mpresyomzm

DOST

k ifa b e v i

HAYATI VF. YAPITLARI

Y AA DI fi I DONEM
BAYAPITLARI

indekiler

Kitabn
K u lla n m
Bu sanat kitaplar dizisinde
ressamlarn hayat ve
yaptlar, yasadklar donemin
kltre:, sosyal ve siyasal
erevesi iinde ele alnmtr
Sayfalarn kenarndaki renkli
bantlar, kitaptaki bilgilere
ulamanz kolaylatrmak iin
gruba ayrlmtr, Saniar
ressamn hayat ve
yaptlarna, maviler yaad
dnemin kltrel ve tarihi
koullarna, pembeler ise
bayaptlarnn incelenmesine
ayrlmtr. Her sayfada,
aklayc resimlerle birlikte
belli bir konu ele alnm, yine
resimlerle hazrlanan dizin
blmnde, kitapta ad
geen nemli kiner ve
ressamn yaptlarnn
bulunduu yerler hakknda
ayrntl bilgiler verilmitir.

s. 2: Claude Monet,
Monceau Parkinda
Paiisliler, 1978, aynnti,
New York, Metropolitan
Museum o f Art.

1874-1 879

1867- 1874
K k e n le r
8 : Okullar
sava
10 Mattel rnei
12 Mattel: Krda
Kahvalt
1-f Monef in genlii
16
Monet: Bahede
Kadnlar
I fi
Ak havada
ilk denemeler .
20
Degas'mn genlii
22 n Sergi alanlar
2-1 Ballgnolles
grubu
26
La Orenouiliere
28 Karanlk \ llar
30
Paul Cezaime
Avers-sur-rUise'da
32
Cezaime: Aslan
Adamn l-lvi
34 ekmecede bir
d: Bir karma
sergi
36 Monet: zlenim.
Gntlofiun

Empresyonist devrim
10
12
4-1
46
18
50
52
54
56
58
60
62

Manzarada figr
Renoir: Moulin de ti
Galette'de Dans
: Kentsoylularn
zaferi
Reiidir: l.oca
Argentei
Monet: Argeneull'de
Yelkenli Yar
I lk koleksiyoncular
St manzaralar
Sisley: Pont Marly'de
Su Baskn
Kar
Teknolojik
gelime
Monet: Saint Lazare

Gar
64

Bulvarlarda
gezinirken
66 Caillebolle: Yamurda
Bir Paris Soka
68
Modern yaam"
70 : 1Gsteri balyor
72
Degas: Dans
Snf
74
Natrmortlar
76
Niller

1874-1879
A ltn y lla r
80
82
81

86
88
90
92
91
96
98
100
102

KM

Byl bir bulu

Degas: Opera
Orkestras
Empresyonist
kadnlar: Cassatt.
Morisot, Gonzaies
MorSOl.: Beik
Cafe \ouvelleAthOncs
Degas: Apsent
Hipodromda
Edebiyat dostlar
Paris sokaklar
Tabasklar
Empresyonistler ve
portrecitik
AVlistler: Gri ve
Siyah Kombinasyon
No. I (Sanatnn
Annesi)
Dounun bflyitsfl

D enge bo zu lu yo r
108
110
112
IH
116
118
120
122
121

126
128
130

Bunalm yllar
Marei: Folies
BergCre'de Bar
Akdenizin
tll
Paris'teki Italyalar
"Yeni" bir Renoir
Renoir: emsiyeler
Anglosakson
Empresyonizmi
I Icykel sanat
1886: Son
Empresyonist
sergi
Poinlllzm
devrimi
Monel. Degas. Renoir:
Son yllar
Empresyonizmin sas

124t er dizini
128 sim dizini
1-10 Ksa biyografi

- 1

Kkenler

4 Louvre'da Sanat
rencileri ve Kopyac
lar, 1867, "Harpers
Weekly"den. louvre'un
salonlarnda, Akademi
nin snflarna bir see
nek arayan sanatlarn

k t*rrs a v a

V viKokuzuncu yzyl Fransasnn sanal yaam Gzel Sanallar Akademsinin denetimi altndadr.
Resmi Salonlarda sergi amak ya da takdir kazanmak isleyen
her gen sanat. Akademi yeleri tarafndan ynetilen lEeole
des Bea.vArtsn retilerine ynak zorundadr, \kademl eili
mi kat ve eskimi kurallara dayanr: Klasik sanaln rneklerini
temel alan kesin bir estetik kurala gre resin yapabilmek iin,
resme gemeden nce uzun bir izim rakl dnemi ve canl n
modellerin resmedilmesi gerekirdi. Ancak btn ressamlar. Delacroixnn dedii gibi, cebir retilir gibi gzellik retilen" bir
okulun yntemlerine boyun emeye hazr deildir. Akademik ku
rallarla olan bu gl elikiden Realizm doar. Bu sava yapan
da Gustave Ctrlel olur. Huzursuz ve ok etkileyici bir kii olan
Courbet. kendi ama ait "canl" bir resmin balatcs olur. Ko
nularn gnlk yaamdan seer, artc
bir gerekilikle lakrclarn. kylleri
ve kk kentsoylular resmederek, en
aa snflar sanatn yceiiine'tar. Bu
yeni anlatm biimi edebiyat da etkiler:
bunun iin Zolan ve Flaubertin roman
larn dnmek yeter. deal ile gerek
arasndaki atma aktr.

A Honor Daumer,
amarc Kadn, 1863,
Paris. Muse dOrsay.
Ressam, heykeltra ve
karikatrist olan sanat
Realizmin temsilcisidir.

says her geen a g t

artar. Louvre 2iyareh
sanatlarn gemiin
byk yaptlarn incele
melerine ve kendi usta
larn zgrce semele
rine olanak salar

Gustave Courbet,
Taknalar, 1849,
Dresden,
Gemldegalerie
(II. Dnya Sava
srasnda yok olmutur)
Henri Fantin-Latour,
Delacroix'ya Sayg,
1864, Paris, Muse
d'Orsay Delacroix
akademik retime ba
kaldran sanatlarn
ok sevdii bir ressam
dr. Ksa sre nce
yitirilmi olan ustaya
sunulan bu resimde,
bakalarnn yan sra,
Edouard Manet,
Charles Baudelaire,
James Abbott Whistler
ve bizzat Fantin-Latour
da vardr.

4 Jean-AugusteDominique Ingres,
ejroe, 1820-56, Paris,
Muse d'Orsay.
Akademi yesi olan
Ingres, ideal gzellii
arayan, izime ve
izgiye dayanan sanatn
ustasdr.

Jean-Jacques
Henner, Erdemli
Susarna, 1865, Paris,
Muse d'Orsay Halkn
beenisini kazanan
akademik konular tarih,
mitoloji ve dinsel
edebiyattan alnmadr.

HAYATI V K 1 M ITI,ARI

1867-1874

M anet rnei

VXksek kentsoylu bir aileden 23 Ocak

1832 tarihinde Paris'le doan Edouard Manet Empresyonist
aratrmann temellerini alm olmasna karn, gruba resmen
katlmamn'. almas, gemiin ustalarnn (Velzquez. Goya.
Rtbens) dikkatli bir incelemesine ve ada gerek zerindeki
derin bir dnceye dayanr. Manetnin ilk yaptlarnn yenilii,
ok gncel konular iin geleneksel bir resim dili kullanmasnda
yatar. Resimlerin bakahraman Tuilcries deki pazar bulumala
r. Paris'te turnede olan bir spanyol bale grubu, gen bir fahie,
al yarlarndaki seyirciler gibi an kentsoylu yaam olur. Manel'nin Emile Zola. Charles Baudelairc ve Stfiphane Mallare gi
bi pek az edebiyat tarafndan savunulan resimleri resmi eletir
menler tarafndan dmanca karlanr. Resmi bir sergide sergi
lenmeye demez saylan konularn seilmi olmas ho grlmez.
Manet. Salon jrisinden alnan saysz ret yantlar, eletiriler ve
yaptlarndan kaynaklanan skandaller yznden derin aclar
ekmesine karn, asla aratrmasndan vazgemeyecek ve aka
demik resmin koyduu engelleri amak isteyen ;gehf ressamlar
iin bir idol olacaktr.

Flix Nadar,
Manet'nm Portresi,
1866, Paris,
Bibliothque Nationale.
k, modaya uygun
salonlarda rahat, ok
terbiyeli Manet, Paris
yksek kentsoylu
snfnn mkemmel bir
temsilcisidir
Fdouard Manet,
Balkon, 1868-69. Paris.
Mse d'Orsay.
Kentsoylu bir portre:
ressam Berthe Morisot,
viyolonselci Fanny
Claus ile Antonin
Guillemet nn figrleri,
karanlktan gittike
artan bir aydnla
kyor. Burada
Goya'nn Balkondaki
Mayalarma ak bir
gnderme vardr.
4 Edouard M anet
mparator Maximilian'in
Kuruna Dizilmesi,
1867, Mannheim,
Kunsthalle. Gncel
olaylara kar duyarl
ve siyasetle ilgili olan
Manet, burada kanl bir
olay, imparator
Maximilian'm MeksikalI
isyanclar tarafndan
kuruna dizilmesini
betimlemitir.

10

I M'V'IJ.1 d VA

MA

IJ. V A V11

1867-1874

Edouard Manet,
Olympia, 1865, Pans,
Muse d'Orsay. En
byk skandala yol
aan yaptdr: Modem
an Vens' olan
zamann bir fahiesi,
idealize edilmeden
betimlenmitir

Alexandre Cabanel,
Vens'n Douu,
1863, Paris, Muse
d'Orsay Olympia'nn
aksine bu yapt byk
baar kazanr, nk
resimde grlen n,
an bir kadn deil,
duygusal ve idealletiril
mi klasik bir Vens'tr

11

1 8 6 7 - 1 8 74

b A YA PITLA k I

Manet: Krda Kahvalt

Resmi Salona kabul edilmeyen ressamlarn dzen
ledii Salon des Refuss'de 1863 ylnda sergile
nen yapt, bfyiik bir kandala yol aar. Manet'ni
bayaptlarndan biri olarak kabul edilen resim,
bugn Paris \lus6e d'Orsay'de bulunmaktadr.

A Marcantonio

Raimondi,
Raffaello'nun Parisin
Yargsndan kopya
(ayrnt), 1520, New
York, Metropolitan
Museum of Art.
Manet'nin niyeti
kukusuz skandal
yaratmak ya da halk
kkrtmak deildir.
Krda Kahvalt'y
yaparken aklnda
klasikler vardr Resim,
16. yzyln yaygn bir
ikonografisinin modern
yaama uyarlanmasdr
rnein kiilerin pozlar
Raimondi'nin bu
gravrnden alnmadr

Model, Manetnin,
aralarnda Olympia'nn
da bulunduu birok
yapt iin poz vermi
olar Victorine
Meurant'dr. Resmin
yol at skandal,
betimlenen durumun
belirsizliinden
kaynaklanr Soyunmu
iki kadn ak havada iki
kentsoylu adamn
arasnda oturmaktadr.
n plandaki kadn
gzlerini seyirciye
dikmi, plaklndan
utanmadan, meydan
okur gibi bakmaktadr
Konu genel ahlaka bir
saldr gibi alglanr.

4 ok iyi bir natrmort

ressam olan Manet,
bunu da kompozisyona
dahil etmeden
duramaz Victorine'n
otlarn zerine geliig
zel atlm giysileri, kr
yemeinden arta kalan
meyveler ve bir
ekmekle ieye karr.

T Tizano Veceilio,
Krda Konser, y. 1510,
Paris, Musee du Louvre
Klasiklerin incelenmesi
nin yararna inanan
Manet, ustalarn
srlarn kefetmek ve
onlarda ipular yakala
mak iin, Louvre'un
salonlarnda zaman
geirir, Sanatnn
esinlendii ve inceledii
eserler arasnda
Tiziano'nun bu resm,
de vardr. Yapt
ktleyenler 15. yzyl
resim sanatna yaplan
gndermeyi ve birok
nitelikli alnty fark
edemezler.

Salon des Refuses

deneyimi sanatlar sk
bir denemeye tutar.
Halk, resmi Salon'daki
akademik sanat
rneklerini hayranlkla
seyrettikten sonra,
yalnzca oradaki
resimleri alaya almak
iin sergiye gider.

13

M onetnin genlii

I-IAVATI

VE

YAP T , A R I

1 86 7 - 1 8 74

C
V J la u d e Oscar Monet,. (aile evresinde
Oscar olarak bilinir). 1-1 Kasm 1840 tarihinde Paris'le doar,
ama genliini, babasnn, kaynbiraderiyle ntak bir bakkal dk
kn ilettii Le llavre'da geirir. Okul disiplinine dayanamayan
Monet, karikatrn yapacak yzler arayarak, Le Havre'da do
lamay yeler. On sanatsal yetenei, ksa srede iyi bir ka
zan kaynana dnen b eletirel portrelerde bile kendini gs
terir. Clatde karikatrlerini bir erevemle, sert biimde eletir
mekten ekinmedii bir dizi deniz manzarasnn yannda sergiler.
Bu deniz manzaralarn yapan da. Monet'nin formasyonunda te
mel bir rol oynayacak olan Etge Bodin'dir. Nitekim, o zaman
onyedi yanda olan sanaty resimle uramaya ve gzlerini
manzaraya amay a ikna eden de o olur. Monet. Bodin'de do
ay canl olarak -ak havada- gzlemle
meyi. ann izlenimlerini yakalamay ve on
lar tuvale aktarmay renir. Artk kendi
yapabileceklerinin bilincinde plan Monet.
Mays 1859 tarihinde-Paris'e yerlemeye
karar verir.

Auguste Rendir,
Mere Anthony'nin
Han. y. 1866, Stock
holm. National Museet.
Monet Paris'te, onu
Ssley'm yannda resme
den Renoir'la tanr

14

A Claude Monet,
Ochard'n Karikatr,
1856-58, Chicago. Art
Institute. Ochard
Monet'nin ilk resim
hocasdr

T Claude Monet,
Fontainebieau Orma
n'nda Chailly Yolu.
1865, Charlottenlund.
Ordrupgaardsamlingen
Fontainebieau manzara
ressamlarnn ok
sevdii bir yerdir.

1867-1874

HAYATI VR YAPI TLARI

Claude Menet,
kszler Yurdu Feneri,
1864. Zrih.
Kunsthaus. Monet
le Havre'da suyu
gzlemlemeyi renir,
Paris 1865 Salonu'nda
deniz manzaralarn
sergileyerek beklenme
dik bir basar kazanr.
Kente tanma konu
sundaki zor seim ilk
meyvelerim verir gibi
grnmektedir.

Jobann Barthold
Jongknd, Honfleur
Liman, 1865, New
York, Metropolitan
Museum of Art. Deniz
manzaralaryla nl
olan ressam Monet ve
8oudn ile gryordu
4 Eugne Boudin,
Tmuville Plaj,
y.1865. Minneapolis,
Minneapolis Institue
of Art

15

1867- 1 874

IN V im V A S V 'f l

Monet: Bahede Kadnlar

Monel l(i() ylnda ak havada alt
ilk resmini yapar. Ancak yapl, nceki ser
giye nerdii Gamille'in portresinin kazan
d baarya karn, Salon Jrisi tarafn
dan geri evrilir. Bgiin Paris Muee d'Orsay'de bulunan bu byk kanvas, Emp
resyonist resmin geliimi asndan temel
bir neme sahiptir.

16

186 7- 18 74
bir resimle benzer bir
denemede bulunmu
tu. Sanat henz
tamamlanmam olan
bu yaptn, borlarna
karlk rehin olarak
ev sahibine brakmak
zorunda kalr.

A Claude Monet,
Krda Kahvalt. 1865,
fragman, Pans, Muse
d'Orsay. Resmin ad,
gen Monet'nn bir
usta olarak hayranlk ve

A Aalarn giysi

zerine den glgele

ri, akademik gelenein
istedii gibi, gri ya da
siyah deil, renklidir
Monet gerein dikkatli
bir zmlemesiyle
bunun farkna varr.

Monet byle byk

boyutlu bir resmi ak
havada yapabilmek iin
ilgin bir yntem bulur,
kanvasn st tarafnda
almas gerektiinde
yere bu ukur kazar ve
tuvali iine indirir

i BAYAPI TLARI

4 Claude Monet, Krda

Kahvalt, 1865,
fragman, Paris, Muse
d'Orsay Monet,
Bahede Kadnlar'
yapmadan nce, ok
daha byk boyutlu
< 4x6 metreden buyUk)

sayg duyduu
Manet'ye ak bir sayg
ifadesidir. Bir depoya
konulmu olan resim
den yalnzca bu iki
para kurtulmutur
< Monet-nin gerei
gzlemlemeye alk
olan gz, aalarn
arasndan szlen
gne nnn yaratt
byleyici k ve glge
kartlklarn yakalar
Yapt, sanatnn belli
bir ann havasn tuval
zerinde saptamasna
olanak veren renk
kullanmndaki olaa
nst hkimiyetini
ortaya koyar.

17

1 86 7- 1 874
4 Claude Monet,
Sainte-Adresse 'de
Bahe, 1866, Paris,
Muse d'Orsay Monet
bunun gibi tablolar
"k ve renk etkileri
zerine denemeler"
olarak tanmlar
Monetnin bu yllarda
bahelere adad resim
dizisiyle ilgili olarak
Emile Zola, "bundan
daha kiisel vurgusu,
daha ralayc bir yn
olan yapt tanmyo
rum, " diye yazar ve
ekler, "bu resimlerden
birini Salon'da grmek
isterim, ama besbelli
jri bunlarn giriim
engellemek iin orada
bulunuyor Zola,
zellikle gen ressamn
ieklerin niteliini hzl
fra darbeleriyle verme
yeteneine hayran
kalmtr,

1870' lerde ekilen

fotorafta, ak havada
bir deniz manzaras
yapan Boudin
grlmektedir. Onun
doann canl olarak
gzlemlenmesi konu
sundaki uygulamal
dersleri, her zaman
ustasna bal kalacak
olan Monet'nm formas
yonunda temel bir rol
oynar

Thodore Rousseau,
Mee Aalar
Apremont, Fontaine
bleau Orman, 1852,
Paris, Muse du Louvre.

B arbizon Okulu
< Claude Monet,
Sainte-Adresse'de
Teras, 1866. New York,
Metropolitan Museum
of Art

18

YAPITLARI

I V o n e t . P aris'le Akademi ressam

olan Charles Gleyre'in okuluna devam eder. Gleyre. rencilerine
belirli bir ifade zgrl tanmaktadr, ancak asi ruhlu Monel
onun akademik retim yntemine dayanmakta glk eker.
Boudin'ln derslerini anmsayan Monel- kurs arkadalarn \gste Kenoir. Alfred Sisley ve Frderic Basilledoay canl ola
rak kopya etmek iin Paris'in evresindeki krlarda kendisini iz
lemeye ikna eder. Dnemin ak havada alan pek az sanat
sndan biri olan Charles Daubigny'y rnek alarak. 1860 yln
dan beri, doal ve dorudan bir resim yapabilmek iin akademik
retimin balarndan kurtulmak isteyen sanatlarn devam et
lii yerlerden biri olan Foniaiebleau Ormanna resim yapmaya
giderler. Boudin'in dersleri, Jongkind'ln rnei ve gereki Courbet'nin tleriyle glenmi olan Monet. grubun e olgunudur.
1806 ylnda ksa bir sre iin Lc llnvre'a geri dner ve burada
genlik bayaptlarndan biri olan Sainlc-Adresse'de Teras' ya
par. Resim, geni ve hzl fra darbeleriyle verilmi saf renkli ge
ni alt-boyamalarla belirlenen kl ve glgeli-blgeler arasnda
ki kartlk zerine kurulmutur.

VE

Ak havada
ilk denemeler

HAYATI

HAYATI VE YAPI TLARI

1867- 1874

A Frdric Bazille,
Aigue-Mortes'un
Burlar, 1867,
Washington, National
Gallery of Art.

lonlaineblea Orman'nn yak

nndaki Barbizon ky. 1830'lardan itibaren, kendini manzara
resmine adam sanatlarn olu
turduu bir gruba r\ sahiplii ya
par. Grupta Jean-Franois Millet.
TltPodore Rousseau ve Ghai'les-

Eranois Daubigny ile en yallar

olan Camille Corel vardr. Barbizan Okulu sanatlar, evrelerin
deki manzarann gzelliini tuvale
aktarmaya alarak, doayla i ie bir yaam srmek ister, yapt
larna son biimi atlyede verme
lerine karn, ak havada resim
yapmann temellerini atarlar.
19

HAYATI VE YAPITLARI

1867-1874

Degasnn genlii

Jdgar Degas 19 Temnz 1834t.e Pa

ris'le doar. Soylu kkeniyle vnen varlkl bir aileden gelir. De
desinin Napoli'de kurduu bankann Paris ubesini babas y
nelmekledir. Edgar salam bir klasik terbiye alr, kltrel uyar
larla dolu bir aile ortamnda yetiir. Annesinin lmnn damga
sn vurduu, rahat ama pek mutlu olmayan bir ergenlik geirir.
Babasndan hukuk eitimini brakma izni aldktan sonra resim
eitimine balar. Filx Barrias ile Louis Lamothc'm resim ders
lerine katlr: daha sonra pek aklna yatnasa da. Gzel Sanatn
Okuluna yazlr, ancak burada fazla dayanamaz ve formasyo
nunda ok nemli bir yeri olan talya ylculuuna kar. Napo
lide dedesinin konuu olur, sonra Roma'ya ve, siyasi nedenlerle
Toseaada srgnde bulunan Napolili Baron Gennaro Bellelli'yle evlenmi olan halas Lara'n yaad Floransa'ya gider.
Gen Degas talya'da Klasik ve Rnesans sanat konusundaki
bilgisini derinletirmek ister. Floransa'da Adrea del Sarto'nun
Anunziata manastrndaki fresklerini kopya etmek iin izin isler
ve Ponlurmo'nun Ziyaret resminden almalar yapar. Degas o
gnlerde Beliclli ailesinin, ancak yllar sonra bitirebilecei bir
portresini yapmaya balar: ressamn figrlerini bir biiLim iine
yerletirmedeki becerisi ve yeniliki gc.daha o gnden bellidir.

Edgar Degas, Kendi

Portresi, y 1862,
Lizbon, Museu Calouste Gulbenkan. Kltrl
ve sekin Degas, Paris
yksek burjuvazisinin
ocuudur.
Edgar Degas, Belletti
Ailesi, 1858, Paris.
Muse d'Orsay
Portrede halas Laura,
kocas, kzlar Govanna
ve Giuiia grlyor
Laura, duvara asl
tabloda betimlenen
dedesinin lm
nedeniyle yastadr.
Degas daha o zamanlar
i mekndaki portre
trnn yeniliki
ressam olarak ortaya
kar Biri rahat ve canl,
teki daha rkek ve
durgun olan kzlarn
karakterlerini ortaya
koyan durular dikkat
ekicidir.
-4 Edgar Degas,
Delikanllar Kkrtan
Spanan Kzlar, 1860,
Londra, National
Galiery. Degas,
talya'dan dndkten
sonra hayali bir Antiki
teyi konu aian ve
bylelikle insan
figrn alma frsat
bulduu sahneler
zerinde alr.

20

1867-1874

Edgar Degas,
Seminmi Babil'i
Kuruyor, 1861, Paris,
Muse d'Orsay, Bu,
gen Degas iin
geleneksel hr konudur
Giovanni Patton,
Kuzen Argn, y. 1862,
Floransa, Galleria di
Ai te Moderna,
Palazzo Ptt

Caffe M ich e la n g e lo
Yzyln ortasnda Toscan'fla lekiTi resim (Marcliaioll) doar. K
ln talya'dan gelen bu sanatla
rn genel karargh Floran,sa'riaki
Caff Mielelangelo'nun salonlar
dr. Onlar, ksaltlm bir slupla
ralanan, saf vkll, geni all-boyarnalarln gerein arpcln ya

kalamaya alan. ktan yaplm

bir resme ulamak isterler. Degas
ile b sanatlar arasndaki iliki
nin derinliini saptamak zor, an
cak cgasin Floransa'da kald
iire ierisinde Caffe Mlclelangelo'nn mdavimlerinden biri oldu
u ve Italyan dostlaryla sanal ze
rine syleme frsat bulduu sy
lenebilir.
21

1 8 6 7 - 1 8 74

1 8 6 7 - 1 8 74

0 .

'ndokuzmcu yzyl Fransasnda en

nemli sergi alan, yalnzca resim llkunlarm ve koleksiyoncula
rm deil, ayn zamanda sradan merakllar da iine alan ok ge
ni bir kitleyi kendine eken Salon sergileridir. Salonlar Fransz
Devleti tarafndan Institut de Frence araclyla, nceleri iki yl
da bir dzenlenir, daha sonra her yl dzenlenmeye balanr.
Sergilenecek yaptlar Akademi yelerinden oluan bir jtiri tara
fndan seilir. Akademinin kurallarna uymayan birinin elemeleri
gemesi zor. halta olanakszdr. Sanatlar iin yaptlarn sergi
leyebilmek ok nemlidir, nk daha iin banda olan bir sa
natnn iinl olma yolundaki btn umutlar Salondadr. Ancak
orada olmak da yetmez, yaptlar iin pavyonun duvarlarnda yi
bir yer elde etmek ve. daha da nemlisi, resini eletirmenlerin ve
basnn desteini ummak da gerekir. 1867 ylnda Pariste bir
baka kltrel ve sosyetik olay meydana gelir: birincisi 1851 y
lmla Londra'da dzenlenmi olan Evrensel Sergi alr. Sz ko
nusu olan, dnyann drt bir yanndan gelen el ileri, sanal ya
pl lan. sanayi rnleri ve eitli ilgin eylerin sergilendii bir
fuardr. Evrensel Segi ayn zamanda etkili bir ulusalc propa
ganda aracdr ve 1867 ylnda, zorlu gerginliklerin yaand bir
anda, ak bir siyasal ilev de stlenir.
HEVDB Dil SALON

22

T 1864 Salonu,
Michelez Albm
Salondaki tablolar
sralar halinde sergile
nir Grnr bir yerde
olmak bir yaptn baar
kazanmasna katkda
bulunur, ancak en
gzel yerler ayrcalkl
isimlere ayrlmtr.

William Buguerau,
Vens'n Douu,
1879, Paris, Muse
d'Orsay. Cinsellik dolu
Vensler ve atafatl
tarihsel sahneler, Salon
ressamlarndan bekle
nen ve jri tarafndan
dllendirilen
konulardr.

1 A A l)l fil DON KM

IVUMI,.Kl ! 0 1ClVSV

< 1867 Paris Evrensel

Sergisi. Demir ve
camdan ina edilmi
olan yapda emerkezti
galeriler ve pavyonlar
vardr, Milano,
8ertarelli'nin basksnda
ehircilik yaplar bir
arada grlyor

Sergi alanlar

4 "Stock'a gre Salon

dergisi," 1874, Paris,
Bibliothque Nationale
Salon'un her sergisi iin
yaynlanan dergide en
nl karikatristlerin
zimleri yaynlanr

T 1874 Salonu'run
al iin kuyrua
girmi ziyaretiler
Kltrel olmann
tesinde, sosyetik bir
olay olarak da yaanan
Salon'un merakls
oktur

Salonlarn alternatifi nedir?

