/ na ca-eva pralikhed bhmi na-tmano 'paharet srajam || 55 ||
M4.56a/ na-apsu mtra pura v hvana v samutsjet |
M4.56c/ amedhyaliptam anyad v lohita v vii v || 56 ||
M4.57a/ na-eka supyt-nyagehe na reysa prabodhayet | 213
M4.57c/ na-udakyay-abhibheta yaja gacchen na ca-avta || 57 ||
/p. J 76/

M4.58a/ agnyagre gav gohe brhman ca sannidhau |


M4.58c/ svdhyye bhojane ca-eva dakina pim uddharet || 58 ||
M4.59a/ na vrayed g dhayant na ca-cakta kasya cit |
M4.59c/ na divi-indryudha dv kasya cid darayed budha || 59 ||
M4.60a/ na-adharmike vased grme na vydhi.bahule bham |
M4.60c/ na-eka prapadyeta-adhvna na cira parvate vaset || 60 ||
M4.61a/ na drarjye nivasen na-adhrmikajanvte |
M4.61c/ na paigakrnte na-upase 'ntyajair nbhi || 61 ||
M4.62a/ na bhujta-uddhta.sneha na-atisauhityam caret |
M4.62c/ na-atiprage na-atisya na sya prtar.ita || 62 ||
M4.63a/ na kurvta vthce na vry ajalin pibet |
M4.63c/ na-utsage bhakayed bhakyn na jtu syt kuthal || 63 ||
M4.64a/ na ntyed atha v gyen na vditri vdayet |

214

M4.64c/ na-sphoayen na ca kveen na ca rakto virvayet || 64 ||


M4.65a/ na pdau dhvayet ksye kad cid api bhjane |

212
213
214
215

[ O edn 514-520 :: O tr. 127-128


M4.57av/ nyaghe svapyn
M4.64av/ M: na ntyen na-eva gyec ca na vditri vdayet
M4.64cv/ M: na ca rakto virodhayet

215

Chapter 4

71

M4.65c/ na bhinnabhe bhujta na bhvapratidite || 65 ||


M4.66a/ upnahau ca vsa ca dhtam anyair na dhrayet |
M4.66c/ upavtam alakra sraja karakam eva ca || 66 ||
M4.67a/ na-a.vintair bhajed dhuryair na ca kudh.vydhi.pitai |
M4.67c/ na bhinna.ga.aki.khurair na vladhivirpitai || 67 ||

216

/p. J 77/

M4.68a/ vintais tu vrajen nityam ugair lakanvitai |

M4.68c/ vara.rpa.upasampannai pratodena-tudan bham || 68 ||


M4.69a/ bltapa pretadhmo varjya bhinna tath-sanam |

217

M4.69c/ na chindyn nakha.romi dantair na-utpayen nakhn || 69 ||

218

M4.70a/ na mt.loha ca mdnyn na chindyt karajais tam | 219


M4.70c/ na karma niphala kuryn na-yatym a.sukha.udayam || 70 ||
M4.71a/ lohamard tacched nakhakhd ca yo nara |

M4.71c/ sa vina vrajaty u scak-aucir eva ca || 71 ||

220

M4.72a/ na vigarhya kath kuryd bahir mlya na dhrayet | 221


M4.72c/ gav ca yna phena sarvath-eva vigarhitam || 72 ||
M4.73a/ a.dvrea ca na-atyd grma v vema v-vtam |
M4.73c/ rtrau ca vkamlni drata parivarjayet || 73 ||
M4.74a/ na-akair dvyet kad cit tu svaya na-upnahau haret |
M4.74c/ ayanastho na bhujta na pistha na ca-sane || 74 ||
M4.75a/ sarva ca tilasambaddha na-adyd astam ite ravau |
M4.75c/ na ca nagna ayta-iha na ca-ucchia kva cid vrajet || 75 ||
M4.76a/ rdra.pdas tu bhujta na-rdra.pdas tu saviet |
M4.76c/ rdra.pdas tu bhujno drgham yur avpnuyt || 76 ||
M4.77a/ a.cakurviaya durga na prapadyeta karhi cit |
M4.77c/ na vi.mtram udketa na bhubhy nad taret || 77 ||
/p. J 78/

216
217
218
219
220
221

M4.67av/ M: na-avintair vrajed


M4.68cv/ M: pratodena-kipan
M4.69cv/ M: na cchindyn
M4.70av/ M: cchindyt
M4.71cv/ M: scako 'ucir eva ca
M4.72av/ M: na vighya kath kuryd

72

Chapter 4

M4.78a/ adhitihen na kes tu na bhasma.asthi.kaplik |


M4.78c/ na krpsa.asthi na tun drgham yur jijviu || 78 ||
M4.79a/ na savasec ca patitair na clair na pulkasai |
M4.79c/ na mrkhair na-avaliptai ca na-antyair na-antyvasyibhi || 79 ||
M4.80a/ na drya mati dadyn na-ucchia na haviktam |
M4.80c/ na ca-asya-upadied dharma na ca-asya vratam diet || 80 ||
M4.81a/ yo hy asya dharmam cae ya ca-eva-diati vratam |
M4.81c/ so 'savta nma tama saha tena-eva majjati || 81 ||
M4.82a/ na sahatbhy pibhy kayed tmana ira |
M4.82c/ na spec ca-etad ucchio na ca snyd vin tata || 82 ||
M4.83a/ keagrahn prahr ca irasy etn vivarjayet |
M4.83c/ irasnta ca tailena na-aga ki cid api spet || 83 ||

4.1.10. People from Whom Gifts May Not Be Accepted


222

M4.84a/ na rja pratighyd arjanyaprastita |


M4.84c/ sn.cakra.dhvajavat veena-eva ca jvatm || 84 ||
M4.85a/ daasn.sama cakra daacakra.samo dhvaja |
M4.85c/ daadhvaja.samo veo daavea.samo npa || 85 ||
M4.86a/ daa ssahasri yo vhayati saunika |
M4.86c/ tena tulya smto rj ghoras tasya pratigraha || 86 ||
M4.87a/ yo rja pratighti lubdhasya-ucchstravartina |
M4.87c/ sa paryyea yti-imn narakn ekaviatim || 87 ||
/p. J 79/

M4.88a/ tmisram andhatmisra mahraurava.rauravau |


M4.88c/ naraka klastra ca mahnarakam eva ca || 88 ||
M4.89a/ sajvana mahvci tapana sampratpanam |

M4.89c/ sahta ca sa.kkola kumala pratimrtikam || 89 ||


M4.90a/ lohaakum ja ca panthna lmal nadm |
M4.90c/ asipatravana ca-eva lohadrakam eva ca || 90 ||

222
223

[ O edn 520-522 :: O tr. 128


M4.89cv/ M: ptimttikam

223

Chapter 4

M4.91a/ etad vidanto vidvso brhma brahmavdina |


M4.91c/ na rja pratighanti pretya reyo 'bhikkia || 91 ||

4.1.11. Morning Duties


224

M4.92a/ brhme muhrte budhyeta dharma.arthau ca-anucintayet |


M4.92c/ kyakle ca tan.mln vedatattvrtham eva ca || 92 ||
M4.93a/ utthya-vayaka ktv kta.auca samhita |
M4.93c/ prv sandhy japas tihet svakle ca-apar ciram || 93 ||
M4.94a/ ayo drghasandhyatvd drgham yur avpnuyu |
M4.94c/ praj yaa ca krti ca brahmavarcasam eva ca || 94 ||

4.1.12. Vedic Study


225

M4.95a/ rvay prauhapady v-apy upktya yathvidhi |


M4.95c/ yukta chandsy adhyta msn vipro 'rdhapacamn || 95 ||
M4.96a/ puye tu chandas kuryd bahir utsarjana dvija |
M4.96c/ mghauklasya v prpte prvhe prathame 'hani || 96 ||
M4.97a/ yathstra tu ktv-evam utsarga chandas bahi |
M4.97c/ viramet paki rtri tad eva-ekam ahar.niam || 97 ||
/p. J 80/

M4.98a/ ata rdhva tu chandsi ukleu niyata pahet |


M4.98c/ vedgni ca sarvi kapakeu sampahet || 98 ||
M4.99a/ na-avispaam adhyta na drajanasannidhau |
M4.99c/ na ninte parirnto brahma-adhtya puna svapet || 99 ||
M4.100a/ yath.uditena vidhin nitya chandaskta pahet |
M4.100c/ brahma chandaskta ca-eva dvijo yukto hy anpadi || 100 ||

224
225

[ O edn 522-523 :: O tr. 128


[ O edn 523-524 :: O tr. 128-129

73

74

Chapter 4

4.1.13. Suspension of Vedic Recitation


226

M4.101a/ imn nityam anadhyyn adhyno vivarjayet |


M4.101c/ adhypana ca kurva iy vidhiprvakam || 101 ||
M4.102a/ kararave 'nile rtrau div psusamhane |
M4.102c/ etau varsv an.adhyyv adhyyaj pracakate || 102 ||
M4.103a/ vidyut.stanita.vareu mah.ulkn ca samplave |
M4.103c/ klikam anadhyyam eteu manur abravt || 103 ||
M4.104a/ ets tv abhyuditn vidyd yad prduktgniu |
M4.104c/ tad vidyd anadhyyam an.tau ca-abhradarane || 104 ||
M4.105a/ nirghte bhmicalane jyoti ca-upasarjane |
M4.105c/ etn klikn vidyd anadhyyn tv api || 105 ||
M4.106a/ prduktev agniu tu vidyut.stanita.nisvane |
M4.106c/ sa.jyoti syd anadhyya ee rtrau yath div || 106 ||
M4.107a/ nitya.anadhyya eva syd grmeu nagareu ca |

M4.107c/ dharmanaipuya.kmn ptigandhe ca sarvad || 107 ||

227

/p. J 81/

M4.108a/ antargata.ave grme valasya ca sannidhau |


M4.108c/ anadhyyo rudyamne samavye janasya ca || 108 ||
M4.109a/ udake madhyartre ca vi.mtrasya visarjane |
M4.109c/ ucchia rddhabhuk ca-eva manas-api na cintayet || 109 ||
M4.110a/ pratighya dvijo vidvn ekoddiasya ketanam | 228
M4.110c/ tryaha na krtayed brahma rjo rho ca stake || 110 ||
M4.111a/ yvad eknudiasya gandho lepa ca tihati |
M4.111c/ viprasya viduo dehe tvad brahma na krtayet || 111 ||
M4.112a/ ayna prauha.pda ca ktv ca-eva-avasakthikm |
M4.112c/ na-adhyta-mia jagdhv staknndyam eva ca || 112 ||
M4.113a/ nhre baabde ca sandhyayor eva ca-ubhayo |
M4.113c/ amvsy.caturdayo pauramsy.aaksu ca || 113 ||
226
227
228

[ O edn 524-529 :: O tr. 129-130


M4.107cv/ M: sarvaa
M4.110av/ M: ekoddia.niketanam

Chapter 4

M4.114a/ amvsy guru hanti iya hanti caturda |


M4.114c/ brahma-aaka.pauramsyau tasmt t parivarjayet || 114 ||
M4.115a/ psuvare di dhe gomyuvirute tath |
M4.115c/ va.khara.ure ca ruvati paktau ca na pahed dvija || 115 ||
M4.116a/ na-adhyta mannte grmnte govraje 'pi v |
M4.116c/ vasitv maithuna vsa rddhika pratighya ca || 116 ||
M4.117a/ pri v yadi v-apri yat ki cit-rddhika bhavet |
M4.117c/ tad labhya-apy anadhyya py.syo hi dvija smta || 117 ||
/p. J 82/

M4.118a/ corair upadrute grme sambhrame ca-agnikrite |] 229


M4.118c/ klikam anadhyya vidyt sarvdbhuteu ca || 118 ||
M4.119a/ upkarmai ca-utsarge trirtra kepaa smtam |
M4.119c/ aaksu tv ahortram tvantsu ca rtriu || 119 ||
M4.120a/ na-adhyta-avam rho na vka na ca hastinam |
M4.120c/ na nva na khara na-ura na-iriastho na ynaga || 120 ||
M4.121a/ na vivde na kalahe na seny na sagare |
M4.121c/ na bhuktamtre na-ajre na vamitv na uktake || 121 ||
M4.122a/ atithi ca-an.anujpya mrute vti v bham |
M4.122c/ rudhire ca srute gtrt-astrea ca parikate || 122 ||
M4.123a/ smadhvanv c.yaju na-adhyta kad cana |
M4.123c/ vedasya-adhtya v-apy antam rayakam adhtya ca || 123 ||
M4.124a/ gvedo deva.daivatyo yajurvedas tu mnua |
M4.124c/ smaveda smta pitryas tasmt tasya-aucir dhvani || 124 ||
M4.125a/ etad vidvanto vidvsas traynikaram anvaham |
M4.125c/ kramata prvam abhyasya pacd vedam adhyate || 125 ||
M4.126a/ pau.maka.mrjra.va.sarpa.nakula.khubhi |
M4.126c/ antargamane vidyd anadhyyam ahar.niam || 126 ||
M4.127a/ dvv eva varjayen nityam anadhyyau prayatnata |
M4.127c/ svdhyyabhmi ca-auddham tmna ca-auci dvija || 127 ||
/p. J 83/

229

M4.118av/ M: caurair upaplute, sambhrame

75

76

Chapter 4

4.1.14. Rules of Conduct-III


230

M4.128a/ amvsym aam ca paurams caturdam |


M4.128c/ brahmacr bhaven nityam apy tau sntako dvija || 128 ||
M4.129a/ na snnam cared bhuktv na-turo na mahnii |
M4.129c/ na vsobhi saha-ajasra na-avijte jalaye || 129 ||
M4.130a/ devatn guro rja sntaka.cryayos tath |
M4.130c/ na-krmet kmata chy babhruo dkitasya ca || 130 ||
M4.131a/ madhyandine 'rdhartre ca rddha bhuktv ca sa.miam |
M4.131c/ sandhyayor ubhayo ca-eva na seveta catupatham || 131 ||
M4.132a/ udvartanam apasnna vi.mtre raktam eva ca |
M4.132c/ lema.nihyta.vntni na-adhitihet tu kmata || 132 ||
M4.133a/ vairia na-upaseveta sahya ca-eva vairia |
M4.133c/ adhrmika taskara ca parasya-eva ca yoita || 133 ||
M4.134a/ na hi-dam an.yuya loke ki cana vidyate |
M4.134c/ yda puruasya-iha paradra.upasevanam || 134 ||
M4.135a/ katriya ca-eva sarpa ca brhmaa ca bahu.rutam |
M4.135c/ na-avamanyeta vai bhu kn api kad cana || 135 ||
M4.136a/ etat traya hi purua nirdahed avamnitam |
M4.136c/ tasmd etat traya nitya na-avamanyeta buddhimn || 136 ||
M4.137a/ na-tmnam avamanyeta purvbhir a.samddhibhi |
M4.137c/ mtyo riyam anvicchen na-en manyeta dur.labhm || 137 ||
/p. J 84/

M4.138a/ satya bryt priya bryn na bryt satyam apriyam |


M4.138c/ priya ca na-anta bryd ea dharma santana || 138 ||
M4.139a/ bhadra bhadram iti bryd bhadram ity eva v vadet |
M4.139c/ uka.vaira vivda ca na kuryt kena cit saha || 139 ||
M4.140a/ na-atikalya na-atisya na-atimadhyandine sthite |
M4.140c/ na-ajtena sama gacchen na-eko na valai saha || 140 ||
M4.141a/ hna.agn atirikta.agn vidy.hnn vayo.'dhikn |
230

[ O edn 529-535 :: O tr. 130-132

231

Chapter 4

77

M4.141c/ rpa.dravia.hn ca jti.hn ca na-kipet || 141 ||


M4.142a/ na spet pin-ucchio vipro go.brhmaa.anal |

M4.142c/ na ca-api payed auci sustho jyotirgan div || 142 ||

232

233

M4.143a/ spv-etn aucir nityam adbhi prn upaspet |


M4.143c/ gtri ca-eva sarvi nbhi pitalena tu || 143 ||
M4.144a/ an.tura svni khni na sped animittata |
M4.144c/ romi ca rahasyni sarvy eva vivarjayet || 144 ||
M4.145a/ magala.crayukta syt prayata.tm jita.indriya |
M4.145c/ japec ca juhuyc ca-eva nityam agnim atandrita || 145 ||
M4.146a/ magala.crayuktn nitya ca prayata.tmanm |
M4.146c/ japat juhvat ca-eva vinipto na vidyate || 146 ||
M4.147a/ vedam eva-abhyasen nitya yathklam atandrita | 234
M4.147c/ ta hy asya-hu para dharmam upadharmo 'nya ucyate || 147 ||
/p. J 85/

M4.148a/ vedbhysena satata aucena tapas-eva ca |


M4.148c/ adrohea ca bhtn jti smarati paurvikm || 148 ||
M4.149a/ paurvik sasmaran jti brahma-eva-abhyasyate puna | 235
M4.149c/ brahmbhysena ca-ajasram ananta sukham anute || 149 ||
M4.150a/ svitrn-ntihom ca kuryt parvasu nityaa | 236
M4.150c/ pit ca-eva-aaksv arcen nityam anvaaksu ca || 150 ||
M4.151a/ drd vasathn mtra drt pdvasecanam |
M4.151c/ ucchitnna.nieka ca drd eva samcaret || 151 ||
M4.152a/ maitra prasdhana snna dantadhvanam ajanam |
M4.152c/ prvha eva kurvta devatn ca pjanam || 152 ||
M4.153a/ daivatny abhigacchet tu dhrmik ca dvijottamn |
M4.153c/ vara ca-eva rakrtha gurn eva ca parvasu || 153 ||
M4.154a/ abhivdayed vddh ca dadyc ca-eva-sana svakam |
M4.154c/ kta.ajalir upsta gacchata phato 'nviyt || 154 ||

231
232
233
234
235
236

M4.141av/ M: vayo'tign
M4.141cv/ M: rpadravya.hn ca
M4.142cv/ M: svastho jyotirgan divi
M4.147av/ M: vedam eva japen
M4.149av/ M: dvija
M4.150av/ M: svitrn ntihom

78

Chapter 4

M4.155a/ ruti.smti.udita samya nibaddha sveu karmasu |


M4.155c/ dharmamla nieveta sad.cram atandrita || 155 ||
M4.156a/ crt-labhate hy yur crd psit praj |
M4.156c/ crd dhanam akayyam cro hanty alakaam || 156 ||
M4.157a/ dur.cro hi puruo loke bhavati nindita |
M4.157c/ dukhabhg ca satata vydhito 'lpa.yur eva ca || 157 ||
/p. J 86/

M4.158a/ sarvalakaa.hno 'pi ya sadcravn nara |


M4.158c/ raddadhno 'n.asya ca ata vari jvati || 158 ||
M4.159a/ yad yat paravaa karma tat tad yatnena varjayet |
M4.159c/ yad yad tmavaa tu syt tat tat seveta yatnata || 159 ||
M4.160a/ sarva paravaa dukha sarvam tmavaa sukham |
M4.160c/ etad vidyt samsena lakaa sukha.dukhayo || 160 ||
M4.161a/ yat karma kurvato 'sya syt paritoo 'ntartmana |
M4.161c/ tat prayatnena kurvta viparta tu varjayet || 161 ||

4.1.15. Avoiding Violence


237

M4.162a/ crya ca pravaktra pitara mtara gurum |


M4.162c/ na hisyd brhman g ca sarv ca-eva tapasvina || 162 ||
M4.163a/ nstikya vedanind ca devatn ca kutsanam |

M4.163c/ dvea dambha ca mna ca krodha taikya ca varjayet || 163 ||


M4.164a/ parasya daa na-udyacchet kruddho na-ena niptayet |
M4.164c/ anyatra putrt-iyd v ii.artha tayet tu tau || 164 ||
M4.165a/ brhmaya-avagurya-eva dvijtir vadhakmyay |
M4.165c/ ata vari tmisre narake parivartate || 165 ||
M4.166a/ tayitv tena-api sarambht-matiprvakam |
M4.166c/ ekaviatm jt ppayoniu jyate || 166 ||
M4.167a/ ayudhyamnasya-utpdya brhmaasya-asg agata |
M4.167c/ dukha sumahad pnoti pretya-aprjatay nara || 167 ||

237
238

[ O edn 535-537 :: O tr. 132


M4.163cv/ M: dvea stambha ca

238

Chapter 4

79

/p. J 87/

M4.168a/ oita yvata psn saghti mahtalt |


M4.168c/ tvato 'bdn amutra-anyai oita.utpdako 'dyate || 168 ||
M4.169a/ na kad cid dvije tasmd vidvn avagured api |
M4.169c/ na tayet tena-api na gtrt srvayed ask || 169 ||

4.1.16. Following the Path of Righteousness


239

M4.170a/ a.dhrmiko naro yo hi yasya ca-apy anta dhanam |

M4.170c/ hisrata ca yo nitya na-iha-asau sukham edhate || 170 ||

240

M4.171a/ na sdann api dharmea mano 'dharme niveayet |


M4.171c/ a.dhrmikn ppnm u payan viparyayam || 171 ||
M4.172a/ na-adharma carito loke sadya phalati gaur iva |
M4.172c/ anair vartyamnas tu kartur mlni kntati || 172 ||
M4.173a/ yadi na-tmani putreu na cet putreu naptu |

M4.173c/ na tv eva tu kto 'dharma kartur bhavati ni.phala || 173 ||

241

M4.174a/ adharmea-edhate tvat tato bhadri payati |


M4.174c/ tata sapatnn jayati sa.mlas tu vinayati || 174 ||
M4.175a/ satya.dharma.ryavtteu auce ca-eva-ramet sad |
M4.175c/ iy ca iyd dharmea vc.bhu.udara.sayata || 175 ||
M4.176a/ parityajed artha.kmau yau syt dharmavarjitau |
M4.176c/ dharma ca-apy asukha.udarka lokasakruam eva ca || 176 ||
M4.177a/ na pi.pda.capalo na netra.capalo 'n.ju |
M4.177c/ na syd vk.capala ca-eva na paradrohakarma.dh || 177 ||
/p. J 88/

M4.178a/ yena-asya pitaro yt yena yt pitmah |


M4.178c/ tena yyt sat mrga tena gacchan na riyati || 178 ||
M4.179a/ tvik.purohita.cryair mtula.atithisaritai |
M4.179c/ bla.vddha.turair vaidyair jti.sambandhi.bndhavai || 179 ||

239
240
241

[ O edn 537-539 :: O tr. 132-133


M4.170cv/ M: hisrati
M4.173cv/ M: kto dharma?

80

Chapter 4

4.1.17. Family and Social Relations


242

M4.180a/ mt.pitbhy jmbhir bhrtr putrea bhryay |


M4.180c/ duhitr dsavargea vivda na samcaret || 180 ||
M4.181a/ etair vivdn santyajya sarvappai pramucyate |
M4.181c/ etair jitai ca jayati sarvn-lokn imn gh || 181 ||
M4.182a/ cryo brahmaloka.a prjpatye pit prabhu |
M4.182c/ atithis tv indraloka.o devalokasya ca-tvija || 182 ||
M4.183a/ jmayo 'psarasm loke vaivadevasya bndhav |
M4.183c/ sambandhino hy ap loke pthivy mt.mtulau || 183 ||
M4.184a/ ka.s tu vijey bla.vddha.ka.tur |
M4.184c/ bhrt jyeha sama pitr bhry putra svak tanu || 184 ||
M4.185a/ chy svo dsavarga ca duhit kpaa param |
M4.185c/ tasmd etair adhikipta saheta-a.sajvara sad || 185 ||

4.1.18. Accepting and Giving Gifts


243

M4.186a/ pratigrahasamartho 'pi prasaga tatra varjayet |


M4.186c/ pratigrahea hy asya-u brhma teja pramyati || 186 ||
M4.187a/ na dravym a.vijya vidhi dharmya pratigrahe |
M4.187c/ prja pratigraha kuryd avasdann api kudh || 187 ||
/p. J 89/

M4.188a/ hiraya bhmim ava gm anna vsas tiln ghtam |


M4.188c/ pratighann a.vidvs tu bhasm.bhavati druvat || 188 ||
M4.189a/ hirayam yur anna ca bhr gau ca-apy oatas tanum |
M4.189c/ ava cakus tvaca vso ghta tejas tilh praj || 189 ||
M4.190a/ a.taps tv an.adhyna pratigraha.rucir dvija |
M4.190c/ ambhasy amaplavena-iva saha tena-eva majjati || 190 ||
M4.191a/ tasmd a.vidvn bibhiyd yasmt tasmt pratigraht |
242
243

[ O edn 539-540 :: O tr. 133


[ O edn 540-542 :: O tr. 133-134

Chapter 4

M4.191c/ svalpakena-apy a.vidvn hi pake gaur iva sdati || 191 ||


M4.192a/ na vry api prayacchet tu bailavratike dvije |
M4.192c/ na bakavratike ppe na-a.vedavidi dharmavit || 192 ||
M4.193a/ triv apy eteu datta hi vidhin-apy arjita dhanam |
M4.193c/ dtur bhavaty anarthya paratra-dtur eva ca || 193 ||
M4.194a/ yath plavena-aupalena nimajjaty udake taran |
M4.194c/ tath nimajjato 'dhastd ajau dt.pratcchakau || 194 ||

4.1.19. Hypocrisy
244

M4.195a/ dharmadhvaj sad lubdha chdmiko lokadambhaka | |


M4.195c/ bailavratiko jeyo hisra sarvbhisandhaka || 195 ||
M4.196a[197Ma]/ adho.dir naiktika svrthasdhana.tatpara |
M4.196c[197Mc]/ aho mithyvinta ca bakavratacaro dvija || 196 ||
M4.197a[198Ma]/ ye bakavratino vipr ye ca mrjraligina |
M4.197c[198Mc]/ te patanty andhatmisre tena ppena karma || 197 ||
/p. J 90/

M4.198a[199Ma]/ na dharmasya-apadeena ppa ktv vrata caret |


M4.198c[199Mc]/ vratena ppa pracchdya kurvan str.dra.dambhanam || 198 ||
M4.199a[200Ma]/ pretya-iha ca-d vipr garhyante brahmavdibhi |
M4.199c[200Mc]/ chadman carita yac ca vrata raksi gacchati || 199 ||
M4.200a[201Ma]/ alig ligiveea yo vttim upajvati |
M4.200c[201Mc]/ sa ligin haraty enas tiryagyonau ca jyate || 200 ||

4.1.20. Using What Belongs to Others


245

M4.201a[202Ma]/ parakyanipneu na snydd hi kad cana | 246


M4.201c[202Mc]/ nipnakartu sntv tu duktena lipyate || 201 ||

244
245
246

[ O edn 542-543 :: O tr. 134


[ O edn 543-544 :: O tr. 134
M4.201a[202Ma]v/ K: snyc ca kad cana

81

82

Chapter 4

M4.202a[203Ma]/ yna.ayy.sanny asya kpa.udyna.ghi ca |


M4.202c[203Mc]/ a.dattny upayujna enasa syt turya.bhk || 202 ||
M4.203a[204Ma]/ nadu devakhteu tageu sarasu ca |
M4.203c[204Mc]/ snna samcaren nitya garta.prasravaeu ca || 203 ||
M4.204a[205Ma]/ yamn seveta satata na nitya niyamn budha |
M4.204c[205Mc]/ yamn pataty a.kurvo niyamn kevaln bhajan || 204 ||

4.1.21. Unfit Food


247

M4.205a[206Ma]/ na-arotriyatate yaje grmayjikte tath |


M4.205c[206Mc]/ striy klbena ca hute bhujta brhmaa kva cit || 205 ||
M4.206a[207Ma]/ alkam etat sdhn yatra juhvaty am havi | 248
M4.206c[207Mc]/ pratpam etad devn tasmt tat parivarjayet || 206 ||
M4.207a[208Ma]/ matta.kruddha.tur ca na bhujta kad cana |
M4.207c[208Mc]/ kea.kvapanna ca pad spa ca kmata || 207 ||
/p. J 91/

M4.208a[209Ma]/ bhraghna.avekita ca-eva saspa ca-apy udakyay |


M4.208c[209Mc]/ patatria.avalha ca un saspam eva ca || 208 ||
M4.209a[210Ma]/ gav ca-annam upaghrta ghunna ca vieata |
M4.209c[210Mc]/ ganna gaiknna ca vidu ca jugupsitam || 209 ||
M4.210a[211Ma]/ stena.gyanayo ca-anna tako vrdhuikasya ca |
M4.210c[211Mc]/ dkitasya kadaryasya baddhasya nigaasya ca || 210 ||
M4.211a[212Ma]/ abhiastasya ahasya pucaly dmbhikasya ca |
M4.211c[212Mc]/ ukta paryuita ca-eva drasya-ucchiam eva ca || 211 ||
M4.212a[213Ma]/ cikitsakasya mgayo krrasya-ucchia.bhojina |
M4.212c[213Mc]/ ugrnna stiknna ca parycntam a.nirdaam || 212 ||
M4.213a[214Ma]/ an.arcita vthmsam a.vry ca yoita |
M4.213c[214Mc]/ dviadanna nagar.anna patitnnam avakutam || 213 ||
M4.214a[215Ma]/ piuna.antino ca-anna kratuvikrayias tath |

247
248
249

[ O edn 545-449 :: O tr. 134-135


M4.206a[207Ma]v/ M: a.llam
M4.214a[215Ma]v/ M: kratuvikrayakasya ca

249

Chapter 4

83

M4.214c[215Mc]/ aila.tunnavya.anna ktaghnasya-annam eva ca || 214 ||


M4.215a[216Ma]/ karmrasya nidasya ragvatrakasya ca |
M4.215c[216Mc]/ suvarakartur veasya astravikrayias tath || 215 ||
M4.216a[217Ma]/ vavat auikn ca caila.nirejakasya ca |

M4.216c[217Mc]/ rajakasya nasasya yasya ca-upapatir ghe || 216 ||

250

M4.217a[218Ma]/ myanti ye ca-upapati strjitnm ca sarvaa |


M4.217c[218Mc]/ a.nirdaa ca pretnnam a.tuikaram eva ca || 217 ||
/p. J 92/

M4.218a[219Ma]/ rjnna teja datte drnna brahmavarcasam |


M4.218c[219Mc]/ yu suvarakrnna yaa carmvakartina || 218 ||
M4.219a[220Ma]/ kruknna praj hanti bala nirejakasya ca |
M4.219c[220Mc]/ ganna gaiknna ca lokebhya parikntati || 219 ||
M4.220a[221Ma]/ pya cikitsakasya-anna pucalys tv annam indriyam |
M4.220c[221Mc]/ vih vrdhuikasya-anna astravikrayio malam || 220 ||
M4.221a[222Ma]/ ya ete 'nye tv abhojya.ann kramaa parikrtit |
M4.221c[222Mc]/ te tvag.asthi.romi vadanty anna mania || 221 ||
M4.222a[223Ma]/ bhuktv-ato 'nyatam asya-annam amaty kapaa tryaham |
M4.222c[223Mc]/ maty bhuktv-caret kcchra retas.vi.mtram eva ca || 222 ||
M4.223a[224Ma]/ na-adyt-drasya pakvnna vidvn a.rddhino dvija |
M4.223c[224Mc]/ dadta-mam eva-asmd avttv ekartrikam || 223 ||
M4.224a[225Ma]/ rotriyasya kadaryasya vadnyasya ca vrdhue |
M4.224c[225Mc]/ mmsitv-ubhaya dev samam annam akalpayan || 224 ||
M4.225a[226Ma]/ tn prajpatir ha-etya m kdhva viama samam |
M4.225c[226Mc]/ raddhpta vadnyasya hatam a.raddhay-itarat || 225 ||

4.1.22. Gifts and Their Rewards


251

M4.226a[227Ma]/ raddhay-ia ca prta ca nitya kuryd atandrita |


M4.226c[227Mc]/ raddhkte hy akaye te bhavata svgatair dhanai || 226 ||

250
251

M4.216c[217Mc]v/ M: rajakasya
[ O edn 549-552 :: O tr. 135-136

84

Chapter 4

M4.227a[228Ma]/ dnadharma nieveta nityam aiika.paurtikam |


M4.227c[228Mc]/ parituena bhvena ptram sdya aktita || 227 ||
/p. J 93/

M4.228a[229Ma]/ yat ki cid api dtavya ycitena-an.asyay | 252


M4.228c[229Mc]/ utpatsyate hi tat ptra yat trayati sarvata || 228 ||
M4.229a[230Ma]/ vridas tptim pnoti sukham akayyam annada | 253
M4.229c[230Mc]/ tilaprada prajm i dpada cakur uttamam || 229 ||
M4.230a[231Ma]/ bhmido bhmim pnoti drgham yur hirayada |
M4.230c[231Mc]/ ghado 'gryi vemni rpyado rpam uttamam || 230 ||
M4.231a[232Ma]/ vsoda candraslokyam avislokyam avada |
M4.231c[232Mc]/ anauha riya pu godo bradhnasya viapam || 231 ||
M4.232a[233Ma]/ yna.ayyprado bhrym aivaryam abhayaprada |
M4.232c[233Mc]/ dhnyada vata saukhya brahmado brahmasritm || 232 ||
M4.233a[234Ma]/ sarvem eva dnn brahmadna viiyate |
M4.233c[234Mc]/ vri.anna.go.mah.vsas.tila.kcana.sarpim || 233 ||
M4.234a[235Ma]/ yena yena tu bhvena yad yad dna prayacchati |
M4.234c[235Mc]/ tat tat tena-eva bhvena prpnoti pratipjita || 234 ||
M4.235a[236Ma]/ yo 'rcita pratighti dadty arcitam eva v |
M4.235c[236Mc]/ tv ubhau gacchata svarga naraka tu viparyaye || 235 ||
M4.236a[237Ma]/ na vismayeta tapas vaded iv ca na-antam |

M4.236c[237Mc]/ na-rto 'py apavaded viprn na dattv parikrtayet || 236 ||


M4.237a[238Ma]/ yajo 'ntena karati tapa karati vismayt |
M4.237c[238Mc]/ yur viprpavdena dna ca parikrtant || 237 ||
/p. J 94/

4.1.23. Accumulating Merit


255

M4.238a[239Ma]/ dharma anai sacinuyd valmkam iva puttik |

252
253
254
255
256

M4.228a[229Ma]v/ M: anasyat?
M4.229a[230Ma]v/ M: akayam
M4.236c[237Mc]v/ M: datv
[ O edn 552-553 :: O tr. 136-137
M4.238a[239Ma]v/ M: sacinuyd

256

254

Chapter 4

M4.238c[239Mc]/ paralokasahyrtha sarvabhtny a.payan || 238 ||


M4.239a[240Ma]/ na-amutra hi sahyrtha pit mt ca tihata |
M4.239c[240Mc]/ na putradra na jtir dharmas tihati kevala || 239 ||
M4.240a[241Ma]/ eka prajyate jantur eka eva pralyate |
M4.240c[241Mc]/ eko 'nubhukte suktam eka eva ca duktam || 240 ||
M4.241a[242Ma]/ mta arram utsjya kha.loasama kitau |
M4.241c[242Mc]/ vimukh bndhav ynti dharmas tam anugacchati || 241 ||
M4.242a[243Ma]/ tasmd dharma sahyrtha nitya sacinuyt- anai |
M4.242c[243Mc]/ dharmea hi sahyena tamas tarati dustaram || 242 ||
M4.243a[244Ma]/ dharma.pradhna purua tapas hata.kilbiam |
M4.243c[244Mc]/ paraloka nayaty u bhsvanta kha.arriam || 243 ||
M4.244a[245Ma]/ uttamair uttamair nitya sambandhn caret saha | 257
M4.244c[245Mc]/ ninu kulam utkaram adhamn adhams tyajet || 244 ||
M4.245a[246Ma]/ uttamn uttamn eva gacchan hns tu varjayan |
M4.245c[246Mc]/ brhmaa rehatm eti pratyavyena dratm || 245 ||
M4.246a[247Ma]/ dhakr mdur dnta krra.crair a.savasan |
M4.246c[247Mc]/ ahisro dama.dnbhy jayet svarga tath.vrata || 246 ||

4.1.24. Acceptance of Gifts and Food


258

M4.247a[248Ma]/ edha.udaka mla.phalam annam abhyudyata ca yat |


M4.247c[248Mc]/ sarvata pratighyt- madhu-atha-abhayadakim || 247 ||
/p. J 95/

M4.248a[249Ma]/ hta.abhyudyat bhik purastd a.pracoditm |


M4.248c[249Mc]/ mene prajpatir grhym api dukta.karmaa || 248 ||
M4.249a[250Ma]/ na-ananti pitaras tasya daavari paca ca |
M4.249c[250Mc]/ na ca havya vahaty agnir yas tm abhyavamanyate || 249 ||
M4.250a[251Ma]/ ayy ghn kun gandhn apa pupa man dadhi |
M4.250c[251Mc]/ dhn matsyn payo msa ka ca-eva na nirudet || 250 ||

257
258

M4.244a[245Ma]v/ M: sambhandhn
[ O edn 554-556 :: O tr. 137

85

86

Chapter 5

M4.251a[252Ma]/ gurn bhty ca-ujjihrann arciyan devat.atithn |


M4.251c[252Mc]/ sarvata pratighyn na tu tpyet svaya tata || 251 ||
M4.252a[253Ma]/ guruu tv abhyatteu vin v tair ghe vasan |
M4.252c[253Mc]/ tmano vttim anvicchan ghyt sdhuta sad || 252 ||
M4.253a[254Ma]/ rdhika kulamitra ca goplo dsa.npitau |
M4.253c[254Mc]/ ete dreu bhojya.ann y ca-tmna nivedayet || 253 ||
M4.254a[255Ma]/ ydo 'sya bhaved tm yda ca cikritam |
M4.254c[255Mc]/ yath ca-upacared ena tath-tmna nivedayet || 254 ||
M4.255a[256Ma]/ yo 'nyath santam tmnam anyath satsu bhate |
M4.255c[256Mc]/ sa ppakttamo loke stena tma.apahraka || 255 ||
M4.256a[257Ma]/ vcy arth niyat sarve vc.ml vc.vinist |

M4.256c[257Mc]/ ts tu ya stenayed vca sa sarvasteyakt- nara || 256 ||

259

4.1.25. Old Age and Retirement


260

M4.257a[258Ma]/ mahari.pit.devn gatv-nya yathvidhi |

M4.257c[258Mc]/ putre sarva samsajya vasen mdhyasthyam srita || 257 ||


/p. J 96/

M4.258a[259Ma]/ ekk cintayen nitya vivikte hitam tmana | 262


M4.258c[259Mc]/ ekk cintayno hi para reyo 'dhigacchati || 258 ||
M4.259a[260Ma]/ e-udit ghasthasya vttir viprasya vat |
M4.259c[260Mc]/ sntakavratakalpa ca sattvavddhikara ubha || 259 ||
M4.260a[261Ma]/ anena vipro vttena vartayan veda.stravit |
M4.260c[261Mc]/ vyapeta.kalmao nitya brahmaloke mahyate || 260 ||
/p. J 97/

259
260
261
262

M4.256c[257Mc]v/ M: tn tu?
[ O edn 556-557 :: O tr. 137
M4.257c[258Mc]v/ M: sthita
M4.258a[259Ma]v/ M: hitam tmani

261

Chapter 5

87

Chapter 5
263

5.1. Prologue
264

M5.01a/ rutv-etn ayo dharmn sntakasya yath.uditn |


M5.01c/ idam cur mahtmnam anala.prabhava bhgum || 1 ||
M5.02a/ eva yath.ukta vipr svadharmam anutihatm |
M5.02c/ katha mtyu prabhavati veda.stravid prabho || 2 ||
M5.03a/ sa tn uvca dharma.tm maharn mnavo bhgu |
M5.03c/ ryat yena doea mtyur viprn jighsati || 3 ||

5.2. Forbidden Food


265

M5.04a/ anabhysena vednm crasya ca varjant |

M5.04c/ lasyd annadoc ca mtyur vipr jighsati || 4 ||

266

M5.05a/ launa gjana ca-eva palu kavakni ca |


M5.05c/ abhakyi dvijtnm amedhya.prabhavni ca || 5 ||
M5.06a/ lohitn vkanirysn vcana.prabhavs tath |

267

M5.06c/ elu gavya ca peya prayatnena vivarjayet || 6 ||

M5.07a/ vth ksara.sayva pyasa.appam eva ca |


M5.07c/ an.upktamsni devnnni havi ca || 7 ||

263
264
265
266
267
268

[ O edn 558-593 :: O tr. 138-147


[ O edn 558 :: O tr. 138
[ O edn 558-562 :: O tr. 138-139
M5.04cv/ M: viprn
M5.06av/ M: vracana.prabhavs
M5.06cv/ M: pya

268

88

Chapter 5

/p. J 98/

M5.08a/ a.nirday go kram auram aikaapha tath |

M5.08c/ vika sandhinkra vi.vatsy ca go paya || 8 ||

269

M5.09a/ rayn ca sarve mg mhia vin |


M5.09c/ strkra ca-eva varjyni sarvauktni ca-eva hi || 9 ||
M5.10a/ dadhi bhakya ca ukteu sarva ca dadhi.sambhavam | 270
M5.10c/ yni ca-eva-abhiyante pupa.mla.phalai ubhai || 10 ||
M5.11a/ kravyd akunn sarvn-tath grmanivsina | 271
M5.11c/ a.nirdi ca-ekaaph iibha ca vivarjayet || 11 ||
M5.12a/ kalavika plava hasa cakrhva grmakukkuam |

M5.12c/ srasa rajjuvla ca dtyha uka.srike || 12 ||

272

M5.13a/ pratud jlapd ca koyai.nakhavikirn | 273


M5.13c/ nimajjata ca matsydn sauna vallram eva ca || 13 ||
M5.14a/ baka ca-eva balk ca kkola khajarakam |
M5.14c/ matsydn vivarh ca matsyn eva ca sarvaa || 14 ||
M5.15a/ yo yasya msam anti sa tanmsda ucyate |
M5.15c/ matsyda sarvamsdas tasmn matsyn vivarjayet || 15 ||
M5.16a/ phna.rohitv dyau niyuktau havya.kavyayo |

M5.16c/ rjvn sihatu ca sa.alk ca-eva sarvaa || 16 ||

274

M5.17a/ na bhakayed ekacarn ajt ca mga.dvijn |


M5.17c/ bhakyev api samuddin sarvn pacanakhs tath || 17 ||
/p. J 99/

M5.18a/ vvidha alyaka godh khaga.krma.as tath |


M5.18c/ bhakyn pacanakhev hur anur ca-ekatodatah || 18 ||
M5.19a/ chatrka vivarha ca launa grmakukkuam |
M5.19c/ palu gjana ca-eva maty jagdhv pated dvija || 19 ||
M5.20a/ a.maty-etni a jagdhv kcchra sntapana caret |
M5.20c/ yaticndrya v-api eeu-upavased aha || 20 ||

269
270
271
272
273
274

M5.08cv/ M: sandhinkra
M5.10av/ M: dadhi.sambhavam
M5.11av/ M: kravyda akunn
M5.12cv/ M: rajjudla
M5.13av/ M: pratudn
M5.16cv/ M: rjv

Chapter 5

89

M5.21a/ savatsarasya-ekam api caret kcchra dvijottama |


M5.21c/ a.jtabhuktauddhi.artha jtasya tu vieata || 21 ||
M5.22a/ yajrtha brhmaair vadhy praast mga.pakia |
M5.22c/ bhtyn ca-eva vtti.artham agastyo hy carat pur || 22 ||
M5.23a/ babhvur hi puro bhaky mga.pakim |

M5.23c/ purev api yajeu brahma.katrasaveu ca || 23 ||

275

M5.24a/ yat ki cit snehasayukta bhakya bhojyam a.garhitam |


M5.24c/ tat paryuitam apy dya haviea ca yad bhavet || 24 ||
M5.25a/ cirasthitam api tv dyam a.snehkta dvijtibhi |
M5.25c/ yava.godhmaja sarva payasa ca-eva vikriy || 25 ||
M5.26a/ etad ukta dvijtn bhakya.abhakyam a.eata |
M5.26c/ msasya-ata pravakymi vidhi bhakaavarjane || 26 ||

5.3. Eating Meat


276

M5.27a/ prokita bhakayen msa brhman ca kmyay |


M5.27c/ yathvidhi niyuktas tu prnm eva ca-atyaye || 27 ||
/p. J 100/

M5.28a/ prasya-annam ida sarva prajpatir akalpayat |


M5.28c/ sthvara jagama ca-eva sarva prasya bhojanam || 28 ||
M5.29a/ carm annam a.car darim apy a.daria |
M5.29c/ a.hast ca sa.hastn r ca-eva bhrava || 29 ||
M5.30a/ na-att duyaty adann dyn prino 'hany.ahany api |
M5.30c/ dhtr-eva s hy dy ca prino 'ttra eva ca || 30 ||
M5.31a/ yajya jagdhir msasya-ity ea daivo vidhi smta |
M5.31c/ ato 'nyath pravttis tu rkaso vidhir ucyate || 31 ||
M5.32a/ krtv svaya v-apy utpdya para.upaktam eva v |
M5.32c/ devn pit ca-arcayitv khdan msa na duyati || 32 ||
M5.33a/ na-adyd avidhin msa vidhijo 'npadi dvija |

275
276

M5.23cv/ M: purev iyajeu


[ O edn 562-568 :: O tr. 139-141

90

Chapter 5

M5.33c/ jagdhv hy a.vidhin msa pretas tair adyate '.vaa || 33 ||


M5.34a/ na tda bhavaty eno mgahantur dhanrthina |
M5.34c/ yda bhavati pretya vthmsni khdata || 34 ||
M5.35a/ niyuktas tu yathnyya yo msa na-atti mnava |
M5.35c/ sa pretya paut yti sambhavn ekaviatim || 35 ||
M5.36a/ asasktn pan mantrair na-adyd vipra kad cana |
M5.36c/ mantrais tu sasktn adyt-vata vidhim sthita || 36 ||
M5.37a/ kuryd ghtapau sage kuryt piapau tath |
M5.37c/ na tv eva tu vth hantu paum icchet kad cana || 37 ||
/p. J 101/

M5.38a/ yvanti pauromi tvatktvo ha mraam |


M5.38c/ vthpaughna prpnoti pretya janmani janmani || 38 ||
M5.39a/ yajrtha paava s svayam eva svayambhuv |
M5.39c/ yajo 'sya bhtyai sarvasya tasmd yaje vadho '.vadha || 39 ||
M5.40a/ oadhya paavo vks tiryaca pakias tath |

M5.40c/ yajrtha nidhana prpt prpnuvanty utst puna || 40 ||


M5.41a/ madhuparke ca yaje ca pit.daivatakarmai |
M5.41c/ atra-eva paavo hisy na-anyatra-ity abravn manu || 41 ||
M5.42a/ ev artheu pan hisan vedatattvrthavid dvija |
M5.42c/ tmna ca pau ca-eva gamayaty uttama gatim || 42 ||
M5.43a/ ghe gurv araye v nivasann tmavn dvija |
M5.43c/ na-a.vedavihit hism pady api samcaret || 43 ||
M5.44a/ y vedavihit his niyat-asmi cara.acare |
M5.44c/ ahism eva t vidyd vedd dharmo hi nirbabhau || 44 ||
M5.45a/ yo 'hisakni bhtni hinasty tmasukha.icchay |
M5.45c/ sa jv ca mta ca-eva na kva cit sukham edhate || 45 ||
M5.46a/ yo bandhanavadhaklen prin na cikrati |
M5.46c/ sa sarvasya hitaprepsu sukham atyantam anute || 46 ||
M5.47a/ yad dhyyati yat kurute rati badhnti yatra ca |
M5.47c/ tad avpnoty ayatnena yo hinasti na ki cana || 47 ||

