You are on page 1of 179

Carymelpakapradpa

By ryadeva
A SARIT edition

Editor: C.K. Wedemeyer


Funder: Indica et Buddhica Limited
Principal: Christian K. Wedemeyer
Editing and conversion to Text Encoding Initiative (TEI) markup: Richard Mahoney, Indica et
Buddhica
Maintenance of file for SARIT: Patrick Mc Allister (pma@rdorte.org)

Edition Statement
2009-12-01Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009
Editing and conversion to TEI markup: Richard Mahoney, Indica et Buddhica

Extent
UTF-8 encoded XML file ; approx. 980 KB

Publication Statement
Availability: restricted
Copyright Notice
Copyright 2007 Christian K. Wedemeyer.
Distributed by the copyright holder and SARIT under a Creative Commons Attribution-ShareAlike
3.0 Unported License.
Under this licence, you are free
to Share to copy, distribute and transmit the work
to Remix to adapt the work
Under the following conditions:
Attribution You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but
not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work).
Share Alike If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting
work only under the same or similar license to this one.
More information and fuller details of this license are given on the Creative Commons website.
SARIT assumes no responsibility for unauthorised use that infringes the rights of any copyright owners, known or unknown.
Identifier
2013-03-05
SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts
Editing and conversion to Text Encoding Initiative (TEI) markup of a collection of Indic texts:
Richard Mahoney, Indica et Buddhica

Notes Statement
Base e-text: Christian K. Wedemeyer. Base edn: Christian K. Wedemeyer -- ISBN: 9780975373453.
Editing and conversion to TEI markup: Richard Mahoney, Indica et Buddhica.

Source Description
Title:

Editor:
Publisher:
Place of Publication:
Extent:
Date:
Series:

ryadeva's Lamp that Integrates the Practices


(Carymelpakapradpa) : The Gradual Path of Vajrayna Buddhism
According to the Esoteric Community Noble Tradition - Part Three :
Critically Edited Sanskrit Text of ryadeva's Carymelpakapradpa
Christian K. Wedemeyer
The American Institute of Buddhist Studies at Columbia University in
New York with Columbia University's Center for Buddhist Studies
and Tibet House US
New York
Three UTF-8 word processing files ; approx. 3.2 MB
2007
Tengyur Translation Initiative, Treasury of the Buddhist Sciences
series

Note:

Note:

Note:

Note:

SARIT would like to express their gratitude to Christian K.


Wedemeyer (Editor and Translator), Thomas F. Yarnall (Executive
Editor) and Robert A.F. Thurman (Editor-in-Chief) for kindly making
the base e-text of the Wedemeyer edition available.
N.B. SARIT has taken all available steps to contact in good faith
holders of copyright for this text. Should they not have succeeded in
tracing the appropriate copyright holder, they are encouraged to
contact us.
The edition of the Sanskrit text of the Carymelpakapradpa is based
on: A.) Asiatic Society of Bengal Manuscript no. 4837. Palm-leaf, 28.5x5
cm, 37 leaves, 6 lines per page, 50 syllables per line; Proto-Bengali
script; incomplete. Title in catalog: Vajrayna-sdhangni; B.)
Nepal-German Manuscript Preservation Project, National Archives
Kathmandu. Ms. No. 3-363/ vi. bauddhatantra 82; Palm-leaf, 28.5x5
cm, 36 leaves, 6 lines per page, 50 syllables per line; Proto-Bengali
script; incomplete. Title in catalog: Saaya-pariccheda; C.) Rhula
Sktyyana Collection No. 100 (Gttingen catalog no. Xc 14/30, text
no. 7). Paper, 12.33x2.16 inches, 9 lines per page, Old Bengali script,
incomplete. Title in catalog: Karmnta-vibhga-melvaa, etc.; and
Pn.)
Title:
Carymelpakapradpam of crya ryadeva
Author:
ryadeva
Editor:
Janrdana str Peya
Publisher:
Rare Buddhist Texts Research Project, Central
Institute of Higher Tibetan Studies
Place of Publication: Srnth, Vras
Extent:
xxxix, 365 p. ; 24 cm
Date:
2000
Note:
Series / Number: Durlabha Bauddha
granthaml, 22
Note:
Language code of text: tib
Note:
Language code of text: san
Note:
Language code of text: eng
Note:
Language code of text: hin
.
SARIT transcript correlated with:
Title:
ryadeva's lamp that integrates the practices
(Carymelpakapradpa) : the gradual path of
Vajrayna Buddhism according to the esoteric
community noble tradition / edited and
translated with an introduction by Christian K.
Wedemeyer
Author:
ryadeva
Editor:
C.K. Wedemeyer
Publisher:
The American Institute of Buddhist Studies at
Columbia University in New York with
Columbia University's Center for Buddhist
Studies and Tibet House US
Place of Publication: New York
Extent:
xxx, 826 p. ; 24 cm
Date:
2007
Note:
Series: Tengyur Translation Initiative, Treasury
of the Buddhist Sciences series

Note:
Note:
Note:
Note:

Language code of text: eng


Language code of text: tib
Language code of text: san
Description: Includes bibliographical references
(p. 781-809) and indexes

Encoding Description
SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts aims to establish a corpus of Indic texts marked up according to the guidelines of the Text Encoding Initiative (TEI).

Editorial Description
Text Input System:
(1) Sanskrit diacritics are entered using the Unicode Standard Encoding (utf-8):
vowels and diphthongs: a, , i, , u, , , , , e, ai, o, au
gutturals: k, kh, g, gh,
palatals: c, ch, j, jh,
cerebrals: , h, , h,
dentals: t, th, d, dh, n
labials: p, ph, b, bh, m
semivowels: y, r, l, v
sibilants: , , s
aspirate: h
anusvra:
visarga:
avagraha: '
(2) Anusvra is transliterated by:
before gutturals
before palatals
before cerebrals
n before dentals
m before labials
The text was typed, analyzed and proofread by Christian K. Wedemeyer.

Classification Declarations (Taxonomy: lcsh.a)


MARC 21: 650 - SUBJECT ADDED ENTRY--TOPICAL TERM

References Declarations
References to each portion of the Sanskrit text have been placed at the start of each line: e.g.,
CMP001.009/ refers to the Wedemeyer edition of the Carymelpakapradpa, Chapter 1, Text Block 9
- Wedemeyer, C.K., edition, op. cit..
Chapter and section headings are from: Wedemeyer, C.K., translation, op. cit..
Page references to the Wedemeyer edition of the Sanskrit text have been placed in the body of the
text: e.g., -- 335 -- refers to the Wedemeyer 2007 edition, page 335 - Wedemeyer, C.K., edition, op. cit..
Page references to the Wedemeyer translation have been placed below and to the right of the section
headings: e.g., [ CMP tr. 135 refers to the Wedemeyer 2007 translation, page 135 - Wedemeyer, C.K.,
translation, op. cit..

Text Classification
Tripiaka
Strapiaka
Guhyasamjatantra - Commentaries - Early works to 1800

Revision Description
2009-12-01:
2011-04-23:
2013-03-05:

Established initial revision.


Cleaned header so it conforms to current tei p5.
Brought the TEI header up to date to conform with current SARIT practice.
Incremented the idno. By Dominik Wujastyk

/p. xxvi/

Abbreviations and Sigla

Abbreviations and Sigla

Abbreviations and Sigla


Primary Textual Sources
SKT
A
B

C
Pn

Edited Sanskrit text of the Carymelpakapradpa of ryadeva, based on sources as follows:


Microfilm copy of Sanskrit manuscript held by the Asiatic Society of Bengal: manuscript no.
4837; catalogued as Vajraynasdhangn; palm leaf, 36 leaves, Old Newari/Proto-Bengali
script, 28.5 3 5 cm. (The first half of MS B.)
Microfilm copy of Sanskrit manuscript held by the National Archives, Kathmandu, Nepal:
manuscript no. 3-363/vi, bauddhatantra 8; catalogued as Saaya-pariccheda; palm leaf, 36
leaves, Old Newari/Proto-Bengali script, 28.5 3 5 cm; NGMPP reel no. A48/6, filmed on 19
October 1970. (The second half of MS A, minus the last folio.)
Microfilm copy of photograph of Sanskrit manuscript made by Rhul Sktyyan in Tibet
(Ngor Monastery); paper, 69 leaves (final 27 containing CMP), Old Bengali script, 12.33 3 2.17
in., 9 lines per side, Bandurski no. Xc 14/30.
editio princeps of Janardan Pandey (See Pandey 2000).

/p. xxvii/

TIB
Co
D
N
P

TIB[Chag]

Edited text of Spyod pa bsdus pa'i sgron mathe Tibetan translation of the
Carymelpakapradpa by raddhkaravarman and Rin-chen bZang-po.
Co-ne edition; microform copy by IASWR held in library of American Institute
of Buddhist Studies/ Columbia Center for Buddhist Studies, Columbia
University, New York.
sDe-dge edition; facsimile reprint of xylographic edition in pohi format,
published as part of the dGongs-rdzogs of H.E. the Karmapa XVI (Delhi: Delhi
Karmapae Choedhey, 1984) held in Columbia University Libraries.
sNar-thang edition; xylographic copy held by the Danish Royal Library (Det
Kongelige Bibliotek), Copenhagen, Denmark.
Peking edition; facsimile edition of the copy of Otani University (as Chibetto
DaijkyTibetan Tripitaka, ed. D. T. Suzuki) held at the Danish Royal Library.
Readings from Chag Lo-ts-ba's translation of CMP found in RSG.

Other Textual Citations


AK
AKU
AKUN

Amtakaik-ippa of Ravirjna (See Lal 1994 :: Japanese Academic Union Catalog


Record)
Abhibodhikramopadea attributed to ryadeva (Th. 1806)
Amtakaikodyota-nibandha of Vibhticandra (See Lal 1994 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)

Abbreviations and Sigla

M
ASPP
AVS
BHSD
CGKV
/p. xxviii/

Kambala's lokaml (See Lindtner 2003 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Aashasrik-prajpramit Stra (See Vaidya 1960 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)
Advayavajra-sagraha (See Shastri 1927 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Buddhist Hybrid Sanskrit Dictionary (See Edgerton 1957 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)
Carygtikoavtti of Munidatta (See Kvrne 1977 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)

Chandra Das
CMP
CS-Tucci
CS-Patel
CVP
DK
DN
GS
GST
GSUT
HJ
Jschke
KP
KRP
LAS
MNS
MV
M-W

A Tibetan-English Dictionary, ed. Sarat Chandra Das (see Das 1899 ::


Japanese Academic Union Catalog Record)
Carymelpakapradpa of ryadeva (edited text as found herein)
Catustava of Ngrjuna (See Tucci 1932 :: (1932), pp. 309-325,
Zeitschriftendatenbank)
Catustava of Ngrjuna (See Patel 1932 :: VIII (1932), pp. 316-331,
Zeitschriftendatenbank)
Cittaviuddhiprakaraa attributed to ryadeva (See Shstr 1898 ::
Japanese Academic Union Catalog Record ; and Patel 1949 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
sDe-dge bKa'-'gyur
Dgha-nikya (See Davids and Carpenter 1903 :: Japanese Academic
Union Catalog Record)
Guhyasiddhi of Padmavajra (See Rinpoche and Dwivedi 1987 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
Guhyasamja Tantra (See Matsunaga 1978 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)
Guhyasamja Uttaratantra (See Bhattacharyya 1931 :: Japanese Academic
Union Catalog Record)
Hobson-Jobson (See Yule and Burnell 1886 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)
A Tibetan-English Dictionary of H.A. Jschke (See Jschke 1881 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
Kyapa-parivarta (See von Stal-Holstein 1977 :: Japanese Academic
Union Catalog Record)
Kinnara-rja-paripcch (See Harrison 1992 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)
Lakvatrastra (See Nanjio 1923 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)
Majur-nma-sagti (See Davidson 1981 :: vol. XX (1981), pp. 1-69,
Zeitschriftendatenbank)
Mahyna-viik of Ngrjuna (See Tucci 1982 :: Japanese Academic
Union Catalog Record)
A Sanskrit-English Dictionary, ed. M. Monier-Williams (See MonierWilliams 1899 :: Japanese Academic Union Catalog Record)

Abbreviations and Sigla

NTED
PED
PK
PK-Poussin
/p. xxix/

PK

PKYM
PSED
PU
RD
RGC
RSG
SBS
S[K]P
SRS
SS
STTS
SU
SUT
YST

/p. xxx/

The New Tibetan-English Dictionary of Modern Tibetan (See Goldstein


2001 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Pali-English Dictionary (See Davids and Stede [192125] 1999 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
Pacakrama of Ngrjuna (See Mimaki and Tomabechi 1994 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
Pacakrama of Ngrjuna (See La Valle Poussin 1894 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
Pacakramaippa of Parahitarakita (See La Valle Poussin 1894 :: Japanese Academic
Union Catalog Record)
Pacakramaippa Yogmanohar of Munirbhadra (See Jiang and Tomabechi 1996 ::
Japanese Academic Union Catalog Record)
A Practical Sanskrit-English Dictionary by V.S Apte (See Apte 1890 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
Pradpoddyotana-nma-k-akoi-vykhy of Candrakrti (See Chakravarti 1984 ::
Japanese Academic Union Catalog Record)
Rahasyadpik commentary of Vanaratna on Vasantatilak Tantra (See Rinpoche and
Dwivedi 1990 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Rim-lnga 'grel-chen (or sLob dpon klu sgrub mdzad pa'i rim lnga'i 'grel chen rdo rje
'chang chen po'i dgongs pa zhes bya ba) of Jo-nang Trantha (See Trantha 1976 ::
Japanese Academic Union Catalog Record)
Rim lnga gsal sgron (or Rgyud kyi rgyal po dpal gsang ba 'dus pa'i man ngag rim pa
lnga rab tu gsal ba'i sgron me) of rJe Rinpoche bLo-bzang Grags-pa (See Tsong-kha-pa,
The Collected Works, 1975, vol. 11 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Sarvabuddhasamyoga Tantra
Svdhihna-[krama-]prabheda of ryadeva (See Pey 1990 :: vol. X (1990), pp. 3-24,
Japanese Academic Union Catalog Record)
Samdhirjastra (See Vaidya 1961 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Subhitasagraha (See Bendall 1905 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Sarvatathgata-tattva-sagraha (See Horiuchi 1968 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)
Sekoddeak of Nadapda (See Carelli 1941 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)
Savarodaya Tantra (See Tsuda 1974 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Yoginsacra Tantra (See Pandey 1998 :: Japanese Academic Union Catalog Record)

10

Homage

Typographical Conventions and


Miscellaneous Abbreviations
[]
{}
()
[strikeout]
*saskta
*bod skad

[A:27a]
[B:69b]
[C:55a]
MS(S)
Skt.
Tib.

/p. 335/

Material added by translator


Material found only in the Sanskrit
Material found only in the Tibetan translation
characters that are cancelled in the original manuscript
Sanskrit terms reconstructed from Tibetan testimony
Tibetan terms reconstructed from Sanskrit testimony
Syllable cancelled in original manuscript (most common in C)
Syllable unclear in original manuscript
Page break in MS A
Page break in MS B
Page break in MS C
Manuscript(s)
Sanskrit (language)
Tibetan (language)

Chapter I :: prabodhana.melvana.saaya.pariccheda

Homage
1

CMP00.001/ [A:1b][C:42a]|| nama r.vajrasattvya ||


CMP00.002/ namata khasama.nisvabhva.uddha namateam anakaram avcyam |

CMP00.003/ namatttngata.sarvagata 2 namata samastea.sarva.nyam ||


/p. 337/

1
2

[ CMP tr. 135


namatttngata.sarvagata] C (and TIB); A namat'ngatasarvaga sugata; Pn regularizes to
namatngatasarvaga sugata.

11

12

Chapter I :: prabodhana.melvana.saaya.pariccheda

Chapter I ::
prabodhana.melvana.saay
a.pariccheda
3

CMP01.001/ atra vajrayne dvividha.mantra.mukha.carycryair mantra.paryaair

adhytma.paryaai ca 4 ruti.pragatai sarva.sattvnugrahrthibhi

stroktrtha.vacana.vispa.karartham 5

aneka.gra.lalita.pada.vkya.loka.gthrybandhdi.nigha.abda.racan.prabandhai 6
sadbhva.tantrd uddhtya bla.prabodhanrtha sdhangni pradpakni 7 kriyante |
CMP01.002/ yuktam 8 etad st 9 kta.tret.dvpara.yugeu 10 loknm

yur.rogya.sampad.dna.la.carydi.gua.sampannn strraya.parmart 11

tattva.jnbhinivin lalita.paddi.nigha.abda.dvrea 12 tattva pratipdita tat te 13


cdhigacchanti |
CMP01.003/ idn tu kali.yuge lok yur.rogya.sampad.vihn aha.kapaa.duama[A:
2a]da.mtsaryeryay 14 praj.hn mithy.daya kukarmbhi-

/p. 338/

[C:42b]ratayo yval

lalita.paddi.nigha.abdrtha.nicayev 15 aaktatvt tattva nnveayanti | tato 16


bhya.stra.parmara.vikept tattvam anadhigamya kla ktv ubhubha.karma.parya
bhavanti | tasmn moka.kmn aprayojana 17 lalita.pada.grdi.vg.dvrrayaa 18

3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18

[ CMP tr. 137--149


adhytma.paryanai ca] C (and TIB); A adhytmaparyaai.
stroktrtha.vacana.vispakaranrtha] A; C stakoktrtha.vacana.vispakaranrtha; TIB suggests
*stra.tantra.kalpoktrtha.vacana.vispakaranrtha.
aneka.gra.lalita.pada.vkya.loka.gthrybandhdi.nigha.abda.racan.prabandhai] C;
A .gthrybaddhdi.nigha.sabda.racan.prabaddhai; Pn
aneka.gra.lalita.pada.vkya.loka.gth''rybandhdi.nigha.abda.racan.prabaddhai.
pradpakni] C (and TIB); not found in A or Pn.
yuktam] AC; TIB suggests *ayuktam (mi rigs).
C inserts yata; TIB inserts *tat kasya heto (de ci'i phyir zhe na).
kta.tret.dvpara.yugeu] C (also Pn); A kta.te.a.dvpara.yugeu.
.parmart] A; C parmarant; Pn regularizes to .parmart.
lalita.paddi.nigha.abda.dvrea] C (and TIB); A lalitapadniguhaabdadvrea; Pn analyzes as lalitapadni
guhaabdadvrea.
tat te] A (or, perhaps, tan [for ta] te; or tantre?); C te.
.duamada.mtsaryeryay] emendation (also Pn); A .duamadamtsaryeryaay |;
C .duamada.mna.mtsaryeryay.
lalita.paddi.nigha.abdrtha.nicayev] A; C lalita.padnigha.abdrtha.nicayeu |.
tato] C; A ato.
aprayojana] C; A na prayojana.
lalita.pada.grdi.vg.dvrrayaa] A; C lalita.pada.grdi.vkya.dvrrayaa.

Chapter I :: prabodhana.melvana.saaya.pariccheda

13

abdasya kolopamatvt || yathkta bhagavatrtha.pratiaraena bhavitavya abdas tu yath


tathti ||

CMP01.004/ imam 19 artha.vaa jtvha 20 r.ngrjuna.pdmnyd


utpatti.kramnuprvea nipanna.krama.samdhi prpya sasktsaskta.iy

sdhraam 21 uttna.abda.dvrea 22 mantra.tattva mudr.tattva

tma.tattva 23
vakymi ||

24

devat.tattva 25 paca.krama.vispa.karartha stra.melpaka 26

CMP01.005/ tattva.hn na siddhyanti kalpa.koi.atair apty ukta bhagavat strakdi 27


sarvatra dean.phe | yathkta bhagavat [A:2b]catur.dev.paripcch.mahyoga.tantre |
/p. 339/

CMP01.006/ catur.ati.shasre 28 dharma.skandhe mah.mune | 29


CMP01.007/ tattva vai ye na jnanti te ca sarve ca niphal 30 iti ||

CMP01.008/ vajra.iya uvca || tattva.jnena vin buddhatva na syd ity 31 ukta

bhagavat atas 32 tattvasya lakaa 33 nma pravacana.dvrea 34 rotum icchmi | yasmn


mahynika.trkikdayo 35 neyrtham ritya nn.prakrea tattva kalpayanti | te

sagrahrtha bhatu 36 bhagavn 37 kim etat tattva nma ||


CMP01.009/ vajra.gurur ha || yad bhta tat tattvam ||
CMP01.010/ ha || kim etad bhagavan 38 bhta nma ||
CMP01.011/ ha || 39 yad avisavdaka tad bhtam ||
CMP01.012/ ha || kim etad avisavdaka nma ||

CMP01.013/ ha || yo bhta.naytmaka 40 samdhis tad avisavdakam ||

19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40

imam] C; A im; Pn i[da]m.


jtvha] C jtv'ha A jtv aha.
sdhraam] C; A sdhraa.
sdhraam uttna.abda.dvrea] AC; Pn sdhraottna.abda.dvrea.
mudr.tattva tma.tattva] A; C tma.tattva mudr.tattva.
Pn inserts dharma.tattva (after TIB chos kyi do kho na nyid); AC ; RGC .
devat.tattva] AC; Pn devat.tattva ca.
stra.melpaka] A; C reads staka.melpaka (cf. TIB); Pn emends to stra.tantra.kalpa.melpaka as per TIB.
strakdi] A; C stakdi; Pn straka di.
catur.ati.shasre] A and PKYM; C catur.ati.sahasre.
mah.mune] C and PKYM (also Pn); A mah.mune.
tattva vai ye na jnanti te ca sarve ca niphal] A; C tattva vai ye na jnanti sarve te ca niphal |, is one syllable
short. The reading of A is confirmed by PKYM (p. 57). Pn tattva vai ye na jnanti sarve te niphalya vai.
syd ity] C (also Pn); A sydidity.
bhagavat atas] lack of sandhi native to both MSS.
lakaa] A; C svalakaa.
nma pravacana.dvrea] A; C nma ca pravacanadvrea ca.
mahynika.trkikdayo] rectification; A mahayniktrkkikdayo; C mahyniks trkikdayo; Pn
mahyniktarkikdayo.
bhatu] A; C bhyat. Though bhyat is the more grammatically correct form, bhatu is well-attested in
Buddhist Sanskrit. Neither form occurs elsewhere in the parts of the work which are ryadeva's own writing,
though it does occur frequently in cited quotations, wherein bhatu is the form consistently used.
bhagavn] A; C bhagavan.
bhagavan] SU (also Pn); C bhagavana (no virma); A bhagavn.
nma | ha ||] C; A nmha ||.
bhta.naytmaka] rectification (SU); C bhta.naytmaka |; A bhtannaytmaka (i.e., presumably: bhta
naytmaka).

14

Chapter I :: prabodhana.melvana.saaya.pariccheda

CMP01.014/ ha || ka ea bhta.naytmaka samdhir nma ||

/p. 340/

||

CMP01.015/ ha || yat satya.dvaydvaidhkra.lakaa sa 41 bhta.naytmaka samdhi 42

CMP01.016/ ha || kim etad bhagavan satya.dvaya nma ||


CMP01.017/ ha || prathama savti.satya dvitya pa[A:3a]ramrtha.satya ca ||
CMP01.018/ ha || katha bhagavan 43 satya.dvayasya lakaam ||
CMP01.019/ vajragurur ha || nirdia bhagavat vajroa.tantre ||

CMP01.020/ vajrapir ha || katha bhagavan sarva.dharmm laya 44


paramrtha.satyam ||
CMP01.021/ bhagavn ha || sarva.dharm 45 guhyakdhipate

skandha.dhtv.yatantmak 46 jagat.sthvara.jagams te hi paramrtha.satyray 47


asthna.yogena | paramrtha.satyam an[C:43a]tmakam anabhibhta sarva.nya
na vddhir na parihi suviuddha 48 khasama nirmala.svabhvam anakaram

avcyam kya.vk.citta.rahita | na tad asti na ca nsti | na carati na 49 na carati | na


dre nsanne na nya nnya na madhyama 50 ca | tad ida

paramrtha.satyam 51 | atas tasya parama.gmbhrya-

/p. 341/

duravaghasynutpdnirodhasya 52 savti.satya.pratyayam 53 | savti.satya 54


tvat svapnendrajla.darpaa.pratibimbavan 55 my.samdhi | sva.lakaa 56
catur.brahma.vihra.hetu | 57 tbhy yuganaddha.vhi.krama 58 | so 'ya

bhta.naytmaka 59 samdhi | [A:3b]sarvopalambhopaama 60 | samastam etat

tattvam iti || 61

CMP01.022/ vajraiya uvca || asmad.vidh 62 pthagjan

andi.bhya.vicitra.bhvbhiniveena nstyastitvaikatvnekatvobhaynubhayatva 63 navsti na 64

41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62

sa] C and SU; A sad; Pn tad.


samdhi] A and SU; C samdhir nma.
katha bhagavan] A; C (and TIB) bhagavan katha.
laya] C and A (also Pn); A lam in the main text, but .ya. is written in the upper margin in another hand.
sarvadharm] A; C sarvadharma.
skandha.dhtv.yatantmak] rectification; C skandhadhtvyatantmaka; A (also Pn) skandhyatantmak; I
suspect A has been corrected, as the long.a after skandh. seems to have been shortened, but I cannot detect a
further addition of the missing syllables (.dhtv.) in the manuscript copy available to me.
paramrtha.satyray] A; C paramrtha.satyam rityray |.
suviuddha] C; A suviuddha ||.
na] AC; Pn na ca.
na madhyama] A; C na madhya nmadhya; Pn na madhyama.
C inserts iti; A and TIB .
Pn inserts hetupratyayotpanna, based on TIB. A inserts aa (|) here.
savti.satya.pratyaya] A savtti.satya.pratyaya; C savti.satya.sampratyaya.
savti.satya] C (also Pn); A savtti.satya.
svapnendrajla.darpaa.pratibimbavan] A; C svapnendrajla.darpadi.pratibimbadaranavan.
sva.lakaa] AC; Pn sva.lakaa.
vihra.hetu |] C (also Pn); A vihra.hetus.
yuganaddhavhikrama] A; C yuganaddhavhkrama.
bhta.naytmaka] C bhta.naytmakas; A bhta.naytmaka |.
sarvopalambhopaama] C (and TIB); A sarvopalambhopagama, to be emended to sarvopalambhopaama or,
sarvopalambhoparama; Pn sattvopalambhopagama.
samastam etat tattvam iti] A; C samasta tad etad tattvam iti.
asmadvidh] C; A (also Pn) asmadvidhne.

Chapter I :: prabodhana.melvana.saaya.pariccheda

15

nsti nitynitya.svabhva.vsan.hetu.vikalpbhinivee 65 'bhinivi 66 nipanna.krama.samdhau

ikam 67 yathnukramea 68 ikante | utho gurpadea.mtrea 69 jhaiti pratibhsate 70


tem |
/p. 342/

CMP01.023/ vajragurur ha || krama.vtty ikante na yugapad iti bhagavatava nirdia


lakvatra.stre ||
CMP01.024/ atha khalu mahmatir bodhisattvo mahsattva 71 punar api

sva.citta.dya.dhr.viuddhy.rtha 72 bhagavantam adhyeate sma || katha

bhagavan sva.citta.dya.dhr 73 viuddhyati yugapat kramao 74 v |

CMP01.025/ bhagavn ha || krama.vtty mahmate sva.citta.dya.dhr 75


viuddhyati | na yugapat | tadyath mahmate mra.phalni kramaa pacyante | na
yugapat | evam eva mahmate tathgata sarva.sattvn kramaa
sva.citta.dya.dhr 76 viodhayati | na yugapat | 77
CMP01.026/ tadyath mahmate kumbha.kra kramao bhni kurute | na
yugapat | evam eva mahmate tathga[A:4a]ta sarva.sattvn kramaa

sva.citta.dya.dhr 78 viodhayati | na yugapat |


CMP01.027/ tadyath mahmate pthivy sarva.ta.gulmauadhi.vanaspataya
krama.vtty virohanti | na yugapat | evam eva mahmate tathgata sarva.sattvn
kramaa sva.citta.dya.dhr 79 viodhayati | na yugapat |
/p. 343/

CMP01.028/ tadyath mahmate hsya.lsya.gta.citra.v.lekhya.yog 80


kramaa pravartante | na yugapat | evam eva ma[C:43b]hmate tathgata
sarva.sattvn kramaa sva.citta.dya.dhr 81 viodhayati | na yugapat |

63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77

78
79
80
81

nstystitvaikatvnekatvobhaynubhayatva] C; A nstitvaikancnekatvobhaynubhayan; Pn nstitvyaika


cnekatvaobhaynubhaya.
na] A; C n.
.hetu.vikalpbhinivee] AC; Pn .hetu vikalpbhinivee.
'bhinivi] A; C abhinivi.
ikam] A; C ikam.
yathnukramea] C; A (also Pn) yathkramea.
gurpadea.mtrea] A; C guror upadea.mtrea.
pratibhsate] A; C pratibhate.
bodhisattvo mahsattva] C (and TIB, also Pn); A bodhisattva.
svacitta.dya.dhr.viuddhy.rtha] A, LAS (and TIB); C svacitta.dya.citta.dhr.viuddhy.rtha.
svacitta.dya.dhr] A, LAS (and TIB); C svacitta.dya.citta.dhr.
kramao] AC; Pn kramavtty.
svacittadyadhr] A, LAS (and TIB); C svacittadya.citta.dhr.
svacittadyadhr] A, LAS (and TIB); C svacittadya.citta.dhrm.
tadyath mahmate mra.phalni kramaa pacyante na yugapat | evam eva mahmate tathgata
sarva.sattvn kramaa sva.citta.dya.dhr viodhayati na yugapat] C; A lacks this passage in the main text
it was written in along the lower margin, but has been highly obscured by damage. The legible portion begins:
``mraphalni kramasa pacyante na yugapat | evam mahmate....'' Pn (after LAS) tadyath mahmate
mra.phalni kramaa pacyante na yugapat | evam eva mahmate svacittadyadhr sattvn kramao
viuddhyati na yugapat.
kramaa sva.citta.dya.dhr] A; C kramaa sva.citta.dya.citta.dhr; Pn sva.citta.dya.dhr
kramaa.
sva.citta.dya.dhr] A and LAS (and TIB); C sva.citta.dya.citta.dhr.
hsya.lsya.gta.citra.v.lekhya.yog] AC; Pn .vditra. for .citra., but cites citra as the reading of the Tibetan.
sva.citta.dya.dhr] A and LAS (and TIB); C sva.citta.dya.citta.dhrm.

16

Chapter I :: prabodhana.melvana.saaya.pariccheda

CMP01.029/ imam evnukrama ragama.stre 82 vispaena 83 darayann ha ||

CMP01.030/ atha khalu dhamatir bodhisattvo mahsattvo 84 bhagavantam etad

avocat | katha ikamo bhagavan 85 bodhisattvo mahsattva 86 ikate | iha


ragame samdhau sarva.ikmananatay 87 |

CMP01.031/ evam ukte bhagavn dhamati bodhisattvam 88 etad avocat |

syd 89 yath 'pi nma dhamate | ivastr-

/p. 344/

cryntevas 90 prva

gokilige 91 vidhyati | yad gokilige 92 [A:4b] ikito bhavati 93 tad phalake vidhyati
| yad phalake ikito bhavati tad lake vidhyati | yad lake ikito bhavati tad
dae vidhyati | yad dae ikito bhavati tad ata.ble vidhyati | yad ata.ble
ikito bhavati tad daa.ble vidhyati | yad daa.ble ikito bhavati tad ble
vidhyati | yad ble ikito bhavati tad abda.vedhe vidhyati | yad abda.vedhe

ikito bhavati tad aka.vedhe 94 vidhyati | yad aka.vedhe 95 ikito bhavati


tad niryto bhavati ivastra.ikym | sa kkamo rtrym
andhakra.tamisry 96 yasya yasyava abda oti manuyasya 97 v

amanuyasya 98 v tasya tasyavntike anbhogenka iva aro gacchati 99 |


/p. 345/

CMP01.032/ abda.vedhe sthito na kvacic chikate | tat kasya heto | prva

suikitatvt | tasya te 100 prvvedh 101 mukh.bhavanti 102 | evame[A:5a]va

dhamate | iha ragame samdhau pratihitasya bodhisattvasya 103 na bhya

82
83
84
85
86
87

88
89
90
91
92
93
94

95
96
97
98
99
100
101
102
103

ragama.stre] C; A ragama.strair.
vispaena] AC; Pn vinyastena.
mahsattvo] C (and TIB, also Pn); A .
bhagavan] C; A bhagavat; Pn bhagavad.
bodhisattvo mahsattva] C bodhisattvo mahsattva; A (also Pn) bodhisattva.
sarva.ikmananatay] C sarvaik amananatay; A sarvaikmananyatray; Edgerton (BHSD, p. 417) notes that
Foucaux translates manan as ``pride'' based on his work with the Sanskrit and Tibetan versions of the
Lalitavistara. This fits the context here, where amananat is equivalent to rlom sems ma mchis pa. Pn emends this
to .ikmanyatay.
bodhisattvam] AC; Pn bodhisattva mahsattvam.
syd] A; C syn; Pn syat.
ivastrcryntevas] C; A iastrntevas; Pn (presumably emending after TIB) ivastrntevs ivastraikaka ca.
gokilige] C gokilige; A gokila.
gokilige] C gokilige; A gokile.
yad gokilige ikito bhavati] A; C yad gokilige vidhyati tath gokilige ikito bhavati |.
aka.] C 'ka.; A akaa. (n.b. lack of vowel sandhi native to both MSS). It is not clear which reading is
preferable. Regarding this term, Edgerton (BHSD, p. 3) notes that ``all the mss. in the Divy akua., or aka.; ed.
always akua.,'' and he prefers the reading akaa., asserting that the former readings are ``hyper.Skt. for Pali
akkhaa... which really derives from Skt. khaa, target.'' The Tibetan translation, mi 'chor ba, is presumably based
on the reading aka., as found in MS C. I have chosen to follow the reading aka., as this reading is also found
in MS A subsequently.
aka.] C; A akaa.. Again, lack of vowel sandhi is common to both MSS.
rtrym andhakra.tamisry] A; C rtrv andhakratamisry.
manuyasya] C; A manuasya.
amanuyasya] A amanuasya; C amanuya v. Again, MSS lack preceding vowel sandhi.
anbhogenka iva aro gacchati] A; C akavedharogacchati.
te] C; A tena.
prvvedh] C; A vedhay.
prvvedh mukh.bhavanti] AC; Pn prvvedhybhimukhbhavanti.
bodhisattvasya] A (and TIB); C bodhisattvasya mahsattvasya.

Chapter I :: prabodhana.melvana.saaya.pariccheda

17

kvacid 104 dharme ikitavya bhavati | tat kasya heto | prva suikitatvd eva

samdhe 105 sarva.bodhisattva.gua.dharm mukhbhavanti 106 |

CMP01.033/ anena nyyena vajraynam ritya ragama.samdhau 107 ikitu.kmennena


kramea ikitavyam || tatrya krama | prathama tvad buddha.ynaye ikate | yad

buddha.ynaye 108 ikito bhavati tad nava.yna eka.smti.samdhau ikate | yad nava.yne
ikitas 109 tad kalpita.yoge ikate | yaddikarmika.samdhau pratihito bhavati tad

ata.kula.prabhe[C:44a]de 'vatarati | yad ata.kula.kramea kya.viveka 110 prajnti 111 tad


kya.vajra.samdhau pratihito 112 bhavati |

CMP01.034/ kya.viveke sthitv likli.dvrea 113 vg.viveke 'vatarati | yad

vajra.jpa.kramea 114 prymam adhigato bhavati tad v[A:5b]g.vajra- /p. 346/ samdhau
pratihito bhavati | vg.viveke sthitv prakty.bhsa.kramea citta.viveke 'vatarati | yad
prakty.bhsa vyu.vhana.prabheda 115 yath.bhta ikate tad

citta.vajra.samdhi.sampanno 116 bhavati | cittasya yath.bhta.parijne sthitv

dvdaa.my.dntena savti.satye 'vatarati | yad myopama.samdhi.sampanno 117 bhavati


tad sarva.buddhbhieka pratilabhate | myopama.samdhau
sthitvdaa.mahnyatnukramea 118 paramrtha.satye 'vatarati | yad

piagrahnubheda.samdhin 119 bhta.koi praviati tad sarva.klea.viuddho bhavati | yad


jna.kramea vyutthya prakti.prabhsvara satya.dvaydvaidh.kretmnam
abhisambudhyati tad nipanna.krama.samdhau ikito bhavati |
CMP01.035/ nipanna.krama.samdhi.sampanno mahyog bhyo na kvacid dharme

ikate 120 prva suikitatvt | yath ivastrcrya abda.vedhe sthito 121 na kvacic 122 chikate

| ka[A:6a]smt | prva suikitatvt | tasya prvvedha.smarthyd 123 mukh.bhavati 124 |


evam eva nipanna.krama.samdhau pratihito 'aiko bhavati | prva suikitatvt | asya
laukika.lokottara.siddhayo 'nbhogenavmukh.bhavanti 125 |
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124

bhya kvacid] C (also Pn); A bhya 'kvacid.


samdhe] emendation; AC samdhi.
sarva.bodhisattva.gua.dharm mukhbhavanti] C; A sarvabodhisattvaguadharmo 'symukhbhavati; Pn
sarvabodhisattvaguadharmo 'sybhimukhbhavati.
ragama.samdhau] C; A ragama.samdhi.
buddhaynaye] C (and TIB); A buddhayne.
ikitas] C ikita; A (also Pn) sasthitas.
kyaviveka] C; A kya[kya]viveka.
prajnti] A; C jnti.
pratihito] C (also Pn); A prahito.
sthitv likli.dvrea] C; A sthitv 'likli.dvrea; Pn sthitv''liklidvrea.
vajra.jpa.kramea] A; C vajra[p]jpa.kramea.
prakty.bhsa vyu.vhana.prabheda] A; C prakty.bhsa.vyu.vhana.prabheda.
citta.vajra.samdhau sampanno] A; C citta.vajra.samdhi.sampanno.
myopama.samdhi.sampanno] A; C myopama.samdhi.sampanno.
sthitvdaa.mahnyatnukramea] rectification; A sthitv'daa.mahnyatnukramea; C sthitv
adaamahnyatkramea; Pn sthitv adaa.mahnyat'nukramea.
pia.] A; the reading in C is not certain: it seems to read pi., but the vowel marker looks as though it had been
incompletely erased.
ikate] A ikite (corrected in MS to ikate); C ikito bhavati |.
sthito] C (also Pn); A visthito (corrected to sthito in MS).
kvacic] C (also Pn) kvacit; A kacic.
prvvedha.smarthyd] C; A prvvedha.suikhyd.
mukhbhavati] A; C mukhbhavanti; for this entire clause (tasya...mukhbhavati), Pn reads: tasya prvbhyst
suik skdmukhbhavati.

18

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

/p. 347/

CMP01.036/ eva nipanna.krama.samdhau ikama 126 krama.vtty ikate | na yugapat


| tasmt kya.vivekena vin vg.viveko jtu na akyate | vg.viveka.rahitena
citta.vivekdhigama kartu na pryate | prakty.bhsdhigamena vin savti.satya 127

skt.kartu na pryate | savti.satydhigamena 128 vin paramrtha.satya skt.kartu na

akyate 129 | paramrtha.satydhigamena vin yuganaddha.vhi.krama 130 skt.kartu na


pryate |

CMP01.037/ imam artha.vaa jtv bhagavn ha 131 | krama.vtty ikate 132 | na yugapad

iti | krama.vtty nipanna.krame ikite 133 sati yugapat 134 sva.citta.dya.dhr 135 [C:
44b]viudhyatti bhagavatava nirdia lakvatra.stre ||
CMP01.038/ tadyath mahmate darpa[A:6b]ntargat sarva.rpvabhs

sandyante nirvikalp 136 yugapat | evam eva mahmate sva.citta.dya.dhr 137

yugapat tathgata sarva.sattvn viodhayati nirvikalp nirbhsa.gocarm 138 |


/p. 348/

CMP01.039/ tadyath mahmate somditya.maala yugapat

sarva.rpvabhsn 139 kiraai prakayatti 140 ||

CMP01.040/ ata ha 141 ||

CMP01.041/ dikarmika.sattvn 142 paramrthvatrae |

CMP01.042/ upya caa 143 sambuddhai sopnam iva nirmita iti ||

||

CMP01.043/ paca.kramnuprvea vin nipanna.krama.samdhir adhigantu na pryate 144


CMP01.044/ || prabodhana.melvana.saaya.pariccheda 145 prathama ||

/p. 349/

125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145

'nbhogenavmukh.bhavanti] C anbhogenavmukh.bhavanti; A 'nbhogam ivmukh.bhavanti.


ikama] A; C ikam.
savti.satya] C (also Pn); A savtti.satya.
savti.satydhigamena] C (also Pn); A savtti.satydhigamena.
akyate] A; C pryate.
yuganaddha.vhi.krama] rectification (also Pn); A yuganaddha.vhi.kramas; C yuganaddha.vh.krama.
imam artha.vaa jtv bhagavn ha] C; A imam artha.vaa jtv; Pn bhagavn api imam artha.vaa
jtv.
ikate] A; C ikante.
ikite] C; A ikate.
yugapat] A; C yugapata.
.dyadhr] A; C .dya.citta.dhr.
nirvikalp] C; A nirvikalpa; Pn nirvikalp.
sva.citta.dya.dhr] A; C sva.citta.dya.citta.dhr.
nirvikalp nirbhsa.gocarm] rectification (LAS [also Pn]); C nirvikalpa nirbhsa.gocar; A nirvikalp
nirbhsa.gocart.
sarva.rpvabhsn] C; A sarva.rpvabhs.
Pn adds (after TIB): evam eva mahmate tathgata svacitta.dya.dauhulya.vsan.vigatn sattvn
yugapad acintya.jna.jina.gocara.viaya sandarayati.
ata ha] A; C atha.
.sattvn] C; A .sandhna; AVS .sattvasya; AM .lokasya.
upya caa] AC; Pn upya cava; AVS upyas tvaya; AM upyas tu ea.
pryate] A; C pryata iti.
prabodhana.melvana.saaya.pariccheda] A prabodhana.melvaa.saaya.pariccheda; C reading unclear:
prabodhanya.? prabodhanma.?

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

19

Chapter II ::
kya.viveka.melvana.saay
a.pariccheda
146

CMP02.001/ || vajraiya uvca || katha bhagavan prathama sva.kya.viveke 147


ikitavyam ||
CMP02.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva kya.viveka vistarea te

pratibodhaymi 148 | tatra 149 catvro dhtava arram abhinirvartayanti 150 | nipannasya
arrasya rayas tvat sthpyante | msape.snyu. irdhaman.ma[A:
7a]stalugsthi.majja.antrntragua.vkka.hdaya.jahara.
phuphphusa.yakn.mtra.vi.maya.pakvaya.vas.lasik.pya.
rudhira.pitta.lema.sihaka.kea.maru.nakha.roma.carma.kara.

caraa.nayangdi.samavyo 151 ri 152 |


CMP02.003/ punas tatra paca skandh catvro dhtava a yatanni paca viay paca

jnni rir ity ucyate | tadyath dhnya.yava.tila.godhma.mudga.raya 153 ity ucyante | evam
eva arrasyga.pratyagntargata.samavyo rir ity ucyate | dhtu.samavye
praj.di.mano

/p. 350/

'vidy.vsan.t.klea.prabandha 154 sacaya ity ucyate | vijnasya

tu sacayo rir v npalabhyate | anlayatvt | yathkta 155 bhadrapli.paripcchym |

146
147
148
149
150
151

152
153
154
155

[ CMP tr. 151--174


svakyaviveke] emendation; C kyaviveke; A sva.kya.viveka; TIB suggests *sva. (rang gi).
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi.
tatra] C (and TIB); A tat.
abhinirvartayanti] C (also Pn); A abhinivarttayati.
.kara.caraa.nayangdi.samavyo] C .dhaman[mastakam]mastalugsthi.majj.
antrntragua.vkk.hdaya.jahara.phuphphusa.kkt.mva.vi.msaya.pakvaya.va.lsik.pya.rudhira.pitt
a.lema.siha.kea.maru.nakha.roma.carma.kara.caraa. nayangdi.samavyo;
A .mastaluga.asthi.majja.antra.antragua.vkka.hdaya.jahara.
phuphphusa.yakn.mtra.vi.maya.pakaya.vas.lasik.pya.rudhira.pitta.lema.
sihaka.kea.maru.nakha.roma.carmma.ira.caraa.nayangdi.samavyo; Pn
msape.snyu.irdhaman.mastaluga.asthi.majja.antra.antragua.bukka.hdaya.
jahara.phuphphusa.yakn.mtra.vi.maya.pakvaya.vasti.vas.lasik.pya.rudhira.
pitta.lema.sighaka.kea.maru.nakha.roma.carma.ira.caraa.nayanvayavdi. samavyo.
ri] A; C rir ucyante.
dhnya.yava.tila.godhma.mudga.raya] A (and TIB); C dhnya.tila.yava.godhma.mudga.raya.
praj.di.] rectification; A praj.di | mano.'vidy.vsan | t.kleava.prabandha; C praj.dir..
C inserts bhagavat.

20

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP02.004/ asmin arre vijna 156 na kvacit pratihita bhavati | na ca

vijnd te arram upalabhyate | tena hi bhadraple nda.satya 157 ida vijna


payati | na cda kara.talmalaka.vad daranam upagacchatti 158 |

CMP02.005/ punar e 159 [A:7b]skandha.dhtv.yatannm 160


andi.prkthakra.vyavasthitnm adhun sarva.tathgata.paramu.parighaita.svabhvo
nirdiyate ||
CMP02.006/ paca skandh sam[C:45a]sena paca buddh prakrtit |
CMP02.007/ vajryatanny 161 eva bodhisattvgra.maalam 162 ||
CMP02.008/ pthiv locan khyt abdhtur mmak smt |

CMP02.009/ teja ca 163 par khyt 164 vyus tr 165 prakrtit 166 ||
/p. 351/

CMP02.010/ rpa.abddibhir mantr devat bhvayet sadty 167


CMP02.011/ ukta bhagavat r.guhyasamja.mahyoga.tantre ||

CMP02.012/ ete skandha.dhtvdaya 168 punar ekaikaa paca.packrair bhidyamn


atadh bhavanti |
CMP02.013/ kul ata.vidh 169 prokt sakepea tu pacadh 170 |
CMP02.014/ punas tri.vidhat ynti kya.vk.citta.yogata 171 iti |

CMP02.015/ r.guhyendu.tilake 172 vacant || prathama tvac chata.kula.prabheda 173


darayma ||

CMP02.016/ tatra rpa.skandha.samho 174 vairocana | sa ca puna 175 packrair 176


bhidyamna paca.tathgatair adhihita | tatra
drgha.hrasvdi.bhydhytmikobhaya.sasthna.rpa vairocanasydhihnam ||

156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176

arre vijna] AC; Pn arra.vijna.


nda.satya] A; C (also Pn) nda.satyam.
upagacchatti] A; C upagacchati.
e] C; A eo.
skandha.dhtv.yatannm] C (also Pn); A skandha.dhtv.yatanm, with .n. written in just above.
vajryatanny] AC; Pn vajra.yatanny.
bodhisattvgra.maalam] C; A bodhisattvgra.maale; Pn bodhisattvgrya.maalam.
teja ca] C; A teja.
khyt] A; C khyt.
vyus tr] C; A tr vyu.
prakrtit] A; C prakrttit. Pn emends these pda-s entirely, viz. parkhy bhavet tejas tr prakrtit.
bhvayet sadty] A bhvayet | sadty; C bhvayet sada ity.
skandhadhtvdaya] A skandh[]adhtvdaya; C skandhdaya.
atavidh] C (also Pn); A atavidh.
pacadh] A; C pacadh.
kya.vk.citta.yogata] C; A kya.kk.citta.bhedata; Pn kya.vk.citta.bhedata.
r.guhyendu.tilake] A; C guhyakendu.tilake.
tvac chata.kula.prabheda] C tvat atakulaprabheda; A tvac chatakulabheda.
rpa.skandha.samho] C (also Pn); A rpa.skandha.samho.
sa ca puna] C (and TIB); A sa ca.
packrair] A; C pacaprakrair.

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

21

tma.manyandnm u[A:8a]bhaya.prakra.rpa 177 ratnasambhavasya | bhybhyantare


nldi.paca.vara.rpam amitbhasya | bhybhyantare candra.srylokkra.rpam

amoghasiddhe | kevala sva.savedya.mtra vijapti.rpam 178 akobhyasydhihnam 179


ity | ukta pacadh rpa.skandha |
/p. 352/

CMP02.017/ ratnasambhava.samdhim adhiktyha || vedan.skandha.samho

ratnasambhava 180 | s puna paca.tathgatair adhihit 181 | tatra sannipta.pittodbhav


vedan 182 akobhyasya 183 | lema.vta.j vedan ratnasambhavasya | sukha.vedan 184

amitbhasya | dukha.vedan 185 amoghasiddhe 186 | sama.vedan vairocanasydhihnam ity


ukta pacadh vedan.skandha |
CMP02.018/ amitbha.samdhim adhiktyha 187 || saj.skandha.samho 'mitbha ||

ihtpannn 188 sthvara.jagama.padrthn sasktatve 'py 189 apada.dvipaddi.bhedena

bhinnatvt pthak.saj 'sti 190 bhvn t vijnenpaghya pariccheda kriyate | tan

nimitta 191 saj.skandha iti pthag vyavasthpyate | s puna saj paca.tathgatair


adhihit || tatra [A:8b]dvipada.saj akobhyasya | catupada.saj ratnasambhavasya |

apada.saj amitbhasya | bahupada.saj amoghasiddhe | acala.sthvara.saj 192 vairo[C:


45b]canasydhihnam iti || ukta pacadh saj.skandha |
CMP02.019/ amoghasiddhi.samdhim adhiktyha || saskra.skandha.samho
'moghasiddhi | sa puna paca.tathgatair adhihita || tatra kya.saskro vairocanasya |

vk.saskro 'mitbhasya | citta.saskro /p. 353/ 'kobhyasya | bhr.bhuva.sva.saskro 193


ratnasambhavasya | moka.saskro 'moghasiddher adhihanam iti | ukta pacadh
saskra.skandha ||
CMP02.020/ akobhya.samdhim 194 adhiktyha || yad artha.grahaam artha

paricchinatti 195 | arthvabodhas tad vijnam |


prajapyate 197

177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199

bhyenrthena 198

196

vijnrhena ckrea bhyrtha

vijna prajapyata 199 iti | evam anyonypekay

tma.manyandnm ubhaya.prakra.rpa] AC; Pn tma.parobhaya.prakra.rpa.


sva.savedya.mtra vijapti.rpam] AC; Pn (presumably after TIB) sva.savedya.mtram avijapti.rpam.
akobhyasydhihnam] A; C akobhydhihnam.
ratnasambhava] A; C ratnasambhavsya.
s puna pacatathgatair adhihit] A; C so 'pi puna pacatathgatair adhihita |
sannipta.pittodbhav vedan] C; A sannipta.pittodbhava.vedan.
akobhyasya] C (also Pn); A 'kobhyasya.
sukha.vedan] A; C sukh.vedan.
dukha.vedan] A; C dukh.vedan.
amoghasiddhe] C (also Pn); A amoghasiddhi.
amitbha.samdhim adhiktyha] C (also Pn); A amitbha.samdhiktyha, with .madhi. written in lower margin.
ihotpannn] A; C ihopapannn.
sasktatve 'py] A sasktatve pi; C sasktve pi.
pthak.saj 'sti] A; C pthak.pthak.saja 'sti.
nimitta] A; C nimitta.
acala.sthvara.saj] C (and TIB); A acala[]saj; Pn acalasaj.
.sva.] C .sva.; A ; Pn [sva].
akobhya.samdhim] A; C akobhyasya samdhim.
paricchinatti] rectification (also Pn); A paricchinanti; C paricchitti.
C inserts tad; A .
prajapyate] AC; Pn prajpyate.
bhyenrthena] A; C bahyo 'rtha; Pn bhyrthena.
prajapyata] C; A praj[]apyata; Pn prajpyata.

22

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

jna.jeyayo 200 siddhi | tat punar vijna pacadh bhidyamna paca.tathgatair

adhihitam iti | 201 tatra vijna.skandha.samho 'kobhya | caku[A:9a]r.vijna vairocanasya |


rotra.vijna ratnasambhavasya | ghra.vijnam amitbhasya | jihv.vijnam amoghasiddhe
| kya.vijnam akobhyasydhihnam iti || ukta pacadh vijna.skandha ||
CMP02.021/ paca skandh samsena paca buddh prakrtit
CMP02.022/ ity asya strasyrtha 202 ||
CMP02.023/ catur.dhtum adhiktyha || tatra pthiv.dhtu katama || yad guru.tva

kakkhaa.tva 203 sa ca dhraa.karm | 204 tatrbdhtu 205 katama | yad dravatva 206

snehat 207 sagraha.karm | tatra katamas

paripcana.tva 208

209

/p. 354/

tejo.dhtu | yad ua.tva

oaa.karm | tatra katamo vyu.dhtu | yad kucana.prasraam 210

ucchvsa pravsa 211 laghu.samudraa.tva 212 tad vyu.dhtu |

CMP02.024/ eva mahyna.kramea catur dhtn sva.svalakaa 213 vyavasthpya


| idn prkthakrpanayanrtha vajrayna.kramea paca.buddha.maya kriyate ||

CMP02.025/ tatra pthiv.dhtu.samho locan | sa puna packrair bhidyamna 214


paca.tathgatair adhihita | yad uta kesthi.vi.plha.hdaya vairocanasya | roma.nakha.p[A:

9b]ya.hdaya 215 ratnasambhavasya | danta.tvag.msa.hdayam 216 amitbhasya |

snyu.msa.prva[C:46a].hdayam 217 amoghasiddhe | malntra.pitta.hdayam 218


akobhyasydhihnam 219 | yathkta vajramlym 220 |

CMP02.026/ paca.hdayam ritya paca.tantu.vinirgatam 221 |

CMP02.027/ paca.vyu.samyukta 222 paca.kmopabhoga.kd iti ||


/p. 355/

200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222

jna.jeyayo] B; C vijna.vijeyayos; Pn (after TIB) jnajeyorubhaya..


C inserts: kya.saskro veditavya tathgata.maya.paramu.parighaitatvena uddhatvt kye skandhdnm.
strasyrtha] A; C strasyyam artha.
kakkhaatva] C (also Pn); A kakhkhaatva.
A inserts tatra katamo vyudhtu; C .
tatrbdhtu] C; A tatrpdhtu.
dravatva] BC; Pn prabandha.
C inserts sa ca; A .
paripcanatva] A; C pcanatva.
C inserts sa ca; A .
kucana.prasraam] A; C akucanatva prasraa
ucchvsa pravsa] C; A ucchvsa.pravsa..
C inserts vyha karm; TIB (las ni yang zhing g.yo ba'o) would suggest something like *laghu.samudraa.karm.
sva.sva.lakaa] A (and TIB); C sva.lakaa
bhidyamna] C; A vibhajamn; Pn vibhajyamna.
roma.nakha.pya.hdaya] C; A romanakhau pya hdaya.
.tvag.] AC; Pn .tva..
.msa.] C; A .mnsa. Pn .mrma(msa)..
malntra.] C; A mal'ntra..
akobhyasydhihna] C; A akobhyasya; TIB (mi skyod pa) suggests solely akobhya[sya].
vajramly] C; A vajramale.
.tantu.] AC; Pn .tanu..
paca.vyu.samyukta] emendation (TIB and context; also Pn); AC svapna.vyu.samyukta.

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP02.028/ eva puna pthiv.dhtur bhye 'pi packrea 223 bhidyate |

23

224

sumeru ca | tatra sumerur mahvairocanasydhihnam 225 | prvavideho

catur.dvp

'kobhyasydhihnam 226 | jambdvpo ratnasambhavasydhihnam 227 | aparagodnyo

'mitbhasydhihnam 228 | uttarakurur amoghasiddher 229 adhihnam iti 230 || ukta pacadh
pthiv.dhtu |
CMP02.029/ mmak.samdhim adhiktyha || tatrbdhtu.samho 231 mmak | sa puna

paca.tathgatair adhihita | lemki.jala 232 vairocanasydhihnam | mtram

akobhyasydhihnam | svedo ratnasambhavasydhihnam | raktam amitbhasydhihnam 233


| ll 'moghasiddher adhihnam iti ||
CMP02.030/ bhyam api packrea 234 dyate || tatra samudrodakam akobhyasya |

nady.udaka ratnasambhavasya | udbhidodakam 235 amitbhasya | tagodaka[A:10a]m

amoghasiddhe | nirjharodaka vairocanasydhihnam iti 236 | ukta pacadh abdhtu 237 ||


/p. 356/

CMP02.031/ paravsin.samdhim adhiktyha || tejo.dhtu.samha 238 paravsin |


sa puna paca.tathgatair adhihita || roa vairocanasydhihnam | hdayoam

akobhyasya | nbhy.ua ratnasambhavasya 239 | sarvgoam amitbhasya | udaroam


amoghasiddher adhihnam iti ||

CMP02.032/ bhyam api 240 packrea dyate | 241 tatrhavanygnir 242 akobhyasya |

podbhavgnir 243 vairocanasya | srya.kntodbhavgn 244 ratnasambhavasya |

khodbhavgnir 245 amitbhasya | dvgnir amoghasiddher adhihnam iti || ukta pacadh


tejo.dhtu ||
CMP02.033/ tr.samdhim 246 adhiktyha || tatra vyu.dhtu.samhas tr | sa puna

paca.tathgatair adhihita || tatra pro 247 nma vyur hdaya.stho 248 'kobhyasya | apno

223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247

packrea] C; A packre in main text, with .a written in lower margin.


C inserts tatra; A .
mahvairocanasydhihna] C (and TIB); A mahvairocanasya.
'kobhyasydhihna] C (and TIB); A 'kobhyasya.
ratnasambhavasydhihna] C (and TIB); A ratnasambhavasya.
'mitbhasydhihna] C (and TIB); A 'mitbhasya.
amoghasiddher] C (also Pn); A amoghasiddhir.
iti] A; C .
tatrbdhtu.samho] C (also Pn); A tatrpdhtu.samho.
lemki.jala] AC; Pn lemdi.jala.
raktam amitbhasydhihnam] C (also Pn); A [caret] in main text and has raktam amitbhasyhna written
in lower center margin.
packrea] C (also Pn); A packre in main text, with a written in margin immediately below.
udbhidodakam] C (and TIB); A svabhrodakam.
iti] A; C .
abdhtu] C (also Pn); A apdhtu.
tejo.dhtu.samha] C (also Pn); A tejo.dhtu.samha.
ratnasambhavasya] A; C ratnambhavasya.
bhyam api] A; C bhye [']pi.
A inserts || athaimekaikasya ||.
tatrhavanygnir] C; A tatrhavany'gnir.
podbhavgnir] A; C podbhavo 'gnir.
sryakntodbhavgn] rectification; A sryakntodbhavgni; C sryakntodbhavo 'gni.
khodbhavgnir] A; C khodbhavo 'gnir.
tr.samdhim] C (also Pn); A tr.sadhim in main text, with m written in upper margin.
pro] A (and TIB); C prymo.

24

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

guda.stho 249 ratnasambhavasya | udna kaha.stho 250 'mitbhasya | samno nbhi.stho


'moghasiddhe | vyna sarva.sandhiu vai[C:46b]rocanasydhihnam iti ||
CMP02.034/ atham ekai[A:10b]kasya vypram ha ||
CMP02.035/ prakramat prymc cndriya.dvrais 251 tantubhi |
CMP02.036/ prakramate sad.kla pra ity abhidhyate ||
/p. 357/

CMP02.037/ vta.mtra.pur ukrdn tathava ca |


CMP02.038/ apanayand apno 'ya yogibhir lakyate sad ||
CMP02.039/ aita khdita lehya peya coya ca sarvata |
CMP02.040/ samnayati yo nitya samna iti ccyate ||
CMP02.041/ rdhva.gamt 252 saharad bhakya.bhojydi.bhakat |
CMP02.042/ udna.karma.vijo 'ya jnena saha yogata |
CMP02.043/ vypana dhraa cava gamangamandikam | tath 253
CMP02.044/ sarva.sandhiu vyptatvd vyna ity abhidhyate ||
CMP02.045/ bhyam api pacadh darayati || prva.vto 'kobhyasya | dakia.vto
ratnasambhavasya | pacima.vto 'mitbhasya | uttara.vto 'moghasiddhe | rdhva.vto
vairocanasydhihnam iti | ukta pacadh vyu.dhtu ||

CMP02.046/ e catur.mah.bhtn yatrakas tatra catvra | tasmn nsty em 254

anyonya.nirapek 255 svbhvik svata siddhi | ka ctndriyatvd 256 asasktatvc ca na

mahbhtam || kintu || avakadnt ka sarva.bhvnm 257 [A:11a]anvaraa.ktya karotti


yvat |
CMP02.047/ pthiv locan khyt abdhtur 258 mmak smt |

CMP02.048/ teja ca 259 par khyt vyus 260 tr prakrtitty


CMP02.049/ asya strasyrtha ||

/p. 358/

248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260

vyur hdayastho] A (and TIB); C vyu | hdastho.


gudastho] A (and TIB); C gudasasthno.
kahastho] C (also Pn); A kahostho.
cndriyadvrais] rectification (meter); A ca indriyadvrais; C ca indriyadvrai ca.
rdhvagamt] A; C rdhvagamant.
gamangamandikan | tath] This is unmetrical, but both MSS share this reading and the Tibetan translation ('gro
dang de bzhin ldog pa dang) suggests this reading also.
nsty em] C; A nstyaim.
A inserts ||.
C inserts tad.
ka sarvabhvnm] C (and TIB); A sarvabhvnm ka | (note correct placement of page break!); Pn
sarvabhvntam ka |.
abdhtur] C (also Pn); A abdhtu.
teja ca] C; A teja.
vyus] C (also Pn); A vyu.