Akademi retimini izlemeyen sa
natlar Salonlara nadiren katlabi
lirler Katldklar zaman da .yaptla
rnn alaya alndm ya da acma
szca eletirildiini grmeleri tehli
kesi vardr. Bazlar, Saln sergileri
ne katlmaktan vazgeip baka yer
ler ararlar. Ancak byk seyirci kit
lesi tarafndan fark edilmelerini
salayacak seenekler azdr. 1855
ylnda Pvillon li Realismei am
olan Courhe rneine bakarak kii
sel bir sergi dzenleme fikri her za
man geerli olmaz. Manct, ' karla
lmas gereken gerek sava alan"
olarak nnmlad resmi Salonlara
katlmann nemine inanm olma
sna karn, bunu deneyecek ama
pek baarl olamayacaktr. lk zel
galeriler de ortaya kar, ancak on
larn giriimleri kukusuz Salon se
yircisini ekmeye yetmez.
23

1 8 6 7- 1 8 7 4

IIA t ATI V Is VA PI T L ARI

19 V I .LidV t M \ 1.1,V W II

Batignolles
grubu

Leri Fantin-Lulour, 1870 ylnda, re

sim yapmaya niyetlenen ldoad Maei'iin evresinde toplanmi!j olan dostlarn hetinle . Bu. kendi kuandan bir ressama
kar bir sayg gsterisidir. Resmi sanata duyulan tiksinti ve ye
ni bir gerei gsterme biimi araynn bir araya getirdii bu
gen edebiyatlar ve ressamlar, tam ve gerek bir "ekol" olutu
ramazlar: daln ok. Mane'ni atlyesinin bulunduu mahalle
nin adndan tr "Batignolles grubu" olarak bilinirler, nderle
ri olan sanatnn evresinde, daha i banda bir ressam olan
Auguste Renoir. air Zaearie \striic. romanc ve sanat eletirme
ni Emile Zola. mzisyen Edmond Mitre ve ressamlar Frderic
Bazille. Otto Scholderer ile Cladd Monet'yi grrz. Ancak Fantin-Lator, kendi portresini resme dahil etmeyerek, gruptan uzak
durmak ster gibi grnr. Batignolles civarnda Erope mahal
lesinde Paris'in en nl kalelerinden bazlar da bulunur. Bu sa
nat ve aydnlar iin kal'eler Akademinin yerini tular, nk sa
nat ve edebiyat tartmalar, yeniliklerin yorumlanmas ve deer
li fikir alverileri bu karelerin masalarnda yaplr.

A Edouard Manet,
Paris'te Bir Kaie, 1869.
Cambridge (Mass.),
Fogg Art Museum
Batignolles grubu, bu
esk2de de grlen
Cafe Guerbos'y yele
mektedir O yllarda

24

Guerbois'da Manet
gzdedir Byk bir
espri gcyle donatl
m, ok iyi bir konu
mac olan sanat
mterileri, ok deiik
konularda, ateli tart
malara ekmektedir

A Bu yeniliki tablolar
ou kez eletirmenleri
ve halk elendirir
Bunlar, bandaki hale
ile meslektalar ve
''ardllar" larafndan
putlatrlan Manet'nn
grld bu karikatr
gibi zimlere konu olur

Frederc Bazille,
Sanatnn Atlyesi, rue
de la Condamne,
1870, Paris. Musee
d'Orsay. Dostlar arasn
daki bir toplant: Mtre
piyanoda, Zola ve
Renoir konuuyorlar,
Manet, Monet ve Bazil
le ile birlikte sehpann
dnnde. Bazille'in fig
rn Manet eklemitir.

Henri Fantin-Latour,
Batignolles Mahallesin
de Bir alma, 1870,
Paris. Muse d'Orsay,
Bu resim Batignolles
grubunu simgeler.

Auguste Renoir,
Ba/ille valenin nn
de, 1867, Paris, Musee
d'Orsay Sanatnn
arkasnda Monet'nin
bir eseri grlmektedir

1 86 7-1 8 74

1 8 6 7- 1 8 7 4

] \ ^ o i l ve Renoir iin zor yllardr.

Her ikisi ele ekonomik skm iindedir: tablolar satlmaz, boya
alacak paralar bile kalmaz. Monet daha cesur ve iyimserdir, ar
kadam teselli etmeye alr ve onu girdikleri yokla ilerlemeye
ikna eder. kisi birlikte. Paris dnda, Crossy'de la Grenoillere'e. yani Kurbaga.li Dereye devam eder. Buras byleyici g
zelliklerle doludur: Su zerinde, 1869 yaznda Parislilerin bulu
ma yeri olan kk bir lokal vardr. ki sanat Seinc Nehrrnin
bu kesini tuvale aktarmak iin yanp tutuur. Monet cesaretini
yitirmitir ve yorgundur, ama yine de inatla almay srdrr:
Bir diim var." diye yazar 25 Eyll 1869 tarihinde Bazille'e.
bir tablo, irkin eskizlerini yaptm la Grcnouillt'ro banyolar
nn tablosunu dlyorum, ama bu yalnzca bir d." te abu
cak yaplan bu eskizler, ak havada alnan bu notlar. Empresyo
nist resme doru atlan ilk admlardr. La
Grenouillre resimleri yrenin havasn
geri getirir: platformdaki insanlarn sesle
rini duyar, sudaki n titreimlerini, ka
yklarn yalpasn alglar gibi oluruz. Ayn
konu zerinde omzomuza almalarna
ve ayn ideallerle bir araya gelmi olmala
rna karn, iki sanatnn da geree yak
lam farkldr.

4 Auguste Renoir.
La Grenouillre. 1869,
Moskova, Pukin
Mzesi. Fra darbeleri,
iki ressam tarafndan
seilen bak as ve
Seire Nehri'ndeki
kk adann sa kys
ok benzer olsa da,
konunun yorumlanmas
farkldr.

26

HAV ATI Vli VAPI TI , ARI

< Claude Monet,

/.a Grenouillre. 1869,
New York, Metropoli
tan Museum of Art,
Monet'nin dikkati suya
yneliktir. Ksa ve titrek
fra darbeleriyle n
yzeydeki yansmalarn
vermeyi baarr Su her
zaman Monet'nin al
malarnn merkezinde
olacaktr

La Grenouillre

Auguste Renoir,
La Grenouillre. 1869.
Stockholm, National
Museet. Monet'mn
bak su zerinde
younlarken,
Renor'nk alan daraltr
ve kiileri, kadnlarn
geni ve hrtl giysile
rim. insanlarn hareket
lerini ve konumalarn
ne karr.

A Claude Monet,
La Grenouillre, 1869,
Londra, National Gallery. Monet. burada
kayklar, kyy adaca
birletiren kpr ve
kynn perspektif ka
ile izilen kegenler
zerinde oynanan
karmak bir kompozis
yon yaratmtr.

27

Y A A D I C I DN KM

18 6 7 - 1874

K aranlk yllar

1,
L870 yl Fransa in dramatik ve kanl
bir dnemin balangc olur. I. Napoldn'un yeeni imparator III.
Napolon, bir I lohenzollern prensinin Ispanya tahtna aday gs
terilmesine kar kar ve Prusya'ya sava aar. Bu acele aln
m bir karardr, nk Fransa savaa hazr deildir. Bozgun Seda'da gelir. Napolon 2 Eyll 1870 tarihinde teslim olmak zo
runda kalr ve iki gn sonra nc Cumhuriyet ilan edilir. An
cak daha ertesi yln Ocak aynda. Paris Prusya ordusu tarafn
dan kuatlr: ypratc bir direniten sonra kent dmana teslim
olur. 18 saatlik simgesel bir igalden sonra Almanlar kar gider
ve Parislileri alk iinde, seri atmalardan perian olmu ve
daha ok da. kentin savunulmas iin Devletin onlara verdii si
lahlarla glenmi bir halde brakrlar, i laik ile bu silahlara sa
rlarak isyan eder. Bir Komn, yani halk hkmeti kurulur, an
cak bunun mr ksa olur. Paris'te ksa srede dirlik yeniden
salanr ve komnclerin syan "kanl bir hafta iinde bastr
lr: Tarihler 20.000 kiinin ldnden sz eder. Ilaik temsilcisi
seilen Gustave Courbet gibi birok aydn da bu ziic olaya ka
rr. Sanat bnm bedelini hapisle ve. daha sonra 1871 olayla
rna katlmasn da. halk imparatorluk erkinin simgesi olan Aon
de Aleydan'ndaki stunu ykmaya kkrtmakla sulanarak,
srgnle der.

A Dnemin bu bask
snda savatan bir
sahne grlmektedir:
III. Napolon Prusya
Kral Kayzer /. Wil
helm 'e Teslim Oluyor.

28

A Fotorafta grlen
Courbet, Komn
srasnda. Roma ve
Gzel Sanatlar
Akademilerimi ortadan
kaldrmak isteyen bir
sanatlar gerel kurulu
almasn balatr.
Ayn zamanda
Louvre'daki yaptlar
gvenlik altna alma
almalar da yapar

T III. Napolon'un
iktidarn simgeleyen
Tuileries Saray,
imparatorun kt
ynetiminin anlarn
silmek isteyen
komncler tarafndan
yaklp yklr Komn,
Fransa tarihinde
yaanan en trajik
olaylardan biridir

v a Non

:? m v s v

1867-1874

A Edouard Manet,
Sava. 1871. Paris.
Bibliothque Nationale
Manet sava yllarnda
byk bir cesaretle
kentte kalr ve o acl
gnlerde yaanan
korkun; anlar kt
zerine aktarmaya
alr Onunla birlikte
kardei, ressam Berlhe
Morisot ile Edgar Degas
da Paris'te kalr

Pierre Puvs de
Chevannes, Umut in
alma. 1871-72,
Paris, Muse d'Orsay.
O dnemde yaanan
acl olaylara ve Fransa
Devletinin belirsiz
geleceine adanm
Cok sayda resim vardr

29

1867- 1 874

IM VI XI ul V MA IAVVH

Paul Czanne
Auvers-sur-lOiseda

A,:

Lx-en-Provence'ta doan Paul Cezan

n'. Parisli meslektalarnn gznde sert ve huysuz bir taral
dr. Resim eitimi iin geldii Paris'te Gaf6 Guerbols'ya devam
eder ve kentin sanal ortamn da iine eken byk karklk ha
vasna etkin olarak katlr. Emile Zola'nn ocukluk arkada ve
gelecein Empresyonistlerine yakn olan sanat, onlarla sergi
aacak, ancak onlarn sanat idealine hibir zaman tam olarak
katlmayacaktr. Onunki salam, grkemli, zor ve 20. yzyln
avangardlarna rnek olacak bir resimdir, cezaime. 1872 yln
dan balayarak Paris'e 30 kilometre uzaklkta kik bir ky
olan Auvers-sr-l'Oise'da yaamaya balar. Onu, homeopat ve
sanal olan doktor Paul-Ferdinand Gachei konuk eder. Dok
tor. Auvers'te canna kvan Vincent va Gogl'un ksa yaamnn
son dneminde oynad rol sayesinde tannacaktr, cezanne o
yllarda Batignolles grubuna yakn olan ressam Camille Pissarro
ile de grr. Bu sanatyla olan ilikisi onu. biimlerde belli bir
salaml korumasna karn, renklerin tonlarm amaya, kk
boya darbeleriyle boyamaya, grnm ve manzarayla ilgilenme
ye gtrr. Auvers'de geirdii iki yl. ressamn yaamnn en
mutlu anlar arasndadr.

Paul Czanne
Auvers-sur-l'Ose'da
Dnemin bir fotoraf
na yansyan portre.
Czanne, arkada
Pissarro ile birlikte
Auvers evresindeki
krsal alan gereinden
resmederek ak hava
resmim dener,
Paul Czanne,
Achille Emperaire'in
Portresi, 1869-70,
Paris, Muse d'Orsay.
Czanne, ccelik hasta
lna yakalanm olan
ressam Emperaire'in
bozuk figrne
olaanst bir antsallk
ve saygnlk vermeyi
bilir.

< Paul Czanne.

Siyah Saat, 1870, zel
koleksiyon. Natrmort
Czanne'm aratrma
snda ana temadr Bu
genlik denemesinde
klasiklerin ans ve
Manet'nin yaptlarnn
etkileri hl youndur,
Paul Czanne.
Auvers-sur-roise Man
zaras, 1873, Chicago.
A rt Insttute. Czanne
bir manzara karsnda
duyulan heyecan
tuvale aktarmak iste
mesine karn, Empresyonistlerinkinden daha
salam fra vurular
kullanmtr.

30

HAYATI VK Y P! T 1. I

1867-1874

1867-1874

1873'te AvtTs-str-l'Oise'da yaplan resini,

Cxanne ui bayaptlarndandr. Sanalc 1874
ylnda Paris'e dndnde, ilk Empresyonist
sergiye bu resmiyle katlacaktr. Czanne iin
mutlu b ir dnemdir, nk olu Paul yeni
domutur. Sanat ayrca, tlokior Gaclet'nin
konuu olarak sakin sakin alabilmektedir,
ko \rmand Doriann saln ald resim, bu
gn Paris Muse d'Orsay'de bulunmaktadr.

BAYAPITLARI

Czanne: Aslan Adamn Evi

Paul Czanne,
Auvers'de Doktor
Gachetnr Evi, 1873,
Paris, Muse d'Orsay.
Doktor Gachet ayn
zamanda bir sanat
dr. Gen sanatla
rn yaptlarm toplama
nn dnda, kendisi de
amatrce resim ve
gravr tekniiyle
urar; bu i iin
Auvers-sur-l'Oise'daki
evinde gerek bir
laboratuvar kurmutur
Aletlerini kullanmasna
izin vererek bu karma
k teknii Czanne'a
reten de o olacaktr.

< n plandaki biimle

rin salaml ve vurgu
lanm oylumu ile arka
planr hafiflii arasnda
ki kartlk gldr. ki
ev bizim grmz
engeller ve Auvers'in
grntsn perdeler.
st ste konmu kout
dzlemler ve diagonal
izgiler dizisi bizi uzak
taki manzaraya gtrr
Manzarann geni
aydnlnda kukusuz,
sanatnn Pissarro ile
olan ilikisinden izler de
vardr.

Paul Czanne, Kendi

Portresi, 1879-82,
Moskova, Pukin
Mzesi. Czanne bize
ok sayda kendi port
resini brakmtr
Bunlar Czanne iin bir
eit isel yolculuk, ruh
durumunu belirleme ve
kendi kimliine k
tutma biimidir
Czanne karsnn ve
olunun da ok sayda
portresini yapmtr

32

1867-1874

ekmecede bir d:
Bir karm a sergi

J \ ^ . t ] i u 'i ve Bazllle zm zamandr hir

d kurmaktadrlar: Kendileri gili yeni tip bir resim almakla
olan ressam dostlarna, kendilerini tantmalar iin bir frsat ser
mek amacyla, kendi ceplerinden bir karna sergi dzenlemek is
lerler. Ancak bu fikrin gerekletirilmesi kolay deildir-, sabr,
glii ileklendirme, en ok da mali kaynak gereklidir. Kstl sa
yda koleksiyoncu bu gen sanatlarn yaptlarn takdir etmeye,
fiyatlar da yava yava ykselmeye balar. Ancak btn gr
ler olumlu deildir; bazlar iin, ne olursa olsun, bu tr tehlikeli
denemeleri bir tarafa brakarak, resmi frsat lan kollamak daha
iyidir. rnein Manet. Monet ve arkadalarnn dzenlemek isle
dikleri sergiyi, aalayc bir tavrla. Salon'ur yannda bir bara
ka" olarak tanmlayarak. Salona her zaman "ana kapdan" gir
mek gerektiini savunacaktr. Salon'a kabtl edilmeyen m kkviib
iniler grubu gibi grnmenin tehlikesi byktr. Bu durumdan
kayglanan Degas. serginin tonunu ykseltmek iin, birka Iniyk
adn arlmasm ister. Italyan de M illisi nerir ye ondan sergi
ye "nemli bir yapt" vermesini ister. 27 Aralk 1873te Sanat
lar. Ressamlar. Heykeltralar. Gravrcier \h. grubu kurulur;
kal lmclar arasnda Vloet. Rendir, Sisley . Degas. Morisol, Pissarro. Bliard. Guillauniin. Lepic. Keven ve Konar gze arpar.

A Olaanst karikat
rist Honote Daumer'nn
bu karikatrnde.
Bir Ziyareti Tablolarn
Fazla Gereki
Olmasndan Yaknr.

34

A 15 Nisan 1874
tarihinde kaplarn
aan grubun ilk
sergisinin katalogunun
i kapa Katalogun
fiyat 50 santirn. giri
creti bir Frank'tr

Edouard Manet,
Plajda. 1873. Paris,
Musee d'Osay. Resmi
kar ka karn,
Manet'nin resmi de
Empresyonizmle
"lekelenir 8u yllara
ait yaptlarda fra
vurular zgrleir-ve
dokunu paralanr.

1 8 6 7- 1 8 7 4
Paul Czanne, Yem
Bir Olympia, 1873-74,
Paris, Muse d'Orsay
Manet'yi onurlandrmak
iin yaplan tablo byk
bir skandala yol aar

i N v . m v a art m v

4 Nadarm boulevard
des Capucines,
No.35'teki atlyesi.
Sergi nl fotorafnn
eski atlyesinde
dzenlenir.

T Claude Monet,
Argenteuil'de Gelincik
ler, 1873, Paris, Muse
d'Orsay. Sergilenen
resimler sert biimde
eletirilir. sluplar
anlalmayacak kadar
yeniliki olan sanatla
rn yaptlaryla alay
etmek iin k sayda
ziyareti gelir.

35

1 8 67- 1 874

18 6 7 - 1874

Monet: zlenim, Gndoumu

ir
<
S2

*zlenim. iindounn. zlenim, bundan emindim.

sonra kendi kendime diyordum ki. bende izlenim
braktna gre, bunda izlenim olmal... ve ne zgrce, ne kolay teslimiyet! Embriyon evresindeki
kaplama kd bile bu deniz manzarasndan ok
daha tamamlanm d u ru m d a d n L o is Leroy'un
Monet'nin resmi iin 25 Nisan'd a "C harivarfde
yaynlanan yorumu budur. Leroy'un grubun ilk
sergisine yapt eletiri krkrtine olduu kadar
serttir de. Monet'nin 1872 tarihli bu bayapt bu
gn Paris Mse Marmottan'da bulunmaktadr.

A Monet'nin fra
vurular La Grenouillre'dek almalarna
oranla ok daha zgr
ve paralanmtr
Sudaki yansmalara ve
n etkilerine gster
dii dikkat, belli bir
olgunlua ulamtr
Ressamn arzulad ey
bir ann bysn,
gndoumunda
te Havre limanna bir
bakn havasn
yakalamaktr.

36

4 Claude Monet.
zlenim, Gndoumu,
1872, Paris, zel kolek
siyon. Tarihi John
Revvald'a gre 1874
sergisinde yer alan
resim, Marmottan'da
sergilenen nl
versiyonu deil, budur.
Yine Revvald'a gre,
Marmottan versiyonu
Monet'nin 1879
ylndaki drdnc
Empresyonist sergiye
verdii resimdir

i n v ,i .i, w v a Svh

__________

A Resmin n gerek
sanat deerinin tesine
geer. Akademi res
samlar safna dahil
olmamakla gururlanan
grup sanatlar,
grnte bitmemi,
taslak halinde olan bir
tablonun yzeyselliini
gstermek in
Leroy'un olumsuz
anlamda kulland
"Empresyonistler"
terimim grubun ad
olarak benimserler.

37

HAYATI VE YAPI TLARI

1 8 7 4 - 1 8 7 9

M anzarad a figr

1 im ilc Zola'nm. User adl roman iin

Mael. Monet ile Czanne'n figrlerinden esinlenerek yaratt
sanat figr Clade Lanier, bir grup kompozisyonu resmet
mektedir. Ona m liir bir resmi nasl tanmlad sorulunca yle
yant verir: Ak hava." "Ak hava, hibir ey ifade etmiyor."
diye karlk verir muhatab Sandoz. Baka bir ey sylemeye
gerek yok -diye aklar Lanier- iki kadn ve bir erkek ormanda,
gnete dinleniyorlar. Yelmez mi? Bir bayapt ortaya koymak
iin gereken her ey var!" Burada Maet'ni Krda Kahvalt res
mine yaplan gnderme aktr, ancak figrleri bir manzara iin
de betimleyen o dnemin tablolar da ok saydadr. Bazlle'in
eseri olan Bir Ky Manzaras'nm iinde Berille Morisol. yle
der: Bizim hep aradmz ey ak havaya bir figr yerletir
mektir." Ak hava resminin figrl kompozisyonlarda kullanl
mas Empresyonist ressamlar ok etkileyecektir. Sanatnn dik
kati betimlenen kiilerin fiziksel zelliklerine deil, daha ok giy
silere ve yzlere yansyan ve figrleri evredeki manzarann b
tnleyici paras yapan k ve glge etkilerine yneliktir.

40

4 Auguste Renoir,
Ykanan Kadn ve
Kk Kpei, 1870,
San Paolo, Museo de
Arte Moderna. Kadnn,
idealize edilmeden,
gerekilikle betimlen
mi plak vcudunun
fizikselliinde, Gustave
Courbet'nn resminin
etkisi aka grlr,
Renoir, resminin
Salon'a kabul edilecei
ni ummaktadr.

T Paul Czanne,
Pastoral, 1870, Paris,
Muse d'Orsay
Czanne, fade
zgrl ve resmini
ralayan gle, Krda
Kahvalt'nn hayali bir
biimini sunar.

1 8J M - 1 J 5 7 9

IIA VATI VE YAPI TLARI

4 Auguste Renoir,
Gezinti, 1870, Los
Angeles, Getty
Museum Renoir hzl
ve titrek fra darbele
riyle kadnn giysisinin
hafifliim, yapraklarn
hrdamasn ve figrler
zerindeki k oyunlar
n vermeyi baarr.
Bu sahne, aalarn
arasndan szlen ve
giysilerin zerinde
duran n etkisini
almak iin bir
bahanedir.

A Claude Monet,
Gne emsiyeli Kadn
ve Olu. 875,
Washington, National
Gallery of Art. Monet
ak havada n
figrlerin zerindeki
etkilerini alr
< Frdric Bazille,
Bir Ky Manzaras,
1868, Montpellier,
Muse Fabre. Bu bir
porlre olmasna karn,
ressamn dikkati arka
plandaki kye ynelik
tir. Yapt, akademisyen
Cabanel'in de isteiyle,
Salon'a kabul edilir.

41

BAYAPITLARI

18 74

18 79

T8 7 4 -1 8 7 9

Renoir: Moulin de la G alettede Dans

Empresyonizmin eri nemli yaptlarndan bi
ri olan bu resimde. Moulin de la Galetie'de.
dans ve kahkaha arasnda umursamazlk
iinde geen bir pazar leden sonras belimlenmitir. Sanatnn dostlar, ak hava
da yaplan bu resim Ii. ortamn canlln
ve dinginliini tam olarak yanstabilmek
amacyla lokalin bahesinde modellik yapar
lar. 1876 tarihli bu yapt Paris Mse d'Orsay'de bulunmaktadr.

4 20 yzyln ilk ylla

rndan bir fotorafta
Moulin de la Galeite'de
bir balo. Montmartre'daki lokal yllarca,
elenceli pazar balolar
na ev sahiplii yapan
ak hava bahesi nede
niyle, Parislilerin en ok
gittii yerlerden bin
olarak kalacaktr. Lokal,
adn, yaknlardaki bir
deirmenden alr.

Bu resim iin poz

veren ok sayda dostu
vardr Marguerite
Legrand ve Pedro Vedel
ile Georges Rivire,
franc Lamy ve
Goeneutte. Estelle ve
Jean Margoi ve
bakalar Renoir'n hzl
fra darbeleri bir kez
daha betimlenen ann
havasm yakalamay
baarr.

4 Renoir, aalarn
arasndan szlen,
orada bulunanlarn
giysilerim yalayp geen
ve yer yer grlen
dikkatle gzlemler.
Renoir'n k krlmas
olgusunu gstermeye
alt yuvarlak lekeler
eletirmenler arasnda
byk sevin yaratr

Auguste Renoir,
Salncak, 1876, Paris,
Muse d'Orsay.
Renoir'n, bu 2arif
sahnede alt k
etkilen, halk tarafndan
anlalmaz. Eletirmen
Vassy, sanatnn,
insanlarn giysilerine
yag srattn
savunarak yapt alaya
alacaktr

42

1 8 74- 1 8 7 9

Kentsoylularn zaferi

c/>

'ndoteuzunu yzyl, kentsoylularn

yzyl olur. 19. yzyl Fransa's daha nce 1789 Devrimi'ndc
barol oynam olan orta snfn zaferine tanklk eder. Yllarn
gemesiyle "kentsoylu" teriminde, daha belirgin ayrtlar, ekono
mik ve sosyal adan nemli farkllklar ortaya kmaya balar.
Empresyonizmin btn sanatlar orta snftandr, ancak hepsi
nin. kentsoylu snfn yksek kesimlerinin ocuklar olan Degasnn ya da Manet'niki gibi, aileden gelen bir ekonomik g
vencesi yoktur. u da bir gerek ki bu ressamlar kendilerini yeni
bir toplumun, yeni bir yaam biiminin paras olarak grmekle
ve tuvalleri zerine kendi gereklerini yanstma gereini duy
makladrlar. Courbet'nin szn ettii "canl resim bu gen sa
natlar iin bir gereklilik olur. Modern Yaamn Ressam adl de
nemesinde Charles Baudelaire. "Modernlik gelip geici, kaamak
olandr." der ve ekler: "Her antik ressam kendi zamannda mo
dern olmutur: gemi bir adan bize kalan parlak portrelerin
byk blm kendi alarnn giysileri iindedir. Bunlar a y n i'
zamanda tam bir uyum iindedir, nk giysi, sa biimi ve bal
ta davran, bak, glmseme (her an kendine zg bir (kv
ran, bir bak ve bir glmsemesi vardr) yaam dolu bir
btn oluturur."

A Costantin Guys,
Erkekli Kadnl Grup,
Paris, Muse du Louvre.
Bir dnemin zmle
mesinde moda da
nemli bir rol oynar.

44

T Alfred Steven,
Ykanan, 1867, Paris,
Muse d'Orsay.
Steven'n slubunun
yumuakl ve incelii,
kentsoylu gen bir
kadnn ykanmas gibi
bir mahremiyet ann
betimlemeye ok
uygundur. 8u. modern
olmakla birlikte, hl
romantizm kokan bir
grntdr.

Caillebolte tarafndan
resimlenen kentsoylu^
ra ait i meknlar,
Gustave Flaubert'n
doalc romanlarnn
resme aktarlmas gibi
modern duygunun en
olgun ifadesidir.

A James Tssot, Balo.

Paris, Muse d'Orsay.
Komne kart iin
Ingiltere'ye kaan
sanat, kentsoylu
zarafetinin ressamdr.
Ancak onun modaya
uygun kadnlar,
Flaubert'in Emma
Bovary'nn kiiliinde
ustaca ortaya koyduu
huzursuzluu
yanstrlar.

Auguste Renor,
Sosyeteye lk k,
1876, Londra, National
Gallery. Sosyeteye ilk
kn heyecan Renoir
ve Degas kentsoylu
sosyal yaamn ileyiim
ve kurallarn aratrma
y severler. Kompozis
yonun karmakl
ressamn olgunluunu
ve mekn dzenleme
de belli bir gvene ula
tn ortaya koyar

YA ADI fil I) 0 N K M

Gustave Callebotte.
/ Mekn, Penceredeki
Kedin. 1880, zel
koleksiyon. Gnlk
yaamdan kesitler
tuvale aktarlr.
Sembolist yazar JorsKarl Huysmans'a gre,

45

1874-1879

1874-1879

Renoir: Loca
Renoir. Londra GoutauKI ItVslitule'da bulu
nan 187-1 tarihli ni nlii resimde yeni mode
li Mini Lopuz ile kardei Edmond'u betimle
mitir. Sanat, zevk dknlerinin buluma
yeri olan Paris tiyatrolarn dolduran halkn
zn baaryla yakalamtr.