277

M5.40cv/ M: ucchrit

277

Chapter 5

/p. J 102/

M5.48a/ na-a.ktv prin his msam utpadyate kva cit |


M5.48c/ na ca privadha svargyas tasmn msa vivarjayet || 48 ||
M5.49a/ samutpatti ca msasya vadha.bandhau ca dehinm |
M5.49c/ prasamkya nivarteta sarvamsasya bhakat || 49 ||
M5.50a/ na bhakayati yo msa vidhi hitv picavat |
M5.50c/ na loke priyat yti vydhibhi ca na pyate || 50 ||
M5.51a/ anumant viasit nihant kraya.vikray |
M5.51c/ saskart ca-upahart ca khdaka ca-iti ghtak || 51 ||
M5.52a/ svamsa paramsena yo vardhayitum icchati |
M5.52c/ an.abhyarcya pitn devs tato 'nyo na-asty apuyakt || 52 ||
M5.53a/ vare vare 'vamedhena yo yajeta ata sam |
M5.53c/ msni ca na khded yas tayo puyaphala samam || 53 ||
M5.54a/ phala.mla.aanair medhyair muni.annn ca bhojanai |
M5.54c/ na tat phalam avpnoti yat-msaparivarjant || 54 ||
M5.55a/ m sa bhakayit-amutra yasya msam iha-admy aham |
M5.55c/ etat-msasya msatva pravadanti mania || 55 ||
M5.56a/ na msabhakae doo na madye na ca maithune |
M5.56c/ pravttir e bhtn nivttis tu mahphal || 56 ||
M5.57a/ pretauddhi pravakymi dravyauddhi tath-eva ca |
M5.57c/ caturm api varn yathvad anuprvaa || 57 ||
/p. J 103/

5.4. Bodily Purification


278

5.4.1. Death or Birth of a Person Belonging to the Same


Ancestry
279

278

[ O edn 568-579 :: O tr. 141-144

91

92

Chapter 5

M5.58a/ dantajte 'nujte ca kta.ce ca sasthite |


M5.58c/ auddh bndhav sarve stake ca tath-ucyate || 58 ||
M5.59a/ daha vam auca sapieu vidhyate |
M5.59c/ arvk sacayand asthn tryaham ekham eva v || 59 ||
M5.60a/ sapiat tu purue saptame vinivartate |
M5.60c/ samnodakabhvas tu janma.nmnor a.vedane || 60 ||
M5.61a/ yath-ida vam auca sapieu vidhyate |

280

M5.61c/ janane 'py evam eva syt-nipua uddhim icchatm || 61 ||

281

M5.62a[61Ma]/ sarve vam auca mt.pitros tu stakam | 282


M5.62c[61Mc]/ staka mtur eva syd upaspya pit uci || 62 ||
M5.63a[62Ma]/nirasya tu pumn-ukram upaspsya-eva udhyati |
M5.63c[62Mc]/ baijikd abhisambandhd anurundhyd agha tryaham || 63 ||
M5.64a[63Ma]/ahn ca-ekena rtry ca trirtrair eva ca tribhi |
M5.64c[63Mc]/ ava.spo viudhyanti tryahd udakadyina || 64 ||
M5.65a[64Ma]/guro pretasya iyas tu pitmedha samcaran |

M5.65c[64Mc]/ pretahrai sama tatra daartrea udhyati || 65 ||

283

M5.66a[65Ma]/rtribhir msa.tulybhir garbhasrve viudhyati |


M5.66c[65Mc]/ rajasy uparate sdhv snnena str rajasval || 66 ||
M5.67a[66Ma]/nm a.ktacn viuddhir naiik smt |

M5.67c[66Mc]/ nirvtta.cakn tu trirtrt-uddhir iyate || 67 ||

284

/p. J 104/

M5.68a[67Ma]/na.dvivrika preta nidadhyur bndhav bahi |


M5.68c[67Mc]/ alaktya ucau bhmv asthisacayand te || 68 ||
M5.69a[68Ma]/na-asya kryo 'gnisaskro na ca kry-udakakriy |

M5.69c[68Mc]/ araye khavat tyaktv kapeyus tryaham eva tu || 69 ||


M5.70a[69Ma]/na-a.trivarasya kartavy bndhavair udakakriy |
M5.70c[69Mc]/ jta.dantasya v kuryur nmni v.api kte sati || 70 ||

279
280
281
282
283
284
285

[ O edn 568-577 :: O tr. 141-143


M5.61av/ not in M
M5.61cv/ not in M
M5.62a[61Ma]v/ M: janane 'py evam eva syn mt.pitros tu stakam
M5.65c[64Mc]v/ M: prethrai
M5.67c[66Mc]v/ M: nirvtta.muakn
M5.69c[68Mc]v/ M: kapeta tryaham eva ca

285

Chapter 5

M5.71a[70Ma]/sa.brahmacriy ekham atte kapaam smtam |


M5.71c[70Mc]/ janmany eka.udakn tu trirtrt-uddhir iyate || 71 ||
M5.72a[71Ma]/strm a.sasktn tu tryaht-udhyanti bndhav |
M5.72c[71Mc]/ yath.uktena-eva kalpena udhyanti tu sa.nbhaya || 72 ||
M5.73a[72Ma]/a.kra.lavaa.ann syur nimajjeyu ca te tryaham |
M5.73c[72Mc]/ msana ca na-anyu ayra ca pthak kitau || 73 ||
4: 5.4.1.1. Death in a Distant Region
286

M5.74a[73Ma]/sannidhv ea vai kalpa va.aucasya krtita |


M5.74c[73Mc]/ a.sannidhv aya jeyo vidhi sambandhi.bndhavai || 74 ||
M5.75a[74Ma]/vigata tu videastha uyd yo hy a.nirdaam |
M5.75c[74Mc]/ yat-ea daartrasya tvad eva-aucir bhavet || 75 ||
M5.76a[75Ma]/ atikrnte dahe ca trirtram aucir bhavet |
M5.76c[75Mc]/ savatsare vyatte tu spv-eva-po viudhyati || 76 ||
M5.77a[76Ma]/ nirdaa jtimaraa rutv putrasya janma ca |
M5.77c[76Mc]/ sa.vs jalam plutya uddho bhavati mnava || 77 ||
/p. J 105/

M5.78a[77Ma]/ ble dentarasthe ca pthak.pie ca sasthite |


M5.78c[77Mc]/ sa.vs jalam plutya sadya eva viudhyati || 78 ||
4: 5.4.1.2. Overlapping Period of Impurity
287

M5.79a[78Ma]/ antar.dahe syt cet punar maraa.janman | 288


M5.79c[78Mc]/ tvat syd a.ucir vipro yvat tat syd a.nirdaam || 79 ||
4: 5.4.1.3. Death of Significant Others
289

M5.80a[79Ma]/ trirtram hur aucam crye sasthite sati |


M5.80c[79Mc]/ tasya putre ca patny ca div.rtram iti sthiti || 80 ||

286
287
288
289

[ O edn 572-573 :: O tr. 142


[ O edn 573 :: O tr. 142
M5.79a[78Ma]v/ M: cet syt
[ O edn 573 :: O tr. 142

93

94

Chapter 5

M5.81a[80Ma]/ rotriye tu-upasampanne trirtram aucir bhavet |


M5.81c[80Mc]/ mtule paki rtri iya.tvig.bndhaveu ca || 81 ||
M5.82a[81Ma]/ prete rjani sa.jyotir yasya syd viaye sthita |

M5.82c[81Mc]/ a.rotriye tv aha ktsnam ancne tath gurau || 82 ||

290

4: 5.4.1.4. Periods of Impurity for Different Classes


291

M5.83a[82Ma]/ uddhyed vipro dahena dvdahena bhmipa |


M5.83c[82Mc]/ vaiya pacadahena dro msena udhyati || 83 ||
M5.84a[83Ma]/ na vardhayed agha.ahni pratyhen na-agniu kriy |
M5.84c[83Mc]/ na ca tatkarma kurva sa.nbhyo 'py aucir bhavet || 84 ||
4: 5.4.1.5. Impurity from Touch
292

M5.85a[84Ma]/ divkrtim udaky ca patita stik tath |


M5.85c[84Mc]/ ava tatspina ca-eva spv snnena udhyati || 85 ||
M5.86a[85Ma]/ camya prayato nitya japed a.ucidarane |
M5.86c[85Mc]/ saurn mantrn yath.utsha pvamn ca aktita || 86 ||
M5.87a[86Ma]/ nra spv-asthi sa.sneha sntv vipro viudhyati |
M5.87c[86Mc]/ camya-eva tu nisneha gm labhya-arkam kya v || 87 ||
/p. J 106/

4: 5.4.1.6. Libations for the Dead


293

M5.88a[87Ma]/ di na-udaka kuryd vratasya sampant |


M5.88c[87Mc]/ sampte tu-udaka ktv trirtrea-eva udhyati || 88 ||
M5.89a[88Ma]/ vth.sakara.jtn pravrajysu ca tihatm |
M5.89c[88Mc]/ tmanas tygin ca-eva nivarteta-udakakriy || 89 ||
M5.90a[89Ma]/ paam ritn ca carantn ca kmata |
M5.90c[89Mc]/ garbha.bhart.druh ca-eva surpn ca yoitm || 90 ||
M5.91a[90Ma]/ crya svam updhyya pitara mtara gurum |

290
291
292
293

M5.82c[81Mc]v/ M: ktsnm
[ O edn 573-574 :: O tr. 142
[ O edn 575 :: O tr. 142
[ O edn 575-576 :: O tr. 142-143

Chapter 5

M5.91c[90Mc]/ nirhtya tu vrat pretn na vratena viyujyate || 91 ||


4: 5.4.1.7. Funeral Path
294

M5.92a[91Ma]/ dakiena mta dra puradvrea nirharet |


M5.92c[91Mc]/ pacima.uttara.prvais tu yathyoga dvijanmana || 92 ||
4: 5.4.1.8. Instant Purification of Kings
295

M5.93a[92Ma]/ na rjm aghadoo 'sti vratin na ca sattrim |


M5.93c[92Mc]/ aindra sthnam upsn brahmabht hi te sad || 93 ||
M5.94a[93Ma]/ rjo mahtmike sthne sadyaauca vidhyate |
M5.94c[93Mc]/ prajn parirakrtham sana ca-atra kraam || 94 ||
M5.95a[94Ma]/ imbha.hava.hatn ca vidyut prthivena ca | 296
M5.95c[94Mc]/ go.brhmaasya ca-eva-arthe yasya ca-icchati prthiva || 95 ||
M5.96a[95Ma]/ soma.agni.arka.anila.indr vitta.appatyor yamasya ca |
M5.96c[95Mc]/ an lokapln vapur dhrayate npa || 96 ||
M5.97a[96Ma]/ lokedhihito rj na-asya-auca vidhyate |
M5.97c[96Mc]/ auca.auca hi martyn lokebhya prabhava.apyayau || 97 ||
/p. J 107/

M5.98a[97Ma]/ udyatair have astrai katradharmahatasya ca |


M5.98c[97Mc]/ sadya santihate yajas tath-aucam iti sthiti || 98 ||
M5.99c[98Ma]/ vipra udhyaty apa spv katriyo vhana.yudham |
M5.99c[98Mc]/ vaiya pratoda ramn v yai dra kta.kriya || 99 ||
M5.100a[99Ma]/ etad vo 'bhihita auca sapieu dvijottam |
M5.100c[99Mc]/ asapieu sarveu pretauddhi nibodhata || 100 ||

5.4.2. Death of a Person Belonging to a Different Ancestry


297

294
295
296
297

[ O edn 576 :: O tr. 143


[ O edn 576-577 :: O tr. 143
M5.95a[94Ma]v/ M: imba.hava.hatn
[ O edn 577-578 :: O tr. 143

95

96

Chapter 5

M5.101a[100Ma]/ asapia dvija preta vipro nirhtya bandhuvat |


M5.101c[100Mc]/ viudhyati trirtrea mtur pt ca bndhavn || 101 ||
M5.102a[101Ma]/ yady annam atti te tu dahena-eva udhyati |
M5.102c[101Mc]/ an.adann annam ahn-eva na cet tasmin ghe vaset || 102 ||
M5.103a[102Ma]/ anugamya-icchay preta jtim ajtim eva ca |

298

M5.103c[102Mc]/ sntv sa.caila spv-agni ghta prya viudhyati || 103 ||


M5.104a[103Ma]/ na vipra sveu tihatsu mta drea nyayet |
M5.104c[103Mc]/ a.svargy hy huti s syt-drasasparadit || 104 ||

5.4.3. Means of Purification


300

M5.105a[104Ma]/ jna tapo 'gnir hro mt-mano vry upjanam |


M5.105c[104Mc]/ vyu karma-arka.klau ca uddhe karti dehinm || 105 ||
M5.106a[105Ma]/ sarvem eva aucnm arthaauca para smta |
M5.106c[105Mc]/ yo 'rthe ucir hi sa ucir na mt.vri.uci uci || 106 ||
M5.107a[106Ma]/ knty udhyanti vidvso dnena-a.kryakria | 301
M5.107c[106Mc]/ pracchanna.pp japyena tapas vedavittam || 107 ||
/p. J 108/

M5.108a[107Ma]/ mt.toyai udhyate odhya nad vegena udhyati |


M5.108c[107Mc]/ rajas str manodu sannysena dvijottam || 108 ||
M5.109a[108Ma]/ adbhir gtri udhyanti mana satyena udhyati |

M5.109c[108Mc]/ vidy.tapobhy bhttm buddhir jnena udhyati || 109 ||

M5.110a[109Ma]/ ea aucasya va prokta arrasya viniraya |


M5.110c[109Mc]/ nnvidhn dravy uddhe uta nirayam || 110 ||

5.5. Purification of Articles


303

298
299
300
301
302

M5.103a[102Ma]v/ M: ajtim eva v


M5.103c[102Mc]v/ M: sa.caila, viuddhyati
[ O edn 578-579 :: O tr. 144
M5.107a[106Ma]v/ M: uddhyanti
M5.109c[108Mc]v/ M: uddhyati

302

299

Chapter 5

97

M5.111a[110Ma]/ taijasn man ca sarvasya-amamayasya ca |


M5.111c[110Mc]/ bhasman-adbhir md ca-eva uddhir ukt manibhi || 111 ||
M5.112a[111Ma]/ nirlepa kcana bham adbhir eva viudhyati | 304
M5.112c[111Mc]/ ap.jam amamaya ca-eva rjata ca-an.upasktam || 112 ||
M5.113a[112Ma]/ apm agne ca sayogdd haima raupya ca nirbabhau |
M5.113c[112Mc]/ tasmt tayo svayony-eva nireko guavattara || 113 ||
M5.114a[113Ma]/ tmra.ayas.ksya.raityn trapua ssakasya ca |
M5.114c[113Mc]/ auca yathrha kartavya kra.amlodaka.vribhi || 114 ||
M5.115a[114Ma]/ drav ca-eva sarve uddhir utpavana smtam |
M5.115c[114Mc]/ prokaa sahatn ca drav ca takaam || 115 ||
M5.116a[115Ma]/ mrjana yajaptr pin yajakarmai |
M5.116c[115Mc]/ camasn grah ca uddhi praklanena tu || 116 ||
M5.117a[116Ma]/ car sruk.sruv ca uddhir uena vri |
M5.117c[116Mc]/ sphya.rpa.akan ca musala.ulkhalasya ca || 117 ||
/p. J 109/

M5.118a[117Ma]/ adbhis tu prokaa auca bahn dhnya.vsasm |


M5.118c[117Mc]/ praklanena tv alpnm adbhi auca vidhyate || 118 ||
M5.119a[118Ma]/ cailavat-carma uddhir vaidaln tath-eva ca |

M5.119c[118Mc]/ ka.mla.phaln ca dhnyavat-uddhir iyate || 119 ||

305

M5.120a[119Ma]/ kaueya.vikayor ai kutapnm ariakai |


M5.120c[119Mc]/ rphalair aupan kaum gaurasarapai || 120 ||
M5.121a[120Ma]/ kaumavat-akha.gm asthi.dantamayasya ca |
M5.121c[120Mc]/ uddhir vijnat kry go.mtrea-udakena v || 121 ||
M5.122a[121Ma]/ prokat ta.kha ca palla ca-eva udhyati |
M5.122c[121Mc]/ mrjana.upjanair vema punapkena mt.mayam || 122 ||
[M5.123Ka]/ madyair mtrai purair v hvanaih pyaoitai |

306

[M5.123Kc]/ saspa na-eva uddhyeta punapkena mt.mayam || 123 ||


M5.124a[122Ma]/ sammrjana.upjanena sekena-ullekhanena ca |

M5.124c[122Mc]/ gav ca parivsena bhmi udhyati pacabhi || 124 ||


303
304
305
306
307

[ O edn 579-584 :: O tr. 144-145


M5.112a[111Ma]v/ M: viuddhyati
M5.119c[118Mc]v/ M: tu
[M5.123Ka]v/ not in M
[M5.123Kc]v/ not in M

307

308

98

Chapter 5

M5.125a[123Ma]/ paki.jagdha gav ghrtam avadhtam avakutam |


M5.125c[123Mc]/ dita kea.kai ca mt.prakepea udhyati || 125 ||
M5.126a[124Ma]/ yvat-na-apaity a.medhyktd gandho lepa ca tat.kta |
M5.126c[124Mc]/ tvan md.vri ca-deya sarvsu dravyauddhiu || 126 ||
M5.127a[125Ma]/ tri dev pavitri brhmanm akalpayan |
M5.127c[125Mc]/ a.dam adbhir nirikta yac ca vc praasyate || 127 ||
/p. J 110/

5.5.1. Statutory Purity of Things


309

M5.128a[126Ma]/ pa uddh bhmigat vaitya ysu gor bhavet |


M5.128c[126Mc]/ a.vypt ced a.medhyena gandha.vara.rasa.anvit || 128 ||
M5.129a[127Ma]/ nitya uddha kru.hasta paye yac ca prasritam | 310
M5.129c[127Mc]/ brahmacrigata bhaikya nitya medhyam iti sthiti || 129 ||
M5.130a[128Ma]/ nityam sya uci str akuni phalaptane |
M5.130c[128Mc]/ prasrave ca ucir vatsa v mgagrahae uci || 130 ||
M5.131a[129Ma]/ vabhir hatasya yan msa uci tan manur abravt |
M5.131c[129Mc]/ kravydbhi ca hatasya-anyai caldyai ca dasyubhi || 131 ||
M5.132a[130Ma]/ rdhva nbher yni khni tni medhyni sarvaa |
M5.132c[130Mc]/ yny adhas tny a.medhyni dehc ca-eva mal cyut || 132 ||
M5.133a[131Ma]/ makik viprua chy gaur ava sryaramaya |
M5.133c[131Mc]/ rajo bhr vyur agni ca spare medhyni nirdiet || 133 ||

5.6. Purification of the Body


311

M5.134a[132Ma]/ vi.mtra.utsarga.uddhi.artha mt.vry deyam arthavat |


M5.134c[132Mc]/ daihikn maln ca uddhiu dvdaasv api || 134 ||

308
309
310
311

M5.124c[122Mc]v/ M: uddhyati
[ O edn 583-584 :: O tr. 145
M5.129a[127Ma]v/ M: paya
[ O edn 584-587 :: O tr. 145-146

Chapter 5

99

M5.135a[133Ma]/ vas ukram asj-majj mtra.vi-ghra.kara.vi-(sic |


M5.135c[133Mc]/ lema aru dik svedo dvdaa-ete n mal || 135 ||
M5.136a[134Ma]/ ek lige gude tisras tath-ekatra kare daa |
M5.136c[134Mc]/ ubhayo sapta dtavy mda uddhim abhpsat || 136 ||
M5.137a[135Ma]/ etat-auca ghasthn dvigua brahmacrim |
M5.137c[135Mc]/ trigua syd vanasthn yatn tu caturguam || 137 ||
/p. J 111/

M5.138a[136Ma]/ ktv mtra pura v khny cnta upaspet |


M5.138c[136Mc]/ vedam adhyeyama ca annam ana ca sarvad || 138 ||
M5.139a[137Ma]/ trir cmed apa prva dvi pramjyt tato mukham |
M5.139c[137Mc]/ arra aucam icchan hi str dras tu sakt sakt || 139 ||
M5.140a[138Ma]/ dr msika krya vapana nyyavartinm |
M5.140c[138Mc]/ vaiyavat-aucakalpa ca dvija.ucchia ca bhojanam || 140 ||
M5.141a[139Ma]/ na-ucchia kurvate mukhy vipruo 'ga na ynti y |
M5.141c[139Mc]/ na mari gatny sya na dantntar.adhihitam || 141 ||
M5.142a[140Ma]/ spanti bindava pdau ya cmayata parn |

M5.142c[140Mc]/ bhaumikais te sam jey na tair prayato bhavet || 142 ||

312

M5.143a[141Ma]/ ucchiena tu saspo dravya.hasta katha cana |


M5.143c[141Mc]/ a.nidhya-eva tad dravyam cnta ucitm iyt || 143 ||
M5.144a[142Ma]/ vnto virikta sntv tu ghtapranam caret |
M5.144c[142Mc]/ cmed eva bhuktv-anna snna maithunina smtam || 144 ||
M5.145a[143Ma]/ suptv kutv ca bhuktv ca nihvya-uktv-antni ca |
M5.145c[143Mc]/ ptv-apo 'dhyeyama ca cmet prayato 'pi san || 145 ||
M5.146a[144Ma]/ e aucavidhi ktsno dravyauddhis tath-eva ca | 313
M5.146c[144Mc]/ ukto va sarvavarn str dharmn nibodhata || 146 ||

5.7. Law with Respect to Women


314

312
313
314

M5.142c[140Mc]v/ M: a.prayato
M5.146a[144Ma]v/ M: ea
[ O edn 588-592 :: O tr. 146-147

100

Chapter 5

5.7.1. Lack of Independence


315

M5.147a[145Ma]/ blay v yuvaty v vddhay v-api yoit |


M5.147c[145Mc]/ na svtantryea kartavya ki cid krya ghev api || 147 ||
/p. J 112/

M5.148a[146Ma]/ blye pitur vae tihet pigrhasya yauvane |


M5.148c[146Mc]/ putr bhartari prete na bhajet str svatantratm || 148 ||
M5.149a[147Ma]/ pitr bhartr sutair v-api na-icched viraham tmana |
M5.149c[147Mc]/ e hi virahea str garhye kuryd ubhe kule || 149 ||
M5.150a[148Ma]/ sad prahay bhvya ghakrye ca dakay |
M5.150c[148Mc]/ susaskta.upaskaray vyaye ca-amukta.hastay || 150 ||

5.7.2. Duties towards Husband


316

M5.151a[149Ma]/ yasmai dadyt pit tv en bhrt v-anumate pitu |


M5.151c[149Mc]/ ta ureta jvanta sasthita ca na laghayet || 151 ||
M5.152a[150Ma]/ magalrtha svastyayana yaja ca-s prajpate |
M5.152c[150Mc]/ prayujyate vivhe tu pradna svmya.kraam || 152 ||
M5.153a[151Ma]/ an.tv tukle ca mantra.saskrakt pati |
M5.153c[151Mc]/ sukhasya nitya dt-iha paraloke ca yoita || 153 ||
M5.154a[152Ma]/ vi.la kma.vtto v guair v parivarjita |
M5.154c[152Mc]/ upacrya striy sdhvy satata devavat pati || 154 ||
M5.155a[153Ma]/ na-asti str pthag yajo na vrata na-apy upoaam |
M5.155c[153Mc]/ pati urate yena tena svarge mahyate || 155 ||
M5.156a[154Ma]/ pigrhasya sdhv str jvato v mtasya v |
M5.156c[154Mc]/ patilokam abhpsant na-caret ki cid a.priyam || 156 ||
M5.157a[155Ma]/ kma tu ksapayed deha pupa.mla.phalai ubhai |
M5.157c[155Mc]/ na tu nma-api ghyt patyau prete parasya tu || 157 ||

315
316
317

[ O edn 588 :: O tr. 146


[ O edn 588-592 :: O tr. 146-147
M5.155a[153Ma]v/ M: upoitam

317

Chapter 5

101

/p. J 113/

M5.158a[156Ma]/ sta- marat ksnt niyat brahmacri |


M5.158c[156Mc]/ yo dharma ekapatnn kkant tam anuttamam || 158 ||
M5.159a[157Ma]/ anekni sahasri kumra.brahmacrim |
M5.159c[157Mc]/ diva gatni viprm a.ktv kulasantatim || 159 ||
M5.160a[158Ma]/ mte bhartari shv str brahmacarye vyavasthit |
M5.160c[158Mc]/ svarga gacchaty a.putr-api yath te brahmacria || 160 ||
M5.161a[159Ma]/ apatyalobhd y tu str bhartram ativartate |
M5.161c[159Mc]/ s-iha nindm avpnoti paralokc ca hyate || 161 ||
M5.162a[160Ma]/ na-anya.utpann praj-asti-iha na ca-apy anyaparigrahe | 318
M5.162c[160Mc]/ na dvitya ca sdhvn kva cid bhart-upadiyate || 162 ||
M5.163a[161Ma]/ pati hitv-apaka svam utka y nievate | 319
M5.163c[161Mc]/ nindy-eva s bhavel loke para.prv-iti ca-ucyate || 163 ||
M5.164a[162Ma]/ vyabhicrt tu bhartu str loke prpnoti nindyatm |
M5.164c[162Mc]/ gla.yoni prpnoti ppa.rogai ca pyate || 164 ||

320

M5.165a[163Ma]/ pati y na-abhicarati mano.vg.dehasayut | 321


M5.165c[163Mc]/ s bhartlokam pnoti sadbhi sdhv-iti ca-ucyate || 165 ||
M5.166a[164Ma]/ anena nr vttena mano.vg.dehasayat |
M5.166c[164Mc]/ iha-agry krtim pnoti patiloka paratra ca || 166 ||

5.7.3. Funeral
322

M5.167a[165Ma]/ eva vtt sa.var str dvijti prvamrim |


M5.167c[165Mc]/ dhayed agnihotrea yajaptrai ca dharmavit || 167 ||
/p. J 114/

M5.168a[166Ma]/ bhryyai prvamriyai dattv-agnn antyakarmai |


M5.168c[166Mc]/ punar drakriy kuryt punar dhnam eva ca || 168 ||

318
319
320
321
322

M5.162a[160Ma]v/ M: na ca-anyasya parigrahe


M5.163a[161Ma]v/ M: hitv-avaka
M5.164a[162Ma]v/ M: vyabhicre tu
M5.165a[163Ma]v/ M: .dehasayat
[ O edn 592 :: O tr. 147

102

Chapter 6

5.8. Concluding Statement on the


Householder
323

M5.169a[167Ma]/ anena vidhin nitya pacayajn na hpayet |


M5.169c[167Mc]/ dvityam yuo bhga kta.dro ghe vaset || 169 ||
/p. J 115/

323

[ O edn 592-593 :: O tr. 147

Chapter 6

103

Chapter 6
324

6.1. Forest Hermit


325

M6.01a/ eva ghrame sthitv vidhivat sntako dvija |


M6.01c/ vane vaset tu niyato yathvad vijita.indriya || 1 ||

6.1.1. Time and Procedure


326

M6.02a/ ghasthas tu yath payed val.palitam tmana |


M6.02c/ apatyasya-eva ca-apatya tad-araya samrayet || 2 ||
M6.03a/ santyajya grmyam hra sarva ca-eva paricchadam |
M6.03c/ putreu bhry nikipya vana gacchet saha-eva v || 3 ||
M6.04a/ agnihotra samdya ghya ca-agniparicchadam |

M6.04c/ grmd araya nistya nivasen niyata.indriya || 4 ||

6.1.2. Mode of Life


328

M6.05a/ muni.annair vividhair medhyai ka.mla.phalena v |


M6.05c/ etn eva mahyajn nirvaped vidhiprvakam || 5 ||
M6.06a/ vasta carma cra v sya snyt prage tath |
M6.06c/ ja ca bibhyn nitya maru.loma.nakhni ca || 6 ||

324
325
326
327
328

[ O edn 594-612 :: O tr. 148-153


[ O edn 594-600 :: O tr. 148-149
[ O edn 594 :: O tr. 148
M6.04cv/ M: nikramya
[ O edn 594-599 :: O tr. 148-149

327

104

Chapter 6

/p. J 116/

4: 6.1.2.1. Great Sacrifices


329

M6.07a/ yad.bhakya syd tato dadyd bali bhik ca aktita |

M6.07c/ ap.mla.phala.bhikbhir arcayed ramgatn || 7 ||

330

331

M6.08a/ svdhyye nityayukta syd dnto maitra samhita |


M6.08c/ dt nityam an.dt sarvabhtnukampaka || 8 ||
M6.09a/ vaitnika ca juhuyd agnihotra yathvidhi |
M6.09c/ daram a.skandayan parva pauramsa ca yogata || 9 ||
M6.10a/ key.grayaa ca-eva cturmsyni ca-haret |

332

M6.10c/ turyaa ca kramao dakasyyanam eva ca || 10 ||

333

M6.11a/ vsanta.radair medhyair muni.annai svayam htai |


M6.11c/ puro car ca-eva vidhivat-nirvapet pthak || 11 ||
4: 6.1.2.2. Food
334

M6.12a/ devatbhyas tu tadd hutv vanya medhyatara havi |


M6.12c/ eam tmani yujta lavaa ca svaya ktam || 12 ||
M6.13a/ sthalaja.audakakni pupa.mla.phalni ca |
M6.13c/ medhyavka.udbhavny adyt sneh ca phala.sambhavn || 13 ||
M6.14a/ varjayen madhu msa ca bhaumni kavakni ca |
M6.14c/ bhsta igruka ca-eva lemtaka.phalni ca || 14 ||
M6.15a/ tyajed vayuje msi muni.anna prvasacitam |
M6.15c/ jrni ca-eva vssi ka.mla.phalni ca || 15 ||
M6.16a/ na phlakam anyd utsam api kena cit |

M6.16c/ na grmajtny rto 'pi mli ca phalni ca || 16 ||


/p. J 117/

329
330
331
332
333
334
335

[ O edn 595-596 :: O tr. 148


M6.07av/ M: yadbhaka
M6.07cv/ M: ramgatam
M6.10av/ M: darey.grayaa
M6.10cv/ KM: dkasyyanam
[ O edn 596-598 :: O tr. 149-149
M6.16cv/ M: pupni ca phalni ca

335

Chapter 6

M6.17a/ agnipakva.aano v syt klapakvabhuj-eva v |


M6.17c/ ama.kuo bhaved v-api danta.ulkhaliko 'pi v || 17 ||
M6.18a/ sadya praklako v syn msa.sacayiko 'pi v |
M6.18c/ amsa.nicayo v syt sam.nicaya eva v || 18 ||
M6.19a/ nakta ca-anna samanyd div v-htya aktita |
M6.19c/ caturthakliko v syt syd v-apy aama.klika || 19 ||
M6.20a/ cndryaavidhnair v ukla.ke ca vartayet |
M6.20c/ pakntayor v-apy anyd yavg kvathit sakt || 20 ||
M6.21a/ pupa.mla.phalair v-api kevalair vartayet sad |
M6.21c/ klapakvai svaya rair vaikhnasamate sthita || 21 ||
4: 6.1.2.3. Austerities
336

M6.22a/ bhmau viparivarteta tihed v prapadair dinam |


M6.22c/ sthna.sanbhy viharet savaneu-upayann apa || 22 ||
M6.23a/ grme paca.taps tu syd varsv abhra.avakika |
M6.23c/ rdra.vss tu hemante kramao vardhayas tapa || 23 ||
M6.24a/ upaspas triavaa pitn dev ca tarpayet |
M6.24c/ tapas-cara ca-ugratara oayed deham tmana || 24 ||
4: 6.1.2.4. Homeless Ascetic
337

M6.25a/ agnn tmani vaitnn samropya yathvidhi |


M6.25c/ an.agnir a.niketa syn munir mla.phala.aana || 25 ||
M6.26a/ aprayatna sukhrtheu brahmacr dhar.aya |
M6.26c/ araev a.mama ca-eva vkamla.niketana || 26 ||
/p. J 118/

M6.27a/ tpasev eva vipreu ytrika bhaikam haret |


M6.27c/ ghamedhiu ca-anyeu dvijeu vanavsiu || 27 ||
M6.28a/ grmd htya v-anyd aau grsn vane vasan |
M6.28c/ pratighya puena-eva pin akalena v || 28 ||

336
337

[ O edn 598 :: O tr. 149


[ O edn 598-599 :: O tr. 149

105

106

Chapter 6

6.1.3. Conclusion
338

M6.29a/ et ca-any ca seveta dk vipro vane vasan |


M6.29c/ vividh ca-aupaniadr tmasasiddhaye rut || 29 ||
M6.30a/ ibhir brhmaai ca-eva ghasthair eva sevit |
M6.30c/ vidy.tapo.vivddhyartha arrasya ca uddhaye || 30 ||
M6.31a/ aparjit v-sthya vrajed diam ajihmaga |
M6.31c/ niptt-arrasya yukto vri.anila.aana || 31 ||
M6.32a/ s maharicary tyaktv-anyatamay tanum |
M6.32c/ vta.oka.bhayo vipro brahmaloke mahyate || 32 ||

6.2. Wandering Ascetic


339

M6.33a/ vaneu ca vihtya-eva ttya bhgam yua |


M6.33c/ caturtham yuo bhga tyakv sagn parivrajet || 33 ||
M6.34a/ ramd rama gatv huta.homo jita.indriya |
M6.34c/ bhik.bali.parirnta pravrajan pretya vardhate || 34 ||

6.2.1. Qualification
340

M6.35a/ ni try apktya mano moke niveayet |


M6.35c/ an.apktya moka tu sevamno vrajaty adha || 35 ||
M6.36a/ adhtya vidhivad vedn putr ca-utpdya dharmata |
M6.36c/ iv ca aktito yajair mano moke niveayet || 36 ||
/p. J 119/

M6.37a/ an.adhtya dvijo vedn an.utpdya tath sutn |

338
339
340
341

[ O edn 599-600 :: O tr. 149


[ O edn 600-610 :: O tr. 150-153
[ O edn 600-601 :: O tr. 150
M6.37av/ M: tath prajm

341

Chapter 6

107

M6.37c/ an.iv ca-eva yajai ca mokam icchan vrajaty adha || 37 ||

6.2.2. Initiation
342

M6.38a/ prjpatya nirupya-ii sarvavedasa.dakim | 343


M6.38c/ tmany agnn samropya brhmaa pravrajed ght || 38 ||
M6.39a/ yo dattv sarvabhtebhya pravrajaty abhaya ght |
M6.39c/ tasya tejomay lok bhavanti brahmavdina || 39 ||
M6.40a/ yasmd au-api bhtn dvijn na-utpadyate bhayam |
M6.40c/ tasya dehd vimuktasya bhaya na-asti kuta cana || 40 ||
M6.41a/ agrd abhinikrnta pavitra.upacito muni |
M6.41c/ samupoheu kmeu nir.apeka parivrajet || 41 ||

6.2.3. Mode of Life


344

M6.42a/ eka eva caren nitya siddhyartham asahyavn |

M6.42c/ siddhim ekasya sampayan na jahti na hyate || 42 ||


M6.43a/ an.agnir a.niketa syd grmam annrtham rayet |

M6.43c/ upekako '.sakusuko munir bhvasamhita || 43 ||

345

346

M6.44a/ kapla vkamlni kucelam asahyat | 347


M6.44c/ samat ca-eva sarvasminn etat-muktasya lakaam || 44 ||
M6.45a/ na-abhinandeta maraa na-abhinandeta jvitam |
M6.45c/ klam eva pratketa nirvea bhtako yath || 45 ||
M6.46a/ dipta nyaset pda vastrapta jala pibet |
M6.46c/ satyapt vaded vca manapta samcaret || 46 ||
/p. J 120/

M6.47a/ ativds titiketa na-avamanyeta ka cana |

342
343
344
345
346
347

[ O edn 601 :: O tr. 150


M6.38av/ M: srvavedasadakim
[ O edn 601-603 :: O tr. 150-151
M6.42cv/ M: siddham
M6.43cv/ M: a.skusuko
M6.44av/ M: kucailam

108

Chapter 6

M6.47c/ na ca-ima deham ritya vaira kurvta kena cit || 47 ||


M6.48a/ kruddhyanta na pratikrudhyed krua kuala vadet |
M6.48c/ saptadvrvakr ca na vcam ant vadet || 48 ||
M6.49a/ adhytma.ratir sno nir.apeko nir.mia |
M6.49c/ tman-eva sahyena sukhrth vicared iha || 49 ||

6.2.4. Begging and Food


348

M6.50a/ na ca-utpta.nimittbhy na nakatra.agavidyay |


M6.50c/ na-anusana.vdbhy bhik lipseta karhi cit || 50 ||
M6.51a/ na tpasair brhmaair v vayobhir api v vabhi |
M6.51c/ kra bhikukair v-anyair agram upasavrajet || 51 ||
M6.52a/ kpta.kea.nakha.maru ptr da kusumbhavn |
M6.52c/ vicaren niyato nitya sarvabhtny a.payan || 52 ||
M6.53a/ ataijasni ptri tasya syur nir.vrani ca |
M6.53c/ tem adbhi smta auca camasnm iva-adhvare || 53 ||
M6.54a/ albu druptra ca mmaya vaidala tath |
M6.54c/ eti yatiptri manu svyambhuvo 'bravt || 54 ||
M6.55a/ ekakla cared bhaika na prasajjeta vistare |
M6.55c/ bhaike prasakto hi yatir viayev api sajjati || 55 ||
M6.56a/ vi.dhme sanna.musale vy.agre bhuktavaj.jane |
M6.56c/ vtte arvasampte bhik nitya yati caret || 56 ||
/p. J 121/

M6.57a/ albhe na viad syt-lbhe ca-eva na harayet |


M6.57c/ praytrika.mtra syt-mtrsagd vinirgata || 57 ||
M6.58a/ abhipjitalbhs tu jugupseta-eva sarvaa |
M6.58c/ abhipjitalbhai ca yatir mukto 'pi badhyate || 58 ||
M6.59a/ alpnnbhyavahrea rahasthna.sanena ca |
M6.59c/ hriyamni viayair indriyi nivartayet || 59 ||
M6.60a/ indriy nirodhena rga.dvea.kayea ca |

348

[ O edn 603-606 :: O tr. 151

Chapter 6

109

M6.60c/ ahisay ca bhtnm amtatvya kalpate || 60 ||

6.2.5. Yogic Meditation


349

M6.61a/ aveketa gatr n karmadoa.samudbhav |


M6.61c/ niraye ca-eva patana ytan ca yamakaye || 61 ||
M6.62a/ viprayoga priyai ca-eva sayoga ca tath-apriyai |
M6.62c/ jaray ca-abhibhavana vydhibhi ca-upapana || 62 ||
M6.63a/ dehd utkramaa ca-amt punar garbhe ca sambhavam |
M6.63c/ yonikoisahasreu st ca-asya-antartmana || 63 ||
M6.64a/ adharma.prabhava ca-eva dukhayoga arrim |
M6.64c/ dharmrtha.prabhava ca-eva sukhasayogam akayam || 64 ||
M6.65a/ skmat ca-anvaveketa yogena paramtmana |

M6.65c/ deheu ca samutpattim uttamev adhameu ca || 65 ||

350

4: 6.2.5.1. Conduct
351

M6.66a/ dito 'pi cared dharma yatra tatra-rame rata | 352


M6.66c/ sama sarveu bhteu na liga dharmakraam || 66 ||
/p. J 122/

M6.67a/ phala katakavkasya yady apy ambuprasdakam |


M6.67c/ na nmagrahad eva tasya vri prasdati || 67 ||
M6.68a/ sarakartha jantn rtrv ahani v sad |
M6.68c/ arrasya-atyaye ca-eva samkya vasudh caret || 68 ||
M6.69a/ ahn rtry ca y jantn hinasty ajnato yati |
M6.69c/ te sntv viuddhyartha prymn a caret || 69 ||
4: 6.2.5.2. Breath Control
353

349
350
351
352
353

[ O edn 606-610 :: O tr. 151-153


M6.65cv/ M: deheu caivopapattim
[ O edn 607 :: O tr. 151-152
M6.66av/ M: bhito 'pi
[ O edn 607-608 :: O tr. 152

110

Chapter 6

M6.70a/ prym brhmaasya trayo 'pi vidhivat kt |


M6.70c/ vyhti.praavair yukt vijeya parama tapa || 70 ||
M6.71a/ dahyante dhmyamnn dhtn hi yath mal |
M6.71c/ tath-indriy dahyante do prasya nigraht || 71 ||
4: 6.2.5.3. Meditation
354

M6.72a/ pryamair dahed don dhrabhi ca kilbiam |


M6.72c/ pratyhrea sasargn dhynena-an.varn gun || 72 ||
M6.73a/ uccvaceu bhteu durjeym akta.tmabhi |
M6.73c/ dhynayogena sampayed gatim asya-antartmana || 73 ||
M6.74a/ samyagdaranasampanna karmabhir na nibadhyate |
M6.74c/ daranena vihnas tu sasra pratipadyate || 74 ||
M6.75a/ ahisay-indriya.a.sagair vaidikai ca-eva karmabhi |
M6.75c/ tapasa caraai ca-ugrai sdhayanti-iha tatpadam || 75 ||
4: 6.2.5.4. Meditation on the Body
355

M6.76a/ asthi.stha snyuyuta msa.oita.lepanam |


M6.76c/ carmvanaddha dur.gandhi pra mtra.purayo || 76 ||
/p. J 123/

M6.77a/ jar.okasamvia rogyatanam turam |


M6.77c/ rajasvalam anitya ca bhtvsam ima tyajet || 77 ||
M6.78a/ nadkla yath vko vka v akunir yath |
M6.78c/ tath tyajann ima deha kcchrd grhd vimucyate || 78 ||
4: 6.2.5.5. Final Goal
356

M6.79a/ priyeu sveu suktam apriyeu ca duktam |


M6.79c/ visjya dhynayogena brahma-abhyeti santanam || 79 ||
M6.80a/ yad bhvena bhavati sarvabhveu nispha |

354
355
356

[ O edn 608 :: O tr. 152


[ O edn 608-609 :: O tr. 152
[ O edn 609-610 :: O tr. 152-153

Chapter 6

M6.80c/ tad sukham avpnoti pretya ca-iha ca vatam || 80 ||


M6.81a/ anena vidhin sarvs tyaktv sagn-anai anai |
M6.81c/ sarvadvandvavinirmukto brahmay eva-avatihate || 81 ||
M6.82a/ dhynika sarvam eva-etad yad etad abhiabditam |
M6.82c/ na hy an.adhytmavit ka cit kriyphalam upnute || 82 ||
M6.83a/ adhiyaja brahma japed dhidaivikam eva ca |
M6.83c/ dhytmika ca satata vedntbhihita ca yat || 83 ||
M6.84a/ ida araam ajnm idam eva vijnatm |
M6.84c/ idam anvicchat svargam idam nantyam icchatm || 84 ||
M6.85a/ anena kramayogena parivrajati yo dvija |
M6.85c/ sa vidhya-iha ppmna para brahma-adhigacchati || 85 ||
M6.86a/ ea dharmo 'nuio vo yatn niyata.tmanm |
M6.86c/ vedasannysikn tu karmayoga nibodhata || 86 ||
/p. J 124/

6.3. Vedic Retiree


357

6.3.1. Superiority of the Householder


358

M6.87a/ brahmacr ghastha ca vnaprastho yatis tath |


M6.87c/ ete ghastha.prabhav catvra pthag ram || 87 ||
M6.88a/ sarve 'pi kramaas tv ete yathstra nievit |
M6.88c/ yath.ukta.kria vipra nayanti param gatim || 88 ||
M6.89a/ sarvem api ca-ete veda.smtividhnata | 359
M6.89c/ ghastha ucyate reha sa trn etn bibharti hi || 89 ||
M6.90a/ yath nad.nad sarve sgare ynti sasthitim |
M6.90c/ tath-eva-ramia sarve ghasthe ynti sasthitim || 90 ||

357
358
359

[ O edn 610-612 :: O tr. 153


[ O edn 610 :: O tr. 153
M6.89av/ M: veda.rutividhnata

111

112

Chapter 7

6.3.2. The Ten-Point Law


360

M6.91a/ caturbhir api ca-eva-etair nityam ramibhir dvijai |


M6.91c/ daa.lakaako dharma sevitavya prayatnata || 91 ||
M6.92a/ dhti kam damo 'steya aucam indriyanigraha |
M6.92c/ dhr vidy satyam akrodho daaka dharmalakaam || 92 ||
M6.93a/ daa lakani dharmasya ye vipr samadhyate |
M6.93c/ adhtya ca-anuvartante te ynti param gatim || 93 ||

6.3.3. Retirement
361

M6.94a/ daa.lakaaka dharmam anutihan samhita |


M6.94c/ vednta vidhivat-rutv sannyased an.o dvija || 94 ||
M6.95a/ sannyasya sarvakarmi karmadon apnudan |
M6.95c/ niyato vedam abhyasya putraivarye sukha vaset || 95 ||
/p. J 125/

M6.96a/ eva sannyasya karmi svakrya.paramo '.spha |


M6.96c/ sannysena-apahatya-ena prpnoti parama gatim || 96 ||
M6.97a/ ea vo 'bhihito dharmo brhmaasya catur.vidha |
M6.97c/ puyo 'kaya.phala pretya rj dharma nibodhata || 97 ||
/p. J 126/

360
361

[ O edn 611 :: O tr. 153


[ O edn 611-612 :: O tr. 153

Chapter 7

113

Chapter 7
362

7.1. The Law for the King


363

M7.01a/ rjadharmn pravakymi yathvtto bhaven npa |


M7.01c/ sambhava ca yath tasya siddhi ca param yath || 1 ||

7.1.1. Origin of the King


364

M7.02a/ brhma prptena saskra katriyea yathvidhi |


M7.02c/ sarvasya-asya yathnyya kartavya parirakaam || 2 ||
M7.03a/ a.rjake hi loke 'smin sarvato vidruto bhayt |
M7.03c/ rakrtham asya sarvasya rjnam asjat prabhu || 3 ||
M7.04a/ indra.anila.yama.arkm agne ca varuasya ca |
M7.04c/ candra.vitteayo ca-eva mtr nirhtya vat || 4 ||
M7.05a/ yasmd e surendr mtrbhyo nirmito npa |
M7.05c/ tasmd abhibhavaty ea sarvabhtni tejas || 5 ||
M7.06a/ tapaty dityavac ca-ea caki ca mansi ca |
M7.06c/ na ca-ena bhuvi aknoti ka cid apy abhivkitum || 6 ||
/p. J 127/

M7.07a/ so 'gnir bhavati vyu ca so 'rka soma sa dharmar |

M7.07c/ sa kubera sa varua sa mahendra prabhvata || 7 ||


M7.08a/ blo 'pi na-avamntavyo manuya iti bhmipa |

362
363
364
365

[ O edn 613-654 :: O tr. 154-166


[ O edn 613-654 :: O tr. 154-166
[ O edn 613-618 :: O tr. 154-155
M7.07cv/ M: sa ca-indra svaprabhvata

365

114

Chapter 7

M7.08c/ mahat devat hy e nararpea tihati || 8 ||


M7.09a/ ekam eva dahaty agnir nara durupasarpiam |
M7.09c/ kula dahati rj-agni sa.pau.dravyasacayam || 9 ||
M7.10a/ krya so 'vekya akti ca dea.klau ca tattvata |
M7.10c/ kurute dharmasiddhyartha vivarpa puna puna || 10 ||
M7.11a/ yasya prasde padm rr vijaya ca parkrame |
M7.11c/ mtyu ca vasati krodhe sarvatejomayo hi sa || 11 ||
M7.12a/ ta yas tu dvei sammoht sa vinayaty asaayam |
M7.12c/ tasya hy u vinya rj prakurute mana || 12 ||
M7.13a/ tasmd dharma yam ieu sa vyavasyen nardhipa |
M7.13c/ ania ca-apy anieu ta dharma na viclayet || 13 ||
4: 7.1.1.1. Punishment
366

M7.14a/ tasyrthe sarvabhtn goptra dharmam tmajam | 367


M7.14c/ brahmatejomaya daam asjat prvam vara || 14 ||
M7.15a/ tasya sarvi bhtni sthvari cari ca |
M7.15c/ bhayd bhogya kalpante svadharmt-na calanti ca || 15 ||
M7.16a/ ta dea.klau akti ca vidy ca-avekya tattvata |
M7.16c/ yathrhata sampraayen narev anyya.vartiu || 16 ||
/p. J 128/