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

25

CMP02.050/ || idn kitigarbhdi.mahbodhisattvn samdhim adhiktyha ||


CMP02.051/ tatra cakur.yatana.samha kitigarbha | sa puna packrair

vibhajyamna 261 paca.tathgatair 262 adhihita | tatra cakur.golakbhyantare


drk.phala.prama cakur.indriya tad akobhyasya | trak.svabhvo ratnasambhavasya |
tiryag.rpam amitbhasya | di.sacalanam amoghasiddhe | rpa.traya.grahaa 263

vairocanasydhihnam iti || ukta 264 pacadh cakur.yatanam |

CMP02.052/ eva rotryatana.samho vajrapi | 265 iha karbhyantare

bhry.granthy.kti.paramu.sacaya.rpa 266 rotrendriya tad akobhyasya |

kara.svabhvo vairocanasya 267 | kara.cchidram amitbhasya | kara.mlam amoghasiddhe |


abda.traya.grahaa ratnasambhavasydhihnam iti || ukta pacadh rotryatanam ||[A:11b]
CMP02.053/ ghryatana.samha 268 kagarbha 269 | [C:47a]ghrbhyantare 270

'jana.alkkra.paramu.sacaya.rpa 271 ghrendriya tad akobhyasya | ghra.svabhvo

vairocanasya | madhyntara 272 ratnasambhavasya 273 | /p. 359/ nspuo 274 'moghasiddhe |
gandha.traya.grahaam amitbhasydhihnam iti | ukta pacadh ghryatanam ||
CMP02.054/ jihvyatana.samho lokevara || tatra paramu.sacaya.rpam

ardha.candrkti 275 jihvendriya tad akobhyasya | jihv.svabhvo vairocanasya | 276 jihv.mla


ratnasambhavasya | jihvgram amitbhasya | rasa.traya.grahaam amoghasiddher adhihnam iti
|| ukta pacadh jihvyatanam ||
CMP02.055/ kyyatana.samha sarvanvaraavikambh 277 | tatra

samasta.kya.paramu.sacaya.rpa kyendriya 278 tad vairocanasya | asthi.svabhvo


ratnasambhavasya | msa.svabhvo 'mitbhasya | carma.svabhvo 'moghasiddhe |
spara.traya.grahaam akobhyasydhihnam iti || ukta pacadh kyyatanam ||
CMP02.056/ samantabhadra.samdhim 279 adhiktyha || iha arrbhyantare [A:

12a]bhsa.traya.vijna tan mana.indriyam 280 | sarvendriydhipatitvt 281

261
262
263
264
265
266

267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280

vibhajyamna] A; C vibhidyamna.
pacatathgatair] C (also Pn); A pactathgatair.
rpatrayagrahaa] A; C rpatrayasya grahaa.
ukta] A; C ukta.
vajrapi] C (also Pn); A vajrapi.
bhrygranthykti.] emendation; A clearly bhryagranthykti., though Pn trya.; C is less clear due to the
darkness of the photograph, but I believe it supports this reading as does the sense of the passage (cf. English
translation). A good case can be made, however, for an emendation on the basis of TIB, i.e. bhrja.granthy.kti..
See English translation, Chapter II, note 43.
vairocanasya] C; A rocananasya in main text, with vai written in lower margin.
ghryatana.samha] A ghryatana.samho; C ghryatana.samha.
kagarbha] A; C kagarbhasya.
ghrbhyantare] AC; Pn ghrntare.
'jana.alkkra.paramu.sacaya.rpa] A 'janalkkra.paramu.sacayarpa; C 'jana.alkkra
paramu.sacaya.rpa.
madhyntara] A (and TIB); C ghrbhyantara.
madhyntara ratnasambhavasya] C (also Pn); A madhyntarantnasambhavasya.
nspuo] A; C nspuam.
ardha.candrkti] A; C ardhendricandrkti (read: ardhenducandrkti?).
jihv.svabhvo vairocanasya |] C (also Pn); A [caret] in the main text, with jihv.svabhvo vairocanasya | written
in the lower margin.
sarvanvaraavikambh] rectification (also Pn); AC sarvanivaraavikambh.
samasta.kya.paramu.sacaya.rpa kyendriya] C; A samasta.kya.paramu.sacaya.rpa.kyendriya
samantabhadrasamdhim] A; C (and TIB) majursamdhim.
mana.indriya] C (also Pn); A manendriya

26

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

pratytma.vedyam 282 | bhya.viaybhvd 283 dharma.dhtu 284 viay.ktya

my.jlbhisambodhi.krametmna 285 nipdyea.buddha.gunvito 286 buddha.ketrd 287

buddha.ketra sakrmatti | ukta samantabhadra.samdhi 288 |


/p. 360/

CMP02.057/ vajryatanny eva bodhisattvgra.maalam 289


CMP02.058/ ity asya strasyrtha ||

CMP02.059/ 290 viaya.devatn samdhim adhiktyha || daa vyn prha ||


vajra.mukh.mahyoga.tantre | yad uta

prpnodna.samna.vynodvha.vivha.savha.nirvha.pravha 291 cti || tatra

prdi.paca.vyava skandham 292 ritya skandha.vypra kurvanti | udvhdi.paca.vyava


indriyam ritya indriya.vypra kurvanti |
CMP02.060/ tatrdvho nma vyu 293 cakur.yatanam ritya pacadh rpa.kriy

nipdayati | sa punar lokka.manaskra.cakur.indriya.smagr 294 prati 295 rpa.viayo

dyate | tad vairocanasya | ll.vilsa.gra.rpam akobhyasya | anurgaa.rpa 296

ratnasambhavasya | ma[A:12b]no[C:47b]jmanojopek.saj.rpam 297 amitbhasya |

sarva.kriynuhna.rpam amoghasiddher adhihnam iti || ukta 298 pacadh rpa.viaya ||


CMP02.061/ vivha rotryatanam ritya pacadh abda.kriy karoti | tatra
karbhyantare abda 299 ira.kea.abda 300 ca vairocanasya | gtaratnasambhavasya | tlv.oha.vk.abdo 'mitbhasya |

/p. 361/

tantr.abdo

vanaspati.nady.accha.tla.murajdi.vdya.abdo 301 'moghasiddhe |


h.kra.nta.raudra.abdo 'kobhyasydhihnam iti || ukta pacadh abda.viaya ||
CMP02.062/ savho ghram ritya pacadh gandha.kriy karoti | tatrea.gandho

vairocanasya | sarvga.gandho ratnasambhavasya | gandha.traya.grahaam 302 amitbhasya |

281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302

sarvendriydhipatitvt] A; C sarvendriydhipatyt.
pratytma.vedyam] AC; Pn svasavedyam.
bhya.viaybhvd] AC; Pn bhya.viaybhvo.
dharma.dhtu] emendation (as Pn); C dharma.dhtu.; A unclear.
.tmna] A; C .tmtmna.
nipdyea.buddha.gunvito] A nipdyea.gunvito; C (and TIB) nipdya aea.buddha.gunvito.
buddha.ketrd] C (and TIB); A .
ukta samantabhadra.samdhi] A ukta samantabhadra.samdhi; C (and TIB) ukto majur.samdhi.
bodhisattvgra.maalam] C; A bodhisattvgra.maala; Pn bodhisattvnuttara.maalam.
C inserts idn (TIB ).
prpnodna.samna.vynodvha.vivha.savha.nirvha.pravha] A; C
prpnodna.samna.vyna.udna.udvha.vivha.samvha.pravha.nirvha.
skandham] AC; Pn paca.skandham.
vyu] C (also Pn); A vyu.
lokka.manaskra.cakur.indriya.smagr] A; C
lokka.manaskra.cakur.indriya.namaskra.cakur.indriya.smagr.
prati] A; C prattya.
anurgaa.rpa] A; C anurgea rpa.
manojmanojopek.saj.rpam] A manojmanojopeka.saj.rpam; C manojmanojopek.rpam.
ukta] A; C ukt.
abda] A; C abda.
ira.kea.abda] A; C irakeaabda.
.accha.] AC; Pn .uccha..
gandha.traya.grahaam] C (and TIB); A gandha.traya.

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

27

rasa.gandho 'moghasiddhe | viama.gandho 303 'kobhyasydhihnam iti || ukta pacadh


gandha.viaya ||

CMP02.063/ pravho nma vyur 304 jihvm ritya pacadh rasa.viay playati 305 | tatra
madhura.raso vairocanasya | kaya.raso ratnasambhavasya | kra.raso 'mitbhasya |

kau.raso 306 [A:13a]'kobhyasya | tiktmla.lavaa.a.rasa.bhedo 307 'moghasiddher adhihnam iti


|| ukta pacadh rasa.viaya ||
CMP02.064/ nirvho nma vyu kyyatanam ritya
malla.yuddhdi.balotsha.shasa.sacaya 308 pacadh spara.kriym 309 anuplayati |

tatraksana.stha.sparo 310 vairocanasya | ligana.sparo ratnasambhavasya | cumbana.sparo

'mitbhasya | caa.sparo 'moghasiddhe | /p. 362/ bhaga.liga.yoga.spard 311


rga.virga.madhyarga.svabhvopalabdhir akobhyasydhihnam iti || ukta pacadh
spara.viaya ||
CMP02.065/ rpa.abddibhir mantr devat bhvayet sadty
CMP02.066/ asya strasyrtha ||
CMP02.067/ || paca.jnam adhiktyha || dare pratibimba.daranam iva yugapat
sakala.padrtha.parijnam dara.jna tad vairocanasya |
apada.dvipada.catupada.bahupaddi.bahnm 312 api sattvn citta.mtratty 313
ekkrvagama samat.jna tad ratnasambhavasya | skandha.dhtv[A:
13b]di.bhydhytmika.padrthn 314 pthak pthag vibhajya pravivecya sarva 315

buddha.mayam iti jtv sarva.dharmn bahava iti padma.dalavat pratyavekya nirakena 316
viharaa 317 pra[C:48a]tyaveka.jna tad amitbhasya |

svaparrtha.kriy.kya.vk.citta.vypra.nipdana.svabhva ktynuhna.jna 318 tad


amoghasiddhe 319 | kya.vk.cittvaraa.saodhana 320 karma.janma.vinirmukta 321
ubhubhdi.vikalpa.vsan.saodhana suviuddha.dharmadhtu.jna tad
akobhyasydhihnam iti ||

303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321

viama.gandho] C (and TIB); A viaya.gandho.


nma vyur] C (and TIB); A .
rasa.viay playati] rectification (also Pn); A rasa.viay playanti; C rasa.kriy karoti.
kau.raso] C, TIB; MS A kauraso in the main text, with .ka. inserted in the margin, an acceptable, but unnecessary,
correction; Pn kaukaraso.
tiktmlalavaa.arasabhedo] A tiktm(b/v)la.; C tiktmlakau rasabhedau; TIB suggests
*tiktmldi.a.rasa.bhedo (ro tsha ba dang skyur ba la sogs pa'i ro drug gi bye brag).
malla.yuddhdi.balotsha.shasasacaya] C; A malla.yuddhdi.balotsha.shasasya ca.
spara.kriym] A spara.kriyam.
tatraksana.stha.sparo] C; A tatra eksana.stha.sparo; Pn tatra eksana.stha sparo.
bhaga.liga.yoga.spard] rectification; A bhage liganasa()yogaspard; C bhagaligayogasparo; TIB (bhaga
dang liga'i sbyor ba'i reg bya) follows the reading found in C; Pn bhage liga.sayoga.spard.
.bahnm] C (also Pn); A .bahnam.
citta.mtratty] A; C citta.mtrat..
skandha.dhtv.di.bhydhytmika.padrthn] C (also Pn); A skandha.dhtv.di.bhvdhytmika.padrthn.
sarva] rectification (TIB; also Pn); A sarva; C is unclear, but seems to also sarva.
nirakena] A; C nirviakena.
C (and TIB) insert tat.
ktynuhna.jna] A (and TIB); C ktynuhna.
amoghasiddhe] C (also Pn); A moghasiddhe.
kya.vk.cittvaraa.saodhana] C (and TIB; also Pn); A kya.vk.cittvatraa saodhana.
karma.janma.vinirmukta] rectification; MS A clearly .jarmma.; the reading in C is less clear, either .jarmma.
or .janma.; Pn (presumably after TIB) karma.klea.vinirmukta.

28

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

/p. 363/

CMP02.068/ ata ha 322 ||


CMP02.069/ skandha ca dhtu ca tathndriya 323 ca pacava pacava
kta.prabhed |

CMP02.070/ tathgatdhihita ekaikaa 324 sasra.karmi kuto bhavanti ||


CMP02.071/ tath sabhy 325 viay ca paca ekaikaa paca.tathgatai ca |

CMP02.072/ svaka.svak 326 nityam adhihits te jna.traya paca.samrita cti


||
CMP02.073/ kul ata.vidh prokt
CMP02.074/ ity asya strasyrtha ||
CMP02.075/ || vajraiya uvca || ata.kulnukrame[A:14a]a

sarva.tathgata.paramu.parighaita.mrtir ity apagata.saaya 327 | katha puna sakepea

pacadh bhavanti 328 ||

CMP02.076/ || vajragurur ha || catvro dhtava arra.piam abhinirvartayanti 329 |

dhtu.samavyd bhautik bhavanti 330 | tasmd ye rpa.skandhdi.bhautiks tathgata.kulns

te 331 pthiv.dhtau sagraham upaynti | eva ratna.kuln 332 ab.dhtau 333 | padma.kulns 334
tejo- /p. 364/ dhtau | karma.kuln vyu.dhtau | vajra.kuln vijna.dhtau saght bhavanti ||
anena nyyena sva.kya.maale bhta.bhautika.bhedena atadh raya puna
paca.guhya.mahtattvtmak 335 bhavanti ||

CMP02.077/ ata ha 336 || r.guhyasamje ||


CMP02.078/ kha.dhtu.madhya.gata cinten 337 maala sarva.vajra.jam |

CMP02.079/ sahra ca prakurvta yadcchec 338 chnta.vajra.dhg iti ||


CMP02.080/ amum evrtha dyotayann ha sarva.rahasya.tantre 339 ||

322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339

ata ha] C; A atrha; TIB suggests *ata (de bas na).


tathendriya] C; A tathaivendriya; CGKV tath indriyni.
ekaikaa] rectification (meter; also Pn); AC eka.ekaa.
sabhy] A; C sabhya.
svakasvak] A; C svakasvaka.
apagata.saaya] AC; Pn apagata saaya.
bhavanti] A (and TIB); C bhavantti.
abhinirvartayanti] C abhinirvarttayanti; A abhinivarttayanti.
bhautik bhavanti] A bhautik bhavanti, with written in immediately above and between the two words; C
bhautiks sambhavanti; Pn bhautik bhavanti.
tathgata.kulns te] rectification (also Pn); A tathgatakulns te; C tathgatakuln.
ratna.kuln] C; A ratna.sambhava.kulns te; Pn ratnasambhava.kulns te.
abdhtau] C (also Pn) 'bdhtau; A 'pdhtau.
padma.kulns] C (also Pn); A padmakulns.
paca.guhya.mahtattvtmak] A (and TIB); C not entirely clear, perhaps paca.guhya.mahbhttmak.
ata ha] A; C atrha.
cinten] A; C cintayen.
yadcchec] rectification (GST [and TIB; also Pn]); AC both yadicchec.
sarva.rahasya.tantre] C (and TIB; also Pn); A sarva[ha]rahasyatantre.

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

29

CMP02.081/ pactmaka pacabhir eva bhtair 340 da nar niyata


arram |
CMP02.082/ tad.bhva.bhvair niyata sva.citta prabhvayanta prabhavanti
buddh iti ||
CMP02.083/ kha.sama.tantre 341 'py ha ||[A:14b]
CMP02.084/ paca.buddhtmaku 342 sarva.jago 'ya payatu citraku 343 naku
divyam |
CMP02.085/ yatra hi eku 344 mah.suha nm ntyati eku aneka.rasenti 345 ||

/p. 365/

CMP02.086/ sakepea tu pacadh

CMP02.087/ ity 346 asya strasyrtha ||

CMP02.088/ || vajraiya uvca || packrs tu puna katha tri.vidhat 347 ynti ||


CMP02.089/ vajragurur ha || ratnasambhava kya.vajrea sahdvayo bhavati |

amoghasiddhir vg.vajrea sahdvayo bhavati | akobhya aha.tathgatena 348 sahdvayo

bhavati | eva ata.kulam rabhya yvat paca.kultma[C:48b]k buddha.bodhisattv 349

sva.kya.vk.citte 350 sagraha gacchanti 351 | yathkta bhagavat


r.guhyasamja.mahyoga.tantre ||

CMP02.090/ atha te sarva.tathgats tri.vajrasattvkareu 352 sva.kya.vk.citta


praveaymsur iti |
CMP02.091/ kya.vk.citta.nidhyapte 353 svabhvo npalabhyate |
CMP02.092/ mantra.mrti.prayogea na bodhir na ca bhvan ||
CMP02.093/ vicryda samsena kya.vk.citta.lakaam |

CMP02.094/ bhvayed bodhi.sayoga 354 samdhi mantra.kalpitam iti ||

340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354

bhtair] A; C bhtai.
kha.sama.tantre] rectification (also Pn); AC both khasamtantre.
paca.buddhtmaku] C (also Pn); A paca.buddhtmaka.
payatu citraku] C and RD; A paya sucitraku; Pn payasu citraku.
eku] A; C eka.
eku aneka.raseneti] A and RD; C ekumanekaraseneti.
pacadhty] C; A pacadh ity.
puna katha tri.vidhat] A; C puna katha punas trividhat.
aha.tathgatena] A; C aha tathgatena.
buddha.bodhisattv] A; C buddhbodhisattv.
sva.kya.vk.citte] A; C possibly svakyavkcitta..
gacchanti] C (also Pn); A gaccheanti.
tri.vajrasattvkareu] A; C and PU trivajrasattvkare.
.nidhyapte] C and GST; A .nidhyaptai.
bodhi.sayoga] AC (and PU); TIB suggests *vidhi.sayoga (sbyor ba'i cho ga), which is the reading found in
Pn and both Bhattacharyya and Matsunaga's GST editions.

30

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP02.095/ r.sarva.buddha.samyo[A:15a]ga.kin.jla.savara.mahyoga.tantre 355


'pmam artha dyotayann ha ||
/p. 366/

CMP02.096/ na yoga pratibimbeu niiktdiu jyate |

CMP02.097/ bodhi.citta.mah.yogd yoginas 356 tena devat || 357


CMP02.098/ tm vai sarva.buddhatva sarva.sauritvam eva ca |

CMP02.099/ svdhidaivata.yogena 358 tasmd tmava sdhayed iti ||


CMP02.100/ punas tri.vidhat ynti kya.vk.citta.yogata 359
CMP02.101/ ity asya strasyrtha ||

CMP02.102/ || vajraiya uvca || sarva.kultmak 360 buddha.bodhisattv 361

sva.kya.vk.citte 362 saght ity apagata.saaya 363 | kula.traya 364 puna katha

tri.vajrbhedytmaka kya.vajro bhavati brhi bhagavan brhi 365 vajraguru 366 st 367 ||
CMP02.103/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva smjikn hitrthya kya.vivekasya
paryanta paripcchasi | tasmc chv 368 aha te kya.vk.cittasynyonya.hetuka.tva

pratipdya kya.vajra.samdhau pratihpaymi 369 ||


/p. 367/

CMP02.104/ mantra.nidhyapti.kyena vc manasi codita |

CMP02.105/ sdhayet pravar siddhi mana.santoaa.priym 370 ity


CMP02.106/ ukta bhagavat r.guhya[A:15b]samje |

CMP02.107/ asyyam abhiprya | tatra kya.vajradhare sati tlvoha.pue 371 jihv.smagr

prpya vg.vajrasya pravttir 372 bhavati | tatra citta.vajra prerako bhavati | eva
tri.vajra.samavyn mano.hldana.kar siddhi sampdayed ity artha |

355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372

r.sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantre] C; A
r.sarva.buddha.samgama.yoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantre.
bodhicitta.mahyogd yoginas] A bodhicitta.mahyoginas in the main text, but the missing syllables .gdyo. are
written in the margin above; C bodhisattva.mahodyogt yogina; Pn bodhicitta.mahyoga.yoginas.
devat] rectification (also Pn); AC both devat.
svdhidaivata.yogena] C; A svdhidevadyogena; Pn svdhidaivadya(ta)yogena.
kya.vk.citta.yogata] A; C (also Pn) kyavkcittayogata |.
sarva.kultmak] AC; Pn sarva.kultmak.
buddha.bodhisattv] A (and TIB); C sarva.buddha.bodhisattv.
sva.kya.vk.citte] C (and TIB); A sva.kya.vk.cittena.
apagata.saaya] AC; Pn apagata saaya.
C inserts tu.
brhi bhagavan brhi] C brhi bhagavan; A vyhi bhagavan vyhi.
vajraguru] A; C vajraguro.
st] A; C st.
tasmc chv] AC; Pn tasmt v.
pratihpaymi] A; C pratihpayami.
mana.santoaa.priym] A; C manas.santoaa.kri.
tlvoha.pue] AC; Pn tlvauha.pue.
pravttir] C (also Pn); A pravrttir.

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP02.108/ eva kya.vk.citta.vinbhva.lakaa 373 nirpya | idn


tri.vajrbhedya.lakaa vyavasthpyate |

CMP02.109/ utpdayantu bhavanta 374 citta kykrea kya cittkrea citta


vk.pravyhrety

CMP02.110/ ukta r.guhyasamje | prakti.uddho 'ham 375 ity tman 376 drhyam 377
utpdya tri.vajrbhedytmna mah.vajradharam adhimu[C:49a]ced ity adhihna.yoga ity

ucyate 378 ||

CMP02.111/ || kya.viveka.melvana.saaya.paricchedo 379 dvitya ||

/p. 369/

373
374
375
376
377
378
379

kya.vk.citta.vinbhva.lakaa] rectification; AC (also Pn) kya.vk.cittvinbhva.lakaa.


bhavanta] C (also Pn); A bhagavanta.
prakti.uddho 'ham] C; A prakti.suddho ham; Pn prakti.siddho 'ham.
tman] A; C tmano.
drhyam] C (also Pn); A drhym.
ity ucyate] A; C ucyate iti.
.melvana.] rectification; AC .melvaa..

31

32

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

Chapter III ::
vg.viveka.melvana.saaya.
pariccheda
380

CMP03.001/ || vajraiya uvca || kya.viveka.iky apagata.saaya 381 | katha 382

bhagavan vg.viveke 383 ikitavya katha pratipattavyam | brhi bhagavn 384 vajra.guru

st 385 ||
CMP03.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva | skandha[A:

16a].dhtv.yatandy.anantarokta.kya.vivekas 386 tatra devat.vinysa ca sarve sdhraam

sthla.yoga.tvt | vgvivekas tu yogi.jnam 387 atiskma 388 mahyniknm aviaya | 389


vajrayniknm apy utpattikrama.crim agocara skma.yoga.tvt | tasmd yatnata v aha
te vistarea vykhy.tantrnusrea 390 vgvajra.samdhi pratibodhaymi 391 |
CMP03.003/ tatra kul ata.vidh prokt ity.di.prvokta.stra kya.vk.citta.vivekasypi

sdhraam | tatra vgviveko nma mantra.tattvam | tac ca vyu.tattvnuprvea 392 vin na


jyate 393 | vyu.tattva nma 394
r.guhya.samjd avatryate |

/p. 370/

pryma | ato vyu.tattvasyddea.pada

CMP03.004/ paca.vara mah.ratna sarapa.sthla.mtrakam 395 |

CMP03.005/ nsikgre prayatnena 396 bhvayed yogata sadti 397 ||

380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397

[ CMP tr.175 --205


.iky apagata.saaya] C; A .ikaypagata.saaya; Pn .ikaypagata saaya.
C inserts punar; A (and TIB) .
vgviveke] C; A vgviveka.
bhagavn] A bhagav; C (also Pn) bhagavan.
vajraguru st] A; C vajraguro stur.
.anantarokta.] A; C .antarokta..
yogi.jnam] AC; Pn yo hi jnam.
atiskma] A (and TIB); C iti kma.
aviaya |] A; C aviayo.
vykhy.tantrnusrea] C (also Pn); A vykhyt | ntrnusre, with a written in upper margin.
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi. TIB so sor (usually prati.).
vyutattvnuprvea] A (and TIB); C vyutvnuprvea.
jyate] A; C prajyate.
vyu.tattva nma] C (also Pn); A vyu.tattvnnma.
sarapasthlamtraka] C arapasthlamtraka; A sarapa sthlamtraka.
prayatnena] C (also Pn); A preyatnena, corrected to prayatnena.
yogata sadeti] A (and TIB); C yogavit sadeti.

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

33

CMP03.006/ ida vajra.pada neya.ntrtha.bhedena dvi.vidha.devat.yogasypi 398 yujyate |


tatrtpattikrama.bhvako nsgre sarapa.phala.prama sva.devat.cihna

sva.citta.dh.karartha[A:16b] bhvayed iti 399 skma.yoga.vyapadea |


CMP03.007/ anenava nipanna.krama.samdhi.samgatn skma.yogam ha |

liklibhi 400 str.pun.napusaka.rpea try.akara 401 nipdya | akara.trayam api

pravea.sthiti.vyutthne 402 niyojya catur.maala.kramea prymtmaka 403 vajra.jpa


kuryd iti ||
CMP03.008/ imam artha dyotayann ha ||
CMP03.009/ paca.jna.maya vsa paca.bhta.svabhvakam |
CMP03.010/ nicrya padma.nsgre pia.rpea kalpayet |
CMP03.011/ paca.vara mah.ratna prymam iti smtam
CMP03.012/ ity ukta samjottare 404 ||

/p. 371/

CMP03.013/ em uddea.padn nirdeam 405 ha |

sandhy.vykaraa.samja.vykhy.tantre 406 ||

CMP03.014/ atha bhagavn mah.vajr vajra.jprtha.bhiam |

CMP03.015/ pratyuvca tata[C:49b] samyak praamyaka jagad.gurum 407 ||

CMP03.016/ laukikgamam evda bodhicitta prakitam 408 |


CMP03.017/ lokottara katha nma pratipatsyanty gmik ||
CMP03.018/ sarva.di.prahya tvay dharmo hi deita |

CMP03.019/ tat katha bodhicitta tu s 409 di su.d[A:17a]h.kt ||


CMP03.020/ uktam artha na budhyanti sandhyya.vkya.mohit |

CMP03.021/ yath.ruta te 410 ghanti vadanti nnyathti ca 411 ||


CMP03.022/ atha bhagavn vivo vajrapi vadet tata |

CMP03.023/ sdhu sdhu ca 412 guhyea vykt gmiks 413 tvay ||

398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411

dvividha.devatyogasypi] C (and TIB); A dvividhan devatyogasypi (Pn dvividha devatyogasypi).


iti] C (and TIB); A itri.
liklibhi] A; C likalibhi.
tryakara] C (also Pn); A tryakara.
pravea.sthiti.vyutthne] C (and TIB); A praveya.sthiti.vyutthne, though the .ya. seems to have been corrected
to .a.; Pn follows uncorrected reading of A.
prymtmaka] C; A prytmaka; Pn pry[m]tmaka.
samjottare] A (and TIB); C rsamjottare.
nirdeam] A nirddeam; C pratinirdeam.
sandhy.vykaraa.samja.vykhy.tantre] rectification; C sandh.vykaraa.samja.vykhy.tantre; A
sandhy.vykaraa.mah.vykhy.tantre.
jagadguru] AC; Pn jagadguru.
prakita] A; C prekita.
bodhicitta tu s] A bodhicitta tu ; C bodhicittt tasya.
te] A; C hi te.
vadanti nnyathti ca] AC; Pn tathaiva hi pacanti ca.

34

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP03.024/ bodhicitta bhaved vyur ambare ca vyavasthita 414 |


CMP03.025/ pra.bhta ca sattvn pactm daa.sajaka ||
CMP03.026/ prattya.dvdagkhya svabhvt 415 tritaya bhavet |

CMP03.027/ sarvendriya.pradhnda vyv.khya 416 bodhicittakam ||


/p. 372/

CMP03.028/ avyakta skmam ity eva 417 vyaktam ity ucyate sad |
CMP03.029/ tad.rayt tu 418 karmi kuryd viaydika jana ||
CMP03.030/ ntika pauika cava vaybhicruka 419 tath |
CMP03.031/ bodhicittt tu tat sarva tri.tattva.nilayraye 420 ||

CMP03.032/ yvanto loka.saket 421 kalpit vividhs tath |

CMP03.033/ bhavanti bodhicittt tu 422 vikalp 423 vyuta sad ||


CMP03.034/ sukha.dukhdiko dharmo bjd eva vidhyate |

CMP03.035/ bodhicitta.svabhvo 'sau skandhdy.advaya.khopama 424 ||


CMP03.036/ prajopyaika.yogena bodhicitta jagad bhavet |

CMP03.037/ svaya samuccaret svm 425 dhyndhyayana.varjita ||[A:17b]


CMP03.038/ div.rtri.vibhgena candra.srya.prayogata |

CMP03.039/ nivso hi 426 jagad.vyp bodhicittaika.mruta ||


CMP03.040/ ubhubha.phala 427 tyaktv bhavaty eva nabhopama iti || 428
CMP03.041/ vajraiya uvca || vyu 429 pactm daa.sajaka ity uktam | anukampm
updya brhi bhagavann ekaikasya vyo sajntaram ||
/p. 373/

412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429

ca] C (also Pn); A .


vykt gmiks] C; A vykt'gmik; Pn vykt''gmik.
vyavasthita] C (also Pn); A vyavasthit.
svabhvt] C (also Pn); A svabhv.
vyvkhya] C (and TIB; also Pn); A bhyakhya.
eva] A; C eka.
tadrayt tu] A; C tadrayc ca.
vaybhicruka] AC; Pn vaybhicraka.
tri.tattva.nilayraye] C; A tritattva.nilayray; Pn emends to tritattva.nilayrayt.
yvanto loka.saket] AC; Pn yvac cloka.saket.
bodhicittt tu] A; C bodhicittd.
vikalp] A; C vikalpo.
.khopama] C (and TIB); A .kopama.
svm] A; C svdyom.
nivso hi] C (also Pn); A nisvo; TIB *nisvabhvo.
ubhubha.phala] C (also Pn); A ubhubha phala.
nabhopama iti ||] A (and TIB); C nabhopama |.
vyu] A; C vyu.

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

||

35

CMP03.042/ vajragurur ha || anantarokta.vykhy.tantreava 430 nirdia tad darayma


CMP03.043/ atha bhagavn sarva.tathgatn sarva.bodhisattv ca tathava ca

praviya toanrthya tathgatdhipater daa.vyn ha || 431

CMP03.044/ prpna.samnkhyn 432 udna.vyna.sajakn |

CMP03.045/ nga.krma.kkar 433 ca devadatta.dhanajayn ||

CMP03.046/ ktvatn 434 tmano bimba str.tva 435 nirmyate punar iti ||

CMP03.047/ ete daa vyava r.sarva.buddha.samyoga.kin.j[C:50a]la.savara.naye 436

yena yena rutenkts 437 ts tn apy 438 ha ||


/p. 374/

CMP03.048/ kokhya 439 koava 440 koa 441 kobha ca karaka 442 |

CMP03.049/ kolkhya 443 kolava 444 kola kolbha ca kalis 445 tath ||

CMP03.050/ etni daa nmni vajra.mukh.mahyoga.tantre 'pi[A:18a] yathrutrthena


daa.vyn prha || prpnodna.samna.vynodvha.vivha.savha.pravha.nirvh cti ||
CMP03.051/ vajraiya uvca || prdi.daa.vyavo 'smin kye kutra prativasanti 446 | ki

kurvanti ca brhi bhagavan vajraguru st 447 ||


CMP03.052/ vajragurur ha || paca vyava kya.vibhge sthitv kya.vypra kurvanti |
paca vyava cakur.dy.yatane sthitv indriya.vypra kurvanti |

CMP03.053/ tatra pro hdi.stho 448 'kobhyas tathgata | apno guda.stho ratnasambhavas

tathgata | udna 449 kaha.stho 'mitbhas tathgata | samno nbhi.stho 'moghasiddhis

430
431

432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449

anantarokta.vykhytantreaiva] C; A anantarokta vykhytantreaiva.


atha bhagavn sarva.tathgatn sarva.bodhisattv ca tathaiva ca praviya toarthya tathgatdhipate
daa.vyn ha ||] emendation; A atha tathgat sarva.bodhisattv caiva ca praviya toaarthya
tathgatdhipayate ||; C atha bhagavn sarva.tathgatn sarva.bodhisattv ca tathaiva ca praviya
toanrthya daa.vyn ha |; Pn atha tathgat sarva.bodhisattv caiva ca praviya toanrthya
tathgatdhipate |. The Tibetan translation treats this as a verse: de nas de bzhin gshegs pa kun dang | de bzhin
byang chub sems dpa' rnams | de bzhin gshegs pa bdag po de | mnyes bya'i phyir ni zhugs par 'gyur ||.
prpna.] A; C propna..
.kkar] C (also Pn); A .kkal.
ktvaitn] C; A ktvaitad.
strtva] C; A tritattva; Pn strtattva.
r.sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savara.naye] C; A
r.sarva.buddha.samgama.yoga.kin.jla.savara.naye.
rutenokts] A rutena ukts; C rutenokt.
ts tn apy] rectification (also Pn); A tnastn apy; C tn tn apy.
kokhya] C; TIB koakhya; A koka.
koava] C (also Pn) (and TIB); A koaca.
koa] AC; Pn ko.
karaka] AC; TIB koraga; Pn koraka.
kolkhya] C; TIB kolakhya; A kolka.
kolava] C and A; TIB kolav.
kalis] A; C kalas; TIB kola.
prativasanti] A; C prativeanti.
vajraguru st] A; C vajraguru sta.
hdistho] C; A hdastho; Pn hdayastho.
udna] C (also Pn); A udna.

36

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

tathgata | vyna sarva.sandhi.stho 450 vairocanas tathgata iti || udvho rpam | vivha 451
abda | savho 452 gandha | pravho rasa | nirvha 453 spara cti |
/p. 375/

CMP03.054/ ete daa vyava punar ucchvsa.pravs 454 bhavanti | te ca punar


vyavydi.catur.maaltmak bhavanti || te ca puna catur.devy.tmak bhavanti | te ca puna
paca.bhttmak bha[A:18b]vanti | te ca punar dardi.paca.jntmak bhavanti | te ca puna

sitdi.paca.ramy.tmak 455 bhavanti | te ca puna paca.tathgattmak bhavanti | te ca punas


try.akardhro 456 bhtv pravea.sthiti.vyutthna.kramea vajra.jpa krayanti | te ca punar

vyavo 'krasydhro 457 bhtv aea.vk.pravyhra 458 krayanti | te ca punar anhata


vypya 459 nisvabhv bhavanti ||

CMP03.055/ vajraiya uvca || katha bhagavann ete 460 daa vyava ekneka.svabhvena

div.rtrau sva.kye spharaa.saharaa kurvanti | brhi bhagavn 461 vajraguru st 462 ||


CMP03.056/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva r.tattva.sagrahdau mla.tantre
ctta[C:50b]ra.tantre ca vyu.tattva na vispaenktam | sandhyya.bhita.tvt 463 |
vykhy.tantre tu yath.rutena bhita tad avatryate ||
CMP03.057/ nsik.cchidra.sambhta paca.buddha.kula.sthita 464 |

CMP03.058/ paca.vyrdhva.sacro dehe carati 465 nityaa ||


/p. 376/

CMP03.059/ savti.ghra.sacro 466 dvrt tasya vinista 467 |

CMP03.060/ vma.dakia.dvandv ca stabdha 468 cate catur.vidh ||


CMP03.061/

469

dakit pra[A:19a]saro dhtur hutabhug.maala 470 ca vai 471 |

CMP03.062/ rakta.varam ida vyakta 472 padma.nthasya sacaret ||


CMP03.063/ vmc ca prasaro dhtur vyu.maala.nista |

CMP03.064/ harita.yma.saka 473 karma.nthasya sacaret ||


450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468

sarva.sandhi.stho] A (and TIB); C sarvgasandhistho.


vivha] A (and TIB); C vivha ca.
savho] A (and TIB); C eva savho.
nirvha] C (also Pn); A nirvha.
ucchvsa.pravs] C (also Pn); A uvsa.pravs.
.pacaramytmak] C (and TIB; also Pn); A .pacarasmtmak
try.akardhro] AC; Pn try.akardhr.
'krasydhro] AC; Pn 'krasydhr.
aea.vk.pravyhra] A 'eavkpravyhra; C aeavkyapravyhraa. The Tibetan translation seems to
follow the latter.
anhata vypya] A; C hta prpya.
ete] A; C eta.
bhagavn] rectification; AC bhagavan.
vajraguru st] A; C vajraguror sta.
sandhyya.bhitatvt] A; C sandhybhitatvt.
paca.buddha.kula.sthita] A (and TIB); C pacabuddhakule sthita.
carati] A; C sacarati.
.sacro] C; A sacrd.
vinista] rectification; A vinita; C vinirita; Pn vinist.
.dvandv ca stabdha] emendation (also Pn); A .dvandv ca tacca; C .dvandvs tu stabdha.

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

37

CMP03.065/ dvandvasya prasaro dhtu kanaka.vara.sannibha 474 |


CMP03.066/ mhendra.maala cava ratna.nthasya sacaret ||
/p. 377/

CMP03.067/ stabdho na prasaro 475 dhtu kad vrua.maalam 476 |


CMP03.068/ uddha.sphaika.saka vajra.nthasya sacaret ||
CMP03.069/ sarva.dhtn 477 samuddhtya hy dhrdheya.dhrita 478 |
CMP03.070/ vairocana.mahkyo marante vinicaret 479 ||

CMP03.071/ catur.maalam etadd hi japen nitya samhita |

CMP03.072/ aho.rtra sad jpyo 480 mantri japa.sakhyay 481 ||


CMP03.073/ ity ukta bhagavat vajraml.mahyoga.tantre 482 | asyyam artha 483 ||

vajra.padmayor 484 nsikbhy rami vinicaret | rdhva.gata savti.nsgrd


vma.dakia.dvandva.stabdha.kramea nicarati |
CMP03.074/ tatrya krama | vma.ghrd vinirgato vyur amoghasiddhis tathgata |
vyu.svabhvo vyavya.maala harita.y[A:19b]ma.rami.svarpam iti || dakia.ghrt

sacarito vyur amitbhas tathgata | teja.svabhvo 'gni.maala rakta.rami.svabhvam 485 |

ghra.dvandvd 486 vinirgato vy ratnasambhavo mhendra.maala pta.rami.svabhvam 487

|| stabdho manda.pracro vyur akobhya 488 |


469

470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488

/p. 378/

svacchbdhatu.svabhvo 489

From this point until the line ``vajranthasya sacaret'' corresponds to the DK redaction of the Vajraml in the
Twelfth Chapter, ``Explanation of Wind Reality,'' from 222b7 to 223a2. This is also the section (plus one following
verse, ``sarvadhtn samuddhtya,'' etc.) which corresponds to the verses cited in the same context in the
Pacakrama. The Sanskrit for these verses runs: rdhvaghrd vinikrnto vma.dakina.dvandvata | stabdha
ceti caturdh syd vel tv dhytmik smt || kaha.hn.nbhi.guhybje gatygati vinirdiet | vihared
ardhaymika paripy yathkramam || dakin nirgato ramir hutabhu.maala ca tat | raktavaram ida
vyakta padmantho 'tra devat || vmd vinirgato ramir vyu.maala.sajita | harita.yma.saka
karmantho 'tra devat || dvbhy vinirgato rami ptavaro mahdyuti | mhendra.maala caitad
ratnantho 'tra devat || stabdho manda.pracras tu sita.kundendu.sannibha | maala vrua caitad
vajrantho 'tra devat || sarva.dehnugo vyu sarvacea.pravartaka | Vairocana.svabhvo 'sau mta.kyd
vinicaret ||. See PK I.1723.
hutabhug.maala] A, C and SUT; Pn hutabhu.maala.
ca vai] AC; SUT sthitta and gives also variant readings sthita, ca vai, caiva, caiva, cava, and caret.
vyakta] C and SUT; A vaktra.
harita.yma.saka] SUT (MS A); C harita.yma.saksa.; A harita syma.saka.
kanaka.vara.sannibha] C and SUT; A kanakavara[sya] sannibha; Pn follows uncorrected reading of A.
na prasaro] A; C and SUT manda.prasaro.
.maala] C and SUT; A .maala.
sarva.dhtn] A, C and SUT; Pn sarva.dhtu.
hy dhrdheya.dhrita] A; C v hy dhrdheya.dhribhi; SUT dhrdheya.dhribhi.
marante vinicaret] emendation; AC both marante.na.vinicaret; SUT vairocanasya mahvyur mtakyd
vinicaret.
jpyo] C; A jpo.
japa.sakhyay] C; A japa.sakay(eti); Pn japasaka(khya)y.
vajraml.mahyoga.tantre] C (and TIB); A vajraml.yoga.tantre.
asyyam artha] AC; Pn asyyamamartha.
vajra.padmayor] A; C padma.vajrayor.
'gni.maala rakta.rami.svabhvam] AC; Pn 'gni.maala.rakta.rami.svabhva.
ghra.dvandvd] C; A dvandvd ghrd.
ptaramisvabhva] A; C pta ramisvabhva.
akobhya] AC; Pn akobhyas tathgata; TIB suggests *akobhyasvabhva (mi bskyod pa'i ngo bo nyid).

38

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

vrua.maala veta.rami.svabhvam | catvri dhtu.maalni vyno vypto vyur na

nicarati 490 rami r.vairocanas tathgata kha.sama.svabhva |

CMP03.075/ kintv ekaiko ramir vinicaret | paca.paca.ramir vinirgacchati 491 | ekena

dhtu.maalena catvro dhtavo vypt 492 iti || ekaikasminn api maale 493
try.akara.mantr[C:51a]dhipati pravedi.kramea svayam eva satata japed iti || sakepato
vyu.tattvam ukta 494 ||

CMP03.076/ vajraiya uvca || guru.pda.prasdd 495 vyu.tattvam gamdhigambhy 496


suikito 'ham | adhun mantra.tattvasya lakaa jtum icchmi | anukampm updya

nirdiatu 497 bhagavn vajraguru 498 st ||


CMP03.077/ vajragurur ha ||[A:20a] sdhu sdhu mahsattva mantra.tattva nma
tattva.sagrahdau mla.tantre cttara.tantre ca kevala mantra.mtram udrita mantroddhro na
pradarita | 499 vykhy.tantre tu mantroddhro mantra.saketo mantrrtho mantra.tattva ca 500

bhagavat

/p. 379/

sadbhvena vivtam || ato vykhy.tantram anadhigat 501

bhya.mantra.parya 502 na prajnanti | tasmd yatnata u vykhy.tantrnusrea

mantra.tattva te pratibodhaymi 503 |

CMP03.078/ tatra sarpdi.mantr likli.samudbhav 504 | te tattvam anhatodbhava

try.akaram | yasmt sarvamantr 505 str.pun.napusaka.svabhv 506 yathlabdhopadeena 507

try.akare pravianti | tena 508 try.akara sarva.mantrdhipati | te ca punar ekaikao 509 'nhatena
saha tribhis tribhir akarair nipann |
CMP03.079/ adhun 'kara.trayasya vypro 510 nirdiyate 511 | tatra tvat trisayogd

devat.mrti 512 nipdayati | sa eva pravea.sthiti.vyutthna.kramea deham aharnia


dhrayati 513 | sa evliklibhi saha dvayendriya.sampatti[A:20b].kle 'dhomukho bhtv

489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513

svacchbdhtu.svabhvo] C; A svabhva |; Pn ; TIB suggests svaccha.. Original reading was likely


svacch.svabhvo, with .abdhtu. subsequently added as an editorial gloss.
vyur na nicarati rami] A; C vyur na nirgato vypta.rami. TIB seems to follow C.
vinirgacchati] C; A nicati; Pn nicarati.
vypt] A; C vypta.
ekaikasminn api maale] A (and TIB); C ekaika.rami.maale.
vyu.tattvam ukta] C vyutattvam uktam iti; A vyu.tattva ukta.
guru.pda.prasdd] A; C vajra.guru.pda.prasdd.
vyu.tattvam gamdhigambhy] C vyu.tattva gamdhigambhy; A
vyu.tattvgamamadhigambhy.
nirdiatu] C (also Pn); A nirdiayatu.
vajraguru] A; C vajraguru.
pradarita] A; C darito.
ca] C (also Pn); A .
vykhy.tantram anadhigat] A; C vykhytantrnadhigat.
bhya.mantra.parya] A; C bhyamantraparya |.
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi.
sarpdi.mantr likli.samudbhav] C; A sarpydimantr aliklisamudbhavs. As sarpa. is well-attested in, e.g.,
PU, I follow C here. Pn tatra(tre)me'rcdimantr liklisamudbhavs.
sarva.mantr] A; C sarve mantr.
.svabhv] A; C .svabhv.
yathlabdhopadeena] A; C yathopalabdhopadeena.
tena] C (and TIB; also Pn); A te, with na written in upper margin.
ekaikao] C; A ekaiko.
'kara.trayasya vypro] A 'kara.trayasya vypr; C akara.vypro; Pn 'kara.trayasya vyprn(r).
nirdiyate] AC; Pn nirdiyante.
devat.mrti] rectification (also Pn); AC devatmrti.
dhrayati] emendation (also Pn); C dhrayanti; A dhrayanti. C adds here: etad vdyety artha | anutpda |.

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

guhya.nsik.cchidrc chukra.rpea vinirgatya 514 sattva.dhtn utpdayati 515 | sa eva

prymena saha punar rdhva gatv indriya.dvra 516 prabodhya savti.ghra-

39

/p. 380/

dvrd 517 vma.dakidi.kramea nirgatynbhogena vajra.jpa ktv prva.karmvaraa

viodhayati 518 | sa evhortra.kramea japa.sakhym upalakya 519 vrudi.maalodaye 520

sitdi.varam ritya ntikdi.sarva.karmi karoti | sa evkara.rpea parikalpito 521

nbhipandita.jihvgrtydi.vgjpa.lakaena 522 jpa 523 ktv bhya.vardi.kriym ritya


ntikdi.sarva.karmi karoti 524 | [C:51b]sa eva

try.akara.odhana.bodhana.jvalana.kramehra 525 viodhya nirmaya karoti 526 | eva

kaevarvasthy 527 sarva ktv paryante 'nhate praviya punar api prkta.deham ritya

tathava sarva karoti 528 ||


||

CMP03.080/ idn try.akarotpattim ha || bhagavn 529 sandhy.vykaraa.mahyoga.tantre


CMP03.081/ ekdir nava.madhye tu daabhir yo na badhyate |

CMP03.082/ tam abaddha vi[A:21a]jnyt 530 sa vetti parama padam ||


/p. 381/

CMP03.083/ svara.vyajana.var 531 ca nava.sakhynuvartina 532 |

CMP03.084/ abaddhnyonya.sayogd 533 yo vetti sa jagad.guru ||

CMP03.085/ yo buddhv 534 vchayet siddhi vimukti.phala.sampadam |


CMP03.086/ sa tad eva sampnoti arpd 535 rpa.varjitam ||

CMP03.087/ bhtntena samyukta kaldi.oae sthitam 536 |


514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536

vinirgatya] A; C nirgatya.
utpdayati] C (also Pn); A utpdayanti.
gatv indriya.dvra] AC; Pn gandhendriya.dvra.
savti.ghra.dvrd] A (and TIB); C savti.dvra.ghra.dvrt.
viodhayati] C (also Pn); A viodhayanti.
upalakya] AC; Pn upalabhya.
vrudi.maalodaye] C; A vruydi.maalodaye, though it may have been corrected.
parikalpito] AC parikalpite; Pn parikalpite.
nbhipandita.jihvgretydi.vgjpa.lakaena] rectification (STTS); A nbhispanditajihvgreavgjpa.lakaena,
but I cannot recognize the inserted syllables; C nbhispandita.jihvgreetydi.vgjpa.lakae; Pn
nbhispandita.jihvgrea ktyetydi.vgjpalakaena.
jpa] C; A japa.
karoti] C (also Pn); A kurvanti.
tryakara.odhana.bodhana.jvalana.kramehra] A; C .jvlana.; Pn .krame' 'hra.
karoti] C (also Pn); A karotti.
kaevarvasthy] A; C kalevarvasthy; Pn kte varvasthy.
karoti] C (also Pn); A karotti.
bhagavn] A; C (and TIB) .
vijnyt] C (also Pn); A vijjnyt.
svara.vyajana.var] AC; Pn svara.vyajana.var.
nava.sakhynuvartina] C (also Pn); A nava.sakhynuvarttina.
abaddhnyonya.sayogd] C abaddh anyonyasayogd; A abaddhnyonya.sayog; PK
abaddhnyonya.sayogd. PK and PKYM support this emendation.
buddhv] C (and TIB); A buddh; Pn buddh(ddhv).
arpd] C (and TIB); A arp; Pn arpo.
kaldioae sthitam] A; C kaldioaai sthitam

40

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP03.088/ paca.pacaka.sayukta catus.traya.niyojitam ||


CMP03.089/ snusvra sadrgha ca gua.sayoga.lopavat |
CMP03.090/ hrasva samasta.vkya syn na cneka na cakakam ||
CMP03.091/ yakrrthena yat kicit kartavya siddhim icchat |
CMP03.092/ rephdi.tritayenava jagat.krya pravartate ||
CMP03.093/ ye var phata prokt abhimukh ca 537 ye puna |
CMP03.094/ str.pun.napusaks 538 te ca dhtv.di.parikalpit ||

CMP03.095/ adha.rdhva.samyukt 539 jtv buddhy niyojit 540 |

CMP03.096/ abhir ukta catus.tryaikn 541 nisvabhvaikabhva.jm 542 ||


/p. 382/

CMP03.097/ tn ydy.arthe 543 samyojya 544 try.adhva.jna 545 tu jyate |


CMP03.098/ svapnendraj[A:21b]la.vad vidvn 546 kuryj jagat tri.dhtuke ||

CMP03.099/ pravyhram 547 ida mantra nisvabhva.svabhva.jam |

CMP03.100/ tata pariata rpa yad devatopalambhakam 548 ||


CMP03.101/ sketika tri.tattva.stha prakti.jpa.lakaam 549 |

CMP03.102/ ankhyeyam 550 anuccrya bodhicittam ida param ||

CMP03.103/ tad eva tritayaika syd anirgamam angamam |

CMP03.104/ anirodha pranta ca 551 vatoccheda.varjitam ||


CMP03.105/ try.adhva.vid.kta.sakalpam 552 kbheda.lakaam |
CMP03.106/ pramrthikam evda pratytmavedya.lakaam ||

537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552

ca] A (and PK); C cpi.


str.pun.napusaks] C; A strpunnapusakas.
adha.rdhva.samyukt] AC; PK adha.rdhva.samyukta.
niyojit] AC; PK niyojayet.
catustryaikn] C catustryekn; A catutraikn; Pn catustrai(stryai)kn.
nisvabhvaikabhvajm] A nisvabhvaikabhvaj; C nisvabhvaikasvabhvajm.
tn ydyarthe] C; A trnydyarthe; Pn tr(try)dydyarthe.
samyojya] C (also Pn); A samyoja.
try.adhva.jna] rectification (also Pn); AC try.adhva.jnas.
vidvn] C; A vidvra; Pn bidhv.
pravyhram] C; A pratyhram. PK has both of these readings in its MS tradition; Mimaki and Tomabechi favor
pravyhra; PK pratyhra; PKYM pravyhra. I here read pravyhram, as this term is found elsewhere
in CMP.
devatopalambhakam] rectification (PK and PKYM); A reads devatopalambh(a/i)kam (vowel has been corrected
seemingly from a to i, but uncertain); C devatopalabdhikam; PK .upalambhaka
(variants: .upalambhika/.upalabhika); PN daivatopalambhaka.
prakti.jpa.lakaam] A; C praktijpasya lakaam.
ankhyeyam] A; C andheyam.
anirodha pranta ca] rectification; A anirodhaprasnta ca; C anirodhapranta ca; Pn anirodha pranta
ca.
try.adhva.vid.kta.sakalpam] AC; Pn try.adhva.vid'kta.sakalpam.

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

41

CMP03.107/ sarvsv api 553 kriysv eva 554 niadydiu yogavit |

CMP03.108/ ankhyeyam 555 anuccrya try.adhvtta japet sad ||


/p. 383/

CMP03.109/ pardi.japa prokta 556 pacaviac.chata.dvayam 557 |

CMP03.110/ caturbhir guita samyak catur.yoga 558 ata nava ||

CMP03.111/ nava.ata tu yad da 559 caturviati.parikramai 560 |

CMP03.112/ pratyutpdd bhavet tac ca 561 dvy.ayu[C:52a]ta ata.oaam ||


CMP03.113/ tad ittha guhya.sandhyy skma.yoga prakitam |
CMP03.114/ dhyndhyayana.vta tu tathpi japa ucyate ||
CMP03.115/ ity adhytma.mantra.tattvam 562 ucyate 563 ||[A:22a]

CMP03.116/ vajraiya uvca || dhytmika.vg.akara.pravtti.krae 564 'pagata.saaya 565

| api ca hrasva samasta.vkya 566 syd ity ukta bhagavat tat katha hrasvo 'kra 567

samasta.vk.pravtte kraa 568 bhavati ||

CMP03.117/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva | iha prvacanik 569 vykaraa

purasktya 570 kevala.abdrtha.mtram anusmaranti 571 | na /p. 384/ tu 572 punar akaram
abhilpa ca kutra kasmt katha pravartata iti | yathbhtkara.tattva na prajnanti

buddha.gocaratvt | u deannusrea te pratibodhaymi 573 |


CMP03.118/ abdas tvad li.kli.maya | lty akrdi.oaa.svar | klti kakrdi.vars
trayastriat 574 ||

575

oaa.svara.sayuktam ekonapacal.lipika 576 sarvam

asta.vyasta.samasta.svara.vyajana.bindu.visarga.sahit 577 .dhtu.vibhakti.samsa.padavigraha 5

553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576

sarvsv api] A; C sarvsvpi.


kriysv eva] C; A kriy caiva; Pn kriycai(sve)va.
ankhyeyam] A; C andheyam.
prokta] rectification (PK); A prokt; C prokta.
pacaviacchatadvayam] A; C pacaviatiatadvaya.
caturyoga] A; C caturyoga.
yad da] PK (also Pn); A ya da; C yad uddia.
caturviati.parikramai] AC; PK caturviat.parikramai.
tac ca] A; C (and PK) tatra; Pn tat tu.
adhytma.mantra.tattvam] C; Pn (who worked exclusively from A) adhytma.maitra.tattvam; on my reading A has
dhytma.mentra.tattvam.
ucyate] C; A ity ucyate.
dhytmika.vg.akara.pravtti.krae] rectification (also Pn); A adhytmika.vgakara.pravtti.krae; C
dhytma.vg.akara.pravtti.karae.
'pagata.saaya] AC; Pn 'pagata saaya.
samasta.vkya] AC; Pn samasta vkya.
hrasvo 'kra] rectification; A hrasva akra; C hrasva akra.
samasta.vk.pravtte kraa] A; C samasta.vkya.pravtti.kraa.
prvacanik] C; A pravacanik.
purasktya] C (and TIB); A puraskta; Pn puraskta(tya).
anusmaranti] AC; TIB rjes su 'brang (*anusranti).
na tu] A; C na.
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi.
trayastriat] A; C trayastriak.
A inserts katha; C (and TIB) .
ekonapacallipika] A ekonnapacallipika; C ekonapacatalipika.

42

78

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

.strliga 579 .tianta.kt.taddhita.pratyaydibhir 580 bhya.paryanta 581 vykaraam iti nma

saketakena paribhaena 582 jyate ||[A:22b] atas tasya


pada.vkya.cchando.vtta.loka.gth.daakdibhi 583

caturatishasra.dharma.skandha 584 .strnta.tantra.kalpa.tripiaka.kvya.nakdayo

laukika.lokottara.stri 585 sambhavanti 586 | stram ritya sarva.siddhaya sampadyante ||


yathkta bhagavat lakvatra.stre ||
/p. 385/

CMP03.119/ tadyath mahmate kacid eva purua pradpa ghya dhanam

anveayati| 587 evam eva mahmate vg.vikalpa.ruta.pradpena bodhisattv

mahsattv vg.vikalpa.rahit 588 sva.pratytma.gatim 589 anupraviantti |


CMP03.120/ kintu te pada.vkydi.gata.vara.vie vijna.bhto 'yam akra |

yasmd akra.svara.viyukt na 590 santi kakrdayo var | 591 halantatvn 592 na bhavanti
vcy | yathkta bhagavat nma.sagtikym |
CMP03.121/ akra sarva.vargryo mahrtha paramkara |
CMP03.122/ mahpro hy anutpdo vg.u[C:52b]dhra.varjita |
CMP03.123/ sarvbhilpa.hetv.agrya sarva.vk.suprabhsvara iti[A:23a] ||
CMP03.124/ tenkta bhagavat sakala.dhyna.mukha.bja.padam | akro mukha
sarva.dharmm dy.anutpannatvd iti | sahajkara tu punar ucyate |
vajra.maallakra.tantre 593 'py akra dyotayann ha ||

CMP03.125/ jvalanta dpa.sada hdi madhyam anhatam |

CMP03.126/ akara parama skmam akra 594 parama prabhum 595 iti ||
CMP03.127/ eva sarva.tathgat akrnvayam akra.hetu.bhtam akra.nirjtam 596

uccarita.pradhvansi.svabhva vg.vikalpa.lakaa yath577


578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596

/p. 386/

bhta 597 jtv

.sahit.] A; C sahit.
.vigraha.] rectification (also Pn); AC vigrahas..
.strliga.] A; C strligas; Pn striliga; TIB suggests *triliga (rtags gsum).
.pratyaydibhir] A; C .pratyaydi..
bhyaparyanta] A; C bhyaparyanta.
paribhaena] AC; Pn paribha[m]ena.
pada.vkya.cchando.vtta.loka.gth.daakdibhi] C; A pada.vkya.cchanda.vtti.loka.gth.daakdibhi;
Pn pada.vkya.cchando.vtti.loka.gth.daakdibhi.
caturati.shasra.dharma.skandha.] rectification; A caturati.sahasra.dharma.skandha; C
caturati.shasra.dharma.skandha.
lokottara.stri] A; C lokottari stri.
sambhavanti] C; A sambhvyante.
ghya dhanam anveayati |] A; C ghya dhanam anveayati | asmin pradee | (there follow eight deleted syllables);
LAS ghtv dhanam avalokayed ida me dhanam eva.vidham asmin pradea iti.
vgvikalpa.rahit] AC; LAS vgvikalpa.rahit.
sva.pratytma.gatim] AC; LAS sva.pratytmrya.gatim; Pn sva.pratyaytmrtha.gati; SS pratytma.gatim.
akra.svara.viyukt na] A akra.svara.viyuktni; C (and TIB) akra.svar.sayukt na.
var |] C (and TIB); A var.
halantatvn] AC; Pn phala tattvn.
vajra.maallakra.tantre] C; A vajra.malakra.tantre.
akra] AC (and TIB); AK mahrtha.
prabhum] A; C vibhum [either reading is suitable].
akra.nirjtam] A; C akra.nirytam [either reading is suitable].

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

43

abdpaabda.nirapeka 598 sattvaynuaya.bhedena 599 vineya.janebhyo dharma deayantti


|
CMP03.128/ ata evkta 600 bhagavat 601 lakvatra.stre ||
CMP03.129/ artha.pratiaraena mahmate bodhisattvena mahsattvena
bhavitavya | na vyajana.pratiaraena | vyajannusr mahmate kula.putro v

kula.duhit v svam tmna ca nayati | paramrtha ca 602 para nvabodhayati


|
CMP03.130/ tadyath mahmate aguly kacit 603 kasyacit kicid darayet 604 |

sa cpy aguly.agram 605 eva pratisared vkitum | evam eva mahmate b[A:
23b]la.jty iva 606 bla.pthagjana.varg 607

yathrutguly.agrbhinivebhinivi 608 eva 609 kla 610 kariyanti | na

yathrutguly.agrrtha 611 hitv paramrtham anveayanti 612 |


/p. 387/

CMP03.131/ tasmd artha.kmena 613 te sevany 614 | ato vipart ye 615

yathrutrthbhinivis te varjany arthnveiti 616 ||

CMP03.132/ vk.pravttir api catur.vidhty 617 ukta bhagavat atrava stre

CMP03.133/ catur.vidha mahmate vg.vikalpa.lakaa bhavati 618 || yad uta

lakaa.vk svapna.vk dauhulybhinivea.vk 619 | andi.kla.vikalpa.vk | tatra


mahmate lakaa.vk sva.vikalpa.rpa.nimittbhinivet pravartate | svapna.vk

punar mahmate prvnubhta.viaynusmarat pratinibaddha.viaybhvc 620 ca


pravartate | dauhulya.vikalpbhinivea.vk 621 punar mahmate

sattva.prva.kta.karmnusmarat 622 pravartate | andi.kla.vikalpa.vk punar


597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622

C inserts tva here; TIB seems to have a similar reading (nyid).


abdpaabda.nirapeka] A; C abdpaabda.nirapek [either reading is suitable].
sattvaynuaya.bhedena] C; A sarvaynubhedena; TIB sems can gyi bsam pa'i dbye bas (*sattvaya.bhedena).
ata evokta] A; C ata eva cokta.
bhagavat] A; C bhagavt.
ca] C; A . LAS paramrthan parca.
aguly kacit] rectification (LAS; also Pn); A agulyt kacit; C only aguly.
darayet] AC; LAS darayet.
sa cpy agulyagram] A; C and LAS sa cgulyagram; Pn sa cpy agulygram.
iva] A and LAS; C iha.
bla.pthagjana.varg] A; C blagjana.varg.
yathrutguly.agrbhinivebhinivi] C and LAS; A yathrutguly.agrbhinivebhinivinm.
eva] A and LAS; C eva.
kla] AC; Pn kra.
yathrutgulyagrrtha] rectification (LAS); C yathgurutgulyagrrtha (or, perhaps, .gra tha); A
yathrut agulygrrtha; Pn yathrut agulyagrrtha.
anveayanti] A; C anveayiyanti; LAS gamiyanti.
artha.kmena] A and LAS; C artha.kmena na.
sevany] A and LAS; C sevany.
vipart ye] C and LAS; A vipartd; Pn vipart.
arthnveieti] C (also Pn); A arthnveaeti; LAS tattvnvein.
caturvidhety] C (also Pn); A caturvidham ity.
bhavati] C and LAS (also Pn); A bhavanti.
dauhulybhinivea.vk] AC; LAS and Pn dauhulya.vikalpbhinivea.vk.
pratinibaddha.viaybhvc] AC; LAS prativibuddha.viaybhvc
dauhulya.vikalpbhinivea.vk] A and LAS (and TIB); C dauhulybhinivea.vk.
sattva.prva.kta.karmnusmarat] C (also Pn); A sattva.prva.karmnusmarat; LAS
atru.prva.kta.karmnusmarat (or aktana., sukt[a]., aktata.).

