‫ﺑﻪ ﭘﺎس ﺧﻮن ﻫﺎي رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻦ ﻫﺎ و روان ﻫﺎي ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺗﺒﺎه ﮔﺸﺘﻪ از داغ ﺟﻬﻞ و ﺧﺮاﻓﺎت‬

‫و ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺔ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي آزاده و از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اي ﻛﻪ در راه رﻫﺎﺋﻲ ﺑﺸﺮﻳﺖ از ﭼﻨﮕﺎل‬
‫ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻼي ﺳﺨﺖ ﺟﺎن و ﻣﺨﻮف‪ ،‬ﻛﻮﺷﻴﺪه و ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮده اﻧﺪ‬

‫در ﺿﻤﻦ از هﻤﻪ دوﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮا در ﺗﻬﻴﮥ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻃﺮح روﯼ ﺟﻠﺪ‪ ،‬ﻏﻠﻂ ﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬و‬
‫اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﺎپ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﺎرﯼ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﺸﮑﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﻣﮏ ﺳﺘﻮدﻩ‬ ‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻢ‬
 ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪة‬
‫اﺳﻼم‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده‪،‬‬
‫و دوﻟﺖ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫ﺟﻠﺪ اول‬

‫ﺳﻴﺎﻣﻚ ﺳﺘﻮده‬
 ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪة اﺳﻼم )ﺟﻠﺪ اول(‬
‫ﺳﻴﺎﻣﻚ ﺳﺘﻮده‬
‫وﻳﺮاﺳﺘﺎر‪ :‬اﻣﻴﺪ آزادي‬
‫ﭼﺎپ اول‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ )‪ 1000 ،(2005‬ﻧﺴﺨﻪ‬
‫؟ ﻧﺴﺨﻪ‬ ‫ﭼﺎپ دوم‪ ،‬اﻳﺮان )‪ (2008‬زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ‪،‬‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫آدرس ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪:‬‬

‫‪CEES‬‬
‫‪Siamac Sotudeh‬‬
‫‪pobox 55338 300 borough dr.‬‬
‫‪scarborough On. M1P-4Z7‬‬
‫‪canada‬‬

‫‪Tel: 310-358-9991‬‬
‫‪ssconect@yahoo.com‬‬
‫‪www.siamacsotudeh.com‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‬

‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﺎﻫﻤ‪Ĥ‬ﻫﻨﮓ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ‪ ,‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺪوى و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﻴﺎن آﻧﺪو‬

‫‪..................................‬‬
‫‪..........‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬

‫‪7‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ‬

‫‪12‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻫﺎى ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻰ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫‪-1‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺻﺒﺎ در ﺟﻨﻮب‬
‫‪17‬‬ ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﮔﺬرﮔﺎه ﺗﺠﺎرت ﺷﺮق و ﻏﺮب‬
‫‪22‬‬ ‫‪- 2‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن در ﺷﻤﺎل‬
‫‪26‬‬ ‫راﻫﻬﺎي ﺗﺠﺎري ﻗﺒﻞ از ﻛﺸﻒ راه درﻳﺎﻳﻰ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫‪30‬‬ ‫ﻛﺸﻒ راه درﻳﺎﺋﻰ ﺟﺪﻳﺪو ورود ﻗﺪرﺗﻬﺎى ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫‪34‬‬ ‫اﻓﻮل ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻫﺎى ﺑﺎﺳﺘﺎن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫‪37‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺪوى‬
‫ﺟﺰﻳﺮه اى در ﻣﻴﺎن اﻗﻴﺎﻧﻮس‬

‫‪39‬‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪42‬‬ ‫زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺪوي و ﻗﺒﻴﻠﻪ اى در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫‪44‬‬ ‫ﻛﻼن ﻳﺎ ﺣ‪‬ﻰ ﻳﻚ واﺣﺪ ﺳﻴﺎﺳﻰ _ ﻧﻈﺎﻣﻰ‬
‫‪50‬‬ ‫آﻳﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﺣﻰ ﻳﻚ واﺣﺪ ﺧﻮﻧﻰ ﺑﻮد؟‬
‫‪61‬‬ ‫آﻳﺎ ﺣﻰ در اﺳﺎس ﻳﻚ اﺗﺤﺎد ﺳﻴﺎﺳﻰ_ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻮد؟‬
‫‪64‬‬ ‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﺎﻫﻤ‪Ĥ‬ﻫﻨﮓ‬
‫‪69‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺷﺘﺮاﻛﻰ و ﻣﺎدرﺗﺒﺎر اﻋﺮاب‬
‫‪83‬‬ ‫رواﺑﻂ ﺑﺮون ﻫﻤﺴﺮى در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫‪87‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‬

‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺬار‬

‫ﭼﮕﻮﻧﺔ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ در ﺟﺎﻣﻌﺔ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ‬
‫و ﺑﺪوي ﻋﺮب ﺷﻜﻞ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‬
‫‪.................................‬‬
‫‪.........‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﺗﻜﺎﻣﻞ آن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫‪91‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪....................‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮاده در دل ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه رﺷﺪ‬
‫ﻣﻴﻜﻨﺪ‬
‫‪97‬‬ ‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ و ﺗﺒﺎر ﭘﺪرى‬
‫‪102‬‬ ‫ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫‪109‬‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺪه اﺳﻼم‬
‫‪112‬‬ ‫ازدواج و ﺗﻤﻠﻚ زن‬
‫‪112‬‬ ‫اﺳﻴﺮ ﻛﺮدن زن‬
‫‪117‬‬ ‫ﺧﺮﻳﺪ زن‬
‫‪120‬‬ ‫دوﺳﺖ دﺧﺘﺮ ﻳﺎ ﻧﻜﺎح ﺻﺪﻳﻘﻪ‬
‫‪127‬‬ ‫اﺳﻼم و ﻧﻜﺎح ﺻﺪﻳﻘﻪ‪ ،‬از ﭼﻨﺪ ﺷﻮﻫﺮي ﺗﺎ ﭼﻨﺪ زﻧﻲ‬
‫‪130‬‬ ‫ازدواج اﺷﺘﺮاﻛﻰ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺷﻮﻫﺮى ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ‬
‫‪137‬‬ ‫ازدواج ﺑﻌﻞ و ﺑﺮدﮔﻰ زن ﻋﺮب‬
‫‪141‬‬ ‫آزادى ﺟﻨﺴﻰ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‬
‫‪148‬‬ ‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻚ ﻫﻤﺴﺮ‬
‫‪158‬‬ ‫اﺳﻼم و اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺪرﺳﺎﻻر‬
‫‪158‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي زن زﻣﺎﻧﻲ ﻧﻨﮓ ﺑﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻘﻮا ﻣﻴﺸﻮد‬
‫‪166‬‬ ‫ﻓﺤﺸﺎي آزاد ﻣﻜﻤﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻚ ﻫﻤﺴﺮص‬
‫‪175‬‬ ‫ازدواج آزاد و ﻓﺤﺸﺎى ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ‬
‫‪179‬‬ ‫اﺳﻼم ﻣﺮوج ﻓﺤﺸﺎي اﺟﺒﺎري در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫‪193‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻬﺎد ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻋﺮﺑﻰ ﺧﻮد را از ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ ﻗﺒﻴﻠﻪ آزاد ﻣﻰ ﻛﻨﺪ‬

‫‪197‬‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺪرﺳﺎﻻر در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫‪198‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده در دل ﻗﺒﻴﻠﻪ رﺷﺪ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ‬
‫‪201‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﻰ ﻳﺎ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ‬
‫‪208‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮن ﺑﻬﺎ در اﺳﻼم‬
‫‪208‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫‪212‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺑﺪوي در ﺑﺮاﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎي ﻫﻴﺮارﺷﻴﻚ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫‪221‬‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻗﺼﺎص و دﻳﻪ در ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫‪225‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮن ﺑﻬﺎ و اﺿﻤﺤﻼل آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ‬
‫‪227‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده و ﻧﻬﺎد دوﻟﺖ‬
‫‪229‬‬ ‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﺟﻨﺴﻰ‬
‫‪229‬‬ ‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﺑﺠﺎى ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى‬
‫‪229‬‬ ‫ﻣﺤﺎرم ﺟﻨﺴﻰ در ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﻣﺎدرﺗﺒﺎر‬
‫‪234‬‬ ‫ﻣﭽﺎز ﺑﻮدن درون ﻫﻤﺴﺮى در اﺳﻼم‬
‫‪236‬‬ ‫از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﺮون ﻫﻤﺴﺮي در اﺳﻼم‬
‫‪239‬‬ ‫ازدواج ﺑﺎ ﻧﺎﻣﺎدري و ﻧﺎدﺧﺘﺮي و ﻣﻨﻊ آن در اﺳﻼم‬
‫‪249‬‬ ‫ازدواج ﺑﺎ زن ﭘﺴﺮ‬
‫‪253‬‬ ‫رﻫﺎﺋﻰ ﺧﺎﻧﻮاده از ﺣﺸﻮ و زواﺋﺪ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺗﻮﺳﻂ اﺳﻼم‬
‫‪259‬‬ ‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﻫﺎى ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ازدواج ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‬
‫‪262‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ارث و ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻰ‬
‫‪269‬‬ ‫ارث ﺑﺮدن زﻧﺎن در اﺳﻼم‬
‫‪271‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‬

‫‪ -2‬ﻧﻬﺎد ﻣﺬﻫﺐ‬
‫ﺧﺪاي واﺣﺪ و ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‬
‫‪273‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫‪.............................‬‬
‫‪.......‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى و اﻋﺮاب ﺑﺪوى‬
‫ﻧﻬﺎد دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرى ﺧﺪاى واﺣﺪ ﺑﺠﺎى دﻣﻜﺮاﺳﻰ ﺧﺪاﻳﺎن‬

‫‪301‬‬
‫ﭼﺮا ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻜﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ‬
‫‪311‬‬
‫آﻳﺎ ﻧﻈﺮات ﻣﺤﻤﺪ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﭘﻴﺸﺮو ﺑﻮده اﻧﺪ؟‬
‫‪313‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎى ﻋﻠﻤﻰ "ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ" در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﺮاﻓﻰ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪313‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺪوى در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﺪه آﻟﻴﺴﻢ ﺧﺮاﻓﻰ‬
‫‪323‬‬ ‫ﻣﻜﻪ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎن‬
‫‪328‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺮگ و ﺣﻴﺎت در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﺪوي‬
‫‪351‬‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎى ﻋﻠﻤﻰ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﻰ ﻗﺮان از ﻋﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫‪367‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺬاﻫﺐ دﻳﮕﺮ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ‬
‫‪372‬‬ ‫ﻣﺸﺘﺮﻛﺎت ﻗﺮان و ﻣﺬاﻫﺐ دﻳﮕﺮ ﺳﺎﻣﻰ‬
‫‪387‬‬ ‫ﻳﺎداﺷﺘﻬﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ و ارزﺷﻬﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺟﺪﻳﺪ در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺪوي‬

‫‪391‬‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ و ﺳﻘﻮط اﺧﻼﻗﻲ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺑﺸﺮ در آن‬

‫‪393‬‬ ‫اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﻼﻣﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوى‬
‫‪395‬‬ ‫ﺷﺎدﻛﺎﻣﻰ و ﻟﺬت ﻃﻠﺒﻰ از زﻧﺪﮔﻰ و ﺛﺮوت‬
‫‪399‬‬ ‫ﺷﺮاب ﺧﻮارى در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‬
‫‪402‬‬ ‫ﻟﺬت ﺟﻮﺋﻰ ﺟﻨﺴﻰ و روﺣﻴﻪ آزاد ﻣﻨﺸﻰ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﺪوى‬
‫‪407‬‬ ‫ﻛﺮاﻣﺖ در ﻣﻴﺎن ﺑﺪوﻳﺎن و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻌﻨﺎى آن در اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﻼﻣﻰ‬
‫‪411‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻮﻛﻞ در اﺳﻼم و اﺳﺘﻐﻨﺎء در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‬
‫‪413‬‬ ‫ﻣﺬاﻫﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى در ﻣﻴﺎن اﻗﻮام دﻳﮕﺮ‬
‫‪418‬‬ ‫ﻓﺮد اﻳﺪه آل در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوى ﻋﺮب‬
‫‪423‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻫﺎي ﻣﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮاﻓﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻜﻪ ﻓﺮار ﻣﻴﻜﻨﺪ‬

‫‪425‬‬
‫ﺧﺪاى ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاﻳﺎن ﺗﺤﻤﻞ ﮔﺮاى اﻋﺮاب‬
‫‪431‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ و ﺗﻮرﻳﺴﺘﻰ ﻣﻜﻪ‬
‫‪435‬‬
‫آﻳﻪ ﻫﺎى ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ‬
‫‪439‬‬
‫‪443‬‬ ‫ﻣﺮگ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و ﺑﻴﺪﻓﺎع ﺷﺪن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫‪449‬‬ ‫داﺳﺘﺎن ﺟﻨﻴﺎن ‪ ,‬ﻣﻌﺮاج و رم‬
‫‪454‬‬ ‫ﮔﺸﺎﻳﺶ ﺑﺰرگ‬
‫‪454‬‬ ‫درﻫﺎى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮوى ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎز ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‬
‫‪459‬‬ ‫ﭼﺮا ﻓﻘﻂ اﻓﺮادى از ﻗﺒﺎﻳﻞ اوس و ﺧﺰرج ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‬
‫‪464‬‬ ‫ﻛﺸﺎﻛﺶ ﻗﺪرت در ﭘﺲ ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﺪاى واﺣﺪ‬
‫‪477‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻗﺪرت در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫‪479‬‬ ‫ﻧﻘﺶ ﺳﺮﻛﻮب و ﺧﺸﻮﻧﺖ در اﺳﺘﻘﺮار ﻣﺬاﻫﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى‬

‫‪483‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫‪488‬‬ ‫ﭼﺮا ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺴﻮي ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻠﺐ ﻧﺸﺪﻧﺪ‬
‫‪501‬‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻘﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫‪507‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮاداران ﺧﻮد را در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬
‫‪511‬‬ ‫ﻗﺮادداد ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫‪516‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫‪541‬‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‬
‫‪543‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪549‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم‬
 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ ﻓ ﺘﺢ ﻳﻤ ﻦ و ﺷ ﺎم‪ ،‬ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣﻴ ﺎن ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﺪوى و‬

‫ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ را و ﺑ ﺎ ﺷﻜﺴ ﺖ دادن اﻳ ﺮان و ﺑﻴ ﺰاﻧﺲ‪ ،‬ﺗﻨ ﺎﻗﺾ‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ را ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺗﻜﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻧﺎ هﻢ ﺁهﻨﮓ ﻧﻴﺮوهﺎى ﻣﻮﻟﺪﻩ در ﺧﻮد ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و در آ ﻞ‬
‫ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﻮد‪ .‬ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣﻴ ﺎن دﻧﻴ ﺎى ﻓﻘ ﺮ و دﻧﻴ ﺎى ﺛ ﺮوت ‪ .‬ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺪوى آ ﻪ در روﻳ ﺎى ﭼﻨ ﮓ اﻧ ﺪاﺧﺘﻦ ﺑ ﺮ ﺛ ﺮوت ﺳ ﺮزﻣﻴﻨﻬﺎى‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ اى ﺑﻰ ﺗﺎﺑﻰ ﻣﻴﻨﻤ ﻮد و اﻧﺴ ﺎن ﻣﺘﻤ ﺪن آ ﻪ ﺣﺘ ﻰ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﺪوى‬
‫ﻧﻴﺰ از ﻋﻄﺶ ﺳﻴﺮى ﻧﺎ ﭘﺬﻳﺮ ﺳ ﻠﻄﻪ و آﻨﺘ ﺮﻟﺶ در اﻣ ﺎن ﻧﺒ ﻮد‪ .‬در ﻳ ﻚ‬
‫ﺳﻮ ﻧﻴﺮوى وﺣﺸﻰ ‪ ،‬ﻣﺘﻬﻮر و ﻣﺸﺘﺎق ﻋﺮب ﺑ ﺪوى ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ و در‬
‫ﺳ ﻮى دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺮوى ﻓﺎﺳ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺮ از ﺗﻨ ﺎﻗﺾ و از رﻣ ﻖ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻣﺘﻤﺪن‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺧﻮد اﻳ ﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀ ﺎت و ﭼ ﻪ ﺷ ﻴﻮۀ وﺣﺸ ﻴﺎﻧﻪ و ﺑﺮﺑﺮاﻧ ﮥ ﺣ ﻞ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ هﺮ دو از ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺷ ﻮم ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و ﻣﻴ ﻞ ﺳ ﻴﺮﯼ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﺑ ﻪ ﮔﺴ ﺘﺮش ﺁن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﻗ ﺪرﺗﻬﺎى ﺟﻬ ﺎن ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى رم و ﺷﺎهﻨﺸ ﺎهﻰ‬
 ‫‪٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻳ ﺮان ه ﺮ دو را‪ ،‬هﻤﺰﻣ ﺎن ﺑ ﺎ ﻋ ﺮوج اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺑ ﻪ اوج ﺑﺤ ﺮان و‬
‫اﺿﻤﺤﻼل ﺧﻮﻳﺶ ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ دوى ﺁﻧﻬﺎ ﺑ ﺎ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬ ﺎى آﻤﺮﺷ ﻜﻦ و‬
‫ﺟﻮر و ﻇﻠﻢ هﺎى ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ رﻣﻖ اﺗﺒﺎع ﺧ ﻮد را‬
‫آﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎر آﺸﻤﻜﺶ هﺎ و زد و ﺧﻮرده ﺎى داﺧﻠ ﻰ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ از رﻣﻖ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﻧ ﺪك ﺿ ﺮﺑﻪ اى از‬
‫ﭘﺎى در ﻣﻰ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻰ دﻟﻴﻞ ﻧﺒﻮد آﻪ ه ﺮ دوى ﺁﻧﻬ ﺎ زﻳ ﺮ ﺿ ﺮﺑﺎت ﻧﻴﺮوه ﺎى ﺗ ﺎزﻩ‬
‫ﻧﻔﺲ و ﺟﻮان اﻗﻮام ﺑ ﺪوى آ ﻪ در اﺷ ﺘﻴﺎق دﺳ ﺖ اﻧ ﺪاﺧﺘﻦ ﺑ ﺮ ﺛﺮوﺗﻬ ﺎى‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ اى‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را از هﺮ ﻃ ﺮف ﻣ ﻮرد ﺣﻤﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ از ﭘﺎى در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺘ ﺪا اﻗ ﻮام ﺑﺮﺑ ِﺮ اروﭘ ﺎ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى رم ﻏﺮﺑ ﻰ را ﻃ ﯽ‬
‫ﻗﺮﻧﻬ ﺎﯼ ﺳ ﻮم و ﭼﻬ ﺎرم زﻳ ﺮ ﺣﻤ ﻼت ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار دادﻩ و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم در‬
‫اواﺋ ﻞ ﻗ ﺮون ﭘ ﻨﺠﻢ )‪ ۴١٠‬م‪ (.‬رم را ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺮف ﺧ ﻮد در ﺁوردﻧ ﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﺪوﻳﺎن ﻋﺮب ﻃﻰ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺒﺮدهﺎى آﻮﺗ ﺎﻩ و ﺑ ﺮق ﺁﺳ ﺎ در ﻗ ﺮن‬
‫هﻔ ﺘﻢ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ه ﺎى وﺳ ﻴﻊ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى اﻳ ﺮان و رم ﺷ ﺮﻗﻰ را‬
‫ﻣﺘﺼ ﺮف و ﻣ ﻮرد ﭼﭙ ﺎول ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار دادﻧ ﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬ ﺎ ه ﺮ دو ﺑﻔﺎﺻ ﻠﮥ‬
‫‪ ٢٠٠‬ﺳﺎل اﺗﻔ ﺎق اﻓﺘﺎدﻧ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻘﻮط اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ رم ﺑﺪﺳ ﺖ اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ‬
‫ﺷ ﻤﺎل ﺑﻬﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﻏﻴ ﺮ ﻣﻨﺘﻈ ﺮﻩ و ﺗﮑﺎﻧﺪهﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺳ ﻘﻮط‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﻳﺮان ﺑﺪﺳﺖ اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب‪.‬‬
 ‫‪٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻃﻰ اﻳﻦ دو ﺗﺤﻮل ﺗﻜﺎن دهﻨﺪﻩ و ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻰ هﺮ ﭼﻨﺪ ﭘ ﻮزۀ‬
‫دو ﻗ ﺪرت ﺑ ﺰرگ ﺟﻬ ﺎﻧﻰ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﺑﺨ ﺶ اﻋﻈ ﻢ ﺟﻬ ﺎن ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺳﺮورى ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎك ﻣﺎﻟﻴ ﺪﻩ و ﻃﻮﻣ ﺎر ﺳ ﻴﺎﻩ ﺟﻨﺎﻳ ﺎت و ﻗﺘ ﻞ و‬
‫ﻏﺎرت هﺎﻳﺸﺎن در هﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ...‬و اﻣﺎ‪ ،‬از درون وﻳﺮاﻧ ﻪ ه ﺎى‬
‫اﻳﻨﺪو ‪ ،‬دو ﻧﻴﺮوى ﺳﻴﺎهﺘﺮ و ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎرﺗﺮ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ و اﺳ ﻼم ﻗ ﺪ‬
‫ﺑﺮ اﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﻜﻪ‪ ،‬ه ﺮ دوى ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﭼ ﻪ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ و ﭼ ﻪ اﺳ ﻼم‪ ،‬اﺑﺘ ﺪا‬
‫ﺑﺎ ﭼﻬ ﺮۀ ﺻ ﻠﺢ ﻃﻠ ﺐ و ﻇ ﺎهﺮا ه ﺪاﻳﺘﮕﺮ‪ ،‬ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺪان ﮔﺬاردﻧ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ‬
‫هﻤﻴﻦ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﺗﻮﺳ ﻦ ﻗ ﺪرت ﺳ ﻮار ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺑﻴﺮﺣﻤ ﻰ و ﻗ ﺪرت ﺗﻤ ﺎم ‪،‬‬
‫ﺁﻧﭽﻨ ﺎن آ ﻪ ﻧﻈﻴ ﺮ ﺁن در ﺗ ﺎرﻳﺦ دﻳ ﺪﻩ ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮ روى اﺟﺴ ﺎد‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻧﺸﺎن ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ و وﻳﺮان آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ اﻳﻦ دو ﻧﻴﺮوى ﺳﻴﺎﻩ ﻣﺬهﺒﻰ ﺑﻮد آﻪ هﻨﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻰ‪،‬‬
‫ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﻓﻠﺴ ﻔﻪ‪ ،‬ﻋﻠ ﻢ‪ ،‬ﺁزادى‪ ،‬اﻧﺴ ﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬اﺧ ﻼق‪ ،‬زﻳﺒ ﺎﺋﻰ و ﺧﻼﺻ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﺁن ﭼﻴ ﺰ ﻣﺜﺒﺘ ﻰ آ ﻪ ﺑﺸ ﺮ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺮوز ﻃ ﯽ ه ﺰارﻩ ه ﺎ ﺑ ﺮاى ﺧ ﻮد‬
‫اﻧﺪوﺧﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻳ ﺮان و ﻟﮕ ﺪ ﻣ ﺎل و ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺟﻬ ﺎن وارد ﻋﺼ ﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﮏ ﻗﺮون وﺳﻄﻰ و ﺳﻠﻄﻪ ﺳﻴﺎﻩ و ﺗﺒﺎﻩ ﮐﻨﻨﺪۀ ﻣﺬهﺐ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ وﻳﺮاﻧ ﯽ و ﻋﻘ ﺐ ﮔ ﺮد ﻣ ﻮﻗﺘﯽ ﺑ ﻮد و اﻧﺴ ﺎن ﻣﺘﻮﻗ ﻒ‬
‫ﻧﮕﺸﺖ‪ .‬آﺎروان ﻋﻠﻢ‪ ،‬هﻨﺮ‪ ،‬ﺁزادى‪ ،‬داﻧﺶ و اﺧ ﻼق و اﻧﺴ ﺎﻧﻴﺖ آ ﻪ در‬
‫ﭼﻨﮕ ﺎل ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﺮاى ﻳ ﻚ دورﻩ از ﭘﻴﺸ ﺮوى ﺑ ﺎز اﻳﺴ ﺘﺎدﻩ و ﺣﺘ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻘﺐ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ازﻳﻚ ﺗﻮﻗﻒ آﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ زﻳ ﺮ ﺿ ﺮب‬
 ‫‪۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﮔﺰﻣﻪ هﺎى ﻣﺴﺠﺪ و دﻳﺮ و آﻠﻴﺴ ﺎ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬ﺑ ﻪ راﻩ ﺧ ﻮد‬
‫اداﻣ ﻪ داد‪ .‬وﻟ ﻰ اﻳﻨﺒ ﺎر‪ ،‬آ ﺎروان ﻋﻠ ﻢ وﺁزادى ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑ ﻪ ﺷ ﻮرش ﺑ ﺮ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺬهﺐ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺪارك ﻓﻜﺮى و ﻋﻤﻠﻰ اﻳﻦ ﺷ ﻮرش در اروﭘ ﺎ ﭼﻨ ﺪ ﺻ ﺪ ﺳ ﺎل‬
‫ﻃﻮل آﺸﻴﺪ‪ ،‬و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ زﻳ ﺮ ﺷ ﻌﻠﻪ ه ﺎى ﺳ ﻮزان اﻧﻘﻼﺑ ﺎت‬
‫ﺿ ﺪ ﻣ ﺬهﺒﻰ و ﺿ ﺪ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرى ﻗ ﺮون ‪ ١٨‬و‪ ١٩‬ﺑ ﻪ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺧ ﻮد‬
‫رﺳ ﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ دﺧﺎﻟ ﺖ ﻣ ﺬهﺐ در زﻧ ﺪﮔﻰ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‬
‫ﻣﺮدم را ﺑﺮاى هﻤﻴﺸﻪ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ اﻧﻘﻼﺑ ﺎت‪ ،‬در ﺷ ﺮق و آﺸ ﻮرهﺎى ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﻳ ﺎ اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻧﮕﺮﻓ ﺖ و ﻳ ﺎ ه ﺮ ﺑ ﺎر آ ﻪ ﺁﻏ ﺎز ﺷ ﺪ ﺑ ﻪ دﻟﻴ ﻞ ﺿ ﻌﻒ داﺧﻠ ﻰ و دﺧﺎﻟ ﺖ‬
‫ﺧ ﺎرﺟﻰ ﻧﻴﻤ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬اآﻨ ﻮن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﺑﺨﺸ ﻰ از ﺟﻬ ﺎن ﺳ ﻠﻄﻪ‬
‫ﻣ ﺬهﺐ را آﻨ ﺎر زدﻩ‪ ،‬و ﻳ ﺎ ﺣ ﺪاﻗﻞ دﺳ ﺖ ﺁﻧ ﺮا از ﻗ ﺪرت دوﻟﺘ ﻰ آﻮﺗ ﺎﻩ‬
‫آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ دﻳﮕ ﺮ ﺁن ﺣﺘ ﻰ ﺑ ﻴﺶ از ﮔﺬﺷ ﺘﻪ در ﭼﻨﮕ ﺎل ﺳ ﻴﺎﻩ ﺁن‬
‫ﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬آﻮﺗ ﺎﻩ آ ﺮدن دﺳ ﺖ ﻣ ﺬهﺐ از زﻧ ﺪﮔﻰ‬
‫ﻣ ﺮدم در آﺸ ﻮرهﺎى ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﻚ وﻇﻴﻔ ﻪ ﻋﺎﺟ ﻞ‪ ،‬و ﻣﺤ ﻮ‬
‫آ ﺮدن ﺁن از ﺻ ﺤﻨﻪ ﺣﻴ ﺎت ﺑﺸ ﺮى ﺑﻄ ﻮر آﻠ ﻰ هﻤﭽﻨ ﺎن در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺑﺸ ﺮﻳﺖ ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ وﻇﻴﻔ ﻪ اﻳﺴ ﺖ آ ﻪ اﻣ ﺮوز ﻳ ﺎ ﻓ ﺮدا ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ وﻇﻴﻔ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻳ ﻚ ﺟﻨ ﺒﺶ روﺷ ﻨﮕﺮاﻧﻪ و‬
‫اﻧﻘﻼﺑ ﻰ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺧ ﻮد ﻣﺎﺳ ﺖ آ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﭘ ﺬﻳﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬دوﻟ ﺖ ه ﺎى‬
 ‫‪۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺳ ﻜﻮﻻرو درراس ﺁﻧﻬ ﺎ دول اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴ ﺘﻰ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﺮورﻳﺴ ﺘﻬﺎى ﻣ ﺬهﺒﻰ را ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ ﻣ ﺬهﺐ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﺧﻮد اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎزﻳﭽﻪ و ﺑﻬﺎﻧﻪ اى ﺑ ﺮاى ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﺮد اه ﺪاف و‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺗﺮورﻳﺴﻢ ﻣ ﺬهﺒﻰ‬
‫و ﺗﺮورﻳﺴﻢ دوﻟﺘﻰ ﺑﻪ دو روى ﻳﻚ ﺳ ﻜﻪ و ﺑ ﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ اى ﺑ ﺮاى ﺗﻘﻮﻳ ﺖ‬
‫و ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻣﻴﺎل ﭼﭙﺎوﻟﮕﺮاﻧﻪ و ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ در ﻏ ﺮب‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻗ ﺪرﺗﻬﺎى ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار از دل اﻧﻘﻼﺑﺎت ﺿﺪ ﻣﺬهﺒﻰ و ﺿﺪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرى اروﭘ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺪرت رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻠﻄﻪ ﻣﺬهﺐ را ﺑ ﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺧ ﻮ ِد ﺁﻧ ﺮا‬
‫هﻤﭽﻮن وﺳﻴﻠﻪ اى ﺑﺮاى ﺗﺤﻤﻴﻖ ﺗﻮدﻩ هﺎى ﻣ ﺮد ِم ﺗﺤ ﺖ آﻨﺘ ﺮل ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ اﻣﺮوزﻩ ﺣﺘﻰ ﺑﻌﻀﺎ ﺳ ﻌﻰ در دﺧﺎﻟ ﺖ ﻣﺠ ﺪد ﺁن‬
‫در زﻧﺪﮔﻰ ﻣﺮدم و دوﻟﺖ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺷ ﺮق و در ﺳ ﺮزﻣﻴﻨﻬﺎى اﺳ ﻼﻣﻰ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬اﻳ ﻦ دول‬
‫اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﺟﻨﺒﺸ ﻰ آ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﻧﺸﺴ ﺘﻦ ﺑ ﺮ ﻣ ﻮج ﺁن ﺑ ﻪ‬
‫ﻗ ﺪرت رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﮐﻤ ﮏ ﻧﮑﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﻄ ﺎﻣﻊ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎرﻳﺸ ﺎن ﺣﺘ ﻰ ﻣ ﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸ ﺮوى ﺁن ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬اﻣ ﺮوزﻩ‪ ،‬ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮد ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣ ﺎهﻴﺘﺶ‪ ،‬دوﺑ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﺗﻬﺪﻳ ﺪى ﺟ ﺪى ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫ﺁزادﻳﻬ ﺎ و دﺳ ﺖ ﺁورده ﺎى ﺑﺸ ﺮى‪ ،‬ﭼ ﻪ در ﺷ ﺮق و ﭼ ﻪ درﻏ ﺮب‪،‬‬
‫ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ ﺁن ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺗﻮﺳ ﻂ ﻣﻌﺎرﺿ ﻴﻦ ﻗﻼﺑ ﻴﺶ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻬﺎﻧ ﻪ اى ﺑ ﺮاى ﺳ ﺮآﻮب ﺁزادﻳﻬ ﺎ و ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﺮد ﻣﻄ ﺎﻣﻊ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴ ﺘﻰ و‬
 ‫‪۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮ دول ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح ﺳ ﻜﻮﻻر ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮔﺸ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬و اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ‬
‫ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ را ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎﻧﻜ ﻪ هﻤﻴﺸ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ اى ﻏﻴﺮ دوﻟﺘﻰ و ﺑﻪ اﻣﺮى آﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﺪﺳ ﺖ ﻧﻴﺮوه ﺎى ﻣﺮدﻣ ﻰ ‪،‬‬
‫ﻣﺘﺮﻗﻰ و اﻧﻘﻼﺑﯽ اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ ﻻزﻣ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ اﺳﺎﺳ ﯽ ﺑ ﺎ ﻣ ﺬهﺐ ﻗﺒ ﻞ از ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﻧﻘ ﺪ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﺁﻧﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘ ﺪ هﺮﭼﻨ ﺪ در ﻣ ﻮرد ﻣﺴ ﺤﻴﺖ اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‪ ،‬وﻟ ﯽ‬
‫در ﻣ ﻮرد اﺳ ﻼم ه ﻢ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﺤ ﻴﻂ ﺗ ﺮس و ﺧﻔﻘ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ هﻤ ﻮارﻩ در‬
‫ﻣﺤﻞ زﻳﺴﺖ ﺁن ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮدﻩ‪ ،‬و هﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻔﻮذ ﻣﺬهﺐ ﺣﺘﯽ ﺑ ﺮ ذه ﻦ‬
‫ﺧﻮد روﺷﻨﻔﮑﺮان‪ ،‬هﻨﻮز ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ آﺘ ﺎب در هﻤ ﻴﻦ راﺳ ﺘﺎ ﺗ ﺪوﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﻦ‬
‫ﻣﻴﺘ ﻮان ﮔﻔ ﺖ آ ﻪ ﻣﺸ ﺮوﺣﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻤ ﻰ ﺗ ﺮﻳﻦ و در ﺿ ﻤﻦ رﻳﺸ ﻪ اى‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺪى اﺳﺖ آﻪ ﺗﺎآﻨﻮن‪ ،‬در ﻣ ﻮرد اﺳ ﻼم و ﭼﮕ ﻮﻧﮕﻰ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت‬
‫رﺳﻴﺪﻧﺶ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻣﺮﺧﻄﻴﺮ روﺷﻨﮕﺮى در اﻳﻦ ﻣﻮرد آﻤﻜﻰ آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮة ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‬
‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﺎ ﻫﻤ‪Ĥ‬ﻫﻨﮓ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده‬
 ‫‪٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺗﻤﺪﻧﻬﺎ‬

‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ از ﭼﻬﺎر ﻃﺮف ﺗﻮﺳﻂ ﺁﺑﻬﺎﯼ درﻳﺎﺋﯽ‬

‫ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ راﻩ هﺎﯼ درﻳﺎﺋﯽ راﻩ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫در دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻳﮑﯽ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺗﺠﺎرﯼ و ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺟﻬﺎن‬
‫و ﻳﮑﯽ از ﺧﻄﻮط ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻣﻬﻢ ﻣﻴﺎن ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ از ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ اﻳﺮان‪ ،‬از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺷﺮق و ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﺑﻪ درﻳﺎﯼ ﻋﺮﺑﯽ و اﻗﻴﺎﻧﻮس هﻨﺪ و از ﺁن‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﭼﻴﻦ و هﻨﺪ‪ ،‬از ﻃﺮف ﻏﺮب ﺑﻪ ﺁﺑﻬﺎﯼ درﻳﺎﯼ‬
‫ﺳﺮخ و ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺼﺮ و ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬و از ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ درﻳﺎﯼ‬
‫ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ و ﻗﻠﻤﺮو اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ روم راﻩ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯽ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺁن ﻣﻬﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻤﺪن هﺎﯼ ﺑﺸﺮﯼ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت‪ ١‬اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﯽ ده ﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺮﻳﺐ ‪ ۶‬ﺗﺎ ‪ ٨‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﺤﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺒﺰ و ﺧﺮﻣﻰ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ∗‪ ،‬هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ‪ ،‬ﻗ ﺪﻳﻤﻰ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺁﺛ ﺎر ﻳﺎﻓ ﺖ ﺷ ﺪﻩ در ﺟﻨ ﻮب ﻋ ﺮاق‬
‫آﻨ ﻮﻧﻰ از ﺣﻀ ﻮر ﺟﻮاﻣ ﻊ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ در اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ در ﺣ ﺪاﻗﻞ ‪ ٧‬ه ﺰار‬
‫ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ آﺸﺎورزى ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﺑﻪ آﻢ و ﺑ ﻴﺶ ‪ ٨‬ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ و داﻣ ﺪارى ﺑ ﻪ ‪ ٧‬ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ‬
‫ﺑ ﺎز ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺰﺑ ﻮر ﻣﻴﺒﺎﻳﺴ ﺖ در ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ‬
‫آﺸﺎورزى و داﻣ ﺪارى ﺑﺴ ﺮ ﻣ ﻰ ﺑ ﺮدﻩ و ﺑﺼ ﻮرت ﻗﺒﺎﻳ ﻞ و آ ﻼن ه ﺎى‬
‫اﺷﺘﺮاآﻰ و ﻣﺎدرﺗﺒﺎ ِر ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺁﺛ ﺎر‬
‫ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ از اﻳﻦ اﻗﻮام ﻳﻜ ﻰ ه ﻢ اﻳﻨﺴ ﺖ آ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻣﺰﺑ ﻮر‪ ،‬ﻣﺮدﻣ ﻰ‬
‫آ ﻪ در ﺑﺨ ﺶ ه ﺎى ﺳ ﺎﺣﻠﻰ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ از ﻗ ﺎﻳﻖ‬
‫ﺑﺮاى ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻃﻼق ﻧﺎم ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﻃ ﻰ زﻣ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم ﺑ ﻮﻣﻰ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ در ﻧ ﻮار ﺟﻨ ﻮﺑﻰ ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ اﻣﺮوزﻩ آﺸﻮر ﻳﻤﻦ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻗﺪﻳﻤﻰ ﺗﺮﻳﻦ زﺑ ﺎن ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻪ دوران ﺳﺒﺎﺋﻴﺎن و ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺁﻧﺎن در ﻗﺮن هﺸ ﺘﻢ ق‪ .‬م‪ .‬ﺑ ﺎز ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‬

‫∗ ﻛﺸﻒ دﻧﺪان ﻳﻚ ﻣﺎﻣﻮت ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 2.5‬ﻣﺘﺮ در اﺑﻮﻇﺒﻲ و ﻓﺴﻴﻞ ﻫﺎي ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه از اﺳﺐ ﻫﺎي درﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻻك ﭘﺸﺖ‬
‫ﻫﺎي ﻏﻮل آﺳﺎ و ﺳﻮﺳﻤﺎرﻫﺎي ﻋﻀﻴﻢ اﻟﺠﺜﻪ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﻤﮕﻲ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ وﺟﻮد رودﻫﺎي ﭘﺮآب و ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺧﻮش‬
‫آب و ﻫﻮا در اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ از ﺟﻬﺎن‪ ،‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ اي ﺑﺴﻴﺎر دور‪ ،‬ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫آﻪ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ ا ز زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻰ در اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ رواج داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬زﺑ ﺎن‬
‫ﺳ ﺒﺎﺋﻰ ﻳﻜ ﻰ از زﺑﺎﻧﻬ ﺎى اﻗ ﻮام ﺳ ﺎﻣﻰ ﺟﻨ ﻮﺑﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ زﺑ ﺎن‬
‫ﻓﻨﻴﻘﻰ‪ -‬آﻪ ﺑ ﺮاى ﻳ ﻚ دورﻩ زﺑ ﺎن اﻗ ﻮام ﺳ ﺎﻣﻰ ﺷ ﻤﺎﻟﻰ را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴ ﺪادﻩ‬
‫ى‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺒﺎهﺘﻬﺎﻳﻰ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﻗ ﺪﻳﻤﻴﺘﺮﻳﻦ اﺳ ﻨﺎد ﻧﻮﺷ ﺘﺎر ِ‬
‫ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ آﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺁن ﺑﻪ هﺸﺘﺼﺪ ﺳﺎل ق‪ .‬م‪ .‬ﺑ ﺎز‬
‫ﻣﻰ ﮔﺮدد ﺑﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ اﻓ ﻮل ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﺳ ﺒﺎ در ﻗ ﺮن ‪ ۴‬ق‪ .‬م‪ ، .‬اﻳ ﻦ زﺑ ﺎن ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ‬
‫ﻧﻔ ﻮذش را از دﺳ ﺖ ﻣﻴﺪه ﺪ و ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ه ﺎى ﺑﻌ ﺪى آ ﻪ‬
‫ﺟ ﺎى ﺳ ﺒﺎﺋﻴﺎن را ﻣ ﻰ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ زﺑﺎﻧﻬ ﺎ "ﻣ ﺬاﺑﻰ"‪" ،‬ﻗﻄ ﺎﺑﯽ"‪ ،‬و‬
‫"ﺣﻀﺮاﻣﯽ"‪ ٢‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫زﺑ ﺎن ﻋ ﺮﺑﻰ آ ﻪ ﺷ ﻜﻞ ﮔﻴ ﺮﯼ ﺁن ﺑ ﻪ ه ﺰارۀ اول ق‪ .‬م‪ .‬و‬
‫ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻌﺪهﺎ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ و ﺑﺪﻧﺒﺎل اﻳ ﻦ‬
‫زﺑﺎﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ راﻳﺞ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠ ﻪ در ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺷ ﻤﺎل ﻏﺮﺑ ﻰ در دوران ﻧﺒﺎﺗﻴ ﺎن‪ ،‬ﺗﻌ ﺪاد‬
‫آﻤﻰ از ﺳﺎآﻨﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﺻﺤﺒﺖ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ آ ﻪ ازﺁن ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻋﻨ ﻮان "ﻋﺮﺑ ﻰ آﻬ ﻦ" ﻧ ﺎم ﻣ ﻰ ﺑﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن از ﺟﻤﻠ ﻪ از اوﻟ ﻴﻦ ﮔ ﺮوﻩ‬
‫هﺎﺋﻰ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ آﻪ وارد اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻌ ﺪ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺗﺠ ﺎرت‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
 ‫‪١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬در ﺳﺎﻟﻬﺎى ﭘﺎﻳﺎﻧﻰ ﻗﺮن ﻳﻜﻢ ق‪ .‬م‪ ، .‬در ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻔ ﻮذ‬
‫ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﻬﺎ و رﻣﻴﻬﺎ درﺑﺨﺸﻬﺎى ﻋﻤﺪﻩ اى ازﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻰ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮرﻳﻪ زﺑﺎن ﻳﻮﻧﺎﻧﻰ وﻻﺗﻴﻦ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﻠﻤﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻰ اﻣﺮوزﻩ هﻢ‪ ،‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﮔﺮوهﻬﺎى اﻗﻠﻴﺘ ﻰ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ آﻪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ از زﺑ ﺎن ﺑ ﻮﻣﻰ و ﻗ ﺪﻳﻤﻰ ﺧ ﻮد‬
‫در ﻣﺤﺎورات ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﺧ ﻮﻳﺶ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﻜﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ آﻠ ﺪاﻧﻴﻬﺎ‪ ،‬اراﻣﻨ ﻪ‪،‬‬
‫ﺁﺳﻮرﻳﺎن‪ ،‬ﺗﺮآﻤﻨﻬﺎ و ﭼﺮآﺲ هﺎ∗ از ﺷﺎﺧﻪ ﻗﻔﻘﺎزﻳﻬﺎ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل ‪ ،‬ﺧﻼﺻ ﻪ آ ﻼم اﻳﻨﻜ ﻪ‪ ،‬هﺮﭼﻨ ﺪ اﻃ ﻼق ﻧ ﺎم ﻋ ﺮب ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺮدم اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ رواج زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ در ﺁن از ﻣﻘﻄ ﻊ ﻣﻌﻴﻨ ﻰ از‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺒﻌﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺼﻮرآﺮد آﻪ ﻣﺮدم ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ‬
‫ﻋﺮﺑﻰ از اﺑﺘﺪا و در ﺗﻤ ﺎم ﻃ ﻮل ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ زﺑ ﺎن ﺻ ﺤﺒﺖ ﻣ ﻰ‬
‫آﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺑﺮاى ﻣﺪﺗﻰ ﻣﺪﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺤ ﻞ اﺗﺼ ﺎل‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ ﻣﻴﺎن ﺷﺮق و ﻏﺮب و ﻣﺤﻞ ﮔ ﺬ ِر آ ﺎوران ه ﺎى ﺗﺠ ﺎرى ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا از ﻓﻨﻴﻘﻲ هﺎ و رﻣﻲ هﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ هﻨﺪي هﺎ و اﻳﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬و ﺣﺘ ﻰ‬
‫اﻓﺮﻳﻘﺎﺋﻴﺎن )ﺣﺒﺸﻪ( و آﻮﻟﻴﻬﺎ هﺮ ﻳﻚ ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻬ ﺎى وﻳ ﮋﻩ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ‬
‫وارد و در ﺁن ﺳﺎآﻦ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر آﻠﻰ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑ ﻰ را در دوراﻧﻬ ﺎى ﺑﺴ ﻴﺎر ﻗ ﺪﻳﻢ و‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر اﺳﻼم ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ هﺎى زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮد‪:‬‬

‫∗‬
‫‪C ircassians‬‬
 ‫‪١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪ -١‬ﺷ ﻬﺮهﺎ و ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ه ﺎى ﺟﻨ ﻮﺑﻰ در ﻳﻤ ﻦ‪ .‬ﺳ ﺎآﻨﻴﻦ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ آﻪ اﺳﻜﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻌﻀﺎ ﺷﻬﺮ ﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ از ﻟﺤ ﺎظ اﻗﺘﺼ ﺎدى‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑ ﻮدﻩ و ﻋﻤ ﺪﺗﺎ ﺑ ﻪ آ ﺎر آﺸ ﺎورزى و‬
‫ﺗﺠﺎرت اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺑﺨﺸ ﻬﺎى ﺷ ﻤﺎﻟﻰ آ ﻪ ﺳ ﻮرﻳﻪ‪ ،‬اردن‪ ،‬ﻓﻠﺴ ﻄﻴﻦ و اﺳ ﺮاﺋﻴﻞ‬
‫اﻣ ﺮوزى را در ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﺟﻨﻮﺑﻰ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ وﺳﺎآﻨﻴﻦ ﺁن اﺳﻜﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺷﻬﺮ ﻧﺸ ﻴﻦ‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺮدم اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻧﻴ ﺰاز ﻃﺮﻳ ﻖ ﮐﺸ ﺎورزى‪ ،‬داﻣ ﺪارى و‬
‫ﺗﺠﺎرت روزﮔﺎر ﻣﻰ ﮔﺬراﻧﺪﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺑﺨ ﺶ ه ﺎى ﺧﺸ ﮏ و ﺑﺎدﻳ ﻪ ﻧﺸ ﻴﻦ داﺧﻠ ﻰ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ دو‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ ﺑﺨ ﺶ اﻋﻈ ﻢ ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دادﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ آﻪ ﺳﺎآﻨﺎن ﺁن را اﻗﻮام ﺻ ﺤﺮا ﮔ ﺮد و ﺑ ﺪوى ﻋ ﺮب ﺗﺸ ﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻰ ﺷﺒﺎﻧﻰ ﺧ ﻮد از ﻟﺤ ﺎظ ﺗﻜﺎﻣ ﻞ اﻗﺘﺼ ﺎدى و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‬
‫از ﺑﻘﻴﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺗ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ و ﺑ ﻴﺶ از‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﺑﻘﺎﻳﺎى رﺳﻮم و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ را ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺣﻤ ﻞ ﻣ ﻰ‬
‫آﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬در دوراﻧ ﻰ آ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮات ﺟ ﻮى ﻗﺴ ﻤﺘﻬﺎى‬
‫ﺑﺰرﮔ ﻰ از ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑ ﻰ ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ آ ﻮﻳﺮى و ﺧﺸ ﮏ اﻣ ﺮوزى‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻘﺎﻃﻰ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺑﻄﻮر‬
 ‫‪١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﺴﺒﻰ ازﺗﻌﺮض ﺁب وهﻮاى ﺧﺸﮏ و آﻮﻳﺮى دراﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺳﺮﺳ ﺒﺰﯼ‬
‫و ﺁﺑﺎداﻧﻰ ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدى ﺣﻔﻆ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺰﺑﻮر در دروان ﮐﻬﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ زﻣﻴﻨﻪ اﻳﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ‬
‫از ﺁﻧﮑ ﻪ اﻗ ﻮام ﺳ ﺎﮐﻦ دراﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺑ ﻪ ﮐﺸ ﻒ ﮐﺸ ﺎورزﯼ و داﻣ ﺪارﯼ‬
‫ﻧﺎﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ اﺻﻠﯽ ﺷﻬﺮﻧﺸ ﻴﻨﯽ و ﺁﺑ ﺎداﻧﯽ در ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮۀ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻫﺎى ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻰ‬
‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺳﺒﺎ در ﺟﻨﻮب‬

‫ﺁﻏﺎز ﺗﻤﺪن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻪ دوهﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد‬

‫ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻤﺪن ﻳﮑﯽ از ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﻗﺪﻳﻤﯽ و ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ هﻤﺰﻣﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﺗﻤﺪﻧﻬﺎﯼ ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ و ﻣﺼﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ ه ﺎﻳﯽ ﮐ ﻪ‬
‫از دل اﻳ ﻦ ﺗﻤ ﺪن ﺳ ﺮ ﺑ ﺮ ﻣﻴﺂرﻧ ﺪ‪ ،‬ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ ﻣﻴﻨﺎﺋﻴ ﺎن‪ ،‬ﺳ ﺒﺎﺋﻴﺎن و‬
‫ﺣﻀَﺮﻣﻮت ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫َ‬
‫ﻣ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر‪ ،‬درآﺘﻴﺒ ﻪ ه ﺎى ﺁﺷﻮرىﺎﺳ ﺖ آ ﻪ ازوﺟ ﻮد‬
‫ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ه ﺎى ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﻰ در ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن اﻃ ﻼع ﻣ ﯽ ﻳ ﺎﺑﻴﻢ‪.‬‬
‫ن دوم ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺁﺷ ﻮرى ‪ ،‬در آﺘﻴﺒ ﻪ اى در ﺑ ﺎرﻩ ﻟﺸ ﻜﺮ‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺳﺎراﮔﻮ ِ‬
‫آﺸﻰ اش ﺑﻪ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑ ﻰ در ﺳ ﺎل ‪ ٧١۶‬ق‪ .‬م ‪ ،‬از ﺧﺮاﺟ ﻰ آ ﻪ از‬
‫"اﻳﺘﺎﻣ ﺎرا"∗ ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺳ ﺒﺎ درﻳﺎﻓ ﺖ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ﻧ ﺎم ﻣ ﻰ ﺑ ﺮد‪ .‬در اواﺧ ﺮ‬

‫∗‬
‫‪Itamara‬‬ ‫‪Nabatidus‬‬ ‫‪Salmanasser‬‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗ ﺮن ‪ ٨‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬آﺘﻴﺒ ﻪ ه ﺎى دﻳﮕ ﺮ ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫اﻋ ﺮاب ﺧ ﺮاج ﮔﺬارﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺑﺎﺑ ﻞ "ﻧﺒ ﺎﻧﻰ دوس"* ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬درﮔ ﺰارش‬
‫"ﺳﺎل َﻣﻨَﻪ ﺳِﺮ"* ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺁﺷﻮرى ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﺷ ﺮح ﻳﻜ ﻰ از ﺟﻨ ﮓ ه ﺎﻳﺶ‬
‫در ‪ ٨۵٣‬ق‪ .‬م‪ .‬از ﻳﻚ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﻗ ﺮﺁن ﻧﻴ ﺰ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﺳ ﻠﻴﻤﺎن آ ﻪ ﺳ ﭙﺎﻩ ﺟ ﻦ ه ﺎ و ﭘﺮﻧ ﺪﮔﺎن‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ از ﻏﻴﺒﺖ ﺑﺪون اﺟﺎزﻩ هُﺪ ُه ﺪ ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻦ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‬
‫و او را اﺣﻀﺎر ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬هﺪ هﺪ او را از وﺟﻮد زﻧﻰ ﺑﻨﺎم ﺑﻠﻘﻴﺲ )هﻤﺎن‬
‫ﻣﻠﻜ ﻪ ﺳ ﺒﺎ( ﻣﻄﻠ ﻊ ﻣﻴﺴ ﺎزد آ ﻪ ﺑ ﺮ آﺸ ﻮرى ﭘﺎدﺷ ﺎهىﻤﻰ آﻨ ﺪ آ ﻪ در ﺁن‬
‫‪٣‬‬
‫ﺧﺪا را ﻓﺮاﻣﻮش آﺮدﻩ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﻣﻰ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻣﺪارك ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﺑﻪ وﺟﻮد ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﻣﻠﻜﻪ ﺳ ﺒﺎ‬
‫ﮔ ﻮاهﻰ ﻧﻤ ﻲ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻌﻜﺲ ﺁﻧﻬ ﺎ و ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان زﻳ ﺎد ) ‪ ١۵٠٠‬آﺘﻴﺒ ﻪ و‬
‫ﻧﻮﺷ ﺘﻪ( از وﺟ ﻮد ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ه ﺎﺋﻰ ﺧﺒ ﺮ ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ آ ﻪ هﻤﮕ ﻰ ﻣ ﺮد‬
‫ﺳﺎﻻرو ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﻣﺮد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫اوﻟ ﻴﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺮ اﺗﺤ ﺎدى از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺗﻜﻴ ﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ آﻪ درﺁن ﻳﻚ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨ ﺎم " َﮐِﻨ ﺪَﻩ"∗ در ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ رهﺒ ﺮى ﻗ ﺮار‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ ﺣﺒﺸ ﻰ آ ﻪ از ﺁﻓﺮﻳﻘ ﺎ ﻣﻴﺂﻣ ﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ اﺷﻐﺎل ﻣﻰ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑ ﻪ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﺳ ﺒﺎ در ﻗ ﺮن هﺸ ﺘﻢ‬