M7.17a/ sa rj puruo daa sa net sit ca sa |


M7.17c/ caturm ram ca dharmasya pratibh smta || 17 ||
M7.18a/ daa sti praj sarv daa eva-abhirakati |
M7.18c/ daa supteu jgarti daa dharma vidur budh || 18 ||
M7.19a/ samkya sa dhta samyak sarv rajayati praj |
M7.19c/ a.samkya pratas tu vinayati sarvata || 19 ||
M7.20a/ yadi na praayed rj daa dayev atandrita |
M7.20c/ le matsyn iva-apakyan durbaln balavattar || 20 ||
M7.21a/ adyt kka puroa v ca lihydd havis tath |

366
367
368

[ O edn 615-617 :: O tr. 154-155


M7.14av/ M: tadartha
M7.21av/ M: v-avalihydd

368

Chapter 7

115

M7.21c/ svmya ca na syt kasmi cit pravarteta-adhara.uttaram || 21 ||


M7.22a/ sarvo daajito loko durlabho hi ucir nara |
M7.22c/ daasya hi bhayt sarva jagad bhogya kalpate || 22 ||
M7.23a/ deva.dnava.gandharv raksi pataga.urag |
M7.23c/ te 'pi bhogya kalpante daena-eva nipit || 23 ||
M7.24a/ duyeyu sarvavar ca bhidyeran sarvasetava |
M7.24c/ sarvalokaprakopa ca bhaved daasya vibhramt || 24 ||
M7.25a/ yatra ymo lohita.ako daa carati ppah |
M7.25c/ prajs tatra na muhyanti net cet sdhu payati || 25 ||
M7.26a/ tasya-hu sampraetra rjna satyavdinam |
M7.26c/ samkyakria prja dharma.kma.artha.kovidam || 26 ||
/p. J 129/

M7.27a/ ta rj praayan samyak trivargea-abhivardhate |

M7.27c/ kma.tm viama kudro daena-eva nihanyate || 27 ||

369

M7.28a/ dao hi sumahat.tejo durdhara ca-akta.tmabhi |


M7.28c/ dharmd vicalita hanti npam eva sa.bndhavam || 28 ||
M7.29a/ tato durga ca rra ca loka ca sa.cara.acaram |
M7.29c/ antarikagat ca-eva munn dev ca payet || 29 ||
M7.30a/ so 'sahyena mhena lubdhena-akta.buddhin |
M7.30c/ na akyo nyyato netu saktena viayeu ca || 30 ||
M7.31a/ ucin satyasandhena yathstra.anusri |
M7.31c/ praetu akyate daa susahyena dhmat || 31 ||
4: 7.1.1.2. Proper Behaviour
370

M7.32a/ svarre nyyavtta syd bha.daa ca atruu |


M7.32c/ suhtsv ajihma snigdheu brhmaeu kamnvita || 32 ||
M7.33a/ evavttasya npate il.uchena-api jvata |
M7.33c/ vistryate yao loke tailabindur iva-ambhasi || 33 ||
M7.34a/ atas tu vipartasya npater ajita.tmana |
M7.34c/ sakipyate yao loke ghtabindur iva-ambhasi || 34 ||
369
370

M7.27cv/ M: kma.andho
[ O edn 617-618 :: O tr. 155

116

Chapter 7

M7.35a/ sve sve dharme nivin sarvem anuprvaa |


M7.35c/ varnm ram ca rj so 'bhirakit || 35 ||
M7.36a/ tena yad yat sa.bhtyena kartavya rakat praj |
M7.36c/ tat tad vo 'ha pravakymi yathvad anuprvaa || 36 ||
/p. J 130/

7.1.2. Cultivating Virtue and Learning


371

M7.37a/ brhman paryupsta prtar utthya prthiva |


M7.37c/ traividyavddhn viduas tihet te ca sane || 37 ||
M7.38a/ vddh ca nitya seveta viprn vedavida ucn |
M7.38c/ vddhasev hi satata rakobhir api pjyate || 38 ||
M7.39a/ tebhyo 'dhigacched vinaya vinta.tm-api nityaa |
M7.39c/ vinta.tm hi npatir na vinayati karhi cit || 39 ||
M7.40a/ bahavo 'vinayt-na rjna sa.paricchad | 372
M7.40c/ vanasth api rjyni vinayt pratipedire || 40 ||
M7.41a/ veno vinao 'vinayt-nahua ca-eva prthiva |
M7.41c/ sud paijavana ca-eva sumukho nimir eva ca || 41 ||
M7.42a/ pthus tu vinayd rjya prptavn manur eva ca |
M7.42c/ kubera ca dhanaivarya brhmaya ca-eva gdhija || 42 ||
M7.43a/ traividyebhyas tray vidy daanti ca vatm | 373
M7.43c/ nvkik ca-tmavidy vrtrambh ca lokata || 43 ||
M7.44a/ indriy jaye yoga samtihed div.niam |
M7.44c/ jita.indriyo hi aknoti vae sthpayitu praj || 44 ||
M7.45a/ daa kma.samutthni tath-aau krodhajni ca |
M7.45c/ vyasanni dur.antni prayatnena vivarjayet || 45 ||
M7.46a/ kmajeu prasakto hi vyasaneu mahpati |
M7.46c/ viyujyate 'rtha.dharmbhy krodhajev tman-eva tu || 46 ||
/p. J 131/

371
372
373

[ O edn 618-621 :: O tr. 156


M7.40av/ M: sa.parigrah
M7.43av/ M: tray vidyt

Chapter 7

117

M7.47a/ mgay-ako divsvapna parivda striyo mada |


M7.47c/ tauryatrika vthy ca kmajo daako gaa || 47 ||
M7.48a/ paiunya shasa droha ry.asy.arthadaam |
M7.48c/ vgdaaja ca pruya krodhajo 'pi gao 'aka || 48 ||
M7.49a/ dvayor apy etayor mla ya sarve kavayo vidu |
M7.49c/ ta yatnena jayet-lobha tajjv etv ubhau gaau || 49 ||
M7.50a/ pnam ak striya ca-eva mgay ca yathkramam |
M7.50c/ etat kaatama vidyt-catuka kmaje gae || 50 ||
M7.51a/ daasya ptana ca-eva vkpruya.arthadae |
M7.51c/ krodhaje 'pi gae vidyt kaam etat trika sad || 51 ||
M7.52a/ saptakasya-asya vargasya sarvatra-eva-anuagia |
M7.52c/ prva prva gurutara vidyd vyasanam tmavn || 52 ||
M7.53a/ vyasanasya ca mtyo ca vyasana kaam ucyate |
M7.53c/ vyasany adho 'dho vrajati svar yty avyasan mta || 53 ||

7.1.3. Appointment of Counselors


374

M7.54a/ mauln-stravida rn-labdha.lakn kula.udbhavn |


M7.54c/ sacivn sapta ca-aau v prakurvta parkitn || 54 ||
M7.55a/ api yat sukara karma tad apy ekena dukaram |

375

376

M7.55c/ vieato 'sahyena ki tu rjya mah.udayam || 55 ||

377

M7.56a/ tai srdha cintayen nitya smnya sandhi.vigraham |


M7.56c/ sthna samudaya gupti labdhapraamanni ca || 56 ||
/p. J 132/

M7.57a/ te sva svam abhipryam upalabhya pthak pthak |


M7.57c/ samastn ca kryeu vidadhydd hitam tmana || 57 ||
M7.58a/ sarve tu viiena brhmaena vipacit |
M7.58c/ mantrayet parama mantra rj guyasayutam || 58 ||

374
375
376
377

[ O edn 621-622 :: O tr. 156-157


M7.54av/ M: kula.udgatn
M7.54cv/ M: kurvta suparkitn
M7.55cv/ M: ki nu

118

Chapter 7

M7.59a/ nitya tasmin samvasta sarvakryi nikipet | 378


M7.59c/ tena srdha vinicitya tata karma samrabhet || 59 ||

7.1.4. Appointment of Officials


379

M7.60a/ anyn api prakurvta ucn prjn avasthitn |


M7.60c/ samyag arthasamhartn amtyn suparkitn || 60 ||
M7.61a/ nirvarteta-asya yvadbhir itikartavyat nbhi |
M7.61c/ tvato 'tandritn dakn prakurvta vicakan || 61 ||
M7.62a/ tem arthe niyujta rn dakn kula.udgatn |
M7.62c/ ucn kara.karmnte bhrn antarniveane || 62 ||

7.1.5. Appointment of an Envoy


380

M7.63a/ dta ca-eva prakurvta sarvastra.viradam |


M7.63c/ igita.kra.ceaja uci daka kula.udgatam || 63 ||
M7.64a/ anurakta ucir daka smtimn dea.klavit |
M7.64c/ vapumn vtabhr vgm dto rja praasyate || 64 ||
M7.65a/ amtye daa yatto dae vainayik kriy |
M7.65c/ npatau koa.rre ca dte sandhi.viparyayau || 65 ||
M7.66a/ dta eva hi sandhatte bhinatty eva ca sahatn |
M7.66c/ dtas tat kurute karma bhidyante yena mnava || 66 ||
/p. J 133/

M7.67a/ sa vidyd asya ktyeu nirgha.igita.ceitai |


M7.67c/ kram igita ce bhtyeu ca cikritam || 67 ||
M7.68a/ buddhv ca sarva tattvena pararjacikritam |
M7.68c/ tath prayatnam tihed yath-tmna na payet || 68 ||

378
379
380

M7.59av/ M: nikipet
[ O edn 622 :: O tr. 157
[ O edn 623-624 :: O tr. 157

Chapter 7

7.1.6. Constructing the Royal Fort


381

M7.69a/ jgala sasyasampannam rya.pryam an.vilam |


M7.69c/ ramyam nata.smanta svjvya deam vaset || 69 ||
M7.70a/ dhanva.durga mah.durgam ab.durga vrkam eva v |
M7.70c/ ndurga giridurga v samritya vaset puram || 70 ||
M7.71a/ sarvea tu prayatnena giridurga samrayet |
M7.71c/ e hi bhuguyena giridurga viiyate || 71 ||
M7.72a/ triy dyny rits tv e mga.gartraya.apcar |
M7.72c/ try uttari kramaa plavagama.nara.amar || 72 ||
M7.73a/ yath durgritn etn na-upahisanti atrava |
M7.73c/ tath-arayo na hisanti npa durgasamritam || 73 ||
M7.74a/ eka ata yodhayati prkrastho dhanurdhara |
M7.74c/ ata daasahasri tasmd durga vidhyate || 74 ||
M7.75a/ tat syd yudhasampanna dhana.dhnyena vhanai |
M7.75c/ brhmaai ilpibhir yantrair yavasena-udakena ca || 75 ||
M7.76a/ tasya madhye suparypta krayed gham tmana |
M7.76c/ gupta sarva.tuka ubhra jala.vkasamanvitam || 76 ||
/p. J 134/

7.1.7. Marriage
382

M7.77a/ tad adhysya-udvahed bhry sa.var lakanvitm |


M7.77c/ kule mahati sambht hdy rpa.gunvtm || 77 ||

7.1.8. Appointment of Chaplain and Priests


383

M7.78a/ purohita ca kurvta vuyd eva ca-tvija |


381
382
383

[ O edn 624-625 :: O tr. 157-158


[ O edn 625 :: O tr. 158
[ O edn 626 :: O tr. 158

119

120

Chapter 7

M7.78c/ te 'sya ghyi karmi kuryur vaitnikni ca || 78 ||


M7.79a/ yajeta rj kratubhir vividhair pta.dakiai |
M7.79c/ dharmrtha ca-eva viprebhyo dadyd bhogn dhanni ca || 79 ||

7.1.9. Collectors and Supervisors


384

M7.80a/ svatsarikam ptai ca rrd hrayed balim |


M7.80c/ syc ca-mnya.paro loke varteta pitvat-nu || 80 ||
M7.81a/ adhyakn vividhn kuryt tatra tatra vipacita |
M7.81c/ te 'sya sarvy avekeran n kryi kurvatm || 81 ||

7.1.10. Devotion to Brahmins


385

M7.82a/ vttn gurukuld vipr pjako bhavet |


M7.82c/ npm akayo hy ea nidhir brhmo 'bhidhyate || 82 ||
M7.83a/ na ta sten na ca-amitr haranti na ca nayati |
M7.83c/ tasmd rj nidhtavyo brhmaev akayo nidhi || 83 ||
M7.84a/ na skandate na vyathate na vinayati karhi cit | 386
M7.84c/ variham agnihotrebhyo brhmaasya mukhe hutam || 84 ||
M7.85a/ samam abrhmae dna dvigua brhmaabruve |

M7.85c/ prdhte atashasram ananta vedaprage || 85 ||

387

/p. J 135/

M7.86a/ ptrasya hi vieea raddadhnatay-eva ca |


M7.86c/ alpa v bahu v pretya dnasya phalam anute || 86 ||

7.1.11. War and Warrior Ethic


388

384
385
386
387
388

[ O edn 626 :: O tr. 158


[ O edn 626-627 :: O tr. 158
M7.84av/ M: na skandati na cyavate
M7.85cv/ M: crye atashasram J: sahasraguam crye
[ O edn 627-629 :: O tr. 159

Chapter 7

[M7.87Ma]/ dea.klavidhnena dravya raddhsamanvitam |

121

389

[M7.87Mc]/ ptre pradyate yat tu tad dharmasya prasdhanam || 87 ||

390

(Although Medhatithi comments on the above verse, Jha's edition does not count it in his
numbering of the text. Therefore, Jha ed.'s numbering is the same with K in the following.
M7.87a[88Ma]/ sama.uttama.adhamai rj tv hta playan praj |
M7.87c[88Mc]/ na nivarteta sagrmt ktra dharmam anusmaran || 87 ||
M7.88a[89Ma]/ sagrmev anivartitva prajn ca-eva planam |
M7.88c[89Mc]/ ur brhman ca rj reyaskara param || 88 ||
M7.89a[90Ma]/ haveu mitho 'nyonya jighsanto mahkita |
M7.89c[90Mc]/ yudhyamn para akty svarga ynty a.parmukh || 89 ||
M7.90a[91Ma]/ na kair yudhair hanyd yudhyamno rae ripn |
M7.90c[91Mc]/ na karibhir na-api digdhair na-agnijvalita.tejanai || 90 ||
M7.91a[92Ma]/ na ca hanyt sthalrha na klba na kta.ajalim |
M7.91c[92Mc]/ na mukta.kea na-sna na tava-asmi-iti vdinam || 91 ||
M7.92a[93Ma]/ na supta na vi.sannha na nagna na nir.yudham |
M7.92c[93Mc]/ na-ayudhyamna payanta na parea samgatam || 92 ||
M7.93a[94Ma]/ na-yudhavyasanaprpta na-rta na-atiparikata |
M7.93c[94Mc]/ na bhta na parvtta sat dharmam anusmaran || 93 ||
M7.94a[95Ma]/ yas tu bhta parvtta sagrme hanyate parai |
M7.94c[95Mc]/ bhartur yad dukta ki cit tat sarva pratipadyate || 94 ||
M7.95a[96Ma]/ yat-ca-asya sukta ki cid amutrrtham uprjitam |
M7.95c[96Mc]/ bhart tat sarvam datte parvttahatasya tu || 95 ||
/p. J 136/

4: 7.1.11.1. War Booty


391

M7.96a[97Ma]/ ratha.ava hastina chatra dhana dhnya pan striya |


M7.96c[97Mc]/ sarvadravyi kupya ca yo yaj jayati tasya tat || 96 ||
M7.97a[98Ma]/ rja ca dadyur uddhram ity e vaidik ruti |
M7.97c[98Mc]/ rj ca sarvayodhebhyo dtavyam apthagjitam || 97 ||
M7.98a[99Ma]/ eo 'nupaskta prokto yodhadharma santana |
389
390
391

[M7.87Ma]v/ not in K
[M7.87Mc]v/ not in K
[ O edn 629 :: O tr. 159

122

Chapter 7

M7.98c[99Mc]/ asmd dharmn na cyaveta katriyo ghnan rae ripn || 98 ||

7.1.12. Policies for Good Government


392

M7.99a[100Ma]/ alabdha ca-eva lipseta labdha raket prayatnata |


M7.99c[100Mc]/ rakita vardhayec ca-eva vddha ptreu nikipet || 99 ||
M7.100a[101Ma]/ etac caturvidha vidyt pururthaprayojanam |
M7.100c[101Mc]/ asya nityam anuhna samyak kuryd atandrita || 100 ||
M7.101a[102Ma]/ alabdham icched daena labdha raked avekay |
M7.101c[102Mc]/ rakita vardhayed vddhy vddha ptreu nikipet || 101 ||
M7.102a[103Ma]/ nityam udyata.daa syn nitya vivta.paurua |
M7.102c[103Mc]/ nitya savta.savryo nitya chidrnusry are || 102 ||
M7.103a[104Ma]/ nityam udyata.daasya ktsnam udvijate jagat |
M7.103c[104Mc]/ tasmt sarvi bhtni daena-eva prasdhayet || 103 ||
M7.104a[105Ma]/ a.myay-eva varteta na katha cana myay |
M7.104c[105Mc]/ budhyeta-ariprayukt ca my nitya susavta || 104 ||
M7.105a[106Ma]/ na-asya chidra paro vidyd vidyt-chidra parasya ca |
M7.105c[106Mc]/ ghet krma iva-agni raked vivaram tmana || 105 ||
/p. J 137/

M7.106a[107Ma]/ bakavat-cintayed arthn sihavat-ca parkrame |


M7.106c[107Mc]/ vkavat-ca-avalumpeta aavat-ca vinipatet || 106 ||
M7.107a[108Ma]/ evam vijayamnasya ye 'sya syu paripanthina |
M7.107c[108Mc]/ tn nayed vaa sarvn smdibhir upakramai || 107 ||
M7.108a[109Ma]/ yadi te tu na tiheyur upyai prathamais tribhi |
M7.108c[109Mc]/ daena-eva prasahya-etn-anakair vaam nayet || 108 ||
M7.109a[110Ma]/ sma.adnm upyn caturm api pait |
M7.109c[110Mc]/ sma.daau praasanti nitya rrbhivddhaye || 109 ||
M7.110[111Ma]/ yath-uddharati nirdt kaka dhnya ca rakati |
M7.110c[111Mc]/ tath raken npo rra hanyc ca paripanthina || 110 ||
M7.111a[112Ma]/ mohd rj svarra ya karayaty anavekay |

392

[ O edn 630-632 :: O tr. 159-160

Chapter 7

M7.111c[112Mc]/ so 'cird bhrayate rjyt-jvitt-ca sa.bndhava || 111 ||


M7.112a[113Ma]/ arrakarat pr kyante prin yath |
M7.112c[113Mc]/ tath rjm api pr kyante rrakarat || 112 ||
M7.113a[114Ma]/ rrasya sagrahe nitya vidhnam idam caret |
M7.113c[114Mc]/ susaghtarre hi prthiva sukham edhate || 113 ||

7.1.13. Organization of the State


393

4: 7.1.13.1. Governance of Villages and Towns


394

M7.114a[115Ma]/ dvayos tray pacn madhye gulmam adhihitam |


M7.114c[115Mc]/ tath grmaatn ca kuryd rrasya sagraham || 114 ||
M7.115a[116Ma]/ grmasya-adhipati kuryd daagrmapati tath |
M7.115c[116Mc]/ viata ata.a ca sahasrapatim eva ca || 115 ||
/p. J 138/

M7.116a[117Ma]/ grmadon samutpannn grmika anakai svayam |


M7.116c[117Mc]/ ased grmadaa.ya daa.o viatine || 116 ||
M7.117a[118Ma]/ viatas tu tat sarva ata.ya nivedayet |
M7.117c[118Mc]/ ased grmaata.as tu sahasrapataye svayam || 117 ||
M7.118a[119Ma]/ yni rjapradeyni pratyaha grmavsibhi |
M7.118c[119Mc]/ anna.pna.indhandni grmikas tny avpnuyt || 118 ||
M7.119a[120Ma]/ da kula tu bhujta vi paca kulni ca |
M7.119c[120Mc]/ grma grmaatdhyaka sahasrdhipati puram || 119 ||
4: 7.1.13.2. Supervision of Officials
395

M7.120a[121Ma]/ te grmyi kryni pthakkryi ca-eva hi |


M7.120c[121Mc]/ rjo 'nya saciva snigdhas tni payed atandrita || 120 ||
M7.121a[122Ma]/ nagare nagare ca-eka kuryt sarvrthacintakam |
M7.121c[122Mc]/ uccaisthna ghorarpa nakatrm iva graham || 121 ||
393
394
395

[ O edn 632-634 :: O tr. 160-161


[ O edn 632-633 :: O tr. 160
[ O edn 633-634 :: O tr. 160-161

123

124

Chapter 7

M7.122a[123Ma]/ sa tn anuparikrmet sarvn eva sad svayam |


M7.122c[123Mc]/ te vtta pariayet samyag rreu tat.carai || 122 ||
M7.123a[124Ma]/ rjo hi rakdhikt parasvdyina ah |
M7.123c[124Mc]/ bhty bhavanti pryea tebhyo raked im praj || 123 ||
M7.124a[125Ma]/ ye kryikebhyo 'rtham eva ghyu ppacetasa |
M7.124c[125Mc]/ te sarvasvam dya rj kuryt pravsanam || 124 ||
4: 7.1.13.3. Wages
396

M7.125a[126Ma]/ rj karmasu yuktn str preyajanasya ca |

397

M7.125c[126Mc]/ pratyaha kalpayed vtti sthna karmnurpata || 125 ||

398

/p. J 139/

M7.126a[127Ma]/ pao deyo 'vakasya a utkasya vetanam |


M7.126c[127Mc]/ msikas tath-cchdo dhnyadroas tu msika || 126 ||

7.1.14. Taxes and Duties


399

M7.127a[128Ma]/ kraya.vikrayam adhvna bhakta ca sa.parivyayam |


M7.127c[128Mc]/ yogakema ca samprekya vaijo dpayet karn || 127 ||
M7.128a[129Ma]/ yath phalena yujyeta rj kart ca karmam |
M7.128c[129Mc]/ tath-avekya npo rre kalpayet satata karn || 128 ||
M7.129a[130Ma]/ yath-alplpam adanty dya vryoko.vatsa.apad |
M7.129c[130Mc]/ tath-alplpo grahtavyo rrd rjbdika kara || 129 ||
M7.130a[131Ma]/ pacadbhga deyo rj pau.hirayayo |
M7.130c[131Mc]/ dhnynm aamo bhga aho dvdaa eva v || 130 ||
M7.131a[132Ma]/ dadta-atha abhga dru.msa.madhu.sarpim |
M7.131c[132Mc]/ gandha.oadhi.rasn ca pupa.mla.phalasya ca || 131 ||
M7.132a[133Ma]/ patra.ka.tn ca carma vaidalasya ca |
M7.132c[133Mc]/ mnmayn ca bhn sarvasya-amamayasya ca || 132 ||

396
397
398
399

[ O edn 634 :: O tr. 161


M7.125a[126Ma]v/ M: rjakarmasu
M7.125c[126Mc]v/ M: sthna.karmnurpata
[ O edn 634-637 :: O tr. 161

Chapter 7

M7.133a[134Ma]/ mriyamo 'py dadta na rj rotriyt karam |


M7.133c[134Mc]/ na ca kudh-asya sasdet-rotriyo viaye vasan || 133 ||
M7.134a[135Ma]/ yasya rjas tu viaye rotriya sdati kudh |
M7.134c[135Mc]/ tasya-api tat kudh rram acirena-eva sdati || 134 ||
M7.135a[136Ma]/ ruta.vtte viditv-asya vtti dharmy prakalpayet |
M7.135c[136Mc]/ saraket sarvata ca-ena pit putram iva-aurasam || 135 ||
/p. J 140/

M7.136a[137Ma]/ sarakyamo rj ya kurute dharmam anvaham | 400


M7.136c[137Mc]/ tena-yur vardhate rjo dravia rram eva ca || 136 ||
M7.137a[138Ma]/ yat ki cid api varasya dpayet karasajitam |
M7.137c[138Mc]/ vyavahrea jvanta rj rre pthagjanam || 137 ||
M7.138a[139Ma]/ krukn-ilpina ca-eva drs ctma.upajvina |
M7.138c[139Mc]/ ekaika krayet karma msi msi mahpati || 138 ||
M7.139a[140Ma]/ na-ucchindyd tmano mla pare ca-atitay |
M7.139c[140Mc]/ ucchindan hy tmano mlam mna t ca pdayet || 139 ||

7.1.15. Adjudicating Lawsuits


401

M7.140a[141Ma]/ tka ca-eva mdu ca syt krya vkya mahpati |


M7.140c[141Mc]/ tka ca-eva mdu ca-eva rja bhavati sammata || 140 ||
M7.141a[142Ma]/ amtyamukhya dharmaja prja dnta kula.udgatam |
M7.141c[142Mc]/ sthpayed sane tasmin khinna krya.kae nm || 141 ||

7.1.16. Protection of the Subjects


402

M7.142a[143Ma]/ eva sarva vidhya-idam itikartavyam tmana |


M7.142c[143Mc]/ yukta ca-eva-apramatta ca pariraked im praj || 142 ||
M7.143a[144Ma]/ vikroantyo yasya rrd hriyante dasyubhi praj |
M7.143c[144Mc]/ sampayata sa.bhtyasya mta sa na tu jvati || 143 ||

400
401
402

M7.136a[137Ma]v/ M: rj-aya
[ O edn 637 :: O tr. 161
[ O edn 637-638 :: O tr. 161-162

125

126

Chapter 7

M7.144a[145Ma]/ katriyasya paro dharma prjnm eva planam |


M7.144c[145Mc]/ nirdiaphalabhokt hi rj dharmea yujyate || 144 ||

7.1.17. Morning Routine


403

M7.145a[146Ma]/ utthya pacime yme kta.auca samhita |


M7.145c[146Mc]/ hutgnir brhma crcya praviet sa ubh sabhm || 145 ||
/p. J 141/

M7.146a[147Ma]/ tatra sthita praj sarv pratinandya visarjayet |


M7.146c[147Mc]/ visjya ca praj sarv mantrayet saha mantribhi || 146 ||
4: 7.1.17.1. Meeting with Counselors
404

M7.147a[148Ma]/ giripha samruhya prasda v rahogata |


M7.147c[148Mc]/ araye ni.alke v mantrayed a.vibhvita || 147 ||
M7.148a[149Ma]/ yasya mantra na jnanti samgamya pthagjan |
M7.148c[149Mc]/ sa ktsn pthiv bhukte koahno 'pi prthiva || 148 ||
M7.149a[150Ma]/ jaa.mka.andha.badhirs tairyagyonn vayo.'tign |
M7.149c[150Mc]/ str.mleccha.vydhita.vyagn mantrakle 'pasrayet || 149 ||
M7.150a[151Ma]/ bhindanty avamat mantra tairyagyons tath-eva ca |
M7.150c[151Mc]/ striya ca-eva vieea tasmt tatrdto bhavet || 150 ||
M7.151a[152Ma]/ madhyandine 'rdhartre v virnto vigataklama |

M7.151c[152Mc]/ cintayed dharma.kma.arthn srdha tair eka eva v || 151 ||


M7.152a[153Ma]/ parasparaviruddhn te ca samuprjanam |
M7.152c[153Mc]/ kanyn sampradna ca kumr ca rakaa || 152 ||
M7.153a[154Ma]/ dtasampreaa ca-eva kryaea tath-eva ca |
M7.153c[154Mc]/ antapurapracra ca praidhn ca ceitam || 153 ||
M7.154a[155Ma]/ ktsna ca-aavidha karma pacavarga ca tattvata |
M7.154c[155Mc]/ anurga.apargau ca pracra maalasya ca || 154 ||
M7.155a[156Ma]/ madhyamasya pracra ca vijgio ca ceitam |
403
404
405

[ O edn 638-652 :: O tr. 162-165


[ O edn 638-640 :: O tr. 162
M7.151c[152Mc]v/ M: srtha

405

Chapter 7

M7.155c[156Mc]/ udsnapracra ca atro ca-eva prayatnata || 155 ||


/p. J 142/

4: 7.1.17.2. Constituents of the Circle


406

M7.156a[157Ma]/ et praktayo mla maalasya samsata |


M7.156c[157Mc]/ aau ca-any samkhyt dvdaa-eva tu t smt || 156 ||
M7.157a[158Ma]/ amtya.rra.durga.artha.dakhy paca ca-apar |
M7.157c[158Mc]/ pratyeka kathit hy et sakepea dvisaptati || 157 ||
M7.158a[159Ma]/ anantaram ari vidyd arisevinam eva ca |
M7.158c[159Mc]/ arer anantara mitram udsna tayo param || 158 ||
M7.159a[160Ma]/ tn sarvn abhisandadhyt smdibhir upakramai |
M7.159c[160Mc]/ vyastai ca-eva samastai ca pauruea nayena ca || 159 ||
4: 7.1.17.3. Political Strategy-I
407

M7.160a[161Ma]/ sandhi ca vigraha ca-eva ynam sanam eva ca |


M7.160c[161Mc]/ dvaidhbhva saraya ca agu cintayet sad || 160 ||
M7.161a[162Ma]/ sana ca-eva yna ca sandhi vigraham eva ca |
M7.161c[162Mc]/ krya vkya prayujta dvaidha sarayam eva ca || 161 ||
M7.162a[163Ma]/ sandhi tu dvividha vidyd rj vigraham eva ca |
M7.162c[163Mc]/ ubhe yna.sane ca-eva dvividha saraya smta || 162 ||
M7.163a[164Ma]/ samna.ynakarm ca vipartas tath-eva ca |
M7.163c[164Mc]/ tad tv yatisayukta sandhir jeyo dvilakaa || 163 ||
M7.164a[165Ma]/ svayakta ca kryrtham akle kla eva v |
M7.164c[165Mc]/ mitrasya ca-eva-apakte dvividho vigraha smta || 164 ||
M7.165a[166Ma]/ ekkina ca-tyayike krye prpte yadcchay |
M7.165c[166Mc]/ sahatasya ca mitrea dvividha ynam ucyate || 165 ||
/p. J 143/

M7.166a[167Ma]/ kasya ca-eva kramao daivt prvaktena v |


M7.166c[167Mc]/ mitrasya ca-anurodhena dvividha smtam sanam || 166 ||

406
407

[ O edn 640-641 :: O tr. 162


[ O edn 641-645 :: O tr. 162-163

127

128

M7.167a[168Ma]/ balasya svmina ca-eva sthiti kryrthasiddhaye |


M7.167c[168Mc]/ dvividha krtyate dvaidha guyaguavedibhi || 167 ||
M7.168a[169Ma]/ arthasampdanrtha ca pyamnasya atrubhi |
M7.168c[169Mc]/ sdhuu vyapadea ca dvividha saraya smta || 168 ||
M7.169a[170Ma]/ yad-avagacched yatym dhikya dhruvam tmana |
M7.169c[170Mc]/ tadtve ca-alpik p tad sandhi samrayet || 169 ||
M7.170a[171Ma]/ yad prah manyeta sarvs tu praktr bham |
M7.170c[171Mc]/ atyucchrita tathtmna tad kurvta vigraham || 170 ||
M7.171a[172Ma]/ yad manyeta bhvena ha pua bala svakam |
M7.171c[172Mc]/ parasya viparta ca tad yyd ripu prati || 171 ||
M7.172a[173Ma]/ yad tu syt pariko vhanena balena ca |
M7.172c[173Mc]/ tadsta prayatnena anakai sntvayann arn || 172 ||
M7.173a[174Ma]/ manyeta-ari yad rj sarvath balavattaram |
M7.173c[174Mc]/ tad dvidh bala ktv sdhayet kryam tmana || 173 ||
M7.174a[175Ma]/ yad parabaln tu gamanyatamo bhavet |
M7.174c[175Mc]/ tad tu sarayet kipra dhrmika balina npam || 174 ||
M7.175a[176Ma]/ nigraha praktn ca kuryd yo 'ribalasya ca |
M7.175c[176Mc]/ upaseveta ta nitya sarvayatnair guru yath || 175 ||
/p. J 144/

M7.176a[177Ma]/ yadi tatra-api sampayed doa sarayakritam |


M7.176c[177Mc]/ suyuddham eva tatra-api nirviaka samcaret || 176 ||
M7.177a[178Ma]/ sarva.upyais tath kuryn ntija pthivpati |
M7.177c[178Mc]/ yath-asya-abhyadhik na syur mitra.udsna.atrava || 177 ||
M7.178a[179Ma]/ yati sarvakry tadtva ca vicrayet |
M7.178c[179Mc]/ attn ca sarve gua.doau ca tattvata || 178 ||
M7.179a[180Ma]/ yaty gua.doajas tadtve kipra.nicaya |
M7.179c[180Mc]/ atte kryaeaja atrubhir na-abhibhyate || 179 ||
M7.180a[181Ma]/ yath-ena na-abhisandadhyur mitra.udsna.atrava |
M7.180c[181Mc]/ tath sarva savidadhyd ea smsiko naya || 180 ||
4: 7.1.17.4. War
408

M7.181a[182Ma]/ tad tu ynam tihed arirra prati prabhu |

Chapter 7

Chapter 7

129

M7.181c[182Mc]/ tadnena vidhnena yyd aripura anai || 181 ||


M7.182a[183Ma]/ mrgare ubhe msi yyd ytr mahpati |
M7.182c[183Mc]/ phlguna vtha caitra v msau prati yathbalam || 182 ||
M7.183a[184Ma]/ anyev api tu kleu yad payed dhruva jayam |
M7.183c[184Mc]/ tad yyd vighya-eva vyasane ca-utthite ripo || 183 ||
M7.184a[185Ma]/ ktv vidhna mle tu ytrika ca yathvidhi |
M7.184c[185Mc]/ upaghya-spada ca-eva crn samyag vidhya ca || 184 ||
M7.185a[186Ma]/ saodhya trividha mrga avidha ca bala svakam |
M7.185c[186Mc]/ smparyikakalpena yyd aripura prati || 185 ||
/p. J 145/

M7.186a[187Ma]/ atrusevini mitre ca ghe yuktataro bhavet |


M7.186c[187Mc]/ gata.pratygate ca-eva sa hi kaataro ripu || 186 ||
M7.187a[188Ma]/ daavyhena tan mrga yyt tu akaena v |
M7.187c[188Mc]/ varha.makarbhy v scy v garuena v || 187 ||
M7.188a[189Ma]/ yata ca bhayam aket tato vistrayed balam |
M7.188c[189Mc]/ padmena ca-eva vyhena nivieta sad svayam || 188 ||
M7.189a[190Ma]/ senpati.baldhyakau sarvadiku niveayet |
M7.189c[190Mc]/ yata ca bhayam aket prc t kalpayed diam || 189 ||
M7.190a[191Ma]/ gulm ca sthpayed ptn ktasajn samantata |
M7.190c[191Mc]/ sthne yuddhe ca kualn abhrn avikria || 190 ||
M7.191a[192Ma]/ sahatn yodhayed alpn kma vistrayed bahn |
M7.191c[192Mc]/ scy vajrea ca-eva-etn vyhena vyhya yodhayet || 191 ||
M7.192a[193Ma]/ syandana.avai same yudhyed anpe nau dvipais tath |
M7.192c[193Mc]/ vka.gulmvte cpair asi.carma.yudhai sthale || 192 ||
M7.193a[194Ma]/ kuruketr ca matsy ca pacln-rasenajn | 409
M7.193c[194Mc]/ drghl lagh ca-eva narn agrnkeu yojayet || 193 ||
M7.194a[195Ma]/ praharayed bala vyhya t ca samyak parkayet |
M7.194c[195Mc]/ ce ca-eva vijnyd arn yodhayatm api || 194 ||

410

M7.195a[196Ma]/ uparudhya-arim sta rra csya-upapayet |


M7.195c[196Mc]/ dayec csya satata yavasa.anna.udaka.indhanam || 195 ||
408
409
410

[ O edn 645-649 :: O tr. 164


M7.193a[194Ma]v/ M: kauraketr ca
M7.194a[195Ma]v/ M: bha parkayet

130

Chapter 7

/p. J 146/

M7.196a[197Ma]/ bhindyc ca-eva tagni prkra.parikhs tath |


M7.196c[197Mc]/ samavaskandayec ca-ena rtrau vitrsayet tath || 196 ||
M7.197a[198Ma]/ upajapyn upajaped budhyeta-eva ca tatktam |
M7.197c[198Mc]/ yukte ca daive yudhyeta jayaprepsur apetabh || 197 ||
M7.198a[199Ma]/ smn dnena bhedena samastair atha v pthak |

M7.198c[199Mc]/ vijetu prayateta-arn na yuddhena kad cana || 198 ||

411

M7.199a[200Ma]/ anityo vijayo yasmd dyate yudhyamnayo |


M7.199c[200Mc]/ parjaya ca sagrme tasmd yuddha vivarjayet || 199 ||
M7.200a[201Ma]/ traym apy upyn prva.uktnm asambhave |
M7.200c[201Mc]/ tath yudhyeta sampanno vijayeta ripn yath || 200 ||
4: 7.1.17.5. Conduct in Victory
412

M7.201a[202Ma]/ jitv sampjayed devn brhma ca-eva dhrmikn |


M7.201c[202Mc]/ pradadyt parihrrtha khypayed abhayni ca || 201 ||
M7.202a[203Ma]/ sarve tu viditv-e samsena cikritam |
M7.202c[203Mc]/ sthpayet tatra tadvaya kuryc ca samayakriym || 202 ||
M7.203a[204Ma]/ pramni ca kurvta te dharmn yath.uditn |
M7.203c[204Mc]/ ratnai ca pjayed ena pradhnapuruai saha || 203 ||
M7.204a[205Ma]/ dnam apriyakara dna ca priyakrakam |

M7.204c[205Mc]/ abhpsitnm arthn kle yukta || 204 ||

413

M7.205a[206Ma]/ sarva karma-idam yatta vidhne daiva.mnue |


M7.205c[206Mc]/ tayor daivam acintya tu mnue vidyate kriy || 205 ||
/p. J 147/

4: 7.1.17.6. Political Strategy-II


414

The following three verses are found only in M. (Jha's edition does not count them in its
numbering of the text, although Medhatithi gives their commentary.
[M7.207Ma]/ daivena vidhin yukta mnuya yat pravartate |
411
412
413
414

M7.198c[199Mc]v/ M: -ari
[ O edn 649-650 :: O tr. 164-165
M7.204c[205Mc]v/ M: klayukta praasyate
[ O edn 650-652 :: O tr. 165

415

Chapter 7

131

[M7.207Mc]/ parikleena mahat tadarthasya samdhakam || 207 ||


[M7.208Ma]/ sayuktasya-api daivena puruakrea varjitam |

416

417

[M7.208Mc]/ vin puruakrea phala ketra prayacchati || 208 ||


[M7.209Ma]/ candrrka.dy grah vyur agnir pas tath-eva ca |

418

419

[M7.209Mc]/ iha daivena sdhyante pauruea prayatnata || 209 ||

420

M7.206a[210Ma]/ saha v-api vrajed yukta sandhi ktv prayatnata |


M7.206c[210Mc]/ mitra hiraya bhmi v sampayas trividha phalam || 206 ||
M7.207a[211Ma]/ prigrha ca samprekya tathkranda ca maale |
M7.207c[211Mc]/ mitrd atha-apy amitrd v ytrphalam avpnuyt || 207 ||
M7.208a[212Ma]/ hiraya.bhmisamprpty prthivo na tatha-edhate |
M7.208c[212Mc]/ yath mitra dhruva labdhv kam apy yatikamam || 208 ||
M7.209a[213Ma]/ dharmaja ca ktaja ca tuapraktim eva ca |
M7.209c[213Mc]/ anurakta sthirrambha laghumitra praasyate || 209 ||
M7.210a[214Ma]/ prja kulna ra ca daka dtram eva ca |
M7.210c[214Mc]/ ktaja dhtimanta ca kaam hur ari budh || 210 ||
M7.211a[215Ma]/ ryat puruajna aurya karuavedit |
M7.211c[215Mc]/ sthaulalakya ca satatam udsnagua.udaya || 211 ||
M7.212a[216Ma]/ ksemy sasyaprad nitya pauvddhikarm api |
M7.212c[216Mc]/ parityajen npo bhmim tmrtham a.vicrayan || 212 ||
M7.213a[217Ma]/ padartha dhana raked drn raked dhanair api | 421
M7.213c[217Mc]/ tmna satata raked drair api dhanair api || 213 ||
M7.214a[218Ma]/ saha sarv samutpann prasamkya-pado bham |
M7.214c[218Mc]/ sayukt ca viyukt ca sarva.upyn sjed budha || 214 ||
M7.215a[219Ma]/ upetram upeya ca sarva.upy ca ktsnaa |
M7.215c[219Mc]/ etat traya samritya prayateta-arthasiddhaye || 215 ||
/p. J 148/

415
416
417
418
419
420
421

[M7.207Ma]v/ not in K. Jha 'yukta


[M7.207Mc]v/ not in K
[M7.208Ma]v/ not in K
[M7.208Mc]v/ not in K
[M7.209Ma]v/ not in K
[M7.209Mc]v/ not in K
M7.213a[217Ma]v/ M: padarthe

132

Chapter 7

7.1.18. Afternoon Routine


422

M7.216a[220Ma]/ eva sarvam ida rj saha sammantrya mantribhi |


M7.216c[220Mc]/ vyyamya-plutya madhyhne bhoktum antapura viet || 216 ||
M7.217a[221Ma]/ tatra-tmabhtai klajair a.hryai paricrakai |
M7.217c[221Mc]/ suparkitam anndyam adyn mantrair vipahai || 217 ||
M7.218a[222Ma]/ viaghnair agadai ca-asya sarvadravyi yojayet | 423
M7.218c[222Mc]/ viaghnni ca ratnni niyato dhrayet sad || 218 ||
M7.219a[223Ma]/ parkit striya ca-ena vyajana.udaka.dhpanai |
M7.219c[223Mc]/ vebharaasauddh speyu susamhit || 219 ||
M7.220a[224Ma]/ eva prayatna kurvta yna.ayy.sana.aane |
M7.220c[224Mc]/ snne prasdhane ca-eva sarvlakrakeu ca || 220 ||
M7.221a[225Ma]/ bhuktavn viharec ca-eva strbhir antapure saha |
M7.221c[225Mc]/ vihtya tu yathkla puna kryi cintayet || 221 ||
M7.222a[226Ma]/ alakta ca sampayed yudhya punar janam |
M7.222c[226Mc]/ vhanni ca sarvi astry bharani ca || 222 ||

7.1.19. Evening Routine


424

M7.223a[227Ma]/ sandhy ca-upsya uyd antarvemani astrabht |


M7.223c[227Mc]/ rahasya-khyyin ca-eva praidhn ca ceitam || 223 ||
M7.224a[228Ma]/ gatv kakntara tv anyat samanujpya ta janam |
M7.224c[228Mc]/ pravied bhojanrtha ca strvto 'ntapura puna || 224 ||
/p. J 149/

M7.225a[229Ma]/ tatra bhuktv puna ki cit tryaghoai praharita |


M7.225c[229Mc]/ saviet ta yathklam uttihec ca gataklama || 225 ||
M7.226a[230Ma]/ etadvidhnam tihed aroga pthivpati |
M7.226c[230Mc]/ asvastha sarvam etat tu bhtyeu viniyojayet || 226 ||

422
423
424

[ O edn 652-653 :: O tr. 165-166


M7.218a[222Ma]v/ M: viaghnair udakai ca-asya sarvadravyi odhayet
[ O edn 653-654 :: O tr. 166

Chapter 8

/p. J 150/

133

134

Chapter 8

Chapter 8
425

8.1. The Justice System


426

8.1.1. Court
427

M8.01a/ vyavahrn didkus tu brhmaai saha prthiva |


M8.01c/ mantrajair mantribhi ca-eva vinta praviet sabhm || 1 ||
M8.02a/ tatra-sna sthito v-api pim udyamya dakiam |
M8.02c/ vinta.vea.bharaa payet kryi kryim || 2 ||
M8.03a/ pratyaha deadai ca stradai ca hetubhi |
M8.03c/ adaasu mrgeu nibaddhni pthak pthak || 3 ||

8.1.2. Grounds for Litigation


428

M8.04a/ tem dyam dna nikepo 'svmivikraya |


M8.04c/ sambhya ca samutthna dattasya-anapakarma ca || 4 ||
M8.05a/ vetanasya-eva cdna savida ca vyatikrama |
M8.05c/ kraya.vikraynuayo vivda svmi.playo || 5 ||
M8.06a/ smvivdadharma ca pruye daavcike |
M8.06c/ steya ca shasa ca-eva strsagrahaam eva ca || 6 ||
M8.07a/ str.pundharmo vibhga ca dytam hvaya eva ca |

425
426
427
428

[ O edn 659-745 :: O tr. 167-189


[ O edn 659-745 :: O tr. 167-189
[ O edn 659 :: O tr. 167
[ O edn 659-660 :: O tr. 167

Chapter 8

135

M8.07c/ padny adaa-etni vyavahrasthitv iha || 7 ||


/p. J 151/

M8.08a/ eu sthneu bhyiha vivda carat nm |


M8.08c/ dharma vatam ritya kuryt kryavinirayam || 8 ||

8.1.3. Legal Proceedings


429

4: 8.1.3.1. Judges
430

M8.09a/ yad svaya na kuryt tu npati kryadaranam |


M8.09c/ tad niyujyd vidvsa brhmaa kryadarane || 9 ||
M8.10a/ so 'sya kryi sampayet sabhyair eva tribhir vta |
M8.10c/ sabhm eva praviya-agrym sna sthita eva v || 10 ||
M8.11a/ yasmin dee nidanti vipr vedavidas traya |
M8.11c/ rja ca-adhikto vidvn brahmaas t sabh vidu || 11 ||
4: 8.1.3.2. Pursuit of Justice
431

M8.12a/ dharmo viddhas tv adharmea sabh yatra-upatihate |


M8.12c/ alya ca-asya na kntanti viddhs tatra sabhsada || 12 ||
M8.13a/ sabh v na praveavya vaktavya v samajasam |
M8.13c/ abruvan vibruvan v-api naro bhavati kilbi || 13 ||

432

M8.14a/ yatra dharmo hy adharmea satya yatra-antena ca |


M8.14c/ hanyate prekamn hats tatra sabhsada || 14 ||
M8.15a/ dharma eva hato hanti dharmo rakati rakita |

M8.15c/ tasmd dharmo na hantavyo m no dharmo hato 'vadht || 15 ||


M8.16a/ vo hi bhagavn dharmas tasya ya kurute hy alam | 434
M8.16c/ vala ta vidur devs tasmd dharma na lopayet || 16 ||

429
430
431
432
433
434

[ O edn 660-666 :: O tr. 167-169


[ O edn 660 :: O tr. 167
[ O edn 661-662 :: O tr. 167-168
M8.13av/ M: sabh v na praveavy
M8.15cv/ M: vadht
M8.16av/ M: tv alam

433

136

Chapter 8

M8.17a/ eka eva suhd dharmo nidhne 'py anuyti ya |


M8.17c/ arrea sama na sarvam anyadd hi gacchati || 17 ||
/p. J 152/

M8.18a/ pdo 'dharmasya kartra pda skiam cchati |


M8.18c/ pda sabhsada sarvn pdo rjnam cchati || 18 ||
M8.19a/ rj bhavaty an.ens tu mucyante ca sabhsada |
M8.19c/ eno gacchati kartra nind.arho yatra nindyate || 19 ||
4: 8.1.3.3. Excursus: dras as Legal Interpreters
435

M8.20a/ jtimtra.upajv v kma syd brhmaabruva |


M8.20c/ dharmapravakt npater na dra katha cana || 20 ||
M8.21a/ yasya dras tu kurute rjo dharmavivecanam |
M8.21c/ tasya sdati tad rra pake gaur iva payata || 21 ||
M8.22a/ yad rra dra.bhyiha nstikkrntam a.dvijam |
M8.22c/ vinayaty u tat ktsna durbhika.vydhipitam || 22 ||
4: 8.1.3.4. Judicial Conduct and Reasoning-I
436