44

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

mahmate andi.kla.prapacbhinivea.dauhulya.sva.b[A:24a]ja.vsanta 623

/p. 388/

pravartate | etadd hi 624 mahmate catur.vidha 625 vg.vikalpa.lakaam iti |

CMP03.134/ anena nyyena abdo 'krodbhavatvd akara | kara vino 'karam avina |

khasama.svabhva 626 yac chabda.dvrea prati[C:53a]pdyate | nipanna.krama tad apy

aktakam andi.nidhana.svabhvam iti | yathktam eka.naya.nirdea.stre 627 |

CMP03.135/ dharm ime abda.rutena vykt 628 dharm ca abda ca hi ntra


labhyate |

CMP03.136/ nayaikat 629 cpy avatrya dharmatm anuttar knti.var

spiyata iti 630 ||

CMP03.137/ yathkta vairocanbhisambodhi.cary.tantre |


CMP03.138/ api tu guhyakdhipate mantr lakaa sarva.buddhair na

kta na krita nnumoditam 631 |


CMP03.139/ tat kasya heto | e dharm dharmat yad uta utpdd v

tathgatnm anutpdd v tathgatn 632 sthitava dharm dharmat yad


uta mantr mantra.dharmat |
CMP03.140/ tatra 633 guhyakdhipate 'sti kmadhtv.varasya madayantik

nma vidy | tay sarvn kmvacarn 634 deva.putr[A:24b]n madena mrcchayati |


vividha.vicitra.ramay ca praden darayati | vividha.vicitra.paribhog

cbhinirmya 635 paranirmita.vaavartibhyo 636 devebhya 637 prayacchaty tman ca


paribhukte ||
/p. 389/

CMP03.141/ tadyathsti mahevarasya deva.putrasya mano.jav nma vidy |

tay 638 trishasra.mahshasre 639 loka.dhtau sarva.krya karoti |

sarvopabhoga.paribhog 640 cbhinirmya uddhvsa.kyikebhyo devebhya 641


prayacchaty tman ca paribhukte ||

623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641

andi.kla.prapacbhinivea.dauhulya.svabja.vsanta] C and LAS (also Pn); A


andi.kla.prapacbhinivea.dauhulya.svabja.vsant.
etaddhi] A and LAS; C etan.
catur.vidha] C; A catur.vidha..
khasama.svabhva] A; C khasama.svabhva.
eka.naya.nirdea.stre] A, SS, (and TIB); C eka.nirdea.krama.stre.
vykt] A and SS; C vykt |.
nayaikat] A; SS (also Pn) na caikat; C is ambiguous (either nayai. or nacai.).
spiyata iti] A; C spiyatheti; SS piyatheti.
nnumoditam] A; C npy anumoditam.
tathgatn] C (also Pn); in main text of Awritten in along lower margin.
tatra] A (and TIB); C atra; Pn tad.
sarvn kmvacarn] C; A sarvakmvacarn.
cbhinirmya] C (also Pn); A cbhinirmaya.
paranirmita.vaavartibhyo] C (also Pn); A parinirmita.vaavartibhyo.
devebhya] A; C devaputrebhya.
C inserts hi.
trishasra.mahshasre] A; C trishasra.mahssre.
sarvopabhoga.paribhog] A; C sarvopabhog.
devebhya] A; C devaputrebhya.

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

45

CMP03.142/ tadyath mhendra.jliko mantrair vividha.vicitrrthn 642

manuydikn 643 darayati | tadyathpi nma 644 mantrair my darayati |


tadyathpi nma 645 mantrair viam apanayati 646 jvardika ca |
nma 648

mantra.kalpik

devat 649

mantrai

reya 650

647

tadyathpi

sattvebhya prayacchati | 651

tadyathpi nma 652 mantrair agner uat nayati 653 tat ca sambhavati 654 |
/p. 390/

CMP03.143/ ebhir nidarana.padair mantra.prabhvo 'bhiraddhtavya iti | sa ca

mantra.prabhvo hi na mantrato nikrmati | na sattveu 655 praviati | na prayoktta

upalabhyate 656 || atha ca kulaputra mantrdhihna.dharmat sa[A:25a]mbhava


ntikrmati | kla.trayttatvt | sarvathcintya.prattya.samutpdbhinivartitatvc ca |
CMP03.144/ tasmt tarhi kula.putrcintya.dharmat.svabhva.gatigatena

satata.samita 657 mantranayo 658 'nugantavya iti || 659

CMP03.145/ evam dhytmika.bhya.mai.mantrauadhnm 660 a[C:53b]cintya.prabhvam 661

gamdhigambhy pratipdya | idn nipannnipanna.sattva.dhtn 662


yathbhta.vg.viuddhi darayann ha || kinnara.rja.paripcch.stre ||
CMP03.146/
nicaranti ||

663

kuta puna kinnardhipate sarva.sattvn ruta.gho

/p. 391/

CMP03.147/ ha || kt kula.putra sarva.sattvn ruta.gho nicaranti ||

CMP03.148/ ha || 664 na puna kinnardhipate adhytmika.koht 665


sarva.sattvn ruta.gho nicaranti ||

642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665

vividha.vicitrrthn] A; C vividha.vicitrn.
manuydikn] C (also Pn); A manuyadikn.
tadyathpi nma] C; A ; TIB lha ma yin rnams; Pn (after TIB) tadyath asurn.
tadyathpi nma] C; A .
apanayati] A; C apagacchati.
C inserts: tadyathpi nma mantrakalpik devat mantrair mras sattvebhya prayacchati |.
tadyathpi nma] A; C .
mantra.kalpik devat] A; C mantra.kalpit devat.
reya] C reyas (Pn reya); A raya.
C inserts: iti dvitya pha |.
tadyathpi nma] C; A .
uat nayati] C (also Pn); A uatnnayati (for uat nayati).
sambhavati] A; C bhavati.
sattveu] A; C sattve.
na prayoktta upalabhyate] A na pryoktta uplabhyate; C na prayoktta upa[u]labhyate; Pn reads na pr kta
upalabhyate, and emends (after TIB) to na dravyd utpadyate na kartur dyate.
satata.samita] C; A satatasamita.
acintya.prattya.samutpdbhinivartitatvc ca | tasmt tarhi kula.putrcintya.dharmat.svabhva.gatigatena
satata.samita mantranayo] Pn (after TIB) acintya.prattya.samutpdd siddhyati | kulaputra! ata sarve dharm
acintya.svabhvenety adhigamya sad tat satata.mantranayo.
acintyaprattyasamutpdbhinivartitatvc ca tasmt tarhi kulaputrcintyadharmat.svabhvagati gatena
satatasamita mantranayo 'nugantavya iti |] C; A has a damaged line here and reads:
acintyaprattyasamutpdbhini...svabhvagati gatena satatasamita mantranayo 'nugantavya iti |.
dhytmika.bhya.mai.mantrauadhnm] C (also Pn); A adhytmika.bhya.mai.mantrauadhnm.
acintya.prabhvam] A acintya.prabhvm (Pn acintya.prabhvam); C is unclear but seems to read .prabhvam.
nipannnipanna.sattvadhtn] A (and TIB); C nipannnipanna.sarvadhtn.
C inserts (not found in A or TIB): anyatama kulaputra kinnardhipati paripcchati |.
ha |] C (and TIB); not found in A.
adhytmika.koht] A; C (also Pn) dhytmaka.koht.

46

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP03.149/ ha || tat ki manyase kula.putra kybhyantara.koht

sarva.sattvn ruta.gho nicaranti | hosvic 666 cittt ||


CMP03.150/ ha || kinnardhipate na kyn na cittt | tat kasmdd heto | kyo
hi jao niceas 667 ta.kuya.kha.pratibhsopama 668 | [A:25b]citta cpy

anidarana myopamam apratigham 669 avijaptikam ||

CMP03.151/ ha || kya.citta.vinirmuktni 670 puna kula.putra kuto 'nyato

rutni 671 nicaranti ||

CMP03.152/ ha || kd amanaskrt 672 sambhavati 673 kinnardhipate

sarva.sattvn ruta.vijapti 674 ||


CMP03.153/ ha || tat ki manyase kula.putra yady ka na bhavet kuto rutni
nicareyu 675 ||
/p. 392/

677

CMP03.154/ ha || nka.vinirmukta 676 kinnardhipate kacid ruta.nicra ||

CMP03.155/ (ha ||) 678 tad anena te kula.putra paryyeava veditavyam | ye

kecid ruta.vypr nicaranti | sarve te 679 kn nicarantti | ka.svabhvni hi

rutni samanantara.nirytni 680 ca niruddhyante 681 | niruddhni

cka.svabhvatym 682 eva santihante |


CMP03.156/ ka.svabhv sarva.dharms te udht anudht v | tm

evka.koi.samat na vijahati 683 | ruta.mtr hi 684 kula.putra sarva.dharm


avijapti.vijapanys 685 te tu saketena

686

vyavahriyante | sa ca vyavahro

'vyavahra 687 | 688 yo hi ruta.saketena 689 vyavah[A:26a]ra 690 sa na ca kvacid


dharme 'bhiniviata iti || 691

666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689

hosvic] C and SS; A hosvi; Pn hosvit.


niceas] C (and TIB); A nicea; Pn niceatas.
ta.kuya.kha.pratibhsopama] AC; Pn ta.kuya.loha.marcik.kha.pratibhsopama.
apratigham] AC; SS apratima.
kyacittavinirmuktni] C (and TIB); A kya.vk.cittavinirmuktni; SS kya citta muktv tu.
rutni] AC; SS rutagho.
kd amanaskrt] A kamanaskrt (inserted syllable illegible); C amanaskrad kat; Pn ka te
manaskrt.
sambhavati] A; C sambhavanti.
ruta.vijapti] AC; Pn tatra.
rutni nicareyu] A; C rutnicareyu.
.vinirmukta] A; C .nirmukta.
ruta.nicra |] C (also Pn); A rutanicratadanena..
ha] emendation (TIB; also Pn); not found in A, C, or SS, though it is also added in latter by editor.
sarve te] A; C te sarve.
samanantara.nirytni] A; C and SS (and TIB) samanantara.vijtni.
niruddhyante] C (also Pn); A niruddhante.
cka.svabhvatym] AC; perhaps better cka.svabhvatm?
vijahati] emendation; AC both (singular) vijahti.
hi] C (also Pn); A di.
avijapti.vijapanys] AC; Pn avijapti.vijapanya.
From vyava. to .'vyavahra is obliterated in MS A due to damage.
te tu saketena vyavahriyante | sa ca vyavahro 'vyavahra] SS MS (though editor emends vyavahro
vyavahra to saketa.vyavahra); Pn abdena abdasaketena kathyante sa ca saketavyavahro.
'vyavahra |] C; A 'vyavahro.
ruta.saketena] C; A and SS ruta.saketa..

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

47

/p. 393/

CMP03.157/ eva 692 vg.vajra.samdhi.stho mahyog nipannnipanna.sattva.dhtn

doa.gua.varantmaka.vkya rutv nnulyate | na sahriyate 693 | nttrasyati | na

santrasati 694 | na vicikitsati | tathava laukika.lokottara.stra.daaka.troakdi.abda.racan[C:

54a]viea 695 rutv na rajyati na duyati na muhyati sarva.abdn 696 gatigatatvt |

yathkta bhagavat sarva.dharmpravtti.nirdea.stre 697 |

CMP03.158/ abda.ruta.pravea.pratiho 698 deva.putra bodhisattvo mahsattva

|| saced 699 gag.nad.vluk.samn 700 kalpn 701 kruyet 702 paribhyet 703

vitathair 704 asadbhtai

/p. 394/

padair 705 na tasya tatra 706 pratigha.cittam 707

utpadyate 708 || saced gag.nad.vluk.samn 709 kalpn 710 satkriyed guru.kriyed

mnyet 711 pjyet 712 sarva.sukhopadhnai


cvara.pia.pta.ayansana.glna.pratyaya.bhaiajya.parikrair na tasya

tatrnunaya.cittam 713 utpadyate 714 |

CMP03.159/ eva vg.vajra.samdhi.stho 715 'amvro 716 [A:26b]mantr

sarva.lbhlbha.yao.'yao.nind.praas.sukha.dukhair 717 na bdhyate na sahriyate | ata

690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702

703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716

vyavahra] SS; C vyavahra ca. From vyavah. (the end of p. 25b) to sahriyate (26a2), the text of A is mostly
obliterated. For nipannnipanna.sattva.dhtn doa.gua.varantmaka.vkya rutv nnulyate | na
sahriyate, Pn reads: nipannnipanna.sattvai saha stutibhir nsakto bhavati samyaktay tuo.
TIB here inserts a largish passage which I deem to be a Tibetan interpolation (see notes to translation and Pn, pp.
3536).
eva] A; C eva ca.
sahriyate] A sahriyati; C saklisyate [read: sakliyate].
santrasati] A; C sjjati [or sarjjati?].
laukika.lokottara.stra.daaka.troakdi.abda.racanviea] A; C
laukika.lokottara.stra.daaka.ch[]rakdi.abda.racanviea [sic for .craka.]; Pn .trakdi..
A inserts ca.
sarva.dharmpravtti.nirdea.stre] A and SS; C sarva.dharmprvtti.nirdea.stre.
abdaruta.pravea.pratiho] A; C abdaruta.pravee praviho; SS abdarutapravio; TIB sgra grag pa la 'jug pas
zhugs pa (*abda.ruta.praveena pravio?).
saced] AC; not found in SS.
gag.nad.vluk.samn] A; SS (also Pn) gagnad.blukasamn; C gag.nad.vlukopamn.
kalpn] AC; Pn akalpn.
kruyet] A (sic for kruyet); C kryet; SS ruyet (though, as Bendall notes that ``the Ms. reading looks more like
dyet'' [p. 27], perhaps the reading of C is to be preferred in this instancethe vowel length in A is unclear). Cf.
also Sanskrit.Wrterbuch der buddhistischen Texte aus den Turfan.Funden, 3. Lieferung, pp. 225226, where the
forms .kroa, .kroaka, and .kro are attested for the root .kru (in fact, it attests kroa in connection with
[pa]ribha). Pn kyet.
paribhyet] AC; Pn paribhet.
vitathair] AC; SS vitathaiva (though Bendall gives the MS reading as .aiva.r).
asadbhtai padair] A; C and SS asadbhta.padai.
tasya tatra] AC; SS tatra; Pn tasya tat.
pratigha.cittam] A and SS; C pratighta.cittam.
utpadyate] C and SS; A utpadyet; Pn utpdyeta.
gagnadvluksamn] A; C gagnadvlukopamn.
kalpn] AC; Pn akalpn.
mnyet] AC; Pn mnyeta.
pjyet] AC; Pn pjyeta.
tatrnunayacittam] C (and TIB); A tatrnutapacittam; Pn tatrnutpacittam.
utpadyate] C and SS; A utpadyet; Pn utpadyeta.
vg.vajra.samdhi.stho] AC; Pn vg.vajra.samdhi.sthito.
'amvro] A; C 'ambhmvro; Pn 'am(amai)varyo.

48

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

sarv ca loka.dharmn abhibhytpatti.kramam 718 atikramya citta.vivekam

anveayitu.kma 719 kalya.mitra paryupste 720 ||

CMP03.160/ || vgviveka.melvana.saaya.paricchedas 721 ttya ||

/p. 395/

717
718
719
720
721

sarva.lbhlbha.yao.'yao.nind.praas.sukha.dukhair] C
sarva.lbhlbh.yao.'yao.nind.praas.sukha.dukhair; A
sarva.lbhlbha.yao.'yao.nind.praas.sukha.dukha.
utpatti.kramam] AC; Pn utpatte kramam.
anveayitukma] A; C anveayatukma.
paryupste] C (also Pn); A paryupsta iti.
vgviveka.melvana.saaya.paricchedas] rectification; C (also Pn) vgviveka.melvaa.saaya.paricchedas; A
vgviveka.sasaya.melvaa.paricchedas.

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

49

Chapter IV ::
citta.viveka.melvana.saaya
.pariccheda
722

CMP04.001/ || vajraiya uvca || guru.pda.prasdd vyu.tattvnuprvea 723 mantra.tattve

vg.viveke cpagata.saaya 724 | idn citta.viveke 725 ikitu.kma katha ikate

gambhrdhimuktikn hitrthya 726 nirdiatu bhagavn vajraguru st ||

CMP04.002/ vajragurur ha || 727 sdhu sdhu mahsattva


sarva.tathgata.sampradya.bahirmukhnm aviayam atigambhra parama.duravagha
buddha.gocara paripcchasi | yasmc cittasya svabhvam amlam apratihitam anlayam

aligam avaram asasthnam 728 atndriya trkikm aviayam ity ukta bhagavat sarvatra
dean.phe | ato vajra.ynam ritya 729 buddhatva.kmena kalya.mitram rdhya

svacitta.svabh[A:27a]vo 'nveitavya | 730


CMP04.003/ yathkta bhagavat r.tattva.sagraha.tantre || pratipadyasva kula.putra

sva.citta.pratyavekaa.samdhnenti 731 || r.vairocanbhisambodhi.tantre 'py ha || sva.cittasya

yathbhta.parijna 732 bodhir iti || piaka.traya.naye 733 'py ha ||


/p. 396/

CMP04.004/ dragamam ekacaram 734 aarra guhayam |


CMP04.005/ ye citta sanniveayanti mucyante mra.bandhand iti ||
CMP04.006/ ata kran myopama.samdhi skt.kartu.kmena sarva.vi[C:
54b]kepvaraam apahya sarva.tathgata.sampradya.prptn vajra.gurn rdhya ||
r.jna.vajra.samuccaydi.vykhy.tantrnusrea vijna.traya prakty.bhsam
adhigantavyam iti | yathkta bhagavat 735 lakvatra.stre ||

722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735

[ CMP tr. 207--229


vyu.tattvnuprvea] AC; TIB rlung gi de kho na nyid kyi rim pas (*vyutattvnukramea?).
cpagata.saaya] AC; Pn cpagata saaya.
cittaviveke] C; A cittaviveka.
hitrthya] C (and TIB); A hitya.
vajragurur ha |] C (and TIB; also Pn); A .
asasthnam] A; C asthnam.
vajraynam ritya] A; C vajraynritya.
'nveitavya |] C; A is unclear: Pn 'nveavya |.
sva.citta.pratyavekaa.samdhnenti] emendation (STTS, also Pn); AC sva.citta.pratyavekaa samdhnenti.
yathbhta.parijna] AC; Pn yathbhta parijna.
piaka.traya.naye] C (also Pn); A piaka.tranaye.
dragamam ekacaram] A; C dragamamecakacaram.
bhagavat] C; A .

50

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP04.007/ punar apara mahmate bodhisattvena 736

sva.citta.dya.grhya.grhaka.vikalpa.gocara 737 parijtu.kmena 738


sagaik.sasarga.middha.nivaraa.vigatena bhavitavyam | (iti)

CMP04.008/ tatra vijna.traya.hetu.bht sakala.padrth 739 | yad uta svargpavarga 740


sthvara.jagama grhya.grhaka dvdaga.prattya.samu[A:27b]tpda.cakra
ubhubha.vikalpam lokndhakra str.pun.napusakdy.kram 741 utpatti.sthiti.pralaya

sakepatas 742 trai.dhtukam 743 indriya.pravicaya.gocara 744


yathkta bhagavat bhadrapli.paripcch.stre ||
/p. 397/

745

vijna.traya syt ||

CMP04.009/ bhagavn ha || yad bhadraple yantra karmdhikyt 746

pravartate 747 | tac ca 748 karmnurpi vijnbhinirvttam 749 | evam eva

arra.yantra vijndhikyt 750 pravartate | vicitrcarya.pravtta 751 cya

vijna.dhtu | kraka cya vijna.dhtu | arrotpdana.kart.tvt 752 | akaya


cya vijna.dhtur dharmadhtu.nievaatvt 753 | buddhi.sampanno 'ya 754

vijna.dhtu prva.arrraynusmaraatvt 755 | ditya.kiraa.sada cya


vijna.dhtur draavya |
CMP04.010/ tadyath ditya.kirao 756 durgandhev amedhya.kuapeu

sugandheu 757 pakajdiu nipatati 758 | na ca te sugandha.saleam upayti |

na ca daurgandhya.virahd ditya 759 sakrmati | evam evya vijna.dhtu


gthvaskara.bhakev api kara.yony.dipapatti /p. 398/ parighti |[A:28a] na
ca vijna.dhtus tair doair lipyata 760 iti || 761

736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760

bodhisattvena] A and LAS; C bodhisattvena mahsattvena.


svacitta.dya.grhya.grhaka.vikalpa.gocara] TIB and LAS; A svacittasya grhya.grhaka.vikalpa.gocaram; C
svacitta.dya.grhya.grhaka.vikalpa.buddha.gocara.
parijtu.kmena] C, TIB and LAS; A vijtukmena.
sakala.padrth] C (also Pn); A sakalapadrtho.
svargpavarga] AC; Pn svargpavarga.; TIB suggests *svargpya (mtho ris dang | ngan 'gro).
str.pun.napusakdy.kram] A; C (and TIB) strpunnapusakdy.tmakam.
utpatti.sthiti.pralaya sakepatas] C utpatti.sthiti.pralaya.sakepatas; A is unclear, reading perhaps
utpatti.sthiti.pralaya sakipatas; Pn utpatti.sthiti.pralaya.sakept.
trai.dhtukam] AC; Pn tri.dhtukam.
indriya.pravicaya.gocara] A (.caya. is written in the upper margin); C indriya.pracaya.gocara; Pn
indriya.pravicaya.gocara..
C inserts vetti.
yantra karmdhikyt] C; A yantrakarmdhikyt.
pravartate] C (also Pn); A pravartate.
tac ca] C; A tatra; Pn tat.
karmnurpi vijnbhinirvttam] rectification (also Pn); A karmnurpi vijnbhinivttam; C
karmnurpa.vijnbhinirvttam.
vijndhikyt] A; C vijnadhipatyt [sic for vijndhipatyt, which corresponds to TIB].
vicitrcarya.pravtta] A; C vicitrraya.pravtta.
.karttvt] A; C .kartkatvt.
dharmadhtu.nievaatvt] A; C dharmadhtu.nievat.
buddhi.sampanno 'ya] AC; Pn buddhi.sampannoya.
prva.arrraynusmaraatvt] A; C prvaarrraynusmarat.
ditya.kirao] AC; Pn ditya.kira.
Pn adds ca.
nipatati] AC; Pn nipatanti.
daurgandhya.virahd ditya] C (and TIB); A daurgandha.
lipyata] A; C na lipyata.

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

51

CMP04.011/ atha mahauadhir bhagavata pdayor nipatya bhagavantam etad


avocat | ki.rpa bhagavan vijna arrt pracyuta bhavati ||
CMP04.012/ bhagavn ha || sdhu sdhu mahauadhe 762 evam etat 763 |

yathdn coditas 764 te 'ha pratipdaymi 765 | parama.gambhro 'ya 766 pranas

tathgata.viaya.nirdeo 'ya 767 na catad vijna tathgatd te 768 nirde kacid


upalabhyate ||
CMP04.013/ atha bhadraplir bhagavantam etad avocat |
gambhra.prana.paripcch.kualo 769 bhagavan mahauadh rja.kumra 770

skma.nipu[C:55a]a.buddhi 771 ca ||
CMP04.014/ bhagavn ha || tath hy ea bhadraple mahauadh rjakumro

bhagavati vipayini 772 'varopita.kuala.mla | aya 773 bhadraple 774 mahauadh

rjakumra paca.jti-

/p. 399/

atni 775 paratrthiko 'bhavat | sa cyam eva 776

vipavn 777 kim aya vijna.dhtu ko 'yam vijnasya dhtu | 778 katham aya
vijna.dhtur iti | na cnena bhadraple vijnasya gatir gatir vsdit | aham asya
saaya vinodaymi ||
CMP04.015/ api[A:28b] ca vijnam iti ko 'rtha | bja 779 arrkuram

abhinirvartayati 780 | vijna vedany 781 smti pratilabhate | tasmd bja

vijnam 782 ity 783 ucyate ||

CMP04.016/ tadyath 784 badara.kharjrmrtaka.dima.vilva.kapitthdn

phalnm aneka.ras nipadyante 785 |

kauka 786 .tikta.madhurmla 787 .lavaa.kaydn ekaikabhavo rasa.vrya.vipko

bhavati | kasyacit kauko raso 788 bhavati | kasyacin madhura | 789 te phalnm

761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788

C adds parama.gambhti.
mahauadhe] emedation (also Pn); AC mahauadhi.
evam etat] A; C evam eva tat.
coditas] rectification (also Pn); C coditan (i.e. codita); A covitas.
pratipdaymi] A; C pratibodhaymi.
paramagambhro 'ya] A; C pararo 'ya.
'ya] A yan; C (and TIB) ya prana |.
tathgatd te] C (also Pn); A tathgatddhte.
C adds [']ya.
mahauadh rja.kumra] AC; Pn mahauadhi.rja.kumra.
skma.nipua.buddhi] A; C skma.nipua.niita.buddhi.
vipayini] A vipaye; C vipacini.
'varopita.kualamla | aya] A; C 'varopita.kualamlo 'ya.
A adds 'ya.
pacajti.atni] C (also Pn); A pacajti.atni.
eva] A; C eva.
vipavn] A; C pavn.
vijnasya dhtu |] AC; Pn vijnadhtu |.
bja] A; C bja tac ca.
abhinirvartayati] rectification (also Pn); AC abhinivartayati.
vedany] A; C vedany.
vijnam] C; A vijna.vijnam.
ity] A and TIB; C .
tadyath] A; C ta[tha]dyath.
nipadyante] A; C nipdyante.
kauka.] A; C ka.
.madhurmla.] C (also Pn); A madhur[b/v]la.
kauko raso] A; C kaka.raso.

52

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

antarhitn 790 yasmin yasmin 791 bjni tasmis tasminn eva 792 gu

/p. 400/

sakrmanti 793 | evam evya vijna.dhtur yasmin yasmi ca sakrmati


tasmis tasminn eva vedan.sakrntir bhavati | puyam apuya ca smti ca
sakrmati | api cya vijna.dhtu arra parityajya prajnti | idam me arra
parityaktam iti | tasmd aya vijna.dhtur ity ucyate | kuala karma prajnti |

akuala karma prajnti | imni ca me 794 karmi samanubaddhny 795 aha te


samanubaddha ity eva prajnti | ato vijnam 796 ity u[A:29a]cyate | punar apy

asya arrasya 797 sarva.kriy 798 vijpayaty ato vijnam 799 ity ucyate |
CMP04.017/ asmi charre vijna na kvacit pratihita bhavati | na ca
vijnd te arram upalabhyate |

CMP04.018/ tena hi bhadraple nu nda.satya 800 ida vijna payatti ||

CMP04.019/ eva vijnam avaram aligam asasthnam antmaka 801


sva.savitti.mtraka mahyna.stre scitam |

CMP04.020/ tathpi mah.vajra.yne 802 r.samjdau mahyoga.tantre nvatrya 803


gag.nad.vlukopamai kalpair api sva.cittasya yathbhta- /p. 401/ parijna kartu na akyate
| 804 tasmc chr.j[C:55b]na.vajra.samuccaya.mahyoga.tantrnusrea guru.pda.prasdd
vijna.trayasya yathbhta.parijna kartavyam | tat.tantrt kicid vajra.padam avatryate ||
CMP04.021/ atha mahbodhisattv 805 praamya bhagavata 806 pdayor

nipatya punar api papracchu | 807 aho st duravabodha vijna.traya nma


parama.duravagha 808 bhatu bhagavn bhatu sugato vijna.trayasya

bhedam 809 ||[A:29b]


CMP04.022/ bhagavn ha || yat prabhsvarodbhava vijna tad eva citta

mana iti | tan.ml sarva.dharm 810 saklea.vyavadntmak | tata


kalpandvaya bhavaty tm para cti |

789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810

madhura |] A; C madhura.rasas.
antarhitn] C; A antarahitn.
yasmin yasmin] C; A yasmin.
tasmis tasminn eva] C; A tasya tasyaiva.
bjni tasmis tasminn eva gu sakrmanti] emendation; A bjni tasya tasyaiva gu sakrmanti; C bja
sakrmati | tasmin tasmin rasasakrntir bhavati.
imni ca me] C; A imni.
samanubaddhny] sic for samanubandhny.
vijnam] A (and TIB); C vijnasya dhtur.
C inserts spara.samvitti.mtraka.
sarvakriy] A; C sarv kriy.
vijnam] A; C vijnadhtur.
nda.satya] rectification; AC nda.satyam.
asasthnam antmaka] C; A asasthntmaka (TIB reflects A: dbyibs med pa'i bdag nyid can).
mahvajrayne] A; C vajrayne.
mahyoga.tantre nvatrya] C mahyoga.tantrevatrya; A mahyoga.tantre avatrya.
TIB here inserts kun rdzob kyi bden pa mthong bar mi 'gyur ro zhes so. This passage is not found in either Skt. MS.
Pn reconstructs as ata savti.satya drau na pryate.
mahbodhisattv] AC; TIB suggests: bodhisattv mahsattv; Pn mah[.sattv] bodhisattv.
bhagavata] emendation (TIB and Pn); A bhagavanta; C bhagavanta.
papracchu |] A; C papracch |.
parama.duravagha] AC; Pn parama.duravagha
vijna.trayasya bhedam] AC; Pn vijna[trayabheda]m.
sarvadharm] A; C sarvadharm iti.

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

53

CMP04.023/ tad vijna vyu.vhanam | vyos tejas tejasa 811 salilam | salild

urv tebhya paca skandh a yatanni paca viay sarva ete 812
vyu.vijna.sammir | tato vijna.traya prakty.bhsa.pracra

parisphuam 813 anubhavati 814 | bhsa.heto praktaya sambhavantti |


CMP04.024/ em uddea.padn vistarea nirdea.melpakam ha ||

/p. 402/

CMP04.025/ tatra 815 prathamatara vijna.trayasya paryyas 816 tvan nirdiyate |

prajopya ity ukta bhagavat vyakta.sajakam 817 ida hi sandhy.vacanena


napusaka.pada.saketam avyaktam upalabdha.jna ca | tata citta mano 'tha vijnam iti |
paratantra parikalpita 818 parinipannam iti | rgo dveo moha iti tri.svabhvam 819
ity.di.paryya mahynikdnm api sdhraam | vajrayne tu paryyam ha |[A:30a] loka
lokbhsa lokopalabdham 820 iti |

821

nyam atinya mahnyam 822 iti | citta

caitasikam 823 avidyti | rgo virgo madhyarga 824 iti |

CMP04.026/ eva cittasya paryya nirdiya 825 | idn sva.lakaa

pratytma.vedya.svabhva 826 vg.dvrrayea nirdiyate | citta vara.sasthndi.rahitam 827


ka.lakaam ity ukta bhagavat 828 | bhagavatava punar vyktam
bhsa.lakaennubhava.lakaena ca pratipattavyam iti | atas tad.upadeo 'vatryate | yad utdau
tvad bhsa 829 pact prakti |
/p. 403/

CMP04.027/ tatrloka lokbhsa 830 lokopalabdham 831 ity bhsa.trayam | loka.lakaa

tvan nirkra.svarpa kya.v nsti | yath[C:56a] arat.kle gagane 832

nirmala.candra.ramy.avabhso vypta | 833 svaccha.svabhvkra sakala.padrthnm


lambanatayloka | ida pramrthika bodhicitta praj.svabhva prathama nyam | a
vg.dvrraya.bja dh.karaa.heto | alpdhimuktik sattvs tathga[A:

811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833

tejasa] C (also Pn); A tejas tejt.


sarva ete] A; C sarvete.
parisphuam] A; C parispham.
anubhavati] A; C anubhavanty.
tatra] C (and TIB); A .
paryyas] AC; Pn paryya.
vyakta.sajakam] C; A vyakta.sajam.
paratantra parikalpita] A; C paratantrakalpita.
trisvabhvam] A (and TIB); C svabhvam.
lokopalabdham] emendation; C lokopalabdhim; A lolokopalabdhim; Pn lokopalabdhir.
C inserts: trinyam iti; A (and TIB) .
nyam atinya mahnyam] A (and TIB); C nya mahnya sarvanyam.
caitasikam] A; C caitasikm.
madhyarga] C; A madhyamarga.
nirdiya] A; C nirdiyate.
pratytmavedya.svabhva] C (also Pn); A pratytmavedya.svabhva
vara.sasthndi.rahitam] C (also Pn); A vara.sasthndi.harahitam.
bhagavat] A (and TIB); C .
tvad bhsa] AC; Pn v(y)vadbhsa.
lokbhsa] A; C bhsa.
lokopalabdham] A; C lokopalabdhim; Pn lokopalabdhir.
gagane] C (and TIB); A . TIB construes the following nirmala. with gagane, i.e. *gagane nirmale.
vypta] A; C vyptaka.

54

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

30b]ta.sandhyya.vacana nvagacchanti | te candra.maala.rpam ritylambante | padma v


str.rpa v vma.saj rtri.saj mdu.bhva cittasya savti.rpa vyaktam iti 834 ||
CMP04.028/ katarad idam lokbhsasya 835 lakaam | tac ca grhya.grhaka.rahita

nirkra.svarpa 836 kya.v nsti | yath arat.kle srya.ramy.avabhso vypto 'tisvaccho

'tinirmala.svabhva | sakala.padrthnm lambana samanta.bhadra bodhicitta 837 dvitya

kramo 838 'tinya.lakaam 839 | a vg.dvrraya.bja 840 dh.karaa.heto |

alpdhimuktik sattvs tathgata.sandhyya.vacana nvagacchanti | te srya.maala.rpam 841

rityvalambante 842 | vajra paca.scika 843


844

dakia.saj

kharkti 845

caitasikasya 846

/p. 404/

v ratna v purua.rpa v

savti.rpam 847 iti ||

CMP04.029/ lokopalabdha katamat | tathavka.lakaa 848 nirkra.svarpa kya.v

nsti | yath sandhyndhakra.svabhvo vypta 849 skma nirlambaka 850 tattva 851

prymo na sakr[A:31a]mati | nicetanam 852 asphlaka 853 na vg.bjraya.dvra 854


parinipannbhidhnakam | idam lokopalabdhakam 855 avidy.lakaam mahnyam 856 |
tri.vidha vijnam ity ucyate ||
CMP04.030/ eva sarva.buddhopadea nya.traya.lakaa pratipdya | idnm
ekaika.jnodaye prakti.spharaa vyavasthpyate |

CMP04.031/ tatra praj.jnasya 857 praktis tvat | virga | madhyama.virga | ativirga

| 858 yan manogatgatam | oka | madhyama.oka 859 | atioka | saumyam | vikalpam 860 |

bhtam | madhyama.bhtam 861 | atibhtam | t |

/p. 405/

madhyama.t 862 | atit |

updnam | niubham 863 | kut | t | vedan | samavedan | ativedan | vett 864 |


834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863

iti] AC; Pn .
katarad idam lokbhsasya] C; A kataropamlokbhsasya; Pn kataropamlokbhsa..
C inserts v.
C inserts tu.
dvitya kramo] A; C dvitya.kramo.
'tinya.lakaam] A; C 'tinya.lakaa.
vgdvrraya.bja] C; A vgdvrraya bja.
srya.maala.rpam] C (also Pn); A sryamaala[m]rpam.
rityvalambante] A; C ritylambante.
vajra pacascika] C; A vajra.pacascika.
C inserts: purua.saj v div.saj.
kharkti] C; A kharktai; Pn kharkte.
caitasikasya] A; C caitikasya.
savtirpam] C; A savttirpam.
tathaivka.lakaa] rectification; C tathaikka.lakaa; A tathaivka.lakaa..
vypta] C; A vypta. For sandhyndhakra.svabhvo vypta, Pn sandhyntakla.svabhvvypta.
skma nirlambaka] A; C (and TIB) skm.nirtmaka.
tattva] A; C stava.
nicetanam] A; C niceatay |.
asphlaka] A; C sphlaka.samdhir.
vg.bjraya.dvra] A; C vg.bjraya.dvra.
lokopalabdhakam] A; C lokopalabdham.
avidy.lakaam mahnyam] AC; Pn avidykaya.mahnyam.
praj.jnasya] A; C prakti.praj.jnasya.
virga | madhyamavirga | ativirga |] emendation; A virga | madhyamarga | ativirga |; C virgo
madhyavirgo 'tivirga |.
madhyamaoka] A; C madhyaoka.
vikalpa] A; C vikalpa.
madhyamabhta] A; C madhyabhta.
madhyamat] A; C madhyat.
niubha] A; C niubha.

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

55

vid.dhrapadam | pratyavekaam | 865 lajj | kruyam |[C:56b] sneha 866 |

madhyama.sneha 867 | atisneha 868 | cakitam 869 | sacaya | mtsaryam iti trayastri[A:31b]at
ka ||
CMP04.032/ upya.jnasya prakti | yad uta rga 870 | raktam | tuam |

madhyama.tuam 871 | atituam | haraam | prmodyam | vismaya | hasitam | hlda 872 |


liganam | cumbanam | caam | 873 dhairyam | vryam | mna | 874 karaam | haraam |

balam | utsha 875 | shasam | madhyama.shasam | uttama.shasam 876 | raudram | vilsa 877 |
vairam | ubham | vk.sphuam | satyam | asatyam | nicaya 878 | nirupdnam |

dttvam | codanam |
catvriat kan ||

sauryam 879

/p. 406/

| alajj | dhrtatvam | duam | haham | kauilyam iti |

CMP04.033/ lokopalabdha.jnasya 880 prakti | yad uta madhyama.rga | vismti |

bhrnti 881 | tm | kheda | lasyam | dhandhatvam asya sapta ka 882 ||

CMP04.034/ et 883 praktayo 884 'ti.vidha.ka | skc ca bhidyamn 885

ay.uttara.ata niam.aniam 886 a[A:32a]ajdnm api pracaranti str.puruayor

abheda.bhinna 887 syt ||

CMP04.035/ vajraiya uvca || ati.vidha citta niam.ania pracarati 888 svapare 889

pratytma.vedya ntra sandeha | tathpy gama.pratyaya nirdiatu 890 bhagavn vajraguru


st ||
CMP04.036/ vajragurur ha || mantra.abdasya nirukti.prakanenava scita bhagavat
samjottare ||

864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890

vett] emendation (PK); AC vit; Pn vida.


vett | vid.dhrapadam | pratyavekaa |] emendation; A vitvit | dhrapadam | pratyavekaa |; C
vidaviddhra | pada pratyavekaa |. Pn vida, vit, dhrapadam, pratyavekaam.
sneha] C (also Pn); A sneha.
madhyamasneha] C (also Pn); A madhayamasneha.
atisneha] C (also Pn); A atisneha.
cakitam] AC; PK saaya; Pn scaryam.
rga] emendation; A rga; C rgo madhyargo 'tirga.
madhyamatua] A; C madhyatua.
hlda] A; C hlda.
liganam | cumbanam | caa |] C (also Pn); A liganacaa | with cumbana written in along the upper
margin.
vryam | mna |] C; A vryammna |
utsha] C (and PK); A utsha.
uttamashasa] A; C atishasa.
vilsa] C (and PK); A vilsa.
nicaya] C (and PK); A nisraya; Pn nicaya.
sauryam] AC; Pn auryam.
lokopalabdha.jnasya] A lokopalajnasya; C lokopalabdhasya.
bhrnti] C (also Pn); A bhrnt.
sapta.ka] A; C sapta.ka praktaya; TIB reads something similar: rang bzhin gyi mtshan nyid
(*prakti.lakaa?).
et] C (also Pn); A et.
praktayo] C (also Pn); A praktiayo.
skc ca bhidyamn] A (and TIB: phye bar gyur); C skd vidyamn.
niam.aniam] AC; Pn aharniam.
str.puruayor abheda.bhinna] C; A strpuruayonibhedabhinna.
pracarati] rectification (also Pn); AC pracaranti.
svapare] A; C svaparea.
nirdiatu] C (also Pn); A nirdiantu.

56

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

CMP04.037/ prattyotpadyate yad yad indriyair 891 viayair mana |

CMP04.038/ tan manas tv ati.khyta tra.kras tranrthata 892 iti || 893

/p. 407/

CMP04.039/ et 894 ati.vidha.praktayo 895 'navati.kle bhavanti | punar

dvai.di.praktayo 896 bhavanti ||

CMP04.040/ || vajraiya uvca || praj.jna candrloka.nibha nya.mtram 897 |

upya.jnam api sryloka.nibham 898 atinya.mtram | tathavlokopalabdha.jnam

sandhyndhakra.sannibha 899 mahnya.lakaam | tad etad vijna.trayam ka.lakaa

nirkra.svarpa vypta 900 gamangamana.rahitam ity uktam 901 | katham aharnia

svakye 902 spharaa.saha[A:32b]raa karoti | ko 'sau jgarti | k nicint 903 |


rga.virga.madhyargdi.ay.uttara.ata.praktaya kasya sakd anubhyante | kraam atra
nirdiatu 904 bhagavn vajraguru st ||

CMP04.041/ vajragurur ha || tathya 905 vijna.trayam amlam apratihitam anlayam

aligam avaram asasthnam atndriyam | kintu sbhsa tena vyu.dhtu.sahita 906 jgarti |
yasmd v[C:57a]yu.dhtur arp calana.spandandi.kriy.darand anumna.gamya | tathava
vijnbhso 'py /p. 408/ arp rga.virga.madhyargdi.praktibhir anumeyatvd anumnena

gamyata 907 iti | yathkta vijna.sakrnti.stre ||

CMP04.042/ tadyath bhadraple vyu.dhtur arp anidarana 908 updnd

rp sandyate | tatra nidarana 909

vka.spandana.samudraa.ravarabha.sataata.janita.nirghoa | 910

toa.spara.janita.ved | na csya kara.caraa.nayana. 911 vaktropalabdhir bhavati |

na ca vardhikyenpalakyate 912 | ymo v 913 gauro vti | evam eva bhadraple

891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913

yad yad indriyair] A; C yad yad yadndriyair.


ati.khyta trakras tranrthata] A ati.khytas trakras tranrthata; C ati.khyta ekras tranrtha.
This verse seems to be a creative variant on that found in GSUT (Bhattacharyya, p. 156, l. 1415; Bagchi, p. 126, l.
1415; and Matsunaga, p. 118, v. 70), of which Matsunaga's edition gives by far the best text (emended, as it is):
prattyotpadyate yad yad indriyair viayair mana | tan mano man iti khyta trakra tranrthata ||.
et] C (also Pn); A et.
ati.vidha.praktayo] A; C ati.vidhaya praktayo; Pn ati.bimba.prajtayo.
dvai.di.praktayo] A; C dvai.praktayo; TIB may preserve a better reading, to wit *dvai.dy.dayo
(lta ba drug cu rtsa gnyis la sogs pa).
nya.mtram] A; C nyat.mtram.
sryloka.nibham] A; C sryloka.sannibham
sandhyndhakra.sannibha] C, A andhakra.sannibha.
vypta] A; C vypaka.
uktam] A; C uktam bhagavat.
svakye] A; C svakyo.
k nicint] A; C ko nicint.
nirdiatu] C (also Pn); A nirdiantu.
tathya] C; A tatthya; Pn tatra.
sbhsa tena vyu.dhtu.sahita] AC; Pn sbhsa.vyu.dhtu.sahita.
anumnena gamyata] A; C anumna.gamya.
anidarana] A; C anirdarana |; Pn anidaran[opadnd].
nidarana] C; A darana.
.nirghoa |] A; C .nirghoa..
kara.caraa.nayana.] A; C kara.caraa.nayano.
vardhikyenopalakyate] emendation; A vardhikyenopalakate; C vardhikyenopalabhyate.
v] A; C .

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

57

aya vijna.dhtur na[A:33a] rpepalakyate 914 | na rpvabhsam gacchati |


kraa.vieais tv aya vijna.dhtur avagantavya iti ||

CMP04.043/ anena nyyena skma.dhtu.vijnbhsayor 915 arpatvd ghta ghte

nyastam iva sammirbhyea.laukika.lokottara.ktya


anuttara.sandhau |

916

sampdayati | yathktam

CMP04.044/ savitti.mtraka jnam kavad alakaam |


CMP04.045/ kintu tasya prabhedo 'sti sandhy.rtri.divtman ||
CMP04.046/ loklokbhsau 917 ca tathlokopalabdhakam |
CMP04.047/ citta tri.vidham ity uktam dhras tasya kathyate ||
/p. 409/

CMP04.048/ vyun skma.rpea jna sammirat gatam 918 |


CMP04.049/ nistyndriya.mrgebhyo 919 viayn avalambate ||
CMP04.050/ bhsena yad yukto vyur vhanat 920 gata |

CMP04.051/ tad tat.prakt 921 sarv asta.vyast 922 pravartayet 923 ||


CMP04.052/ yatra yatra sthito vyus t t praktim udvahed iti ||
CMP04.053/ imam

924

artha dyota[A:33b]yann ha || jhaiti.jna.sambhta

khadyotakkra daadig.vypina prajvalantam 925 iti sandhy.vacanam || katha

jhaiti.jna.sambhtam iti 926 | kaa.lava.muhrta.nimia.mtrbhsodayam 927 ity artha |


khadyotakkram iti | kha dyotayatti khadyotaka 928 | tad.kram 929 artha

daadig.vypina prajvalantam 930 loka.traybhsam | na ca 931 khadyoto jyotirigia 932 ||

CMP04.054/ ata skma.dhtu.pravet kaa.lava.muhrta.nimia.mtrbhso 933 bhavati 934

| tata kaa.lava.muhrta.nimia.mtra.praktir 935

914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934

/p. 410/

anubhyate | k nicint 936 | avidy |

na rpeopalakyate] emendation; A na rpeopalakate; C nirpeopalabhyate.


skma.dhtu.vijnbhsayor] C (and TIB); A skma.dhtur vijnbhsayor.
C inserts vijnadhtus.
loklokbhsau] C; A loklokabhsau.
gata] C and PK (also Pn); A gata.
nistyendriya.mrgebhyo] A and PK; C nirityendriya.mrgebhyo.
vyur vhanat] C and PK (also Pn); A vyuvhanat.
tat.prakt] A and PK; C tat.prattya; Pn tatprakti.
asta.vyast] A and PK; C (also Pn) (and some PK MSS) asta.vyast.
pravartayet] C and PK; A pravartate.
imam] A; C idam.
prajvalantam] C (and TIB); A jvalantam.
jhaiti.jna.sambhtam iti] C; A jna.sambhta.
.muhrta.] A; C .muhrt..
khadyotaka] C; A khadyotaka.
tadkram] A tadkra[tha]m; C tadkkram.
prajvalantam] A; C jvalantam.
ca] A; C .
jyotirigia] A; C jyotirigaa.
.muhrta.] A; C .muhrt.. Pn (after TIB) .muhrta.nimia.tla.mtrbhso.
.mtrbhso bhavati] A; C .mtrvabhsa calati. TIB concurs with C.

58

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

ata eva nikhil sambhavanti | tato vyu.dhtu.heto praktaya parasparnyonynugat 937

asta.vyasta.samasta.viaya.vibhgd aharnia 938 sva.pare[C:57b]m anubhyante | eva

prakty.bhsa.vyu.vhana.prabheddhigato 939 mahyog attnga[A:34a]ta.pratyutpannni

sarva.sattva.citta.carita.saspanditni 940 prajnti |


CMP04.055/ yathkta bhagavat kinnara.rja.paripcch.stre ||
CMP04.056/ asaga.jna.samanvgato hi samyaksambuddha | tat kasya heto |
kulaputra sarva.sattvnm att citta.dhr | k niruddh 941 vigat

vipariat 942 | sarvs ts tathgata prajnti 943 | yair hetubhis t 944 citta.dhr

samutpann ye hetn 945 vigamt 946 k skr sodde sanidaran 947

| kual v akual v 948 vykt avykt v 949 |


/p. 411/

CMP04.057/ ye 'py 950 etarhi pratyutpanne 'dhvani sarva.sattvn citta.dhr

pravartante | t api sarvs tathgata 951 prajnti | yasya cittasynantara yac cittam

utpadyate | kuala v akuala v vykta v avykta v 952 skra


soddea sanidaranam 953 |

CMP04.058/ y ca sarva.sattvnm 954 angat citta.dhr[A:34b] 955

caitasik 956 dharms tn api sarvs 957 tathgata prajnti 958 | yasya
cittasynantara yac cittam utpadyate | kuala v akuala v vykta v

avykta v skra soddea sanidaranam 959 |

935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959

.muhrta.nimia.mtra.] A; C .muhrt.nimea.mtr.. Again, Pn (after TIB) adds .tla. after .nimia..


nicint] A; C nicint.
parasparnyonynugat] A; C paramparnyonynugat.
aharnia] A; C []aharnia.
.prabheddhigato] C; A .bheddhigato.
.saspanditni] A; C .vispanditni. For entire compound, MS A reads: sarva.sattvaddhigato mahyog
attngata.pratyutpannni sarva.sattva.citta.carita.saspanditni.
niruddh] C; A niruddha.
vipariat] A; C viparaat.
sarvs ts tathgata prajnti] rectification (also Pn); A sarv[sattv]s ts tathgata prajnti; C sarve tathgat
prajnanti.
t] A; C .
hetn] rectification (also Pn); A hetun; C dhtn.
vigamt] A; C vigatt.
sanidaran] C sannidaran; A sanirdea; Pn sanirdde.
kual v akual v] A; C kualkual v.
vykt avykt v] A; C vyktvykt v.
ye 'py] C yepy; A apy.
sarvs tathgata] rectification (also Pn); A sarvs tathgat; C sarv tathgata.
vykta v avykta v] C vyktam v avyktam v; A vykt avykt v. Pn vykt(ta) avykt(ta)
v.
skra soddea sanidarana] A; C skram v soddeam v sanidaranam v.
sarvasattvnm] A; C sattvnm.
Pn inserts sanirdar sahetuks tathgata prajnti | ye ca.
caitasik] A; C caitisik.
sarvs] AC; Pn sattvs.
cittadhr caitasik dharms tn api sarvs tathgata prajnti] A; C cittadhr caitisik dharm | tn api
sarvn tathgata prajnti. This phrase runs over a page break in MS A, of which the former page seems to be
broken at the bottom, losing roughly one quarter to one third of a line.
skra soddea sanidaranam] A; C skram v soddeam v sanidaranam v.

Chapter V :: karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda

59

CMP04.059/ evam asaga.jna.samanvgato hi kulaputra 960 tathgato 'rhan


samyaksambuddha iti ||
CMP04.060/ anena nyyena citta.vajra.samdhi.stho jn

praidhyaka.praidheya.praidhndi.bhya.vicitra.bhvbhiniveam apanya svdhihna.krambhimukho bhavati | pratipadyasva kulaputra


961

/p. 412/

svacitta.pratyavekaa.samdhnenti 962 mla.tantre vacant |


CMP04.061/ eva vykhy.tantram ritya prakty.bhsnusrea sva.cittasya

yathbhta.parijnam 963 anadhigamya 964 karma.vdina sattv andisasre 965

sva.vikalpodbhta.klea.karma.prabandht koakra.kavat | svayam eva mahanta 966


dukha.skandham abhisasktya janma.paramparaypacita.ubhubha.karmaa phala.vipkam

anu[A:35a]bhya 967 puna paramrtha.maala.kramea 968 kalevara 969 parityajya

vyu.dhtu.saghto 970 vedan.samprayuktas 971 taynubaddho dharmadhtu.nipattita 972

smty parighta kualkualrambaa.samprayukta pacaa.varopama iu 973 sakalko


gandhhro vajrdibhi[C:58a]r apy anivrya 974 sarva.lakaopeta karmarddhi.vegavn 975

sapthd gatyantarle sthitv sva.vikalpodbhta.ubhubha.karma 976 sacodita


san 977

ghti

hetu.pratyaya prpya paca.gatiu


ssrika.dukha 979

gha.yantra.nyyena 978

cnubhavatti ||

/p. 413/

puna puna pratisandhi

CMP04.062/ || cittaviveka.melvana.saaya.pariccheda 980 caturtha ||

/p. 415/

960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980

kulaputra] C; A kulaputras.
C adds praidhi. to the beginning of this compound.
svacitta.pratyavekaa.samdhnenti] emendation (STTS); A (also Pn) svacitta.pratyavekaa samdhneneti; C
svacitta pratyavekaa.samdhneneti.
yathbhta.parijnam] A; C (corrected): yathbhtbhsatraya.parijnam; C (uncorrected):
yathbhtbhsnusrea svacittasya yathbhtbhsatraya.parijnam.
anadhigamya] emendation (TIB); AC adhigamya.
andisasre] A; C andisasreu vikalpa..
mahanta] rectification (also Pn); AC mahnta.
anubhya] C (also Pn); A anubhya.
paramrtha.maala.kramea] C (also Pn); A paramrtha.mala.kramea.
kalevara] AC kaevara.
vyudhtu.saghto] A (and TIB); C vyu.saghto.
vedan.samprayuktas] A; C vedan.sayukta |.
dharmadhtu.nipattita] A (sic for nipatita); C (and TIB) dharmadhtu.nisyandita.
pacaa.varopama iu] C (also Pn); A pacaa.varopama.siu.
anivrya] C (and TIB); A abhedya.
karmarddhi.vegavn] A; C karmaddhivegavn |.
sva.vikalpodbhta.ubhubha.karma] C (also Pn); A sva.vikalpodbhta.ubhubha karma.
sacodita san] C sacodita | san; A sacodite sati.
ghayantra.nyyena] A; C ghayantra.nyye.
ssrika.dukha] A; C ssrika dukha.
cittaviveka.melvana.saaya.pariccheda] rectification; A cittaviveka.saaya.melvaa.pariccheda; C
cittaviveka.asayo melvaa.pariccheda.

60

Chapter V :: karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda

Chapter V ::
karmnta.vibhga.melvana.s
aaya.pariccheda
981

CMP05.001/ || vajraiya uvca || anyad api bhagavan vijna.vaicitrya paripcchmi | saced

bhagavan vijna.traya.prakty.bhso 'rp vyu.dhtur arp karma crpi 982 tathavam

anyonya.manyanbhvc 983 chnyam i[A:35b]ty ukta bhagavat dean.phe | tat katha

ubhubha.karma 984 andye 985 bhava.cakre tan mano.maya.deha 986 badhyate 987 | tathpy

bhi ay.uttara.ata.praktibhi kualam akualam upacita tad ihava kaa kad 988

utpadya pradhvas bhavati | tat katha puna 989 paraloke cpalabhyate | athav tat kualam
akualam anyasmd gacchati | utho svacitta.vsand udbhavatty | etan me kauktya
viodhayatu bhagavn vajraguru st ||
CMP05.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva karma.viuddhi.parijna 990

nmtigambhra buddha.viayam | natat kulaputrdikarmi-

/p. 416/

k 991 karma.vdin 992

ca 993 bhmi | tasmd yatnata u | yukty.gambhy karma.viuddhi te pratibodhaymi 994


|
CMP05.003/ tatra prathama tvac chubhubha.karma sva.lakaa 995 vyavasthpyate

| tatra daa kual karma.paths tad.viparyayd 996 akuala.karma.path 997 | ete karma.path
kya.[A:36a]vk.citta.samudbhav ity ukta bhagavat vajroa.tantre tad avatryate ||

981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997

[ CMP tr. 231--241


crpi] rectification; AC crp.
anyonya.manyanbhvc] the final consonant here is hard to determine; its lower.half is missing in A; in C, it is not
clear what it could be, as it does not resemble any other character in the text. Pn anyonyam aparijnena.
ubhubha.karma] C; A ubhubha.karmam.
andye bhava.cakre] A; C andi.bhava.cakre.
mano.maya.deha] C; A monomayadeha; Pn manomayaarram.
badhyate] AC; Pn abaddha syt.
kaa kad] A; C kaa.kad.
puna] A; C puna puna.
.viuddhi.] AC; Pn .viuddha..
kulaputrdikarmik] C (also Pn); A ku[a]laputrdikarmikn.
karma.vdin] C (and TIB); A .
ca] A c.
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi.
sva.lakaa] C (also Pn); A slakaa.
tad.viparyayd] A; C etadviparyyt.
akuala.karma.path] A; C kualakarmapath.

Chapter V :: karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda

61

CMP05.004/ bhagavn ha || u guhyakdhipate tri.vidha kya.ducaritam |

catur.vidha vg.ducaritam | tri citta.ducaritni | tato naraka.patana 998 bhavati


||
CMP05.005/ vajrapir ha || bhatu bhagavn bhatu sugata 999 |

kati.vidha kya.prabheda.ducaritam | vk.prabheda.ducaritam 1000 |


citta.prabheda.ducaritam iti ||

CMP05.006/ bhagavn ha || tad eva guru.smnya 1001 guhyakdhipate

ducaritam | 1002 mt.pit.gurujana.prabhtn 1003 tana ghtana 1004


guru.ducaritam | prtipta.prabhtayo 'kuala.karma.path smnya.ducaritam
||
/p. 417/

CMP05.007/ vg.ducarita yad u[C:58b]ta saddharma.pratikepd eva

pruya.vacana tad eva ducarita vkyam | mt.pit.gurujana.prabhtn 1005


pruya.vacana guru.ducarita vkyam | kecit 1006 pudgaln

raddh.pratipatti.kualn 1007 kath.prasagena nsti paraloka ity udra.vacanl


lokottara.mvda 1008 kuala.karma.vighna 1009 kurvanti |

sambhinna.pralpa 1010 paroka.vacanat 1011 akuala.karma.vkya tath 1012 [A:


36b]smnya.vg.ducaritam |
CMP05.008/ citta.ducarita 1013 yad uta prathama styna 1014 tad eva

praktibhi 1015 citta.prakti.ducaritam | caitasika.prakti.ducaritam 1016 |


avidy.prakti.ducaritam ||

CMP05.009/ vajrapir ha || bhasva bhagavan 1017 bhasva sugata

citta.caitasikvidy.ducaritni 1018 ||

CMP05.010/ bhagavn ha || u guhyakdhipate | vightena citta 1019

viraktena citta daa.kuala.karma.pathe virakta 1020 tad


998
999
1000
1001
1002
1003
1004
1005
1006
1007
1008
1009
1010
1011
1012
1013
1014
1015
1016
1017
1018
1019

/p. 418/

eva ducarita

naraka.patana] C; A naraka.pta.
sugata] C (also Pn); A sugata.
vkprabheda.ducaritam |] C (and TIB); Pn vgprabheda.ducaritam; A .
tad eva guru.smnya] A; C deva.guru.smnya.
C inserts an explanation of the deva.ducarita implied by its reading: tatra stpa.rpdi.saddharm
bhedana deva.ducarita |. A (and TIB) .
mt.pit.gurujana.prabhtn] A; C mt.pit.gurujana.prabhtn.
tana ghtana] A; C tana.ghtana.
mt.pit.gurujana.prabhtn] C; A mt.pit.guru.prabhtn.
kecit] AC; Pn kvacit.
raddh.pratipatti.kualn] A; C raddh.pratipatti.kualram tu (or raddh.pratipatti.kual tu).
lokottara.mvda] A; C lokottara.mvv adyntena citta.
kuala.karma.vighna] A; C kuala.karma.samvighna.
sambhinna.pralpa] A; C sambhinna.praroka.pralpa.
paroka.vacanat] C; A damaged; Pn .
akuala.karma.vkya tath] emendation; C akuala.karma.vkyathat; A is unclear; Pn reconstructs pruyam
akuala.karma.kath.
citta.ducarita] A (and TIB); C citta.prakti.ducarita.
prathama styna] C; A prathama tyna; Pn prathamastyna.
praktibhi] C; A prakti.
caitasika.prakti.ducaritam] C; A damaged; Pn reconstructs cittodbhta.prakti.ducaritam.
bhagavan] C (also Pn); A bhgava.
.caitasika.] C (also Pn); A .caittasika..
vightena citta] A (and TIB); not found in C.

62

Chapter V :: karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda

cittam 1021 | mada.darphakra.krodha.sattva.nana 1022 rga.citta 1023

parastr.paradravypaharaam 1024 | gurujana.kuila.citta citta.ducaritam 1025


caitasikam | daa.kuala.karma.patha.apramit.vikipta.vismtir

dvandva.pkita.vadano 1026 manasndhakratay 'vidy.smnya.ducaritam iti ||

CMP05.011/ evam ajn 1027 kya.vk.citta.sucarita v 1028 ducarita v

svakya.prakty.bhsa.vyu.vhana.svabhvam ajtv sva kya sva vk sva cittam 1029 ity


ahakra.mamakrea ubhubha.karma ktv sugati.durgati.par[A:37a]yao bhavati |
prakty.bhsa.kramea citta.vivekdhigato jn kya.vk.citta.sucarita v 1030 ducarita v na

manyate na 1031 vikalpayate | yasmt 1032 ubhubha.praktaya nya.traya.samudbhav


vyu.vhana.vat kae kae ctpadya viayn anubhya puna puna prabhsvara pravianti
|| yathktam anuttara.sandhau ||
/p. 419/

CMP05.012/ payodhar yath nake 1033 nn.sasthna.varak |


CMP05.013/ udbht gaganbhogl laya gacchanti tatra vai ||
CMP05.014/ eva praktaya sarv bhsa.traya.hetuk |

CMP05.015/ nirviya viayn ktsnn 1034 pravianti prabhsvaram 1035 ||


CMP05.016/ e 1036 svabhvvijnd 1037 ajna.paalvt 1038 |
CMP05.017/ ktv ubhubha karma 1039 bhramanti gati.pacake ||

CMP05.018/ [C:59a]nantarydika 1040 ktv narakeu vipacyate 1041 |


CMP05.019/ ubha dndika ktv svargdiu mahyate 1042 ||

1020
1021
1022
1023
1024
1025
1026
1027
1028
1029
1030
1031
1032
1033
1034
1035
1036
1037
1038
1039
1040
1041
1042

virakta] A (and TIB); C virakta citta.


ducarita cittam] C; A ducaritacittam.
mada.darphakra.krodha.sattva.nana] (TIB; also Pn); A mada.darphakra.krodha.sattva.nana.; C cittena
mada.mna.darphakra.krodha.sattva.nana.
rga.citta] AC; Pn rgacitta.; TIB 'dod chags kyi sems kyis (*rga.cittena).
parastr.] C (and TIB); A , with caret in placehowever, the upper margin (where likely written) is destroyed; Pn
paradr''sakti..
gurujana.kuila.citta citta.ducaritam] C (and TIB); A gurujana.kuil.citta citta.ducarita; Pn gurujana prati
kuila.citta citta.ducaritam.
dvandva.pkita.vadano] rectification; A dvandvapkita.vadano; C dvandhapkita.vadano; Pn emends to
dvandvkita.vadano.
ajn] AC; Pn ajn.
v] A; C vg..
sva kya sva vk sva cittam] A; C svaya.kya | svaya.vk | svam cittam.
v] C; A vk..
na] A; not found in C.
yasmt] C; A tasmt; TIB gang gi phyir zhe na (*kasmt).
naike] C and PK (also Pn); A naik.
ktsnn] emendation (PK; also Pn); A ktsn; C sarvn.
prabhsvaram] A; C prabhsvarn.
e] C and PK; A eva (TIB seems to concur, reading: de 'dra'i).
svabhvvijnd] A, PK, (and TIB); C svabhva.prajnd.
.paalvt |] C and PK (also Pn); text illegible in A.
ktv ubhubha karma] C and PK (also Pn); text illegible in A.
nantarydika] C (also Pn); A anantarydika.
narakeu vipacyate] A and PK; C narakepadyate.
svargdiu mahyate] C and PK (also Pn); text illegible in A.