‫∗‬
‫‪Kinda‬‬ ‫‪*Karibil‬‬ ‫‪*Yahiamar‬‬ ‫‪*Sumhuali‬‬ ‫‪*Dhamarali‬‬
 ‫‪١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣﻴﺮﺳﺪ آﻪ هﻤﮕﻰ ﻣﺮد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ " َﮐﺮﻳﺒ ِﻴﻞ"*‪" ،‬ﻳ ﺎهﻰ‬
‫‪٤‬‬
‫ﻳﺎﻣﺎر"*‪" ،‬ﺳﻮُم ه ُﻮ اﻟﻰ"* و " َذﻣَﺮاﻟﻰ"* و ‪...‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﻗ ﺮان در ﻣ ﻮرد ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﺑﻠﻘ ﻴﺲ )ﻣﻠﻜ ﻪ ﺳ ﺒﺎ(‬
‫آﻪ اﺻﻞ ﺁن از ﺗﻮرات‪ ٥‬ﺁﻣ ﺪﻩ ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ دﻳﮕ ﺮى از ﺧﻴﺎﻟﺒ ﺎﻓﻰ ه ﺎ و‬
‫داﺳﺘﺎن هﺎى ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ و اﻏﻠﺐ ﺑﻰ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺬهﺒﻰ ﺑﺎﺷﺪ آ ﻪ ﺻ ﺮﻓﺎ ﺑﻤﻨﻈ ﻮر‬
‫واﻗﻌﻰ ﺟﻠﻮﻩ دادن ﻣﻌﺠﺰات ﺑﻰ ﭘﺎﻳﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﺟﻌﻞ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرازرد رواﻳﺎت ﻣﺬهﺒﻰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫در دوران آﻬ ﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن زن اﺑ ﺪا وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن زن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻠﻜﻪ "ﺳَﻤﺴﻰ" وﻣﻠﻜﻪ "زَﺑﻴﺒﻪ" ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﻗَﻄﺮﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﻣ ﺪارك‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮدﻩ اﻧ ﺪ آ ﻪ آ ﻢ‬
‫و ﺑﻴﺶ در هﻤ ﺎن زﻣ ﺎن ﻣﻴﺰﻳﺴ ﺘﻪ و ﺧ ﺮاج ﮔ ﺬار ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن ﺁﺷ ﻮر ﺑ ﻮدﻩ‬
‫‪٦‬‬
‫اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﺳ ﺒﺎ در ﺟﻨ ﻮب ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و ﻋﻤ ﺪﺗﺎ در ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﻳﻤ ﻦ‬
‫اﻣﺮوزى ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و ﻗﺪرت و ﺛﺮوﺗﺶ را ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻣ ﺪﻳﻮن ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻦ‬
‫در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ‪ ،‬ﻗ ﺪرت ﺧ ﻮد را در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﭘﻰ ﺟﻨﮓ هﺎى ﺧﻮﻧﻴﻦ ‪ ۵٠‬ﺳ ﺎﻟﻪ ﺑ ﺎ دوﻟ ﺖ‪-‬‬
‫ﺷ ﻬﺮهﺎﯼ هﻤﺴ ﺎﻳﻪ اش در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ و درﻩ ه ﺎى هﻤﺠ ﻮار ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﻰ‬
‫ﺁورد‪ ،‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺁﻧﺮا ﺗﺎ ﻗﺮن ﺳﻮم ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﻪ اوج ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻳﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﺤﺪى ﺧﻮﻧﻴﻦ و وﻳﺮاﻧﮕﺮ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻳﻜ ﻰ‬
‫از ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ آﺘﻴﺒﻪ هﺎى ﺑﺎﻗىﻤﺎﻧﺪﻩ‪ ١۶ ،‬هﺰار آﺸﺘﻪ و ‪ ۴٠‬هﺰار اﺳ ﻴﺮ‬
‫‪٧‬‬
‫ﺑﺠﺎ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ از ﭘ ﻰ ﭼﻴﺮﮔ ﻰ ﺑ ﺮ هﻤﺴ ﺎﻳﮕﺎﻧﺶ‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻣﻴﻨﺎﺋﻴ ﺎن ﻗ ﺎدر ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد ﺗ ﺎ داﻣﻨ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮاى ﻣ ﺪت‬
‫ﭼﻬ ﺎر ﺻ ﺪ ﺳ ﺎل در ﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺟﻨ ﻮﺑﻰ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑﮕﺴ ﺘﺮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ‬
‫ل ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﻳﮏ ﻧﻈﺎم ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﺗﺤ ﺖ ﮐﻨﺘ ﺮ ِ‬
‫هﺎﯼ رﻗﻴﺐ اﺷﺮاف ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻳﺠ ﺎد ﻳ ﮏ ﻧﻈ ﺎم ﮐ ﺎﻣﻼ‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐ ﺰ ﻧﻤ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ ﺳ ﺒﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺟ ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫ﺣَﻀﺮَﻣﻮت در هﻤﺴﺎﻳﮕﯽ اش دادﻩ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮود‪.‬‬
‫هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﺧ ﺎﻃﺮ ﻧﺸ ﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺗﺼ ﻮر آ ﺮد ﮐ ﻪ‬
‫اهﺎﻟﻰ ﻳﻤﻦ در دوران ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺳﺒﺎ ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ ﺻ ﺤﺒﺖ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻳﻤﻦ آﻪ در ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر از ﻣﺮدم ﻋﺮب ﻳ ﺎد ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد ﺑ ﻪ ﻗ ﺮن ‪ ۶‬ق‪ .‬م‪ .‬ﺑ ﺎز ﻣ ﻰ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬در‬
‫اﻳ ﻦ اﺳ ﻨﺎد‪ ،‬اه ﺎﻟﻰ ﻳﻤ ﻦ و ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﻰ از اﻋ ﺮاب ﺑﻌﻨ ﻮان اﻗ ﻮام‬
‫ﺑ ﺪوى و ﺑﻴﺎﺑ ﺎن ﮔ ﺮدى آ ﻪ در ﺻ ﺤﺮاهﺎى ﺷ ﻤﺎﻟﻰ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﻣﺮآ ﺰى و‬
‫ﭼ ﺎدر ﻧﺸ ﻴﻦ ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﻳ ﺎد ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫اﺳ ﻨﺎد آ ﻪ ﺑﺰﺑ ﺎن ﻏﻴ ﺮ ﻋﺮﺑ ﯽ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ زﺑ ﺎن ﻣ ﺮدم ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﻰ در‬
‫زﻣﺎن ﭘﺎدﺷﺎهﻰ هﺎى ﺳﺒﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﯽ ﺑﺠﺎﯼ آﻠﻤ ﻪ "ﻋ ﺮب" از‬
‫ﮐﻠﻤﮥ "ﺷﺒﺎن" اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ‬
 ‫‪١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﺎآﻨﻴﻦ ﻳﻤﻦ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻣﺘﺸﻜﻞ ازاﻗﻮام اﺳﻜﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ آﺸ ﺎورز ‪،‬‬
‫داﻣ ﺪار و ﺗﺠ ﺎر و ﻣ ﺎﻟﻜﻴﻦ ﺷ ﻬﺮ ﻧﺸ ﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬اه ﺎﻟﻰ ﺳ ﺎآﻦ در‬
‫ﺻﺤﺮاى ﻣﺮآﺰى در ﺷﻤﺎل ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﺒﺎ را اﻗﻮام ﺑﺪوى ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴ ﺪادﻩ‬
‫اﻧﺪ آﻪ ﺑﻜﺎر ﺷﺒﺎﻧﻰ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻗﺮون ﺑﻌﺪى ﻣﺎ ﺷﺎهﺪ آﻮچ ﺗﺪرﻳﺠﻰ اﻳﻦ اﻗﻮام ﺑﺪوى ﺑﻄ ﺮف‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎى ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ وﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﻜﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺷﻬﺮ ﻧﺸﻴﻦ در ﺟﻨ ﻮب‬
‫ﻣﻰ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﺛﺮوت ﺷﻬﺮهﺎ در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺟﻨ ﻮﺑﻰ در‬
‫دوران ﻃﻼﺋ ﻰ ﺗﺠ ﺎرت و ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﺎﻋ ﺚ ﺟﻠ ﺐ اﻗ ﻮام‬
‫ﻓﻘﻴﺮ و ﭼﺎدر ﻧﺸﻴﻦ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻰ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫چ ﺗﺪرﻳﺠﻰ در ﻗﺮن اول ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﺎ اﻓﻮل ﻗﺪرت ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ‬
‫اﻳﻦ آﻮ ِ‬
‫ﺳ ﺒﺎ و ﺗﻀ ﻌﻴﻒ ﺁن در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ ﺷ ﻤﺎﻟﻰ ﻣﺼ ﺎدف ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﻘﺮار ﺑﻴﺸ ﺘﺮ اﻗ ﻮام ﺷ ﻤﺎﻟﻰ در درﻩ ه ﺎى‬
‫ﻳﻤﻦ و ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ هﺎى رو ﺑﻪ اﻓﻮل ﺟﻨﻮب ﻣﻰ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫از هﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﻧﻔﻮذ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ زﺑ ﺎن‬
‫و ﺳﻨﻦ ﺁﻧﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺸﺎر اﻗﻮام ﺑﺪوﯼ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺣ ﺪﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ اﯼ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ه ﺎﯼ ﺳ ﺒﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ه ﺎﯼ رم و اﻳ ﺮان‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﺣﻔ ﻆ ﺧ ﻮد در ﺑﺮاﺑ ﺮ اﻗ ﻮام ﺷ ﻤﺎﻟﯽ‪ ، ،‬از ﺧ ﻮد ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻟﮋﻳﻮﻧﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ ﻣﺮزهﺎﻳﺸﺎن ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ه ﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻤﺎس و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﻔ ﻮذ زﺑ ﺎن و ﺳ ﻨﻦ ﻣ ﺮدم ﺑ ﺪوى‬
 ‫‪١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﺮب در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻣﻰ اﻓﺰاﻳﺪ‪ ،‬و ﭘﻴﺶ از ﺑﻴﺶ راﻩ را ﺑﺮاى ﺗﺴﻠﻂ‬
‫ﻧﻬﺎﺋﻰ اﻗﻮام ﻋﺮب ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺑ ﺎز ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ٨.‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ‬
‫ﻣﺠﺪد ﻳﻤﻦ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺪوﯼ در ﻗﺮﻧﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫در ﮔﺬرﮔﺎه ﺗﺠﺎرت ﺷﺮق و ﻏﺮب‬

‫ﭼﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺳﺒﺎ و ﭼﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن در ﺷﻤﺎل آﻪ در واﻗ ﻊ‬

‫هﺮ دو ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻗﺪرﺗﻬﺎى ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت و ﺷﻮآﺖ ﺧﻮد را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺪﻳﻮن روﻧ ﻖ آ ﺎر ﺗﺠ ﺎرت در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ و آﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﺑﺮ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اهﻤﻴﺖ ﺗﺠﺎرت در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑ ﺮاى ﻳ ﻚ‬
‫دورﻩ ﻃ ﻮﻻﻧﻰ اﻳ ﻦ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ و ﺧﺼﻮﺻ ﺎ ﻗﺴ ﻤﺖ ﺟﻨ ﻮﺑﻰ ﺁن واﺳ ﻄﻪ‬
‫ﺗﺠﺎرت ﻣﻴﺎن ﺷﺮق و ﻏ ﺮب در ﺁﻧﺰﻣ ﺎن ﻳﻌﻨ ﻰ ﻣﻴ ﺎن ﭼ ﻴﻦ و هﻨ ﺪ از ﻳ ﻚ‬
‫ﻃ ﺮف و اﻓﺮﻳﻘ ﺎ و آﺸ ﻮرهﺎى اﻃ ﺮاف ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ ‪ .‬آﺎﻻه ﺎى ﭼﻴﻨ ﻰ ﺑ ﺎ آﺸ ﺘﻰ ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﺎدر واﻗ ﻊ در ﺟﻨ ﻮب هﻨ ﺪ در‬
‫اﻗﻴﺎﻧﻮس هﻨﺪ و ﺑﺨﺼﻮص ﺧﻠﻴﺞ ﺑﻨﮕﺎل ﺣﻤ ﻞ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬و از ﺁﻧﺠ ﺎ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ‬
‫آﺎﻻهﺎى هﻨﺪى ﺗﻮﺳﻂ آﺸﺘﻰ ﺑﻪ ﺑﻨﺎدر ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺨﺼﻮص ﺑﻨ ﺪر‬
‫ﻋﺪن در ﻳﻤﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ و از ﺁﻧﺠ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ ﮐﺎرواﻧﻬ ﺎﯼ ﺗﺠ ﺎرﯼ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻤﻮازات درﻳﺎﯼ ﺳﺮخ ﺑﻪ ﺳﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺼ ﺮ ‪ ،‬اﻓﺮﻳﻘ ﺎ و ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ‬
‫ﺣﻤﻞ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ زﻣﻴﻨﻪ اى ﺑﻮد آﻪ در دوراﻧﻰ آﻪ ﻣﺎ از ﺁن ﺻﺤﺒﺖ‬
 ‫‪١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﻰ آﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺎدر ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﮔﺬرﮔﺎﻩ ﻳﻜﻰ از ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ راﻩ ه ﺎى‬
‫ﺗﺠﺎرى ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻨﺎدر ﻋﺮﺑ ﻰ را‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از ﻣﺮاآﺰ ﺑﺰرگ ﺗﺠﺎرى ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮد ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ داﻳ ﺮﻩ اﻳ ﻦ ﻣﺒ ﺎدﻻت آﺸ ﺎﻧﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﻣﻨ ﺎﻃﻖ از ﻧﻈ ﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدى ﭘﺮ روﻧﻖ ﺟﻬﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺳﺎزد ‪.‬‬
‫ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺁن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻋﺒ ﻮر راﻩ ه ﺎى ﺗﺠ ﺎرى از‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﺎﻋﺚ ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺠﺎر ﺧ ﺎرﺟﯽ ﺑ ﺎ آﺎﻻه ﺎى ﺑ ﻮﻣﻰ‬
‫ﻋﺮﺑ ﻰ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺗﻘﺎﺿ ﺎﯼ اﻳ ﻦ آﺎﻻه ﺎ در ﺑﺎزاره ﺎﯼ ﺟﻬ ﺎﻧﻰ‬
‫ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻦ ﮐﺎﻻهﺎ در داﺧﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﮥ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺠﺎرت‬
‫آ ﺎرواﻧﻰ در داﺧ ﻞ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن را ﺑ ﺮاﯼ رﺳ ﺎﻧﺪن اﻳ ﻦ ﮐﺎﻻه ﺎ ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﺎدر‬
‫ﺻﺎدراﺗﯽ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻰ دهﺪ‪ .‬در ﻣﺴﻴﺮ هﻤﻴﻦ آﺎرواﻧﻬﺎى ﺗﺠﺎرى داﺧﻠ ﯽ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺷ ﻬﺮهﺎى ﺟﺪﻳ ﺪﯼ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن آ ﻪ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ ﺧﺼ ﻠﺖ ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﻰ‬
‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﺳﺎﺳﺎ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻰ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺨﺼﻮص در ﻧﻮاﺣﻰ ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺁن ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻰ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ اﻳ ﻦ آﺎﻻه ﺎ آ ﻪ در داﺧ ﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﺻ ﺎﺣﺐ‬
‫ﺑﺎزار هﺎى ﺻﺎدراﺗﻰ ﭘﺮ ﻃﺮﻓﺪار و ﭘﺮ روﻧﻘﻰ در ﺧﺎرج ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫از ﻓﻠﻮس∗‪" ،‬آﻨﺪر"*‪" ،‬ﻣُﺮ"* و "دارﭼ ﻴﻦ"* ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫∗‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ هﺮودوت ﺗﻨﻬﺎ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Frankincense‬‬ ‫‪*Cassia‬‬ ‫‪*Myrrh‬‬ ‫‪*Cinnamon‬‬
‫∗‪ -‬ﺗﺌﻮﻓﺮاﺳﺘﻮس )‪٣٧٢ -٢٨٧) (Theophrastus‬ق‪.‬م‪ (.‬ﻧﻴﺰ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺻﺒﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺠﺎور ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
 ‫‪١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ه ﺮودت هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ در ‪ ۴٣٠‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد وارد ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺟﻨ ﻮﺑﻰ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد ﺷ ﺮح ﻣﻔﺼ ﻠﻰ از ﭼﮕ ﻮﻧﮕﻰ ﺗﻬﻴ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻮﻣﻴﺎن ﻋﺮب ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻰ دهﺪ‪ .‬او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"درﺧﺘﻰ آﻪ از ﺁن ﻓﻠﻮس ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﭘ ﺮ از ﻣﺎره ﺎى ﺑﺎﻟ ﺪار آﻮﭼ ﻚ اﺳ ﺖ آ ﻪ در‬

‫رﻧﮕﻬﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺁن ﺁوﻳﺰان ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ از هﻤﺎن ﻣﺎرهﺎﺋﻰ هﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﻳﻜﺒ ﺎر‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮﺣﻤﻠﻪ آﺮدﻧ ﺪ وﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ دود "اِﺳ ﺘِﺒﺮاك" )‪ (Styrax‬اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺮاى ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﺁوردن ﻓﻠﻮس ﻣﻴﺘﻮان ﺁﻧﻬﺎ را از اﻃﺮاف درﺧﺖ ﭘﺮاآﻨ ﺪﻩ آ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺮاى ﺑﺪﺳ ﺖ ﺁوردن‬
‫آﻨﺪر ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎم ﺑﺪن و ﺻﻮرﺗﺸﺎن را ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺎو و ﺣﻴﻮاﻧﺎت دﻳﮕﺮ ﺑﺎ دو ﺳﻮراﺧﻰ‬
‫آﻪ در ﺁن ﺑﺮاى دﻳﺪن ﻧﺼﺐ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ ﻣﻰ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ دﻧﺒﺎل ﭘﻴ ﺪا آ ﺮدن‬
‫آﻨﺪرآﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻدر درﻳﺎﭼﻪ هﺎى آﻢ ﻋﻤﻖ ﻣﻴﺮوﻳﺪ راﻩ ﻣﻰ اﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮاﺣﻞ اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ‬
‫هﺎ و ﺧﻮ ِد ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺮاز ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﺎﻟﺪارى ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ آﻪ ﺷﺒﺎهﺖ زﻳﺎدى ﺑﻪ ﺷﺐ ﭘﺮﻩ داﺷﺘﻪ‬
‫و ﺑﻄﻮر وﺣﺸﺘﻨﺎآﻰ ﺟﻴﻎ ﻣﻰ آﺸﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ وﻗﺘﻰ آﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺟﻤ ﻊ آ ﺮدن آﻨ ﺪر هﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ آﻪ اﻳﻨﻜﺎر را ﺑﺪوراز ﭼﺸﻢ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﺰﺑﻮراﻧﺠﺎم دهﻨﺪ‪ .‬واﻣﺎ ﺟﻤﻊ‬
‫ﺁورى ﭼﻮﺑﻬﺎى دارﭼﻴﻦ از هﻤﻪ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﻃﻮر آﻪ ﻋﺮﺑﻬ ﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨ ﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻧﻤﻰ داﻧﻨﺪ آﻪ ﭼﻮﺑﻬﺎى دارﭼﻴﻦ درآﺠﺎ ﻣﻴﺮوﻳﻨﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺰرﮔﻰ هﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫آﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﻘﺎر ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺮاى ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻻﻧﻪ هﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﻘﺎط دور دﺳﺖ ﺣﻤﻞ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﺤﻞ ﻻﻧﻪ هﺎ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس اﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو‬
‫اﻓﺮاد ﻣﺤﻠﻰ ﮔﻮﺷﺖ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﺮدﻩ ﺧﻮد را در ﻗﻄﻌﺎت ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﺰرگ ﺧﻮرد آ ﺮدﻩ و‬
‫در ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﻻﻧﻪ هﺎ ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪـ وﻗﺘﻴﻜﻪ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﺰﺑﻮر ﮔﻮﺷﺘﻬﺎ را ﺑﻪ ﻻﻧﻪ هﺎى ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮﺳﻨﮕﻴﻨﻰ ﺗﻜﻪ هﺎى ﮔﻮﺷﺖ ﻻﻧﻪ هﺎ ﻓﺮورﻳﺨﺘﻪ و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺑﻴﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻮب‬
‫‪٩‬‬
‫هﺎى دارﭼﻴﻦ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺟﻤﻊ ﺁورى ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪـ"‬

‫ﺧﺘﻬﺎﯼ ﻓﻠﻮس و َﻣ ّﺮ ﺑﺨﺸﯽ در ﮐﻮهﻬﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﮐ ﻪ ﭘﻮﺷ ﻴﺪﻩ از ﺟﻨﮕ ﻞ ﺑ ﻮدﻩ و ﮔ ﺎهﯽ در ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮف ﻣ ﯽ‬
‫ﺁﻣﺪ و ﺑﺨﺸﯽ در اﻣﻼﮎ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ در ﮐﻮﻩ ﭘﺎﻳﻪ هﺎ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﭘﺮورش ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﮔﺴ ﺘﺮش ﺗﺠ ﺎرت درﻳ ﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺎزاره ﺎﯼ‬

‫ﺧﺎرﺟﻰ را ﺑﺎ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻋﺮﺑ ﻰ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺁﺷ ﻨﺎ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد و ﺗﻘﺎﺿ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎﻻهﺎ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺁﺷﻨﺎﺋﯽ ﺧﺎرﺟﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺮن ‪ ٧‬ق‪ .‬م‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺮن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑ ﺎر اﻳﺮاﻧﻴﻬ ﺎ‪ ،‬ﻣﺼ ﺮﻳﻬﺎ و‬
‫گ ﺷ ﺮق ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ ﺑ ﺎ ﮔﻴﺎه ﺎن ﺧﻮﺷ ﺒﻮ و‬
‫ﺁﺷ ﻮرﻳﺎن در ﺷ ﻬﺮهﺎى ﺑ ﺰر ِ‬
‫ادوﻳﻪ ﺟﺎت ﻋﺮﺑﻰ آﻪ هﻤﺮاﻩ آﺎرواﻧﻬ ﺎ از ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﻰ ﻣ ﻰ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‬
‫ﺁﺷ ﻨﺎ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺁﺷ ﻮرﻳﺎن از ُﻣ ِّﺮ ﻣَﻜ ﻰ در اﻋﻴ ﺎد ﻣ ﺬهﺒﻰ ﺧ ﻮد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﻰ‬
‫آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼﻴ ﺰى ﻧﮕﺬﺷ ﺖ آ ﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن و رﻣﻴﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺰودى ﺻﺪور ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﻤﻨﻰ ﺑﻪ آﺸ ﻮرهﺎى ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﺗﺠ ﺎرت‬
‫‪١٠‬‬
‫ﭘﺮ ﺳﻮد ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ه ﺮودت هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ در ‪ ۴۵٠‬ق‪ .‬م‪ .‬وارد ﺑﺎﺑ ﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد از‬
‫ﻋﻄﺮ آﻨﺪر آﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﺠﺎت ﻣﺬهﺒﻰ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸ ﺪ دﭼ ﺎر ﺣﻴ ﺮت ﻣ ﻰ‬
‫‪١١‬‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﺠﺎرت در داﺧﻞ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و در ﺻ ﺤﺮاهﺎى‬
‫ﺧﺸ ﮏ و ﺻ ﻌﺐ اﻟﻌﺒ ﻮر ﺁن در اﺑﺘ ﺪا و ﻗﺒ ﻞ از آﺸ ﻒ راهﻬ ﺎى درﻳ ﺎﺋﻰ‬
‫ﺷﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺠ ﺎرت ﻋﻄﺮﻳ ﺎت و ﮔﻴﺎه ﺎن ﺧﻮﺷ ﺒﻮ ﺑ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﺳ ﺎﻳﺮ آﺎﻻه ﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺘﺮ آ ﻪ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ وﺳ ﻴﻠﻪ ارﺗﺒ ﺎﻃﻰ و ﺣﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ در ﺻ ﺤﺮاهﺎى‬
‫ﺧﺸ ﮏ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﻮد و از ﻃﺮﻳ ﻖ آﺎرواﻧﻬ ﺎى ﺗﺠ ﺎرى آ ﻪ در داﺧ ﻞ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن رﻓ ﺖ و ﺁﻣ ﺪ ﻣﻴﻜﺮدﻧ ﺪ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺑﺎدﻳ ﻪ ﻧﺸ ﻴﻨﺎن ﻋ ﺮب‬
 ‫‪٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﻴﺰ آﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ ،‬در ﻗﺮن ﻧﻬ ﻢ‬
‫ﻳﺎ دهﻢ ق ‪ .‬م‪ .‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﺳﻮارى را ﺁﻏﺎز ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫آﺘﻴﺒ ﻪ ه ﺎى ﺁﺷ ﻮرى ﺑﺎﻗىﻤﺎﻧ ﺪﻩ از ﻗ ﺮن ﻧﻬ ﻢ ق‪ .‬م‪ .‬ﻧﻴ ﺰ اوﻟ ﻴﻦ‬
‫اﺳﻨﺎد ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﯼ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺁﻧﻬﺎ از ﺷﺘﺮ ﻧﺎم ﺑ ﺮدﻩ ﻣىﺸ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺣﻴﻮان اﺑﺘﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻮﺷ ﺘﺶ ﻣﺼ ﺮف ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‪ .‬ﺳ ﭙﺲ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از‬
‫ﺁن در ﺣﻤ ﻞ ﻧﻘ ﻞ راﻳ ﺞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬آ ﺎرﺑﺮد ﺁن در ﺟﻨ ﮓ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺳ ﺎل‬
‫‪ ٨۵٣‬ق‪ .‬م‪ .‬در ﺟﻨ ﮓ " َﻗﺮ َﻗ ﺮ"∗ در ﺳ ﻮرﻳﻪ ﺑ ﺎز ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد آ ﻪ در ﺁن‬
‫ﻋﺮَﺑ َﻴﻪ"* ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر هﺰار ﺷﺘﺮ را وارد ﻣﻴﺪان ﻧﺒ ﺮد ﻣ ﻰ‬
‫ﺟﻨﺪﻳﺒﻮ َ‬
‫"ِ‬
‫آﻨ ﺪ‪ ١٢‬و ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺷ ﺘﺮان را ﻧﻴ ﺰ ﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﺁﻓ ﺖ ﺗﻤ ﺪن و ﺟﻨﮕﻬ ﺎﯼ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺁن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ ‪ ،‬در آﺘﻴﺒﻪ ه ﺎى ﺁﺷ ﻮرى از ﺷ ﺘﺮهﺎﺋﻰ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻏﻨﻴﻤ ﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاى ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﻠﻜﻪ "ﺳَﻤﺴﻰ"* ﻓﻘ ﻂ در‬
‫‪١٣‬‬
‫ﻳﻚ ﻓﻘﺮﻩ ﺟﻨﮓ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ ٣٠‬هﺰار ﺷﺘﺮ از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫در ﻗﺮن‪ ٨‬ق‪ .‬م‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺷﺘﺮ در ﺣﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ ﻋﻤﻮﻣﻴ ﺖ ﻣ ﻰ‬
‫ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ١٤.‬در اﻳ ﻦ زﻣ ﺎن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﺠ ﺎرت داﺧﻠ ﻰ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫آ ﺎروان ه ﺎﺋﻰ آ ﻪ ﺑﻜﻤ ﻚ ﺷ ﺘﺮ راﻩ ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺎدﻩ و ﻣﻨ ﺎﻃﻖ و ﺷ ﻬﺮهﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن را ﺑﻴﮑﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﯽ دادﻩ روﻧﻖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Qarqar‬‬ ‫‪*Gindibu the Arabaya‬‬ ‫‪*Samsi‬‬
 ‫‪٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن‬
‫در ﺷﻤﺎل‬

‫ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن ﮔ ﺮوﻩ دﻳﮕ ﺮى از اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوى ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺑﺮﻗ ﺮارى‬

‫ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ه ﺎى ﺧ ﻮد در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ واﻗ ﻊ در ﺷ ﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎى ﻣﻬﻢ ﺗﺠﺎرﯼ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑﻰ در دوران آﻬﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ از اﻗﻮام ﺑﺪوى ﻋﺮب ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻘﻠ ﻰ از ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻘﻞ دﻳﮕﺮى از اﻃﺮاف ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و زﺑﺎﻧﺸﺎن رﻳﺸ ﻪ‬
‫در زﺑﺎن ﺁراﻣﻰ ﻏﺮﺑﻰ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر از وﺟ ﻮد ﺁﻧﻬ ﺎ در ﻟﺸ ﻜﺮ آﺸ ﻰ ﺑ ﺎﺑﻠﻰ ه ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫اورﺷﻠﻴﻢ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ق‪ .‬م‪ .‬و ﺑﺮدﻩ ﻧﻤﻮدن ﻳﻬﻮدﻳﺎن اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ‬
‫‪١٥‬‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬ ﺎ آ ﻪ از اﻗ ﻮام ﭼ ﺎدر ﻧﺸ ﻴﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺷ ﻤﺎﻟﻰ در اﻃ ﺮاف‬
‫ﺳ ﻮرﻳﻪ و ﺑﻨ ﺪر ﻋﻘﺒ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در اﺑﺘ ﺪا ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوى ﺑ ﻪ آ ﺎر‬
‫ﭘ ﺮورش ﺷ ﺘﺮ و ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ اﺷ ﺘﻐﺎل داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺪون اﻳﻨﮑ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ‬
‫آﺸﺎورزى‪ ،‬ﺑﺎغ ﻣﻴﻮﻩ و ﻳﺎ ﺣﺘ ﯽ ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﺗﻤﺎﻣ ﺎ در ه ﻮاى ﺁزاد و در‬
‫ﭼﺎدر زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ ﺑﻌ ﺪا هﻤﻴﻨﮑ ﻪ ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺗﺠ ﺎرت آ ﺎرواﻧﻰ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ ﺛﺮوت و ﻗﺪرﺗﺸﺎن رو ﺑﻪ ﺻﻌﻮد ﻣﯽ ﮔﺬارد‪.‬‬
 ‫‪٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺑﺘﺪا ﻣﺲ و ﻗﻴﺮﻃﺒﻴﻌﻰ را از ﺻﺤﺮاى ﻋﺮب∗ و درﻳﺎى ﻣﺮدﻩ‬
‫در اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺧ ﺎرج ﺻ ﺎدر ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﭼﻴﺰى ﺑﻮدﻩ آﻪ در ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻳﺎﻓ ﺖ ﻣﻴﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻗﻴ ﺮ را ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮ‬
‫ﺑﺮاى ﮔ ﺮﻓﺘﻦ درز ﻗ ﺎﻳﻖ ه ﺎ و ﻣ ﺲ را ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ ﺻ ﺎدر ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ‬
‫اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از ﺁن‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ وارد ﺗﺠ ﺎرت آﺎﻻه ﺎى دﻳﮕ ﺮ ﺑﺨﺼ ﻮص‬
‫ﮔﻴﺎهﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺧﻮﺷﺒﻮ آﺮدن ﻣﺮدﻩ ﺑﮑ ﺎر ﻣﻴﺮﻓﺘ ﻪ و آﺎﻻه ﺎى ﺗﺠﻤﻠ ﻰ‬
‫و ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪.١٦‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ اﺑﺘﺪا ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش اﻳ ﻦ ﮔﻴﺎه ﺎن را ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ادوﻳ ﻪ ﺟ ﺎت و‬
‫و ﮐﺎﻻه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ در ﺑﺎزاره ﺎى ﻣﺤﻠ ﻰ ﺷ ﺮوع ﻣﻴﻜﻨﻨ ﺪ‪ .‬از ﺧ ﻼل هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻣﺒﺎدﻻت و راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻦ آﺎرواﻧﻬﺎى ﻣﺤﻠ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗ ﺪرﻳﺞ از ﻟﺤ ﺎظ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدى رﺷﺪ آﺮدﻩ و در ﻗﺮن اول ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎى اﻗﺘﺼﺎدى ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺒﺪل ﻣىﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﺰﻣﺎن ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد در ﺑﺎزارهﺎى داﺧﻠﻰ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻰ ﻗﺮن ﺳﻮم ﺗ ﺎ اول ق‪ .‬م‪ .‬ﺳ ﺎزﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳ ﻰ ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن از ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺗﺤﻮل ﻣ ﻰ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﺷ ﺎﻣﻞ ﺟﻨ ﻮب‬
‫ﺳ ﻮرﻳﻪ ‪ ،‬اردن ‪ ،‬ﺑﺨﺸ ﻰ از ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و ﺑﺨﺸ ﻰ از اﺳ ﺮاﺋﻴﻞ و ﺷ ﺒﻪ‬
‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺳﻴﻨﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﻰ هﻤﻴﻦ ﻣﺪت اﺳﺖ آﻪ ﺁﻧﻬﺎ آﻨﺘﺮل ﻗﺴ ﻤﺖ‬
‫اﻋﻈﻢ راهﻬﺎى ﺗﺠﺎرى زﻣﻴﻨ ﻰ در داﺧ ﻞ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ راﻩ ﺗﺠ ﺎرى‬
‫ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺷﻤﺎل را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ راهﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﺠ ﺎرى را‬

‫∗‬
‫‪Wadi Arabia‬‬ ‫‪Dead Sea‬‬
 ‫‪٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫از ﻳﻤﻦ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ‪ ،‬و ﺑﻤ ﻮازات ﺳ ﺎﺣﻞ ﺷ ﺮﻗﻰ درﻳ ﺎى ﺳ ﺮخ‬
‫ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎل و از ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﻪ آﺸ ﻮرهﺎى اﻃ ﺮاف ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ ﻣﻴﺒ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ راﻩ در ﺳﺎل ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ ٣٠٠٠‬ﺗﻦ ﻣﻮاد و آﺎﻻه ﺎى ﺗﺠ ﺎرﺗﻰ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎل و آﺸﻮرهﺎى دﻳﮕﺮ ﺣﻤﻞ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺠﺰ ﮔﻴﺎهﺎن ﺧﻮﺷ ﺒﻮ‪ ،‬ﻋﻄﺮﻳ ﺎت و ادوﻳ ﻪ ﺟ ﺎت ﻣﺤﻠ ﻰ‪ ،‬ﻣ ﻮاد و‬
‫آﺎﻻهﺎى دﻳﮕﺮ ﻣ ﻮرد ﺗﺠ ﺎرت ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن در ﺑﺎزاره ﺎى داﺧﻠ ﻰ و ﺧ ﺎرﺟﻰ‬
‫از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻣﺤﺼﻮﻻت و آﺎﻻهﺎى داﺧﻠﻰ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ :‬ﻗﻴﺮ ﻣﻌﺪﻧﻰ آﻪ ﺷﻬﺮت ﺟﻬﺎﻧﻰ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ب ‪ :‬اﺳ ﺒﻬﺎى ﺁﻧﻬ ﺎ آ ﻪ در ﻣﺴ ﺎﺑﻘﺎت اﺳ ﺐ دواﻧ ﻰ در رم‬
‫ﻣﻌﺮوﻓﻴﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫پ ‪ :‬ﺳﺮب آﻪ ﺁﻧﺮا از "ﺻﺤﺮاى ﻋﺮﺑﻰ" در ﺷ ﺮق اﺳ ﺘﺨﺮاج‬
‫و ﺑﻪ آﺸﻮرهﺎى دﻳﮕﺮ ﺻﺎدر ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ج ‪ :‬اﺣﺸﺎم و ﮔﻠﻪ هﺎى ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪.‬‬
‫د ‪ :‬ﺗﺠﺎرت ﻓﺎﺣﺸﻪ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ دﻧﻴﺎ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻣﺤﺼﻮﻻت و آﺎﻻهﺎى ﺧﺎرﺟﻰ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬آﺎﻻهﺎى ﻟﻮآﺲ از آﺸﻮرهﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬
‫‪١٧‬‬
‫ب‪ :‬ادوﻳﻪ ﺟﺎت از هﻨﺪ و ﭼﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﺳﻴﻨﺎ و در اﻃ ﺮاف ﺧﻠ ﻴﺞ ﻓ ﺎرس و ﺑ ﻴﻦ‬
‫اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ه ﺎى ﺗﺠ ﺎرى داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ آﻨﺘ ﺮل ارﺳ ﺎل‬
 ‫‪٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺤﻤﻮﻻت ﺗﺠﺎرى از ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋ ﺮاق‪ ،‬ﺧﻠ ﻴﺞ ﻓ ﺎرس و اﻳ ﺮان را ﻧﻴ ﺰ در‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻤ ﺎم راهﻬ ﺎى ﺗﺠ ﺎرى ﺑﺨ ﺶ ﻣﺮﮐ ﺰﯼ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫را ﻧﻴ ﺰ ﺗﺤ ﺖ آﻨﺘ ﺮل ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﺪا وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﮔﺴ ﺘﺮش ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎى اﻗﺘﺼ ﺎدى ﺧ ﻮد‪ ،‬وارد ﺗﺠ ﺎرت و ﺣﻤ ﻞ و ﻧﻘ ﻞ‬
‫درﻳﺎﻳﻰ در درﻳﺎى ﺳﺮخ ﻧﻴﺰ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺗﺠ ﺎرت ﺑ ﻴﻦ اﻟﻤﻠ ﻰ آ ﺎﻻ از‬
‫ﭼﻴﻦ و هﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ و آﺸ ﻮرهﺎى ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ اﻳ ﻦ راﻩ درﻳ ﺎﻳﻰ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪر ﻋﻘﺒ ﻪ ﻣﺮﮐ ﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮد و ﮐﻨﺘ ﺮل ﮐﺎﻣ ﻞ ﺁن را‬
‫در دﺳ ﺖ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ از ﭼﻨ ﺪى ﮐ ﻪ از ﮔﺴ ﺘﺮش ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ هﺎﻳﺸ ﺎن‬
‫ﻣﻴﮕﺬرد‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻨﺘﺮل اﻳﻦ ﺷﻬﺮ را رهﺎ آﺮدﻩ‪ ،‬در ﺻﺪد ﺳﻠﻄﻪ ﺑ ﺮ دﻣﺸ ﻖ‬
‫ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﮐﻪ در هﻤﻴﻦ زﻣﺎن اﺗﻔﺎق ﻣ ﯽ اﻓﺘ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﭘ ﺲ " ِﭘﺘ ﺮا" ∗ را‬
‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ و ﻣﺮآ ﺰ ﻣﺒ ﺎدﻻت ﺗﺠ ﺎرى ﺧ ﻮد‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﻄﻴﻮن ﻳﻪ ﻳﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻗ ﺪرﺗﻬﺎﯼ ﺗﺠ ﺎرﯼ و اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ در ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺑ ﺎ‬
‫آﺸﻒ ﺑﺎدهﺎﯼ "ﻣ ﺎن ﺳ ﻮن"* و ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻴﺮ راﻩ ﺗﺠ ﺎرى درﻳ ﺎﺋﻰ ﻣﻴ ﺎن‬
‫هﻨﺪ و ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ ‪ ،‬راﻩ ه ﺎى ﺗﺠ ﺎرى ﺗﺤ ﺖ آﻨﺘ ﺮل ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن اهﻤﻴ ﺖ اوﻟﻴ ﻪ‬
‫ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ دادﻩ و از اﻳ ﻦ زﻣ ﺎن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻗ ﺪرت ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ه ﺎى‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻰ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺁﻧﺎن رو ﺑﻪ اﻓﻮل ﻣﻰ ﮔﺬارد‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Petra‬‬ ‫‪*Monsoon‬‬
 ‫‪٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ دﻳﮕﺮ در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﭘﺎﻟﻤﻴﺮا ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ راﻩ‬
‫ﺗﺠﺎرﯼ ﻣﻴﺎن ﺳﻮرﻳﻪ و اﻳﺮان ﻗﺮار داﺷ ﺖ و ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﻣﻨ ﺎﺑﻊ در ﺁﻣ ﺪش‬
‫ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎﻧﮑﺪارﯼ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ ﭘ ﺎﻟﻤﻴﺮا در رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﺮان و‬
‫رم ﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﺑﺘ ﺪا ﺟﺎﻧ ﺐ رم را ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ .‬وﻟ ﯽ در ﺳ ﺎل ‪٢۶٠‬‬
‫ﻣ ﻴﻼدﯼ اﻋ ﻼم اﺳ ﺘﻘﻼل ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬در زﻣ ﺎن "زِﻧﻮﺑﻴ ﻪ" ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ‬
‫ﺷ ﻮهﺮ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺎﺑ ﺖ از ﭘﺴ ﺮش ﻗ ﺪرت را ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ ،‬وﯼ ﺣﺘ ﯽ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ رم را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف در ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫در ﺳﺎل ‪ ٢٧٣‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬از رﻣﯽ هﺎ ﺷﮑﺴ ﺖ ﺧ ﻮردﻩ‪ ،‬ﺑﺪﺳ ﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ اﺳ ﻴﺮ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬و او را ﺑ ﺎ ﭘ ﺎﯼ در زﻧﺠﻴ ﺮ ﺑ ﻪ رم ﻣﻴﺒﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‬
‫‪١٨‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﭘﺎﻟﻤﻴﺮا ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫راﻫﻬﺎي ﺗﺠﺎري‬
‫ﻗﺒﻞ از ﻛﺸﻒ راه درﻳﺎﻳﻰ ﺟﺪﻳﺪ‬

‫راﻩ ﺗﺠﺎرت درﻳﺎﻳﻰ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﺎن هﻨﺪ و ﭼﻴﻦ و ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ از راﻩ‬

‫ﻣﺼﺮ در اﻓﺮﻳﻘﺎ در اواﺧﺮ ﻗﺮن دوم ق‪ .‬م‪ .‬اﺳﺖ آﻪ آﺸﻒ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗ ﺎ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن آﺎﻻه ﺎى ﺗﺠ ﺎرﺗﻰ از ﭼ ﻴﻦ و هﻨ ﺪ ﺑ ﺎ آﺸ ﺘﻰ ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﺪر‬
‫ﻋﺪن در ﻳﻤﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﻨ ﺎدر آﺎﻻه ﺎى ﻣﺤﻠ ﻰ ﻋﺮﺑ ﻰ از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻴﺎهﺎن ﺧﻮﺷ ﺒﻮ از ﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﻰ و ﻣﻨ ﺎﻃﻖ اﻃ ﺮاف‬
‫ﺑﺮاى ﺻﺪور ﻧﻴﺰ ﺳﺮازﻳﺮ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺑﺎزاره ﺎى ﻳﻤ ﻦ ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ‬
‫از ﭘ ﺮ ﺗﻨ ﻮع ﺗ ﺮﻳﻦ ﺑﺎزاره ﺎى ﺟﻬ ﺎﻧﻰ آ ﻪ در ﺁﻧﻬ ﺎ هﻤ ﻪ رﻗ ﻢ آﺎﻻه ﺎى‬
 ‫‪٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﺎرﺟﻰ و داﺧﻠﻰ ﻳﺎﻓﺖ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻣﺮوارﻳ ﺪ‬
‫از ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ‪ ،‬ﻋﺎج‪ ،‬اﺑﺮﻳﺸﻢ‪ ،‬ﭘﻨﺒ ﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺴ ﻮﺟﺎت‪ ،‬ﺑ ﺮﻧﺞ‪ ،‬ﻓﻠﻔ ﻞ و ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫ادوﻳ ﻪ ﺟ ﺎت از ﭼ ﻴﻦ و هﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺧ ﺮ‪ ،‬ﻋ ﺎج‪ ،‬ﻃ ﻼ‪ ،‬و ﭘ ﺮ ﺷ ﺘﺮ ﻣ ﺮغ‬
‫ﺑ ﺮاى ﺁراﻳ ﺶ آ ﻼﻩ از اﻓﺮﻳﻘ ﺎى ﺷ ﺮﻗﻰ‪ ١٩،‬اﻧ ﻮاع ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﻣﺤﻠ ﻰ از‬
‫ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻘ ﺮﻩ و ﻓﻠ ﺰات ﮔﺮاﻧﺒﻬ ﺎ از آﺸ ﻮرهﺎى ﻣﻨﻄﻘ ﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ‪.‬‬
‫از اﻳ ﻦ ﺑﺎزاره ﺎ آﺎﻻه ﺎى واردﻩ از ﭼ ﻴﻦ و هﻨ ﺪ ﺑﺎﺿ ﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺤﻠﻰ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ‪ ،‬ﺣﻤﻞ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ اول راﻩ آﺎروان روﻳ ﯽ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻤ ﻮازات ﺳ ﺎﺣﻞ ﺷ ﺮﻗﻰ‬
‫درﻳﺎى ﺳﺮخ ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻧﺠ ﺮان‪ ،‬ﻣﻜ ﻪ ﻳ ﺎ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘﺘ ﺮا ﻣﻨﺘﻬ ﻰ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻰ از دﻻﻳﻠﻰ آﻪ اﻳﻦ راﻩ را ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮى ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑ ﺮاى آﺎرواﻧﻬ ﺎى‬
‫ﺗﺠ ﺎرﺗﻰ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﻰ آ ﺮد اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ آﻮهﻬ ﺎﺋﻰ آ ﻪ در‬
‫ﻃﺮف ﭼﭗ ﺁن و ﺑﻤﻮازات ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎى ﺳﺮخ ﻗﺮار داﺷ ﺖ ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈ ﺖ‬
‫ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﺮ از ﺣﻤﻠ ﻪ دزدان درﻳ ﺎﺋﻰ ﻣﺤﻔ ﻮظ ﻧﮕ ﻪ ﻣ ﻰ‬
‫‪٢٠‬‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫راﻩ دوم راﻩ درﻳ ﺎﻳﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻤ ﻮازات راﻩ اول ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬ ﺎ در‬
‫ﻃﺮف ﭼﭗ آﻮهﻬﺎى ﻣﺬآﻮر در ﺑﺎﻻ‪ ،‬در درﻳﺎى ﺳ ﺮخ ﺟﺮﻳ ﺎن داﺷ ﺖ و‬
‫آﺎﻻهﺎى ﺗﺠﺎرﺗﻰ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪر ﻋﻘﺒﻪ در ﻣﻨﺘﻬﺎ اﻟﻴﻪ درﻳﺎى ﺳﺮخ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣ ﻰ‬
‫ﻧﻤﻮد ‪.‬‬
 ‫‪٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫از ﺷ ﻬﺮ ﭘﺘ ﺮا و ﺑﻨ ﺪر ﻋﻘﺒ ﻪ آ ﻪ ه ﺮ دو در ﺷ ﻤﺎل و از ﻣﺮاآ ﺰ‬
‫ﺗﺠ ﺎرى ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬آﺎﻻه ﺎى واردﻩ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎرج از ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺻ ﺎدر‬
‫ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ :‬ﺑﺨﺸﻰ ﺑﻪ ﺳﻮرﻳﻪ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ ﺁن ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﺪر اﺳ ﻜﻨﺪرﻳﻪ آ ﻪ‬
‫در ﺳ ﺎﺣﻞ ﺷ ﺮﻗﻰ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ ﻣ ﯽ رﻓ ﺖ و از ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫آﺸﻮرهﺎى اﻃﺮاف ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ و از ﺑﻨﺪر ﻋﻘﺒﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺼ ﺮ‬
‫و ﺣﺒﺸﻪ‪.‬‬
‫در ﺿ ﻤﻦ ﺑﺨﺸ ﻰ از آﺎﻻه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻗﺒ ﻞ از رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﭘﺘ ﺮا ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫آﺎروان هﺎﺋﻰ آﻪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻣﻜﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺟﻨ ﻮب ﺑ ﻴﻦ اﻟﻨﻬ ﺮﻳﻦ ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫ﺟﻨﻮب اﻳ ﺮان ‪ ،‬ﻋ ﺮاق و ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺧﻠ ﻴﺞ ﻓ ﺎرس ﻣﻴﺮﻓﺘﻨ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ آﺸ ﻮرهﺎ‬
‫ﺻﺎدر ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺑ ﻮد آ ﻪ آﺎﻻه ﺎى ﭼ ﻴﻦ و هﻨ ﺪ و ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ‪ ،‬اﻓﺮﻳﻘﺎ و ﺑﺨﺸﯽ از ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ ﻧﻴﺰ‬
‫آﺎﻻهﺎى ﺻﺎدراﺗﻰ اﻳﻦ آﺸﻮرهﺎ را در ﺟﻬﺖ ﻋﻜﺲ ﺑﻪ هﻨ ﺪ و ﭼ ﻴﻦ ﺑ ﺎز‬
‫ﻣﻰ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺧﻄﻮط ﻋﻤﺪﻩ داﺧﻠ ﻰ از ﻗ ﺮن هﻔ ﺘﻢ ﺗ ﺎ ﻳﻜ ﻢ ق‪ .‬م‪ .‬در‬
‫ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧ ﻮد اﻗﺘﺼ ﺎدهﺎى ﺟﻬ ﺎﻧﻰ را ﺑﻴﻜ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻰ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ راﻩ هﺎ ﮐﻪ در ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﺷ ﺮﻳﺎن اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣ ﻲ دادﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻮﺟ ﺪ‬
‫ﺷ ﻬﺮهﺎى ﺑﺴ ﻴﺎرى در ﻣﺴ ﻴﺮ ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﻪ اﻗﺘﺼ ﺎد اﻋ ﺮاب‬
 ‫‪٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺪوى ﻧﻴﺰ آﻪ ﺑﺮاى اﺟﺎزﻩ ورود آﺎرواﻧﻬﺎ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧ ﻮد و ﺣﻔﺎﻇ ﺖ از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ آﻤﻚ ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺷ ﻬﺮهﺎ ‪ ،‬ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس اﻳﻨﻜ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ ارﺗﺒ ﺎط ﺑ ﺎ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﮐﺎرواﻧﺮو در ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﻰ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ ‪ ،‬از ﺁب و ﻏ ﺬاى آ ﺎﻓﻰ ﺑ ﺮاى‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ آﺎرواﻧﻬﺎ و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻗﻮاى ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم از‬
‫ﻟﺤ ﺎظ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ و اﻣﻨﻴﺘ ﻰ از ﺣﻤﻠ ﻪ دزدان و ﻏ ﺎرﺗﮕﺮان ﻣﺤﻔ ﻮظ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﻜﻞ ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬اآﺜ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در واﺣ ﻪ ه ﺎ و ﻳ ﺎ ﻧﺰدﻳ ﻚ‬
‫ﭼﺎهﻬﺎى ﺁب ﻗﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻳ ﺎ ﺧ ﻮد ﺻ ﺎﺣﺐ آﺸ ﺘﺰارهﺎ و ﺑﺎﻏﻬ ﺎى‬
‫ﻣﻴ ﻮﻩ ﺑ ﺮاى ﺗ ﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزه ﺎى ﻏ ﺬاﻳﻰ آﺎرواﻧﻴ ﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﻳ ﺎ در ﻧﺰدﻳ ﻚ‬
‫ﺷﻬﺮ ﻳﺎ واﺣﻪ اى آﻪ از اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮد ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﮑﻪ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﻃﺎﺋﻒ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‪ .‬ﻃ ﺎﺋﻒ ﺷ ﻬﺮ ﭘ ﺮ از ﺑ ﺎغ‬
‫هﺎى ﻣﻴﻮﻩ اى ﺑﻮد آﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪاﻧﻰ از ﻣﻜﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ه ﺎى ﺳ ﺒﺎ و ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن ﺑﻌﻨ ﻮان ﻗﺪرﺗﻤﻨ ﺪﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ‬
‫ه ﺎى ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﻰ در ﺟﻨ ﻮب و ﺷ ﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﺗﺠ ﺎرت و‬
‫ﺑﺎزرﮔ ﺎﻧﻰ در اﻳ ﻦ راهﻬ ﺎى زﻣﻴﻨ ﻰ و درﻳ ﺎﺋﻰ‪ ،‬و روﻧ ﻖ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت داﺧﻠ ﻰ و ﺻ ﺎدراﺗﻰ ﺧ ﻮد ﺷ ﻜﻞ ﻣ ﻰ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ راﻩ ه ﺎ ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺤﺼ ﻮﻻت اﻓﺘﺼ ﺎدهﺎى ﺑ ﺰرگ ﺟﻬ ﺎﻧﻰ را ﺑ ﻪ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ه ﺎى‬
‫ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻋﺎﻣ ﻞ ﻣﻬﻤ ﻰ در ارﺗﺒ ﺎط و ﻧﻘ ﻞ و‬
‫اﻧﺘﻘ ﺎﻻت ﻓﺮهﻨﮕ ﻰ ﻣﻴ ﺎن ﺗﻤ ﺪﻧﻬﺎى ﺟﻬ ﺎﻧﻰ در ﻳ ﻚ دورﻩ از ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑ ﻮدﻩ‬
 ‫‪٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ دورﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺟﻨﻮب و ﺷ ﻤﺎل ﺁن‬
‫ﺑﻪ ﮔﺬرﮔﺎﻩ ﺑﺰرگ ﺗﺠﺎرت و ﺗﻤﺪن هﺎى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻛﺸﻒ راه درﻳﺎﺋﻰ ﺟﺪﻳﺪ‬