M8.23a/ dharmsanam adhihya savta.aga samhita |


M8.23c/ praamya lokaplebhya kryadaranam rabhet || 23 ||
M8.24a/ artha.anarthv ubhau buddhv dharma.adharmau ca kevalau |
M8.24c/ varakramea sarvi payet kryi kryim || 24 ||
M8.25a/ bhyair vibhvayet-ligair bhvam antargata nm |
M8.25c/ svara.vara.igita.krai caku ceitena ca || 25 ||
M8.26a/ krair igitair gaty ceay bhitena ca |
M8.26c/ netra.vaktravikrai ca ghyate 'ntargata mana || 26 ||
4: 8.1.3.5. Excursus: Property and Minors and Women
437

M8.27a/ bladya.dika riktha tvad rj-anuplayet |

435
436
437

[ O edn 662 :: O tr. 168


[ O edn 662-663 :: O tr. 168
[ O edn 663 :: O tr. 168

Chapter 8

M8.27c/ yvat sa syt samvtto yvat-ca-atta.aiava] || 27 ||

137

438

/p. J 153/

M8.28a/ va.aputrsu ca-eva syd rakaa ni.kulsu ca |


M8.28c/ pati.vratsu ca stru vidhavsv tursu ca || 28 ||
M8.29a/ jvantn tu ts ye tadd hareyu svabndhav |
M8.29c/ tn-iyt-cauradaena dhrmika pthivpati || 29 ||
4: 8.1.3.6. Excursus: Lost and Stolen Property
439

M8.30a/ praaa.svmika riktha rj tryabda nidhpayet |


M8.30c/ arvk tryabddd haret svm parea npatir haret || 30 ||
M8.31a/ mama-idam iti yo bryt so 'nuyojyo yathvidhi |
M8.31c/ savdya rpa.sakhydn svm tad dravyam arhati || 31 ||
M8.32a/ a.vedayno naasya dea kla ca tattvata |
M8.32c/ vara rpa prama ca tatsama daam arhati || 32 ||
M8.33a/ dadta-atha abhga pranaa.adhigatn npa |
M8.33c/ daama dvdaa v-api sat dharmam anusmaran || 33 ||
M8.34a/ pranaa.adhigata dravya tihed yuktair adhihitam |
M8.34c/ ys tatra caurn ghyt tn rj-ibhena ghtayet || 34 ||
M8.35a/ mamyam iti yo bryn nidhi satyena mnava |
M8.35c/ tasydadta abhga rj dvdaam eva v || 35 ||
M8.36a/ anta tu vadan daya svavittasya-aam aamam |
M8.36c/ tasya-eva v nidhnasya sakhyay-alpyas kalm || 36 ||
M8.37a/ vidvs tu brhmao dv prva.upanihita nidhim |
M8.37c/ aeato 'py dadta sarvasya-adhipatir hi sa || 37 ||
/p. J 154/

M8.38a/ ya tu payen nidhi rj pura nihita kitau |


M8.38c/ tasmd dvijebhyo dattv-ardham ardha koe praveayet || 38 ||
M8.39a/ nidhn tu purn dhtnm eva ca kitau |
M8.39c/ ardhabhg rakad rj bhmer adhipatir hi sa || 39 ||

438
439

M8.27cv/ M: yvad v-atta.aiava


[ O edn 664-665 :: O tr. 168-169

138

Chapter 8

M8.40a/ dtavya sarvavarebhyo rj caurair hta dhanam |


M8.40c/ rj tad upayujna caurasya-pnoti kilbiam || 40 ||
4: 8.1.3.7. Judicial Conduct and Reasoning-II
440

M8.41a/ jti.jnapadn dharmn redharm ca dharmavit |


M8.41c/ samkya kuladharm ca svadharma pratipdayet || 41 ||
M8.42a/ svni karmi kurv dre santo 'pi mnav |
M8.42c/ priy bhavanti lokasya sve sve karmay avasthit || 42 ||
M8.43a/ na-utpdayet svaya krya rj na-apy asya purua |

M8.43c/ na ca prpitam anyena grased artha katha cana || 43 ||

441

M8.44a/ yath nayaty askptair mgasya mgayu padam |


M8.44c/ nayet tath-anumnena dharmasya npati padam || 44 ||
M8.45a/ satyam artha ca sampayed tmnam atha skia | 442
M8.45c/ dea rpa ca kla ca vyavahravidhau sthita || 45 ||
M8.46a/ sadbhir carita yat syd dhrmikai ca dvijtibhi |
M8.46c/ tad dea.kula.jtnm a.viruddha prakalpayet || 46 ||

8.1.4. Grounds for Litigation-I Non-payment of Debts


443

M8.47a/ adhamarrthasiddhyartham uttamarena codita |


M8.47c/ dpayed dhanikasya-artham adhamard vibhvitam || 47 ||
/p. J 155/

M8.48a/ yair yair upyair artha sva prpnuyd uttamarika |


M8.48c/ tair tair upyai saghya dpayed adhamarikam || 48 ||
M8.49a/ dharmea vyavahrea chalena-caritena ca |
M8.49c/ prayukta sdhayed artha pacamena balena ca || 49 ||
M8.50a/ ya svaya sdhayed artham uttamaro 'dhamarikt |
M8.50c/ na sa rj-abhiyoktavya svaka sasdhayan dhanam || 50 ||

440
441
442
443

[ O edn 665-666 :: O tr. 169


M8.43cv/ M: graseta-artha
M8.45av/ M: skiam
[ O edn 666-694 :: O tr. 169-176

Chapter 8

139

M8.51a/ arthe 'pavyayamna tu karaena vibhvitam |


M8.51c/ dpayed dhanikasya-artha daalea ca aktita || 51 ||
M8.52a/ apahnave 'dhamarasya dehi-ity uktasya sasadi |
M8.52c/ abhiyokt died deya karaa v-anyad uddiet || 52 ||
M8.53a/ adeya ya ca diati nirdiya-apahnute ca ya |
M8.53c/ ya ca-adhara.uttarn arthn vigtn na-avabudhyate || 53 ||
M8.54a/ apadiya-apadeya ca punar yas tv apadhvati | 444
M8.54c/ samyak praihita ca-artha pa san na-abhinandati || 54 ||
M8.55a/ a.sambhye skibhi ca dee sambhate mitha |
M8.55c/ nirucyamna prana ca na-icched ya ca-api nipatet || 55 ||
M8.56a/ brhi-ity ukta ca na bryd ukta ca na vibhvayet |
M8.56c/ na ca prva.apara vidyt tasmd artht sa hyate || 56 ||
M8.57a/ skia santi mety uktv dia-ity ukto dien na ya |

445

M8.57c/ dharmastha kraair etair hna tam api nirdiet || 57 ||

446

/p. J 156/

M8.58a/ abhiyokt na ced bryd badhyo daya ca dharmata | 447


M8.58c/ na cet tripakt prabryd dharma prati parjita || 58 ||
M8.59a/ yo yvat-nihnuvta-artha mithy yvati v vadet |
M8.59c/ tau npea hy adharmajau dpyo taddvigua damam || 59 ||
M8.60a/ po 'pavyayamnas tu kta.avastho dhana.ei |
M8.60c/ tryavarai skibhir bhvyo npa.brhmaasannidhau || 60 ||
M8.61a/ yd dhanibhi kry vyavahreu skia |
M8.61c/ tdn sampravakymi yath vcyam ta ca tai || 61 ||
4: 8.1.4.1. Qualification of Witnesses
448

M8.62a/ ghia putrio maul katra.vi.dra.yonaya |


M8.62c/ arthyukt skyam arhanti na ye ke cid anpadi || 62 ||
M8.63a/ pt sarveu vareu kry kryeu skia |

444
445
446
447
448

M8.54av/ M: apadiya-apadea
M8.57av/ M: jtra santi mety*] *{mety < ma ity ?}
M8.57cv/ M: tam iti nirdiet
M8.58av/ M: bandhyo daya ca
[ O edn 670-672 :: O tr. 170

140

Chapter 8

M8.63c/ sarvadharmavido 'lubdh viparts tu varjayet || 63 ||


M8.64a/ na-arthasambandhino na-pt na sahy na vairia |
M8.64c/ na dado kartavy na vydhyrt na dit || 64 ||
M8.65a/ na sk npati kryo na kruka.kulavau |
M8.65c/ na rotriyo na ligastho na sagebhyo vinirgata || 65 ||
M8.66a/ na-adhyadhno na vaktavyo na dasyur na vikarmakt |
M8.66c/ na vddho na iur na-eko na-antyo na vikala.indriya || 66 ||
M8.67a/ na-rto na matto na-unmatto na kut.t.upapita |
M8.67c/ na ramrto na kmrto na kruddho na-api taskara || 67 ||
/p. J 157/

M8.68a/ str skya striya kuryur dvijn sad dvij |


M8.68c/ dr ca santa drm antynm antya.yonaya || 68 ||
M8.69a/ anubhv tu ya ka cit kuryt skya vivdinm |
M8.69c/ antarvemany araye v arrasya-api ca-atyaye || 69 ||
M8.70a/ striy-apy asambhve krya blena sthavirea v |
M8.70c/ iyea bandhun v-api dsena bhtakena v || 70 ||
M8.71a/ bla.vddha.tur ca skyeu vadat m |
M8.71c/ jnyd asthir vcam utsikta.manas tath || 71 ||
M8.72a/ shaseu ca sarveu steya.sagrahaeu ca |
M8.72c/ vg.daayo ca pruye na parketa skia || 72 ||
4: 8.1.4.2. Assessing Testimony
449

M8.73a/ bahutva parighyt skidvaidhe nardhipa |


M8.73c/ sameu tu gua.utkn guidvaidhe dvijottamn || 73 ||
M8.74a/ samakadarant skya ravac ca-eva sidhyati |
M8.74c/ tatra satya bruvan sk dharma.arthbhy na hyate || 74 ||
M8.75a/ sk da.rutd anyad vibruvann ryasasadi |
M8.75c/ av narakam abhyeti pretya svargc ca hyate || 75 ||
M8.76a/ yatra-anibaddho 'pketa uyd v-api ki cana |
M8.76c/ pas tatra-api tad bryd yathda yathrutam || 76 ||

449

[ O edn 672-673 :: O tr. 170-171

Chapter 8

M8.77a/ eko 'lubdhas tu sk syd bahvya ucyo 'pi na striya | 450


M8.77c/ strbuddher asthiratvt tu doai ca-anye 'pi ye vt || 77 ||
/p. J 158/

M8.78a/ svabhvena-eva yad bryus tad grhya vyvahrikam |


M8.78c/ ato yad anyad vibryur dharmrtha tad aprthakam || 78 ||
4: 8.1.4.3. Questioning of Witnesses
451

M8.79a/ sabhnta skia prptn arthi.pratyarthi.sannidhau |


M8.79c/ prvivko 'nuyujta vidhin-anena sntvayan || 79 ||
M8.80a/ yad dvayor anayor vettha krye 'smi ceita mitha |
M8.80c/ tad brta sarva satyena yumka hy atra skit || 80 ||
M8.81a/ satya skye bruvan sk lokn pnoty pukaln | 452
M8.81c/ iha ca-an.uttam krti vg e brahmapjit || 81 ||
M8.82a/ skye 'nta vadan pair badhyate vruair bham |
M8.82c/ vivaa atam jts tasmt skya vaded tam || 82 ||
M8.83a/ satyena pyate sk dharma satyena vardhate |
M8.83c/ tasmt satya hi vaktavya sarvavareu skibhi || 83 ||
M8.84a/ tm-eva hy tmana sk gatir tm tath-tmana |
M8.84c/ m-avamasth svam tmna n skiam uttamam || 84 ||
M8.85a/ manyante vai ppakto na ka cit payati-iti na |
M8.85c/ ts tu dev prapayanti svasya-eva-antaraprua || 85 ||
M8.86a/ dyaur bhmir po hdaya candra.arka.agni.yama.anil |
M8.86c/ rtri sandhye ca dharma ca vttaj sarvadehinm || 86 ||
M8.87a/ deva.brhmaasnnidhye skya pcched ta dvijn |
M8.87c/ uda.mukhn pr.mukhn v prvhe vai uci ucn || 87 ||
/p. J 159/

M8.88a/ brhi-iti brhmaa pcchet satya brhi-iti prthivam |


M8.88c/ go.bja.kcanair vaiya dra sarvais tu ptakai || 88 ||
M8.89a/ brahmaghno ye smt lok ye ca str.bla.ghtina |

450
451
452

M8.77av/ M: tv ask
[ O edn 673-679 :: O tr. 171-172
M8.81av/ M: pnoty aninditn

141

142

Chapter 8

M8.89c/ mitradruha kta.ghnasya te te syur bruvato m || 89 ||


M8.90a/ janmaprabhti yat ki cit puya bhadra tvay ktam |
M8.90c/ tat te sarva uno gacched yadi brys tvam anyath || 90 ||
M8.91a/ eko 'ham asmi-ity tmna yas tva kalya manyase |
M8.91c/ nitya sthitas te hdy ea puya.ppa.kit muni || 91 ||
M8.92a/ yamo vaivasvato devo yas tava-ea hdi sthita |
M8.92c/ tena ced avivdas te m gag m kurn gama || 92 ||
M8.93a/ nagno mua kaplena ca bhikrth kut.pipsita | 453
M8.93c/ andha atrukula gacched ya skyam anta vadet || 93 ||
M8.94a/ avk.irs tamasy andhe kilbi naraka vrajet |
M8.94c/ ya prana vitatha bryt pa san dharmanicaye || 94 ||
M8.95a/ andho matsyn iva-anti sa nara kaakai saha |
M8.95c/ yo bhate 'rthavaikalyam a.pratyaka sabh gata || 95 ||
M8.96a/ yasya vidvn hi vadata ketrajo na-abhiakate | 454
M8.96c/ tasmn na dev reysa loke 'nya purua vidu || 96 ||
M8.97a/ yvato bndhavn yasmin hanti skye 'nta vadan |
M8.97c/ tvata sakhyay tasmin u saumya-anuprvaa || 97 ||
/p. J 160/

M8.98a/ paca pau.ante hanti daa hanti gavnte |


M8.98c/ atam avnte hanti sahasra purunte || 98 ||
M8.99a/ hanti jtn ajt ca hirayrthe 'nta vadan |
M8.99c/ sarva bhmi.ante hanti m sma bhmi.anta vad || 99 ||
M8.100a/ apsu bhmivad ity hu str bhoge ca maithune |
M8.100c/ abjeu ca-eva ratneu sarvev amamayeu ca || 100 ||
M8.101a/ etn don avekya tva sarvn antabhae |
M8.101c/ yathruta yathda sarvam eva-ajas vada || 101 ||
M8.102a/ gorakakn vijiks tath kru.kulavn | 455
M8.102c/ preyn vrdhuik ca-eva viprn dravad caret || 102 ||

453
454
455

M8.93av/ M: kapl
M8.96av/ M: na-atiakate
M8.102av/ M: vijaks

Chapter 8

143

4: 8.1.4.4. Excusable False Testimony


456

M8.103a/ tad vadan dharmato 'rtheu jnann apy anyth nara |


M8.103c/ na svargc cyavate lokd daiv vca vadanti tm || 103 ||
M8.104a/ dra.vi.katra.vipr yatra-ta.uktau bhaved vadha |
M8.104c/ tatra vaktavyam anta tadd hi satyd viiyate || 104 ||
M8.105a/ vc.daivatyai ca carubhir yajeras te sarasvatm |
M8.105c/ antasya-enasas tasya kurv nikti parm || 105 ||
M8.106a/ kmair v-api juhuyd ghtam agnau yathvidhi |

M8.106c/ ud ity c v vruy tcena-ap.daivatena v || 106 ||

457

458

4: 8.1.4.5. Failure to Give Evidence


459

M8.107a/ tripakd abruvan skyam diu naro '.gada |


M8.107c/ tada prpnuyt sarva daabandha ca sarvata || 107 ||
/p. J 161/

4: 8.1.4.6. Signs of False Testimony


460

M8.108a/ yasya dyeta sapthd ukta.vkyasya skia |


M8.108c/ rogo 'gnir jtimaraam a dpyo dama ca sa || 108 ||
4: 8.1.4.7. Oaths and Ordeals
461

M8.109a/ askikeu tv artheu mitho vivdamnayo |


M8.109c/ avindas tattvata satya apathena-api lambhayet || 109 ||
M8.110a/ maharibhi ca devai ca kryrtha apath kt |
M8.110c/ vasiha ca-api apatha epe paijavane npe || 110 ||
M8.111a/ na vth apatha kuryt svalpe 'py arthe naro budha |

456
457
458
459
460
461

[ O edn 679-680 :: O tr. 172


M8.106av/ TA10.3-5; VS20.14
M8.106cv/ RS1.24.15; 10.9.1-3; VS12.2; VS12.50
[ O edn 680 :: O tr. 172
[ O edn 680 :: O tr. 173
[ O edn 681-682 :: O tr. 173

144

Chapter 8

M8.111c/ vth hi apatha kurvan pretya ca-iha ca nayati || 111 ||


M8.112a/ kminu vivheu gav bhakye tath-indhane |
M8.112c/ brhmaa.abhyupapattau ca apathe na-asti ptakam || 112 ||
M8.113a/ satyena payed vipra katriya vhana.yudhai |
M8.113c/ go.bja.kcanair vaiya dra sarvais tu ptakai || 113 ||
M8.114a/ agni v-hrayed enam apsu ca-ena nimajjayet |
M8.114c/ putra.drasya v-apy ena irsi sparayet pthak || 114 ||
M8.115a/ yam iddho na dahaty agnir po na-unmajjayanti ca |
M8.115c/ na ca-rtim cchati kipra sa jeya apathe uci || 115 ||
M8.116a/ vatsasya hy abhiastasya pur bhrtr yavyas |
M8.116c/ na-agnir dadha roma-api satyena jagata spaa || 116 ||
4: 8.1.4.8. False Testimony
462

M8.117a/ yasmin yasmin vivde tu kauaskya kta bhavet |


M8.117c/ tat tat krya nivarteta kta ca-apy akta bhavet || 117 ||
/p. J 162/

M8.118a/ lobht-mohd bhayt-maitrt kmt krodht tath-eva ca |


M8.118c/ ajnd blabhvt-ca skya vitatham ucyate || 118 ||
M8.119a/ em anyatame sthne ya skyam anta vadet |
M8.119c/ tasya daavies tu pravakymy anuprvaa || 119 ||
4: 8.1.4.9. Punishment for Perjury
463

M8.120a/ lobht sahasra dayas tu moht prva tu shasam |


M8.120c/ bhayd dvau madhyamau daau maitrt prva caturguam || 120 ||
M8.121a/ kmd daagua prva krodht tu trigua param |
M8.121c/ ajnd dve ate pre bliyt-atam eva tu || 121 ||
M8.122a/ etn hu kauaskye proktn dan manibhi |
M8.122c/ dharmasya-avyabhicrrtham adharmaniyamya ca || 122 ||
M8.123a/ kauaskya tu kurvs trn varn dhrmiko npa |

462
463

[ O edn 682 :: O tr. 173


[ O edn 683 :: O tr. 173

Chapter 8

M8.123c/ pravsayed daayitv brhmaa tu vivsayet || 123 ||


4: 8.1.4.10. Varieties of Punishment
464

M8.124a/ daa sthnni daasya manu svayambhuvo 'bravt |


M8.124c/ triu vareu yni syur akato brhmao vrajet || 124 ||
M8.125a/ upastham udara jihv hastau pdau ca pacamam |
M8.125c/ cakur ns ca karau ca dhana dehas tath-eva ca || 125 ||
M8.126a/ anubandha parijya dea.klau ca tattvata |
M8.126c/ sra.apardho ca-lokya daa dayeu ptayet || 126 ||
M8.127a/ adharmadaana loke yaoghna krtinanam |
M8.127c/ asvargya ca paratra-api tasmt tat parivarjayet || 127 ||
/p. J 163/

M8.128a/ adayn daayan rj day ca-eva-apy adaayan |


M8.128c/ ayao mahad pnoti naraka ca-eva gacchati || 128 ||
M8.129a/ vgdaa prathama kuryd dhigdaa tadanantaram |
M8.129c/ ttya dhanadaa tu vadhadaam ata param || 129 ||
M8.130a/ vadhena-api yad tv etn nigrahtu na aknuyt |
M8.130c/ tad-eu sarvam apy etat prayujta catuayam || 130 ||
M8.131a/ lokasavyavahrrtha y saj prathit bhuvi |
M8.131c/ tmra.rpya.suvarn t pravakymy aeata || 131 ||
4: 8.1.4.11. Weights
465

M8.132a/ jlntaragate bhnau yat skma dyate raja |


M8.132c/ prathama tat pramn trasareu pracakate || 132 ||
M8.133a/ trasareavo 'au vijey lik-ek parimata |
M8.133c/ t rjasarapas tisras te trayo gaurasarapa || 133 ||
M8.134a/ sarap a yavo madhyas triyava tv ekakalam |
M8.134c/ pacakalako mas te suvaras tu oaa || 134 ||
M8.135a/ pala suvar catvra palni dharaa daa |

464
465

[ O edn 683-685 :: O tr. 173-174


[ O edn 685-686 :: O tr. 174

145

146

Chapter 8

M8.135c/ dve kale samadhte vijeyo raupyamaka || 135 ||

466

M8.136a/ te oaa syd dharaa pura ca-eva rjata |


M8.136c/ krpaas tu vijeyas tmrika krika paa || 136 ||
M8.137a/ dharani daa jeya atamnas tu rjata |
M8.137c/ catusauvariko niko vijeyas tu pramata || 137 ||
/p. J 164/

4: 8.1.4.12. Fines
467

M8.138a/ pan dve ate srdhe prathama shasa smta |


M8.138c/ madhyama paca vijeya sahasra tv eva ca-uttama || 138 ||
M8.139a/ e deye pratijte pacaka atam arhati |
M8.139c/ apahnave taddvigua tan manor anusanam || 139 ||
4: 8.1.4.13. Rates of Interest-I
468

M8.140a/ vasihavihit vddhi sjed vittavivardhinm |


M8.140c/ atibhga ghyn msd vrdhuika ate || 140 ||
M8.141a/ dvika ata v ghyt sat dharmam anusmaran |
M8.141c/ dvika ata hi ghno na bhavaty arthakilbi || 141 ||
M8.142a/ dvika trika catuka ca pacaka ca ata samam |
M8.142c/ msasya vddhi ghyd varnm anuprvaa || 142 ||
M8.143a/ na tv eva-dhau sa.upakre kausd vddhim pnuyt |
M8.143c/ na ca-dhe klasarodht-nisargo 'sti na vikraya || 143 ||
M8.144a/ na bhoktavyo bald dhir bhujno vddhim utsjet |
M8.144c/ mlyena toayec ca-enam dhisteno 'nyath bhavet || 144 ||
4: 8.1.4.14. Pledges
469

M8.145a/ dhi ca-upanidhi ca-ubhau na kltyayam arhata |


M8.145c/ avahryau bhavet tau drghaklam avasthitau || 145 ||

466
467
468
469

M8.135cv/ M: rpyamaka
[ O edn 686 :: O tr. 174
[ O edn 687 :: O tr. 174
[ O edn 687-688 :: O tr. 174-175

Chapter 8

147

M8.146a/ samprty bhujyamnni na nayanti kad cana |


M8.146c/ dhenur uro vahann avo ya ca damya prayujyate || 146 ||
M8.147a/ yat ki cid daavari sannidhau prekate dhan |
M8.147c/ bhujyamna parais t na sa tat-labdhum arhati || 147 ||
/p. J 165/

M8.148a/ ajaa ced apogao viaye ca-asya bhujyate |

M8.148c/ bhagna tad vyavahrea bhokt tad dravyam arhati || 148 ||

M8.149a/ dhi sm bladhana nikepa.upanidhi striya | 471


M8.149c/ rjasva rotriyasva ca na bhogena praayati || 149 ||
4: 8.1.4.15. Rates of Interest-II
472

M8.150a/ ya svmin-ananujtam dhi bhkte 'vicakaa |


M8.150c/ tena-ardhavddhir moktavy tasya bhogasya nikti || 150 ||
M8.151a/ kusdavddhir dvaiguya na-atyeti sakd ht | 473
M8.151c/ dhnye sade lave vhye na-atikrmati pacatm || 151 ||
M8.152a/ ktnusrd adhik vyatirikt na sidhyati |
M8.152c/ kusdapatham hus ta pacaka atam arhati || 152 ||
M8.153a/ na-ati.svatsar vddhi na ca-ad punar haret |
M8.153c/ cakravddhi klavddhi krit kyik ca y || 153 ||

474

M8.154a/ a dtum aakto ya kartum icchet puna kriym |


M8.154c/ sa dattv nirjit vddhi karaa parivartayet || 154 ||
M8.155a/ a.darayitv tatra-eva hiraya parivartayet |
M8.155c/ yvat sambhaved vddhis tvat dtum arhati || 155 ||
M8.156a/ cakravddhi samrho dea.klavyavasthita |
M8.156c/ atikrman dea.klau na tatphalam avpnuyt || 156 ||
M8.157a/ samudraynakual dea.kla.arthadarina |
M8.157c/ sthpayanti tu y vddhi s tatra-adhigama prati || 157 ||
/p. J 166/

470
471
472
473
474

M8.148cv/ M: tad dhanam arhati


M8.149av/ M: nikepa.upanidh
[ O edn 688-690 :: O tr. 175
M8.151av/ M: sakd hit
M8.153av/ M: vinirharet

470

148

Chapter 8

4: 8.1.4.16. Surety
475

M8.158a/ yo yasya pratibhs tihed daranya-iha mnava |

M8.158c/ a.darayan sa ta tasya prayacchet svadhand am || 158 ||

476

M8.159a/ prtibhvya vthdnam kika saurik ca yat |


M8.159c/ daa.ulkvaea ca na putro dtum arhati || 159 ||
M8.160a/ daranaprtibhvye tu vidhi syt prvacodita |
M8.160c/ dnapratibhuvi prete dydn api dpayet || 160 ||
M8.161a/ adtari punar dt vijtapraktv am |
M8.161c/ pact pratibhuvi prete parpset kena hetun || 161 ||
M8.162a/ nirdiadhana cet tu pratibh syd alandhana |
M8.162c/ svadhand eva tad dadyn nirdia iti sthiti || 162 ||
4: 8.1.4.17. Validity of Transactions
477

M8.163a/ matta.unmatta.rta.adhyadhnair blena sthavirea v |


M8.163c/ asambaddhakta ca-eva vyvahro na sidhyati || 163 ||
M8.164a/ saty na bh bhavati yady api syt pratihit |
M8.164c/ bahi ced bhyate dharmt-niyatd vyavahrikt || 164 ||
M8.165a/ yogdhamanavikrta yogadnapratigraham |
M8.165c/ yatra v-apy upadhi payet tat sarva vinivartayet || 165 ||
M8.166a/ graht yadi naa syt kuumbrthe kto vyaya | 478
M8.166c/ dtavya bndhavais tat syt pravibhaktair api svata || 166 ||
M8.167a/ kuumbrthe 'dhyadhno 'pi vyavahra yam caret |
M8.167c/ svadee v videe v ta jyyn na viclayet || 167 ||
/p. J 167/

M8.168a/ bald datta bald bhukta bald yac ca-api lekhitam |


M8.168c/ sarvn balaktn arthn aktn manur abravt || 168 ||
M8.169a/ traya parrthe kliyanti skia pratibh kulam |

475
476
477
478

[ O edn 690-691 :: O tr. 175


M8.158cv/ M: tasya yateta
[ O edn 691-692 :: O tr. 175-176
M8.166av/ M: kuumbe ca

Chapter 8

M8.169c/ catvras tu-upacyante vipra hyo vai npa || 169 ||


4: 8.1.4.18. Impartiality of the King
479

M8.170a/ an.deya na-dadta pariko 'pi prthiva |


M8.170c/ na ca-deya samddho 'pi skmam apy artham utsjet || 170 ||
M8.171a/ an.deyasya ca-dnd deyasya ca varjant |
M8.171c/ daurbalya khypyate rja sa pretya-iha ca nayati || 171 ||
M8.172a/ svdnd varasasargt tv abaln ca rakat |
M8.172c/ bala sajyate rja sa pretya-iha ca vardhate || 172 ||
M8.173a/ tasmd yama iva svm svaya hitv priya.apriye |
M8.173c/ varteta ymyay vtty jita.krodho jita.indriya || 173 ||
M8.174a/ yas tv adharmea kryi moht kuryn nardhipa |
M8.174c/ acirt ta dur.tmna vae kurvanti atrava || 174 ||
M8.175a/ kma.krodhau tu sayamya yo 'rthn dharmea payati |
M8.175c/ prajs tam anuvartante samudram iva sindhava || 175 ||
4: 8.1.4.19. Recovery of Debt
480

M8.176a/ ya sdhayanta chandena vedayed dhanika npe |


M8.176c/ sa rj tat-caturbhga dpyas tasya ca tad dhanam || 176 ||
M8.177a/ karma-api sama kuryd dhanikya-adhamarika |
M8.177c/ samo 'vakajtis tu dadyt-reys tu tat- anai || 177 ||
/p. J 168/

4: 8.1.4.20. Conclusion
481

M8.178a/ anena vidhin rj mitho vivadat nm |


M8.178c/ skipratyayasiddhni kryi samat nayet || 178 ||

479
480
481

[ O edn 692-693 :: O tr. 176


[ O edn 693-694 :: O tr. 176
[ O edn 694 :: O tr. 176

149

150

Chapter 8

8.1.5. Grounds for Litigation-II Deposits


482

M8.179a/ kulaje vttasampanne dharmaje satyavdini |


M8.179c/ mahpake dhaniny rye nikepa nikiped budha || 179 ||
M8.180a/ yo yath nikipedd haste yam artha yasya mnava |
M8.180c/ sa tath-eva grahtavyo yath dyas tath graha || 180 ||
M8.181a/ yo nikepa ycyamno nikeptur na prayacchati |
M8.181c/ sa ycya prvivkena tat-nikeptur asannidhau || 181 ||
M8.182a/ ski.abhve praidhibhir vayo.rpa.samanvitai |
M8.182c/ apadeai ca sannyasya hiraya tasya tattvata || 182 ||
M8.183a/ sa yadi pratipadyeta yathnyasta yathktam |
M8.183c/ na tatra vidyate ki cid yat parair abhiyujyate || 183 ||
M8.184a/ te na dadyd yadi tu tadd hiraya yathvidhi |

M8.184c/ ubhau nighya dpya syd iti dharmasya dhra || 184 ||

483

M8.185a/ nikepa.upanidh nitya na deyau pratyanantare |


M8.185c/ nayato vinipte tv anipte tv aninau || 185 ||
M8.186a/ svayam eva tu yau dadyn mtasya pratyanantare |
M8.186c/ na sa rj-abhiyoktavyo na nikeptu ca bandhubhi || 186 ||
M8.187a/ acchalena-eva ca-anvicchet tam artha prtiprvakam |
M8.187c/ vicrya tasya v vtta smn-eva parisdhayet || 187 ||
/p. J 169/

M8.188a/ nikepev eu sarveu vidhi syt parisdhane |


M8.188c/ sa.mudre na-pnuyt ki cid yadi tasmn na saharet || 188 ||
M8.189a/ caurair hta jalena-ham agnin dagdham eva v |
M8.189c/ na dadyd yadi tasmt sa na saharati ki cana || 189 ||
M8.190a/ nikepasya-apahartram anikeptram eva ca |
M8.190c/ sarvair upyair anvicchet-apathai ca-eva vaidikai || 190 ||
M8.191a/ yo nikepa na-arpayati ya ca-a.nikipya ycate |
M8.191c/ tv ubhau cauravat-syau dpyau v tatsama damam || 191 ||

482
483

[ O edn 694-697 :: O tr. 176-177


M8.184cv/ M: sa nighya-ubhaya dpya iti dharmasya dhra

Chapter 8

M8.192a/ nikepasya-apahartra tatsama dpayed damam |


M8.192c/ tath-upanidhihartram avieea prthiva || 192 ||
M8.193a/ upadhbhi ca ya ka cit paradravya haren nara |
M8.193c/ sa.sahya sa hantavya praka vividhair vadhai || 193 ||
M8.194a/ nikepo ya kto yena yv ca kulasannidhau |
M8.194c/ tvn eva sa vijeyo vibruvan daam arhati || 194 ||
M8.195a/ mitho dya kto yena ghto mitha eva v |
M8.195c/ mitha eva pradtavyo yath dyas tath graha || 195 ||
M8.196a/ nikiptasya dhanasya-eva prty-upanihitasya ca |
M8.196c/ rj viniraya kuryd akivan nysadhriam || 196 ||

8.1.6. Grounds for Litigation-III Sale Without Ownership


484

M8.197a/ vikrte parasya sva yo 'svm svmyasammata |


M8.197c/ na ta nayeta skya tu stenam astenamninam || 197 ||
/p. J 170/

M8.198a/ avahryo bhavet-ca-eva sa.anvaya aata damam |


M8.198c/ nir.anvayo 'n.apasara prpta syc caurakilbiam || 198 ||
M8.199a/ asvmin kto yas tu dyo vikraya eva v |
M8.199c/ akta sa tu vijeyo vyavahre yath sthiti || 199 ||
M8.200a/ sambhogo dyate yatra na dyeta-gama kva cit |
M8.200c/ gama kraa tatra na sambhoga iti sthiti || 200 ||
M8.201a/ vikrayd yo dhana ki cid ghyat kulasannidhau |
M8.201c/ krayea sa viuddha hi nyyato labhate dhanam || 201 ||
M8.202a/ atha mlam anhrya prakakrayaodhita |
M8.202c/ adayo mucyate rj niko labhate dhanam || 202 ||
4: 8.1.6.1. Fraudulent Sales
485

M8.203a/ na-anyad anyena sasarpa vikrayam arhati |

484
485

[ O edn 697-699 :: O tr. 177-178


[ O edn 699 :: O tr. 178

151

152

Chapter 8

M8.203c/ na ca-a.sra na ca nyna na drea tirohitam || 203 ||

486

M8.204a/ any ced darayitv-any vohu kany pradyate |


M8.204c/ ubhe ta ekaulkena vahed ity abravn manu || 204 ||
M8.205a/ na-unmatty na kuhiny na ca y spa.maithun |
M8.205c/ prva don abhikhypya pradt daam arhati || 205 ||

8.1.7. Grounds for Litigation-IV Partnerships


487

M8.206a/ tvig yadi vto yaje svakarma parihpayet |


M8.206c/ tasya karmnurpea deyo 'a sahakartbhi || 206 ||
M8.207a/ dakisu ca dattsu svakarma parihpayan |
M8.207c/ ktsnam eva labheta-aam anyena-eva ca krayet || 207 ||
/p. J 171/

M8.208a/ yasmin karmai ys tu syur ukt pratyagadaki |


M8.208c/ sa eva t didta bhajeran sarva eva v || 208 ||
M8.209a/ ratha haret ca-adhvaryur brahm-dhne ca vjinam |
M8.209c/ hot v-api hared avam udgt ca-apy ana kraye || 209 ||
M8.210a/ sarvem ardhino mukhys tadardhena-ardhino 'pare |
M8.210c/ ttyinas tty caturth ca pdina || 210 ||
M8.211a/ sambhya svni karmi kurvadbhir iha mnavai |
M8.211c/ anena vidhiyogena kartavy-aaprakalpan || 211 ||

8.1.8. Grounds for Litigation-V Non-delivery of Gifts


488

M8.212a/ dharmrtha yena datta syt kasmai cid ycate dhanam |


M8.212c/ pacc ca na tath tat syn na deya tasya tad bhavet || 212 ||
M8.213a/ yadi sasdhayet tat tu darpt-lobhena v puna |
M8.213c/ rj dpya suvara syt tasya steyasya nikti || 213 ||

486
487
488

M8.203cv/ M: na svadya na ca nyna na dre na tirohitam


[ O edn 700-701 :: O tr. 178
[ O edn 701 :: O tr. 178

Chapter 8

M8.214a/ dattasya-e-udit dharmy yathvad anapakriy |


M8.214c/ ata rdhva pravakymi vetanasya-anapakriym || 214 ||

8.1.9. Grounds for Litigation-VI Non-payment of Wages


489

M8.215a/ bhto na-rto na kuryd yo darpt karma yatha.uditam | 490


M8.215c/ sa daya kalny aau na deya ca-asya vetanam || 215 ||
M8.216a/ rtas tu kuryt svastha san yathbhitam dita |
M8.216c/ sa drghasya-api klasya tat-labheta(-eva vetanam || 216 ||
M8.217a/ yath.uktam rta sustho v yas tat karma na krayet |
M8.217c/ na tasya vetana deyam alpa.nasya-api karmaa || 217 ||
/p. J 172/

M8.218a/ ea dharmo 'khilena-ukto vetandnakarmaa |


M8.218c/ ata rdhva pravakymi dharma samayabhedinm || 218 ||

8.1.10. Grounds for Litigation-VII Breach of Contract


491

M8.219a/ yo grma.dea.saghn ktv satyena savidam |


M8.219c/ visavaden naro lobht ta rrd vipravsayet || 219 ||
M8.220a/ nighya dpayec ca-ena samayavyabhicriam |
M8.220c/ catusuvarn anik-atamna ca rjakam || 220 ||
M8.221a/ etad daavidhi kuryd dhrmika pthivpati |
M8.221c/ grma.jti.samheu samayavyabhicrim || 221 ||

8.1.11. Grounds for Litigation-VIII Cancellation of Sale or


Purchase
492

M8.222a/ krtv vikrya v ki cid yasya-ihnuayo bhavet |


489
490
491
492

[ O edn 702 :: O tr. 178-179


M8.215av/ M: anrto
[ O edn 702-703 :: O tr. 179
[ O edn 703-704 :: O tr. 179

153

154

Chapter 8

M8.222c/ so 'ntar daht tad dravya dadyc ca-evdadta v || 222 ||


M8.223a/ parea tu dahasya na dadyn npi dpayet |
M8.223c/ dadno dadat ca-eva rj dayau atni a || 223 ||
M8.224a/ yas tu doavat kanym ankhyya prayacchati |
M8.224c/ tasya kuryn npo daa svaya aavati pan || 224 ||
M8.225a/ akany-iti tu ya kany bryd dveea mnava |
M8.225c/ sa ata prpnuyd daa tasy doam adarayan || 225 ||
M8.226a/ pigrahaik mantr kanysv eva pratihit |
M8.226c/ na-akanysu kva cin n lupta.dharmakriy hi t || 226 ||
M8.227a/ pigrahaik mantr niyata dralakaam |
M8.227c/ te nih tu vijey vidvadbhi saptame pade || 227 ||
/p. J 173/

M8.228a/ yasmin yasmin kte krye yasya-ihnuayo bhavet |


M8.228c/ tam anena vidhnena dharmye pathi niveayet || 228 ||

8.1.12. Grounds for Litigation-IX Disputes between Owners


and Herdsmen
493

M8.229a/ pauu svmin ca-eva pln ca vyatikrame |


M8.229c/ vivda sampravakymi yathvad dharmatattvata || 229 ||
4: 8.1.12.1. Safety of Herd
494

M8.230a/ div vaktavyat ple rtrau svmini tadghe |


M8.230c/ yogakeme 'nyath cet tu plo vaktavyatm iyt || 230 ||
M8.231a/ gopa krabhto yas tu sa duhyd daato varm |
M8.231c/ gosvmyanumate bhtya s syt ple 'bhte bhti || 231 ||
M8.232a/ naa vinaa kmibhi vahata viame mtam |
M8.232c/ hna puruakrea pradadyt pla eva tu || 232 ||
M8.233a/ vighuya tu hta caurair na plo dtum arhati |

493
494

[ O edn 704-708 :: O tr. 179-180


[ O edn 704-706 :: O tr. 179-180

Chapter 8

155

M8.233c/ yadi dee ca kle ca svmina svasya asati || 233 ||


M8.234a/ karau carma ca vl ca basti snyu ca rocanm |

M8.234c/ pauu svmin dadyn mtev akni darayet || 234 ||

495

M8.235a/ aja.avike tu saruddhe vkai ple tv an.yati |


M8.235c/ y prasahya vko hanyt ple tat kilbia bhavet || 235 ||
M8.236a/ ts ced avaruddhn carantn mitho vane |
M8.236c/ ym utplutya vko hanyn na plas tatra kilbi || 236 ||
4: 8.1.12.2. Damage to Crops
496

M8.237a/ dhanuata parhro grmasya syt samantata |


M8.237c/ amypts trayo v-api triguo nagarasya tu || 237 ||
/p. J 174/

M8.238a/ tatra-aparivta dhnya vihisyu paavo yadi |


M8.238c/ na tatra praayed daa npati paurakim || 238 ||
M8.239a/ vti tatra prakurvta ym utro na vilokayet |
M8.239c/ chidra ca vrayet sarva va.skaramukhnugam || 239 ||
M8.240a/ pathi ketre parivte grmntye 'tha v puna |
M8.240c/ sa.pla atadaa.arho vipln vrayet pan || 240 ||
M8.241a/ ketrev anyeu tu pau sa.pda paam arhati |
M8.241c/ sarvatra tu sado deya ketrikasya-iti dhra || 241 ||
M8.242a/ a.nirdah g st vn devapas tath |
M8.242c/ sa.pln v vi.pln v na dayn manur abravt || 242 ||
M8.243a/ ketriyasya-atyaye dao bhgd daaguo bhavet | 497
M8.243c/ tato 'rdhadao bhtynm ajnt ketrikasya tu || 243 ||
M8.244a/ etad vidhnam tihed dhrmika pthivpati |
M8.244c/ svmin ca pan ca pln ca vyatikrame || 244 ||

495
496
497

M8.234cv/ M: ak ca darayet
[ O edn 706-708 :: O tr. 180
M8.243av/ M: ketrikasya-atyaye

156

Chapter 8

8.1.13. Grounds for Litigation-X Boundary Disputes


498

M8.245a/ sm prati samutpanne vivde grmayor dvayo |


M8.245c/ jyehe msi nayet sm su.prakeu setuu || 245 ||
4: 8.1.13.1. Boundary Markers
499

M8.246a/ svk ca kurvta nyagrodha.avattha.kiukn |


M8.246c/ lmaln slatl ca kria ca-eva pdapn || 246 ||
M8.247a/ gulmn ve ca vividhn am.vall.sthalni ca |
M8.247c/ arn kubjakagulm ca tath sm na nayati || 247 ||
/p. J 175/

M8.248a[M250a]/ tagny udapnni vpya prasravani ca |


M8.248c[M250c]/ smsandhiu kryi devatyatanni ca || 248 ||
M8.249a/ upachannni cnyni smligni krayet |
M8.249c/ smjne n vkya nitya loke viparyayam || 249 ||
M8.250a[M248a]/ amano 'sthni govls tun bhasma kaplik |
M8.250c[M248c]/ karam iak.agr-arkar vluks tath || 250 ||
M8.251a/ yni ca-evamprakri kld bhmir na bhakayet |

M8.251c/ tni sandhiu smym a.prakni krayet || 251 ||

500

4: 8.1.13.2. Settling Boundary Disputes


501

M8.252a/ etair ligair nayet sm rj vivadamnayo |


M8.252c/ prvabhukty ca satatam udakasya-gamena ca || 252 ||
M8.253a/ yadi saya eva syt-lignm api darane |

M8.253c/ skipratyaya eva syt smvdaviniraya || 253 ||


M8.254a/ grmyaka.kuln ca samaka smni skia |
498
499
500
501
502
503

[ O edn 708-712 :: O tr. 180-181


[ O edn 708-709 :: O tr. 180-181
M8.251cv/ M: smy
[ O edn 709-712 :: O tr. 181
M8.253cv/ M: smvdavinicaya
M8.254av/ M: grmeyaka.