Chapter V :: karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda

63

CMP05.020/ ananta.janma.shasra 1043 [A:37b]prpya cava puna puna |

CMP05.021/ prva.karma.vipko 'yam iti ocati mohata 1044 ||

CMP05.022/ prakty.bhsa.yogena yena kliyanti jantava 1045 |

CMP05.023/ jtv tam eva mucyante 1046 jnino bhava.pajard iti ||


CMP05.024/ imam 1047 artha dyotayann ha || bhagavn 1048 kinnara.rja.paripcch.stre ||

/p. 420/

CMP05.025/ citta.caritam asasktam arp 1049 yath.vidham 1050 | vyur

aakta | sarva.loke citta.prakti jtv tu t 1051 viuddhatvn 1052 na bhavati 1053

klea.tamasa 1054 sambhavo hti ||

CMP05.026/ anena nyyenpi citta.vivekdhigato mahyog 1055 ubhubha.karma.phalam 1056

anapekya 1057 mokbhimukho bhavati | yathkta bhagavat vajracchedikym ||


CMP05.027/ dharm eva prahtavy | prg evdharm 1058 iti |
CMP05.028/ r.guhyasamja.mahyoga.tantre 'py ha ||

CMP05.029/ daa.kualn karma.pathn kurvanti jna.varjit iti ||[B:38a] 1059

CMP05.030/ eva sattv 1060 kalyamitra.viraht svacittasya yathbhta.parijnam

anadhigamyhakra.mamakrea rikta tuccha nya ubhubhdika 1061 kalpayitv 1062

'ndisasre dukham anubhavanti 1063 || yathkta /p. 421/ bhagavatryashasriky 1064


prajpramity kalya.mitra.parivarte |
CMP05.031/ subhtir ha || yadi bhagavan sarva.dharm vivikt sarva.dharm

ny katha bhagavan sarva.sattvn 1065 saklea 1066 prajyate 1067 | katha


bhagavan 1068 sarva.sattvn vyavadna prajyate 1069 | na ca bhagavan 1070

1043
1044
1045
1046
1047
1048
1049
1050
1051
1052
1053
1054
1055
1056
1057
1058
1059
1060
1061
1062
1063
1064
1065
1066
1067

ananta.janma.shasra] C and PK (also Pn); text illegible in A.


mohata] A and PK; C mohita.
.yogena yena kliyanti jantava] C and PK; text of A is illegible; Pn .vidhin kleavanta ca ye jan.
jtv tam eva mucyante] C and PK; text illegible in A until it .cyanti; Pn etaj jtv vimucyanti.
imam] A; C idam.
bhagavn] A; C bhagavn ha |.
citta.caritam asasktam arp] C cittacaritasaskto arp, A is illegible; Pn yath cittacary asaskt arpias.
yathvidha] C; text illegible in A; Pn tathava.
jtv tu t] C; A jtvn; Pn jtv.
viuddhatvn] A; C viuddhn.
bhavati] C (also Pn); A bhavanti.
klea.tamasa] C klea.tamasas; A klea.tamasya; Pn kleatamas.
mahyog] A (and TIB); C yog.
ubhubha.karmaphalam] A; C ubhubha karmaphalam.
anapekya] C; A anapeka.
evdharm] C (also Pn); A evdharmo.
This marks the end of MS A and the beginning of MS B.
sattv] C and PKYM; B satv; Pn matv.
ubhubhdika] AC; Pn ubhubhdhika.
kalpayitv] AC; Pn kalpe 'pi v.
This sentence is cited in PKYM, pp. 59: eva satv kalyamitraviraht svacittasya yathbhtaparijnam
anadhigamyhakramamakra.rikta tuccha nya ubhdika kalpayitv andisasre dukham
anubhavanti.
ryashasrikym] B ryhashasrikym; C ryashasriy.
sarva.sattvn] B; C and ASPP (and TIB) sattvn.
saklea] C; B saklea.
prajyate] BC; Pn prajyate.

64

Chapter V :: karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda

vivikta sakliyate | na ca bhagavan vivikta vyavadyate 1071 | na ca bhagavan


nya sakliyate | na ca bhagavan nya vyavadyate 1072 | na ca bhagavan
vivikta v nya v 1073 anuttar samyaksambodhim abhisambudhyate |

anyatrpi bhagavan nyaty saddharmo 1074 npalabhyate | [B:38b]yo 'nuttar


samyaksambodhim abhisambuddhyate v | abhisambhotsyate v | abhisambuddho v
| 1075 katha v vaya bhagavann asya

/p. 422/

bhitasyrtham jnmo deayatu

bhagavn 1076 deayatu sugata 1077 ||


CMP05.032/ evam ukte bhagavn yumanta subhti etad avocat | tat ki

manyase subhte drgha.rtra sattv 1078 ahakra.mamakre caranti ||


CMP05.033/ subhtir ha || evam etad bhagavann evam etat sugata |
drgha.rtra sattv ahakra[C:59b].mamakre caranti ||

CMP05.034/ bhagavn ha || tat ki manyase subhte | api tv 1079


ahakra.mamakrau nyau ||
CMP05.035/ subhtir ha || nyau bhagavan nyau sugata ||
CMP05.036/ bhagavn ha || tat ki manyase subhte | ahakrea

mamakrea 1080 ca sattv sasre sasaranti ||


CMP05.037/ subhtir ha || evam etad bhagavann evam etat sugata | ahakrea
mamakrea ca 1081 sattv sasre sasaranti 1082 ||
CMP05.038/ bhagavn ha || eva khalu subhte sattvn saklea
prajyate 1083 | eva vyavadna prajyata iti 1084 |

CMP05.039/ tath sa[B:39a]rva.karmvaraa.viuddhi.stre 1085 'py uktam ||

/p. 423/

1068
1069
1070
1071
1072
1073
1074
1075
1076
1077
1078
1079
1080
1081
1082
1083
1084
1085

CMP05.040/ tat ki manyase bhiko | api cnutpda utpadyate v nirudhyate v


sakliyate v vyavadyate v ||
CMP05.041/ ha || no hda bhagavan ||
CMP05.042/ bhagavn ha || tat ki manyase bhiko | api cnutpann dharm
naraka v gacchanti tiryag.yoni v yama.loka v gacchanti ||

bhagavan] rectification (also Pn); BC bhagavn.


prajyate] BC; Pn prajyate.
B adds sarva.sattvn.
vyavadyate] B; C vyavadpayati; ASPP vyavadyati.
vyavadyate] B; C vyavadpayati; ASPP vyavadyati.
na ca bhagavan vivikta v nya v] C (also Pn); B na ca snya v vivikta v nya v.
saddharmo] BC; Pn and ASPP sarvadharmo.
abhisambuddhyate v | abhisambhotsyate v | abhisambuddho v |] C; B abhisambuddhyate | cbhisambhotsate
vbhisambuddhyate v; Pn and ASPP abhisambuddho v, abhisambhotsyate v, abhisambuddhyate v |.
bhagavn] BC; Pn and ASPP bhagavan.
sugata] C; B and ASPP sugata.
drgha.rtra sattv] B and ASPP; C sattv drgha.rtra.
tv] BC; Pn and ASPP nu.
ahakrea mamakrea] B and ASPP; C ahakra.mamakrea.
ahakrea mamakrea ca] B and ASPP; C ahakra.mamakrea ca.
sasaranti] C and ASPP (also Pn); B sasarati.
prajyate] BC and ASPP; Pn prajyate.
prajyata iti] C (and ASPP); B prajyate iti; Pn prajyate iti.
sarva.karmvaraa.viuddhi.stre] B; C sarva.dharmvaraa.viuddhi.stre.

Chapter V :: karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda

65

CMP05.043/ ha || utpda eva tvad bhagavan nsti | kuta punar


durgati.gamanam ||
CMP05.044/ ha || eva prabhsvar bhiko sarva.dharm bla.pthagjan

abhta kalpayitv vitatha kalpayitv rikta tuccha nya kalpayitv 1086

tiryagyoni v 1087 yama.loka v gacchanti | tat ki bhikavo 1088 na may dharmo


deita 1089 citta.saklet sattv sakliyante citta.viuddhy viuddhyanta iti ||

CMP05.045/ tathgata.guhya.koa.stre 1090 'py uktam |

CMP05.046/ di.uddhn 1091 sarva.dharmn iti 1092 raddhtavyn 1093

adhimucyate 1094 | na tasya 1095 sattvasypya.gamana 1096

kasya

heto 1097

| [B:39b]nsti

klen 1098

r.bhva |

/p. 424/

viln 1099

vadmi | tat

hi sarva.kle 1100

hetu.pratyaya.smagr.sayogd 1101 utpadyante 1102 | utpanna.mtr ca

nirudhyante | ya cittotpda.bhaga sa eva 1103 klen 1104 bhaga iti ||

CMP05.047/ bharaka.pdo 1105 'pmam artha dyotayann ha ||

CMP05.048/ yadi nyam ida sarvam anutpanna.svabhvakam 1106 |

CMP05.049/ katha karmtra sasre sukha.dukha pravartate 1107 ||

CMP05.050/ ahakra.mamakrais tath rgdibhir malai |

CMP05.051/ kalpita.paratantrea 1108 dukht kliyanti bli ||


CMP05.052/ citta.mtram ida sarva mykra.samutthitam 1109 |

1086
1087
1088
1089
1090
1091
1092
1093
1094
1095
1096
1097
1098
1099
1100
1101
1102
1103
1104
1105
1106
1107
1108
1109

Pn inserts naraka v, which fits the discursive pattern. However, it is not found in either B, C, or TIB. This may be
an early, common error, or it may be native to the author's text (perhaps an authorial error). Presuming it to be the
latter, rather than the former, I have not emended here, though a good case can be made for doing so.
tiryagyoni v] C; B tiryagyoni.
tat ki bhikavo] B; C tat ki manyase bhiko.
dharmo deita] B dharmo deita |, with medial.e on dharmo erroneously cancelled; C dharmo deita; Pn
dharmo deitas.
tathgata.guhya.koa.stre] C (SS tathgata.guhya.koa.stre [more regular]); B (and TIB) tathgata.koa.stre.
di.uddhn] BC; SS di.viuddhn.
iti] BC; SS ; Pn , inserting instead araddhay after TIB.
BC; SS abhiraddhadhti.
Pn inserts iti; SS adhimucate for adhimucyate.
na tasya] BC: SS nha tasya.
sattvasypya.gamana] B; C sattvasypgamanam.
tat kasya heto] BC; SS .
klen] B; C saklen.
viln] BC; SS utpannabhagnaviln.
sarva.kle] BC; SS kle.
hetu.pratyaya.smagr.sayogd] BC; SS te tatpratyaya.smagr.yogata (sic for hetu.pratyaya.smagr.yogata).
utpadyante] C (also Pn); B upapadyante.
ya cittotpda.bhaga sa eva] emendation (SS ya cittotpdabhaga sa eva bhagavan); C ya cotpda.bhaga sa
eva; B yasyotpda.bhagd eva.
klen] BC: SS sarva.klen.
bharakapdo] C; B bharakapdair. Pn, on this account, emends the subsequent text to dyotayadbhir uktam;
this is clearly not called for as both MSS share the reading dyotayann ha.
anutpanna.svabhvakam] C (also Pn); B anutpanna.sva[va]bhavakam.
sukha.dukha pravartate] B; C sukha.dukhdi vartate.
kalpita.paratantrea] B; C kalpit paratantrea; Pn kalpita paratantrea.
mykra.samutthitam] BC; MV mykravad utthitam, though Lindtner (1982) rightly suggested emending to
mykra.samutthitam, based on TIB.

66

Chapter VI :: savti.satya.melvana.saaya.pariccheda

CMP05.053/ tata 1110 ubhubha karma tato janma 1111 ubhubham iti ||
/p. 425/

CMP05.054/ tad anena nyyena yukty.gambhy sarva.tathgat mahkptmak

sarva.sattvn dukhrava.patitn aaran aparyan dv savti.satynusrea 1112

klea.svabhva.[(C:60a)] 1113 parijnena klea.viuddhi 1114 prabodhya savti.satyam api


paramrtha.satyena viodhya bhta.naytmaka[B:40a].samdhau pratihpayantti ||
CMP05.055/ || karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda 1115 pacama ||

/p. 427/

1110
1111
1112
1113
1114
1115

tata] rectification (also MV and Pn); BC tata.


janma] C and MV (also Pn); B janma.
savti.satynusrea] C (and TIB); B savtynusrea in the main text, but the syllables .tisa. are written along
the lower margin with a note that they are to be inserted two lines up; Pn samvtyanusrea.
From here on, the film of MS C contains only alternate sides of each folio. The reverse of these folios were either not
filmed, or the film was lost.
klea.viuddhi] rectification (also Pn); B klea | viuddhi.
karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda] rectification; B karmnta.vibhga.melvana.saay
paricchedo; Pn karmnta.vibhga.melvaa.saaya.pariccheda pacama.

Chapter VI :: savti.satya.melvana.saaya.pariccheda

67

Chapter VI ::
savti.satya.melvana.saa
ya.pariccheda
1116

CMP06.001/ || vajraiya uvca || yumat.pda.prasdd anantarokta.pravacannusrea

kya.vk.cittasya sva.lakaa pravicryame 1117 yad avadhrita 1118 samdhy.anantara tad

bharaka.pdo 1119 nivedyttarottara.samdhi.viea paripcchmi |


CMP06.002/ utpatti.kramd rabhya kya.vivekasya paryanta

tri.vajra.vinbhva.lakadhimukti.mtram | ata 1120 kya.viveka.devat.rpa 1121 na vidyate |


paramu.samha.mtratvt kyasya | vg.vivekasypi paryanta pravedi.kramea

vajra.jpa.mtra.parijna 1122 tatrpi devatkro na vidyate | pratirutkopama.svabhvatvc


chabdasya | citta.vivekasypi paryanta prakty.bhsa.parijna.mtram | tatrpi

sarvkra.varopetdi.lakanvita.devat.svarpa npalabhyate | bhsa.mtratvc 1123 cittasya |


CMP06.003/ anena nyyena savti.satyam ritena 1124 vin pratih na labhate | 1125 ta[B:

40b]smj 1126 jna.mtrea devat.nipatti guru.prasdd adhigantum icchmi ||


CMP06.004/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva | acintya te devat.tattva
sarva.buddhopadea guru.parva.kramgatam daa.bhmvarm /p. 428/ apy agocara te
pratipdaymi | sva.cittasya yathbhta.parijna nma skandha.dhtv.yatandnm abhve

jna.traya.prakty.bhsa.mtrea 1127 sarva.lakaopeta.devat.rpa.grahaam | 1128 tac ca


svapna.mydi.dvdaa.dntair upalakitam aya buddhn manomaya.kya |

CMP06.005/ vajraiya uvca || kydhrea vin cittasya pravttir 1129 nsti cittena vin kyo

npalabhyata 1130 ity ukta dean.phe 1131 | katha puna kevalena citta.mtrea

hasta.pddi.sarva.lakaopeta.devat.vigraho 1132 nipdyata iti || upalambha.daya 1133

1116
1117
1118
1119
1120
1121
1122
1123
1124
1125
1126
1127
1128
1129
1130
1131

[ CMP tr. 243--252


pravicryame] B; Pn pravicryama.
avadhrita] B; Pn avadhrita.
.pdo] B; Pn .pdau.
.mtram | ata] emendation; B .mrmatrata |; Pn .mtram ata.
kya.viveka.] B; Pn kya.viveko.
vajra.jpa.mtra.parijna] C (also Pn); B vajra.jpa.mtra [|] parijna (with the aa cancelled).
bhsa.mtratvc] C (also Pn); B 'bhsa.mtratvc.
ritena] rectification (also Pn); B rityena.
pratih na labhate |] rectification (also Pn); B pratihna labhate |.
tasmj] rectification; B tatasmt; Pn tasmd.
.prakty.bhsa.] B; TIB suggests *.paribhsa. (yongs su snang ba).
sarvalakaopeta.devatrpa.grahaam] rectification (also Pn); B sarvalakaopeta.devatrpa grahaam.
pravttir] B; TIB suggests *praktir (rang bzhin).
npalabhyata] B npalabhyate.
dean.phe] emendation (also Pn); B uddean.phe.

68

Chapter VI :: savti.satya.melvana.saaya.pariccheda

gamdhigamena vin na pratipadyante | tasmt te nirupalambha.devat.tattva sukarea


skt.karaopya nirdiatu 1134 bhagavn vajraguru st ||

CMP06.006/ [B:41a]vajragu[C:60b]rur ha || sdhu sdhu mahsattva | ye strntdi.naye 1135

pravtt 1136 utpattikrama.bhvak cpi myopam 1137 svapnopam 1138 pratibimbopam 1139
itydy.upam vadanty adhimucyanti 1140 | na te aupamya 1141 /p. 429/
svdhihnopadea.jna.mtrea manomaya.devat.nipatti prajnanti | tasmd aha
yoga.tantrnusrea vajrasattva.nipatter 1142 hetu.pratyaya te 1143 pratibodhaymi |
CMP06.007/ tathya citta 1144 vara.sasthna.rahitam bhsa.mtra 1145

khasama.svabhva paramrtha.satyam iva dusparam 1146 | kintu sbhsam loka.trayam |

vyu ca dhtu.bhta 1147 sdhrao laghus tena vyun vijna sambadhyate | tata
prajopyam loka.dvaya 1148 paca.rami.sahita vicitra sarva.guopeta 1149

myopama.devat.rpam 1150 utpadyate | ko 'sau 1151 vhano vyu.dhtur iti | ya citta.vajro


'vam 1152 ivruhya yatrcchati 1153 tatra sakrmatti ||

CMP06.008/ vijna.sakrnti.stre 'pi vispaayann ha 1154 ||

CMP06.009/ bhagavn ha || asyava may mahauadhe 1155 gth.dvayasyrthe

giri.ikha[B:41b]ra.tad tm mukto 'nekni ca dukara.atashasry anubhtni 1156

| pccha tva

/p. 430/

mahauadhe 1157 yad yad evkkasy aha te vykariymi |

CMP06.010/ evam ukte mahauadhir 1158 bodhisattvo bhagavantam etad 1159

avocat | ki.rpi 1160 bhagavann ida vijnam ||

1132
1133
1134
1135
1136
1137
1138
1139
1140
1141
1142
1143
1144
1145
1146
1147
1148
1149
1150
1151
1152
1153
1154
1155
1156
1157
1158
1159
1160

.devat.vigraho] rectification (also Pn); B .devat.vigraha.


upalambha.daya] B; Pn upalambha.d ya.
nirdiatu] B nirdisatu; Pn nidarayatu.
strntdi.naye] C and B (B .di na pra. in the main text [no caret], with ye written in the upper margin between na
and pra); Pn strntdiu.
pravtt] B; C pravtt |.
myopam] B; C myopams sarvadharm |.
svapnopam] B; C svapnopam sarvadharm.
pratibimbopam] B; C pratibimbopam sarvadharm.
adhimucyanti] BC; Pn adhimucyante.
na te aupamya] BC (proper sandhi: na ta aupamya); Pn na tejaupamyam.
vajrasattva.nipatter] C; B vajrasattva.nipatti..
te] B; C .
citta] BC; Pn citta..
bhsamtra] B; C bhsa.traya.mtra.
dusparam] C (also Pn); B duparam.
vyu ca dhtubhta] B; C vyu.dhtubhtas.
prajopyam loka.dvaya] B; C prajopyalokadvaya.
sarva.guopeta] C (and TIB); B sarvaja.guopeta.
myopama.devat.rpam] B; C myopama devat.rpam.
'sau] BC; TIB suggests emending to 'smai.
cittavajro 'vam] C; B cittavajro am. in the main text (no caret), but has va written below in the margin; Pn
cittavajras tam.
yatrecchati] C (and TIB); B yatregacchati; Pn yatra gacchati.
ha] B; C .
mahauadhe] C (also Pn); B mahauadher.
dukara.atashasry anubhtni] rectification (also Pn); C dukara.atasahasry anubhtni; B
dukara.atasahasrnubhtni.
mahauadhe] BC; Pn mahoadhe.
mahauadhir] C; B mahauadhr; Pn mahoadhir.
etad] C (also Pn); B e[va]tad.
ki.rpi] rectification; BC ki.rp.

Chapter VI :: savti.satya.melvana.saaya.pariccheda

69

CMP06.011/ bhagavn ha || yad.rp 1161 mahauadhe 1162 mykrasygni |

yad.rpi purua.cchy 1163 jala.talntargat 1164 vyaktvyakta.rpi | yat punar

mahauadhe 1165 kathayasi katham anutpannasya prathama.cyutasyktir draavyti |

tadyath jala.talntargat cchy 1166 purua.rpea ca sandyate | 1167 na ca

tasyntargatvabhs draavy | 1168

CMP06.012/ tasya khalu punar mahauadhe 1169

sama.ira.kara.caraa.samanvgatasya 1170 puruasya jala.talntargatasya nava

bhavaty ua v ta 1171 v kya.klamatho vti | na 1172

/p. 431/

tac charra

msa.pey.upameya bhavati 1173 | na ca s 1174 chy dhtubhir vykul 1175

bhavati 1176 | na ca tasmt purua.pratibimbj jala.talntargatc chabdo nicarati |


dukha.abda 1177 sukha.a[B:42a]bdo v | evam ida vijna

prathama.cyuta.arra.bimba 1178 parityajya 1179 sva.bimb[C:61a]ktivad


bhavatti 1180 |

CMP06.013/ etad bla.pthagjannm antarbhavbhidhnaka 1181 sasra.hetuka 1182


bhavati | tad eva guru.parva.kramea sarva.buddhopadea.prptn

svdhihna.krambhidhnakam ida citra.pao darpaa.madhya upalakita 1183 | tathava

vajra.kya.svabhvntm 1184 nirmita | sarvkra.varopeto 'secana.vigraho

dvtrian.mahpurua.lakady.alaktagtra 1185 | sakepata sarva.buddha.gulakta iti


yvat | yathkta bhagavat vairocanbhisambodhi.tantre |
/p. 432/

1161
1162
1163
1164
1165
1166
1167
1168
1169
1170
1171
1172
1173
1174
1175
1176
1177
1178
1179
1180
1181
1182
1183
1184
1185

yadrp] C (also Pn); B yadrpi.


mahauadhe] C; B mahauadhi; Pn mahoadhe.
purua.cchy] B; C puruasya cchy |.
jalatalntargat] B; C jala.candra.talntargat.
mahauadhe] BC; Pn mahoadhe.
cchy] Pn cchy..
purua.rpea ca sandyate] emendation (also Pn); B purua.rpea ca sandyante; C puruea ca dyate.
draavy |] C (also Pn); B draavy |.
mahauadhe] BC; Pn mahoadhe.
sama.ira.kara.caraa.samanvgatasya] BC; Pn mama.ira.kara.caraa.samanvgatasya.
ta] B; C tala.
na] C; B na ca tasya.
charra msa.pey.upameya bhavati] emendation; C charra.msa.pey.upameya bhavati; B charrn
msa.pey upasambhavati.
na ca s] C; B na ca.
vykul] C; B vykul.
bhavati] C (also Pn); B bhavanti.
dukha.abda] B; C dukha.abdo v.
prathama.cyuta.arra.bimba] B; C prathama cyuta arra.bimba
parityajya] C (also Pn); B paritajya.
bhavatti] emendation; B bhavati.
antarbhavbhidhnaka] B; Pn antarbhvbhidhnaka.
sasra.hetuka] rectification (also Pn); B sasra.hetaka.
citra.pao darpaa.madhya upalakitam] rectification; B citrapae darpaa.madhyopalakitam; Pn
citra.paa.darpaa.madhyopalakitam. Cf. AK (p. 25): yath citra.pao darpaa.madhya upalakita. Thanks to
Harunaga Isaacson for this reference.
vajrakya.svabhvntm] B; Pn vajra.sattva.kya.svabhvtm, presumably following TIB. The .sattva. is, notably,
not found in the Peking version of the textsuggesting it may have been a Tibetan interpolation. The variation
between tman and antman is more interesting.
.alaktagtra] emendation; B (also Pn) .alaktagtra.

70

Chapter VI :: savti.satya.melvana.saaya.pariccheda

CMP06.014/ indryudha.nibha kya labhate tattva.bhvand iti |


CMP06.015/ asyyam artha | indrti akra | yath indra.dhanu

paca.rami.varopalakita gagana.tale parisphua 1186 tathava kya upalakitavya ity artha |

[B:42b]labhate tattva.bhvand iti | labhate guru.pdopadet 1188 tattva.bhvant


paramrtha.satylambanrtham ity artha ||
CMP06.016/ vajraiya uvca || bhagavan ya kacit me saayo 'sti | kim.artha cirea
1187

svapiti kim.artha kaevara.mtra 1189 parityajya svapne sakala.tridalayam anya.dentara v


gatv paca.kma.gun anubhya punar asmin kye sakrmati | kim.artha
ubhubha.svapna.daranc ca tat.phala.vipka prpnoti | tadyath svapnajgrad.avasthy ki
nnkram 1190 asti utho nti ||
CMP06.017/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva

andi.prkthakra.arra.svabhva.graha.ghtn 1191 cikitsrtha 1192 puna puna


svdhihna.kramopadea.vispartha svapnasya lakaa paripcchasi | tasmd ekgra.cittena
u svapna.dvre[B:43a]a pratibimbopama.devat.rpa sarve pratytmavedya.tantra
strnusrea 1193 te pratibodhaymi |
/p. 433/

CMP06.018/ skandhe ca 1194 dhtvyatanendriydau jna.dvaye tatra susaskto 1195


'smin |
CMP06.019/ nye mahattve sati ya prasupta svapna prapayet khalu vta.vegt
||
CMP06.020/ svapne 1196 prabuddhe ca na cnyabheda sakalpayet
svapna.phalbhil |

CMP06.021/ rtrindiv svapnam upaiti jantur 1197 mahghanatve sucirea siddhi 1198
||
1186
1187

1188
1189
1190
1191
1192
1193
1194
1195
1196
1197
1198

parisphua] B; Pn parisphuati.
This citation and interpretation of this verse from the VAT is echoed (not to say plagiarized) in the
Pacakramaippa of Munirbhadra (cf. Jiang and Tomabechi, pp. 6162), which reads: asyyam artha | indra iti
akra | yudham iti dhanu sakett | akradhanur ity artha | indradhanu[] kin tat
pacarami.varopalakita yath indradhanu | gaganatale varabhedena parisphuan tathaiva
sambhogakya upalakita ity artha |.
guru.pdopadet] B; Pn guru.pdopadeant.
kaevara.mtra] rectification; B kaevaremtram; Pn kalevaramtra (an equally good variant).
nnkram] rectification (also Pn); B nnkaram.
andi.prkthakra.arra.svabhva.graha.ghtn] emendation; B
andi.prkthakra.arra.svabhva.graha.grahtn; Pn andi.prkthakra
arra.svabhva.graha.grahtn.
cikitsrtha] B; Pn emends to vicikitspanayanrtha.
pratytmavedya.tantra strnusrea] emendation; B pratytmavedyantatra strnusrea; Pn
pratytmavedya tantra strnusrea. TIB suggests *pratytmavedya tantra.strnusrea (thams cad kyi so
so rang rig par gyur pa rgyud dang mdo sde rnams kyi rjes su 'brangs nas).
skandhe ca] B; PU tathaiva.
susaskto] emendation (TIB); B reading is unclear, seems to be suto; Pn sama sthite; TIB rab 'dus; PU
susahato.
svapne] B; PU supte.
jantur] emendation; B jantu; Pn jantu.
siddhi] B; Pn emends to supta. CGKV ( p. 129) cites this verse in a different form: supta.prabuddhe tu na ca
arthabheda sakalpayet svapna.phala.abhil | rtrin.diva svapnam upaiti jantu mahprayatnena cirena
siddhi ||.

Chapter VI :: savti.satya.melvana.saaya.pariccheda

71

CMP06.022/ phale na pakve 1199 kta.karmaa ca vyu puna krmati janmanha 1200
|
CMP06.023/ pakva phala syd gata eva vyu paratra ghra maraa hi loke ||
CMP06.024/ yath ji[C:61b]nendro daadig.vyavasthito majjsthi.msa na ca tasya

kye 1201 |

CMP06.025/ praveayet sattva.hitya dhtu 1202 nirma.kyena 1203 karoti ktyam


||
/p. 434/

CMP06.026/ eva kramj jgrati 1204 supta.citta phala ca vcchet

savikalpa.jlam 1205 |

CMP06.027/ svapnopams te khalu sarva.dharm mm cpy 1206 ubhayor 1207


abhva iti 1208 ||

CMP06.028/ imam evrtha dyotayann 1209 ha || sarva.karmvaraa.viuddhi.stre |[B:43b]


CMP06.029/ tat ki manyase bhiko tac citta svapna svapnntara.gata
sakalpayed 1210 rgam adhypanna 1211 sajnsi 1212 ||
CMP06.030/ ha || sajnmi 1213 |

CMP06.031/ bhagavn ha || tat ki manyase 1214 bhiko cittena rgam

adhypanna 1215 sajnsi 1216 ||


CMP06.032/ ha || eva bhagavan |

CMP06.033/ ha || tat ki 1217 bhiko viea ki nnkaraa payasi |

svapna.cittasynya.cittasya v 1218 ||
/p. 435/

CMP06.034/ ha || nha bhagavan kicit 1219 nnkaraa

svapna.cittasynya.cittasya 1220 v samanupaymi |

1199
1200
1201
1202
1203
1204
1205
1206
1207
1208
1209
1210
1211
1212
1213
1214
1215
1216
1217
1218
1219

pakve] emendation (metra causa; also Pn); B pakvena.


janmanha] emendation (TIB; also Pn); B janmahna.
kye] C; B kaye.
dhtu] C; B dhtu..
nirma.kyena] C; B nirma.kayena (or, possibly, nirma.kalpana); Pn nirma.kalpena.
jgrati] B (pl. for sing. metri causa); C jgartti.
savikalpa.jlam] B or, possibly, savikalpa.jla; C savikalpa.jla.
mm cpy] B (and PU); C m 'm vpi.
ubhayor] B; C bhayor; PU tayor.
abhva iti] B; C abhva.
imam evrtha dyotayann] C; B iyam evrthodyotayann; Pn imam evrtham udotayann.
sakalpayed] B; C sakalpayan.
rgam adhypanna] BC; Pn rgam adhyyanta.
sajnsi] B; C sajnasi; Pn na sajnsi.
sajnmi] B; C sajnmi bhagavan.
manyase] C; not found in B.
adhypanna] C; B either sic or adhypantum; Pn adhyyanta.
sajnsi] B; C jnsi.
B adds tvam asti; Pn adds manyase; neither found in C; TIB khyod kyis (*tvay?).
v] C; B ca.
kicit] emendation; C na kicit; B ki citta.

72

Chapter VI :: savti.satya.melvana.saaya.pariccheda

CMP06.035/ ha || tat ki manyase bhiko may 1221 svapnopamo dharmo


deita |
CMP06.036/ ha || 1222 eva bhagavann iti |

CMP06.037/ imam evrtha dyotayann ha bhagavn r.guhyasamja.mahyoga.tantre 1223 |


CMP06.038/ tadyathpi nma bhagavanta 1224 sarva.tathgat bodhicitta

sarva.tathgata.jnotpdana.vajrapada.karam 1225 | tac ca bodhicitta na

kya.sthita 1226 na vk.sthita na citta.sthitam | ya ca dharmas traidhtuke na


sthitas tasytpdo nsti | ida sarva.tathgata.jnotpdana.vajra.padam |
CMP06.039/ na ca bhagavanta sarva.tathgat svapnasyava bhavaty aha
traidhtuke svapna.[B:44a]pada darayeyam | na ca puruasyava bhavaty aham
svapna payeyam iti | s ca traidhtuka.kriy svapnopam 1227 svapna.sad
svapna.sambht || evam eva bhagavanta sarva.tathgat yvanto
daadig.lokadhtuu 1228 sarva.buddha.bodhi-

/p. 436/

sattv 1229 yvanta

sarva.sattv sarve te svapna.nairtmya.padennugantavy 1230 iti ||


CMP06.040/ jna.vajra.samuccaya.mahyoga.tantre 'pmam eva myopama.samdhi
dyotayann ha ||
CMP06.041/ citta.caitasika.mahyogo 1231 mahsukha.samdhi | sa

mydi.dntair 1232 upalakita | ata sarva.tathgat gag.nad.vlukopam 1233

buddha.ketr myopam udaka.candropam 1234 | pratibhsopam


marci.svapna.pratirutka gandharva.nagaram indra.jla akryudha

vidyud.budbuda.darpaa.pratibimba 1235 cti || dvdaa.my.dntair 1236


mahsukha.samdhir upalakito 1237 bhavati | 1238

1220
1221
1222
1223
1224
1225
1226
1227
1228
1229
1230
1231
1232
1233
1234
1235

1236
1237
1238

svapna.cittasynya.cittasya] B svapna.cittasya anya.cittasya; C svapna.cittasya cnya.cittasya.


may] B; C na may.
ha |] C (also Pn); not found in B.
rguhyasamja.mahyogatantre] rectification (also Pn); B rhyasamja.mahtayogatantre, with gu written in
lower margin; C rguhyasamjata.mahyogantre.
bhagavanta] C (also Pn); B bhagavanta.
.jnotpdana.vajrapada.karam] C and GST (also Pn); B .jnotpdana.karam; PU (and some Tibetan translations
of GST) .jnotpdana.vajrapadkram.
kya.sthita] C (also Pn); B kye sthita.
svapnopam] B; C svapnopam.
daadig.lokadhtuu] B, C and PU; GST daadig.sarva.lokadhtuu.
sarva.buddha.bodhisattv] BC; GST buddh ca bodhisattv ca.
svapna.nairtmya.padennugantavy] C (also Pn); B svapna.nairtma.padennugantavy.
citta.caitasika.mahyogo] B (and TIB); C and PKYM citta.caitasika.samyogo.
mydi.dntair] B and PKYM; C (and TIB) my.dntair.
gagnadvlukopam] B, PKYM (and TIB); C (equivalent expression) gagy sikatopam.
myopam udaka.candropam] B and PKYM; C myopamodaka.candropam.
pratibhsopam marci.svapna.pratirutka gandharva.nagaram indrajla akryudha
vidyud.budbuda.darpaa.pratibimba] B; C pratibhsa.marci.svapna.pratirutka.
gandharvanagarendrajla.akryudha.vidyut.budbuda.darpaa.pratibimba; PKYM prati- bhsopam |
marci.svapna.pratirutka.gandharvanagara indrajla.akradhanur.vidyut. budbuda.darpaa.pratibimba; Pn
inflects as .pratibimba.
dvdaa.my.dntair] B and PKYM; C dvdaa.mydi.dntair.
upalakito] C and PKYM; B upalakita.
This passage, from jnavajrasamuccayamahyogatantre to the end of the citation, is cited in PKYM, p. 62.

Chapter VII :: paramrtha.satya.melvana.saaya.pariccheda

73

CMP06.042/ eva ca 1239 daadig.vyava[(C:62a)]sthit 1240 sarva.tathgat sasra yvad


myopama.samdhin viharanti pacabhi kma.guai [B:44b]kranti ramanti /p. 437/
paricrayanti | svecchay sarva.gunvit buddha.ketrd buddha.ketra sakrmanti || eva

traiklika.ssrika.dukham 1241 anusmtya vimukti.kmena yatnena vajra.gurum rdhya


svdhihna.kramopadea prpya tad.viuddhy.upyo 'nveitavya iti ||
CMP06.043/ || savtisatya.melvana.saaya.pariccheda aha ||
/p. 439/

1239
1240
1241

ca] B; not found in C.


C stops again after daadigvyava..
.ssrika.dukham] rectification (also Pn); B .sasrika.dukham.

74

Chapter VII :: paramrtha.satya.melvana.saaya.pariccheda

Chapter VII ::
paramrtha.satya.melvana.sa
aya.pariccheda
1242

CMP07.001/ vajraiya uvca || savti.satye 1243 'pagata.saaya | idnm


bhsa.viuddhi.pada paramrtha.satya.vibhga guru.pda.prasdena jtum icchmi ||
CMP07.002/ vajragurur ha || savti.satyam iti svdhihna.kramea nipanna
vajrasattva.rpa dvdaa.my.dntena pratipdayitu akyate | paramrtha.satya punar
amrtika niraupamya sarvrambhapagata pratytma.vedyam | tena guru.vaktrea vin na
jyate | yathkta dean.phe ||
CMP07.003/ yath dpo ghanta.stho 1244 bhye navvabhsate |
CMP07.004/ bhinne tu tad.ghae pacd dpa.jvlbhibhsate ||
CMP07.005/ sva.kya 1245 eva hi [B:45a]ghao dpa eva hi tattvakam |
CMP07.006/ guru.vaktrea sambhinne buddha.jna sphua bhavet ||
CMP07.007/ gagana gaganodbhtam kka sa payati |
CMP07.008/ tathava hi guror vaktrt prayogo 'ya pradarita iti ||
CMP07.009/ anena nyyena abdkrodbhavatvd andi.nidhanbhsa.svabhvo 1246

grhya.grhaka.rahita savti.satya.lakao yac.chabda.dvrea 1247 pratipdyate |


paramrtha.satya tad apy aktaka khasama nirmala.svabhvam iti || imam evrtha
dyotayann ha eka.naya.nirdea.stre ||
/p. 440/

CMP07.010/ dharm ime abda.rutena vykt dharma ca abda ca hi ntra labhyate


|

CMP07.011/ nayaikat cpy avatrya dharmatm 1248 anuttar knti.var


spiyata iti ||

1242
1243
1244
1245
1246
1247
1248

[ CMP tr. 253--262


savti.satye] B; Pn savti.satyo.
ghanta.stho] B; Pn ghantastho.
sva.kya] rectification (also Pn); B sva.kaya.
andi.nidhanbhsa.svabhvo] rectification (also Pn); B andi.nidhana bhsa.svabhvo. TIB suggests
*abhva.svabhva (dngos po med pa'i ngo bo nyid).
savtisatya.lakao yac.chabda.dvrea] B; Pn savtisatya.lakaopacchanda.dvrea.
dharmatm] rectification (SS, also Pn); B dharmat.

Chapter VII :: paramrtha.satya.melvana.saaya.pariccheda

CMP07.012/ eva krya.kradvaidhkrdhigata iyo guru.tuj prpya


yath.tantrokta.vidhnena yath.vibhavato gaa.maala ktvrdha.rtre mudr suikit
susn[B:45b]t sugandhg sarvlakra.bhit gurave pratipdya guhyottara.pjbhi
sampjya guror agrato dakia jnu.maala pthivy pratihpya kta.kara.puo bhtv

sa[C:62b]srodvigna.mnasena 1249 skt tathgatam 1250 ivcryam adhimucya 1251 anena


stotropahrebhisambodhim adhyeate |
CMP07.013/ namas te varada.vajrgra 1252 bhta.koi 1253 namo 'stu te |

CMP07.014/ namas te nyat.garbha buddha.bodhi 1254 namo 'stu te ||


CMP07.015/ dadasva me mahcrya abhisambodhi.daranam |
CMP07.016/ sarva.buddha.mahjna sarva.nyam anuttaram ||
CMP07.017/ dadasva me mahsattva svnubhavaika.lakaam 1255 |

CMP07.018/ karma.janma.vinirmuktam 1256 ihava bodhim pnuym 1257 ||


CMP07.019/ tvat.pda.pakaja 1258 muktv nsty anyac charaa prabho |
CMP07.020/ tasmt prasda buddhgra 1259 jagad.vra mahmune ||[B:46a]
/p. 441/

CMP07.021/ eva rutv 1260 tu ta 1261 divyam adhyeaa.vidhi 1262 param |


CMP07.022/ iye kruyam utpdya guru rmn guodadhi ||
CMP07.023/ prasanna.vadano bhtv snukampa praharita |
CMP07.024/ rvayet samaya divya yoga.tantrodbhava param ||
CMP07.025/ tata samhitcryo bodhi.citta nipdayet 1263 |

CMP07.026/ kalae 'tha v 1264 akhe v 1265 bodhicitta nidhya ca 1266 ||


CMP07.027/ tatas ta 1267 iyam hya sarva.buddhair adhihitam |

1249
1250
1251
1252
1253
1254
1255
1256
1257
1258
1259
1260
1261
1262
1263
1264
1265
1266
1267

sasrodvigna.mnasena] C; B sasrodvigna.mnase[sa]na; Pn sasrodvigna.mnase(so) manas.


tathgatam] B; C tathgatn.
adhimucya] B; C adhimucym.
.vajrgra] BC (and MNS); Pn .vajrgrya.
bhta.koi] BC (and MNS); Pn bhta.koe.
buddha.bodhi] BC (and MNS); Pn buddha.bodhe.
svnubhavaika.lakaam] C; B svnubhvaika.lakaam.
karma.janma.vinirmuktam] C (also Pn); B karma.janma.vinimuktam.
pnuym] C; B avpnuym.
tvatpda.pakaja] C; B tat.pda.pakaja; Pn ta(tva)tpdapakaja.
buddhgra] BC (and GS); Pn buddhgrya.
rutv] BC; Pn tutv.
tu ta] B; C tu tad; GS adbhta.
adhyeaa.vidhi] C (also Pn); B adhyeae vidhi.
nipdayet] B; C niptayet.
'tha v] C; B v 'tha.
v] B; not found in C.
nidhya ca] B niyaca, with dh written in lower margin; C nidhyayet.
ta] B; C and GS tu.

75

76

Chapter VII :: paramrtha.satya.melvana.saaya.pariccheda

CMP07.028/ arpayet samaya tasya nija.mudr.samanvitam 1268 ||


CMP07.029/ abhieko hi dtavyo dvityenva vajri |

CMP07.030/ mgalyodghua.abdena 1269 vditra.vividha.svanai 1270 ||


CMP07.031/ traidhtukbhiekea 1271 iya 1272 ktanatjali |

CMP07.032/ anuj ca 1273 tatas tasya dadyt tantra.pracoditm 1274 ||


/p. 442/

CMP07.033/ ml.salila.sambuddha.vajra.gha 'tha darpaam |

CMP07.034/ nmcryam anuj cty abhieka.kramo hy ayam 1275 ||


CMP07.035/ tata samarpayet tasya hy abhisa[B:46b]bodhi.lakaam 1276 |
CMP07.036/ sampradya.padvpta 1277 guru.parva.kramgatam iti ||

CMP07.037/ tatra dvi.vidho 'bhisambodhi.kramo yad uta bhya dhytmika 1278 ca |

bhyas 1279 tvan nirdiyate | pratya.sandhyym avidy.tmasbhsa 1280 yvad virocano 1281

na spo 1282 'smin prabhsvara 1283 nirmalkra svaccha kya.vk.citta.rahita

sarva.nya.lakaam | virocanodaye 1284 lokbhsam | astamana.sandhyym 1285 avidy |


nikarodaye lokam 1286 |

CMP07.038/ eva nya.catuayasya 1287 bhya.nidarana pratipdya idnm


adhytmbhisambodhi pratytma.vedya.lakaa darayaty anena kramea | tatrya krama ||
prathama marcikkra paca.rami.puja payet | dvit[B:47a]yam loka

candra.rami.nibham | ttyam lokbhsa srya.rami.nibham | caturtha tmaskram 1288


lokopalabdha- /p. 443/ kam | tata[(C:63a)]s tamopagate kat prabhsvaram atisvaccha

1268
1269
1270
1271
1272
1273
1274
1275
1276
1277
1278
1279
1280
1281
1282
1283
1284
1285
1286
1287
1288

nija.mudr.samanvitam] BC; Pn (after TIB) jina.mudr.samanvitam; GS nija.mudr.samanvita.


mgalyodghua.] emendation (also Pn); B magalyodghua.; C magalyoddhua..
vditra.vividha.svanai] B; C vditra.vividhai svanai; GS vditrair vividhair svarai.
traidhtukbhiekea] B and GS; C traidhtukbhikeea.
iya] B; C iya.; GS iya.
anuj ca] C; B anujta ca; Pn anujta.
tantra.pracodit] C; B tantra.pracodita; Pn tatrapracodita.
anuj cty abhieka.kramo hy ayam] C anuj cty abhieka.kramo 'hy ayam; B anujta abhieka.kramo hy
ayam.
hy abhisambodhi.lakaam] C; B bhybhisambodhi.lakaam.
sampradya.padvpta] B sampradya.yadvpta; C sampradya yadprpta; Pn sampradye
yadvpta. TIB suggests *.pada., reading: man ngag gi ni gzhi thob pa.
bhya dhytmika] emendation (also Pn); BC (double sandhi) bhydhytmika.
bhyas] emendation (also Pn); BC bhya.
avidytma.sbhsa] C; B [adhih]tmrasyabhsa, with .mavidy. written in above (initial m is corrected final
anusvra in preceding word): perhaps corrected to avidy.tmrasybhsa, or even avidytm[r]asbhsa; Pn
avidytmrasy(tmaras)bhsa.
virocano] C; B vairocano.
na spo] B; C spa |; Pn sp(spa)o.
prabhsvara] C; B prabhsvara..
virocanodaye] C; B vairocanodaye.
astamana.sandhyym] B; C astagamana.sandhyym.
lokam] C (also Pn); B aloka.
nya.catuayasya] C (also Pn); B nya.catuhayasya.
tmaskram] C and PKYM; B tmraskram; Pn tmaraskram.

Chapter VII :: paramrtha.satya.melvana.saaya.pariccheda

77

satatloka.svabhva paramrtha.satya sva.lakaa jna.caku payet | 1289 eva


sarva.nya skt.ktv dvi.vidha dhynam lambayed anena kramea |

CMP07.039/ tatrya krama | toye nirmalake nadsarasi v bindu ca yo lnakas 1290

tadvat 1291 tat kramao 'nubheda.gadita yog smaren nityaa | dare hy anilakaya krama.gatas
tadvan na 1292 samprekyate pia.grha iti kramo vidhimatm eva 1293 samutprekyate || 1294

CMP07.040/ idn vkybhinivin 1295 bhrnty.apanayanrtha paramrtha.satya


nma.paryya kacid avatryate | prathama tvat prabhsvara sarva.nya buddha.jna |
vajra.jnam | anuttara.jnam | nirmala nisvabhvam | nirbhsam | nirtmakam | nirvam |

nisattvam | nirjvam | nipudgalam | nirlepam | nirmalam 1296 | anutpa[B:47b]nnam | anirodham |


anakaram | avcyam | anupalambham | anuttaram | anabhilpyam | acintyam | anantam |
asakhyam | atndriyam | anlayam | alakaam | anabhisasktam | animittam | acalam |

anlambanam | avijeyam | apratarkyam | akayam | 1297 avcyam 1298 | anvaraam | eka.nayam |


ivam | ntam | kha.samam | svabhva.uddham | andim | amadhyam | anavasnam | na gata
ngatam | na dram | nsannam | naka nnekam 1299 | dusparam 1300 | /p. 444/
durvibhvyam | dhyna.bhtam | dharma.kya | bhta.koi | asaga.koi | dharma.dhtu |

amrti | arajam | ananta.siddhi 1301 | guhya.siddhi | pramit.viuddhi | di.viuddhi |


hetu.viuddhi | phala.viuddhi | traidhtuka.viuddhi | puya.viuddhi | ppa.viuddhi |
klea.viuddhi | karma.viuddhi | janma.viuddhir 1302 iti ||
CMP07.041/ praj.pramit sarva.buddha.mt

1303

sarvkra.jat mrgkra.jat | tathat |

avitathat | samat | akaya.puya.jna.sambhra.sambhty 1304 | jna.vhin |


sarva.bodhisattva.janan | sarva.rvaka.dh[B:48a]tr sarva.pratyekabuddha.janayitr |

sarvaloka.dhtr | divya.caku.viodhana.kar | divya.rotra.pradna.kar 1305 |


para.citta.jna.prva.nivsnusmaraa.kar | anantarddhi.kar | sarva.klea.kayakar cti ||

1289
1290
1291
1292
1293
1294
1295
1296
1297
1298
1299
1300
1301
1302
1303
1304
1305

This process, from prathama to this point, is cited in PKYM, p. 69. The only variants are lokopalabdha for
lokopalabdhaka, kae for kat, and paramrtha.satya.lakaa for paramrtha.satya svalakaa. Cf.
SU, p. 66.
lnakas] PKYM (Pn lnaka); B lnaka..
tadvat] B and PKYM; Pn uddha.
na] emendation (also Pn); B ta.
eva] emendation (TIB; also Pn); B eva.
This verse is cited in PKYM (p. 72), which reads: toye nirmalake nadsarasi v bindu ca yo lnakas tadvat tat
kramao 'nubheda.gadita yog smaren nityaa | dare hy anilakaya krama.gatas tadvan samutprekya
piagrhakramo vidhimatm eva samutprekyate.
vkybhinivin] rectification (also Pn); B vkybhinivihn.
nirmalam] B; Pn (presumably following TIB).
TIB adds 'phel ba med pa (*apravddha?); Pn adds avddhika.
Note that this term has occurred already in this list.
nnekam] rectification (also Pn); B nnaikam.
duspara] rectification (also Pn); B duspara.
Note that TIB this as two items: mtha' med pa dang | grub med pa dang |; Pn emends accordingly to anata
siddhi.
janma.] rectification (also Pn); B jarma..
TIB inserts: thams cad mkhyen pa dang (*sarvajat) and Pn emends accordingly.
akaya.puya.jna.sambhra.sambhty] emendation; B akaya.puya.sambhra sambhty (Pn .saskty); TIB
bsod nams dang ye shes kyi tshogs mi zad pa nyid, suggests a reading of akaya.puya.jna.sambhrat.
divya.rotra.pradna.kar] rectification; B divyarotra.pradna.kar.

78

Chapter VII :: paramrtha.satya.melvana.saaya.pariccheda

CMP07.042/ tathava r.guhyasamja.mahyoga.[C:63b]tantre abhva

ity.di.a.bodhicitta.gthbhir 1306 abhisambodhi.lakaam 1307 uktam | 1308

anyatrpi 1309 yogatantre 'py ha ||


/p. 445/

CMP07.043/ sarvga.bhvantta 1310 kalpankalpa.varjitam |

CMP07.044/ mtr.bindu.samttam etan maalam uttamam iti 1311 ||


CMP07.045/ viatya 1312 sarva.bhvn 1313 rprpeu nirmalam 1314 |
CMP07.046/ bodhita codita 1315 citta maala maalktim 1316 ||
CMP07.047/ astti nstti ubhe 'py ant uddh auddhti ime 'pi ant |

CMP07.048/ tasmd ubhe 1317 'ntavivarjayitv madhye 'pi sthna na karoti 1318
paita iti ||
CMP07.049/ knanta.nityrtha 1319 sarva.bhta.mahlayam 1320 |

CMP07.050/ vibhti 1321 r vibho rj sarv.paripraka iti ||

CMP07.051/ kim anena bahutara.sandhy.vacanena 1322 nma.paryya.melpakena yvac

caturatishasrair dharma.skandhai 1323 kaa[B:48b].abdrthair 1324 aniyata.liga.vcyair etai


paramrtha.satyrayo 'bhikrtyata iti ||
/p. 446/

1306

1307
1308
1309
1310
1311
1312
1313
1314
1315
1316
1317
1318
1319
1320
1321
1322
1323
1324

These six verses are as follows (GST II.37): abhve bhvanbhvo bhvan nava bhvan | iti bhvo na bhva
syd bhvan npalabhyate ||; sarvabhva.vigata skandha.dhtv.yatana.grhya.grhaka.varjitam |
dharma.nairtmya.samatay sva.cittam dy.anutpanna nyatbhva ||; anutpann ime bhv na dharm na
ca dharmat | kam iva nairtmyam ida bodhicitta dham ||; abhva sarvadharms te
dharma.lakaa.varjit | dharma.nairtmya.sambht ida bodhicitta dham ||; anutpanneu na bhvo na ca
bhvan | ka.pada.yogena iti bhva pragyate ||; and prakti.prabhsvar dharm suviuddh nabhasam
| na bodhir nbhisamayam ida bodhicitta dham ||.
itydi.abodhicitta.gthbhir abhisambodhi.lakaam] C (and TIB); B
itydi.abodhicittagthbhisambodhilakaam; Pn itydi.abodhicittagthbhi sambodhilakaam.
There is an unclear reading here in MS C which inserts ca. six syllables not found in B.
anyatrpi] B; C unclear; Pn anyatra.
sarvga.bhvantta] BC; PU sarvga bhvantta.
iti] BC; Pn .
viatya] B visatya; C (also Pn) viatiya.
sarvabhvn] B; C sarvabhtn.
nirmala] B; C nimala.
bodhita codita] B (also Pn) bodhita codita; C bodhita codita; and (often an assimlated before palatal)
are similar in these scripts.
maalktim] B; C maalkti.
ubhe] C and SRS (also Pn); B ubhevya.
karoti] B and SRS; C koroti.
knanta.nityrtha] emendation (as TIB [co.emended]); B knanta.nityartha; C knanta.ntrtha; Pn
knantamityartha.
sarvabhta.mahlayam] B; C sarvabhta.mahlaya.
vibhti] B; C vibhti.
bahutara.sandhy.vacanena] C; B bahutara.sandhyya.vacanena; Pn bahutara.sandhya.vacanena. Both
sandhy.vacana and sandhyya.vacana are used twice elsewhere in this work; either reading seems suitable here.
caturati.shasrair dharma.skandhai] rectification; B caturati.sahasrair dharma.skandhai; C
caturati.sahasra.dharma.skandhai.
kaa.abdrthair] BC; Pn katha abdrthair, though he reconstructs in his apparatus (from TIB) as
abdrthadukarai.

Chapter VIII :: apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.pariccheda

79

CMP07.052/ atha vajraiyo dvi.vidha sambodhi.krama 1325 dvi.vidha dhyna 1326

cdhigamya paramrtha.satyasya nma.paryya.melpaka 1327 ca rutvbhiniveam apanya


praharita.vadana 1328 kta.karapuo bhtv idam udnam udritavn ||

CMP07.053/ aho buddha aho buddha 1329 aho dharmasya dean |


CMP07.054/ uddha.tattvrtha uddhrtha bodhicitta namo 'stu te ||
CMP07.055/ atha vajrcryo dvitycryam 1330 iva nirkya
CMP07.056/ sarva.bhva.vigata 1331 skandha.dhtv.yatana.grhya.grhaka.varjitam
|

CMP07.057/ dharma.nairtmya.samatay sva.cittam dyanutpanna 1332


nyat.svabhvam iti ||

CMP07.058/ gthm udrayann advaidhkram lambya praj.jnbhieka dadyt |


CMP07.059/ anenava kramea || bhagavn r.kyasiha 1333 sarva.tathgatair

accha.abdai 1334 sacodite sati | sphnaka.samdher 1335 vyutthya bodhi.mle

niadyrddhartra.samaye prabhsvara skt.ktv | myopama-

/p. 447/

samdhin 1336

vyutthya jane[B:49a]bhyo 1337 dharma.cakra 1338 pravartitavn | tad 1339 rabhya yvat
saddharmo 'stht tvad guru.vaktrd guru.vaktra sakrmati
yoga.yugma.viva.viuddhi.rahasybhisambodhi.krama sakrmatti 1340 ||

CMP07.060/ || paramrthasatya.melvana.saaya.pariccheda saptama 1341 ||

/p. 449/

1325
1326
1327
1328
1329
1330
1331
1332
1333
1334
1335
1336
1337
1338
1339
1340
1341

dvividha sambodhikrama] B; C dvividhbhisambodhikrama.


dvividha dhyna] B; C dvividha.dhyna.
nma.paryya.melpaka] C; B paryya.melpaka; Pn paryya melpaka.
praharita.vadana] B; C prahasita.vadana.
buddha] BC (and TIB); GST dharma; Pn B as dharma and emends to buddha.
dvitycryam] C (also Pn); B dvitycryem.
sarva.bhva.vigata] BC and GST; Pn sarva.bhva.vigata..
svacittam dyanutpanna] C and GST; B is unclear; Pn svacittamtrnutpanna.
rkyasiha] C; B rkyasihasya.
accha.abdai] C; B acchra.abdais; Pn accha.abde.
sphnaka.samdher] B sphnaka.samdh[i/e]r (ambiguous); C sphnaka.samdhir; Pn sphnaka.samdhi.
myopama.samdhin] BC; Pn myopama.samdhi.
janebhyo] B; C vi[ja]neya.janebhyo; Pn jayambo (jagati).
dharmacakra] C; B dharma.
tad] B; C tvad.
yoga.yugma.viva.viuddhi.rahasybhisambodhikrama sakrmatti] B; C
yoga.sukha.viuddhi.viva.rahasybhisambodhikrama; Pn yoga.yugma.viuddhi.rahasybhisambodhikrama
sakrmatti. TIB suggests yoga.yugma.viuddhi.sukhbhisambodhi.krama.
paramrthasatya.melvana.saaya.pariccheda saptama] rectification; B
paramrthasatya.melpaka.saaya.pariccheda saptama sampta ||; C (also Pn)
paramrthasatya.melvaa.saaya.pariccheda saptama ||.

80

Chapter VIII :: apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.pariccheda

Chapter VIII ::
apratihita.nirva.dhtu.mel
vana.saaya.pariccheda
1342

CMP08.001/ || vajraiya uvca || paramrtha.satydhigame 'pagata.saaya 1343 | katha


punar bhagavan paramrtha.satya praviya nisva[(C:64a)]bhvo bhtv vyutthna karoti | ko

'sv 1344 atra sat.sukham 1345 anubhavati | ko 'sv avaivartiko bhavati | kim-artho 1346 moka kuto
mukta iti ||

CMP08.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva prabhsvard vyutthna.krama 1347


tathgata.sampradya.bahir.mukhnm aviayam r.guhyasamja.mahyoga.tantrnusrea te
pratibodhaymi | v ekgra.cittena |
CMP08.003/ atra vajrayna 1348 utpatti.krambhysd aam bhmi 1349 prpya puna

puna sugatv 1350 upapadya yvan nipanna.krama na labhate tvat kalya.mitram rdhayate

| kya.vk.ci[B:49b]tta.vivekdhigato 'pi daam bhmi 1351 prpya myopama.samdhi

pratilabhate | myopama.samdhim adhigamybhsa.viuddhi 1352 pratilabhate | nirbhsd

vyutthya yuganaddha.vhi.kramea 1353 buddha.kya skt.ktv vajropama.samdhin


sarva.gulakto viharati | yathkta bhagavat lakvatra.stre ||
/p. 450/

1342
1343
1344
1345
1346
1347
1348
1349
1350
1351
1352
1353

[ CMP tr. 263--275


'pagata.saaya] BC; Pn 'pagata saaya.
ko 'sv] Correction: for ko 'sav in CMP ed. read ko 'sv.
sat.sukham] emendation (TIB[Chag]: bde ba dam pa); B sva.sukham; TIB suggests *atra sammukham or
*atrbhimukhm ('dir mngon du phyogs pa).
kim-artho] Correction: for kim artho in CMP ed. read kim-artho.
vyutthna.krama] B; Pn vyutthna.krama..
vajrayna] rectification; B vajrayni, poss. corrected to vajrayna; Pn reads vajrapi and emends to vajrayne.
aam bhmi] rectification (also Pn); B aam.bhmi.
sugatv] rectification; B sugatd.
daam bhmi] rectification (also Pn); B daa.bhmi.
adhigamybhsa.viuddhi] rectification (also Pn); B adhigamyabhsa.viuddhi.
yuganaddha.vhi.kramea] rectification (also Pn); B yugavanaddha.vhi.kramea.