A Huysmans'a gre
Renoir, "o parltl
sevin iinde iek gibi
tenim, kadife cildini,
sedef gzlerini, k sa
biimini ustalkla verdii
gen kadnlarn gerek
ressamdr * Deerli
renk dokusu kuman
yumuakln ve gln
ta yapraklarnn
hafifliim yakalar.

46

BAYAPI TLARI

IMV'l.LM V A V8

-> Kavalyenin lgisi

sahneye deil, teki
seyircilere yneliktir
ok zarif dam ise
drbn indirmi, su
ortakln yanstan bir
bakla orada bulunan
lara bakmaktadr.
Tiyatroya gitmek,
sosyetede boy gster
mek ve yeni insanlar
tanmak, iin karlma
yacak bir frsattr.
Oyuna gsterilen lg
btnyle nemsizdir,
tiyatrolar artk Parisli
kentsoylularn ncelikli
buluma yeri olmutur.
Renoir, onlarn gzelli
ini kutlamay, zevk
dkn ve aldatc
havasn yanstmay
baarr Yinede
sanat, Degas'dan
farkl olarak, tiyatroya
gitmeyi sevmezmi gibi
grnr.

Mary Cassatt,
Operada. 1880,
Boston, Museum of
FineArts Degas'nn
rencisi ve Empresyo
nistlere yakn olan
Amerikal ressamn
anlatm biiminde
kadns bir bak vardr.
Kadn sahneye doru
bakarken, oyundan ok
onun gzelliiyle
ilgilenen bir kadn avcs
da drbnyle onu
gzetlemektedir.

47

MA

Paris'in merkezinden baka. Emp

resyonistlerin tuvale aktarmay
sevdikleri birok yer vardr, rne
in ntio ile 1880 yllar arasnda,
onlarn dikkatini eken blge. Louvencicnes ile Bougival aras da
dahil olmak zere, kentin batsdr.

1.1.V A V II

E,

I mpresyonistlerin gzde meknlar

arasnda Argenteuil de vardr. Buras Paris'ten fazla uzak olma
yan. demiryolu balants okluu iin kolayca ulalabilir bir yer
dir. Monel. Renoir. Sisle-y ve Caillebotte aratrmalar in yeni
drtler ve Paris'in grltsnden uzak, daha sakin bir yaam
aray iinde oraya yerleirler. Monct daha nce de kald Argenteuil'ye 187-1 ylnda birka aylna dnmeye karar verir.
Boulevard Sainl Denis'deki kiralk evinde. Auguste Renoir ve
Edouard Manel'nin de aralarnda bulunduu baz dostlarn ko
nuk edecektir. Ressam meslektalarnn ziyaretleri sanat, hakkn
da konumak, kp birlikte resim yapmak ve karlatrma yapa
rak verimli bir fikir alveriinde bulunmak i nemli bir frsat
olur. o kez bu ressam omuz omuza ay konu zerinde a
lr. Karlatrmalarla iislup farkllklar ve benzerlikleri ortaya
kar. Madam Moet ve olunun. .Vianet ve Renoir tarafndan ay
n zamanda yaplan bahedeki portreleri nldr. Seine kyla
rnda yaplm saysz almalar vardr; Moet n sudaki et
kilerini daha iyi gzlemleyebilmek ii. muhtemelen Caillebolte'un da yardmyla, atlyeyle donatlm bir kayk yapar.

Dnemin bir foto

rafnda Argenteuil.
Parisliler yryler ve
ho kayk gezileri
yaparak dinlenmek ve
kentin karmaasndan
kamak iin, hafta son
larnda ve yaz aylarnda
buraya giderlerdi

4 Auguste Renoir.
Bahede Resim Yapan
Monet, 1873, Hartfort,
Connecticut,
Wadsworth Atheneum.
Arkadalar birbirlerini
resim yaparken izleyip
ayn konunun olas
yorumlarn karlatra
rak resmederler

Edouard Ivtanet.
M onet Ailesi
Argenteuil'deki
Bahede, 1874, New
York. Metropolitan
Museum of Art
Meknn dzenlenme
sinde daha byk bir
inceliin rn olan
kompozisyon,
Renoir'nkinden daha
az anlktr

Auguste Renoir,
Madam M onet ve
Olu, 1874,
Washington. National
Gallery of Art. Renoir,
figrlere ve Madam
Monet' nin giysisinin
beyaz kumana
younlaarak, daha
yakn bir plan seer.

a Edouard Manet,
Monet Yzer
Atlyesinde, 1874,
Mnih, Neue
Pinakothek.

Seine \elnfnin Argenteuil ve kar

yakada Petit-Gennevilicrs kylar
da sk gidilen yerlerdir. Bakentten
uzaktaki gzde yerler arasnda
fOlse kysn, rnein Auvers ile
Epte kysndaki Yelheil ve f,iverny gibi yerleri buluruz. Akdeniz
kys da beenilir: Empresyonistle
rin ou Ce d'Azr ile Prove
ee' renklerinde esin arayacaktr.

HAYATI VK YAPI TLARI

l V U ld V A

Empresyonistlerin
resmettikleri yerler

Argenteuil

1874-1879

1 8 7 4- 1 8 79

Monet: Argenteuil'de Yelkenli Yar

Claude Mont. Argentcuil'de kald sreler
iinde Seine Nehri zerinde younlar ve
li dizi nehir grniiis betimler. 1872 ta
rih li bu resim, gnmzde Paris Muse
d'Orsav'de bulunmaktadr.

t/>
<

W . 1

BAYAPITI, ARI

Edouard Manet,
Argenteuil, 1874.
Tournai, Muse des
Beaux Arts Manet
Empresyonistlere ok
yakn olduu halde
aratrmasnn merkezi
ne insan figrn ve
onun evresiyle olan
ilikisini koyar Aydnlk
bir arka plan zerine
sahnenin asl konusu
olan, iskelenin kysna
oturmu ift yerletirilir.
Yatay ve dikey izgilerle
st ste konan planla
rn birbirine gemesiyle
oluan kompozisyon
karmaktr.

s!

w.

v . -*

"Y_t
V.

.
50

4 Su her zaman
Monet'nir aratrmala
rnn merkezinde
olmutur. Baka hibir
element n krlmas
n bylesine bir kesinlik
le incelemeye izin
vermez Ressam yelken
lilerin yansmalarn
gzlemlemek iin durur
ve buniar st ste
konan saf renkli yatay
ve hzl fra vurularyla

vermeyi baarr. Monet,

sv bir yzeyin zn
yakalayabilecek
mkemmel bir slup
bulmay saplant haline
getirdii iin, suyu
betimleme biimim sk
sk deitirecektir
Suya, onun bir paras
olacak kadar yaklamak
isteyen Monet, sonun
da kendi yzer
atlyesini kurar.

Claude Monet,
Argenteuil evresi,
1874. Berlin, Neue
Nationalgalerie Bu
resim, ikili bir yoruma
gre, lkbahar olarak
bilindii gibi, kimi
zaman da Yaz olarak
anlr. Monet, bir ann
ve bir yerin havasn
verebilme sorununa
inandrc bir zm
aray iindedir ve

bundan dolay,
betimlemek istedii
konuya gre slubunu
deitirmeye alr
Bu gz kamatrc kr
manzaras iin yeilin ve
sarnn binlerce tonunu
kullanr; gkyzn
betimlerken yumuak
bir mavinin saysz
ayrts zerinde srarla
durur.

. ' . ' - t , . ',

.> O k /

;;

'i

51

V AA D I Ci I DN KM

1874-1879

ilk koleksiyon
cular

F,

J J mpresyonisller iin gerek baar

1886 ylnda, grup olarak alklar son sergi srasnda Amerikal
byk koleksiyoncular tarafndan fark edildikleri zaman gidecek
tir. (J zamana kadar bu ressamlarn gsterdikleri ticari baar
ok azdr. Resmi Salonlarn dnda sergi aacak yer bulmak zor
dur. ancak zel galeriler yava yava sanat sahnesinde kendile
rine yer bulmaya ve kendilerini piyasada kabul ettirmeye balar.
Empresyonistlerin ilk farkna varanlar arasnda, onlarn resimle
rini. pek baarl olmasa da. Ma tesinde satmay da deneye
cek olan Paul Durard-Ruel de vardr. Durand-Ruel Manet'nin
gemite ok eletirileri 24 resmini satn alarak byk grlt
koparmt. Meslektalarnn izinden giden teki koleksiyoncu la
da grupla ilgilenmeye balarlar. Ressamlar tarafndan sevecen
likle "Baba diye arlan ve van Gogh gibi Post-Empresyonistleri yaamnda da nemli bir rol oynayacak olan Julien Tanguy
ok nldr. Gmrk grevlisi ve sanal olan Viclor Cloquet de yeni slubun yaylmas iin btn gcn kullanr. kinci
Empresyonis sergi srasnda, Drel'ni yllar snra anmsataca
gibi, tablolarn dn verip en geleneksel eletirmenlerin ve
dmanca davranan halkn fikrini deitirmeye alacak "bir
tr lavari yc dnr.

j.
' : .

'

t : :

W
-----

* o

V - r ,

-1

r
iv

a Manet'nin Paris
Muse d'Orsay'de
korunan ajandasndan
k sayfa. Ressam bura

52

ya Ocak 1872 tarihinde

Durand-Ruel'e satlan
yaptlarnn listesini
yazm.

A Paul Durand-Ruel
1910 tarihli bir
fotorafta. Sava
yllarnda Londra'ya
gitmi, orada New
Bond Streefte bir galeri
am ve sonra Paris'e
dnm olan DurandRuel, Empresyonizmin
deerini anlayan ilk
tccarlardan biridir.

Edouard Manet,
Emile Zola'nn Portresi,
1868, Paris, Muse
dOrsay. Zola Manet'y
yreklendirir ve onu
savunmak iin birok
yaa yazar. Sanat da
ona, iinde yazarn
inanla savunduu
Olympa'nn bir kopya
snn da grld bu
portre ile teekkr
eder.

18 74-1 8 7 9
* Auguste Renoir,
Victor Choquer,
1875-76, Cambridge
(Mass.), Fogg Art
Musum, Choquet
Renoir'a iki portre sipa
ri eder, biri kendisinin
br de karsnn. Arka
snda, zengin koleksiyo
nunda bulunan Eugne
Delacroix'nin yirmi ya
ptndan biri grlyor.

Y\ADIl

, -^31

DNEM

Paul Czanne, Victor

Choquet, 1876-77,
Londra, zel koleksi
yon. Choquet, grr
grmez Czanne'in
slubunun bysne
kaplr. Ona, Tanguy
Baha'nn dkknnda,
arkadann resimlerini
gsteren Renor'dr.

4 Edgar Degas,
Edmond Duranty'nn
Portresi, 1879, Glas
gow. Museums and Art
Galleries. "Ralisme"
dergisinin babas, Caf
Guerbos'nn mdavimi
olan Duranty, Empres
yonizmi takdir eder ve
savunur.

53

1874-1879
Claude Monet.
Tharnes Londra
Parlamentosu, 1871,
Londra, National
Gallery Monet
yolculuklar srasnda

S m anzaralar

her zaman suya yakn

yerler arar Londrada
Tharnes' gnn deiik
saatlerinde ve deiik
hava koullarnda
birok kez betimler.

t\: 3 N (.) Cl 10 1(I V S V A

YAADII DNEM

1874-1879

S,

m . 19. yzyln ikinci yarsnda res

samlarn. yazarlarn ve mzisyenlerin yaptlarnda ana edir.
Claude Debussy'ni La mer |Denizi gibi besteleriyle yceltilen
su, mzikte ne kar. Empresyonist resimlerde yaam bulur ve
yzyl sonu yazarlarnn kaleminde edebiyatn ufuklarn sarar.
Bu yaptlardan hibirinde b sv elementin titiz bir betimlemesi
ni grmeyiz, ama onun zn yakalama abasna tank oluruz.
Bu sanatlar ve edebiyatlar syn ayrntl bir kopyasn yap
mak istemezler, nkii Sembolist air Stphane MaJlarm'nin bi
ze rettii gibi, grsel bilgilerin, ayrntlarn arl alglamay
zorlatrr. rnein sv yzeyin titiz gzlemcisi. Ingiliz ressam
YVhistler'i alalm: 0. insann aklna sokar, betimlemez. Suyun
karsna oturur ve duyumlarm, sonradan tuvale aktarmak ze
re. zihinsel olarak sralamaya alr. Marcel Proust antsal yap
t Kayp Zamann zinde'nin kahramanlarndan biri olan ressam
Elstir kiiliini yarataca zaman YVhistler'i ve onu deniz resim
lerini dnecektir. Proust u okurken suyun bysnn, onun
bize vermeyi baard srekli deiim ve sonsuzluk anlamnda
yattn kefederiz. Su ele avuca smaz ve anlatlmas g bir
elementtir ve varoluun, yaamn sonsuzluunun aratrlmas
olanaksz derinliklerinin simgesi olmaya hazrdr.

4 Auguste Renoir.
Dalga, 1879, Chicago.
Art Institute Renoir da
suyu aratracak, ancak
Edouard Manet'nin
"Suyun Raffaello'su"
olarak tanmlad
Monet'nin baarsna
ulaamayacaktr

Gustave Courbet.
Dalga, 1869, New York,
Brooklyn Museum of
Art. Courbel, Gereki
estetie gre betimleme
zerinde srar eder ve
dalgasna, onu neredey
se elle tutulur klacak
kadar fiziksellik vermeye
alr.

T James Abbott
Whistler, Gece Manza
ras, Mavi ve Altn
Sars, 1872, Chicago,
Art Institute. Degas
Whistler'in resimlerinde
"topran suyla gizemli
kaynamasn gster
meyi nasl baardn
aknlkla fark eder.

Claude Monet.
Yeil Dalga, 1865.
New York, Metropolitan
Museum of Art
Monet suyun dilinden
anlar Bir deniz dalgas
nn iddetim ve bir
batakln uysal dinginli
ini yanstmay iyi bilir.

4 - Uf

Claude Debussy: Mzikte

Empresyonizm

54

'

dg sonatlarnda. Monet'nin ve
Whistler'in yaptlarna yaklar.
Eletirmenlerin ou besteci Cin I,; il/rr'i dinlerken. Debussy'ni
tule Debussy'ni slubunu Enp- suyla diyalog kurma ve denizin
resyoisilerinkine yaklatrmtr yerdii cokular bin trl ayrt
Onlar bir araya getiren ey bir syla notalara dntrme beceri
ann gzellii ile belli bir yumu si insan artr Bu ayn olaa
akl ve uyumu yakalama istei msr beceriyi. Monet'nin betimle
dir. zellikle mzisyen, suya ada me dilinde de buluruz.
55

1 8 J ^4 - 1 8 7 9
4 Gkyz kapaldr ve

Sisley: Pont M a rly de Su Baskm

BAYAPIT LAKI

A Y \ PITI. RI

1874-1879

gzel hava hl ok
uzak gibidir Bulutlar ve
yaylan k, atmosferi
ou kez Anglo-Fransz
ressamn resimlerinde
ortaya kan, gelenek
se) Ingiliz yaptlarn
anmsatr

Empresyonistlerin ikinci sergisinde yer alan

I87f> tarihli resim bugn Paris MisSe d'Orsay'de bulunmaktadr. Pont Marly'deki su
basknn konu alan sanatnn yapt u re
simden en inls ve baarls b.udur.

Alfred Ssley,
Molesey'de Krek
Yar, 1874, Paris,
Muse d'Orsay. Ssley,
ngiltere yolculuu
srasnda bu byleyici
nehir manzarasnn da
aralarnda bulunduu
bir dizi resim yapar.

M Ingiliz kkenli olan

Ssley. ak havadaki ilk
aratrmalardan itibaren
Empresyonistlere katlr
Onun asl ilgisi, ou
kez melankolik
vurgularla betimledii
manzaraya yneliktir
1876 ylnda Marly'y
altst eden su basknla

56

r ona, k etkilerini ve
sudaki yansmalarn
temel ald bir dizi
yapt iin ilgin ipular
sunar. Bu dnemin
resimlerinde, su
ktlesinin akkanln
vermeyi salayan hzl
ve paral fra vurular
egemendir

Piskoposun
kametghndan
Grlen Salisbury
Katedrali, 1823,
Washington, National
Gallery. Yzyl bann
nl manzara ressam
Constable, Sisley'yi
etkileyen Ingiliz ressam
lardan bindir

57

gibi, kar da k yansmasnn b

tn ynleri) le incelenmesi iin ilgin pular verir. Kar, gkyz
nn yansmalarndan ve renklerden kaynaklanan saysz lon e
itlemeleriyle \e zerinde kald biimlerle oynama olana ta
nr. Claude Monel ve Sisley karla kapl krlarn by sne kaplr
lar. Pissarro ve Caillebolle karn kent zerindeki etkilerini al
may yelerler. Her durumda haar oran ok yksektir. Alfred
iley in, gri ve mavi fra vurularyla kirlenmi beyazn fark
edilmesi zor ayrtlar zerine kurulmu manzaralarnn melan
kolik ve iirsel bir havas vardr ve ou kez hilik iinde yitip gi
den. sonsuz bir beyazlk iinde koyu lekeler olarak kalan kk
figrler dikkt eker. Her zaihan bava grnmlerine dikkat
eden Monetnin zmlemesi daha derindir: sanat, kar btn
ynleriyle ve gnn deiik saatlerinde inceler ve daha karmak
bir renk dizisi kullanr. 1879 ile 1880 yllar arasndaki kta Se
me Nehri donup kylarndaki yerleimler iin korkun sonular
dourunca Monet bu frsat karmaz ve buzun soukluunu ve
sessizliini: sel felaketlerine yol aan ar erimenin bytik zn
tsn yanstan bir dizi resim yapar.

Camille Pissarro,
Aa Normood, Kar
Etkisi, 1870, Londra,
National Gallery Sava
srasnda Ingiltere'ye
kaan Pissarro, bu du
rumdan yararlanarak,
deiik iklim koullarn
da Londra evresinin
resimlerini yapar
4 Alfred Sisley,
Louvecienres'de Kar.
1878, Paris, Musee
d'Orsay. Sahnenin
belirgin perspektif
dzeni yolun kenarn
daki iki duvar zerine
kuruludur Sisley her
eyi sarp sarmalam ve
gg bile kaplam olan
beyazn fark edilmesi
zor ayrtlar zerinde
baaryla oynar

Camille Pissarro,
Opera Bulvar, Kar
Etkisi, Sabah, 1898,
Moskova, Pukn
Mzesi Olduka ge
tarihli olan bu yapt,
Pssarro'nun Paris'e

adad bir dizi

manzara resmine aittir.
Sanat, souk bir k
sabahnda, bulduu kar
ya altndaki kentin
havasn baaryla
betimler.

4 Claude Monet,
Saksaan, 1869, Paris,
Muse d'Orsay
Monet'nn en srsel
resimlerinden biridir
Henz ok gen oimasna karn, bir ann
duyumlarm yakalama
daki ustaln gsterir

58

Gustave Caillebotte,
Karla Kapl atlar,
1878, Paris, Musee
d'Orsay. Karl bir gnde
karakteristik atlaryla
yakalanan byl bir
Paris manzaras.
Sahnenin bak as
ok yenilikidir

59

1 8 74- 1879
4 Camille Pissarro,
Pomose Yaknnda
Fabrikalar, 1873,
Sprngfeld, Museum of
FneArts Corot'nun
rengin kullanm
konusundaki dersinin
ans aka grlse de,
konu olarak tten
bacalaryla bir fabrika
nn seilmesi ok yeni
dir. Paris evresinde
oluan sanayi manzara
s Pissarro'nun resim
aratrmasnn merke
zinde yer alr Sanat
toplumsal sorunlara
duyarl olduu iin
sanayilemenin zc
ynlerine ve alt
toplumsal snflarn
dlanmasna birok
tuval ayrmtr.

Teknolojik
gelime

A Zamann bir
fotorafnda, Paris
yaknlarndaki Ose
Nelri zerindeki sanayi
trafii Nehir tamacl
demiryolunun zafer
kazand dnemlerde
bile ok yaygndr.
Fotoraftaki gibi ticari
eya tamakta kullan
lan dz kayklar Paris'in
lkenin geri kalan
ksmyla balantsn
salamaktadr.

Dnemin bu bask
snda, Fransz demiryol
lar tarihindeki en
nemli olaylardan biri
olan. Pans-Strasbourg
demiryolu hattnn
al grlmektedir.
Yeni hatlarn yaplmas
ulusal gurur kayna ve
mparatorluun
propaganda aracyd .

u,

/lnc Napolon dneminin birinci

aamas, Fransa i?i byk bir gelime dnemi olur mparator
yci bankalarn yan sra yeni ve gittike daha modern sanayile
rin kurulmasn da destekleyerek ekonomik ve teknolojik gelime
yi ileri gtrr. letiim ve ticaretin gelimesi iin kanlmaz
olan demiryollarndaki byme ok nemlidir. Fransz demiryolu
ann genilemesi birka yl iinde 3.68ten 17.92-1 kilometre
ye ular. zel mlkiyete ail olmasna karn, demiryollar impa
ratorluk erkinin balca propaganda aralarndan biri haline ge
lir. Birliklerin hzla yer deitirmesini, silahlarn ve sava malze
melerinin tanmasn kolaylatrd iin trenlerin savala da
nemli bir rol vardr. Sanayi retiminde, hammadde aranmas
ve buna bal olarak madenlerdeki kazlarn artmasnda teknolo
jik gelimelerin etkisi byktr. Bu gelimelerin ardndan sanayi
retimi hissedilir biimde artar, ancak bunun nimetlerinden ya
rarlananlar yalnzca orta-yksek snflar. Toplumsal sorunlara
duyarl olan aydnlar, yazlarnda, sefil yaamlarn srdrebil
mek iin gerekli olan birka Frank kazanmak tgruna kabul edi
lemez alna koullarna katlanmak zorunda kalan yoksul snf
larn skntlarn dile getirirler. Romanlarnn sayfalarnda dne
min kark Fransz toplumnun btn katmanlarn anlatan
Emile Zolann tutkulu yaknmalar da dikkat ekicidir.

1868'de Sant-Lazare
Istasyonu'ndan grlen
Hiios, Pont de lEurope. Paris, Bibliothque
Historique de la Ville de
Paris. 1863-68 arasnda
yaplan Pont de
l'Europe, dnemin
mimarlarnn gzde
malzemesi olan demir
den yaplm ktlesini
betimlemekten bkma
yan ressamlar ve foto
raflar bylemitir

a Gustave Callebotte.
Pont de l'Europe
zerinde, y. 1876-80,
Fort Worth (Texas),
Kmbell A rt Museum
Paris'teki bu kprnn
birok resminden

60

Y A AD!l DONEM

YAADII DONEM

1 8 74- 1 8 7 9

biridir. Callebotte,
her zaman olduu gibi,
ereveyi arkadan
grnen adam ve metal
yap zerinde daralta
rak, cesur bir bak as
kullanmtr

61

1 '8 7 4 - 1 8 7 9

1 7*4 - 1 8T7 9

IHY 1.1.1<1V AV a

IM VI .1.1cl VAS l

M onel: Saint-Lazare Gar

1876-77, Cambridge
(Mass.), Fogg Art Mu
sum Monet renlerin
koyu ktlesi ile ondan
kan dumanlarn hafif
lii arasndaki kartlk
tan ok etkilenir

Saint-Lazare Gar Batiynolles blgesinde,

Pont de FEurope yaknndadr. Monct 1876
ile 1877 yllar arasnda bu istasyona adad
bir dizi resim yapar ve Empresyonistlerin
nc sergisine bu resimlerin yedi tanesiy
le katlr. Bunlarn en nllerinden biri bu
gn Paris Mtse d'Orsay'de bulunan ve bir
trenin geliini betimleyen resim dir. Monet'nin ilgisi deiryollarndaki gelimenin
yol al toplumsal alkantlardan ve geli
meden ok. lokomotiflerden kan buhara ve
dumana boulmu modern demir ve cam mi
marisiyle Saint-Lazare Garna yneliktir.

Claude Mnet.
Sa/nr- Lazare stasyo
numda Pont de
l'Europe. 1876-77,
Paris, Muse Marmottan. Trenlerin buhar
istasyonun evresine
yaylr; evlen, kpry
ve Paris'in sokaklarn
perdeler

Edouard Manet,
Demiryolunda.
1873-74, Washington,
National Gallery of Ar.
Manet'nin demiryoluna
adad resmi ok
zgndr. Ressamn
bak n plandaki iki
figre younlar
Parmakln gerisindeki
Saint-Lazare istasyonu
ise yalnzca trenlenn
kard youn
dumanla betimlenir

62

63

V\ AI)I("iI DONEM

1 8 7 4 - 1 87 9

B ulvarlarda
gezinirken

C3dokuzuncu yzyln kinci yansnda

Paris'in grnm deiir. III. Napolon'n isteiyle yrtlen
almalar kent dzenini altst eder. Kentin yeni yziinii tasarla
ma. almalar ynetme ve denetleme grevi Seie Vinlisi Baron
Hausmann'a verilir, imparator. Paris'e bir imparatorluun ba
kentine ve saraynn byklne yarar bir grnm vermek
ve. daha (la nemlisi, gemite halk ayaklanmalarna sahne olan
ortaa mahallelerinin halkn barikat kurmasna uygun dar so
kaklarn ortadan kaldrmak ister. Bbylcce. bugn de Paris'in ya
psn ralayan geni caddeler olan bulvarlar ortaya kar. Ancak
ayaklanmalardan korunma giriimi baarszlkla sonulanr:
IB7I ylndaki bilmemkac halk ayaklanmas imparatorluun
son izlerini de silip sprecektir. Paris kenti. Haussmann' sk
denetimi altnda byk bir antiyeye dnr. almalar sra
snda 20.000 eski bina yklr. 40.000 yeni bina yaplr. Yeni
kprler tasarlanr, yeil alanlar yaratlr, pazar yerleri ve zarif
tiyatrolar kurulur. Gazl aydnlatma btiin kente yaylr: Sokak
lara yirmi binden fazla fener konur: boylere Paris byleyici bir
klar kentine dnr ve btn Avrupa kentleri tarafndan en
ok hayranlk duyulan ve taklit edilen bakent olur.

A Dnemin bir foto

rafnda Haussmann
Bulvar. Haussmann'n
Paris'indeki lksn
arkasnda karanlk bir
grnt gizlidir Kiralar
neredeyse k katna
kar; kent merkezinde
bir evde oturmaya gc
yelmeyen daha az
varlkl snflar kentin
hznl ve salksz
kenar mahallelerine
snrlar.

Camille Pissarro,
Geceleyin Montmartre
Bulvar, 1897, Londra,
National Gallery Paris'in binlerce
zerine byleyici bir
bak. Pissarro Parisin
elence merkezi olan
Montmartre mahalle
sindeki ltl gece
yaamn betimler.

4 Auguste Renoir,
Le Granci Boulevard,
1875, zel koleksiyon.
Geni bulvarlar,
genelde kent manzara
sna pek ilgi duymayan
Renoir' da byler.
Grup ressamlarnn
Paris'in yeni bulvarlar
na adadklar resimle.'1
says oktur

64

1 8 7 4-1 8 7 9

YAADII DNEM

'
g

< Claude Monet,

Les Boulevard o'es
Capucnes, 1873.
Kansas City, NelsonAtkins Museum of Art
Monet bulvarn manza
rasn bir binann
stnden gzlemler
Fotoraf sanat ressamIara yeni bak? alarnn
kullanmn retmitir
Haussmann tarafn
dan alan bulvarlardan
birinin grld bu
fotoraf, Monet'nin
kentin bulvarlaryla ilgili
manzaralarnda ortaya
koyduu bak asna
ok yaklar.