‫و ورود ﻗﺪرﺗﻬﺎى ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫در ‪ ١٧٧‬ق‪ .‬م‪ .‬ﻳ ﻚ درﻳ ﺎﻧﻮرد ﻳﻮﻧ ﺎﻧﻰ و ﻳ ﻚ درﻳ ﺎﻧﻮرد هﻨ ﺪى‬
‫ﺑ ﺪﻧﺒﺎل آﺸ ﻒ ﺑﺎده ﺎى ﻓﺼ ﻠﻰ "ﻣﺎﻧﺴ ﻮن"‪ ،‬ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﻣﻮﻓ ﻖ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدى آﺸ ﺘﻰ ‪ ،‬ﺑ ﺎ آﻤ ﻚ اﻳ ﻦ ﺑﺎده ﺎ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻤﺎ ‪ ،‬از ﻳﻜ ﻰ از‬
‫ﺑﻨﺎدر هﻨﺪ در اﻗﻴﺎﻧﻮس هﻨﺪ راﻩ اﻓﺘﺎدﻩ و ﭘﺲ از ﮔﺬﺷ ﺘﻦ از ﺧﻠ ﻴﺞ ﻋ ﺪن و‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﺎب اﻟﻤﻨﺪب ‪ ،‬ﻳﮑﺴﺮﻩ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻬﺎ اﻟﻴﻪ درﻳﺎﯼ ﺳﺮخ و هﻤﭽﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻨﺎدر ﻣﺼﺮ در ﻏﺮب درﻳﺎﯼ ﺳﺮخ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ هﻨﻮز ﮐﺸﺘﯽ هﺎﯼ ﻣﻮﺗﻮرﯼ اﺧﺘ ﺮاع ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺸﺘﻴﻬﺎﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻮﻻت ﺗﺠ ﺎرﯼ ﺳ ﻨﮕﻴﻦ در ﻣﺴ ﺎﻓﺖ ه ﺎﯼ‬
‫ﻃ ﻮﻻﻧﯽ و دور از ﺳ ﺎﺣﻞ ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ ﻗ ﻮۀ ﻣﺤﺮﮐ ﻪ ﻗ ﻮﯼ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬و ﺑ ﺪون‬
‫ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از ﺑﺎده ﺎى درﻳ ﺎﻳﻰ اﻣ ﺮى دﺷ ﻮار و دور از ﺻ ﺮﻓﮥ اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ آﺸﺘﻰ هﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎرهﺎى ﺧﻮد را در ﺑﻨﺪر ﻋ ﺪن ﭘﻴ ﺎدﻩ‬
‫ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬و از ﺁﻧﺠ ﺎ‪ ،‬آﺎﻻه ﺎﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ﮐﺎﻻه ﺎﯼ ﻣﺤﻠ ﯽ از‬
 ‫‪٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻃﺮﻳ ﻖ راهﻬ ﺎﯼ ﮐ ﺎروان رو ﺑ ﻪ ﺷ ﻤﺎل‪ ،‬ﻣﺼ ﺮ و ﺣﺒﺸ ﻪ و ﺳ ﻮاﺣﻞ‬
‫ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬اآﻨ ﻮن ﺑ ﺎ ﺣﺮآ ﺖ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ آﺸ ﺘﻲ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺘﻬ ﺎ‬
‫اﻟﻴ ﻪ درﻳ ﺎﯼ ﺳ ﺮخ و ﺳ ﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑ ﻰ ﺁن در ﺑﻨ ﺎدر ﻣﺼ ﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﻮﻻت‬
‫ﺗﺠ ﺎرى ﺑ ﺮاى رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻣﺼ ﺮ و ﺣﺒﺸ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺎزى ﺑ ﻪ دور زدن‬
‫درﻳﺎى ﺳﺮخ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣﻬﻤﺘ ﺮاز ﺁن آﺎﻻه ﺎ ِ‬
‫ى ﺑ ﻪ ﻣﻘﺼ ﺪ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺑﻨﺎدر ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﯽ درﻳﺎﯼ ﺳ ﺮخ‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻤﺎ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ رود ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ‪ .‬اﻳﻦ راﻩ ﺟﺪﻳﺪ آ ﻪ ه ﻢ از‬
‫ﻟﺤﺎظ زﻣﺎﻧﻰ و ه ﻢ از ﻟﺤ ﺎظ ﻣ ﺎﻟﻰ آ ﺎﻣﻼ ﺑ ﺎ ﺻ ﺮﻓﻪ ﺗ ﺮ از راه ﺎى ﻗﺒﻠ ﻰ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺸﺪت ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﻰ را ﺑﺴﻮى ﺧ ﻮد ﮐﺸ ﺎﻧﺪﻩ و ﺿ ﺮﺑﻪ درد‬
‫ﺁورى ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ و ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدى ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن وارد ﻣﻰ‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬ازاﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ آﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ هﺎﯼ ﺟﻨﻮب و ﺷﻤﺎل رو ﺑﻪ اﻓ ﻮل‬
‫ﻣﻰ ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫اهﻤﻴﺖ ﺑﺎدهﺎى ﻣﺎن ﺳﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺑ ﺎ وزﻳ ﺪن از‬
‫ﻳﮑﻄﺮف‪ ،‬در ﻧﻴﻤﻰ از ﺳﺎل‪ ،‬آﺸ ﺘﻰ ه ﺎ را ﺑﺮاﺣﺘ ﻰ از ﺑ ﺎب اﻟﻤﻨ ﺪب ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻨ ﺎدر ﻣﺼ ﺮ ﻣ ﻰ ﺑ ﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در ﻧﻴﻤ ﻪ دوم ﺳ ﺎل ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در ﺟﻬ ﺖ ﻋﻜ ﺲ‪،‬‬
‫ﺣﺮآ ﺖ ﻧﻤ ﻮدﻩ و از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬آﺸ ﺘﻴﻬﺎ ﻣ ﻲ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﺑ ﺎ ﺑﺮﺧ ﻮردارى از‬
‫ﻓﺮﺻﺖ آﺎﻓﻰ ﺑ ﺮاى ﺑ ﺎرﮔﻴﺮى ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻣﺴ ﻴﺮ را ﺑ ﻪ آﻤ ﻚ ﺑ ﺎد ﺑﺮاﺣﺘ ﻰ‬
‫ﺑﺎز ﮔﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ آﻪ ﺗﺠﺎرت درﻳﺎﺋﻰ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ﭼﻴﻦ و هﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺼﺮ و ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ درﻳﺎى ﺳﺮخ و ﺑﺎب اﻟﻤﻨﺪب ﺁﻏﺎز و ﺑﻪ‬
 ‫‪٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﺪت ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻰ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻰ اﺳﺖ آﻪ آﻨﺘﺮل ﺑﺮ ﺑﺎب اﻟﻤﻨﺪل آ ﻪ اآﻨ ﻮن‬
‫ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﮔ ﺬرﮔﺎهﻬﺎى ﻣﻬ ﻢ ﺗﺠ ﺎرى و ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد اهﻤﻴ ﺖ‬
‫زﻳﺎدى ﻣﻰ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ هﺮآﺸﻮرى آﻪ ﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻨﮕﻪ آﻨﺘﺮل داﺷﺖ ﻋﻤ ﻼ‬
‫ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﻃﺮﻳﻖ اﺧ ﺬ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺧ ﺎص‪ ،‬ﺑﺨ ﺶ ﺑﺰرﮔ ﻰ از‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﻰ را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد در ﺁوردﻩ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺧﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ ده ﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺑﻌﺪا ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ آﻨﺘ ﺮل ﺑ ﺮ ﻳﻤ ﻦ ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﻣ ﻮارد‬
‫رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﺮان و رم ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن در ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ‬
‫ﻣ ﻴﻼدﯼ ﺑ ﺎ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸ ﯽ و آﻨﺘ ﺮل ﺑ ﺮ ﻳﻤ ﻦ ﺳ ﻌﻰ در رآ ﻮد اﻳ ﻦ راﻩ‬
‫ﺗﺠﺎرى ﺑﻪ ﺳﻮد راﻩ اﺑﺮﻳﺸﻢ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺪﻧﺒﺎل آﺸﻒ راﻩ درﻳ ﺎﻳﻰ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬رﻣﻴﻬ ﺎ اوﻟ ﻴﻦ ﻗ ﺪرت‬
‫ﺑﺰرﮔ ﻰ هﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﺷ ﺪﻩ در ﻗ ﺮن اول ق‪ .‬م‪ .‬ﻧﻴ ﺮوى‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد را ﺑﺮاى آﻨﺘﺮل ﺑ ﺎب اﻟﻤﻨ ﺪب از راﻩ ﻣﺼ ﺮ راه ﻰ ﻳﻤ ﻦ در‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﺑﺘ ﺪا در ‪ ٣١‬ق‪ .‬م‪ .‬ﺑ ﺎ اﻋ ﺰام ﻧﻴ ﺮوى ﻧﻈ ﺎﻣﻰ‪ ،‬دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻓ ﺘﺢ‬
‫ﻣﺼ ﺮ و ﺳ ﻮرﻳﻪ ﻣ ﻰ زﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﺳ ﭙﺲ در ‪ ٢۶‬ق‪ .‬م‪ .‬ﺳ ﭙﺎهﻰ ﻣﺘﺸ ﻜﻞ از دو‬
‫ﻟﮋﻳﻮن را آ ﻪ ﺟﻤﻌ ﺎ ﺑ ﺎﻟﻎ ﺑ ﺮ دﻩ ه ﺰار ﺳ ﺮﺑﺎز ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ از ﻣﺼ ﺮ‬
‫رواﻧ ﻪ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﻣ ﻰ ﺳ ﺎزﻧﺪ و در ‪ ٣٠٠‬آﻴﻠ ﻮﻣﺘﺮى ﺷ ﻬﺮ "ﭘﺘ ﺮا" ﻣﺮآ ﺰ‬
‫ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن در ﺷ ﻤﺎل ﻣﺴ ﺘﻘﺮ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﭘ ﺲ از درﮔﻴ ﺮى ﺑ ﺎ ﻧﻴﺮوه ﺎى‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن و اﺳﺘﺮاﺣﺖ در ﻃﻰ ﻓﺼﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و زﻣﺴ ﺘﺎن در اﻳ ﻦ‬
 ‫‪٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻳﺜﺮب )ﻣﺪﻳﻨﻪ( و ﻣﻜﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﺷ ﺶ ﻣ ﺎﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﻤﻦ درﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻣﻲ رﺳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﻮﺑىﺘﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ‬
‫اﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ارﺗﺶ رم ﺗﺎ آﻨﻮن ﺑ ﻪ ﺁن ﻗ ﺪم ﻣ ﯽ ﮔ ﺬاردﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻳﮑﯽ از راهﻬﺎﯼ آﺎرواﻧﺮوى ﺗﺠﺎرى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آ ﻪ ﭼ ﻪ ﻗﺒ ﻞ و ﭼ ﻪ ﺑﻌ ﺪ‬
‫از ﮐﺸﻒ ﺑﺎدهﺎﯼ ﻣﺎﻧﺴﻮن‪ ،‬آﺎﻻه ﺎى ﭼ ﻴﻦ و هﻨ ﺪ وﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﻰ را‬
‫در اﻣﺘﺪاد درﻳﺎى ﺳﺮخ از ﻳﻤﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل و از ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ و ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ و رﻣﻰ هﺎ‪ ،‬هﻢ ﺑ ﺮاى آﺴ ﺐ اﻃ ﻼع از اوﺿ ﺎع و‬
‫هﻢ ﺑﺮاى ﺣﻀﻮر در ﻳﻤﻦ اﻳﻦ ﻧﻴ ﺮو را در ﻣﺴ ﻴﺮ ﻋﻜ ﺲ ﺁن ارﺳ ﺎل ﻣ ﻰ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ارﺗﺶ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ِاﺳﺘﺮاﺑﻮ∗ ﮔﺰارش ﻣﻴﺪهﺪ ﺑﺨ ﺶ زﻳ ﺎدى‬
‫از ﻧﻴ ﺮوى ﺧ ﻮد را در آﻮﻳﺮه ﺎى ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ در اﺛ ﺮ اﻣ ﺮاض‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و ﺗﺸﻨﮕﻰ از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﭘ ﺲ از ﺷ ﺶ‬
‫ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﺄرب ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺳﺒﺎﺋﻴﺎن ﻣﻰ رﺳﺪ‪.‬‬
‫هﺮﭼﻨﺪ ارﺗﺶ رم ﭘ ﺲ از ﭼﻨ ﺪى دﺳ ﺖ از ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﺑ ﻰ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﻣ ﺄرب آ ﻪ ﺑ ﺎ دﻳ ﻮارى ﺑﻄ ﻮل ‪ ۴‬اﻟ ﯽ ‪ ۵‬آﻴﻠ ﻮﻣﺘﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈ ﺖ ﻣىﺸ ﺪﻩ ﺑ ﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ و ﻇﺎهﺮادﺳﺖ ﺧ ﺎﻟﻰ از ﻣﺎﻣﻮرﻳ ﺖ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎزﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺑﻨﻈ ﺮ‬
‫اﺳ ﺘﺮاﺑﻮ آ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻣ ﻮرخ در ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﺪت هﻤ ﺮاﻩ ارﺗ ﺶ ﺑ ﻮدﻩ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ه ﺪف ﺧ ﻮد آ ﻪ رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﺑ ﺎب اﻟﻤﻨ ﺪب )دروازۀ اﺷ ﮓ ه ﺎ( و آﺴ ﺐ‬
‫اﻃﻼع از اوﺿﺎع ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮاى آﻨﺘﺮل ﺁﺗﻰ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ دﺳﺖ ﻣﻰ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫∗‪-‬اِﺳﺘﺮاﺑﻮ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ دان ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ )‪ ۶٣‬م‪(.‬‬

 ‫‪٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺨ ﺶ ﺑﺰرﮔ ﯽ ازارﺗ ﺶ اﻋﺰاﻣ ﻰ رم در اﻳ ﻦ ﻣﺎﻣﻮرﻳ ﺖ ﺑ ﺪون‬
‫ﺁﻧﻜﻪ ﻋﻤﻼ ﭼﻴﺰى ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮود‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل اﻣﭙﺮاﻃ ﻮر رم‬
‫"ﺁﮔﻮﺗ ﻮس" ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ اﻋ ﻼم آ ﻪ "ارﺗ ﺶ رم در ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑ ﻰ ﺗ ﺎ ﺷ ﻬﺮ‬
‫"ﻣﺄرب" در ﻗﻠﻤﺮو ﺳﺒﺎ ﭘﻴﺸﺮوى آﺮد" ﭘﻴﺮوزى ارﺗﺶ ﺧ ﻮد را در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﺟﺸﻦ ﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻓﻮل ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻫﺎى ﺑﺎﺳﺘﺎن‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ آﻪ ﺳﻘﻮط ﭘﺎدﺷﺎهﻰ هﺎى ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﻰ در ﺷ ﻤﺎل‬
‫و ﺟﻨ ﻮب ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺷ ﺮوع ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ آﺸ ﻒ راﻩ‬
‫ﺗﺠﺎرى ﺟﺪﻳﺪ و آﺎهﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎى ﺗﺠﺎرى‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺸ ﺎر‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻗ ﺪرت ه ﺎﯼ ﺑ ﺰرگ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ ه ﺎ ﺗﻀ ﻌﻴﻒ ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫رو ﺑﻪ اﻓﻮل ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺳﺒﺎﺋﻴﺎن هﺮﭼﻨﺪ در ﻧﺘﻴﺠﮥ ﮐﺸ ﻒ ﺑ ﺎد ﻣﺎﻧﺴ ﻮن و ﺣﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ‪ ،‬از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮود‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻗﺪرت ﺁن ﺗ ﺎ ﺣ ﺪود‬
‫ﻗﺮن ﺳﻮم ﻣﻴﻼدﯼ اﻳﻨﺠﺎ وﺁﻧﺠﺎ اداﻣﻪ ﻣىﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻧﻤﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻗﺪرت و ﺷﻜﻮﻩ ﻗﺒﻠﻰ ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ورود رم‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴﺰ در ﻗﺮون ﺑﻌ ﺪ و ﺑﺨﺼ ﻮص ﭘ ﺲ از‬
‫ﺁﻧﮑﻪ در ﻗﺮن ﭼﻬ ﺎرم در رم ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬وارد ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﯽ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺒﻼ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﯽ ﻣﺤ ﻞ ﻧﻔ ﻮذ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﻔ ﻮذ‬
 ‫‪٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ در ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ ﻣ ﻴﻼدﯼ ﺑﺤ ﺪﯼ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳ ﺎن‬
‫ﺣﻤﻴ ﺎرﯼ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ‪ ،‬ﺁزار و اذﻳ ﺖ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن را ﺁﻏ ﺎز‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺁزار و اذﻳ ﺖ ﺑ ﻪ روﻣﻴ ﺎن ﺑﻬﺎﻧ ﻪ ﻣﻴﺪه ﺪ ﺗ ﺎ ﻣﺘﺤ ﺪ ﻣﺴ ﻴﺤﯽ‬
‫ﺧﻮد ﺣﺒﺸﻪ را ﺑ ﻪ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳﻤ ﻦ و اﺷ ﻐﺎل ﺁن ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﺗﺸ ﻮﻳﻖ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪.‬‬
‫اﺷ ﻐﺎﻟﮕﺮان ﺣﺒﺸ ﯽ ﺗﺤ ﺖ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ رم ﻣﺘﺼ ﺮﻓﺎت ﺧ ﻮد را ﺗ ﺎ ﻣﮑ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻴﺪهﻨﺪ وﻟﯽ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﻓﺮاﺗ ﺮ رﻓ ﺘﻦ از ﺁن ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ۴٠ .‬ﺳ ﺎل‬
‫ﺑﻌﺪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در زﻣﺎن ﺧﺴ ﺮو ﭘﺮوﻳ ﺰ ﺣﺒﺸ ﻴﺎن را از ﻳﻤ ﻦ اﺧ ﺮاج ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺧﻮد ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﻧﺒ ﺎﺗﻴﻮن ﻧﻴ ﺰ در اﺛ ﺮ ﻓﺸ ﺎر اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ ﻧﺎﺷ ﯽ از ﺗﻨ ﺰل‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ه ﺎى ﺗﺠ ﺎرى در راهﻬ ﺎى داﺧﻠ ﻰ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬و ه ﻢ زﻳ ﺮ ﻓﺸ ﺎر‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻰ رﻣﻰ هﺎ ﺳﺮ اﻧﺠ ﺎم در ‪ ١٠۶‬ﻣ ﻴﻼدﯼ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ و ﺳ ﺎزش‬
‫ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ ﻗﻠﻤ ﺮوﯼ ﻧﺒﻄﻴ ﻮن ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳﮑ ﯽ از‬
‫اﻳ ﺎﻻت رم‪ ،‬اﻳﺎﻟ ﺖ ﻋﺮﺑ ﯽ‪ ،‬در ﺁﻣ ﺪﻩ ﺗ ﺎﺑﻊ ﺁن ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬و ﺧ ﻮد ﻧﺒﻄﻴ ﻮن‬
‫ﻧﻴﺰ در ازاء ﺗﺒﻌﻴﺖ از رم‪ ،‬اﺟﺎزﻩ ﺑﺮﺧ ﻮردارى ازﻋﻨ ﻮان "ﭘ ﺮ اﻓﺘﺨ ﺎر"‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ رم و اداﻣﻪ ﺗﺼﺪى ﺑﺮ ﺗﺠ ﺎرت ﻣﻨﻄﻘ ﻪ را ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺁوردﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺒﻄﻴﻮن ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻴﺮوى ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺻﺤﻨﻪ ﺧ ﺎرج ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ دوران اﺳﺖ آﻪ ﻓﺮهﻨ ﮓ ِهِﻠﻨ ﻰ دوﺑ ﺎرﻩ ﺷ ﺮوع ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻮذ‬
‫در ﺷ ﻤﺎل ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮۀ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﻧﻔ ﻮذ ﻓﺮهﻨ ﮓ هﻠﻨ ﻰ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺳﻮرﻳﻪ ﺑﺪﺳﺖ اﺳﻜﻨﺪر ﻣﻘﺪوﻧﻰ در ﻗ ﺮن ﭼﻬ ﺎرم ق ‪ .‬م‪.‬‬
 ‫‪٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﺮوع ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ ﺑ ﺎردﻳﮕﺮ ﺳ ﻮرﻳﻪ در ‪ ۶۴‬ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﺪﺳ ﺖ ﭘﻤﭙ ﻰ‬
‫ﺳﺮدار رﻣﻰ ﻓﺘﺢ ﻣﻰ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬در اواﺧ ﺮ ﻗ ﺮن ‪ ۴‬ﻣ ﻴﻼدﯼ‪ ،‬آ ﻪ‬
‫ﭘﺘ ﺮا ﺑ ﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ اﯼ آ ﻪ اآﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از اﻳ ﺎﻻت رم ﺷ ﺮﻗﻰ‪،‬‬
‫اﻳﺎﻟﺖ ﻋﺮﺑﻴﻪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد ﻣﻰ رﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﺁﺛﺎر ﻧﺒﺎﺗﻴﺎن آ ﻪ ه ﻢ رﻳﺸ ﻪ در ﺳ ﻨﻦ دﻳ ﺮﻳﻦ ﻋﺮﺑ ﻰ‬
‫داﺷﺘﻪ و هﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﻤﺪن هﻠﻨﻰ و رﻣﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﻢ ﺧ ﺪاﻳﺎن‬
‫ﻋ ّﺰى‬
‫زن ﻳﻮﻧﺎﻧﻰ و ﺳﻮرى و هﻢ ﺧﺪاﻳﺎن زن ﻋﺮﺑﻰ )ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺳﻪ ﺧﺪاى ُ‬
‫‪َ ،‬ﻣﻨﺎت و َال ﻻت( و ﺣﺘﻰ ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺼﺮى دﻳﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﻰ ﺷ ﺪن ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ در ﻗ ﺮن ﭼﻬ ﺎرم ﻣ ﻴﻼدى ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى رم و ﻣﺴ ﻴﺤﻰ ﺷ ﺪن ﺁن در ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ )‪ ۵۵٠‬م‪،( .‬‬
‫ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ در ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺷ ﺮوع ﺑ ﻪ ﮔﺴ ﺘﺮش ﻣ ﻰ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺘ ﺮا در‬
‫ﻗﺮﻧﻬﺎى ﺑﻌﺪ ﺑﺪﻧﺒﺎل زﻟﺰﻟﻪ هﺎى ﭘ ﻰ در ﭘ ﻰ‪ ،‬ﺳ ﻜﻨﻪ و اهﻤﻴ ﺖ ﺧ ﻮد را از‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽ دهﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﺎق ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮدﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑ ﻪ در ﻗ ﺮن‬
‫‪ ١٩‬آ ﻪ دوﺑ ﺎرﻩ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺳ ﻴﺎﺣﺎن اروﭘ ﺎﺋﻰ آﺸ ﻒ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد و ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ‬
‫ﻣﻌﻤﺎرى ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴﺰش دوﺑﺎرﻩ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬روﻧﻖ ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﻰ آﻪ درﻳﻚ دورﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﺷﻤﺎﻟﻰ را ﺑﻪ اوج ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬در دورﻩ دﻳﮕ ﺮ ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﻪ اﻓ ﻮل ﻣ ﻰ‬
‫آﺸﺎﻧﺪ ‪.‬‬
‫در ‪ ۵٧٠‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎوﮔﺎﻧﻰ آ ﻪ ﺧﺴ ﺮو‬
‫اﻧﻮﺷ ﻴﺮوان ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ رواﻧ ﻪ ﻣ ﻰ ﺳ ﺎزد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗﺼ ﺮف اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى‬
 ‫‪٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﺎﺳ ﺎﻧﻰ در ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ و ﺗ ﺎ ‪ ۶٢٨‬ﻣ ﻴﻼدﯼ ﮐ ﻪ اﻳ ﺮان از رم ﺷﮑﺴ ﺖ ﻣ ﯽ‬
‫ﺧﻮرد در ﮐﻨﺘﺮل ﺁن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ٣٨ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________

‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎي‬
‫ﻓﺼﻞ اول‬

1
-Dr. Mark Beach.
2
-Breton, Jean Francios, Arabia Felix, from the time of the queen of sheba
eight century B.C. to first century (1998), Translated by Albert La Farge
(1999), p. 29
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اى‬, ٢۴ -٢٢ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎى‬, ‫ ﺳﻮرﻩ اﻟﻨﻤﻞ‬-٣
4
- Breton, Jean Francios, Arabia Felix p. 33.
5
-1 kings 01: 1z-7.
6
-Breton, Jean Francios, Arabia Felix, from the time of the queen of sheba
eight century B.C. to first century A,D.(1998), p. 115.
7
-Ibid, pp. 35-36.
8
-Ibid, p. 166.
٩
-Herodot, the Histories, Book 111, c. 430 BCE.
10
- Faure, p. 1987. Parfums et Aromates de l'Antiquite. Paris: In Breton,
Jean-Francios, Arabia Felix... p 5.
11
-Herodotus, the history , translated by David Grene, book 111, p. 113. In
Breton, Jean-Francios, Arabia Flix, … p.6.
12
-Breton, Jean_Francios, Arabia Felix, from the time of the queen of
sheba eight century B.C. to first century A,D.(1998), p.114.
13
-Ibid, p. 115.
14
-Ibid. p. 114.
15
-Gibson Dan, The Nabataean, builders of Petra,
16
-Auge Christian & Jean-Morie Dentzer, Petro, the lost city of the ancient
world., p. 38.
17
- Gibson Dan, the Nabataean, builders of Petra.
18
-Amaury de Riencourt, Sex and Power in History (1974), p. 75.
19
-Rodinson, Maxime, Muhammad, English. P.20.
20
-Strabo 16. 4. 24, cited in Pirenne 1961, pp. 94-96.
 ‫‪٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
 ‫‪۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
 ‫‪٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺪوى‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻣﺎ ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺁﻧﭽﻪ را آﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻰ اﺟﻤﺎﻟﻰ ﺧﻮد ﻗ ﺮار دادﻳ ﻢ‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن را در ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ ـ ﻣﻨ ﺎﻃﻘﻰ‬
‫آﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺮﺧ ﻮردارى از ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﺁﺑ ﻰ و ﺑﺎراﻧﻬ ﺎى ﻣ ﻨﻈﻢ ‪ ،‬واﺣ ﻪ ه ﺎ و‬
‫زﻣ ﻴﻦ ه ﺎى ﺣﺎﺻ ﻞ ﺧﻴ ﺰ و ﻗ ﺮار ﮔ ﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺴ ﻴﺮ راهﻬ ﺎى ﺗﺠ ﺎرى‬
‫ﺟﻬ ﺎﻧﻰ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺧﺸ ﮏ ﻣﺮآ ﺰى‪ ،‬ﺷ ﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑ ﯽ در ﺷ ﺒﻪ‬
‫ﺟﺰﻳﺮۀ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن از ﺷﻜﻮﻓﺎﺋﻰ اﻗﺘﺼﺎدى و ﻧﻴﺮوهﺎى ﻣﻮﻟﺪﻩ آ ﺎﻣﻼ رﺷ ﺪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻧﻈﺎم هﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ در ﺟﻨ ﻮب و ﺷ ﻤﺎل‪،‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺪوى و ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﻄﻮر آﺎﻣﻞ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔ ﺬاردﻩ و‬
‫ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ دوﻟﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ و ﻧﻈﺎم ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدۀ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن آ ﻪ ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﻬﺮهﺎى ﺁن ﻣﻜ ﻪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
 ‫‪۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ هﻨﻮز زﻧ ﺪﮔﻰ ﺑ ﺪوى را ﺑﻄ ﻮر آﺎﻣ ﻞ ﭘﺸ ﺖ ﺳ ﺮ ﻧﻨﻬ ﺎدﻩ و از ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ هﻨﻮز ﮔ ﺬار ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ دوﻟﺘ ﻰ ‪ -‬ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ را ﺑﻄ ﻮر‬
‫آﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺮﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‬
‫در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﺮى ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص در ﺧ ﺎرج از ﺷ ﻬﺮهﺎى‬
‫ﻣﻜ ﻪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و‬
‫ﻃﺒﻘ ﺎت اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ ﺷ ﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ هﻨ ﻮز ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﺪوﯼ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻈﺎم دوﻟﺘﯽ – ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑ ﻪ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻧﺮﺳ ﺎﻧﺪﻩ ﺑ ﻮد و‬
‫در ﻳ ﮏ ﺣﺎﻟ ﺖ ﺑﻴﻨ ﺎﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺟﻠ ﻮﻩ ه ﺎﯼ ﻗﺪرﺗﻤﻨ ﺪﯼ از ه ﺮ دو ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﻪ ه ﻢ‬
‫زﻳﺴ ﺘﯽ در ﮐﻨ ﺎر ه ﻢ اداﻣ ﻪ ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳ ﺖ ﻗﺒ ﻞ از ﺁﻧﻜ ﻪ‬
‫ﭘﻴﺸﺘﺮ روﻳﻢ ﻧﻈﺮى ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﺑ ﺪوى و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﻣ ﺮدم ﭼ ﺎدر ﻧﺸ ﻴﻦ در‬
‫ﺑﺨ ﺶ ه ﺎى ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدۀ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑﻴﺎﻧ ﺪازﻳﻢ ‪.‬ﭼ ﺮا آ ﻪ اﺳ ﻼم در هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺑﭙﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪن ﺳ ﻴﺮ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺪوﯼ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻋﺮوج آﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬

‫از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮآﺰى ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺟﻨ ﻮب و ﺷ ﻤﺎل‬

‫اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارك ﭼﻨﺪاﻧﻰ در ﻣﻮرد ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ ﻗﺒﻞ اﺳﻼم در دﺳﺖ ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ روﺷﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮآﺰى هﻨﻮز ﺑﺼﻮرت ﮔﺮوهﻬ ﺎ و‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭼﺎدر ﻧﺸﻴﻦ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ آﺮدﻧ ﺪ و ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
 ‫‪۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭘﺎدﺷ ﺎهﻲ ه ﺎى ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸ ﺮﻗﺘﻪ ﺷ ﻤﺎل و ﺟﻨ ﻮب ﮐ ﻪ ه ﺰاران آﺘﻴﺒ ﻪ و‬
‫دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ از ﺧﻮد ﺑﺮ ﺟﺎى ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺁﺛﺎر ﭼﻨ ﺪاﻧﻰ‬
‫از ﺧﻮد ﺑﺮ ﺟﺎى ﮔﺬاردﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ آ ﻪ از اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺑﻌﻨ ﻮان ﺳ ﻨﺪ در دﺳ ﺖ اﺳ ﺖ‬
‫ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﺁﺛﺎر و اآﺘﺸﺎﻓﺎت ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﻰ ‪ ،‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ هﺎى ﭼﻨﺪى از‬
‫ﺧﺎرﺟﻴ ﺎن و ﺑﺨﺼ ﻮص رﻣ ﻰ ه ﺎ∗‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﻣﻨ ﺪرج در ﺁﺛ ﺎر و ﻧﻮﺷ ﺘﻪ‬
‫هﺎى ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت ﺷ ﻔﺎهﻰ ﺁﻧﻬ ﺎ ﭘ ﺲ‬
‫از ﻇﻬﻮر اﺳﻼم ‪ ،‬و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧ ﺎﻃﺮات اﻓ ﺮاد و اﻃﻼﻋ ﺎﺗﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ از ﻧﺴﻠﻰ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﮔﺸ ﺘﻪ و ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ رﺳ ﻴﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋ ﺎت ﻓﻘ ﻂ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ﺑ ﺮ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ در دوران ﺑﻌ ﺪ از اﺳ ﻼم ﭘﺮﺗ ﻮ اﻧﺪازﻧ ﺪ و ﺗﻨﻬ ﺎ در‬
‫ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻰ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ هﺎى ﮐﻤﯽ دورﺗﺮ رهﻨﻤﻮن ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫∗‬
‫اوراﻧﻴ ﻮس )‪ (Uranius‬در ﺣ ﺪود اول ق‪ .‬م‪" .‬ﻋﺮﺑﻴﻜ ﺎ" )‪" (Arabica‬را در ﺣ ﺪاﻗﻞ ‪ ۵‬ﺟﻠ ﺪ‬
‫ﻧﻮﺷﺖ ‪" .‬ﮔﻼﺳﻮس" ﻋ ﺮب ﺷ ﻨﺎس دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻳ ﻚ اﺛ ﺮ ‪ ۴‬ﺟﻠ ﺪى در زﻣﻴﻨ ﻪ ﺑﺎﺳ ﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳ ﻰ ﻋ ﺮب‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد آﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺁن ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻗﺮن دوم ﻣﻴﻼدﯼ ﻧﻴﺰ ﺟﻐﺮاﻓﻰ دان ﺑﺰرگ "ﭘﻄﻮﻟﻤﻪ"‬
‫)‪ ،(Ptolemy‬اه ﻞ اﺳ ﻜﻨﺪرﻳﻪ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴ ﺎى ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑﻴ ﻪ را ﺑ ﺎ دﻗ ﺖ ﺗﻬﻴ ﻪ ﻧﻤ ﻮد‪" .‬ه ﺮودت" در‬
‫آﺘﺎﺑﺶ ﺑﻨﺎم "ﺗﻮارﻳﺦ" در ‪ ۴٣٠‬ق‪ .‬م‪" ، .‬اﺳﺘﺮاﺑﻮ )‪ (Strabo‬در "ﺟﻐﺮاﻓﻴ ﺎ" در ‪ ٢٢‬ﺑﻌ ﺪ از ﻣ ﻴﻼد‪،‬‬
‫"دﻳﻮآﺎﺳﻴﻮس" )‪ (Dio Cassius‬در "ﺗﺎرﻳﺦ رم" در ‪ ٢٢٠‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻴﻼد‪" ،‬ﺁﻣﻴﺎﻧﻮس ﻣﺎرﺳﻠﻴﻨﻮس"‬
‫)‪ (Ammianus Marcellinus‬در "ﺗﺎرﻳﺦ رم" در ‪ ٣٨٠‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻴﻼد‪" ،‬ﭘﺮوآﻮﭘﻴ ﻮس ﺳ ﺰارا"‬
‫)‪ (Procopius Caesarea‬در "ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻨﮕﻬﺎ" در ‪ ۵۵٠‬ب‪ .‬م‪ .‬هﻤﻪ در ﻣﻮرد ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﻰ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ‪.‬‬
 ‫‪۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺴﺎﻧﻪ ه ﺎﯼ اﺳ ﺎﻃﻴﺮﯼ ﻋ ﺮب را ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎﯼ اﺳ ﺎﻃﻴﺮﯼ ه ﺮ ﻗ ﻮم و ﮔ ﺮوﻩ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑﻴ ﺎن ﮐﻨﻨ ﺪۀ اوﺿ ﺎع‬
‫دوران ﮔﺬار از ﻧﻈﺎم اﺷﺘﺮاﮐﯽ و دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ اﺳ ﺖ ﻧﻴ ﺰ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ دﻳﮕﺮازﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻬﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ ﻣﺎ در ﻣ ﻮرد‬
‫ن ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪ ،‬و از ﺟﻤﻠ ﻪ اﺻ ﻴﻞ‬
‫اوﺿﺎع اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎ ِ‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﺷﻌﺮ ﻋﺮب ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ آﻪ زﺑﺎن ﺳﻴﺎﺳﻰ ‪ -‬ادﺑ ﻰ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻓﻌ ﺎل و‬
‫ﭘﺮ اهﻤﻴﺖ اﻋﺮاب ﺑﺪوى ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺪوي و ﻗﺒﻴﻠﻪ اى‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫در دوران ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم اﻋ ﺮاب در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺮآ ﺰى در‬

‫ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻃﻮاﻳﻒ ﻣﺤﻠﻰ و ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ﻣﺘﻌﺪدى ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﻳﻚ ﺑﺮ اﺳﺎس راﺑﻄ ﻪ آﻤ ﺎﺑﻴﺶ ﺧ ﻮﻧﻰ و ﻣﻼﺣﻈ ﺎت اﻣﻨﻴﺘ ﻰ و دﻓ ﺎﻋﻰ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ و اﺗﺤﺎدﻳ ﻪ ه ﺎى ﭘﺎﻳ ﺪار و ﻧ ﺎ ﭘﺎﻳ ﺪار ﺑﺰرﮔﺘ ﺮى‬
‫را ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫روش زﻧﺪﮔﻰ اﻳﻦ ﮔﺮوهﺎ و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻤﺪﺗﺎ‪ ،‬ﺑ ﺪوى و‬
‫ﺑﺎدﻳﻪ ﻧﺸﻴﻦ و ﺑﻪ آﺎر ﺷﺒﺎﻧﻰ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﺑﻌﻀﻰ از ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ در‬
‫واﺣﻪ هﺎ و روﺳﺘﺎهﺎ ﺑﻪ آﺎر آﺸﺎورزى و ﻳﺎ در ﺷﻬﺮهﺎ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮ ﺗﺠ ﺎرت‬
 ‫‪۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺷ ﺘﻐﺎل داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﺑﻌﻀ ﻰ ﮔﺮوهﻬ ﺎ و ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮ از‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺗﻔ ﺎوت در ﻧ ﻮع ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و روش ه ﺎى زﻧ ﺪﮔﻰ‪ ،‬ﻣﺤﺼ ﻮل‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻜﺎﻣﻠﻰ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺮآ ﺰى‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮاﻣﻊ دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺁﻧﺮا ﻃﻰ آ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳ ﻞ آﺸ ﺎورز و داﻣ ﺪار ه ﺮ ﻳ ﻚ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻴﻨﻰ از ﺗﻜﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ در ﺁﻧﻬ ﺎ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺎ ﭘ ﯽ‬
‫ﺑ ﺮدن ﺑ ﻪ ﻓﻨ ﻮن آﺸ ﺎورزى ﻳ ﺎ اهﻠ ﻰ آ ﺮدن ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت در آﺴ ﻮت ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫آﺸﺎورز و داﻣﺪاراز ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ وﮔﺮوهﻬﺎﯼ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ از ه ﻢ‬
‫وﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اى راﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﭘﻮل‪ ،‬ﭼ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺴﻴﺮ راهﻬﺎى ﺗﺠﺎرى و ﻳﺎ ﺑﻬﺮدﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮى‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫آﺎر ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ آﺎرواﻧﻰ ﻣﺒﺎدرت ورزﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨ ﺮو ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺷ ﻬﺮهﺎﻳﻰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﻜ ﻪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﻬﺮهﺎى ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺠﺎرى ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ و ﺳﺎآﻨﻴﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺗﺠ ﺎرت وارد‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻗﺒﺎﻳﻠﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺎ زﻧ ﺪﮔﻰ ﺷ ﻬﺮى و‬
‫آﺎر ﺗﺠﺎرى‪ ،‬ﻃﺮق زﻧﺪﮔﻰ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و ﺗﻮﻟﻴﺪى ﻣﺪرن ﺗﺮى را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ‬
‫ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻟ ﺬا از ﻗ ﺪرت و ﻧﻔ ﻮذ اﻗﺘﺼ ﺎدى و ﻓﺮهﻨﮕ ﻰ ﺑﻴﺸ ﺘﺮى در‬
‫آﻪ‬ ‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮآﺰى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻗﻮام ﺑﺪوى دور اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﺮ‬
 ‫‪۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺎ ﺷﻴﻮﻩ هﺎى ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺗﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ و زﻧﺪﮔﻰ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺳﺮ و آﺎر داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﺷ ﻴﻪ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﻧﻘ ﺶ ﺿ ﻌﻴﻒ ﺗ ﺮى را در ﺗﺤ ﻮﻻت ﺳﻴﺎﺳ ﻰ و‬
‫اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻣﻨﻄﻘ ﻪ اﻳﻔ ﺎ ﻣ ﯽ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪.‬ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﻧ ﻮع‬
‫اﺷﺘﻐﺎل و ﺳﺎﺧﺘﺎن دروﻧﻰ ﺷﺎن‪ ،‬هﻢ ﭼﻨﺎن ﺗﺎ زﻣﺎن اﺳﻼم و اﻳﺠ ﺎد دوﻟ ﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ هﺎى ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻰ را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮاى درك اوﺿﺎع ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ‬
‫ﻋﻤﻠﮕﺮد‪ ،‬و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دروﻧﻰ ﺁﻧﺎن ﻧﮕﺎﻩ دﻗﻴﻘﺘﺮى ﺑﻴﺎﻧﺪازﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻛﻼن ﻳﺎ ﺣ‪‬ﻰ‬
‫ﻳﻚ واﺣﺪ ﺳﻴﺎﺳﻰ ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﻰ‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮآﺰى ﻗﺒ ﻞ‬

‫از اﺳﻼم ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑ ﻮد‪ .‬ه ﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﺘﺸ ﻜﻞ از آﻼﻧﻬ ﺎى ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﺣ ﯽ"∗ در دوراﻧ ﻰ آ ﻪ ﻣ ﺎ از ﺁن ﺻ ﺤﺒﺖ ﻣ ﻰ آﻨ ﻴﻢ از‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬آ ﻼن ﻳ ﺎ " َ‬
‫ﺧﺎﻧﻮارهﺎى ﻣﺘﻌﺪدى ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬هﺮ ﺧﺎﻧﻮار ﺷ ﺎﻣﻞ ﭘ ﺪر و ﭘﺴ ﺮاﻧﺶ‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎى ﺧﻮد در ﺗﻌﺪادى ﭼ ﺎدر در ﮔﻮﺷ ﻪ اى از ﺻ ﺤﺮا‬
‫در آﻨﺎر هﻢ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﻦ ﭼﺎدره ﺎ آ ﻪ در ﻳ ﻚ ﺟ ﺎ‬
‫ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ "دار"* ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬آﻼن ﻳ ﺎ ﺣ ﻰ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﺧﺎﻧﻮاره ﺎﺋﻰ از اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع را‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰ داد آﻪ ﮔﺎهﻰ ﺗﺎ ﺻﺪ ﭼﺎدررا در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاره ﺎ‬

‫∗‬
‫‪Hay‬‬ ‫‪*Dar‬‬
 ‫‪۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﻧﻈ ﺮ اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﺑﻮدﻧ ﺪ وﻟ ﻰ در ﺑﺴ ﻴﺎرى از‬
‫ﻣﻮارد هﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﻣﺠﻮﻋﻪ واﺣ ﺪ در راﺑﻄ ﻪ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﻰ اﻟﻤﺜﻞ ﭼﺮاﮔﺎﻩ واﺣﺪى داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻳﻴﻼق و ﻗﺸ ﻼق ﺑ ﺎ‬
‫هﻢ ﺣﺮآﺖ ﻣﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ﺧ ﺎرج از ﺧ ﻮد را ﻧﻤ ﻰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪.‬‬
‫داراى ﻳﻚ رﺋﻴﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻓ ﺎع و ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫و ﺗﺤﺖ ﻳﻚ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻰ ﻋﻤﻞ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رﺋﻴﺲ آﻼن ﮐﻪ او را ﺷﻴﺦ ﻳﺎ ﺳ ﻴﺪ ﻣ ﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤ ﻮﻻ رﺋ ﻴﺲ‬
‫ﻳﻜ ﻰ از ﺧﺎﻧﻮاره ﺎى ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ آ ﻼن ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺑﺰرﮔﺘﺮه ﺎ و رﻳ ﺶ‬
‫ﺳ ﻔﻴﺪان آ ﻼن و ﺑ ﺎ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ ﻣ ﺮدم اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣىﺸ ﺪ و هﻤﻴﺸ ﻪ در‬
‫اﻣ ﻮر ﻣﻬ ﻢ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺷ ﻮر و ﻣﺸ ﻮرت ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ .‬اﺧﺘﻼﻓ ﺎت داﺧﻠ ﻰ را ﺑ ﺮ‬
‫اﺳﺎس رﺳﻢ و رﺳﻮم و ﺳﻨﻦ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺣ ﻞ و ﻓﺼ ﻞ ﻣ ﻰ ﻧﻤ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﻰ ﻓﺎﻗ ﺪ‬
‫ﻗﺪرت ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺰارى ﻳﺎ دﺳﺘﻮر دهﻰ ﻣﺴﺘﺒﺪاﻧﻪ و ﻓﺮدى ﺑ ﻪ اﻓ ﺮاد ﺣ ﯽ ﻳ ﺎ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﺗﻮرﻳﺘﮥ او ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﮏ اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻮﯼ و ﺷﺨﺼ ﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻓﯽ اﻟﻤﺜﻞ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎﺋﻴﮑﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻣﻴ ﺎن ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪان ﻳ ﺎ اﻓ ﺮاد ﻣﺮﻓ ﻪ‬
‫ﺗﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﺪ از اﻳﻨﺮو از وى اﻧﺘﻈ ﺎر ﻣ ﻰ رﻓ ﺖ آ ﻪ دﺳ ﺖ و‬
‫دل ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﻀﺎى ﺳ ﺎدﻩ آ ﻼن و ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪى ه ﺎى ﺁﻧﻬ ﺎ از‬
‫ﺧ ﻮد ﺑﺨﺸ ﻨﺪﮔﻰ و ﺗﻮﺟ ﻪ ﻧﺸ ﺎن ده ﺪ‪ .‬ﺣﻀ ﻮر ذه ﻦ ‪ ،‬آ ﺎرداﻧﻰ ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺼﻮص در ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻗﻀﺎﻳﺎ و اﺧﺘﻼﻓﺎت دروﻧﻰ از ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎﺗﻰ‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﻻزﻣﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رهﺒﺮى آﻼن ﺑ ﻮد‪ .‬هﻤﭽﻨ ﻴﻦ او ﻣ ﻰ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻓﺮدى ﻗﺎﻃﻊ‪ ،‬اهﻞ ﻋﻤﻞ ‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎر و ﺑﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻣﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻣﺎآﺴﻴﻢ رادﻳﻨﺴﻮن ∗ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻮى در آﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‬

‫ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺻ ﻴﻒ واﻗ ﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ اﯼ از ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺖ رهﺒ ﺮ آ ﻼن ﻳ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻰ دهﺪ‪ .‬او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺒﺘﻨﻰ ﺑﺮ اﺻﻞ ﺑﺮاﺑﺮى ﺑﻮد‪ .‬هﺮ ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮى ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد‪ .‬هﺮ‬
‫ﮔﺮوﻩ در واﻗﻊ ﺑﺮاى ﺧ ﻮد رهﺒ ﺮ ﻳ ﺎ ﺳ ﻴﺪى‪ ،‬اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ ،‬اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺎم آ ﺎﻣﻼ‬
‫واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﭘﺮﺳ ﺘﻴﮋ ﺷﺨﺼ ﻰ او ﺑ ﻮد‪ .‬او ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻄ ﻮر ﻣ ﺪام ﻣﺮاﻗ ﺐ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻴﮋش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮاى ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ وﻣﻘﺎﻣﺶ اﻣ ﺮى ﺣﻴ ﺎﺗﻰ ﺑ ﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬او ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫از ﺧﻮد ﺧﺼﻠﺖ هﺎى ﻣﺘﻌﺪدى را ﻧﺸﺎن ﻣﻴ ﺪاد‪ -‬ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺷ ﺮط اﻋﺘ ﺪا ل‬
‫را ﺣﻔ ﻆ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ،‬ارادﻩ ﺧ ﺎﻣﻮش آﺴ ﺎﻧﻰ آ ﻪ ﻗﺼ ﺪ رهﺒﺮىﺸ ﺎن را داﺷ ﺖ در ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل اﺗﻮرﻳﺘﻪ و ﻗﺪرت ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد را ﻧﻴ ﺰ اﺑ ﺮاز ﻣﻴﻨﻤ ﻮد‪ .‬در‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻰ آﻼن ‪ ،‬راى ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻨﻔﺮ آﺎﻓﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﮔﻴ ﺮى ﻣﻬﻤ ﻰ را ﺑ ﺮ‬
‫هﻢ زﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﺧﺺ آﻠﻤﻪ هﻤﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻰ‬
‫آﻼﻧﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻏﺎرت دﻳﮕ ﺮان ‪ ،‬ﺗﺠ ﺎرت ﻳ ﺎ ﺑ ﺎج ﮔ ﺮﻓﺘﻦ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اﺳ ﻜﺎن ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و‬
‫ﺣﺘﻰ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺪوﻳﺎن ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮ از دﻳﮕﺮان ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ه ﺮ از ﭼﻨ ﺪ ﮔ ﺎهﻰ اﻓ ﺮادى در‬
‫درون ﺧﻮد ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل و ﻣﻨﺎل ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬در درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻴﺮ و ﻏﻨﻰ وﺟﻮد داﺷﺖ ؛ هﺮ ﭼﻨﺪ ﻳﻚ دورﻩ ﻗﺤﻄ ﻰ ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺑ ﺪﺑﻴﺎرى در ﺟﻨ ﮓ ‪،‬‬
‫‪١‬‬
‫آﺎﻓﻰ ﺑﻮد آﻪ دوﺑﺎرﻩ هﻤﻪ را ﺑﻪ ﻓﻼآﺖ ﺑﺮاﺑﺮاﻧﻪ اى ﺗﻨﺰل دهﺪ‪".‬‬

‫ﺣﻰ ﻳﺎ آﻼن در زﻣﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ از ﺁن ﺻ ﺤﺒﺖ ﻣﻴﮑﻨ ﻴﻢ‪ ،‬از ﻧﻈ ﺮ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻰ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﻰ واﺣ ِﺪ ﭘﺎﻳ ﻪ اى ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺪوﯼ ﻋ ﺮب را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣ ﻰ داد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻋﻀﺎى ﺁن هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ‬
‫∗‬
‫‪Maxime Rodinson‬‬
 ‫‪۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫واﺣ ﺪ در ﻧﺰدﻳﻜ ﻰ ه ﻢ زﻧ ﺪﮔﻰ و ﺑ ﺮاى ﻳ ﻴﻼق و ﻗﺸ ﻼق ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺣﺮآ ﺖ‬
‫ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در آﻨﺎر ه ﻢ ﻧﻴﺰﻣ ﻰ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧ ﺪ‪ ،‬داراى ﻳ ﻚ رﺋ ﻴﺲ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﭘﺮﭼﻢ ﻳﺎ ﻧﺸﺎن واﺣﺪ را ﺣﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺻ ﺎﺣﺐ ﺧ ﺪاى وﻳ ﮋﻩ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ،‬و ﺣﺘﻰ در ﺟﻨﮕﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻌﺮﻩ ﺟﻨﮕﻰ ﺧﺎص ﺧﻮد را آﻪ ﮔﺎهﻰ ﺑﺎ ﻧ ﺎم‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﺣ ﻰ ﻳﻜ ﻰ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻜ ﺎر ﻣ ﻰ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜﻼ ﻧﻌ ﺮﻩ ﺟﻨﮕ ﻰ ﻗ ﺮﻳﺶ‬
‫ﻋ ّﺰى" و " ُه َﺒ ﻞ" ﻧ ﺎم دو ﺗ ﻦ از ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﺟﻨ ﮓ و‬
‫"ُ‬
‫ﺣﻤﻠ ﻪ ‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﻧﻴ ﺮو ﮔ ﺮﻓﺘﻦ از ﺁﻧﻬ ﺎ و ﭘﻴ ﺮوزى در ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺸ ﺎن را‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻰ زدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ اﺣ ﺪ ﻧﻌ ﺮﻩ ﺟﻨﮕ ﻰ ﺳ ﭙﺎﻩ ﻣﻜ ﻪ "ﻳ ﺎﻻ‬
‫ﻋ ّﺰى" ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از ﻧ ﺎم ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑﻌﻨ ﻮان ﻧﻌ ﺮۀ ﺟﻨﮕ ﯽ از اﻳﻨ ﺮو ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫اﻋﺮاب ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ آﻪ ﭘﻴﺮوزى ﺁﻧﻬﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ زور و ﻧﻴﺮوى‬
‫ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸﺎن ﺑﻮدﻩ و ﺑﺴﺘﮕﻰ ﺑﻪ اﻳﻦ داﺷ ﺘﻪ آ ﻪ آ ﺪاﻣﻴﻚ از ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫دﻳﮕﺮى ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد‪ .‬از هﻤﻴﻨﺮو‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب در ﺻ ﻮرت ﺷﻜﺴ ﺖ در‬
‫ﺟﻨﮓ ﮔﺎهﻰ ﺧﺪاى ﺑىﻌﺮﺿﻪ وﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻩ ﺧﻮد را ﺑ ﻪ دوراﻧﺪاﺧﺘ ﻪ‪،‬‬
‫ﺑ ﺎ ﻗﺒ ﻮل ﺧ ﺪاى ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﭘﻴ ﺮوز و ﻳ ﺎ ﺧ ﺪاى دﻳﮕ ﺮى‪ ،‬ﻗ ﺪرت ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﺧ ﻮد را‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ آﻪ ﻳﻚ ﺣﻰ ﻳﺎ آﻼن ﻧﻔﺮاﺗﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻴﺎﻓ ﺖ و ﭘﻴ ﺪا آ ﺮدن‬
‫ﭼﺮاﮔﺎﻩ و ﺁب ﺑﺮاﻳﺶ دﺷﻮار ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ ﺑ ﻪ دو ﻳ ﺎ ﺳ ﻪ ﺣ ﻰ آ ﻮﭼﻜﺘﺮ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﻣﻰ ﺷﺪ ‪ ،‬و هﺮ ﺣﻰ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﺎ رﺋ ﻴﺲ و ﻧ ﺎم‪ ،‬ﺧ ﺪا و ﭘ ﺮﭼﻢ ﺗ ﺎزۀ ﺧ ﻮد از‬
‫دﻳﮕ ﺮان ﺟ ﺪا و ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﻣ ﻰ ﮔﺸ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ وﺟ ﻮد‪ ،‬ﺣ ﻰ ه ﺎى ﺟﺪﻳ ﺪ ﻧﻴ ﺰ‬
 ‫‪۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺮ ﺣﻰ دﻳﮕﺮى در واﺣﺪهﺎى ﺑﺰرﮔﺘﺮى ﺑ ﺎ ﺣ ﻰ ه ﺎى دﻳﮕ ﺮ ﻳﻜ ﻰ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ و واﺣﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮى را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻳﻦ واﺣﺪهﺎى ﺑﺰرﮔﺘﺮ آﻪ ﺣﻜﻢ ﻧﻮﻋﻰ اﺗﺤﺎدﻳﻪ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ‪-‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﻴﺎن ﺣﻰ هﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺣﺘﻰ ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺰرگ را داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫اﻋﻀﺎى ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى آ ﻪ در ﻃ ﻮل زﻣ ﺎن از ﺗﺠﺰﻳ ﻪ و ﺗﻜﺜﻴ ﺮ ﺣ ﻰ ه ﺎى‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻜﻞ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ آ ﻪ ه ﺮ ﺣ ﻰ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﻰ هﺎى ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﭘﺴ ﺮان هﻤ ﺎن رﺋ ﻴﺲ ﺣ ﻰ‪،‬‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﺣﻰ هﺎى ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪۀ ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻌﻬﺪﻩ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻟﺬا هﺮ ﭼﻨ ﺪ‬
‫از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدى و اﻣﻮر دﻳﮕ ﺮ از ﺣ ﻰ ﭘ ﺪر ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﻣ ﻰ ﮔﺸ ﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺎ ﺁن و ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻰ ه ﺎى هﻤﺒﺴ ﺘﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﺁن اداﻣﻪ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻮد آ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﺟﻨ ﮓ و ﺣﺘ ﯽ ﺣﺮآ ﺖ‬
‫ﺑﺴ ﻮى ﻳ ﻴﻼق و ﻗﺸ ﻼق در آﻨ ﺎر ه ﻢ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﻣﺘﺤﺪاﻧ ﻪ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﻰ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﻰ در دوراﻧﻰ آﻪ ﻣﺎ از ﺁن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻰ‬
‫آﻨﻴﻢ از ﻗﺒﺎﻳﻞ و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪﻳﻬﺎى ﺑﻴﺸﻤﺎر و ﻣﺘﻌﺪدى ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ‬
‫هﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻧﺤﻮى از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻚ ﺷﺠﺮﻩ ﺑﻬﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺑﺎ هﻢ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى و‬
‫ﻗﺮاﺑﺘﻬﺎى دور و ﻧﺰدﻳﻚ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﻴﺎق ﺑﻮد آﻪ ﻧﺴﺐ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻘﻞ ﺷﺠﺮﻩ داﻧﺎن ﻋﺮب ﺑﻪ دو‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺰرگ ﻳﻤﻨﻰ ﻳﺎ اﻋﺮاب ﺟﻨﻮب آﻪ ﺟﺪ ﺑﺰرﮔﺸﺎن ﻗﺤﻄﺎن‪ ٢،‬و‬
 ‫‪۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﺪﻧﺎن" ﺑﻮد ﺑﺎز ﻣﻰ ﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﯽ ﻳﺎ اﻋﺮاب ﺷﻤﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﺪﺷﺎن " َ‬
‫‪٣‬‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺪﻧﺎن ﭘﺴﺮ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ و اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﭘﺴﺮ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﺠﺮﻩ ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎ ﻧﺴ ﺐ اﻋ ﺮاب را از‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺷ ﺠﺮﻩ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ هﺎﯼ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘ ﺪران‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﺟ ﺪاد ﻣ ﺬﮐﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮرﮐ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳ ﻌﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺷ ﺠﺮۀ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ اﻋﺮاب ﻣﻨﺸ ﺎء ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب ﻧﻴ ﺰ ﺳ ﻌﯽ‬
‫اش در ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻳﻦ ﺷﺠﺮﻩ ﻧﺎﻣﻪ هﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ ﮐ ﻪ واﻧﻤ ﻮد ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﺪﻋﻴﺎت هﻴﭽﻴ ﮏ از ﺁﻧ ﺪو‬
‫ﺑ ﺎ واﻗﻌﻴ ﺖ اﻣ ﺮ ﺗﻄﺒﻴ ﻖ ﻧﻤﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ هﻤ ﮥ اﺳ ﻨﺎد و ﻣ ﺪارﮎ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ هﻤﮕﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب در اﺑﺘ ﺪا هﻤﮕ ﯽ ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎر‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﺑﺎ اﺟﺪاد ﻣﺎدرى ﺷ ﺎن ﻣﺸ ﺨﺺ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرﯼ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرﯼ و ﻧﺸﺴ ﺘﻦ ﻣ ﺮدان ﺑﺠ ﺎﯼ‬
‫زﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب دﺳﺖ از اﺟ ﺪاد ﻣ ﺎدرﯼ ﺧ ﻮد ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ‪،‬‬
‫اﺟﺪاد ﭘﺪرﯼ ﺧ ﻮد را ﺑﺠ ﺎﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻬ ﺎدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷ ﺠﺮﻩ ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎﻻ ذﮐ ﺮ ﺁن ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬هﻤﮕ ﯽ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻧﺴ ﺒﻬﺎﯼ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ را ﺗﻨﻬﺎ از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺷ ﺪﻩ و ﻧ ﺎم ﻣﺮداﻧ ﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺧﻮد ﮔﺬاردﻩ اﻧﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ در ﺷ ﺠﺮﻩ ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎﯼ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫هﻨﻮز ﻧﺎم ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻋﺮب ﺑ ﺎ ﻧ ﺎم ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت و ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ه ﺎﯼ‬
 ‫‪۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﻪ در هﻤﮥ ﺟﻬﺎن∗ ﺳﺮﻣﻨﺸﺎء و ﻧﺎﻣﻬﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪ ه ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ در‬