Chapter VIII :: apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.pariccheda

CMP08.004/

1354

81

anuprvea bhmi.krama.samdhi.viaynugamanatay 1355

traidhtuka.svacitta.mydhimuktita 1356 prativibhvayamno myopama.samdhi


pratilabhate 1357 | sva.citta.nirbhsvatra.mtrea

prajpramit.vihrnuprpta 1358 utpda.kriy.yoga.rahito 1359 vajra.bimbopama

samdhi tathgata.kynugata pratilabhate 1360 | tath nirmnugata

balbhij.vait.karuopya.maita sarva-buddha-ketra-trthyatanopapatti 1361

tac.citta.mano.manovijna.rahita 1362 parvtty.anuaya.prvaka 1363


tathgata.kya mahmate bodhisattva prati-

/p. 451/

lapsyate 1364 | tasmt tarhi

mahmate bodhisattvair mahsattvais tathgata.kynugama.pratil[B:50a]bhibhi 1365


skandha.dhtv.yatana.citta.hetu.pratyaya.kriy.yogotpdana.
sthiti.bhaga.vikalpa.prapaca.rahitair bhavitavyam |
CMP08.005/ myopama.samdhi.sampanno 'pi yvat paramrtha.satybhigamana na

labhate tvad vaivartiko 1366 bhavati | kasmd aviuddham 1367 bhsa.trayam | yvat

vijna.sakalpas tvat 1368 klea.vsan.prabandha klea.prabandht punar.bhava |

sarva.cint.rahita 1369 tad viuddhi.padam || yathkta paramdya.ma[C:64b]hyoga.tantre ||

1354

1355
1356
1357
1358
1359
1360
1361

1362
1363
1364
1365
1366
1367
1368
1369

The extant Sanskrit text (MS B) begins its citation at this point. As this passage falls in one of the lacunae in MS C,
we have only this witness upon which to rely. I think it highly likely that C would have confirmed this, as the
Subhita.sagraha (which is largely based on the CMP, and copies its scriptural quotations frequently) also cites
this passage of the LAS from here. The Tibetan translation, however, cites more of the text at the beginning. The
passage quoted in the Tibetan (as found in Nanjio) reads: mahkaruopya.kaualynbhoga.gatena mahmate
prayogea sarvasattvadhtu.mypratibimba.samatay anrabdha.pratyayatay
adhytma.bhya.viaya.vimuktatay citta.bhydaranatay animittdhihnnugat. The text preserved in MS B
renders the subjects and verbs (plural in the stra) in the singular. Thus, if the above passage were native to the
CMP, the final word would presumably animittdhihnnugato ['nuprvea].
bhmi.krama.samdhi.viaynugamanatay] rectification (LAS); B bhmi.krama samdhi.viaynugamanatay;
SS and some LAS MSS .gamatay.
traidhtuka.svacitta.mydhimuktita] rectification (LAS); B traidhtuka svacitta.mydhimuktita; SS
traidhtuka svacitta mydhimuktita.
prativibhvayamno...pratilabhate] B prativibhvayamno...pratila[va]bhate; LAS
prativibhvayamn...pratilabhante and Pn prativibhvyamn...pratilabhante. However, MS B consistently the
singular, so emendation is not appropriate here. SS pratibhvyamn....
prajpramit.vihrnuprpta] B; LAS and Pn prajpramit.vihrnuprpt.
utpda.kriy.yoga.rahito] B; LAS utpda.kriy.yoga.rahit; Pn utpda.kriy.yoga.virahit; SS
utpddi.kriy.yoga.rahit.
pratilabhate] B; Pn pratilabhante.
sarva-buddha-ketra-trthyatanopapatti] Correction: for sarva-buddha-ketra-trthyanopapatti in CMP ed.
read sarva-buddha-ketra-trthyatanopapatti; Correction: to CMP ed. add new note - emendation (also Pn); B
sarva-buddha-ketra-trthyanopapatti; SS sarva-buddha-ketra-trthyatanotpanna; LAS sarva-buddhaketra-trthyatanopagata.
tac.citta.mano.manovijna.rahita] rectification (LAS): B tac.cittam mano.manovijna.rahita; SS
citta.manovijna.rahita.
parvtty.anuaya.prvaka] emendation (SS); B parvttysaynuprvaka; LAS and Pn
parvttynuraynuprvaka; perhaps parvtty.aynuaya.prvaka?
bodhisattva pratilapsyate] rectification (SS); B bodhisattva pratilapsate; LAS, SS, and Pn bodhisattv
pratilapsyante.
tathgata.kynugama.pratilbhibhi] B and SS; Pn tathgata.kynugamena pratilbhibhi; LAS (Vaidya)
tathgata.kynugamena pratilbhin.
tvad vaivartiko] B (or, perhaps, tvadvavaivartiko); the context and TIB suggest tvad vaivartiko; Pn tvad
avaivartiko.
aviuddham] B; Pn viuddham.
yvat vijna.sakalpa tvat] B; Pn yvat [tvad vijna.sakalpa, yvat] sakalpas tvat.
sarva.cint.rahita] For .rahitas in CMP ed. read .rahita; For note 24 in CMP ed. read emendation; SS
sarva.cint.rahitas; B (also Pn) sarva.citt.rahitas. However, see Kambala verse infra.

82

Chapter VIII :: apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.pariccheda

CMP08.006/ rga.viuddhi.padam etad yad uta bodhisattva.padam ||


CMP08.007/ dvea.viuddhi.padam etad yad uta bodhisattva.padam ||
CMP08.008/ moha.viuddhi.padam etad yad uta bodhisattva.padam iti |
CMP08.009/ kambalcrya.pdenpy 1370 uktam adhytma.sdhane 1371 |
CMP08.010/ sthla abda.maya prhu skma cint.maya 1372 tath |
CMP08.011/ cintay 1373 rahita yat tad yogin parama padam 1374 iti |

/p. 452/

CMP08.012/ yo 'nena nyyenbhisambodhi.krameava prabhsvaropadea 1375 labdhavs

tasya kya.vk.citta.nirmala.svabhva.sarva.nyatvd 1376 vijna.traya.viuddha 1377

prajpramit.svabhvo nsti cint 1378 na t so 'ya nirva.dhtur amrti[B:50b]r

duspara 1379 | karma.janma.vinirmukto na ca 1380 ravi.ai.cintman 1381 prabh.svabhvo


'tisvaccha 1382 |

CMP08.013/ tasmt 1383 tmasbhslokopalabdhodayo 1384 bhavati | lokopalabdht 1385

svacchditya.ramy.bhstapa.svabhva 1386 lokbhsodayo bhavati | tasmt

svaccha.candra.ramy.bhsa.tala.svabhvo 1387 vypta.praj.jnodayo 1388 bhavati |


paramdye 'py ha ||
CMP08.014/ kd ka.sambhta sarvka mahnabha iti ||

CMP08.015/ ata 1389 catu.nyaikbhtam loka 1390 pujavat khadyotakkra

sarva.lokadhtv.avabhsi 1391 skma.dhtu.sahita chykram acchedybhedya- /p. 453/


vajrakya.svabhvam acyutam ansrava sarva.klea.vsan.vinirmuktam icch.vait.prptam |

1370
1371
1372
1373
1374
1375
1376
1377
1378
1379
1380
1381
1382
1383
1384
1385
1386
1387
1388
1389
1390
1391

kambalcrya.pdenpy] B; C kambalcryapdair apy; SS kambalmbarapdair apy.


adhytma.sdhane] B; C dhytma.sdhane; Pn emends (after TIB) to adhytma.sdhanopyikym.
cint.maya] C and CGKV; B cittmayan; SS citta.maya; Pn cittmayan.
cintay] C and CGKV; B cittay; Pn cittay.
parama padam] BC; CGKV padam avyayam.
prabhsvaropadea] BC; Pn prabhsvarapade.
kyavkcitta.nirmala.svabhva.sarvanyatvd] B; C kyavkcitta.nirmala.svabhva | sarvanyatvd.
vijnatraya.viuddha] B; C vijnatraya.viuddhi.
cint] C; B citt.
duspara] rectification (also Pn); BC duspara.
ca] C (also Pn); B .
ravi.ai.cintman] BC; Pn ravi.candrgni.man.
'tisvaccha] BC; Pn [bhsate].
tasmt] B (and TIB); C tasmt svaccht (presumably a scribal/editorial interpolation).
tmasbhslokopalabdhodayo] BC; Pn tmasbhs''lokopalabdhyudayo.
lokopalabdht] C; B alokopalabdht; Pn lokopalabdhy.
svacchditya.ramy.bhstapa.svabhva] B svecchditya.ramy.bhstrapa.svabhva; C
svacchditya.ramy.bhstpa.svabhv.; Pn (unnecessarily emending from TIB) aramy.bhsoasvabhva.
svaccha.] C (and TIB); B svaccht (or svacchs); Pn svacch.
vypta.praj.jnodayo] B; C vypaka praj.jnodayo..
ata] B; C tata.
loka] B; C loka.
sarvalokadhtv.avabhsi] C; B sarvalokadhtv.avabhsina.

Chapter VIII :: apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.pariccheda

83

jaln mnam iva suptaprabuddham 1392 iva paramnanda.mrti.svarpa 1393 nipadyate 1394 | yan

nma.rptmako mahvajradhara iti | sasra.bandhann nirmuktatvn moka 1395 ity ucyate ||


CMP08.016/ imam 1396 evrtha dyotayann ha r.guhya.siddhau ||

CMP08.017/ sva.savedya kta 1397 tattva vaktu nnyasya 1398 pryate |

CMP08.018/ bhakti.bhvanay [B:51a]gamyam agamya 1399 cnyath tu tat || 1400


CMP08.019/ jtv tattva tata ktv bhakti.bhvam aharniam |
CMP08.020/ tasmin parama.nirve pade nte 1401 hy anuttare ||

CMP08.021/ tatas tad 1402 bhakti.smarthyd bhvan.bala.nirmitam |


CMP08.022/ tasminn utpadyate rpa kim apy nanda.ja param ||
CMP08.023/ dhagity.kra.sambhta 1403 sphurat.sahra.krakam 1404 |

CMP08.024/ bhr.bhuva.svar ida sarva dyotayan 1405 sacarcaram ||


/p. 454/

CMP08.025/ bhvan.ba[(C:65a)]la.smarthyt 1406 prajopytmaka 1407 ivam |


CMP08.026/ sarva.klea.vinirmukta 1408 sarva.lakaa.bhitam ||

CMP08.027/ nyat.jna.sambhta nirdvandva parama ivam 1409 |


CMP08.028/ sarvkra.varopeta grhya.grhaka.varjitam ||
CMP08.029/ jna myopama uddha svaccha prakti.nirmalam |
CMP08.030/ abda.gandha.rastta tath 1410 saspara.varjitam 1411 ||
CMP08.031/ dyate param ekena samdhau jna.caku |

1392
1393
1394
1395
1396
1397
1398
1399
1400
1401
1402
1403
1404
1405
1406
1407
1408
1409
1410
1411

suptaprabuddham] B; C susuptaprabuddham.
paramnanda.mrti.svarpa] rectification (also Pn); B paramnanda.mrtti.svarpa; C
paramnanda.mrti.rpa
nipadyate] B; C nipdyate.
moka] B; C mokam.
imam] B; C amum.
kta] B; C tat; Pn and GS tu tat.
nnyasya] C (also Pn); B nbhyasya.
gamya agamya] B, C and GS; Pn gamya na gamya.
tu tat |] B; C tat | tat; Pn and GS nu tat |.
pade nte] B and GS; C upante.
tad] B, C and Pn; GS tu.
dhagitykra.sambhta] rectification (GS, also Pn); B dhagitykra sambhta; C jhaiti.jna.sambhta.
sphurat.sahra.krakam] B and GS; C sphuret sahra.krakam.
dyotayan] C; B dyotayet; Pn and GS dyotayat.
bhvan.bala.smarthyt] B; GS bhvan.tattva.smarthyt; C seems to concur with GS, reading bhvanta..
prajopytmaka] rectification; B prajoptmaka.
In B, after sarvaklea., the text reads dva svaccha prakti.nirmalam, and then proceeds from that point on (i.e.
the text skips six pda-s). However, the missing portion (with some repeated, i.e. .vinirmukta...praktinirmalam)
is written along the lower margin of the text.
ivam] B; GS padam.
tath] B; GS rpa..
saspara.varjitam] B; GS rpa.spara.vivarjitam; Pn spara.vivarjitam.

84

Chapter VIII :: apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.pariccheda

CMP08.032/ chy.myopama divya divya.sasthna.sayutam ||


CMP08.033/ sphuraj jngni.mlbhir 1412 vividhneka.vigraham |

CMP08.034/ indryudha.nibha kya labhate tattva.bhvaka 1413 ||


CMP08.035/ bhvan.yoga.smarthyt samayn ca plant |

CMP08.036/ da prpyate rpam avcya 1414 yaj jinair api ||

CMP08.037/ yatra na 1415 kyo na vk.citta sthna

1416

sarva.ga param |

CMP08.038/ sampradya.vat tatra yasya 1417 rpa vibhvyate ||


/p. 455/

CMP08.039/ aho suvismayakaram mahntam 1418 atndriyam |

CMP08.040/ aho parama.gambh[B:51b]ra buddhatva padam uttamam 1419 iti ||


CMP08.041/ imam eva vyutthna.krama r.guhyasamja.mahyoga.tantre 1420
sarva.tathgat varayanti ||
CMP08.042/ aho vajra aho vajra aho vajrasya 1421 dean ||

CMP08.043/ yatra na kya.vk.citta tatra rpa vibhvyata 1422 iti ||


CMP08.044/ bharaka.pdenpi varita 1423 ||
CMP08.045/ saurya 1424 nsti te kye 1425 mssthi.rudhira na ca |
CMP08.046/ indryudham ivke kya daritavn asi ||
CMP08.047/ nmayo 1426 nuci kye kut.t.sambhavo 1427 na ca |

CMP08.048/ tvay loknuvtty.artha 1428 darit 1429 laukik kriyti 1430 ||

CMP08.049/ sarva.kalpa.samuccaye 'py ha ||

1412
1413
1414
1415
1416
1417
1418
1419
1420
1421
1422
1423
1424
1425
1426
1427
1428
1429
1430

sphuraj jngni.mlbhir] emendation (GS); B sphurat jnormimlibhir; Pn sphuraj jnormimlbhir.


labhate tattva.bhvaka] B; Pn and GS labhante tattva.bhvak.
avcya] B; Pn and GS na vcya.
na] B; Pn and GS .
Pn and GS insert yat.
yasya] B and GS; Pn svasya.
mahntam] B; Pn and GS aho ntam.
buddhatva padam uttamam] B; GS bodhicitta.vikurvaam.
rguhyasamja.mahyogatantre] rectification (TIB); B rguhyasamja.yogatantre.
vajrasya] rectification (also Pn); B vajrasa.
vibhvyata] B; SS prabhvyate.
varita] emendation; B varayanti; Pn ukta.
saurya] For sauirya in CMP ed. read saurya; For note 79 in CMP ed. read rectification; B sauirya; PKPoussin (p. 36) and CS-Tucci (p. 318) auirya; CS-Patel (p. 319) aurya (allegedly citing PK-Poussin).
kye] rectification (PK; also Pn); B kyo.
nmayo] B, CS-Tucci, and PK(MS E); PK and CS-Patel nmay.
kut.t.sambhavo] B and both CS-Tucci and CS-Patel; Pn kut.t.sambhavau; PK kut.t.sambhavo.
loknuvtty.artha] Correction: for loknuvty.artha in CMP ed. read loknuvtty.artha.
darit] rectification (PK and CS); B darita.
kriyti] B; Pn kriy iti.

Chapter VIII :: apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.pariccheda

85

CMP08.050/ ghtv hdaya uddha vajradeha.vibhvan |

CMP08.051/ dha sram asaurya 1431 vajra.kya sa labdhavn iti ||


CMP08.052/ samdhi.rja.stre candra.prabha.kumrepi tathgata.kyo varita ||

/p. 456/

CMP08.053/ khasam viraj vara.rpa.dhar aarra alakaa praja.sut 1432 |

CMP08.054/ sugambhra.guodadhi kruik 1433 dada mrdhni pi 1434 mama


apratim iti 1435 ||

CMP08.055/ ryashasrikym 1436 apy ha ||


CMP08.056/ nirva myopama svapnopamam iti vadmi | nirvd anya

[B:52a]kacid viiataro dharma syt tam apy aha 1437 myopama svapnopamam

iti vadmi 1438 ||

CMP08.057/ atha tasyava 1439 vieaam | na ca rpa na crpa na satya na ca mti ||


eva na bhvo npy abhvo ncchedo npi vato | na skro na nirkro na dharmo [C:
65b]ndharmo na sakleo na vyavadna na sasro na nirva na nityo nnityo ntm na

cntm 1440 npartm 1441 ndhytm na bahirdh na laukika 1442 na lokottara na dvaya
ndvayam iti |
CMP08.058/ asya 1443 yuganaddhtmakasya parinipanna.vajrakyasya nma.paryya 1444
kacid avatryate || mahvidy.purua.mrti | satya.dvaya- /p. 457/ naye sthita |
prakti.prabhsvartmaka | prajopytmaka 1445 | triloktmaka 1446 | trikltmaka | 1447

triyntmaka 1448 | trimaaltmaka | sarvakultmaka | tath 1449 sat.purua | agra.purua |


mahpuru[B:52b]a | purua.nga | purua.ra | purua.vra | purua.damya |
purua.damaka | puruottama | purua.srathi | purua.siha | ka.purua | sarvtmaka |
purua uddhtmaka 1450 iti ||

1431
1432
1433
1434
1435
1436
1437
1438

1439
1440
1441
1442
1443
1444
1445
1446
1447
1448
1449
1450

asaurya] B asausrya.
prajasut] B (also Pn); SRS prajast or prajny.
kruik] rectification (SRS; also Pn); B karuik.
pi] rectification (TIB and SRS; also Pn); B pri.
apratim iti] rectification (SRS; also Pn); B apratim with miti written in the margin below.
ryashasrikym] rectification (also Pn); B ryhasahasrikym.
aha] rectification (ASPP; also Pn); B ha.
ASPP (Vaidya ed., p. 20) reads: subhtir ha | nirva apy devaputr myopama svapnopamam iti vadmi |
ki punar anya dharmam | te devaputr hu | nirvam apy rya subhte myopama svapnopamam iti
vadasi | yumn subhtir ha | tad yadi devaputr nirvd apy anya kacid dharmo viiatara syt tam apy
aha myopama svapnopamam iti vadeyam |.
tasyaiva] rectification (also Pn); B tasaiva.
na cntm] C; B: n m (spaced thus); Pn nntm.
npartm] B (and TIB); C .
laukika] C (also Pn): B laukika.
asya] B; C tasya.
nma.paryya] C; B nma.paryyasya: Pn nma.paryyasya.
prajopytmaka] B; C prajopytmaka.
triloktmaka] B; C triloktmaka.
trikltmaka |] B (and TIB); C trikytmakas.
triyntmaka] BC; Pn trinaytmaka.
tath] B (and TIB); C tathgatapuruas.
sarvtmaka | purua uddhtmaka] rectification (TIB and Pn); B sarvtmaka purua.uddhtmaka; C
sarvtmaka.purua | uddhtmaka.

86

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

CMP08.059/ eva tra.sasra.sgara 1451 | sthala.gata | kema.prpta |

abhaya.prpta 1452 | utkipta.parigha | mardita.kaaka | 1453 niprapaca | 1454 bhiku |


arhan | ksrava | nikicana | ramaa | brhmaa | katriya | buddha.putra | niklea |

vabhta | suvimukta.citta | suvimukta.praja | jneyo 1455 mahnga | kta.ktya |

kta.karaya | apahta.bhra | anuprpta.svakrtha | parika.bhava.sayojana | 1456


samyagj.suvimukta.citta | sarva.ceto.va | parama.pramit.prpta | sasra.prakoi.stha |
jna.mrti 1457 | svayambhr ity ucyate ||
/p. 458/

CMP08.060/ imam eva vajropama.samdhi vieayann ha bhagavn ragama.stre ||


CMP08.061/ buddha.viaynugats te satpuru sva.jna.vaavartino yair aya
sragama.samdhi 1458 pratilabdha | nha ta bodhisattvam iti vadmi |

apratilabdhatvd a[B:53a]sya samdhe 1459 | nha ta bodhisattvam

abhij.prptam iti 1460 vadmi | apratilabdhatvd asya samdhe 1461 | nha ta


bodhisattva dna.la.knti.vrya.dhyna.praj.sampannam iti vadmi |
apratilabdhatvd asya samdhe 1462 | nha ta bodhisattva bahu.ruta

pratibhna.sampannam iti vadmi | apratilabdhatvd asya samdhe 1463 || tasmt


tarhi kulaputra sarva.nirya.patheu 1464 nirytu.kmena bodhisattvena
mahsattvenha ragama.sam[(C:66a)]dhau ikitavyam iti ||

CMP08.062/ || apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.paricchedo 1465 'ama ||

/p. 459/

1451
1452
1453
1454
1455
1456
1457
1458
1459
1460
1461
1462
1463
1464
1465

tra.sasra.sgara] C; B tra.praga.
abhaya.prpta] C; B .
utkipta.parigha | mardita.kaaka |] C (and TIB); B utkipta.parigha | marjita.kaako (perhaps for mrjita?);
Pn utkipta parigha.marjita.kaako.
niprapaca |] B niprapaca; C niprapaco.
jneyo] B; C ajneyo.
parika.bhava.sayojana |] C; B parikabhavasayojana; Pn parika.bhava(bhava) sayojana.
.mrti] BC; Pn .mrtti.
sragama.samdhi] B; C sragama.samdhi..
samdhe] C; B samdhi.
iti] B; not found in C.
samdhe] C (also Pn); B samdhi. TIB here inserts another sentence not found in SKT. Pn reconstructs as: nha
ta bodhisattva viuddhikaram iti vadmi apratilabdhatvd asya samdhe.
samdhe] C (also Pn); B samdhi.
samdhe] C (also Pn); B samdhi.
sarva.nirya.patheu] C; B sarva.nirya.pathe.
apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.paricchedo] rectification; B
apratihita.nirva.dhtu.melvaa.sasaya.paricchedo; Pn
apratihita.nirva.dhtu.melvaa.saaya.paricchedo.

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

87

Chapter IX ::
bodhisattva.carita.dharmoday
bhisambodhi.prapacat.mel
vana.saaya.pariccheda
1466

CMP09.001/ || vajraiya uvca || ruta.cint.mayena

sakala.krama.tattvdhigama.paricchedakena 1467 guru ktnujtena sarvaja.sampadam

vhayitu.kmena ghaamnena yogin hetv.avasthy 1468 katha sthtavyam | 1469 katha

pratipattavya 1470 katha bhvayitavya katha vrata.cary [B:53b]caritavya vykarotu


bhagavn vajraguru st ||
CMP09.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva viia.kraa.prptnm
uttapta.vry kya.jvita.nirapekm 1471 ihava janmani

svarpa.parvttyaguaivarya.phala 1472 nipdayitu.kmn nisandehrtha paripcchasi

| tena bhva.graham apanya moka.kmena u bhvan.viuddhi cary.viuddhi 1473


cnuprvea kathaymi te |
CMP09.003/ iha satya.dvaydvaye sati hetu.phalam apy advayam | hetu.phaldvaye
prpya.prpakam apy advayam | prpya.prpakdvaye bhvya.bhvakam apy advayam |

tad.advaye sdhaka.sdhana.sdhyam api npalabhyate 1474 | tad.anupalambht ko 'tra bhvayati

ko 'sau caryy caratti | vicray ghaamna.parinipanny nsti bheda 1475 |


/p. 460/

1466
1467
1468
1469
1470
1471
1472
1473
1474
1475
1476
1477

CMP09.004/ de dharme ca nirva 1476 kta.ktya tad eva 1477 hti vacant |

[ CMP tr. 277--305


sakala.krama.tattvdhigama.paricchedakena] B; TIB suggests *saphala.kramea tattvdhigama.paricchedakena
('bras bu dang bcas pa'i rim pas de kho na nyid rtogs pa yongs su gcod pa).
hetv.avasthy] B; Pn heutvavyavasthy.
katha sthtavya |] There are cancellation marks over this phrase in MS B which seem to indicate that a scribe or
editor felt that this should be omitted; Pn .
katha pratipattavya] B; TIB .
kya.jvita.nirapekm] rectification (also Pn); B kya.jivita.nirapekm.
.phala] emendation; B .phala..
bhvan.viuddhi cary.viuddhi] B bhvan.viuddhi cary.viuddhi; Pn bhvan.viuddhi
cary.viuddhi.
nopalabhyate] B; Pn nopalambhate.
bheda] rectification (also Pn); B bheda.
nirva] rectification (also Pn); B nirva.
eva] rectification (also Pn); B ev.

88

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

CMP09.005/ [B:54a]tathvasthbheda 1478 prpya hetu.phala ca loke dyate | anyath 1479

ahetuka.doa.prasaga syt | ato ghaamnvasthy bhvako bhvan bhvya 1480 sdhaka

sdhana sdhya cary 1481 'pi ca vidyata iti | na sandeha | sdhako 'tra savti.satya
sdhana paramrtha.satyam | anena sdhyam advaya.jnam | ato hetu.phalayor
advaidhkra.parijnam atra bhvan | yathkta sarva.rahasya.tantre ||
CMP09.006/ phalena hetum mudrya phalam mudrya hetun |

CMP09.007/ vibhvyam anyath siddhi 1482 kalpa.kor 1483 na jyata iti |


CMP09.008/ cary.viuddhim api darayann ha || advaya.jne gate 1484 sati
samhitsamhitvasth 'py advaya bhavati | tad.advaye ka cary carati | yath kartur abhvt
kriyy 'py abhvo bhavatti loke nicayo 'tha ca 1485 vrata.caryay vinndi.klea.vsan.kaya

kartu na pryata iti dean.phe loke ca [B:54b]prasiddham 1486 | yath[C:66b]kta r.samje 1487
||
/p. 461/

CMP09.009/ vajra.sattvo mah.rj 1488 codanyo muhur muhur iti ||

CMP09.010/ tath ckta 1489 r.guhya.siddhau ||

CMP09.011/ pda.prasrika 1490 muktv tyaktv sasra.peakam |

CMP09.012/ sdhayed vajrasattvgra 1491 nityam udyukta.mnasa 1492 ||


CMP09.013/ kauktya.styna.middhdn 1493 parityajya prayatnata |
CMP09.014/ anyath nava siddhi 1494 syt kalpa.koi.atair apti ||

CMP09.015/ tasmd animitta.samdhi.sampannenndi.klea.vsan.malam apy apahya 1495

anbhoga.phalam vhayitu.kmena 1496 cary 1497 carmi na carmti mananm 1498

1478
1479
1480
1481
1482
1483
1484
1485
1486
1487
1488
1489
1490
1491
1492
1493
1494
1495
1496
1497
1498

tathvasthbheda] B; Pn (presumably emending acc. to TIB) tath 'py avasthbheda.


anyath] B (and TIB); Pn athav. Vowels sandhi sic in MS.
bhvya] rectification (also Pn); B bhvya.
sdhya cary] B; Pn (presumably following TIB) sdhyacary.
siddhi] rectification; B siddhi.
kalpa.kor] rectification; B kalpa.koir.
advaya.jne gate] B; Pn advaya.jna.gate.
'tha ca] B; Pn 'thav.
prasiddham] emendation (also Pn); B prasiddhim, perhaps prasiddhi(?).
rsamje] BC; Pn emends to rguhyasamje, presumably following TIB (gsang ba 'dus pa).
mah.rj] BC; Pn and GST mah.rja.
tath cokta] B; C yathokta.
pda.prasrika] rectification (also Pn); B pda.prasrika.
vajrasattvgra] B; C vajrasattvkhya; GS vajrasattvj.
udyukta.mnasa] B; C udykta.mnasa; GS nirmukta.mnasa.
kauktya.styna.middhdn] C (also Pn); B kauktya.styna.midhyds.
nava siddhi] B (and GS); C naivsiddhi.
apy apahya] B; C vyapahya. Vowel sandhi sic in MSS.
vhayitu.kmena] B; C vahitu.kmena.
cary] B cary; Pn cary.
mananm] B; C manyanm.

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

89

apanya.loka.dharmn abhibhya yathkta.yoga.caryy 1499 caritavyam | atas t


vrata.cary guru.pda.prasdena yath.aktito vivomi |

CMP09.016/ prathama tvad bhagavn carama.bhavika.bodhisattvvasthy 1500

dvpdy.avalokana 1501 ktv tuita.bhuvand 1502 avatrya santndi.caturvidha.[B:55a]nyya


darayitv vta.rga.rpam abhinirmya hndhimuktikn 1503 catur.rya.satydhigama

virga.cary ca pratipdya | punar

/p. 462/

mahynbhinivinm 1504

aa.vijna.kydi.dharma.nairtmydhigama 1505 bhmi.pramitdi.cary 1506 ca 1507


pratipdya | puna cakravarti.rpam abhinirmya gambhrdhimuktikn

satya.dvaydvaydhigama 1508 rga.dharma.cary ca pratipditavn |


CMP09.017/ tasmt satyadvaya.parighta.mrtn sakala.padrtha.pariccheda.kri

parama.mahsukha.phalnvei 1509 rvaka.sautrntika.cary na yukt | 1510 yath rvakdayo

hndhimuktik vitarka.carit tma.sdhana.rahit 1511 dna.ldi.kriy.mrgrhs tattva.jne

'raddha.dhn moke dra.sajina 1512 sukhopyam anadhigamya


dvdaa.dhta.gudi.dukara.carybhi cira.klena bodhim anveayanti | [B:55b]tath 'pi na

prpnuvanti nipanna.kramdhigama.rahitatvt 1513 | ata evkta bhagavat ||

CMP09.018/ bhiku.bhve sthit ye tu ye tu 1514 tarka.rat nar |


CMP09.019/ vddha.bhve sthit ye tu te tattva na deayed iti ||
CMP09.020/ ata evha vairocanbhisambodhi.cary.tantre ||
CMP09.021/ upya.rahita jna ik cpi hi deit |

CMP09.022/ rvak mahvra avatrya 1515 teu vai ||


/p. 463/

CMP09.023/ mla.stre 'py ha ||

CMP09.024/ daa.kualn 1516 karma.pathn icchanti 1517 jna.varjit iti ||


CMP09.025/ ata evha bhagavn ||

1499
1500
1501
1502
1503
1504
1505
1506
1507
1508
1509
1510
1511
1512
1513
1514
1515
1516
1517

yathkta.yoga.caryy] rectification; B yathkta yoga.caryy.


carama.bhavika.bodhisattvvasthy] B; C carama.bhaviko.bodhisattvvasthy.
dvpdy.avalokana] C; B dpdyavalokana; Pn d(dv)pdyavalokana.
tuita.bhuvand] B; C tuita.bhavand.
hndhimuktikn] B; C hndhimuktkn.
mahynbhinivinm] C (also Pn); B mahynbhinihnm.
aa.vijna.kydi.dharma.nairtmydhigama] C; B aa.vijna.kydi.dharma.nairtmdhigama.
bhmi.pramitdi.cary] B; C bhmi.pramit.cary.
ca] B; C .
satya.dvaydvaydhigama] C; B (and TIB) satya.dvaydvaydhigamya.
parama.mahsukha.phalnvei] B; C parama.mahsukha.phalbhili.
na yukt |] C; B naya yukt; Pn nayayukt[n nokta].
vitarka.carit tma.sdhana.rahit] C; B vitarkcarittma.sdhana.rahit.
moke dra.sajina] rectification; B moka.dra.sajina; C moke dra.sagina.
nipanna.kramdhigama.rahitatvt] emendation; B nipanna.kramdhigatamanahitatvd; C
nipanna.krama.samdhi.rahitatvt.
ye tu ye tu] emendation; B ye ntra ye tu; C ye ca ye ca; Pn ye 'tra ye tu.
avatrya] C; B avatraya; Pn emends this to avadhraya, presumably reading gzung ba in the Tibetan (corrupted
reading of P and N) rather than gzud ba (correct form found in D, attested for avat).
daa.kualn] C (also Pn); B daa.kuald.
icchanti] BC; most texts (including other citations in the CMP) kurvanti.

90

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

CMP09.026/ rvaka.ynam aikatha 1518 bhiko ntha caryatha 1519 tatra carye |
CMP09.027/ bodhi.car cara buddha.gueu ea nidna bhaviya svayambhr iti |
1520

CMP09.028/ ato viit krad vi[(C:67a)]iam eva kryam utpadyate | evam eva

rpdi.viaya.paribhoga.bhvam 1521 padyamn viia.phalvhak bhavantty avagantavya 1522

| anyath dukara.caryay 1523 cittasyakgrat na bhavati | pacendriya.nigrahatvt | yathkta


bhagavat r.paramdya.mahyoga.tantre ||
CMP09.029/ [B:56a]dukarair niyamais tvrair mrti uyati dukhit |

CMP09.030/ dukhd vikipyate 1524 citta vikept siddhir anyathti ||


CMP09.031/ mla.stre 'py ha ||

/p. 464/

CMP09.032/ dukarair niyamais tvrai sevyamno na sidhyati 1525 |

CMP09.033/ sarva.kmopabhogais tu sevaya cu sidhyatti 1526 ||

CMP09.034/ vajra.iya uvca ||


CMP09.035/ rgo dvea ca moha ca ete loke trayo vi |
CMP09.036/ ity uktam tathava rpdayo viay klea.prasti.hetutvd apya.hetava iti

nirdia bhagavat | katha punas te sevyamnnm 1527 anuttara.padam u sidhyatti 1528 |


paraspara.viruddham ||
CMP09.037/ vajra.gurur ha || sdhu sdhu vajra.iya yas tu rga.dharma.caritn
niakrtha paripcchasi | tena u mahsattva rgdaya kle
rvakdy.upalambha.dnm apya.hetuk bhavanti | klea.svabhvparijnt
svabhva.parijnt tu 1529 bodhi.hetuk bhavantti | bhagavatava strake nirdiam | ya[B:
56b]thkta r.paramdya.mahyoga.tantre ||
CMP09.038/ rgo dvea ca moha ca traya ete viagat |

CMP09.039/ viatvam upaynty ete 1530 viamea tu sevit 1531 |


CMP09.040/ amtatva punar ynti amtena tu sevit iti ||

1518
1519
1520
1521
1522
1523
1524
1525
1526
1527
1528
1529
1530
1531

aikatha] B; C aikata.
ntha caryatha] C; B bodhicaryata; Pn bodhicariyata.
Compare Samdhirjastra, 37:96: rvakabhmi ma ikatha jtu m ca spheyatha tatra carye | cittu ma
ricatha buddhagueu kipra bhaviyatha buddha jinendra || (Vaidya, ed., pp. 276277).
rpdi.viaya.paribhoga.bhvam] emendation; B rpdayoviayaparibhogabhvam; TIB suggests
*rpdi.pacakmagua.viaya.viia.paribhoga.bhvam
avagantavya] emendation; B avagantavy; Pn emends to avagantavy.
dukara.caryay] emendation (TIB); B dukara.cary.
vikipyate] rectification (also Pn); B vikipyatai.
sidhyati] B; Pn siddhyati.
sidhyatti] B; Pn siddhyati | iti.
sevyamnnm] rectification (also Pn); B sevamnnm.
sidhyatti] B; Pn siddhyatti.
svabhva.parijnt tu] rectification (also Pn); B svabhva.parijntu.
upaynty ete] B upayntyaite; Pn upaynty eva.
sevit] B; Pn sevit.

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

91

CMP09.041/ ratna.ka.stre 'py ha ||

CMP09.042/ tadyath kyapa 1532 iku.ketreu mdvk.ketreu sakra.ka


upakr.bhto bhavati || evam eva bodhisattvasya kle upakr bhavanti |
/p. 465/

CMP09.043/ tadyath kyapa mantrauadhi.parighta via na viniptayati |


evam eva prajopya.samanvito bodhisattva kleair na viniptyate |
CMP09.044/ ata ha vinaymoghasiddhi.mahtantre ||
CMP09.045/ badhyati yena jaa parimucyati tena budha |
CMP09.046/ bodhi.vibhvanay vipartam ida sakalam ||
CMP09.047/ yena mh prabadhyante ryante rauravntike |
CMP09.048/ tair eva hi vimucyante sukha prajbalena tv iti ||
CMP09.049/ anena nyyena viia.samropd viia.parimanc ca viia.phala.[B:

57a]nipattau hetu.bhva prati[C:67b]pannasynuttara.mahsukha.phalvptau 1533 nnyat


sdhanam asti | tad.artha tair eva sukhhra.vihrdibhir 1534
aa.guaivarydi.sarvaja.sampattir mukh.kriyate |
CMP09.050/ ata sukha sukhenava sarva.buddhatvam pyata iti ||
CMP09.051/ r.savare nirdiam |
CMP09.052/ tatra rgaja.bodhi.cary tri.vidh | yad uta prapacat niprapacat

atyanta.niprapacat cti || tatra 1535 prapacat cary katam | yad uta tathgatvse
vajradharvse ca yath nirdia sarva.tathgatralli.vistara s prapacat | niprapacat
katam 1536 | satata.vypi.krya.vat 1537 kvacid ralli 1538 syt s niprapacat 1539 |

atyanta.niprapacat katam | sarva.sagam apahya kevala.dhynhra.vihr 1540

jna.mudr.sampattybhyaset styanta.niprapacat 1541 | yath kha dahati

bhti |

tla.patra 1542

dahati bhavati [B:57b]bhti |

karpsa 1543

/p. 466/

bhavati

dahati bhavati bhti |

sarve 1544 bhasmasd bhavanti | 1545 evam eva tri.vidha.carybhir 1546 mah.vajra.dhara.pada 1547
nipdayanti |
CMP09.053/ atha 1548 kecit sdhaks tattva.sagrahdi.tantrnusrio 1549

hasta.mudr.gtopahrkepbhinaya.naa.nartandi.prayogair 1550 nityam udyukta.manaso 1551


1532
1533
1534
1535
1536
1537
1538
1539
1540
1541
1542
1543
1544
1545
1546
1547
1548

kyapa] rectification (also Pn); B kasyapa.


pratipannasynuttara.mahsukha.phalvptau] B; C .pannasynaruttara.mahsukha.phalvptau.
sukhhra.vihrdibhir] C sukhhra.vihrdibhi |; B sukhhrdibhir.
C inserts prathama; B (and TIB) .
katam] B; C kata[tha]m.
satata.vypi.krya.vat] C; B satata vypi.krya.vat.
kvacid ralli] emendation; C kvacidralli; B kacidvralli; Pn kecid vralli.
syt s niprapacat] rectification; C syt | s niprapacat; B syn niprapacat; Pn syt niprapacat.
kevala.dhynhra.vihr] B; C kevaladhynhravihra.
styantaniprapacat] B; C s atyantaniprapacat.
tlapatra] C (and TIB; also Pn); B alapatra.
karpsa] C; B krpsa, corrected to karpsa; PKYM tlaka.
sarve] BC; Pn emends to sarva.
bhavanti] C; B bhavati.
tri.vidha.carybhir] BC; Pn (presumably following TIB) tri.vidha.carydibhir.
mahvajradharapada] C (and TIB); B mahvajrapada; Pn mahvajrapada.
atha] C; B athav.

92

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

'harnia prapaca.caryay mahmudr.siddhi sdhayanti || tath kecic

chr.paramdydi.mahyoga.tantram 1552 ritya


paryaksana.bandhana.nava.nya.rasdi.sarva.tathgata.kr.prapaca.caryay

mahsukha.padam vhayanti 1553 | asmi chr.guhyasamje 1554 tu kevala niprapacat |

atyanta.niprapacat cary 1555 ca nirdi |


CMP09.054/ adhun prapacat cary

r.sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantrd 1556 avatryate ||


/p. 467/

CMP09.055/ athta sampravakymi sarvato vivam uttamam 1557 |[B:58a]


CMP09.056/ sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savaram 1558 ||

CMP09.057/ rahasye parame 1559 ramye sarvtmani sad sthita 1560 |

CMP09.058/ sarva.buddha.maya rmn vajrasattvodaya sukham 1561 ||


CMP09.059/ tathgata.mahdivya.ratna.jldy.alaktam |

CMP09.060/ tato ghavasasakte vitna.vitatojjvale 1562 ||


CMP09.061/ prasdhayanti 1563 bhavane sodyndiu 1564 v puna |

CMP09.062/ sarva.buddha.samyoga.kin.[(C:68a)]jla.savaram 1565 ||


CMP09.063/ tatrsana niveydau 1566 mdu.saspara.ja sukham |

CMP09.064/ viva.padma.paa.cchanna 1567 sarva.buddhsana hi tat 1568 ||

1549
1550
1551
1552
1553
1554
1555
1556
1557
1558
1559
1560
1561
1562
1563
1564
1565
1566
1567
1568

tattvasagrahdi.tantrnusrio] rectification; B tattvasa[ha]grahdi.tantrnusri; C


tattvapahdbhatapa.tantrnurio.
hastamudr.gtopahrkepbhinaya.naa.nartandi.prayogair] emendation; B
hastamudr.gtopahrkepbhinaya.naa.nartakdi.prayogair; C hastamudr.gtopahrt
kepbhinaya.naanartandi.prayogair.
udyukta.manaso] rectification; C udykta.manaso; B udyukta.mnaso.
chrparamdydi.mahyogatantram] B chrparamdydi.mahyogatantrem, but the medial.e has been crossed out;
likewise, C rparamdydi.mahyogatantrem, with the medial.e partially erased. There are also two syllables
between r and paramdydi. in C, which I believe to have been incompletely.erased errors.
vhayanti] B; C vahanti.
asmi chr.guhyasamje] rectification; C asmin rguhyasamje; B asmi guhyasamje (with r written in the
margin below).
atyanta.niprapacat cary] C; B atyanta.niprapaca.cary.
r.sarvabuddha.samyoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantrd] C; B
r.sarvabuddha.samgama.yoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantrd.
C inserts iti.
C inserts iti.
parame] B; C paramye.
sthita] C (also Pn); B sthit.
sukha] C; B sukha (perhaps sukha); Pn sukha.
ghavasasakto vitna.vitatojjvale] C ghavaaakto vitnavitatojvale; B ghdovasasakte
vitna.vitatojjvale, with written in upper margin; Pn ghavasasakta.vitna.vitatojjvale.
prasdhayanti] B; C pradayanti.
bhavane sodyndiu] B; C bhavanesvodyndiu.
sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savaram] C (also Pn); B sarva.buddha.mahyoga.kin.jla.savaram.
niveydau] rectification (also Pn); B nivekhydau
.paa.] rectification (TIB; also Pn); B .pada..
tat] emendation (also Pn); B tam. Or, perhaps, hitam?

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

93

CMP09.065/ r.vajrasattva.rps tu vikurvanti hi yatra 1569 vai |


CMP09.066/ sarva.dhtu.may 1570 vpi jva.mla.mayas tath ||
/p. 468/

CMP09.067/ svdhidaiva 1571 pratimukhai cihna.mudr.pravartanam 1572 ||


CMP09.068/ niikt ghait vpi saskt 1573 v sucitritm 1574 |
CMP09.069/ vicitra.pratibimb ca cihna.mudr 1575 prakalpayet ||
CMP09.070/ svdhidaiva 1576 pratimukhai suprasdhita.yoitam |

CMP09.071/ sva.mudr.cihna.subhag 1577 kalpayed gaa.maalam iti ||


CMP09.072/ e strm artha 1578 vistarea vivomi |
CMP09.073/ dau tvan manonukle udyndi.vivikta.pradee rvak[B:
58b]di.durbhaga.rahite iak.maya tri.pura deva.gha vicitra.karma.yukta krayet | tatra
prathama.pure mahnasa sthpayet | dvitya.pure tantr.gtakdi.pjopakaraa sthpayet |

ttya.pure yoginbhi saha r.viva subhagottamo 1579 viharatm 1580 |


CMP09.074/ athav bh.ghe dha.prkrdi.samprayukta.nnlakra.vajramaya.bhbhge
sphaika.vairyendranla.marakata.(padma)rga.maya 1581

mahmeru.vajraikhara.kgra 1582 vicintya ||

CMP09.075/ catur.asra catur.dvra catus.toraa.maitam |


CMP09.076/ catu.stra.samyuktam aa.stambhopaobhitam ||
CMP09.077/ hrrdhahra.racita paa.srag.dma.bhitam 1583 |
/p. 469/

CMP09.078/ gha.patka.saobha 1584 cmardi.vibhitam ||


CMP09.079/ candrrdha.vajra.koa ca 1585 dvra.niryha.sandhiu |

CMP09.080/ paki.kramardi.vicitra.paa.maitam 1586 ||


1569
1570
1571
1572
1573
1574
1575
1576
1577
1578
1579
1580
1581
1582
1583
1584
1585

yatra] B; Pn emends to tat tu.


sarva.dhtu.may] B; Pn emends to sarva.dhtu.mayo.
svdhidaiva] B; Pn svdhidaivat.
cihna.mudr.pravartanam] emendation; B siddhi.mudr.pravartanam; TIB *siddha.mudr.pravartanam.
vpi saskt] B; Pn emends (presumably after TIB: mngon par 'dus byas) to vbhisaskt, which seems
implausible given the pda-break which occurs therein.
sucitritm] rectification (also Pn); B suvicitritm.
cihna.mudr] rectification (also Pn); B cihna.mudr.
svdhidaiva] emendation; B svdhidaivat.
sva.mudr.cihna.subhag] rectification (also Pn); B sva.mudr.cihna.subhag.
artha] rectification (also Pn); B artha.
subhagottamo] B ubhagottamo; Pn subhagottamo(ma).
viharatm] emendation; B viharanta.
sphaika.vairya.indranla.marakata.(padma)rga.maya] emendation (TIB); B
sphaika.vairya.indranla.marakata.rga.maya.
.kgra] rectification (also Pn); B .kagra.
paa.] B either paa. or, perhaps, pau.; Pn paa..
gha.] rectification (also Pn); B ghaa..
ca] BC ; Pn inserts it (without comment), and I follow him, as something is needed for the meter.

94

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

CMP09.081/ tatra sdhako gurubhir anujto nipannnipannn mahyogvarn 1587

sampjya | sahacary.anucary.di.priybhi 1588 prkthakram 1589 apantavatbhi saha


nirvia[B:59a]kena cetas sihavan mahmudr.sdhana pravied anena kramea |
CMP09.082/ tatrya krama || paramrtha.satylambana.prvaka svdhihna.kramea

vajrasattva.rpam tmna nipdya | maaldhipatitvena niadya rpa.viayam anubhavati 1590


|| tata sarva.tathgata.str.mykra.pradaranya 1591 kcit savary.krea 1592
rga.santati.svabhvatay bhagavata purata 1593 sthit | kcid ahosukhkrea
surata.santati.svabhvatay daki[C:68b]a.dik.sthit | kcit pradpkrea

raudra.santati.svabhvatay pacima.dik.sthit | kcic chiykrea 1594


jva.santati.svabhvatayttara.dik.sthit 1595 | et sahacarya |
/p. 470/

CMP09.083/ kcid buddhabodhy.krea moha.viodhanygneya.koe vyavasthit | kcit

dharma.cakrkrea trai[B:59b]lokya.laghankepa.mada.viodhanya 1596 naiti.koe 1597

vyavasthit | kcit trailokyavijaykrea 1598 dvepanayanya vyavya.koe vyavasthit | kcit

kmalatkrea rga.tamopanayanya na.koe 1599 vyavasthit |

CMP09.084/ kcic chuirkrea 1600 bhygneya.koe vyavasthit | kcit ntykrea 1601

gra.v.vdanatay trailokya 1602 vaam nayant bhya.naiti.koe 1603 vyavasthit | kcit

vitatkrea mukunda.vdanatay 1604 gara.jvarpanayanya 1605 bhya.vyavya.koe vyavasthit


| kcid ghankrea muraja.vdanatay bhyaina.koe vyavasthit |
CMP09.085/ kcid vajrapupkrea pupa.vyagra.hast 1606 bhya.paikym agni.koe

vyavasthit | [B:60a]kcid vajradhpkrea dhpa.kaacchuka.dhritay 1607 naiti.koe 1608


vyavasthit | kcid vajrlokkrea mahpradpa.dhritay vyavya.koe vyavasthit | kcid

1586
1587
1588
1589
1590
1591
1592
1593
1594
1595
1596
1597
1598
1599
1600
1601
1602
1603
1604
1605
1606
1607
1608

paki.kramardi.vicitrapaa.maitam] rectification; B patvi.krama.srdi.vicitrapaa.maitam; Pn


patvi(ki).krama.rdi.vicitrapaa.maitam.
nipannnipannn mahyogvarn] rectification; B nipannnipannt mahyogvar.
sahacary.anucary.di.priybhi] rectification; B sahacarynucardi.priybhi.
prkthakram] rectification; B prakthakram; Pn prakt'hakram.
anubhavati] rectification (also Pn); B anubhavanti.
sarva.tathgata.str.mykra.pradaranya] B (ambiguous: could read
sarva.tathgata.str.maykra.pradaranya). Pn inserts bhye.
savary.krea] B (and TIB); Pn sacarykrea.
purata] rectification (also Pn); B purata.
chiykrea] BC; TIB suggests chay.krea.
jva.santati.svabhvatayttara.] B jvasantatisvabhvatayottara.; C jvitasantanti.svabhvatay uttara..
trailokya.laghankepa.mada.viodhanya] rectification; C trailokylaghankepa.mada.viodhanya]; B
seemingly trailokya gha[d?]nkepamada.viodhanya, but I suspect that one sees here the elision of the
syllable la. TIB suggests *.pada. for .mada.. Pn trailokya dnkepa.mada.viodhanya.
naitikoe] BC; Pn nairtikoe.
trailokyavijaykrea] C (and TIB); B traikykrea, with .lo. written in the margin above.
na.koe] B; C aina.koe.
chuirkrea] rectification (also Pn); C chirkrea; B chuikrea.
ntykrea] B; C stutykrea?; TIB rgyud mangs.
trailokya] B; C trailokyaa.
bhya.naitikoe] BC; Pn bhya.nairtikoe.
mukunda.vdanatay] C; B muktanda.pravdanatay.
gara.jvarpanayanya] B; C rogajvarpanayanya; Pn garajvarpanapanya.
pupa.vyagra.hast] B; C su.pupa.vyagra.hast.
dhpa.kaacchuka.dhritay] B; C dhpa.kaacchdhritay; Pn dhpa.kaucchukdhritay.
naitikoe] B; C nairitikoe; Pn nairtikoe.

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

95

vajragandhkrea /p. 471/ gandha.paripra.akha.vyagra.hast 1609 bhya.paikym


evanakoe vyavasthit |

CMP09.086/ kcit turagkrea 1610 paramva.mukhodbhavvst 1611 tri.bhuvana

oayant kta.prva.dvra.rak vyavasthit | kcid vajra.mukhy.krea 1612 trailokya

saharant kta.dakia.dvra.rak 1613 vyavasthit | kcid vajrlokkrea trailokya 1614

nirkam kta.pacima.dvra.rak 1615 vyavasthit | kcid bhasma.pralaya.vetly.krea


1616

bhr.bhuva.svar.vsanatay 1617 sa.bhasmakam 1618 api jvayant 1619

ktottara.dvra.rak 1620 vya[B:60b]vasthit ||

CMP09.087/ tatra bhagavn mahsukha cakravart 1621

bhta.naytmaka.samdhi.smaraa.prvaka 1622 sva.kya.maala.sthn 1623 sarva.tathgatn


472/

praymti viihakram utpdya 1624 prathama 1625 rpdi.trividha.viayam svdya

/p.

tad.anu odhandi.dvividha.vidhin 1626 sarvh[(C:69a)]ram 1627 abhisasktya

prakti.siddham 1628 adhytma.kuam anusmtyhut 1629 samdhi.sattvasya mukhe

tri.ikhgni.madhye juhomty ahakram utpdybhyavaharati | tata sukhena pariamayati 1630


rasyana ca bhavati ||
CMP09.088/ eva sdhako bhakya.bhojya.peydibhi kya.vajra 1631 santarpya

paryavasne 1632 pacama spara.viayam svdayati | anena kramea ca

sahacary.di.dev.cakram anurgaa.nipua dv yathbhimata.mudrm dyke 1633

sthpayitv mahmudr.siddhi 1634 nipda[B:61a]ymti dhdhimokam 1635


utpdyligana.cumbana.caa. nakhapraharaa.stkra.kokila.bhganda.n.sacodandika

1609
1610
1611
1612
1613
1614
1615
1616
1617
1618
1619
1620
1621
1622
1623
1624
1625
1626
1627
1628
1629
1630
1631
1632
1633
1634
1635

gandha.paripra.akha.vyagra.hast] C; B gandha.pariparipra.akha.vyagra.hast.
turagkrea] B; C turagam[]krea.
paramva.mukhodbhavvst] B; C paramvmukhodbhavvst.
vajramukhy.krea] B; C vajramukhkrea.
kta.dakia.dvra.rak] C (also Pn); B kta.dakia.dvra, with rak along the bottom margin. The same
correction is made for the next to instances of this expression. The text is not entirely clear, but they may have
corrected from .dvre to .dvrarak.
trailokya] C; B trailokyn.
kta.pacima.dvra.rak] C (also Pn); B kta.pacima.dvra, with rak along the bottom margin.
C inserts ca; not found in B.
bhr.bhuva.svar.vsanatay] C (and TIB); B bhr.bhuva.svar.avasanatay; Pn bhur.bhuva.sva.vasanatay.
sa.bhasmakam] C; B sva.bhasmakam.
jvayant] C; B jvant.
ktottara.dvra.rak] C (also Pn); B ktottaradvra, with rak along the bottom margin.
mahsukha cakravart] B; C mahsukhacakravart.
bhtanaytmaka.samdhi.smaraa.prvaka] C (and TIB); B bhtanaytmaka.samdhi.smaraa.prvaka..
sva.kya.maala.sthn] C (also Pn); B sva.kya.maala.sth.
utpdya] C (also Pn); B utpdy.
prathama] C; B and SS prathama..
odhandi.dvividha.vidhin] C (also Pn); B odhandidvividhvidhin; SS odhandi.vidhin.
sarvhram] C (and TIB); the reading in B is unclear: it could be sarvhram or (as Pn) sarvkram.
prakti.siddham] Reading in B is unclear: the text praktisiddhim, but the i.element seems to have been elided. Pn
also praktisiddham.
anusmtyhut] B; Pn anusmtyhut; SS anusmtytmkti.
pariamayati] B; SS pariamati.
kya.vajra] rectification (also Pn); B kya.vajra.
paryavasne] rectification; B paryvasne.
dyke] rectification (also Pn); B dya ako.
.siddhi] rectification (also Pn); B .siddhi.
dhdhimokam] B; SS dhhakram.

96

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

ktv tathgataparyaka.vajraparyaka.ratnaparyaka.padmaparyaka.karma-

paryakdi.bandha 1636 baddhv 1637 karma.stho bhavet 1638 | tato 1639 vajra-

/p. 473/

padma.saharat prajopya.sampatty skandhdi.svabhvn sarva.tathgatn 1640 mrdhna


rabhya dvsaptati.n.sahasrn nirjhara.dhrkrelikli.drav.bhya

rga.virga.madhyarga.kramea 1641 patata 1642 prajpramit.svarpn pratytma.vedyn 1643


karoti ||
CMP09.089/ eva r.mahsukha.samdhim abhyasya prptotkaro yog tatrava gaa.maale

nigrahnugrahea sattvn paripcayati 1644 | kecic chnyatbhinivea.dikn sa eva 1645


bhagavn mahvairocana.rpea mahntika.samdhin na nya npi c[B:61b]nyam ity
apratihita.nirva.lakaa pratipdya nyat.di.nigraha karoti | evam
atyanta.raudra.durvineyn r.vajraheruka.krodha.samdhin kutsita.di.nirgraha
ktvnugraha karoti | mithy.dn padmanartevara.rpea paramrtha.satya pratipdya
vaya karoti | atyanta.hna.mtsarya.lubdhakn r.vajrasrya.rpea mahpauika.samdhin
sarva.dhana.ratna.pravarakai klea.di.nigraha karoti | atyanta.hna.vry
paramva.rpea hahayoga.samdhin parkramea hna.vrya.nigraha karoti ||
CMP09.090/ tatra bhagavn r.mahsukho dharmoda[C:
69b]ya.mahralli.kr.svabhva.pradaranrtham ananya.manastho 'nyonya.praharartha ca

buddha.nya 1646 karoty anena kramea mudr pratimudr vandana prativandana 1647 pj
[B:62a]pratipj naka pratinaka gta pratigtaka kya.cchom 1648 vk.cchom 1649
saketena vyavahra kriyate |
/p. 474/

CMP09.091/ tatra vk.cchom 1650 nirdiyate | o ati ho mlecchya 1651 praammti

nirdiet 1652 | o pratik puna pratipramam 1653 | cche 1654 crya.vandanam | bhaka 1655

praviatu 1656 | ccho 1657 svgatam | ccha avarundhanam | kha bhuja 1658 | kha prabhaka 1659

1636
1637
1638
1639
1640
1641
1642
1643
1644
1645
1646
1647
1648
1649
1650
1651
1652
1653
1654
1655
1656
1657
1658

tathgataparyaka.vajraparyaka.ratnaparyaka.padmaparyaka.karmaparyakdi. bandha] B; Pn
tathgataparyaka vajraparyaka ratnaparyaka padmaparyaka karmaparyakdi.bandha.
baddhv] rectification (also Pn); B badv (baddh?).
bhavet] B; Pn bhavati.
tato] emendation (SS and TIB); B tau.
sarvatathgatn] rectification (also Pn); B sarvatathgat.
rga.virga.madhyarga.kramea] rectification (also Pn); B rgavirgamadhyamargakramea.
patata] emendation (TIB 'babs); B yattata; SS tata.
prajpramit.svarpn pratytma.vedyn] rectification (SS also Pn); B prajpramit.svarp pratyvedy,
with the syllable .tma. written in along the lower margin. SS prajpramitdi.svarpn pratytma.vedyn.
paripcayati] B; SS paripcayet.
eva] rectification (also Pn); B seems to eva.
buddha.nya] B; C buddha.naka.
vandana prativandana] rectification (TIB); C vandana vandana prativandana; B vandana; Pn vandana
(prativandana).
kya.cchom] rectification (also Pn); C kyacchomo; B kya | cchomm.
vkcchom] rectification; B vkcchomma; C vkcchoma; Pn vkchom.
vkcchom] B; C vkcchomo; Pn vkchom.
mlecchya] C; B mlecchaja; Pn emends this to saketena, based on the Tibetan translation.
nirdiet] B; C nirdiyate.
pratiprama] B; C pratiprama.
cche] C; B cche; TIB cche cche; Pn cche cche.
bhaka] B (and TIB); C bhakya.
praviatu] C; B pravianta; Pn pravianta.
ccho] C; B cche; TIB(D) cche; TIB(P) chcho.
bhuja] rectification; C bhuja or bhuja; B bhujya.

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

97

| dra dra 1660 msam | ra ra 1661 raktam | dre dre msa prabhaka 1662 |
japa 1663 vajrodakam | soma pacmtam | iyati 1664 madyam | savar 1665 pnam |

savaram 1666 udakam | supriya pupam | sacaya phalam 1667 | jlaka vastram | ka 1668

gham 1669 | kora 1670 sva.gham | kmada

/p. 475/

devat.gham | kepaa 1671

maalam | bodhano 1672 maalcrya | upya iya | mitra 1673 bhrtaram | rajit 1674

devat | gopit 1675 vajra.yo[B:62b]gin | tatpur 1676 kin | viklav mtara | svamka 1677
pitara | yogya 1678 putra | pr pr 1679 putr 1680 | bahul rpi 1681 | loanam 1682

agamygamanam | prti 1683 bhakyam 1684 | dhanur 1685 dravya dehi | e e 1686 gaccha | pre

pre 1687 gaccha | tra 1688 nsti | vihramo rua | cchora mraam | jva rak | nra 1689 viraktam

| hri 1690 rga 1691 | drava dravyam |


CMP09.092/ kramt pjya suratas tvam iti bruvan sva.devnusmaraam | surato 'ham iti

bruvan | anurgaymti 1692 suprativg 1693 vajrasattvasya sdhana ||

/p. 476/

anubodhaymti 1694

prativk | r.vairocana.sdhana 1695 || anumodaymti prativk | herukavajrasya 1696 sdhana ||

anurgaymti 1697 prativk | r.padmanartevara.sdhana || [B:63a]anumodaymti prativk |


1659
1660
1661
1662
1663
1664
1665
1666
1667
1668
1669
1670
1671
1672
1673
1674
1675
1676
1677
1678
1679
1680
1681
1682
1683
1684
1685
1686
1687
1688
1689
1690
1691
1692
1693
1694
1695
1696
1697

prabhaka] emendation (also Pn); B prabhaka; C prabhakya.


dra dra] B (and TIB); C dradra.
ra ra] C (and TIB); B sra sra.
msa prabhaka] B; C matsya prabhakya[?]; Pn msa prabhaka.
japa] B; C japam; TIB(P) japha; TIB(D) and Pn ja pha.
iyati] BC; TIB idaya; Pn iyadi (idaya?).
savar] BC; TIB ampari.
savaram] BC; TIB savari.
sacaya phala] C (also Pn); B sacaya phala.
ka] BC; TIB ska.
gha] C (and TIB; also Pn); B sha.
kora] BC; TIB ko rnams; Pn koa.
kepaa] BC; TIB kepana.
bodhano] BC; TIB bhodana.
mitra] BC; TIB mitratara.
rajit] BC; TIB rajina; Pn rajin.
gopit] BC; TIB kovita.
tatpur] C; B ttatpuri; Pn tatpuri; TIB tarmari.
svamka] C; B svaska; TIB svamukha; Pn svaska.
yogya] BC; TIB kayokya; Pn ka yogya.
pr pr] BC; TIB pri pri.
putr] C (also Pn); B putr.
rpi] BC; Pn emends to bhadra.rpi.
loanam] BC; TIB loaa.
prti] B; C phi; TIB(D) vahari; TIB(P) vahira; Pn bahari.
bhakya] B bhaka; C bhakyamiti.
dhanur] BC; TIB dhanuda; Pn dhan.
e e] C (and TIB; also Pn); B e e.
pre pre] B (and TIB); C priye priye.
tra] C (and TIB; also Pn); B may read bhra, though bha and ta look similar in these scripts.
nra] B (and TIB); C either nra or nca.
hri] B (and TIB); C hr.
rga] C (also Pn); B rga.
anurgaymti] BC; TIB anutargaymi.
suprativg] B; C pratiprativk.
anubodhaymti] B; TIB anubodaymi.
rvairocana.sdhana] B; C rvairocanasya adhana; Pn emends to r.vajra.vairocana.sdhana.
herukavajrasya] BC; Pn emends to r.herukavajrasya.
anurgaymti] B anuodaymti, but the syllables oda are underscribed with .rga.; C anurgamaymi; TIB
anurgaymi.