Caillebotte: Yamurda Bir Paris Soka

Custave Caillebotte Empresyonistlerin iincQ sergisine bu byk boyutlu resim le
(212.2 x 276.2 cm.) katlr. Chicago Art lsllute'da bulunan 1677 tarihli resim, sanat
nn bayaptlarndan biri saylmaktadr.

a Resimde bir ift

ka noktas zerine
oturtulmu karmak
bir perspektif dzeni
vardr. Fener sahneyi
ikiye bler, soldaknde
kedeki binann
izgileri sahnenin
derinliini belirler,
sagdaklnde ise bize
doru ilerleyen n
plandaki iki figr,
bak ufuk zerinde
durdurur,

Sahnenin bakahraman yamurlu bir

gnn havasdr Islak
yol, gri gkyz, nemli
hava ve her eyi sarp
sarmalayan metalik k
Kt havaya karn

66

yaam durmaz ve
Parisliler, emsiyeleriyle
yamura meydan
okuyarak, bulvarlarda
gezinti yapmaktan
vazgemezler

T Gustave Caillebotte,
te Pont de l'Europe,
1876. Cenevre, Petit
Palais, Muse d'A rt
Moderne. Caillebotte
kent grntlerini ok
sever. Kprnn pers
pektif ka zerine
oturtulmu olan bu gz
alc resim nldr.
Seilen bak as,
yaratt etki, yola
den glgesiyle ikiye
katlanan korkuluun
metal zgarasnn
ritmini vurgular

YAADII I)N KM

1874-1879

Modern yaam '

audelairc'in kendi ann sa_

atnn kahraman olmasn diledii modernlik. Empresyonistlerin aralrnasnn merkezinde yer alr. Onlarn
resimleri bize zamann toplumuyla ilgili srad bir bak
sunar ve sosyal bir snfn, kentsoylularn portresini verir. Kem
yaamn kuatan ve gittike derinleen toplumsal sorunlar, gru
bun ressamlarn ilgilendirir gibi grnmez. Onlarn dikkati daha
ok sosyete yaamna: tiyatrolara, kafelere. moda atlyelerine ve
kendilerinin de ait okluu kentsoylu snfn gndelik yaamna
yneliktir. Onlarn resimlerinde Paris'in en canl ve gleryzlii
havas solunur. Varoluun en hznl ynleriyle ilgiii dikkatli ve
derinlemesine bir aratrmay gsteren tablolar yok denecek ka
dar azdr. Siyasal ve sosyal adan ok etkin olan yazarlarla
dost olmalarna karn, grubun ressamlar kentin en karanlk
ynleri iin asla zel bir dikkat gstermeyecek ve gerek bir sos
yal yaknmann balatcs olmayacaklardr. Ancak birou zel
yaamlarnda sosyalist fikirlere sahip olduunu belirtir ve Emile
Zola'nn. cn altsnflarn kabul edilemez yaam koullan, onlarn
sefaleti ve yaylmakta olan ahlak bozukluu hkkndaki gerek
aratrmalar olan yaptlarn byk bir ilgiyle okur.

a 1875 modasna
uygun giysi modelleri.
Empresyonistlerin tab
lolarndan giysilerdeki
slup gelimelerini
izleyebiliriz.

Edgar Degas, tes

Ambassadeurs algl
Kafesinde. 1875-77,
Lyon. Muse des
Beaux-Arts. Champs
Elyses'de zengin
kentsoylularn devam
ettikleri en nl ak
hava kafeterinde
birindeki cokulu bir
elence akam.

< Edgar Degas. New

Orleans'taki Bir Bro
dan Portreler. 1873,
Pau, Muse des BeauxArts. Amerika'da Degas
ailesinin sahip olduu
broda herhangi bir
alma gn.

Gustave Callebotte,
Parke Kazyclar, 1875.
Pans, Muse d'Orsay.
En ar ilere de bir
bak atmasna karn
ressam n zorluun
dan ok. demenin
perspektifine ve
figrleri yalayp geen
a ilgi duyar gibidir

68

1874-1879

YAADI Ol DN HM

A Berthe Morisot,
Ayna, 1876,
Madrid, Museo
Thyssen-Bornemisza.
Kentsoylu bir kadnn
yaamna kadnca bir
bak sunar. Ressam,
nazik fra vurularyla
srlen beyaz rengin
tonlar zerinde
oynayarak, gnlk
mahremiyet anlarn
betimlemekten
holanr

1874-1879

Nll

Gsteri balyor

I U I Cl V S V

M,

.odern bir Babil." sava yllanda Paris, kail Prusya basn tarafndan, aalayc bir ifadey
le ite byle tanmlanr. PrusyalIlar haksz deillerdir: iikii
klar kenti II). yii/.ylda kesin olarak elencenin ve kltrn
bakentidir. Tiyatrolar, algl kafeler. dans salonlar, sirkler, hi
podromlar yaplr. Parisliler oyuna baylr, onu en nl tiyatro
salonlarnda ararlar; bu salonlarn en lks I873 sonbaharnda
bir yangnla ortadan kalkarak olan Opera'dr. Zamann tiyatrola
rnn havas Empresyonistlerin, en bata da elence dnyasn,
balerinleri, dans hocalarn ve orkestralar betimlemeyi seven
Edgar Degas'nn yaptlarnda yeniden hayal bulur. Dans okulla
rna adad ok sayda nl yapt bulunan Degas'nn ilgisi be
timlenen balerinlerin kiilii zerinde durmaz: bak nadiren bir
yz veya bir ifade zerinde durur. Ressam eken eyler disiplin
li hareketler ile danslarn vcutlarnn
kvrlmalardr. ou kez balerinlerin ken
diliinden hareketleri, dans kurslar ve tivatro oyunlar srasnda gftzlemlenn sah
neleri atlyede zenle alan sanatnn
anlarndan ve imgeleminden doar.

Edgar Degas, Siyah

Eldiven, algl Kafe
arkcs, 1878,
Cambridge (Mass.),
Fogg Art Museum.
Degas kalelerdeki ark
clarn hareketlerini ve
davranlarn yakalar

Henri de ToulouseLautrec. Jane Avril,

1893, zel koleksiyon.
Toulouse-Lautrec yzyl
sonu elence merkezi
Paris'inin airidir Jane,
gerilim ykl danslar
yznden, bir patlayc
madde gibi "M elinite"
adyla anlan nl bir
kabare yldzdr.
Kltrl bir kadndr ve
Lautrec'in sanatn
anlayabilecek
dzeydedir.
Edgar Degas, Yldz.
1876-77, Paris, Muse
d'Orsay. Georges
Rivire, Degas'nn
"pastelim grdkten
sonra Operaya gitme- '
rnize gerek kalmaya
cak," der. Degas birka
izgiyle bir balenin
atmosferini ve kumpan
yann yldznn zarafeti
ni tam olarak vermeyi
baarr.
4 Auguste Renoir,
Balerin, 1874,
Washington, National
Gallery of Art. Degas
eyleme ncelik verirken
Renoir poz veren birinin
portresini seer ve onda
dansnn zarafetini
vurgular. Leroy
"balerinin bacaklar
giysisinin tl gibi
uucudur, diyecektir

18 74-1879

Gzeller gzeli Sarah

Bernhardt bir portre
fotoraf iin poz
veriyor Oscar VVlde
tarafndan ''Tanra'1
adyla anlan Sarah
Paris sahnelerinin
primadonnasdr

Sarah ve tekiler
1872 ylndan 1880 ylma knlar
Conelle Franaise'ln yldz olan
Saral Bemlardt. Kactne'i Mini
ni Alexandre Dumas'nn Kanelyul kutl il yaptlarn baaryla
oynar. "Tanra" Paris sahnelerlir tr/.n yian tek yldz deil
dir. Gsteri dfnyas kadnlara all ir: As ya da ok yetenekli aktris
ler. balerinler ve kibar fahieler,
sahnelerde ve pnlk haberlerde
yer almak iin kanrgahsz hir sa
van iinde. Parislilerin gnlilnu
fe,letmek iin yarrlar

V VS Al) DN KM

4 Edgar Degas,
Fernando Sirkindeki
M isi La-La. 1879,
Londra. Tate Modern
Bu, bir sirk gsterisinin
grkemim betimlemek
iin ok yeniliki bir
plandr. Femando en
nl yerleik sirklerden
biridir; 30'lu yllardan
itibaren gezici sirkler de
yaygnlamaya balar.

J[ 8 7 4 -1 8 7 9

1 8 7 4 - 1 879
-4 Degas, her zaman
olduu gibi, karmak
bir kompozisyon se
mitir Derslik kaamak
bir bakla grlr
Duvarlardan biri bitiik
teki pencereli bir dersli
e alan bir kapyla
kesilir. Bakmz, gr
alann kapatan n
plandaki figrden hare
ket ederek sahnenin,
balerin srasyla vurgu
lanan perspektif izgisi
boyunca ilerler

Degas: Dans Snf

1873 ylnda balanp 1876 ylnda bitirilen
ve Paris Muse d'Orsay'de bulunan bu tablo.
Degas'nn dans derslerini konu ald resim
lerin en nlsdr. Yapt, nl dans ret
meni Jules Perrot'va adanmtr.

Gen balerinler
dalgndr. Degas
elenceli bir bakla
onlarn fazla zarif ve
ho olmayan hareketle
ri zerinde durur;
balerinlerden biri tam
srtn karken
yakalanr; snfn br
ucunda bir bakas
sert bir hareketle
boynundaki siyah
kurdeiey dzeltir.
Kimi koluna bakar,
kimi sandaki iei
dzeltir; pek az
retmenin dersini
dinlemektedir

Edgar Degas,
OnDrt Yandaki Bale
rin in D n alma,
1879, Paris, Muse du
Louvre. Degas, hareket
halindeki makineler gibi
inceledii balerinlerin
hareketlerine younla
r. Onlarn zayf vcut
laryla yaptklar kvrl
malar ve esnek hare
ketlerdir ressam eken
Degas'nn atlarn drt
nala komas zerinde
yapt almalar ile
balerinlerin admlar
zerinde yaplanlar ara
snda bir fark yoktur;
her iki konuyu inceler
ken iinde bulunduu
ruh durumu ayndr.

< Degas kompozisyo

nu kenar ayrntlaryla
zenginletirir: bir szgeli kova, btnyle
ereveye girmeden,
tablonun sol kesini
doldurur; merakl bir
kpekk n plandaki
balerinin bacaklar
arasndan kar ve
neredeyse kahverengi
demeyle kaynar.

___

___
33

<r.
>

HAYATI VK YAPI TLARI

_P8 7 4 - 1 8 79

N at rm o rtlar

J Jdouard Manet. natrmort irntl "re

sim sanatnn mihenk ta olarak tanmlar. Gemiin ustalarnn
verdikleri rnekleri dikkatle inceleyerek ok sayda natrmort
yapar. ler zaman Manefnin yapln sert biimde eleirmi
olan resmi eletirmenler de onun hu alandaki ustaln kabul et
meye ve vmeye hazrdrlar. Manefnin yapt natrmortlarn
gzellii yadsnamaz. 0 bir meyvenin yalnln, bir kabuun ni
teliim. bir ta yapran hafifliini, 17. yzyl geleneini anmsa
tan, ama yerletirmede son derece modern olan yaln ve temel
kompozisyonlarla vermeyi bilir. Empresyonistler arasnda kendi
lerini b tre verenler de oltr. aa tlaha az utkuyla. Natrmort
daha az masrafl ve modellerden laia kolay kullanlabilen, dei
ik kompozisyonlara uyarlanabilen, gemiin ustalary la boy l
meye izin veren ve luun da tesinde ticari baars kesin
olan bir trdr. Sanatlarn, kendi eilimlerini ve beenilerini
ortaya koyarak, konuya getirdikleri yorumlar farkldr. Mort.
Manefnin lmll ve degeliliinden uzak, bol renkli, zengin
kompozisyonlar yeler. Degas asla bunlardan yapmaz, ama
portrelere ve baka trden sahnelere ok gzel natrmortlar yer
letirir. Renoir. kendi fra vuruuna uy
gun den gsterili iek demetleri yap
may sever.

4 Edgar Degas.
Krizantem t/azotu
Kadn, 1878, New
York, Metropolitan
Museum of Art Kadn
ve iek demeli barol
iin ekiirler

74

Edouard Manet,
Kukonmaz, y. 1880,
Paris, Muse d'Orsay.
Manel ge dnem
natrmortlarnda ok
kiisel bir sluba ular;
mrnn Paris'ten
uzakta geen sor,
yllarnn acsn anlatan
nemli, sessiz ve yaln
kompozisyonlar yapar.
Manet. en derindeki
zlerini yakalayarak,
nesnelerin dokunsal
nitelii zerinde
younlar.

Edouard Manet,
Sombal, 1868,
Shelburne, Shelburne
Museum. Masann
derinliim belirtmek
iin apraz konmu
baa dikkat edin.

HAYTI VE U ITI, \ RI

Jean Baptste
Chardin. Ppolu
Natrmort, y. 1737,
Paris, Musee du Louvre.
Louvre'da bulunan
resimleri deerlidir
18. yzyln ilk yarsnda
alan Chardin, en
beenilen ressamlar
dandr. Bu trde kendi
ni snamak isteyen
19. yzyl sanatlarnn,
Chardin'in gz alc
natrmortlarnn mo
dernliinden ve parlak
lndan renecekler:
ok ey vardr

A Frdric Bazille,
iek almas, 1866,
zel koleksiyon
Bu resim, Manet'nnkileri ve Monet ile
Renoir'n ilk denemele
rini izleme olana
bulan Bazlle'in yapt
ilk natrmorttur.
4 Claude Monet,
iekler ve Meyveler,
1869, Los Angeles,
Getty Musum Monet
her zaman olduu gibi
dikkatim, beyaz rtye
vuran, ieklerin renkli
ta yapraklarn parla
tan ve meyvelerin
oylumunu belirginleti
ren a yneltil

iy V T i l l V A

Nler

3
I ,L V A V 11

I debiyat ve sanat eletirmeni Th

ophile Gautier. 1863 tarihli bir yazsnda nlerin -doal olarak
akademik, idealletirilmi olan plan- "resimdeki deerinin,
kontrpuanm mzikteki deeriyle ayn, yani gerek bilimin temeli
olduunu" savunur. Gelenek grenek ve geici modalardan insan
figr almas, komple sanatlar yetitirme kapasitesine sahip
tek almadr. "Gerektir, gzeldir, sonsuzdur." Resmi eletiren
ler Gaulier'nin yargsn paylarlar, yalnzca Courbefnin dostu
ve gereki bir sanatn savunucusu olan sosyalist filozof Proudlon "biime tapnma" olarak tanmlad hu sanata kar kar
Sanat eitiminin plan stnlk kazanmasna katks az deil
dir: akademik eitim, canlsndan kopya edilen, ancak klasik ku
rallara uygun olarak idealize edilmi insan figr almasna
dayanr. Kopya edecek gzel bir model bulabilmek, mesleinde
ilerlemek isteyen bir sanat iin iyi bir admdr. Modelleri hibir
idealletirmeye gitmeden gereki biimde betimleyerek akade
mik n kavramnda devrim yapanlar Courbet ile Manel olacaktr.
Onlarn resimlerinin yol at skandali byten, n derece aka
demik bir konu olan plak kadn figrnn varldr.

A Gustave Courbet.
Papaanl Kadn, 1866,
New York, Metropoli
tan Museum of Art.
Gerekiliin babas
bile akademik plan
bysne kaplr.

76

A Gustave Caillebotte,
Divndaki N,
1880-82, Minneapolis.
Minneapolis Institute of
Art. Burada idealize
edilmeden betimlenmi
modern bir Vens
grlmektedir.
Paul Czanne.
Ykananlar, 1874-75.
New York. Metropoli
tan Museum of Art.
Manzara iindeki plak
temas, Cezanne'n
aratrmasnn merke
zinde yer alr

Frdric Bazille,
Giyinen N. 1869-70,
Montpellier, Muse
Fabre. Salon jrisini
kandrmak iin yaplm
bir resimdir Egzotik ve
uzak yerleri konu alan
n, insanlarn houna
gider, skandal yaratmaz
ve ressamn, deerli
Dou kumalarn
resmetmedeki ustaln
gstermesine olanak
verir. Ancak jri bu
yapt geri evirip
Bazille'in nerdii ikinci
bir resmi kabul
edecektir.

Auguste Renoir.
Gnelenen N,
1875-76, Paris, Muse
d'Orsay. Geleneksel n
temasna bir meydan
okuma niteliindedir.
dealletrilmeden
resmedilmi kadn
bst, doal n
etkilerinin aratrlmas
iin gzel bir frsat
sunar. Eletirmenler
bu tr denemeleri,
zellikle akademik
deerlendirmede
bylesine yksek yeri
olan bir konuya
uyguland zaman
kesinlikle onaylamazlar.

Auguste Renoir.

Siehir Kysnda Yemek.

v.l87. Chicago. Ari Institute

Byl bir bulu

D.

agerre 1839 ylnda, geree bak

deitirecek bir devrimci buluu kamuoyuna duyurur: Fotoraf.
Sanatlar tarafndan nce bir rakip gibi alglanan ve kukuyla
baklan fotoraf makinesi, ksa srede deerli bir alma arac
olur. Barbizon ressamlar, manzaraya uygulanan yeni sanaln
gizlerini kefetmek iin, fotoraflar atlyelerine arrlar. De
lacroix ve Courbet ondan yararlanrlar. Empresyonistler de fo
toraf grntsn geni lde kullanrlar, Fotoraf an yakala
ma, gkyznn ayrntlarn, k kaynann geici etkilerini k
t zerinde saptama gcne sahiptir. 60i yllarda ok yaygn
olan sanayi konulu fotoraflar konularn seiminde byk at
ma yaar. Portre sanat da. kentsoylu i meknlar, ak havada
kadn gruplar, dostlar arasndaki sohbetler gibi tval zerindeki
benzer konular iin temel bir rol oynar. Portre fotoraf portre
resmini tahtndan indirme tehlikesini dourur. Aslnda uzun otu
rumlarn iirnii olan pozlarn grnteki doall ve grnt
nn geree yaknl hoa gider. Portre fotoraf ise herkesin
yaptrabilecei bir eydir, bir tablo ya da minyatr gibi pahal
deil, grece abk ve ok modadr. Fotoraftan yararlanmay
kabul eden sanatlarn says ok fazla deildir. Fotoraf maki
nesi kullanmann ateli savunucusu olan ve kendisi de bazen bu
yeni sanat deneyecek olan Degas hu ii birok kez yapar.
Lamberto Loria,
Motulu gen kz,
1891-98, Roma, Museo
Preistorico ed Etnogra
fa ) Lugi Pigorin.
Bilimsel alanda da
fotoraftan byk
lde yararlanlr.
Yzyln ikinci yarsnda
ok yaygnlaacak olan
antropolojik almalar
daki kullanm ilgintir.
ok uzak kltrlerin
grntleri kamuoyun
da ok tutulur.

80

I\!IN (Kl I D K T V V A

YAADII DONRM

1 8 7 4 - 1 879

A 1845'lerde
Reading'teki William
Henry Fox Talbot'un
ekibi. Fotoraf
sanatnn ncs olan
Talbot, Daguerre'm
buluunu yetkinletirir
Bu ilgin grntde
onu yardmclaryla
birlikte ak havada
fotoraf ekerken
gryoruz,

Nadar olarak tannan

fotoraf Flix Tournachon ve kars bir
uutan nce balonda
poz veriyorlar. Nadar,
dnemin en nl
fotorafsdr.
< Nadar, Paris'in
merkezinin havadan
grn. Jules
Verne'rin nl Aya
Yolculuk yaptnda sz
edilen "havac" Nadar,
ressamlara kenti
betimleyebilecekleri
yeni bak alar
aramay retir Monet,
bir yapnn tepesinden
bakarak yapt Paris
bulvarlar manzaralarn
da, onun derslerinden
yararlanr.

Adolphe-Eugne
Disdri, Balerinli
Kartvizitler. Sunlar
kartvizit boyutunda
fotoraflardr. Disdri
birbirini izleyen ve
hareket ediyor izlenimi
veren pozlarda betimle
nen kiilerin dizileriyle
byk baar kazam
Bu baletin, "Opera'nm
bacaklar" dizisine
aittir

Lewis Rutherfurd,
Ay, 1865, Paris, Muse
des Techniques.
Fotoraf yeni yollar,
beklenmedik
perspektifler aar
rnein astronomide
geleneksel aletler, ayn
yzeyinin aratrlmasn
kolaylatran kayt
cihazlaryla donatlr
Bunun gibi grntle
rin sradan insanlarda
yaratt heyecan
tahmin edebiliriz.

1 8 7 4 - 1 8 7 9 __
4 Mzisyenlerin balarzerinde bilinli olarak
ikinci plana itilmi
balerinlerin bacaklar ve
ttleri hareket eder.
Degas fotoraf fikrine
ok yakn, zgr bu
plan arar ve, sahnenin
bakahramanlar olan
balerinlerin balarn
kesmekten ekinmez.

Degas: Opera Orkestras

187(1 tarihli yapl (Paris. Musfie d'Orsay),
sanatnn, fagot alan dostu Desir l)ihau'ya bir armaandr. Onu tek bana
betimleme tasarsndan vazgeen Degas.
mzisyeni daha karmak bir sahneye
yerletirmeye karar verir. Opera'mn gi
zemli akndan bir an betimleyen resim.
Degas'nn fotoraf sanatndan gelen ba
k alarn yelediini aka gsterir.

A Yapt, n planda
fagot alan Dsir
Dihau'nun portresi
olarak doar, ancak
tiyatronun btn
orkestrasn kapsayan
zengin bir kompozisyo
na dnr. Degas,
alglar zerinde
younlam olan
mzisyenlerin ifadeleri
zerinde durur Besteci
Chabrier gibi bazlar
Opera'mn nl
smalar; bazlar da
Degas'ya poz vermek
in gelen dostlardr.

82

T Edgar Degas.
Orkestrann
Mzisyenleri, 1870-71.
Frankfurt, StSdelsches
Kunstinsttut. Degas
byk bir zgnlkle,
alglar zerine eilmi,
arkadan grnen
mzisyenin ban n
plana koyar ve deal
olarak sahneyi iki ayr
paraya bler

BAYAPI TLARI

BAYAPITLARI

1 8 7 4 -18 7 9

Gustave Caillebotte,
Bir Balkonun Parmakl
ndan Grnm,
1378-79, zel
koleksiyon. Fotoraf,
sanatlarn baklarn
azmsanmayacak
lde etkileyen yem
ve byleyici planlar
sunar. rnein
Caillebotte kentin
grnne hep
deiik alardan bakar
Paris bir parmakln
giriik bezemeleri
arasndan da
yakalanabilir.

83

II A V ATI VH YAPITLARI

1874-1 8 7 9

Em presyonist kadnlar:
Cassatt, Morisot, Gonzales

v3ndokuzuncu yzylda kendilerini sanaa adayan kadnlarn says oktur. ou kez basit bir bo za
man deerlendirme sz konusudur, ancak bazlar iin resim ve
heykeltralk gerek bir meslek olur. Berthe Moriso. Mary Gas
sali ve Eva Gonzals Empresyonistler arasnda kendilerine uy
gun bir ortam bulurlar. Bunlardan. Manel'nin yengesi ve Gorot'nun rencisi olan birincisi, grubun, erkek meslektalaryla
ayn dzeyde, balca temsilcilerinden biri olur. Avrupa'da gezide
olan gen Amerikal Mary Gassatt Degas'nm rencisi olur ve ke
sinlikle kiisel slupta yaptlar verir. Dram yazar Emmanuel
Gonzals ile bir (kadn) mzisyenin kz ve en az tannanlar olan
Eva Gonzals. Manet'yi kendisine retmenlik yapmas iin ikna
eder ve onun izgisini ve fra vuruunu alr. ama. ne yazk ki, z
gnln alamaz. Yksek sosyetenin kz, gen Berthe Morisol'nun birinci Empresyonist sergiye katlmas kamuoyunu ok
etkiler. Kadn oldug in zaten kukuyla baklan ressam baar
ya ulamak iin zorlu bir yol seer ve zamannn en ok eletiri
len grubuna katlr, uichard. Bcthc'nin annesine yazd bir
mektupta, "deliler arasnda zarar grmeden yaanmaz. dek.

84

4 Berthe Morsot ve
ailesi. Bougival
parknda I880'de
ekilen bir fotorafta.
Berthe, Aralk 1874'te,
Edouard'n kardei
Eugene Manet ile
evlenir Kaynbiraderi
nin onun yaamnda ve
sanatsal oluumunda
nemli bir rol vardr
Berthe Morisot.
Safr/amba Oyunu.
1873. New York, zel
koleksiyon. Yapt,
Berthe'nin katlmasna
kar olsa da, resmi
1874 sergisi iin ona
dn veren Manet'ye
aittir. Resimde kz
kardei Edma ile onun
kz grlmektedir

im vnj.iti v < a a x v m

1 8 7j4_- 1 8 7 9

A Mary Cassatt, Mavi

Koltuktaki Kz ocuu,
1878, Washington,
National Gallery of Art
ABD de Pittsbug'da
zengin bir bankerler
ailesine doan giriken
Mary, resmi tn yeni

esin kaynaklar aramak

zere Avrupa'da
yolculua kar deal
ortamn Paris'te
arkada, retmem ve
danman olan Edgar
Degas'nn yannda
bulacaktr.

< May Cassatt,

Franois Kucanda
Siyah Kpeiyle,
y. 1880, zel koleksiyon
Mary evlenmez, ocuu
da yoktur, ama sk sk
ocuklar betimler.
Resimlerinde Degas'nn
retisi, o zamanlar ok
yaygn olan Japon
sanatnn sentezi ve iki
boyutluluu grlr.

A Eva Gonzals,
Thtre des Italiens'de
Loca, 1879, Paris,
Muse d'Orsay
Gonzals'm asla
bamsz kalamad
Manet'nin yaptnn
ans aka grlr
Renk paleti de hayran
kald ustasnn resim
lerini artrr

85

1874-1879
4 Camlle Corot,
Frtna, 1865-70, Paris,
Musee du Louvre.
Berthe, ilk retmeni
olan Camille Corot'dan
manzara trne olan
tutkuyu ve zgr fra
kullanmn alr. Zama
nn en iyi salonlarna
devam etmesi onu
Manet'ye ve Degas'ya
yaklatm; onlarn
yardmyla Empresyo
nistlerin yoluna girer
Yumuak uslubu ve
etkileyici resimleri halk
arasnda da baan
kazanr.

Morisot: Beik
Berthe Morisot, lakl olarak, zarif aile ii
sahneleriyle n kazanr. Ressamn yapt
larnn kahramanlar annesi, kz kardei
Edma. onun kz Julle ve yeeni Blanche'tr. Berlhe'nin zel sevgi ve sevecenlik
evreni, bugn Paris Muse d'Orsay'dc bu
lunan 1872 tarihli bu gz alc resimde et
kileyici bir younlukta ortaya kar.