‫دوران ﻣﺎدرﺗﺒﺎرﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧ ﺪ ﻣﺸ ﺨﺺ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﺑﻘ ﺪر ﮐ ﺎﻓﯽ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻗﺒﻼ و در دورﻩ اﯼ ﮐﻬﻦ ﺗﺮ هﻤﮕ ﯽ‬
‫ﺳ ﺪ"‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ازﺟﻤﻠ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‪ ،‬ﻗﺒ ﺎﻳﻠﻰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ "ﺑﻨ ﻰ َا َ‬
‫ﺑﻤﻌﻨ ﻰ ﭘﺴ ﺮان ﺷ ﻴﺮ‪" ،‬ﺑﻨ ﻰ ِآ ﻼب" ﺑﻤﻌﻨ ﯽ ﭘﺴ ﺮان ﺳ ﮓ ) ِآ ﻼب ﺟﻤ ﻊ‬
‫َآﻠ ﺐ( ‪ ،‬و "ﺑﻨ ﻰ َﺑ ﺪر" ﭘﺴ ﺮان ﻗ ﺮص ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز ه ﻢ ﺑ ﺎ‬
‫هﻤﻴﻦ اﺳﺎﻣﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫آﻳﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﺣﻰ‬

‫ﻳﻚ واﺣﺪ ﺧﻮﻧﻰ ﺑﻮد؟‬

‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ "ﺣﻰ" ﺷﺒﻜﻪ اى از اﻓﺮاد آﻤﺎﺑﻴﺶ ﺧﻮﻳﺸ ﺎوﻧﺪ را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ‬

‫ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ‪ ،‬ﭼﻪ در واﻗﻌﻴ ﺖ و ﭼ ﻪ ﺑ ﻪ ﻟﺤ ﺎظ ﻣﻌﻨ ﺎى ﻟﻐ ﻮى ﺁن آ ﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻰ و ﺣﻴﺎت ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اى از اﻓ ﺮادﯼ را ﺷ ﺎﻣﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ آ ﻪ ﻧ ﻪ‬
‫ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ هﻢ ﺧﻮﻧﻰ و رواﺑﻂ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در اﺳ ﺎس ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫زﻧ ﺪﮔﻰ و ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻣﺸ ﺘﺮك اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮد ه ﻢ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺟﻤ ﻊ واﺣ ﺪى را‬
‫ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در درون ﻳ ﻚ ﺣ ﻰ ﻳ ﺎ آ ﻼن‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ‬
‫رواﺑ ﻂ ﺧ ﻮﻧﻰ ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ اى وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﻰ اﻋﻀ ﺎى ﺁن ﻟﺰوﻣ ﺎ ﻳ ﻚ‬

‫∗ در ﻣﻴﺎن ﺑﺪوﻳﺎن ﺳﺮخ ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺎرة آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ورود اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﻗﺎرة ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻛﻼن‬
‫ﻗﺒﻴﻠﺔ ﺳ‪‬ﻨ‪‬ﻜﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎي ﮔﺮگ‪ ،‬ﻻك ﭘﺸﺖ‪ ،‬ﺧﺮس‪ ،‬آﻫﻮ و اﻣﺜﺎل آن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫‪A Seneca Case Study, in Unequal Sisters، Edited by Viki L. Ruiz and‬‬
‫‪Ellen Carol DuBois، p. 78، 1994‬‬
 ‫‪۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮔﺮوﻩ آﺎﻣﻼ هﻢ ﺧﻮن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ آﻢ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ ﻣ ﻮاردى آ ﻪ‬
‫در ﺁن اﻓﺮادى از ﻳﻚ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﻰ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻨﺪ و ﺑ ﺪون ﺁﻧﻜ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫اﻋﻀﺎى ﺁن ﻗﺒﻴﻠﻪ هﻢ ﺧﻮن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻌﻨﻮان هﻢ ﺧﻮن و ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ‪ ،‬و در ردﻩ آﺎﻣﻼ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﻰ اﮔﺮ ﻓﺮد ﻣﺰﺑﻮر ﻳﻚ ﺑﺮدﻩ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﻄﻠﻘ ﺎ هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺧﻮﻧﻰ ﺑﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺪاﺷﺖ ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﮕﻔﺘﮥ ﻃﺒﺮﯼ "ﻋﺮﻓﺠﻪ"‬
‫از ﻗﺒﻴﻠﮥ أزد از ﺗﻴﺮۀ ﺑﺎرق ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﺪﯼ در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﻳﮏ دﻳﺎر ﺑﻮدﻳﻢ و ﺧﻮن رﻳﺨﺘﻴﻢ و ﺑ ﺎ هﻤ ﺪﻳﮕﺮ‬

‫ﺳﺘﻢ ﮐﺮدﻳﻢ و ﻣﻦ از ﻗﻮم ﺑﻴﻤﻨﺎﮎ ﺷﺪم و از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺒﺮﻳ ﺪم و ﺑ ﻪ اﻳﻨ ﺎن )ﻗﺒﻴﻠ ﻪ َﺑﺠﻴَﻠ ﻪ‪-‬از‬
‫‪٤‬‬
‫ﻣﻦ( ﮐﻪ ﺳﺮ و ﺳﺎﻻرﺷﺎن ﺑﻮدم ﭘﻴﻮﺳﺘﻢ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺒﻖ رواﻳﺖ دﻳﮕﺮﯼ در ﻃﺒﺮﯼ ﻋﺮﻓﺠﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺘ ﻞ ﻳﮑ ﯽ‬

‫از اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم ﺑﺠﻴﻠ ﻪ ﭘﻨﺎهﻨ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬هﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﺪاﺷ ﺪن وﯼ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد و ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ اش ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺠﻴﻠﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺁﻧﺠﺎ او ﺣﺘﯽ ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺟﺪﻳﺪ دﺳﺖ ﻣﯽ‬
‫ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻧﭽﻪ آ ﻪ اﻋﻀ ﺎى ﻳ ﻚ ﺣ ﻰ را ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﻳ ﻚ واﺣ ﺪ‬

‫هﻤﺒﺴ ﺘﻪ در ﻣ ﻰ ﺁورد‪ ،‬ﻋﻤ ﻼ هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ و ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬
 ‫‪۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺗﺤ ﺖ ﻧ ﺎم و ﻧﺸ ﺎﻧﻬﺎى ﻣﺸ ﺘﺮك ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﺳﻠﺴ ﻠﻪ‬
‫وﻇﺎﻳﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ هﺎى ﻣﺸ ﺘﺮآﻰ آ ﻪ اﻋﻀ ﺎء در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﻢ داﺷ ﺘﻨﺪ و‬
‫از هﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﻣﻰ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻣﺘﺠﻠﻰ ﻣﻰ ﺳﺎﺧﺖ ‪.‬‬
‫ﻓ ﻰ اﻟﻤﺜ ﻞ‪ ،‬اﻋﻀ ﺎ ﻳ ﺎ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻋﻀ ﻮ ﺣ ﻰ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﺻ ﻠﺢ ﻣ ﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ه ﺮ آﺠ ﺎ و ﺣﺘ ﻰ ﻧ ﺰد ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﺑﺮوﻧ ﺪ و ﺣﺘ ﻰ ﻧ ﺰد ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ اﮔ ﺮ ﺟﻨ ﮓ در ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺪون ﺗﺎﻣ ﻞ ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد ﻗ ﻮم و‬
‫ﻣﺮدم ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎز ﻣﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﮔﺮﻧﻪ ﻳﻚ ﻓﺮﻣﺎن اﺣﻈﺎر از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮدى‬
‫و ﻳﺎ ﻳﻚ اﺧﻄﺎر دو ﺳﻪ روزﻩ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻴﻬﻤﺎن درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ‪ ،‬ﺟ ﺰ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد‪ ،‬و ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﺳ ﻨﺘﻰ آ ﻪ هﻨ ﻮز ه ﻢ در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭼﺎدر ﻧﺸﻴﻦ ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ راﻳ ﺞ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﻴﻬﻤ ﺎن رد آﺮدﻧ ﻰ ﻧﺒ ﻮد و‬
‫در ﭼﺎدر ﺑﺮوى وى هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎز ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﺨﺼ ﻮص اﮔ ﺮ ﻣﻴﺰﺑ ﺎن ﺑ ﺎ او ه ﻢ‬
‫ﻏﺬا ﺷﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ ﺣﺘ ﻰ اﮔ ﺮ دزدى‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﻢ ﻏ ﺬا ﻣ ﯽ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ وى در اﻣﺎن ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ ٥.‬ﺣﺘﻰ اﮔﺮ آﺴﻰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭼ ﺎدر‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﻣﻴﺮﺳ ﺎﻧﺪ و ﻃﻨ ﺎب ﺁﻧ ﺮا ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﻃﺒ ﻖ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺻ ﺤﺮا‪ ،‬در‬
‫اﻣﺎن ﺻﺎﺣﺐ ﭼﺎدر ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ ٦.‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺪوﻳﺎن ﻓﻜﺮ ﻣﻰ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ آﻪ ﻏﺬا‪ ،‬ﮔﻮﺷﺖ و ﺧﻮن ﻣﻰ ﺁورد‪ ،‬و ﻟﺬا وﻗﺘﻰ آ ﻪ دو ﻧﻔ ﺮ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫هﻢ ﻏ ﺬا ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ ﮔﻮﺷ ﺖ و ﺧﻮﻧﺸ ﺎن ﻳﻜ ﻰ ﻣ ﻰ ﮔﺸ ﺖ و ه ﻢ ﺧ ﻮن ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺨﻴ ﻞ" هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ‬
‫در َاﻻَﻏ ﺎﻧﻰ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ "زﻳ ﺪ َاﻟ َ‬
‫دزدى را ﮔﻴﺮ ﻣﻰ اﻧﺪازد از آﺸﺘﻦ او اﻣﺘﻨﺎع ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا دزد‪ ،‬ﺷ ﺐ‬
 ‫‪۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺒﻞ‪ ،‬از ﺟﺎم ﺷ ﻴﺮ ﭘ ﺪرش ﻧﻮﺷ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ٧‬و ﭼ ﻮن درﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب‬
‫ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ اﻓﺮاد ﺣﻰ از ﻳﻚ ﺧ ﻮن و ﮔﻮﺷ ﺖ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼ ﻮن‬
‫ﮔﻮﺷﺖ از ﻏﺬا ﻣﻰ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻟﺬا دو ﻧﻔﺮ آﻪ ه ﻢ ﺳ ﻔﺮﻩ ﻣ ﻲ ﺷ ﺪﻧﺪ ﻳ ﺎ ﺷ ﻴﺮ ﻣ ﻰ‬
‫ﻧﻮﺷ ﻴﺪﻧﺪ ه ﻢ ﮔﻮﺷ ﺖ و ه ﻢ ﺧ ﻮن ﺷ ﺪﻩ و هﻤﭽ ﻮن ﺑ ﺮادر ه ﻢ ﺗﻠﻘ ﻰ ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﺸ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ دو ﻧﻔ ﺮى آ ﻪ از ﻳ ﻚ ﭘﺴ ﺘﺎن ﺷ ﻴﺮ ﺧ ﻮردﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاى‬
‫‪٨‬‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دو ﺑﺮادر در آﻨﺎر هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ در ﺳ ﺎﻳﺮ ﻧﻘ ﺎط ﺟﻬ ﺎن ﻧﻴ ﺰ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ در ﻣﻴﺎن ﺑﻮﻣﻴﺎن " ُدﺑﻮ"∗ در ﺟﺰاﻳﺮ ﻏ ﺮب اﻗﻴ ﺎﻧﻮس ﺁرام‪ ،‬زن و‬
‫ﻣﺮد ﺑﻬﻨﮕﺎم ازدواج ﺑﺎ هﻤﺴﻔﺮﻩ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر از ﻳ ﻚ‬
‫‪٩‬‬
‫ﮔﻮﺷﺖ و ﺧﻮن ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ رﺳ ﻤﻰ آ ﻪ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ‪ ،‬اﻓ ﺮادﯼ آ ﻪ از‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺧﻮد ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺘﻞ ﻳﺎ ﺗﺨﻠﻔﺎت دﻳﮕﺮ ﻃﺮد ﻣﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﻳ ﺎ ﻓ ﺮار آ ﺮدﻩ‬
‫و ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻏﻴﺮ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻰ ﺑﺮدﻧﺪ آﻤﺘﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﭘﺬﻳﺮش ﺷﺎن رد ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻧﻴﺰ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﮔ ﺎهﯽ‬
‫ﺗﻴﺮﻩ ﻳﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ اﯼ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﺎ ﺿﻌﻴﻒ و ﺑﻬﺮﺣﺎل در ﻣﻌ ﺮض‬
‫ﻣﺨ ﺎﻃﺮﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﺪﻻﻳﻞ اﻣﻨﻴﺘ ﯽ و ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨ ﺪ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻣ ﯽ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﺧﻮد دﻓﺎع ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردى ﻣ ﺜﻼ ﺣﺘ ﻰ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬ ﻮدى در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ آ ﻪ ﺿ ﻌﻴﻒ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﺪﻻﻳﻞ اﻣﻨﻴﺘ ﻰ و دﻓ ﺎﻋﻰ ﺑ ﻪ‬

‫∗‬
‫‪Dobu‬‬
 ‫‪۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧ ﺰرَج" ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ دﺷﻤﻨﺎﻧﺸ ﺎن از‬
‫ﻗﺒﺎﻳ ﻞ "اوس" و " َ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻞ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺨﺖ ﺻﺤﺮا‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣﺴ ﺘﻘ ِ‬
‫ﻓﺮدى و ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﺟﺪا از دﻳﮕ ﺮان‪ ،‬اﻣﻜ ﺎن ﭘ ﺬﻳﺮ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا‬
‫آ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ دوام و ﺑﻘ ﺎى ﻳ ﻚ ﻓ ﺮد ﻳ ﺎ ﺧ ﺎﻧﻮار آﻮﭼ ﻚ در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺳ ﺨﺖ‬
‫ﺻﺤﺮا ﺑﺪون ﺗﻌﺎون و هﻤﻜﺎرى ﺟﻤﻌﻰ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻣﻤﻜ ﻦ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ دﻓﺎﻋﻰ ﻧﻴﺰ ﻓﺮد ﻳﺎ ﺧ ﺎﻧﻮار ﻣﻨﻔ ﺮد ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﻰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺗﻌﺮﺿﺎت دﻳﮕﺮان از ﺧﻮد دﻓﺎع ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ازاﻳﻨﺮو ﺑﻮد آﻪ ﻓﺮد ﻋﻤﻼ ﻧﺎﭼﺎر‬
‫ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻗﺮار دادن ﺧﻮد در ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻓ ﺮدى ﺑ ﻪ ه ﺮ دﻟﻴﻠ ﻰ ﻧﻤ ﻰ ﺧﻮاﺳ ﺖ و ﻳ ﺎ‬
‫ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺑ ﺎﻗﻰ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﻃ ﺮد‬
‫ﻣﻰ ﺷﺪ و ﻳﺎ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺁﻧﺮا ﺗﺮك ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ ،‬ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ از ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮن اﻳﻦ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﭼﻴﺰى ﺟﺰ ﺑﺮﺧﻮردارى از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻗﺒ ﻮل ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ ﻓ ﺮدى در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺁن ﻧﺒ ﻮد‪ .‬اﻳﻨﻜ ﺎر اﻟﺒﺘ ﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ هﻤﺨﻮن ﺷ ﺪن ﺑ ﺎ ﺁن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻳ ﺎ ﺣ ﻰ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻣﺘﺸ ﻜﻞ از اﻓ ﺮاد ه ﻢ ﺧ ﻮن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ هﻤﺨ ﻮﻧﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﻳﮏ ﻋﻨﻮان ﺳﻤﺒﻠﻴﮏ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ واﻗﻌﯽ ﺁن ﺑﮑﺎر ﻧﻤﻴﺮﻓﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ه ﻢ‬
‫ﮐ ﻼن ﻳ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زﻣ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ هﻤﺨ ﻮﻧﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﯽ ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﺨﺖ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺻ ﺤﺮا ﮐ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﻓ ﺮد ﻳ ﺎ ﮔﺮوه ﯽ از اﻓ ﺮاد از‬
 ‫‪۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ را ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ،‬رﻋﺎﻳ ﺖ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺁن ﻣﻤﮑ ﻦ‬
‫ﻧﺒ ﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﻗﺒ ﻮل ﻓ ﺮد ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻀ ﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻻزم ﺑ ﻮد‬
‫راهﻰ ﺑﺮاى هﻢ ﺧﻮن ﺷﺪن وى‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻄﻮر ﺳﻤﺒﻠﻴﻚ ‪ ،‬ﺑﻴﺎﺑﻨ ﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ‬
‫ﺧ ﻮد هﻤﺨ ﻮﻧﯽ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﻤﻌﻨ ﯽ واﻗﻌ ﯽ ﺁﻧ ﺮا ﺑﻬ ﻢ ﻣﻴ ﺰد‪ .‬ﻳﮑ ﯽ از راهﻬ ﺎﯼ‬
‫هﻤﺨﻮن ﻧﻤﻮدن ﻓﺮد ﺟﺪﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ او ﺑ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪى ﺗﻮﺳ ﻂ ﻳﻜ ﻰ از اﻓ ﺮاد‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺜ ﺎل‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ از اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد " َذآ ﻮان" ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﻞ‬
‫ﻻﻏﺎﻧﻰ ﺑ ﺮدﻩ اى ﺑ ﻮد آ ﻪ دﺳ ﺖ "ُا َﻣ ﱠﻴ ﻪ" را آ ﻪ در دوران ﭘﻴ ﺮى ﻧﺎﺑﻴﻨ ﺎ‬
‫َا َ‬
‫ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬در دﺳ ﺖ ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ ﮔﺬاﺷ ﺖ و او را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻮى و ﺁن ﺳ ﻮ‬
‫ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬وﻟﻰ وﻗﺘﻰ آﻪ از ﻃﺮف او ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪى ﻗﺒﻮل ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫آﺎﻣﻞ و ﺑﺪون هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺿﺎﻓﻰ در ﺷﺠﺮﻩ ﻧﺎﻣﻪ "اﻣﻴﻪ" ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ واﻗﻌﻰ او وارد ﺷﺪ و هﻤﭽ ﻮن ﻓﺮزﻧ ﺪ واﻗﻌ ﻰ او از هﻤ ﻪ ﻣﺰاﻳ ﺎى‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﮔﺮدﻳﺪ‪ ١٠.‬ﻧﺘﻴﺤﺘﺎ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ اﻓﺮاد ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻋﻤ ﻼ ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ هﻢ ﺧﻮن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ هﻢ ﺧﻮن ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺧﻮد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮاى اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻗ ﺪرت ﺧ ﻮد از‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻓﺮاد ﺟﺪﻳ ﺪ هﻤ ﻮارﻩ اﺳ ﺘﻘﺒﺎل ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ه ﺎ اﺷ ﻜﺎل‬
‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﻰ داﺷ ﺖ‪ .‬ﮔ ﺎهﻰ ﻣ ﻮﻗﺘﻰ و ﮔ ﺎهﻰ ﺑ ﺮاى هﻤﻴﺸ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﮔ ﺎهﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺰﺑ ﺎن او را ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ دﺷ ﻤﻨﺎن ﺑﺨﺼﻮﺻ ﯽ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﻴﺪاد‪ ،‬و ﮔ ﺎهﻰ ﻧﻴ ﺰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ دﺷ ﻤﻨﻰ‪ .‬ﺣﺘ ﯽ ﮔ ﺎهﻰ ﻣﻴﺰﺑ ﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪن اﺣﺘﻤ ﺎﻟﻰ او و ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
 ‫‪۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫وي را ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻜﻪ ﮔﺎهﻰ ﺣﺘﻰ ﭘ ﺬﻳﺮش‬
‫ﻓ ﺮد ﭘﻨﺎهﻨ ﺪﻩ ﺑ ﺎ اﻋ ﻼم ﺁن در ﻣ ﻼء ﻋ ﺎم و ﺳ ﻮﮔﻨﺪ ﻣﻴﺰﺑ ﺎن ﺑ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮش و‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از وى رﺳﻤﻴﺖ ﻣﻰ ﻳﺎﻓﺖ ‪.‬‬
‫ﻓﺮد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ هﺮﭼﻨ ﺪ ﺑ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ ه ﻢ ﺧ ﻮن ﻧﺒ ﻮد و ﺣﺘ ﻰ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﻳﻚ ﺑﺮدﻩ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻰ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ هﻨﮕ ﺎﻣﻲ‬
‫آﻪ رﺋﻴﺲ ﻳﺎ ﻋﻀﻮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻓﺮزﻧﺪى وى را ﻗﺒﻮل ﻣﻰ آﺮد‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻰ وى ﻗﻠﻤ ﺪاد ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ و هﻤ ﻪ ﻣﻘ ﺮرات‬
‫در ﺣﻜ ِﻢ ه ﻢ ﺧ ﻮن و ﭘﺴ ِﺮ واﻗﻌ ِ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴ ﺖ ازدواج ﺑ ﺎ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ در ﻣ ﻮرد او‬
‫ﻣﺮﻋﻰ ﻣﻰ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺑ ﺮادر و‬
‫ﺧ ﻮاهﺮ ﺷ ﺪن ﺑ ﺎ اﻋﻀ ﺎى ﺁن ﻳﻌﻨ ﻰ هﻤﺨ ﻮﻧﻰ و ﻳﻜ ﻰ ﺷ ﺪن آﺎﻣ ﻞ ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ آﻪ اﻳﻦ هﻢ ﺧ ﻮﻧﻰ و ﺑ ﺮادرى واﻗﻌ ﻰ ﻧﺒ ﻮد و ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺟﻨﺒ ﻪ‬
‫ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ داﺷﺖ ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬هﻤﺨ ﻮﻧﻰ ﺑ ﻴﺶ از ﺁﻧﻜ ﻪ ﻣﺒ ﻴﻦ ﻣﻌﻨ ﺎى‬
‫واﻗﻌ ﻰ ﺧ ﻮد ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑﻴ ﺎن ﻧ ﻮﻋﻰ اﺗﺤ ﺎد و در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺷ ﺮاﮐﺖ آﺎﻣ ﻞ ﻋﻀ ﻮ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ درﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ و وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺑﺮﺧ ﻮردارى از ﺣﻘ ﻮق‬
‫ﻓ ﺮد هﻤﭽ ﻮن ﻳ ﻚ ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬و از اﻳﻨ ﺮو هﻤ ﻪ ﺣﻘ ﻮق‪ ،‬ﺗﮑ ﺎﻟﻴﻒ‪،‬‬
‫ﺁزادي هﺎ‪ ،‬و ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎى ﻳ ﻚ ﻋﻀ ﻮ واﻗﻌ ﺎ هﻤﺨ ﻮن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ در ﻣ ﻮرد او‬
‫هﻢ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﺣﺘﻰ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ هﻢ ﺑﺮاى ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻣﺮاﺳﻤﻰ آﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ داﺷﺖ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ه ﻢ ﺧ ﻮن ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در اﻳ ﻦ ﻣﺮاﺳ ﻢ ‪ ،‬دو ﻃ ﺮف ﺑ ﻪ ﺑ ﺮادرﯼ ه ﻢ ﻗﺴ ﻢ ﻣ ﻰ ﺧﻮردﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺴ ﻤَﻪ" ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣﻴﺸ ﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﻤ ﻮﻻ ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻗﺴ ﻢ ﻣ ﻰ‬
‫ﻋﺮﺑ ﯽ " َﻗ َ‬
‫ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ آﺎر ﭘﺎى ﺧﺪاﻳﺎن را ﻧﻴ ﺰ ﺑﻌﻨ ﻮان ﺷ ﺎهﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﻰ ﺁوردﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﻮردن ﺑﺎ رﺳﻢ دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﺁن‬
‫ﺗﺸﺖ ﺧﻮﻧﻰ را ﻣﻰ ﺁوردﻧﺪ و دو ﻃﺮف دﺳ ﺖ در ﺁن آ ﺮدﻩ و ﺧ ﻮﻧﻰ را‬
‫آﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺖ ﺑﺮ ﻣىﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﻰ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﻗﺴﻢ ﻣﻰ ﺧﻮردﻧﺪ آﻪ در ﻣ ﺮگ‬
‫و هﺴﺘﻰ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دﻓﺎع ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻌﺮ َاﻻَﺷﺎ ﻣﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳ ﺖ‬
‫‪:‬‬

‫"وﻗﺘﻰ آﻪ از ﭘﺴﺘﺎن ﻳﻚ داﻳﻪ ﺷﻴﺮ ﻣﻜﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﺧﻮن ﺗﻴﺮة ﻣﺮدان ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻳﺎد ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪،‬‬
‫‪١١‬‬
‫آﻪ هﺮﮔﺰ از هﻢ ﺟﺪا ﻧﺸﻮﻧﺪ"‬

‫در دوران هﺎى ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﺟﻮاﻣ ﻊ اوﻟﻴ ﻪ در ﺳ ﺎﻳﺮ ﻧﻘ ﺎط‬
‫ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ راﻳﺞ ﺑﻮد آﻪ دو ﻃﺮف ﺑﺎ ﻣﻜﻴﺪن و ﻳﺎ ﺧ ﻮردن ﺧ ﻮن ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫و ﻳﺎ در ﻣﻮاردى ﺑﺎ ﺑﺮﻳﺪن دﺳﺘﻬﺎ و ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻬﻢ ﺑ ﺮاى ﻳﻜ ﻰ ﺷ ﺪن‬
‫ﺧﻮﻧﺸﺎن ﭘﻴﻤﺎن هﻢ ﺧﻮﻧﻰ و اﺗﺤﺎد را ﻣﻰ ﺑﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﺗﺤﺎد ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻧﻴﺰ هﺮ ﭼﻨﺪ اﻳﻦ اﺗﺤﺎد ﺑﻬﻴﭽﻮﺟ ﻪ‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ هﻢ ﺧﻮﻧﻰ واﻗﻌﻰ ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﺧﻮن و هﻢ ﺧﻮﻧﻰ‬
‫و ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺁن هﻤﭽﻮن وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻤﺒﻠﻴﻜﻰ ﺑﺮاى ﺑﻴﺎن و ﺗﺎآﻴ ﺪ اﻳ ﻦ‬
‫اﺗﺤﺎدهﺎ ﺑﻜﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ‪.‬‬
 ‫‪۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻴﺎﺑﻰ ﻣﺸﺘﺮك و ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان در اﻣ ﺮ آ ﻮچ‬
‫ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ه ﺮ ﺳ ﺎﻟﻪ از ﻳ ﻚ ﻧﻘﻄ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻘﻄ ﻪ دﻳﮕ ﺮ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ ﺟﻠ ﻮﻩ‬
‫دﻳﮕﺮى از ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺪوى در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺿ ﺮورت ه ﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬در‬
‫ﻰ ﻃ ﻮﻻﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ از ﺟﺎﻧ ﺐ‬
‫اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﭼ ﻮن اﻳ ﻦ ﺟﺎﺑﺠ ﺎﺋ ِ‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﻣﺨ ﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴ ﺰى ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب اﻳ ﻦ ﻧﻘ ﻞ ﻣﻜ ﺎن هﻤﭽ ﻮن ﻳ ﻚ ﺣﺮآ ﺖ ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ﺑﻄ ﻮر دﺳ ﺘﻪ‬
‫ﺟﻤﻌﻰ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ و ﺗﺤﺖ رهﺒﺮى ﺣﻰ و‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد آﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻣﺪ آﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﺣﻰ ﭼﻴﺰى ﺟﺰ ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن دﻓﺎﻋﻰ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ و آﻮچ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ در زﻣ ﺎن ﺻ ﻠﺢ‬
‫و ﺳ ﻜﻮن‪ ،‬ﭼﻔ ﺖ و ﮔﻴ ﺮ ه ﺎﻳﺶ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺷ ﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ ﺑﻄﻮرﻳﻜ ﻪ اﻓ ﺮاد و‬
‫ﺧﺎﻧﻮارهﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در آﻤﺎل ﺁزادى ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮدﻩ در ﻣﺤ ﺪودﻩ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ در‬
‫هﺮ آﺠﺎ آﻪ ﻣﻰ ﺧﻮاهﻨﺪ و ﺣﺘﻰ ﺑﺮاى ﻣﺪﺗﻰ درﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ زﻧ ﺪﮔﻰ‬
‫آﻨﻨﺪ‪ ،‬و در اﻳﻦ ﻣﻮرد هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤ ﺪودﻳﺘﻰ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم‬
‫ﺟﻨﮓ و ﻳﺎ ﺣﺮآﺖ دﺳﺘﺠﻤﻌﻰ ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﺪ ﺟ ﺎى‬
‫ﻣﺎﻧﺪن در ﺧ ﺎرج از ﻣﺤ ﺪودﻩ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﺒ ﻮد و هﻤ ﻪ اﻓ ﺮاد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻳ ﺎ ﺣ ﻰ ﻣ ﻰ‬
‫ﺑﺎﻳﺴ ﺖ در آﻨ ﺎر ه ﻢ هﻤﭽ ﻮن ﻳ ﻚ ﺗ ﻦ واﺣ ﺪ در ﻣﺤ ﻞ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮاى اﻧﺠ ﺎم‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺸﺘﺮك ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب هﺮ آﺪام داراى ﻣﺮﺗﻊ و ﻣﻨﺒ ﻊ ﺁﺑ ﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﮔﺬﺷ ﺘﻦ ازﻣﺮزه ﺎى ﺁن ﺑﺮاﻳﺸ ﺎن ﻣﺨ ﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴ ﺰ ﺑ ﻮد‪ .‬ازاﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺣﺮآ ﺖ‬
 ‫‪۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁزاد ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺤﺪودﻩ ﺁن ﺑ ﻮد آ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﭼ ﺮا آ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ دﻓﺎع از ﭼﺮاﮔﺎﻩ و ﺁب ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕ ﺎم‬
‫ﻳﻴﻼق و ﻗﺸﻼق آﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﮔﺬﺷ ﺘﻦ از اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﺪودﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﺣ ﻰ‬
‫ﺑﺎ هﻢ ﺣﺮآﺖ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ و ﻟﺬا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ ﺣﺎﻟﺖ دﻓﺎﻋﻰ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺟﺰدر ﻣﻮارد ﻓﻮق آﻪ ﺑﻘﺎى هﺮ ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻮدن ﺁن ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﺴﺘﮕﻰ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ ،‬اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ در ﺁزادى‬
‫آﺎﻣﻞ ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﭼﻴﺰى ﺑﻌﻨﻮان اﺗﻮرﻳﺘﻪ و رهﺒ ﺮى‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎﻻى ﺳﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد آﻮچ و ﺟﻨﮓ ﺑﻮد آ ﻪ‬
‫ﺳ ﺎزﻣﺎن دادن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و اﻋﻤ ﺎل ﻗ ﺪرت رهﺒ ﺮى ﺿ ﺮورت ﻣ ﻰ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﻣﻮرد آ ﻮچ ﻧﻴ ﺰ ﺣﺎﻟ ﺖ دﻓ ﺎﻋﻰ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺁن ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ اﺣﺘﻤ ﺎل‬
‫ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗ ﺮار ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮﺳ ﻂ دﻳﮕ ﺮان ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﮔﺮﻧ ﻪ اﻳﻨﻜ ﺎر ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻄﻮر ﺧﻮد ﺑﺨﻮدى و ﻓ ﺎرغ از ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﻴﺎﺑﻰ ﻋﻤ ﻮﻣﻰ‬
‫اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻣﺪ آﻪ ﺑﺎﺳ ﺘﺜﻨﺎﯼ زﻣ ﺎن ﺟﻨ ﮓ و آ ﻮچ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺰ ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ آﻪ ارادﻩ ﺁزاد اﻧﺴﺎن ﺑﺪوى را ﻣﺤ ﺪود ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﺮ‬
‫ن‬
‫ﺑﺎﻻى ﺳﺮ وﯼ ه ﻴﭻ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﻗ ﺪرﺗﻰ ﻗ ﺮار ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮ ِ‬
‫ﻰ‪ ،‬آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ در هﻤ ﻪ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺟ ﺎرﯼ و در ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻋﻤ ﻮﻣ ِ‬
‫ﻋﻀ ﻮ ﮐ ﻼن‪ ،‬ﻓ ﺮدﯼ ﮐ ﺎﻣﻼ ﺁزاد و ﺑ ﺪون ﺁﻗ ﺎ ﺑﺎﻻﺳ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬روﺳ ﺎ ﻳ ﺎ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﺎن ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﺗﻮرﻳﺘﻪ ه ﺎى ﻣ ﻮﻗﺘﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮاى اﻣ ﺮ‬
 ‫‪۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﻨﮓ ﻳﺎ ﻣﺬاآﺮﻩ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ آﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ اﻣﻮرى ﻣﻮﻗﺘﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎزﻩ هﻤﻴﻦ اﺗﻮرﻳﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺤﺖ آﻨﺘ ﺮل ﺗ ﻮدﻩ‬
‫اﻋﻀﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻧﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎب و هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺪوى‪ ،‬ﺟﺰ در ﻣﻮارد ﺑﺎﻻ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻰ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ و‬
‫آﺎﻣﻼ ﺁزاد ﺧﺎﻧﻮارهﺎى ﻣﺴﺘﻘﻞ در دل ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻮد آﻪ در ﻓﻀ ﺎى ﺳ ﺎآﺖ‬
‫و ﺑﻰ اﻧﺘﻬﺎى ﺻﺤﺮا در ﺁزادى آﺎﻣﻞ ﺑﻪ ه ﺮ آﺠ ﺎ آ ﻪ ﻣ ﻲ ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﺤﺪودﻩ ﭼﺮاﮔﺎﻩ ﻣﺸﺘﺮآﺸﺎن ‪ ،‬ﺣﺮآﺖ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬و در هﺮ آﺠﺎ آﻪ ﻣ ﻰ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدﻩ و ﮔﺎهﻰ دورﺗﺮ ﻧﺰد ﺁﺷﻨﺎﻳﺎﻧﺸﺎن ﻣﻰ رﻓﺘﻨ ﺪ و ه ﻴﭻ‬
‫اﺟﺒﺎر و ﻧﻴﺮوﺋﻰ را ﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺎﻻى ﺳﺮ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻧ ﻪ ﺁﻧ ﺮا ﺗﺤﻤ ﻞ ﻣ ﻰ‬
‫آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻜﺘ ﻪ ﺑ ﺮاى درك ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ و روﺣﻴ ﻪ‬
‫ﻋﺮب ﺑﺪوى ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوى ﻳ ﻚ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ‬
‫و ﺧﻮدﺑﺨﻮدى ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ ﻗﻮاﻋﺪ و اﻧﺘﻈﺎﻣﺎﺗﺶ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺎزه ﺎى‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﻧﺴ ﺎن و ﻓ ﺎرغ از دﺧﺎﻟ ﺖ ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻧﻴ ﺮو و ﮔ ﺮوﻩ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺎﻓﻊ وﻳﮋﻩ اى ﺷ ﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻳ ﺎﺑﻰ اش‬
‫ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ه ﻴﭻ ﻧ ﻮع ﺗﻌﺮﻳ ﻒ از ﭘ ﻴﺶ ﺗﻌ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ اى ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺻ ﺮﻓﺎ‬
‫ﻧﻮﻋﻰ ﻋﻜ ﺲ اﻟﻌﻤ ﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ ‪ ،‬ﺧﻮدﺑﺨ ﻮدى‪ ،‬و اﻟﺒﺘ ﻪ هﻮﺷ ﻴﺎراﻧﻪ اﻧﺴ ﺎن‪،‬‬
‫در ﻗﺒ ﺎل ﻣﻘﺘﻀ ﻴﺎت و ﺿ ﺮورﻳﺎت ﻃﺒﻴﻌ ﻰ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‪ ،‬و در ﻳ ﻚ آ ﻼم‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻰ اش ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻰ‬
‫ن ﺑ ﺪوى ﻧﺎﺷ ﻰ از زﻧ ﺪﮔ ِ‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬روﺣﻴ ﻪ ﺁزاد ﻣ ﻨﺶ اﻧﺴ ﺎ ِ‬
‫ﻰ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ اش ﺑ ﻮد‪ .‬زﻧ ﺪﮔﻰ اﻳﻜ ﻪ در‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﻧﺴﺎﻧ ِ‬
‫ﺁن ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ آﻨﺘ ﺮل آﻨﻨ ﺪﻩ و ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ اى ﺑ ﺮ ﺑ ﺎﻻى ﺳ ﺮ‬
‫وى وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ و اﺻ ﻮﻻ ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ اى ﺁﺷ ﻨﺎ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ﺑﺎاﻳﻨﺤ ﺎل‪،‬‬
‫ن ﺑﺎﺻ ﻄﻼح ﻣﺘﻤ ﺪن ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺑﺴ ﻴﺎر ﺟﺎﻟ ﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎ ِ‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﻗﺮار داﺷﺖ ﻋﺎدت ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧﻴ ﺎز ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺁزادﯼ را وﺣﺸﻴﮕﺮﯼ و ﻧﻮﻋﯽ ﻋﺎدت ﺑﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺎﻣﻌﻤﻮل ﺗﻠﻘﯽ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﻇﻬ ﺎر ﻧﻈ ﺮ اﺑ ﻦ ﺧﻠ ﺪون ﻣ ﻮرخ ﻣﻌ ﺮوف اﺳ ﻼﻣﻰ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﮐﻪ او ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﺮﮐﺰﺑﻴﻨﯽ اﺣﻤﻘﺎﻧ ﻪ و ﺳ ﻮء ﺗﻌﺒﻴ ﺮ ﺗﺤﺮﻳ ﻒ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﻩ از ﺁزادﯼ ﻣﺼﻮن ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪ :‬وى ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"‪..‬ﺑﺪوى هﺎ ﻣﻠﺖ وﺣﺸ ﻰ اى هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬و آ ﺎﻣﻼ ﺑ ﻪ وﺣﺸ ﻴﮕﺮى و ﻋﻠ ﻞ ﻣﻮﺟ ﺪ ﺁن ﺧ ﻮ‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬وﺣﺸﻴﮕﺮى ﺑﻪ ﺧﺼﻠﺖ و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ از ﺁن ﻟ ﺬت‬
‫ﻣ ﻰ ﺑﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻮن در ﻧﻈ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎى ﺁزادى از ه ﺮ ﻧ ﻮع اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ و ﻋ ﺪم‬
‫‪١٢‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارى از هﺮﮔﻮﻧﻪ رهﺒﺮﻳﺘﻰ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪"... .‬‬

‫آﻳﺎ ﺣﻰ در اﺳﺎس‬

‫ﻳﻚ اﺗﺤﺎد ﺳﻴﺎﺳﻰ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻮد‬

‫هﺮ ﭼﻨﺪ در ﻇﺎهﺮ اﻣﺮ اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻣ ﺪ آ ﻪ آ ﻼن ﻳ ﺎ ﺣ ﻰ‬

‫ﻳﻚ اﺗﺤﺎد ﺳﻴﺎﺳ ﻰ‪ -‬ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﻰ اﮔ ﺮ ﻋﻤﻴﻘﺘ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﻧﮕ ﺎﻩ آﻨ ﻴﻢ‬
 ‫‪۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﻳﻢ آﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺎﻳﻪ اﯼ ﺗﺮﯼ ﮐﻪ ﮐﻼن ﻳﺎ ﺣﯽ را ﺷﮑﻞ ﻣﻴﺪاد‪،‬‬
‫ﻋﺎﻣ ﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ و در واﻗ ﻊ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا ﺁﻧﭽ ﻪ ﮐ ﻪ ﮐ ﻼن ﻳ ﺎ ﺣ ﯽ را‬
‫ﺑﺼ ﻮرت ﻳ ﮏ ﺟﻤ ﻊ هﻤﺒﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮد ﺧ ﻮد ﺟﻤ ﻊ و ﻣﺘﺤ ﺪ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺁب‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﭼﺸﻤﻪ ﻳﺎ ﭼﺎﻩ‪ ،‬و ﭼﺮاﮔﺎهﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺣﻴ ﺎت اﻋﻀ ﺎﯼ‬
‫ﮐﻼن ﺑﺪون ﺁﻧﻬﺎ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭼ ﺎﻩ و ﭼﺮاﮔ ﺎﻩ ﮐ ﻪ ﺑ ﺪون ﺁن‬
‫زﻧﺪﮔﯽ در ﺻﺤﺮا ﺗﺼﻮرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻋﺎﻣ ﻞ اﺻ ﻠﯽ ﺷ ﮑﻞ ﮔﻴ ﺮﯼ‬
‫ﮐﻼن و ﮔﺮوﻩ هﻤﺒﺴﺘﮥ ﺁن ﺑ ﺪور ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ و ﻃ ﻮل و در‬
‫ازاﯼ ﮐ ﻼن‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳﻨﮑ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﻼن اﺳﺎﺳ ﺎ از ﭼ ﻪ ﺗﻌ ﺪاد ﺧ ﺎﻧﻮار و دار‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان ﺁب ﭼ ﺎﻩ و وﺳ ﻌﺖ ﭼﺮاﮔ ﺎﻩ ﺑﺴ ﺘﮕﯽ‬
‫داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﺘ ﯽ ﻋﻤ ﻞ ﮐ ﻮچ‪ ،‬و ﻳ ﻴﻼق و ﻗﺸ ﻼق ﮐ ﺮدن ﮐ ﻼن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮑﯽ از ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ﺣﻴﺎﺗﯽ ﺁن‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﻘﺘﻀ ﻴﺎت ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و‬
‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ در ﺁن اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﺷ ﻜﻞ ﮔﻴ ﺮى و ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﻴﺎﺑﻰ آ ﻼن ﻳ ﺎ ﺣ ﯽ ﻧ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﮥ‬
‫ارادۀ ﺁزاد ﮔﺮوهﯽ از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑ ﺮاﯼ دﻓ ﺎع‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در وﺣﻠ ﻪ اول ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫اﻣﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬و هﻤ ﻪ اﻣ ﻮر دﻳﮕ ﺮ ﻣﺜ ﻞ دﻓ ﺎع و آ ﻮچ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻴﺪادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ آﻪ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر‬
‫آﻪ راﺑﺮﺗﺴﻮن اﺳﻤﻴﺖ∗ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬و ﻣﻦ ﻧﻴﺰ در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﺑ ﻪ ﺁن اﺳ ﺘﻨﺎد‬
‫آﺮدم ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎﻧﻰ ﺻﺮﻓﺎ ﺑ ﺮاى دﻓ ﺎع و ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣ ﻦ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻇﺎهﺮ اﻣﺮ را ﺑﻴﺎن ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا آ ﻪ اﮔ ﺮ ﺧ ﻮب ﺑﻨﮕ ﺮﻳﻢ در ﻣﺮآ ﺰ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻴﺎﺑﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺮاى دﻓﺎع از اﻓﺮاد آ ﻼن و ﮐ ﻮچ ﺁن‪ ،‬در واﻗ ﻊ‬
‫ﭼﺎﻩ و ﭼﺮاﮔﺎﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ هﻤﺎن ﭼﻴﺰى وﺟﻮد داﺷﺖ آﻪ اﺳﺎﺳ ﺎ ﺧ ﻮد آ ﻼن و‬
‫اﻓﺮاد ﺁن ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﮕﺮد هﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ آﻼن ﻳﺎ ﺣﻰ در زﻣﺎن ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ‬
‫ﻳﻚ اﺗﺤﺎد ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺁﻧﺴﺖ آﻪ اﺳﺎس اﻳﻦ اﺗﺤ ﺎد‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻰ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﻰ را اﺗﺤ ﺎد دﻳﮕ ﺮى ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴ ﺪاد آ ﻪ اﺗﺤ ﺎد اﻗﺘﺼ ﺎدى و‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪى اﻋﻀﺎى آﻼن‪ ،‬ﺣﻮل وﺳﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺸﺘﺮك ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫ﮐ ﻼن در ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﺑ ﺪوﯼ ﻋ ﺮب در اﺳ ﺎس اﺗﺤ ﺎد اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ و ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ از اﻓﺮاد ﺑﺮ ﺳﺮ وﺳﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺧﻮد ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ اﻳﻦ اﺗﺤﺎد اﻗﺘﺼﺎدى در زﻣﺎن ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧ ﻮد‬
‫ﻳﻚ اﺗﺤ ﺎد اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﻰ اآﻨ ﻮن ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎى از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدى ﻣﺴﺘﻘﻞ در درون آﻼن‪ ،‬ﺟﻨﺒ ﻪ اﺷ ﺘﺮاآﻰ‬
‫ﺧﻮد را در ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﻮارد از دﺳ ﺖ دادﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﺷ ﺎﻳﺪ از هﻤ ﻴﻦ رو‬
‫ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ‪ -‬ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ﺁن ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ ﺗ ﺮ ﻣﻴﻨﻤ ﻮد‪ .‬اﮐﻨ ﻮن‪ ،‬ه ﺮ‬

‫∗‪-‬راﺑﺮﺗﺴﻮن اﺳﻤﻴﺖ ﺗﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﮐﺘﺎب "ﺗﺒﺎر و ازدواج در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻗﺪﻳﻢ" ﮐﻪ در داﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻤﺒﺮﻳﺞ ﺑﻪ‬
‫ﺗ ﺪرﻳﺲ زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﯽ ﻣﺸ ﻐﻮل ﺑ ﻮدﻩ و از اﻳ ﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﻳﻌﻨ ﯽ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﺴ ﻠﻂ ﺑ ﺮ زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت وﺳﻴﻊ در ﻣﻮرد ﺗﺒﺎر اﻗﻮام ﻋﺮب و زﻧﺪﮔﯽ ﺁﻧﺎن ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻳﺎ ﺧ ﺎﻧﻮارﯼ ﻣﺎﻟ ﮏ دام و اﻣ ﻮال دﻳﮕ ﺮ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد و ﺗﻨﻬ ﺎ ﭼ ﺎﻩ و‬
‫ﭼﺮاﮔﺎﻩ و زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﮐﻼن ﺑﻮد ﮐﻪ هﻨﻮز ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯽ اﻓ ﺮاد در ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻬﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﮐ ﻼن‪ ،‬ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﻧﻔ ﻮذ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ در ﺁن‪ ،‬هﻨ ﻮز ﺑﺼ ﻮرت ﻳ ﮏ ﺟﻤ ﻊ‬
‫هﻤﺒﺴﺘﻪ و ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از ﻧﻈﺎم اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﭘﺎ ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻧﺎ ﻫﻤ‪Ĥ‬ﻫﻨﮓ‬

‫هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﯽ و ﺷ ﻤﺎﻟﯽ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬

‫ﮔﺴ ﺘﺮش ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﻣﻮﻟ ﺪﻩ ﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ از اﻳ ﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﻋﺒ ﻮر‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﻰ ﻗ ﺪرﺗﻬﺎى ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ از ﻗ ﺮن ده ﻢ ق‪ .‬م‪.‬‬
‫ﺷﺮوع ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬در ﻗ ﺮن ﭘ ﻨﺠﻢ ق‪ .‬م‪ .‬در ﻳﻤ ﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ‬
‫هﺎﺋﻰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﻣ ﺮدم آﺸ ﺎورز و ﺷ ﺒﺎن ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‬
‫آ ﻪ داراﯼ ﭘﺮﺳﺘﺸ ﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﻪ اﻟﻴ ﺖ زﻣﻴﻨ ﺪار و ﻣ ﺬاهﺐ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬اﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻰ از ﺧﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎى اﺷ ﺮاﻓﯽ ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫زﻣﻴﻨﻬ ﺎى وﺳ ﻴﻌﻰ ﺗﺴ ﻠﻂ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎﺑ ﺪ ﻧﻴ ﺰ داراى داراﺋ ﻲ ه ﺎى ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ اى ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻘ ﮥ زﻣﻴﻨ ﺪار ازدرون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و از ﻣﻴ ﺎن اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و دﺳ ﺖ اﻧ ﺪازﯼ ﺑ ﻪ‬
‫اﻣﻼﮎ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﮐﻼن‪ ،‬ﻗﺪم ﺑﻪ ﻗﺪم ﺑﺮ ﺛﺮوت ﺧﻮد اﻓﺰودﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻄ ﻮرﯼ‬
 ‫‪۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﺷﺎهﺪ اﻳﻦ هﺴﺘﻴﻢ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺑﻌﻀ ﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﻬ ﺎى ﻋﻤ ﻮﻣﻰ در‬
‫ﺣ ﺪود ﻗ ﺮن ه ﺎى ‪ ۴‬ﺗ ﺎ ‪ ٢‬ق‪ .‬م‪ .‬آ ﻪ هﻨ ﻮز ﺑ ﺮ ﺟ ﺎ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀ ﻰ از‬
‫اﻋﻀ ﺎﯼ اﻳ ﻦ اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺣ ﻖ وﻳ ﮋﻩ ﭼﺮاﻧ ﺪن دام ه ﺎى ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ‬
‫ﭼﺮاﮔﺎﻩ و زﻣﻴﻨﻬﺎى اﺷﺘﺮاآﻰ آﻤﻮن ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨ ﺪ هﻤﭽﻨ ﺎن آﻤ ﻮن‬
‫آﻨﺘ ﺮل ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ زﻣﻴﻨﻬ ﺎ ﺣﻔ ﻆ ﻣىﮑﻨ ﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ‬
‫اﻣ ﻮال ﻋﻤ ﻮﻣﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ رو ﺑ ﻪ آ ﺎهﺶ ﻣﻴﻨﻬ ﺪ ﺛ ﺮوت ﻓ ﺮدى ﺑﻌﻀ ﻰ از‬
‫ﺧﺎﻧﻮار هﺎى ﻣﻼك اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺎﺑ ﺪ‪ ١٣.‬اﻳ ﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﻬ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﮐ ﻪ در‬
‫راس اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و از ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در واﻗ ﻊ اﮐﻨ ﻮن‪ ،‬ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﻣ ﺎ ﺷ ﺎهﺪ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻳ ﻚ ﻧﻈ ﺎم هﻴﺮارﺷ ﻴﻚ )ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒ ﯽ( در‬
‫درون ﻗﺒﻴﻠﻪ هﺴﺘﻴﻢ آﻪ در ﺁن ﺧﺎﻧﻮاره ﺎى ﻣ ﺘﻤﻜﻦ در ﺑ ﺎﻻ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و‬
‫ﺻ ﺎﺣﺐ ﻗ ﺪرت ﺳﻴﺎﺳ ﻰ ﻣﺴ ﺘﻘﻠﻰ از ﺗ ﻮدﻩ آ ﻼن و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اآﻨ ﻮن‬
‫ﻣﺠﻤﻊ ﻗﺒﻴﻠﻪ آﻪ ﻳﻚ ارﮔﺎن ﻣﺮدﻣﻰ ﺑﻮد و ﻗﺒﻼ در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم اﻣﻮر ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﺗﺤ ﺖ ﻧﻔ ﻮذ اﻳ ﻦ اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﻪ ارﮔ ﺎن‬
‫‪١٤‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬارى ﺁن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐﻨﻮن آﻼﻧﻬﺎ و زﻳ ﺮ آﻼﻧﻬ ﺎ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﺨﺮوﻃ ﻰ را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ‬
‫آﻪ در راس ﺁن ﺧﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎى اﺷ ﺮاﻓﻰ ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ آ ﻪ ﺛ ﺮوت ﺧ ﻮد را‬
‫از اﺳﺘﺜﻤﺎر دﻳﮕﺮان ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻰ ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻧﻴ ﺰ از هﻤ ﻴﻦ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ آﻪ ﺑﻜﻤﻚ ﺷﻮراﺋﻰ ‪ ۶‬ﺗﺎ ‪ ٨‬ﻧﻔﺮﻩ و ﻳ ﺎ ﻣﺠﻤ ﻊ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن‬
 ‫‪۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل اﺷﺮاف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺮاﻧ ﻰ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﺷ ﺮاف‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺷﻬﺮهﺎ ﺳﺎآﻦ ﺑﻮدﻩ و در ﻣﺠﻤﻊ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﻗ ﺪرت اﺻ ﻠﻰ را در‬
‫‪١٥‬‬
‫دﺳﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ ه ﺎﯼ ﮐﻬﻨ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ ﻗ ﺒﻼ از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻩ و در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ وﺟﻮد داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ‬
‫ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﺁن ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم و در اﻳ ﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ از ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺁن‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﺑﺨﺸ ﻬﺎﯼ ﻣﻬﻤ ﯽ از زﻣﻴﻨﻬ ﺎى ﻋﻤ ﻮﻣﻰ و اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺼﺮف ﻣﺎﻟﮑﻴﻦ و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎﯼ اﺷ ﺮاﻓﯽ در ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪۀ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ هﻨﻮز ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻼﻧﻬﺎ ﻗﺮار داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬وﻟ ﯽ اﺳ ﻤﺎ ﻣﺘﻌﻠ ﻖ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎﻩ و ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل وﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬هﻨ ﻮز ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﻰ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ آﻪ اﺧﺘﻴﺎرات او را در ﺑﺨﺸﻴﺪن اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ اﻓ ﺮاد ﺧﺼﻮﺻ ﻰ‬
‫‪١٦‬‬
‫ﻣﺤﺪود ﻣﻴﻜﺮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷ ﻮراهﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﺑ ﺎ ﺁﻧﮑ ﻪ هﻨ ﻮز وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻗﺪرت ﺑﻮدﻩ و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﺪود آﻨﻨﺪﻩ و درﺟ ﻪ دوم و ﺳ ﻮﻣﻰ را در‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺷﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺷﺮاف و زﻣﻴﻨﺪاران ﺑﻮدﻩ اﻳﻔ ﺎ‬
‫ﻣﻰ ﻧﻤﻮﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﻣﺪارآﻰ وﺟﻮد دارد آﻪ ﺑﺮ اﺳ ﺎس ﺁﻧﻬ ﺎ در ﻗ ﺮن ﺳ ﻮم ق‪.‬‬
‫م‪ .‬ﻣ ﺎﻟﻜﻴﻦ ﺳ ﻌﻰ در ﮔﺴ ﺘﺮش زﻣﻴﻨﻬ ﺎى ﺷﺨﺼ ﻰ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ه ﺎى‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻰ و زﻣﻴﻨﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﺷﺎﻩ ﺑ ﻮدﻩ ﺑ ﺮ ﻣﻴﺂﻳﻨ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬اﻳﻨﮑ ﺎر ﺑﺂﺳ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﮑ ﻪ زﻣﻴﻨﻬ ﺎى ﻋﻤ ﻮﻣﻰ ﺗﺤ ﺖ آﻨﺘ ﺮل‬
 ‫‪۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﺎﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﻰ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ آ ﻪ اﺧﺘﻴ ﺎرات او را در دادن‬
‫‪١٧‬‬
‫اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺧﺼﻮﺻﻰ ﻣﺤﺪود ﻣﻴﻜﺮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬هﺮ ﺣﺮﮐﺖ و ﻓﺮﻣ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺮاﯼ اﻧﺘﻘ ﺎل ﺑﻴﺸ ﺘﺮ اﻳ ﻦ زﻣﻴﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺑﻪ اﺷﺮاف ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﻮدۀ ﮐﻼن ﮐﻪ زﻣﻴﻨﻬﺎﯼ ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدۀ‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮارﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ و درﮔﻴﺮﻳﻬﺎﯼ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺳﺨﺖ و ﺧﻮﻧﻴﻨﯽ‬
‫را ﻣﻮﺟﺪ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﯽ و ﺷ ﻤﺎﻟﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻮازات ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﺪوﯼ و اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ‬
‫ﺗﻀ ﻌﻴﻒ ﺷ ﺪﻩ از ﻣﻴ ﺎن ﻣﻴ ﺮود‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠ ﮥ ﺁن ﻗ ﺪرت ﻃﺒﻘ ﺎت دارا‬
‫ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗ ﺪرت ﻣ ﺮدم و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ ﻗ ﺪم ﻧﻈ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﻴﺮاﻧ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑ ﻪ وﻗﺘ ﯽ اﺳ ﺘﺮاﺑﻮ در ‪ ٢۶‬ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ارﺗ ﺶ‬
‫رم ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻌﺎرﻳﺐ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺳ ﺒﺎ در ﻳﻤ ﻦ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫اى ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﺗﺮ و ﻗﻄﺐ ﺑﻨﺪى ﺷﺪﻩ ﺗﺮﯼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺻ ﺤﺒﺖ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪.‬‬
‫او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺄرب ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺳﺒﺎﺋﻴﺎن ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﻳﻚ آﻮﻩ ﻗﺮار دارد آ ﻪ ﺑﺨ ﻮﺑﻰ ﻣﺸ ﺠﺮ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫در ﺁﻧﺠﺎ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ وﺟﻮد دارد آﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرت در ﻣﻮرد هﻤ ﻪ دﻋ ﺎوى و ﻣﺴ ﺎﺋﻞ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮد؛ اﻣﺎ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪن از ﻗﺼﺮﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﮔﺮ از ﻗﺼﺮ‬
‫ﺧﺎرج ﺷﻮد ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴ ﺮد‪ ..‬ﺧ ﻮد او و اﻃﺮاﻓﻴ ﺎﻧﺶ زﻧ ﺪﮔﻰ ﺷ ﺎن‬
‫را ﺑﻪ ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ ﺑﺎ زﻧﺎن ﻣﻰ ﮔﺬراﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﻣﺮدم ﺑﻪ آﺸﺖ زﻣﻴﻦ و ﺗﺠ ﺎرت ﮔﻴﺎه ﺎن‬
‫ﺧﻮﺷ ﺒﻮ اﺷ ﺘﻐﺎل دارﻧ ﺪ‪ ...‬ﻣ ﺮدم ﻃﺒﻘ ﺎت ﭘ ﺎﺋﻴﻦ از رﻳﺸ ﻪ ﮔﻴﺎه ﺎن ﺗﻐﺬﻳ ﻪ ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ و‬
‫‪١٨‬‬
‫روى درﺧﺖ ﻣﻰ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪".‬‬
 ‫‪۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ اﻳ ﻦ وﺿ ﻌﻴﺖ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﯽ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد‬

‫ﻣﺴﻴﺢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺁﻧﻬﻢ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﺟﻨﻮب‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻗﺮن ﺑﻌ ﺪ‪،‬‬
‫وﻗﺘ ﻰ ﺁﻣﻴ ﺎﻧﻮس∗ در " ﺗ ﺎرﻳﺦ رم" از ﻣﻨ ﺎﻃﻖ دﻳﮕ ﺮ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑ ﻰ‬
‫ﺻ ﺤﺒﺖ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪ ،‬از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ آ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ ﺗﻜﺎﻣ ﻞ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻋﻘ ﺐ ﺗ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﮐﻨ ﺎب او از ﺟﻮاﻣ ﻊ ﮔﻠ ﻪ‬
‫دار و ﺟﻨﮕﺠ ﻮﻳﻰ آ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣﺘﺤﺮآ ﻰ داﺷ ﺘﻪ و هﻨ ﻮز ﺑﺸ ﮑﻞ ﺑ ﺪوﯼ و‬
‫اوﻟﻴﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺟﻮاﻣ ﻊ هﻤﺎﻧﻨ ﺪ اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ ﻋ ﺮب ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﻣﺮﮐ ﺰﯼ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ و در ﻗ ﺮن هﻘ ﺘﻢ ﻣ ﻴﻼدﯼ‪ ،‬هﻨﮕ ﺎم ﻋ ﺮوج‬
‫اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺑ ﺪﻟﻴﻞ ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﻗ ﺪرت ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ‪ ،‬هﻨ ﻮز در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴ ﻪ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑﺴ ﺮ ﺑ ﺮدﻩ ﻣﺮاﺣ ﻞ ﻓ ﻮق را ﻃ ﯽ ﻧﮑ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ در ﺑ ﺎﻻ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ‪ ،‬هﺮﭼﻨ ﺪ دام ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺷﺨﺼﯽ اﻓﺮاد در ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﭼ ﺎﻩ و ﭼﺮاﮔ ﺎﻩ هﻨ ﻮز‬
‫در ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺣﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در واﺣ ﻪ ه ﺎ و روﺳ ﺘﺎهﺎﯼ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ وﻟ ﯽ ﺣﺎﺻ ﻠﺨﻴﺰﺗﺮ و‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺗﺮ ﻧﻴﺰ هﺮﭼﻨﺪ زﻣﻴﻨﻬ ﺎﯼ زراﻋﺘ ﯽ هﻤ ﻪ ﻳ ﺎ ﺣ ﺪاﻗﻞ ﺑﺨﺸ ﻬﺎﺋﯽ از‬
‫ﺁن ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﻓﺮاد در ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﻣ ﺎﻧﻊ ازﺗﺸ ﺪﻳﺪ اﺧ ﺘﻼف ﺛ ﺮوت ﻣﻴ ﺎن ﮔﺮوهﻬ ﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺗ ﺎ ﺣ ﺪ‬

‫∗‪ -‬ﺁﻣﻴﺎﻧﻮس ﻣﺎرﺳﻠﻴﻨﻮس ﻣﻮرخ رﻣﯽ ‪ ۴٠٠-٣٣٠‬ﻣﻴﻼدﯼ‪.‬‬

 ‫‪۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻃﺒﻘ ﺎت ﺣﺎﮐﻤ ﻪ و ﻧﻈﺎﻣﻬ ﺎﯼ هﻴﺮارﺷ ﻴﮏ ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳﻤ ﻦ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺷﻬﺮهﺎ ﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﮑ ﻪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁﻧﮑ ﻪ در ﻣﺴ ﻴﺮ راﻩ‬
‫ه ﺎﯼ ﺗﺠ ﺎرﯼ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ و در ﺁﻧﻬ ﺎ ﻃﺒﻘ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪﺗﺮﯼ‬
‫وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ و از اﻳﻨ ﺮو ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺑ ﻴﺶ از ﺳ ﺎﻳﺮ ﻧﻘ ﺎط ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻣﺮﮐ ﺰﯼ ﺗﮑ ﻮﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻃﺒﻘ ﺎت هﻨ ﻮز در‬
‫ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب ﻧﻈ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ و دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺳ ﻠﻄﮥ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪ ،‬هﻴﺮارﺷ ﻴﮏ و ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮاﻧﮥ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﺗ ﻮدۀ‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺮﮐ ﺰﯼ‪ ،‬هﺮﭼﻨ ﺪ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ و ﺗﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺼ ﻮص در ﺷ ﻬﺮهﺎ‪ ،‬ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ‬
‫ﮔ ﺬاردﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ هﻤﭽﻨ ﺎن در ﻧﻴﻤ ﻪ راﻩ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ و ﮔ ﺬار ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ هﻴﺮارﺷﻴﮏ و ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﺟﺪﻳﺪ را ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب‬
‫در دوران ﺷﮑﻮﻓﺎﺋﯽ ﺷﺎن رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬هﻨﻮز ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺮﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺷﺘﺮاﻛﻰ و ﻣﺎدرﺗﺒﺎر‬

‫اﻋﺮاب‬

‫دﻻﻳﻞ زﻳﺎدى وﺟﻮد دارد آﻪ ﻧﺸﺎن ﻣ ﻲ ده ﺪ ﺳ ﺎآﻨﻴﻦ اوﻟﻴ ﻪ ﺷ ﺒﻪ‬

‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﻬ ﺎن در دوراﻧ ﻰ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﺪهﺎ‬
‫هﺰار ﺳﺎل ﺑﺎﻟﻎ ﻣﻰ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻄ ﻮر اﺷ ﺘﺮاآﻰ و در ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب ﻧﻈ ﺎم‬
 ‫‪٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اى آﻪ ﻣﺨﺘﺺ هﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣ ﺎ ﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ‬
‫آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم آ ﻪ در ﺁن ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬هﻤﻪ اﻓﺮاد در ﺑﺮاﺑﺮى و ﺁزادى آﺎﻣﻞ ﺑﺴ ﺮ ﻣ ﻰ ﺑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬زﻧ ﺎن‬
‫ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮى آﺎﻣ ﻞ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺳ ﺘﻮن اﺻ ﻠﯽ‬
‫زﻧﺪﮔﻰ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪى و ﻋﻠﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻼن هﺎ ∗ﻳﺎ ﺗﻴﺮﻩ هﺎ آﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اى از ﺁﻧﻬﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ و ﺑﻌ ﺪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺁوردﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ اى ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻠﻮل ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣ ﺎ ﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ را‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰ دادﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻠﻴﻮن ﺳﺎل ﻗﺒ ﻞ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﮔﺮوهﻬ ﺎ و ﺟﻤ ﻊ ه ﺎى اوﻟﻴ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ‪ ،‬در اﺑﺘ ﺪاﺋﻰ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﻜﻞ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﺼ ﻮرت ﺟﻤ ﻊ ﻣ ﺎدر و ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﮔﺴ ﺘﺮش ﺧ ﻮد از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻞ‪ ،‬و ﻳﺎ ﻳﻜﻰ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ه ﺎى ﻣﺸ ﺎﺑﻪ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗ ﺪرﻳﺞ‬
‫ﺟﻤ ﻊ ه ﺎى ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ ﻳﻌﻨ ﻰ آ ﻼن ه ﺎ‪ ،‬ﻃﻮاﻳ ﻒ و ﻗﺒﺎﻳ ﻞ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردﻩ‬
‫اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ‪ ،‬ﭘ ﻴﺶ از ﺁﻧﻜ ﻪ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻧﻘ ﻼب ﭘ ﺪر ﺳ ﺎﻻرى در‬
‫در ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﺷﺶ هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣﺎهﻴ ﺖ دادﻩ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻬ ﺎى ﻣﺮداﻧ ﻪ‬
‫ﺑﺮ روى ﺧﻮد ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬هﻤﮕﻰ ﺑ ﻪ اﺳ ﻢ ﺟ ﺪ ﻣ ﺎدرى ﺧ ﻮد ﻳﻌﻨ ﻰ ﻳﻜ ﻰ از‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺎدراﻧﻰ آﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورﻧﺪﻩ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﻧﺎﻣﮕﺬارى ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﻰ ﺷ ﻚ در ﻣ ﻮرد ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋﺮﺑ ﻰ ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﻔﺼﻞ راﺑﺮﺗﺴﻮن اﺳﻤﻴﺖ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ ١٩‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ آ ﻪ‬

‫∗‬
‫‪Clans‬‬
 ‫‪٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ اآﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﻧﺎﻣﻬ ﺎى ﻣﺮداﻧ ﻪ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ‪ ،‬وﻟ ﻰ در دوراﻧﻬ ﺎى ﺑﺴ ﻴﺎر ﻗ ﺪﻳﻢ آ ﻪ‬
‫ﻣﺎدر ﺗﺒﺎر ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺪ ﻣﺎدرﻳﺸﺎن ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘ ﺲ‬
‫از ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ اﺳ ﺎﻣﻰ ﺧ ﻮد را ﺗﻐﻴﻴ ﺮ دادﻩ و‬
‫ﻧﺎﻣﻬﺎى ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺮ روى ﺧﻮد ﮔﺬاردﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن اﻗ ﻮام ﺳ ﺎﻣﯽ ﻣﻌﻤ ﻮل ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺷ ﻬﺮ را ﻣ ﺎدر‬
‫ﺳ ﺎآﻨﻴﻦ ﺁن ﻣﻴﻨﺎﻣﻴﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﺴ ﻴﺎرى از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻨ ﺎم ﺧ ﺪاﻳﺎن زن ﻳ ﺎ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ‬
‫هﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻧﺎﻣﮕﺬارى ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن َال ﻻت ﻳﺎ هﺪﻳﮥ ﻣَﻨ ﺎت ‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻩ آﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺷﺪن ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم‬
‫ﻣﺮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳ ﻤﻴﺖ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﺋﻰ از اﻳ ﻦ ﻗﻠ ﺐ ﻧﺎﻣﻬ ﺎ را ﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ اﻳﻨﻜ ﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻣ ﺜﻼ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨ ﺪ آ ﻪ َﺗﻐِﻠ ﺐ‬
‫ﭘﺴﺮ واﺋﻴﻞ اﺳﺖ ) َﺗﻐِﻠﺐ و َﺑﻜﺮ ﻧﺎﻣﻬ ﺎى ﻗﺒ ﺎﻳﻠﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ از اﺧ ﻼف ﺟ ﺪ‬
‫ﺧﻮد واﺋﻴﻞ ﺑﻮدﻧ ﺪ(‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ از ﻣ ﺘﻦ اﺷ ﻌﺎر ﺷ ﻌﺮاﻳﻰ آ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از اﻳ ﻦ‬
‫اﺧﺘﺮاﻋ ﺎت اﺳ ﺎﻃﻴﺮى ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ﻣﻴﺰﻳﺴ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﻣﻴﺎﻳ ﺪ آ ﻪ اﺳﺎﺳ ﺎ‬
‫َﺗﻐِﻠﺐ ﻧﺎم دﺧﺘﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ َﺗﻐِﻠ ﺐ ﭘﺴ ﺮ واﺋﻴ ﻞ‬
‫ﺑﻮدﻩ ‪ ،‬در اﺻﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آ ﻪ َﺗﻐِﻠ ﺐ دﺧﺘ ﺮ واﺋﻴ ﻞ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ آ ﻪ در دوران اﺳ ﺎﻃﻴﺮى ﻋ ﺮب آ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫دوران اﺳﺎﻃﻴﺮى ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬دوران ﮔﺬار ﺑﻪ ﭘﺪرﺳﺎﻻرﻳﺴﺖ ‪ ،‬ﻣﺮدان ﺳ ﻌﻰ‬
‫ﻣﻰ آﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧ ﻪ ه ﺎى ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻧ ﺎم ه ﺎى اﺟ ﺪاد زن را ﺑﺼ ﻮرت ﻧ ﺎم‬
 ‫‪٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫هﺎى ﻣﺮداﻧﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دهﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮاى اﻳﻨﻜ ﺎر داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎى ﻗﻼﺑ ﻰ ﺟﻌ ﻞ ﻣ ﻰ‬
‫آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ اﻣﺮ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع آﻪ ﻣﺜﻼ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻓﻼن‬
‫ﺑ ﺮادر ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﻬﻤ ﺎن اﺳ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﺻ ﺎدق اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻬ ﻴﭻ‬
‫وﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻰ ﻣ ﺮد ﺑ ﻮدن اﻳ ﻦ دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﺒ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در اﺻ ﻞ اﻳ ﻦ دو‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زن ﺑ ﻮدﻩ و ﺧ ﻮاهﺮان ه ﻢ ﺑﺸ ﻤﺎر ﻣ ﯽ رﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ ﺧﻠ ﻂ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ وﻗﺘﻰ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺎ هﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬راﻳﺞ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫آ ﻪ ﻣ ﻰ ﮔﻔﺘ ﻪ اﻧ ﺪ دوﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﺰﺑ ﻮر از اﻳ ﻦ ﭘ ﺲ ﺑ ﺮادر هﻤﺪﻳﮕﺮﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ‬
‫آﻠﻤ ﻪ ﺑ ﺮادر در زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ ﻣﻌﻨ ﺎى ﺑﺴ ﻴﺎر ﮔ ﻞ و ﮔﺸ ﺎدى دارد‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻨﺼﻮرت آﻪ ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﺮادرى ﻧﻪ ﺑﺮادرى ﺧ ﻮﻧﻰ‬
‫ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺮادرى ﺳﻴﺎﺳ ﻰ و ﻧﻈ ﺎﻣﻰ اﺳ ﺖ و ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر از هﻤ ﻴﻦ‬
‫اﻏﺘﺸﺎش ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺬﮐﺮ ﺟﻠﻮﻩ دادن اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻨﻔﻊ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارﯼ و ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻗﺒﺎﻳﻞ َﺗﻐِﻠﺐ و ﺑﻜ ﺮ ﻧﻴ ﺰ راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ اﻳ ﻦ دو‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺮادر هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﺳﻨﺎد ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ ﺑﻤ ﺎ ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ آ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫‪١٩‬‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮاهﺮ هﻢ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻰ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﻧﻤﻴ ﺪاﻧﻴﻢ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ و ﻳ ﺎ ﺑﻬ ﺮ دﻟﻴﻠ ﻰ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪ آﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﻧﺚ هﻤﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋ ﺮب را ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻣ ﺬآﺮ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ دهﻨ ﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮوﺳﺖ آﻪ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ هﻨﻮز هﻢ ﻗﺒﺎﻳﻞ زﻳﺎدى وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم اﺟ ﺪاد ﻣﺎدرﻳﺸ ﺎن ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ دﻳﮕ ﺮ ﻳ ﻚ دﻟﻴ ﻞ اﻧﻜ ﺎر‬
 ‫‪٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺮ ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﺑﻮدن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا اﮔﺮ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ادﻋ ﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋﺮﺑ ﯽ‪ ،‬ﺁﻧﻄ ﻮر ﮐ ﻪ ﺷ ﺠﺮﻩ ﻧﺎﻣ ﻪ ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺳﻌﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ‪ ،‬از اﺑﺘ ﺪاﯼ اﻣ ﺮ ﻣﺮداﻧ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ‬
‫اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺎ ﻧﺎم زﻧﺎﻧﻪ از ﮐﺠﺎ وارد ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻴﻢ ﮐ ﻪ‬
‫در دوراﻧﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب هﻤﮕﯽ ﻧﺎم زﻧﺎﻧ ﻪ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ و ﭘ ﺲ از ﺁﻧﮑ ﻪ ﻧ ﺎم‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮداﻧﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺮ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ از ﺁﻧﻬﺎ از اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣﺼ ﻮن‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ و ﺑﻬﻤﺎن ﺷﮑﻞ اوﻟﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﮥ اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬دو ﺷ ﺎﺧﻪ ﺑ ﺰرگ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ " ُﻣ ﺪار" ﺑﻨ ﺎم ه ﺎى‬
‫ﺧﻨ ِﺪف" ∗ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﺧِﻨ ﺪِف ز ِ‬
‫ن "َاﻟﻴ ﺎس"‪ ،‬ﻧ ﻮۀ‬ ‫" َﻗﻴﺲ" و " ِ‬
‫ﺧﻨ ِﺪف" ﻳ ﻚ ﻧﻌ ﺮﻩ ﺟﻨﮕ ﻰ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫ﻋﻪ"" ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪" .‬ﻳ ﺎﻻ ِ‬
‫دﺧﺘﺮى " ُﻗﻀﺎ َ‬
‫‪٢٠‬‬
‫اﺳﺖ آﻪ در ﺟﻨﮓ هﺎ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻰ زدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺑﻦ هﺸ ﺎم‪ ٢١‬اﺳ ﻢ ﻣﺸ ﺘﺮك ﻗﺒﺎﻳ ﻞ "اوس"‬
‫و "ﺧَﺰرَج"‪" ،‬ﺑﻨ ﻰ َﻗﻴﻠ ﻪ"∗ ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ او ﻧﻴ ﺰ از اﺧ ﻼف " ُﻗﻀ ﺎ َ‬
‫ﻋﻪ" ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟ َﺪﻳﻠ ﻪ"‬
‫ﻃ ّﻴ ﯽ(‪" *،‬اﺑ ﯽ ُ‬
‫ﻃ ﻰ" ) َ‬
‫ﻧ ﺎم ﻳﻜ ﻰ از ﺷ ﺎﺧﻪ ه ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ " َّ‬
‫ﺟ َﺪﻳﻠﻪ آﻪ ﻧﺎم ﻳ ﻚ زن اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ ﺑﻌ ﺪا‪ ٢٢‬در ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺮد‬
‫ﻳﻌﻨﻰ دﺧﺘﺮ ُ‬
‫ﺟ َﺪﻳﻠﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ه ﺎى ﺑﻴﺸ ﺘﺮى را ﻣﻴﺘ ﻮان‬
‫ﺳﺎﻻرى ﺑﻪ ﭘﺴﺮان ُ‬
‫در اﺑﻦ ُدرَﻳﺪ ‪ ،‬آﺘﺎب اﻻُﺳﺘﻜﺎك ‪ ،‬اﺑﻦ ﻗ َﺘﻴﺒﻪ ‪ ،‬آﺘﺎب َاﻟﻤﻌﺎرﻳﻒ و ‪ ....‬ﭘﻴ ﺪا‬
‫‪٢٣‬‬
‫آﺮد‪.‬‬

‫∗‬ ‫∗‬ ‫∗‬

‫‪Khindif‬‬ ‫‪Bani Caila‬‬ ‫‪*Tayyi‬‬ ‫‪Noldeke‬‬
 ‫‪٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕ ﺮى آ ﻪ "ﻧﻮﻟﺪِآ ﻪ"* ﻣ ﯽ ﺁورد و از ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﺑ ﻮدن‬
‫ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺣﮑﺎﻳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬اﻳﻨﺴ ﺖ آ ﻪ اﺳ ﺎﻣﻰ ﺟﻤ ﻊ در‬
‫زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ هﻤﻴﺸ ﻪ ﻣﻮﻧ ﺚ اﻧ ﺪ و دﺳ ﺘﻮر زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ ﻧﻴ ﺰ واﺣ ﺪهﺎى‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اى را آﻪ ﺑﺎ اﺳﻢ ﺟﻤﻊ ﺧﻄﺎب ﻣﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺑﺼ ﻮرت ﻣﻮﻧ ﺚ در ﻧﻈ ﺮ‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻬ ﺎﻳﻰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗَﻐِﻠ ﺐ ﻳ ﺎ َﺗﻤ ﻴﻢ آ ﻪ ﻧﺎﻣﻬ ﺎى ﻗﺒﺎﻳ ﻞ هﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺷﻜﻞ ﻣﻮﻧﺚ و ﻳﺎ ﻣﺬآﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ‪ ،‬هﻤﻴﺸ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻓﻌﻞ هﺎى ﻣﻮﻧﺚ ﻣ ﻰ ﺁﻳﻨ ﺪ و ﺑﺠ ﺎى ﺁﻧﻬ ﺎ از ﺿ ﻤﻴﺮ ﻣﻔ ﺮد ﻣﻮﻧ ﺚ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺮاﻣﺮى ﻧﻴﺰ ﺑﻨﻈﺮ "ﻧﻮﻟﺪِآﻪ" ﺧﻮد ﺑ ﺮاى اﻃﻤﻴﻨ ﺎن‬
‫از اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب در ﮔﺬﺷﺘﻪ هﻤﮕﻰ ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﺑ ﻮدﻩ و ﻧ ﺎم ﺧ ﻮد را از‬
‫‪٢٥‬‬
‫اﺟﺪاد ﻣﺎدرﻳﺸﺎن ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ آﺎﻓﻰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻻﻳﻞ دﻳﮕﺮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد از اﻳﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪:‬‬
‫در ﻋﺮﺑﻰ آﻠﻤﻪ "اُم" ﺑﻤﻌﻨﺎى ﻣﺎدر و آﻠﻤﻪ "اُﻣﺖ" از ﻳﻚ رﻳﺸ ﻪ‬
‫ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎدل اﻳﻦ آﻠﻤﻪ در زﺑﺎن هﺒﺮو "اِم" اﺳﺖ آﻪ ﻣﻌﻨﺎى دﻳﮕﺮ ﺁن‬
‫‪٢٦‬‬
‫در اﻳﻦ زﺑﺎن‪ ،‬ﻧﮋاد‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﻳﺎ ﮔﺮوﻩ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﺒﺎر ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣ ﻢ ﺑ ﺮاى ﮔﺮوهﻬ ﺎى ه ﻢ‬
‫هﻤﻴﻨﻄ ﻮر در ﻋﺮﺑ ﻰ و هﺒ ﺮو آﻠﻤ ﻪ َر ِ‬
‫ﺗﺒﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻜﺎر ﻣﻴﺮود‪ ،‬و آﻠﻤ ﻪ " َﺑﻄ ﻦ" ﻳ ﺎ ﺷ ﻜﻢ ‪ ،‬ﺷ ﻜ ِﻢ ﻣ ﺎدر ‪ ،‬در زﺑ ﺎن‬
‫‪٢٧‬‬
‫ﻋﺮﺑﻰ ‪ ،‬ﺑﺮاى آﻼن ﻧﻴﺰ ﺑﻜﺎر ﻣﻰ رود‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺑﺎ آﺸﻒ آﺸﺎورزى در آﻢ و ﺑ ﻴﺶ ‪ ٨‬ه ﺰار‬
‫ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪى وارد ﻋﺼﺮ ﻧﻮﻳﻨﻰ ﻣﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪،‬‬
 ‫‪٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻧﻔ ﻮذ و اﺣ ﺘﺮام زﻧ ﺎن∗ ﮐ ﻪ ﮐﻨﺘ ﺮل ﮐﺸ ﺎورزﯼ‪ ،‬ﻋﻠ ﻮم و ﺻ ﻨﺎﻳﻊ‬

‫دﺳﺘﯽ∗ را در دﺳﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬درﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد ﻣﻴﺮﺳﺪ و اهﻤﻴﺘ ﯽ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ ﺑ ﻴﺶ از ﻣ ﺮدان ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ ﻣﺠﺴ ﻤﻪ ه ﺎى‬
‫ﻳ ﺎن زن ﻣ ﻮرد ﺳ ﺘﺎﻳﺶﺁﻧ ﺎن ﺑﻌﻨ ﻮان ﺧ ﺪا ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫دورﻩ ﻗ ﺪرت اﺳ ﺎﻃﻴﺮى ﺧ ﺪاﻳﺎن زن و اﻟﻬﻪ هﺎ ﺑﻪ اوج ﺧﻮد ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫دﻻﻳ ﻞ ﺑ ﯽ ﺷ ﻤﺎرﯼ وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮۀ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن در‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺁن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ دورﻩ اﯼ را ﭘﺸ ﺖ ﺳ ﺮ ﮔ ﺬاردﻩ‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اوﻻ‪،‬در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺷ ﻤﺎﻟﯽ و ﺟﻨ ﻮﺑﯽ‪ ،‬در دورۀ اوج‬
‫ﺷﮑﻮﻓﺎﺋﯽ ﮐﺸﺎورزﯼ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎن زن ﮐﻪ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ هﻨ ﻮز ه ﻢ ﺑﻬﻤ ﺎن‬

‫∗ ﺑﺮاى ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮان از اﻟﻬﻪ ﻋﻴﻼﻣﻰ "آﻰ رى ﺷﺎ" )‪"(Kirisha‬ﻧﺎم ﺑﺮد آﻪ ﻗﺒﻞ از ورود ﺁرﻳﺎهﺎ ‪،‬‬
‫ﺑﻌﻨﻮان رب اﻟﻨﻮع ﻓﺮاواﻧﻰ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﻮدﻩ و ﭘﻴﻜﺮﻩ هﺎى او ﺑ ﻪ اﺷ ﻜﺎل ﻣﺨﺘﻠ ﻒ در ﻋ ﻴﻼم )ﺧ ﻮز‬
‫ﺳﺘﺎن ‪ ،‬ﻟﺮﺳﺘﺎن ‪ ،‬ﭘﺸﺖ آﻮﻩ و آﻮﻩ هﺎى ﺑﺨﺘﻴﺎرى ‪ ،‬ﺷ ﻮش ‪ ،‬اه ﻮاز و ﺧ ﺮم ﺁﺑ ﺎد آﻨ ﻮﻧﻰ ( ﭘﺮاآﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻩ ‪ .‬ﺁﺋﻴﻦ اﻳﻦ رب اﻟﻨﻮع ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﻧﺎﻧﺎﻳﻪ" ﺗﺎ ﻋﺼﺮ ﭘﺎرﺗﻬﺎ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ‪ .‬آﻠﻤﻪ ﻧﻨﻪ ﺑﻤﻌﻨﻰ ﻣﺎدر‬
‫در ﻣﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﻧﺎم هﻤﻴﻦ ﺧﺪاى زن اﺳﺖ آﻪ ﺗﺎآﻨﻮن ﺑﺮﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‬

‫∗ﻳﻜ ﻰ از ﻧ ﺎم ه ﺎى اﻳﺸ ﺘﺎر" ﺧ ﺪاى زن ﺑ ﺎﺑﻠﻰ‪ ،‬ﺧ ﺪاى ﺧ ﺪاﻳﺎن‪ ،‬آ ﻪ ﺑ ﺮ ﺟﻬ ﺎن ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ‪،‬‬
‫ﺧﺪاﺋﻰ آﻪ اﻧﺴ ﺎن را از ﮔ ﻞ ﺁﻓﺮﻳ ﺪ‪ ،‬آ ﻮزﻩ ﮔ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ اﻧﺴ ﺎن از ﮔ ﻞ در ﻣ ﺬاهﺐ‬
‫ﺳﺎﻣﻰ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﺳﻼم هﻴﭻ اﺻﺎﻟﺘﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﭙﻴﻪ ﺑﺮدارى ﻣﺤﺾ از هﻤﻴﻦ ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ آﻪ در ﺁن ﺧﺪاى زن ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻳﻜﺘﺎى ﻣﺮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪In Brefault Robert، the Mothers، a study of the origins of sentiments and‬‬
‫‪institutions. V. 3، p. 88.‬‬
‫∗‬
‫‪Al-Lat‬‬ ‫‪*Al-Ozza *Al-Manat‬‬
 ‫‪٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻧﺎﻣﻬﺎ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﻣ ﻮرد ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ‬
‫اﻳﻦ ﺧﺪاﻳﺎن "اَل ﻻت"∗‪" ،‬اَل ُ‬
‫ﻋﺰّﯼ"* و "اَل ﻣَﻨﺎت"* ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺰّﯼ ﺑﻘﻮل "اَل ﮐَﻨﺪﯼ" ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ و ﺧ ﺪاﯼ ﻣ ﺎﻩ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اَل ُ‬
‫اﺳﺖ ﮐ ﻪ ﻣﻌﺒ ﺪ اﺻ ﻠﯽ او ﮐﻌﺒ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﻗ ﺮﻳﺶ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫ﻋ ﺰّﯼ را‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر اﻧﺤﺼﺎرﯼ ﻋﻨﻮان "ﻋﺒ ﺪاﻟ ُﻌﺰّﯼ" ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ُ‬
‫‪٢٨‬‬
‫دارا ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎﻩ از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺳ ﻤﺒﻞ ه ﺎى ﻣ ﻮرد ﭘﺮﺳ ﺘﺶ‬
‫اﻗﻮام ﻣﺎدر ﺗﺒﺎر ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬و دﻻﻳ ﻞ زﻳ ﺎدى وﺟ ﻮد دارد آ ﻪ اﻋ ﺮاب و‬
‫اﻗﻮام ﺳﺎﻣﻰ ﻧﻴﺰ در ﮔﺬﺷﺘﮥ دور ﻣ ﺎﻩ ﭘﺮﺳ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد دﻟﻴ ﻞ‬
‫دﻳﮕ ﺮى ﺑ ﺮ ﺳ ﺎﺑﻘﻪ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬در واﻗ ﻊ ‪ ،‬ﺧ ﺪاى ﻣ ﺎﻩ‬
‫ﻋﺰّى" ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﺪاى ﺁﻧﻬﺎ و ﺣﺎﻣﻰ زﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ "اَل ُ‬
‫آﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى "ﻳﻜﺘﺎى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ" ﺑﻮدﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻰ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ دﻳﮕﺮ اﻟﻬﻪ هﺎى ﻣ ﺎﻩ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﺳ ﻪ‬
‫ﮔﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑﺎﺑ ﻞ‪" :‬اَﻧ ﻮ" ﺧ ﺪاى ﺑﻬﺸ ﺖ‪" ،‬اِﻧﻠﻴ ﻞ"‬
‫ﻋ ّﺰى ‪ ،‬ﻣَﻨ ﺎت‬
‫ﺧﺪاى ﺁب و هﻮا و ﻃﻮﻓﺎن و "ِاﺁ" ﺧﺪاى ﺧ ﺮد آ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ُ‬
‫و ﻻت هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻰ در ﻋ ﻴﻦ ﻳﮕ ﺎﻧﮕﻰ ‪ ،‬ﺳ ﻪ‬
‫ﮔﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
 ‫‪٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻰ ﺳ ﻪ ﮔﺎﻧ ﻪ را ﻣ ﺎ در ﻣﺠﺴ ﻤﻪ ه ﺎى ﻳ ﺎدﺑﻮد ﻓﻨﻴﻘ ﻰ و‬
‫اﻳ ﻦ ﻳﮕ ﺎﻧﮕ ِ‬
‫آﺎرﺗﺎژى هﻢ ﺑﺼﻮرت ﺳﻪ ﺳﺘﻮن‪ ،‬ﺳﻪ درﺧﺖ و ﮔﺎهﻰ ﻳ ﻚ ﺳ ﺘﻮن و ﺳ ﻪ‬
‫‪٢٩‬‬
‫درﺧﺖ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬در اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ﻳﻮﻧ ﺎﻧﻰ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺳ ﻪ ﮔﺎﻧ ﻪ‬
‫" ِزﺋ ﻮس"∗ ‪" ،‬ﭘﻠﻮﺗﻮﻧﻴ ﻚ"‪ ،‬و "ُاَﻟﻤ ﭗ" را دارﻳ ﻢ آ ﻪ هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر آ ﻪ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻜﻰ از وﻳﮋﻩ ﮔﻴﻬﺎى ﻋﺼﺮ ﻣﺎدر ﺗﺒ ﺎرى ﺳ ﻪ ﮔﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻳﻜ ﻰ از ﺁﻧﻬ ﺎ از ﺑﻘﻴ ﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨ ﺪ ﺗ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬آ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ‬
‫ﻋ ّﺰى در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫زﺋ ﻮس در ﻣﻴ ﺎن ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن و ُ‬
‫ﺗﺜﻠﻴ ﺖ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴ ﺰ ﺳ ﻨﺘﻰ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ از هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﻨﺖ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ آﻪ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴﺰ راﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻰ "اَل ﻻت" ﻳﻜ ﻰ از ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﺧ ﺪاﻳﺎن زن ﻋ ﺮب آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺳﻨﮓ ﺳﻔﻴﺪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﻪ اى ﻣﻮرد ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و‬
‫هﺮﺳﺎل دﺧﺘﺮ ﺑﺎآﺮﻩ ﺟﻮاﻧﻰ را در زﻳﺮ ﺁن ﺑﻌﻨﻮان هﺪﻳﻪ و ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ دﻓ ﻦ‬
‫ﻣ ﻰ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬درﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺷ ﻤﺎﻟﻰ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن ﻧﺒﻄﻴ ﻮن‪ ،‬در‬
‫دوران ﮔﺬار از ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﭘﺪر ﺳﺎﻻرﯼ‪ ،‬اﻟﻬ ﮥ ﺑ ﺎآﺮﻩ اى‬
‫ﺑﻮدﻩ آﻪ هﻤﭽﻮن ﻣﺮﻳﻢ ﺑ ﺎآﺮﻩ ‪ ،‬ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺧ ﻮد را ﻧﺰاﺋﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ آﻪ ﻧﺎم ﺁن "دُاﻟﺸَﺮا" و ﺧ ﺪاى ﺑ ﺰرگ ﻣ ﺮد اﻋ ﺮاب در ﺁن ﻣﻨﻄﻘ ﻪ‬
‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ه ﺮ ﺳ ﺎﻟﻪ در ﺟﺸ ﻦ ه ﺎى ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ "ﭘﺘ ﺮا" ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ‬
‫ﻣﺎدرش ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫∗‬
‫‪*Anu‬‬ ‫‪*Enlil‬‬ ‫‪*Ea‬‬ ‫‪Zeus‬‬ ‫‪*Plotonic‬‬ ‫‪*Olampia‬‬
 ‫‪٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﮕﻰ ﺧﺪاﻳﺎن ﻋﺮب ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻤﺘﺎﻳ ﺎن ﺑ ﺎﺑﻠﻰ و‬
‫ﻳﻮﻧﺎﻧﻰ ﺷﺎن ‪ ،‬و ﭼﻪ ﻋﻼﺋ ﻢ ﻣﺸ ﺎﺑﻪ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬هﻤﮕ ﻰ ﻧﺸ ﺎن از وﺟ ﻮد ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب و ﻃﻰ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁن ﺑﺴﻮى ﻧﻈ ﺎم ﺑﻌ ﺪى‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ در ﻳﻮﻧﺎن‪ ،‬در اﺷ ﻌﺎر‬
‫اﺳ ﺎﻃﻴﺮى ه ﻮﻣﺮ‪ ،∗،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻤ ﮥ اﺷ ﻌﺎر اﺳ ﺎﻃﻴﺮﯼ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ‬
‫دوران ﮔﺬار ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫آﻪ در ﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ ﮔ ﺬار ﺑﻌﻀ ﻰ از اﻟﻬ ﻪ ه ﺎ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻣ ﺮد ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل هﻨ ﻮز ﺷ ﻜﻞ ﺳ ﻪ ﮔﺎﻧ ﻪ اى را آ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎرى‬
‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺣﻔﻆ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ زﺋ ﻮس ﺑ ﺎ آﺸ ﺘﻦ ﺧ ﻮاهﺮ‬
‫ﺧﻮد "هِﺮا" ∗‪ ،‬ﺗﺎج ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺮواﺋﻰ را از ﺳ ﺮ او ﻣ ﻰ رﺑﺎﻳ ﺪ و ﺧ ﻮد ﺑﺠ ﺎى‬
‫او ﻣﻰ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬و" َﻣﺮدوك"* ﺧﺪاى ﻣﺮدﯼ آﻪ "ِاﻧﻠﻴﻞ" را ﻣ ﻰ آﺸ ﺪ ﻧﻴ ﺰ‪،‬‬
‫ﺑ ﺎ اﻳﻨﻜ ﺎر ﺟ ﺎى ﺧ ﺪاﻳﺎن زن را ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد و ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاى ﺷ ﻬﺮ ﺑﺎﺑ ﻞ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺬار ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﻋﺮﺑ ﻰ ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‬
‫زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻳﻚ رواﻳﺖ ﻳﻜ ﻰ از ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺳ ﻪ ﮔﺎﻧ ﻪ زن ‪" ،‬اَل‬
‫ﻻت" ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻨﺴﻴﺖ دادﻩ ﺑﻪ "اﷲ " ‪ ،‬ﺧﺪاى ﻣﺮد ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد آﻪ‬

‫∗‪ -‬هﻮﻣﺮ ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺎﻃﻴﺮى ﻳﻮﻧﺎن آﻪ در ﻧﻴﻤﻪ دوم ﻗﺮن هﺸﺘﻢ ق ‪ .‬م ‪ .‬ﻣ ﻰ زﻳﺴ ﺘﻪ و در دو ﻣﻨﻈﻮﻣ ﻪ‬
‫ﻣﻌ ﺮوف ﺧ ﻮد اودﻳﺴ ﻪ و اﻳﻠﻴ ﺎد ﺗ ﺎرﻳﺦ اﺳ ﺎﻃﻴﺮى ﻳﻮﻧ ﺎن را در ﺳ ﺪﻩ ه ﺎى ‪ ١۶‬ﺗ ﺎ ‪ ١١‬ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد‬
‫ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫∗‬
‫‪Hera‬‬ ‫‪* Marduk‬‬
 ‫‪٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ "ﺣﻨﻔﺎ" و ﺑﻌﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻌﻨﻮان ﺧﺪاى واﺣﺪ اﻧﺘﺨ ﺎب ﺷ ﺪﻩ‬
‫‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎن زن را آﻪ هﻤﺎن ﺑﺖ هﺎى ﻋﺮب ﺑﻮدﻧﺪ از ﻣﻴﺎن ﺑﺮﻣﻴﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺤﮑﻢ ﺿﺮورت‪ ،‬هﻤﺎن ﻣﺴ ﻴﺮى را دﻧﺒ ﺎل ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ آ ﻪ در ﻧﻘ ﺎط‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاردن ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى ﻃﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﺳﺎﻃﻴﺮ دﻳﮕﺮى آﻪ ﺑﯽ ﺷﮏ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ دﺳ ﺖ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣ ﺮد‬
‫ن ﻋ ﺮب‪ ،‬دﺧﺘ ﺮان اﷲ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺳﺎﻻر ﻋﺮب ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﺧﺪاى ز ِ‬
‫اﷲ ﺑﺮﺁﻧﻬ ﺎ ﺳ ﺮورى داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣ ﺎل در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ و ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﻋﺮب ‪ ،‬ﺗﻔﺎﺳ ﻴﺮ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﻰ از ﺧ ﺪاﻳﺎن زن و ﻣ ﺮد و ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺁﻧ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻳ ﻚ دﻳﮕ ﺮ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ه ﺮ ﻳ ﮏ ﺗﻌ ﺎدل ﻗ ﻮاى ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣﻴ ﺎن دو‬
‫ﻧﻈﺎم ﺟﻨﺴﻰ در ﻧﻘﺎط و زﻣﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آ ﻪ در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺎدر‬
‫ﺗﺒﺎر ﺑﻪ ﻣﺎﻩ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻞ ﺧﺪاﻳﺎن ﻧﻈﺎم ﻣﺮد ﺳﺎﻻر ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺪاﻳﺎن آﻪ در اﺑﺘﺪا از ﺧﺪا ﻳ ﺎن ﻣﺤﻠ ﻰ و آ ﻢ اهﻤﻴ ﺖ و‬
‫اﻏﻠ ﺐ ﻣﻨﺘﺴ ﺐ ﺑ ﻪ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت ﻣﻨﻔ ﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ آ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺮد‬
‫ﺳ ﺎﻻرى ﻣﺴ ﻠﻂ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺸ ﺎن در ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑ ﺎﻻ ﻣﻴ ﺮود و‬
‫ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت ﻣﺜﺒ ﺖ ﺧ ﺪاﻳﺎن زن را ﺑﺨ ﻮد اﺧﺘﺼ ﺎص ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ى ﻣﺮ ِد ﺷ ﻬﺮ ﺑﺎﺑ ﻞ آ ﻪ هﻤ ﻮراﺑﻰ در ﺁﻏ ﺎز ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ اش از‬
‫ﻣﺮدوك ﺧﺪا ِ‬
‫او ﻧﺎم ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
 ‫‪٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در ﻣﺼ ﺮ ﻧﻴ ﺰ در ‪ ١۴٠٠‬ق‪ .‬م ‪ ،‬ﺁﻣﻨ ﻮﻓﻴﺲ ﭼﻬ ﺎرم‪ ،‬ﻓﺮﻋ ﻮن‬
‫ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻰ آﻮﺷﺪ ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻳﻜﺘﺎ ﭘﺮﺳﺘﻰ را آ ﻪ در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ وﻳ ﮋﻩ‬
‫ﻧﻈﺎم ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻈ ﺎم ﭼﻨ ﺪ ﺧ ﺪاﺋﻰ آ ﻪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ‬
‫از دوران ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎرى ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ "ﺁﺗ ﻦ" را آ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﻰ ﺁن ﺧﺪاى ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﻨ ﺎم ﺧ ﺪاى ﻳﮕﺎﻧ ﻪ ﻣ ﻮرد‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ و ﻧﺎم ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ "ﺁﺧﻦ ﺁﺗﻦ" ﺑﺮﻣ ﻰ ﮔﺮداﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در آﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤﻰ ﺷﻮد و در اﺛﺮ ﺷ ﻮرش آﺎهﻨ ﺎن ﺗﻼﺷ ﺶ‬
‫‪٣٠‬‬
‫ﻧﺎآﺎم ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋ ﺮب ﻧﻴ ﺰ در دوران ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرﯼ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻧﻈﺎﻣ ﺎت‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ‪ ،‬از اهﻤﻴ ﺖ آﻤﺘ ﺮى از ﺧ ﺪاﻳﺎن زن‬
‫)ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺎﻩ( ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﻮر ﺗﻨﺪ و زﻳﺎن ﺑﺨﺶ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‬
‫ﻣﻀﺮ و زﻳﺎن ﺑﺨﺶ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬هﻤﻪ اﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﻧﺸ ﺎن ﺗﻐﻴﻴ ﺮ و ﺗﺤ ﻮﻻﺗﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫آﻪ در روى ﮐﺮﻩ ﺧﺎﮎ در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ‪ ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎى زﻣ ﺎﻧﻰ و در‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺤﻮل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺪر ﺳﺎﻻر‪ ،‬در ﺣﺎل وﻗﻮع ﺑﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻰ دﻳﮕﺮ از ﺷﻮاهﺪ وﺟﻮد ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ آﻌﺒﻪ آﻪ ازدﻳﺮﺑﺎز‪ ،‬ﻣﺮآﺰى ﺑﺮاى ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪاﻳﺎن ﻋ ﺮب‬
‫و ﻳﻜﻰ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻣﺎآﻦ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻗﺪﻳﻢ اﻻﻳﺎم ﺗﻮﺳ ﻂ‬
 ‫‪٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﻴﺒﻰ"‬
‫آﺎهﻨﺎن زن ادارﻩ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻣﻜﻪ را "ﺑﻨﻰ َ‬
‫ﻋ ّﺰى"( ﻣﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ "ﭘﺴﺮان ﭘﻴﺮ زن" )ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺴﺮان " ُ‬
‫ﻰ اﻋ ﺮاب‪،‬‬
‫ﻧﻘﻞ اﺳﺖ آﻪ اﺑ ﺮاهﻴﻢ ﺟ ﺪ اوﻟﻴ ﻪ و اﻓﺴ ﺎﻧﻪ اى‪ -‬ﻣ ﺬهﺒ ِ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ آﻌﺒﻪ را ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﺁﻧﺮا از ﻳﻚ زن آﻬﻦ ﺳﺎل ﺧﺮﻳﺪ‪ .‬ﻣﻜﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺼﻮرت ﺑﻌﺪى ﺧﻮد درﺁﻳﺪ ﻣﺤﻞ ﺳﻨﮓ ﭼﻬ ﺎرﮔﻮش ﺑﺰرﮔ ﻰ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﻌﻨﻮان ﺧﺪا ﻣﻴﭙﺮﺳﺘﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﻨﮕﻬﺎ دو ﻋﺪد‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻰ ﻳﻚ ﺳﻨﮓ ﺳﻴﺎﻩ آﻪ ُه َﺒﻞ∗ ﺧﺪاى ﻣﺮد و دﻳﮕﺮى ﺳﻔﻴﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﻋ ّﺰى ﻣﺎدر ُه َﺒﻞ ﺑﻮدﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ُ‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ‪ ،‬ﺳ ﻨﮓ ﺳ ﻔﻴﺪ آ ﻪ ﺧ ﺪاى زن در هﻴﺌ ﺖ وﻳ ﮋة‬
‫ﺁن ﻇﺎهﺮ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ از اهﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮى ﺑﺮﺧﻮر دار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ‬
‫آﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﺮدﺳﺎﻻرى ﺣﺎآﻢ ﻣﻰ ﺷﻮد اهﻤﻴﺖ ﺳﻨﮓ ﺳ ﻴﺎﻩ آ ﻪ ﺧ ﺪاى ﻣ ﺮد‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻰ رود‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﺳﻴﺎﻩ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ هﻤ ﺎن ﺣﺠ ﺮ‬
‫اﻻﺳﻮد اﺳﺖ آﻪ زﻳﺎرت آﻨﻨﺪﮔﺎن آﻌﺒﻪ در ﻃ ﻮاف ﺁن دﺳ ﺖ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫ﺁن ﻣﻰ ﻣﺎﻟﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋ ّﺰى و‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬در زﻣﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮﻳﺶ در آﻌﺒ ﻪ دو ﺧ ﺪاى ُ‬
‫ُه َﺒ ﻞ را داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ آ ﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎﻳﺸ ﺎن از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻧﻌ ﺮﻩ ﺟﻨﮕ ﻰ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﺮدﻩ و ﻧﺎم ﺁﻧﺎﻧﺮا ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻰ زدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜ ﻰ دﻳﮕ ﺮ از ﻣﺸ ﺎﺑﻬﺎت اﺳ ﺎﻃﻴﺮى ﻋﺮﺑ ﻰ ﺑ ﺎ اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ﻣ ﺎدر‬
‫ﺗﺒﺎرى ﻣﻠﻞ دﻳﮕﺮ‪ ،‬وﺟﻮد ﺁب در آﻨﺎر ﻳ ﻚ ﺳ ﻨﮓ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان‬

‫∗‬
‫‪Hobal‬‬
 ‫‪٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧ ﺪاى زن ﻣ ﻮرد ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ در ﻣﻌﺎﺑ ﺪ‬
‫ﻳﻮﻧﺎﻧﻰ ﻧﻴﺰ اﻳﻨﻄﻮر راﻳﺞ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ در آﻨﺎر ﺳﻨﮕﻰ آﻪ ﺳﻤﺒﻞ ﺧ ﺪاى‬
‫زن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻳﻚ ﭼﺸﻤﻪ ﺁب وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ٣١.‬ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ در آﻨ ﺎر‬
‫ﺳﻨﮓ ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد ﻧﻴﺰ از دﻳﺮ ﺑﺎز ﭼﺸﻤﻪ ﺁب زﻣﺰم ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫وﺟﻮد ﭘﺎدﺷﺎهﺎن زن در ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن آ ﻪ در دوران ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﻣﻴﻼد ﺑﺮ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮد ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻰ آﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻳﮕ ﺮى از وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى در ﮔﺬﺷﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻄ ﺮ ﻣﻠﻜ ﻪ‬
‫از ﺟﻤﻠ ﻪ اﻳ ﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳ ﺎن زن‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ‪ ،‬ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺮواى ِﻗ َ‬
‫"زَﺑﻴ ِﺒﻪ"∗ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺁﺷ ﻮرى " َﺗﻐَﻠ ﺲ ﭘﻴﻠ ﻪ‬
‫ِﺳِﺮ"* )‪ ٧٢٧-٧٢٢‬ق‪ .‬م‪ (.‬ﺧﺮاج ﻣﻴﺪادﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻮدﻩ آﻪ او ("‬ ‫دﻳﮕ ﺮى ﻣﻠﻜ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﻣﻮﺳ ﻮم ﺑ ﻪ "ﺳﻤﺴ ﻰ‬
‫ق‪ .‬م‪ ( .‬زﻧﺪﮔﻰ ‪-722‬ون دوم" )‪705‬ﻧﻴﺰ در زﻣﺎن "ﺳﺎراگ‬
‫‪.‬ﻣﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ‬
‫ـﻪ از‬
‫ـﻮد دارد آـ‬
‫ـﺘﻪ وﺟـ‬
‫ﺁﺛﺎر دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ از ﮔﺬﺷـ‬
‫ـﺘﻪ‪ ،‬و‬
‫ـﺎن در ﮔﺬﺷـ‬
‫ـﺎﱃ ﺁﻧـ‬
‫ـﺘﻘﻼل ﻣـ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺎﻻى زﻧﺎن و اﺳـ‬
‫‪.‬وﺟﻮد ﻧﻈﺎم ﻣﺎدر ﺗﺒﺎرى در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻰ آﻨﺪ‬

‫از ﺟﻤﻠ ﮥ اﻳ ﻦ ﺁﺛ ﺎر ﻳﻜ ﻰ از دﺳ ﺖ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎى ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ از‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ آ ﻪ در ﺁن از زﻧ ﻰ ﺑﻨ ﺎم "اﺑ ﻰ َرﺻ ﺎد"* ﺻ ﺤﺒﺖ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‬
‫آﻪ داراى ﺁراﻣﮕﺎﻩ و ﺑﺮﺟﻰ ﻣﺨﺼﻮص ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ هﺮﭼﻨ ﺪ‬

‫∗‬
‫‪Zabibe‬‬ ‫‪*Taghlathpileser‬‬
‫∗‬ ‫∗‬
‫‪Samsi‬‬ ‫‪Abirathad‬‬ ‫‪*Qaryat Al -Faw‬‬ ‫‪*Khalhamad‬‬
 ‫‪٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺎ آﻤﻚ ﺷﻮهﺮ و ﭘﺴﺮش‪ ،‬وﻟﻰ در اﺳﺎس از ﻣﺤﻞ در ﺁﻣﺪ و ﺛﺮوت ﺧ ﻮد‬
‫او ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ در " َﻗﺮﻳﺎت َال ﻓﺎ"* "در ﺷﻤﺎل " َﻧﺠﺮان" ﺑﻮدﻩ آ ﻪ‬
‫در ﺁن زﻧ ﻰ ﻣﺤﺮاﺑ ﻰ را ﺑ ﻪ ﻣﻌﺒ ﺪى هﺪﻳ ﻪ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ و ﻧ ﺎم او ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﻳ ﺎدﺑﻮد ﺑ ﺮ روى ﺳ ﻨﮓ ﺁن ﺣ ﻚ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ از ﻧﻔ ﻮذ و ﭘﺮﺳ ﺘﻴﮋ‬
‫‪٣٣‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ وى ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺤ َﻤﺪ "*‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ دراﻳﻦ دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎ اززن دﻳﮕﺮى ﺑﻨﺎم "ﺧَﻠ َ‬
‫ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﺧﺎﻧﻪ اى ﺑﻮدﻩ آﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎ ازﻣﺤﻞ درﺁﻣﺪ ﺧ ﻮد‬
‫‪٣٤‬‬
‫وى ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﺠ ﺎ دو ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﺮاى ﻣ ﺎ ﺑﻄ ﻮر آﺎﻣ ﻞ روﺷ ﻦ ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﺮدد‪ :‬اول اﻳﻨﻜﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر ﻣﺤﻤﺪ در ﻳﻚ ﻧﻈﺎم‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ آ ﻪ در ﺁن زﻧ ﺎن ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑ ﺎﻻﺋﻰ‬
‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ‪ ،‬و دوم اﻳﻨﻜﻪ ﺁﻧﭽﻪ آﻪ اﺳ ﻼم در ﻣ ﻮرد وﺿ ﻌﻴﺖ ﭘﺴ ﺖ زﻧ ﺎن‬
‫در دوران ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺎز ﻣﻰ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻬﻴﭻ وﺟﻪ ﺻﺤﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫رواﺑﻂ ﺑﺮون ﻫﻤﺴﺮى‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫رواﺑﻂ ﺟﻨﺴ ﻰ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر در ﺗﻤ ﺎم ﻧﻘ ﺎط ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﺮون‬

‫هﻤﺴﺮى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ زﻧ ﺎن و ﻣ ﺮدان ه ﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ در ﺣﻜ ﻢ‬
 ‫‪٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧ ﻮاهﺮان و ﺑ ﺮادران ه ﻢ ﻣﺤﺴ ﻮب ﺷ ﺪﻩ و از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻣﺤ ﺎرم ﺟﻨﺴ ﻰ ه ﻢ‬
‫ﺑﺤﺴ ﺎب ﻣ ﻰ ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ازاﻳﻨ ﺮو‪ ،‬راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ در درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﺸ ﺪت‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻋﻀ ﺎى ه ﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ ﺟﻔ ﺖ ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫ﺧﻮد را از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮون هﻤﺴﺮ در ﻳﻤﻦ داﺳﺘﺎن "اﺑﻦ اﻟﻤﻘ ﺎوﻳﺮ" ﻣ ﻰ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ در ﺁن ﻣ ﺮدان ﻳ ﻚ ﺣ ﻰ ﺑﻬ ﻴﭻ وﺟ ﻪ از دﺳ ﺖ زﻧ ﺎن ﻏ ﺬا ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﺧﻮردﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﻜ ﻪ اﮔ ﺮ از ﮔﺮﺳ ﻨﮕﻰ و ﺗﺸ ﻨﮕﻰ ه ﻢ ﻣ ﻲ ﻣﺮدﻧ ﺪ هﺮﮔ ﺰ‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﺑﻮر را زﻳﺮ ﭘﺎ ﻧﻤﻰ ﮔﺬاردﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ ﻧﺨ ﻮردن ﻏ ﺬا از دﺳ ﺖ زﻧ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺖ ﻣﺸ ﺘﺮك ﺑﺴ ﻴﺎرى از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ در ﻧﻘ ﺎط ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ در ﺟﺰاﻳ ﺮ "ﺳﻮﺳ ﺎﻳﺘﯽ" و "ﺳ ﺎﻧﺪوﻳﭻ"∗ در‬
‫هﺎواﺋﯽ ﻧﻴﺰ هﻢ هﻤﻴﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺑﺮ ﻗﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ . ٣٦‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‬
‫آﻪ در اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭘﻴﻤﺎن زﻧﺎﺷﻮﺋﻰ ﺑﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺁﻏﺎز ﻣﻰ ﺷ ﺪﻩ ‪،‬‬
‫و از اﻳﻦ رو ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻋﻼﻣﺖ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ و زﻧﺎﺷ ﻮﺋﻰ‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﻣﻴﺎن دو ﺗﻦ ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻰ آ ﻪ زن و ﻣ ﺮدى از دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺁﺷ ﻨﺎ‬
‫ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‬
‫ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻرى آﻪ زن ﺑﺮاى زﻧ ﺪﮔﻰ ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﻣ ﺮد ﻣﻴﺮﻓﺘ ﻪ‪ ،‬در ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﻣﺤ ﻞ ﺳ ﻜﻮﻧﺖ زن ﻧﻘ ﻞ‬