98

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

vajrasryasya sdhana || 1698 anumardaymti 1699 prativk | paramvasya sdhana | devyas 1700
t pratipjy ca 1701 samayas tvam 1702 itya tu vk 1703 | sva.devat.smaraya 1704 | samayo

'ham iti ca vk 1705 | r.vajrasattva.subhaga.maala.gaa.pjakam 1706 iti |


vk.cchom.parivarta.krama 1707 ||

CMP09.093/ idn kya.cchom 1708 nirdiyate | mrdhna.spart prama |

lala.spart 1709 pratiprama 1710 | dakia.bhr.kept 1711 krya-

C]r 1712

iti |

vme 1713

vma.rotra.spart

vijayam |

vma.netra.spandand 1714

suhu.gatam 1715

/p. 477/

siddhi[End MS

rpavat nr | dakie rpavn nara |

| dakie sdhu.bhita | [B:63b]dakia.nspua.spard

dhpam | vme gandha prayacchati 1716 | jihvy dakie llann msam | vme madya

prayacchati 1717 | vma.kuki.spard annam | dakie vyajana prayacchatti 1718 |


kya.cchom.parivarta.krama ||
CMP09.094/ eva laukika.dhynam apanya mano.rjyam apahya sad pramudita.manastho
yoginbhi saha ramamo yath rj indrabhti 1719 tadvat kalevara 1720 parivartya vajrakyo
bhtvntapurea sahntardhyaguaivarynvito buddha.ketrd buddha.ketra gacchati |
yathkta mla.tantre |
CMP09.095/ sarva.devy.upabhogais tu sevyamnair yath.sukham |

CMP09.096/ svdhidaivata.yogena svam tmna 1721 prapjayet ||


CMP09.097/ pjayed 1722 anuyogena sarva.yoga.sukhni tu |

CMP09.098/ samsvdayamnas tv atiyogena 1723 sidhyati 1724 ||

1698
1699
1700
1701
1702
1703
1704
1705
1706
1707
1708
1709
1710
1711
1712
1713
1714
1715
1716
1717
1718
1719
1720
1721
1722

anumodaymti prativk | vajrasryasya sdhana] C anumodaymti vk | vajrasryasya sdhana; B


anumodaymti prativk | vajrasattvasya sdhana ||; TIB and Pn .
anumardaymti] B; C (and TIB) anuvaraymi.
devyas] C; B devys.
pratipjy ca] emendation; B pratipj ca; C pratipjy.
samayas tvam] B (and TIB); C svasamayas tvam.
itya tu vk] B ityan tu vk; C iti iyan tu vk; Pn (after TIB) iti pacavk.
svadevat.smaraya] C; B svadevat.smaraya.
vk] B; C prativk.
r.vajrasattva.subhaga.maala.gaa.pjakam] C; B rvajrasattva[ma]gamaala | in the main text, with
subha. (srbha?) written in along the lower margin. TIB seems to follow B; Pn r.vajrasattva ga[a]maala
gaa.pjakam.
.cchom.parivartta.krama] C .cchoma.parivartta.krama; B .sthoma.parivartty krama; Pn vkcchoma.parivarty
krama.
kyacchom] B; C kyacchomo.
lala.spart] B; C ala.spart.
pratiprama] C; B pratiprama.
dakia.bhr.kept] B; C dakia.bhru kept.
kryasiddhir] B; C (and TIB) kya.siddhir. This is the end of the available section of MS C.
vme] emendation (also Pn); B varme.
vma.netra.spandand] C (also Pn); B vma.netra.spandan[mud].
suhugata] emendation (also Pn); B suhusata. This reading may work: ``a kind of sacrificial vessel.''
prayacchati] B; Pn prayaccheti.
prayacchati] B; Pn prayaccheti.
prayacchatti] B; Pn prayaccheti.
indrabhtis] rectification; B indrabhti; Pn indrabhti.
tadvat kalevara] emendation (SS); B uddha.kalevara (or, perhaps, [s]tadvakalevara); Pn
uddha.kalevara, emending to uddha.kalevara; TIB suggests *skandha.kalevara (phung po'i khog pa).
svam tmna] rectification (also Pn); B and SS svamatmna.
pjayed] emendation; B pjyayaperhaps this could be emended to (pass. op.) pjyeta? Pn pjyate.

Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda

/p. 478/

CMP09.099/ anena sarva.bu[B:64a]ddhtm rasyana.sukhena tu |

CMP09.100/ sidhyec 1725 chr.vajrasattvyur.yauvanrogya.satsukham ||


CMP09.101/ sarva.buddha.mahkya sarva.buddha.sarasvat |
CMP09.102/ sarva.buddha.mahcitta sarva.buddha.mahmaha ||
CMP09.103/ sarva.buddha.mahrj sarva.vajradhardhipa |

CMP09.104/ sarva.lokevara.pati 1726 sarva.ratndhipevara ||


CMP09.105/ tbhi saramyamas tu yty utpatti tv icchata 1727 |

CMP09.106/ sarva.dev.mahsiddha 1728 cakravart prasidhyati 1729 ||

CMP09.107/ athav ya ka.vibhavo 1730 'nantarokta.kramea kr.prapaca.vistara 1731


satata sampdayitum aakta | tasya niprapacat atyanta.niprapacat ctra r.savare
nirdi | t cary nidarayann ha ||
CMP09.108/ pratyaha pratimsa v pratisavatsara tath |
CMP09.109/ yathdhihnato v 'pi nayed buddha.savaram iti ||
CMP09.110/ utthito v niao v cakraman v yath.sthita |

CMP09.111/ praharan v prajalpan 1732 v yatra tatra yath tathti ||


CMP09.112/ yad yad indriya.m[B:64b]rga.tva yyt tat tat svabhvata |
CMP09.113/ asamhita.yogena sarva.buddha.maya 1733 vahed iti ||
/p. 479/

CMP09.114/ kha.sama kha.samkram aparyanta sgaropamam 1734 |

CMP09.115/ rga.dharma.nayoddeo 1735 vilsa krya.vistara 1736 ||


CMP09.116/ ghta vastu.mtra ca iya.bodhana.krat |
CMP09.117/ kati janmntara vaktu sahyate rga.deanti ||

1723
1724
1725
1726
1727
1728
1729
1730
1731
1732
1733
1734
1735
1736

samsvdayamnas tv atiyogena] emendation (also Pn); B samsvdayamnastutiyogena.


sidhyati] B; Pn siddhyati.
sidhyec] B; Pn siddhyet.
sarva.lokevara.pati] rectification (also Pn); B sarva.lokevara pati.
tv icchata] emendation; B seems to read tucchata (though another syllable seems to be written in on the top of
the .element; TIB 'dod pa bzhin du (*yathecchata); Pn tu gacchata.
sarva.dev.mahsiddha] rectification (also Pn); B sarvadevmahsidhya.
Pn adds iti.
ka.vibhavo] emendation (TIB, also Pn); B is unclear: kavibharavo? kavibharatho?
.vistara] rectification (also Pn); B .vistara.
praharan v prajalpan] B prahara v prajalpa; Pn praharan v jalpan.
sarva.buddha.maya] B; PK and CVP sarva buddha.maya.
aparyanta sgaropamam] B; Pn aparyanta.sgaropamam.
rga.dharma.nayoddeo] B rgadharmanayoddeo; Pn rga.dharma.nayo dveo.
krya.vistara] B (abnormal Sanskrit, but metrical); Pn emends to kr.vistara.

99

100

Chapter X :: niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

CMP09.118/ || r.sarvabuddhasamyoga.kin.jla.savara.nyyena

bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.paricchedo 1737
navama ||
/p. 481/

1737

bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.paricchedo] rectification; B
bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvaa.sasaya.paricchedo.

Chapter X :: niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

101

Chapter X ::
niprapaca.cary.melvana.s
aaya.pariccheda
1738

CMP10.001/ || vajraiya uvca || sa.prapaca.cary parisphua.bht niprapaca.cary


nirdiatu bhagavn vajraguru st ||
CMP10.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva
r.guhyasamja.mahyoga.tantrmnyena niprapaca.cary pratipdaymi v ekgra.cittena |
CMP10.003/ mahav.pradee[B:65a]u phala.pupdy.alakte |
CMP10.004/ parvate vijane sdhyam ida dhyna.samuccayam (||)
CMP10.005/ itydi.tantrokta.manonukla.pradee 1739 bhmi.gha v prsda v
yathokta.vidhin sasktya | tatra catur.asrdi.gua.yukta vajra.mai.ikhara.kgra nipdya

| tata prkthakrpagato 1740 mahyog bhyganm api sasktya 1741 |

eka.jti.pratibaddhakai saha iya.gaair 1742 vakyama.kramea 1743 mahmudr.sdhanam

rabhet 1744 ||
CMP10.006/ tatrya krama | prathamatara paramrtha.satyam lambya
svdhihna.kramea vyutthykobhyotsargnupraveena maaldhipatitvena vyavasthita |
tata prkthakram apantn abhedya.parivrn sva.kya.maalasyavvayava.bhtn

vairocandi.maleya.devatkrn adhimucya sakala.cakram anurgya 1745 nija.[B:65b]mudray


saha 1746 piagrahnubheda.kramea paramrtha.satya praviati | tato locandi-

/p. 482/

devbhi 1747 catur.brahma.vihra.viuddhy tva vajracittetydi.gthbhi 1748 sacodita

svdhihna.kramea jhaiti prabuddha 1749 paramnanda.rasnubhavanrtha


nava.nya.rasena krati |
CMP10.007/ eva puna punar bhta.koi praviya puna punar vyutthya

paca.tathgata.svabhvn 1750 paca.kma.gun svdayati | yath na mlyate manas

1738
1739
1740
1741
1742
1743
1744
1745
1746
1747

[ CMP tr. 307--315


itydi.tantrokta.manonukla.pradee] B; Pn itydi tantrokte manonukla.pradee.
prkthakrpagato] rectification; B prakthakrpagato.
api sasktya] B; TIB mngon par sbyangs (*abhisasktya).
iya.gaair] emendation (also Pn); B iya.guair; TIB rang gi slob ma (*sva.iyena).
vakyama.kramea] rectification (also Pn); B vakama.kramea.
rabhet] B; Pn rabheta.
anurgya] B; Pn anurajya.
A piece of MS B containing the first three syllables of the first line is broken off. The syllables mudray sa. are
emended from TIB: rang gi phyag rgya dang lhan cig (Pn concurs).
locandi.devbhi] rectification (TIB and grammar); B locandidevs; Pn locandidev.

102

Chapter X :: niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

tathgatralli 1751 sampdayati | tatra rpdi.trividha rpa.viayam anubhavati |


gta.tantr.vdydi.trividha abda.viayam anubhavati | pupa.dhpnulepandi.trividha
gandha.viayam anubhavati | kauka.tikta.kaymla.lavadi.trividha rasaviayam anubhavati |

CMP10.008/ tata oabdikkata.yoni pna.stana.bhara.namrvayav ghta.carynvit 1752

ca[B:66a]l rajak mlkr na veukr ilpikgavikal 1753 v ca bandhu.bht y 1754

striyas tsm anyatam 1755 ghtv | tato nirvikalptmako mahyog svtmana 1756

sarva.bhva.svabhva.pratipdanya loka.garhitam 1757 bhakaya.samaya 1758


odhandi.kramebhi- /p. 483/ sasktya laukika.nimittopalambham apanya pracchanne pradee
sthitvbhyavaharati |
CMP10.009/ tath ca na mudr.bandho na maala na kua na caitya na

pustaka.vcana 1759 na kya.kleo na paa.kha.pa.pratim praamati | na


rvaka.pratyekabuddha.araam anusmarati na tithi.karaa.muhrta.nakatra.klkepaa karoti
| sarvam etad adhytmanava sampdayati |
CMP10.010/ yadi smagr.vikala sagraha.maala sampdayitum aakta syt | tatas tena

sdhakena paca.guhya.mahtattvtmakenpi niprapa[B:66b](ca.cary)bhyasany 1760 anena


kramea |
CMP10.011/ tatrya krama | kcid rpa.vajrkrea darpaa.vyagra.komala.kara.kamal
saumya.nayana.nirka aea.mukt.hra.vikaa.sakaa.pna.payodhar
kicic.chithil.kta.cela.nidaritrddha.nitamba.bimb mahsukhnurgaya prva.koe
vyavasthit | kcic chabda.vajrkrea vikasita.nayana.nirka gra.rasa.lalita.llkti.yuta.rga.
carita.dharma.dean.prakana.kuala.kathodgyana.pragta.kkal.
gtaknuvdana.v.pravdanatay dakia.koe 1761 vyavasthit | kcid gandhavajrkrea
sasmita.nayana.nirka snigdhonnata.nakha.maykha.virjita.tmra.jlvanaddha.kara.kamal
nartankra.ghta.mai.maydi.bhjana.nyasta.kukumgaru.[B:67a]mgamadoraga.sra.

candana.karprmoda.vsita.daadik.ku.gandha.vaha.bhjanatay 1762 pacima.koe vyavasthit |


kcid rasavajrkrea madhu.nayana.nirka

1748

1749
1750
1751
1752
1753
1754
1755
1756
1757
1758
1759
1760
1761

These verses are as follows: Mmak's song: tva vajracitta bhuvanevara sattva.dhto tryhi m rati.manoja
mahrtha.kmai | kmhi m janaka sattva.mahgra.bandho yadcchase jvitu adya ntha ||. Buddhalocan's
song: tva vajrakya bahu.sattva.priyka.cakra buddhrtha.bodhi.paramrtha.hitnudar | rgea
rga.samaya mama kmayasva yadcchase jvitu adya ntha ||. Lokevaradayit's song: tva vajravca
sakalasya hitnukamp lokrtha.krya.karane sad sampravtta | kmhi m surata.carya samantabhadra
yadcchase jvitu adya ntha ||. Sarvatathgatakyavkcittasamayavajra.dayit's song: tva vajrakma
samaygra mahhitrtha sambuddhavaatilaka samatnukamp | kmhi m gua.nidhi bahuratnabhta
yadcchase jvitu adya ntha || (GST XVII.7275).
prabuddha] emendation; B (also Pn) prabuddha..
.svabhvn] B; SS .rpn.
tathgatralli] rectification; B tathgatoralli; Pn tathgato'ralli.
Pn inserts yath.
ilpikgavikal] B; Pn ilpikgvikal.
y] emendation (grammar; Pn concurs); B y.
striyas tsm anyatam] B; Pn striyastsmnyatam.
svtmana] B and SS; Pn tvtmana.
loka.garhitam] B; SS loke garhitam.
bhakaya.samaya] B bhakaya.samaya; Pn bhakaya samaya..
pustaka.vcana] rectification (SS; also Pn); B putsaka.vcana.
Again, a few akara-s are missing from the first line of this folio, due to breakage. Here, the missing syllables are
easily emended. Vowel sandhi sic in MS.
dakia.koe] rectification (also Pn); B dakie koe.

Chapter X :: niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

103

'neka.mai.kanaka.rajata.bhjandi.nihita.vividha.vyajana.

sakra.rasa.rasgra.divyhra.mahmta.pathya.bhojana.dhritayttara. koe 1763 vyavasthit |


kcit sparavajrkrea sarva.lakalakta.gtr /p. 484/
trival.taraga.bhagbhirmtyanta.ka.madhy 1764

romarjy.antarita.vipula.pradakivarta.gambhra.nbhide 1765 jaghana.ghana.nitamba.

stabdha.gra.lalita.komala.gati.smita.vadana.saumya.d 1766 mahsukhnurgaataytsage


vyavasthit |
CMP10.012/ tato mahsukha r.surata.sukha.rga.carita.pradaranyligana.
cumbana.caa.kucagrahaa.pulakatana.daana.nakhadna.ma[B:67b](rdana.dola) 1767 .sc.krpardi.karaa.pramodanatay 1768 pracalita.mukthra.
valaya.kaaka.keyra.npura.rava.viayendriya.vajra.padma.samyoga.
prajopya.jna.jeya.sampattylikli.madantapatra.krmakaha.

aka.ntraya.tryaguli.clana.codana.pracodanena 1769 skandhdi.svabhvn 1770


sarva.tathgatn nirjhara.dhrkrea drav.bhtn jna.bhmi prpya
parama.mahsukha.padam svdayati ||
/p. 485/

CMP10.013/ imam artha dyotayann ha mla.tantre ||

CMP10.014/ sevayan 1771 kma.gun paca jnrthi.rgia 1772 sadti ||

1762

1763
1764
1765

1766

1767
1768

1769

1770
1771
1772

nartankra.ghta.mai.maydi.bhjana.nyasta.kukumgaru.mgamadoraga.sra.
candana.karprmoda.vsita.daadik.ku.gandha.vaha.bhjanatay] emendation; B varttakra.ghta.mai.maydi.bhjana.nyasta.kukumgaru.mgamadoraga.sra.candana.
karprmoda.vsita.daadik.ka.gandha.vaha.bhjanatay; Pn vartakra.ghta.mai.
maydi.bhjana.nyasta.kukumgaru.mgamadoraga.sra.candana.karprmoda.vsita.
daadik.k.gandha.vaha.bhjanatay.
.rasgra.divyhra.] B; Pn .rasgrdivyhra..
tri.valta.raga.bhagbhirmtyanta.ka.madhy] B tri.valta.raga.bhagbhirmtyanta.ka.madhy; Pn
tri.valta.raga.bhagbhirmtyanta.kcchra.madhy.
romarjy.antarita.vipula.pradakivarta.gambhra.nbhide] emendation; B
romarjybhavita.vipula.pra[da]dakiavartta.gambhra.nbhi.de; Pn
cmardy.kti.tadvipula.pradakivarta.gambhra.nbhide. SS paraphrases this as:
romaraj(j)v.antarita.vipula.gambhra.nbhide.
jaghana.ghana.nitamba.stabdha.gra.lalita.komala.gati.smita.vadana.saumya.d] emendation; B
jaghana.ghana.daanakhara.nitamba.stabdha.gra.lalita.komala.gati. smitavadana.saumya.d; Pn
jaghana.ghana.daanakhara.nitamba.stabdha.gra. lalita.komala.gati.smitavadana.saumyeka. SS paraphrases
as: jaghana.ghana.nitamba.stabdha.gra.lalita.komala.gati.smita.vadan saumya.dy.
Again, MS B is broken here at the top left. Text restored from TIB and SS.
ligana.cumbana.caa.kucagrahaa.pulakatana.daana.nakhadna.ma(rdana.
dola).sc.krpardi.karaa.pramodanatay] Again, MS B is broken here at the top left. Text restored from TIB and
SS; Pn
ligana.cumbana.caa.kucagrahaa.pulakatana.daananakhadanta.mardana.dola.sc.krpardi.karaa.pra
modanatay. PU (parallel passage) ligana.cumbana.bhaa(read:
caa).pulakatana.saana.nakhadna.mardana.dol.sc.grmydi.karaa.mohanatay.
.keyra.npura.rava.viayendriya.vajra.padma.samyoga.prajopya.jna.jeya.sampattylikli.madantapatra.krmakaha.aka.natraya.tryaguli.clana.codana.pra- codanena]
B .keyra.npura.rava.viayendriya.vajra.padma.samyoga.prajopya.jna.
jeya.sampattylikli.madantapatra.krmakaha.aka.natraya.tryaguli.clana. codana.pracodanena;
Pn .keyra.mukua.npura.rava.viayendriya.vajra.padma.samyoga.prajopya.jna.jeya.sampattylikli.madantapatra.krmakaha.aka.natraya.tryaguli.clana.codana.pracodana..
skandhdi.svabhvn] B; Pn and SS skandhdi.svabhvt; PU (parallel passage)
skandha.dhtv.yatana.svabhvn.
sevayan] rectification (also Pn); B sevayat. GST, PU, and metre suggest sevet.
jnrthi.rgia] rectification; B jnrthrgia.

104

Chapter X :: niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

CMP10.015/ yadi rpavajrdayo 'pi na savidyante | tadakaika.sparavajray saha


sampua.yogenpi sdhayitavyam | yasmt sarva.tathgat sdhakasya kya.maale 'ntarbht |
sarva.devya spara.vajry kya.maale 'ntarbht | tasm[B:68a]d
abhinnhakrivikalpenbhyasanyam 1773 iti || mla.stre pratipdayann 1774 ha ||
CMP10.016/ atha vajrapi sarvatathgatdhipati
sarva.tathgata.kya.vk.citta.vajra.vidy.vrata.samdna.cary
sva.kya.vk.citta.vajrebhyo nicrayet ||
CMP10.017/ kya.vk.citta.vajr kya.vk.citta.bhvanam |

CMP10.018/ sva.rpeava tat krya 1775 laghu siddhir avpyate ||


CMP10.019/ tatrda kya.vk.citta.vidy.vratam ||
CMP10.020/ ja.mukua.dhara bimba sita.vara.nibha mahat |

CMP10.021/ krayed vidhivat sarva mantra.savara.savte 1776 ||


CMP10.022/ oabdik ghya sarvlakra.bhitm |
CMP10.023/ cru.vaktr vilk prpya vidy.vratam caret ||
CMP10.024/ locan.pada.sambhogair vajra.cihnais tu bhvayet ||
CMP10.025/ mudr.mantra.vidhna.j mantra.tantra.suikitm 1777 |
CMP10.026/ kuryt tthgat bhry buddhabodhi.pratihitm ||
/p. 486/

CMP10.027/ guhya.pj prakurvta catu.sandhy 1778 mahvrat |

CMP10.028/ kanda.mla.pha[B:68b]lai sarva bhojya bhakya 1779 samcaret 1780


||

CMP10.029/ eva buddho bhavec chghra mahjnodadhi 1781 prabhu |

CMP10.030/ a.msenava 1782 tat sarva prpnuyn ntra saaya ||


CMP10.031/ vane bhik bhramen nitya sdhako dha.nicaya |
CMP10.032/ dadanti te bhaya.trast 1783 bhojana divya.maitam ||

CMP10.033/ atikramed 1784 yadi vajrtm 1785 na vajrkara bhavet |


1773
1774
1775
1776
1777
1778
1779
1780
1781
1782
1783
1784

abhinnhakrivikalpenbhyasanyam] B; Pn abhinnhakrevikalpenbhyasanyam.
pratipdayann] emendation; B pratipyann.
krya] emendation (GST and TIB; also Pn); B kya.
mantra.savara.savte] B; Pn (and GST) mantrasavara.savtam.
mantra.tantra.suikitm] rectification (also Pn); B mantra.tantra.suikit.
catu.sandhy] B; Pn catu.sattv and emends to catu.sandhya (GST reading).
bhojya bhakya] emendation (GST); B bhojya.bhaka; Pn bhojyabhakya.
samcaret] B is unclearcould be this or samrabhet; GST the former, Pn the latter.
mahjnodadhi] rectification (GST, also Pn); B mahjnodadhi.
amsenaiva] rectification (also Pn); B amsenaiva.
te bhaya.trast] emendation (also Pn); B te bhayast; GST and SS bhaya.santrast.
atikramed] emendation (GST and SS); B (also Pn) atikramanti.

Chapter XI :: atyanta.niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

105

CMP10.034/ sur ng mahyakm asur mnum api ||

CMP10.035/ prpya vidy.vrata krya tri.vajra.jna.sevitum 1786 iti ||


CMP10.036/ eva a.kmvacar dvandvligana.pypti.hasitekita.maithun
paramnanda.sukha kaa kaam anubhavanti | parinipannvasthy csasra yvat
satatnanda.mrtayo bhavanti | imam artha dyotayann ha sarva.deva.samgama.tantre ||
CMP10.037/ dvayendriya.sampatty vyyma.vidhir antare |
CMP10.038/ hara.citta mune siddhau mahsukham iti smtam ||
CMP10.039/ || niprapacacary.me[B:69a]lvana.saaya.paricchedo 1787 daama ||

/p. 487/

1785
1786
1787

yadi vajrtm] B and GST; SS tri.vajrtm.


tri.vajra.jna.sevitum] B; Pn (GST, PU and SS) tri.vajra.jna.sevitam.
niprapacacary.melvana.saaya.paricchedo] rectification; B niprapacacary.melvaa.sasaya.paricchedo.

106

Chapter XI :: atyanta.niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

Chapter XI ::
atyanta.niprapaca.cary.mel
vana.saaya.pariccheda
1788

CMP11.001/ || idnm atyanta.niprapaca.carym 1789 avatryate ||


CMP11.002/ parvateu vivikteu nad.prasravaeu ca |
CMP11.003/ mandiv 1790 api kryam 1791 ida dhyna.samuccayam ||
CMP11.004/ ity.di.tantrokta.manonukla.pradeeu yaki.kikardni

bhakta.sarva.nimitta prasdhayet | atha vttara.sdhakd 1792 v mah.sattre 1793 v


bhakta.mtra 1794 sampdytyanta.niprapaca.cary pravied anena kramea |
CMP11.005/ tatrya krama | prathama tvat

sdhakenndi.ssrika.dukhnubhava 1795 smtya nirva.sukha kkay 1796

sarva.saga.paritygin bhavitavyam || antao rjaivarye 1797 'pi dukha.sajin bhavitavyam |


dvitya 1798 tila.mtrev api vastuu parigraha.buddhi

/p. 488/

parityajet | ttya 1799

paramrtha.satya sandhya 1800 kya.jvita.ni[B:69b]rapekea bhavitavyam |


samdhi.rja.stre |

1801

yathkta

CMP11.006/ tasmt tarhi kumra bodhisattvena 1802 ima 1803 samdhim

kkat kipra cnuttar samyak.sambodhim abhisamboddhu.kmena 1804


kya.jvite cnadhyavasitena 1805 bhavitavyam |

1788
1789
1790
1791
1792
1793
1794
1795
1796
1797
1798
1799
1800
1801
1802
1803
1804

[ CMP tr. 317--332


atyanta.niprapaca.carym] B; Pn atyanta.niprapaca.caryym.
mandiv] rectification (GST, PU; also Pn); B smanndiv.
kryam] emendation (GST, PU; also Pn); B kyam.
atha vttara.] emendation (TIB); B atha cttara.; SS athottara..
mah.sattre] rectification (SS; also Pn); B mah.satre; TIB (PN) suggest *mahsattrea (tshogs [pa] chen pos); TIB
(DCo) suggest *mahsattrasya (tshogs chen po'i).
bhakta.mtra] B; SS bhakta.sarva.mtra.
andi.ssrika.dukhnubhava] rectification (also Pn); B andi.sasrika.dukham anubhava; SS
andi.ssrika.dukha.
nirva.sukha.kkay] rectification (SS, also Pn); B nirva.sukha kkay.
rjaivarye] B; SS rjyaivarye.
dvitya] emendation (SS); B dvitya; Pn dvitye.
ttya] emendation (SS); B ttya; Pn ttye.
paramrtha.satya sandhya] B; Pn paramrthasatya.sattvya; TIB suggests *paramrtha.satya raddhya (don
dam pa'i bden pa la dad pas).
SS inserts cathurtha; not found in B or TIB.
Pn adds (as do SRS, SS and TIB) mahsattvena.
ima] rectification (SRS, also Pn); B im.
abhisamboddhu.kmena] rectification (SRS and SS, also Pn); B abhisambodhakmena.

Chapter XI :: atyanta.niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

107

CMP11.007/ tath laukika.kudra.siddhir 1806 lokottara.mahsiddhi 1807 ca na


prrthayitavy vikepatvd vaivartikatvc ca | yathktam asdhraa.guhya.mahyoga.tantre ||

CMP11.008/ athpar sarvaja.siddhi.prptau na kicit siddhim kkati 1808 |


sarva.lokyatana.vk.siddhi kikara.siddhi bhadraghaa.siddhi ptla.siddhi
rjya.siddhi vaya.siddhi pauika.siddhi abhicra.siddhi na prrthayet | tat

kasya heto | yath mahsiddhy.arth kudra.siddhi na kkate | kevala 1809


nirvikalpa.siddhau samavadhna gaccha[B:70a]ti ||
CMP11.009/ tath ckta guhya.siddhau |

/p. 489/

CMP11.010/ prayogd ca tattvena varjayet tattva.vit 1810 sad |

CMP11.011/ vajrasattvasyhakra 1811 muktv 1812 nnyatra krayet ||

CMP11.012/ prayogo 'pi na budhyet 1813 uddha.tattva.vyavasthite 1814 |

CMP11.013/ nairtmya.pada.yogena 1815 yvat tu 1816 pratyavekate 1817 ||

CMP11.014/ nisvabhva.pada.sthasya divyopya.yutasya ca |


CMP11.015/ siddhyate nirvicrea yat kicit kalpa.coditam ||
CMP11.016/ bhvan.yoga.smarthyt svayam evpatihate |
CMP11.017/ tat sarva kaa.mtrea yat kicit siddhi.lakaam iti ||
CMP11.018/ ato bhyganm 1818 apanya hd.gata.jna.mudray saha sampatty

ghratara mahvajradhara.pada 1819 nipdaymti shasam avalambya ekkin


vakyama.kramea dhyeyam |
CMP11.019/ tatrya krama | yvat skandha.karaako 'sti tvad vijna.traya.svabhva |

prakty.bhsasya skt jagati vartate svtm partm 1820 cti | katha prathambhso
dvitya.prakti s[B:70b] vyu.sayukt yena dio daa 1821 bhrmyati | kena

1805
1806
1807
1808
1809
1810
1811
1812
1813
1814
1815
1816
1817
1818
1819
1820
1821

kya.jvite cnadhyavasitena] emendation (SRS); B kya.jvitennadhyavasitena; Pn kya.jvite cdhyavasitena; SS


kya.jvitnadhyavasitena.
laukika.kudra.siddhir] rectification; B laukika.kudra.siddhi; Pn laukika.kudra.siddhi(ddhi).
lokottara.mahsiddhi] B; Pn lokottara.mahsiddhaya.
kkati] rectification (also Pn); B kkyati.
kevala] emendation; B kevala; Pn kevala..
varjayet tattvavit] rectification (also Pn); B varjayetattvavit.
vajrasattvasyhakra] emendation (after SS conjecture); B vajrasattva.dhruva krra (or, .kra?); GS
vajrasattvd ahakra; Pn emends to GS.
muktv] emendation (GS, TIB and Pn); B mukty.
prayogo 'pi na budhyet] B; SS prayogo 'pi na budhyeta; GS (also Pn) prayog 'pi na budhyante; TIB suggests
*prayogo 'pi na kuryt (sbyor ba rnams kyang mi bya ste).
uddha.tattva.vyavasthite] emendation; B uddha.tattve vyavasthite; SS uddha.tattva.vyavasthitai; GS
buddha.tattve vyavasthitai.
nairtmya.pada.yogena] rectification (GS and SS, also Pn) B nairtma.pada.yogena.
tu] B; GS, SS (also Pn) tat.
pratyavekate] B (and GS MSS); GS, SS (also Pn) pratyavekyate.
bhyganm] rectification (also Pn); B bhyaganm.
mahvajradhara.pada] B; SS mahvajra.pada.
partm] emendation (TIB); B paramtm.
dio daa] rectification (also Pn); B diodaa.

108

Chapter XI :: atyanta.niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

rga.virga.madhyargdibhi | api ca raudra saumya haraa oka kut t 1822 vedan


itydi.ayuttaraata- /p. 490/ praktayo 'harnia manasi ktv avidyy niruddha punar
vyutthya bhramanti 1823 vyu.vat | tena arra.vykulat | cakur.dndriya 1824 yvad

viaya npalabhate 1825 tvat tatravlambate andi.klbhyst | ato janma.paramparay

nairtmya.dharmbhysato 1826 vidagdha.prayogdhigata prakty.bhsasyakatra mlana ktv


paramrtha.satyam lambayed anena 1827 kramea ||
CMP11.020/ tatrya krama | skandhdaya skma.dhtau pravianti | skma.dhtu ca

puna citte praviati | tata citta 1828 puna caitasike praviati | caitasikas tu punar avidyy
tath niyukta svapiti | tasmin kle citta.caitasikvidy.[B:71a]pravea.lakaa.vismti pacd
vismtir api nsti jna.svabhva prabhsvaram iti | punar mucati vyu prakti calati | no cet
svapnntarodayo 1829 yvad vijna na calati tvat svapiti | prabhsvara samkate | tad eva

pratytma.vedya 1830 kya.vk.citta.rahita paramrtha.satyam adhytmbhisambodhir ity


ucyate |
CMP11.021/ anennuprvea kya.maala.stha tathgata.vyha mrayet tathaty
praveayet sutar siddhim pnuyd iti | prapacat.niprapacat.carym anapekya ghrataram
atra svarpa.parivarto bhavatty artha || imam evrtham
ha 1831 sandhy.vykaraa.mahyoga.tantre ||

CMP11.022/ rpdy.dhytmikn dharmn payet vipayancyate |


CMP11.023/ akobhydi.yath.sakhya kalpayet amatho bhavet ||
CMP11.024/ anayor nisvabhvatvt 1832 tathat.nta.sajakam |
/p. 491/

CMP11.025/ tathat.maale yog sa[B:71b]rva.buddhn praveayed iti ||


CMP11.026/ puna ckta sarva.deva.samgama.tantre ||
CMP11.027/ nirvgni.mahghore bhasmao 'pi na mucyate |

CMP11.028/ tatas tatra vidyate nndriyrtho na ca dhtava 1833 iti |

1822
1823
1824
1825
1826
1827
1828
1829
1830
1831
1832
1833

t] B; Pn t.
bhramanti] B; Pn bhramati.
cakurdndriya] emendation; B cakurdndriya..
npalabhate] B; Pn nopalabhyate.
.dharmbhysato] emendation; B .dharmbhyasto.
lambayed anena] emendation (also Pn); B lambanodarena, with .ya. is written in the lower margin.
tata citta] emendation (also Pn); B tacitta.
svapnntarodayo] emendation (TIB); B svapnntardayo.
pratytma.vedya] B; Pn pratytma.vedya.
ha] rectification; B ah; Pn .mmah..
nisvabhvatvt] rectification; B nisvabhvatvat.
na ca dhtava] emendation; B 'nu[du]vyavata; Pn (based on ta si [Tattvasiddhi?]) na tatra vidyate tattva
nendriyrth na dhtava |, or (based on TIB) tatas tatra vidyate nendriyrtho 'tra na dhtava |.

Chapter XI :: atyanta.niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

109

CMP11.029/ anennuprvea yukty.gambhym adhigama.rp 1834

sarva.buddha.janan 1835 nicitya sarvralli 1836 viaysakti ca prahya | bhusuku.cary

cared 1837 anena kramea |

CMP11.030/ tatrya krama | bhu 1838 iti bhuktv tan.mtram anusarati | 1839 sagam 1840

apaharati dukarair niyamair iti | kicin na cintanyam 1841 | su iti suptv etad vijnam

avidyopalakita 1842 skt.kurvta 1843 savvidykukrkita.vijna 1844 [na] 1845 punar


vartayati prabhsvaram eva skt.karoti nirmala.svabhvam | ku iti kui gacced

vi.mtrotsargrtha 1846 tan.mtram anubhavati 1847 | sagam apanayati kya.vedan.vi[B:


72a]ayendriya.svabhva ca na cintayed iti ||
/p. 492/

CMP11.031/ unmatta.vratenpy atyanta.niprapaca.caryy vykhy.tantrokta.kramea


caritavyam | tatrya krama ||
CMP11.032/ nirvikalpo yad vra sthiti 1848 bhittv 1849 ca 1850 laukikm ||

CMP11.033/ caret sarva.kryi buddh payanti tat tad 1851 ||

CMP11.034/ blavad vicared yukty sarva.siddhir na saaya 1852 |


CMP11.035/ nirbhogo 1853 yad yog tad varanti sampada || 1854

CMP11.036/ aea.ppa.yuktn mohvaraa.susthit |

CMP11.037/ unmatta.vrata.yogena a.msd amogha.siddhaya 1855 ||


CMP11.038/ sarva.buddhn svaya payet sarva.kmai prapjyate 1856 |
CMP11.039/ na ko na ca hnitva svecchyur jyate vapu ||
CMP11.040/ anuttar par bodhi samprpnoty aprayatnata ||
1834
1835
1836
1837
1838
1839
1840
1841
1842
1843
1844
1845
1846
1847
1848
1849
1850
1851
1852
1853
1854
1855
1856

adhigama.rp] rectification (also Pn) B adhigama.rpa.


sarva.buddha.janan] rectification (also Pn); B sarvabuddhajanan.
sarvralli] rectification; B (also Pn) sarvrallir.
bhusuku.cary cared] emendation (SS); B bhusuku.caryay cared.
bhu] rectification (also Pn); B bh.
anusarati] B; TIB suggests *anusmarati (rjes su dran pa); Pn emends after TIB.
sagam] B; Pn sagamam.
cintanyam] rectification (also Pn); B cintanym.
vijnam avidyopalakita] B vijnavidyopalakita with .ma. written in the lower margin of the MS; Pn vijya
na vidyopalakita.
kurvta] rectification (also Pn); B kurvta.
savvidykukrkita.vijna] rectification (also Pn); B savvidykukrakita.vijna.
na] suggested by TIB and likely given the context.
vi.mtrotsargrtha] rectification (TIB, also Pn); B vidytroccharggrthan.
anubhavati] B; SS eva smarati.
vra sthiti] rectification (SS; also Pn); B vrasthiti.
bhittv] B is unclear, reading bhitv; Pn (and SS) hitv.
ca] B; Pn and SS tu.
tat tad] B (and TIB); SS ta sad.
sarva.siddhir na saaya] B sarvasiddhirnasansaya; SS sarvata chinnasaaya; Pn emends to SS (as TIB).
nirbhogo] B; SS nirbhso.
PKYM cites this verse as from the CMP itself, but reads: blavad vicared yog chinnasaaya | nirbhogo yad
yog tad varanti sampada |. SS nirbhso for nirbhogo.
a.msd amogha.siddhaya] B; SS a.msmogha.siddhaya.
prapjyate] B; SS (also Pn) prapryate.

110

Chapter XI :: atyanta.niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

CMP11.041/ vin yatnena sidhyanti sarva.kma.sukhotsuk |


CMP11.042/ parama.gambhra.pada nitya gacchas tihan niaaka 1857 ||

CMP11.043/ prabhsvara.jna.kau[B:72b]aly 1858 yogin lakaa 1859 sad |


/p. 493/

CMP11.044/ anena dhyna.yogena 1860 citta.ratna dhbhavet ||


CMP11.045/ adhihna ca kurvanti buddh bodhi.pratihit ||
CMP11.046/ eva bhtv nivias 1861 tu bhvayed bhva.tat.para |

CMP11.047/ yvan na khidyate citta samhita.mana 1862 sudh ||


CMP11.048/ khinnas 1863 tu paryaet pacd yath.rucita.ceita |

CMP11.049/ bhvayed 1864 vipul bodhim ad.unmlitekaa ||


CMP11.050/ hasan jalpan kvacit tihan kvacit kuryt pravartanam |
CMP11.051/ bhvansakta.cittas tu yath khedo na jyate ||
CMP11.052/ eva samdhi.yuktasya 1865 nirvikalpasya mantria |

CMP11.053/ klvadhi 1866 parityajya sidhyate 1867 'nuttara padam iti ||


CMP11.054/ eva mdu.madhydhimtra.bhedena yathnurpea 1868 ca tri.vidha.cary

pakd v msd v yvat a.msd vbhyasyamnasya 1869 mahmudr.siddhi.nimittam


upajyate | tatrda nimittam |

CMP11.055/ skma.rpa laghu.spa[B:73a]ra vypti.samprptam 1870 eva ca |


CMP11.056/ praka cava sthairya ca vaitva kmvasnikam iti ||
/p. 494/

CMP11.057/ punar api svapna.nimittam ha r.guhyasamja.mahyoga.tantre ||


CMP11.058/ bodhi.jngra.samprpta payate 1871 buddha.suprabham |

1857
1858
1859
1860
1861
1862
1863
1864
1865
1866
1867
1868
1869
1870
1871

nitya gacchas tihan niaaka] B nityahanniaaka with .gacchanti. written in the margin below; Pn
parama.gambhra.pada nitya gacchanti suniaak, and emends to gambhrapada nitya gacchet tihan
niaaka; SS gambhrapada nitya gacchas tihan niaaka.
prabhsvara.jna.kaualy] B (and TIB); Pn prabhsvara.jna.kaualyd; SS prabhsvara.vijna.kaualyd.
lakaa] B; SS lakae.
anena dhyna.yogena] B; SS anenaiva hi yogena.
bhtv nivias] B; SS bh[mi]nivias.
samhita.mana] B; SS (also Pn) samhita.man.
khinnas] B; SS syannas.
bhvayed] B; SS bhvayan.
samdhi.yuktasya] rectification (SS; also Pn); B samdhiryuktasya.
klvadhi] rectification (SS; also Pn); B klvadhi
sidhyate] B and SS; Pn siddhyate.
yathnurpea] B; TIB suggests *yuvnurpea (na tshod dang rjes su mthun pas); SS vayasnurpea.
a.msd vbhyasyamnasya] emendation (SS, also Pn); B a.msbhyasyamnasya.
.samprptam] emendation (SS); B .samprptim. AK laghu.spara.vypti samprptir.
payate] B (and SS); Pn (and GST) payati.

Chapter XI :: atyanta.niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda

111

CMP11.059/ buddha.sambhogakya ca 1872 tmna laghu payati |


CMP11.060/ traidhtuka.mahsattvai pjyamna ca payati ||
CMP11.061/ buddhai ca bodhisattvai ca paca.kma.guair dhruvam |

CMP11.062/ pjita payate nitya 1873 mahjngra.sambhavam 1874 |


CMP11.063/ vajrasattva.mahbimba vajradharma.mahyaam 1875 ||

CMP11.064/ sva.bimba payate svapne guhyavajra.mahya 1876 |


CMP11.065/ praamanti mahbuddh bodhisattv ca vajria ||
CMP11.066/ drakyati 1877 dn svapnn kya.vk.citta.siddhidn 1878 ||
CMP11.067/ sarvlakra.sampr sura.kany manoramm |

CMP11.068/ draka 1879 drik payan 1880 sa siddhim adhigacchati ||

CMP11.069/ daadik.sarva.buddhn ketra.sth 1881 payate 1882 dhruvam |


CMP11.070/ dadanti 1883 h[B:73b]a.citttm dharma.gaja manoramam ||
/p. 495/

CMP11.071/ dharma.kya.gata sarva sarva.sattva.parvtam | 1884


CMP11.072/ payate yoga.samaye 1885 dhyna.vajra.pratihita iti ||

CMP11.073/ vajraiya uvca || yadi sdhako da.satyo 'pi prva.vsanbhysa.balt

k.vijya.sevdi.vyprair 1886 vyagratay tri.vidha.cary na caret 1887 smagrvaikalyd

yath.tantrokta.vidhna sampdayitum 1888 aaktatvc 1889 ca sa kla.kriy ktv janmntare


punar.bhava pratilabhed utho mahvajradharatva pratilabhate ||
CMP11.074/ vajragurur ha ||
CMP11.075/ npaneyam ata kicit prakeptavya na kicana |
1872
1873
1874
1875
1876
1877
1878
1879
1880
1881
1882
1883
1884
1885
1886
1887
1888
1889

ca] B (and SS); GST v.


nitya] B (and SS); GST bimba.
mahjngra.sambhavam] B; SS and GST mahjna.samaprabham.
vajrasattva.mahbimba vajradharma.mahyaam] B; GST (also Pn) vajrasattva mahbimba vajradharma
mahyaam; SS vajrasattva.mahvidya vajrasattva.mahyaam.
guhyavajra.mahya] rectification (GST, also Pn)); B guhyavajra.mahyaa; SS guhyavajra.mahaya.
drakyati] emendation; B and SS drakanti; GST drakyata, or drakyate, or drakyanta; Pn drakyanti.
kya.vk.citta.siddhidn] rectification (also Pn); B kya.vk.citta.siddhivn; GST renders accus. object in singular.
draka] rectification (GST; also Pn); B draka.
payan] B and GST; SS payet.
ketra.sth] B; Pn (after GST) ketra.stha; SS ketra (with syllable missing).
payate] B, GST, and SS; Pn payati.
dadanti] B and GST; SS dadti.
dharma.kya.gata sarva sarva.sattva.parvtam] emendation; or, alternatively, dharma.cakra.gata kya
sarva.sattva.parvtam; B dharma.kya.gata sarva.sattva.sattva.parvtam; GST dharma.cakra.gata kya
sarva.buddhai parivtam; Pn dharma.cakra.gata kya sarva.sattva.parivtam.
yoga.samaye] B and GST; SS yogaye.
k.vijya.sevdi.vyprair] B; Pn ki.vijya.sevdi.vyprair.
caret] emendation (also Pn); B cet.
sampdayitum] rectification (also Pn); B sampyitum.
aaktatvc] B; Pn aakyatvc.

112

Glossaries

CMP11.076/ draavya bhtato bhta bhta.dar vimucyata iti ||


CMP11.077/ nipanna.kramasyatad adhivacana yad uta bhta.daranam iti | bhta.daranc

chvatoccheda.sakrntdi.dayo 1890 niruddhyante 1891 | tathpi vyavahram ritya


sakrnti.viuddhi ni.[End MS B] 1892
/p. 661/

1890
1891
1892

.sakrntdi.dayo] B: Pn .sakrntydi.dayo.
niruddhyante] rectification (also Pn); B niruddhanti.
The Nepalese MS (B) ends at this point and, with it, the extant Sanskrit text of the CMP.

Glossaries

113

Glossaries
NOTE: Though I had intended to include comprehensive English-Sanskrit-Tibetan glossaries
here, as a contribution to the further development of esoteric Buddhist lexicography, limitations of
space and time have rendered this impracticable.
A tilde (~) before Tibetan entries indicates an attested equivalent that I judge to be either
erroneous or imperfect.

English-Sanskrit-Tibetan Glossary
English
abode
accomplished [nature], perfection,
completely perfected
accomplishment
action, function, rite
activity
activity
acute
adamant, adamantine
adamantine body
adamantine body samdhi
adamantine gnosis
adamantine samdhi
Adamantine Way
on
sthetic mood
/p. 662/

afterlife
aggregate
aim
aim
air
air element
air reality
kagarbha
Akobhya
alchemy

paraloka
skandha
ktya, krya
artha
vyu, mruta
vyu-dhtu
vyu-tattva
kagarbha
akobhya
rasyana

Sanskrit
raya
parinipanna

Tibetan
gnas
yongs su grub pa, yongs su rdzogs pa

siddhi
karman
karaa
kriy
nipua
vajra
vajradeha
vajra-bimbopamasamdhi
vajra-jna
vajropama-samdhi
vajrayna
kalpa
rasa

dngos grub, grub


las
bya ba
bya ba
mdzangs
rdo rje
rdo rje lus
ting nge 'dzin rdo rje'i gzugs lta bu

'jig rten pha rol


phung po
bya ba, don
don
rlung
rlung gi khams
rlung gi de kho na nyid
nam mkha'i snying po
mi bskyod pa
ra sa ya na

rdo rje'i ye shes


rdo rje lta bu'i ting nge 'dzin
rdo rje theg pa
bskal pa
ro

114

Glossaries

ambrosia
amta
bdud rtsi
Amitbha
amitbha
snang ba mtha' yas, 'od dpag tu med pa
Amoghasiddhi amoghasiddhidon yod grub pas
analogy
aupamya
dpe
animal realm
tiryag-yoni dud 'gro'i skye gnas
animate
jagama
rgyu ba
anxiety
cakita
dogs pa dang bcas pa
anxiety
kauktya
'gyod pa
aphorism
paryya
rnam grangs
apocalypse
pralaya
'jig pa
appearance
kti
rnam pa
appearance
kra
rnam pa
ralli
ralli
a ra li
arduous practicesdukara-caryspyod pa dka' ba
array
vinysa
rnam par dgod pa
arrogance
mna
khengs pa (nga rgyal)
art
upya
thabs
ascending [air] udna
gyen rgyu, steng du rgyu ba
ascetical practice niyama
brtul zhugs
attainer
prpaka
thob par bya ba
/p. 663/

attendant
anucar
audible vocalizationabda-ruta
auspicious
iva
authentic
sadbhva
bad
aubha
bad rebirth
durgati
basis
raya
bearer of gnosis
jna-vhin
beatific body
sambhogakya
beginner
dikarmika
beginningless [time]andi
being
sattva, jana, jagat, jantu
bell
gha
beloved
priy
between-being
antarbhava
beyond the senses atndriya
bhusuku
bhusuku
bile
pitta
birth
janman
birthless
anutpda
blame
nind
blink of an eye
nimia
Blissful One
sugata

rjes su spyod pa
sgra grag pa
zhi ba
yang dag pa
mi dge ba
ngan 'gro
gnas
ye shes 'ba' zhig pa nyid
rdzogs longs spyod pa'i sku
las dang po pa
thog ma med pa
sems can, 'gro ba, skye bo
dril bu
srid pa bar ma pa
dbang po las 'das pa
bhu su ku
mkhris pa
skye ba
skye ba med pa
smad pa
mig btsums
bde bar gshegs pa

Glossaries

bodhisattva
bodiless
bodily token
body
body isolation
body vajra
boldness
/p. 664/

115

bodhisattva
byang chub sems dpa'
amrti[ka]
lus med pa
kya-cchom
lus kyi brda
kya, deha, bimba, mrti, arra, vigraha, kalevaralus, sku
kya-viveka
lus rnam par dben pa
kya-vajra
sku rdo rje
shasa
dka' ba la sbyor ba

bond
bandhana, prabandha bcing ba, 'ching ba
bow of Indra
indra-dhanu
lha'i dbang po'i gzhu
breath
nivsa, vsa
dbugs
brilliance
prabhsvara
'od gsal ba
buddha
buddha
sangs rgyas
buddha-field
buddha-ketra
sangs rgyas kyi zhing
buddhahood
buddhatva
sangs rgyas nyid
cause
hetu, kraa
rgyu
ceaseless, unceasing
anirodha
'gag pa med pa
celestial palace
kgra
gzhal yas khang
characteristic
lakaa
mtshan nyid
character-less
alakaa
mtshan nyid med pa
charnel ground
mana
dur khrod
chief principle
pradhna
gtso
city of gandharvas
gandharva-nagara
dri za'i grong khyer
clan
kula
rigs
clinging to [material] things
bhva-graha
dngos por 'dzin pa
coarse
sthla
rags pa
color, phoneme
vara
kha dog
commission
adhypanna
spyod pa
common
smnya
tha mal pa
common knowledge
loke nicaya
nges pa
communion
yuganaddha
zung du 'brel pa, zung du 'jug pa
co-moving [air]
savha
yang dag par rgyu ba
companion
sahacar
lhan cig spyod pa
comparable
upameya
~mi srid pa
compassion
karu, kruya
snying rje
completely perfected
parinipanna
yongs su grub pa, yongs su rdzogs pa
completely without elaborationatyanta-niprapacatshin tu spros pa med pa
/p. 665/

completely-pure gnosis of the


Realm of Reality
conceit
concept, conceptuality,
conceptualizing, conception
conch shell

suviuddha-dharmadhtujna
manana
vikalpa

chos kyi dbyings rnam par dag pa'i ye


shes
rlom sems
rnam par rtog pa, rnam rtog

akha

dung chos

116

condiment
condition
condition
confidence
confusion
conjunction
connate
conscious intention
consciousness
consecrated
consecration
consequences of action
consonant, `letter'
consort
consort discipline
constituted of
constitution [of]
consummation
contact, tactile object
Contentious Era
context of exertion
continuum, linked continuity
conveyance
corpse
/p. 666/

Glossaries

vyajana
pratyaya
avasth
adhimukti
bhrnti
sannipta
sahaja
vijna-sakalpa
vijna
adhihita
adhihna
karmnta
vyajana
mudr
vidy-vrata
adhihita
adhihna
paryanta
spara
kali-yuga
ghaamnvasth
tantu, prabandha
vhana
kalevara (kaevara)

court poems
kvya
crafty
aha
craving, thirst
t
creation
utpatti
creation stage, creation process
utpattikrama
critical wisdom
praj
critical wisdom and liberative techniqueprajopya
crown prince
rja-kumra
crown-protrusion
ua
crucial point
artha-vaa
cryptic expressions
nigha-abda
crystal
sphaika
kin
kin
darkness
tmas
death, passing away
maraa
deceitful
kapaa
deed
kriy
deep investigation
parmara
defilement
saklea, klea

tshod mo
rkyen
gnas skabs
lhag par mos pa
'khrul pa
'dus pa
lhan cig skyes pa
rnam par shes pa'i kun du rtog pa
rnam par shes pa
byin gyis brlabs pa
byin gyis brlabs pa
las kyi mtha'
gsal byed
phyag rgya
rig pa'i brtul zhugs
byin gyis brlabs pa
byin gyis brlabs pa
mthar thug pa
reg pa
rtsod pa'i dus
slob bzhin pa'i gnas skabs
rgyun, rgyud
bzhon pa
lus, phung po
snyan dngags
g.yo
sred pa, skom pa
bskyed pa, skye ba
bskyed pa'i rim pa
shes rab
nas shes rab dang thabs
rgyal po'i bu gzhon nu
gtsug gtor
don gyi dbang
sgra sbas pa
shel
mkha' 'gro ma
mun pa
'chi ba
sgyu
bya ba
yongs su tshol ba
kun nas nyon mongs pa, nyon mongs pa

Glossaries

definitive meaning
delicacies
deluded
delusion
dependent co-origination
depression
desire
Desire Realm
destruction
/p. 667/

117

ntrtha
nges pa'i don
bhojya
myang, bca' ba
mohita
rmongs pa
avidy
ma rig pa
prattya-samutpdarten cing 'brel bar 'byung ba
kheda
skyo ba
kma
'dod pa
kmadhtu
'dod pa'i khams
abhicruka
mngon spyod

bhakti, paryaa mos, mchog tu gzhol ba


devotion
Dharma
dharma
chos
digits
pratyaga
nying lag
disagreeable
viama
mi zad pa
discernment
saj
'du shes
dispassion
virga
'dod chags dang bral ba
dissolving [process]
anubheda
rjes su gzhig pa, gzhig pa
distinctive term
pthak-saj
ming tha dad pa
divine body
devat-vigraha lha'i sku
divine form
devat-rpa
lha'i sku
divine perception
devatopalabdhikalha ru nye bar dmigs pa
divine, divinity, deity
devat
lha
divinity reality
devat-tattva
lha'i de kho na nyid
divinity-body
devat-mrti
lha'i sku
domain
viaya
yul
domination
vaya
dbang
doubt
saaya
som nyi
dream
svapna
rmi lam
dreamlike
svapnopama
rmi lam lta bu, rmi lam dang 'dra ba
dual
dvaya
gnyis pa
dwelling
nilaya
gnas
dwelling place
raya
gnas, brten pa
earth
mhendra
dbang chen
echo
pratirutka
brag ca
effect
krya
'bras bu
effortless
anbhoga
lhun gyis grub pa
eight great powers
aa-mahsiddhi grub pa chen po brgyad
eight superhuman powersaaguaivarya yon tan gyi dbang phyug brgyad
/p. 668/

eight worldly concerns


elegant
element
elemental derivative
elixir of immortality

aa-loka-dharma
gra
dhtu
bhautika
rasyana

'jig rten gyi chos brgyad


snyan
khams
'byung ba las gyur pa
ra sa ya na

118

Glossaries

eloquence
emanated body
emancipation
embracing
emerging, emergence
emitting, flowing-forth
empty
enjoyment
enlightenment

pratibhna
nirma-kya
apavarga, nirya
ligana
vyutthna
spharaa
rikta
paribhoga, upabhoga
abhisambodhi, bodhi

enlightenment process

abhisambodhi-krama,
sambodhikrama
pravea
pravyhra
mtsarya
samat-jna
sampanna
yuga
kr
gra
bahu-ruta
nisvabhva

entering
enunciation
envy
equality gnosis
equipoised
era
erotic play
eroticism
erudite
essenceless, insubstantial,
naturelessness,
essencelessness
essencelessness
establishment
ethics
/p. 669/

etymological explanation
evacuative [air]
evil
excellent
exhalation
exhaustion
existence
exoteric sciences
experience
explanatory tantra
extraction of the mantra
extremely void
eye
eye of gnosis
facticity
faith

nisvabhva
siddhi
la
nirukti
apna
aubha
sdhu
ucchvsa
klamatha
bhava
bhya-stra
bhva
vykhy-tantra
mantroddhra
atinya
caku
jna-caku
dharmat
raddh

spobs pa
sprul pa'i sku
nges par 'byung ba
'khyud pa
ldang ba
spro ba, 'byung ba
gso ba
longs spyod, spyod pa
mngon par rdzogs par byang chub pa,
byang chub
mngon par byang chub pa'i rim pa
'jug pa
smra ba, brjod pa
phrag dog
mnyam pa nyid kyi ye shes
snyoms par zhugs pa
dus
rol mo
steg pa
mang du thos pa
dngos med, dngos po med pa
dngos med
dgnos grub, grub
tshul khrims

sgra'i nges pa'i tshig


thur du sel ba
mi dge ba
legs, legs so
dbugs 'byin pa, dbugs 'byung ba
dub pa
srid pa
~dang po'i bstan bcos
dngos po
bshad pa'i rgyud
sngags btu ba
shin tu stong pa
mig
ye shes kyi mig
chos nyid
dad pa

Glossaries

fame
yaas
grags pa
fault
doa
nyes pa
fear
bhta
'jigs pa
feeling
vedan
tshor ba
financial means
vibhava
'byor ba
fine atoms
paramu
rdul phra rab
finger-snapping
accha
se gol
fire
tejas, hutabhug, agni me
fire-offering-pit
kua
thab khung
five ambrosias
pacmta
bdud rtsi'i chu
five gnoses
paca-jna
ye shes lnga
five objects of [sense] desirepacakmagua
'dod pa'i yon tan lnga
five realms [of rebirth]
gati-pacaka, pacagati'gro ba lnga
five subjects
paca-jna
shes pa lnga
fivefold process
paca-krama
go rims rnam pa lnga
/p. 670/

sthita
gnas pa
fixed
flavor
rasa
ro
flesh
msa
sha
flirtation
vilsa
rnam par rol pa, rnam par sgeg pa
folk, world
loka
'jig rten pa
food
hra, bhakya
kha zas, bza' ba, zas
foot
pda
zhabs
force
smarthya
stobs
form
rpa
gzugs
form, appearance
kra
rnam pa
formless
arpin, nirkra
gzugs med pa, rnam pa med pa
fortitude
utsha
spro ba
foundation
laya, raya
gnas, gzhi
foundationless
anlaya
gzhi med pa, gnas med pa
four continents
catur-dvpa
gling bzhi
Four Noble Truths
caturryasatya
'phags pa'i bden pa rnam pa bzhi
four pure abodes
catur-brahma-vihra tshangs pa'i gnas pa bzhi
four voids
nya-catuaya
stong pa nyid rnam pa bzhi
fourfold procedure
caturvidha-nyya
tshul rnam pa bzhi
free of impurity
ansrava
zag pa med
free of perception, radiancelessnirbhsa
snang ba med pa
fruit, result
phala
'bras bu
function
karman
las
function
kriy
bya ba
function
vypra
las, bya ba
function-accomplishing gnosis ktynuhna-jnabya ba sgrub pa'i ye shes
gain
lbha
rnyed pa
/p. 671/

119

120

Glossaries

Ganges river
gag
gag
gas
vta
rlung
generosity
dna
sbyin pa
ghee
ghta
mar
glorious
r
dpal
gnosis
jna
shes pa
gnosis being
jna-sattva
ye shes sems dpa'
gnosis consort
jna-mudr
ye shes kyi phyag rgya
gnosis of brilliance
prabhsvara-jna
'od gsal ye shes
gnosis of critical-wisdom
praj-jna
shes rab kyi ye shes
gnosis of imminence
lokopalabdha-jna snang ba nye bar thob pa'i ye shes
gnosis of individuating discernmentpratyaveka-jnaso sor rtog pa'i ye shes
gnosis of liberative art
upya-jna
thabs kyi ye shes
gnosis-body
jna-mrti
ye shes kyi sku
goddess
dev
lha mo
good and evil
ubhubha
dge ba dang mi dge ba
good deed
sucarita
legs par spyod pa
good rebirth
sugati
bde 'gro
good thing
dharma
chos
good, virtuous
kuala, ubha
dge ba
grace
prasda
bka' drin
gradual process
krama-vtti
rim gyis 'jug pa
gradually
kramaa
rim gyis, rim gyis 'jug pas
grammar
vykaraa
by ka ra a
grave
guru
lci bar gyur pa
great bliss
mahsukha
bde ba chen po
great caring
mahkp
snying rje chen po
great elephant
mahnga
glang po chen po
Great Hero
mahvra
dpa' bo chen po
/p. 672/

great one
great person
Great Sage
Great Seal
great void
Great Yoga
Great Yoga Tantra
habitat
harem
hatred
heap
heart
heaven
hell

mahsattva
mahpurua
mahmuni
mahmudr
mahnya
mahyoga
mahyoga-tantra
dhra
antapura
dvea
ri
cetas
svarga
naraka

sems dpa' chen po


skyes bu chen po
thub pa chen po
phyag rgya chen po
stong pa chen po
rnal 'byor chen po
rnal 'byor chen po'i rgyud
rten
btsun mo'i tshogs
zhe sdang
spungs pa
sems
mtho ris
dmyal ba, dmyal, sems can dmyal ba