Berthe Morisot,
Okuma, 1869-70,
Washington, National
Gallery of Art Resimde
ki iki kadn, ressamn,
tuzu kuru ve kltrl
bir kentsoylu Snfn
temsilcileri olan, annesi

ile kz kardeidir.
Eletirmenler Berthe'nin
yaptndan nadiren
vgyle sz ederler,
ancak, belki de sevimli
olmas nedeniyle krc
yorumlar yapmaktan
kanrlar.

4 Edma, kz; Blanche'n

banda beklemektedir
Sahne kesinlikle bir
kadn bakyla aratrl
mtr. Bir erkegm, ana
sevgisini bu younlukta
yakalamas ok zor
olurdu. Berthe de, o
ana katlr, kz kardei
nin bakndaki tatll,
onun duruunu, tl
beiin zerinde tutan
elinin hareketini

86

BAYAPITLARI

BA Y M 1ITLAK I

1874- 1 879

gzlemler. Berthe,
Empresyonist fra
darbelerinin hafifliiyle
zel bir ann havasn
yanstr ve bizi kendi
sevecenliine ortak
eder Genliinde
resim almalarnca
Berthelnin izinden
gitmi olan Edma ise
sanat brakp kendini
ailesine adar

87

lyiflVSVA

Caf Nouvelle-Athnes

# CI

YAADII DN KM

1874-1879

r
v J r u b u n tarihi buluma yeri olan Caf
Gcrbois fazla gfrlLiilii bir yer olmutur. Daha sakin olan Caf
Nouvelle-M.hnes'e ilk ynelen anssz ressam, dm aristok
rat ve Manet'nin tanmyla mahallenin en olaand tipi" olan
Marcellin Desbolin'dir. Nouvelle-Athnes, tavanndaki kocaman
bir l san resmi ve gemite III. Napolon rejimine kar siya
si muhalefetin temsilcileri olan ve sonradan nc Cumhuriyet
srasnda iktidara gelen Duranty. Courbet. Gastagnary. Gambot
ta ve Daudet gibi aydnlar konuk etmi olmakla nl, tarihi bir
yerdir. Kafe. Fernando sirki gibi. Empresyonist ressamlarn de
vam ell ikleri yerlerden fazla uzak olmayan ligalle alannda bulu
nur. Grup gemi yllarda Guerhois'n masalarnda buluan ay
n grup deildir. Renoir ve Monet aralkl
olarak gruba devam eder. Ssley ve C
zanne ise grubu nadiren ziyaret eder. S
rekli gelenler ise hep ayn kiiler; ineleyi
ci akalarla yaplan satamalarla srekli
tartma iindeolan iki dost, takn Manel
ile aristokrat Degas'dr.

4 Edouard Manet,
George Moore'un
Portresi, 1878-79, New
York, Metropolitan
Museum of An. rlan
dalI yazar kafenin m
davimleri arasndadr

A an bir fotorafn
da Nouvelle-Athnes.
Doal k yittii zaman
ressamlar fralarn
brakr ve 19 yzyln
gerek resim akademi
leri olan kafelere
giderler.

A Federico
Zandomenegh,
Nouvelle-Athenes
Kafesinde Suzanne
Valadon ile Kendi
Portresi, 1885, zel
koleksiyon.

Edouard Manet,
Erik. 1878, Washing
ton, National Gallery of
Art. Manet'nin kafe
meknlarnda sk sk
ince bir melankoli
damaryla karlarz.
Manet, tpk o zaman
lar ok yaygn bir iki
olan acguaw'fe'in
(brandy) iinde duran
bir eriin karsnda
sknt ve znt dolu
bir bakla oturan yalnz
bir kadnn betimlendii
bu sahnede olduu gibi
lokallerin havasn ve
mterilerin ruh du
rumlarn vermede
ustadr

< Edgar Degas, Caf

Nouvelle-Athnes.
1878, Paris, Robert
Laffont Arivi. Kafedek
toplantlar sanatlar ve
edebiyatlar iin
nemli bir bavuru
noktas oluturur. Sir
Delikanlnn tiraflar
adl yaptnda rlandalI
yazar George Moore
gururla unlar yazacak
tr "Ben Oxford'a da
gitmedim, Cambrdge'e
de, ama NouvelleAthnes'e gittim "

1 8 7 4 - 1 8 79

Degas: Apsent
Bir erkek ve bir kadn kafede bir masada
oturuyorlar. Ac bir yalnzlkla dolu bu sahne
iin Degas olaanst iki model seer; Ellen
Amirde ve Marcellin Desbouti. 1876 tarihli
resim, bugn Paris Musre d'Orsay'dedir.

90

4 Kadn, geimim sa
lamak iin modellik
yapan gen bir sanal
olan Ellen Ardree'dr
Andre, Manet'nn be
endii modellerdendir
Degas onu bir kadeh
pelin likrnn karsna
oturmu, zgn bir ken
dini brakmlk iinde
betimler. Yapt anmsa
dnda modelin yoru
mlu "tersine dnya
biiminde olacaktr:
Likr tarafndan tketi
len kendisi ve masum
bir ikinin karsndaki
Marcellin Desbouti

Erkek, aile mirasn

tketmi ve artk,
gururlu ve onurlu bir
serseri gibi, bulduklary
la yaamn srdren bir
aristokrat, baarsz bir
ressam, ingeneliin
z olan Marcellin
Desboutn'dir Yan
yana oturmu olmalar
na karn aralarnda
iletiim yoktur; ikisi de
kendi yalnzlklarna
gmlmtr ki figr
masalarn izgileriyle
kapana kstrlm,
tuvalin bir kesinde
soyutlanmtr

4 Pelin likr an
birok yaptnn bakahramandr; ykc etkileri
olan likr 1915 ylnda
yasad ilan edilecektir
ok ucuz ve kolayca
bulunabilen pelin likr
Paris gecelerini
dolduran kiilerin

umutsuzluunun ve
yalnzlnn hznl
aresi olur Zola, alkol
kurban bir kadn olan
Gervaise'in yksn
anlatt Meyhane adl
romannda bu ikinin
tehlikelerinden
bahsetmitir.

IMVUldV t S v a

BAYAPI TLARI

1 8 7 4- 1 8 79

91

DON KM

A Jean-Lous-Theodore
Gricault. Epsom
Derbisi, 1821, Paris,
Muse du Louvre.
Gricault atlar tutkuyla
betimler, ancak o da
onlar drt aya
havada gsterme
yanlna der.

92

DONEM

Y AADII

Hipodrom da

1 . ransa
1'<
1830 ylna doru, biniciliin b
yk lde yaygn olduu Ingiltere'den etkilenerek, at yarlarn
kefeder. Bu sporu Fransz topraklarna getirenler daha ok \Yaterloo Savat'ndan arta kalan gazilerdir, ancak bunda, ocuklu
unu ngiltere'de geirmi olan III. Napolon'un. halk arasnda
giderek yaylan at tutkusunun pay da vardr. Aristokrasinin
simgesi olan at sevgisi, yksek sosyeteye de girer ve onun bir
paras haline gelir. 1837 ylnda Pariste Boulogne Ormannda.
Fransa'da oturan ve kentteki at yarlarnn koruyucusu olan lgilizlerin kurduklar Jockey Club tarafndan istenen Longchamp
hipodromunun al yaplr. Hipodrom, sosyete dnyasna gir
meye hevesli ok zarif hanmlarn elik ettikleri i adamlar, para
uzmanlar ve gze batan kiiler iin bir buluma yeri olur. Yk
sek kentsoylu snfn temsilcileri olan Vianet ve Degas, yksek
sosyeteyle olan bu bulumay karmazlar. Resimleri iin yeni fi
kirler edindikleri Boulogne Ornanfndn sk sk boy gsterirler.
Onlarn merakn uyandran yalnzca at yarlar deildir kuku
suz.- halk onlarn fralar iin gs
teri iinde gsteri olana sunar.
zellikle Degas, hipodromu yapt
nn bakahramalarmdan biri ya
pacaktr.

I YAADII

Lonachamp hipodro
munda ekilen bir
fotoraf k bayanlar
yerden ykselmek ve
yarlar daha iyi izleye
bilmek iin sandalyelere
otururlar. At yarlar
son moda giysileri ve
apkalar gstermek
iin bir frsattr

Eadweard
Muybridge, Hareketli
Atlar, 1878. Hareketle
ilgili fotoraf almalar
bir atn gerek drtnala
koma dzenim
gsterecektir Hayvan
hibir zaman dn
ayan ayn anda
kaldrmamaktadr
Bylece gemite
birok ressamn
dt yanl
dzeltme olana
ortaya kar.
a

Edgar Degas, Eyalet

A t Yarlarnda, 1869,
Boston, Museum of
Fine Arts. Degas ok
etkili bir kompozisyon
seerek n plandaki
zarif arabay tuvalin
kenarlarna iter ve
aydnlk ufka geni bir
soluk verir.

A Edouard Manet,
Longchamp'da At
Yarlar, 1864,
Chicago, Art insttue.
Manet, atlarn yandan
resimlenmesi gelenei
ne kar karak, atlar
pistin ortasnda, yarn
en heyecanl annda
gsteren bu gz alc
grn sunar

Edgar Degas,
Tribnler nndeki
Yar Atlar, 1879.
Paris. Muse d'Orsay.
Degas atlarn anatomi
sini dikkatle inceleyerek
onlarn drtnala gidiini
ve dinlenme anndaki
duruunu yakalamaya
alr. Yar dnyasnn
elence dknln
de takdir eder

93

1 8 74-1 879

'I

H i unie / |;, iKfiti ylnda. Empre.syoisi deneyime yaplan gndermelerle dolu Eser adnda yeni bir
roman yaynlar. Bakahraman Claude Lanlier. srekli baarsz
la uram ve hznlii varln ntiharla sona erdirmeye karar
vermi bir kaybedendir. Yapt. Zola ile Empresyonistler arasn
daki dostluun bozulmasna yol aar. Roman, ressam dostlar
tarafndan, gemite birok kez onlarn resmiyle ilgilenmi. Emp
resyonizmi yazlarnda ve romanlarnda yiite savunmu olan
Zola'n bir ihaneti ya da daha dorusu, sulamas gibi grlr.
Romanc yeni iislub anlayan tek kii deildir. Ondan nce Char
les Baudelaire Realist sanat desteklemi ve Salonlarla ilgili yo
rumlarnda yeni sanat kuaklarna dikkatli bir gzle bakmn'.
Sembolizmin babas olan Stphane Mallarm de grubun ressam
larnn. zellikle de Edouard Maet'nin dostu te hayrandr. Realisl Edmond Duranty Yonvlle Peinture (Yeni Resim) hakknda
bir yergi yazs kaleme alr; hatta Joris Kari Huysmans. manzara
resminden li holanmam olmasna karn. Empresyonizmi
merakla izler ve onlar savunmaya hazr olduunu syler.

94

Empresyonistler ve mzik

sille birok kez Riclard \Vngnere

olan tutkusunu dile getirmitir, la
Mzie duyulan derin lgi Empres pmla Parisli tlyaroseverlerl ble
yonistlerin ortak zelliidir. Onlar, cek olan Alman besteci. Czanne
zamann en anlalmaz mzisyenle le Fantin-l.atour'un da beenisini
rinin yaptlarn la kd ir ederek kazanr. Bazilleve Renolr, Pasdelonemli bir modern beeni gsterir p'daki konserleri karmaz ve biler. Halk byk bir beeniyle Of- yiik seyirci kitlesinin protesto slk
fenbacl'n operetlerine koarken larna. canl
grltl beeni
onlar llector Berlloz'tn yrekli ve gsterileriyle kar koymaya al
yeniliki senfonilerini yelerler. Ba rlar.

A Edouard Manet,
Stphane Mallarm,
1876. Pans, Muse
d'Orsay. Mallarm .
iirde, "eyi deil,
yaratt etkiyi betimle
mek gerektiini"
savunur ve bylece
kendi edebiyat aratr
masn Empresyonstlerinkine yaklatrr

Edouard Manet,
Nan, 1877, Hamburg.
Kunsthalle Ressamlar
ou kez edebiyattan
esinlenirler. Nan.
Zola'nn hayalinden
domu bir kdr.
Maret. eletirmenlerce
ahlakd bulunan bu
resimle, ona bir arma
an sunmak ister.

< Paul Czanne,

Paul Alexis Zola ya Bir
Elyazmasn Okuyor.
y 1869, San Paolo,
Museo de Arte
Modema. Czanne ile
Zola arasnda Aix-enProvence'da, okul
sralarnda balayan
dostluk, Eser adl
roman yznden
bozulacaktr.

Edgar Degas, /
Mekan (Kirletme),
1868-69, Philadelphia,
Philadelphia Museum
o f Art. Sahne Zolann
bir baka nl roman
olan Thrse
Raqum'den izler tar;
zellikle bir paray
anlatmaktan ok onun
havasm ve izlenimlerim
verir

DO NEM

aadigi

Edebiyat dostlar

Auguste Renoir,
VVagner'in Portren,
1882, Paris. MtrsSe
dOrsay Renoir bu
portreyi Alman
besteciyle karlat,
Sicilya'da bulunduu
srada yapar. VVagner
ona yalnzca otuz be
dakika verir ve ortaya
kan sonucu been
mez gibi grnr.

1 AAIII

donem

1 8 7 4- 1 8 7 9

1874-1879
4 Claude Monet,
Bayraklarla Donatlm
Rue Saint-Den/s, 1878,
Rouen, Muse des
Beaux-Arts. Monet bizi
kendisiyle birlikte
Paris'in bir balkonuna
gtrr; buradan soka-

Paris sokaklar

dolduran kargaay
ve canll gzlemleye
biliriz. Yaplarn ssl
cepheleri ba sarp
sarmalar Bak as bizi
sahnenin iine eker ve
kutlama annn bir
paras klar.

HAYATI VE YAPITLARI

HAY ATI VU Y M I I . ARI

1874-1879

I3 u lv a r la r , kunailir. en gz alc keitleri ve havasyla Pais. Empresyonistlerin yaptlarnn bakahramandr. Baz Empresyonistlerin Paris bulvarlarna ada
dklar diziler gz alcdr. Renoir ve Degas asndan Paris daha
karmak kompozisyonlar iin yalnzca ilgi ekiri bir arka plan
oluturmusa. Menet. Caillebotte ve Pissarro iin bitmez tken
mez bir esin kayna olmutur. Caillcbotte'u ne kard ben
zersiz bak alarndan yakalanan kesitler nldr. 90 l yllar
da Pissarro'n Paris'in sokaklarna ve meydanlarna adad
resim dizisi de ayn lde tannmtr. Yeni gzellikler ara
yan Monet'nin gz, daha ilk denemelerden itibaren kent grn
ts zerinde alr. Monel kendi kent manzaralarn resmetmek
iin her zaman y kseklerde bir gzlem noklas arar. Nadar'n ba
lonundan ektii fotoraflarn etkisi dikkate deer: Monet'nin yu
kardan yapt ilk kesitini iinlf fotorafnn botlevard des Capucines'deki atlyesinin penceresinden yapmas bir rastlant de
ildir. Bayraklarla donatlm re VIontorgeily betimlemek is
tedii zaman, sokakta yaplan kutlamann c'anlilgn ayrcalkl
bir bak asndan gzlemlemek in bir balkon arar.
< Claude Monet, Saint
Oermain l'Auxerrols,
1866, Berlin, Neue
Nationalgalerie. Paris'e
adanan ilk resimlerden
biridir. Monet'nin
slubunun izleri kendir
gstermektedir

Claude Monet,
Bayraklarla Donatlm
Rue Montorguel,
1878, Paris, Muse
d'Orsay. Monet pence
relerden sallanan
bayraklarn hareketinin
ekiciliine kaplr

< Edouard Manet,

Bayraklarla Donatlm
Mosnier Soka, 1878,
Los Angeles, Getty
Museum Kutlama,
Manet'ye bir dnme

96

frsat sunar; o anda

yaanan taknlk,
birok dlanmtan ya
da sava gazisinden biri
Olan sakat adamn
varlyla birden kesilir

97

1874-1879

1874-1879

'd \ 1,1,v m

V irc a n d a n bir kalpla yaplan bas

k yoluyla kopyalama teknii olan tabask, 1796 ylnda Alois
Senefelder tarafndan tasarlanmtr. Ancak onu bir sanat ve b
yk anmsatma gc olan grntleri yayma arac haline geti
ren: gz alc ve youn grafik yaptlar tabaskya ve, kkeni da
ln eskilere giden, gravrlere emanet eden. 19. yzyln balarn
da faaliyet gsteren Ispanyol ressam Goya'dr. Fransa'da ise
bask yoluyla kopyalamay basil bir oaltma arac olarak gr
meyen ve onu sanat olma onuruna ycelten, zamann toplumu
zerinde acmasz bakn yaymak iin b yeni sanattan yarar
lanan, karikatr ve uizal ustas Honor Daumier olr. Tabask
Fransz sanat sahnesinde Manefnin sava gnlerinde yapt
taslaklardan Toulouse-Laulrer'in olaanst tarzyla yakalad
Paris'in elence yaamm gsteren anlara kadar giden bi'yiik bir
yaylma alan bulacaktr. Empresyonistler tabasklac tuval ze
rindeki yaptlarnn dk deerde basil kopyalar olarak gr
mez. tersine onlar btnyle bamsz bir yapl, neredeyse vsim denemelerinin btnleyicisi sayarlar, Baslan'grnt sreli
yayn "L'impressioniste" gibi dergi ve gazetelerin ortaya kma
snda da nemli bir rol oynar.
Edgar Degas.
Matmazel Bcat Caf
Les Ambassadeurs'de,
1885, New York, zel
koleksiyon. zgn
tabask 1877 tarihlidir;
Degas yllar sonra onu
yeniden ele alr ve
pastelle renklendirir.
Les Ambassadeurs
algl kafesindeki
gsteriler, tuval zerin
deki yaptlarda da
kendini gsterir. Bu
tabaskilarn fotoraf
artran bak as,
slubu ve anlatm
dokusu Degas'nn
resimde nerdikleriyle
tpatp ayndr.

98

"L'impressioniste"
dergisinin 21 Nisan
1877 tarihli 3 says. B
saynn kapan Augus
te Renoir hazrlar ve
hzl izgilerle en nl
resimlerinden biri olan
Salncak' kopya eder
James Abbott
Whistler. Battersea'deki
Nehirden Gece Manza
ras, 1878. Paris,
Bibliothque Nationale
Whisler'in izgisinin
hafiflii onun tabask
larm resimsel sonulara
yaklatrr.

Edouard Manet,
Kasap Dkknnn
nndeki Kuyruk,
1871, Baltimore.
Musum of Art Manet,
Prusya kuatmasnn
zor gnlerinin ansn
kt zerinde saptar
Yiyecek almak iin
kuyrukta bekleyen
insanlar, beyaz lekeler
ve koyu blgeler
arasndaki kartlklar
dan yararlanarak
betimleyen sanat,
Japor slubunun
yalnlndan yararlanr.

I ll VATI VE YA PITI, AKI

iH vid v\

4 Frdric Bazilfe,
Oturan Gen Kadn.
Paris. Bibliothque
Nationale. Gravr,
Bir Ky Manzaras'ndan
alnmtr. 1859'da
alan Cadar sanat
galens, baarlan gittik
e artan sanatlarn
gravrleriyle ilgilenir
Bask yoluyla elde edi
len yapt, sanatlarca
fotorafn yaylmasna
kar, olas tek yant
olarak grlr. Geni
lekli sat iin ok
sayda albm
dnlr.

Tasbasklar
>

HAYATI VI-: YAPITLARI

1874-1879

Em presyonistler ve
portrecilik

l o.ortrecilik.
t
Empresyonistlerin yaptlarn
da ok zel bir rol asilenir, hisar figrnn bulunduu resimle
rin says ok olmasna karn, bu tr iinde saylabileceklerin
says azdr. Degas'nn algl kfelerdeki balerinlerin ya da ar
kclarn resimlerini, tt lisiier'in perde stne perde renk "arnonl|eri"ni ya da Manei'ni resimledii imenlerde gezinen beyazl
kadnlar "portre saymak ok zordur, kukusuz ralayn bir yz
ifadesi ya da bir bakn younluu zerinde durarak modelleri
nin kiiliini yakalayabilen Vianet, Fantin-Latour ile Renoir'n bu
trle daha ilgili olduu sylenebilir. Sanatlar, siyasetiler, ede
biyatlar. yksek sosyeteden kimseler, zellikle de gzel kadn
lar. ksaca karsna kim karsa onu tuvalinde lmszletirme
arzusuyla yanp ltuan Edouard Manet ise portre trnn ger
ek ustasdr. Manet portrede doall arar, en byk kaygs
znelerin doal pozlar iinde olmalar ve kiiliklerini ortaya koy
malardr Amacna ulamak iin uzun ve ypratc poz verine
oturumlar yaptrr: bu da o kez modellerin ii brakp kama
larna ve almalarn birden kesilmesine yol aar.

100

< Edouard Manet,

Dinlenme, 1870,
Provdence, Museum ol
Art. Rhode Islarsd
School of Desgn.
Manet, 30'una gelmi
ve hl evlenmemi bir
kadnn kaygsn ve
hafif huzursuzluunu
yakalamay bilir Hibir
dnce Manet'nn
duyarllndan
kaamaz.
T Edgar Deaas,
Bay ve Bayan
Manet'nin Portresi,
1865, Kitakyushu,
Belediye Sanat Mzesi
Degas'nn karsn
betimleme biimi
Manet'nin houna
gitmez, yle k tuvalin
o tarafn kesip yemden
yapmaya karar verir,
ancak bunu
gerekletirmez.

d va a a
i av'm

Auguste Renoir,
Ayakla Duran Jeanne
Samary'nin Portresi,
1878, Petersburg,
Ermitaj. Renoir, Com
die Franase'in sanat
s olan arkadann y
znn tatlln, ince ve
zarif davrann betim
lemekten holanr

iivavii

18 74 - 18 79
< Edgar Degas, Mary
Cassatt Louvre'da,
1885, Chicago. Art lstitute Kararl admlar,
hrtl etek, modaya uy
gun apka: Degas Ame
rikal rencisi ve kz ar
kadan byle anmsar
ve onu Louvre'un salon
larn gezerken betimler

Claude Monet,
isley Ailesi, 1869,
rih, Bhrle Vakf
vlonet her zaman
tiilenn yzlerinden
;ok n etkilerine ve
)ir ann havasnn
rerilmesine ilgi duyar
3nun yaptlar arasnda
;ok ender olarak
rtrelere rastlarz;
>unlarr da hemen
m sanatnn genlik
'illarna aittir.

101

1874-1879

W histler: Gri ve Siyah

Kombinasyon N o .l
(Sanatnn Annesi)
1871 ta rih li resim (Paris, Mse d'Orsay)
Whislerin bayaptlarndan biridir. Annesi
Atna .Ylalilda McAciH'in portresi, sanatya
gri ve siyahn tonlar zerinde deerli eitle
meler yapmak iin gzel bir frsat sunmutur.

Whistler annesini
titiz ve sakin bir kadn
olarak betimler. Onu
eken daha ok siyah
giysi ile beyaz dantelle
rin oluturduu
kartlktr Ressamn
gz, grinin tonlarnn
uyumlu biimde st
ste bindirilmesine
younlamtr. Youn
olmasna karn kadnn
grnts merkezde
deildir; Whistler
bunun gibi yaptlarnda
tuval zerinde mzikal
bir kompozisyon
yaratmay arzular.

102

Fransz topraklarn
yakp ykan sava
nedeniyle Ingiltere'ye
giden Whistler,
atlyesini Londra'nn
Chelsea semtinde aar,
annesinin portresini de
burada yapar Duvarda
ressamn gz alc
tabasklarndan biri
asldr.

BAYAPI TLARI

BAYAPITLARI

1874-1879

T James A. Whistler.
Beyazl Senfoni II, 1864.
Londra, Tate Modern
Whistler'in resimlen
luval zerinde melodi
dir. Binbir ayrtsyla
kullanlan beyaz renk ile
tonlarn birbiri ardna
gelmesi ve st ste
bindirilmesi ressamn

aratrmasnn merkezin
dedir Whistler bu resim
leri bir mzik terimiyle
adlandrarak gerek
tutkusunu ortaya koyar
Yaptn konusunun bir
deniz manzaras ya da.
buradaki gibi, gen bir
model olmasnn pek bir
nemi yoktur.

103

Y A A D IG I DNEM

Dounun bys

Ja

apon kltr 19. yzyln 50'll ylla

rnda Fransz topraklarnda olaanst bir yaylma gstererektir. Konuyu eiili alardan inceleyen .Yaynlarn says her ge
en gf artmaktadr. Japon slubuna duyulan sevgi ve beeni,
sanallan modaya kadar toplumun en deiik ynlerini kaplar ve
sonunda tan ve gerek bir saplant haline gelir. Yksek sosyete
nin hanmlar "Japon tarznda" giyinmek ve evlerini demek
iin birbirleriyle yarrlar; koleksiyoncular Uzakdou'dan gelen
deerli basklar ya da sekin eyalar ele geirmek iin urar
lar. Hokusai ve Utamaro gibi sanatlar,
hi beklenmedik bir baar kazanr ve Ja
pon ustalarn izgisindeki yalnl ve zIl sahiplenmeye alan birok gen
ressam iin rnek olutururlar. Dou sa
natndan gelen ipular ve etkiler, Degas'nn kadnlarnn hareketlerinde, Manet'nin zl yalnlnda. VVhistler' nazik
portrelerinde, Mary GassU'n kadn fi
grlerinde. hatta t incem van Gogh'u en
karmak almalarnda grlebildii gi
bi. Empresyonistlerin tuvallerinde de yer
bulacaktr.

a lames Abbott
Whistler, Porselen
lkesinin Prensesi,
1863-64, Washington,
Freer Gallery. Japon
klna brnm
Parisli bir gzel.

104

Kitagawa Utamaro,
Gzel Yzler, Hinzaru
di Keizetsuro, Chicago,
Art Instituts. 18. yzy
ln ikinci yarsnda
yasam olan Utamaro.
Bat'da tannan Japon
sanatlardan biridir
T Edouard .Manet,

Yelpazeli Kadn (Nina

de Caillas), 1875, Paris,
Muse d'Orsay.
Nina'nn salonunda
Paris'in kaymak tabaka
s bir araya gelir Manet
onu, hafif bir alayla,
modaya 'uygun bir
duvar hals nnde
Doulu giysileri iinde
betimler.

YA A DI I DNEM

MaryCassatt,
Mektup, 1890-91,
Chicago. An Institute.
Sanat, Japon ustalara
zg geni altboyamal,
iki boyutlu sluba
byk ilgi duyar
Claude Monet,
Madam Monet Japon
Kyafetiyle, 1876,
Boston, Museum of
Fine Arts, Sanat,
burada Paris'i kasp
kavuran tutkuya
elenceli bir bak
sunar.
Auguste Renoir,
Cezayirliler Gibi
Giyinmi Parisli
Kadnlar, Montmart
re'da Bir Harem.
1871-72, Tokyo. Bat
Sanat Ulusal Mzesi.