‫∗در اﻳﻦ ﺟﺰاﻳﺮ ﺧﻮاهﺮان و ﺑﺮادران از ﺳﻨﻴﻦ ﭘﺎﺋﻴﻦ از ﻏﺬا ﺧﻮردن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻨﻊ ﻣﻴﺸﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٨۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﻜﺎن ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺟﺪاﺋﻰ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﻣ ﺮد ﺑﺎﻳ ﺪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زن را‬
‫ﺗﺮك ﻣﻰ آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ رﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬آﻮدآ ﺎن آ ﻪ‬
‫در ﻗﺒﻴﻠﻪ زن ﻧﺰد ﻣﺎدرﺷﺎن ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎدر ﺧ ﻮد ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎﯼ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ از دوران ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد ﺣ ﺎﮐﯽ از وﺟ ﻮد ﺗﺒ ﺎر‬
‫ﻣﺎدرﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﻌﻠ ﻖ ﮐﻮدﮐ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣ ﺎدر و ﻧﺎﻣﮕ ﺬارﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ﻧ ﺎم وﯼ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﻚ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ راﻳ ﺞ ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬در ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ آﺘﺒﺒ ﻪ ه ﺎ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﺋﻰ وﺟﻮد دارﻧﺪ آﻪ در ﺁﻧﻬﺎ از ﺗﻌﻠﻖ ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ ﻣﺎدرو زﻧﺪﮔﻰ‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﺷﻮهﺮ در ﺧﺎﻧﻪ هﻤﺴﺮ ز ِ‬
‫ن ﺧﻮد ﻳﺎد ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻮد ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮى در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﻧﺸ ﺎن اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ دﻳﮕ ﺮى از وﺟ ﻮد ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻋﺮﺑﻰ در ﮔﺬﺷﺘﻪ دور ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑ ﻪ‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺪوﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻣ ﻮارد‬
‫ﻣﺘﻌﺪدﯼ ﮐﻪ زن ﭘﺲ از ازدواج هﻤﭽﻨﺎن در ﻧﺰد ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد و ﻧﻪ دوﺳ ﺖ‬
‫ﻣﺮدش ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑﭽﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺑﻄﻮﻃﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ آﻪ زﻧﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ "ﺑﻨﯽ ُز َﺑﻴﺪ" ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻏﺮﻳﺒ ﻪ‬
‫ه ﺎ راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ ﺑﺮﻗ ﺮار ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت آ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮاى‬
‫دﻳﺪن زن ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﻣﻰ ﺁﻣﺪ و ﭘﺲ از ﻋﺸﻖ ﺑﺎزى ﺁﻧﺠﺎ را ﺗﺮك ﻣﻴﻨﻤ ﻮد‬
‫و ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎز ﻣ ﻰ ﮔﺸ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ آﻮدآ ﺎن ﺣﺎﺻ ﻞ از اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺆاﻧﺴ ﺖ‪ ،‬ﺗﺤ ﺖ ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ آﺎﻣ ﻞ زن و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ او ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﻪ‬
‫‪٣٩‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬زن هﺮﮔﺰ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد ﻧﻤﻴﺮﻓﺖ ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ از وﺟﻮد ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ ﺑﺮون هﻤﺴﺮى‬
 ‫‪٨۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺣﺘ ﻰ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد اﺳ ﻼم‪ ،‬ﻗ ﺮاردادى اﺳ ﺖ آ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻋﻤ ﺮ اول‬
‫ﺢ ﺑﻦ ﺣ ﺎرث" ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬در‬
‫ﺷ َﺮﻳ ِ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺎﺿﻰ ﻣﻌﺮوف آﻮﻓﻪ " ُ‬
‫ى ﺑﻦ َارﺗﺎ" ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد آ ﻪ هﻴﭽﮕ ﺎﻩ زﻧ ﺶ را از‬
‫ﻋﺪ ﱢ‬
‫اﻳﻦ ﻗﺮارداد " َ‬
‫‪٤٠‬‬
‫ﺧﺒﻜﺎن( ﺑﻴﺮون ﻧﺒﺮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺶ )اﺑﻦ َ‬
‫هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر‪ ،‬ﻃﺒ ﻖ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺁﻗ ﺎﻧﻰ‪ ،‬در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ زﻧ ﻰ آ ﻪ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺧ ﺰرَج "و ﺑ ﺎ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ در ﺧﺎﻧ ﻪ ﭘ ﺪرش زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ آ ﺮد در ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫"َ‬
‫ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ هﻨﮕﺎم راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣ ﺮد ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺮاى ﻣﻼﻗ ﺎت ﺑ ﻪ‬
‫‪٤١‬‬
‫ﻧﺰد وى ﻣﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﻧﻴﺰ از ﻗﺒﻴﻠﻪ "اوس" ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺟ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣ ﺎدرش‬
‫ﺳﻠﻤﺎ در ﻣﺪﻳﻨﻪ و در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺎدر ﺧﻮد "ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر" زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻴﻜﺮدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ج ﺳﻠﻤﺎ ﺑﺎ هﺎﺷﻢ‪ ،‬ﭘﺪرﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺮرات ﻣ ﺎدر‬
‫وﭼﻮن ازدوا ِ‬
‫ﺗﺒﺎرى اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭘﺪر ﺳﻠﻤﺎ "ﻋَﻤﺮو ﺑﻦ زﻳ ِﺪ ﺑﻦ ﻟَﺒﻴ ِﺪ ﺧَﺰرَﺟ ﯽ"‬
‫‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ازدواج‪ ،‬ﺑﺎ داﻣﺎد ﺧﻮد هﺎﺷﻢ ﻗﺮار ﮔﺬاردﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺳ ﻠﻤﺎ را‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم زاﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"و هﺎﺷ ﻢ ﻓﺮﻳﻔﺘ ﻪ او ﺷ ﺪ و ﺳ ﻠﻤﺎ را از ﭘ ﺪرش ﺧﻮاﺳ ﺘﮕﺎرﯼ ﮐ ﺮد و او را ﺑﺰﻧ ﯽ‬

‫‪٤٢‬‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﭘﺪر ﺳﻠﻤﺎ ﺷﺮط ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻮﻗﺖ ﺑﺎر ﻧﻬﺎدن ﻣﻴﺎن ﮐﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻜﻞ ﻏﺎﻟﺐ رواﺑﻂ ﻣﻮﺟﻮد‪،‬‬

‫ﻣﺮدﺳﺎﻻرى ﺑﻮد آﻪ در ﺁن زن ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺮد ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬وﺟ ﻮد‬
‫ﺷﻜﻞ ﻋﻜﺲ ﺁن ‪ ،‬آﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
 ٨٧ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________
‫ﺧ ﻮدى ﺧ ﻮد از رواج ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻈ ﺎﻣﻰ در ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑ ﻰ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ‬
.‫دور ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻰ آﻨﺪ‬

‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‬

1
-.Rodinson Maxime, Muhammad, in English. P. 15.
.٢١ ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‬،‫ اﺑﻦ هﺸﺎم‬-٢
3
-.Robertson Smith W. kinship & marriage in early Arabia, p 7.
.١۶١١ ‫ ص‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬،‫ ﻃﺒﺮﯼ‬-۴
5
-Tabari, vol. 2, p. 445. In Robertson Smith W. , kinship & marriage in
early Arabia, p. 48.
6
- Aghani, vol. 19, p. 79. Ibid. in Robertson Smith...p. 48.
7
-Aghani, vol. 16, p. 51. Ibid., in Robertson Smith...p.150.
8
- Aghani, vol. 4, p. 151.
 ٨٨ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________

9
-Fortune R.F. the soucerers of Dobu: The social anthropology of the
Dobu Islanders of the western pacific, pp. 25-26.
‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﻋﻨﺎﻳﺖ‬، ‫ ﻓﺎرﺳﻰ‬، ‫ ﺟﻠﺪ دوم‬، "‫ "اﻧﺴﺎن در ﻋﺼﺮ ﺗﻮﺣﺶ‬,"‫ﻧﻘﻞ از "اوﻟﻴﻦ رﻳﺪ‬
. ۴٨۴
10
- Aghani, vol. 1, p. 8. In Robertson Smith W. , kinship & marage in
early Arabia، pp. 52-53.
: (Al Asha ) "‫ ﺷﻌﺮ از "َال َاﺷﺎ‬-١١
In Aghani, p. 1321. In Robertson Smith w.kinship & marriage in early
Arabia,p.57.
12
-Ibn Khaldun, the Mugaddimah, tr. by Rosenthal and abridged by N. J.
Dawood, p. 118.
13
-Lundin, A. 1987, "Le decret de Hadaqan sur l'exploitation de la terre."
14
-Robin, C. "La cite et L'organization sociale a Ma'in".In Breton p. 96.
15
-Breton, Jean-Francios, Arabia Felix, from the time of the queen of sheba
eight century B.C. to first century A.D, p. 96.
16
-Pirenne, J. ,"L'homme et L'eau en Mediterranee et au Proche-Orient",
1982, pp. 84-86. In breton p. 105.
17
- Pirenne, J. ,"L'homme et L'eau en Mediterranee et au Proche-Orient",
1982, pp. 84-86. In breton p. 105.
18
- Strabo, Book xvi. part iv. P.19.
19
- Robertson Smith W. , kinship & marage in early Arabia, p. 12.
20
- Ibid, p. 29.
21
-Ibne Husham, p. 140. In Robertson Smith W. , kinship & marage in
early Arabia, p. 256.
22
- Ibn-e- Doraid, p. 228.
23
- Robertson Smith W. , kinship & marage in early Arabia, p.256 .
24
-Noldeke, Ocster Zeitsch f. Orient, 1884, p. 302. Ibid.,p. 31.
25
- Noldeke, Ocster. Zeitsch. f. Orient, 1884, p. 302. In Robertson Smith, p.
.٢٨
26
-2 Sam. 20: 19, Hosea 4:5. In - Robertson Smith, p. 32.
٢٧
-Robertson Smith W. , kinship & marriage in early Arabia, p. 32-33.
28
-Brefault Robert, the Mothers, a study of the origins of sentiments and
institutions, vol. 3, p. 80.
29
- Ibid, p. 90
.٣٧٣ ‫ ص‬،‫ ﺗﻮﻟﺪﯼ دﻳﮕﺮ‬،‫ ﺷﻔﺎ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ‬-٣٠
31
- Brefault Robert, the Mothers, a study of the origins of sentiments and
institutions, vol. 3, p. 80.
32
-Breton, Jean-Francios, Arabia Felix, from the time of the queen of sheba
eight century B.C. to first century A.D p. 42.
 ٨٩ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________

33
-Robin, C. 1988. "Tow Inscriptions from Qaryat Al_Faw mentioning
Women, Arabu the Blest." Studies in Arabian Archeologique Neerlandais
de Stamboul. Ibid., p . 98.
.‫ اﻳﻦ ﻣﺪارك در دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﺋﻰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ در اﺛﺮ زﻳﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰ ﺷﻮد‬-٣۴
Avanzini "Remarques sur le Matriarcat en Arabia du Sud". (1991-93, 61:
159-60). In Berton Jean-Francios, Arabia flix, p. 98.
35
-Robertson Smith w, Kinship & Marriage in early Arabia, p. 312.
36
-Ellis w. , Narrative of a tour through hawii (1826), p. 368. In Crawly
Ernest, the Mistic rose, v. 1, p. 263.
‫ از هﻤ ﻴﻦ‬،‫ ﭼ ﺎپ ﺳ ﻮم‬،‫ ﺑ ﺮاﯼ اﻃﻼﻋ ﺎت ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺑ ﻪ زن و ﺳ ﮑﺲ در ﺗ ﺎرﻳﺦ‬-٣٧
.‫ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‬٣۴۶-٣٢۶ ‫ ﺻﺺ‬،‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‬
38
-Avanzini, "Remarques sur le Matriarcat en Arabia du Sud." (1991-93,
61: 159-60), In Beton, Jean-Francios، Arabia Felix، from the time of the
queen of sheba eight century B.C. to first century A.D. p. 97.
39
- Ibn e Batuta, vol. 2, p. 168. In Robertson Smith W., kinship &. marrage
in early Arabia، p. 79.
40
- Ibid.
41
- Aghani, vol. 13, p. 123. In - Robertson Smith , p. 86.
.٧٩٩ ‫ ص‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ ﺟﻠﺪ دوم‬،‫ ﻃﺒﺮﯼ‬-۴٢
‫‪٨٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﮔﺬار‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺪوي و دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﻋﺮب ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫‪٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪ -1‬ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﺗﻜﺎﻣﻞ آن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑﻰ ﺷﻚ ﻣﻴﺎن ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻈﺎم ﺗﻤ ﺪن‪ ،‬و ﻧﻈﺎﻣ ﺎت‬
‫ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻔﺎوت هﺎى اﺳﺎﺳﻰ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﺮ ﺳ ﻪ ﭘﺎﻳ ﻪ‬
‫ﺧﺪاى ﺁﺳ ﻤﺎن)اﷲ(‪ ،‬ﺧ ﺪاﯼ زﻣ ﻴﻦ ) ﺷ ﺎﻩ ﻳ ﺎ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ و ﺧﺎﻗ ﺎن( و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﺧﺪاﯼ ﺧﺎﻧﻪ )ﭘﺪر( ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ ‪ .‬اﻳﻨﻬ ﺎ ﺳ ﻪ رآ ﻦ اﺳﺎﺳ ﻰ هﻤ ﻪ ﻧﻈﺎﻣ ﺎﺗﻰ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﭘ ﺲ از اﻧﻘ ﻼب ﻣﺮدﺳ ﺎﻻرى وﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ در ﺷ ﺶ‬
‫ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻈﺎﻣ ﺎت هﻤﮕ ﯽ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﮥ ﺳ ﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫واﺣﺪى آﻪ در ﺁن ﻳﻚ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﺮدى‪ ،‬از ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺮ زﻳﺮ دﺳﺘﺎن ﺧ ﻮد‬
‫ﺣﻜﻤﺮواﺋﻰ ﻣﻴﻜﺮد ﻗﺮارداﺷﺘﻨﺪ‪ :‬ﺧﺪاى ﻳﻜﺘﺎ ﺑﺮﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﺧﻠﻴﻔﻪ وﺧﺎﻗﺎن‬
‫ﺑ ﺮ آﺸ ﻮر‪ ،‬و ﭘ ﺪر ﺑ ﺮ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻣﻴﻜ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ ه ﺎ ﺳ ﻪ ﺣﮑﻤ ﺮان‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﻣ ﺂب ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻧﻈ ﻢ را ﺑ ﺎ ﻗ ﺪرت ﮐﺎﻣ ﻞ در ﺳ ﻪ ﻋﺮﺻ ﻪ‬
‫هﺴ ﺘﻰ ﺑﺮﻗ ﺮار ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﭼ ﻮن در ه ﺮ ﺳ ﮥ اﻳ ﻦ ﻋﺮﺻ ﻪ ه ﺎ ﺑﺸ ﺮ‬
‫ﺑﺰور و ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻴﻞ و ارادۀ ﺧﻮد ﺳﺎزﻣﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﻨﻬ ﺎ زور‬
‫و دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرى ﺑﻮد آﻪ رﺗﻖ و ﻓﺘﻖ اﻣﻮر را ﻣﻤﮑﻦ ﻣﻴﮕﺮداﻧﺪ‪ .‬در ه ﺮ ﺳ ﻪ‬
‫‪٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻳ ﻦ ﻋﺮﺻ ﻪ ه ﺎ‪ ،‬زﻳ ﺮ دﺳ ﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﮔ ﻮش ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن ارﺑﺎﺑ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﺧﺎﻧﻮادۀ ﭘﺪر ﺳ ﺎﻻر ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬زن و ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺑﺎﻳ ﺪ ه ﻢ ﭼ ﻮن‬
‫ﺑﺮدﮔﺎن ﺳﺮ ﺑﺰﻳﺮ ﺑﺮاى ﭘﺪر آﺎر و از او اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻠﻰ‪ ،‬زﻧﺎن و آﻮدآ ﺎن ﻣﻮﺟ ﻮداﺗﻰ ﺁزاد و ﺧﻮدﻣﺨﺘ ﺎر‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ وﻟ ﻰ اآﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺑﺮدﮔ ﺎن آ ﺎرى و ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣ ﺮد درﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻴﺎزهﺎى ﺟﻨﺴ ﯽ‪ ،‬ﺷﺨﺼ ﻰ و آ ﺎرى وى را ﺑﺮﻃ ﺮف آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬و‬
‫ﭼﻮن از هﻴﭻ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑ ﺎ زور ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﺧﺪﻣﺎت واداﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻋﺮﺻ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و آﺸ ﻮر ﻧﻴ ﺰ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﺑﻮد‪ .‬اآﻨﻮن اﻋﻀ ﺎى ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت دارا و ﻧ ﺎدار ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻧﺎدار ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮدﻧﺪ ﺑ ﺮاى‬
‫ارﺑﺎﺑ ﺎن داراى ﺧ ﻮد در ﺳ ﺨﺖ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﺮاﻳﻂ آ ﺎر آﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻜ ﺎرﮔﻴﺮى و‬
‫ادارﻩ اﻳ ﻦ اآﺜﺮﻳ ﺖ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﻓﺎﻗ ﺪ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺣ ﻖ و ﺣﻘ ﻮﻗﻰ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ زور ﺎﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا ﻃﺒﻘﮥ دارا ﺑ ﺮاﯼ ﺣﻔ ﻆ ﻧﻈ ﻢ و ﺳ ﻠﻄﻪ و‬
‫ﮐﻨﺘ ﺮل ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ اردوﯼ ﮐ ﺎر ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ دوﻟﺘ ﻰ ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮ و ﻳ ﻚ‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر در راس ﺁن داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻋﺮﺻﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن و هﺴ ﺘﯽ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﺁﻧﻜ ﻪ ﺳ ﻨﺎرﻳﻮى ﺑﻨ ﺪﻩ ‪-‬‬
‫ارﺑﺎﺑﻰ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ روﯼ زﻣﻴﻦ آﺎﻣﻞ ﺷﻮد‪ ،‬و اﻧﺴﺎن ﺗﺼﻮر اﻳﻨﺮا ه ﻢ آ ﻪ‬
‫ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ در ﮔﻮﺷ ﻪ اى از ﻋ ﺎﻟﻢ هﺴ ﺘﻰ ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ راﺑﻄ ﻪ ﺑﻨ ﺪﮔﻰ و‬
‫ارﺑ ﺎﺑﻰ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻧﮑﻨ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺮاى ﺷﺴﺘﺸ ﻮى ﻣﻐ ﺰى او‪ ،‬ﺧ ﺪاى‬
‫ﻗﻬﺎر و واﺣﺪى ﺗﺮاﺷﻴﺪﻩ ﺷﺪ آﻪ ﺑﻨﺪﮔﻰ هﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﺷﺎﻩ و ﭘﺪر ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﻪ او‬
‫‪٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫واﺟﺐ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻏﻤﺎض ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻋﺮﺻ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ دو ﻋﺮﺻ ﮥ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ زور و اﺟﺒﺎر ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬و ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﺪا ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﺣﻖ ﭼﻮن و ﭼﺮا در ﻗﺪرت ﺧﺪا وﺣﺘﯽ ﺣﻘﻴﻘﺖ وﺟ ﻮد وﯼ را‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﺟ ﻮد و ﻗ ﺪر ﻗ ﺪرﺗﯽ او را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ‪ ،‬ﺑ ﻪ اواﻣ ﺮ او ﮔ ﺮدن‬
‫ﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ وا داﺷﺘﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﺟ ﺮاى اواﻣ ﺮ اﷲ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرى ﻓ ﺮدى و ﻗ ﺪرت ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮ وﯼ ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻮد‪ .‬از هﻤﻴﻨ ﺮو‪ ،‬در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺎدر ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷ ﺎهﺎن و دﻳﮑﺘﺎﺗﻮره ﺎ‪ ،‬ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ و‬
‫ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ را‪ ،‬ﺑﺪون ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ و ﭼﻮن و ﭼﺮا‪ ،‬در ﺟﻬﻨﻢ ﻣ ﻰ اﻧ ﺪاﺧﺖ و در‬
‫ﺁﺗﺶ ﻣىﺴﻮزاﻧﺪ و اﻓﺮاد ﺳﺮآﺶ و ﺑ ﻰ اﻳﻤ ﺎن ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد را ﻳﮑﺒ ﺎر ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫ﻧﺎﻳﺒ ﺎن زﻣﻴﻨ ﻰ اش ﻣﻬﺪوراﻟ ﺪم‪ ،‬و ﻳﮑﺒ ﺎر ﻧﻴ ﺰ ﺑﺪﺳ ﺖ ﺧ ﻮدش در دﻧﻴ ﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ هﺰار ﺷﮑﻨﺠﻪ و زﺟﺮ و ﻋﺬاب ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺎداش ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺧﺪا ‪ ،‬ﺷﺎﻩ و ﭘﺪر∗‪ ،‬ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮى ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ اﺳ ﺎس‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻤﺪن را آﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﮥ اﺳﺘﺜﻤﺎر‪ ،‬ﺑﺮدﮔ ﻰ‪ ،‬و ﺑ ﻰ ﺣﻘ ﻮﻗﻰ اﻧﺴ ﺎن ﺑﻨ ﺎ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣىﺪادﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ از هﻤﺎن زﻣﺎن آﻪ اﻧﺴﺎن ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر‬
‫و ﺳﻠﻄﻪ ﺑﺮ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﻪ آﺎرىﺸﺮم ﺁور‬

‫∗ ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ و ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬ﭘﺪﻳ ﺪۀ ﻣ ﻴﻬﻦ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻋﻨﺎﺻ ﺮ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﺮق و ﺗﻌﺼﺐ ﻣﻠﯽ‪ -‬ﻣﻴﻬﻨ ﯽ ﻳ ﺎ ﻧﺎﺳ ﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺰم ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﮔﻨﺠﻴﻨ ﮥ! ﺗﻌﺼ ﺒﺎت‬
‫ﺑﺸ ﺮﯼ اﻓ ﺰودﻩ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ ،‬و ﻳ ﮏ ﺷ ﻌﺎر دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺷ ﻌﺎر ﺧ ﺪا ﺷ ﺎﻩ ﻣ ﻴﻬﻦ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺟﻤ ﻊ ﺷ ﻌﺎرهﺎﯼ‬
‫ﻋﻮاﻣﻔﺮﻳﺒﺎﻧﻪ ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎﮐﻢ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪٩۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫و ﺳﻴﺴ ﺘﻤﺎﺗﻴﻚ زد‪ ،‬و ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ ﺑ ﺮاى ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﺁن ه ﻴﭻ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻗﺒﻮﻟﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﭼﺎر ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ آﺎرﺑﺮد ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ زور ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺰﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﭘﺪﻳﺪﻩ اى ﺑﻮد آﻪ از دل ﺧﺮاﺑ ﻪ ه ﺎى‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺷﺘﺮاآﻰ و ﻣﺎدرﺗﺒﺎ ِر ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺧ ﻮد ﺳ ﺮ ﺑ ﺮ ﺁوردﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى‬
‫آﻪ در ﺁن ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﻴﺎن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻜﻠﻰ ﺗﻔﺎوت داﺷﺖ ‪.‬‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺸﻴﺮﺗﻰ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻧ ﻪ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻣﻠ ﺖ و‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﻧﻪ ﭘﺪر‪ ،‬ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﻣﻴﻬﻦ و ﺧﺪاى واﺣﺪ‪.‬‬
‫اوﻻ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺷﺘﺮاآﻰ ﺑ ﻮد و ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وﺳ ﺎﺋﻞ و اﻣﮑ ﺎن اﻳﻨﮑ ﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ دﻳﮕﺮﯼ را اﺳﺘﺜﻤﺎر و وادار ﺑﻪ آﺎر و ﺑﻨﺪﮔﻰ ﺑﺮاى ﺧﻮد آﻨ ﺪ اﺑ ﺪا‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﻤﻪ ﺑﺸﻜﻞ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و دﺳﺘﺠﻤﻌﻰ آﺎر ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ و ﺑﻄﻮر‬
‫دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﻧﻴﺰ از ﻣﺤﺼﻮل آﺎر ﺧ ﻮد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬زن و ﻣ ﺮد‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮى آﺎﻣﻞ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و هﻴﭻ آ ﺲ ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮى ﺁﻗ ﺎﻳﻰ ﻧﻤىﻜ ﺮد‪.‬‬
‫ﺗﺼ ﻤﻴﻤﺎت دﺳ ﺘﻪ ﺟﻤﻌ ﻰ ﺑ ﻮد و ﻧﻴ ﺎزى ﺑ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺷ ﺮع و ﺷ ﺎﻩ و ﺣ ﺎآﻢ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ هﻴﭻ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻴﺶ از ﻋﻀ ﻮ ﺳ ﺎدﻩ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﺪاﺷ ﺖ و ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫وﻇﻴﻔ ﻪ اش ﻣ ﺬاآﺮﻩ ﺑ ﺎ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ و ﺣ ﻞ و ﻓﺼ ﻞ ﻣﺮاﻓﻌ ﺎت داﺧﻠ ﻰ و‬
‫ﺧﺎرﺟﻰ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺧﻮاهﯽ رﻳ ﺶ ﺳ ﻔﻴﺪان و ﻣ ﺮدم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻌ ﻼوﻩ‪،‬‬
‫رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﻠﮑﻪ هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﺰل ﺑﻮد ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اوﻟﻴﮥ ﺑﺪوﯼ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﻜﺪﺳﺖ و ﺑﺪون ﺳﻠﺴ ﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﻗﺪرت ﺑﻮد آﻪ در ﺁن هﻤﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻗﺪرت و ﺛ ﺮوت در ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫‪٩۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫واﺣﺪى ﻗﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬راﺑﻄ ﻪ زن و ﻣ ﺮد ﺁزاد ﺑ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﻪ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﮔﻴ ﺮى‬
‫هﺎ از ﻃﺮﻳﻖ رﺿﺎﻳﺖ ﺟﻤﻌﻰ اﻧﺠﺎم ﻣىﮕﺮﻓﺖ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮرآﻪ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻓﺮد ﻣﻄﻠﻖ اﻟﻌﻨﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺧﺪاى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ ﻗﺎدر ﻣﻄﻠﻖ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬
‫آﻪ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻮﻇﻒ ﺑﺎﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﻣﻌﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ و ﺑﺎ ﺣﻘ ﻮق ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﻮد‪ ،‬و راﺑﻄﻪ اش ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﻬﻴﭻ رو راﺑﻄﻪ ﺑﻨﺪﮔﻰ‪-‬ارﺑ ﺎﺑﻰ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬هﻤﻴﻨﻄﻮر هﻢ ﺧﺪاﯼ ه ﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺻ ﺮﻓﺎ در ﺧ ﺪﻣﺖ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و‬
‫ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﻣﺸﮑﻼت ﺁﻧﺎن ﺧﻠﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻤﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ وﺟ ﻮد ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاآﻰ و ﻋ ﺪم اﻣﻜ ﺎن ﻣ ﺎل‬
‫اﻧ ﺪوزى ﻓ ﺮدى و ﻗ ﺪرت ﻳ ﺎﺑﻰ ﺷﺨﺼ ﻰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮان و در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ‪ ،‬از زﻣ ﺎﻧﻰ آ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و اﻳ ﻦ اﻣﻜ ﺎن ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﺮد ﺑ ﻴﺶ از ﻧﻴ ﺎز ﺧ ﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺁﻧ ﺮا ﺑﺼ ﻮرت ﺛ ﺮوت ﺷﺨﺼ ﯽ ذﺧﻴ ﺮﻩ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﺛﺮوت ﻣﻨﺠﺮ ﺑ ﻪ ﺗﻔ ﺎوت ﻗ ﺪرت و ﺳ ﻠﻄﻪ اﻗﻠﻴ ﺖ‬
‫دارا ﺑﺮ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻧﺎدار ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﺣﮑﻢ رﺧﻨﻪ اﯼ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ‬
‫در ﺷﺶ هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑ ﺎر‪ ،‬در ﺑ ﺮج و ﺑ ﺎروﯼ ﻣﺴ ﺘﺤﮑﻢ‬
‫ﻧﻈ ﺎم اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم را ﮐ ﻪ ﻧﺰدﻳ ﮏ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﺳ ﺎل در ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﺪون ﺗﺰﻟ ﺰل دوام ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪،‬از ﭘﺎﻳ ﻪ‬
‫ﻣﻀﻤﺤﻞ و وﻳﺮان ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺑﺠﺎﯼ ﺁن ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺤ ﻮل‪ ،‬در ﻧﻘ ﺎط ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ را‬
‫ﺟﺎﯼ ﮔ ﺰﻳﻦ ﻧﻈ ﺎم ﻗ ﺪﻳﻢ ﮐﻨ ﺪ ه ﺰاران ﺳ ﺎل ﻃ ﻮل ﮐﺸ ﻴﺪ‪ .‬در ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮۀ‬
‫‪٩۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻖ از ﻧﻈﺮ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻏﻨﯽ و ﻓﻘﻴﺮ ﺁن‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺗﺤﻮل‪ ،‬ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃ ِ‬
‫در ﻓﻮاﺻ ﻞ زﻣ ﺎﻧﯽ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﯽ ﺁﻏ ﺎز ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﻃ ﯽ ﻳ ﮏ دورۀ‬
‫ﮔﺬار ﭼﻨﺪ هﺰار ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺪﺳ ﺖ اﺳ ﻼم ﺑﻔﺮﺟ ﺎم ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺧ ﻮد رﺳ ﻴﺪ و ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﺟﺪﻳ ﺪ را ﺑﻄ ﻮر ﻗﻄ ﻊ و ﺑ ﺮاﯼ هﻤﻴﺸ ﻪ ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻧﻈ ﺎم ﮐ ﺎﻣﻼ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﻗﺪﻳﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮاده در دل ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه‬

‫رﺷﺪ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ‬

‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ و ﺗﺒﺎر ﭘﺪرى‬

‫هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر در درون ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎر‬

‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدان و ﻳ ﺎ ﺑﻬﺘ ﺮ ﺑﮕ ﻮﻳﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻰ ازﺁﻧﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﻣﻜ ﺎن اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺛ ﺮوت ﺷﺨﺼ ﻰ ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ ﺧ ﻮد‬
‫وﺑ ﺮاى ﮐﻨﺘ ﺮل آ ﻞ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ را داد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ‪ ،‬ﺁﻧ ﺎن را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻗﺎدرﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺮاى آﻨﺘﺮل اﻳﻦ ﺛ ﺮوت و ﺣﻔ ﻆ ﺁن در ﺗﺒ ﺎر ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺣ ﻖ‬
‫ﺗﻤﻠ ﻚ ﻓﺮزﻧ ﺪان را آ ﻪ در ﺁن ﻣﻮﻗ ﻊ‪ ،‬ﻃﺒ ﻖ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺎدر و ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺗ ﺎ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن اﺻ ﻮﻻ‪ ،‬ﺑﻮاﺳ ﻄﻪ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺑ ﻮدن ﺳ ﻄﺢ ﺗﻜﻨﻴ ﻚ‬
‫وﺑ ﺎرﺁورى ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ آ ﺲ ﻧﻤ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺎ آ ﺎر و ﺗ ﻼش ﺷ ﺒﺎﻧﻪ‬
 ‫‪٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫روزى ﺧﻮد ﭼﻴ ﺰى اﺿ ﺎﻓﻪ ﺑ ﺮ ﻣﺼ ﺮف ﺷﺨﺼ ﻰ ﺧ ﻮد ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁورد‪.‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰى اﺿ ﺎﻓﻪ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ آ ﻪ آﺴ ﻰ ﺑﺨﻮاه ﺪ ﺧ ﻮد را‬
‫ﻣﺎﻟﮏ ﺁن ﻗﻠﻤﺪاد ﻧﻤﻮدﻩ ﻳﺎ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺗﺼ ﺎﺣﺐ ﺁن ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺗﺴ ﻠﻂ ﻳﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰى ﺑﻨ ﺎم اﺳ ﺘﺜﻤﺎر اﻧﺴ ﺎن از اﻧﺴ ﺎن و ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻰ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ رﺷ ﺪ ﺗﻜﻨﻴ ﻚ و ﺑ ﺎرﺁورى ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ اى از ﺗ ﺎرﻳﺦ‪،‬‬
‫هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﻋ ﻮض ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر‪ ،‬ﻓ ﺮد ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺼﺮف ﺧﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻨﺪ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺛﺮوﺗﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺗﺤ ﻮل در ﺑ ﺎرﺁورى ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر در داﻣ ﺪارى‬
‫آ ﻪ ﻣ ﺮدان ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﺷ ﺘﻐﺎل ﺷ ﺎن ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺷ ﻜﺎر ﺁﻧ ﺮا آﺸ ﻒ ﮐ ﺮدﻩ در‬
‫اﺧﺘﻴ ﺎر ﺧ ﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮﻧ ﺪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴ ﺪ اﺿ ﺎﻓﻰ و‬
‫ﺛﺮوت ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺮدان ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﮐ ﻪ وﻇﻴﻔ ﻪ ﻣ ﺮدان ﺑ ﻮدﻩ و اﺳ ﺮاﯼ ﺣﺎﺻ ﻞ‬
‫از ﺁن ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺛﺮوت اﻧﺪوزﯼ ﻣﺮدان ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﺁﻧﺰﻣﺎن اﺳﺮا ﻳﺎ در راﻩ ﺧﺪاﻳﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﻳ ﺎ هﻤﭽ ﻮن ﻓ ﺮد‬
‫ﺁزاد ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﻣﻰ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻘﺎﻳ ﺎﯼ اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺖ را در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻗﺒﻴﻠﮥ رﺑﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺒﻴﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ وﻗﺘ ﯽ‬
‫درﻣﻌﻴﺖ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ "ﺑﻨ ﯽ روﻳﺤﻠ ﻪ" ﺣﻤﻠ ﻪ ور ﻣﻴﺸ ﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﮥ هﻤﺮزﻣ ﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺸ ﺎن‪ -‬ﮐ ﻪ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ‬
 ‫‪٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻮل ﺧﻮد از ﺁﻧ ﺎن ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ و ﺁزاد ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣ ﺮدم رﺑﻴﻌ ﻪ ﮐ ﻪ در اردوﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑﺎﺳ ﻬﻢ ﻏﻨﻴﻤ ﺖ ﺧ ﻮد اﺳ ﻴﺮان را‬
‫ﺧﺮﻳﺪﻧ ﺪ و ﺁزاد ﮐﺮدﻧ ﺪ و ﭼﻨ ﺎن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣ ﺮدم رﺑﻴﻌ ﻪ در اﻳ ﺎم ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ اﺳ ﻴﺮ ﻧﻤ ﯽ‬
‫‪١‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﯽ ﺷﮏ اﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﺑ ﻪ دوراﻧﻬ ﺎﯼ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻗ ﺪﻳﻢ ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻪ ﮐ ﻪ‬

‫هﻨﻮز ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻌﻀﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺑﻴﻌ ﻪ رﻋﺎﻳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪوراﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺳ ﻄﺢ ﺗﮑﻨﻮﻟ ﻮژﯼ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﺁن ﺑ ﻮدﻩ ﮐ ﻪ ﮐﺴ ﯽ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﺎز ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻟﻰ هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺑﺎ رﺷﺪ ﺗﮑﻴﻨﻴ ﮏ‪،‬‬
‫ﻓﺮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻴﺶ از ﻣﺼﺮف ﺧﻮد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ آﻨ ﺪ‪ ،‬از ﺁن ﭘ ﺲ ﻧﮕﻬﺪاﺷ ﺘﻦ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺳﻮد ﺁور ﺷﺪﻩ‪ ،‬اﺳﺮا را ﺑﺮاﯼ ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ از ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﺑﺮدﻩ‬
‫ﻧﮕﻪ ﻣﻴﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﺑﺮدﮔ ﻰ و اﺳ ﺘﺜﻤﺎر‬
‫اﻧﺴﺎن از اﻧﺴﺎن را در دل ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺷﺘﺮاآﻰ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺁورد ﺑﻠﻜ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺮ‬
‫ﺛﺮوت ﻣﺮدان آﻪ اﺳﺮا ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ و ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻧ ﺎن اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﻣ ﯽ‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣ ﻰ اﻓﺰاﻳ ﺪ‪ .‬ﻋﻨﺎﺻ ﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ ﺗ ﺮ هﻤ ﻴﻦ ﻣ ﺮدان ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر‪ ،‬اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردﻩ ﺑﻜﻤﻚ ﻧﻴﺮوى اﻗﺘﺼ ﺎدى ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ‬
‫آﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ و اﻋﻀﺎى ﺳﺎدﻩ ﺁن ﻣﺴﻠﻂ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺛ ﺮوت اﻓﺰاﺋ ﯽ و ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻃﺒﻘ ﻪ اﺷ ﺮاف در ﻧﻘ ﺎﻃﯽ‬

‫ﮐ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ه ﺎﯼ ﺣﺎﺻ ﻠﺨﻴﺰ و ﻋﻮاﻣ ﻞ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ وﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮﯼ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﮑﺎرواداﺷﺘﻦ و ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﯽ ﺑﺮدﮔﺎن وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺳ ﺮﻋﺖ و‬
‫ﻗ ﺪرت ﺑﻴﺸ ﺘﺮﯼ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬از اﻳ ﻦ روﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ ﻗ ﺪرﺗﻬﺎ و‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ هﺎﯼ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻤ ﺪن ه ﺎﯼ ﺳ ﻮﻣﺮ‪ ،‬ﺑﺎﺑ ﻞ‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺼ ﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن و‪...‬هﻤﮕ ﯽ درﺟﻠﮕ ﻪ ه ﺎﯼ ﺣﺎﺻ ﻠﺨﻴﺰ ﮐﻨ ﺎر‬
‫روده ﺎﯼ ﺑ ﺰرگ و ﭘ ﺮ ﺁب ﻣﺎﻧﻨ ﺪ دﺟﻠ ﻪ‪ ،‬ﻓ ﺮات‪ ،‬ﻧﻴ ﻞ و‪ ...‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ‬
‫ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫دﻟﻴ ﻞ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﺰدﻳ ﮏ ﺑ ﻪ دو ه ﺰار ﺳ ﺎل زودﺗ ﺮ از ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﺧﺸﮏ و ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﭘ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﺼ ﺮ ﺗﻤ ﺪن و ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﮏ ﮐﻼم‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر‪ ،‬ﺟﻮاﻣ ﻊ‬
‫اﻧﺴ ﺎﻧﯽ را ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از درون ﺑﻠﮑ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴ ﺰ دﭼ ﺎر‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻧ ﺎﻣﻮزون اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ و ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺸﺮﯼ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺠﻤﻊ ﺛ ﺮوت در دﺳ ﺖ ﻣ ﺮدان‪ ،‬ﮔ ﺎم ﺑﻌ ﺪى ﺑ ﺮاى‬
‫ﺣﻔﻆ اﻳﻦ ﺛ ﺮوت در ﺗﺒ ﺎر ﭘ ﺪرى ﺿ ﺮورت ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫ﺳﻨﺖ ﻣﺎدر ﺗﺒﺎراﻧﻪ‪ ،‬داراﺋ ﯽ ﻣ ﺮد آ ﻪ ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ اﺑ ﺰار آ ﺎر و وﺳ ﺎﺋﻞ‬
‫ﺷﺨﺼ ﻰ اش ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺧ ﻮدش‬
‫‪١٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﺮﺳ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﻓﺮزﻧ ﺪان او ﺑ ﻪ زﻧ ﺶ آ ﻪ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮى ﺑ ﻮد ﺗﻌﻠ ﻖ‬

‫داﺷﺘﻨﺪ و اﻳ ﻦ آ ﺎر ﺑﺎﻋ ﺚ اﻧﺘﻘ ﺎل ﺛ ﺮوت او ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺟ ﺰ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ‬
‫ﺧﻮدش ﻣﻰ ﺷﺪ و اﻳﻦ ﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺛﺮوت ﻣﺮد ﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان وى ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮاهﺮش آﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد او ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻰ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اآﻨﻮن آﻪ او ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺻﺎﺣﺐ ﺛ ﺮوت اﺿ ﺎﻓﻰ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ اﻳﻦ ﺛ ﺮوت در ﺗﺒ ﺎر ﺧ ﻮدش‪ ،‬ﻳ ﻚ راﻩ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ وﺟ ﻮد‬
‫ﻧ ﺪارد‪ :‬اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻓﺮزﻧ ﺪ آ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﺑ ﻪ ﻣ ﺎدرﺗﻌﻠﻖ‬
‫داﺷﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد وى ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدد ﺗﺎ از اﻳﻨﻄﺮﻳﻖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﻴ ﺂورد‪ .‬دراﻳﻨﺼ ﻮرت اﻧﺘﻘ ﺎل ﺛ ﺮوت ﺑ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ ‪ -‬آ ﻪ‬
‫ﺣﺎﻻ ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧ ﻮد وى ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻋﻤﻠ ﻰ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫وى ﻧﻴﺰ ﺑﻼ ﻣ ﺎﻧﻊ ﻣ ﻰ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﮔ ﺎﻣﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺮد ﭘ ﺲ از‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺁوردن ﺛﺮوت اﺿ ﺎﻓﻰ ﺑ ﺮ ﻣ ﻲ دارد‪ .‬در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل‪ ،‬اﻳ ﻦ اوﻟ ﻴﻦ‬
‫ﮔ ﺎﻣﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ راﻩ را ﺑ ﺮاﯼ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻧﻬ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺧ ﺎﻧﻮادۀ‬
‫ﭘﺪرﺳﺎﻻر‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﺮاى ﺗﺼﺎﺣﺐ‬

‫ﻓﺮزﻧﺪ‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬درﺟﺮﻳﺎن ﮔﺬارازﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى ﺑﻪ ﻧﻈ ﺎم‬

‫ﭘﺪرﺳﺎﻻرى‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ در ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘ ﺎط ﺟﻬ ﺎن در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ دور رخ‬
‫دادﻩ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ﻣ ﺮدان ﭘ ﺲ از ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و ﺗﺠﻤ ﻊ‬
‫ﺛ ﺮوت ﺷﺨﺼ ﻰ در دﺳﺘﺸ ﺎن در ﺻ ﺪد اﻧﺘﻘ ﺎل ﺣ ﻖ ﻓﺮزﻧ ﺪى ﺑﺨ ﻮد ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗ ﺎ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻧﺸ ﺎن دادﻳ ﻢ‪ ،‬ازدواج‬
‫ﺑﺮون هﻤﺴﺮى ﺑﻮد ﻳﻌﻨﻰ رواﺑ ﻂ ﺟﻨﺴ ﯽ دردرون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻤﻨ ﻮع و ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫درﺧ ﺎرج از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺻ ﻮرت ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬ازاﻳﻨ ﺮو‪ ،‬زن ﺑ ﺎ‬
‫ازدواج ﺑ ﺎ ﻣ ﺮد ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ او ﻧﻤﻴﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﻴﻤﺎﻧ ﺪ‬
‫ودرﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ آ ﻪ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد وى ﻣﺘﻮﻟ ﺪ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪﻋﻀ ﻮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ وى ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد او ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬اآﻨ ﻮن آ ﻪ ﻣ ﺮدان‬
‫ﺻ ﺎﺣﺐ ﺛ ﺮوت ﺷﺨﺼ ﻰ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬در ﺻ ﺪد ﺗﻤﻠ ﻚ ﺑ ﺮ ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ‬
‫ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪن ﻳ ﻚ دورﻩ آﺸ ﻤﻜﺶ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻴﺸﻮد آﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﺋﻰ از اﻳ ﻦ آﺸ ﻤﻜﺶ ه ﺎ هﻨ ﻮز ه ﻢ‬
‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺖ ‪.‬‬
‫‪١٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺟ ﺪ ﺧ ﻮ ِد ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺗﻮﻟ ﺪ‪،‬‬

‫ﻋﻤ ﺮو"‪ ،‬و در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ او "ﺑﻨ ﯽ‬
‫ﺳ ﻠﻤﺎ ِﺑﻨ ﺖ َ‬
‫اﺑﺘﺪا در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧ ﺰد ﻣ ﺎدرش " َ‬
‫ج ﺳﻠﻤﺎ ﺑﺎ هﺎﺷ ﻢ‪،‬‬
‫ﻧﺠﺎر" زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ آﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ازدوا ِ‬
‫ﭘ ﺪر ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺮاﺳ ﺎس ﻣﻘ ﺮرات ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎرى اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫وازاﻳﻨ ﺮو ﭘﺪرﺳ ﻠﻤﺎ "ﻋَﻤ ﺮو ﺑ ﻦ زﻳ ِﺪ ﺑ ﻦ ﻟَﺒﻴ ِﺪ ﺧَﺰرَﺟ ﯽ" ‪ ،‬در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ازدواج‪ ،‬ﺑ ﺎ داﻣ ﺎد ﺧ ﻮد هﺎﺷ ﻢ ﺷ ﺮط ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺳ ﻠﻤﺎ را ﺑﻬﻨﮕ ﺎم‬
‫زاﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﻃﺒﺮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬

‫"و هﺎﺷ ﻢ ﻓﺮﻳﻔﺘ ﻪ او ﺷ ﺪ و ﺳ ﻠﻤﺎ را از ﭘ ﺪرش ﺧﻮاﺳ ﺘﮕﺎرﯼ ﮐ ﺮد و او را ﺑﺰﻧ ﯽ‬

‫‪٢‬‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﭘﺪر ﺳﻠﻤﺎ ﺷﺮط ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻮﻗﺖ ﺑﺎر ﻧﻬﺎدن ﻣﻴﺎن ﮐﺴﺎن ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺰد ﻣ ﺎدرش‬

‫و در ﻗﺒﻴﻠﮥ او ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن در ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرﯼ ﻣ ﺮد و زن ﺟ ﺪا از‬
‫ه ﻢ و هﺮﮐ ﺪام در ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﺧ ﻮد زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو هﺎﺷ ﻢ‬
‫ﭘﺴﺮش را ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﺪ و ﻓﻮت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا وﻗﺘﯽ ﺑ ﺮادر هﺎﺷ ﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻠ ﺐ‪،‬‬
‫ﺷ ﻴﺒَﻪ" ﺑ ﻮدﻩ و ﻧ ﺰد‬
‫از وﺟﻮد ﺑ ﺮادر زادﻩ اش ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮐ ﻪ ﻧ ﺎﻣﺶ " َ‬
‫ﻣﺎدرش زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻩ ﻣﻄﻠﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﻃﺒ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ‬
‫ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻃﻼع ﻣﺎدرش او را ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﻣﻴﺎورد‪.‬‬
‫‪١٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫"ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﺁرﯼ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺮادر زادۀ ﺗﻮﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﻴﺨﻮاهﯽ او را ﺑﺒﺮﯼ هﻤﻴﻨ ﺪم ﺑﺒ ﺮ ﮐ ﻪ‬
‫‪٣‬‬
‫ﻣﺎدرش ﻧﺪاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﺪ ﻧﮕﺬارد او را ﺑﺒﺮﯼ و ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﻮ ﺷﻮﻳﻢ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ رواﻳﺎت دﻳﮕﺮ‪ ،‬او را ﺑﺎﺻﺮار از ﻣ ﺎدرش ﻣ ﯽ‬

‫ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬ﻧﺎم ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻧﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣ ﺮدم ﺑ ﻪ او‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﻄﻠﺐ او را هﻤﺮاﻩ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣ ﯽ‬
‫ﺁورد ﻣﺮدم ﮐﻪ ﺷﻴﺒﻪ را ﻧﻤﻴﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧ ﺪ ﻓﮑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ وﯼ ﺑ ﺮدۀ )و‬
‫ﻋﺒ ِﺪ( ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧ ﺎم او را ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ َ‬
‫ﺑ ﺮدۀ ﻣﻄﻠ ﺐ‪ ،‬ﻣﻴﮕﺬارﻧ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ازﻃﺒ ﺮى‪ ،‬ﺑﻌﺪاﮐ ﻪ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺑﻰ ﻋﺪاﻟﺘﻰ آ ﻪ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﭘ ﺪر ﺑ ﺮ‬
‫او رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﮥ ﻣﺎدرش در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در زﻣﺎن اﺳ ﻼم ﺳ ﻨﺖ ﻣﺎﻧ ﺪن زن در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد و ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫آﻮدآﺎن ﺑﻪ ﻣﺎدر‪ ،‬ﺣﺪ اﻗﻞ در ﺷﻬﺮهﺎ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ و دﺳ ﺘﮑﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺳ ﻨﺖ ﻏﺎﻟ ﺐ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﺑ ﺎﻻ‬
‫ﻧﻴﺰ هﺎﺷﻢ ﭘﺲ از ازدواج ﺑﺎ ﺳﻠﻤﺎ او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬وﻟﻰ ﻣﺘﻌﻬ ﺪ ﻣ ﯽ‬
‫ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم زاﻳﻤ ﺎن او را ﺑ ﺎز ﮔﺮداﻧ ﺪ‪ ،‬و از ﺁن ﭘ ﺲ ﺳ ﻠﻤﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪش در ﻗﺒﻴﻠﮥ ﺧﻮدش زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ رﺷ ﺪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻرﯼ در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب و اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻗ ﺪرت‬
‫ن دﺧﺘ ﺮ در ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﺧ ﻮد‪ ،‬درﺑﺮاﺑ ﺮ‬ ‫ﻣﺮدان ﺑﺘﺪرﻳﺞ رﺳﻢ ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ِ‬
‫ﯼ ﻣﺎﻧﺪ ِ‬
‫ﺿﺪ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮدن زن ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﺷ ﻮهﺮ‪ ،‬ﻋﻘ ﺐ ﻣ ﯽ ﻧﺸ ﻴﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ‪ ،‬در‬
‫‪١٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ادﺑﻴ ﺎت ﺁﻧﺰﻣ ﺎن ﻋ ﺮب ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ ﺷ ﺎهﺪ ﻧﺎرﺿ ﺎﻳﺘﻰ ﭘ ﺪران از رﻓ ﺘﻦ‬

‫دﺧﺘﺮاﻧﺸ ﺎن ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ ﭘ ﺲ از ازدواج‪ ،‬و ﺑ ﺎر ﻧﻬ ﺎدن در ﺁﻧﺠ ﺎ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در ﺷﻌﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰى ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬

‫‪٤‬‬
‫ن دﻳﮕﺮاﻧﻨﺪ"‬
‫ن ﻣﺎ ﭘﺴﺮا ِ‬
‫ن دﺧﺘﺮا ِ‬
‫ن ﻣﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺴﺮا ِ‬
‫ن ﻣﺎ ﭘﺴﺮا ِ‬ ‫"ﭘﺴﺮا ِ‬
‫ن ﭘﺴﺮا ِ‬

‫ﺑﺎﻳ ﺪ داﻧﺴ ﺖ آ ﻪ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﭘ ﺮاز ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻋﺮﺑ ﻰ‪ ،‬اﺳ ﻼم از‬

‫اﺑﺘﺪا و ﺑﺎ ﻗﺪرت‪ ،‬از ﺳﻨﺖ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ﺗﻌﻠ ﻖ آ ﻮدك ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد‬ ‫هﻤﺎن‬
‫آﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﺎدر ﺗﺒﺎرى و ﺑﺰﻳﺎن زﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬هﺪف ﻣﺮد در اﺑﺘﺪا از ﺧﺮﻳ ﺪ زن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺗﻤﻠ ﮏ ﮐﻮدﮐ ﺎن وﯼ‬
‫∗‬
‫ﺑﻮدﻩ ﺗﺎ ﺗﻤﻠﮏ ﺧﻮد وﯼ‪.‬‬
‫دﻻﻳ ﻞ زﻳ ﺎدﯼ وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺑﺨ ﺎرﯼ ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻋ ﺮاب رﺳ ﻢ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮔ ﺎهﯽ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ اﻋﺘﻘ ﺎد‬
‫ن ﺧ ﻮد را ﻧ ﺰد‬
‫ﺁﻧﺰﻣﺎن‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪﯼ از ﺗﺨﻢ و ﺗﺮﮐﻪ ﻋﺎﻟﯽ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ز ِ‬
‫ﻣﺮدﯼ ﮐﻪ ﺑﺰﻋﻢ وﯼ واﺟﺪ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت واﻻ ﺑ ﻮدﻩ ﻣ ﯽ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﺗ ﺎ از‬

‫∗ ﻣﻦ در ﮐﺘﺎب زن و ﺳ ﮑﺲ در ﺗ ﺎرﻳﺦ )ﺟﻠ ﺪ ﻳﮑ ﻢ( اﻳ ﻦ روﻧ ﺪ را در ﺟﻮاﻣ ﻊ دﻳﮕ ﺮ ﺑﻄ ﻮر ﻣﻔﺼ ﻞ‬

‫ﺷﺮح دادﻩ و ﺑﮑﻤﮏ ﻣﺪارﮎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ام ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در هﻤ ﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ‬
‫ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ زن در ﻣﻴ ﺎن ﺟﻮاﻣ ﻊ اوﻟﻴ ﻪ راﻳ ﺞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در اﺑﺘ ﺪا‪ ،‬ﻣﺒﻠ ﻎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪ زن ﺑﻪ "ﺑﭽ ﻪ ﺑﻬ ﺎ" ﻣﻌ ﺮوف ﺑ ﻮدﻩ و ﺑﻌ ﺪ ﻧ ﺎم "زن ﺑﻬ ﺎ" را ﺑﺨ ﻮد ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻗﺼﺪ از ﺧﺮﻳﺪ زن ﺑﻴﺶ از ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺧﻮد زن ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪان او ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪١٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫او ﺑﺎردار ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎم اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﮑﺎح و در واﻗ ﻊ ه ﻢ ﺧ ﻮاﺑﮕﯽ "ﻧﮑ ﺎح اُل‬
‫اﺳﺘﺒﺪاء" ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪﯼ ﻣﺤ ﺪود ﺑ ﻪ اﻋ ﺮاب ﻧﺒ ﻮدﻩ و در‬
‫ﻣﻴ ﺎن هﻨ ﺪﻳﺎن‪ ٥‬و ﺳ ﺎﻳﺮ اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ و ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺟﻬ ﺎن ﻧﻴ ﺰ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ∗‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد دﻳﮕﺮﯼ وﻗﺘﯽ "اﺑ ﻮ ﺳ ﻠﻴﻤﻪ" ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ زن ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫را هﻤ ﺮاﻩ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﺒ ﺮد‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠ ﮥ زن اﺟ ﺎزۀ اﻳﻨﮑ ﺎر را ﻧﻤﻴﺪه ﺪ و‬
‫زن را در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴ ﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬او ﺑ ﻪ ﺷ ﻮهﺮش ﺗﻌﻠ ﻖ دارد‪،‬‬
‫زﻳﺮا ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻرﯼ‪ ،‬ﻣ ﺮد او را از ﻃﺮﻳ ﻖ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣﻬﺮﻳ ﻪ‬
‫ﺧﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬او و ﺑﭽﻪ هﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺮد ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺠﺎل‪ ،‬در ﻗﺮارداد ازدواج ﻗﻴﺪ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر اﺳ ﺘﺜﻨﺎﺋﯽ او‬
‫ﺣﻖ ﺑﺮدن زﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺑﺠﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ را ﻧ ﺪارد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﭘﺪر زن ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ ﻣ ﺎﻧﻊ ﻣﺴ ﺎﻓﺮت دﺧﺘ ﺮش ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺷ ﻮد وﻟ ﯽ‬
‫ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ اﻳﻨﮑ ﺎر در ﻣ ﻮرد ﻓﺮزﻧ ﺪان او ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﻗﺼ ﺪ واﻗﻌ ﯽ‬
‫‪٦‬‬
‫ازدواج ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻮد زن‪.‬‬