502

503

Chapter 8

M8.254c/ praavy smaligni tayo ca-eva vivdino || 254 ||

157

504

M8.255a/ te pts tu yath bryu samast smni nicayam |


M8.255c/ nibadhnyt tath sm sarvs t ca-eva nmata || 255 ||
M8.256a/ irobhis te ghtv-urv sragvio rakta.vsasa |
M8.256c/ suktai pith svai svair nayeyus te samajasam || 256 ||
M8.257a/ yath.uktena nayantas te pyante satyaskia |
M8.257c/ viparta nayantas tu dpy syur dviata damam || 257 ||
/p. J 176/

M8.258a/ skyabhve tu catvro grm smantavsina | 505


M8.258c/ smviniraya kuryu prayat rjasannidhau || 258 ||
M8.259a/ smantnm abhve tu mauln smni skim |
M8.259c/ imn apy anuyujta purun vana.gocarn || 259 ||
M8.260a/ vydhn-kunikn gopn kaivartn mlakhnakn |
M8.260c/ vylagrhn uchavttn any ca vanacria || 260 ||
M8.261a/ te ps tu yath bryu smsandhiu lakaam |
M8.261c/ tat tath sthpayed rj dharmea grmayor dvayo || 261 ||
M8.262a/ ketra.kpa.tagnm rmasya ghasya ca |
M8.262c/ smantapratyayo jeya smsetuviniraya || 262 ||
M8.263a/ smant cet-m bryu setau vivdat nm |
M8.263c/ sarve pthak pthag day rj madhyamashasam || 263 ||
M8.264a/ gha tagam rma ketra v bhay haran |
M8.264c/ atni paca daya syd ajnd dviato dama || 264 ||
M8.265a/ smym a.viahyy svaya rj-eva dharmavit |
M8.265c/ pradied bhmim ekem upakrd iti sthiti || 265 ||
M8.266a/ eo 'khilena-abhihito dharma smviniraye |
M8.266c/ ata rdhva pravakymi vkpruyavinirayam || 266 ||

8.1.14. Grounds for Litigation-XI Verbal Assault


506

504
505
506

M8.254cv/ M: smligni
M8.258av/ M: grmasmntavsina
[ O edn 712-715 :: O tr. 181-182

158

Chapter 8

M8.267a/ ata brhmaam kruya katriyo daam arhati |


M8.267c/ vaiyo 'py ardhaata dve v dras tu vadham arhati || 267 ||
/p. J 177/

M8.268a/ pacad brhmao daya katriyasya-abhiasane |


M8.268c/ vaiye syd ardhapacat-dre dvdaako dama || 268 ||
M8.269a/ samavare dvijtn dvdaa-eva vyatikrame |
M8.269c/ vdev a.vacanyeu tad eva dvigua bhavet || 269 ||
M8.270a/ ekajtir dvijts tu vc druay kipan |
M8.270c/ jihvy prpnuyc cheda jaghanya.prabhavo hi sa || 270 ||
M8.271a/ nma.jtigraha tv em abhidrohea kurvata |
M8.271c/ nikepyo 'yomaya akur jvalann sye dagula || 271 ||
M8.272a/ dharma.upadea darpea viprm asya kurvata |

M8.272c/ taptam secayet taila vaktre rotre ca prthiva || 272 ||

507

M8.273a/ ruta dea ca jti ca karma arram eva ca |


M8.273c/ vitathena bruvan darpd dpya syd dviata damam || 273 ||
M8.274a/ ka v-apy atha v khajam anya v-api tathvidham |
M8.274c/ tathyena-api bruvan dpyo daa krpaa.avaram || 274 ||
M8.275a/ mtara pitara jy bhrtara tanaya gurum |
M8.275c/ krayan-ata dpya panthna ca-adadad guro || 275 ||
M8.276a/ brhmaa.katriybhy tu daa kryo vijnat |
M8.276c/ brhmae shasa prva katriye tv eva madhyama || 276 ||
M8.277a/ vi.drayor evam eva svajti prati tattvata |
M8.277c/ cheda.varja praayana daasya-iti vinicaya || 277 ||
/p. J 178/

M8.278a/ ea daavidhi prokto vkpruyasya tattvata |


M8.278c/ ata rdhva pravakymi daapruyanirayam || 278 ||

8.1.15. Grounds for Litigation-XII Physical Assault


508

507
508

M8.272cv/ M: rautre
[ O edn 715-720 :: O tr. 182-183

Chapter 8

4: 8.1.15.1. Personal Injury


509

M8.279a/ yena kena cid agena hisyc cet-reham antyaja |


M8.279c/ chettavya tad tad eva-asya tan manor anusanam || 279 ||
M8.280a/ pim udyamya daa v picchedanam arhati |
M8.280c/ pdena praharan kopt pdacchedanam arhati || 280 ||
M8.281a/ sahsanam abhiprepsur utkasya-apakaja |
M8.281c/ kay kta.ako nirvsya sphica v-asya-avakartayet || 281 ||
M8.282a/ avanihvato darpd dvv ohau chedayen npa |
M8.282c/ avamtrayato mehram avaardhayato gudam || 282 ||
M8.283a/ keeu ghato hastau chedayed avicrayan |
M8.283c/ pdayor dhiky ca grvy vaeu ca || 283 ||
M8.284a/ tvagbhedaka ata dayo lohitasya ca daraka |
M8.284c/ msabhett tu a.nikn pravsyas tv asthibhedaka || 284 ||
M8.285a/ vanaspatn sarvem upabhogo yath yath |
M8.285c/ yath tath dama kryo hisym iti dhra || 285 ||
M8.286a/ manuy pan ca dukhya prahte sati |
M8.286c/ yath yath mahad dukha daa kuryt tath tath || 286 ||
M8.287a/ agvapany ca vraa.onitayos tath | 510
M8.287c/ samutthnavyaya dpya sarvadaam atha-api v || 287 ||
/p. J 179/

4: 8.1.15.2. Damage to Property


511

M8.288a/ dravyi hisyd yo yasya jnato 'jnato 'pi v |


M8.288c/ sa tasya-utpdayet tui rje dadyc ca tatsamam || 288 ||
M8.289a/ carma.crmikabheu kha.loamayeu |
M8.289c/ mlyt pacaguo daa pupa.mla.phaleu ca || 289 ||
4: 8.1.15.3. Injuries Caused by Vehicles
512

509
510
511

[ O edn 715-717 :: O tr. 182


M8.287av/ M: pra.onitayos
[ O edn 717 :: O tr. 182-183

159

160

Chapter 8

M8.290a/ ynasya ca-eva ytu ca ynasvmina eva ca |


M8.290c/ dativartanny hu ee dao vidhyate || 290 ||
M8.291a/ chinna.nsye bhagna.yuge tiryak.pratimukha.gate |
M8.291c/ aka.bhage ca ynasya cakra.bhage tath-eva ca || 291 ||
M8.292a/ chedane ca-eva yantr yoktra.ramyos tath-eva ca |
M8.292c/ krande ca-apy apaihi-iti na daa manur abravt || 292 ||
M8.293a/ yatra-apavartate yugya vaiguyt prjakasya tu |
M8.293c/ tatra svm bhaved dayo hisy dviata damam || 293 ||
M8.294a/ prjaka ced bhaved pta prjako daam arhati |
M8.294c/ yugyasth prjake 'npte sarve day ata atam || 294 ||
M8.295a/ sa cet tu pathi saruddha paubhir v rathena v |
M8.295c/ prampayet prabhtas tatra dao 'vicrita || 295 ||
M8.296a/ manuyamrae kipra cauravat kilbia bhavet |
M8.296c/ prabhtsu mahatsv ardha go.gaja.ura.haydiu || 296 ||
M8.297a/ kudrak pan tu hisy dviato dama |
M8.297c/ pacat tu bhaved daa ubheu mgapakiu || 297 ||
/p. J 180/

M8.298a/ gardhabha.aja.vikn tu daa syt pacamika |


M8.298c/ mikas tu bhaved daa va.skaraniptane || 298 ||

513

4: 8.1.15.4. Corporal Punishment


514

M8.299a/ bhry putra ca dsa ca preyo bhrtr ca sa.udara |


M8.299c/ prpta.apardhs ty sy rajjv veudalena v || 299 ||
M8.300a/ phatas tu arrasya na-uttamge katha cana |
M8.300c/ ato 'nyath tu praharan prpta syc caurakilbiam || 300 ||
M8.301a/ eo 'khilena-abhihito daapruyaniraya |
M8.301c/ stenasya-ata pravakymi vidhi daaviniraye || 301 ||

512
513
514

[ O edn 717-719 :: O tr. 183


M8.298av/ M: pcamika
[ O edn 719-720 :: O tr. 183

Chapter 8

8.1.16. Grounds for Litigation-XIII Theft


515

4: 8.1.16.1. Suppression of Thieves


516

M8.302a/ parama yatnam tihet stenn nigrahe npa |


M8.302c/ stenn nigrahd asya yao rra ca vardhate || 302 ||
M8.303a/ abhayasya hi yo dt sa pjya satata npa |
M8.303c/ sattra hi vardhate tasya sad-eva-abhaya.dakiam || 303 ||
4: 8.1.16.2. Obligation to Offer Protection
517

M8.304a/ sarvato dharmaabhgo rjo bhavati rakata |


M8.304c/ adharmd api abhgo bhavaty asya hy a.rakata || 304 ||
M8.305a/ yad adhte yad yajate yad dadti yad arcati |
M8.305c/ tasya abhgabhg rj samyag bhavati rakat || 305 ||
M8.306a/ rakan dharmea bhtni rj vadhy ca ghtayan |
M8.306c/ yajate 'har ahar yajai sahasraata.dakiai || 306 ||
M8.307a/ yo '.rakan balim datte kara ulka ca prthiva |
M8.307c/ pratibhga ca daa ca sa sadyo naraka vrajet || 307 ||
/p. J 181/

M8.308a/ arakitram rjna baliabhga.hriam | 518


M8.308c/ tam hu sarvalokasya samagramala.hrakam || 308 ||
M8.309a/ anapekita.maryda nstika vipralumpakam | 519
M8.309c/ arakitram attra npa vidyd adho.gatim || 309 ||
M8.310a/ adhrmika tribhir nyyair nighyt prayatnata |
M8.310c/ nirodhanena bandhena vividhena vadhena ca || 310 ||
M8.311a/ nigrahea hi ppn sdhn sagrahea ca |
M8.311c/ dvijtaya iva-ijybhi pyante satata np || 311 ||

515
516
517
518
519

[ O edn 720-728 :: O tr. 183-185


[ O edn 720 :: O tr. 183
[ O edn 720-722 :: O tr. 183-184
M8.308av/ K: arakitra attra
M8.309av/ M: anavekita.maryda

161

162

Chapter 8

M8.312a/ kantavya prabhu nitya kipat kryi nm |


M8.312c/ bla.vddha.tur ca kurvat hitam tmana || 312 ||
M8.313a/ ya kipto marayaty rtais tena svarge mahyate |
M8.313c/ yas tv aivaryn na kamate naraka tena gacchati || 313 ||
4: 8.1.16.3. Punishment of Thieves
520

M8.314a/ rj stenena gantavyo mukta.keena dhvat | 521


M8.314c/ cakena tat steyam evakarm-asmi dhi mm || 314 ||
M8.315a/ skandhena-dya musala lagua v-api khdiram | 522
M8.315c/ akti ca-ubhayatas tkm yasa daam eva v || 315 ||
M8.316a/ sand v vimokd v stena steyd vimucyate |
M8.316c/ a.sitv tu ta rj stenasya-pnoti kilbiam || 316 ||
M8.317a/ annde bhrah mri patyau bhry-apacri |
M8.317c/ gurau iya ca yjya ca steno rjani kilbiam || 317 ||
/p. J 182/

M8.318a/ rjabhi ktadas tu ktv ppni mnav | 523


M8.318c/ nir.mal svargam ynti santa suktino yath || 318 ||
M8.319a/ yas tu rajju ghaa kpdd hared bhindyc ca ya prapm |
M8.319c/ sa daa prpnuyn ma tac ca tasmin samharet || 319 ||
M8.320a/ dhnya daabhya kumbhebhyo harato 'bhyadhika vadha |
M8.320c/ ee 'py ekdaagua dpyas tasya ca tad dhanam || 320 ||
M8.321a/ tath dharimameyn atd abhyadhike vadha |
M8.321c/ suvara.rajatdnm uttamn ca vsasm || 321 ||
M8.322a/ pacatas tv abhyadhike hastacchedanam iyate |
M8.322c/ ee tv ekdaagua mlyd daa prakalpayet || 322 ||
M8.323a/ puru kulnn nr ca vieata |
M8.323c/ mukhyn ca-eva ratnn harae vadham arhati || 323 ||
M8.324a/ mahpan harae astrm auadhasya ca |
M8.324c/ klam sdya krya ca daa rj prakalpayet || 324 ||
520
521
522
523

[ O edn 722-728 :: O tr. 184-185


M8.314av/ M: dhmat
M8.315av/ M: muala
M8.318av/ M: rjabhir dhtadas tu

Chapter 8

163

M8.325a/ gou brhmaasasthsu churiky ca bhedane | 524


M8.325c/ pan harae ca-eva sadya kryo 'rdhapdika || 325 ||
M8.326a/ stra.krpsa.kivn gomayasya guasya ca |
M8.326c/ dadhna krasya takrasya pnyasya tasya ca || 326 ||
M8.327a/ veuvaidalabhn lavan tath-eva ca |
M8.327c/ mmayn ca harae mdo bhasmana eva ca || 327 ||
/p. J 183/

M8.328a/ matsyn paki ca-eva tailasya ca ghtasya ca |


M8.328c/ msasya madhuna ca-eva yac ca-anyat pau.sambhavam || 328 ||
M8.329a/ anye ca-evam.dn madynm odanasya ca | 525
M8.329c/ pakvnnn ca sarve tanmulyd dviguo dama || 329 ||
M8.330a/ pupeu harite dhnye gulma.vall.nageu ca |
M8.330c/ anyev a.paripteu daa syt pacakala || 330 ||
M8.331a/ paripteu dhnyeu ka.mla.phaleu ca |
M8.331c/ niranvaye ata daa snvaye 'rdhaata dama || 331 ||
M8.332a/ syt shasa tv anvayavat prasabha karma yat ktam |
M8.332c/ niranvaya bhavet steya htv-apavyayate ca yat || 332 ||
M8.333a/ yas tv etny upakptni dravyi stenayen nara |

M8.333c/ tam dya daayed rj ya cgni corayed ght || 333 ||

526

M8.334a/ yena yena yathgena steno nu viceate |


M8.334c/ tat tad eva haret tasya pratydeya prthiva || 334 ||
M8.335a/ pit-crya suht-mt bhry putra purohita |
M8.335c/ na-adayo nma rjo 'sti ya svadharme na tihati || 335 ||
M8.336a/ krpaa bhaved dayo yatra-anya prkto jana |
M8.336c/ tatra rj bhaved daya sahasram iti dhra || 336 ||
M8.337a/ apdya tu drasya steye bhavati kilbiam |
M8.337c/ oaa-eva tu vaiyasya dvtriat katriyasya ca || 337 ||
/p. J 184/

M8.338a/ brhmaasya catuai pra v-api ata bhavet |


M8.338c/ dvigu v catuais taddoaguavidd hi sa || 338 ||
524
525
526

M8.325av/ M: khariky ca
M8.329av/ M: ca-evamdnm adynm
M8.333cv/ M: ta ata

164

Chapter 8

M8.339a/ vnaspatya mla.phala dru-agny.artha tath-eva ca |


M8.339c/ ta ca gobhyo grsa.artham asteya manur abravt || 339 ||
M8.340a/ yo 'dattdyino hastt-lipseta brhmao dhanam |
M8.340c/ yjana.adhypanena-api yath stenas tath-eva sa || 340 ||
M8.341a/ dvijo 'dhvaga ka.vttir dvv ik dve ca mlake |
M8.341c/ dadna paraketrt-na daa dtum arhati || 341 ||
M8.342a/ a.sanditn sandt sanditn ca mokaka |
M8.342c/ dsa.ava.rathahart ca prpta syc corakilbiam || 342 ||
M8.343a/ anena vidhin rj kurva stenanigraham |
M8.343c/ yao 'smin prpnuyt-loke pretya ca-anuttama sukham || 343 ||

8.1.17. Grounds for Litigation-XIV Violence


527

M8.344a/ aindra sthnam abhiprepsur yaa ca-akayam avyayam |


M8.344c/ na-upeketa kaam api rj shasika naram || 344 ||
M8.345a/ vgdut taskarc ca-eva daena-eva ca hisata |
M8.345c/ shasasya nara kart vijeya ppakttama || 345 ||
M8.346a/ shase vartamna tu yo marayati prthiva |
M8.346c/ sa vina vrajaty u vidvea ca-adhigacchati || 346 ||
M8.347a/ na mitrakrad rj vipuld v dhangamt |
M8.347c/ samutsjet shasikn sarvabhtabhayvahn || 347 ||
/p. J 185/

4: 8.1.17.1. Permissable Violence


528

M8.348a/ astra dvijtibhir grhya dharmo yatra-uparudhyate |


M8.348c/ dvijtn ca varn viplave klakrite || 348 ||
M8.349a/ tmana ca paritre dakin ca sagare |
M8.349c/ str.viprbhyupapattau ca ghnan dharmea na duyati || 349 ||
M8.350a/ guru v bla.vddhau v brhmaa v bahu.rutam |
M8.350c/ tatyinam ynta hanyd eva-a.vicrayan || 350 ||

527
528

[ O edn 728-729 :: O tr. 185-186


[ O edn 728-729 :: O tr. 185-186

Chapter 8

165

M8.351a/ na-tatyivadhe doo hantur bhavati ka cana |


M8.351c/ praka v-apraka v manyus ta manyum cchati || 351 ||

8.1.18. Grounds for Litigation-XV Sexual Crimes Against


Women
529

4: 8.1.18.1. Sexual Crimes against Married Women


530

M8.352a/ paradrbhimareu pravttn nn mahpati |

M8.352c/ udvejanakarair daai chinnayitv pravsayet || 352 ||

531

M8.353a/ tat.samuttho hi lokasya jyate varasakara |


M8.353c/ yena mlaharo 'dharma sarvanya kalpate || 353 ||
M8.354a/ parasya patny purua sambh yojayan raha |
M8.354c/ prvam krito doai prpnuyt prvashasam || 354 ||
M8.355a/ yas tv an.krita prvam abhibhate krat |
M8.355c/ na doa prpnuyt ki cin na hi tasya vyatikrama || 355 ||
M8.356a/ parastriya yo 'bhivadet trthe 'raye vane 'pi v |
M8.356c/ nadn v-api sambhede sa sagrahaam pnuyt || 356 ||
M8.357a/ upacrakriy keli sparo bhaa.vsasm | 532
M8.357c/ saha khav-sana ca-eva sarva sagrahaa smtam || 357 ||
/p. J 186/

M8.358a/ striya sped adee ya spo v marayet tay |


M8.358c/ parasparasya-anumate sarva sagrahaa smtam || 358 ||
M8.359a/ abrhmaa sagrahae prnta daam arhati |
M8.359c/ caturm api varn dr rakyatam sad || 359 ||
M8.360a/ bhikuk bandina ca-eva dkit kravas tath |
M8.360c/ sambhana saha strbhi kuryur a.prativrit || 360 ||
M8.361a/ na sambh parastrbhi pratiiddha samcaret |
M8.361c/ niiddho bhamas tu suvara daam arhati || 361 ||

529
530
531
532

[ O edn 730-737 :: O tr. 186-187


[ O edn 730-732 :: O tr. 186
M8.352cv/ M: cihnayitv
M8.357av/ M: upakrakriy

166

Chapter 8

M8.362a/ na-ea craadreu vidhir na-tma.upajviu |


M8.362c/ sajjayanti hi te nrr nigh crayanti ca || 362 ||
M8.363a/ ki cid eva tu dpya syt sambh tbhir caran |

M8.363c/ praiysu ca-ekabhaktsu raha pravrajitsu ca || 363 ||

533

4: 8.1.18.2. Male Sexual Assault


534

M8.364a/ yo '.km dayet kany sa sadyo vadham arhati |


M8.364c/ sa.km dayas tulyo na vadha prpnuyn nara || 364 ||
M8.365a/ kanym bhajantm utka na ki cid api dpayet |
M8.365c/ jaghanya sevamn tu sayat vsayed ghe || 365 ||
M8.366a/ uttam sevamnas tu jaghanyo vadham arhati |
M8.366c/ ulka dadyt sevamna samm icchet pit yadi || 366 ||
M8.367a/ abhiahya tu ya kany kuryd darpea mnava |

M8.367c/ tasya-u kartye agulyau daa ca-arhati aatam || 367 ||

535

/p. J 187/

M8.368a/ sa.km dayas tulyo na-agulichedam pnuyt |


M8.368c/ dviata tu damam dpya prasagavinivttaye || 368 ||
4: 8.1.18.3. Female Sexual Assault
536

M8.369a/ kany-eva kany y kuryt tasy syd dviato dama |


M8.369c/ ulka ca dvigua dadyt-iph ca-eva-pnuyd daa || 369 ||
M8.370a/ y tu kany prakuryt str s sadyo mauyam arhati |
M8.370c/ agulyor eva v cheda kharea-udvahana tath || 370 ||
4: 8.1.18.4. Adultery
537

M8.371a/ bhartra laghayed y tu str jti.guadarpit |


M8.371c/ t vabhi khdayed rj sasthne bahusasthite || 371 ||

533
534
535
536
537

M8.363cv/ M: preysu
[ O edn 732-733 :: O tr. 186
M8.367cv/ M: karty agulyo
[ O edn 733 :: O tr. 186-187
[ O edn 734-737 :: O tr. 187

Chapter 8

167

M8.372a/ pumsa dhayet ppa ayane tapta yase |


M8.372c/ abhydadhyu ca khni tatra dahyeta ppakt || 372 ||
M8.373a/ savatsarbhiastasya duasya dviguo dama | 538
M8.373c/ vrtyay saha savse cly tvad eva tu || 373 ||
M8.374a/ dro guptam agupta v dvaijta varam vasan |

M8.374c/ aguptam aga.sarvasvair gupta sarvea hyate || 374 ||

539

M8.375a/ vaiya sarvasva.daa syt savatsaranirodhata |


M8.375c/ sahasra katriyo dayo mauya mtrea ca-arhati || 375 ||
M8.376a/ brhma yady agupt tu gacchet vaiya.prthivau |
M8.376c/ vaiya pacaata kuryt katriya tu sahasriam || 376 ||
M8.377a/ ubhv api tu tv eva brhmay guptay saha |
M8.377c/ viplutau dravad dayau dagdhavyau v kagnin || 377 ||
/p. J 188/

M8.378a/ sahasra brhmao dayo gupt vipr bald vrajan |


M8.378c/ atni paca daya syd icchanty saha sagata || 378 ||
M8.379a/ mauya prntika dao brhmaasya vidhyate |

M8.379c/ itare tu varn daa prntiko bhavet || 379 ||

540
541

M8.380a/ na jtu brhmaa hanyt sarvappev api sthitam |


M8.380c/ rrd ena bahi kuryt samagra.dhanam a.katam || 380 ||
M8.381a/ na brhmaavadhd bhyn adharmo vidyate bhuvi |
M8.381c/ tasmd asya vadha rj manas-api na cintayet || 381 ||
M8.382a/ vaiya cet katriy gupt vaiy v katriyo vrajet |
M8.382c/ yo brhmaym agupty tv ubhau daam arhata || 382 ||
M8.383a/ sahasra brhmao daa dpyo gupte tu te vrajan |

M8.383c/ dry katriya.vio shasro vai bhaved dama || 383 ||


M8.384a/ katriyym agupty vaiye pacaata dama |

542

M8.384c/ mtrea mauyam icchet tu katriyo daam eva v || 384 ||


M8.385a/ agupte katriy.vaiye dr v brhmao vrajan |

538
539
540
541
542
543

M8.373av/ M: savatsare 'bhiastasya


M8.374cv/ M: aga.sarvasv
M8.379av/ M: prntako. M's com. refers to the reading of ``prntika-''.
M8.379cv/ M: prntako
M8.383cv/ M: dry
M8.384cv/ M: cchet tu

543

168

Chapter 8

M8.385c/ atni paca daya syt sahasra tv antyajastriyam || 385 ||

8.1.19. Excursus
544

4: 8.1.19.1. Miscellanea
545

M8.386a/ yasya stena pure na-asti na-anyastrgo na dua.vk |


M8.386c/ na shasika.daaghno sa rj akralokabhk || 386 ||
M8.387a/ ete nigraho rja pacn viaye svake |
M8.387c/ srjyakt sajtyeu loke ca-eva yaaskara || 387 ||
/p. J 189/

M8.388a/ tvija yas tyajed yjyo yjya ca rtvik tyajed yadi |


M8.388c/ akta karmay adua ca tayor daa ata atam || 388 ||
M8.389a/ na mt na pit na str na putras tygam arhati |
M8.389c/ tyajann apatitn etn rj daya atni a || 389 ||
M8.390a/ rameu dvijtn krye vivadat mitha |
M8.390c/ na vibryn npo dharma cikran hitam tmana || 390 ||
M8.391a/ yathrham etn abhyarcya brhmaai saha prthiva |
M8.391c/ sntvena praamayya-dau svadharma pratipdayet || 391 ||
M8.392a/ prativeya.anuveyau ca kalye viatidvije |
M8.392c/ arhv a.bhojayan vipro daam arhati makam || 392 ||
M8.393a/ rotriya rotriya sdhu bhtiktyev a.bhojayan |

M8.393c/ tad.anna dvigua dpyo hiraya ca-eva makam || 393 ||


M8.394a/ andho jaa phasarp saptaty sthavira ca ya |
M8.394c/ rotriyepakurva ca na dpy kena cit karam || 394 ||
M8.395a/ rotriya vydhita.rtau ca bla.vddhv a.kicanam |
M8.395c/ mahkulnam rya ca rj sampjayet sad || 395 ||
M8.396a/ lmalphalake lake nenijyn nejaka anai |
M8.396c/ na ca vssi vsobhir nirharen na ca vsayet || 396 ||

544
545
546

[ O edn 737-745 :: O tr. 187-189


[ O edn 737-740 :: O tr. 187-188
M8.393cv/ M: hairaya

546

Chapter 8

169

M8.397a/ tantuvyo daapala dadyd ekapala.adhikam |


M8.397c/ ato 'nyath vartamno dpyo dvdaaka damam || 397 ||
/p. J 190/

4: 8.1.19.2. Control of Trade


547

M8.398a/ ulkasthneu kual sarvapaya.vicaka |


M8.398c/ kuryur argha yathpaya tato via npo haret || 398 ||
M8.399a/ rja prakhytabhni pratiiddhni yni ca |
M8.399c/ ti nirharato lobht sarvahra haren npa || 399 ||
M8.400a/ ulkasthna pariharann akle kraya.vikray |
M8.400c/ mithyvd ca sakhyne dpyo 'aguam atyayam || 400 ||
M8.401a/ gama nirgama sthna tath vddhi.kayv ubhau |
M8.401c/ vicrya sarvapayn krayet kraya.vikrayau || 401 ||
M8.402a/ pacartre pacartre pake pake 'tha v gate |
M8.402c/ kurvta ca-e pratyakam arghasasthpana npa || 402 ||
M8.403a/ tulmna pratmna sarva ca syt sulakitam |
M8.403c/ asu asu ca mseu punar eva parkayet || 403 ||
4: 8.1.19.3. Ferries and Tolls
548

M8.404a/ paa yna tare dpya pauruo 'rdhapaa tare |

M8.404c/ pda pau ca yoit-ca pdrdha riktaka pumn || 404 ||


M8.405a/ bhaprni ynni trya dpyni srata |
M8.405c/ riktabhni yat ki cit pumsa c-aparicchad || 405 ||
M8.406a/ drghdhvani yathdea yathkla taro bhavet |
M8.406c/ nadtreu tad vidyt samudre na-asti lakaam || 406 ||
M8.407a/ garbhi tu dvimsdis tath pravrajito muni |
M8.407c/ brhma ligina ca-eva na dpys trika tare || 407 ||
/p. J 191/

M8.408a/ yan nvi ki cid dn viryeta-apardhata |


547
548
549

[ O edn 740-741 :: O tr. 188


[ O edn 741-742 :: O tr. 188-189
M8.404cv/ M: pde

549

170

Chapter 9

M8.408c/ tad dair eva dtavya samgamya svato 'ata || 408 ||


M8.409a/ ea nauyyinm ukto vyavahrasya niraya |
M8.409c/ dpardhatas toye daivike na-asti nigraha || 409 ||
4: 8.1.19.4. Occupations of Social Classes
550

M8.410a/ vijya krayed vaiya kusda kim eva ca |


M8.410c/ pan rakaa ca-eva dsya dra dvijanmanm || 410 ||
M8.411a/ katriya ca-eva vaiya ca brhmao vttikaritau |
M8.411c/ bibhyd nasyena svni karmi krayet || 411 ||
M8.412a/ dsya tu krayan-lobhd brhmaa sasktn dvijn |
M8.412c/ anicchata prbhavatyd rj daya atni a || 412 ||
M8.413a/ dra tu krayed dsya krtam akrtam eva v |
M8.413c/ dsyya-eva hi so 'sau brhmaasya svayambhuv || 413 ||
M8.414a/ na svmin niso 'pi dro dsyd vimucyate |
M8.414c/ nisargaja hi tat tasya kas tasmt tad apohati || 414 ||
M8.415a/ dhvajhto bhaktadso ghaja krta.dattrimau |
M8.415c/ paitriko daadsa ca sapta-ete dsayonaya || 415 ||
M8.416a/ bhry putra ca dsa ca traya eva-a.dhan smt |
M8.416c/ yat te samadhigacchanti yasya te tasya tad dhanam || 416 ||
M8.417a/ visrabdha brhmaa drd dravya.updnam caret |
M8.417c/ na hi tasya-asti ki cit sva bharthrya.dhano hi sa || 417 ||
/p. J 192/

M8.418a/ vaiya.drau prayatnena svni karmi krayet |


M8.418c/ tau hi cyutau svakarmabhya kobhayetm ida jagat || 418 ||
M8.419a/ ahany ahany aveketa karmntn vhanni ca |
M8.419c/ ya.vyayau ca niyatv karn koam eva ca || 419 ||
M8.420a/ eva sarvn imn rj vyavahrn sampayan |
M8.420c/ vyapohya kilbia sarva prpnoti param gatim || 420 ||
/p. J 193/

550

[ O edn 742-745 :: O tr. 189

Chapter 9

171

Chapter 9
551

9.1. The Justice System (cont.


552

9.1.1. Grounds of Litigation-XVI Law Concerning Husband


and Wife
553

M9.01a/ puruasya striy ca-eva dharme vartmani tihato | 554


M9.01c/ sayoge viprayoge ca dharmn vakymi vatn || 1 ||
4: 9.1.1.1. Guarding the Wife
555

M9.02a/ asvatantr striya kry puruai svair div.niam |


M9.02c/ viayeu ca sajjantya sasthpy tmano vae || 2 ||
M9.03a/ pit rakati kaumre bhart rakati yauvane |
M9.03c/ rakanti sthavire putr na str svtantryam arhati || 3 ||
M9.04a/ kle '.dt pit vcyo vcya ca-an.upayan pati |
M9.04c/ mte bhartari putras tu vcyo mtur arakit || 4 ||
M9.05a/ skmebhyo 'pi prasagebhya striyo raky vieata |
M9.05c/ dvayor hi kulayo okam vaheyur a.rakit || 5 ||
M9.06a/ ima hi sarvavarn payanto dharmam uttamam |
M9.06c/ yatante rakitu bhry bhartro durbal api || 6 ||

551
552
553
554
555
556

[ O edn 746-809 :: O tr. 190-207


[ O edn 746-807 :: O tr. 190-206
[ O edn 746-765 :: O tr. 190-195
M9.01av/ M: dharmye
[ O edn 746-750 :: O tr. 190-191
M9.05av/ M: striy

556

172

Chapter 9

M9.07a/ sv prasti caritra ca kulam tmnam eva ca |


M9.07c/ sva ca dharma prayatnena jy rakan hi rakati || 7 ||
/p. J 194/

M9.08a/ patir bhry sampraviya garbho bhtv-iha jyate |


M9.08c/ jyys tadd hi jytva yad asy jyate puna || 8 ||
M9.09a/ yda bhajate hi str suta ste tathvidham |
M9.09c/ tasmt prajviuddhi.artha striya raket prayatnata || 9 ||
M9.10a/ na ka cid yoita akta prasahya parirakitum |
M9.10c/ etair upyayogais tu akys t parirakitum || 10 ||
M9.11a/ arthasya sagrahe ca-en vyaye ca-eva niyojayet |
M9.11c/ auce dharme 'nnapakty ca prihyasya vekae || 11 ||
M9.12a/ a.rakit ghe ruddh puruair ptakribhi |
M9.12c/ tmnam tman ys tu rakeyus t surakit || 12 ||
M9.13a/ pna durjanasasarga paty ca viraho 'anam |
M9.13c/ svapno 'nyagehavsa ca nrsandani a || 13 ||
M9.14a/ na-et rpa parkante na-s vayasi sasthiti |
M9.14c/ surpa v virpa v pumn ity eva bhujate || 14 ||
M9.15a/ paucalyc calacittc ca naisnehyc ca svabhvata |
M9.15c/ rakit yatnato 'pi-iha bhartv et vikurvate || 15 ||

557

M9.16a/ eva svabhva jtv-s prajpatinisargajam |


M9.16c/ parama yatnam tihet puruo rakaa prati || 16 ||
M9.17a/ ayy.sanam alakra kma krodham anrjavam |

558

M9.17c/ drohabhva kucary ca strbhyo manur akalpayat || 17 ||

559

/p. J 195/

M9.18a/ na-asti str kriy mantrair iti dharme vyavasthiti

M9.18c/ nir.indriy hy a.mantr ca strbhyo 'ntam iti sthiti || 18 ||

M9.19a/ tath ca rutayo bahvyo nigt nigamev api |


M9.19c/ svlakayaparkrtha ts uta nikt || 19 ||
M9.20a/ yan me mt pralulubhe vicaranty a.pativrat |

557
558
559
560

M9.15av/ M: naisnehyc
M9.17av/ M: anryatm
M9.17cv/ M: drogdhbhva
M9.18cv/ M: striyo

560

Chapter 9

173

M9.20c/ tan me reta pit vktm ity asya-etan nidaranam || 20 ||


M9.21a/ dhyyaty ania yat ki cit pigrhasya cetas |
M9.21c/ tasya-ea vyabhicrasya nihnava samyag ucyate || 21 ||
4: 9.1.1.2. Elevation of Wife to Husbands's Status
561

M9.22a/ ydg.guena bhartr str sayujyeta yathvidhi |


M9.22c/ tdg.gu s bhavati samudrea-iva nimnag || 22 ||
M9.23a/ akaml vasihena sayukt-adhamayonij |
M9.23c/ rag mandaplena jagma-abhyarhayatm || 23 ||
M9.24a/ et ca-any ca loke 'sminn apakaprastaya | 562
M9.24c/ utkara yoita prpt svai svair bhartguai ubhai || 24 ||
M9.25a/ e-udit lokaytr nitya str.pusayo ubh |
M9.25c/ pretya-iha ca sukha.udarkn prajdharmn nibodhata || 25 ||
4: 9.1.1.3. Importance of Wife
563

M9.26a/ prajanrtha mah.bhg pja.arh ghadptaya |


M9.26c/ striya riya ca geheu na vieo 'sti ka cana || 26 ||
M9.27a/ utpdanam apatyasya jtasya pariplanam |

M9.27c/ pratyaha lokaytry pratyaka str nibandhanam || 27 ||


/p. J 196/

M9.28a/ apatya dharmakryi ur ratir uttam |


M9.28c/ dr.adhnas tath svarga pitm tmana ca ha || 28 ||
M9.29a/ pati y na-abhicarati mano.vg.dehasayat |
M9.29c/ s bhartlokn pnoti sadbhi sdhv-iti ca-ucyate || 29 ||
M9.30a/ vyabhicrt tu bhartu str loke prpnoti nindyatm |
M9.30c/ sglayoni ca-pnoti pparogai ca pyate || 30 ||

565

M9.31a/ putra pratyudita sadbhi prvajai ca maharibhi |

561
562
563
564
565

[ O edn 750-751 :: O tr. 191


M9.24av/ M: avakaprastaya
[ O edn 751-752 :: O tr. 191
M9.27cv/ M: pratyartha
M9.30cv/ M: glayoni

564

174

Chapter 9

M9.31c/ vivajanyam ima puyam upanysa nibodhata || 31 ||


4: 9.1.1.4. To Whom Belongs a Son?
566

M9.32a/ bhartari putra vijnanti rutidvaidha tu kartari | 567


M9.32c/ hur utpdaka ke cid apare ketria vidu || 32 ||
M9.33a/ ketrabht smt nr bjabhta smta pumn |
M9.33c/ ketra.bjasamyogt sambhava sarvadehinm || 33 ||
M9.34a/ viia kutra cid bja stryonis tv eva kutra cit |
M9.34c/ ubhaya tu sama yatra s prasti praasyate || 34 ||
M9.35a/ bjasya ca-eva yony ca bjam utkam ucyate |
M9.35c/ sarvabhtaprastir hi bjalakaalakit || 35 ||
M9.36a/ yda tu-upyate bja ketre kla.upapdite |
M9.36c/ tdg rohati tat tasmin bja svair vyajita guai || 36 ||
M9.37a/ iya bhmir hi bhtn vat yonir ucyate |
M9.37c/ na ca yonigun k cid bja puyati puiu || 37 ||
/p. J 197/

M9.38a/ bhmv apy ekakedre kla.uptni kvalai |


M9.38c/ nnrpi jyante bjni-iha svabhvata || 38 ||
M9.39a/ vrhaya layo mudgs til ms tath yav |
M9.39c/ yathbja prarohanti launni-ikavas tath || 39 ||
M9.40a/ anyad upta jtam anyad ity etat-na-upapadyate |
M9.40c/ upyate yadd hi yad bja tat tad eva prarohati || 40 ||
M9.41a/ tat prjena vintena jna.vijnavedin |
M9.41c/ yukmena vaptavya na jtu parayoiti || 41 ||
M9.42a/ atra gth vyugt krtayanti purvida |
M9.42c/ yath bja na vaptavya pus paraparigrahe || 42 ||
M9.43a/ nayati-iur yath viddha khe viddham anuvidhyata |

M9.43c/ tath nayati vai kipra bja paraparigrahe || 43 ||

568

M9.44a/ pthor api-im pthiv bhry prvavido vidu |

566
567
568

[ O edn 752-756 :: O tr. 191-193


M9.32av/ M: bhartu
M9.43cv/ M: kipta

Chapter 9

175

M9.44c/ sthu.cchedasya kedram hu lyavato mgam || 44 ||


M9.45a/ etvn eva puruo yat-jy-tm praj-iti ha |
M9.45c/ vipr prhus tath ca-etad yo bhart s smta.agan || 45 ||
M9.46a/ na nikraya.visargbhy bhartur bhry vimucyate |
M9.46c/ eva dharma vijnma prk prajpatinirmitam || 46 ||
M9.47a/ sakd ao nipatati sakt kany pradyate |

M9.47c/ sakd ha dadni-iti try etni sat sakt || 47 ||

569

/p. J 198/

M9.48a/ yath go.'va.ura.dsu mahiy.aj.aviksu ca |


M9.48c/ na-utpdaka prajbhg tath-eva-anygansv api || 48 ||
M9.49a/ ye 'ketrio bjavanta paraketrapravpia |
M9.49c/ te vai sasyasya jtasya na labhante phala kva cit || 49 ||
M9.50a/ yad anyagou vabho vatsn janayet-atam |
M9.50c/ gominm eva te vats mogha skanditam rabham || 50 ||
M9.51a/ tath-eva-aketrio bja paraketrapravpia |
M9.51c/ kurvanti ketrim artha na bj labhate phalam || 51 ||
M9.52a/ phala tv an.abhisandhya ketri bjinm tath |

M9.52c/ pratyaka ketrim artho bjd yonir galyas || 52 ||

570

M9.53a/ kriybhyupagamt tv etad bjrtha yat pradyate |


M9.53c/ tasya-iha bhginau dau bj ketrika eva ca || 53 ||
M9.54a/ ogha.vthta bja yasya ketre prarohati |

M9.54c/ ketrikasya-eva tad bja na vapt labhate phalam || 54 ||


M9.55a/ ea dharmo gava.avasya dsy.ura.aja.avikasya ca |
M9.55c/ vihaga.mahi ca vijeya prasava prati || 55 ||
M9.56a/ etad va sraphalgutva bja.yonyo prakrtitam |
M9.56c/ ata para pravakymi yoit dharmam padi || 56 ||
4: 9.1.1.5. Levirate
572

569
570
571
572

M9.47cv/ M: dadmi-iti
M9.52cv/ M: baryas
M9.54cv/ M: na bj labhate phalam
[ O edn 756-758 :: O tr. 193

571

176

Chapter 9

M9.57a/ bhrtur jyehasya bhry y gurupatny anujasya s |


M9.57c/ yavyasas tu y bhry snu jyehasya s smt || 57 ||
/p. J 199/

M9.58a/ jyeho yavyaso bhry yavyn v-agrajastriyam |


M9.58c/ patitau bhavato gatv niyuktv apy anpadi || 58 ||
M9.59a/ devard v sapid v striy samyak-niyuktay |
M9.59c/ praj-psita-adhigantavy santnasya parikaye || 59 ||
M9.60a/ vidhavy niyuktas tu ghtkto vgyato nii |
M9.60c/ ekam utpdayet putra na dvitya katha cana || 60 ||
M9.61a/ dvityam eke prajana manyante stru tadvida |

M9.61c/ a.nirvta niyogrtha payanto dharmatas tayo || 61 ||

573

M9.62a/ vidhavy niyogrthe nirvtte tu yathvidhi | 574


M9.62c/ guruvat-ca snuvat-ca varteyt parasparam || 62 ||
M9.63a/ niyuktau yau vidhi hitv varteyt tu kmata |
M9.63c/ tv ubhau patitau syt snuga.gurutalpagau || 63 ||
M9.64a/ na-anyasmin vidhav nr niyoktavy dvijtibhi |
M9.64c/ anyasmin hi niyujn dharma hanyu santanam || 64 ||
M9.65a/ na-udvhikeu mantreu niyoga krtyate kva cit |
M9.65c/ na vivhavidhv ukta vidhavvedana puna || 65 ||
M9.66a/ aya dvijair hi vidvadbhi paudharmo vigarhita |
M9.66c/ manuym api prokto vene rjya prasati || 66 ||
M9.67a/ sa mahm akhil bhujan rjaripravara pur |
M9.67c/ varn sakara cakre kma.upahata.cetana || 67 ||
/p. J 200/

M9.68a/ tata prabhti yo moht pramta.patik striyam |


M9.68c/ niyojayaty apatyrtha ta vigarhanti sdhava || 68 ||
M9.69a/ yasy mriyeta kanyy vc satye kte pati |
M9.69c/ tm anena vidhnena nijo vindeta devara || 69 ||
M9.70a/ yathvidhi-adhigamya-en ukla.vastr uci.vratm |
M9.70c/ mitho bhajeta- prasavt sakt.sakd tv.tau || 70 ||

573
574

M9.61cv/ M: a.nirvtta
M9.62av/ M: nivtte

Chapter 9

4: 9.1.1.6. Contract of Betrothal


575

M9.71a/ na dattv kasya cit kany punar dadyd vicakaa |


M9.71c/ dattv puna prayacchan hi prpnoti puruntam || 71 ||
M9.72a/ vidhivat pratighya-api tyajet kany vigarhitm |
M9.72c/ vydhit vipradu v chadman ca-upapditm || 72 ||
M9.73a/ yas tu doavat kanym an.khyya-upapdayet |
M9.73c/ tasya tad vitatha kuryt kanydtur durtmana || 73 ||
4: 9.1.1.7. Absence of Husband
576

M9.74a/ vidhya vtti bhryy pravaset kryavn nara |


M9.74c/ avttikarit hi str praduyet sthitimaty api || 74 ||
M9.75a/ vidhya proite vtti jven niyamam sthit |
M9.75c/ proite tv a.vidhya-eva jvet-ilpair agarhitai || 75 ||
M9.76a/ proito dharmakryrtha pratkyo 'au nara sam |
M9.76c/ vidyrtha a yao.'rtha v kmrtha trs tu vatsarn || 76 ||
4: 9.1.1.8. Repudiation of a Wife
577

M9.77a/ savatsara pratketa dviant yoita pati | 578


M9.77c/ rdhva savatsart tv en dya htv na savaset || 77 ||
/p. J 201/

M9.78a/ atikrmet pramatta y matta rogrtam eva v |


M9.78c/ s trn msn parityjy vibhaa.paricchad || 78 ||
M9.79a/ unmatta patita klbam a.bja pparogiam |
M9.79c/ na tygo 'sti dvianty ca na ca dypavartanam || 79 ||
M9.80a/ madyap-asdhuvtt ca pratikl ca y bhavet | 579
M9.80c/ vydhit v-adhivettavy hisr-arthaghn ca sarvad || 80 ||

575
576
577
578
579

[ O edn 759 :: O tr. 193


[ O edn 759 :: O tr. 193-194
[ O edn 760-761 :: O tr. 194
M9.77av/ M: dvi
M9.80av/ M: madyapa.asatyavtt

177

178

Chapter 9

M9.81a/ vandhyame 'dhivedy-'bde daame tu mta.praj |


M9.81c/ ekdae strjanan sadyas tv apriyavdin || 81 ||
M9.82a/ y rogi syt tu hit sampann ca-eva lata |
M9.82c/ s-anujpya-adhivettavy na-avamny ca karhi cit || 82 ||
M9.83a/ adhivinn tu y nr nirgacched ruit ght |
M9.83c/ s sadya sanniroddhavy tyjy v kulasannidhau || 83 ||
M9.84a/ pratiiddh-api ced y tu madyam abhyudayev api | 580
M9.84c/ prek.samja gacched v s day kalni a || 84 ||
4: 9.1.1.9. Seniority among Wives
581

M9.85a/ yadi sv ca-apar ca-eva vinderan yoito dvij |


M9.85c/ ts varakramea syj jyehya pj ca vema ca || 85 ||
M9.86a/ bhartu arraur dharmakrya ca naityakam |

M9.86c/ sv ca-eva kuryt sarve na-asvajti katha cana || 86 ||

M9.87a/ yas tu tat krayen moht sa.jty sthitay-anyay |


M9.87c/ yath brhmaacla prvadas tath-eva sa || 87 ||
/p. J 202/

4: 9.1.1.10. Marriage of Daughters


583

M9.88a/ utkya-abhirpya varya sadya ca |


M9.88c/ aprptm api t tasmai kany dadyd yathvidhi || 88 ||
M9.89a/ kmam marat tihed ghe kany-tumaty api |
M9.89c/ na ca-eva-en prayaccet tu gua.hnya karhi cit || 89 ||
M9.90a/ tri vary udketa kumry tumat sat |
M9.90c/ rdhva tu kld etasmd vindeta sada patim || 90 ||
M9.91a/ a.dyamn bhartram adhigacched yadi svayam |
M9.91c/ na-ena ki cid avpnoti na ca ya s-adhigacchati || 91 ||
M9.92a/ alakra na-dadta pitrya kany svayavar |
M9.92c/ mtka bhrtdatta v sten syd yadi ta haret || 92 ||
580
581
582
583

M9.84av/ M: pratiedhe pibed y tu


[ O edn 761-762 :: O tr. 194
M9.86cv/ M: sv sv-eva
[ O edn 762-765 :: O tr. 194-195

582

Chapter 9

179

M9.93a/ pitre na dadyt-ulka tu kanym tumat haran |


M9.93c/ sa ca svmyd atikrmed tn pratirodhant || 93 ||
M9.94a/ triadvaro vahet kany hdy dvdaavrikm |
M9.94c/ tryaavaro 'avar v dharme sdati satvara || 94 ||
M9.95a/ devadatt patir bhry vindate na-icchay-tmana |
M9.95c/ t sdhv bibhyn nitya devn priyam caran || 95 ||
M9.96a/ prajanrtha striya s santnrtha ca mnava |
M9.96c/ tasmt sdhrao dharma rutau patny saha.udita || 96 ||
M9.97a/ kanyy datta.ulky mriyeta yadi ulkada |
M9.97c/ devarya pradtavy yadi kany-anumanyate || 97 ||
/p. J 203/

M9.98a/ dadta na dro 'pi ulka duhitara dadan |


M9.98c/ ulka hi ghan kurute channa duhitvikrayam || 98 ||
M9.99a/ etat tu na pare cakrur na-apare jtu sdhava |
M9.99c/ yad anyasya pratijya punar anyasya dyate || 99 ||
M9.100a/ na-anuuruma jtu-etat prvev api hi janmasu |
M9.100c/ ulka.sajena mlyena channa duhitvikrayam || 100 ||
M9.101a/ anyonyasya-avyabhicro bhaved .marantika |
M9.101c/ ea dharma samsena jeya str.pusayo para || 101 ||
M9.102a/ tath nitya yateyt str.pusau tu kta.kriyau |

M9.102c/ yath nbhicaret tau viyuktv itaretaram || 102 ||

584

M9.103a/ ea str.pusayor ukto dharmo vo ratisahita |


M9.103c/ pady apatyaprpti ca dyadharma nibodhata || 103 ||

9.1.2. Grounds of Litigation-XVII Partition of Inheritance


585

M9.104a/ rdhva pitu ca mtu ca sametya bhrtara samam |


M9.104c/ bhajeran paitka riktham ans te hi jvato || 104 ||

584
585

M9.102cv/ M: na-aticaret
[ O edn 765-787 :: O tr. 195-201

180

Chapter 9

4: 9.1.2.1. Primogeniture
586

M9.105a/ jyeha eva tu ghyt pitrya dhanam aeata |


M9.105c/ es tam upajveyur yath-eva pitara tath || 105 ||
M9.106a/ jyehena jtamtrea putr bhavati mnava |
M9.106c/ pitm an.a ca-eva sa tasmt sarvam arhati || 106 ||
M9.107a/ yasminn a sannayati yena ca-anantyam anute |
M9.107c/ sa eva dharmaja putra kmajn itarn vidu || 107 ||
/p. J 204/

M9.108a/ pit-iva playet ptrn jyeho bhrt yavyasa |


M9.108c/ putravat-ca-api varteran jyehe bhrtari dharmata || 108 ||
M9.109a/ jyeha kula vardhayati vinayati v puna |
M9.109c/ jyeha pjyatamo loke jyeha sadbhir a.garhita || 109 ||
M9.110a/ yo jyeho jyeha.vtti syn mt-iva sa pit-iva sa |
M9.110c/ a.jyehavttir yas tu syt sa sampjyas tu bandhuvat || 110 ||
4: 9.1.2.2. Partition and Seniority
587

M9.111a/ eva saha vaseyur v pthag v dharmakmyay |


M9.111c/ pthag vivardhate dharmas tasmd dharmy pthakkriy || 111 ||
M9.112a/ jyehasya via uddhra sarvadravyc ca yad varam |
M9.112c/ tato 'rdha madhyamasya syt turya tu yavyasa || 112 ||
M9.113a/ jyeha ca-eva kaniha ca saharet yath.uditam |
M9.113c/ ye 'nye jyeha.kanihbhy te syn madhyama dhanam || 113 ||
M9.114a/ sarve dhanajtnm dadta-agryam agraja |
M9.114c/ yac ca stiaya ki cid daata ca-pnuyd varam || 114 ||
M9.115a/ uddhro na daasv asti sampannn svakarmasu |
M9.115c/ yat ki cid eva deya tu jyyase mna.vardhanam || 115 ||
M9.116a/ eva samuddhta.uddhre samn an prakalpayet |
M9.116c/ uddhre 'n.uddhte tv em iya syd aakalpan || 116 ||