Montmartre'da bir harem dnyasnda yitip giini byleyici

Parislilerin erotik irilerini ou
kez egzotik hir ortam ssler. Mulescuie n Iran Mektuplur/'ndan Ingres le Delacroix'nn tu
vallerine kadar. Binbir Gere \tasallar'na zg byl bir Dou
dncesi ortak hayal dnyasna
girm itir. Sanatta Uzakdou'yu
konu alan yaptlar giderek oalr.
B ahneler bir deerli kinmiim

kadnlar, sekin eyalar ve giz

alc mcevherleri resmetmek iin
esin kayna olur. Douyu konu
alan bir yapt kendini dorudan
ie karm hissetmeyen ve onun
bir paras olma korkusunu duy
madan izleyebilen kimseleri fazla
rahatsz etmez. Ancak. Renoir
Delaeros'ya saygsn gsterdii
bt yaptta da aka grld gi
bi, Dou artk Paris'e gelmitir.
105

Edgar Degas,

apkac Kadnlar,

jj

1882. Kansas City. Nelson-\tkins Museum of

HAYATI YE Y APITI. YRI

1879-1886

Bunalm y lla n

c.

laude Monct 187B ylnda, de Belllo'ya Empresyonistlerden ayrlacan haber vcrc umutsuz bir
mektup yazar: "Bunca zamandr srdrdm yaantdan son
derece bkm ve ylm durumdaym. Benim yamda elde edilen
sonu buysa, artk umut yok demektir. Mutsuzsun ve yaam bo
yu mutsuz olacaksn. ler gelen gn yeni skntlar getiriyor ve
her gn kanamayacan yeni zorluklar ortaya kyor. te bu
yzden mcadeleden ve umuttan vazgetim: bu koullarda al
acak gcm yok artk." 1879 zor bir yl olur Monel'nin kars
Camitle ile, Renoir'n sevilen gen modeli Margot lr. Vazgei
lerle dolu, cesaret krc yllardr bunlar. Empresyonist dostlar
arasndaki elikiler keskinleir, i dengeler bozulur. Degas. da
ha nce Sisley ve Remir tarafndan yaplm zor bir seim olan
Salon yolunu deneme kararndan tr Monet'ye saldrr. Artk
balangtaki gruptan, yrekli Pissarro dnda, yalnzca aileden
zengin olan ve pazara meydan okuyarak resimlerini satmamay
gze alabilenler kalr. Empresyonistler. 1888 ylnda ustalar"
Edouard Manct'yi de yitireceklerdir.

4 Claude Monet.
Camille lm Dein
de. 1879, Paris. Muse
d'Orsay. Monet, hzl
mor dokunularla
Camille'in dingin
yzn anmsatr.

108

*
f

S n r - 't lr - y ~
a
j f
/,
s . ?

A Edouard Manet.
Madam Guillemet'ye
Mektup. 1880, Paris,
Muse du Louvre.
Manet, kent dnda
geen son yllarn
zntsn, birok
kadn arkadana
suluboyalarla
sslenmi, deerli
mektuplar yazarak
hafifletmeye alr.

A Claude Monet. Bu
zun zlmesi, Lavacoun, 1880, Lizbon,
Museu C. Gulberkan.
Buzun soukluu
ressamn yaad
zntye uygun der.

MA Y\TI VIs YAPI TLARI

Auguste Renoir,
Madam Charpentier ve
otuklar, 1878, New
York, Metropolitan
Museum o f Art. Renoir,
bu nemli sipari iin
Empresyonist resme ve
ak havaya ihanet eder
ve Saion'da byk bir
baar kazanan gr
kemli ve zengin bir
grnt yaratmay
yeler.
4 Edouard Manet,
Rueil'dek Ev, 1882,
Melbourne, National
Gallery Manet, 30
Nisan 1883 tarihinde
lr, Cenaze trenine
ok sayda dostu ve
onda izlenecek bir
rnek gren ressamlar
katlr. Renoir ac iinde
onun iin, "dnd
mzden daha b
ykt," diyecektir.

109

1879-1886

Manet: Folies Bergerede Bar

Vlanetin son bayapt olan tuval (Londra.
Cortakl Institie) I882'de Salonda byk
bir baar kazanr. Mabet, z mcadele
y llarmdan sonra resmi makamlarn takdiri
ni kazanr ve 188l'de Lgion dhonneur ni
an ile valye unvan alr. Ancak bu nian
onu teselli etmez, "artk ok ge." diyecektir
buruk biimde. Sanat, zamann en ok gidi
len barnn b gz alc kesitinde, bir yaa
mn resimsel deneyimini zetler gibidir.

< Suzorne'n nnde

bir mteri var. Yz
aynada yansyor, ama
tezghn nnde
grnmyor. Manet,
bu basit oyunla bizi
sahneye dahil ediyor ve
gzel Ingiliz kzyla
konuann biz
olduumuz ve onun
arkasndaki aynada
yansdmz izlenimini
veriyor

Tezghta gerekten
folies Bergre'de
alan gen Ingiliz
Suzonne var. Gen kz,
sanki bizim skc
isteklerimizi sabrla
dinliyormu gibi, fade
siz bir bakla bz sz
yor Geni gs dekol
tesine bir iek yerle
tirmi; bu da Manet'nin
en sevdii konulardan
birisini betimlemek iin
bir frsat olmu

A Aynada Folies

en sk yineledii
konulardan biri olan ve.
iinde iki gl bulunan
bir bardak, birka ie
ile portakallarla dolu
ayakl bir kristal
meyvelikten oluan bir
natrmortu da yapta
dahil eder

Bergere'n salonu
yansmaktadr. Manet,
bu ksa grntde
bulunduu ortamn
grltlerim, klarn
ve karmaasn
sunmaya alr Bu
arada frsat karmaz
ve resim aratrmasnda

110

B A Y A P IT I, \RI

BAYAPITLARI

1879-1886

111

1 8 7 9 - 1886

Akdenizin

A Edouard Manet,
Byk Kanal. Venedik,
1875, Shelburne
(Vermont), Shelburne
Museum. Manet de
kentin bysne kaplr

A Auguste Renoif,
Menlone Yaknnda
Manzara, 1883,
Boston, Museum of
Fine Arts. Renoir
Akdeniz ile ancak 80'l
yllarda tanr. Mavi
kynn ve renklen,
ressamn slubunun o
yllarda urad derin
deiiklie katkda
bulunur.

n uzu yllarn burada geirir,

kk kyn bysne kaplan
yalnzca Czanne deildir. l'Kstar|ue. daha sonra Kbizm akmnn
yaratclar olan ve ayn zamanda
Paul Czanne'm verdii eserlere
de ok ey borlu olan Pablo Pieasso ile Georges Brarue' da ko
nuk edecektir.

Y APITLARI

l,Estaqe Marsilya krfezinde m

balk kydr. Yrenin sessizli
inden ve. denizin mavisiyle eli
en krmz atl yaplarn geomet
rik izgisi zerinde younlaarak,
birok kez resmini yapt manza
radan etkilenen Cfttanne, yaam-

r
V J uy de Maupassant cokuyla anlatr;
"Yloel'nin beyaz bir kaya zerinde bir k parltsn yakalad
n ve onu, o dokunulamaz, gz kamatrc parltnn artc et
kisini olduu gibi veren, bir sar renk rma iinde tutsak elliini
grdm. Bir baka sefer de deniz zerindeki bir saanak patla
masn elleriy le yakalad ve onu tuvalin zerine att. Bu biimde
resmettii ey gerek bir yamurdu, yamurdan baka bir ey
deildi." Su sevgisi Monefyi bir kez daha gtrr Akdeniz kyla
rna. Gney kylarnn scak denizi ona sv elememin Okya
nusun kkreyen ve rktc halinden ok Farkl, yeni bir y iiznii gsterir. Daha nce Cezayirde askerlik grevini yaparken
kefettii Gneyin . Ligria kysnn grntlerini ve Proveee manzaralarm doldurur, parlak mavi, sar ve pembe tonlaryla
Monel'nin paletini Lutulurur. Fransa'nn gneyi ve talya Emp
resyonistleri byler. Yllar sonra Monet'nin "tataki Empresyo
nizm" olarak tanmlayaca Venedik alr gtrr baklarn: G
te d'Azur' ve Ligria Rivicrasm slatan prl prl deniz, bitmez
tkenmez bir esin kayna olur. Gneye yolculuk bir sanatnn
slubunu deitirebilecek kadar nemli b ir deneyim olarak
grlmektedir.

112

L'Estaque

IIAY ATI VB

HAYATI Y'K YAPI TLARI

1879-1886

Paul Czanne,
L'Estaque'da Deniz,
1882 85, Paris, Muse
d'Orsay. Renoir, talya
yolculuundan dn
nde Aix'li ressamn
ok sevdii lEstaqueda
Czanne'a urar. Onun
oylum lml ve
yalnlatrlm resmi,
yeni zmler arayan
Renoir'tn bunalmn
keskinletirir.
< Claude Monet,
Bordighera. 1884,
Chicago, A rt Institute.
Monet yeni kz arkada
Alice'e yazd mektup
larnda Akdeniz'i
tuvallerinde istedii gibi
resmedememekten
yaknr; renkleri ve
younluu yakalamak
ona neredeyse
olanaksz grnr
Auguste Renoir,
5an Marco Meydan,
Venedik, 1881,
Minneapolis, Institute
of Art. San Marco
katedralinin byk
ktlesi gkyznde ve
meydann slak tabann
da byleyici yansma
lar yaratan gz kama
trc a karr gibi
grnmektedir

113

HA \T1 VE YAPI TLARI

1 8 79 - 1 8 86

P aristeki
ta ly a n la r

J L.aris
a r

20. yzyl Bat sanalnn tartma

sz merkezi olarak birok yabanc sanaty da kendine eker.
klar kentinde, resim aratrmalarna uygun bir otam bulan
ressamlar arasnda, ii de Italyan vardr: Giuseppe de Nittis. Gi
ovanni Boldini ve Federico Zandomenegli. Barleia'da doan de
Niti Accademia di Napoli'de okur. Rsina okuluna katlr ve
Floransa'da Caff Michelangelo'ya devam eder. 1807 ylnda Pa
ris'e gider: 1871 de kesin olarak oraya yerleir. Kemin ki'ltiir or
tamlarna kolayca giren dnya adam de Niltis. Zola. Wilde
ve Dumas gibi yazarlar ile Marei ve Degas gibi ressamlar
kendi salonunda arlar. Corol'm ve Degas'n biiyiik hay
ran olan Ferraral Giovami Boldini de 1871 'den itibaren
Parise gider ve orada dnemin lii portre ressamlarndan
biri olur. Venedikli Federico Zandomenegli ksa bir sre Flo
ransa'da kaldktan sonra Empresyonistlere yaknlk duyar
ve 1879'dan sonra Empresyonist sergilere katlr. Fransz
ve Italyan sanat ortamlar arasndaki srekli ilikiye karn
Empresyonistlerin getirdikleri yenilikler birlik sonras
talya'snda etkisiz kalr. Ancak Toscanal eletirmen
Diego Marlelii. Zandomenegli ile mektuplama
snn da katksyla. Empresyonizmin talya'da
yaylmas in giriimlerde bulunacaktr.

T Medardo Rosso.
Mterek Bahisi,
1894, Milano. Gallerla
d'Arte Moderna.
Paris'te yasayan Rosso,
n etkisini ve hzl
dokunularla biimlen
dirdii maddedeki
hareketi yakalamay
bilir.

M Federico
Zandomenegli, Le
Moulin de ia Galette.
1878, Milano, zel
koleksiyon. Eserlerinde
Italyan betimleme diline
zg belirli bir
somutluk grlse de,
sanatnn tarz
Empresyonist sergilere
katlmadan nce de
Parisli gruba yakndr

Zandomenegli,
Renor'm nikh ahidi,
Degas'nn ve Toulouse
lautrec'in dostu
olacaktr.

114

1879-1886
Giuseppe de Nittis.
Bos de Boulogne'da A t
Yarlar, 1881. Roma.
Galleria Nazionale
d'Arte Moderna,
Degas'nn ve Manet'nn
dostu olan sanat,
Longchamp'daki at
yarlarna devam eden
sosyetenin muhabiridir.

A Giovanni Boldini,
Matmazel Lantelme'in
Portresi, 1907, Roma,
Galleria Nazionale
d'Arte Moderna
Boldini, grntye
dinamizm veren hzl
izgilerle ralanm
kendine zg bir
sluba ulaarak portre
trnde uzmanlar.

Federico
Zandomenegh, Place
d Anvers, 1880,
Piacenza, Galleria
d'Arte Moderna RicciOddi Ikl Paris
meydanlarnn Degas'y
artran ve ok
zgr, Pre-divizyonist
bir teknikle yaplm
manzaralar nldr.

HAYATI VK YAPITI,AR

4 Giuseppe de Nittis,
Place des Pyramdes,
1876, Milano, Galleria
d'Arte Moderna De
Nittis, tccar Goupil'in
vglerinin etkisi
altnda kalr ve kolay
satlabilecek resimler
yapmay tercih eder.

115

HAYATI V li YAPITLARI

1 8 7-9 ~ 8 8 6

Yeni bir Renoir

u.

1nl yaync Georges Charpenlier'nin

ailesi iin yaplan portreler, Renoirn resminde yeni bir dnemi
balatr. Sanat, tablolarn Salona sunarak resmiliin yolunu
denemeye karar verir; bu seim onu eski dostlarndan uzaklat
rr. Huzursuzdur, nk baknn yeni ufuklara gereksinimi Nar
dr. Cezayir'e gider ve orada renkten oluan resmi iin yeni dr
tler bulur; talya'y ziyaret eder, sonra Fransa'ya dner, Marsil
ya yaknndaki l'Estaque'da bir sre Cezannen yannda kalr.
Bu deneyimler onun slubunda derin bir deiiklie yol aacak
tr. Renoir talya'da izgiyi bulur. Genliinde reddettii resme
k olur. Ral'faello'yu kefeder: "Beni Raffaelloyu grme atei
sard!" diye yazar koruyucusu ve srda Madam Clarpentier'yc.
Gney talya'da bulunduu srada, yllar sonra aklayaca gibi,
onu bir kmaz sokak"a gtren Empresyonizmin iflas ettiini
kabul eder ve "sonunda fazla karmak, sanaty kendi kendisiy
le srekli uzlama iinde olmaya zorlayan bir resim biimi oldu
unu anladm. der. Arlk onun almas yaln, salam ve klasik
biimlere yneliktir.

A Auguse Renoir,
Arap Bayram (Cami),
1881, Paris, Musee
d'Orsay. Fra
vuruundaki allm
hzn korumasna
karn, Renoir yeni bir
slup arayndadr.

116

Auguse Renoir,
Sandal Partisi. 1880-81,
Washington, Phillips
Collection. Moulin de
la Galette' ten sonra bir
ak hava sahnesi daha,
ancak bu kez Renoir
kiilerin psikolojisi
zerinde daha byk
bir dikkatle durur
Sahnenin kahraman
sanatnn mstakbel
ei, gzel Aline
Charigot'dur.

1879-1886
kullanm Renoir'm
sanatnn yem ynn
gsterir Bu n, prl
prl bir denizin nnde,
belki de Renor' by
leyen Capn'de betim
lenmi olan Aline'in
biimli vcududur.

A Auguste Renoir,
Kentte Dans, 1882-83,
Paris, Muse d Orsay.
Zarif bir ift sekin bir
lokalde ll bir dansa
kaptrmtr kendini.
Kadn figr iin poz
veren kii, model,
oyuncu ve ressam
Maurice Utrillonun
mstakbel annesi
Suzanne Valadondur

Auguste Renoir,
Krda Dans, 1882-83,
Paris. Muse d'Orsay
Krdaki canl dansn
havas hayli farkldr.
Kavalye yine ayndr,
ancak bu kez daha
rahat, doal ve
gleryzl olan dam ise
Aline Charigotnun
yzne sahiptir

II \f ATI VK YAPI TLARI

Auguste Renoir,
Ykanan Sarn, 1881.
Williamstown, Sterling
& Francne Clark Institute. Figrn leneblrligi ve antsall ile
yumuak, ancak yi
belirlenmi izginin

117

1879-1 886

I H VT J > ld V A V t I
118

Renoir: emsiyeler
Radyografik bir inceleme, Londra National
Galleryde korunan bu yaptn iki aama
da yapldn gstermitir. Renoir sada
ki ksmi 1881'de yapar; arka plan ve sol
daki figrler 1885 ylnda eklenmitir.

18 8 6

da, genliinde onca

horlad Raffaello'dan
ve Ingres'dan esinlenir
Arka plandaki emsiye
ler de, sanaty Emp
resyonist aratrmadan
uzaklatran bu yeni
slup almndan
etkilenir.

Auguste Renoir,
Teras. 1881. Chicago,
Art Institute. Argenteuil
yaknlarnda Chalou'da
yer alan La Fournaise,
Parisli kentsoylularn
pazar bulumalarnn
yeni yeridir Arka plan
daki fra darbelerinin
abukluuna ve hafifli
ine karn Renoir'n
figrleri artk belirli bir
salamla ulamtr
Kiilerin psikolojisini
aratrmada gsterdii
dikkat de yenidir

Sa taraf tablonun
yapmnn ilk aamasna
aittir Belli belirsiz hzl
fra vurularyla ve
yumuak renklerle
verilen figrler bizi
Renoir'n Empresyonist
yaptlarnda alt
slubuna geri gtrr
Renoir ocuklar
resmetmeyi ok sever,
nk onlarn tatll,
sanatnn fra
darbelerinin hafifliine
ok uygur der.

IN-VTlIdVASVU

1879
< I885'te eklenen
kadn figr Renoir'n
resminin yeni ynn
yanstr Renoir, talya
seyahatinden sonra
belrgm ve kvrml bir
izginin ve biimlerde
daha byk bir oylum
lmnn kullanmn-

pektifln geniletmeye
karar verir. 1888 ylnda
baarl sergiler dzen
ledikten sonra. New
York'ta nl Fifth
Avenue'de de bir galen
aar.

1 8 V' 1,1,1 d V A HA

Anglosakson
Em presyonizm i

I1VAVH

L8 7 9- 1 8 8 6
Paul Durand-Ruel'n
New York'ta bulunan
galerisi. Empresyonist
lerin eri byk
koruyucusu olan sanal
tccar Durand-Ruel,
ABD'deki pazar pers-

Il A 1 ATI

\ K V \P1TI.AKI

J 8 7 9-1 8 8 6

J mprcsyonizm akm 19. yzyln 80*11

yllarnda ABD'yc ular. 1883 ylnda Boston'da Fransz Emp
resyonizmine adanan ilk byk sergi alr. Resim almak iin
Paris'e gideri Amerikallarn says da oktur. Boylere manzara
temasn, zarif kadn figrleri ve sevimli ocuk grntleri gibi ki
bar konular ne karan Amerikan Empresyonizmi doar. 1886
ylnda yaynlanan bir makalede de vurguland gibi: "Empres
yonizmin incelii ve zarafeti manzaraya ayrlmtr: insanla ilgili
betimleme iin plak gerein kabalndan baka bir ey yok
tur." Dolaysyla Amerikal koleksiyoncularn ve ressamlarn ga
lerilerde. zel gsterilerde ve mzelerde sergilenen Monet'nin re
simlerini daha ok sevmeleri anlalr bir eydir. I!). yzyln so
nunda Empresyonizm Ingiltere'ye de yaylr. Birleik Krallk ta
yeni slup, egemen olan Victoria dnemi kltrne ve Royal Academy'nin bakan olan Lord Leighton'm resim modeline bir tep
ki olarak yaanr. Empresyonist derse katlan Ingiliz sanatlarn
says azdr: bunlar arasnda Sickert. Bernhardt ve Maitland an
labilir.

John Singer Sargent.

Edward Durley Boit'nn
Kzlar, 1887. Boston,
Museum of Fine Arts.
Paris'te yaplan bu
zgn kompozisyon
iin Sargent, Monet'nin
saf Empresyonizminden
ok, Hals ve Velazquez
tutkusunu paylat
Manetnin yaptlarn
dan esinlenmi gibidir

4 John Singer Sargent.

Oaude M onet Ormann
Kylarnda Resim
Yaparken, 1887,
Londra, Tate Modern
Amerikal ressam,
koleksiyonu iin baz
tablolar satn ald
M onetyi ahsen tanr
Bu resim, ikisi arasnda
kurulmu olan dostluk
bana tanklk da eder
Giverny'de Monet'nin
konuu olan Sargent
sanaty bahede resim
yaparken resmetme ve
yllar nce Argenteuil'de Renoir, Manet ve
Monet tarafndan
yaanm olan deneyimpaylama frsatn
karmaz.

120

Mary Cassatt,
Kumsalda Oynayan
ocuklar, 1884,
Washington, National
Gallery of Art. Mary
Cassatt'n slubu
Degas'nn Empresyonist
dersi ile Japon sanatnn
sentetik izgisi
arasndaki etkileyici
bulumadan doar
- Childe Hassam,
Grand Prix Gn,
1887, Boston, Museum
of Fine Arts. Hassam
Amerikan Empresyo
nizminin en byk
temsilcisidir. Kent
manzaralar, de Nittis'in
Paris manzaralarna
yakndr.

121

II W ATI \ E YAPITLARI

Heykel sanal

Levkel almala
r Empresyonistlerin en az bilinen ynlerin
den biridir. Bu konuyla uraanlar Eclgar
Degas ile Augtste Ronoir'dr. Degas. 1881
ylndan tibaren, kendi deyiiyle, zevk iin
saysz heykel yapar: Kendi zevkim iin
hayvanlarn ve insanlarn mumdan modelle
rini yapyorum, ancak bunu resimden ve i
zimden uzaklamak iin deil, resimlerime ve
izim terime daha ok ifade, daha ok gii ve
daha ok canllk vermek iin yapyorum." le
nen konular uslann tuvallerinde grdmz konu
larn aynsdr: Hareketleri titizlikle allm allar ve balerinler.
Heykelle ok ge tanan Rennir'n deneyimi daha farkldr ve o
meslektalaryla karlatrldnda daha geleneksel sonulara
ular. Heykel sanatlarn yallklarn ekilmez klan hastala
kar olas bir zmdr: Neredeyse kr olan Degas grme duyu
sunun alternatifini dokunma duyusunda bulur; i ii'd e n itiba
ren tekerlekli sandalyeye mahkm olan Rendir, emirlerine uya
rak heykeller yapan Richard (iulno adl Kalalan bir sanatnn
ellerini dn alarak gzleriyle yontar heykellerini. Klasie ka
an bir ifadenin seimi, Rennir'n ge dnem resim retimini de

A Auguste Renoir ve

Richard Guino, Vens

Bst, 1915, Renoir ile
Guino arasndaki daya
nma 1914 ylndan
-1918 ylna kadar srer.
Ressam, Kataiar
sanatnn, kendi adyla
piyasaya bir dizi sahte
heykel srdnden
kukuland iin, o yl ortam deitirmek
zorunda kalr.

-< Eagar Degas,

Drtnala Koan At,
1879-80, Cenevre,
zel koleksiyon
Degas'nn lmnden
sonra atlyesinde
150 mum ve toprak
heykel bulunmutur
Bunlarn ou 1919
ylnda bronza dkle
cektir. Degas'nn
resimde dikkatle
inceledii Muybrdge'n
fotoraf almalarnn
etkisi plastik yaptlarda
da belirgindir.

122

1879-1886

Y API l'l,ARI

A Auguste Renoir,
pme, 1888,
Paris, Muse Rodin.
Yzyln ikinci yarsnn
en devrimci heykeltra
kukusuz Rodin'dir.

T Edgar Degas, Ondrr

Yandaki Balerin,
1879-81, Paris, Musee
d'Orsay. Gerek bir
peruk takm, bir tt
giymi ve 1881 ylnda
sergilenmi olan bale
rin, olumsuz ve ok sert
eletiriler alr. Yalnzca
Huysmans onun
"korkun Realizmi "n
anlar ve modernliini
takdir eder.

H AYATI Vli

* Jear-Baptiste
Carpeaux. Dans, 1869,
Paris, Muse d'Orsay
Carpeaux heykelde
akademik, kurallar
kran lk sanatlar
arasndadr Operay
dekore etmek iin
dnlm olan dans
nn fiziksellii, halkn ve
resmi eletirmenlerin
onayn alamaz

Sanat, gelenee ok
ey borlu olmasna
karn, ifadesinin
modernlii ile antsal
heykel trne yemlik
getirmitir

123

1886: Son Em presyonist

sergi

HAYAT

YK

Y ANTLARI

1879-1886

E,

Empresyonist sanatlar sert ekime

lerden ve h in le r* tartmadan sonra. 1882 ylnda beklenmedik
bir birliktelik iinde, yedinci sergilerini amak iin bir kez daha
bir araya gelirler. Grup hibir zaan hyleine yksek dzeyli,
byleine yeniliklere ak bir sergi dzenlememi, grup yeleri
kendilerini hibir zaman boy leine gflti hissetmemilerdir. Tek
bir eksik, gruplan ayrlmama karar vermi olmasna karn, ser
giye katlmamay yeleyen Degas'nn eksiklii o ann bysn
bozar. Bu olay grubun son birliktelii olur, nk 1886 ylnda
dzenlenen sergiye Empresyonist slupla pek ilgisi olmayan sa
natlar katlacak, ama grubun kurucularnn birou katlmaya
caktr. Serginin dzenlenmesiyle Berthe Moriso ve kocas Bug
ne Manel ilgilenir. Ancak sorun oktur: Degas. her zaman olduu
gibi, kendi kurallarn dayatr: Pissarro isi* teki yelerden ok
tepki alan iki gen sanaty. Serat ile SignaeT sergiye dahil et
mek ister. Bunlarn ve daha nce grubun teki sergilerine katl
m olan Gauguin'in varl Monet'nin ekilmesine yol aar, onu
Sisley ve Renoir izler. Fransz sanat ortamnn biiyk yaratcla
r, yeni kuaklarn ortaya koyduklar yenilikleri anlayamazlar.

124

4 Edgar Degas,
apkacda, y. 1883,
Madrid. Museo
Thyssen-Bornemisza.
Degas kent yaamnn
en byk anlatcs ola
rak kalr. lgine apkalar
yaratan modaclarn
dkknlarn betim
ledii birok resmi
vardr.
T Camille Pissarro,
Kendi Portresi, 1873,
Pans, Muse d'Orsay
leri grl Pissarro
Seurat ile Signac' da
gruba dahil etmek ister
ve onlar savunmak iin
fkeyle "yeni eilimler
le atarak ilgi eken
romantikler diye
tanmlad teki Emp
resyonistlerle atr.

1 8 79- 1 886

HAYATI
VE
YAPITTAK

* Edgar Degas,
Banyodan Sonra.
y 1885, New York,
Metropolitan Museum
o f Art, Degas, retimi
nin son aamasnda
ar grme sorunlarn
dan kaynaklanan
glkleri amasna
yardm eden bir teknik
olan pasteli ok
kullanr. Yapt ok
skntl ve tartmal
olan Empresyonistlerin
1886 sergisinde yer alr
Georges Seurat,
Grande Jatte Adas'nda
Bir Pazar ieden
Sonra, 1884-86,
Chicago, Art Institute,
Ateli tartmalarn
merkezinde Seurat'nn
devrimci bir slupla,
Camille Pissarro'nun da
yaknlk duyduu Pointlst teknikle yapt bu
byk resmi vardr.

125

I
YAADII DN RM

1879-1886
SARI

Pointilizm devrim i

safran
TURUNCU

turkuva

kahverengi

K IR M IZ I

nar

1JL886 sergisinde Serai ve Signac gibi

sanatlarn bulunmas Empresyonistler arasnda lam ve gerek
bir kopmaya yol aar. Seurai Empresyonizmin girdii bunalmn
ve yenilik gereksiniminin ak bir yorumcusudur. 0, yal ustala
rn "lirik Empresyonizmi'nin aldn gsteren "bilimsel Emp
resyonizmi kuramlatrr. Kald ki. son yllarda. VIanet ve Renoir da sluplarn deitirme gerei duymulardr. Seural algla
mann bilimsel ynyle ilgilenir ve resim almasn bu temele
oturtur. Optik bilimindeki yeni gelimeler ve zellikle ezamanl
renk kontrastlar" kuram hakkndaki bilgisini derinletirmek
iin fiziki Chevreul e grr. Georges Serat'n tuvallerinde
ki grnt, gziin tabloya doru uzaklktan bakarak kendiliin
den kartrabilecei kk saf renk nok
talaryla yaratlr. Ancak k ve renk etki
lerinin bilimsel ve ayrntl incelemesine
biimin gereki bir zmlemesi karlk
vermez, tersine yalnlatrlr ve sentetik
letirilir. Italyan Poinlistleri de ayn ilke
lere balanrlar, ancak Fransz ressamn
yaptndan habersiz gibi grnrler.