‫∗در ﻣﻴ ﺎن ﺑﻮﻣﻴ ﺎن "ﺁﮐﺎﻣﺒ ﺎ" درﺁﻓﺮﻳﻘ ﺎﯼ ﺷ ﺮﻗﯽ ﻧﻴ ﺰ دﺧﺘ ﺮﯼ ﮐ ﻪ ﺁﺑﺴ ﺘﻦ ﺑ ﻮدﻩ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ زن ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ازدواج ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻴﺸﺪﻩ‪.‬‬
‫‪Eliot C., the east African Protectorate, p. 125. In Brifault Robert, "the‬‬
‫‪Mothers", vol. 3, p. 314.‬‬
‫و ﻳﺎ در ﮐﻨﮕﻮ درﻧﻈﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ "ﻣﻮﻧﮓ واﻧﺪﯼ"∗ زﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﭽﻪ زاﺋﻴﺪﻩ ﺑﻮد ﻗﻴﻤﺘﺶ ﺷﺶ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫دﺧﺘﺮ ﺑﺎﮐﺮﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪H. H. Jonston G. "Grenfell and the Congo", p. 677. In Brifault Robert,‬‬
‫‪"the Mothers", vol. 3, p. 314.‬‬
‫‪١٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ اﺳ ﻼم در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد دﻗﻴﻘ ﺎ از‬

‫روﯼ اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ و ﺳﻨﻦ ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ و ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‬
‫ﮐﭙﻴﻪ ﺑﺮدارﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ اﯼ را ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻗﻮاﻋ ﺪ و‬
‫رﺳ ﻮم ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ و ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻋﺮﺑ ﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ارﻣﻐﺎن ﻧﻴﺎوردﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻗ ﺒﻼ اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﺪ ﻣ ﻮارد ﻋﮑ ﺲ ه ﻢ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣ ﻮاردﯼ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ازدواج ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ‪،‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻪ زن و ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺗﻌﻠﻖ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ هﻨﮕ ﺎم ازدواج داﻣ ﺎد‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ﻪ ﺣ ﻖ ﺗﻤﻠ ﮏ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ را ﺑﺪﺳ ﺖ ﺁورد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﭘ ﺪر ﻋ ﺮوس‬
‫اﻇﻬﺎرﻣﻴ ﺪارد ﮐ ﻪ ﺣﺎﺿ ﺮ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ ﺑﺪﺳ ﺖ ﺁوردن اﻳ ﻦ ﺣ ﻖ ﮐ ﻪ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺎم ﭘﺪر و ﻋﻤﻮهﺎﻳﺶ ﻧ ﺎم ﮔ ﺬارﯼ ﮐﻨ ﺪ "اﻣﻼﮐ ﯽ‬
‫را در "ﮐِﻨ ﺪَﻩ" ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻋ ﺮوس ﮐﻨ ﺪ و ه ﻴﭻ ﺗﻘﺎﺿ ﺎﺋﯽ را ﮐ ﻪ او در‬
‫‪٧‬‬
‫ﻃﺮﻓﺪارﯼ از ﻗﺒﻴﻠﻪ اش ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ رد ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪".‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻣﺸ ﻜﻞ در اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﻃﺒ ﻖ ﻗﻮاﻋ ﺪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ازدواج ﻣﻴﻜ ﺮدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬و زن از ﻗﺒﻴﻠﻪ اى آﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ دﻳﮕﺮ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫وﻟﻰ هﻨﻮز ﺑﻨﺎ ﺑﺮ رﺳﻢ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ دﺧﺘﺮاﻧﺸﺎن را ﺷﻮهﺮ ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪـ‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى در ﺣ ﺎل ﮔ ﺬار ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬واز هﻤ ﻴﻦ رو‪ ،‬هﻨﮕ ﺎم ﻇﻬ ﻮر‬
‫اﺳ ﻼم ﻗﻮاﻋ ﺪ و ﺳ ﻨﺘﻬﺎى ﭘ ﺪر ﺳ ﺎﻻراﻧﻪ و ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ه ﺮ دو وﺟ ﻮد‬
‫‪١٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫داﺷﺘﻪ و ﺑﺎ هﻢ در آﺸﻤﻜﺶ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﻘﺶ اﺳﻼم در اﻳﻦ ﻣﻴ ﺎن )ﺑﺠ ﺰ‬

‫در ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻰ( ﺗﻨﻬﺎ دﻧﺒﺎﻟﻪ روى از ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﺮد ﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻳ ﻚ ﻓ ﺮد ﻋ ﺎﻣﻰ و ﺑ ﻰ ﺳ ﻮاد‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺷﻌﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اش ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻪ ﻓﺮاﺗ ﺮ‬
‫از ﻗﻮاﻋ ﺪ ورﺳ ﻮم زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اواﺳﺎﺳ ﺎ ﻧ ﻪ ﻓ ﺮد داﻧﺸ ﻤﻨﺪ‬
‫وﻣﺘﻔﻜﺮى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻓﻜﺮى‪ .‬در هﺮ ﺟ ﺎ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ‬
‫ﺑﻌ ﺪا‪ -‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻗ ﺪرت ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ وﺿ ﻊ ﺑﻌﻀ ﻰ‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺎزﻩ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜ ﺎر را ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوى از ﻏﺮاﻳ ﺰ ﺟﻨﺴ ﻰ و ﻣﻨ ﺎﻓﻊ‬
‫ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺷﺨﺼﻰ‪ -‬ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺧ ﻮد و در ﺟﻬ ﺖ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻏﻴ ﺮ‬
‫ﻣﺮﺳﻮم و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺁﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ده ﺪ و ﻳ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻳ ﻚ رﺳ ﻢ ﻣ ﺮد‬
‫ﺳﺎﻻراﻧﻪ را ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻗﺴﻤﺖ هﺎﺋﯽ از ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟ ﺎرﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﻻزم اﻻﺟﺮا و ﺳﺮاﺳﺮى ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺮاى ﺗﻤﻠﻚ ﻣﺮد ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪان زن‪ ،‬ﭼﻴ ﺰى‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒ ﻞ درﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﺁﻏ ﺎز و هﻨ ﻮز ه ﻢ اداﻣ ﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺮاﺣ ﻞ ﻧﻬ ﺎﺋﻰ ﺧ ﻮد را ﻃ ﻰ ﻣىﻜ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﺳﻼم ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را در ﺑ ﻪ ﭘﺎﻳ ﺎن رﺳ ﺎﻧﺪن‬
‫اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﻨﻔﻊ ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻرﯼ‪ ،‬و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺣ ﻖ ﭘ ﺪرى ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوى ﺷﻤﺸﻴﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ را در ﻣﻴﺎن ﻗ ﻮم ﻳﻬ ﻮد ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در ﻣ ﺪارﮎ ﻣ ﺬهﺐ‬

‫ﻳﻬﻮد ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻮاﻓﻖ و ﺣﺎﻣﯽ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ‪ ،‬و ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣ ﯽ‬
‫رﺳ ﺪ ﮐ ﻪ ﺁﻏ ﺎز اﻳ ﻦ ﺗﺤ ﻮل در ﻣﻴ ﺎن ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺑ ﻪ دوران ﻗﺒ ﻞ از ﻓ ﺘﺢ‬
‫آﻨﻌﺎن ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺪه در اﺳﻼم‬

‫اﺳﻼم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪ را از ﻣﺎدر ﺑﻪ ﭘﺪر ﻣﻨﺘﻘ ﻞ‬

‫ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻬﺎﻳ ﺖ دﻗ ﺖ را ﻧﻴ ﺰ ﺑﺨ ﺮج ﻣ ﻲ ده ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﻣﺒ ﺎدا‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﺟ ﺪاﺋﻰ زن از ﻣ ﺮد‪ ،‬زن ﻧﻄﻔ ﻪ ﻣ ﺮد را ﮐ ﻪ در ﺣﮑ ﻢ‬
‫اﻣﻮال وﯼ ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮدﻩ و ﺣﺎﺻ ﻞ ﺁﻧ ﺮا در اﺧﺘﻴ ﺎر‬
‫ﻓ ﺮد دﻳﮕ ﺮى ﺑﮕ ﺬارد و ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﺮد را از ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺑ ﺮ ﻓﺮزﻧ ﺪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﺳﺎزد ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ آ ﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺣﺘ ﯽ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ وﻗﺘﻰ آ ﻪ ﻣ ﺮدى زﻧ ﻰ را از ﻃﺮﻳ ﻖ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣﻬﺮﻳ ﻪ ﻣ ﻰ ﺧﺮﻳ ﺪﻩ‪،‬‬
‫اﮔﺮ زن ﻗﺒﻞ از وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻧﻮزاد از او ﺟ ﺪا ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻧﻄﻔ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣ ﺮد ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺷ ﺎهﺪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺪﻋﺎ ﻣ ﻮردى اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﻞ از‬
‫"ﻣﻴ ﺪاﻧﻰ" آ ﻪ در ﺁن ﻣ ﺮدى ﺑ ﺎ ﻣ ﺮد دﻳﮕ ﺮى ﻗ ﺮارداد ﻣﻴﺒﻨ ﺪد آ ﻪ زن‬
‫ﻄﱠﻠﻘ ﻪ اش را آ ﻪ ﺑ ﺎردار ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ در ازاء ﻣﺒﻠﻐ ﻰ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺑﺒ ﺮد‪،‬‬
‫ُﻣ َ‬
‫ﭼ ﻮن ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ زن ﻃ ﻼق ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ ﺳ ﺎﺑﻘﺶ ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫‪١١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‪ ،‬وﻟ ﻰ آ ﻮدآﻰ آ ﻪ در ﺷ ﻜﻤﺶ ﺑ ﻮدﻩ از ﺁن وى )ﺷ ﻮهﺮ ﺳ ﺎﺑﻖ(‬

‫‪٨‬‬
‫ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻨﺠ ﺎ ه ﻢ دوﺑ ﺎرﻩ اﺳ ﻼم در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ دو رﺳ ﻢ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در زﻣﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﻳﻜ ﻰ اﻳ ﻦ رﺳ ﻢ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ‬
‫آﻪ اﮔﺮ زن از ﻣﺮد ﺟﺪا ﻣﻰ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻄﻔﻪ را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﻣﻴﺒ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﭼﺮا آﻪ اﺳﺎﺳﺎ ﻧﻄﻔﻪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﭽﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ زن و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ وى ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﮎ ﺣﺎﺻ ﻞ از‬
‫اﺳﺖ و دﻳﮕﺮﯼ رﺳﻢ ﭘﺪرﺗﺒﺎراﻧﻪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﻧﻄﻔ ﻪ و ﮐ ﻮد ِ‬
‫ﺁن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮد و ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﻳ ﻚ ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻴﻌ ﻰ‬
‫ﺑ ﻮدﻩ و از ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ آ ﻮدك از رﺣ ﻢ زن ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﻰ ﺁﻣ ﺪﻩ ﻟ ﺬا ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﻰ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد وى ﺗﻌﻠ ﻖ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺨﺼﻮص آﻪ در دوران ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاى ﻣ ﺪت ه ﺎﯼ ﻣﺪﻳ ﺪ‬
‫ﻧﻤﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ آﻪ زن دراﺛﺮ ه ﻢ ﺧ ﻮاﺑﮕﻰ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮد اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎردار ﻣ ﻰ‬
‫ﺷ ﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬زن را ﻳﮕﺎﻧ ﻪ ﺧ ﺎﻟﻖ آ ﻮدك داﻧﺴ ﺘﻪ و ﺁﻧ ﺮا ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ‬
‫آﺴﻰ ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ آﻪ ﮐﻮدﮎ از رﺣﻢ او ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫‪ ،‬اﮔﺮ زن ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻣﺨﺘﻠ ﻒ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫رواﺑ ﻂ در ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ آ ﻮدك و اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﭼ ﻪ آﺴ ﻰ ﺗﻌﻠ ﻖ ﻣﻴﺪاﺷ ﺖ‬
‫ﺧﻠﻠﻰ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻴﻜﺮد‪.‬‬
‫ى راﻳ ﺞ در زﻣ ﺎن اﺳ ﻼم‪،‬‬
‫وﻟ ﻰ اآﻨ ﻮن در ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ِ‬
‫ك زﻧ ﻰ آ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣﻬﺮﻳ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﺪ ﻣ ﺮد در‬
‫آ ﻮد ِ‬
‫‪١١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺧﻮ ِد زن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮد ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻧﻘ ﺶ زن‬
‫در دوران ﺑﺎردارى‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﻣﺮد ﺳ ﺎﻻر ﻣ ﻰ ﭘﻨﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﮕﻬ ﺪارﯼ از ﻧﻄﻔ ﻪ در رﺣ ﻢ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧﻄﻔ ﻪ اﻳﻜ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺖ ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬زن ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﺟ ﺪاﺋﻰ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻄﻔﻪ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫هﺪف از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﻼﻣﻰ ﻋﺪﻩ‪ -‬آﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺁن زن ﭘﺲ از ﺟ ﺪاﺋﻰ‬
‫ﻳﺎ ﻣ ﺮگ ﺷ ﻮهﺮش ﺑ ﺮاى ﻣ ﺪت ﻣﻌﻴﻨ ﻰ )‪ ٣‬ﻣ ﺎﻩ( ﺣ ﻖ ازدواج ﺑ ﺎ ﻣ ﺮد‬
‫دﻳﮕ ﺮ را ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﺣ ﻖ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮ آ ﻮدآﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ زن‬
‫ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﺟ ﺪاﺋﻰ از ﻣ ﺮد اﺣﺘﻤ ﺎﻻ در ﺷ ﻜﻢ ﺧ ﻮد داﺷ ﺖ و ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﺑﺮاى ﻣﺪﺗﻰ ﺻﺒﺮ ﻣ ﻰ آ ﺮد ﺗ ﺎ اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﺟﻨﻴﻨ ﻰ از‬
‫ﺷ ﻮهﺮ ﺳ ﺎﺑﻘﺶ در ﺧ ﻮد داﺷ ﺖ روﺷ ﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﻣﺒ ﺎدا ﺟﻨ ﻴﻦ ﮐ ﺲ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ را "ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ" ﺑﺮاى ﺷﻮهﺮ ﺟﺪﻳﺪش ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺎ وﺿﻊ ﺣﻤ ﻞ‬
‫ﺁن ﺻﺒﺮ آﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺁﻧﺮا ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺻﺎﺣﺐ اﺻﻠﻰ اش دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺪﻩ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺣﻘ ﻮﻗﻰ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ اى ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﺣ ﻖ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮ ﻓﺮزﻧ ﺪان و زن را آﺎﻣ ﻞ ﻣﻴﻜ ﺮد و ﺑ ﺮ ﺣ ﻖ‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ زن ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻄﻮر آﺎﻣﻞ ﻗﻠﻢ ﺑﻄ ﻼن ﻣ ﻰ آﺸ ﻴﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻗ ﺎﻧﻮن ﻧﺸ ﺎن دﻳﮕ ﺮى ﺑ ﻮد ﺑﺮاﻳﻨﻜ ﻪ در ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣﻴ ﺎن ﻧﻈﺎﻣﻬ ﺎى‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى و ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن اﺳ ﻼم در ﺟﺒﻬ ﻪ دوم ﻗ ﺮار‬
‫داﺷ ﺖ و در ﺟﻬ ﺖ ﻣﺤ ﺮوم ﻧﻤ ﻮدن زن از ﺣﻘ ﻮق ﺣﻘ ﻪ ﺧ ﻮد آ ﻪ در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺣﻖ وى ﺑﺮ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﻰ آﺮد‪.‬‬
‫‪١١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ازدواج‬
‫و ﺗﻤﻠﻚ ﺑﺮ زن‬

‫ن ﻣﺮدﺳﺎﻻر‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪ ،‬دو ﻧﻮع‬

‫ﺑﻄﻮر آﻠﻰ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎ ِ‬
‫ازدواج وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻰ از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﻴﺮ آﺮدن زن و دﻳﮕﺮى‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ ﺁن‪.‬‬

‫‪ -1‬اﺳﻴﺮ ﻛﺮدن زن‬

‫اﺳﺎرت زن از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ‬

‫‪ ،‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ ﺑﻨ ﺎﺑﺮ رﺳ ﻢ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب در‬
‫ﺟﻨﮕﻬ ﺎى ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬زﻧ ﺎن و آﻮدآ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺷﻜﺴ ﺖ ﺧ ﻮردﻩ را ﺑ ﻪ‬
‫اﺳﺎرت ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺁﻧﺎﻧﺮا ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺮدﻩ در ﺑﺎزار ﻣﻜﻪ و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘ ﺎط ﺑ ﻪ‬
‫ﻓ ﺮوش ﻣ ﻰ رﺳ ﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺿ ﻤﻦ از ﻣﻴ ﺎن هﻤ ﻴﻦ زﻧ ﺎن اﺳ ﻴﺮ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﺑ ﺮاى ﺧ ﻮد زن اﻧﺘﺨ ﺎب ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﻳ ﺎ اﮔ ﺮ زن داﺷ ﺘﻨﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﮐﻨﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﺮاى آ ﺎر در ﺧﺎﻧ ﻪ و ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﺧ ﻮد ﻧﮕ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻦ ﻋ ﺮب‪ ،‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﺧﺎﻧ ﮥ ﻣ ﺮ ِد ﻣ ﺘﻤﻜ ِ‬
‫هﻤﺴﺮ‪ ،‬هﻤﻮارﻩ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ آﻨﻴﺰ ﻧﻴ ﺰ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ آ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ آ ﺎر‬
‫ﺑ ﻪ ﻧﻴﺎزه ﺎى ﺟﻨﺴ ﻰ وى ﻧﻴ ﺰ ﭘﺎﺳ ﺦ ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧ ﺎن آ ﻪ ﺑﻜ ﺎر ﺧﺮﻳ ﺪ و‬
‫ﻓﺮوش ﺑﺮدﻩ اﺷﺘﻐﺎل داﺷ ﺘﻨﺪ و ﻳ ﺎ اﻓ ﺮاد ﻣ ﺘﻤﻜﻦ داﺋﻤ ﺎ ﺑ ﺎ ﺧﺮﻳ ﺪ آﻨﻴ ﺰان‬
‫ﺟﺪﻳﺪ وزﻳﺒﺎ‪ ،‬آﻨﻴﺰان ﻗﺪﻳﻤﻰ را ﻓﺮوﺧﺘﻪ وآﻨﻴ ﺰان ﺟﺪﻳ ﺪ را ﺟ ﺎي ﮔ ﺰﻳﻦ‬
‫ﻗ ﺪﻳﻤﻰ ه ﺎ ﻣﻴﻜﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ داﺋﻤ ﺎ ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ ﺧ ﻮد را‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ و ﻧﻮ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫در ﺁﻧﺰﻣﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب‪ ،‬در ﺟﻨﮕﻬ ﺎﺋﻰ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫اﺳ ﻴﺮان ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺷﻜﺴ ﺖ ﺧ ﻮردﻩ را در ﺑ ﺎزار ﻣﻜ ﻪ آ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش ﺑ ﺮدﻩ در ﺁن ﭘ ﺮ روﻧ ﻖ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ ﻓ ﺮوش ﻣ ﻰ رﺳ ﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﮔ ﺮﻓﺘﻦ اﺳ ﻴﺮ در ﺟﻨﮕﻬ ﺎ و اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از زﻧ ﺎن اﺳ ﻴﺮ ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫هﻤﺴﺮ ﻳﺎ آﻨﻴﺰ ﺑﻪ ﻳﻚ اﻣﺮ راﻳﺞ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ اى ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ‪ ،‬ﺑﺎ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﻧﻈﺎم ﻣﺎدر ﺗﺒﺎرى در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و‬
‫ﻓﺮودﺳﺖ ﺷ ﺪن زﻧ ﺎن ‪ ،‬ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش زﻧ ﺎن از ﻃﺮﻳ ﻖ اﺳ ﻴﺮ آ ﺮدن‬
‫ﺁﻧﺎن ﺑﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﻣﻨ ﺎﺑﻊ درﺁﻣ ﺪ ﻣ ﺮدان و ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ ه ﺎى ﺟﻨﺴ ﻰ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آﻠﻤﻪ "ﻣﻠﻜﻪ" آﻪ از رﻳﺸﻪ ﻣﻤﻠﻮك ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺮدﻩ ﻣ ﻰ ﺁﻣ ﺪ‬
‫ﺧ ﻮد ﻧﺸ ﺎﻧﻰ از ﺳ ﺎﺑﻘﻪ ﻃ ﻮﻻﻧﻰ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر‬
‫ﻋﺮب ﺑﻮد ‪.‬‬
‫‪١١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣﺤﻤﺪ و اﻃﺮاﻓﻴﺎن او ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از اﻳﻦ ﺳ ﻨﺖ زﺷ ﺖ و آﺜﻴ ﻒ‬

‫ﻰ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ آ ﻪ در‬
‫ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرﻧﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ازدواج ﺁزاد و اﻧﺴ ﺎﻧ ِ‬
‫زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ هﻨ ﻮز ه ﻢ راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد‪ ،‬دﻓ ﺎع ﻣﻴﻜﺮدﻧ ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ‬
‫ﺣﺮص و وﻟﻌ ﻰ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از دﻳﮕ ﺮان در ﺁن ﺷ ﺮآﺖ ﻣ ﻰ ﺟﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﺟﻨﮕﻬ ﺎى اﺳ ﻼم آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑﻌ ﺪا ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻰ ﭘ ﺮدازﻳﻢ و ﺳ ﻮرﻩ ه ﺎى ﺧ ﻮ ِد‬
‫ﻦ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ زﻳﺮ‪:‬‬
‫ﻗﺮﺁن ﮔﻮﻳﺎى روﺷ ِ‬

‫‪٩‬‬
‫"ﺧﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ)ﻟﺸﮑﺮﻳﺎن اﺳﻼم( وﻋﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺑﺴﻴﺎر داد‪"...‬‬

‫"و ﻧﻜﺎح زﻧﺎن ﻣﺤﺼﻨﻪ )ﺷﻮهﺮدار( ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣ ﺮام ﺷ ﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺁن زﻧ ﺎن آ ﻪ )در‬

‫‪١٠‬‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎى آﻔﺎر ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺧﺪا( ﻣﺘﺼﺮف و ﻣﺎﻟﻚ ﺷﺪﻩ اﻳﺪ‪".....‬‬

‫" آﺴﺎﻧﻰ آﻪ اﻧﺪام ﺧﻮد را از ﺷ ﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ ﻧﮕ ﺎﻩ ﻣ ﻰ دارﻧ ﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺑ ﺮ زﻧ ﺎن ﺣ ﻼل و‬

‫آﻨﻴﺰان ﻣﻠﻜﻰ ﺧﻮﻳﺶ آﻪ از ِاﻋﻤ ﺎل ﺷ ﻬﻮت ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﻴﭻ ﻣﻼﻣ ﺖ ﻧﺪارﻧ ﺪ و ه ﺮ آ ﻪ‬
‫‪١١‬‬
‫ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ آﻨﺪ )و ﺑﻪ ﻧﺎروا ﺷﻬﻮت راﻧﺪ( ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺘﻌﺪى و ﺳﺘﻤﻜﺎر اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ﻃﺒ ﺮى "ﭘ ﺎﻧﺰدﻩ زن ﮔﺮﻓ ﺖ آ ﻪ ﺳ ﻴﺰدﻩ‬

‫زن را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮد و ﻳ ﺎزدﻩ زن را ه ﻢ ﺑ ﺎ ه ﻢ داﺷ ﺖ و ﻧ ﻪ زن داﺷ ﺖ‬
‫‪١٢‬‬
‫آﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ"‪ ،‬و ﺗﻌﺪادى هﻢ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ آﻨﻴﺰ داﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ رﺳ ﻢ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرﯼ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬هﻨ ﻮز ﻗﺒ ﺎﻳﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫"رﺑﻴﻌﺔ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ" ﺑﻮدﻧﺪ ﮐ ﻪ هﺮﮔ ﺰ اﺳ ﻴﺮ ﻧﻤﻴﮑﺮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ در ﺑ ﺎﻻ ﺑ ﻪ‬
‫‪١١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺁن اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ و اﺳ ﻼم در ﺑﺮاﺑ ﺮ دو‬

‫رﺳﻢ ﺑﮑﻠ ﯽ ﻣﺘﻀ ﺎد در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃﺒ ﻖ ﻣﻌﻤ ﻮل‬
‫رﺳﻢ زﺷﺖ و ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﻴﺮ ﮐ ﺮدن زﻧ ﺎن و ﺗﺠ ﺎوز ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن را در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ رﺳﻢ اﻧﺴﺎﻧﯽ دﻳﮕﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ رﺳﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻨﮕﻬ ﺎ ﭘ ﺲ از اﺳ ﻴﺮ‬
‫آ ﺮدن زﻧ ﺎن و آﻮآ ﺎن‪ ،‬ﺁﻧ ﺎن را ﺑﺼ ﻒ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ و ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘ ﺲ از‬
‫ﺁﻧﮑ ﻪ زﻳﺒ ﺎﺗﺮﻳﻦ زﻧ ﺎن را ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮد اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ،‬ﺑﻘﻴ ﻪ را ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاى اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر او ﻋﺒ ﺎى ﺧ ﻮد را‪-‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ رﺳﻢ اﻋ ﺮاب ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ه ﺮ زﻧ ﻰ آ ﻪ ﻣ ﯽ‬
‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪ ﻣﻰ اﻧﺪاﺧﺖ و او را ﺑﻪ ﭼﺎدر وى ﻣ ﻰ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺁن‬
‫زن ﻧﮕﻮن ﺑﺨﺖ را‪ -‬آﻪ ﺷﻮهﺮش در اﻧﺪك زﻣ ﺎﻧﻰ ﻗﺒ ﻞ ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ رﺳ ﻴﺪﻩ‬
‫ﺑ ﻮد و هﻨ ﻮز از ﻏ ﻢ ﺳ ﻮگ او ﺑ ﺪر ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﺗﺠ ﺎوز و ﻟ ﺬت‬
‫ﺟﻮﺋﻰ ﺟﻨﺴﻰ ﺑﻪ ﭼﺎدر ﺧﻮد ﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻳﮑ ﯽ از ﺳ ﻨﻦ ﻣﻮﺟ ﻮد در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺑﻮد آﻪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﺁن در ﺟﻨﮕﻬ ﺎ ﻳ ﻚ ﭼﻬ ﺎرم ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕ ﻰ‬
‫ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻰ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮن ﺧﻤ ﺲ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ‬
‫اﺳ ﺎس ﺁن ﻳ ﻚ ﭘ ﻨﺠﻢ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﻰ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ زﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻴﺮﺳ ﻴﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ ﮐﭙ ﯽ ﺑ ﺮدارﯼ از ﻳﮑ ﯽ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﮥ ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻋﺮب ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫‪١١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫"و اى ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﺪاﻧﻴﺪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﺸ ﻤﺎ ﻏﻨﻴﻤ ﺖ و ﻓﺎﻳ ﺪﻩ رﺳ ﻴﺪ )زﻳ ﺎد ﻳ ﺎ آ ﻢ( ﺧﻤ ﺲ ﺁن‬

‫ﺧ ﺎص ﺧ ﺪا و رﺳ ﻮل و ﺧﻮﻳﺸ ﺎن او و ﻳﺘﻴﻤ ﺎن وﻓﻘﻴ ﺮان و در راﻩ ﻣﺎﻧ ﺪﮔﺎن اﺳ ﺖ‬
‫‪١٣‬‬
‫‪"...‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ و ﻏﻴ ﺮ ﻣ ﺘﻤﻜﻦ آ ﻪ از‬

‫ﻃﺮﻳ ﻖ اﻳ ﻦ ﺟﻨﮕﻬ ﺎ ﺻ ﺎﺣﺐ آﻨﻴ ﺰى ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬وى را در ﺻ ﻮرت‬
‫ﮔﺮوﻳ ﺪن ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم ﺑﻌﻨ ﻮان هﻤﺴ ﺮ ﺧ ﻮد اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا‬
‫اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ ﺗﻬﻴﻪ هﻤﺴﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ را ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ اﻓ ﺮاد ﻣ ﺘﻤﻜﻦ‬
‫ﺗﺮ‪ ،‬اﮔ ﺮ ﻗﺼ ﺪ ازدواج ﺑ ﺎ اﺳ ﺮا را ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻣﻌﺸ ﻮﻗﻪ‬
‫ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻧﻬﺎ را در ﺑﺎزار ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﺁﻧﮑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧ ﻮد از دﺳ ﺘﻪ دوم ﺑ ﻮد و ﻣﻀ ﺎف ﺑ ﺮ زﻧ ﺎن‬
‫ﻋﻘ ﺪﯼ از ﺗﺼ ﺎﺣﺐ زﻧ ﺎن اﺳ ﻴﺮ در ﺟﻨ ﮓ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻧﻤ ﯽ ﮔﺬﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻨﺤ ﺎل از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺁﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ﻗ ﺮﺁن‪ ،‬ﺁن دﺳ ﺘﻪ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ‬
‫اﺳ ﺘﻄﺎﻋﺖ ﺧﺮﻳ ﺪ زن را ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ازدواج ﺑ ﺎ زﻧ ﺎن اﺳ ﻴﺮ ﻣﻮﻣﻨ ﻪ‬
‫ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫"و هﺮ آﻪ وﺳﻌﺖ و ﺗﻮاﻧﺎﺋﻰ ﺁن ﻧﺒﺎﺷﺪ آﻪ زﻧﺎن )ﺁزاد( ﭘﺎرﺳﺎى ﺑﺎ اﻳﻤﺎن ﮔﻴ ﺮد ﭘ ﺲ‬

‫آﻨﻴﺰان ﻣﻮﻣﻨﻪ آﻪ ﻣﺎﻟ ﻚ ﺁن ﺷ ﺪﻳﺪ ﺑﺰﻧ ﻰ اﺧﺘﻴ ﺎر آﻨﻴ ﺪ‪ ...‬اﻳ ﻦ ﺣﻜ ﻢ )آﻨﻴ ﺰ را ﺑﺰﻧ ﻰ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ( در ﺑﺎرﻩ آﺴﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺘﺮﺳﺪ ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ رﻧﺞ اﻓﺘﺪ )ﻳﻌﻨ ﻰ ﺑﺰﺣﻤ ﺖ ﻋﺰوﺑ ﺖ‬
‫ﻳﺎ زﻧﺎآﺎرى اﻓﺘﺪ( و اﮔﺮ ﺻﺒﺮ آﻨﻴﺪ! ﺗﺎ وﺳﻌﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ زﻧﻰ ﺁزاد ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ )ﺑﺮاى ﻧﻈ ﻢ‬
‫‪١٤‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﻤﺎ( ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و ﺧﺪا ﺑﺨﺸﻨﺪﻩ و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ‪"....‬‬
‫‪١١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﺑ ﺮ ﻋ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻮدن وﯼ‪ ،‬او ﻧ ﻪ‬

‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ ﻣ ﺮدان ﻣﻌﻤ ﻮﻟﯽ و ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب ﺑ ﺮاى زن‬
‫ﺑﻄﻮرآﻠﻰ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ارزﺷﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺟﺎزﻩ ﻣﻴ ﺪاد‬
‫ﺗ ﺎ اﻳﻨﭽﻨ ﻴﻦ ﺑ ﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ زﻧ ﺎن اﺳ ﻴﺮ ﺑ ﺎزى ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﭘ ﺲ ازﻗﺘ ﻞ‬
‫ﺷﻮهﺮاﻧﺸﺎن ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺘﺼﺎﺣﺐ ﺧﻮد در ﺁوردﻩ ﻣﻮرد ﻟﺤ ﻮ و ﻟﻌ ﺐ ﺧ ﻮد‬
‫ﻗﺮار دهﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺣﺘ ﻰ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮﺟﺢ ﻧﻤ ﻮدن زﻧ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺑ ﺮ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﺮاى‬
‫زﻧﺎﺷ ﻮﺋﻰ‪ ،‬ﻳﻜﺒ ﺎر دﻳﮕ ﺮ و ﺑﻄ ﻮر ﺗﺒﻌ ﻴﺾ ﺁﻣﻴ ﺰى‪ ،‬ﺁﻧ ﺎن را در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫زﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﺧﻮار ﻣﻰ آﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺣﻘ ﺎﻳﻖ هﻤﮕ ﻰ ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﻴﭻ ﺗﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺟﺪا ﺑﺎﻓﺘﻪ اى از دﻳﮕﺮان ﻧﺒﻮد‪ .‬درﺁﻧﺰﻣﺎن ﺷ ﺎهﺎن و ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن ﺟﻨﺎﻳ ﺖ‬
‫ن اﻣﭙﺮاﻃﻮرى هﺎى اﻳﺮان و رم ﻧﻴﺰ‪ ،‬در ﺣﻤ ﻼت ﺧ ﻮد‬
‫آﺎرواﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﻤﺪ ِ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎى دﻳﮕ ﺮ و آﺸ ﺘﺎر و اﺳ ﻴﺮ آ ﺮدن زﻧ ﺎن و آﻮدآ ﺎن ﺑ ﻰ‬
‫ﮔﻨﺎﻩ ‪ ،‬ﺑﻰ آﻢ و آﺎﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ اﻋﻤ ﺎل زﺷ ﺖ و ﻏﻴ ﺮ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ دﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻴﺰدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺧﺮﻳﺪ زن‬

‫ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮ ازدواج ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ازدواج از‬

‫ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ زن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ازدواج آﻪ در ﻗﺮﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﻜﺮات ﻣ ﻮرد‬
‫اﺷ ﺎرﻩ و ﺗﺎﺋﻴ ﺪ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬در آﻨ ﺎر ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ اﺳ ﻴﺮ‬
‫آ ﺮدن زن ‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ از اﺷ ﻜﺎل ﻋﻤ ﺪﻩ و راﻳ ﺞ ازدواج در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫‪١١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﻇﻬ ﻮر اﺳ ﻼم ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻗ ﺮان در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ‬

‫ﺷ ﺎهﺪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ اﺳ ﻼم از اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ازدواج و ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ و‬
‫ﺿﺪ زن ﺁن ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫"و ه ﺮ زﻧ ﻰ ﻏﻴ ﺮ از ﺁﻧﻜ ﻪ ذآ ﺮ ﺷ ﺪ ﺣ ﻼل اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻃﺮﻳ ﻖ‬

‫‪١٥‬‬
‫زﻧﺎﺷﻮﺋﻰ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ")ﺗﺎآﻴﺪ از ﻣﻦ اﺳﺖ(‬

‫"و ه ﺮ آ ﻪ را وﺳ ﻌﺖ و ﺗﻮاﻧ ﺎﺋﻰ ﺁن ﻧﺒﺎﺷ ﺪ آ ﻪ زﻧ ﺎن )ﺁزاد( ﭘﺎرﺳ ﺎى ﺑ ﺎ اﻳﻤ ﺎن‬

‫‪١٦‬‬
‫ﮔﻴﺮد‪) "..‬ﺗﺎآﻴﺪ از ﻣﻦ اﺳﺖ(‬

‫ﺧﺮﻳ ﺪ زن در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن از ﻃﺮﻳ ﻖ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣﻬﺮﻳ ﻪ اﻧﺠ ﺎم‬

‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻬﺮﻳﻪ ﻣﺒﻠﻎ و ﻳﺎ ﻣ ﺎﻟﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﻣ ﺬآﺮ زن‬
‫آ ﻪ ﭘ ﺪر ‪ ،‬ﺷ ﻮهﺮ‪ ،‬ﺑ ﺮادران‪ ،‬ﭘﺴ ﺮ ﻋﻤﻮه ﺎ و ﻳ ﺎ ﺳ ﺎﻳﺮ ﺧﻮﻳﺸ ﺎن ﻣ ﺬآﺮ‬
‫وى ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻰ ﭘﺮداﺧﺖ و در اذاء ﺁن ﺻ ﺎﺣﺐ زن ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬در ﺗﻔﺴ ﻴﺮ‬
‫ﻃﺒﺮى ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫"در ﻋﺼﺮ ﺟﺎهﻠﻴﻪ ‪ ،‬وﻗﺘﻰ آﻪ ﭘﺪر ﻳﺎ ﺑﺮادر ﻳﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮدى ﻣﻴﻤﺮد و از ﺧﻮد ﺑﻴﻮﻩ‬
‫اى ﺑﺠﺎ ﻣﻰ ﮔﺬاﺷﺖ ‪ ،‬از وارﺛﻴﻦ ﻣﺘ ﻮﻓﻰ ‪ ،‬اﮔ ﺮ آﺴ ﻰ ﻣﻴﺂﻣ ﺪ و ﻟﺒﺎﺳ ﺶ را ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫زن ﻣﻰ اﻧﺪاﺧﺖ ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ اﻳﻦ ﺣﻖ را ﻣﻰ ﻳﺎﻓﺖ آ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻣﻬﺮﻳ ﻪ اى آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﺑ ﺮاى‬
‫زن ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ او ازدواج آﻨﺪ و ﻳﺎ زن را ﺑﻪ ه ﺮآﺲ دﻳﮕ ﺮى ﺷ ﻮهﺮ دادﻩ و‬
‫‪١٧‬‬
‫ﻣﻬﺮﻳﻪ او را ﺑﮕﻴﺮد‪".‬‬
‫‪١١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل ‪ ،‬ﺁﻧﭽ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﻣﺎﺳ ﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ زن‬

‫ﺑﻌﻨﻮان آﺎﻻى ﺧﺮﻳ ﺪارى ﺷ ﺪﻩ ﻧ ﺰد ﺧﻮﻳﺸ ﺎن ﻣ ﺬآﺮ وى ﺑ ﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‬
‫او ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣ ﻮال دﻳﮕ ﺮ ﺑﺼ ﻮرت ارث از دﺳ ﺘﻰ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ‬
‫ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﺑﻮدﻩ آﻪ وارﺛ ﻴﻦ ﺟﺪﻳ ﺪ زن در ﺻ ﻮرﺗﻰ آ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ازدواج ﺑ ﺎ او ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﺷ ﻮهﺮ دادن ‪ ،‬و ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻗﻴ ﻖ ﺗ ﺮ‬
‫ﻓﺮوش او ﺑﻪ دﻳﮕ ﺮى‪ ،‬ﺑﻬ ﺎ ﻳ ﺎ ﻣﻬﺮﻳ ﮥ ﻗ ﺒﻼ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺷ ﺪۀ زن را ﺑ ﺮاى‬
‫ﺧﻮد ﺗﺎدﻳﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آ ﻪ در ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ اﺳ ﺎرت‪ ،‬ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫زن از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ‪ ،‬و در ازدواج ﻣﻌﻤ ﻮﻟﻰ‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ اﻣ ﺮ از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻬﺮﻳﻪ ﺑ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ وى اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ در‬
‫هﺮ دو ﻣﻮرد ﺗﻔﺎوﺗﻰ ﻧﻤﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ زن ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﻲء ﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺎل ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ دﻳﮕﺮان ﺣﻖ ﺗﺼﺎﺣﺐ وى را داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻪ زن ﻧﻈﺮى ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎ از ﺧ ﻼل ﻳﻜ ﻰ از داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎى ﺗ ﻮرات ﺷ ﺎهﺪ وﺟ ﻮد هﻤ ﻴﻦ‬
‫رﺳﻢ در ﻣﻴ ﺎن ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺑﺎﺳ ﺘﺎﻧﻰ ﻧﻴ ﺰ هﺴ ﺘﻴﻢ‪ .‬در آﺘ ﺎب "ﺗﻠﻤ ﻮد" ﺑﻴ ﻮﻩ‬
‫ﺟ ﻮان‪ ،‬از ﻳﻜ ﻰ از اﻗ ﻮام ﺷ ﻮهﺮش ﺑﻨ ﺎم "ﺑ ﻮﻋِﺰ"∗ ﮐ ﻪ ﻣﻴﺨﻮاه ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫‪١٨‬‬
‫داﻣ ﻨﺶ را ﺑ ﻪ روﯼ وﯼ ﺑﻴﺎﻧ ﺪازد و او را ﺑ ﻪ ازدواج ﺧ ﻮد در ﺁورد‬
‫ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﮐﻠﻤ ﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ "اﻳ ﺬار" و "ﻟﺒ ﺎس" ﮐ ﻪ در زﺑ ﺎن‬

‫∗‪Buez‬‬
‫‪١٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻋﺒ ﺮﯼ و ﻋﺮﺑ ﯽ ﻣﻌﻨ ﯽ ﺟﺎﻣ ﻪ را ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ ﺑﻤﻌﻨ ﯽ هﻤﺴ ﺮ زن ﻧﻴ ﺰ ﺑﮑ ﺎر‬

‫ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬ﻳ ﺎ ﻣ ﺜﻼ در زﺑ ﺎن ﻋﺒ ﺮﯼ در )‪ (Mal. Ii 6‬ﺑﺠ ﺎﯼ زن او ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ "ﻟﺒﺎس او"‪ ،‬و در ﻋﺮﺑﯽ رﺳ ﻢ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ‪" ،‬او دﻣﭙ ﺎﺋﯽ ﻣ ﻦ‬
‫‪١٩‬‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ درش ﺁوردم" ﻳﻌﻨﯽ او را ﻃﻼق دادم‪.‬‬

‫دوﺳﺖ دﺧﺘﺮ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻜﺎح ﺻﺪﻳﻘﻪ‬

‫از هﻤﺎن زﻣﺎن آﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮ زن و ﺳ ﭙﺲ آﻮدآ ﺎن‪،‬‬

‫ﺗﺒ ﺎر ﭘ ﺪرى ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺗﺒ ﺎر ﻣ ﺎدرى ﺷ ﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻨ ﻪ ﺑ ﺮاى ﻇﻬ ﻮر ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪى از رواﺑ ﻂ ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد وارد ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑﺸ ﺮ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺟﺪﻳﺪ هﻤﺎﻧﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﺑﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺷ ﻜﻞ از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ن زن و آﻮدآﺎن وى ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜ ﻪ ﺣﺘ ﻰ ﺣ ﻖ‬
‫‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﺎﻟﻚ ﻣﻄﻠﻖ اﻟﻌﻨﺎ ِ‬
‫آﺸﺘﻦ ﺁﻧﺎن را داﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﻰ ﺟﺪﻳ ﺪ آ ﻪ ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻪ واﺣ ﺪ‬
‫در ﺷ ﻜﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋ ِ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدى ﭘﺎﻳﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد و ﻋﻤﻼ ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫واﺣﺪ اﻗﺘﺼﺎدى آﻼن‪ -‬آﻪ واﺣﺪ اﻗﺘﺼﺎدى ﭘﺎﻳﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮد ﺣﻜ ﻢ ارﺑ ﺎﺑﻰ را داﺷ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻤﻠ ﻚ وﺳ ﺎﺋﻞ‬
‫ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧﺎﻧ ﻪ ‪ ،‬زﻣ ﻴﻦ ‪ ،‬دام و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ ،‬زن و آﻮدآ ﺎن ﺧ ﻮد را‬
‫‪١٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﻌﻨ ﻮان ﻧﻴ ﺮوى آ ﺎر ﺧ ﺎﻧﮕﻰ ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﺜﻤﺎر ﺧ ﻮد ﻗ ﺮاردادﻩ و ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن‬

‫هﻤﭽﻮن ﺑﺮدﮔﺎن آﺎرى ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﻰ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در هﻤﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ زن ﺑ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ ﺟﻨﺴ ﻰ و آ ﺎرى ﻣ ﺮد‬
‫ﻳﻌﻨ ﻰ ﺷ ﻮهﺮ ﺧ ﻮد ﻣﺒ ﺪل ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد و ﺑ ﻪ ﺗ ﺪرﻳﺞ ﺑ ﺎ ﺗﻜﺎﻣ ﻞ و ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ آﻪ ﻣﺘﻜﻰ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ راﺑﻄ ﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳﺎﻻر‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ راﺑﻄ ﮥ ﻣﻮﺟ ﻮد و ﻗ ﺎﻧﻮﻧﻰ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﻴﺰ هﻤ ﻴﻦ ﺗﺤ ﻮل اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑ ﺎ وﻳﮋﮔﻴﻬ ﺎى ﺧ ﺎص‬
‫ﺧ ﻮد ﺑﻮﻗ ﻮع ﻣ ﻰ ﭘﻴﻮﻧ ﺪد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ در دوران ﻧﻈ ﺎم اﺷ ﺘﺮاآﻰ و‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر آ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑﻴ ﺎن ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋ ﺮب ﻧ ﻮع دﻳﮕ ﺮى از ازدواج و راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ آﻪ ﺑﻪ "ﻧﻜﺎح َال ُﻣﺘ َﻌﻪ" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ .‬ﻧﮑﺎح ﻣﺘﻌﻪ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫از راﺑﻄﻪ ﺁزاد ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻴﺎن ﻳﻚ زن ﺑﺎ ﻣﺮد ﻣﻮرد ﻋﻼﻗ ﻪ اش از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ‪ ،‬زن را‪ ،‬درﺳ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣ ﺪرن‬
‫اﻣﺮوزى‪" ،‬ﺻَﺪﻳﻘﻪ" ﻳﻌﻨﻰ "دوﺳﺖ دﺧﺘ ِﺮ" ﻣﺮد ﻣﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ازدواج ﻣﺘﻌ ﻪ ﻳ ﺎ ﺻ ﺪﻳﻘﻪ آ ﻪ از ﻧ ﻮع ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫زن ﺑﺪون ﺁﻧﻜ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪارى ﺷ ﺪﻩ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻓ ﺮوش ﺑ ﺮود از ﻃﺮﻳ ﻖ ارادﻩ و‬
‫ﻣﻴﻞ ﺁزاداﻧ ﻪ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻣ ﺮ ِد ﻣ ﻮرد ﻋﻼﻗ ﻪ اش را از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ اﻧﺘﺨ ﺎب‬
‫ﻣﻰ آﺮد و ه ﺮ زﻣ ﺎن آ ﻪ ﻣ ﻰ ﺧﻮاﺳ ﺖ از او ﺟ ﺪا ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع‬
‫ازدواج در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ آﺎﻣﻼ راﻳﺞ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﺧﺪﻳﺠ ﻪ زن ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ‬
‫‪١٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻳﻜ ﻰ از هﻤ ﻴﻦ ﻗﺒ ﺎﻳﻠﻰ آ ﻪ در ﺁن ازدواج ﻣﺘﻌ ﻪ راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬

‫"ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ" ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ازدواج ﻣﺘﻌﻪ آﻪ در واﻗ ﻊ ﺟﺰﺋ ﻰ از ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى در‬
‫ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﻮد اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺮاى دﻳ ﺪن زن ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﭼ ﺎدر او‬
‫ﻣﻴﺮﻓﺖ و درﺿﻤﻦ راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد ﺑ ﻪ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺁزاد ه ﺮ ﻳ ﻚ‬
‫از دو ﻃ ﺮف ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ زن ﻗﻄ ﻊ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﻋﻜ ﺲ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺮدﺳ ﺎﻻرى ﺑ ﻮد آ ﻪ درﺁن ﭼ ﺎدر ﻳ ﺎ ﺧﺎﻧ ﻪ و ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ ﺟ ﺪاﺋﻰ در‬
‫اﻧﺤﺼﺎر ﻣﺮد ﺑﻮد‪َ" .‬اﻻَﻏﺎﻧﯽ" ‪ ،‬در داﺳﺘﺎن ﺣﺎﺗﻢ و ﻣﺎوﻳﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻜﺘ ﻪ‬
‫اﺷﺎرﻩ ﻣﻰ آﻨﺪ‪:‬‬

‫"زﻧ ﺎن در ﻋﺼ ﺮ ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺑﻌﻀ ﻰ از ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﺣ ﻖ ره ﺎ آ ﺮدن ﺷﻮهﺮﺷ ﺎن را‬

‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻜﺎر را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﻰ دادﻧ ﺪ آ ﻪ اﮔ ﺮ در ﭼ ﺎدر زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ‬
‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﺪور ﺧﻮد ﻣﻰ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪﻧﺪـ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻪ اﮔﺮ د ِر ﺁن ﺑﻄ ﺮف ﺷ ﺮق‬
‫ﺑﻮد ﺣﺎل در ﻃﺮف ﻏﺮب ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ و وﻗﺘﻰ ﻣ ﺮد اﻳﻨ ﺮا ﻣﻴﺪﻳ ﺪ ﻣ ﻰ ﻓﻬﻤﻴ ﺪ آ ﻪ‬
‫‪٢٠‬‬
‫ﻃﻼق دادﻩ ﺷﺪﻩ و دﻳﮕﺮ وارد ﭼﺎدر ﻧﻤﻰ ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ازدواج آ ﻪ ﻳ ﻚ ازدواج ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﺑ ﻮد‬

‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ زن ﺗﻌﻠﻖ داﺷ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺮد ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ زن ﻣﻴﺮﻓ ﺖ و زن ﻧﻴ ﺰ داراى‬
‫ﺣ ﻖ ﻃ ﻼق ﺑ ﻮد‪ .‬واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ازدواج ﺑﻄ ﻮر آﺎﻣ ﻞ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ازدواج اﺳ ﻼﻣﻰ آ ﻪ در ﺁن ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻪ ‪ ،‬زن ﻳ ﺎ‬
‫‪١٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻋ ﺮوس ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ داﻣ ﺎد ﻣﻴﺮﻓ ﺖ و ﺣ ﻖ ﻃ ﻼق در اﻧﺤﺼ ﺎر ﻣ ﺮد ﺑ ﻮد‬

‫ﻗﺮار داﺷﺖ ‪.‬‬
‫"ﺁﻣﻴﺎﻧﻮس" ﻧﻴﺰ در ‪ ٢‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻳ ﻚ ﭼﻨ ﻴﻦ ازدواﺟ ﻰ در‬
‫‪٢١‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ وى‪ ،‬وﻗﺘﻰ آ ﻪ ﻣ ﺮد ﻧ ﺰد‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب اﺷﺎرﻩ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫زن ﻣﻰ ﺁﻣﺪ زن هﺮ ﻣﻮﻗ ﻊ آ ﻪ ﻣ ﻰ ﺧﻮاﺳ ﺖ او را ﻣ ﺮﺧﺺ ﻣ ﻰ آ ﺮد‪.‬‬
‫وﻟﻰ اﮔﺮ ﻗﺼﺪ زﻧﺪﮔﻰ ﻳﺎ ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ازدواج ﺑﺎ او را داﺷﺖ ﻧﻴ ﺰﻩ و‬
‫ﭼﺎدرى را ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻬﺮﻳﻪ ﺑﻪ او ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﺳﻤﻴﺖ از ﻗﻮل "وﻳﻠﻜﻦ"‪ ٢٢‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ آ ﻪ ﺁﻣ ﺎﻧﻴﻮس در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣ ﻮرد آ ﻪ زن ﻧﻴ ﺰﻩ و ﭼ ﺎدر را ﺑﻌﻨ ﻮان ﻣﻬﺮﻳ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد ﻣﻴ ﺪاد اﺷ ﺘﺒﺎﻩ‬
‫ﻣﻴﻜﺮدﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﻮن او ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ رﻣﻰ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﻧﻤ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺟ ﺰ‬
‫اﻳ ﻦ )ازدواج ﺑ ﺪون ﻣﻬﺮﻳ ﻪ( ﻓﻜ ﺮ آﻨ ﺪ‪ .‬درﺣ ﺎﻟﻲ آ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﻤﻴﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺴ ﺌﻠﻪ از اﻳ ﻦ ﻗ ﺮار ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻣ ﺮدى از ﻳ ﻚ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺎ زﻧ ﻰ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ازدواج ﻣﻴﻜ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﺮاى زﻧ ﺪﮔﻰ ﺑ ﺎ او ﻣ ﻰ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد را ﺗﺮك ﻣﻰ آﺮد و ﺑﺮاى اﻗﺎﻣﺖ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زن ﻋﻀ ﻮ‬
‫ﺁن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو و ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﺳ ﻨﺖ اﻋ ﺮاب ﺑ ﻪ ﻓ ﺮد ﺗ ﺎزﻩ ﻋﻀ ﻮ‬
‫ﺷﺪﻩ ﻧﻴﺰﻩ اى ﻣﻴﺪادﻧﺪ ﺗﺎ از ﺧﻮد‪ ،‬هﻤﺴﺮش و ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻓﺎع آﻨ ﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴ ﺎ‪ ،‬در‬
‫ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻣﺎدرﺗﺒﺎر‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ و هﻤﮥ اﻣﻮر ﻣﻬﻢ ﻋﻤﺪﺗﺎ در دﺳ ﺖ‬
‫زﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮدان ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺷ ﮑﺎر‪ ،‬وﻇﻴﻔ ﻪ ﺟﻨ ﮓ و ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از زﻧ ﺎن‬
‫و ﮐﻮدﮐﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣﺎ اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ازدواج را آ ﻪ در ﺁن‪ ،‬ازدواج ﺑ ﺎ زن‪ ،‬ﻣﻨ ﻮط ﺑ ﻪ‬