Glossaries

121

hero
vra
dpa' bo
hero's march samdhisragama-samdhidpa' bar 'gro ba'i ting nge 'dzin
heroism
vrya
brtson pa, brtson 'grus
hide-bound
prvacanika
gsung rab
holistic [process]
piagraha
ril por 'dzin pa
Holy Teaching
saddharma
dam pa'i chos
host-maala
gaa-maala
tshogs kyi dkyil 'khor
human
nara
mi
hundred clans
ata-kula
rigs brgya
hunger
kut
bkres pa
ignorance
moha
gti mug
I-habit
ahakra
ngar 'dzin pa, bdag tu rlom pa
illicit sex
agamygamana
~'gro ba dang 'ong ba
illusionist
mykra
sgyu ma mkhan
/p. 673/

images, radiance
imaginative yoga
immaterial
immediate
imminence gnosis
impassioned, red
imperceptible
imperishable
impermanent,
impermanence
impurity
inanimate
inclination
inconceivable
incorporeal
indivisible
Indra's [rain]bow
inexpressible
inference
inhabitant
inhalation
initiation
instant
instantaneously
insubstantial
/p. 674/

intellection
intelligence, intellect

avabhsa
kalpita-yoga
arpa
yugapat
upalabdha-jna
rakta
avijaptika
akaya
anitya

gzugs su snang ba, snang bar byed pa


rtog pa'i rnal 'byor
gzugs med pa
cig car
nye bar thob pa'i ye shes
kun du chags pa, dmar ba
rnam par rig pa med pa
mi zad pa, zad pa med pa
chad pa, mi rtag pa

mala
jaa, sthvara
aya
acintya
nirkra
abheda, abhedya
indryudha
anabhilpya,
ankhyeya, avcya
anumna
dheya
pravsa
abhieka
lava
jhaiti
nisvabhva

dri ma
bems po, mi rgyu ba
bsam pa
bsam gyis mi khyab pa
rnam pa med pa
dbyer med, mi phyed pa
'ja' tshon
brjod du med pa, ming med, tshig med pa, brjod
med pa
rjes su dpag pa
brten pa
dbyugs rngub pa, rngub par 'gyur ba
dbang bskur ba
thang cig
skad cig tsam gyis
dngos med

cint
buddhi

sems dpa' (sems pa)


blo, blo gros

122

Glossaries

intention
intentional speech
intentional speech, allusive
expression
intentional speech, spoken of
intentionally
interpretable meaning
intrinsic character
introspectively known

abhiprya
sandhyya-vacana
sandhy-vacana

dgongs pa
dgongs te gsungs pa
dgongs pas bshad pa

sandhyya-bhita,
sandhyya-vkya
neyrtha
sva-lakaa
pratytmavedya

dgongs par bshad, dgongs pa'i tshig

irreversible
irrigation machine
isolated
jargon expressions
jewel
joy
just as it is
kindness
kissing
Kitigarbha
language
languid
learned one
learning, instruction
letter
letter
liberation

avaivartika
gha-yantra
vivikta
ruta
ratna
nanda
yathbhta
anukamp
cumbana
kitigarbha
ruta
stabdha
paita
ik, ruta
vyajana
lipika
moka

/p. 675/

liberative art, technique, artupya


life
jvita, jti
life-cycle, sasra
sasra
light
prabh
light ray, beam
kiraa, rami
limbs
aga
limitless
ananta
literal meaning
yathruta
Locan, (Buddha) Locan locan
logical consequence
prasaga
logical disputation
tarka
logicians
trkika
Lokevara
lokevara
Lord
bhagavant
lord of the ten stages
daabhmvara
loss
albha

drang ba'i don


rang gi mtshan nyid
so so rang rig pa, rang gis rig pa, so so rang
rig par gyur pa, so so rang gis rig pa
phyir mi ldog pa
zo chun gyi 'khrul 'khor
dben pa
sgra ji bzhin ma yin pa
rin po che, rin chen
kun dga'
ji lta ba bzhin du
[thugs] brtse ba
'o byed pa
sa'i snying po
skad
dal [ba]
mkhas pa
bslab pa thos pa
yi ge
yi ge
thar pa, grol ba

thabs
srog, tshe rabs
'khor ba
'od
'od zer
yan lag
mtha' yas pa
sgra ji bzhin pa
spyan, sangs rgyas spyan
thal ba
rtog
rtog ge pa
'jig rten dbang phyug
bcom ldan 'das
sa bcu'i dbang phyug
ma rnyed pa

Glossaries

lotus (vagina)
lovely
lovemaking
lower rebirth
luminance, light
luminance-imminence
luminance-radiance
lump
machine
mad discipline
Mahvairocana
Mmak
/p. 676/

123

padma
padma
lalita
rgya che ba
surata
rab tu dga' ba
apya
ngan 'gro, ngan song
loka
snang ba
lokopalabdha[ka]snang ba nye bar thob pa, snang ba thob pa
lokbhsa
snang ba mched pa
pia
gong bu
yantra
'khrul 'khor
unmatta-vrata
smyon pa'i brtul zhugs
mahvairocana
~rnam par snang mdzad
mmak
m ma k

maala
dkyil 'khor
maala, orb
manifest
vyakta
gsal ba
manifestation
pravtti
'jug pa
manner
rpa, krama, yoga, nyya gzugs, rim pa, rim, tshul
mantra
mantra
sngags
mantra body
mantra-mrti
sngags kyi lus
mantra reality
mantra-tattva
sngags kyi de kho na nyid
mantrin
mantrin
sngags pa
Mra, demons
mra
bdud
mass
skandha
phung po
mass
pia
phung po
master
svmin
bdag po
master of the eighth [stage]
aamvra
sa brgyad pa'i dbang phyug
material
rpa
gzugs
meaning, aim, object, point, in order toartha
don
meditation
dhyna
bsam gtan
meditative cultivation
bhvan
bsgom pa, bsgoms pa, sgom pa
meditative cultivator
bhvaka
bsgom par bya ba
mental elaboration
prapaca
spros pa
mental fancies
manorjya
yid la re ba
mental functioning
manaskra
yid la byed pa
mental factors
caitasika, caitasika-dharmasems las byung ba, sems pa
mentation
manas
yid
mentor
guru
bla ma, slob dpon
mentor of the world
jagad-guru
'gro ba'i bla
mere trice
muhrta
yud tsam
merely mind
citta-mtra[t]
sems tsam
merit
puya
bsod nams
/p. 677/

metabolic [air]
mind

samna
citta

mnyam gnas, me dang mnyam du gnas pa


sems, yid

124

Glossaries

mind and body


nmarpa
[ming gzugs]
mind isolation
citta-viveka
sems rnam par dben pa
mind vajra
citta-vajra
sems rdo rje
mind-made body
manomayadeha yid kyi rang bzhin gyi lus
mind-made body
manomaya-kya yid kyi rang bzhin gyi sku
mind-vajra samdhi
citta-vajra-samdhithugs kyi ting nge 'dzin
mine-habit
mamakra
ngar sems pa, nga yir 'dzin pa
miracle
ddhi
rdzu 'phrul
mirage
marci[ka]
smig rgyu
mirror
dara, darpaa me long
mirror-like gnosis
dara-jna
me long lta bu'i ye shes
misdeed
ducarita
nyes par spyod pa
mode
prakra
rnam pa
moment
kana
skad cig
monk
bhiku
dge slong
moon
candra, ain, somazla ba
moon in water
udaka-candra
chu zla
Mount Sumeru
sumeru
ri'i rgyal po ri rab
mount, conveyance, vehicle
vhana
bzhon pa
natural recitation
prakti-jpa
rang bzhin bzlas pa
nature, essence, intrinsic realitysvabhva
ngo bo nyid, rang bzhin, ngo bo
naturelessness
nisvabhva
dngos med
navel
nbhi
lte ba
/p. 678/

nine sthetic moods


nava-nya-rasa nyams rnam pa dgu
nirva
nirva
mya ngan las 'das pa
noble one, noble man
kulaputra
rigs kyi bu
noble woman
kula-duhit
rigs kyi bu mo
non-Buddhist ascetic
paratrthika
gzhan mu stegs can
non-conceptual
nirvikalpa
rnam par rtog pa med pa
non-deceptive
avisavdaka
mi slu ba
nondual
advaya
gnyis su med pa, gnyis med
non-equipoised yoga
asamhita-yoga mnyam par ma bzhag sbyor ba
non-mental-functioning
amanaskra
nose
ghra
sna
not un-suchness
avitathat
ma nor ba de bzhin nyid
not-self
antman
[bdag med]
object
artha
don
object
grhya
gzung ba, gzung
object
bhva
dngos po, dgos por yod pa, ngo bo, dngos
object, form, manner, material rpa
gzugs
object, sphere, domain, provinceviaya
yul, spyod yul
objectifying view
upalambha-di dmigs par lta ba
objective selflessness
dharma-nairtmyachos la bdag med

Glossaries

objects of [sensory] desire


obscuration
obsessed
obsession
obstacle
one method
one pointedness
/p. 679/

125

kma-gua
varaa
abhinivia
abhinivea
nivaraa
eka-naya
ekgrat

'dod pa'i yon tan


sgrib pa
mngon par zhen pa
mngon par zhen pa
sgrib pa
tshul gcig pa
rtse gcig pa

one who has not seen reality


ada-satya
bden pa ma mthong ba
one without fabrications
niprapaca
spros pa med pa
one's own divinity
svdhidevat
bdag nyid lha
optical illusion, Indra's phantasmical webindrajla
mig 'phrul
ordinary being
pthagjana
so so'i skye bo
ordinary body
prkta-deha
tha mal pa'i lus
ordinary pride
prkthakra
tha mal pa'i nga rgyal
orifice
chidra
bu ga
other-dependent [nature]
paratantra
gzhan gyi dbang
out-moving [air]
nirvha
nges par rgyu ba
overlord
adhipati
bdag po
overlord of mantras
mantrdhipati
sngags kyi bdag po
Overlord of Secret Ones
guhyakdhipati gsang ba'i bdag po
own presiding deity
svdhidaiva
rang gi lha
pain
dukha
sdug bsngal
Par
par
gos dkar mo, gos dkar
passion
rga
'dod chags, chags pa
passion-free practices
virga-cary
chags dang bral ba'i spyod pa
peerless
nirdvandva
gnyis med
penitential observances
dukara-niyama dka' thub sdom pa
perception, vision
darana, upalabdhisnang ba, nye bar dmigs pa
perceptiveness, experience
anubhava
rjes su myong ba, myong
Perfect [Era]
kta[-yuga]
rdzogs ldan [gyi dus]
perfect buddha
sambuddha
rdzogs pa'i sangs rgyas
perfect enlightenment
samyak-sambodhi yang dag par rdzogs pa'i byang chub
perfection
parinipanna
yongs su grub pa, yongs su rdzogs pa
/p. 680/

perfection stage

nipanna-krama

rdzogs pa'i rim pa, rdzogs pa'i go rims, rdzogs


pa'i rim pa'i go rims
Perfectly Enlightened One
samyaksambuddha yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas
performance, drama
naka
gar
period of meditative equipoisesamhitvasth
mnyam par bzhag pa'i gnas skabs
permanent, permanence
vata
rtag pa
permission
anuj
rjes su gnang ba
person
purua
mi
personal experience
svasavedya
rang gis rig pa

126

personal instruction
pervasive [air]
phantasm
phantasmic
phantasmic web
phantasmical samdhi
phantom [double]
phlegm
phoneme
play
play, ralli
pleasant
pleasure
pledge [substances]
point
poison
potency
power
practice
/p. 681/

Glossaries

upadea
man ngag
vyna
khyab byed
my
rgyu ma
myopama
sgyu ma lta bu, sgyu ma 'dra
my-jla
sgyu 'phrul dra ba
myopama-samdhisgyu ma lta bu'i ting nge 'dzin
pratibhsa
mig yor
lema
bad kan
vara
yi ge, yig 'bru
ll
'gying bag
ralli
a ra li
manoja
yid du 'ong ba
sukha
bde ba
samaya
dam tshig
artha
don
via
dug
prabhva
mthu
siddhi
dngos grub
cary
spyod pa

practice completely without


elaboration
practice of spiritual discipline
practice tantra
practice with elaboration

atyanta niprapacat
cary
vrata-cary
cary-tantra
prapacacary,
prapacat cary
practice without elaboration
niprapaca-cary
practice, art of accomplishment
sdhana
practices of enlightenment
bodhi-cary
practitioner
sdhaka
practitioner of the Adamantine Wayvajraynika
practitioner of the Universal Way mahynika
practitioners of the [Esoteric]
smjika
Community
praise
praas
precinct of orthodox ascetic
trthyana
predominance
dhikya
pride
ahakra
priest
primordially unarisen
prior impetus
process
process leading to communion

shin tu spros pa med pa'i [spyod pa]


brtul zhugs kyi spyod pa
spyod pa'i rgyud
spros pa dang bcas pa'i spyod pa
spros pa med pa'i spyod pa
sgrub pa'i thabs
byang chub sems dpa'i spyod pa
sgrub pa po
rdo rje theg pa [rnams]
theg pa chen po pa
'dus pa'i don la zhugs pa rnams

bstod pa
mu stegs can gyi gnas su
dbang
nga rgyal, ngar 'dzin pa, bdag tu rlom
pa
brhmaa
bram ze
dyanutpanna
gzod nas ma skyes pa
prvvedha
sngon gyi 'phen shugs
krama
rim pa, rim
yuganaddha-vhi-kramazung du 'brel par 'jug pa'i rim pa

Glossaries

proclivity
production of a divine form,
production of a deity [body]
/p. 682/

127

anuaya
devat-nipatti

lha'i sku rdzogs par 'gyur ba, lha nyid


du bskyed pa

profound
proof
propensity
prosperity
prototype
prototypes and radiances

gambhra, gambhryazab, zab pa


pratyaya
yid ches par bgyi ba
saskra
'du byed
pauika
rgyas pa
prakti
rang bzhin
prakty-bhsa
rang bzhin snang ba, rang bzhin gyi snang ba; rang
bzhin gyis snang ba
prototypical brilliance
prakti-prabhsvara rang bzhin gyis 'od gsal ba
province
viaya
yul
psychic channel
n
n li
pulsating
saspandita
rnam par g.yo ba
pure
uddha
rnam dag, dag pa
purification
viuddhi, vyavadna rnam par dag pa, rnam par sbyang ba
purification of the radiancesbhsa-viuddhi
snang ba rnam par dag pa
purity
uci
gtsang
quality
gua
yon tan
radiance
bhsa
snang ba, kun du snang ba
radiate
sphurat
spro
range
gocara
spyod yul, yul
Ratnasambhava
ratnasambhava
rin chen 'byung ldan
real
bhva
dngos po
real
bhta
yang dag pa
reality
bhva
dngos po
Reality
tattva
de kho na nyid, de nyid
reality body
dharma-kya
chos kyi sku
reality limit
bhta-koi, bhtnta yang dag pa'i mtha', 'byung ba'i mtha'
reality-source
dharmodaya
chos 'byung ba
/p. 683/

realization
realm of reality
Realm of the Thirty(-Three)
Realm of Yama [Lord of Death]
reasoning
rebirth, future life
recitation
reflection, image
refuge
re-moving [air]
repeated cultivation
requisites for worship

adhigama
rtogs pa
dharmadhtuchos kyi dbyings
tridalaya sum cu rtsa gsum pa'i gnas
yama-loka gshin rje'i 'jig rten
nyya, yukti tshul, rigs pa
punarbhava yang srid pa, srid pa gzhan
japa
bzlas pa
pratibimba gzugs brnyan
araa
skyabs
vivha
rnam par rgyu ba
abhysa
bslabs
pjopakaraamchod pa'i yo byad

128

Glossaries

residence
vihra
respectable persons
gurujana
result
phala
result [of practice]
sdhya
retinue
parivra
reversible
vaivartiko
right
dharma
ripening
vipka
rite
karman
rite
vidhi
ritual action
kriy
ritual gesture
mudr
ritual manual
kalpa
ritually-prepared
saskta
root of [the tree of] enlightenmentbodhi-mla
root tantra
mla-tantra
rootless
amla
roots of virtue
kuala-mla
/p. 684/

rosary, garland
sacred tradition
saint
akra's bow [a rainbow]
salutation
samdhi
samdhi whose nature conduces to the
real
samdhi-being
Samantabhadra
Sarvanvaraavikambhin
scents
science, teaching
scriptural discourse
scriptural tradition, scriptural
statements
Scripturalist
scripture
scripture, [scriptural] tradition
scroll-painting
seal
seal reality

gnas
bla mar gyur pa
'bras bu
bsgrub par bya ba
'khor
phyir ldog pa
chos
rnam par smin pa
las
cho ga
bya ba
phyag rgya
rtog pa
'dus byas pa
byang chub kyi shing drung
rtsa ba'i rgyud
rtsa ba med pa
dge ba'i rtsa ba

ml
phreng ba
sampradya
man ngag yang dag par 'gro ba
arhant
dgra bcom pa
akryudha
'ja' tshon
vandana
phyag
samdhi
ting nge 'dzin
bhta-naytmaka-samdhiyang dag pa'i tshul gyi bdag nyid
can gyi ting nge 'dzin
samdhi-sattvas
ting nge 'dzin sems dpa'
samantabhadra
~'jam dpal
sarvanivaraavikambhin sgrib pa thams cad rnam par sel
ba
gandha
dri
stra
bstan bcos
dean-pha
bshad pa'i gsung rab, bstan pa'i
tshig, lung gi tshig, gsungs pa'i
tshig, lung las bshad pa
pravacana
gsung rab
sautrntika
stra, straka, strnta
gama
citra-paa, paa
mudr
mudr-tattva

mdo sde
mdo, mdo de
lung
rtsig pa'i ras ris, ras ris
phyag rgya
phyag rgya'i de kho na nyid

Glossaries

seed, seed [syllable]


self, nature
/p. 685/

129

bja
tman

sa bon
bdag, bdag nyid

self-awareness
sva-savitti
rang rig, rang gi ye shes
self-consecration
svdhihna
bdag la byin gyis brlab pa
self-consecration stage svdhihna-krama
bdag la byin gyis brlab pa['i rim pa]
self-created
svayambh
rang byung
self-invocation
tma-sdhana
bdag la bsgrub pa
selfless
antmaka
bdag med pa
semen
ukra
sa bon
sense medium
yatana
skye mched
senses, sense organ
indriya
dbang po
sequence
krama, anuprva, anukrama, parikramarim pa, rim, go rims
shadow, reflection
chy
grib ma
shaking
spandana
bskyod pa
shame
lajj
ngo tsha shes pa
shape
sasthna
dbyibs
shapeless
asasthna
dbyibs med pa
sign, manner of knowingnimitta
mtshan ma
signification
saketa
brtag pa
signless
aliga, animitta
mtshan ma med pa
simile
dnta, upam
dpe
sin
ppa
sdig pa
single-mindedness
eka-smti
dran pa gcig pa
six transcendent virtues apramit
pha rol tu phyin pa drug
size
prama
tshod tsam
skilled
yoga
mkhas pa
sky
gagana, nabha
nam mkha'
sleep
svapna
gnyid log pa
sloth
lasya, styna
le lo, gnyid
socializing
sasarga
'du 'dzi
society
sagaik
'du ba
/p. 686/

song
sound, word
space
space-like [infinite]
specified
speech
speech isolation
speech vajra
spell
sphere
spirit of enlightenment

gta
abda
ka, ambara, kha
khasama, khopama
vykta
vk
vag-viveka
vg-vajra
vidy
viaya
bodhicitta

glu
sgra
nam mkha'
nam mkha' dang mnyam pa
lung du bstan pa
ngag
ngag rnam par dben pa
gsung rdo rje
rig sngags
yul
byang chub [kyi] sems

130

Glossaries

spiritual guide
kalya-mitra
dge ba'i bshes gnyen
rvaka
rvaka
nyan thos
stage
bhmi, krama
sa, rim [pa]
stainless
nirmala
dri ma med pa
state
pada, avasth, bhvagnas, go 'phang, gnas skabs, dngos po
stationary, unwavering
acala
mi g.yo [ba]
store
sambhra
tshogs
straightforward expressionuttna-abda
bshad pa'i sgra
strength, force
bala
stobs pa, stobs
student
iya
slob ma
study
adhyayana
klog
subject
grhaka
'dzin pa
subject reality
tma-tattva
bdag gi de kho na nyid
subtle
skma
phra ba, zhib
subtle element [air]
skma-dhtu
khams phra ba
subtle yoga
skma-yoga
phra mo'i rnal 'byor
success
siddhi
dngos grub
/p. 687/

successive generations of mentors


suchness
sucking
suffering
sun
superficial
superficial reality
superknowledge
support
supreme joy
syllable, undestroyed
symbol
symbol-seal
synonym
synonym, succession of names
tactile object
tantra, continuity
tantric appendix
Tr
teacher
teaching
technique
ten airs
ten paths of virtuous action
territory
that wished for

guru-parva-krama
bla ma brgyud rim
tathat
de bzhin nyid
caa
rngub pa
dukha
sdug bsngal, sdug
aditya, ravi, srya, virocananyi ma
savtikun rdzob [kyi]
savti-satya
kun rdzob kyi bden pa, kun rdzob
abhij
mngon par shes pa
dhra
gzhi, rten
paramnanda
mchog tu dga' ba
akara
yi ge, mi 'gyur ba
cihna
mtshan ma
cihna-mudr
mtshan ma'i phyag rgya
paryya
rnam grangs
nma-paryya
ming gi rnam grangs
spara
reg bya
tantra
rgyud
uttara-tantra
rgyud phyi ma, rgyud bla ma
tr
sgrol ma
crya, st
slob dpon, ston pa
dean, stra
bstan pa, bstan bcos
upya, vidhi
thabs, cho ga
daa vyu
rlung bcu
daa-kuala-karma-patha dge ba bcu'i las kyi lam
bhmi
sa
praidheya
smon par bya ba

Glossaries

131

that-to-be-[meditatively] cultivatedbhvya
/p. 688/

that-to-be-attained
the Earth, earth
the nave
the practice completely without

prpya
pthivi
bla, blia
atyanta-niprapacacary

sgom pa
thob pa
sa chen po, sa
byis pa'i skye bo, byis pa
shin tu spros pa med pa'i

elaboration
thing
bhva, padrtha, dharma
thing to be done
kriy
thorough knowledge
parijna
thorough knowledge just as it is
yathbhta-parijna
those who assert [philosophical viewskarma-vdin
about] action
thought-deed, activity of the mind
citta-carita
Three Baskets
tripiaka
three consciousnesses
vijna-traya
three luminances
loka-traya
three mandalas
trimaala
three natures
trisvabhvam
three radiances
bhsa-traya
three Realities, three natures
tri-tattva
three times
try-adhva, trikla
three voids
nya-traya
three ways
triyna
three worlds
triloka
Threefold [Era]
tret[-yuga]
threefold practice
trividhacary
/p. 689/

threefold-world, three worlds

bhrbhuvasva

three-syllabled
tolerance
tongue
torpor
tradition
tradition, method
transcendent virtue of wisdom
transcendent
transcendent lord
transference
transformation
tribulation, difficult

akara-traya, tryakara
knti
jihv
middha
mnya
naya
prajpramit
lokottara
tathgata
samropa
parvtti, parimana
dukara

spyod pa
dngos po, chos
bya ba
yongs su shes pa, rtogs pa
yang dag pa ji lta ba nyid shes pa
las su smra ba
sems kyi spyod pa
sde snod gsum
rnam par shes pa gsum
snang ba gsum po
dkyil 'khor gsum
ngo bo nyid gsum
snang ba gsum
de nyid gsum
dus gsum
stong pa gsum
theg pa gsum
'jig rten gsum
gsum ldan [gyi dus]
spyod pa rnam pa gsum, spyod pa
gsum

khams gsum, sa 'og dang sa steng dang


mtho ris
yi ge gsum
bzod pa
lce
gnyid, rmugs
man ngag
tshul
shes rab kyi pha rol tu phyin pa
'jig rten las 'das pa
de bzhin gshegs pa
bskul bar 'gyur ba
yongs su log, yongs su gyur pa
dka' ba, dka' thub

132

trichilio-great-chiliocosm
triple realm
triple world
true bliss
truth
Truth/Reality
Tuita [Heaven]
twelve ascetical practices
twelve links of dependent
origination
twelve similes of phantasm
two [sexual] organs
two realities
Twofold [Era]
/p. 690/

Glossaries

trishasra-mahshasraloka-dhtu
tri-bhuvana
traidhtuka
satsukha
tathya
satya
tuita
dvdaa-dhta-gua
prattya-dvdaga

stong gsum gyi stong chen po'i 'jig rten


gyi khams
srid pa gsum
khams gsum
bde ba dam pa
bden pa
bden pa
dga' ldan gyi gnas
sbyangs pa'i yon tan bcu gnyis
rten 'brel bcu gnyis

dvdaa-my-dnta
dvayendriya
satyadvaya
dvpara[-yuga]

sgyu ma'i dpe bcu gnyis


dbang po gnyis
bden pa gnyis
gnyis ldan [gyi dus]

ultimate reality
unarisen
uncompounded
uncontrived
undeducible
undominated
unerring
unexcelled
unfortunate
unification
union
uniting the liga and the
bhaga
universal monarch
Universal Vehicle
universal void
unlocated
unlocated nirva
unmanifest
unobstructed
unproduced
unreal, unreality

paramrtha-satya
don dam pa'i bden pa, don dam pa
anutpanna
skye ba med pa
anabhisaskta, asaskta'dus ma byas pa
aktaka
ma bcos pa
apratarkya
brtag tu med pa
anabhibhta
zil gyis mi non pa
aka
mi 'chor ba
anuttara
bla na med pa
durbhaga
skal pa ngan pa
eka-yoga
gcig sbyor ba
yoga
sbyor ba
bhaga-liga-yoga
bha ga dang liga'i sbyor ba

unshakeable samdhi
unspecified
unspoken, syllable-less
unstruck [sound]
Untruth/Unreality

sphnaka-samdhi
avykta
anakara
anhata
asatya

cakravarti
mahyna
sarva-nya
apratihita
apratihita-nirva
avyakta
asaga
anutpda
abhva, abhta

'khor los sgyur ba


theg pa chen po
thams cad stong pa
gnas [pa] med pa
mi gnas pa'i mya ngan las 'das pa
mi mngon
thogs pa med pa
skye ba med pa
med, med pa, yod ma yin, dngos po med pa,
yang dag pa ma yin pa
mi g.yo ba'i ting nge 'dzin
lung du ma bstan pa
yi ge bral, yi ge med pa
mi shigs pa
mi bden pa

Glossaries

133

/p. 691/

unutterable
anuccrya
brjod du med pa
unvirtuous, non-virtue, bad akuala
mi dge ba
upward-moving [air]
udvha
ldang zhing rgyu ba
utterance
udhra
brjod pa
utterly peaceful
pranta
rab tu zhi ba
vain
tuccha
gsog
Vairocana
vairocana
rnam par snang mdzad
vajra (penis)
vajra
rdo rje
Vajra Mentor
vajraguru
rdo rje slob dpon
vajra recitation
vajra-jpa
rdo rje bzlas pa
vajra teacher
vajrcrya
rdo rje slob dpon
vajra word
vajra-pada
rdo rje'i tshig
Vajrapi
vajrapi
phyag na rdo rje, lag na rdo rje
Vajrasattva
vajrasattva
rdo rje sems dpa'
vase
kalaa
bum pa
vehicle
vhana
bzhon pa
Venerable Master (Ngrjuna)bharaka-pdarje btsun, klu sgrub
verbal token
vk-cchom
ngag gi brda
verse
gth, loka
tshigs su bcad pa
vestige, vestigial instinct
vsan
bag chags
victor
jina
rgyal ba
victorious lord
jinendra
rgyal dbang po
view
di
lta ba
virtuous and non-virtuous
ubhubha
dge ba dang mi dge ba
visualized, imagined [nature] parikalpita
brtags, kun brtags pa
Viva
viva
sna tshogs pa
vital fluid
rasa
ro
vitality control
pryma
srog dang rtsol ba
/p. 692/

vitality, vitality [air]


vocal acts
vocal expression
vocal proclamation
vocalization
void
voidness
vowels
vowels and consonants
vulgate
waking
wandering ascetic
warrior
water

pra
ruta-vypra
vk-pravyhra
ruta-vijapti
ruta
nya
nyat
svara
likli
mlecch
jgrat
ramaa
katriya
salila, vrua

srog
tha snyad
tshig tu brjod pa
sgra
sgra
stong pa
stong pa nyid
dbyangs
li k li
gnyid ma log pa
dge sbyong
rgyal rigs
chu

134

Glossaries

water bubbles
budbuda
chu'i chu bur
water element
abdhtu
chu'i khams
way of mantra
mantranaya
gsang sngags kyi tshul
Way of the rvakas
rvaka-yna
nyan thos theg pa
well born
jneya
kun shes pa
well-known
prasiddha
grags
well-moving [air]
pravha
rab tu rgyu ba
wheel of existence
bhava-cakra
'khor ba
wheel, retinue
cakra
'khor lo, tshogs
wicked
dauhulya
gnas ngan len
wind
vta
rlung
wisdom-gnosis
praj-jna
shes rab kyi ye shes
wisdom-gnosis initiationpraj-jnbhiekashes rab dang ye shes kyi dbang bskur ba
wise one, the wise
jnin
ye shes can
wish
praidhna
smon lam
wisher
praidhyaka
smon pa po
wishing gem
cintmai
yid bzhin nor bu
woman
str
bud med
/p. 693/

womb
yoni
~skye ba
word
pada
tshig
world
jagat
'gro ba
world of beings
jagat
'gro ba
worldly
laukika
'jig rten pa
worldly motivationloka-dharma'jig rten pa'i chos
world-realm
lokadhtu 'jig rten gyi khams
worship, offering pj
mchod pa
wrong, bad thing adharma
chos ma yin pa
yogin
yogin
rnal 'byor ma
zombiess
vetl
ro langs ma
/p. 694/

Sanskrit-Tibetan-English Glossary
Sanskrit
akuala
aktaka
akaya
akara
akara-traya
aka
akobhya

Tibetan
mi dge ba
ma bcos pa
mi zad pa, zad pa med pa
yi ge, mi 'gyur ba
yi ge gsum
mi 'chor ba
mi bskyod pa

English
unvirtuous, non-virtue, bad
uncontrived
imperishable
syllable, undestroyed
three-syllabled
unerring
Akobhya

Reference

16b, 20a

Glossaries

135

agamygamana
aga
acala
acintya
accha
acyuta
atinya
atndriya
atyanta-niprapacacary
atyanta-niprapacat
atyanta niprapacat
cary
aditya
ada-satya
/p. 695/

advaya
adharma
adhigama

~'gro ba dang 'ong ba


illicit sex
yan lag
limbs
mi g.yo [ba]
stationary, unwavering
bsam gyis mi khyab pa
inconceivable
se gol
finger-snapping
'pho ba med
imperishable
shin tu stong pa
extremely void
dbang po las 'das pa
beyond the senses
shin tu spros pa med pa'i spyod papractice completely without
elaboration
shin tu spros pa med pa
completely without
elaboration
shin tu spros pa med pa'i
practice completely
[spyod pa]
without elaboration
nyi ma
sun
bden pa ma mthong ba
one who has not seen reality

gnyis su med pa, gnyis mednondual


chos ma yin pa
wrong, bad thing
rtogs pa
realization

adhipati
bdag po
adhimukti
lhag par mos pa
adhihna
byin gyis brlabs pa
adhihita
byin gyis brlabs pa
adhyayana
klog
adhypanna
spyod pa
anakara
yi ge bral, yi ge med pa
ananta
mtha' yas pa
anabhibhta zil gyis mi non pa
anabhilpya
brjod du med pa
anabhisaskta'dus ma byas pa
ankhyeya
ming med
antmaka
bdag med pa
antman
[bdag med]
andi
thog ma med pa
anbhoga
lhun gyis grub pa
anlaya
gzhi med pa, gnas med pa
anvaraa
sgrib pa med pa
ansrava
zag pa med
anhata
mi shigs pa
/p. 696/

anitya

chad pa, mi rtag pa

62b
8b, 47b
12b, 48b

69a, 72a
57a
57b

6a, 19b, 25a, 40b, 49a, 52a,


55a, 55b, 71b

overlord
confidence
40a
consecration, constitution [of]7b, 8a15b, 24b, 64a, 72b
consecrated, constituted of
study
commission
unspoken, syllable-less
limitless
undominated
inexpressible
uncompounded
inexpressible
selfless
29a
not-self
beginningless [time]
effortless
foundationless
obscurationless
free of impurity
unstruck [sound]
18b, 20a, 20b, 23a
impermanent,
impermanence

136

Glossaries

animitta
anirodha
anukamp

mtshan ma med pa
'gag pa med pa
[thugs] brtse ba

signless
ceaseless, unceasing
kindness

anucar
anuccrya
anuj
anuttara
anutpanna
anutpda
anubhava
anubheda

rjes su spyod pa
brjod du med pa
rjes su gnang ba
bla na med pa
skye ba med pa
skye ba med pa
rjes su myong ba, myong
rjes su gzhig pa, gzhig pa

attendant
unutterable
permission
unexcelled
unarisen
birthless, unproduced
perceptiveness, experience
`dissolving' [process]
5b, 47a,
65b
inference
proclivity
harem
63b
between-being
42a
emancipation
evacuative [air]
lower rebirth
undeducible
unlocated
unlocated nirva
53a, 61b
water element
9a
unreal, unreality
12a, 40b,
43a, 52a
destruction
17a

anumna
rjes su dpag pa
anuaya
antapura
btsun mo'i tshogs
antarbhava
srid pa bar ma pa
apavarga
~ngan 'gro
apna
thur du sel ba
apya
ngan 'gro, ngan song
apratarkya
brtag tu med pa
apratihita
gnas [pa] med pa
apratihita-nirvami gnas pa'i mya ngan las 'das pa
abdhtu
chu'i khams
abhva
med, med pa, yod ma yin, dngos po med
pa
abhicruka
mngon spyod
/p. 697/

abhij
abhinivia
abhinivea
abhiprya
abhieka
abhisambodhi

mngon par shes pa


superknowledge
mngon par zhen pa
obsessed
mngon par zhen pa
obsession
dgongs pa
intention
dbang bskur ba
initiation
mngon par rdzogs par byang chub enlightenment
pa
abhisambodhi-kramamngon par byang chub pa'i rim pa enlightenment process
abhta
yang dag pa ma yin pa
unreal
abheda
dbyer med
indivisible
abhedya
mi phyed pa
indivisible
abhysa
bslabs
repeated cultivation
amanaskra
non-mental-functioning
amitbha
snang ba mtha' yas, 'od dpag tu med Amitbha
pa
amrti[ka]
lus med pa
bodiless

17b, 19b,
46a, 32b

49b, 53a
23b, 47a
3b, 34b, 48b
15b
5b, 46a
12a, 45b, 48a,
71a
46b, 50a
39a
21b
15a
49a
25b

Glossaries

137

amla
amta
amoghasiddhi
ambara
arpa
arpin
artha

rtsa ba med pa
bdud rtsi
don yod grub pas
nam mkha'
gzugs med pa
gzugs med pa
don, phyir

artha-vaa
arhant
alakaa

don gyi dbang


dgra bcom pa
mtshan nyid med pa

/p. 698/

alajj
albha
aliga
avabhsa
avasth
avcya
avijaptika
avitathat
avidy

ngo tshar med pa


shamelessness
ma rnyed pa
loss
mtshan ma med pa
signless
gzugs su snang ba, snang bar byed paimages, radiance
gnas skabs
state, condition
tshig med pa, brjod med pa
inexpressible, wordless
rnam par rig pa med pa
imperceptible
ma nor ba de bzhin nyid
not un-suchness
ma rig pa
delusion

avisavdaka mi slu ba
avaivartika
phyir mi ldog pa
avyakta
mi mngon
avykta
lung du ma bstan pa
aubha
mi dge ba
aaguaivarya yon tan gyi dbang phyug brgyad
aa-mahsiddhi grub pa chen po brgyad
aamvra
sa brgyad pa'i dbang phyug
aa-loka-dharma'jig rten gyi chos brgyad
asaskta
'dus ma byas pa
asasthna
dbyibs med pa
asaga
thogs pa med pa
asatya
mi bden pa
/p. 699/

rootless
ambrosia
Amoghasiddhi
space
immaterial
formless
meaning, aim, object, point,
in order to
crucial point
saint
character-less

asamhita-yogamnyam par ma bzhag sbyor ba


ahakra
nga rgyal, ngar 'dzin pa, bdag tu rlom
pa
kra
rnam pa
ka
nam mkha'
kagarbha nam mkha'i snying po
kti
rnam pa

56b, 62a, 67a


17a

34b, 52b
47b

31b
26b

7a, 30a, 31a, 33b,


36b, 46b, 70a, 71b

non-deceptive
irreversible
49a, 50a
unmanifest
unspecified
evil, bad
eight superhuman powers 53b, 57a, 63b
eight great powers
69b
master of the eighth [stage]26a
eight worldly concerns
54b
uncompounded
shapeless
unobstructed
Untruth/Unreality
non-equipoised yoga
pride, I-habit
form, appearance
space
kagarbha
appearance

64b
60b

11b

Glossaries

138

gama

lung

crya
jneya
tma-tattva
tman
tma-sdhana
dara
dara-jna
dikarmika
dyanutpanna
dhra

slob dpon
kun shes pa
bdag gi de kho na nyid
bdag, bdag nyid
bdag la bsgrub pa
me long
me long lta bu'i ye shes
las dang po pa
gzod nas ma skyes pa
gzhi, rten

dhikya
dheya
nanda

dbang
brten pa
kun dga'

/p. 700/

scripture, [scriptural] tradition16b, 19b, 25a,


32a, 35b, 39b,
40b, 71b
teacher
1b, 45b, 46a
well born
52b
subject reality
self, nature
self-invocation
55a
mirror
mirror-like gnosis
13a
beginner
primordially unarisen
support, habitat
18b, 19a, 33a,
40b
predominance
inhabitant
19a
joy
50b, 51a, 65b,
68b

bhsa

snang ba, kun du snang ba

radiance

bhsa-traya
bhsa-viuddhi

snang ba gsum
snang ba rnam par dag pa

mnya
yatana
ralli
laya
lasya
likli
ligana
loka

man ngag
skye mched
a ra li
gnas, gzhi
le lo
li k li
'khyud pa
snang ba

three radiances
purification of the
radiances
tradition
[sense] medium
play, ralli
foundation
sloth
vowels and consonants
embracing
luminance, light

loka-traya
lokbhsa

snang ba gsum po
snang ba mched pa

three luminances
luminance-radiance

6a, 29b, 30a, 33a, 33b,


40a, 41a, 44b, 46b, 70a
30a, 37a, 50a
49b
2a, 64b
57a, 61b, 65b, 71b
31b
8a, 12a, 27b, 30a, 33a,
41a, 46b, 47a, 50b

30a, 30b, 33a, 46b,


47a, 50b
lokopalabdha[ka] snang ba nye bar thob pa, snang luminance-imminence 30a, 30b, 31a, 33a, 47a,
ba thob pa
50b
lokopalabdha-jnasnang ba nye bar thob pa'i ye
gnosis of imminence
31b, 32a
shes
varaa
sgrib pa
obscuration
aya
bsam pa
inclination
/p. 701/

Glossaries

raya

139

foundation, dwelling place, basis,


dependence, abode
sphnaka-samdhimi g.yo ba'i ting nge 'dzin
unshakeable samdhi
48b
hra
kha zas, bza', zas
food
indrajla
mig 'phrul
optical illusion, Indra's phantasmical
web
indra-dhanu
lha'i dbang po'i gzhu
bow of Indra [rainbow]
indryudha
'ja' tshon
Indra's [rain]bow
indriya
dbang po
senses, sense organ
ucchvsa
dbugs 'byin pa, dbugs 'byung baexhalation
uttara-tantra
rgyud phyi ma, rgyud bla ma tantric appendix
uttna-abda
bshad pa'i sgra
straightforward expression
2a
utpatti
bskyed pa, skye ba
creation
utpattikrama
bskyed pa'i rim pa
creation stage, creation process
2a, 16a,
26b, 40a,
41a, 49a
utsha
spro ba
fortitude
13a, 31b
udaka-candra
chu zla
moon in water
44a
udna
gyen rgyu, steng du rgyu ba
ascending [air]
udhra
brjod pa
utterance
udvha
ldang zhing rgyu ba
upward-moving [air]
unmatta-vrata
smyon pa'i brtul zhugs
mad discipline
72a
upadea
man ngag
personal instruction
upabhoga
spyod pa
enjoyment
/p. 702/

upam
upameya
upalabdha-jna
upalabdhi
upalambha-di
upya
upya-jna
ua
ddhi
eka-naya
eka-yoga
eka-smti
ekgrat
aupamya
kapaa
karaa
karu
karman

gnas, brten pa

dpe
simile
~mi srid pa
comparable
nye bar thob pa'i ye shesimminence gnosis
nye bar dmigs pa
perception
dmigs par lta ba
objectifying view
thabs
liberative art, technique, art
thabs kyi ye shes
gnosis of liberative art
gtsug gtor
crown-protrusion
rdzu 'phrul
miracle
tshul gcig pa
one method
gcig sbyor ba
unification
dran pa gcig pa
single-mindedness
rtse gcig pa
one pointedness
dpe
analogy
sgyu
deceitful
bya ba
activity
snying rje
compassion
las
action, function, rite

41b
29b
13a, 21b
31b, 32a

41a
1b
49b

140

Glossaries

karma-vdin

las su smra ba

karmnta
las kyi mtha'
kalaa
bum pa
kali-yuga
rtsod pa'i dus
kalevara (kaevara)lus, phung po
kalpa
bskal pa
kalpa
rtog pa
kalpita-yoga
rtog pa'i rnal 'byor
/p. 703/

those who assert [philosophical views about]


action
consequences of action
vase
Contentious Era
body, corpse
on
ritual manual
imaginative yoga

34b, 35b
46a
1b

5a

dge ba'i bshes gnyen


spiritual guide
kalya-mitra
kma
'dod pa
desire
kma-gua
'dod pa'i yon tan
objects of [sensory] desire
42b, 44a, 65b, 67b, 73a
kmadhtu
'dod pa'i khams
Desire Realm
kya
lus
body
kya-cchom
lus kyi brda
bodily token
62a, 63a, 63b
kya-vajra
sku rdo rje
body vajra
kya-viveka
lus rnam par dben pa body isolation
5a, 15a, 40a
kraa
rgyu
cause
kruya
snying rje
compassion
31a, 46a, 51b
krya
don
aims
krya
'bras bu
effect
kvya
snyan dngags
court poems
22b
kiraa
'od zer
light ray, beam
kua
thab khung
fire-offering-pit
60b
kula
rigs
clan
14a, 14b, 15a, 18b, 52a
kula-duhit
rigs kyi bu mo
noble woman
23a
kulaputra
rigs kyi bu
noble one, noble man
kuala
dge ba
good, virtuous
kuala-mla
dge ba'i rtsa ba
roots of virtue
28a
kgra
gzhal yas khang
celestial palace
kta[-yuga]
rdzogs ldan [gyi dus]
Perfect [Era]
1b
ktya
bya ba
aim
33a
ktynuhna-jnabya ba sgrub pa'i ye shesfunction-accomplishing gnosis13b
/p. 704/

kauktya
krama

'gyod pa
rim pa, rim

krama-vttirim gyis 'jug pa

anxiety
manner, sequence, process,
stage

gradual method

2a, 3a4a, 5a6b, 9a, 10b, 12a,


13b, 16ab, 18b20b, 21b, 24a,
26b, 30b, 34b, 35a, 37a, 40a
41a, 42a43a, 44b, 46a47a,
48b50a, 51b, 53a, 55b, 58b,
59a, 60b61b, 62b64a, 65a
66b, 69a70b, 71b, 72a, 73b

Glossaries

gradually, by a gradual
method
kriy
bya ba
activity, thing to be done,
function, [ritual] action, deed
kr
rol mo
erotic play
klamatha dub pa
exhaustion
klea
nyon mongs pa
defilement
katriya
rgyal rigs
warrior
kana
skad cig
moment
knti
bzod pa
tolerance
kitigarbhasa'i snying po
Kitigarbha
kut
bkres pa
hunger
kha
nam mkha'
space
kha-dhtu nam mkha'i dbyings
space
khasama nam mkha' dang mnyam paspace-like [infinite]
kheda
skyo ba
depression
khopama mkha' dang mnyam
space-like
gagana
nam mkha'
sky
gag
gag
Ganges river

141

kramaa rim gyis, rim gyis 'jug pas

/p. 705/

57b, 61b, 64a


41b
52b
24a, 45a, 53a

14a
31b
17a

gaa-maala
tshogs kyi dkyil 'khor
host-maala
gati-pacaka
'gro ba lnga
five realms [of rebirth]
gandha
dri
scents
gandharva-nagara dri za'i grong khyer
city of gandharvas
44a
gambhra, gambhryazab, zab pa
profound
gth
tshigs su bcad pa
verse
gta
glu
song
gua
yon tan
quality
guru
bla ma, slob dpon
mentor
guru
lci bar gyur pa
grave
gurujana
bla mar gyur pa
respectable persons
guru-parva-krama bla ma brgyud rim
successive generations of mentors40b, 42a, 46b
guhyakdhipati
gsang ba'i bdag po
Overlord of Secret Ones
gocara
spyod yul, yul
range
grhaka
'dzin pa
subject
grhya
gzung ba, gzung
object
ghaamnvasth
slob bzhin pa'i gnas skabscontext of exertion
gha-yantra
zo chun gyi 'khrul 'khor irrigation machine
35a
gha
dril bu
bell
ghta
mar
ghee
ghra
sna
nose
cakita
dogs pa dang bcas pa
anxiety
cakra
'khor lo, tshogs
wheel, retinue
cakravarti
'khor los sgyur ba
universal monarch
55a, 60b, 64a

142

caku

/p. 706/

Glossaries

mig

eye

caturryasatya
'phags pa'i bden pa rnam pa bzhiFour Noble Truths
catur-dvpa
gling bzhi
four continents
catur-brahma-vihratshangs pa'i gnas pa bzhi
four pure abodes
caturvidha-nyya tshul rnam pa bzhi
fourfold procedure
candra
zla ba
moon
cary
spyod pa
practice
cary-tantra
citta
citta-carita

spyod pa'i rgyud


sems, yid
sems kyi spyod pa

citta-mtra[t]
citta-vajra
citta-vajra-samdhi
citta-viveka

sems tsam
sems rdo rje
thugs kyi ting nge 'dzin
sems rnam par dben pa

citra-paa
cint
cintmai
cihna
cihna-mudr
cumbana
caa
cetas

rtsig pa'i ras ris


sems dpa' (sems pa)
yid bzhin nor bu
mtshan ma
mtshan ma'i phyag rgya
'o byed pa
rngub pa
sems

/p. 707/

grib ma
bu ga
'gro ba
'gro ba'i bla
rgyu ba
bems po
'gro ba
skye bo
skye ba
bzlas pa
gnyid ma log pa
tshe rabs
rgyal ba
rgyal dbang po

1b, 53b, 54a, 54b,


55a, 64a, 68a, 71b
24a, 55b

practice tantra
mind
thought-deed, activity of the
mind
merely mind
mind vajra
mind-vajra samdhi
34b
mind isolation
5b, 26b, 37a, 37b,
40a
scroll-painting
42a
intellection, reflection
50a
wishing gem
50b
symbol
16a, 58a, 68a
symbol-seal
58a
kissing
13a, 31b, 61a, 67a
sucking
13a, 31b, 61a, 67a
heart
59a

caitasika, caitasika-dharmasems las byung ba, sems pamental factors


chy
chidra
jagat
jagad-guru
jagama
jaa
jana
jantu
janman
japa
jgrat
jti
jina
jinendra

55a
9b
3a
54b

30a, 30b, 34b,


36b (x3), 44a, 70b
(x3)
50b
18b

shadow, reflection
orifice
being, world, world of beings
mentor of the world
21a
animate
inanimate
25a
being
beings
birth
recitation
waking
life
28a
victor
victorious lord

Glossaries

jihv
jvita
jna
jna-caku
jna-mudr
jna-mrti
jna-vhin
[jna-sattva]
jnin
jhaiti
kin
tattva
/p. 708/

143

lce
srog
shes pa
ye shes kyi mig
ye shes kyi phyag rgya
ye shes kyi sku
ye shes 'ba' zhig pa nyid
ye shes sems dpa'
ye shes can
skad cig tsam gyis
mkha' 'gro ma
de kho na nyid, de nyid

tongue
life
gnosis
eye of gnosis
gnosis consort
gnosis-body
bearer of gnosis
gnosis being
wise one, the wise
instantaneously
kin
Reality

de bzhin nyid
de bzhin gshegs pa
bden pa
rgyud, rgyun
rgyud
rtog
mun pa
sgrol ma
rtog ge pa
dud 'gro'i skye gnas
mu stegs can gyi gnas su
gsog
dga' ldan gyi gnas
sred pa, skom pa
me (yi khams)
dus gsum
de nyid gsum
sum cu rtsa gsum pa'i gnas
sde snod gsum
srid pa gsum
dkyil 'khor gsum
theg pa gsum
'jig rten gsum
spyod pa rnam pa gsum, spyod pa
gsum
trishasra-mahshasra- stong gsum gyi stong chen po'i 'jig
loka-dhtu
rten gyi khams
trisvabhva
ngo bo nyid gsum
tathat
tathgata
tathya
tantu
tantra
tarka
tmas
tr
trkika
tiryag-yoni
trthyana
tuccha
tuita
t
tejas
trikla
tri-tattva
tridalaya
tripiaka
tri-bhuvana
trimaala
triyna
triloka
trividhacary

/p. 709/

tret[-yuga]
traidhtuka

gsum ldan [gyi dus]


khams gsum

57a, 70a
52b

3b, 33b, 65b


62b

suchness
47b
transcendent lord
truth
continuum
tantra, continuity
logical disputation
darkness
Tr
logicians
animal realm
precinct of orthodox ascetic 49b
vain
Tuita [Heaven]
54b
craving, thirst
fire
three times
52a
three Realities, three natures
Realm of the Thirty(-Three) 42b
Three Baskets
22b
triple realm
60a
three mandalas
52a
three ways
52a
three worlds
52a
threefold practice
57b, 72b,
73b
trichilio-great-chiliocosm 24b
three natures
Threefold [Era]
triple world

1b

144

Glossaries

try-akara
yi ge gsum
try-adhva
dus gsum
darpaa
me long
darana
snang ba
daa-kuala-karma-pathadge ba bcu'i las kyi lam
daabhmvara
sa bcu'i dbang phyug
daa vyu
rlung bcu
dna
sbyin pa
dukha
sdug bsngal, sdug
durgati
ngan 'gro
durbhaga
skal pa ngan pa
ducarita
nyes par spyod pa
dukara
dka' ba, dka' thub
dukara-cary
spyod pa dka' ba
dukara-niyama
dka' thub sdom pa
dnta
dpe
di
lta ba
devat
lha
devat-tattva
lha'i de kho na nyid
devat-nipatti
lha'i sku rdzogs par 'gyur ba, lha
nyid du bskyed pa
devat-mrti
lha'i sku
devat-rpa
lha'i sku
devat-vigraha
lha'i sku
/p. 710/

devatopalabdhika
dev
dean
dean-pha

three-syllabled
three times
mirror
perception, vision
ten paths of virtuous action
lord of the ten stages
ten airs
generosity
pain, suffering, unhappy
bad rebirth
unfortunate
misdeed
tribulation, difficult
arduous practices
penitential observances
simile
view
divine, divinity, deity
divinity reality
production of a divine form,
production of a deity [body]
divinity-body
divine form
divine body

6ab
13a
35b
40b
12a

56a (x2)

2a, 40b

40b

lha ru nye bar dmigs pa


lha mo
bstan pa
bshad pa'i gsung rab, bstan pa'i tshig,
lung gi tshig, gsungs pa'i tshig, lung
las bshad pa
deha
lus
doa
nyes pa
dauhulya
gnas ngan len
dvaya
gnyis pa
dvayendriya
dbang po gnyis
dvdaa-dhta-gua sbyangs pa'i yon tan bcu gnyis
dvdaa-my-dntasgyu ma'i dpe bcu gnyis

divine perception
goddess
teaching
scriptural discourse

21b

body
fault
wicked
dual
two [sexual] organs
twelve ascetical practices
twelve similes of phantasm

18b

dvpara[-yuga]
dvea
dharma

gnyis ldan [gyi dus]


zhe sdang
chos

dharma-kya

chos kyi sku

Twofold [Era]
hatred
thing, good thing, Dharma,
right
reality body
47b, 73b

23b
20a, 68b
55a
5b, 40b,
44a, 44b
1b

Glossaries

145

dharmat
dharmadhtu

chos nyid
chos kyi dbyings

facticity
realm of reality

dharma-nairtmya
dharmodaya
dhtu
dhyna
nabha
naya

chos la bdag med


chos 'byung ba
khams
bsam gtan
nam mkha'
tshul

objective selflessness
reality-source
element
meditation
sky
tradition. method

/p. 711/

mi
human
nara
naraka
dmyal ba, dmyal, sems can dmyal bahell
nava-nya-rasanyams rnam pa dgu
nine Isthetic moods
naka
gar
performance, drama
n
n li
psychic channel
nbhi
lte ba
navel
nma-paryya ming gi rnam grangs
synonym, succession of names
nmarpa
[ming gzugs]
mind and body
nivsa
~dngos po med pa
breath
nisvabhva dngos med, dngos po med pa
essenceless,
insubstantial, naturelessness,
essencelessness
nigha-abda sgra sbas pa
cryptic expressions
nind
smad pa
blame
nipua
mdzangs
acute
nimitta
mtshan ma
sign, manner of knowing
nimia
mig btsums
blink of an eye
niyama
brtul zhugs
ascetical practice
nirkra
rnam pa med pa
formless, incorporeal
nirbhsa
snang ba med pa
free of perception, radianceless
nirukti
sgra'i nges pa'i tshig
etymological explanation
nirdvandva
gnyis med
peerless
nirmala
dri ma med pa
stainless
nirma-kya sprul pa'i sku
emanated body
nirya
nges par 'byung ba
emancipation
/p. 712/

nirva
nirvha
nirvikalpa
nilaya
nivaraa

mya ngan las 'das pa


nges par rgyu ba
rnam par rtog pa med pa
gnas
sgrib pa

nirva
out-moving [air]
non-conceptual
dwelling
obstacle

18a
6b
17a

12a, 13b,
27b, 35a,
47b

14a

61a, 67b
50b
17b

1b
26b
28a
33b
71b
32a
51a
43a
53a

146

Glossaries

nipanna-krama rdzogs pa'i rim pa, rdzogs pa'i perfection stage


go rims, rdzogs pa'i rim pa'i go
rims
niprapaca
spros pa med pa
one without fabrications
niprapaca-caryspros pa med pa'i spyod pa
practice without
elaboration
ntrtha
nges pa'i don
definitive meaning
neyrtha
drang ba'i don
interpretable meaning
nyya
tshul, rigs pa
reasoning, manner,
argument, procedure
pacakmagua 'dod pa'i yon tan lnga
paca-krama
paca-gati
paca-jna
paca-jna
pacmta
paa
paita
pada
/p. 713/

pada
padrtha
padma
paratantra
paratrthika
paramu

go rims rnam pa lnga


'gro ba lnga
ye shes lnga
shes pa lnga
bdud rtsi'i chu
ras ris
mkhas pa
gnas, go 'phang
tshig
dngos po
padma
gzhan gyi dbang
gzhan mu stegs can
rdul phra rab

five objects of [sense]


desire
fivefold process
five realms [of rebirth]
five gnoses
five subjects
five ambrosias
scroll-painting
learned one
state

2a, 3b, 24a, 49a, 55b


52b
57a, 57b, 64b, 66ab
16a
2b, 16a
5a, 14a, 24a, 33a, 34b,
35a, 37b, 39b, 40a, 45a,
50a, 55a, 56b, 64b
(see kmagua)
2a
35a
7a
62a
58ab, 66a
48a

word
thing
lotus (vagina)
other-dependent [nature]
non-Buddhist ascetic
fine atoms

paramnanda
mchog tu dga' ba
supreme joy
paramrtha
don dam pa
ultimate [reality]
paramrtha-satyadon dam pa'i bden pa
ultimate reality
paraloka
'jig rten pha rol
afterlife
parmara
yongs su tshol ba
deep investigation
paryaa
mchog tu gzhol ba
devotion
parvtti
yongs su log
transformation
parikalpita
brtags, kun brtags pa
visualized, imagined [nature]
parijna
yongs su shes pa, rtogs pa
thorough knowledge
parimana
yongs su gyur pa
transformation
parinipanna
yongs su grub pa, yongs su rdzogs oaaccomplished [nature],
perfection, completely
perfected
paribhoga
longs spyod
enjoyment
parivra
'khor
retinue

29b, 39b
28a
40a, 70b, 11a
b, 14a
23a
35b, 36a
49b, 53b
20b, 29b
56b
29b, 31a, 52a,
53b, 68b
55b
65a

Glossaries

paryanta
paryya
par
pda
ppa
/p. 714/

piagraha

147

mthar thug pa
rnam grangs
gos dkar mo, gos dkar
zhabs
sdig pa

consummation
aphorism, synonym
Par
foot
sin

ril por 'dzin pa

pia
phung po, gong bu
pitta
mkhris pa
puya
bsod nams
punarbhava
yang srid pa, srid pa gzhan
purua
mi
pj
mchod pa
pjopakaraa
mchod pa'i yo byad
prvvedha
sngon gyi 'phen shugs
pthak-saj
ming tha dad pa
pthagjana
so so'i skye bo
pthivi
sa chen po, sa
pauika
rgyas pa
prakra
rnam pa
prakti
rang bzhin
prakti-jpa
rang bzhin bzlas pa
prakti-prabhsvararang bzhin gyis 'od gsal ba
prakty-bhsa
rang bzhin snang ba, rang bzhin gyi
snang ba; rang bzhin gyis snang ba
praj
shes rab
praj-jna
shes rab kyi ye shes
praj-jnbhiekashes rab dang ye shes kyi dbang bskur
ba
prajpramit
shes rab kyi pha rol tu phyin pa
/p. 715/

prajopya

nas shes rab dang thabs

praidhna
praidhyaka
praidheya
pratibimba
pratibhna
pratibhsa
pratirutka

smon lam
smon pa po
smon par bya ba
gzugs brnyan
spobs pa
mig yor
brag ca

holistic [process]
mass, lump
bile
merit
rebirth, future life
person
worship, offering
requisites for worship
prior impetus
distinctive term
ordinary being
the Earth, earth
prosperity
mode
prototype
natural recitation
prototypical brilliance
prototypes and radiances
critical wisdom
wisdom-gnosis, gnosis of
critical-wisdom
wisdom-gnosis initiation
transcendent virtue of
wisdom

28a
72a
5b, 47a,
65b
14a, 16b
8a

58b
6a
8a
17a
8a
21b
5b, 52a

48b
61a

critical wisdom and liberative 41a


technique
wish
wisher
that wished for
reflection, image
eloquence
53a
phantom [double]
echo

148

Glossaries

prattya-dvdaga rten 'brel bcu gnyis

twelve links of dependent


origination
prattya-samutpda rten cing 'brel bar 'byung ba
dependent co-origination
pratyaga
nying lag
digits
pratyaya
yid ches par bgyi ba
proof
pratyaya
rkyen
condition
pratyaveka-jnaso sor rtog pa'i ye shes
gnosis of individuating
discernment
pratytmavedya
so so rang rig pa, rang gis rig pa, so so introspectively known
rang rig par gyur pa, so so rang gis rig
pa
pradhna
gtso
chief principle
prapaca
spros pa
[mental] elaboration
prapaca-cary
spros pa dang bcas pa'i spyod pa
practice with elaboration
prapacat
prapacat cary
/p. 716/

spros pa dang bcas pa


spros pa dang bcas pa'i spyod pa

prabandha

rgyun, 'ching ba

prabh
prabhva
prabhsvara

'od
mthu
'od gsal ba

prabhsvara-jna'od gsal ye shes


prama
tshod tsam
pralaya
'jig pa
pravacana
gsung rab
pravha
pravtti
pravea
pravyhra
praas
pranta
pravsa
prasaga
prasda
prasiddha
prkta-deha

rab tu rgyu ba
'jug pa
'jug pa
smra ba, brjod pa
bstod pa
rab tu zhi ba
dbyugs rngub pa, rngub par 'gyur
ba
thal ba
bka' drin
grags
tha mal pa'i lus

17a

13b

17a
50a
57b,
64b
57a
57a

with elaboration
practice with elaboration

continuum, linked continuity,


bond
light
potency
brilliance

gnosis of brilliance
size
apocalypse
scriptural tradition, scriptural
statements
well-moving [air]
manifestation
entering
enunciation
praise
utterly peaceful
inhalation
[logical] consequence
grace
well-known
ordinary body

50b
29b, 37a,
39a, 46b,
47a, 48b,
49a, 50a,
71a, 71b
72a
27b
2b, 40a
18a

26b
21b
54a
20b

Glossaries

prkthakra
pra
pryma
prpaka
prpya
/p. 717/

prvacanika
priy
phala
bandhana
bala
bahu-ruta
bla, blia
bhya-stra
bimba
bja
buddha
buddha-ketra

149

tha mal pa'i nga rgyal


srog
srog dang rtsol ba
thob par bya ba
thob pa
gsung rab
'bras bu
bcing ba, 'ching ba
stobs pa, stobs
mang du thos pa
byis pa'i skye bo, byis pa
~dang po'i bstan bcos
gzugs
sa bon
sangs rgyas
sangs rgyas kyi zhing

ordinary pride
vitality, vitality [air]
vitality control
attainer
that-to-be-attained
hide-bound
beloved
fruit, result
bond
strength, force
erudite
the nave
exoteric sciences
body
seed, seed [syllable]
buddha
buddha-field

22a
58b

12a, 44a, 44b,


49b, 63b

buddhatva
sangs rgyas nyid
buddhahood
buddhi
blo, blo gros
intelligence, intellect
budbuda
chu'i chu bur
(water) bubbles
44a
bodhi
byang chub
enlightenment
bodhi-cary
byang chub sems dpa'i spyod papractices of enlightenment
57a
bodhicitta
byang chub [kyi] sems
spirit of enlightenment
bodhi-mla
byang chub kyi shing drung
root of [the tree of] enlightenment48b
bodhisattva
byang chub sems dpa'
bodhisattva
brhmaa
bram ze
priest
52b
bhakti
mos
devotion
50b, 51a
bhakya
bza' [ba]
food
bhaga-liga-yogabha ga dang liga'i sbyor ba
uniting the liga and the bhaga 13a
bhagavant
bcom ldan 'das
Lord
/p. 718/

bharaka-pda

rje btsun, klu sgrub

bhava
bhava-cakra
bhva

srid pa
'khor ba
dngos po, dgos por yod pa, ngo
bo, dngos
bsgom par bya ba
dngos por 'dzin pa
bsgom pa, bsgoms pa, sgom pa
sgom pa

bhvaka
bhva-graha
bhvan
bhvya

Venerable Master (Ngrjuna) 39b,


40a, 51b
existence
37b
wheel of existence
35b
object, thing, reality, state,
experience, real
[meditative] cultivator
53b
clinging to [material] things
53b
[meditative] cultivation
that-to-be-[meditatively]
53b
cultivated