Paul Sgnac, Kuyu

dan Su eken Kadnlar,
1892, Paris, Musee
d'Orsay Signac'n slu
bu birok gen ressam
etkiler. Matsse, onu
ustas olarak seecektir.

A Sanal eletirmeni
Charles Blanc tarafn
dan tasarlanan renk
diyagram
Empresyonist aratrma
da rengin ve n etki
lerinin alglanmasnn
incelenmesine dayanr
Ancak Pomtilstlerde
bilimsel zmleme ok
daha nemli ve belirgin
bir rol oynar.

A Camille Pissarro,
amar Asan Kadn,
1887, Pans, Muse
d'Orsay Seurat'ya
yakn duran yal
Empresyonist de yem
bir anlatm bulmutur

1 8 79- 1886

Henri Edmond
Cross, Pardigon'da Bir
leden Sonra, 1907,
Paris, Muse d'Orsay.
Birok kimse Seurat'nm
dersini kabul eder
Cross'un yaptnda saf
renk noktas, sahneye
mozaik etkisi veren bir
mozaik tana dnr.

nn gelimesine nemli
katklarda bulunur Ko
nular Empresyonstlerinkiyle ayndr, ancak
bunlarn ilendii dil
ok yenilikidir.

VA A D fil MEM

T Georges Seurat, Sirk,

1891, Paris. Muse
d'Orsay. Daha 32 yan
dayken zamansz len
Seurat. az saydaki
resmiyle Avrupa sanat-

Georges Seurat,
Asniers'de Banyo,
1883-84, Londra.
National Gallery.
Seurat bunun gibi
byk boyutlu resimleri
sever, nl Grande
Jatte ile girdii yolda
ilerler ve kendini
gelitirir.

127

1879-1 886

Monet, Degas, Renoir:

Son yllar

A mpresyonizmin en nl ustas son

yllarn hastalklar nedeniyle zorluklar iinde geirir: Degas ve
Monel neredeyse hi grmez olurlar, Renoir da, ar romatizma
arlar yznden, resim yapabilmek iin fralar eline bala
mak zorunda kalr. Degas pastel kullanmnda ve hey kelde yeni
drtler bulur: Renoir yeni bir klasik slup yolunu seerken. Mo
nel umutsuz bir eylerin zn yakalama giriimiyle, katedral
ler. saman ynlar, kavaklar. Londra ve Venedik manzaralar
ile nilfer dizilerini konu ald en artc ve nl resimlerini ya
par. Monct ayn konuyu deiik saat ve hava koullarnda birok
kez yineleyerek, varoluun ar ve kesintisiz akn, doann olu
umunu yakalamaya alr. 1890 ylndan tibaren, uzun bir za
mandr bir atlyesinin bulunduu Giverny'ye yerleir ve kk
bir Japon kprsyle geilen, nilferlerle
dolu bir gl olan, yeni "s bahesi" ile u
rar. Kendi tanmyla bu "s manzaras"
yallnn tek esin kayna, btn yaa
mm bir k nnn geici etkilerini ince
lemeye adam ressamn neredeyse sap
lants haline gelir.

A Claude Monet,
Rouen Katedrali.
1893-94. Paris, Muse
d'Oray. eyler degl,
yalnzca n onlar
oluturan madde ze
rindeki etkileri vardr

128

Edgar Degas,
t Yapan Kadnlar,
1884-86, Pans,
Muse d'Orsay Degas.
kendini iine vermi,
skntl, yorgun,
glkle tlerin
zerine eilmi zavall
tcleri betimledii
birok resim yapar.
Sanat iki figrn
yetersrz zarafetim,
vcutlarnn hantall
n, pek terbiyeli
olmayan bir esnemeyle
azn aan soldaki
kadnn hareketindeki
basitlii ve doall
vurgular.

Edgar Degas,
Banyo. 1886, Paris,
Muse d'Orsay. Degas,
son pastellerinde gne
hazrlanan gen
kadnlar betimler ve
dikkatini, her zaman
olduu gibi, onlarn
yzlerine deil,
zarafetten yoksun,
neredeyse hayvans
pozlarda resmettii
durularna vererek,
kendini gstermeden
onlan gzetler gibi
grnr.

 Claude Monet,
Nilferler, Sabah,
ayrnt, 1914-26, Paris,
Muse de lOrangerie
Monet'nln resim
aratrmas Giverny'dek
su bahesinde yaplan
Nilferler dizisiyle
tamamlanr. Monet
gerein betimlenmesi
ni aarak soyuta
yaklar; renk tuvalin
snrlar iinde kalmaz,
konunun somutluu,
hava koulu ve yansma
oyunlar iinde
znr.

IMV'IAMVA

MA U V A V I t

18 79-1886
Auguste Renoir,
Ykananlar. 1918-19,
Paris, Muse d'Orsay.
Bu resim, Renoir
tarafndan resim
aratrmasnn zirvesi
olarak grlr;
atlyesini ziyaret eden
Matsse'e "Bayaptm
bitirmeden lmeyece
im ," diyecektir
Rubensvari dolgun
plaklar fra vurular
nn bolluu iinde
znr. Renkler
sedefimsi tonlar
kazanr.

YAADII DONEM

1 8 7 9 - 1 8 8J>

Em presyonizm in ans

Yl.irm inci yzyln balarna gelindiinde

Empresyonizm akmnn artk syleyecek fazla bir eyi kalmam
gibi grnmektedir. Menet, Renoir ve Degag gibi ustalar yeni an
latm biimleri ararken, sahneye ok daha yeniliki ressamlar
kar. Bunlarn arasnda. Pointilizmin babas olan gencecik eorges Setra ile artk gen olmayan ve Empresyonistlerle birlikte
sergilere katlm olmasna karn imdi Sembolist, resmin ustas
ilan edilen Paul Gauguin'in yan sra. Paris'in elence yaamnn
gl yorumcusu lleri de Toulouse-bautrce: artk kiibizm ak
mnn habercisi olan geometrikletirici bir dile balanan Paul Czamo: (iziieii yaam yksnde yeni kuaklara damgasn vura
cak olan, sanatla yaam arasndaki o skntl kucaklamay alg
ladmz, anr Meram (szck ortaya kmadan nce) Ekspres
yonist olan \ inceni van Gogl da vardr. Ancak 20. yzyl sanat
her eye karn Empresyonist retiyi gzard edemez. Empres
yonist sanatlar resmi kltre kafa tutmu, akademik retilere
yabanc kalarak da sanat olunabileceini gstermi, yeni slup
zmleri nermi ve en nemlisi, ressamlara! yakalananla,va
desinin peinden gitmeyi deil de. onr
gzlerde brakt izlenim zerinde
durmay ve bir ann gzelliini tu
vale aktarmaya almay ret
milerdir.

130

4 Paul Gauguin, Gzel

Angle, 1889, Paris,
Muse d'Orsay
Gauguin, Empresyo
nizme yakn bir balan
gtan sonra modern
uygarl reddeder ve
Bretanya'dan ok
uzaklardaki Tahiti'ye
kadar, ilkel kltrlerin
igdsel yalnlnda
yeni gzellikler arar.
T 1905 ylnda
Londradaki Grafton
Galleres'de DurandRuel tarafndan
dzenlenen serginin
fotoraf. 1-9. yzyln
sonundan itibaren,
Fransz tccarn yayma
almalarnn da katk
syla, Empresyonizm
Fransa'da ve darda
gittike artan bir haan
kazanacak ve o zamana
kadar kendisinden
esirgenen saygyla
onurlandrlacaktr.

Y AA Di G I DN HM

Vasily Kandnsky,
Doalama 26, 1912,
Mnih, Lenbachhaus.
Monet saman ynlar
ve nilferler gibi son
yaptlarnda soyutluu
syrr geer: konu
fikrinin tesine geer ve
hzl renk lekeleri bii
minde zgrce tuval
zerine atlan boyann
gerek ve tek kahra
man olmasna izin verir.
Yeni yzyln ikinci on
ylnda Vasily Kandinsky'nin kuramlatr
d soyut resmin
yaratlmasnda bu
resimlerin etkisi
byktr.

4 Claude Monet,
Saman Ynlar, 1890,
Paris, Muse d'Orsay.
86 yanda len Monet,
Empresyonist ressamlar
arasnda en uzun
yaayandr. Yaamnn
son dneminde
aratrmasn ar
sonulara tar. Fra
vuruu zgrleir,
madde renk iinde
znr, nesneler elle
tutulurluklarn yitirir ve
onlar biimlendiren
titrek bir k iinde
yaar gibi grnr.
Vincent van Gogh,
Deniz Kys. 1888,
Amsterdam, Rijkmuseum Vincent van Gogh
Van Gogh Empresyo
nist gruba fazla gidip
gelmez, onlarn
sergilerine de katlmaz,
ancak baz resimlerinde
Empresyonizmin etkisi
aka grlr. Bundan
kardei Theo'ya yazd
mektuplarda da soz
eder ve Manet'ye zel
ilgi duyar.

YER

DZN

N ot

Claude Monet,
Kt Havada Le Havre
Rhtm, 1870, zel
koleksiyon

Su blmde Empresyonistlerin
eserlerinin u anda bulunduu
yerlenn alfabetik bir listesi
verilmitir.

Amsterdam. Rijksmse
Yinceni van Gogl

Charlottenlund,
rdrupgaardsanllge

Glasgow. Mseumsand Yl
Galleries

Vincent van (ogl. Denizkys.

1888. s. 131.

Claude Monet. Fontainebleau

Orman mla Clailly Ynl. 1865.
s. 14.

Edgar Degas. Edmond

Duraniynin Portresi. 1879.
s. 53.

Baltimore. Museum ol Y l

Edouard Muei. Kasap

Dkknnn nndeki Kuyruk,

1871. s. 99.

Berlin. Neue Matinnalgalcrie

Claude Monet. Saint Germain

l'Auxerrois. 1866, s. 96:
- Argenteiiil evresi. 187-1.
s. 51.
Boston. Musum of Fine
Arts

Mary Cassait. Operada. 1880.

S. -17:
Edgar Degas. Eyalet Al Yarla
rnda, 1869. s. 92:
(linkle Hassam. Gran Prix Gn.
1887. s. 121:
Claude Monet. Madame Monel
Japon kyafetiyle. 187li, s. 105:
Auguste Renoir. emsiydi kadn
veBebek, y. 137-1-76. s. 38-39
- Mentone Yaknnda Manzara.
1883. s. 112:
John Singer Surgcnt. Edward
DrleyBoiinin Kzlar. 1882.
S. 121.

Chicago. An Institute

Hamburg, kiinslhalle

Gustave CaijjSbotle.

Edouard Mattel.

Yamurda Bir Paris Soka.

1877. s. 66-67:
Mar Gassali. Mektup. 1890:91.
s. 105:
lal COzanne. Auvers-sur-lOisc
Manzaras. 1873. S: 31:
Edgar Degas. Mary (ssal
Lmvrei. 1885. s. 101:
Edouard Mattel, kongchamp'cla
\l Yarlar. 1864. s. 93:
Claude Monet. OclarcTmkarika
tr. 1856-38, s. I I
- Birdilera. 188-1. s. 112:
Auguste Renoir. Xeliir Kysnda
Yemek. 1879. s. 78-79
-Dala. 1879.s. 54
- Teras. 1881. s. 119:
Georges Seurat, Grande,lalle
1(las'uda Bir Pazar leden
Sonra. 1881-86. s. 125:
Kitagavva Ulamaro.

Xan.

1877.

s. 95.

Hartford. Connecticut.
YYadsworth Ytlieiieum

Auguste Renoir. BahedeKesim

1873. s. 49.

Yapan.Monel,

kansas City. Vlson-Atkins

Museum of Art

Edgar Degas. apkaclar. 1882.

s. 106-107:
Glande Monel. Les Boulevard
des Gapucines. 1873. s. 05
kitakyusliu. Belediye Sanat
Y zesi

Edgar Degas. Bay veBayan

Mane'ni Portresi. 1865.
s. 100.

Gzel Yzler. Iliuan di

I.ioe. Muse des

Beauv-Arts

Keizdsarv. s. 104:
James Abbott. Whistler. Gece

Edgar Degas. I,es \mbassatlcurs algl Kafesinde. 1875-77,

Manzaras. Mavi veAltnSars.

s. 69.

1872. s. 54-55.
Cambridge (Mass.). Fogg
Art Museum

Edgar Degas, Siyah Eldiven.

algl Kufearkcs, 1878.
s. 70:
Edouard Manet, Paris'teBir
Kaie. 1869. s. 24:
Claude Monel. Saint-I.azarc
stasyonu, 1876-77. s, 63:
Auguste Renoir, \lctor Choquet.
1875-76. s. 53.

Floransa. Gllerin d Yrle

Modcna. Palazzo Piti

Giovanni Fattori. KuzenAmin.

y. 1862. s. 21
Fort YYorth (Texas). Klnbell
Art Msen

Gustave Calllebolte. Pont de

L'Enmmzerinde.\. 1876-80.
s. 61.

I.iz.ho. Musen Calousle

Gulbenkian

Edgar Degas. Kendl Portresi,

y. 1862. s. 20:
Claude Monel. Buzun (zlmesi.
Lavacoun. 1880. s. 108.
I.ondra. Courtauld Instilule

Anglist** Renoir. Locn. 1874.

S. 46-17:

Edouard Manet. FollesBerg

1882. s. 110-111.

redeBar.

134

Ceneire. Pellt Palais. Muse

d'Art Moderne

Frankfurt. Stdelscbes
kstinstilut

Gustave CallleboUe. Lcponi

del'Europc. 1876. s. 67.

Edgar Degas. Orkestrann

Mzisyenleri. 1870-71. s. 83.

Fondra, National Gallery

Claude Monet. La Grenouillre.

1869. s. 26:

YER

Maximilianin kuruna Dizilmesi.

1897. s 05:
Auguste Renoir. SosyeteyeIlk
k. 1876. s. -15
-emsiyeler. 1881-85,

Melbourne. National (inilen

I 18- 1 19;

Georges Seurat. Asniers'de

Banyo. 188349. s. 127.
Londra. Tate Modern

Etlgar Degas. Fernando Sirkinde

1879. s. 69;
John Singer Sargent. Claude

Miss La-ia.

Muriel Ormann kylarnda

BesimYaparken. 1887. s 120:
James Athott Whistler. Beyazl
Senfoni II. 1861. s. 103.

I.os Angeles, (tetir Mscn

Edouard Manet. Bayraklarla

DonatlmMosnier Soka.

1878. s. 96-97:
Claude Monet, iekler te
Meyveler. 1869. s. 75:
Auguste Renoir. Gezimi. 1870.
s. II.

1867, s. 10.
Edouard Manet, Hilelideki f .
1882. s. 1(19.
Milano, (iaileria d'Arte
Modcra

Giuseppe de Nlttis. Dince

1876, s. 114:
Medard Rosso. Mterek
Bahisi. 1894. s. 114.

desi yramides.

Mineapolis. Mincapolis
Institute of \rl

Egtnc Bodl. TrouviHePlaj.

y 1805. s. 15;
Gustave Calllebolle. Divandaki
V, 1880-82. s. 76-77:
Auguste Renoir. SanMarco
Meydan. Venedik. 1881.
s. 113.
Montpellier. Museo l-abro

KrCdrrir Bazille. Bir Ky

Manzaras. 1868. s. 4 1
- Giyinen Afi. 1869-70. s. 77.

EK. F R

Camille Pissarro. .-\a& Vonrood. kar Etkisi. 1870. s. 58

- Geceleyin Monimarlre Bulvar.

S.

D ZN

Edgar Degas,
Hortense Valpnon.
1871, Minneapolis,
Institute of Arts.

Edgar Degas,
Kpek arks,
y. 1876-77. zel
koleksiyon.

Nen York. Metropolitan

Muscm of Ari

Paul (tenine. Ykananlar,

1874-75. s. 70;
Gustave Courbet, l apaant
kadn. 1866. s. 76:
Edgar Degas. krizantem I azotu
kadn. 1858. s 74
- Banyodan Sonra, . 1885.
s. 125:
Jolam Bttlmld Jongkind.
Lim an. 1865. s. 15;
Edduarrl Mael. Monet Ailesi
\rgenteinTdeki Bahede. 1874.
s. 48-49
-

Gcore M oorein Portresi.

1878-79. S. 88:
Clautte Muie. Sainie-Adrcsscde
Teras. 1866. s. 18
- La Grenouillere. 1869. s. 27
-

Moneeau Parknda Parisliler.

1978. s. 2;
Marcatonio Raimondi.
RafaelkVmr Paris'in
Yargs' ndan kopvn. 1520.
s. 13:
Augtiste Retoir. Madnme
Charpentier ve ocuklar.

1878.

s. 109.
Madrid, Muse ThyssenBoneisza

Edgar Degas. apkacda.

y. 1883. s. 124:
Berthe Morisnt. Ayn. 1876.
s. 69.
Mannheim, Kunsthallc

Edouard Manet,

mparator

Moskova. Pukit Mii/.esl

Paul Cezaime, kendi Portresi.

1879-82. s. 33:
Camille Pissarro. Opera

Paris. Kolerl l.nfll Ulri

Edgar Degas. Cafe \ouvelleAlhenes. 1878. s. 89.

Buhar, kar Sikii. Sabah.

1898. s. 59;
Auguste Renoir, ia (irenonillere.
1869. s. 2o.
Miinili. I.enhai ldiaiis

\asil> Kandlnskv. Doalama

26. 1912. s. 131.

Paris, Bibliollepe

Naibimde
Frftienc Bazitle. OUra Gen
kadn, s. 99:
Kdoard Manet. Sav. 1871.
s. 29;
FrMix Nadar. Mael h in Portresi

Miinili. Neue Pinakothek

1866. s. 10:
James Abbott Whistler,

Atlyesinde.

Edouard Vianet, Monel Yzer

1874. s. 48,

B a tlc rs e a 'H i ehirden ( k t e

Manzaras. 1878. s. 98-99.

Ne Volk, Brooklyn
Museum of Art

FTderie Bazille, Sanatnn

Gustave urtet. Dalga. 1889,

MOlyesi. re ile la Condaine.

s. 54-55.

I87). s. 24-25:

Paris. Vlusee dOrsay

135

Y ER
zz

D Z N

William Bougueau. Vens'n

Dom u. 1879. s, 23;
Alexandre Calanel. I ems'n
Douu. 1863. s. 11:
Gustave CailleloLle. Parke
Kazyclar. 1875, s. 69
- Kurla Kapl atlar. 1878.
s. 59:
Jear-BapiisLe Sarpeanx, Dans.
186!). s 128.
Paul . Magdalena.
1868-69, s. 31;
- Achilla Emperaire in Pbrtrinsi.
1869-70. s. 31
- Pastoral. 1870. s. 40
- Auvers'de Doktor Gachei'ni
Evi. 1873. s. 33
- Aslan Miattan Evi. 1873.
s. 32-33
- Yeni BlrOlvmpia. 1873-74.
s. 35
- l.'Eslaquntla Deniz. 1882-85.
s. 113:
Henri Edmund Cross.
Paniigonida Hir leden Sonra.
1907, s. 127:
Edgar Degas. Bellelli AIps.
1858. s. 21
-Semiramis Babil'i Kuruvor.
1861. s. 21
- 0 /rra Orkestras, 1870,
s. 82-83
- Dans Sunil. I873. s. 72-73
- Apseni, 1876, s. 9091
-1 . 1876-77. s. 71
- Ontluri Yandaki Balerin.
1879-81. s. 123
- Tribnler nndeki Yar
Allar. 1879. s. 93
- I t i Yapan Kadnlar, 1884-86,
s. 129
-Banyo. 1886. s. 128:
llonore Daumier. (amarc
Kadn. 1863. s. 8:
Henri Eantin-Lalour.
Delacroix ya Sayg. 186-1. s. 8

Batignolles MahallesindeBir

alna. 1870. s. 25;

Paul Gauguin, dzel Igele.

1889. s, 130;

136

Pierre-Auguste
Renoir. Gazete Okuyan
Monet, 1872, Paris,
Muse Marmottan

Gustave Caillebotte,
Melon apkal Kayk.
1877-78. zel
koleksiyon.

Kva Conzate. Thtre(les

ItallensdeLoca. 1879. s. 85;
Jea-Auguste-Domlupr Ingres.
eme. 1820-56, s. 9;
Edouard Mane. Krda Kahvalt.
1863. s. 12-13
- Olympia. 1865. s.
- Balkon. 1868-69, s. 10
- Emile7.ulain Portresi. 1868.
s. 52
-Plaida. 1873. s. 34
- Yelpazeli Kad. 1875.
s. 104;
Claude Moel. Krda Kain all
1865. S; 17
- Yeil Dalga. 1865. s. 55
- Bahedeki Kadnlar. 1866.
s. (6-17
- SinlcAdrcssc'de Bahe.
1866. s. 19
- Saksaan. 1869. s. 58-59
- Argenletil'rle Yelkenli Yars.
1872. s. 50-51
- Argenleuirdc Gelincikler.
1873. s. 35
- Sain-Lzaredar.-1876-77.
s. 62-63
- Stphane Mallarme. 1876.
s. 94
- Bayraklarla Donatlm c u p
Mouorgell. 1878. s, 97
- damilleO/iin Deninde.
1879. s. 108
- Kukonmaz., y.1880. s. 75
- Saman Ynlar. 1890. s. 131
- RouenKatedrali. 1893-94.
s. 128
- A 'ilferler. Sabah, ayrnl,
101-1-26. s. 129:
Berille Morisdl. Beik. 1872.
s: 86-87;
Camille Pissarro. Kendi Portresi.
1873. s (24
- amar Asan Kadn. 1887,
s. 126:
Pierre Puvisde Chevalines.
Umut iin alna. 1871-72.
S. 29:
Auguste Renoir. BazMleKesim
Yaparken. 1867. s. 25

- GnelenenAu. 1075-76. s: 77
- Molih dela Grletede Dans.
1876. s, 42-43
-Salncak. 1876.s. 43
- ArapBayram (Cami). 1881.
s. 116
-Knla Dans. 1882-83. S. 117
- Kentte Dans. 1882-83. s. 117
- Ykananlar. 1918-19. s. 129:
Georges S e m . Sirk. 1891.
s. 127:
Paul Signac. Kuyudan S eken
Kadnlar. 1892. s. 126:
\lfred S is le Molcscv'dc Krek
Yar. 1874. s. 57
- Pont Marlyile S Baskn,
1876. s. 56-57
- UmedentKS'dc Kar. 1878.
s. 58
- II ilgiler in Portresi. 1882.
S.
95;
Alfred Sloven, Banyo. 1867.
s. 44:
James AOlot Ulstler,
Kombinasyon M. I. 1871.
-s. 102-103.
Paris. Vlsec de POrangerie
Claudr Monet, \7lferler. Sahal.
1914-26. s. 129
- Yihllerler. 1914-26. s. 132-133.

Paris. Musdc d l.ovre

Jea Baptise Chardi. Pipul
\atiirimrt. y. 1737. s. 75;
Camille Corol. Hruna. 1865-70.
s. 87:

YER

D Z N

< Alfred Sisley,

Argenteuil'de Yaya
Kprs. 1872, Paris,
Muse d'Orsay

Edgar Degas. Omtim Yandaki

Rir Balerin iin Drt alm,

Roma. Gallerla Mazloale

d'Arle Moderna

I879.S, 73:
Jean-Lauis-Thodore Gfricalt.
Epsrn Derbisi. 1821. s. 92:
Costantin (iiiys. Erkekli kadnl
Grup. s. 44:
Thodore Rousseau. Mee
Malar, Apremon. 1852. s. 19.
Ttelano Vecelllo. Krda konser.
y. 1510. s. 13.

Giovanni Boldini. Matmazel

Paris. Muse Manottan

Claude Mort. zlenim.

San Paolo. Aluseo de Arte

Modera

s. 63.

v. 1869. s. 9-1.
Auguste Renoir

(lOmlngmt. 1872, s. 36-37

- Sail Uzar- stasyonu nda
Po del'Europe. 1876-77.

Lantelmei Portresi.

Pa. Muse des Beaux-Arts

Edgar Degas. Apii Orleans'taki

Bir Brodan Portreler. 1873.

Rouen. Muse des Beaux

Arts

Claude Monet, Bayraklarla

Donatlm PueSaiui-Deiiis.
1878. s. 96-97.

Paul Czanne, Pal

\le\is
'/ola) a Bir PiyazmmOkuyor.

likamn Kadn
veKOk Kpei, 1870. s. 40.

Shelburne. Shelburne
Museum

Edouard Manet. Sombal.

1868. s. 74
-Byk Kanal. I enedik. 1875,
s. 112.

s. 68.
Petersburg, Ermltaj

Springfield. Museum
of Fine Arts

Claude Munet. Bahede kadn.

1867. s. 6-7:
Auguste Renoir. Ayakta Duran

Camille Pissarro. Pontoise

YaknndaFabrikalar. 1873.
s. 61.

1878. s. 101.

Stockholm.
iAational Museet

Pliladelpltia. Philadelphie
Musum of Ari

Auguste Renoir.

JeanneSanary'niu Portresi.

Edgar Degas. mekn

(Kirletme), 1868-69. s. 95.
Plaecza, Gallerla d' Ai le
Moderu Kieri-Oddl

Federico Zandomeneghi. Amers

Meydan. 18801 S: 115.

Protldenre. Musum of Ari.

Klode Islaul Srlool ol
Desig

Edouard Manet. Dinlenme.

1870. s. 100.

Porselen lkesinin Prensesi.

1863-64. s. 104

s. 115.

Paris. Muse Kodlu

Auguste Rodlt; pme, 1888.

s. 97.

AAashiglo. Feer Gailen

James Abbott VA'hlstlor.

Mere
\nthniiy'nmHam.) 1866. s. 14
- U Grenouillre. 1869. s 27
Tokyo. Kat Sanat I Itisal
Miizesi

AAastinglo. Aatioal
Gallery of Art

\igtieMnnesim Burlar. 1867.

Frederic Baallc.

s. 18-19:
Vlary Gassali. Mavi koltuktaki
Kzocuu. 1878. s. 85
- kumsalda Oynayan ocuklar,
1884. s. 121:
Jotr Constable. Piskoposun

kametgahndanGrillcn
Sallsbury katedrali. 1823. s. 57;
Edmard Manet. Demiryolunda,
1873-74, s. 63
- Erik. 1878. s: 89;
Claude Monct. emsiydi Kadn
veocuk. 1875. s. 41;
Berthe Mrisot, Okna.
1869-70. s 87;
Augustc Renor. Balerin. 1874.
s 70
- Madam Munet veOlu. 1874,
s. 49.
AAaslington. Phillips
.ollei'iio

Auguste kenoir. Sandal Partisi.

1880-81, s. 116.

AMIlianslonn. Sterline
and Frarir Clark lslille

Auguslr Renolr.

Sarn. 1881. s.

tkanan
117,

Zril. Biilrle Vakf

Auguste Renoir. Oxtyirlikr fiihi

Claude Moel. Sisley

1869. s. 101.

1871-72. s. 105.