586
587

[ O edn 766 :: O tr. 195


[ O edn 767-768 :: O tr. 195-196

Chapter 9

181

M9.117a/ ekdhika harej jyeha putro 'dhyardha tato 'nuja |


M9.117c/ aam aa yavysa iti dharmo vyavasthita || 117 ||
/p. J 205/

M9.118a/ svebhyo 'ebhyas tu kanybhya pradadyur bhrtara pthak |


M9.118c/ svt svd ac caturbhga patit syur aditsava || 118 ||
M9.119a/ aja.vika sa.ekaapha na jtu viama bhajet | 589
M9.119c/ aja.vika tu viama jyehasya-eva vidhyate || 119 ||
4: 9.1.2.3. Seniority of Leviratic Sons
590

M9.120a/ yavyn-jyehabhryy putram utpdayed yadi |


M9.120c/ samas tatra vibhga syd iti dharmo vyavasthita || 120 ||
M9.121a/ upasarjana pradhnasya dharmato na-upapadyate |
M9.121c/ pit pradhna prajane tasmd dharmea ta bhajet || 121 ||
4: 9.1.2.4. Seniority among Sons of Different Wives
591

M9.122a/ putra kaniho jyehy kanihy ca prvaja |


M9.122c/ katha tatra vibhga syd iti cet saayo bhavet || 122 ||
M9.123a/ eka vabham uddhra sahareta sa prvaja |
M9.123c/ tato 'pare jyehavs tad.nn svamtta || 123 ||
M9.124a/ jyehas tu jto jyehy hared vabha.oa |
M9.124c/ tata svamtta e bhajerann iti dhra || 124 ||
M9.125a/ sadastru jtn putrm avieata |
M9.125c/ na mtto jyaihyam asti janmato jyaihyam ucyate || 125 ||
M9.126a/ janmajyehena ca-hvna subrahmaysv api smtam |
M9.126c/ yamayo ca-eva garbheu janmato jyehat smt || 126 ||
4: 9.1.2.5. ``Female-Son'' and Her Sons
592

588
589
590
591
592

M9.118av/ M: svbhya svbhyas tu


M9.119av/ M: aja.vika ca-ekaapha
[ O edn 768 :: O tr. 196
[ O edn 768-769 :: O tr. 196
[ O edn 769-772 :: O tr. 196-197

588

182

M9.127a/ a.putro 'nena vidhin sut kurvta putrikm |


M9.127c/ yad apatya bhaved asy tan mama syt svadhkaram || 127 ||
/p. J 206/

M9.128a/ anena tu vidhnena pur cakre 'tha putrik |


M9.128c/ vivddhyartha svavaasya svaya daka prajpati || 128 ||
M9.129a/ dadau sa daa dharmya kayapya trayodaa |
M9.129c/ somya rje satktya prta.tm saptaviatim || 129 ||
M9.130a/ yath-eva-tm tath putra putrea duhit sam |
M9.130c/ tasym tmani tihanty katham anyo dhana haret || 130 ||
M9.131a/ mtus tu yautaka yat syt kumrbhga eva sa |
M9.131c/ dauhitra eva ca hared a.putrasya-akhila dhanam || 131 ||
M9.132a/ dauhitro hy a.khila riktham a.putrasya pitur haret |
M9.132c/ sa eva dadyd dvau piau pitre mtmahya ca || 132 ||
M9.133a/ pautra.dauhitrayor loke na vieo 'sti dharmata |
M9.133c/ tayor hi mt.pitarau sambhtau tasya dehata || 133 ||
M9.134a/ putriky kty tu yadi putro 'nujyate |
M9.134c/ samas tatra vibhga syt-jyehat na-asti hi striy || 134 ||
M9.135a/ a.putry mty tu putriky katha cana |
M9.135c/ dhana tat putrikbhart hareta-eva-a.vicrayan || 135 ||
M9.136a/ akt v kt v-api ya vindet sadt sutam |
M9.136c/ pautr mtmahas tena dadyt pia hared dhanam || 136 ||
M9.137a/ putrea lokn-jayati pautrea-nantyam anute |
M9.137c/ atha putrasya pautrea bradhnasya-pnoti viapam || 137 ||
/p. J 207/

M9.138a/ put.nmno narakd yasmt tryate pitara suta |


M9.138c/ tasmt putra iti prokta svayam eva svayambhuv || 138 ||
M9.139a/ pautra.dauhitrayor loke vieo na-upapadyate |
M9.139c/ dauhitro 'pi hy amutra-ena santrayati pautravat || 139 ||
M9.140a/ mtu prathamata pia nirvapet putriksuta |
M9.140c/ dvitya tu pitus tasys ttya tatpitu pitu || 140 ||
4: 9.1.2.6. Adopted Son
593

Chapter 9

Chapter 9

183

M9.141a/ upapanno guai sarvai putro yasya tu dattrima |


M9.141c/ sa hareta-eva tadriktha samprpto 'py anyagotrata || 141 ||
M9.142a/ gotra.rikthe janayitur na hared dattrima kva cit |
M9.142c/ gotra.rikthnuga pio vyapaiti dadata svadh || 142 ||
4: 9.1.2.7. Leviratic Sons
594

M9.143a/ aniyuktsuta ca-eva putriy-pta ca devart |


M9.143c/ ubhau tau na-arhato bhga jrajtaka.kmajau || 143 ||
M9.144a/ niyuktym api pumn nry jto 'vidhnata |
M9.144c/ na-eva-arha paitka riktha patita.utpdito hi sa || 144 ||
M9.145a/ haret tatra niyukty jta putro yath-aurasa |
M9.145c/ ketrikasya tu tad bja dharmata prasava ca sa || 145 ||
M9.146a/ dhana yo bibhyd bhrtur mtasya striyam eva ca |
M9.146c/ so 'patya bhrtur utpdya dadyt tasya-eva taddhanam || 146 ||
M9.147a/ y niyukt-anyata putra devard v-apy avpnuyt |

M9.147c/ ta kmajam a.rikthya vth.utpanna pracakate || 147 ||

595

/p. J 208/

M9.148a/ etad vidhna vijeya vibhgasya-ekayoniu |


M9.148c/ bahvu ca-ekajtn nnstru nibodhata || 148 ||
4: 9.1.2.8. Sons by Wives of Different Castes
596

M9.149a/ brhmaasya-anuprvyea catasras tu yadi striya |


M9.149c/ ts putreu jteu vibhge 'ya vidhi smta || 149 ||
M9.150a/ kno govo ynam alakra ca vema ca |
M9.150c/ viprasya-auddhrika deyam eka ca pradhnata || 150 ||
M9.151a/ tryaa dydd hared vipro dvv aau katriysuta |
M9.151c/ vaiyja sa.ardham eva-aam aa drsuto haret || 151 ||
M9.152a/ sarva v rikthajta tad daadh parikalpya ca |

593
594
595
596

[ O edn 772 :: O tr. 197


[ O edn 772-773 :: O tr. 197
M9.147cv/ M: mithy.utpanna
[ O edn 773-775 :: O tr. 198

184

Chapter 9

M9.152c/ dharmya vibhga kurvta vidhin-anena dharmavit || 152 ||


M9.153a/ caturo 'n hared vipras trn an katriysuta |
M9.153c/ vaiyputro hared dvyaa aa drsuto haret || 153 ||
M9.154a/ yady api syt tu sat.putro 'py asat.putro 'pi v bhavet | 597
M9.154c/ na-adhika daamd dadyt-drputrya dharmata || 154 ||
M9.155a/ brhmaa.katriya.vi drputro na rikthabhk |
M9.155c/ yad eva-asya pit dadyt tad eva-asya dhana bhavet || 155 ||
M9.156a/ sama.varsu v jt sarve putr dvijanmanm |
M9.156c/ uddhra jyyase dattv bhajerann itare samam || 156 ||
M9.157a/ drasya tu savar-eva na-any bhry vidhyate |
M9.157c/ tasy jt sama.a syur yadi putraata bhavet || 157 ||
/p. J 209/

4: 9.1.2.9. Twelve Types of Sons


598

M9.158a/ putrn dvdaa yn ha n svyambhuvo manu |


M9.158c/ te a bandhu.dyd a adyda.bndhav || 158 ||
M9.159a/ aurasa ketraja ca-eva datta ktrima eva ca |
M9.159c/ gha.utpanno 'paviddha ca dyd bndhav ca a || 159 ||
M9.160a/ knna ca sahoha ca krta paunarbhavas tath |
M9.160c/ svayandatta ca audra ca a adyda.bndhav || 160 ||
M9.161a/ yda phalam pnoti kuplavai santaran-jalam |
M9.161c/ tda phalam pnoti kuputrai santaras tama || 161 ||
M9.162a/ yady ekarikthinau sytm aurasa.ketrajau sutau |
M9.162c/ yasya yat paitka riktha sa tad ghta na-itara || 162 ||
M9.163a/ eka eva-aurasa putra pitryasya vasuna prabhu |
M9.163c/ em nasyrtha pradadyt tu prajvanam || 163 ||
M9.164a/ aha tu ketrajasya-aa pradadyt paitkd dhant |
M9.164c/ auraso vibhajan dya pitrya pacamam eva v || 164 ||
M9.165a/ aurasa.ketrajau putrau pitrikthasya bhginau |
M9.165c/ daa-apare tu kramao gotra.rikthabhgina || 165 ||

597
598

M9.154av/ M: yady api syt tu sat.putro yady a.putro 'pi v bhavet


[ O edn 775-780 :: O tr. 198-199

Chapter 9

M9.166a/ svaketre saskty tu svayam utpdayedd hi yam |


M9.166c/ tam aurasa vijnyt putra prthamakalpikam || 166 ||
M9.167a/ yas talpaja pramtasya klbasya vydhitasya v |
M9.167c/ svadharmea niyukty sa putra ketraja smta || 167 ||
/p. J 210/

M9.168a/ mt pit v dadyt yam adbhi putram padi |


M9.168c/ sada prtisayukta sa jeyo dattrima suta || 168 ||
M9.169a/ sada tu prakuryd ya gua.doa.vicakaam |
M9.169c/ putra putraguair yukta sa vijeya ca ktrima || 169 ||
M9.170a/ utpadyate ghe yas tu na ca jyeta kasya sa |
M9.170c/ sa ghe gha utpannas tasya syd yasya talpaja || 170 ||
M9.171a/ mt.pitbhym utsa tayor anyatarea v |
M9.171c/ ya putra parighyd apaviddha sa ucyate || 171 ||
M9.172a/ pitvemani kany tu ya putra janayed raha |
M9.172c/ ta knna vaden nmn vohu kany.samudbhavam || 172 ||
M9.173a/ y garbhi saskriyate jt.ajt-api v sat |
M9.173c/ vohu sa garbho bhavati sahoha iti ca-ucyate || 173 ||
M9.174a/ kryd yas tv apatyrtha mt.pitror yam antikt |
M9.174c/ sa krtaka sutas tasya sado 'sado 'pi v || 174 ||
M9.175a/ y paty v parityakt vidhav v svay-icchay |
M9.175c/ utpdayet punar bhtv sa paunarbhava ucyate || 175 ||
M9.176a/ s ced akata.yoni syd gata.pratygat-api v |
M9.176c/ paunarbhavena bhartr s puna saskram arhati || 176 ||
M9.177a/ mt.pit.vihno yas tyakto v syd akrat |
M9.177c/ tmnam arpayed yasmai svayandattas tu sa smta || 177 ||
/p. J 211/

M9.178a/ ya brhmaas tu dry kmd utpdayet sutam |


M9.178c/ sa prayann eva avas tasmt praava smta || 178 ||
M9.179a/ dsy v dsadsy v ya drasya suto bhavet |
M9.179c/ so 'nujto hared aam iti dharmo vyavasthita || 179 ||
M9.180a/ ketraja.dn sutn etn ekdaa yath.uditn |
M9.180c/ putrapratinidhn hu kriylopn mania || 180 ||

185

186

Chapter 9

M9.181a/ ya ete 'bhihit putr prasagd anyabjaj |


M9.181c/ yasya te bjato jts tasya te na-itarasya tu || 181 ||
M9.182a/ bhrtm ekajtnm eka cet putravn bhavet |
M9.182c/ sarvs ts tena putrea putrio manur abravt || 182 ||
M9.183a/ sarvsm eka.patnnm ek cet putri bhavet |
M9.183c/ sarvs ts tena putrea prha putravatr manu || 183 ||
M9.184a/ reyasa reyaso 'lbhe ppyn riktham arhati |
M9.184c/ bahava cet tu sad sarve rikthasya bhgina || 184 ||
M9.185a/ na bhrtaro na pitara putr rikthahar pitu |
M9.185c/ pit hared a.putrasya riktha bhrtara eva ca || 185 ||
4: 9.1.2.10. Alternative Heirs
599

M9.186a/ traym udaka krya triu pia pravartate |


M9.186c/ caturtha sampradt-e pacamo na-upapadyate || 186 ||
M9.187a/ anantara sapid yas tasya tasya dhana bhavet |
M9.187c/ ata rdhva sakulya syd crya iya eva v || 187 ||
/p. J 212/

M9.188a/ sarvem apy abhve tu brhma rikthabhgina |


M9.188c/ traividy ucayo dnts tath dharmo na hyate || 188 ||
M9.189a/ a.hrya brhmaadravya rj nityam iti sthiti |
M9.189c/ itare tu varn sarva.abhve haren npa || 189 ||
M9.190a/ sasthitasya-an.apatyasya sagotrt putram haret |
M9.190c/ tatra yad rikthajta syt tat tasmin pratipdayet || 190 ||
M9.191a/ dvau tu yau vivadeyt dvbhy jtau striy dhane |
M9.191c/ tayor yad yasya pitrya syt tat sa ghta na-itara || 191 ||
4: 9.1.2.11. Women's Property
600

M9.192a/ janany sasthity tu sama sarve saha.udar |


M9.192c/ bhajeran mtka riktha bhaginya ca sa.nbhaya || 192 ||

599
600

[ O edn 781-782 :: O tr. 199-200


[ O edn 782-783 :: O tr. 200

Chapter 9

M9.193a/ ys ts syur duhitaras tsm api yathrhata | 601


M9.193c/ mtmahy dhant ki cit pradeya prtiprvakam || 193 ||
M9.194a/ adhyagni.adhyvhanika datta ca prtikarmai |
M9.194c/ bhrt.mt.pitprpta avidha strdhana smtam || 194 ||
M9.195a/ anvdheya ca yad datta paty prtena ca-eva yat |
M9.195c/ patyau jvati vtty prajys tad dhana bhavet || 195 ||
M9.196a/ brhma.daiva.ra.gndharva.prjpatyeu yad vasu |
M9.196c/ a.prajym atty bhartur eva tad iyate || 196 ||
M9.197a/ yat tv asy syd dhana datta vivhev sura.diu |
M9.197c/ a.prajym atty mt.pitros tad iyate || 197 ||
/p. J 213/

M9.198a/ striy tu yad bhaved vitta pitr datta katha cana |


M9.198c/ brhma tadd haret kany tadapatyasya v bhavet || 198 ||
M9.199a/ na nirhra striya kuryu kuumbd bahumadhyagt |
M9.199c/ svakd api ca vittdd hi svasya bhartur anjay || 199 ||
M9.200a/ patyau jvati ya strbhir alakro dhto bhavet |
M9.200c/ na ta bhajeran dyd bhajamn patanti te || 200 ||
4: 9.1.2.12. Disqualification from Inheritance
602

M9.201a/ an.aau klba.patitau jtyandha.badhirau tath |


M9.201c/ unmatta.jaa.mk ca ye ca ke cin nir.indriy || 201 ||
M9.202a/ sarvem api tu nyyya dtu akty mani |
M9.202c/ grsa.cchdanam atyanta patito hy a.dadad bhavet || 202 ||
M9.203a/ yady arthit tu drai syt klbdn katha cana |
M9.203c/ tem utpanna.tantnm apatya dyam arhati || 203 ||
4: 9.1.2.13. Partition of Non-ancestral Property
603

M9.204a/ yat ki cit pitari prete dhana jyeho 'dhigacchati |


M9.204c/ bhgo yavyas tatra yadi vidynuplina || 204 ||
601
602
603

M9.193av/ H. tasy
[ O edn 783-784 :: O tr. 200
[ O edn 784-785 :: O tr. 200-201

187

188

Chapter 9

M9.205a/ a.vidyn tu sarve hta ced dhana bhavet |


M9.205c/ samas tatra vibhga syd apitrya iti dhra || 205 ||
M9.206a/ vidydhana tu yady asya tat tasya-eva dhana bhavet |
M9.206c/ maitryam audvhika ca-eva mdhuparkikam eva ca || 206 ||
M9.207a/ bhrt yas tu na-heta dhana akta svakarma |
M9.207c/ sa nirbhjya svakd at ki cid dattv-upajvanam || 207 ||
/p. J 214/

M9.208a/ an.upaghnan pitdravya ramea yad uprjitam |


M9.208c/ svayam hitalabdha tan na-a.kmo dtum arhati || 208 ||
M9.209a/ paitka tu pit dravyam anavpta yad pnuyt |
M9.209c/ na tat putrair bhajet srdham a.kma svayam arjitam || 209 ||
4: 9.1.2.14. Miscellaneous Rules of Partition
604

M9.210a/ vibhakt saha jvanto vibhajeran punar yadi |


M9.210c/ samas tatra vibhga syj jyaihya tatra na vidyate || 210 ||
M9.211a/ ye jyeha kaniho v hyeta-aapradnata |
M9.211c/ mriyeta-anyataro v-api tasya bhgo na lupyate || 211 ||
M9.212a/ sodary vibhajeras ta sametya sahit samam |
M9.212c/ bhrtaro ye ca sas bhginya ca sa.nbhaya || 212 ||
M9.213a/ yo jyeho vinikurvta lobhd bhrtn yavyasa |
M9.213c/ so 'jyeha syd a.bhga ca niyantavya ca rjabhi || 213 ||
M9.214a/ sarva eva vikarmasth na-arhanti bhrtaro dhanam |
M9.214c/ na ca-a.dattv kanihebhyo jyeha kurvta yautakam || 214 ||
M9.215a/ bhrtm a.vibhaktn yady utthna bhavet saha |
M9.215c/ na putrabhga viama pit dadyt katha cana || 215 ||
M9.216a/ rdhva vibhgt-jtas tu pitryam eva hared dhanam |
M9.216c/ sass tena v ye syur vibhajeta sa tai saha || 216 ||
M9.217a/ an.apatyasya putrasya mt dyam avpnuyt |
M9.217c/ mtary api ca vtty pitur mt hared dhanam || 217 ||
/p. J 215/

604

[ O edn 785-787 :: O tr. 201

Chapter 9

M9.218a/ e dhane ca sarvasmin pravibhakte yathvidhi |


M9.218c/ pacd dyeta yat ki cit tat sarva samat nayet || 218 ||
M9.219a/ vastra patram alakra ktnnam udaka striya |
M9.219c/ yogakema pracra ca na vibhjya pracakate || 219 ||
M9.220a/ ayam ukto vibhgo va putr ca kriyvidhi |
M9.220c/ kramaa ketrajdn dytadharma nibodhata || 220 ||

9.1.3. Grounds of Litigation-XVIII Gambling and Betting


605

M9.221a/ dyta samhvaya ca-eva rj rrt-nivrayet |


M9.221c/ rjntakarav etau dvau doau pthivkitm || 221 ||
M9.222a/ prakam etat tskarya yad devana.samhvayau |
M9.222c/ tayor nitya pratghte npatir yatnavn bhavet || 222 ||
M9.223a/ apribhir yat kriyate tat-loke dytam ucyate |
M9.223c/ pribhi kriyate yas tu sa vijeya samhvaya || 223 ||
M9.224a/ dyta samhvaya ca-eva ya kuryt krayeta v |
M9.224c/ tn sarvn ghtayed rj dr ca dvijaligina || 224 ||
M9.225a/ kitavn kulavn krrn paasth ca mnavn |
M9.225c/ vikarmasthn auik ca kipra nirvsayet purt || 225 ||
M9.226a/ ete rre vartamn rja prachannataskar |
M9.226c/ vikarmakriyay nitya bdhante bhadrik praj || 226 ||
M9.227a/ dytam etat pur kalpe da vairakara mahat |
M9.227c/ tasmd dyta na seveta hsyrtham api buddhimn || 227 ||
/p. J 216/

M9.228a/ pracchanna v praka v tat-nieveta yo nara |


M9.228c/ tasya daavikalpa syd yath.ia npates tath || 228 ||

9.1.4. Excursus: Types of Punishment


606

605
606

[ O edn 787-788 :: O tr. 201-202


[ O edn 788-793 :: O tr. 202-203

189

190

Chapter 9

M9.229a/ katra.vi.drayonis tu daa dtum aaknuvan |


M9.229c/ nya karma gacched vipro dadyt-anai anai || 229 ||
M9.230a/ str.bla.unmatta.vddhn daridr ca rogim |
M9.230c/ iph.vidala.rajju.dyair vidadhyt-npatir damam || 230 ||
M9.231a/ ye niyukts tu kryeu hanyu kryi kryim |
M9.231c/ dhana.uma pacyamns tn ni.svn krayen npa || 231 ||
M9.232a/ kasanakart ca praktn ca dakn |
M9.232c/ str.bla.brhmaaghn ca hanyd dvi.sevinas tath || 232 ||
M9.233a/ trita ca-anuia ca yatra kva cana yad bhavet |
M9.233c/ kta tad dharmato vidyt-na tad bhyo nivartayet || 233 ||
M9.234a/ amty prvivko v yat kuryu kryam anyath |

M9.234c/ tat svaya npati kuryt tn sahasra ca daayet || 234 ||

607

4: 9.1.4.1. Grievous Sins Causing Loss of Caste


608

M9.235a/ brahmah ca surpa ca stey ca gurutalpaga | 609


M9.235c/ ete sarve pthag jey mahptakino nar || 235 ||
M9.236a/ caturm api ca-ete pryacittam a.kurvatm |
M9.236c/ rra dhanasayukta daa dharmya prakalpayet || 236 ||
M9.237a/ gurutalpe bhaga krya surpne surdhvaja |

M9.237c/ steye ca vapada krya brahmahay a.ir pumn || 237 ||


/p. J 217/

M9.238a/ a.sambhojy hy a.sayjy a.samphy '.vivhina |


M9.238c/ careyu pthiv dn sarvadharmabahikt || 238 ||
M9.239a/ jti.sambandhibhis tv ete tyaktavy kta.laka |
M9.239c/ nir.day nir.namaskrs tan manor anusanam || 239 ||
M9.240a/ pryacitta tu kurv sarvavar yathoditam | 611
M9.240c/ na-aky rj lale syur dpys tu-uttamashasam || 240 ||
M9.241a/ gasu brhmaasya-eva kryo madhyamashasa |

607
608
609
610
611

M9.234cv/ M: ta
[ O edn 790-793 :: O tr. 202-203
M9.235av/ M: taskaro gurutalpaga
M9.237cv/ M: taskare vapada krya
M9.240av/ M: prve var yath.uditam

610

Chapter 9

M9.241c/ vivsyo v bhaved rrt sa.dravya sa.paricchada || 241 ||


M9.242a/ itare ktavantas tu ppny etny akmata |
M9.242c/ sarvasvahram arhanti kmatas tu pravsanam || 242 ||
M9.243a/ na-dadta npa sdhur mahptakino dhanam |
M9.243c/ dadnas tu tat-lobht tena doea lipyate || 243 ||
M9.244a/ apsu praveya ta daa varuya-upapdayet |
M9.244c/ ruta.vtta.upapanne v brhmae pratipdayet || 244 ||
M9.245a/ o daasya varuo rj daadharo hi sa |
M9.245c/ a sarvasya jagato brhmao vedapraga || 245 ||
M9.246a/ yatra varjayate rj ppakdbhyo dhangamam |
M9.246c/ tatra klena jyante mnav drghajvina || 246 ||
M9.247a/ nipadyante ca sasyni yath.uptni vi pthak |
M9.247c/ bl ca na pramyante vikta ca na jyate || 247 ||
/p. J 218/

M9.248a/ brhman bdhamna tu kmd avaravarajam |


M9.248c/ hanyc citrair vadha.upyair udvejanakarair npa || 248 ||
M9.249a/ yvn a.vadhyasya vadhe tvn vadhyasya mokae |
M9.249c/ adharmo npater do dharmas tu viniyacchata || 249 ||

9.1.5. Conclusion of Grounds for Litigation


612

M9.250a/ udito 'ya vistarao mitho vivdamnayo |


M9.250c/ adaasu mrgeu vyavahrasya niraya || 250 ||
M9.251a/ eva dharmyi kryi samyak kurvan mahpati |
M9.251c/ den alabdhn-lipseta labdh ca pariplayet || 251 ||

9.1.6. Eradication of Thorns


613

M9.252a/ samyak.nivia.deas tu kta.durga ca strata |

612
613

[ O edn 793 :: O tr. 203


[ O edn 793-807 :: O tr. 203-206

191

192

Chapter 9

M9.252c/ kaaka.uddharae nityam tihed yatnam uttamam || 252 ||


M9.253a/ rakand ryavttn kaakn ca odhant |
M9.253c/ narendrs tridiva ynti prajplana.tatpar || 253 ||
M9.254a/ a.sas taskarn yas tu bali ghti prthiva |
M9.254c/ tasya prakubhyate rra svargc ca parihyate || 254 ||
M9.255a/ nirbhaya tu bhaved yasya rra bhu.balritam |
M9.255c/ tasya tad vardhate nitya sicyamna iva druma || 255 ||
M9.256a/ dvividhs taskarn vidyt paradravypahrakn |
M9.256c/ prak ca-aprak ca cra.cakur mahpati || 256 ||
M9.257a/ prakavacaks te nnpaya-upajvina |
M9.257c/ pracchannavacaks tv ete ye stena.aavikdaya || 257 ||
/p. J 219/

M9.258a/ utkocak ca-aupadhik vacak kitavs tath |

M9.258c/ magaldea.vtt ca bhadr ca-kaikai saha || 258 ||

614

M9.259a/ asamyakkria ca-eva mahmtr cikitsak |


M9.259c/ ilpa.upacrayukt ca nipu payayoita || 259 ||
M9.260a/ evamdn vijnyt prakl lokakaakn | 615
M9.260c/ nighacria ca-anyn anryn ryaligina || 260 ||
M9.261a/ tn viditv sucaritair ghais tatkarmakribhi |
M9.261c/ crai ca-aneka.sasthnai protsdya vaam nayet || 261 ||
M9.262a/ te don abhikhypya sve sve karmai tattvata |
M9.262c/ kurvta sana rj samyak sra.apardhata || 262 ||
M9.263a/ na hi dad te akya kartu ppa.vinigraha |
M9.263c/ stenn ppabuddhn nibhta carat kitau || 263 ||
M9.264a/ sabh.prap.appa.lvea.madya.anna.vikray |
M9.264c/ catupath caityavk samj prekani ca || 264 ||
M9.265a/ jra.udynny arayni krukveanni ca |
M9.265c/ nyni ca-apy agri vanny upavanni ca || 265 ||
M9.266a/ evavidhn npo den gulmai sthvara.jagamai |
M9.266c/ taskarapratiedhrtha crai ca-apy anucrayet || 266 ||

614
615

M9.258cv/ M: bhadraprekaikai saha


M9.260av/ M: evamdyn

Chapter 9

193

M9.267a/ tatsahyair anugatair nnkarmapravedibhi |


M9.267c/ vidyd utsdayec ca-eva nipuai prvataskarai || 267 ||
/p. J 220/

M9.268a/ bhakya.bhojya.upadeai ca brhman ca daranai |


M9.268c/ auryakarmpadeai ca kuryus te samgamam || 268 ||
M9.269a/ ye tatra na-upasarpeyur mlapraihit ca ye |
M9.269c/ tn prasahya npo hanyt sa.mitra.jti.bndhavn || 269 ||
M9.270a/ na ha-hena vin caura ghtayed dhrmiko npa |
M9.270c/ saha-ha sa.upakaraa ghtayed a.vicrayan || 270 ||
M9.271a/ grmev api ca ye ke cic caur bhaktadyak |
M9.271c/ bha.avakad ca-eva sarvs tn api ghtayet || 271 ||
M9.272a/ rreu rakdhiktn smant ca-eva coditn |
M9.272c/ abhyghteu madhyasth iyc caurn iva drutam || 272 ||
M9.273a/ ya ca-api dharmasamayt pracyuto dharma.jvana |
M9.273c/ daena-eva tam apy oet svakd dharmdd hi vicyutam || 273 ||
M9.274a/ grmaghte hitbhage pathi mobhidarane |
M9.274c/ aktito na-abhidhvanto nirvsy sa.paricchad || 274 ||
M9.275a/ rja kopahart ca pratikleu ca sthitn | 616
M9.275c/ ghtayed vividhair daair ar ca-upajpakn || 275 ||
M9.276a/ sandhi chittv tu ye caurya rtrau kurvanti taskar |
M9.276c/ te chittv npo hastau tke le niveayet || 276 ||

617

M9.277a/ agulr granthibhedasya chedayet prathame grahe |


M9.277c/ dvitye hasta.caraau ttye vadham arhati || 277 ||
/p. J 221/

M9.278a/ agnidn bhaktad ca-eva tath astra.avakadn |


M9.278c/ sannidht ca moasya hanyc cauram iva-vara || 278 ||
M9.279a/ tagabhedaka hanyd apsu uddhavadhena v |
M9.279c/ yad v-api pratisaskuryd dpyas tu-uttamashasam || 279 ||
M9.280a/ kohgra.yudhgra.devatgra.bhedakn |
M9.280c/ hasti.ava.rathahart ca hanyd eva-a.vicrayan || 280 ||

616
617

M9.275av/ M: prtiklyev avasthitn


M9.276av/ M: sandhi bhittv

194

Chapter 9

M9.281a/ yas tu prvaniviasya tagasya-udaka haret |


M9.281c/ gama v-apy ap bhindyt sa dpya prvashasam || 281 ||
M9.282a/ samutsjed rjamrge yas tv amedhyam anpadi |
M9.282c/ sa dvau krpaau dadyd amedhya ca-u odhayet || 282 ||
M9.283a/ padgato 'tha v vddh garbhi bla eva v |
M9.283c/ paribhaam arhanti tac ca odhyam iti sthiti || 283 ||
M9.284a/ cikitsakn sarve mithypracarat dama |
M9.284c/ amnueu prathamo mnueu tu madhyama || 284 ||
M9.285a/ sakrama.dhvaja.yan pratimn ca bhedaka |
M9.285c/ pratikuryc ca tat sarva paca dadyt-atni ca || 285 ||
M9.286a/ aditn dravy dae bhedane tath |
M9.286c/ manm apavedhe ca daa prathamashasa || 286 ||
M9.287a/ samair hi viama yas tu cared vai mlyato 'pi v |
M9.287c/ sampnuyd dama prva naro madhyamam eva v || 287 ||
/p. J 222/

M9.288a/ bandhanni ca sarvi rj mrge niveayet | 618


M9.288c/ dukhit yatra dyeran vikt ppakriah || 288 ||
M9.289a/ prkrasya ca bhettra parikh ca prakam |
M9.289c/ dvr ca-eva bhaktra kipram eva pravsayet || 289 ||
M9.290a/ abhicreu sarveu kartavyo dviato dama |

M9.290c/ mlakarmai ca-anpte ktysu vividhsu ca || 290 ||

619

M9.291a/ abjavikray ca-eva bja.utk tath-eva ca |


M9.291c/ marydbhedaka ca-eva vikta prpnuyd vadham || 291 ||
M9.292a/ sarvakaakappiha hemakra tu prthiva |

M9.292c/ pravartamnam anyye chedayet-lavaa kurai || 292 ||


M9.293a/ st.dravypaharae astrm auadhasya ca |
M9.293c/ klam sdya krya ca rj daa prakalpayet || 293 ||
4: 9.1.6.1. Excursus: Constituents of a Kingdom
621

618
619
620
621

M9.288av/ M: rjamrge
M9.290cv/ M: ca-anptai
M9.292cv/ M: chedayet khaaa kurai
[ O edn 801-802 :: O tr. 205

620

Chapter 9

195

M9.294a/ svmy.amtyau pura rra koa.daau suht tath |


M9.294c/ sapta praktayo hy et saptga rjyam ucyate || 294 ||
M9.295a/ saptn praktn tu rjyasya-s yathkramam |
M9.295c/ prva prva gurutara jnyd vyasana mahat || 295 ||
M9.296a/ sapta.agasya-iha rjyasya viabdhasya tridaavat |
M9.296c/ anyonyaguavaieyt-na ki cid atiricyate || 296 ||
M9.297a/ teu teu tu ktyeu tat tad aga viiyate |
M9.297c/ yena yat sdhyate krya tat tasmin-reham ucyate || 297 ||
/p. J 223/

4: 9.1.6.2. Excursus: Activities of the King


622

M9.298a/ crea-utshayogena kriyay-eva ca karmam |

M9.298c/ svaakti paraakti ca nitya vidyt-mahpati || 298 ||

623

M9.299a/ panni ca sarvi vyasanni tath-eva ca |


M9.299c/ rabheta tata krya sacintya guru.lghavam || 299 ||
M9.300a/ rabheta-eva karmi rnta rnta puna puna |
M9.300c/ karmy rabhama hi purua rr nievate || 300 ||
M9.301a/ kta tretyuga ca-eva dvpara kalir eva ca |
M9.301c/ rjo vttni sarvi rj hi yugam ucyate || 301 ||
M9.302a/ kali prasupto bhavati sa jgrad dvpara yugam |
M9.302c/ karmasv abhyudyatas tret vicaras tu kta yugam || 302 ||
M9.303a/ indrasya-arkasya vyo ca yamasya varuasya ca |
M9.303c/ candrasya-agne pthivy ca tejovtta npa caret || 303 ||
M9.304a/ vrik caturo msn yath-indro 'bhipravarati |
M9.304c/ tath-abhivaret sva rra kmair indravrata caran || 304 ||
M9.305a/ aau msn yath-dityas toya harati ramibhi |
M9.305c/ tath haret kara rrt-nityam arkavrata hi tat || 305 ||
M9.306a/ praviya sarvabhtni yath carati mruta |
M9.306c/ tath crai praveavya vratam etadd hi mrutam || 306 ||
M9.307a/ yath yama priya.dveyau prpte kle niyacchati |

622
623

[ O edn 802-805 :: O tr. 205-206


M9.298cv/ M: vidyt para.tmano

196

Chapter 9

M9.307c/ tath rj niyantavy prajs tadd hi yamavratam || 307 ||


/p. J 224/

M9.308a/ varuena yath pair baddha eva-abhidyate |


M9.308c/ tath ppn nighyd vratam etadd hi vruam || 308 ||
M9.309a/ paripra yath candra dv hyanti mnav |
M9.309c/ tath praktayo yasmin sa cndravratiko npa || 309 ||
M9.310a/ pratpayuktas tejasv nitya syt ppakarmasu |
M9.310c/ duasmantahisra ca tad gneya vrata smtam || 310 ||
M9.311a/ yath sarvi bhtni dhar dhrayate samam |
M9.311c/ tath sarvi bhtni bibhrata prthiva vratam || 311 ||
M9.312a/ etair upyair anyai ca yukto nityam atandrita |
M9.312c/ stenn rj nighyt svarre para eva ca || 312 ||
4: 9.1.6.3. Excursus on Brahmins
624

M9.313a/ parm apy pada prpto brhman na prakopayet |


M9.313c/ te hy ena kupit hanyu sadya sa.bala.vhanam || 313 ||
M9.314a/ yai kta sarvabhakyo 'gnir apeya ca mahodadhi | 625
M9.314c/ kay ca-pyyita soma ko na nayet prakopya tn || 314 ||
M9.315a/ lokn anyn sjeyur ye lokapl ca kopit |
M9.315c/ devn kuryur adev ca ka kivas tn samdhnuyt || 315 ||
M9.316a/ yn upritya tihanti lok dev ca sarvad |
M9.316c/ brahma ca-eva dhana ye ko hisyt t jijviu || 316 ||
/p. J 225/

M9.317a/ a.vidv ca-eva vidv ca brhmao daivata mahat |


M9.317c/ prata ca-a.prata ca yath-agnir daivata mahat || 317 ||
M9.318a/ manev api tejasv pvako na-eva duyati |
M9.318c/ hyamna ca yajeu bhya eva-abhivardhate || 318 ||
M9.319a/ eva yady apy anieu vartante sarvakarmasu |
M9.319c/ sarvath brhma pjy parama daivatam hi tat || 319 ||

624
625

[ O edn 805-807 :: O tr. 206


M9.314av/ M: sarvabhako

Chapter 9

197

M9.320a/ katrasya-atipravddhasya brhman prati sarvaa |


M9.320c/ brahma-eva sanniyant syt katra hi brahma.sambhavam || 320 ||
M9.321a/ adbhyo 'gnir brahmata katram amano loham utthitam |
M9.321c/ te sarvatraga teja svsu yoniu myati || 321 ||
M9.322a/ na-a.brahma katram dhnoti na-a.katra brahma vardhate |
M9.322c/ brahma katra ca sampktam iha ca-amutra vardhate || 322 ||
M9.323a/ dattv dhana tu viprebhya sarvadaasamutthitam |
M9.323c/ putre rjya samsjya kurvta pryaa rae || 323 ||

626

9.1.7. Conclusion of the Rules for Kings


627

M9.324a/ eva caran sad yukto rjadharmeu prthiva |

M9.324c/ hiteu ca-eva lokasya sarvn bhtyn niyojayet || 324 ||

628

M9.325a/ eo '.khila karmavidhir ukto rja santana |


M9.325c/ ima karmavidhi vidyt kramao vaiya.drayo || 325 ||
/p. J 226/

9.2. Rules of Action for Vaiyas and dras


629

9.2.1. Rules for Vaiyas


630

M9.326a/ vaiyas tu kta.saskra ktv draparigraham |


M9.326c/ vrty nityayukta syt pan ca-eva rakae || 326 ||
M9.327a/ prajpatir hi vaiyya sv paridade pan |
M9.327c/ brhmaya ca rje ca sarv paridade praj || 327 ||

626
627
628
629
630

M9.323cv/ M: samsdya
[ O edn 807 :: O tr. 206
M9.324cv/ M: hiteu ca-eva lokebhya
[ O edn 807-809 :: O tr. 207
[ O edn 807-808 :: O tr. 207

198

Chapter 10

M9.328a/ na ca vaiyasya kma syn na rakeya pan iti |


M9.328c/ vaiye ca-icchati na-anyena rakitavy katha cana || 328 ||
M9.329a/ mai.mukt.pravln lohn tntavasya ca |
M9.329c/ gandhn ca rasn ca vidyd argha.bala.abalam || 329 ||
M9.330a/ bjnm uptivid-ca syt ketradoa.guasya ca |
M9.330c/ mnayoga ca jnyt tulyog ca sarvaa || 330 ||
M9.331a/ sra.asra ca bhn den ca gua.agun |
M9.331c/ lbha.albha ca payn pan parivardhanam || 331 ||
M9.332a/ bhtyn ca bhti vidyd bh ca vividh n |
M9.332c/ dravy sthna.yog ca kraya.vikrayam eva ca || 332 ||
M9.333a/ dharmea ca dravyavddhv tihed yatnam uttamam |
M9.333c/ dadyc ca sarvabhtnm annam eva prayatnata || 333 ||

9.2.2. Rules for dras


631

M9.334a/ vipr vedavidu ghasthn yaasvinm |

M9.334c/ ur-eva tu drasya dharmo naireyasa para || 334 ||

632

/p. J 227/

M9.335a/ ucir utkaurur mdu.vg an.ahakta |

M9.335c/ brhmadi.rayo nityam utk jtim anute || 335 ||

633

9.3. Conclusion of the Law Outside Times of


Adversity
634

M9.336a/ eo 'npadi varnm ukta karmavidhi ubha |


M9.336c/ pady api hi yas te kramaas tan nibodhata || 336 ||
/p. J 228/

631
632
633
634

[ O edn 808-809 :: O tr. 207


M9.334cv/ K: param
M9.335cv/ M: brhmaa.aprayo
[ O edn 809 :: O tr. 207

Chapter 10

Chapter 10
635

10.1. Rules for Times of Adversity


636

10.1.1. Mixed Classes


637

4: 10.1.1.1. The Four Classes


638

M10.01a/ adhyras trayo var svakarmasth dvijtaya |


M10.01c/ prabryd brhmaas tv e na-itarv iti nicaya || 1 ||
M10.02a/ sarve brhmao vidyd vttyupyn yathvidhi |
M10.02c/ prabryd itarebhya ca svaya ca-eva tath bhavet || 2 ||
M10.03a/ vaieyt praktiraihyt-niyamasya ca dhrat |
M10.03c/ saskrasya viec ca varn brhmaa prabhu || 3 ||
M10.04a/ brhmaa katriyo vaiyas trayo var dvijtaya |
M10.04c/ caturtha ekajtis tu dro na-asti tu pacama || 4 ||
M10.05a/ sarvavareu tulysu patnv akata.yoniu |
M10.05c/ nulomyena sambht jty jeys ta eva te || 5 ||
M10.06a/ strv anantarajtsu dvijair utpditn sutn |
M10.06c/ sadn eva tn hur mtdoavigarhitn || 6 ||
M10.07a/ anantarsu jtn vidhir ea santana |
M10.07c/ dvi.ekntarsu jtn dharmya vidyd ima vidhim || 7 ||

635
636
637
638

[ O edn 810-836 :: O tr. 208-214


[ O edn 810-836 :: O tr. 208-214
[ O edn 810-826 :: O tr. 208-211
[ O edn 810-811 :: O tr. 208

199

200

Chapter 10

/p. J 229/

4: 10.1.1.2. Mixed Classes: First Discourse


639

M10.08a/ brhmad vaiyakanyym ambaho nma jyate |


M10.08c/ nida drakanyy ya praava ucyate || 8 ||
M10.09a/ katriyt-drakanyy krrcravihravn |
M10.09c/ katra.dra.vapur jantur ugro nma prajyate || 9 ||
M10.10a/ viprasya triu vareu npater varayor dvayo |
M10.10c/ vaiyasya vare ca-ekasmin a ete 'pasad smt || 10 ||
M10.11a/ katriyd viprakanyy sto bhavati jtita |
M10.11c/ vaiyn mgadha.vaidehau rja.vipra.agansutau || 11 ||
M10.12a/ drd yogava katt cala ca-adhamo nm |
M10.12c/ vaiya.rjanya.viprsu jyante varasakar || 12 ||
M10.13a/ ekntare tv nulomyd ambaha.ugrau yath smtau |
M10.13c/ katt.vaidehakau tadvat prtilomye 'pi janmani || 13 ||
M10.14a/ putr ye 'nantarastrj kramea-ukt dvijanmanm |
M10.14c/ tn anantara.nmnas tu mtdot pracakate || 14 ||
4: 10.1.1.3. Mixed Classes: Second Discourse
640

M10.15a/ brhmad ugrakanyym vto nma jyate |


M10.15c/ bhro 'mbahakanyym yogavy tu dhigvaa || 15 ||
M10.16a/ yogava ca katt ca cala ca-adhamo nm |
M10.16c/ prtilomyena jyante drd apasads traya || 16 ||
M10.17a/ vaiyn mgadha.vaidehau katriyt sta eva tu |
M10.17c/ pratpam ete jyante pare 'py apasads traya || 17 ||
/p. J 230/

M10.18a/ jto nidt-dry jty bhavati pukkasa |


M10.18c/ drj jto nidy tu sa vai kukkuaka smta || 18 ||
M10.19a/ kattur jtas tath-ugry vapka iti krtyate |
M10.19c/ vaidehakena tv ambahym utpanno vea ucyate || 19 ||
639
640

[ O edn 811-812 :: O tr. 208-209


[ O edn 812-814 :: O tr. 209

Chapter 10

201

M10.20a/ dvijtaya savarsu janayanty a.vrats tu yn |


M10.20c/ tn svitrparibhran vrtyn iti vinirdiet || 20 ||
M10.21a/ vrtyt tu jyate viprt ppa.tm bhrjakaaka| 641
M10.21c/ vantya.vadhnau ca pupadha aikha eva ca || 21 ||
M10.22a/ jhallo malla ca rjanyd vrtyt-nicchivir eva ca | 642
M10.22c/ naa ca karaa ca-eva khaso dravia eva ca || 22 ||
M10.23a/ vaiyt tu jyate vrtyt sudhanv-crya eva ca |
M10.23c/ krua ca vijanm ca maitra stvata eva ca || 23 ||
4: 10.1.1.4. Mixed Classes: Third Discourse
643

M10.24a/ vyabhicrea varnm avedyvedanena ca |


M10.24c/ svakarma ca tygena jyante varasakar || 24 ||
M10.25a/ sakra.yonayo ye tu pratiloma.anuloma.j |
M10.25c/ anyonyavyatiakt ca tn pravakymy aeata || 25 ||
M10.26a/ sto vaidehaka ca-eva cala ca nardhama |

M10.26c/ mgadha tath-yogava eva ca katrajti ca || 26 ||

M10.27a/ ete a sadn var janayanti svayoniu |

M10.27c/ mtjty prasyante pravrsu ca yoniu || 27 ||

644

645

/p. J 231/

M10.28a/ yath tray varn dvayor tm-asya jyate |

M10.28c/ nantaryt svayony tu tath bhyev api kramt || 28 ||


M10.29a/ te ca-api bhyn subahs tato 'py adhikaditn |
M10.29c/ parasparasya dreu janayanti vigarhitn || 29 ||
M10.30a/ yath-eva dro brhmay bhya jantu prasyate |
M10.30c/ tath bhyatara bhya cturvarye prasyate || 30 ||
M10.31a/ pratikla vartamn bhy bhyatarn puna |
M10.31c/ hn hnn prasyante varn pacadaa-eva tu || 31 ||

641
642
643
644
645
646

M10.21av/ M: bhjjakaaka
M10.22av/ M: vrtyt-licchavir eva ca
[ O edn 814-819 :: O tr. 209-210
M10.26cv/ M: kattjti ca
M10.27cv/ M: mtjty
M10.28cv/ M: krama

646

202

Chapter 10

M10.32a/ prasdhana.upacrajam adsa dsajvanam |

647

M10.32c/ sairindhra vgur.vtti ste dasyur ayogave || 32 ||

648

M10.33a/ maitreyaka tu vaideho mdhka samprasyate |


M10.33c/ nn praasaty ajasra yo ghato 'rua.udaye || 33 ||
M10.34a/ nido mrgava ste dsa naukarmajvinam |
M10.34c/ kaivartam iti ya prhur ryvartanivsina || 34 ||
M10.35a/ mtavastrabhtsv nru garhita.anna.aansu ca | 649
M10.35c/ bhavanty yogavv ete jtihn pthak traya || 35 ||
M10.36a/ krvaro nidt tu carmakra prasyate | 650
M10.36c/ vaidehikd andhra.medau bahirgrma.pratirayau || 36 ||
M10.37a/ calt pusopkas tvaksravyavahravn |
M10.37c/ hiiko nidena vaidehym eva jyate || 37 ||
/p. J 232/

M10.38a/ calena tu sopko mlavyasanavttimn |

M10.38c/ pukkasy jyate ppa sad sajjanagarhita || 38 ||

651

M10.39a/ nidastr tu calt putram antyvasyinam |


M10.39c/ mana.gocara ste bhynm api garhitam || 39 ||
M10.40a/ sakare jtayas tv et pit.mt.pradarit |
M10.40c/ prachann v prak v veditavy svakarmabhi || 40 ||
M10.41a/ svajtija.anantaraj a sut dvijadharmia |
M10.41c/ dr tu sa.dharma sarve 'padhvasaj smt || 41 ||
M10.42a/ tapo.bja.prabhvais tu te gacchanti yuge yuge |
M10.42c/ utkara ca-apakara ca manuyev iha janmata || 42 ||
M10.43a/ anakais tu kriylopd im katriya.jtaya |

M10.43c/ valatva gat loke brhmadaranena ca || 43 ||

652

M10.44a/ paurak caura.dravi kmboj yavan ak |


M10.44c/ prad.pahlav cn kirt darad kha || 44 ||

647
648
649
650
651
652
653

M10.32av/ M: dsyajvinam
M10.32cv/ M: sairandhra
M10.35av/ M: anryu
M10.36av/ M: carmakra
M10.38cv/ M: pulkasy
M10.43cv/ M: brhmatikramea ca
M10.44av/ M: purak coa.dravi