150

Glossaries

bhiku
bhta
bhusuku
bhta
bhta-koi
bhta-naytmakasamdhi
bhtnta
bhmi
bhrbhuvasva
bhojya
bhautika
bhrnti
maala
/p. 719/

dge slong
'jigs pa
bhu su ku
yang dag pa
yang dag pa'i mtha'
yang dag pa'i tshul gyi bdag nyid
can gyi ting nge 'dzin
'byung ba'i mtha'
sa
khams gsum, sa 'og dang sa steng
dang mtho ris
myang, bca' ba
'byung ba las gyur pa
'khrul pa
dkyil 'khor

monk
fear
bhusuku
real, the real
reality limit
samdhi whose nature
conduces to the real
reality limit
stage, territory
threefold-world, three worlds
delicacies
elemental derivative
confusion
maala, orb

overlord of the maala


maaldhipati dkyil 'khor gyi bdag po
manana
rlom sems
conceit
4a
manas
yid
mentation
manaskra
yid la byed pa
mental functioning
12a
manoja
yid du 'ong ba
pleasant
manomaya-kyayid kyi rang bzhin gyi sku
mind-made body
40b
manomayadeha yid kyi rang bzhin gyi lus
mind-made body
35b
manorjya
yid la re ba
mental fancies
63b
mantra
sngags
mantra
mantra-tattva sngags kyi de kho na nyid
mantra reality
2a, 19b, 20a, 26b
mantranaya
gsang sngags kyi tshul
way of mantra
25a
mantra-mrti sngags kyi lus
mantra body
14b
mantrdhipati sngags kyi bdag po
overlord of mantras
19b
mantrin
sngags pa
mantrin
mantroddhra sngags btu ba
extraction of the mantra
mamakra
ngar sems pa, nga yir 'dzin pamine-habit
maraa
'chi ba
death, passing away
marci[ka]
smig rgyu
mirage
mala
dri ma
impurity
39b
mahkp
snying rje chen po
great caring
39b
mahnga
glang po chen po
great elephant
52b
mahpurua
skyes bu chen po
great person
mahmudr
phyag rgya chen po
Great Seal
57b, 59a, 60b, 65a, 72b
mahmuni
thub pa chen po
Great Sage
mahyna
theg pa chen po
Universal Vehicle
9a, 29a, 55a
/p. 720/

mahynika

theg pa chen po pa

practitioner of the Universal


Way

2b, 16a, 29b

31a
71b
2b, 39b,
60b

14a

Glossaries

151

mahyoga
rnal 'byor chen po
mahyoga-tantrarnal 'byor chen po'i rgyud

Great Yoga
Great Yoga Tantra

mahvra
mahvairocana
mahnya
mahsattva
mahsukha

dpa' bo chen po
~rnam par snang mdzad
stong pa chen po
sems dpa' chen po
bde ba chen po

Great Hero
Mahvairocana
great void
great one
great bliss

msa
mtsarya
mna
mmak
my
mykra
mykra
my-jla
myopama

sha
flesh
phrag dog
envy
khengs pa (nga rgyal)
arrogance
m ma k
Mmak
rgyu ma
phantasm
sgyu ma'i rnam pa
form of phantasm
sgyu ma mkhan
illusionist
sgyu 'phrul dra ba
phantasmic web
sgyu ma lta bu, sgyu ma 'draphantasmic

/p. 721/

2b, 7b, 12a, 14b, 15a,


17b, 19a, 20b, 29a, 37b,
43b, 44a, 48a, 49a, 50a,
51b, 55b, 56b, 57b, 64b,
69b, 71a, 73a
55b
9b
44a, 55a, 57a, 57b, 60b,
61a, 61b, 66b, 67a, 67b,
68b
31b
39b
41b

myopama-samdhi sgyu ma lta bu'i ting nge 'dzin

phantasmical samdhi

mra
mruta
ml
mhendra
middha
mudr

Mra, demons
air
rosary, garland
earth
torpor
consort, seal, ritual gesture

bdud
rlung
phreng ba
dbang chen
gnyid, rmugs
phyag rgya

5b, 27a, 44a,


48b, 49b, 50a
17b
46a
19a
45a, 46a, 57a
58a, 60b, 61b,
65b, 66a, 68a,
70a
2a

mudr-tattva
phyag rgya'i de kho na nyid
seal reality
muhrta
yud tsam
mere trice
mrti
lus
body
mla-tantra
rtsa ba'i rgyud
root tantra
moka
thar pa, grol ba
liberation
moha
gti mug
ignorance
mohita
rmongs pa
deluded
mlecch
vulgate
62a
yathbhta
ji lta ba bzhin du
just as it is
yathbhta-parijnayang dag pa ji lta ba nyid shes pathorough knowledge just as it is

152

yathruta
yantra
yama-loka
yaas
yukti
yuga
yuganaddha
/p. 722/

Glossaries

sgra ji bzhin pa
literal meaning
'khrul 'khor
machine
27b
gshin rje'i 'jig rten
realm of Yama [Lord of Death]
grags pa
fame
rigs pa
reasoning
dus
era
zung du 'brel pa, zung du 'jug pacommunion

yuganaddha-vhi-kramazung du 'brel par 'jug pa'i rim paprocess leading to communion


yugapat
yoga
yoga
yoga
yogin
yoni
rakta
ratna
ratnasambhava
ravi
rami
rasa

cig car
tshul
mkhas pa
sbyor ba
rnal 'byor ma
~skye ba
kun du chags pa, dmar ba
rin po che, rin chen
rin chen 'byung ldan
nyi ma
'od zer
ro

rasyana
rga
rja-kumra
ri
rikta
ruta
ruta
ruta
ruta-vijapti
ruta-vypra
rpa
lakaa

ra sa ya na
'dod chags, chags pa
rgyal po'i bu gzhon nu
spungs pa
gso ba
skad
sgra ji bzhin ma yin pa
sgra
sgra
tha snyad
gzugs
mtshan nyid

/p. 723/

lajj
lalita
lava
lbha
lipika
ll
loka
loka-dharma

ngo tsha shes pa


rgya che ba
thang cig
rnyed pa
yi ge
'gying bag
'jig rten pa
'jig rten pa'i chos

immediate
manner
skilled
union
yogin
womb
impassioned, red
jewel
Ratnasambhava
sun
light ray, beam
flavor, [vital] fluid, aesthetic
mood
elixir of immortality, alchemy
passion
crown prince
heap
empty
language
(jargon) expressions
vocalization
vocal proclamation
vocal acts
object, form, manner, material
characteristic
shame
lovely
instant
gain
letter
play
folk, world
worldly motivation

3a, 6a,
49b
3a
4a
15a

8a
50b

60b, 64a
28a
24a
17b
25b
25b
25b

31a
26b
22a
26b

Glossaries

153

lokadhtu
loke nicaya
lokevara
lokottara
locan
laukika
vag-viveka

'jig rten gyi khams


nges pa
'jig rten dbang phyug
'jig rten las 'das pa
spyan, sangs rgyas spyan
'jig rten pa
ngag rnam par dben pa

vajra

rdo rje

vajraguru
vajra-jpa
vajra-jna
vajradeha
vajra-pada
vajrapi
vajra-bimbopamasamdhi
/p. 724/

vajrayna

world-realm
common knowledge
Lokevara
transcendent
Locan, (Buddha) Locan
worldly
speech isolation

44a
54a
11b

5a, 26b,
40a

vajra, adamant, adamantine,


(penis)
rdo rje slob dpon
Vajra Mentor
rdo rje bzlas pa
vajra recitation
5a, 16b,
18b, 20b,
40a
rdo rje'i ye shes
adamantine gnosis
47a
rdo rje lus
adamantine body
51b
rdo rje'i tshig
vajra word
phyag na rdo rje, lag na rdo rje
Vajrapi
ting nge 'dzin rdo rje'i gzugs lta buadamantine body samdhi 49b

rdo rje theg pa

Adamantine Way

1b, 9a, 26b,


29a, 29b,
49a
16a

vajraynika
rdo rje theg pa [rnams]
practitioner of the Adamantine Way
vajrasattva
rdo rje sems dpa'
Vajrasattva
vajrcrya
rdo rje slob dpon
vajra teacher
vajropama-samdhirdo rje lta bu'i ting nge 'dzinadamantine samdhi
49b, 52b
vandana
phyag
salutation
vara
kha dog, yi ge, yig 'bru
color, phoneme
vaya
dbang
domination
vk
ngag
speech
vk-cchom
ngag gi brda
verbal token
62a, 63a
vk-pravyhra
tshig tu brjod pa
vocal expression
vg-vajra
gsung rdo rje
speech vajra
vta
rlung
gas, wind
vyu
rlung
air
vyu-tattva
rlung gi de kho na nyid
air reality
vyu-dhtu
rlung gi khams
air element
vrua
chu
water
19a
vsan
bag chags
vestige, vestigial instinct
vhana
bzhon pa
mount, conveyance, vehicle
vikalpa
rnam par rtog pa, rnam rtogconcept, conceptuality, conceptualizing,
conception

154

vigraha
vijna
/p. 725/

vijna-traya

Glossaries

sku
rnam par shes pa
rnam par shes pa gsum

body
consciousness
three consciousnesses

27a, 27b, 29a,


29b, 32a, 32b,
35b, 50a, 70a
50a

vijna-sakalparnam par shes pa'i kun du rtog pa conscious intention


vidy
rig sngags
spell
vidy-vrata
rig pa'i brtul zhugs
consort discipline
vidhi
cho ga
rite, technique
vinysa
rnam par dgod pa
array
16a
vipka
rnam par smin pa
ripening
vibhava
'byor ba
[financial] means
45a
virga
'dod chags dang bral ba
dispassion
virga-cary
chags dang bral ba'i spyod pa
passion-free practices
55a
virocana
nyi ma
sun
46b
vilsa
rnam par rol pa, rnam par sgeg pa flirtation
vivha
rnam par rgyu ba
re-moving [air]
vivikta
dben pa
isolated
viuddhi
rnam par dag pa, rnam par sbyangspurification
viva
sna tshogs pa
Viva
17a
via
dug
poison
viama
mi zad pa
disagreeable
12b
viaya
yul, spyod yul
object, sphere, domain, province
vihra
gnas
residence
vra
dpa' bo
hero
vrya
brtson pa, brtson 'grus
heroism
vetl
ro langs ma
zombiess
60a
vedan
tshor ba
feeling
/p. 726/

vairocana
rnam par snang mdzad Vairocana
vaivartiko
phyir ldog pa
reversible
50a
vyakta
gsal ba
manifest
vyajana
gsal byed, yi ge, tshod meconsonant, `letter,' condiment
vyavadna
rnam par byang ba
purification
vykaraa
by ka ra a
grammar
22a
vykta
lung du bstan pa
specified
vykhy-tantrabshad pa'i rgyud
explanatory tantra
16a, 16b, 17b, 18b, 20a, 27a,
34b
vyna
khyab byed
pervasive [air]
vypra
las, bya ba
function
vyutthna
ldang ba
emerging, emergence
vrata-cary
brtul zhugs kyi spyod pa practice of spiritual discipline53a, 54a, 54b
akha
dung chos
conch shell
46a

Glossaries

akryudha
aha
ata-kula
abda
abda-ruta
araa
arra
ain
vata
st
stra
/p. 727/

155

'ja' tshon
g.yo
rigs brgya
sgra
sgra grag pa
skyabs
lus
zla ba
rtag pa
ston pa
bstan bcos

akra's bow [rainbow]


crafty
hundred clans
sound, word
audible vocalization
refuge
body
moon
permanent, permanence
teacher
science, teaching

44a
1b
5a, 7b, 13b, 14b, 16a
26a
50b

learning, instruction
auspicious
student
ethics
semen
purity
pure
good, virtuous
good and evil, virtuous and nonvirtuous
nya
stong pa
void
nya-catuayastong pa nyid rnam pa bzhi
four voids
nyat
stong pa nyid
voidness
nya-traya
stong pa gsum
three voids
gra
snyan, steg pa
elegant, eroticism
mana
dur khrod
charnel ground
raddh
dad pa
faith
ramaa
dge sbyong
wandering ascetic
rvaka
nyan thos
rvaka
rvaka-yna nyan thos theg pa
Way of the rvakas
r
dpal
glorious
lema
bad kan
phlegm
loka
tshigs su bcad pa
verse
vsa
dbugs
breath
apramit
pha rol tu phyin pa drug
six transcendent virtues
saketa
brtag pa
signification
saklea
kun nas nyon mongs pa, nyon mongs padefilement
sagaik
'du ba
society
ik
iva
iya
la
ukra
uci
uddha
ubha
ubhubha

/p. 728/

bslab pa
zhi ba
slob ma
tshul khrims
sa bon
gtsang
rnam dag, dag pa
dge ba
dge ba dang mi dge ba

saj
'du shes
sandhyya-bhita,dgongs par bshad, dgongs
sandhyya-vkya pa'i tshig

discernment
intentional speech, spoken
of intentionally

47b, 51a
20b
51b

46b
37a
69a
52b
55a
55b

36b

17a, 18b

156

sampradya
sambodhi-krama
sambhra
savha
savti
savti-satya
saaya
sasarga
sasra
saskra
saskta
sasthna
saspandita
sattva
satya
satyadvaya
satsukha
saddharma
sadbhva
sandhyya-vacana
sandhy-vacana
sannipta
samat-jna
/p. 729/

samantabhadra
samaya
samdhi
samdhi-sattva
samna

Glossaries

man ngag yang dag par 'gro ba


[sacred] tradition
mngon par byang chub pa'i rim paenlightenment process
tshogs
store
yang dag par rgyu ba
co-moving [air]
kun rdzob [kyi]
superficial
kun rdzob kyi bden pa, kun rdzob superficial reality
som nyi
doubt
'du 'dzi
socializing
'khor ba
life-cycle, sasra
'du byed
propensity
'dus byas pa
ritually prepared
dbyibs
shape
rnam par g.yo ba
pulsating
sems can
being
bden pa
Truth/Reality
bden pa gnyis
two realities
bde ba dam pa
true bliss
dam pa'i chos
Holy Teaching
yang dag pa
authentic
dgongs te gsungs pa
intentional speech
dgongs pas bshad pa
intentional speech, allusive
expression
'dus pa
conjunction
mnyam pa nyid kyi ye shes
equality gnosis

~'jam dpal
dam tshig
ting nge 'dzin
ting nge 'dzin sems dpa'
mnyam gnas, me dang mnyam du gnas
pa
sampanna
snyoms par zhugs pa
samropa
bskul bar 'gyur ba
samhitvasth
mnyam par bzhag pa'i gnas skabs
sambuddha
rdzogs pa'i sangs rgyas
sambhogakya
rdzogs longs spyod pa'i sku
samyaksambuddha
yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas
samyak-sambodhi
yang dag par rdzogs pa'i byang chub
sarvanivaraavikambhinsgrib pa thams cad rnam par sel ba
sarva-nya
thams cad stong pa
salila
chu
sahacar
lhan cig spyod pa
sahaja
lhan cig skyes pa
sdhaka
sgrub pa po

Samantabhadra
pledge [substances]
samdhi
samdhi-being
metabolic [air]

48b
47b

34a

49a
30b
29b, 33b,
48a
8a
13a
66a
60b

equipoised
5b
transference
56b
period of meditative equipoise 54a
perfect buddha
beatific body
73a
Perfectly Enlightened One
perfect enlightenment
Sarvanvaraavikambhin
11b
universal void
water
46a
companion
connate
23a
practitioner

Glossaries

sdhana
sdhu
sdhya
smarthya
/p. 730/

smjika
smnya
shasa
siddhi

157

sgrub pa'i thabs


legs, legs so
bsgrub par bya ba
stobs

'dus pa'i don la zhugs pa rnamspractitioner of the [Esoteric]


Community
tha mal pa
common
dka' ba la sbyor ba
boldness
dngos grub, grub
accomplishment, success,
power, establishment

sukha
bde ba
sugata
bde bar gshegs pa
sugati
bde 'gro
sucarita
legs par spyod pa
sumeru
ri'i rgyal po ri rab
surata
rab tu dga' ba
suviuddhachos kyi dbyings rnam par
dharmadhtu-j
na
dag pa'i ye shes
skma
phra ba, zhib
skma-dhtu
khams phra ba
skma-yoga
phra mo'i rnal 'byor
stra, straka, strnta mdo, mdo de
sragama-samdhi dpa' bar 'gro ba'i ting nge 'dzin
srya
nyi ma
soma
zla ba
sautrntika
mdo sde
skandha
phung po
stabdha
dal [ba]
/p. 731/

styna
str
sthvara
sthita
sthla
spandana
spara

practice, art of accomplishment


excellent
result [of practice]
force

gnyid
bud med
rgyu ba
gnas pa
rags pa
bskyod pa
reg pa, reg bya

pleasure
Blissful One
good rebirth
good deed
[Mount] Sumeru.
lovemaking
completely-pure gnosis of
the Realm of Reality
subtle
subtle element [air]
subtle yoga
scripture
hero's march samdhi
sun
moon
Scripturalist
aggregate, mass
languid
sloth
woman
inanimate
fixed
coarse
shaking
contact, tactile object

15a
36a
6a, 8b, 10b,
15ab, 21a,
43a, 47b, 54a
b, 56a, 57b,
60b, 63a, 64a,
68ab, 69b,
70a, 71a, 72a
b, 73a

9b
59a, 62b, 67a
13b

16b
5a, 52b, 53a
6b

54b

32b

158

Glossaries

sphaika
shel
crystal
19a
spharaa
spro ba, 'byung ba
emitting, flowing-forth
18b, 31a, 32a
sphurat
spro
radiate
51a
svapna
rmi lam, gnyid log pa
dream, sleep
svapnopama
rmi lam lta bu, rmi lam dang 'dra badreamlike
svabhva
ngo bo nyid, rang bzhin, ngo bo
nature, essence, intrinsic reality
svayambh
rang byung
self-created
svara
dbyangs
vowels
svarga
mtho ris
heaven
sva-lakaa
rang gi mtshan nyid
intrinsic character
sva-savitti
rang rig, rang gi ye shes
self-awareness
svasavedya
rang gis rig pa
personal experience
svdhidevat
bdag nyid lha
one's own divinity
15a
svdhidaiva
rang gi lha
own presiding deity
58a
svdhihna
bdag la byin gyis brlab pa
self-consecration
41a
svdhihna-kramabdag la byin gyis brlab pa['i rim pa] self-consecration stage
34b, 42a,
42b, 44b,
59a, 65a, 65b
/p. 732/

svmin bdag pomaster17a


hutabhugme
fire
hetu
rgyu
cause
/p. 733/

Tibetan-Sanskrit-English Glossary
Tibetan
Sanskrit
kun dga'
nanda
kun du chags pa, dmar ba
rakta
kun nas nyon mongs pa
saklea
kun rdzob kyi bden pa, kun rdzobsavti-satya
kun rdzob [kyi]
savtikun shes pa
jneya
klog
adhyayana
dka' thub sdom pa
dukara-niyama
dka' ba, dka' thub
dukara
dka' ba la sbyor ba
shasa
dkyil 'khor gyi bdag po
maaldhipati
dkyil 'khor gsum
trimaala
dkyil 'khor
maala
bka' drin
prasda
bkres pa
kut

English
joy
impassioned, red
defilement
superficial reality
superficial
well born
study
penitential observances
tribulation, difficult
boldness
overlord of the maala
three mandalas
maala, orb
grace
hunger

159

Glossaries

rkyen
skad cig tsam gyis
skad cig
skad
skal pa ngan pa
sku rdo rje
sku
skyabs
skye mched
skye ba med pa
skye ba
/p. 734/

pratyaya
condition
jhaiti
instantaneously
kana
moment
ruta
language
durbhaga
unfortunate
kya-vajra
body vajra
vigraha
body
araa
refuge
yatana
[sense] medium
anutpda, anutpannabirthless, unproduced, unarisen
utpatti
creation

janman
birth
skye ba
skye bo
jantu
beings
skyes bu chen po
mahpurua
great person
skyo ba
kheda
depression
bskal pa
kalpa
Ion
bskul bar 'gyur ba
samropa
transference
bskyed pa
utpatti
creation
bskyed pa'i rim pa
utpattikrama
creation stage, creation process
bskyod pa
spandana
shaking
kha dog
vara
color, phoneme
kha zas
hra
food
khams phra ba
skma-dhtu subtle element [air]
khams gsum, sa 'og dang sa steng dang mtho risbhrbhuvasvathreefold-world, three worlds
khams gsum
traidhtuka
triple world
khams
dhtu
element
khengs pa (nga rgyal)
mna
arrogance
khyab byed
vyna
pervasive [air]
mkha' 'gro ma
kin
kin
mkha' dang mnyam
khopama
space-like
mkhas pa
paita, yoga
learned one, skilled
mkhris pa
pitta
bile
'khor ba
bhava-cakra
wheel of existence
'khor ba
sasra
life-cycle, sasra
'khor lo, tshogs
cakra
wheel, retinue
'khor los sgyur ba
cakravarti
universal monarch
'khor
parivra
retinue
'khyud pa
ligana
embracing
'khrul 'khor
yantra
machine
'khrul pa
bhrnti
confusion
gag
gag
Ganges river
gar
naka
performance, drama
/p. 735/

160

Glossaries

go rims rnam pa lnga


paca-krama
fivefold process
gong bu
pia
lump
gos dkar mo, gos dkar
par
Par
gyen rgyu, steng du rgyu baudna
ascending [air]
grags pa
yaas
fame
grags
prasiddha
well-known
grib ma
chy
shadow, reflection
grub pa chen po brgyad
aa-mahsiddhi
eight great powers
glang po chen po
mahnga
great elephant
gling bzhi
catur-dvpa
four continents
glu
gta
song
dga' ldan gyi gnas
tuita
Tuita [Heaven]
dge ba bcu'i las kyi lam
daa-kuala-karma-pathaten paths of virtuous action
dge ba dang mi dge ba
ubhubha
good and evil, virtuous and non-virtuous
dge ba
ubha
good, virtuous
dge ba
kuala
good, virtuous
dge ba'i rtsa ba
kuala-mla
roots of virtue
dge ba'i bshes gnyen
kalya-mitra
spiritual guide
dge sbyong
ramaa
wandering ascetic
dge slong
bhiku
monk
dgongs te gsungs pa
sandhyya-vacana
intentional speech
dgongs pa
abhiprya
intention
dgongs pa'i tshig
sandhyya-vkya
spoken of intentionally
dgongs par bshad
sandhyya-bhita
intentional speech
dgongs pas bshad pa
sandhy-vacana
intentional speech, allusive expression
dgra bcom pa
arhant
saint
'gag pa med pa
anirodha
ceaseless, unceasing
'gying bag
ll
play
'gyod pa
kauktya
anxiety
/p. 736/

'gro ba lnga
gati-pacaka
'gro ba lnga
paca-gati
'gro ba
jagat
'gro ba
jana
'gro ba'i bla
jagad-guru
rgya che ba
lalita
rgyal po'i bu gzhon nu
rja-kumra
rgyal ba
jina
rgyal dbang po
jinendra
rgyal rigs
katriya
rgyas pa
pauika
rgyu ba
jagama
rgyu ma
my
rgyud phyi ma, rgyud bla ma uttara-tantra

five realms [of rebirth]


five realms [of rebirth]
being, world, world of beings
being
mentor of the world
lovely
crown prince
victor
victorious lord
warrior
prosperity
animate
phantasm
tantric appendix

Glossaries

161

rgyud
tantra
tantra, continuity
rgyun, rgyud
tantu
continuum
rgyun
prabandha
continuum, linked continuity
rgyu
hetu, kraa
cause
sgom pa
bhvya
that-to-be-[meditatively] cultivated
sgyu 'phrul dra ba
my-jla
phantasmic web
sgyu ma mkhan
mykra
illusionist
sgyu ma lta bu, sgyu ma 'dra myopama
phantasmic
sgyu ma lta bu'i ting nge 'dzinmyopama-samdhi phantasmical samdhi
sgyu ma'i rnam pa
mykra
form of phantasm
sgyu ma'i dpe bcu gnyis
dvdaa-my-dntatwelve similes of phantasm
sgyu
kapaa
deceitful
sgra grag pa
abda-ruta
audible vocalization
sgra ji bzhin pa
yathruta
literal meaning
/p. 737/

sgra ji bzhin ma yin pa


sgra sbas pa
sgra
sgra'i nges pa'i tshig
sgrib pa thams cad rnam par sel
ba
sgrib pa med pa
sgrib pa
sgrub pa po
sgrub pa'i thabs
sgrol ma
bsgom pa, bsgoms pa, sgom pa
bsgom par bya ba
bsgrub par bya ba
nga rgyal, ngar 'dzin pa, bdag tu
rlom pa
ngag gi brda
ngag rnam par dben pa
ngag
ngan 'gro, ngan song
ngar sems pa, nga yir 'dzin pa
nges pa'i don
nges par rgyu ba
nges par 'byung ba
nges pa
ngo bo nyid, rang bzhin, ngo bo
ngo bo nyid gsum
ngo tsha shes pa

ruta
(jargon) expressions
nigha-abda
cryptic expressions
abda, ruta, ruta-vijapti sound, word, vocalization
nirukti
etymological explanation
sarvanivaraavikambhinSarvanvaraavikambhin
anvaraa
varaa, nivaraa
sdhaka
sdhana
tr
bhvan
bhvaka
sdhya
ahakra

obscurationless
obscuration, obstacle
practitioner
practice, art of accomplishment
Tr
[meditative] cultivation
[meditative] cultivator
result [of practice]
pride, I-habit

vk-cchom
vag-viveka
vk
durgati, apya
mamakra
ntrtha
nirvha
nirya
loke nicaya
svabhva
trisvabhvam
lajj

verbal token
speech isolation
speech
lower rebirth, bad rebirth
mine-habit
definitive meaning
out-moving [air]
emancipation
common knowledge
nature, essence, intrinsic reality
three natures
shame

162

dngos grub, grub

Glossaries

siddhi

/p. 738/

accomplishment, success, power,


establishment

dngos po, dngos por yod pa, ngo bo,


dngos
dngos po med pa
dngos po
dngos por 'dzin pa
dngos med, dngos po med pa

bhva

mngon par byang chub pa'i rim pa

abhisambodhi-krama,
sambodhikrama
abhisambodhi
abhinivea, abhinivia
abhij
abhicruka
caa
pravsa
mantra-tattva
mantrdhipati
mantra-mrti
mantroddhra
mantrin
mantra
prvvedha
yugapat
eka-yoga
bandhana
bhagavant
guru
jihv
virga-cary

mngon par rdzogs par byang chub pa


mngon par zhen pa
mngon par shes pa
mngon spyod
rngub pa
rngub par 'gyur ba
sngags kyi de kho na nyid
sngags kyi bdag po
sngags kyi lus
sngags btu ba
sngags pa
sngags
sngon gyi 'phen shugs
cig car
gcig sbyor ba
bcing ba
bcom ldan 'das
lci bar gyur pa
lce
chags dang bral ba'i spyod pa
/p. 739/

chags pa
chad pa, mi rtag pa
chu zla
chu
chu'i khams
chu'i chu bur
chu
cho ga
chos kyi sku
chos kyi dbyings rnam par dag pa'i
ye shes

abhva
padrtha
bhva-graha
nisvabhva

rga
anitya
udaka-candra
vrua
abdhtu
budbuda
salila
vidhi
dharma-kya
suviuddhadharmadhtu-jna

object, thing, reality, state,


experience, real
unreal, unreality
thing
clinging to [material] things
essenceless, insubstantial,
naturelessness, essencelessness
enlightenment process
enlightenment
obsession, obsessed
superknowledge
destruction
sucking
inhalation
mantra reality
overlord of mantras
mantra body
extraction of the mantra
mantrin
mantra
prior impetus
immediate
unification
bond
Lord
grave
tongue
passion-free practices
passion
impermanent
moon in water
water
water element
(water) bubbles
water
rite, technique
reality body
completely-pure gnosis of the
Realm of Reality

Glossaries

chos kyi dbyings


chos nyid
chos 'byung ba
chos ma yin pa
chos la bdag med
chos
mchog tu dga' ba
mchog tu gzhol ba
mchod pa
mchod pa'i yo byad
'chi ba
'ching ba
'ching ba
ji lta ba bzhin du
'ja' tshon
'ja' tshon
'jig rten gyi khams
'jig rten gyi chos brgyad
'jig rten pa'i chos
'jig rten pa
'jig rten pa
/p. 740/

163

dharmadhtu
dharmat
dharmodaya
adharma
dharma-nairtmya
dharma
paramnanda
paryaa
pj
pjopakaraa
maraa
prabandha
bandhana
yathbhta
akryudha
indryudha
lokadhtu
aa-loka-dharma
loka-dharma
loka
laukika

realm of reality
facticity
reality-source
wrong, bad thing
objective selflessness
thing, good thing, Dharma, right
supreme joy
devotion
worship, offering
requisites for worship
death, passing away
bond
bond
just as it is
akra's bow [a rainbow]
Indra's [rain]bow
world-realm
eight worldly concerns
worldly motivation
folk, world
worldly

'jig rten pha rol


paraloka
afterlife
'jig rten dbang phyug
lokevara
Lokevara
'jig rten las 'das pa
lokottara
transcendent
'jig rten gsum
triloka
three worlds
'jig pa
pralaya
apocalypse
'jigs pa
bhta
fear
'jug pa
pravea
entering
'jug pa
pravtti
manifestation
rje btsun, klu sgrub
bharaka-pda
Venerable Master (Ngrjuna)
rjes su gnang ba
anuj
permission
rjes su dpag pa
anumna
inference
rjes su spyod pa
anucar
attendant
rjes su myong ba, myong anubhava
perceptiveness, experience
rjes su gzhig pa, gzhig paanubheda
`dissolving' [process]
brjod du med pa
anabhilpya
inexpressible
brjod du med pa
anuccrya
unutterable
brjod pa
udhra
utterance
nyan thos theg pa
rvaka-yna
Way of the rvakas
nyan thos
rvaka
rvaka
nyams rnam pa dgu
nava-nya-rasa
nine aesthetic moods
nyi ma
srya, aditya, ravi, virocanasun
nying lag
pratyaga
digits

164

nye bar thob pa'i ye shes


nye bar dmigs pa
nyes pa
nyes par spyod pa
nyon mongs pa
nyon mongs pa
gnyid ma log pa
/p. 741/

Glossaries

upalabdha-jna
upalabdhi
doa
ducarita
klea
saklea
jgrat

imminence gnosis
perception
fault
misdeed
defilement
defilement
waking

gnyid, rmugs
middha
gnyid
styna
gnyis ldan [gyi dus]
dvpara[-yuga]
gnyis pa
dvaya
gnyis med
nirdvandva
gnyis su med pa, gnyis med
advaya
mnyam gnas, me dang mnyam du gnas pasamna
mnyam pa nyid kyi ye shes
samat-jna
mnyam par ma bzhag sbyor ba
asamhita-yoga
mnyam par bzhag pa'i gnas skabs
samhitvasth
rnyed pa
snyan dngags
snyan, steg pa
snying rje chen po
snying rje
snyoms par zhugs pa
ting nge 'dzin rdo rje'i gzugs lta bu
ting nge 'dzin sems dpa'
ting nge 'dzin
gti mug
rtag pa
rten cing 'brel bar 'byung ba
rten 'brel bcu gnyis

lbha
kvya
gra
mahkp
karu, kruya
sampanna
vajra-bimbopamasamdhi
samdhi-sattvas
samdhi
moha
vata
prattya-samutpda
prattya-dvdaga

rtog ge pa
rtog pa
rtog pa'i rnal 'byor

trkika
kalpa
kalpita-yoga

/p. 742/

rtog
rtogs pa
lta ba
lte ba
stong pa chen po
stong pa nyid rnam pa bzhi

tarka
adhigama
di
nbhi
mahnya
nya-catuaya

torpor
sloth
Twofold [Era]
dual
peerless
nondual
metabolic [air]
equality gnosis
non-equipoised yoga
period of meditative
equipoise
gain
court poems
elegant, eroticism
great caring
compassion
equipoised
adamantine body samdhi
samdhi-being
samdhi
ignorance
permanent, permanence
dependent co-origination
twelve links of dependent
origination
logicians
ritual manual
imaginative yoga
logical disputation
realization
view
navel
great void
four voids

Glossaries

stong pa nyid
stong pa gsum
stong pa
stong gsum gyi stong chen po'i 'jig rten
gyi khams
ston pa
stobs pa, stobs
stobs
brtag tu med pa
brtag pa
brtags, kun brtags pa
brtul zhugs kyi spyod pa
brtul zhugs
brten pa
brten pa
bstan bcos
bstan pa
bstan pa'i tshig
bstod pa
tha snyad
tha mal pa'i nga rgyal
tha mal pa'i lus
tha mal pa
thang cig
/p. 743/

165

nyat
nya-traya
nya
trishasra-mahshasra-lokadhtu
st
bala
smarthya
apratarkya
saketa
parikalpita
vrata-cary
niyama
dheya
raya
stra
dean
dean-pha
praas
ruta-vypra
prkthakra
prkta-deha
smnya
lava

voidness
three voids
void
trichilio-great-chiliocosm
teacher
strength, force
force
undeducible
signification
visualized, imagined [nature]
practice of spiritual discipline
ascetical practice
inhabitant
dependence
science, teaching
teaching
scriptural discourse
praise
vocal acts
ordinary pride
ordinary body
common
instant

thab khung
kua
fire-offering-pit
thabs kyi ye shes
upya-jna
gnosis of liberative art
thabs
upya
liberative art, technique, art
thams cad stong pa
sarva-nya
universal void
thar pa, grol ba
moka
liberation
thal ba
prasaga
[logical] consequence
thugs kyi ting nge 'dzincitta-vajra-samdhimind-vajra samdhi
thub pa chen po
mahmuni
Great Sage
thur du sel ba
apna
evacuative [air]
theg pa chen po pa
mahynika
practitioner of the Universal Way
theg pa chen po
mahyna
Universal Vehicle
theg pa gsum
triyna
three ways
thog ma med pa
andi
beginningless [time]
thogs pa med pa
asaga
unobstructed
thob pa
prpya
that-to-be-attained
thob par bya ba
prpaka
attainer
thos pa
ruta
learning
mtha' yas pa
ananta
limitless
mthar thug pa
paryanta
consummation

166

mthu
mtho ris
dad pa
dam pa'i chos
dam tshig
dal [ba]
dug
dung chos
dud 'gro'i skye gnas
dub pa
dur khrod
dus gsum
/p. 744/

Glossaries

prabhva
svarga
raddh
saddharma
samaya
stabdha
via
akha
tiryag-yoni
klamatha
mana
trikla

potency
heaven
faith
Holy Teaching
pledge [substances]
languid
poison
conch shell
animal realm
exhaustion
charnel ground
three times

try-adhva
three times
dus gsum
dus
yuga
era
de kho na nyid, de nyid
tattva
Reality
de nyid gsum
tri-tattva
three Realities, three natures
de nyid
tattva
Reality
de bzhin nyid
tathat
suchness
de bzhin gshegs pa
tathgata
transcendent lord
dogs pa dang bcas pa
cakita
anxiety
don gyi dbang
artha-vaa
crucial point
don dam pa
paramrtha
ultimate [reality]
don dam pa'i bden pa
paramrtha-satya ultimate reality
don yod grub pas
amoghasiddhi
Amoghasiddhi
don
artha
meaning, aim, object, point, in order to
don
krya
aims
drang ba'i don
neyrtha
interpretable meaning
dran pa gcig pa
eka-smti
single-mindedness
dri ma med pa
nirmala
stainless
dri ma
mala
impurity
dri za'i grong khyer
gandharva-nagara city of gandharvas
dri
gandha
scents
dril bu
gha
bell
bdag gi de kho na nyid
tma-tattva
subject reality
bdag nyid lha
svdhidevat
one's own divinity
bdag, bdag nyid
tman
self, nature
bdag po
adhipati
overlord
bdag po
svmin
master
bdag med pa
antmaka
selfless
bdag la bsgrub pa
tma-sdhana
self-invocation
bdag la byin gyis brlab pa['i rim pa]svdhihna-kramaself-consecration stage
/p. 745/

bdag la byin gyis brlab pa

svdhihna

self-consecration

Glossaries

167

bdud rtsi
amta
ambrosia
bdud rtsi'i chu
pacmta
five ambrosias
bdud
mra
Mra, demons
bde 'gro
sugati
good rebirth
bde ba chen po
mahsukha
great bliss
bde ba dam pa
satsukha
true bliss
bde bar gshegs pa
sugata
Blissful One
bde ba
sukha
pleasure
bden pa gnyis
satyadvaya
two realities
bden pa ma mthong ba
ada-satya
one who has not seen reality
bden pa
tathya
truth
bden pa
satya
Truth/Reality
mdo, mdo de
stra, straka, strntascripture
mdo sde
sautrntika
Scripturalist
'du ba
sagaik
society
'du byed
saskra
propensity
'du 'dzi
sasarga
socializing
'du shes
saj
discernment
'dus pa'i don la zhugs pa rnamssmjika
practitioners of the [Esoteric] Communion
'dus pa
sannipta
conjunction
'dus byas pa
saskta
ritually prepared
'dus ma byas pa
anabhisaskta
uncompounded
'dus ma byas pa
asaskta
uncompounded
'dod chags dang bral ba
virga
dispassion
'dod chags
rga
passion
'dod pa
kma
desire
'dod pa'i khams
kmadhtu
Desire Realm
'dod pa'i yon tan lnga
pacakmagua
five objects of [sense] desire
/p. 746/

'dod pa'i yon tan


kma-gua
rdul phra rab
paramu
rdo rje lta bu'i ting nge 'dzinvajropama-samdhi
rdo rje theg pa
vajrayna
rdo rje theg pa [rnams]
vajraynika
rdo rje bzlas pa
vajra-jpa
rdo rje lus
vajradeha
rdo rje sems dpa'
vajrasattva
rdo rje slob dpon
vajraguru, vajrcrya
rdo rje
vajra
rdo rje'i tshig
vajra-pada
rdo rje'i ye shes
vajra-jna
ldang ba
vyutthna
ldang zhing rgyu ba
udvha
sdig pa
ppa

objects of [sensory] desire


fine atoms
adamantine samdhi
Adamantine Way
practitioner of the Adamantine Way
vajra recitation
adamantine body
Vajrasattva
vajra mentor, vajra teacher
vajra, adamant, adamantine, (penis)
vajra word
adamantine gnosis
emerging, emergence
upward-moving [air]
sin

Glossaries

168

sdug bsngal, sdug


dukha
sde snod gsum
tripiaka
n li
n
nam mkha' dang mnyam pakhasama
nam mkha'
ka, kha, nabha, gagana,
ambara
nam mkha'i snying po
kagarbha
nam mkha'i dbyings
kha-dhtu
gnas skabs
avasth
gnas, go 'phang
pada
gnas ngan len
dauhulya
gnas pa
sthita
gnas, gzhi
laya
gnas
raya
/p. 747/

pain, suffering, unhappy


Three Baskets
psychic channel
space-like [infinite]
space, sky
kagarbha
space
state, condition
state
wicked
fixed
foundation
foundation, dwelling place, basis, abode

nilaya, vihra
dwelling, residence
apratihita
unlocated
paryya
aphorism, synonym
uddha
pure
nirkra
formless, incorporeal
kra, kti, prakraform, appearance, mode
vinysa
array
vivha
re-moving [air]
vikalpa
concept, conceptuality, conceptualizing,
conception
rnam par rtog pa med pa
nirvikalpa
non-conceptual
rnam par dag pa, rnam par sbyangsviuddhi
purification
rnam par snang mdzad
vairocana
Vairocana
rnam par byang ba
vyavadna
purification
rnam par smin pa
vipka
ripening
rnam par g.yo ba
saspandita
pulsating
rnam par rig pa med pa
avijaptika
imperceptible
rnam par rol pa, rnam par sgeg pa vilsa
flirtation
rnam par shes pa gsum
vijna-traya
three consciousnesses
rnam par shes pa
vijna
consciousness
rnam par shes pa'i kun du rtog pa vijna-sakalpa conscious intention
rnal 'byor chen po
mahyoga
Great Yoga
rnal 'byor chen po'i rgyud
mahyoga-tantra Great Yoga Tantra
rnal 'byor ma
yogin
yogin
sna tshogs pa
vaicitrya, Viva
curious feature, Viva
sna
ghra
nose
snang ba, kun du snang ba
bhsa
radiance
snang ba mched pa
lokbhsa
luminance-radiance
gnas
gnas [pa] med pa
rnam grangs
rnam dag, dag pa
rnam pa med pa
rnam pa
rnam par dgod pa
rnam par rgyu ba
rnam par rtog pa, rnam rtog

/p. 748/

Glossaries

snang ba nye bar thob pa, snang ba thob


pa
snang ba nye bar thob pa'i ye shes
snang ba mtha' yas, 'od dpag tu med pa
snang ba rnam par dag pa
snang ba med pa

169

lokopalabdha[ka]

luminance-imminence

gnosis of imminence
Amitbha
purification of the radiances
free of perception,
radianceless
snang ba gsum po
loka-traya
three luminances
snang ba gsum
bhsa-traya
three radiances
snang ba
loka, darana
luminance, light, perception,
vision
padma
padma
lotus (vagina)
dpa' bar 'gro ba'i ting nge 'dzin
sragama-samdhi
hero's march samdhi
dpa' bo chen po
mahvra
Great Hero
dpa' bo
vra
hero
dpal
r
glorious
dpe
upam
simile
dpe
aupamya
analogy
dpe
dnta
simile
spungs pa
ri
heap
spobs pa
pratibhna
eloquence
spyan, sangs rgyas spyan
locan
Locan, (Buddha) Locan
spyod pa dka' ba
dukara-cary
arduous practices
spyod pa rnam pa gsum, spyod pa gsum trividhacary
threefold practice
spyod pa
cary, upbhoga, adhypannapractice, enjoyment,
commission
spyod pa'i rgyud
cary-tantra
practice tantra
spyod yul, yul
gocara
range
sprul pa'i sku
nirma-kya
emanated body
/p. 749/

lokopalabdha-jna
amitbha
bhsa-viuddhi
nirbhsa

spro ba, 'byung ba


spharaa
emitting, flowing-forth
spro ba
utsha
fortitude
spros pa dang bcas pa
prapacat
with elaboration
spros pa dang bcas pa'i spyod paprapaca-cary, prapacat carypractice with elaboration
spros pa med pa
niprapaca
one without fabrications
spros pa med pa'i spyod pa
niprapaca-cary
practice without elaboration
spros pa
prapaca
[mental] elaboration
spro
sphurat
radiate
pha rol tu phyin pa drug
apramit
six transcendent virtues
phung po
skandha, pia
aggregate, mass
phyag rgya chen po
mahmudr
Great Seal
phyag rgya
mudr
consort, seal, ritual gesture
phyag rgya'i de kho na nyid
mudr-tattva
seal reality
phyag na rdo rje, lag na rdo rje vajrapi
Vajrapi

Glossaries

170

phyag
vandana
phyir ldog pa
vaivartika
phyir mi ldog pa
avaivartika
phra ba, zhib
skma
phra mo'i rnal 'byor
skma-yoga
phrag dog
mtsarya
phreng ba
ml
'phags pa'i bden pa rnam pa bzhicaturryasatya
'pho ba med
acyuta
bag chags
vsan
bad kan
lema
bu ga
chidra
bud med
str
bum pa
kalaa
/p. 750/

salutation
reversible
irreversible
subtle
subtle yoga
envy
rosary, garland
Four Noble Truths
imperishable
vestige, vestigial instinct
phlegm
orifice
woman
vase

jaa
inanimate
vykaraa
grammar
ktynuhna-jnafunction-accomplishing gnosis
karaa
activity
ktya
aim
kriy
activity, thing to be done, function, [ritual]
action, deed
bya ba
vypra
function
byang chub kyi shing drung
bodhi-mla
root of [the tree of] enlightenment
byang chub sems dpa'i spyod pabodhi-cary
practices of enlightenment
byang chub sems dpa'
bodhisattva
bodhisattva
byang chub [kyi] sems
bodhicitta
spirit of enlightenment
byang chub
bodhi
enlightenment
byin gyis brlabs pa
adhihna
consecration, constitution [of]
byin gyis brlabs pa
adhihita
consecrated, constituted of
byis pa
bla, blia
the nasve
byis pa'i skye bo
bla, blia
the nasve
bla na med pa
anuttara
unexcelled
bla ma brgyud rim
guru-parva-krama
successive generations of mentors
bla ma, slob dpon
guru
mentor
bla mar gyur pa
gurujana
respectable persons
blo, blo gros
buddhi
intelligence, intellect
bha ga dang liga'i sbyor ba
bhaga-liga-yoga
uniting the liga and the bhaga
bhu su ku
bhusuku
bhusuku
dbang bskur ba
abhieka
initiation
dbang chen
mhendra
earth
dbang po gnyis
dvayendriya
two [sexual] organs
dbang po las 'das pa
atndriya
beyond the senses
bems po
by ka ra a
bya ba sgrub pa'i ye shes
bya ba
bya ba
bya ba

/p. 751/

Glossaries

dbang po
indriya
senses, sense organ
dbang
dhikya
predominance
dbang
vaya
domination
dbugs 'byin pa, dbugs 'byung baucchvsa
exhalation
dbugs 'byung ba
ucchvsa
exhalation
dbugs
vsa
breath
dben pa
vivikta
isolated
dbyangs
svara
vowels
dbyibs med pa
asasthna
shapeless
dbyibs
sasthna
shape
dbyugs rngub pa
pravsa
inhalation
dbyer med
abheda
indivisible
'byung ba las gyur pa
bhautika
elemental derivative
'byung ba'i mtha'
bhtnta
reality limit
'byor ba
vibhava
[financial] means
'bras bu
krya
effect
'bras bu
phala
fruit, result
sbyangs pa'i yon tan bcu gnyis dvdaa-dhta-guatwelve ascetical practices
sbyin pa
dna
generosity
sbyor ba
yoga
union
ma bcos pa
aktaka
uncontrived
ma rnyed pa
albha
loss
ma nor ba de bzhin nyid
avitathat
not un-suchness
m ma k
mmak
Mmak
ma rig pa
avidy
delusion
mang du thos pa
bahu-ruta
erudite
man ngag yang dag par 'gro ba sampradya
[sacred] tradition
man ngag
upadea, mnya
personal instruction, tradition
mar
ghta
ghee
/p. 752/

mi bskyod pa
akobhya
Akobhya
mi dge ba
akuala, aubha
unvirtuous, non-virtue, bad, evil
mi mngon
avyakta
unmanifest
mi 'chor ba
aka
unerring
mi rtag pa
anitya
impermanence, impermanent
mi bden pa
asatya
Untruth/Unreality
mi gnas pa'i mya ngan las 'das paapratihita-nirvaunlocated nirva
mi phyed pa
abhedya
indivisible
mi zad pa, zad pa med pa
akaya
imperishable
mi zad pa
viama
disagreeable
mi g.yo ba'i ting nge 'dzin
sphnaka-samdhiunshakeable samdhi
mi g.yo [ba]
acala
stationary, unwavering
mi shigs pa
anhata
unstruck [sound]
mi slu ba
avisavdaka
non-deceptive

171

172

mig 'phrul
mig btsums
mig yor
mig
ming gi rnam grangs
ming tha dad pa
ming med
mi
mu stegs can gyi gnas su
mun pa
me long lta bu'i ye shes
me long
/p. 753/

Glossaries

indrajla
nimia
pratibhsa
caku
nma-paryya
pthak-saj
ankhyeya
purua, nara
trthyana
tmas
dara-jna
dara, darpaa

optical illusion, Indra's phantasmical web


blink of an eye
phantom [double]
eye
synonym, succession of names
distinctive term
inexpressible
person, human
precinct of orthodox ascetic
darkness
mirror-like gnosis
mirror

tejas, hutabhug
fire
me
med, med pa, yod ma yin
abhva
unreal, unreality
mos
bhakti
devotion
mya ngan las 'das pa
nirva
nirva
myang, bca' ba
bhojya
delicacies
dmigs par lta ba
upalambha-di
objectifying view
dmyal ba, dmyal, sems can dmyal banaraka
hell
rmi lam, gnyid log pa
svapna
dream, sleep
rmi lam lta bu, rmi lam dang 'dra ba svapnopama
dreamlike
rmongs pa
mohita
deluded
smad pa
nind
blame
smig rgyu
marci[ka]
mirage
smon pa po
praidhyaka
wisher
smon par bya ba
praidheya
that wished for
smon lam
praidhna
wish
smyon pa'i brtul zhugs
unmatta-vrata
mad discipline
smra ba, brjod pa
pravyhra
enunciation
gtsang
uci
purity
gtsug gtor
ua
crown-protrusion
gtso
pradhna
chief principle
btsun mo'i tshogs
antapura
harem
rtsa ba med pa
amla
rootless
rtsa ba'i rgyud
mla-tantra
root tantra
rtsig pa'i ras ris
citra-paa
scroll-painting
rtse gcig pa
ekgrat
one pointedness
rtsod pa'i dus
kali-yuga
Contentious Era
brtson pa, brtson 'grus
vrya
heroism
tshangs pa'i gnas pa bzhi
catur-brahma-vihrafour pure abodes
tshig tu brjod pa
vk-pravyhra
vocal expression
/p. 754/

tshig med pa, brjod med pa

avcya

inexpressible, wordless

Glossaries

173

tshig
tshigs su bcad pa
tshul khrims
tshul gcig pa
tshul rnam pa bzhi
tshul, rigs pa
tshul
tshe rabs
tshogs kyi dkyil 'khor
tshogs
tshod mo
tshod tsam
tshor ba
mtshan nyid
mtshan ma med pa
mtshan ma
mtshan ma'i phyag rgya
mdzangs
'dzin pa
rdzu 'phrul
rdzogs ldan [gyi dus]
rdzogs pa'i rim pa, rdzogs pa'i go rims, rdzogs
pa'i rim pa'i go rims
rdzogs pa'i sangs rgyas
rdzogs longs spyod pa'i sku
zhabs
zhi ba
zhe sdang
/p. 755/

gzhan gyi dbang


gzhan mu stegs can
gzhal yas khang
gzhi, rten
gzhi med pa, gnas med pa
bzhon pa
zag pa med
zab, zab pa
zas
zil gyis mi non pa
zung du 'brel pa, zung du 'jug pa
zung du 'brel par 'jug pa'i rim pa
zo chun gyi 'khrul 'khor
zla ba
gzugs brnyan

pada
word
gth, loka
verse
la
ethics
eka-naya
one method
caturvidha-nyyafourfold procedure
nyya
reasoning
naya, yoga
tradition, method, manner
jti
life
gaa-maala
host-maala
sambhra
store
vyajana
condiment
prama
size
vedan
feeling
lakaa
characteristic
aliga, animitta signless
nimitta, cihna
sign, manner of knowing, symbol
cihna-mudr
symbol-seal
nipua
acute
grhaka
subject
ddhi
miracle
kta[-yuga]
Perfect [Era]
nipanna-krama perfection stage
sambuddha
sambhogakya
pda
iva
dvea

perfect buddha
beatific body
foot
auspicious
hatred

paratantra
other-dependent [nature]
paratrthika
non-Buddhist ascetic
kgra
celestial palace
dhra
support, habitat
anlaya
foundationless
vhana
mount, conveyance, vehicle
ansrava
free of impurity
gambhra, gambhrya profound
hra
food
anabhibhta
undominated
yuganaddha
communion
yuganaddha-vhi-kramaprocess leading to communion
gha-yantra
irrigation machine
candra, ain, soma
moon
pratibimba
reflection, image

174

Glossaries

gzugs med pa
arpa
gzugs med pa
arpin
gzugs su snang ba, snang bar byed paavabhsa
gzugs
bimba
gzugs
rpa
gzung ba, gzung
grhya
gzod nas ma skyes pa
dyanutpanna
bza'
hra
bza' [ba]
bhakya
bzod pa
knti
bzlas pa
japa
'o byed pa
cumbana
'od zer
kiraa
/p. 756/

immaterial
formless
images, radiance
body
object, form, manner, material
object
primordially unarisen
food
food
tolerance
recitation
kissing
light ray, beam

light ray, beam


brilliance
gnosis of brilliance
light
thorough knowledge just as it
is
yang dag pa ma yin pa
abhta
unreal
yang dag pa
bhta, sadbhva
real, authentic
yang dag pa'i mtha'
bhta-koi
reality limit
yang dag pa'i tshul gyi bdag nyid can gyi bhta-naytmaka-samdhisamdhi whose nature
ting nge 'dzin
conduces to the real
yang dag par rgyu ba
savha
co-moving [air]
yang dag par rdzogs pa'i byang chub
samyak-sambodhi
perfect enlightenment
yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas
samyaksambuddha
Perfectly Enlightened One
yang srid pa, srid pa gzhan
punarbhava
rebirth, future life
yan lag
aga
limbs
yi ge bral, yi ge med pa
anakara
unspoken, syllable-less
yi ge gsum
tryakara, akara-traya
three-syllabled
yi ge
vara
phoneme
yi ge, ~mi zad pa, mi 'gyur ba
akara
syllable, undestroyed
yi ge
vyajana
`letter'
yi ge
lipika
letter
yig 'bru
vara
phoneme
yid kyi rang bzhin gyi sku
manomaya-kya
mind-made body
yid kyi rang bzhin gyi lus
manomayadeha
mind-made body
yid ches par bgyi ba
pratyaya
proof
yid du 'ong ba
manoja
pleasant
'od zer
'od gsal ba
'od gsal ye shes
'od
yang dag pa ji lta ba nyid shes pa

/p. 757/

yid bzhin nor bu


yid la byed pa

rami
prabhsvara
prabhsvara-jna
prabh
yathbhta-parijna

cintmai
manaskra

wishing gem
mental functioning

Glossaries

175

yid la re ba
manorjya
yid
manas
yud tsam
muhrta
yul, spyod yul
viaya
ye shes kyi sku
jna-mrti
ye shes kyi phyag rgya
jna-mudr
ye shes kyi mig
jna-caku
ye shes lnga
paca-jna
ye shes can
jnin
ye shes 'ba' zhig pa nyid
jna-vhin
ye shes sems dpa'
jna-sattva
yongs su gyur pa
parimana
yongs su grub pa, yongs su rdzogs oaparinipanna
yongs su tshol ba
yongs su log
yongs su shes pa, rtogs pa
yon tan gyi dbang phyug brgyad
yon tan
g.yo
ra sa ya na
rags pa
rang gi mtshan nyid
rang gi lha
rang gis rig pa
rang byung
/p. 758/

mental fancies
mentation
mere trice
object, sphere, domain, province
gnosis-body
gnosis consort
eye of gnosis
five gnoses
wise one, the wise
bearer of gnosis
gnosis being
transformation
accomplished [nature], perfection, completely
perfected
parmara
deep investigation
parvtti
transformation
parijna
thorough knowledge
aaguaivaryaeight superhuman powers
gua
quality
aha
crafty
rasyana
elixir of immortality, alchemy
sthla
coarse
sva-lakaa
intrinsic character
svdhidaiva
own presiding deity
svasavedya personal experience
svayambh
self-created

rang bzhin gyis 'od gsal ba


prakti-prabhsvaraprototypical brilliance
rang bzhin snang ba, rang bzhin gyi snang ba; prakty-bhsa
prototypes and radiances
rang bzhin gyis snang ba
rang bzhin bzlas pa
prakti-jpa
natural recitation
rang bzhin
prakti
prototype
rang rig, rang gi ye shes
sva-savitti
self-awareness
rab tu dga' ba
surata
lovemaking
rab tu rgyu ba
pravha
well-moving [air]
rab tu zhi ba
pranta
utterly peaceful
ras ris
paa
scroll-painting
rig sngags
vidy
spell
rig pa'i brtul zhugs
vidy-vrata
consort discipline
rigs kyi bu mo
kula-duhit
noble woman
rigs kyi bu
kulaputra
noble one, noble man
rigs brgya
ata-kula
hundred clans
rigs pa
yukti
reasoning
rigs
kula
clan

Glossaries

176

rin chen 'byung ldan


rin po che, rin chen
rim gyis 'jug pa
rim gyis, rim gyis 'jug pas
rim pa, rim
ri'i rgyal po ri rab
ril por 'dzin pa
reg pa, reg bya
ro langs ma
ro
rol mo
/p. 759/

rlung gi khams
rlung gi de kho na nyid
rlung bcu
rlung
rlom sems
brag ca
bram ze
las kyi mtha'
las dang po pa
las su smra ba
las
las
lung gi tshig
lung du bstan pa
lung du ma bstan pa
lung las bshad pa
lung
lus kyi brda
lus rnam par dben pa
lus med pa
lus

ratnasambhava
ratna
krama-vtti
kramaa
krama
sumeru
piagraha
spara
vetl
rasa
kr
vyu-dhtu
vyu-tattva
daa vyu
vta, vyu, mruta
manana
pratirutka
brhmaa
karmnta
dikarmika
karma-vdin

karman
vypra
dean-pha
vykta
avykta
dean-pha
gama
kya-cchom
kya-viveka
amrti[ka]
deha, kya, mrti, arra,
kalevara
le lo
lasya
legs par spyod pa
sucarita
legs, legs so
sdhu
longs spyod
paribhoga
sha
msa
shin tu stong pa
atinya
shin tu spros pa med pa'i spyod paatyanta-niprapaca-cary
/p. 760/

Ratnasambhava
jewel
gradual method
gradually, by a gradual method
manner, sequence, process
[Mount] Sumeru
holistic [process]
contact, tactile object
zombiess
flavor, [vital] fluid, aesthetic mood
erotic play
air element
air reality
ten airs
air, gas, wind
conceit
echo
priest
consequences of action
beginner
those who assert [philosophical
views about] action
action, function, rite
function
scriptural discourse
specified
unspecified
scriptural discourse
scripture, [scriptural] tradition
bodily token
body isolation
bodiless
body, corpse
sloth
good deed
excellent
enjoyment
flesh
extremely void
the practice completely without
elaboration

Glossaries

177

shin tu spros pa med pa'i [spyod


pa]
shel
shes pa lnga
shes pa
shes rab kyi pha rol tu phyin pa
shes rab kyi ye shes

atyanta niprapacat
cary
sphaika
paca-jna
jna
prajpramit
praj-jna

shes rab dang thabs

prajopya

shes rab dang ye shes kyi dbang


bskur ba
shes rab
gshin rje'i 'jig rten
bshad pa'i rgyud
bshad pa'i sgra
bshad pa'i gsung rab
bshad pa'i gsung rab
sa brgyad pa'i dbang phyug
sa bcu'i dbang phyug
sa chen po, sa
sa bon
sangs rgyas kyi zhing
sangs rgyas nyid
sangs rgyas
sa
sa'i snying po
sum cu rtsa gsum pa'i gnas
se gol

praj-jnbhieka

practice completely without


elaboration
crystal
five subjects
gnosis
transcendent virtue of wisdom
wisdom-gnosis, gnosis of criticalwisdom
critical wisdom and liberative
technique
wisdom-gnosis initiation

praj
yama-loka
vykhy-tantra
uttna-abda
dean-pha
dean-pha
aamvra
daabhmvara
pthivi
bja, ukra
buddha-ketra
buddhatva
buddha
bhmi
kitigarbha
tridalaya
accha

critical wisdom
realm of Yama [Lord of Death]
explanatory tantra
straightforward expression
scriptural discourse
scriptural discourse
master of the eighth [stage]
lord of the ten stages
the Earth, earth
seed, seed [syllable], semen
buddha-field
buddhahood
buddha
stage, territory
Kitigarbha
Realm of the Thirty(-Three)
finger-snapping

/p. 761/

sems kyi spyod pa

citta-carita

sems can
sems rdo rje
sems rnam par dben pa
sems dpa' chen po
sems dpa' (sems pa)
sems tsam
sems, yid
sems las byung ba, sems pa
so so rang rig pa, rang gis rig pa, so so
rang rig par gyur pa, so so rang gis rig
pa
so so'i skye bo

pthagjana

thought-deed, activity of the


mind
sattva
being
citta-vajra
mind vajra
citta-viveka
mind isolation
mahsattva
great one
cint
intellection, reflection
citta-mtra[t]
merely mind
citta, manas, cetas
mind. mentation, heart
caitasika, caitasika-dharmamental factors
pratytmavedya
introspectively known
ordinary being

178

Glossaries

so sor rtog pa'i ye shes

pratyaveka-jna

som nyi
srid pa bar ma pa
srid pa gsum
srid pa
sred pa, skom pa
srog dang rtsol ba
srog
slob dpon
slob ma
slob bzhin pa'i gnas skabs
gsang sngags kyi tshul
gsang ba'i bdag po
gsal ba
gsal byed
gsung rdo rje

saaya
antarbhava
tri-bhuvana
bhava
t
pryma
pra, jvita
crya
iya
ghaamnvasth
mantranaya
guhyakdhipati
vyakta
vyajana
vg-vajra

/p. 762/

gsung rab

pravacana

gsung rab
gsungs pa'i tshig
gsum ldan [gyi dus]
gso ba
gsog
bsam gyis mi khyab pa
bsam gtan
bsam pa
bsod nams
bslab pa
bslabs
lha mo
lha ru nye bar dmigs pa
lhag par mos pa
lha
lhan cig skyes pa
lhan cig spyod pa
lha'i sku rdzogs par 'gyur ba, lha
nyid du bskyed pa
lha'i sku

prvacanika
dean-pha
tret[-yuga]
rikta
tuccha
acintya
dhyna
aya
puya
ik
abhysa
dev
devatopalabdhika
adhimukti
devat
sahaja
sahacar
devat-nipatti

lha'i de kho na nyid


lha'i dbang po'i gzhu
lhun gyis grub pa

devat-mrti, devat-rpa,
devat-vigraha
devat-tattva
indra-dhanu
anbhoga

gnosis of individuating
discernment
doubt
between-being
triple realm
existence
craving, thirst
vitality control
vitality, vitality [air], life
teacher
student
context of exertion
way of mantra
Overlord of Secret Ones
manifest
consonant
speech vajra
scriptural tradition, scriptural
statements
hide-bound
scriptural discourse
Threefold [Era]
empty
vain
inconceivable
meditation
inclination
merit
learning, instruction
repeated cultivation
goddess
divine perception
confidence
divine, divinity, deity
connate
companion
production of a divine form,
production of a deity [body]
divinity-body, divine form,
divine body
divinity reality
bow of Indra
effortless

Glossaries

a ra li
li k li

179

ralli
likli

play, ralli
vowels and consonants

You might also like