Ziiril. kunsthas
Claude Monet. kszler 1du

Giyinmi Parish kadnlar,

Monlmartre'da Bir llaivm.

l-'enerl. 1864. s.

Mlesi.

15.

Tournai, Muse des Beaux

Aris

Edouard Manet. 1rgenmil.

1874. s. 51.

137

SM

DZN
Paul Czanne,
Victor Choquet,
1876-77, zel
koleksiyon.

Bu blmde, Empresyonistler ile ya

da eserleriyle balants olan sanat
lar, entelekteller, politikaclar ve
iadamlar ile Empresyonistlerin
ada olan ya da ayn alanda
etkinlik gstermi olan ressamlar,
heykeltralar ve mimarlar, alfabetik
bir sraya gre listelenmitir.

Carmlle Corot, 1873

ylnda Saim-Nicolasles-Arras'da ekilen bir
fotorafta

D uranlv. Ednond

(Paris 18 3 3 -1880). yazar, sa

nat eletirmeni, s. 53.88.94.

A slru c. Zacarie

(1835-1907). air. 8.21

1'antb-l.atour. iletiri de

B audelaire. Charles

(Grenoble 1836-BrC. Orc

1904), ressam ve tabaske.
s. 8. 24. 25. 95. 100.

(Paris 1821-1867). air. s. 8.

10. 'H. 68, 94.

Flau b erl, Gtstave

(Rouen 182 l-Crossei 1880).

yazar, s. 8. 45.

B azille. Je a u i're d erir

(Montpellier 181l-Beaune-laRolande 1870). s. 18. 19. 24.

26.34. 10.41. 75. 77. 95.99.

G aehel. Paul-Ecrdinand

koleksiyoncu, s. 30. 32, 33.

Boldini. Giovanni

Cro.ss, Henri Kdnonri

(Ferrara 1842-Paris 1931),

ressam, s. 114, 115.

(Donal 1856-Saint Clair

1910). ressam, s. 127.

Boudin. Bilgene

Daubigny. Clarleslraeois (Paris 1817-1878).

(Honfler 1824-Deauville
1898). ressam, s. 14. 15. 18.

ressam, s. 18.19.

Bouguerau. William

Damier. Ilnnore

(La Rochelle 1825-1905).

ressam, s. 23.

(Marsilya 1808-Valmondols
1879). ressam, heykeltra,
karikatrist, s. 8,98.

Gaugin. Iatl

(Paris 1848-Markiz Adalar

1903). ressam, s. 124. 130.
G leyre, Charles

(Chcvilly 806Paris 187-1).

ressam, s. 18.
Gozales. Eva

(Paris 1849-1883), ressam,

s. 84. 85.

Cahauel, Alexandre
De M ills. Giuseppe

Gillaunin. Armad

(Paris 1811-1927). ressam,

s. 34.

C harpeiiller. G eorges

(Barletla 18-46Saint Germnien-Layre 1884), ressam, s. 34.

I 14. I 15. 121.

(Paris 1811-1905), yaync,

s. 116:

D ebussy, Claude

(Montpellier 1823-Paris
1889). ressam,s. 11.41.

Choqucl. \ ielo r

koleksiyoncu, s. 52.

Ilassa. Childe

(Sain-Cermain-et-Laye
1862Paris 1918). mOzisvon,
s. 54. 55.

Constable. John

elaero iy. Eugee

(Fast Bergholt 1776-l.ondra

1837). ressam, s. 57.

(Charenion-Saint-Marirc
1798-Paris 1863). ressam,
s, 8. 53. 80. 105.

Corot. Camille

(Paris 1796-1875). ressam,

s. 19.61,84,87. II I.

DesbOtli. M areellin

(Cerilly. Ali'ler 1823-Paris

1902), ressam, s. 88,90. 91.

Courbet. Gustave

(Omans 1819-Vevev 1877).

ressam, s. 8.9. 18,23.28.
40. 44. 55, 76. 80. 88.
138

Durand-Rel. Paul

(Paris 1831-1922). koleksi

yoncu, s. 52. 121. 130.

ressam, s. 121.

SM

DZN

Eugne Delacroix,
Nadar'n bir
fotorafnda

llokusai. katsshika

van Gogl. \ inceni

(Edo 1760-1849), ressam,

s. 104.

(Groot Zundert l853-\uverssur40ise 1890). ressam,

s. 30. 52. 104. 130. 13,1.

Hysnuns. Jois-karl

Sargent, John Singe

(Paris 1848-1907), Sembolist

yazar, s. 45. 47. 94. 123.

(Floransa 1856-1,oda
1925), ressam, s. 120.

Ingres. Jean-AugusleDominique
(Monlauban 1780-Paris
1867), ressam, s. 9. 105. 119.

Srholderer. Otto

.logkind. .lola lia rllo ll

(Laltro|i 1819-Onte-Sninl-Andr 1891). ressam, s. 15. 18.

Ler>. Louis. sanal

eletirmeni, s. ,36.37. 70.
Maitre. Edmond,
mzisyen, s. 24.

(Frankfurt 1834-1902).
ressam, s. 24.

Wagner. Richard

(Leipzig 8-13Venedik 1883).

mzisyen, s. 95.
Whistler. James Alhotl

Seural, Georges

(Lotvcll 183 l-Londra 1903),

ressam, s. 8.54.55.98. 100.
102-104.

(Paris 1859-1891), ressam,

s. 124-127. 130.

Zandonenegli. Federico

Sigac. Pal

(Venedik 1841-Paris I917).

ressam, s. 88. 114. 115.

(Paris 1863-1935). ressam,

s. 124. 126.
TSSOt JtilIK'S

(Mantes 1836-Boillon 1902),

ressam.s. 45.

Zola. Emile

(Paris 1840-1902). yazar,

s. 8. 10. 19.24.30,40, 52.
60,68.91.94,95, 114.

Mallarm. Stphane

(Paris 1842-Valvlns 1898).

Sembolist air. s. 10. 54, 94.

Tohnse-I.aulror, iletiri de

(Albi 1861-Malrome. Girondc

1901). ressam, s. 70. 98. 130.

Martelli. Diego
(Floransa 1838-1896!. yazar
ve sanat eletirmeni, s. I I I.
M illet, Jea-I'ranois
(Gruclj 1814-larbizon
1875). ressam, s. 19.

Touracho. l e liv
Aadar diye bilinir (Paris

1820-1910). fotoraf, s. 10.

35,81,96.
I laman, kitagava

(1753-1800), ressam, s. 104.

,Mu) bridge. Eadneard
(Kingston-on-Tlanes 1830
1904). fotoraf, s. 92. 122.

Prosl. Marcel
(Autil 1871-Paris 1922).
yazar, s. 54.
Rodi. Auguste
(Paris 1840-Meudon 1917).

heykeltra, s. 123.
Rousseau. Thodore
(Laval 1844-Paris 1910).
ressam, s. 19

A Emile Zola, 70'n

yllardan kalma bir
fotorafta.

< Pierre-Auguste
Renoir ve Stephane
Mallarm, Degas'nn
bir fotorafnda.

139

KISA

140

BYOGRAF

Gustave
Caillebotte

Mary
Cassatt

Paul
Czanne

(Paris 1848-Gennevllllers. tarls

189-4). Cailleboltc diplomasn
aldklar, snnra Garde Nationale
Mobile de la Seine'ne (Seine
Seyyar l'lsal Muhafz Birlii)
>azlr ve 1870'dekl FransaPrusya savana katlr. I873'!e
Gzel Sanatlar (kl'na katini
edilir, ancak ertesi yl. babasnn
lmyle byk bir mirasa
konar ve resme halamaya
karar verir, likonomik durumu
nun iyi olmas nedeniyle,
dnemin balca sanat koleksi
yoncularndan biri olur.
Empresyonistlerin sergilerine
yalnzca Sanat olarak deil
dzenleyici sfatyla tla katlr,
urubun giriimlerini desteklemek
ve skntda olan meslektalarna
yardm etmek in yfklii .miktar
da paralar verir. lgin bak
alar, yeniliki kompozisyon
lleri ve cesur perspektif
kalaryla dikkat eken Paris
manzaralar nldr. 1880'den
itibaren Charlotte Berthiere ile
birlikte Argentell yaknlarnda
ki Petlt-Gennevillierse yerleir:
burada resim yapar, kendini
bahe ilerine ve kayk
yarlarna verir. Cailleboite'un
Empresyonist tnhlo koleksiyonu
bugn, ressamn isteine uygun
olmak. Fransz devletine bitilir
ve Paris'teki MsOe d'Orsay
koleksiyonlarnn nemli bir
blmn oluturur, s -IT>, -18.
58, 'J. 8 1. 06-68. 70, 83, 9.

(Pittsburgh I8-I-I-U; Mcsnil

Tlerihus. Oise 1926). Amerikal
Mary Cassatt ilk sanat eilimim
Phladelphia'da. zengin banker
babasnn isteine kar karak
yazld Gzel Sanatlar
Akademisi'nde alr. 1865
ylnda Avrupa'ya gider
Paris'le akademik ressamlar
olan Chaplln. Gouure le
Gi'omein atlyelerine devam
eder ve 187-1 ylnda bir
tablosunu Salon'a kabul
ettirme), i baarr. An ak Degas
le karlamas hayatnn
akn deitirecektir Ressam
ou ustas, arkada ve srda
olur. Gassali 1879. 1880. 1881
ve i886'dn olmak zere, tam
drt kez Empresyonistlerin
sergisine katlr. slubu, ustas
Dfgas'm folurafik lleri ile
ada topluma baknn.
Empresyonistlerin le ok
iyi li gravrd olan Gassali ni
daha ok grafik almasnda
esinlendii Japon sanalndan
alman ak etkilerinin mutlu
bileiminin meyvesidir. Sevdii
konular aile sahnelerinin ya
sra, ona asl nn kazandran
ocuk portreleridir. Mary
Cassatt 1891 ylnda.
Drard-Ruel onun in kiisel
bir sergi dzenledii zaman,
sanatn ve Empresyonistler
arasndaki roln kabul
ettirecektir, s. -17. 8-1.85.
104. 105. 121.

Aix-en-Provence. 1839 - 1911li).

Cftsnie Fransa'nn gneyimle,
bakentin grltsnden uzak
olan Aix-en-Provenee'da doar
ve ergenlik an orada gein:
Babas, bir apka fabrikasnn
sahibi olduktan sonra. Ozanm
veCnbassol Bankas n kurar
Bourbon kolejinin sralarnda
gen Paul gelecein romancs
Emile Zola ile arkada olur.
Ailesinin isteine uyarak hukuk
okur ve ancak I86l'de resim
almak zere Paris'e gitme
iznini alabilir. Pissarro le
tant bakentte ksa bir sre
kaldktan sonra, cesareti
krlm olarak. Aix'e dner ve
babasnn bankasndaki iini
kabul etmeye karar verir. Ancak
bu dnlmeden alnm lir
karardr, sanalc abucak bun
dan vazgeer ve yeniden Paris'e
dner. 1886 ylnda evlenecei
llorl.ense Firuel'de !H72'de
lir ocuu olur. 1873 ylnda
Potioise yaknndaki Auversstr-l'Oise'a yerleir: burada
doktor Cachet ve Tanguy Baba
ile tanr: Pissarro ile birlikle
resim yapar, onu Empresyonist
lerle tantrr ve 1874'leki ilk
karnfa sergiye katlmaya kna
eder. 1877'dede Empresyonist
lerin sergisine kanlan Czanne
grubun ressamlaryla arkada
olur. Ancak ok kiisel ve
deerlendirmesi zor slubu
Empresyonist resim idealinden

KISA

uzaktr. BksjUrnrtnterln ve
halkn anlayszlndan d
krklna urayan COzame sk
sk doduu kent \ix'e ya da
'Estaque'a snr. ok modern
olan figttratlf <1111. 20. yzyln
ncleri, zellikle ile kfhizm'ln
aratrmasnn temellerim
atarak, sonraki kuaklarda
ortaya kacak ressamlara
nemli ipular salayacaktr,
s. 30-33. 35, 40. 53. 76. 88. 91.
95, 113. 116, 130.

Edgar-Hilaire
Germain
Degas
(Paris 1834-1917). Banker bir
baba le pamuk tccar zengin
bir aileden gelen hr annenin
olu ulan Kdgar De Gas (soyad
sonradan Degas'ya dlllrlr) rala ancak, annesinin
Zamansz liimi) ve babasnn
tutarsz davran yznden,
mutlu olmayan bir ergenlik
geirir. Hukuk eitimini brakan
Ivdgar resimle uramaya karar
verir. Gzel Sanallar Okulfnu
skc retileri yerine talya'ya
bir aratrma yolculuu yapar
ve burada Rnesans'n ustalar
n kefeder 1862'de Vlanel'yl
ve gelecein Empresyonistlerini
tanr ve grubu kurmak iin
onlara kalb 1882'dekl hari,
grubun btn sergilerine
katlmasna karn, meslektalarintti slup seimlerini
paylamaz gibidir: bu nedenle
daha az titrek ve blmlenmi
bir fra vuruu kullanr: teki

Empresyonistlerin yapt k
dol geni manzaralar yerine,
fotoraftan alnma allmam
bak alaryla oluturulan i
mekanlar yeler. 1880'den
sonra ortaya kan ar grme
sorunlar nedeniyle aamal
olarak yalboya resimden uzak
lar. pastel tekniine ve heykele
ynelir, s. 20. 21. 29. 3-1. 44.
-15, 17. 53. 54. 68. 70-74. 80.
82-85, 88-90. 92. 93. 95. 96.
98. 100. 101. 104. 106, 108,
114. 115. 121-125, 128. 130.

Edouard
Manet
(Paris 1832-1883). Yksek
sosyeteden kltrl bir ailenin
olu olan Mane, daha ocuklu
unda resimle ilgilenir, ancak
onun gerek sanal eitimi 50'li
yllarda Thnmas Cotre'n
atlyesinde, daha ok <l;
l.ouvre'un salonlarnda balar,
llslb Klasiklerin, zellikle
fcya ve \elta|uez gibi Ispanyol
ustalarn rneinde oluur,
1863 ylnda ressamn yasal
olarak z olu sayaca beon'u
annesi Suzanne Ceenhoff ile
evlenir. Ayt yl. Salon'a kabul
edilmeyeli ve Salon des
Refuss'le sergilenen, knla
Kahvalt'y yapar. Kesim akade
mik eilimden bunalm gem;
sanatlar ylesine etkiler ki.
onunla grmek iin.
Mae'in atlyesine ve karar
gah kurduu Gafe Gcrbois'ya
koarlar. Vianet 1885 ylnda.

BYOGRAF

Olympla'nn yol at ikinci bir

d krklna katlanmak
zorunda kalr. Ald sert
eletirilerin nedenim anlayama
yan Vianet, kamuoyunun
vgsn bekleyerek, yaam
boyunca baarya ulamak Ii
abalar. Resmi olarak Empres
yonistlere katlmam olmasna
karn, yel resim slubundan
etkilenir; sk sk Mone ve
Renoir ile birlikte resim yapar.
Parlak bir ruha sahip, kltrl,
Ullcu. edebiyat ve .siyasetile
rin dostu. Parislinin z olat
Mael, 19. yzyln Ikinei
yarsnn kentsoylu kltrne
byk lde damgasn vuran
simalardan biridir. ok sevdii
Paris'ten uzak geen, uzun bir
hastalk dneminden sonra
1883 ylnda liir, s. 8. 10-13.
17.23. 24.29.30. 34.35.40.
44.48.51.52.54.63. 74-76.
84. 85. 88. 9. 92-93. 97. 98100. 104. 108-112. II I. 115.
120. 124. 131

ClaudeOscar
Monet
(Parts 1840-Giverny 1926)
Paris'te doan Vianet, ocuklu
unu babasnn alt l.e
I lave'da geiri' ve bu dnemde
izdii karikatrleri kk bir
erevende sergiler: burada
manzara lessam Egne
Budi ile tanr. Bbudln ona
doay gzlemlemeyi ve ak
havada resim yapmay retir
Vloel, Cezayir'deki askerlik

141

KISA

BYOGRAF

hizmetinden sonra Paris'e gider

ve Imrada Gleyre'f atlyesinde
alr. Boudin'h ojelileriyle
gl oltlgn in ReirpTr. Sisler
ve Bazllle g|bl meslektalarm
ak havada resim yapmak
ilzere. Paris evresinkiki'-krlara
gitmeye raz eder. 885 sergi
sinde kazanlan beklenmedik
haardan sonra. Mane'ye bir
sayg olarak Krda Kahvalt'yi
yapar. Eletirmenler ve lnlk
tarafndan anlalmayan resim
Empresyonist, aratrmann
temellerini atar. Jean adnda bir
oul sahihi olaca model
Camille Doncieme ile olan
beraberlii nedeniyle ailesiyle
balarm koparr. Parasal
sorunlar halar. Kransa-Prusya
sava srasnda snd
Londra'da bir sre kaldktan
sonra Paris'e dner. Ressamlar
grubunun yeledii Argent.euilye devam eder. 1873 ylnda
Sanatlar. Ressamlar. I leykoltralar, Grayrcler vb.
grhumn kurulmasna ve
grubun 15 Nisan 187-t'te alan
ilk sergisine nclk eder.
Sonra, ekonomik sorunlarla
dolu lir dnem balar:
Mone'nln boya alacak paras
kalmaz. Bala Mael olmak
zere arkadalar una yardm
ederler. I879'dy Camille lir ve
Moet derin bir umlsuzlua
der. 1883'te Glverny'ye
yerleir. 1892'le Alice llochedc
ile evlenir. Moet. tuvalleri
zerinde saplayaca yeni
gzellik aray iinde Avrupa'y
dolatktan sonra. Givcrny'deki
s bahesine yerleir. Gruplan,
daha 80'lerde balayan ve
giderek artan uzaklamasna
karn. Empresyonist resini

142

idealinin en parlak yorumcusu

olarak kalr. 86 yanda, nere
deyse kr olarak lecektir, s. -I.
6. 14-16. II). 19. 24-27,.3-1. 35.
40.41.48.50. 54.59. 58. 59.
02,03.65. 7-1.75. 1.88.96,
97. 100. 101, 105. 108. 112.
113. 120. 12-1. 126, 128-131.

yumuak ve ekici bir slupla

bunun ok gzel kadns bir
yorumunu sunar, s. 10. 29. 34.
40. 69. 84. 86. 87. 124.

JacobAbrahamCamille
Pissarro
Berthe
Morisot
lrges 1841-Paris 1895).
Bir Saytay yesinin kz olan
Berlle. yksek sosyetenin
sekin ortammla Byr:
kltr ve sanat eitimiyle
yetitii ii. daha ocukluun
dan balayarak izim, dersleri
alr. rencisi olduu Corol'da
manzara resmi tutkusunu alr
ve lk yaptlarn 1864 ylnda
Salo'da sergiler. 1868 ylnda
l-nntin-l.aumr onu Elouartl
Mael le tantrr y e sonra
onm modeli, arkada ve daha
sonra 1874 ylnda kardei
Egne ile evlenerek yengesi
olur. Sava srasnda cesaretle
Paris'in kalr, ksa sren Komn
dneminde se S. Germah'e
snr. 1874 ylnda nitesinin ve
Manet'nin kar kmasna
ramen; Empresyonist ressam
lara katlr ve onlarn, hamilelii
nedeniyle katlamad 1879
ylndaki dnda, bln sergile-,
rie katlr. Salonu Parisli
aydnlarn kaymak tabakasnn
buluma yeri olur Morisol'mm
Empresyonist nrasirmaya
kalk ok nemlidir: ressam

(Sain-Thonas. Antiller 1830Pais 1903). Aliller'dc doan

Camille Pissarro 1855 ylnda
Paris'e itler Ayni yl Gizel
Sanallar Okulunu yazlr.
Acadmie Susse'e devam eder
ve Camille Corot li> karlar
Akademide Ylonet. sk bir
dostluk kuraca Cza e ve
Guillamln ile tanr 1863
ylnda, annesinin oda hizmetisi
olan arkada .lulln Yeline la
olu l.uelen doar: iki yl sonra
da ikinci ocuu Jeamc doa
caktr. Ustas olduunu Sy ledii
Grol'uun da yardmyla birok
kez Salo'da sergi amay
haarn. Resmi ortamlara
dman olan Pissarro, 1863
ylnda Salon des Refases'nn
ressamlaryla dayanna iine
girerek, kaybedenlerin yannda
yer almay yeler. Uy umazla
dt Crot le olan dayan
masn bitirir ve Salon yolunu
bamsz olarak denemeye karar
verir. Gruptaki akndalnrnk:lerrten ok daha yksek fiyatlar
la satlan resimleri. Iem resmi
le de zel sergilerde. Ialr
saylr bir baar kazanr
1870 ylnda Julle Vehay le
evlenir ve ondan, kilk
Jcanne' zamansz hiimde

KISA

ld 1874 ylnda, nc
ocuu Flix olur. 1874ten Lharen Empresyonistlere katlr.
Grubun karma sergilerinin liime katlan Lek sanat olacak
tr. Sonra ekonomik skntlar ve
baarszlklar dnemi balar
Arkadalar mal yardmda
bulunurlar 1878'deoglu Roda
1881 de teki kz demim* ve
lOfJ-l'e son ocuu Paul Emile
doar. Uzun zaman loloise'da
oturur; burada nce Cezanne'la,
sonra da Gauguin'le nlr.
1884 ylmlan sonra Eragny'ye
yerleir. Sanal alanndaki
yeniliklere duyarl olan Pissarro
Poinlllisl vsm anlayan az
saydaki ressam arasnda
yer alr ve ksa bir sre ona
yaklar. Urubun sekizinci ve
son sergisine iki gen saal
olan Seurat ile Signae' arma
k; . omdr. Onlarn varl
grubun kesin olarak
blnmesine yol aacaktr,
s.:). 33. 34,58. 59.61.61. 90.
108. 12-1-126.

PierreAuguste
Renoir
(Umoges 184 l-Cagnes-sr-Mer
1919). Auguste Renoir, terzi
I.Conard ile ii Margerile
Merlet'ni yedi ocuundan
almcsdr. 1844e Paris'e
tanr ve 15 yandayken
porselen dekoratr ra ola
rak almaya balar. Ressam
olmak ister, ama gerekli eilimi
alacak gc yoklar; bu yzden

geimini salamak in dekora

tr olarak alr. 1862'do Gzel
Sanatlar Okla'na girer ve
Gleyre'ln kurslarm izler Bayaptlar almak iin Louv re'a
gider. 1864'Le sonradan yok
eigi lir resmini Salo'da
sergiler. Slsley. Mone.l. Pissarro
ve Yiscont,i sokandaki bir
daireyi paylat Bazitle ile
grr. Fontainebleau Ormam'da sevgilisi tse'la bir
portresini yapar; lia onun ak
havada yapt ilk byk
resmidir. 1870k? askere yazlr,
re Borteaus'ya. sonra Pireeler'deki Tarbes'a gnderilir.
Uiirand-Ruelln tablolarm satn
alnas ona dala rahat bir
y -alar. lk Empresyonist
; gy ' ' 'arak katlr.
.nel;
genteuirde
otur*
bm
ser
a
CallIm
l *<r.
IST'n
*mi nl
lal ularn
MoM ele
la Galene'y i .. i
Resmi
alandaki baar ,879'da.
Madam Charpentier ve ocukla
rmn portresi ile gelir. Ayn yl
mtaklml kars ve ocuu
nun annesi Mine f.lnngol le
tanr. talya seyahati resim
aratrmasinih akm deii irir.
Ralaello ve Ingres gibi o zama
na dek reddetmi olduu .sanat
lar kefetmesi slubunu
derinden etkiler. Renoir. yeniden
bulduu Klasisizm nedeniyle.
Empresyonistlerden uzaklar
Yakaland romatizmann id
detli arlar yznden Gte
d'Azur'c sgtn ve 1919'tla
orada lr. s. 14. 18.2-1-27. 34.
38. 19-42. 45. 40. 18. 49. 53.
51. 04. 79. 74. 75. 77. 78. 88.

BYOGRAF

94-96. 98. 100. 101. 105. 108.

109. 112. 113. 116-120. 122.
121. 126. 128-130.

Alfred Sisley
(Paris i 839-More-sur-l<oln
1899). Slsley'in ailesi Ingillzdir.
Zengin lir iadam olan bahas,
i iin Fransa'ya yerlemitir.
Mfred 18 yanda, illi renmesi
ve okumaya ynelmesi iin.
Ingiltere'ye gnderilir; ama o bu
drt yllk srede mzelerle ilgi
lenir. Paris'e dnnce sanal
eilimi grme iznini alr.
Gleyre' atlyesinde Ylunel
Bazille ve Renoir ile tanr,
onlarla arkada olur. FransaPrusya sava babasnn mail
ykmna yol aar ve o andan
itibaren Slsley ekonomik sknt
larla karlar. 1866'da Marie
l.escezec ile evlenir, ondan bir
ocuu olur. 1873te grubun
kurucular arasnda yer alr.
Empresyonistlerin ilk
sergisiyle 1882'deklne katlr
ok iyi bir manzaran. Coro,
Daublgy ve Ingiliz geleneinin
byk ressarnlarinm mirass
olan Sisley asla teki
EmpresynnisUerln nne ulaa
mayacak m* son gnlerine kadar
yaamn! glkle, az saydaki
koleksiyoncu dostlar ve sanal
tacirlerinin almalaryla srdre
cektir Boazndaki bir tmr
yznden 1899 ylnda lr,
s 14. 18.81.48.56-58.88.
101. 108. 124.

143

DOST
Imiiyy/. Sahihi Krdal Akaln
YaynKoordinatr Ali Karalayram
lirlltOf l'lsun Demir
nvlren Durdu Kundak
ISBN {>75-298-121 (5

Birinci bask Haziran 2004, Ankara

Dm Udiltirlori .Slefa IVcralnrl ve Stefan Zffi

Metil) Slmonn Bartolena

<liirsd Kaynaklar
ISIcrta Arivi. Mllanu

Ruhion des Msr-cs \aiiowiiix. Paris

lli'inond Edllorl Assoelall verdikleri eserlerle l kitalu
destekleyen lifltfn mzeleri- ve fotoraf arivlerim'
teekkr borludur.

l,aHiblioitvaedluic?&r... Milano'nun
katklarylaltmiamlr.
1 V. Kandinsky P. Signhr, Siae 2002
' 2002. Klemond Spa. Milano
hemardo Arto
Dust Kitabevl Yaynlar
Karanfil Sokak 297-1. Kzlay 00050. Ankara

Avvvvv.doya.vinevi.cm
Tfn yayn haklar sakinin

O r t a a d a n 2 0 . y z y la

Yaynlanan tserer

k a d a r o r ta y a k a n t m

1 Michelangelo

s a n a t a k m la r n n e n

2 Czanne

n e m l i u s t a la r n a a d a n a n

3 Rembrandt

b u d iz i d e h e m o d n e m e

4 Van Gogh

h e m d e s a n a t t a r ih in in

5 Picasso

d h i l e r i s a y la n b u b y k

6 Matisse

s a n a t la r n y a p t l a r n a

7 Kandinsky

d a i r b i r o k b i l g i , b e lg e v e

8 Renoir

r e s im s u n u l m a k t a d r .

9 Gauguin

O k u m a y k o la y la t r a n

10 Goya

r e n k l i b a n t l a r s a y e s in d e

11 Bosch

sa n a t t a r ih in in b u

12 Caravaggio

t a n n m e s e r le r i f a r k l

13 M onet

b i r y o ld a n

14 Leonardo

z m le n m e k t e d ir .

15 Klimt
16 Ekspresyonistler
17 Empresyonistler