653

Chapter 10

M10.45a/ mukha.bhu.ru.pad.jn y loke jtayo bahi |


M10.45c/ mleccha.vca ca-rya.vca sarve te dasyava smt || 45 ||
4: 10.1.1.5. Occupations, Residence, and Dress
654

M10.46a/ ye dvijnm apasad ye ca-apadhvasaj smt |


M10.46c/ te ninditair vartayeyur dvijnm eva karmabhi || 46 ||
M10.47a/ stnm ava.srathyam ambahn cikitsanam |
M10.47c/ vaidehakn strkrya mgadhn vaikpatha || 47 ||
/p. J 233/

M10.48a/ matsyaghto nidn tvais tv yogavasya ca |


M10.48c/ meda.andhra.cucu.madgnm rayapauhisanam || 48 ||
M10.49a/ katt.ugra.pukkasn tu bilaukovadha.bandhanam |
M10.49c/ dhigvan carmakrya ven bhavdanam || 49 ||
M10.50a/ caityadruma.maneu aileu-upavaneu ca |
M10.50c/ vaseyur ete vijt vartayanta svakarmabhi || 50 ||
4: 10.1.1.6. Clas and vapcas
655

M10.51a/ cala.vapacn tu bahir grmt pratiraya |


M10.51c/ apaptr ca kartavy dhanam e va.gardabham || 51 ||
M10.52a/ vssi mtacailni bhinnabheu bhojanam |
M10.52c/ kryasam alakra parivrajy ca nityaa || 52 ||
M10.53a/ na tai samayam anvicchet puruo dharmam caran |
M10.53c/ vyavahro mithas te vivha sadai saha || 53 ||
M10.54a/ annam e pardhna deya syd bhinnabhjane |
M10.54c/ rtrau na vicareyus te grmeu nagareu ca || 54 ||
M10.55a/ div careyu kryrtha cihnit rjasanai |
M10.55c/ a.bndhava ava ca-eva nirhareyur iti sthiti || 55 ||
M10.56a/ vadhy ca hanyu satata yathstra npjay |
M10.56c/ vadhyavssi ghyu ayy ca-bharani ca || 56 ||

654
655

[ O edn 819-820 :: O tr. 210


[ O edn 820-821 :: O tr. 210

203

204

Chapter 10

4: 10.1.1.7. Further Discourse on Mixed Classes


656

M10.57a/ varpetam avijta nara kaluayonijam |


M10.57c/ rya.rpam iva-anrya karmabhi svair vibhvayet || 57 ||
/p. J 234/

M10.58a/ anryat nihurat krrat nikriytmat |


M10.58c/ purua vyajayanti-iha loke kaluayonijam || 58 ||
M10.59a/ pitrya v bhajate la mtur v-ubhayam eva v |
M10.59c/ na katha cana duryoni prakti sv niyacchati || 59 ||
M10.60a/ kule mukhye 'pi jtasya yasya syd yonisakara |
M10.60c/ sarayaty eva tat.la naro 'lpam api v bahu || 60 ||
M10.61a/ yatra tv ete paridhvasj jyante varadak |

M10.61c/ rrikai saha tad rra kipram eva vinayati || 61 ||

657

4: 10.1.1.8. Advance to Higher Classes


658

M10.62a/ brhmarthe gavrthe v dehatygo 'n.upaskta |

M10.62c/ str.blbhyupapattau ca bhyn siddhikraam || 62 ||

659

M10.63a/ ahis satyam asteya aucam indriyanigraha |


M10.63c/ eta smsika dharma cturvarye 'bravn manu || 63 ||
M10.64a/ dry brhmaj jta reyas cet prajyate |
M10.64c/ areyn reyas jti gacchaty saptamd yugt || 64 ||
M10.65a/ dro brhmaatm eti brhmaa ca-eti dratm |
M10.65c/ katriyj jtam eva tu vidyd vaiyt tath-eva ca || 65 ||
M10.66a/ anryy samutpanno brhmat tu yadcchay |

M10.66c/ brhmaym apy anryt tu reyastva kva-iti ced bhavet || 66 ||


M10.67a/ jto nrym anryym ryd ryo bhaved guai |
M10.67c/ jto 'py anryd ryym anrya iti nicaya || 67 ||

656
657
658
659
660

[ O edn 821-822 :: O tr. 211


M10.61cv/ M: rriyai
[ O edn 822-825 :: O tr. 211
M10.62cv/ M: str.blbhyavapattau ca
M10.66cv/ M: kasya cid bhavet

660

Chapter 10

205

/p. J 235/

M10.68a/ tv ubhv apy asaskryv iti dharmo vyavasthita |

M10.68c/ vaiguyj janmana prva uttara pratilomata || 68 ||

661

M10.69a/ subja ca-eva suketre jta sampadyate yath |


M10.69c/ tath-ryj jta ryy sarva saskram arhati || 69 ||
M10.70a/ bjam eke praasanti ketram anye mania |
M10.70c/ bja.ketre tath-eva-anye tatra-iya tu vyavasthiti || 70 ||
M10.71a/ aketre bjam utsam antar-eva vinayati |
M10.71c/ a.bjakam api ketra kevala sthaila bhavet || 71 ||
M10.72a/ yasmd bjaprabhvea tiryagj ayo 'bhavan |

M10.72c/ pjit ca praast ca tasmd bja praasyate || 72 ||

662

M10.73a/ anryam rya.karmam rya ca-anryakarmiam |


M10.73c/ sampradhrya-abravd dht na samau na-asamv iti || 73 ||

10.1.2. Occupations of the Four Classes


663

M10.74a/ brhma brahmayonisth ye svakarmay avasthit |


M10.74c/ te samyag upajveyu a karmi yathkramam || 74 ||
M10.75a/ adhypanam adhyayana yajana yjana tath |
M10.75c/ dna pratigraha ca-eva a karmy agrajanmana || 75 ||
M10.76a/ a tu karmam asya tri karmi jvik |
M10.76c/ yjana.adhypane ca-eva viuddhc ca pratigraha || 76 ||
M10.77a/ trayo dharm nivartante brhmat katriya prati |
M10.77c/ adhypana yjana ca ttya ca pratigraha || 77 ||
/p. J 236/

M10.78a/ vaiya prati tath-eva-ete nivarterann iti sthiti |

M10.78c/ na tau prati hi tn dharmn manur ha prajpati || 78 ||

664

M10.79a/ astra.astrabhttva katrasya vaik.pau.kir via |


M10.79c/ jvanrtha dharmas tu dnam adhyayana yaji || 79 ||
661
662
663
664

M10.68cv/ M: janmata
M10.72cv/ M: viiyate
[ O edn 825-826 :: O tr. 211-212
M10.78cv/ M: prati hitn dharmn

206

Chapter 10

M10.80a/ vedbhyso brhmaasya katriyasya ca rakaam |


M10.80c/ vrtkarma-eva vaiyasya viini svakarmasu || 80 ||

10.1.3. Occupations in Times of Adversity


665

4: 10.1.3.1. Brahmins
666

M10.81a/ a.jvas tu yath.uktena brhmaa svena karma |


M10.81c/ jvet katriyadharmea sa hy asya praty anantara || 81 ||
M10.82a/ ubhbhym apy a.jvas tu katha syd iti ced bhavet |
M10.82c/ ki.gorakam sthya jved vaiyasya jvikm || 82 ||
M10.83a/ vaiyavtty-api jvas tu brhmaa ksatriyo 'pi v |
M10.83c/ his.pry pardhn ki yatnena varjayet || 83 ||
M10.84a/ ki sdhu-iti manyante s vtti sadvigarhit |
M10.84c/ bhmi bhmiay ca-eva hanti kham ayo.mukham || 84 ||
M10.85a/ ida tu vttivaikalyt tyajato dharmanaipua |
M10.85c/ vi.payam uddhta.uddhra vikreya vittavardhanam || 85 ||
M10.86a/ sarvn rasn apoheta ktnna ca tilai saha |
M10.86c/ amano lavaa ca-eva paavo ye ca mnu || 86 ||
M10.87a/ sarva ca tntava rakta a.kauma.vikni ca |
M10.87c/ api cet syur araktni phala.mle tath-oadh || 87 ||
/p. J 237/

M10.88a/ apa astra via msa soma gandh ca sarvaa |


M10.88c/ kra kaudra dadhi ghta taila madhu gua kun || 88 ||
M10.89a/ ray ca pan sarvn daria ca vaysi ca |

M10.89c/ madya nli ca lk ca sarv ca-eka.aphs tath || 89 ||


M10.90a/ kmam utpdya ky tu svayam eva kvala |

M10.90c/ vikrta tiln-drn dharmrtham acirasthitn || 90 ||

665
666
667
668

[ O edn 826-835 :: O tr. 212-214


[ O edn 826-829 :: O tr. 212
M10.89cv/ M: nl
M10.90cv/ M: tiln-uddhn

668

667

Chapter 10

207

M10.91a/ bhojana.abhyajand dnd yad anyat kurute tilai |


M10.91c/ kmibhta vavihy pitbhi saha majjati || 91 ||
M10.92a/ sadya patati msena lkay lavaena ca |
M10.92c/ tryahea dro bhavati brhmaa kravikrayt || 92 ||
M10.93a/ itare tu payn vikrayd iha kmata |
M10.93c/ brhmaa saptartrea vaiyabhva niyacchati || 93 ||
M10.94a/ ras rasair nimtavy na tv eva lavaa rasai |
M10.94c/ ktnna ca ktnnena til dhnyena tatsam || 94 ||
4: 10.1.3.2. Katriyas
669

M10.95a/ jved etena rjanya sarvea-apy anaya gata |


M10.95c/ na tv eva jyyas vttim abhimanyeta karhi cit || 95 ||
M10.96a/ yo lobhd adhamo jty jved utka.karmabhi |
M10.96c/ ta rj nirdhana ktv kipram eva pravsayet || 96 ||
M10.97a/ vara svadharmo viguo na prakya svanuhita |
M10.97c/ paradharmea jvan hi sadya patati jtita || 97 ||

670

/p. J 238/

4: 10.1.3.3. Vaiyas
671

M10.98a/ vaiyo '.jvan svadharmea dravtty-api vartayet |


M10.98c/ an.carann a.kryi nivarteta ca aktimn || 98 ||
4: 10.1.3.4. dras
672

M10.99a/ a.aknuvas tu ur dra kartu dvijanmanm |


M10.99c/ putra.drtyaya prpto jvet kruka.karmabhi || 99 ||
M10.100a/ yai karmabhi pracaritai uryante dvijtaya |
M10.100c/ tni kruka.karmi ilpni vividhni ca || 100 ||

669
670
671
672

[ O edn 829 :: O tr. 212-213


M10.97av/ M: vigua paradharmt svadhihitt
[ O edn 829 :: O tr. 213
[ O edn 830 :: O tr. 213

208

Chapter 10

4: 10.1.3.5. Further Occupations for Brahmins


673

M10.101a/ vaiyavttim an.tihan brhmaa sve pathi sthita |


M10.101c/ avttikarita sdann ima dharma samcaret || 101 ||
M10.102a/ sarvata pratighyd brhmaas tv anaya gata |
M10.102c/ pavitra duyati-ity etad dharmato na-upapadyate || 102 ||
M10.103a/ na-adhypand yjand v garhitd v pratigraht |
M10.103c/ doo bhavati vipr jvalana.ambu.sam hi te || 103 ||
M10.104a/ jvittyayam panno yo 'nnam atti tatas tata |
M10.104c/ kam iva pakena na sa ppena lipyate || 104 ||
M10.105a/ ajgarta suta hantum upsarpad bubhukita |
M10.105c/ na ca-lipyata ppena kutpratkram caran || 105 ||
M10.106a/ vamsam icchan rto 'ttu dharma.adharmavicakaa |
M10.106c/ prn parirakrtha vmadevo na liptavn || 106 ||
M10.107a/ bharadvja kudhrtas tu sa.putro vijane vane |
M10.107c/ bahvr g pratijagrha vdhos tako mahtap || 107 ||
/p. J 239/

M10.108a/ kudhrta ca-attum abhygd vivmitra vajghanm |


M10.108c/ calahastd dya dharma.adharmavicakaa || 108 ||
M10.109a/ pratigrahd yjand v tath-eva-adhypand api |
M10.109c/ pratigraha pratyavara pretya viprasya garhita || 109 ||
M10.110a/ yjana.adhypane nitya kriyete saskta.tmanm |
M10.110c/ pratigrahas tu kriyate drd apy antya.janmana || 110 ||
M10.111a/ japa.homair apaity eno yjana.adhypanai ktam |
M10.111c/ pratigrahanimitta tu tygena tapas-eva ca || 111 ||
M10.112a/ ila.ucham apy dadta vipro '.jvan yatas tata |
M10.112c/ pratigraht-ila reys tato 'py ucha praasyate || 112 ||
M10.113a/ sdadbhi kupyam icchadbhir dhane v pthivpati | 674
M10.113c/ ycya syt sntakair viprair aditsas tygam arhati || 113 ||
M10.114a/ akta ca ktt ketrd gaur ajvikam eva ca |
673
674

[ O edn 830-832 :: O tr. 213


M10.113av/ M: dhana v

Chapter 10

209

M10.114c/ hiraya dhnyam anna ca prva prvam adoavat || 114 ||


4: 10.1.3.6. Acquisition of Property
675

M10.115a/ sapta vittgam dharmy dyo lbha krayo jaya |


M10.115c/ prayoga karmayoga ca satpratigraha eva ca || 115 ||
M10.116a/ vidy ilpa bhti sev gorakya vipai ki |
M10.116c/ dhtir bhaika kusda ca daa jvanahetava || 116 ||
M10.117a/ brhmaa katriyo v-api vddhi na-eva prayojayet |
M10.117c/ kma tu khalu dharmrtha dadyt ppyase 'lpikm || 117 ||
/p. J 240/

M10.118a/ caturtham dadno 'pi katriyo bhgam padi |


M10.118c/ praj rakan para akty kilbit pratimucyate || 118 ||
M10.119a/ svadharmo vijayas tasya na-have syt par.mukha |

M10.119c/ astrea vaiyn rakitv dharmyam hrayed balim || 119 ||

676

M10.120a/ dhnye 'ama vi ulka via krpaa.avaram |


M10.120c/ karma.upakara dr krava ilpinas tath || 120 ||
4: 10.1.3.7. Livelihood of dras
677

M10.121a/ dras tu vttim kkan katram rdhayed yadi | 678


M10.121c/ dhanina v-apy uprdhya vaiya dro jijviet || 121 ||
M10.122a/ svargrtham ubhayrtha v viprn rdhayet tu sa |
M10.122c/ jtabrhmaa.abdasya s hy asya ktaktyat || 122 ||
M10.123a/ viprasev-eva drasya viia karma krtyate |
M10.123c/ yad ato 'nyadd hi kurute tad bhavaty asya niphalam || 123 ||
M10.124a/ prakalpy tasya tair vtti svakuumbd yathrhata |
M10.124c/ akti ca-avekya dkya ca bhtyn ca parigraham || 124 ||
M10.125a/ ucchiam anna dtavya jrni vasanni ca |
M10.125c/ pulk ca-eva dhnyn jr ca-eva paricchad || 125 ||

675
676
677
678

[ O edn 832-833 :: O tr. 214


M10.119cv/ M: vaiyd rakitv
[ O edn 834-835 :: O tr. 214
M10.121av/ M: rdhayed iti

210

Chapter 11

M10.126a/ na dre ptaka ki cin na ca saskram arhati |


M10.126c/ na-asya-adhikro dharme 'sti na dharmt pratiedhanam || 126 ||
M10.127a/ dharma.ipsavas tu dharmaj sat vttam anuhit |

679

M10.127c/ mantravarjya na duyanti praas prpnuvanti ca || 127 ||

680

/p. J 241/

M10.128a/ yath yath hi sadvttam tihaty anasyaka |


M10.128c/ tath tath-ima ca-amu ca loka prpnoty anindita || 128 ||
M10.129a/ aktena-api hi drea na kryo dhanasacaya |
M10.129c/ dro hi dhanam sdya brhman eva bdhate || 129 ||

10.1.4. Conclusion
681

M10.130a/ ete catur varnm paddharm prakrtit |


M10.130c/ yn samyag anutihanto vrajanti parama gatim || 130 ||
M10.131a/ ea dharmavidhi ktsna cturvaryasya krtita |
M10.131c/ ata para pravakymi pryacittavidhi ubham || 131 ||
/p. J 242/

679
680
681

M10.127av/ M: sat dharmam


M10.127cv/ M: mantravarja
[ O edn 835-836 :: O tr. 214

Chapter 11

211

Chapter 11
682

11.1. Penance
683

11.1.1. Excursus: Occasions for Giving and Begging


684

M11.01a/ sntnika yakyamam adhvaga srvavedasam |


M11.01c/ guru.artha pit.mt.artha svdhyyrthy upatpina || 1 ||
M11.02a/ na vai tn sntakn vidyd brhman dharmabhikukn |
M11.02c/ nisvebhyo deyam etebhyo dna vidyvieata || 2 ||
M11.03a/ etebhyo hi dvijgryebhyo deyam anna sa.dakiam |
M11.03c/ itarebhyo bahirvedi ktnna deyam ucyate || 3 ||
M11.04a/ sarvaratnni rj tu yathrha pratipdayet |
M11.04c/ brhman vedaviduo yajrtha ca-eva dakim || 4 ||
M11.05a/ kta.dro 'parn drn bhikitv yo 'dhigacchati |
M11.05c/ rati.mtra phala tasya dravyadtus tu santati || 5 ||
M11.06a/ dhanni tu yathakti vipreu pratipdayet |

685

M11.06c/ vedavitsu vivikteu pretya svarga samanute || 6 ||

686

M11.07a[06Ma]/ yasya traivrika bhakta parypta bhtyavttaye |


M11.07c[06Mc]/ adhika v-api vidyeta sa soma ptum arhati || 7 ||
/p. J 243/

M11.08a[07Ma]/ ata svalpyasi dravye ya soma pibati dvija |


682
683
684
685
686

[ O edn 837-888 :: O tr. 215-229


[ O edn 837-888 :: O tr. 215-229
[ O edn 837-841 :: O tr. 215-216
M11.06av/ not in M
M11.06cv/ not in M

212

Chapter 11

M11.08c[07Mc]/ sa ptasoma.prvo 'pi na tasya-pnoti tatphalam || 8 ||


M11.09a[08Ma]/ akta parajane dt svajane dukhajvini |
M11.09c[08Mc]/ madhv.pto via.svda sa dharma.pratirpaka || 9 ||
M11.10a[09Ma]/ bhtynm uparodhena yat karoty aurdhvadehikam |
M11.10c[09Mc]/ tad bhavaty asukha.udarka jvata ca mtasya ca || 10 ||
M11.11a[10Ma]/ yaja cet pratiruddha syd ekena-agena yajvana |
M11.11c[10Mc]/ brhmaasya vieena dhrmike sati rjani || 11 ||
M11.12a[11Ma]/ yo vaiya syd bahupaur hna.kratur asomapa |
M11.12c[11Mc]/ kuumbt tasya tad dravyam hared yajasiddhaye || 12 ||
M11.13a[12Ma]/ haret tri v dve v kma drasya vemana |
M11.13c[12Mc]/ na hi drasya yajeu ka cid asti parigraha || 13 ||
M11.14a[13Ma]/ yo 'nhita.agni atagur a.yajv ca sahasragu | 687
M11.14c[13Mc]/ tayor api kuumbbhym hared a.vicrayan || 14 ||
M11.15a[14Ma]/ dna.nityc ca-dtur hared a.prayacchata |
M11.15c[14Mc]/ tath yao 'sya prathate dharma ca-eva pravardhate || 15 ||
M11.16a[15Ma]/ tatha-eva saptame bhakte bhaktni a an.anat |
M11.16c[15Mc]/ avastanavidhnena hartavya hna.karmaa || 16 ||
M11.17a[16Ma]/ khalt ketrd agrd v yato v-apy upalabhyate |
M11.17c[16Mc]/ khytavya tu tat tasmai pcchate yadi pcchati || 17 ||
/p. J 244/

M11.18a[17Ma]/ brhmaasva na hartavya katriyea kad cana |


M11.18c[17Mc]/ dasyu.nikriyayos tu svam a.jvan hartum arhati || 18 ||
M11.19a[18Ma]/ yo 'sdhubhyo 'rtham dya sdhubhya samprayacchati |
M11.19c[18Mc]/ sa ktv plavam tmna santrayati tv ubhau || 19 ||
M11.20a[19Ma]/ yad dhana yajaln devasva tad vidur budh |
M11.20c[19Mc]/ a.yajvan tu yad vittam surasva tad ucyate || 20 ||
M11.21a[20Ma]/ na tasmin dhrayed daa dhrmika pthivpati |
M11.21c[20Mc]/ katriyasya hi bliyd brhmaa sdati kudh || 21 ||
M11.22a[21Ma]/ tasya bhtyajana jtv svakuumbn mahpati |
M11.22c[21Mc]/ ruta.le ca vijya vtti dharmy prakalpayet || 22 ||

687

M11.14a[13Ma]v/ K: ayaja

Chapter 11

M11.23a[22Ma]/ kalpayitv-asya vtti ca raked ena samantata |


M11.23c[22Mc]/ rj hi dharmaabhga tasmt prpnoti rakitt || 23 ||
M11.24a[23Ma]/ na yajrtha dhana drd vipro bhiketa karhi cit |
M11.24c[23Mc]/ yajamno hi bhikitv cala pretya jyate || 24 ||
M11.25a[24Ma]/ yjrtham artha bhikitv yo na sarva prayacchati |
M11.25c[24Mc]/ sa yti bhsat vipra kkat v ata sam || 25 ||
M11.26a[25Ma]/ devasva brhmaasva v lobhena-upahinasti ya |
M11.26c[25Mc]/ sa ppa.tm pare loke gdhra.ucchiena jvati || 26 ||

11.1.2. Excursus: Miscellaneous Topics


688

4: 11.1.2.1. Times of Adversity


689

M11.27a[26Ma]/ ii vaivnar nitya nirvaped abdaparyaye |


M11.27c[26Mc]/ kptn pau.somn niktyartham asambhave || 27 ||
/p. J 245/

M11.28a[27Ma]/ patkalpena yo dharma kurute 'npadi dvija |


M11.28c[27Mc]/ sa na-pnoti phala tasya paratra-iti vicritam || 28 ||
M11.29a[28Ma]/ vivai ca devai sdhyai ca brhmaai ca maharibhi |
M11.29c[28Mc]/ patsu marad bhtair vidhe pratinidhi kta || 29 ||
M11.30a[29Ma]/ prabhu prathamakalpasya yo 'nukalpena vartate |
M11.30c[29Mc]/ na smparyika tasya dur.mater vidyate phalam || 30 ||
4: 11.1.2.2. Power of Brahmins
690

M11.31a[30Ma]/ na brhmao vedayeta ki cid rjani dharmavit |


M11.31c[30Mc]/ svavryea-eva tn-iyn mnavn apakria || 31 ||
M11.32a[31Ma]/ svavryd rjavryc ca svavrya balavattaram |
M11.32c[31Mc]/ tasmt svena-eva vryea nighyd arn dvija || 32 ||
M11.33a[32Ma]/ rutr atharvgiras kuryd ity a.vicrayan |
688
689
690

[ O edn 841-844 :: O tr. 216-217


[ O edn 841-842 :: O tr. 216
[ O edn 842-843 :: O tr. 216

213

214

Chapter 11

M11.33c[32Mc]/ vkastra vai brhmaasya tena hanyd arn dvija || 33 ||


M11.34a[33Ma]/ katriyo bhuvryea tared padam tmana |
M11.34c[33Mc]/ dhanena vaiya.drau tu japa.homair dvijottama || 34 ||
M11.35a[34Ma]/ vidht sit vakt maitro brhmaa ucyate |
M11.35c[34Mc]/ tasmai na-akuala bryn na uk giram rayet || 35 ||
4: 11.1.2.3. Sacrifices
691

M11.36a[35Ma]/ na vai kany na yuvatir na-alpa.vidyo na blia |


M11.36c[35Mc]/ hot syd agnihotrasya na-rto na-asasktas tath || 36 ||
M11.37a[36Ma]/ narake hi patanty ete juhvanta sa ca yasya tat | 692
M11.37c[36Mc]/ tasmd vaitnakualo hot syd vedapraga || 37 ||
/p. J 246/

M11.38a[37Ma]/ prjpatyam a.dattv-avam agnydheyasya dakim |


M11.38c[37Mc]/ anhitgnir bhavati brhmao vibhave sati || 38 ||
M11.39a[38Ma]/ puyny anyni kurvta raddadhno jita.indriya |
M11.39c[38Mc]/ na tv alpa.dakiair yajair yajeta-iha katha cana || 39 ||
M11.40a[39Ma]/ indriyi yaa svargam yu krti praj pan |
M11.40c[39Mc]/ hanty alpa.dakio yajas tasmn na-alpa.dhano yajet || 40 ||
M11.41a[40Ma]/ agnihotry apavidhya-agnn brhmaa kmakrata |
M11.41c[40Mc]/ cndryaa caren msa vrahatysama hi tat || 41 ||
M11.42a[41Ma]/ ye drd adhigamya-artham agnihotram upsate |
M11.42c[41Mc]/ tvijas te hi dr brahmavdiu garhit || 42 ||
M11.43a[42Ma]/ te satatam ajn valgnyupasevinm |
M11.43c[42Mc]/ pad mastakam kramya dt durgi santaret || 43 ||

11.1.3. Justification for Penance


693

M11.44a[43Ma]/ a.kurvan vihita karma nindita ca samcaran |

691
692
693

[ O edn 843-844 :: O tr. 216-217


M11.37a[36Ma]v/ M: juhvata
[ O edn 845-847 :: O tr. 217

Chapter 11

M11.44c[43Mc]/ prasakta ca-indriyrtheu pryacittyate nara || 44 ||

215

694

M11.45a[44Ma]/ akmata kte ppe pryacitta vidur budh |


M11.45c[44Mc]/ kmakrakte 'py hur eke rutinidarant || 45 ||
M11.46a[45Ma]/ akmata kta ppa vedbhysena udhyati |
M11.46c[45Mc]/ kmatas tu kta moht pryacittai pthagvidhai || 46 ||
M11.47a[46Ma]/ pryacittyat prpya daivt prvaktena v |
M11.47c[46Mc]/ na sasarga vrajet sadbhi pryacitte 'kte dvija || 47 ||
/p. J 247/

M11.48a[47Ma]/ iha ducaritai ke cit ke cit prvaktais tath |


M11.48c[47Mc]/ prpnuvanti dur.tmno nar rpaviparyayam || 48 ||
M11.49a[48Ma]/ suvaracaura kaunakhya surpa yvadantatm |
M11.49c[48Mc]/ brahmah kayarogitva daucarmya gurutalpaga || 49 ||
M11.50a[49Ma]/ piuna pautinsikya scaka ptivaktratm |
M11.50c[49Mc]/ dhnyacauro 'gahnatvam tiraikya tu miraka || 50 ||
M11.51a[50Ma]/ annahart-mayvitva maukya vgapahraka |
M11.51c[50Mc]/ vastrpahraka vaitrya pagutm avahraka || 51 ||
M11.52a[51Ma]/ eva karmavieea jyante sadvigarhit |
M11.52c[51Mc]/ jaa.mka.andha.badhir vikta.ktayas tath || 52 ||
M11.53a[52Ma]/ caritavyam ato nitya pryacitta viuddhaye |
M11.53c[52Mc]/ nindyair hi lakaair yukt jyante 'nikta.enasa || 53 ||
M11.54a[53Ma]/ brahmahaty surpna steya gurvagangama |
M11.54c[53Mc]/ mahnti ptakny hu sasarga ca-api tai saha || 54 ||

11.1.4. Categories of Sin


695

4: 11.1.4.1. Grievous Sins Causing Loss of Caste


696

M11.55a[54Ma]/ anta ca samutkare rjagmi ca paiunam |


M11.55c[54Mc]/ guro clka.nirbandha samni brahmahatyay || 55 ||

694
695
696

M11.44c[43Mc]v/ M: prasajjan indriyrtheu


[ O edn 847-850 :: O tr. 217-218
[ O edn 847-848 :: O tr. 217-218

216

Chapter 11

M11.56a[55Ma]/ brahma.ujjhat vedanind kauaskya suhdvadha |


M11.56c[55Mc]/ garhita.andyayor jagdhi surpnasamni a || 56 ||
/p. J 248/

M11.57a[56Ma]/ nikepasya-apaharaa nara.ava.rajatasya ca |


M11.57c[56Mc]/ bhmi.vajra.man ca rukmasteyasama smtam || 57 ||
M11.58a[57Ma]/ retaseka svayonu kumrv antyajsu ca |
M11.58c[57Mc]/ sakhyu putrasya ca stru gurutalpasama vidu || 58 ||
M11.59a[58Ma]/ govadho 'yjya.sayjya pradrya.tmavikraya |
M11.59c[58Mc]/ guru.mt.pit.tyga svdhyya.agnyo sutasya ca || 59 ||
4: 11.1.4.2. Secondary Sins Causing Loss of Caste
697

M11.60a[59Ma]/ parivittit-anuje 'nhe parivedanam eva ca |


M11.60c[59Mc]/ tayor dna ca kanyys tayor eva ca yjanam || 60 ||
M11.61a[60Ma]/ kanyy daa ca-eva vrdhuya vratalopanam |
M11.61c[60Mc]/ taga.rma.drm apatyasya ca vikraya || 61 ||
M11.62a[61Ma]/ vrtyat bndhavatygo bhtydhypanam eva ca |

M11.62c[61Mc]/ bhty ca-adhyayandnam apayn ca vikraya || 62 ||

698

M11.63a[62Ma]/ sarvkrev adhkro mahyantrapravartanam |


M11.63c[62Mc]/ his-oadhn stri.jvo 'bhicro mlakarma ca || 63 ||
M11.64a[63Ma]/ indhanrtham auk drumm avaptanam |
M11.64c[63Mc]/ tmrtha ca kriyrambho ninditnndana tath || 64 ||
M11.65a[64Ma]/ anhitgnit steyam nm anapakriy |
M11.65c[64Mc]/ asat.trdhigamana kaulavyasya ca kriy || 65 ||
M11.66a[65Ma]/ dhnya.kupya.pausteya madyapastrnievaam |
M11.66c[65Mc]/ str.dra.vi.katravadho nstikya ca-upaptakam || 66 ||
/p. J 249/

M11.67a[66Ma]/ brhmaasya ruja ktv ghrtir aghreya.madyayo | 699


M11.67c[66Mc]/ jaihmya ca maithuna pusi jtibhraakara smtam || 67 ||

697
698
699

[ O edn 848-849 :: O tr. 218


M11.62c[61Mc]v/ M: bhtc ca-adhyayandnam
M11.67a[66Ma]v/ M: rujaktya

Chapter 11

4: 11.1.4.3. Further Categories of Sin


700

M11.68a[67Ma]/ khara.ava.ura.mga.ibhnm aja.vikavadhas tath |


M11.68c[67Mc]/ sakarkaraa jeya mna.ahi.mahiasya ca || 68 ||
M11.69a[68Ma]/ ninditebhyo dhandna vijya drasevanam |
M11.69c[68Mc]/ aptrkaraa jeyam asatyasya ca bhaam || 69 ||
M11.70a[69Ma]/ kmi.ka.vayo.haty madynugatabhojanam |
M11.70c[69Mc]/ phala.edha.kusuma.steyam adhairya ca malvaham || 70 ||
M11.71a[70Ma]/ etny ensi sarvi yath.uktni pthak pthak |
M11.71c[70Mc]/ yair yair vratair apohyante tni samya nibodhata || 71 ||
M11.72a[71Ma]/ brahmah dvdaa sam ku ktv vane vaset |
M11.72c[71Mc]/ bhaiky tmaviuddhyartha ktv avairo dhvajam || 72 ||

11.1.5. Penances for Grievous Sins Causing Loss of Caste


701

4: 11.1.5.1. Killing a Brahmin


702

M11.73a[72Ma]/ lakya astrabht v syd vidum icchay-tmana |


M11.73c[72Mc]/ prsyed tmnam agnau v samiddhe trir avk.ir || 73 ||
M11.74a[73Ma]/ yajeta v-avamedhena svarjit gosavena v |
M11.74c[73Mc]/ abhijid.vivajidbhy v trivt-agniut-api v || 74 ||
M11.75a[74Ma]/ japan v-anyatama veda yojann ata vrajet |
M11.75c[74Mc]/ brahmahatypanodya mitabhuj-niyata.indriya || 75 ||
M11.76a[75Ma]/ sarvasva vedavidue brhmaya-upapdayet |
M11.76c[75Mc]/ dhana hi jvanya-ala gha v sa.paricchadam || 76 ||
/p. J 250/

M11.77a[76Ma]/ haviyabhug v-anusaret pratisrota sarasvatm |


M11.77c[76Mc]/ japed v niyata.hras trir vai vedasya sahitm || 77 ||
M11.78a[77Ma]/ kta.vpano nivased grmnte govraje 'pi v |
700
701
702

[ O edn 849-850 :: O tr. 218


[ O edn 850-857 :: O tr. 218-220
[ O edn 850-853 :: O tr. 218-219

217

218

Chapter 11

M11.78c[77Mc]/ rame vkamle v go.brhmaahite rata || 78 ||


M11.79a[78Ma]/ brhmarthe gavrthe v sadya prn parityajet | 703
M11.79c[78Mc]/ mucyate brahmahatyy gopt gor brhmaasya ca || 79 ||
M11.80a[79Ma]/ trivra pratiroddh v sarvasvam avajitya v |

704

M11.80c[79Mc]/ viprasya tannimitte v prlbhe vimucyate || 80 ||

705

M11.81a[80Ma]/ eva dha.vrato nitya brahmacr samhita |


M11.81c[80Mc]/ sampte dvdae vare brahmahatym vyapohati || 81 ||
M11.82a[81Ma]/ iv v bhmidevn naradevasamgame |
M11.82c[81Mc]/ svam eno 'vabhthasnto hayamedhe vimucyate || 82 ||
M11.83a[82Ma]/ dharmasya brhmao mlam agra rjanya ucyate |
M11.83c[82Mc]/ tasmt samgame tem eno vikhypya udhyati || 83 ||
M11.84a[83Ma]/ brahmaa sambhavena-eva devnm api daivatam |
M11.84c[83Mc]/ prama ca-eva lokasya brahmtra-eva hi kraam || 84 ||
M11.85a[84Ma]/ te vedavido bryus trayo 'py ena suniktim |

M11.85c[84Mc]/ s te pvanya syt pavitr vidu hi vk || 85 ||

706

M11.86a[85Ma]/ ato 'nyatamam sthya vidhi vipra samhita |


M11.86c[85Mc]/ brahmahatykta ppa vyapohaty tmavattay || 86 ||
/p. J 251/

M11.87a[86Ma]/ hatv garbham avijtam etad eva vrata caret |


M11.87c[86Mc]/ rjanya.vaiyau ca-jnv treym eva ca striyam || 87 ||
M11.88a[87Ma]/ uktv ca-eva-anta skye pratirudhya guru tath |

707

M11.88c[87Mc]/ apahtya ca nikepa ktv ca str.suht.vadham || 88 ||


M11.89a[88Ma]/ iya viuddhir udit prampya-akmato dvijam |
M11.89c[88Mc]/ kmato brhmaavadhe niktir na vidhyate || 89 ||
M11.90a[89Ma]/ sur ptv dvijo mohd agni.var sur pibet |
M11.90c[89Mc]/ tay sa kye nirdagdhe mucyate kilbit tata || 90 ||

703
704
705
706
707
708

M11.79a[78Ma]v/ M: sayak prn


M11.80a[79Ma]v/ M: tryavara
M11.80c[79Mc]v/ M: prlbhe 'pi mucyate
M11.85c[84Mc]v/ M: pavitra
M11.88a[87Ma]v/ M: pratirabhya
M11.88c[87Mc]v/ M: nikepa

708

Chapter 11

4: 11.1.5.2. Drinking Liquor


709

M11.91a[90Ma]/ gomtram agni.vara v pibed udakam eva v |


M11.91c[90Mc]/ payo ghta v- marad goakdrasam eva v || 91 ||
M11.92a[91Ma]/ kan v bhakayed abda piyka v sakt-nii |
M11.92c[91Mc]/ surpnpanuttyartha vlavs ja dhvaj || 92 ||
M11.93a[92Ma]/ sur vai malam annn ppm ca malam ucyate |
M11.93c[92Mc]/ tasmd brhmaa.rjanyau vaiya ca na sur pibet || 93 ||
M11.94a[93Ma]/ gau pai ca mdhv ca vijey trividh sur |
M11.94c[93Mc]/ yath-eva-ek tath sarv na ptavy dvijottamai || 94 ||
M11.95a[94Ma]/ yaka.raka.pica.anna madya msa sursavam |
M11.95c[94Mc]/ tad brhmaena na-attavya devnm anat havi || 95 ||
M11.96a[95Ma]/ amedhye v paten matto vaidika v-apy udharet |
M11.96c[95Mc]/ akryam anyat kuryd v brhmao madamohita || 96 ||
/p. J 252/

M11.97a[96Ma]/ yasya kyagata brahma madyena-plvyate sakt |


M11.97c[96Mc]/ tasya vyapaiti brhmaya dratva ca sa gacchati || 97 ||
M11.98a[97Ma]/ e vicitrbhihit surpnasya nikti |
M11.98c[97Mc]/ ata rdhva pravakymi suvarasteyaniktim || 98 ||
M11.99a[98Ma]/ suvarasteyakd vipro rjnam abhigamya tu |
M11.99c[98Mc]/ svakarma khypayan bryt-m bhavn anustv iti || 99 ||
4: 11.1.5.3. Stealing Gold
710

M11.100a[99Ma]/ ghtv musala rj sakdd hanyt tu ta svayam |


M11.100c[99Mc]/ vadhena udhyati steno brhmaas tapas-eva tu || 100 ||
M11.101a[100Ma]/ tapaspanunutsus tu suvarasteyaja malam |
M11.101c[100Mc]/ cravs dvijo 'raye cared brahmahao vratam || 101 ||
M11.102a[101Ma]/ etair vratair apoheta ppa steyakta dvija |
M11.102c[101Mc]/ gurustrgaman-iya tu vratair ebhir apnudet || 102 ||

709
710

[ O edn 854-855 :: O tr. 219-220


[ O edn 855-856 :: O tr. 220

219

220

Chapter 11

M11.103a[102Ma]/ gurutalpy abhibhya-enas tapte svapyd ayomaye |

711

M11.103c[102Mc]/ srm jvalant svliyen mtyun sa viudhyati || 103 ||

712

4: 11.1.5.4. Sex with an Elder's Wife


713

M11.104a[103Ma]/ svaya v ia.vav utktya-dhya ca-ajalau |


M11.104c[103Mc]/ nairt diam tihed niptd ajihmaga || 104 ||
M11.105a[104Ma]/ khavg cra.vs v marulo vijane vane |
M11.105c[104Mc]/ prjpatya caret kcchram abdam eka samhita || 105 ||
M11.106a[105Ma]/ cndryaa v trn msn abhyasyen niyata.indriya |
M11.106c[105Mc]/ haviyea yavgv v gurutalppanuttaye || 106 ||
/p. J 253/

M11.107a[106Ma]/ etair vratair apoheyur mahptakino malam |


M11.107c[106Mc]/ upaptakinas tv evam ebhir nnvidhair vratai || 107 ||
M11.108a[107Ma]/ upaptakasayukto goghno msa yavn pibet |
M11.108c[107Mc]/ kta.vpo vased gohe carma tena savta || 108 ||

11.1.6. Penances for Secondary Sins Causing Loss of Caste


714

4: 11.1.6.1. Killing a Cow


715

M11.109a[108Ma]/ caturthaklam anyd a.kra.lavaa mitam |


M11.109c[108Mc]/ gomtrea-caret snna dvau msau niyata.indriya || 109 ||
M11.110a[109Ma]/ div-anugacched gs ts tu tihann rdhva raja pibet |
M11.110c[109Mc]/ uritv namasktya rtrau vrsana vaset || 110 ||
M11.111a[110Ma]/ tihantv anutihet tu vrajantv apy anuvrajet |
M11.111c[110Mc]/ snsu tath-sno niyato vta.matsara || 111 ||
M11.112a[111Ma]/ turm abhiast v caura.vyghrdibhir bhayai |

711
712
713
714
715
716

M11.103a[102Ma]v/ M: talpe svapyd


M11.103c[102Mc]v/ M: v-liyen
[ O edn 856-857 :: O tr. 220
[ O edn 857-860 :: O tr. 220-221
[ O edn 857-859 :: O tr. 220-221
M11.110c[109Mc]v/ M: vrsano

716

Chapter 11

221

M11.112c[111Mc]/ patit pakalagna v sarva.upyair vimocayet || 112 ||

717

M11.113a[112Ma]/ ue varati te v mrute vti v bham |


M11.113c[112Mc]/ na kurvta-tmanas tra gor a.ktv tu aktita || 113 ||
M11.114a[113Ma]/ tmano yadi v-anye ghe ketre 'tha v khale |
M11.114c[113Mc]/ bhakayant na kathayet pibanta ca-eva vatsakam || 114 ||
M11.115a[114Ma]/ anena vidhin yas tu goghno gm anugacchati |
M11.115c[114Mc]/ sa gohatykta ppa tribhir msair vyapohati || 115 ||
M11.116a[115Ma]/ vabha.ekda g ca dadyt sucarita.vrata |
M11.116c[115Mc]/ a.vidyamne sarvasva vedavidbhyo nivedayet || 116 ||
/p. J 254/

M11.117a[116Ma]/ etad eva vrata kuryur upaptakino dvij |

M11.117c[116Mc]/ avakrivarjya uddhyartha cndryaam atha-api v || 117 ||


4: 11.1.6.2. Other Secondary Sins
719

M11.118a[117Ma]/ avakr tu kena gardabhena catupathe |


M11.118c[117Mc]/ pkayajavidhnena yajeta nirti nii || 118 ||
4: 11.1.6.3. Student Breaking the Vow of Chastity
720

M11.119a[118Ma]/ hutv-agnau vidhivadd homn antata ca sama-ity c |


M11.119c[118Mc]/ vta.indra.guru.vahnn juhuyt sarpi-hut || 119 ||
M11.120a[119Ma]/ kmato retasa seka vratasthasya dvijanmana |
M11.120c[119Mc]/ atikrama vratasya-hur dharmaj brahmavdina || 120 ||
M11.121a[120Ma]/ mruta puruhta ca guru pvakam eva ca |
M11.121c[120Mc]/ caturo vratino 'bhyeti brhma tejo 'vakrina || 121 ||
M11.122a[121Ma]/ etasminn enasi prpte vasitv gardabhjinam |
M11.122c[121Mc]/ saptgr cared bhaika svakarma parikrtayan || 122 ||
M11.123a[122Ma]/ tebhyo labdhena bhaikea vartayann ekaklikam |

M11.123c[122Mc]/ upaspas triavaa tv abdena sa viudhyati || 123 ||

717
718
719
720

M11.112c[111Mc]v/ K: sarvaprair
M11.117c[116Mc]v/ M: avakrivarja
[ O edn 859 :: O tr. 221
[ O edn 859-860 :: O tr. 221

721

718

222

Chapter 11

M11.124a[123Ma]/ jtibhraakara karma ktv-anyatamam icchay |


M11.124c[123Mc]/ caret sntapana kcchra prjpatyam anicchay || 124 ||

11.1.7. Penances for the Remaining Categories of Sins


722

M11.125a[124Ma]/ sakara.aptraktysu msa odhanam aindavam | 723


M11.125c[124Mc]/ malinkarayeu tapta syd yvakais tryaham || 125 ||
M11.126a[125Ma]/ turyo brahmahatyy katriyasya vadhe smta |
M11.126c[125Mc]/ vaiye 'amo vttasthe dre jeyas tu oaa || 126 ||
/p. J 255/

11.1.8. Excursus: Penances for Injury to Living Beings


724

4: 11.1.8.1. Homicide
725

M11.127a[126Ma]/ akmatas tu rjanya viniptya dvijottama |


M11.127c[126Mc]/ vabha.ekasahasr g dadyt sucarita.vrata || 127 ||
M11.128a[127Ma]/ tryabda cared v niyato ja brahmahao vratam |
M11.128c[127Mc]/ vasan dratare grmd vkamla.niketana || 128 ||
M11.129a[128Ma]/ etad eva cared abda pryacitta dvijottama |

M11.129c[128Mc]/ prampya vaiya vttastha dadyc ca-ekaata || 129 ||


M11.130a[129Ma]/ etad eva vrata ktsna amsn-drah caret |
M11.130c[129Mc]/ vabha.ekda v-api dadyd viprya g sit || 130 ||
M11.131a[130Ma]/ mrjra.nakulau hatv ca makam eva ca |
M11.131c[130Mc]/ va.godh.ulka.kk ca drahatyvrata caret || 131 ||
4: 11.1.8.2. Killing Animals
727

721
722
723
724
725
726

M11.123c[122Mc]v/ M: triavaam abdena


[ O edn 860 :: O tr. 221
M11.125a[124Ma]v/ M: aindava
[ O edn 860-864 :: O tr. 221-222
[ O edn 860-861 :: O tr. 221-222
M11.129c[128Mc]v/ M: dadyd v-ekaata gavm

726

Chapter 11

M11.132a[131Ma]/ paya pibet trirtra v yojana v-adhvano vrajet |


M11.132c[131Mc]/ upaspet sravanty v skta v-ab.daivata japet || 132 ||
M11.133a[132Ma]/ abhri kryas dadyt sarpa hatv dvijottama |
M11.133c[132Mc]/ pallabhraka ahe saisaka ca-ekamakam || 133 ||
M11.134a[133Ma]/ ghtakumbha varhe tu tiladroa tu tittirau |
M11.134c[133Mc]/ uke dvihyana vatsa krauca hatv trihyanam || 134 ||
M11.135a[134Ma]/ hatv hasa balk ca baka barhiam eva ca |
M11.135c[134Mc]/ vnara yena.bhsau ca sparayed brhmaya gm || 135 ||
M11.136a[135Ma]/ vso dadydd haya hatv paca nln vn gajam |
M11.136c[135Mc]/ aja.mev anavha khara hatv-ekahyanam || 136 ||
/p. J 256/

M11.137a[136Ma]/ kravyds tu mgn hatv dhenu dadyt payasvinm |


M11.137c[136Mc]/ akravydn vatsatarm ura hatv tu kalam || 137 ||
M11.138a[137Ma]/ jna.krmuka.basta.avn pthag dadyd viuddhaye |
M11.138c[137Mc]/ caturm api varn nrr hatv-an.avasthit || 138 ||
M11.139a[138Ma]/ dnena vadhanireka sarpdnm a.aknuvan |
M11.139c[138Mc]/ ekaikaa caret kcchra dvija pppanuttaye || 139 ||
M11.140a[139Ma]/ asthimat tu sattvn sahasrasya prampae |
M11.140c[139Mc]/ pre ca-anasy an.asthn tu drahatyvrata caret || 140 ||
M11.141a[140Ma]/ ki cid eva tu viprya dadyd asthimat vadhe |
M11.141c[140Mc]/ an.asthn ca-eva hisy prymena udhyati || 141 ||
M11.142a[141Ma]/ phaladn tu vk chedane japyam c.atam |
M11.142c[141Mc]/ gulma.vall.latn ca pupitn ca vrudhm || 142 ||
4: 11.1.8.3. Injuring Vegetation
728

M11.143a[142Ma]/ anndyajn sattvn rasajn ca sarvaa |


M11.143c[142Mc]/ phala.pupa.udbhavn ca ghtapro viodhanam || 143 ||
M11.144a[143Ma]/ ktajnm oadhn jtn ca svaya vane |
M11.144c[143Mc]/ vthlambhe 'nugacched g dinam eka payo.vrata || 144 ||
M11.145a[144Ma]/ etair vratair apohya syd eno his.samudbhavam |
727
728

[ O edn 861-864 :: O tr. 222


[ O edn 864 :: O tr. 222

223

224

Chapter 11

M11.145c[144Mc]/ jna.ajnakta ktsna uta-andyabhakae || 145 ||


M11.146a[145Ma]/ ajnd vru ptv saskrea-eva udhyati |
M11.146c[145Mc]/ matiprvam anirdeya prntikam iti sthiti || 146 ||
/p. J 257/

11.1.9. Excursus: Penances for Eating Forbidden Food


729

M11.147a[146Ma]/ apa surbhjanasth madyabhasthits tath |


M11.147c[146Mc]/ pacartra pibet ptv akhapupta paya || 147 ||
M11.148a[147Ma]/ spva dattv ca madir vidhivat pratighya ca |
M11.148c[147Mc]/ dra.ucchi ca ptv-apa kuavri pibet tryaham || 148 ||
M11.149a[148Ma]/ brhmaas tu surpasya gandham ghrya somapa |
M11.149c[148Mc]/ prn apsu trir yamya ghta prya viudhyati || 149 ||
M11.150a[149Ma]/ ajnt prya vi.mtra sursaspam eva ca |
M11.150c[149Mc]/ puna saskram arhanti trayo var dvijtaya || 150 ||
M11.151a[150Ma]/ vapana mekhal dao bhaikacary vratni ca | 730
M11.151c[150Mc]/ nivartante dvijtn punasaskrakarmai || 151 ||
M11.152a[151Ma]/ abhojyn tu bhuktv-anna str.dra.ucchiam eva ca |
M11.152c[151Mc]/ jagdhv msam abhakya ca saptartra yavn pibet || 152 ||
M11.153a[152Ma]/ uktni ca kay ca ptv medhyny api dvija |
M11.153c[152Mc]/ tvad bhavaty a.prayato yvat tan na vrajaty adha || 153 ||
M11.154a[153Ma]/ vivarha.khara.utr gomyo kapi.kkayo |
M11.154c[153Mc]/ prya mtra.puri dvija cndryaa caret || 154 ||
M11.155a[154Ma]/ uki bhuktv msni bhaumni kavakni ca |
M11.155c[154Mc]/ ajta ca-eva snstham etad eva vrata caret || 155 ||
M11.156a[155Ma]/ kravyda.skara.ur kukkun ca bhakae |
M11.156c[155Mc]/ nara.kka.khar ca taptakcchra viodhanam || 156 ||
/p. J 258/

M11.157a[156Ma]/ msiknna tu yo 'nyd asamvartako dvija |

729
730

[ O edn 864-867 :: O tr. 222-223


M11.151a[150Ma]v/ M: bhaikyacary

Chapter 11

225

M11.157c[156Mc]/ sa try ahny upavased ekha ca-udake vaset || 157 ||


M11.158a[157Ma]/ brahmacr tu yo 'nyn madhu msa katha cana | 731
M11.158c[157Mc]/ sa ktv prkta kcchra vrataea sampayet || 158 ||
M11.159a[158Ma]/ bila.kka.khu.ucchia jagdhv va.nakulasya ca |
M11.159c[158Mc]/ kea.kvapanna ca pibed brahmasuvarcalm || 159 ||
M11.160a[159Ma]/ abhojyam anna na-attavyam tmana uddhim icchat |
M11.160c[159Mc]/ ajnabhukta tu-uttrya odhya v-apy u odhanai || 160 ||
M11.161a[160Ma]/ eo 'ndya.adanasya-ukto vratn vividho vidhi |
M11.161c[160Mc]/ steyadopahart vratn ryat vidhi || 161 ||
M11.162a[161Ma]/ dhnya.anna.dhanacauryi ktv kmd dvijottama |
M11.162c[161Mc]/ svajtyaghd eva kcchrbdena viudhyati || 162 ||

11.1.10. Excursus: Penances for Theft


732

M11.163a[162Ma]/ manuy tu harae str ketra.ghasya ca |


M11.163c[162Mc]/ kpa.vpjaln ca uddhi cndryaa smtam || 163 ||
M11.164a[163Ma]/ dravym alpa.sr steya ktv-anyavemata | 733
M11.164c[163Mc]/ caret sntapana kcchra tan niryty tmauddhaye || 164 ||
M11.165a[164Ma]/ bhakya.bhojypaharae yna.ayy.sanasya ca |
M11.165c[164Mc]/ pupa.mla.phaln ca pacagavya viodhanam || 165 ||
M11.166a[165Ma]/ ta.kha.drum ca uknnasya guasya ca |

M11.166c[165Mc]/ cela.carma.mi ca trirtra syd abhojanam || 166 ||

734

/p. J 259/

M11.167a[166Ma]/ mai.mukt.pravln tmrasya rajatasya ca |


M11.167c[166Mc]/ aya.ksya.upaln ca dvdaha kannat || 167 ||
M11.168a[167Ma]/ krpsa.kaja.rn dviapha.ekaaphasya ca | 735
M11.168c[167Mc]/ paki.gandha.oadhn ca rajjv ca-eva tryaha paya || 168 ||
M11.169a[168Ma]/ etair vratair apoheta ppa steyakta dvija |

731
732
733
734
735

M11.158a[157Ma]v/ M: vratacr tu
[ O edn 867-869 :: O tr. 223-224
M11.164a[163Ma]v/ M: ktv-anyavemani
M11.166c[165Mc]v/ M: caila.carma.mik
M11.168a[167Ma]v/ M: dveapha.ekakhurasya ca

226

Chapter 11

M11.169c[168Mc]/ agamygamanya tu vratair ebhir apnudet || 169 ||


M11.170a[169Ma]/ gurutalpavrata kuryd reta siktv svayoniu |
M11.170c[169Mc]/ sakhyu putrasya ca stru kumrv antyajsu ca || 170 ||

11.1.11. Excursus: Penances for Sexual Offences


736

M11.171a[170Ma]/ paitsvasey bhagin svasry mtur eva ca |

M11.171c[170Mc]/ mtu ca bhrtus tanay gatv cndryaa caret || 171 ||

737

M11.172a[171Ma]/ ets tisras tu bhryrthe na-upayacchet tu buddhimn |


M11.172c[171Mc]/ jtitvena-an.upeys t patati hy upayann adha || 172 ||
M11.173a[172Ma]/ amnu purua udakyym ayoniu |
M11.173c[172Mc]/ reta siktv jale ca-eva kcchra sntapana caret || 173 ||
M11.174a[173Ma]/ maithuna tu samsevya pusi yoiti v dvija |
M11.174c[173Mc]/ go.yne 'psu div ca-eva sa.vs snnam caret || 174 ||
M11.175a[174Ma]/ cala.antyastriyo gatv bhuktv ca pratighya ca |
M11.175c[174Mc]/ pataty ajnato vipro jnt smya tu gacchati || 175 ||
M11.176a[175Ma]/ vipradu striya bhart nirundhyd ekavemani |
M11.176c[175Mc]/ yat pusa paradreu tac ca-en crayed vratam || 176 ||
/p. J 260/

M11.177a[176Ma]/ s cet puna praduyet tu sadena-upamantrit | 738


M11.177c[176Mc]/ kcchra cndryaa ca-eva tad asy pvana smtam || 177 ||
M11.178a[177Ma]/ yat karoty ekartrea valsevand dvija |
M11.178c[177Mc]/ tad bhaikabhuj-japan nitya tribhir varair vyapohati || 178 ||
M11.179a[178Ma]/ e ppaktm ukt caturm api nikti |
M11.179c[178Mc]/ patitai samprayuktnm im uta nikt || 179 ||
M11.180a[179Ma]/ savatsarea patati patitena saha-caran |
M11.180c[179Mc]/ yjana.adhypand yaunt-na tu yna.sana.aant || 180 ||

736
737
738

[ O edn 869-871 :: O tr. 224


M11.171c[170Mc]v/ ?: bhrtur ptasya gatv
M11.177a[176Ma]v/ K: sadena-upayantrit?

Chapter 11

227

11.1.12. Association with Outcastes


739

M11.181a[180Ma]/ yo yena patitena-e sasarga yti mnava |


M11.181c[180Mc]/ sa tasya-eva vrata kuryt tatsasargaviuddhaye || 181 ||
M11.182a[181Ma]/ patitasya-udaka krya sapiair bndhavair bahi |
M11.182c[181Mc]/ nindite 'hani syhne jti.tvij.gurusannidhau || 182 ||
4: 11.1.12.1. Excommunication
740

M11.183a[182Ma]/ ds ghaam ap pra paryasyet pretavat pad |


M11.183c[182Mc]/ ahortram upsrann aauca bndhavai saha || 183 ||
M11.184a[183Ma]/ nivartera ca tasmt tu sambhaa.sahsane |
M11.184c[183Mc]/ dydyasya pradna ca ytr ca-eva hi laukik || 184 ||
M11.185a[184Ma]/ jyehat ca nivarteta jyehvpya ca yad dhanam | 741
M11.185c[184Mc]/ jyeha prpnuyc ca-asya yavyn guato 'dhika || 185 ||
M11.186a[185Ma]/ pryacitte tu carite prakumbham ap navam |
M11.186c[185Mc]/ tena-eva srdha prsyeyu sntv puye jalaye || 186 ||
/p. J 261/

4: 11.1.12.2. Re-admission
742

M11.187a[186Ma]/ sa tv apsu ta ghaa prsya praviya bhavana svakam |


M11.187c[186Mc]/ sarvi jtikryi yathprva samcaret || 187 ||
M11.188a[187Ma]/ etad eva vidhi kuryd yoitsu patitsv api | 743
M11.188c[187Mc]/ vastra.anna.pna deya tu vaseyu ca ghntike || 188 ||
M11.189a[188Ma]/ enasvibhir a.niriktair na-artha ki cit saha-caret |
M11.189c[188Mc]/ ktanirejan ca-eva na jugupseta karhi cit || 189 ||

744

M11.190a[189Ma]/ blaghn ca ktaghn ca viuddhn api dharmata |

739
740
741
742
743
744

[ O edn 871-873 :: O tr. 224-225


[ O edn 871-872 :: O tr. 225
M11.185a[184Ma]v/ M: yad vasu
[ O edn 872-873 :: O tr. 225
M11.188a[187Ma]v/ M: etam eva vidhi
M11.189c[188Mc]v/ M: ktanirejan ca-etn

228

Chapter 11

M11.190c[189Mc]/ aragatahant ca strhant ca na savaset || 190 ||

11.1.13. Excursus: Miscellanea on Sin and Penance


745

M11.191a[190Ma]/ ye dvijn svitr na-ancyeta yathvidhi |


M11.191c[190Mc]/ t crayitv trn kcchrn yathvidhi-upanyayet || 191 ||
M11.192a[191Ma]/ pryacitta cikranti vikarmasths tu ye dvij |
M11.192c[191Mc]/ brahma ca parityakts tem apy etad diet || 192 ||
M11.193a[192Ma]/ yad garhitena-arjayanti karma brhma dhanam |
M11.193c[192Mc]/ tasya-utsargea udhyanti japyena tapas-eva ca || 193 ||
M11.194a[193Ma]/ japitv tri svitry sahasri samhita |
M11.194c[193Mc]/ msa gohe paya ptv mucyate 'satpratigraht || 194 ||
M11.195a[194Ma]/ upavsaka ta tu govrajt punar gatam |
M11.195c[194Mc]/ praata prati pccheyu smya saumya-icchasi-iti kim || 195 ||
M11.196a[195Ma]/ satyam uktv tu vipreu vikired yavasa gavm |
M11.196c[195Mc]/ gobhi pravartite trthe kuryus tasya parigraham || 196 ||
/p. J 262/

M11.197a[196Ma]/ vrtyn yjana ktv parem antyakarma ca |


M11.197c[196Mc]/ abhicram ahna ca tribhi kcchrair vyapohati || 197 ||
M11.198a[197Ma]/ aragata parityajya veda viplvya ca dvija |
M11.198c[197Mc]/ savatsara yavhras tat ppam apasedhati || 198 ||
M11.199a[198Ma]/ va.gla.kharair dao grmyai kravydbhir eva ca |
M11.199c[198Mc]/ nara.ava.ura.varhai ca prymena udhyati || 199 ||
M11.200a[199Ma]/ ahnnaklat msa sahitjapa eva v |

M11.200c[199Mc]/ hom ca sakal nityam apktyn viodhanam || 200 ||


M11.201a[200Ma]/ urayna samruhya kharayna tu kmata |
M11.201c[200Mc]/ sntv tu vipro dig.vs prymena udhyati || 201 ||
M11.202a[201Ma]/ vin-adbhir apsu v-apy rta rra sannievya ca |
M11.202c[201Mc]/ sa.cailo bahir plutya gm labhya viudhyati || 202 ||

745
746

[ O edn 873-888 :: O tr. 225-229


M11.200c[199Mc]v/ M: hom ca kal

746

Chapter 11

229

M11.203a[202Ma]/ veda.uditn nityn karma samatikrame |


M11.203c[202Mc]/ sntakavratalope ca pryacittam abhojanam || 203 ||
M11.204a[203Ma]/ hukra brhmaasya-uktv tvamkra ca garyasa |
M11.204c[203Mc]/ sntv-an.anann aha eam abhivdya prasdayet || 204 ||
M11.205a[204Ma]/ tayitv tena-api kahe v-badhya vsas |
M11.205c[204Mc]/ vivde v vinirjitya praipatya prasdayet || 205 ||
M11.206a[205Ma]/ avagrya tv abdaata sahasram abhihatya ca |
M11.206c[205Mc]/ jighsay brhmaasya naraka pratipadyate || 206 ||
/p. J 263/

M11.207a[206Ma]/ oita yvata psn saghti mahtale |

M11.207c[206Mc]/ tvanty abdasahasri tatkart narake vaset || 207 ||

747

M11.208a[207Ma]/ avagrya caret kcchram atikcchra niptane |


M11.208c[207Mc]/ kcchra.atikcchrau kurvta viprasya-utpdya oitam || 208 ||
M11.209a[208Ma]/ anuktaniktn tu ppnm apanuttaye |
M11.209c[208Mc]/ akti ca-avekya ppa ca pryacitta prakalpayet || 209 ||
M11.210a[209Ma]/ yair abhyupyair ensi mnavo vyapakarati |
M11.210c[209Mc]/ tn vo 'bhyupyn vakymi deva.i.pitsevitn || 210 ||
M11.211a[210Ma]/ tryaha prtas tryaha sya tryaham adyd aycitam |
M11.211c[210Mc]/ tryaha para ca na-anyt prjpatya caran dvija || 211 ||
4: 11.1.13.1. Types of Generic Penance
748

M11.212a[211Ma]/ gomtra gomaya kra dadhi sarpi kua.udakam |


M11.212c[211Mc]/ ekartra.upavsa ca kcchra sntapana smtam || 212 ||
M11.213a[212Ma]/ ekaika grsam anyt tryahi tri prvavat |
M11.213c[212Mc]/ tryaha ca-upavased antyam atikcchra caran dvija || 213 ||
M11.214a[213Ma]/ taptakcchra caran vipro jala.kra.ghta.aniln |
M11.214c[213Mc]/ prati.tryaha pibed un saktsny samhita || 214 ||
M11.215a[214Ma]/ yata.tmano 'pramattasya dvdaham abhojanam |
M11.215c[214Mc]/ parko nma kcchro 'ya sarvappa.apanodana || 215 ||
M11.216a[215Ma]/ ekaika hrsayet pia ke ukle ca vardhayet |
747
748

M11.207c[206Mc]v/ M: narake vrajet


[ O edn 877-879 :: O tr. 226-227

230

Chapter 11

M11.216c[215Mc]/ upaspas triavaam etat-cdryaa smtam || 216 ||


/p. J 264/

M11.217a[216Ma]/ etam eva vidhi ktsnam cared yavamadhyame |


M11.217c[216Mc]/ uklapakdiniyata cara cndryaa vratam || 217 ||
M11.218a[217Ma]/ av aau samanyt pin madhyandine sthite |
M11.218c[217Mc]/ niyata.tm haviy yaticndryaa caran || 218 ||
M11.219a[218Ma]/ catura prtar anyt pin vipra samhita |
M11.219c[218Mc]/ caturo 'stam ite srye iucndryaa smtam || 219 ||
M11.220a[219Ma]/ yath katha cit pin tisro 't samhita |
M11.220c[219Mc]/ msena-anan haviyasya candrasya-eti salokatm || 220 ||
M11.221a[220Ma]/ etad rudrs tath-dity vasava ca-caran vratam |
M11.221c[220Mc]/ sarvkualamokya maruta ca maharibhi || 221 ||
M11.222a[221Ma]/ mahvyhtibhir homa kartavya svayam anvaham |
M11.222c[221Mc]/ ahis satyam akrodham rjava ca samcaret || 222 ||
4: 11.1.13.2. Observances by the Penitent
749

M11.223a[222Ma]/ trir ahnas trir niy ca sa.vs jalam viet |


M11.223c[222Mc]/ str.dra.patit ca-eva na-abhibheta karhi cit || 223 ||
M11.224a[223Ma]/ sthna.sanbhy vihared aakto 'dha ayta v |
M11.224c[223Mc]/ brahmacr vrat ca syd guru.deva.dvija.arcaka || 224 ||
M11.225a[224Ma]/ svitr ca japen nitya pavitri ca aktita |
M11.225c[224Mc]/ sarvev eva vratev eva pryacittrtham dta || 225 ||
M11.226a[225Ma]/ etair dvijtaya odhy vratair vikta.enasa |
M11.226c[225Mc]/ anvikta.pps tu mantrair homai ca odhayet || 226 ||
/p. J 265/

M11.227a[226Ma]/ khypanena.anutpena tapas-adhyayanena ca |


M11.227c[226Mc]/ ppakt-mucyate ppt tath dnena ca-padi || 227 ||
4: 11.1.13.3. Four Means of Expiation
750

749
750

[ O edn 879-880 :: O tr. 227


[ O edn 880-883 :: O tr. 227-228

Chapter 11

231

M11.228a[227Ma]/ yath yath naro 'dharma svaya ktv-anubhate |


M11.228c[227Mc]/ tath tath tvac-iva-ahis tena-adharmea mucyate || 228 ||
M11.229a[228Ma]/ yath yath manas tasya dukta karma garhati |
M11.229c[228Mc]/ tath tath arra tat tena-adharmea mucyate || 229 ||
M11.230a[229Ma]/ ktv ppa hi santapya tasmt ppt pramucyate |
M11.230c[229Mc]/ na-eva kury punar iti nivtty pyate tu sa || 230 ||
M11.231a[230Ma]/ eva sacintya manas pretya karmaphala.udayam |
M11.231c[230Mc]/ mano.vc.mrtibhir nitya ubha karma samcaret || 231 ||
M11.232a[231Ma]/ ajnd yadi v jnt ktv karma vigarhitam |
M11.232c[231Mc]/ tasmd vimuktim anvicchan dvitya na samcaret || 232 ||
M11.233a[232Ma]/ yasmin karmay asya kte manasa syd alghavam |
M11.233c[232Mc]/ tasmis tvat tapa kuryd yvat tuikara bhavet || 233 ||
M11.234a[233Ma]/ tapomlam ida sarva daiva.mnuaka sukham |
M11.234c[233Mc]/ tapomadhya budhai prokta tapo.'nta vedadaribhi || 234 ||
M11.235a[234Ma]/ brhmaasya tapo jna tapa katrasya rakaam |
M11.235c[234Mc]/ vaiyasya tu tapo vrt tapa drasya sevanam || 235 ||
M11.236a[235Ma]/ aya sayata.tmna phala.mla.anila.aan |
M11.236c[235Mc]/ tapas-eva prapayanti trailokya sa.carcaram || 236 ||
/p. J 266/

M11.237a[236Ma]/ auadhny agado vidy daiv ca vividh sthiti |


M11.237c[236Mc]/ tapas-eva prasidhyanti tapas te hi sdhanam || 237 ||
M11.238a[237Ma]/ yad dustara yad durpa yad durga yac ca dukaram |
M11.238c[237Mc]/ sarva tu tapas sdhya tapo hi duratikramam || 238 ||

751

M11.239a[238Ma]/ mahptakina ca-eva e ca-akryakria |


M11.239c[238Mc]/ tapas-eva sutaptena mucyante kilbit tata || 239 ||
M11.240a[239Ma]/ kt ca-ahi.patag ca paava ca vaysi ca |
M11.240c[239Mc]/ sthvari ca bhtni diva ynti tapobalt || 240 ||
M11.241a[240Ma]/ yat ki cid ena kurvanti mano.vc.mrtibhir jan | 752
M11.241c[240Mc]/ tat sarva nirdahanty u tapas-eva tapo.dhan || 241 ||
M11.242a[241Ma]/ tapas-eva viuddhasya brhmaasya diva.okasa |

751
752

M11.238c[237Mc]v/ M: sarva tat tapas


M11.241a[240Ma]v/ M: mano.vc.karmabhir

232

Chapter 11

M11.242c[241Mc]/ ijy ca pratighanti kmn savardhayanti ca || 242 ||


M11.243a[242Ma]/ prajpatir ida stra tapas-eva-asjat prabhu |
M11.243c[242Mc]/ tath-eva vedn ayas tapas pratipedire || 243 ||
M11.244a[243Ma]/ ity etat tapaso dev mahbhgya pracakate |

753

M11.244c[243Mc]/ sarvasya-asya prapayantas tapasa puyam uttamam || 244 ||


M11.245a[244Ma]/ vedbhyso 'nvaha akty mahyajakriy kam |
M11.245c[244Mc]/ nayanty u ppni mahptakajny api || 245 ||
/p. J 267/

M11.246a[245Ma]/ yath-edhas tejas vahni prpta nirdahati kat |


M11.246c[245Mc]/ tath jngnin ppa sarva dahati vedavit || 246 ||
M11.247a[246Ma]/ ity etad enasm ukta pryacitta yathvidhi |
M11.247c[246Mc]/ ata rdhva rahasya-an pryacitta nibodhata || 247 ||
M11.248a[247Ma]/ sa.vyhti.praavak pryms tu oaa |
M11.248c[247Mc]/ api bhrahana mst punanty ahar aha kt || 248 ||
4: 11.1.13.4. Further Means of Expiation
755

M11.249a[248Ma]/ kautsa japtv-apa ity etad vasiha ca prati-ity cam |


M11.249c[248Mc]/ mhitra uddhavatya ca surpo 'pi viudhyati || 249 ||
M11.250a[249Ma]/ sakt-japtv-syavmya ivasakalpam eva ca |
M11.250c[249Mc]/ apahtya suvara tu kad bhavati nir.mala || 250 ||
M11.251a[250Ma]/ havipntyam abhyasya na tama ha iti-iti ca |
M11.251c[250Mc]/ japitv paurua skta mucyate gurutalpaga || 251 ||
M11.252a[251Ma]/ enas sthla.skm cikrann apanodanam |
M11.252c[251Mc]/ ava-ity ca japed abda yat ki ca-idam iti-iti v || 252 ||
M11.253a[252Ma]/ pratighya-apratigrhya bhuktv ca-anna vigarhitam |
M11.253c[252Mc]/ japas taratsamandya pyate mnavas tryaht || 253 ||
M11.254a[253Ma]/ somraudram tu bahv.en msam abhyasya udhyati | 756
M11.254c[253Mc]/ sravantym caran snnam aryamm iti ca tcam || 254 ||

753
754
755
756

M11.244a[243Ma]v/ M: yad etat tapaso


M11.244c[243Mc]v/ M: puya udbhavam
[ O edn 884-888 :: O tr. 228-229
M11.254a[253Ma]v/ M: samm abhyasya

754

Chapter 12

/p. J 268/

M11.255a[254Ma]/ abdrdham indram ity etad enasv saptaka japet |


M11.255c[254Mc]/ apraasta tu ktv-apsu msam sta bhaikabhuk || 255 ||
M11.256a[255Ma]/ mantrai kalahomyair abda hutv ghta dvija |
M11.256c[255Mc]/ sugurv apy apahanty eno japtv v nama ity cam || 256 ||
M11.257a[256Ma]/ mahptakasayukto 'nugacched g samhita |
M11.257c[256Mc]/ abhyasya-abda pvamnr bhaika.hro viudhyati || 257 ||
M11.258a[257Ma]/ araye v trir abhyasya prayato vedasahitm |
M11.258c[257Mc]/ mucyate ptakai sarvai parkai odhitas tribhi || 258 ||
M11.259a[258Ma]/ tryaha tu-upavased yuktas trir ahno 'bhyupayann apa |
M11.259c[258Mc]/ mucyate ptakai sarvais trir japitv-aghamaraam || 259 ||
M11.260a[259Ma]/ yath-avamedha kraturj-sarvapppa.nodana |
M11.260c[259Mc]/ tath-aghamaraa skta sarvapppa.nodanam || 260 ||
M11.261a[260Ma]/ hatv lokn api-ims trn anann api yatas tata |
M11.261c[260Mc]/ gveda dhrayan vipro na-ena prpnoti ki cana || 261 ||
M11.262a[261Ma]/ ksahit trir abhyasya yaju v samhita |
M11.262c[261Mc]/ smn v sa.rahasyn sarvappai pramucyate || 262 ||
M11.263a[262Ma]/ yath mahhrada prpya kipta loa vinayati |
M11.263c[262Mc]/ tath ducarita sarva vede trivti majjati || 263 ||
/p. J 269/

M11.264a[263Ma]/ co yaji ca-anyni smni vividhni ca |


M11.264c[263Mc]/ ea jeyas trivdvedo yo veda-ena sa vedavit || 264 ||
M11.265a[264Ma]/ dya yat tryakara brahma tray yasmin pratihit |
M11.265c[264Mc]/ sa guhyo 'nyas trivdvedo yas ta veda sa vedavit || 265 ||
/p. J 270/

233

234

Chapter 12

Chapter 12
757

M12.01a/ cturvaryasya ktsno 'yam ukto dharmas tvay-anagha |


M12.01c/ karma phalanirvtti asa nas tattvata parm || 1 ||
M12.02a/ sa tn uvca dharma.tm maharn mnavo bhgu |
M12.02c/ asya sarvasya uta karmayogasya nirayam || 2 ||

12.1. Action
758

12.1.1. The Fruits of Action


759

M12.03a/ ubha.aubha.phala karma mano.vc.deha.sambhavam |


M12.03c/ karmaj gatayo nm uttama.adhama.madhyama || 3 ||
M12.04a/ tasya-iha trividhasya-api tryadhihnasya dehina |
M12.04c/ daalakaayuktasya mano vidyt pravartakam || 4 ||
M12.05a/ paradravyev abhidhyna manas-aniacintanam |
M12.05c/ vitathbhinivea ca trividha karma mnasam || 5 ||
M12.06a/ pruyam anta ca-eva paiunya ca-api sarvaa |
M12.06c/ asambaddhapralpa ca vc.maya syc caturvidham || 6 ||
M12.07a/ adattnm updna his ca-eva-avidhnata |
M12.07c/ paradra.upasev ca rra trividha smtam || 7 ||
/p. J 271/

M12.08a/ mnasa manas-eva-ayam upabhukte ubha.aubham |


M12.08c/ vc vc kta karma kyena-eva ca kyikam || 8 ||

757
758
759

[ O edn 889-913 :: O tr. 230-236


[ O edn 889-911 :: O tr. 230-236
[ O edn 889-904 :: O tr. 230-234

Chapter 12

235

M12.09a/ arrajai karmadoair yti sthvarat nara |


M12.09c/ vcikai paki.mgat mnasair antyajtitm || 9 ||
M12.10a/ vgdao 'tha manodaa kyadaas tath-eva ca |
M12.10c/ yasya-ete nihit buddhau trida-iti sa ucyate || 10 ||
M12.11a/ tridaam etan nikipya sarvabhteu mnava |

M12.11c/ kma.krodhau tu sayamya tata siddhi niyacchati || 11 ||

760

4: 12.1.1.1. The Inner Selves


761

M12.12a/ yo 'sya-tmana krayit ta ketraja pracakate |


M12.12c/ ya karoti tu karmi sa bhttm-ucyate budhai || 12 ||
M12.13a/ jvasajo 'ntartm-anya sahaja sarvadehinm |
M12.13c/ yena vedayate sarva sukha dukha ca janmasu || 13 ||
M12.14a/ tv ubhau bhtasampktau mahn ketraja eva ca |
M12.14c/ uccvaceu bhteu sthita ta vypya tihata || 14 ||
M12.15a/ a.sakhy mrtayas tasya nipatanti arrata |
M12.15c/ uccvacni bhtni satata ceayanti y || 15 ||
4: 12.1.1.2. The Process of Rebirth
762

M12.16a/ pacabhya eva mtrbhya pretya duktin nm | 763


M12.16c/ arra ytanrthyam anyad utpadyate dhruvam || 16 ||
M12.17a/ tena-anubhya t ym arrea-iha ytan |
M12.17c/ tsv eva bhtamtrsu pralyante vibhgaa || 17 ||
/p. J 272/

M12.18a/ so 'nubhya-asukha.udarkn don viayasagajn |


M12.18c/ vyapeta.kalmao 'bhyeti tv eva-ubhau mah.ojasau || 18 ||
M12.19a/ tau dharma payatas tasya ppa ca-atandritau saha |
M12.19c/ ybhy prpnoti sampkta pretya-iha ca sukha.asukham || 19 ||
M12.20a/ yady carati dharma sa pryao 'dharmam alpaa |

760
761
762
763

M12.11cv/ M: kma.krodhau susayamya tata siddhi nigacchati


[ O edn 891-892 :: O tr. 230-231
[ O edn 892-893 :: O tr. 231
M12.16av/ M: pacabhya eva bhtebhya

764

236

Chapter 12

M12.20c/ tair eva ca-vto bhtai svarge sukham upnute || 20 ||


M12.21a/ yadi tu pryao 'dharma sevate dharmam alpaa |
M12.21c/ tair bhtai sa parityakto ym prpnoti ytan || 21 ||
M12.22a/ yms t ytan prpya sa jvo vta.kalmaa |
M12.22c/ tny eva paca bhtni punar apyeti bhgaa || 22 ||
M12.23a/ et dv-asya jvasya gat svena-eva cetas |
M12.23c/ dharmato 'dharmata ca-eva dharme dadhyt sad mana || 23 ||
4: 12.1.1.3. The Three Attributes
765

M12.24a/ sattva rajas tamas-ca-eva trn vidyd tmano gun |


M12.24c/ yair vypya-imn sthito bhvn mahn sarvn aeata || 24 ||
M12.25a/ yo yad-e guo dehe skalyena-atiricyate |
M12.25c/ sa tad tadguaprya ta karoti arriam || 25 ||
M12.26a/ sattva jna tamo 'jna rga.dveau raja smtam |
M12.26c/ etad vyptimad ete sarvabhtrita vapu || 26 ||
M12.27a/ tatra yat prtisayukta ki cid tmani lakayet |
M12.27c/ prantam iva uddhbha sattva tad upadhrayet || 27 ||
/p. J 273/

M12.28a/ yat tu dukhasamyuktam aprtikaram tmana |

M12.28c/ tad rajo pratpa vidyt satata hri dehinm || 28 ||

766

M12.29a/ yat tu syn mohasayuktam avyakta viaytmakam |


M12.29c/ apratarkyam avijeya tamas tad upadhrayet || 29 ||
M12.30a/ traym api ca-ete gun ya phala.udaya |
M12.30c/ agryo madhyo jaghanya ca ta pravakymy aeata || 30 ||
M12.31a/ vedbhysas tapo jna aucam indriyanigraha |
M12.31c/ dharmakriy-tmacint ca sttvika gualakaam || 31 ||
M12.32a/ rambharucit-adhairyam asatkrya.parigraha |
M12.32c/ viaya.upasev ca-ajasra rjasa gualakaam || 32 ||
M12.33a/ lobha svapno 'dhti kraurya nstikya bhinnavttit |

764
765
766

M12.20av/ M: yatha-carati
[ O edn 893-899 :: O tr. 231-232
M12.28cv/ M: hart

Chapter 12

M12.33c/ yciut pramda ca tmasa gualakaam || 33 ||


M12.34a/ traym api ca-ete gun triu tihatm |
M12.34c/ ida smsika jeya kramao gualakaam || 34 ||
M12.35a/ yat karma ktv kurva ca kariya ca-eva lajjati |
M12.35c/ taj jeya vidu sarva tmasa gualakaam || 35 ||
M12.36a/ yena-asmin karman loke khytim icchati pukalm |
M12.36c/ na ca ocaty asampattau tad vijeya tu rjasam || 36 ||
M12.37a/ yat sarvea-icchati jtu yan na lajjati ca-caran |
M12.37c/ yena tuyati ca-tm-asya tat sattvagualakaam || 37 ||
/p. J 274/

M12.38a/ tamaso lakaa kmo rajasas tv artha ucyate |


M12.38c/ sattvasya lakaa dharma raihyam e yath.uttaram || 38 ||
M12.39a/ yena yas tu guena-e sasarn pratipadyate | 767
M12.39c/ tn samsena vakymi sarvasya-asya yathkramam || 39 ||
M12.40a/ devatva sttvik ynti manuyatva ca rjas |
M12.40c/ tiryaktva tmas nityam ity e trividh gati || 40 ||
M12.41a/ trividh trividh-e tu vijey gauik gati |
M12.41c/ adham madhyama.agry ca karma.vidy.vieata || 41 ||
M12.42a/ sthvar kmi.k ca matsy sarp sa.kacchap |
M12.42c/ paava ca mg ca-eva jaghany tmas gati || 42 ||
M12.43a/ hastina ca turag ca dr mlecch ca garhit |
M12.43c/ sih vyghr varh ca madhyam tmas gati || 43 ||
M12.44a/ cra ca supar ca puru ca-eva dmbhik |
M12.44c/ raksi ca pic ca tmasu-uttam gati || 44 ||
M12.45a/ jhall mall na ca-eva puru astra.vttaya |
M12.45c/ dyta.pna.prasakt ca jaghany rjas gati || 45 ||
M12.46a/ rjna katriy ca-eva rj ca-eva purohit |
M12.46c/ vda.yuddha.pradhn ca madhyam rjas gati || 46 ||
M12.47a/ gandharv guhyak yak vibudhnucar ca ye |
M12.47c/ tath-eva-apsarasa sarv rjasu-uttam gati || 47 ||

767

M12.39av/ M: yena ys tu

237

238

Chapter 12

/p. J 275/

M12.48a/ tpas yatayo vipr ye ca vaimnik ga |


M12.48c/ nakatri ca daity ca pratham sttvik gati || 48 ||
M12.49a/ yajvna ayo dev ved jyoti vatsar |
M12.49c/ pitara ca-eva sdhy ca dvity sttvik gati || 49 ||
M12.50a/ brahm vivasjo dharmo mahn avyaktam eva ca |
M12.50c/ uttam sttvikm et gatim hur mania || 50 ||
M12.51a/ ea sarva samuddias tri.prakrasya karmaa | 768
M12.51c/ trividhas trividha ktsna sasra srvabhautika || 51 ||
M12.52a/ indriy prasagena dharmasya-asevanena ca |
M12.52c/ ppn saynti sasrn avidvso nardham || 52 ||
M12.53a/ y y yoni tu jvo 'ya yena yena-iha karma |
M12.53c/ kramao yti loke 'smis tat tat sarva nibodhata || 53 ||
4: 12.1.1.4. Sin and Rebirth
769

M12.54a/ bahn varagan ghorn narakn prpya tatkayt |


M12.54c/ sasrn pratipadyante mahptakinas tv imn || 54 ||
M12.55a/ va.skara.khara.ur go.'ja.avi.mga.paki |
M12.55c/ cala.pukkasn ca brahmah yonim cchati || 55 ||
M12.56a/ kmi.ka.patagn vi.bhuj ca-eva pakim |
M12.56c/ hisr ca-eva sattvn surpo brhmao vrajet || 56 ||
M12.57a/ lt.ahi.saran ca tirac ca-ambucrim |
M12.57c/ hisr ca picn steno vipra sahasraa || 57 ||
/p. J 276/

M12.58a/ ta.gulma.latn ca kravyd darim api |


M12.58c/ krrakarmakt ca-eva atao gurutalpaga || 58 ||
M12.59a/ hisr bhavanti kravyd kmayo 'medhyabhakia |
M12.59c/ paraspardina sten pretya-antyastrnievia || 59 ||
M12.60a/ sayoga patitair gatv parasya-eva ca yoitam |
M12.60c/ apahtya ca viprasva bhavati brahmarkasa || 60 ||
768
769

M12.51av/ M: tri.prakrasya
[ O edn 899-904 :: O tr. 233-234

Chapter 12

239

M12.61a/ mai.mukt.pravlni htv lobhena mnava |


M12.61c/ vividhi ca ratnni jyate hemakartu || 61 ||
M12.62a/ dhnya htv bhavaty khu ksya haso jala plava |
M12.62c/ madhu daa paya kko rasa v nakulo ghtam || 62 ||
M12.63a/ msa gdhro vap madgus taila tailapaka khaga |
M12.63c/ crvkas tu lavaa balk akunir dadhi || 63 ||
M12.64a/ kaueya tittirir htv kauma htv tu dardura |
M12.64c/ krpsatntava krauco godh g vggudo guam || 64 ||
M12.65a/ chucchundari ubhn gandhn patraka tu barhia |
M12.65c/ vvit ktnna vividham aktnna tu alyaka || 65 ||

770

M12.66a/ bako bhavati htv-agni ghakr hy upaskaram |


M12.66c/ raktni htv vssi jyate jvajvaka || 66 ||
M12.67a/ vko mga.ibha vyghro 'va phala.mla tu markaa |
M12.67c/ strm ka stokako vri ynny ura pan aja || 67 ||
/p. J 277/

M12.68a/ yad v tad v paradravyam apahtya balt-nara |


M12.68c/ avaya yti tiryaktva jagdhv ca-eva-ahuta havi || 68 ||
M12.69a/ striyo 'py etena kalpena htv doam avpnuyu |
M12.69c/ etem eva jantn bhrytvam upaynti t || 69 ||
M12.70a/ svebhya svebhyas tu karmabhya cyut var hy anpadi |
M12.70c/ ppn sastya sasrn preyat ynti atruu || 70 ||

M12.71a/ vnty ulkmukha preto vipro dharmt svakc cyuta |

M12.71c/ amedhya.kuap ca katriya kaaptana || 71 ||

772

M12.72a/ maitrkajyotika preto vaiyo bhavati pyabhuk | 773


M12.72c/ cailaka ca bhavati dro dharmt svakc cyuta || 72 ||
M12.73a/ yath yath nievante viayn viaya.tmak |
M12.73c/ tath tath kualat te teu-upajyate || 73 ||
M12.74a/ te 'bhyst karma te ppnm alpa.buddhaya |
M12.74c/ samprpnuvanti dukhni tsu tsv iha yoniu || 74 ||

770
771
772
773

M12.65av/ M: chucchundar
M12.70cv/ M: ynti dasyuu
M12.71cv/ M: kaptana
M12.72av/ M: maitrkijyotika

771

240

Chapter 12

M12.75a/ tmisrdiu ca-ugreu narakeu vivartanam |


M12.75c/ asipatravandni bandhana.chedanni ca || 75 ||
M12.76a/ vividh ca-eva samp kka.ulkai ca bhakaam |
M12.76c/ karambhavluktpn kumbhpk ca drun || 76 ||
M12.77a/ sambhav ca viyonu dukha.prysu nityaa |
M12.77c/ ta.tapa.abhight ca vividhni bhayni ca || 77 ||
/p. J 278/

M12.78a/ asakd garbhavseu vsa janma ca druam |

M12.78c/ bandhanni ca khni parapreyatvam eva ca || 78 ||

774

M12.79a/ bandhu.priya.viyog ca savsa ca-eva durjanai |


M12.79c/ dravyrjana ca na ca mitra.amitrasya ca-arjanam || 79 ||
M12.80a/ jar ca-eva-a.pratkr vydhibhi ca-upapanam |
M12.80c/ kle ca vividhs ts tn mtyum eva ca dur.jayam || 80 ||
M12.81a/ ydena tu bhvena yad yat karma nievate |
M12.81c/ tdena arrea tat tat phalam upnute || 81 ||
M12.82a/ ea sarva samuddia karma va phala.udaya |
M12.82c/ naireyasakara karma viprasya-ida nibodhata || 82 ||

12.1.2. Actions Leading to the Supreme Good


775

M12.83a/ vedbhysas tapo jnam indriy ca sayama |


M12.83c/ ahis gurusev ca nireyasakara param || 83 ||
M12.84a/ sarvem api ca-ete ubhnm iha karmam |
M12.84c/ ki cit-reyaskaratara karma-ukta purua prati || 84 ||
M12.85a/ sarvem api ca-etem tmajna para smtam |
M12.85c/ tadd hy agrya sarvavidyn prpyate hy amta tata || 85 ||
M12.86a/ am e tu sarve karma pretya ca-iha ca |
M12.86c/ reyaskaratara jeya sarvad karma vaidikam || 86 ||
M12.87a/ vaidike karmayoge tu sarvy etny aeata |
M12.87c/ antarbhavanti kramaas tasmis tasmin kriyvidhau || 87 ||

774
775

M12.78cv/ M: kani
[ O edn 904-909 :: O tr. 234-235

Chapter 12

241

/p. J 279/

M12.88a/ sukhbhyudayika ca-eva naireyasikam eva ca |


M12.88c/ pravtta ca nivtta ca dvividha karma vaidikam || 88 ||
M12.89a/ iha ca-amutra v kmya pravtta karma krtyate |
M12.89c/ ni.kma jtaprva tu nivttam upadiyate || 89 ||
M12.90a/ pravtta karma sasevya devnm eti smyatm |
M12.90c/ nivtta sevamnas tu bhtny atyeti paca vai || 90 ||
M12.91a/ sarvabhteu ca-tmna sarvabhtni ca-tmani |
M12.91c/ sama payann tmayj svrjyam adhigacchati || 91 ||
M12.92a/ yath.uktny api karmi parihya dvijottama |
M12.92c/ tmajne ame ca syd vedbhyse ca yatnavn || 92 ||
M12.93a/ etadd hi janmasphalya brhmaasya vieata |
M12.93c/ prpya-etat kta.ktyo hi dvijo bhavati na-anyath || 93 ||
M12.94a/ pit.deva.manuy veda caku santanam |
M12.94c/ aakya ca-aprameya ca vedastram iti sthiti || 94 ||
M12.95a/ y vedabhy smtayo y ca k ca kudaya | 776
M12.95c/ sarvs t ni.phal pretya tamo.nih hi t smt || 95 ||
M12.96a/ utpadyante cyavante ca yny ato 'nyni kni cit | 777
M12.96c/ tny arvkklikatay ni.phalny antni ca || 96 ||
M12.97a/ cturvarya trayo lok catvra ca-ram pthak |

M12.97c/ bhta bhavya bhaviya ca sarva vedt prasidhyati || 97 ||


/p. J 280/

M12.98a/ abda spara ca rpa ca raso gandha ca pacama |


M12.98c/ vedd eva prasyante prastir gua.karmata || 98 ||
M12.99a/ bibharti sarvabhtni vedastra santanam |
M12.99c/ tasmd etat para manye yat-jantor asya sdhanam || 99 ||
M12.100a/ senpatya ca rjya ca daanettvam eva ca | 779
M12.100c/ sarvalokdhipatya ca vedastravid arhati || 100 ||
M12.101a/ yath jta.balo vahnir dahaty rdrn api drumn |

776
777
778
779

M12.95av/ M: rutayo
M12.96av/ M: utpadyante vinayanti
M12.97cv/ M: bhta bhavad bhaviya ca
M12.100av/ M: sainpatya

778

242

Chapter 12

M12.101c/ tath dahati vedaja karmaja doam tmana || 101 ||


M12.102a/ vedastrrthatattvajo yatra tatra-rame vasan |
M12.102c/ iha-eva loke tihan sa brahmabhyya kalpate || 102 ||
M12.103a/ ajebhyo granthina reh granthibhyo dhrio var |
M12.103c/ dhribhyo jnina reh jnibhyo vyavasyina || 103 ||
M12.104a/ tapo vidy ca viprasya nireyasakara param |
M12.104c/ tapas kilbia hanti vidyay-amtam anute || 104 ||
M12.105a/ pratyaka ca-anumna ca stra ca vividh.gamam |
M12.105c/ traya suvidita krya dharmauddhim abhpsat || 105 ||
M12.106a/ ra dharma.upadea ca vedastra.avirodhin |
M12.106c/ yas tarkea-anusandhatte sa dharma veda na-itara || 106 ||
/p. J 281/

M12.107a/ naireyasam ida karma yath.uditam aeata |

M12.107c/ mnavasya-asya strasya rahasyam upadiyate || 107 ||

780

12.1.3. Excursus: Secret Teaching


781

M12.108a/ an.mnteu dharmeu katha syd iti ced bhavet |


M12.108c/ ya i brhma bryu sa dharma syd aakita || 108 ||
M12.109a/ dharmea-adhigato yais tu veda sa.paribhaa |
M12.109c/ te i brhma jey ruti.pratyakahetava || 109 ||
M12.110a/ daa.avar v pariadya dharma parikalpayet |
M12.110c/ try.avar v-api vttasth ta dharma na viclayet || 110 ||
M12.111a/ traividyo hetukas tark nairukto dharmaphaka |
M12.111c/ traya ca-ramia prve pariat syd daa.avar || 111 ||
M12.112a/ gvedavid yajurvid-ca smavedavid eva ca |
M12.112c/ try.avar pariad-jey dharmasaayaniraye || 112 ||
M12.113a/ eko 'pi vedavid dharma ya vyavasyed dvijottama |
M12.113c/ sa vijeya paro dharmo na-ajnm udito 'yutai || 113 ||

780
781

M12.107cv/ M: upadekyate
[ O edn 909-911 :: O tr. 235-236

Chapter 12

243

M12.114a/ a.vratnm a.mantr jtimtra.upajvinm |


M12.114c/ sahasraa sametn pariattva na vidyate || 114 ||
M12.115a/ ya vadanti tamobht mrkh dharmam atadvida |
M12.115c/ tatppa atadh bhtv tadvaktn anugacchati || 115 ||
/p. J 282/

M12.116a/ etad vo 'bhihita sarva nireyasakara param |


M12.116c/ asmd apracyuto vipra prpnoti param gatim || 116 ||

12.2. Conclusion
782

12.2.1. Excursus: Summation


783

M12.117a/ eva sa bhagavn devo lokn hitakmyay |


M12.117c/ dharmasya parama guhya mama-ida sarvam uktavn || 117 ||
M12.118a/ sarvam tmani sampayet sat-ca-asat-ca samhita |

M12.118c/ sarva hy tmani sampayan na-adharme kurute mana || 118 ||

784

M12.119a/ tm-eva devat sarv sarvam tmany avasthitam |


M12.119c/ tm hi janayaty e karmayoga arrim || 119 ||
M12.120a/ kha sanniveayet kheu ceana.sparane 'nilam |
M12.120c/ pakti.dyo para teja snehe 'po g ca mrtiu || 120 ||
M12.121a/ manasi-indu dia rotre krnte viu bale haram |
M12.121c/ vcy agni mitram utsarge prajane ca prajpatim || 121 ||
M12.122a/ prasitra sarvem aysam aor api |
M12.122c/ rukma.bha svapnadhgamya vidyt ta purua param || 122 ||
M12.123a/ etam eke vadanty agni manum anye prajpatim |
M12.123c/ indram eke pare pram apare brahma vatam || 123 ||
M12.124a/ ea sarvi bhtni pacabhir vypya mrtibhi |

782
783
784

[ O edn 911-913 :: O tr. 236


[ O edn 911-913 :: O tr. 236
M12.118cv/ M: matim

244

Chapter 12

M12.124c/ janma.vddhi.kayair nitya sasrayati cakravat || 124 ||


/p. J 283/

M12.125a/ eva ya sarvabhteu payaty tmnam tman |


M12.125c/ sa sarvasamatm etya brahma-abhyeti para padam || 125 ||
M12.126a/ ity etan mnava stra bhguprokta pahan dvija |
M12.126c/ bhavaty cravn nitya yath.i prpnuyd gatim || 126 ||
[sampta mnava dharmastram]

You might also like