‫اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﻳﺎ ﺧﺪﻣﺘﻰ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮد ﺑ ﻪ زن ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ ،‬در ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ‪ .‬در ﻣﻴﺎن "واآﺮاس" هﺎ و ﺳ ﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺁﻣ ﺎزون ‪،‬‬
‫داﻣﺎد ﻃﻰ ﻳﻚ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺗﻴﺮ و آﻤ ﺎن اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ ﺗ ﺎ ﺷﺎﻳﺴ ﺘﮕﻰ ﺧ ﻮد‬
‫‪٢٣‬‬
‫را ﺑﺮاى وﻇﻴﻔﻪ ﺷﻜﺎر و ﻣﺎهﻴﮕﻴﺮى ﺑﻪ زن ﻧﺸﺎن دهﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ "ﺗﻮﭘﻰ" در ﺑﺮزﻳﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻔﻴ ﺪ ﻓﺎﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮدن ﺧ ﻮد‬
‫‪24‬‬
‫ﺑﺮاى ازدواج ﺑﺎ زن ﺑﺎ آﺎر در ﻣﺰرﻋﻪ وى ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬هﺪﻳﻪ ﻧﻴﺰﻩ از ﺟﺎﻧﺐ زن ﺑﻪ ﻣﺮد ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫و ﻧﻪ ﻣﻬﺮﻳﻪ اى آﻪ ﺑﻪ ﻣﺮد ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ازدواﺟﻬ ﺎ زن از ه ﻴﭽﻜﺲ‬
‫اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ازدواج در ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ازدواج در ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺟﻮاﻣ ﻊ آﻨ ﻮﻧﻰ ‪ ،‬اﻣ ﺮى ﺧﺼﻮﺻ ﻰ‬
‫ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰ ﺷ ﺪﻩ و ه ﻴﭽﻜﺲ ﺣ ﻖ دﺧﺎﻟ ﺖ در راﺑﻄ ﻪ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد را‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ازدواﺟﻬ ﺎ ﺑ ﺮﻋﻜﺲ ازدواﺟﻬ ﺎى‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ‪ ،‬و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ازدواج اﺳﻼﻣﻰ آﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﻴﺮ ﮐ ﺮدن و‬
‫ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش زن و ﺑ ﺪون دﺧﺎﻟ ﺖ ﻧﻈ ﺮ وى ﺻ ﻮرت ﻣﻴﮕﺮﻓﺘ ﻪ‪،‬‬
‫ﺧﺼﻠﺘﻰ آﺎﻣﻼ ﺁزاد و داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻰ آ ﻪ زن ﻗﺼ ﺪ ازدواج و زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣﺸ ﺘﺮك‬
‫ﺑ ﺎ ﻣ ﺮد را داﺷ ﺖ‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻘ ﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﻻزم ﺑ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا در ﺁن دوران‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺳﻮء ﻇﻦ زﻳﺎدى داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫‪١٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺁﻣﺪن ﻳﻚ ﻓﺮد ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺪودﻩ و ﻗﻠﻤ ﺮو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬و ﻣﺎﻧ ﺪن در ﺁن‪ ،‬ﻧﻤ ﻰ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺪون اﻃ ﻼع و اﺟ ﺎزﻩ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ اﮔ ﺮ او را‬
‫ﻧﻤﻰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻴﺖ واﻗﻌﻰ اش از ﺁﻣ ﺪن ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ -،‬اﻳﻨﻜ ﻪ‬
‫ﺁﻳ ﺎ ﺑ ﺮاى ﺟﺎﺳﻮﺳ ﻰ و اﺧ ﺘﻼف اﻧ ﺪازى ﺁﻣ ﺪﻩ و ﻳ ﺎ ﺑ ﺮاى دزدى‪ ،‬ﺷ ﻚ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮد ﻗﺼﺪ ﻣﺎﻧﺪن ﻧ ﺰد زن را داﺷ ﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺘ ﺎج ﺑ ﻪ‬
‫اﺧﺬ ﻗﺒﻮﻟﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬در ه ﺮ دو ﻣ ﻮرد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ آ ﻪ ازدواج ﻣﺘﻌ ﻪ‬
‫ازدواﺟﻰ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺁزاد و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش زن ﺑ ﻮد ﺧﺪﺷ ﻪ‬
‫اى وارد ﻧﻤ ﻰ ﺁورد‪ .‬ﭼ ﻮن در ﺣﺎﻟ ﺖ دوم ﻧﻴ ﺰ ﻣﺪاﺧﻠ ﮥ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ زن‪،‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻣﻮر اﻣﻨﻴﺘﻰ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻋ ﺪم ﻗﺒ ﻮل ﺣ ﻖ زن در اﻧﺘﺨ ﺎب ﺁزاداﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻌﺸﻮق و هﻤﺴﺮش ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع راﺑﻄﻪ آ ﻪ در ﺁن ﻣ ﺮد ﺑ ﺮاى دﻳ ﺪن ﻳ ﺎ زﻧ ﺪﮔﻰ ﺑ ﺎ زن‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ روﺳﺘﺎ ﻳ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ او ﻣﻴﺮﻓ ﺖ ﺧ ﺎص ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﺒ ﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺰﺋﻰ از ﻧﻈ ﺎم ﺟﻬ ﺎﻧﻰ ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ در ﺗﻤ ﺎم اﻗ ﻮام‬
‫اوﻟﻴ ﻪ در ﺟﻬ ﺎن راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد‪ ٢٥.‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ‪ ،‬در ﺳ ﻴﻼن ﺑ ﻪ ازدواج "ﺑﻴﻨ ﺎ"‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻋﺎﻣ ﻞ اﺻ ﻠﻰ در اﻳ ﻦ دو ﻧ ﻮع ازدواج و‬
‫راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﯽ‪ ،‬ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺗﻤ ﺎﻳﺰات دو ﻧ ﻮع راﺑﻄ ﮥ‬
‫ﺟﻨﺴ ﯽ آ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﻢ ﺻ ﻒ آﺸ ﻴﺪﻩ و از ه ﺮ ﻟﺤ ﺎظ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ه ﻢ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ و در ﺗﻤ ﺎم ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﺣﻘ ﻮق زن و ﻣ ﺮد‬
‫‪١٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫آﺎﻣﻼ ﻋﻜﺲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﻳﻜ ﻰ ﻣ ﺮد ﺻ ﺎﺣﺐ‬

‫ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺑﻮد و در دﻳﮕﺮى زن ‪.‬‬
‫ﻣﺎوﻳﻪ زﻧ ﻰ آ ﻪ در داﺳ ﺘﺎن َاﻻَﻏ ﺎﻧﯽ ه ﺮ زﻣ ﺎن آ ﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳ ﺘﻪ‬
‫ﺷﻮهﺮش ﺣﺎﺗﻢ را ﺑﻪ ﭼﺎدر ﺧﻮد ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ و ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﻞ ﺧ ﻮد او را‬
‫ﻣ ﺮﺧﺺ ﻣﻴﻜ ﺮدﻩ ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧﺎﻧ ﻪ و ﭼ ﺎدرش ﺑ ﻪ ﺧ ﻮدش ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻃﱢﻴ ﻰ"‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮔﻠﻪ هﺎى زﻳﺎدى ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ " َ‬
‫ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﺣ ﺎﺗﻢ از ﺁن ﻣ ﻰ ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬زﻧ ﺎن‪ ،‬ﺗ ﺎ زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺻ ﺎﺣﺐ ﮔﻠ ﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن در اَﻻﻏ ﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاﻧﻴﻢ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ " ِزﻳ ﺪ اَل ﺧﻠﻴ ﻞ" از‬
‫ﺤِﻠ ﻞ"‪ ،‬ﮔﻠ ﻪ ﺧ ﻮاهﺮش را ﻣ ﯽ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﭘﺪرش " ُﻣ َ‬
‫‪٢٧‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻣ ﺎ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ اى را دارﻳ ﻢ آ ﻪ در‬ ‫ﭼﺮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁن دﺧﺘ ﺮ‪ ،‬ﺻ ﺎﺣﺐ ﮔﻠ ﻪ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺮادرش ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺮاﻳﺶ ﻣ ﻰ ﭼﺮاﻧﻴ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ در ﻣﻨ ﺎﻃﻘﻰ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع راﺑﻄ ﻪ ﻳﻌﻨ ﻰ ازدواج‬
‫ﻣﺘﻌ ﻪ راﻳ ﺞ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﻣ ﺮدى آ ﻪ ﻗﺼ ﺪ ﺗ ﺮك زﻧ ﺶ را داﺷ ﺘﻪ ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺎ‬
‫ﻦ" ﻣﻦ رﻓﺘﻢ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﮔﻠﻪ ات را ﺑﺮاى ﭼﺮا ﺑ ﻪ ﺻ ﺤﺮا ﻧﻤﻴﺒ ﺮم " ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﻔﺘ ِ‬
‫‪٢٨‬‬
‫زن اﻋﻼم ﻣﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد زﻧﺎﻧﻰ هﻢ آﻪ ﺁﻣﻮﻧﻴﺎس از ﺁﻧﻬﺎ ﻳ ﺎد ﻣﻴﻜﻨ ﺪ داﺳ ﺘﺎن ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻗﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺘ ـ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ زن ﺑ ﺮاى اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ازدواج ﻳ ﻚ ﻧﻴ ﺰﻩ ﻣﻴ ﺪادﻩ ﺗ ﺎ وﻇﻴﻔ ﻪ اى راآ ﻪ در ﻗﺒ ﺎل او دارد‬
‫ﻳﻌﻨﻰ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻰ از او و اﻣ ﻮال و داراﺋ ﻰ ه ﺎﻳﺶ را اﻧﺠ ﺎم ده ﺪ‪ .‬درﺳ ﺖ‬
‫‪١٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻋﻜ ﺲ ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى آ ﻪ در ﺁن‪ ،‬وﻇﻴﻔ ﮥ زن‪ ،‬آ ﺎر ﺑ ﺮاى ﻣ ﺮد و‬

‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ از اﻣﻮال وﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳ ﻼم در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ آ ﺎﻣﻼ در آﻨ ﺎر ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى‬
‫ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ ﺁﻳ ﻪ اى وﺟ ﻮد دارد آ ﻪ در‬
‫ﺁن وﻇﻴﻔﻪ زن را ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻰ از اﻣﻮال ﻣﺮد ﻣﻴﺪاﻧﺪـ‬

‫ن ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﻣﻄﻴ ﻊ در ﻏﻴﺒ ﺖ ﻣ ﺮدان ﺣ ﺎﻓﻆ ﺣﻘ ﻮق ﺷ ﻮهﺮان ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و‬

‫"‪...‬ﭘﺲ زﻧﺎ ِ‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﺁﻧﭽﻪ را آﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺁن اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ‪"...‬‬

‫اﺳﻼم‬
‫و ﻧﻜﺎح ﺻﺪﻳﻘﻪ‬
‫از ﭼﻨﺪ ﺷﻮﻫﺮي ﺗﺎ ﭼﻨﺪ زﻧﻲ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﭼﻨﺪ هﻤﺴﺮﯼ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻨﺤﺼ ﺮ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرﯼ ﻧﺒ ﻮدﻩ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﭼﻨﺪ هﻤﺴﺮﯼ در دو ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرﯼ و ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرﯼ در‬
‫اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﺪ هﻤﺴ ﺮﯼ در اوﻟ ﯽ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ و در دوﻣ ﯽ‬
‫ﭘﺪرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬در اوﻟ ﯽ زن ﺁزاد ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﺮد ﺑ ﺎ اﻓ ﺮاد ﻣﺘﻌ ﺪد راﺑﻄ ﻪ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و در دوﻣ ﯽ اﻳ ﻦ‬
‫اﻣﺘﻴﺎز ﺗﻨﻬﺎ وﻳ ﮋﻩ ﻣ ﺮد ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در داﺳ ﺘﺎن ﺣ ﺎﺗﻢ و ﻣﺎوﻳ ﻪ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻋ ﺪى" ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻃ ﱢﻴﯽ" و "ﺗﻤ ﻴﻢ"‪ ،‬ﭘﺴ ﺮ ﺁﻧ ﺎن " َ‬
‫"َ‬
‫‪١٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﻧ ﻮع ازدواج ﺗ ﺎ ﻗﺒ ﻞ از ﻇﻬ ﻮر اﺳ ﻼم آ ﺎﻣﻼ راﻳ ﺞ‬

‫ﻻﻏ ﺎﻧﻰ ﻧﻴ ﺰ ﻣﻄﻠ ﻊ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻳﻢ آ ﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻳﻖ َا َ‬
‫زن ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺪاآﺜﺮ ﺑﺎ ‪ ١٠‬ﻣﺮد راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ‪ .‬ﻓﺮاﺗ ﺮ از‬
‫اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮدﻩ و ﻓﺤﺸﺎ ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"ﮔﺮوﻩ ﺁﻧﺎن ﺗﺎ دﻩ ﻧﻔﺮ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮﺳ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﺮ آ ﺪام ﻣ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ وارد ﺷ ﻮﻧﺪ و‬
‫ﺑ ﺎ زن ﺑﺨﻮاﺑﻨ ﺪ‪ .‬وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ او ﺣﺎﻣﻠ ﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ و ﻣﻴﺰاﺋﻴ ﺪ دﻧﺒ ﺎل ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻰ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد و‬
‫هﻴﭽﻜﺲ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﺁﻣﺪن ﺳﺮ ﺑﺎز ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑ ﺪور زن ﺟﻤ ﻊ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ و او‬
‫ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺧﺒﺮ دارﻳﺪ آﻪ ﭼﻪ ﺷﺪﻩ؟ ﻣﻦ ﻳﻚ ﺑﭽ ﻪ زاﺋﻴ ﺪﻩ ام ‪ .‬ﭘﺴ ﺮ اﺳ ﺖ ‪ .‬و‬
‫او هﺮ ﻳﻚ از ﺁﻧﻬﺎ را آﻪ ﻣﻰ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺪر و ﻣﺴﺌﻮل ﺑﭽﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻰ آﺮد‪،‬‬
‫‪٣٠‬‬
‫و ﺁن ﻣﺮد ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ او را رد آﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺨﺎرى ﻧﻴﺰ در دوران اﺧﻴﺮﺗﺮ ‪ ،‬از ﻣﻮردى ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ آﻪ‬

‫در ﺁن اﻳ ﻦ زن ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ از ﻣﻴ ﺎن ﻣﺮداﻧ ﻰ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ارﺗﺒ ﺎط ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫‪٣١‬‬
‫داﺷﺘﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻰ آﺮدﻩ آﻪ آﺪاﻣﻴﻚ ﭘﺪر ﺑﭽﻪ هﺎى اوﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرﯼ اﻳ ﻦ اﻣﺘﻴ ﺎز ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺑ ﻪ زﻧ ﺎن اﺧﺘﺼ ﺎص داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤ ﺎﻻ ﻣ ﺮدان ه ﻢ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‬
‫داراﯼ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫و اﻣ ﺎ در اﺳ ﻼم‪ ،‬اﻣﺘﻴ ﺎز داﺷ ﺘﻦ ﭼﻨ ﺪ زن ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد‬
‫اﺧﺘﺼ ﺎص ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و زن از ﺣ ﻖ ﻣﻌ ﺎدل ﺁن ﻣﺤ ﺮوم ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻴ ﺖ ﭼﻨ ﺎن ﺷ ﺪﻳﺪ ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ ه ﺮ ﻧ ﻮع راﺑﻄ ﻪ زن ﺑ ﺎ ﻏﻴ ﺮ ﺷ ﻮهﺮ‬
‫‪١٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺧﻮد ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان زﻧﺎ ﺑﺸﺪت ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ ﻣﺠﺎزات ﺗﺎزﻳﺎﻧ ﻪ و ﺑﻌ ﺪا‬
‫ﻣﺮگ و ﺳﻨﮕﺴﺎر ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫"‪...‬ﺁﻧﺎن آﻪ ﻓﺮوج و اﻧﺪاﻣﺸﺎن را ازﻋﻤﻞ ﺣﺮام ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﺪارﻧﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺑ ﺮ ﺟﻔﺘﻬﺎﺷ ﺎن‬
‫)آﻪ زﻧ ﺎن ﻋﻘ ﺪى ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ( ﻳ ﺎ آﻨﻴﺰآ ﺎن ﻣﻠﻜ ﻰ ﻳ ﺎ ﻣﺘﺼ ﺮﻓﻰ ﺁﻧﻬ ﺎ آ ﻪ هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻼﻣﺘﻰ در ﻣﺒﺎﺷﺮت اﻳﻦ زﻧﺎن ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ و آﺴﻰ آﻪ ﻏﻴﺮ اﻳﻦ زﻧ ﺎن ﺣ ﻼل را‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺷﺮت ﻃﻠﺒﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺘﻤﻜﺎر و ﻣﺘﻌﺪى ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪".‬‬

‫"ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻤﺎ ﻣﻮﻣﻨﺎن هﺮ ﻳﻚ از زﻧﺎن و ﻣ ﺮدان زﻧﺎآ ﺎر را ﺑ ﻪ ﺻ ﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧ ﻪ ﻣﺠ ﺎزات‬

‫‪٣٣‬‬
‫آﻨﻴﺪ و هﺮﮔﺰ در ﺑﺎرﻩ ﺁﻧﺎن در دﻳﻦ ﺧﺪا رأﻓﺖ و ﺗﺮﺣﻢ روا ﻧﺪارﻳﺪ‪"....‬‬

‫ﺑﻤﻮازات ﺁن ﭼﻨﺪ هﻤﺴ ﺮى ﭘﺪرﺳ ﺎﻻراﻧﻪ آ ﺎﻣﻼ ﻣﺠ ﺎز ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ‬

‫ﺷﺪﻩ ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴﺮد ‪.‬‬

‫"…ﭘﺲ ﺁن آﺲ از زﻧﺎن را ﺑﻪ ﻧﻜﺎح ﺧﻮد درﺁورﻳﺪ آﻪ ﺷﻤﺎ را ﻧﻴﻜﻮ و ﻣﻨﺎﺳ ﺐ ﺑ ﺎ‬

‫‪٣٤‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﺖ دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر )ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ("‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬در اﻳ ﻦ آ ﻪ اﺳ ﻼم در زﻣ ﺎن ﻇﻬ ﻮر ﺧ ﻮد از اﻳ ﻦ‬

‫ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺰ در آﻨﺎر ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﻧﻈ ﺎم ﭼﻨ ﺪ‬
‫زﻧ ﯽ راﻳ ﺞ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن را ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻗ ﺮار ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫ﻧﺎروﺷﻨﻰ و اﺑﻬﺎﻣﻰ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪١٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ى ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ" ﮐ ﻪ ﻣ ﻦ‬
‫اﻣﺎ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم "ﭼﻨﺪ هﻤﺴﺮ ِ‬
‫از ﺁن ﺑﻨ ﺎم ﻧﻈ ﺎم "ﭼﻨ ﺪ ﺷ ﻮهﺮﯼ"∗ ﻧ ﺎم ﻣﻴﺒ ﺮم‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ و ﻃ ﯽ ﭼ ﻪ‬
‫ﻣﺮاﺣﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم "ﭼﻨﺪ هﻤﺴﺮﯼ ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ" ﻳﺎ "ﭼﻨ ﺪ زﻧ ﯽ"* ﺗﺤ ﻮل‬
‫ﻣﻴﺎﺑ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈﻮراﺑﺘ ﺪا ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺟﺴ ﺘﺠﻮﯼ اﺷ ﮑﺎﻟﯽ ﺑ ﺮوﻳﻢ ﮐ ﻪ‬
‫ﺣﺎﻟ ﺖ ﺑﻴﻨ ﺎﺑﻴﻨﯽ داﺷ ﺘﻪ و ﻋﻨﺎﺻ ﺮﯼ از ه ﺮ دو ﻧﻈ ﺎم را در ﺑ ﺮ داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﺤ ﻮل ﻳﮑﺸ ﺒﻪ و ﺑﻴﮑﺒ ﺎرﻩ اﻧﺠ ﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﺑﺮرﺳ ﯽ در ﺿ ﻤﻦ ﻣ ﺎ را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﺁﺷ ﻨﺎ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﯽ ﺳ ﻨﻦ‪ ،‬از ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﺣﺎﻟ ﺖ ﺧ ﻮد ﺑﺨ ﻮدﯼ‬
‫ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺟﺎﺑﺠ ﺎﺋ ِ‬
‫داﺷﺘﻪ و ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﺗﻐﻴﻴ ﺮ در ﻋ ﺎدات و اﻋﺘﻘ ﺎدات ﺑﺴ ﻴﺎر ﻋﻤﻴ ﻖ و رﻳﺸ ﻪ‬
‫دار ﻋﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﺴ ﻴﺎر ﮐﻨ ﺪ و ﺑ ﺎ ﺗ ﺄﻧﯽ و در ﻃ ﻮل ﻗﺮﻧﻬ ﺎ و ه ﺰارﻩ‬
‫هﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ازدواج اﺷﺘﺮاﻛﻲ‬
‫ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺷﻮﻫﺮي ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ‬

‫ﻳﮑ ﯽ از اﻳ ﻦ اﺷ ﮑﺎل ﺑﻴﻨ ﺎﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ازدواج اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﭼﻨ ﺪ ﺑ ﺮادر‬

‫ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ زن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻗ ﺪﻳﻤﯽ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺳ ﻨﺪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد از اﺳ ﺘﺮاﺑﻮ‬

‫‪Polyandry‬‬ ‫∗‪* Polygamy‬‬

‫‪١٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻬﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ارﺗ ﺶ رم در ‪ ٢٢‬ق‪ .‬م‪ .‬از‬

‫ﻣﺸ ﺎهﺪات ﺧ ﻮد در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻳﺎدداﺷ ﺖ ﺑ ﺮدارﯼ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ ،‬از ﺟﻤ ﺎﻋﺘﯽ‬
‫ﮔﺰارش ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن زن اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﺑﺮادره ﺎ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ردﻩ ﺳ ﻨﻰ ﺷ ﺎن ﺑ ﺮ ﮔ ﺮدن ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺣ ﻖ دارﻧ ﺪ؛ رﻳﺎﺳ ﺖ و‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎى دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ هﻤﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ردﻩ ﺳﻨﻰ اﻋﻀﺎى ﺧﺎﻧﺪان∗ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ اﺷ ﺘﺮاآﻰ اﺳ ﺖ و ﻣﺴ ﻦ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ارﺑ ﺎب و ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺖ‬
‫دﻳﮕﺮان ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ؛ ﺟﻤﻌﺎ ﻳﻚ زن ﺑﻴﺶ ﺗ ﺮ ﻧﺪارﻧ ﺪ و ه ﺮ آ ﺪام آ ﻪ اول هﻤ ﻪ ﻧ ﺰد وى‬
‫ﺑﻴﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺎ او ﻧﺰدﻳﻜ ﻰ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺮاى اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر‪ ،‬ﭼ ﻮﺑﻰ را آ ﻪ هﻤ ﻪ ﺑﺮادره ﺎ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﺧﻮد دارﻧﺪ ) ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻜﻰ از ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺰد زن اﺳﺖ( در ﻣﻘﺎﺑ ِ‬
‫ﻞ در‬
‫ﻗﺮار ﻣﻰ دهﺪ و وارد ﻣﺤﻞ زن ﻣﻰ ﺷﻮد؛ اﻣ ﺎ زن ﺷ ﺐ ه ﺎ را ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺎ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺑ ﺮادر ﻣ ﻰ ﮔﺬراﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ ﺧﺎﻧ ﺪان ه ﺎ* هﻤ ﻪ ﺑ ﺮادر ﻳ ﻚ‬
‫دﻳﮕﺮﻧﺪ؛ هﻤﻴﻦ ﻃﻮر‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺎدرﺷﺎن راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ دارﻧ ﺪ‪ :‬ﻣﺠ ﺎزات زﻧ ﺎ ﻣ ﺮگ‬
‫اﺳﺖ؛ و زﻧﺎ ﻳﻌﻨﻰ وﻗﺘﻰ آﻪ زن ﺑﺎ ﻣﺮدى از ﺧﺎﻧﺪان دﻳﮕﺮ ﺑﺨﻮاﺑ ﺪ‪ .‬دﺧﺘ ﺮ ﻳﻜ ﻰ از‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ‪ ،‬آﻪ هﺮ ‪ ١۵‬ﺑﺮادرش ﻋﺎﺷﻖ او ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬زﻣ ﺎﻧﻰ ﺑ ﺮاى اﻳﻨﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮدش‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬هﺮﺑ ﺎر در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ درب اﻃ ﺎﻗﺶ‪ ،‬ﭼ ﻮب ﻣﺸ ﺎﺑﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﺑﺮادره ﺎ را‬
‫ﺑﻌﻼﻣ ﺖ اﻳﻨﻜ ﻪ او ﻧ ﺰد وى اﺳ ﺖ ﻗ ﺮار ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬ﻳﻜ ﻰ از ﺑ ﺮادران‪ ،‬ﻳﻜﺒ ﺎر )وﻗﺘ ﻰ‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﺤﻞ زن( ﭼﻮب ﺑﺮادر دﻳﮕ ﺮ را ﻣﻘﺎﺑ ﻞ در ﻣ ﻰ ﺑﻴﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻋﻠ ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ هﻤ ﻪ ﺑ ﺮادران در ﺑ ﺎزار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮاهﺮش ﺷ ﻚ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ و‬
‫)ﺑﺨﻴﺎل اﻳﻨﻜﻪ زن ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺮد ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﺴﺮ ﻣﻴﺒ ﺮد( ﺷ ﺘﺎﺑﺎن ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد ﭘ ﺪرش ﻣﻴ ﺮود و‬
‫او را از ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺧﻮاهﺮش ﻣﻄﻠﻊ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬آﻪ او ﻧﻴﺰ ﺑ ﺎ ﻋﺠﻠ ﻪ ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ و ﻣﻌﻠ ﻮم‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد آﻪ اﺗﻬﺎم ﺑﺮادر ﺑﻪ ﺧﻮاهﺮش دور از واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬

‫∗‬
‫‪Yevos‬‬ ‫‪*Ovyyeveis‬‬
‫‪١٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫دراﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎ ﺷﺎهﺪ اﻳﻦ هﺴﺘﻴﻢ آﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ازدواج ﺻ ﺪﻳﻘﻪ‪ ،‬زن در‬

‫ن واﺣ ﺪ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﻰ راﺑﻄ ﻪ دارد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧ ﻮﻋﻰ‬
‫ﺁِ‬
‫ازدواج ﭼﻨﺪ ﺷﻮهﺮﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻧ ﻪ از ﻧ ﻮع ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ‪ .‬ﭼ ﺮا‬
‫ﮐ ﻪ در ازدواج ﭼﻨ ﺪ ﺷ ﻮهﺮﯼ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ )ﻧﮑ ﺎح ال ﻣﺘﻌ ﻪ(‪ ،‬اﻳ ﻦ زن‬
‫ﺑﻮد آ ﻪ ﺑ ﺮ راﺑﻄ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان آﻨﺘ ﺮل داﺷ ﺖ ‪ .‬زﻳ ﺮا اوﻻ ﺧ ﻮدش‬
‫ﻣ ﺮدان ﻣ ﻮرد دﻟﺨ ﻮاهﺶ را اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣ ﻰ آ ﺮد ‪ ،‬ه ﺮ زﻣ ﺎن آ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺁﻧﺎن را ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﺧ ﻮدش ﻣ ﺮﺧﺺ ﺷ ﺎن ﻣ ﻰ‬
‫آﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺮد ﻣﻌﺸﻮق زن ﻧﻴ ﺰ از ﺣﻘ ﻮق ﻣﺸ ﺎﺑﻬﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨ ﯽ هﺮزﻣ ﺎن ﮐ ﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳ ﺖ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ زن را ﺗ ﺮﮎ ﮐﻨ ﺪ ﻳ ﺎ در‬
‫ﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳ ﻞ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﻣﻴ ﻞ زن‪ ،‬از رﻓ ﺘﻦ ﻧ ﺰد وﯼ ﺧ ﻮددارﯼ‬
‫ورزد‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ او ﺑ ﺎ ه ﺮ ﻣ ﺮدى ﻧﻤ ﻰ ﺗﻮاﻧ ﺪ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺑﺮﻗ ﺮار آﻨ ﺪ ﭼ ﺮا آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻋﻤ ﻞ زﻧ ﺎ ﻗﻠﻤ ﺪاد ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﺎ ﻣﺠ ﺎزات ﻣ ﺮگ‬
‫روﺑ ﺮو ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻌﻜﺲ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣ ﺮدان اﻧ ﺪ آ ﻪ ه ﺮ ﻣﻮﻗ ﻊ آ ﻪ ﻣ ﻰ‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﻧ ﺰد وى ﻣىﺮوﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬زن ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﻣﻴ ﻞ ﺧ ﻮدش‬
‫ﻧﺎﭼ ﺎر اﺳ ﺖ ﺧ ﻮد را در اﺧﺘﻴ ﺎر ﺷ ﻮهﺮاﻧﺶ ﺑﮕ ﺬارد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻮﻋﻰ راﺑﻄﻪ ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ در هﻤﻪ رواﺑﻂ ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﻣﻴ ﺎن زن و‬
‫ﻣ ﺮد ‪ ،‬زن ﺑ ﺮدﻩ ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣ ﺮد ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ازﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ زن‬
‫‪١٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮﻣﺮد ﻧﻤﻰ رود‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮل آ ﺮد آ ﻪ او داﺋﻤ ﺎ‬

‫ﻣ ﻮرد ﺗﺠ ﺎوز ﺟﻨﺴ ﻰ ﺷ ﻮهﺮ ﻳ ﺎ ﺷ ﻮهﺮاﻧﺶ ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﻴ ﺮد و در‬
‫ﺻﻮرﺗﻰ آﻪ ﻃﺒﻖ ﻳﮏ ﺗﻮاﻓﻖ ﻗﺒﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺨ ﺎرج زن ﻧﻴ ﺰ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺷ ﻮهﺮ ﻳ ﺎ‬
‫ﺷﻮهﺮاﻧﺶ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪ -‬آ ﻪ ﺑﻄ ﻮر ﻗﻄ ﻊ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬راﺑﻄ ﻪ‬
‫اﻳﻦ زن ﺑﺎ ﺷﻮهﺮاﻧﺶ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻪ ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ ﻓﺤﺸ ﺎى اﺟﺒ ﺎرى ﺑ ﻮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﻣﺎ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ دﻳﮕﺮ‪:‬‬
‫از ﺷ ﺮح اﺳ ﺘﺮاﺑﻮ ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ آ ﻪ اﻋﻀ ﺎى ﺧﺎﻧ ﺪان و ﮔ ﺮوﻩ‬
‫ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﺣ ﻖ راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد را ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺑﺮاداران ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮاهﺮان واﻗﻌ ﻰ ﺷ ﺎن راﺑﻄ ﻪ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاى‬
‫هﻤﻴﻦ ﻳﻚ زن ﻣﺸﺘﺮك داﺷﺘﻨﺪ آﻪ ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ از ﺧ ﺎرج از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺁوردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺎز ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ او را ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن در ﻏﻴﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬زن ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﻮد ﺑﺎﻻﺟﺒﺎر ﺧ ﻮد را در اﺧﺘﻴ ﺎر ﻣ ﺮدان ﻣﺘﻌ ﺪد‬
‫ﺑﮕ ﺬارد و ه ﺮ زﻣ ﺎن آ ﻪ ﻧﺎراﺿ ﻰ ﺑ ﻮد ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎز‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬اﻳﻨﻜﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺎدرﺷﺎن هﻢ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‬
‫ﻣﺆﻳﺪ ﺑﺮون هﻤﺴﺮ ﺑﻮدن ﮔﺮوﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﭼ ﻮن ﻣ ﺎدر ه ﻢ‪ ،‬در زﻣ ﺎن‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻋﺮوس ﺧﺮﻳﺪارى ﺷﺪﻩ از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻳﻨﻜ ﻪ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﻣﺰﺑﻮر ﮔﺮوهﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺗ ﺎزﮔﻰ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ هﻨ ﻮز ﻋ ﺎدت ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮى و ﭼﻨ ﺪ‬
‫‪١٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺷ ﻮهﺮى را از دﺳ ﺖ ﻧ ﺪادﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﻋﻨﺎﺻ ﺮﯼ از‬

‫هﺮ دو ﻧﻈﺎم را در ﺧﻮد داﺷﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺘ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﺮﻓ ﺖ‬
‫ﻞ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﮑﯽ از اﺷ ﮑﺎل ﺑﻴﻨ ﺎﺑﻴﻨﯽ و در ﺣ ﺎل‬
‫ﮐﻪ هﻤﺎن ﺷﮑ ِ‬
‫ﮔ ﺬار ﻣﻴ ﺎن ﭼﻨ ﺪ هﻤﺴ ﺮﯼ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ و ﭼﻨ ﺪ هﻤﺴ ﺮﯼ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻراﻧﻪ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺿ ﻤﻦ ﻣﻴﺘ ﻮان ﺗﺼ ﻮر ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ در اﺑﺘ ﺪا‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ‬
‫زن ﺑ ﺮاﯼ ازدواج ﺑ ﺎب ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺣ ﺪاﻗﻞ در ﻣ ﻮاردﯼ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﺮادران ﻳ ﮏ ﺧ ﺎﻧﻮار ﻗ ﺪرت ﻣ ﺎﻟﯽ ﺧﺮﻳ ﺪ ﻳ ﮏ زن ﺑ ﺮاﯼ هﺮﻳ ﮏ از‬
‫ﺧ ﻮد را ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ ﻳ ﮏ زن اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﻣﻴ ﺰدﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺼﻮص ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ در زﻣ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ راﺑﻄ ﮥ ﻳ ﮏ زن ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﺪ‬
‫ﻣﺮد ﻋﺎدﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻌﻨﻮان ﺷﻜﻞ ﮔ ﺬار‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﭼﻨ ﺪ ﺷ ﻮهﺮى ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗ ﻚ هﻤﺴ ِﺮ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر وﺟ ﻮد‬
‫داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ‪ ،‬در ﺗﺒ ﺖ ﻧﻴﺰﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑﺮﻣﺸ ﺎهﺪات‬
‫"ﻣﻚ ِﻟ ِﻨﻦ"∗ دو ﻧﻮع ازدواج ﭼﻨﺪ ﺷ ﻮهﺮﯼ* وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻳﮑ ﯽ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺷ ﻮهﺮﯼ ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ازدواج "ﻧ ﻪ اﻳ ﺮ"* ﻣﻌ ﺮوف ﺑ ﻮدﻩ ‪ ،‬و‬
‫در ﺁن زن ﺑﺎ ﻣﺎﻧﺪن در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺁزاداﻧﻪ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺟﻨﺴ ﯽ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬و دﻳﮕ ﺮﯼ ﭼﻨ ﺪ ﺷ ﻮهﺮﯼ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﮐ ﻪ در ﺁن‬

‫‪*Mc Lennon‬‬ ‫‪*Polyandry‬‬ ‫‪*Nair‬‬

‫‪١٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﺮادرهﺎ زﻧﯽ از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ را ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁوردﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﻳﮑ ﻪ‬

‫هﻤﻪ ﺑﺮادرهﺎ ﭘﺪران ﺧﻮﻧﯽ ﺑﭽﻪ هﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﮑ ﻪ ﻣﻌﻠ ﻮم ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ه ﺮ ﻳ ﮏ از ﺑﭽ ﻪ ه ﺎ از ﮐ ﺪاﻣﻴﮏ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺘﯽ و ﻧﮕﻬ ﺪارﯼ از ﮐﻮدﮐ ﺎن ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪۀ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﺑ ﺮادر ﺑ ﻮدﻩ‬
‫‪٣٦‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬رﺳ ﻢ اﺷ ﺘﺮاﮎ زن و اﻣ ﻮال ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮادران ﮐ ﻪ ﻟﻐ ﻮ ﺁن‬
‫راﻩ را ﺑﺮاﯼ ﻧﻈﺎم ﺗﮏ هﻤﺴﺮﯼ ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ ﺑﺎز ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒ ﻞ‬
‫از ﺁﻧﮑﻪ اﺳﻼم ﺁﻧﺮا ﻟﻐﻮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬در ﻗﺮن ‪ ۵‬ﻣﻴﻼدﯼ در ﺳﻮرﻳﻪ ﮐﻪ ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل رﻣﻴﻬ ﺎ و از ﻧﻈ ﺮ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺟﻠ ﻮﺗﺮ از ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺻﺪور ﻗﺎﻧﻮن زﻳﺮ ﻟﻐﻮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫"اﮔﺮ دو ﺗﻦ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﺮارداد اﺧ ﻮت و ﺑ ﺮادرى ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ و ﺷ ﺮاآﺖ در‬

‫اﻣﻮال و داراﺋﻰ هﺎى ﺧﻮد در ﺣﺎل و ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮن ﺁﻧﻬ ﺎ رااز اﻳﻨﻜ ﺎر ﻣﻨ ﻊ و‬
‫ﺁﻧ ﺮا ﻏﻴ ﺮ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﻰ اﻋ ﻼم ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا زﻧ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﻣ ﺎل ﻣﺸ ﺘﺮﮎ ﻧﻴﺴ ﺘﻨﺪ و‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﺻ ﺮاﺣﺖ ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ ﮐ ﻪ رم ﻣﺴ ﻴﺤﯽ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﺪ‬

‫ﺻﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم وارث ﺟﺎﻣﻌﻪ اى ﺒﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ در ﺁن ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮى آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ در ﺁن ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫دوﻳﺴﺖ ﺴﺎل ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺳﻌﻰ در اﻧﺠﺎم هﻤﺎن ﺗﺤﻮﻟﻰ را در ﺳ ﻮرﻳﻪ‬
‫ﻣىﻜﻨﺪ آﻪ اﺳﻼم ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﺧﻮد ﺪر ﺑﺨﺸﻬﺎى ﻋﻘﺐ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺗ ِﺮ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ‬
‫‪١٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺁن دﺳﺖ ﻣىﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ آ ﻪ اﺳ ﻼم‬

‫اﻧﺠ ﺎم ﺁﻧ ﺮا در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن وﺟﻬ ﻪ هﻤ ﺖ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار ﻣﻴﺪه ﺪ در دل‬
‫ﺧﻮد ﺒﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﺗﺎزﮔﻰ و ﻧﻮ ﺁورﯼ وﻳﮋﻩ اﯼ را ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳ ﺖ و‬
‫اﻧﺠ ﺎم ﺁن در واﻗ ﻊ ﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒ ﻞ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺑﺨﺸ ﻬﺎﯼ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮ ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ رﺳ ﻢ و ﻳ ﺎ ﺣ ﺪاﻗﻞ ﺑﻘﺎﻳ ﺎﯼ ﺁن در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫هﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ داﺳﺘﺎن "ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋ ﻮف"‬
‫و ﺷ ﺮﻳﻚ ﺷ ﺪن ﻳﻜ ﻰ از دو زﻧ ﺶ ﺑ ﺎ "ﺳ ﻌﺪ ﺑ ﻦ رﺑﻴﻌ ﻪ" آ ﻪ درزﻣ ﺎن‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ رخ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬رﺳ ﻢ "ﺟ ﺬى" درﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﻧﺸ ﺎن دﻳﮕ ﺮى از‬
‫دوام ﭘﺪﻳﺪﻩ ازدواج اﺷﺘﺮاآﻰ در ﻤﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ـ ﭼﺮا آﻪ اﻳ ﻦ‬
‫رﺳﻢ هﻨﻮز ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎﻳﻰ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺷﺘﺮاآﻰ ﺑ ﺮ زن را ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ رﺳﻢ‪ ،‬اﮔﺮ در ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺷ ﻮهﺮ زن ﻣ ﯽ ﻣ ﺮد ﻳ ﺎ زن را ﻃ ﻼق‬
‫ﻣﻴ ﺪاد اﻋﻀ ﺎى آ ﻼن و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ او ﻣ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﺑ ﺎ اﻧ ﺪاﺧﺘﻦ ﻋﺒ ﺎى ﺧ ﻮد‬
‫ﺑ ﺮوى او وى را ﺻ ﺎﺣﺐ ﺷ ﺪﻩ و اﮔ ﺮ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ازدواج ﺒ ﺎ او و ﻧﮕ ﺎﻩ‬
‫داﺷﺘﻦ اش ﺑﺮاى ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻧﺪ او را در ﺑﺮاﺑﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻬﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﻓ ﺮدى‬
‫ﺧﺎرج از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺷﻮهﺮ دهﻨﺪ و در واﻗﻊ ﺑﻔﺮوﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄ ﻮر‪ ،‬اﮔ ﺮ آﺴ ﻰ دﺧﺘ ﺮى ﺁﻣ ﺎدﻩ ﺷ ﻮهﺮ داﺷ ﺘﻦ داﺷ ﺖ‪،‬‬
‫دﺧﺘﺮ ﻣﺰﺑﻮر ﻗﺒﻞ از هﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﺴ ﺮﻋﻤﻮهﺎﻳﺶ ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ‬
‫‪١٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮهﺎﻳﺶ ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر او ﺑﻮدﻧ ﺪ ﭘ ﺪرش ﻧﻤىﺘﻮاﻧﺴ ﺖ او ﺮ ا‬

‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮى ﺑﺪهﺪ ‪.‬‬
‫در ﺿ ﻤﻦ ‪ ،‬ﻣﻬﺮﻳ ﻪ دﺧﺘ ﺮ ﺑ ﺮاى ﭘﺴ ﺮ ﻋﻤﻮه ﺎ )ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﻬ ﺎى‬
‫ﻓﺮوش وى ﺑﻪ ﺁﻧﺎن( آﻤﺘﺮ از ﻗﻴﻤﺘﻰ ﺑﻮد آﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ داوﻃﻠﺐ ﺧﺎرج‬
‫از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬ ﺎ هﻤﮕ ﯽ ﻧﺸ ﺎﻧﮥ ﺣ ﻖ ﺘﻘ ﺪم ﻣ ﺮدان آ ﻼن‬
‫ﺑ ﺮ زن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدان ﺧ ﺎرج از آ ﻼن و ﻧﺸ ﺎﻧﻰ از ﺑﻘﺎﻳ ﺎى ﺣ ﻖ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺷﺘﺮاآﻰ ﻤﺮدان ﺧﻮدى ﺑﺮ زن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ رﺳﻮم‬
‫∗‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ آﻤﺎ ﺑﻴﺶ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣىﺘﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ آﻪ اوﻻ ازدواج اﺷ ﺘﺮاآﻰ‬
‫ﻳ ﺎ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭼﻨ ﺪ ﺷ ﻮهﺮى ﺒ ﺮاى ﻳ ﻚ دورﻩ آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ در ﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن راﻳﺞ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺛﺎﻧﻴًﺎ‪ ،‬اﻳﻦ از ﺟﻤﻠ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ ﺎﺷ ﻜﺎل ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﻣﺮد ﺳ ﺎﻻر ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﭘ ﺲ از ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و‬
‫ﺗﻤﺮآﺰ ﺁن ﺪر دﺳﺖ ﻣﺮدان راﻳﺞ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ اﺳ ﻼم‬
‫ﺑﺎ ﺁن ﻧﻪ در دﻓﺎع از زن‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺠﻬ ﺖ اﻳﺠ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻ ِر ﺗ ﻚ‬
‫هﻤﺴﺮ و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﺑ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ اﻧﻔ ﺮادى‬
‫ﺑﺮ زن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫∗ در ﺑﺴﻴﺎرﯼ ار روﺳﺘﺎهﺎﯼ ﻋﺮب ﻧﺸﻴﻦ ﺧﻮزﺳﺘﺎن هﻨﻮز هﻢ اﻳﻦ رﺳﻢ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺳﺖ و وﻗﺘﯽ ﻣﺮدﯼ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﺮاﯼ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرﯼ دﺧﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺪر دﺧﺘﺮ از ﺑﺮادر زادﻩ هﺎﻳﺶ )ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮهﺎﯼ‬
‫دﺧﺘﺮ( ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﮐﺴﯽ از ﺁﻧﺎن دﺧﺘﺮش را ﺑﺮاﯼ هﻤﺴﺮﯼ ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ هﻤﮥ‬
‫ﺑﺮادر زدادﻩ هﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎر ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽ دهﺪ‪.‬‬
‫‪١٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ازدواج ﺑﻌﻞ‬
‫و ﺑﺮدﮔﻰ زن ﻋﺮب‬

‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ازدواج ﺻ ﺪﻳﻘﻪ آ ﻪ در ﺁن زن در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻗﻰ‬

‫ﻣىﻤﺎﻧ ﺪ و ﻣ ﺮد ﻳ ﺎ ﻣ ﺮدان ﻣ ﻮرد ﻋﻼﻗ ﻪ اش ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ وى ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد او‬
‫ﻣىﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ ،‬اآﻨ ﻮن در ازدواج ﺑﻌ ﻞ )در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب‪ ،‬و هﻤﭽﻨ ﻴﻦ‬
‫هﺒﺮوه ﺎ و ﺁراﻣﻴ ﺎن زن ﺷ ﻮهﺮش را "ﺑﻌ ﻞ" ﻳﻌﻨ ﻰ ﺻ ﺎﺣﺐ و ارﺑ ﺎب‬
‫ﺻﺪا ﻣىﺰد(‪ ،‬اﻳﻦ زن ﺑﻮد ﻜﻪ ﺑﺼﻮرت ﺟﻨﺲ ﺧﺮﻳﺪارى ﺷﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫اى ﻏﺮﻳﺐ ﻧﻘﻞ ﻣﻜ ﺎن ﻣ ﻰ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬در واﻗ ﻊ‪ ،‬اآﻨ ﻮن ﻣ ﺮد ﺒ ﺮاى ازدواج‬
‫ﺑ ﺎ زن دﻟﺨ ﻮاﻩ ﺧ ﻮد ﺑﺎﻳ ﺪ هﻤﭽ ﻮن ﺗ ﺎﺟﺮى آ ﻪ ﺑ ﺮاى ﺧﺮﻳ ﺪ آ ﺎﻻى‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد ﻧﺰد ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﮐﺎﻻ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻴ ﺮود ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ‬
‫زن ﻧﺰد ﭘﺪر ﻳﺎ اﻗﻮام ﻣ ﺮد او ﻣىﺮﻓ ﺖ و او را از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺧﺮﻳ ﺪارى ﻣ ﻰ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻰ آﻪ "ﺳَﻌﺴَﻌﺔ ﺑﻦ ﻣﻌﺎوﻳﻪ" ﻧﺰد "ﻋ ﺎﻣﺮ ﺑ ﻦ‬
‫ﺿﺮﻳﺐ" ﻣىﺮود ﺗﺎ او را ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﭘ ﺪر دﺧﺘ ﺮ اﻳ ﻦ ﻋﺒ ﺎرت‬
‫َال َ‬
‫را ﺑﺰﺑ ﺎن ﻣ ﻰ ﺁورد‪" :‬ﭘ ﺲ ﺗ ﻮ ﺑ ﺮاى ﺧﺮﻳ ﺪ ﮔﻮﺷ ﻪ ﺟﮕ ﺮ ﻣ ﻦ ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫‪٣٨‬‬
‫اى!"‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺎﻣﻴﻤﻮن ﺑﺮاى زن در ازدواج ﺑﻌ ﻞ دور‬
‫ﺷﺪن او از ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺁﺷﻨﺎﻳﺎن ﺨﻮد و ﺁوارﻩ ﺷﺪﻩ در ﻣﻴﺎن ﻏﺮﻳﺒﻪ ه ﺎ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪١٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫دوﻣﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺎﻣﻴﻤﻮن‪ ،‬دور ﺷ ﺪن ازﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺨ ﻮد ﻳﻌﻨ ﻰ ازﻣﺤ ﻞ‬

‫اﻗﺘﺪار‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎر ‪ ،‬و ﺟﺎﻳﻰ آﻪ ﺑﺎو اﺣﺘﺮام ﮔﺬاردﻩ و ﺣﻤﺎﻳﺘﺶ ﻣﻴﻜﺮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮاى او ﺗﺒﺪﻳﻞ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ ﺑﺮاى او از ﺣﺎﻟ ﺖ‬
‫ﻳﻚ ﻟﺬت ﺟﻮﺋﻰ ﻋﻤﻴ ﻖ ‪ ،‬ﺷ ﻮراﻧﮕﻴﺰ و ﺁزاد ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﺷ ﻜﻨﺠﻪ ﭼﻨ ﺪش ﺁور‬
‫و زﺟﺮ دهﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ آﻼم‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ازدواج ﻣﺘﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ازدواج ﭘﺪرﺳ ﺎﻻراﻧﻪ‬
‫ﺑﻌ ﻞ ‪ ،‬زن از ﻣﻘ ﺎم اﻟﻬ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن ﺒ ﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺑﺮدﮔ ﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ و آ ﺎرى‬
‫ﺑﺮاى ﻣﺮد ﺳﻘﻮط ﻣﻰ آﻨﺪ و اﻳﻦ ﻳﮏ ﺗﺮاژدﯼ ﺑﺰرگ ﺑﺮاى زن ﻋ ﺮب‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬در ﻗﻄﻌ ﻪ اﻳﻜ ﻪ "اﺑ ﻦ اﺛﻴ ﺮ" در ﮐﺘ ﺎب "اَﻟﻜﺎﻣ ﻞ" از ﻗ ﻮل‬
‫ﺴ ﻌﻪ" آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ "ﻃ ﺎﺋﻰ"‬
‫زﻧ ﻰ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ "ﺑﻨ ﻰ ﻋ ﺎﻣﺮ ﺑ ﻦ ﺳَﻌ َ‬
‫ﺷ ﻮهﺮ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ ﻧﻘ ﻞ ﻣىﻜﻨ ﺪ‪ ،‬ﺧﺸ ﻢ زن ﻋ ﺮب را از ﺧﻴ ﺎﻧﺘﻰ آ ﻪ‬
‫ﻣﺮدان ﺗﺒ ﺎر وى در ﺣ ﻖ او ﻣﺮﺗﻜ ﺐ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﻰ دارد‪ .‬زن اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﻄﻌﻪ را ﻣﻰ ﺳﺮودﻩ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫"هﺮﮔﺰ ﻣﮕﺬارﻳﺪ ﺧﻮاهﺮ ﺑﺮادرش را ﺳﺘﺎﻳﺶ آﻨﺪ‪:‬‬

‫هﺮﮔﺰ ﻧﮕﺬارﻳﺪ دﺧﺘﺮ ﺑﺮاى ﻣﺮگ ﭘﺪرش ﻋﺰادارى آﻨﺪ؛‬
‫ن ﺁزادى ﻧﻴﺴﺖ ‪،‬‬
‫زﻳﺮا آﻪ ﺁﻧﻬﺎ او را ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻰ ﺁوردﻩ اﻧﺪ آﻪ دﻳﮕﺮ ز ِ‬
‫‪٣٩‬‬
‫زﻳﺮا او را ﺑﻪ دورﺗﺮﻳﻦ ﻗﻄﺐ زﻣﻴﻦ ﭘﺮﺗﺎب آﺮدﻩ اﻧﺪ‪".‬‬
‫‪١۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﺑﻦ اﺛﻴﺮ در ﮐﺘﺎب ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﺑ ﺎﻻ از زن ﻋ ﺮب ﺑ ﻪ‬

‫ﻧﻘﻞ ﻣﻄﻠﺒﻰ از ﻋﺎﻳﺸﻪ زن ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻰ ﭘﺮدازد آﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ازدواج ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ ﺑﺮدﮔ ﻰ ﻧﻴﺴ ﺖ ‪ .‬ﻟ ﺬا ﻣ ﺮد ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﺪاﻧ ﺪ آ ﻪ زن ﻋﺰﻳ ﺰش را‬

‫هﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﺑﺮدﻩ ﺧﺪﻣﺘﻜﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻰ ﺁورد‪".‬‬

‫ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ آ ﺎر ازدواج ﺑﻌ ﻞ و ﺧﺮﻳ ﺪ زن ﺑ ﻪ ﺁﻧﺠ ﺎ ﻣ ﻰ آﺸ ﺪ آ ﻪ‬

‫زن ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺟﻨﮕﻬ ﺎى ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ هﻤﭽ ﻮن ﺟﺰﺋ ﻰ از ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﻰ‬
‫ﻏ ﺎرت ﺷ ﺪﻩ و ﻣ ﻮرد ﺗﺠ ﺎوز ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺟ ﺰو اﻣ ﻮال ﻓ ﺮد‬
‫ﻣﺘ ﻮﻓﻰ ﺤﺘ ﻰ ﺑ ﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧ ﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑ ﻪ ارث ﻣىﺮﺳ ﺪ‪ .‬ﺑﻄ ﻮرى آ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺷﺨﺼﻰ ﻳﺎ اﻧﺘﻘﺎل و ﻓﺮوش وى ﺪر ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻬﺮﻳﻪ ﺑﻪ دﻳﮕ ﺮى‪،‬‬
‫ﺑﺎ وى دﻗﻴﻘﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺑﺮدﻩ ﻋﻤﻞ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑ ﻦ ﺑﻄﻮﻃ ﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ "ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑ ﻦ‬
‫ﻋ ﻮف " و"ﺳ ﻌﺪ ﺑ ﻦ رﺑﻴﻌ ﻪ " را ﺑ ﻪ ﺑ ﺮادرﯼ ه ﻢ ﻣﻨﺴ ﻮب ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪،‬‬
‫دوﻣﻰ آﻪ دو زن داﺷ ﺘﻪ ‪ ،‬ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ آ ﻪ ﺣ ﺎﻻ آ ﻪ ﺑﺮادرﻧ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫اﻣ ﻮال ﻮ زﻧﺎﻧﺸ ﺎن را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻋﺒ ﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬
‫‪٤٠‬‬
‫ﻳﻜﻰ از زﻧﺎن ﺳﻌﺪ را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻴﺪارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻳﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﺑﺨ ﺶ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﺑ ﺎ زن هﻤﭽ ﻮن ﻳ ﻚ ﺸ ﯽء و ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﺟﺰﺋ ﻰ از اﻣ ﻮال‬
‫ﻣ ﺮد رﻓﺘ ﺎر ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪﻩ اﻳﻨﺴ ﺖ ﻜ ﻪ‬
‫‪١۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ هﻤ ﺎن دﻳ ﺪى آ ﻪ در ﺑﺨ ﺶ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ زن‬

‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻨﻴ ﺰ راﻳ ﺞ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﺑﻄﻮرآ ﻪ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زن ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﯽء و آﺎﻻ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰ آﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻣ ﺎ ﻣ ﯽ داﻧ ﻴﻢ آ ﻪ در ﺳ ﻮرﻩ اﻟﻨﺴ ﺎء ﺁﻳ ﻪ ‪ ،١٩‬ارث ﺑ ﺮدﻩ‬
‫ﺷﺪن زﻧﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬وﻟﻰ اﻳﻦ ﺑﻬﻴﭻ ﻮﺟﻪ ﺑﻪ ه ﻮادارﯼ از زن و‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ اﺳﻼم ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﮕ ﺎﻩ ﺑ ﻪ زن ﺑﻌﻨ ﻮان ﺷ ﯽء و‬
‫ﮐ ﺎﻻ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ه ﺪف ازاﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ﺗﺤﮑ ﻴﻢ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ارﮔ ﺎن‬
‫ﭘﺎﻳﻪ اﯼ ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻرﯼ‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﻊ ازدواج ﺑﺎ اﻗ ﻮام درﺟ ﻪ اول‬
‫و در اﻳﻨﺠ ﺎ زن ﭘ ﺪر ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﺤﻜ ﻴﻢ ﻳﮑ ﯽ از ﻣﺤﺮﻣﻴ ﺖ ه ﺎﯼ ﺟﻨﺴ ﯽ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﺟﻨﺴﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎ آ ﻪ‬
‫ازدواج ﺑﺎ زن ﭘﺪر ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺑ ﻪ ارث ﺑ ﺮدن وﯼ ﻣﻤﻜ ﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﻨﻊ اﻳﻦ ﮐﺎر ﻋﻤﻼ ﻣﺎﻧﻊ ازدواج ﺑ ﺎ زن ﭘ ﺪر ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﺮآﺲ ﻣ ﯽ ﻣ ﺮد وارﺛ ﻴﻦ او ﻳﻌﻨ ﻰ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ ﺑﻨ ﺎ ﺒ ﺮ‬
‫ﻗ ﺎﻧﻮن ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮى‪ ،‬زن او )آ ﻪ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﻋﺮوﺳ ﻰ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺁوردﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد(‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻨ ﺎ ﻣ ﺎدرﯼ ﺧ ﻮد را ﻧﻴ ﺰ در ﮐﻨ ﺎر اﻣ ﻮاﻟﺶ ﺑ ﻪ‬
‫ارث ﻣﻰ ﺑﺮدﻧﺪ و ﮔﺎهﻰ ﺑﺎ او ازدواج ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آزادى ﺟﻨﺴﻰ ﻗﺒﻞ از‬
‫اﺳﻼم‬

‫آزادى ﺟﻨﺴﻰ در ﻧﻈﺎم ﺻﺪﻳﻘﻪ‬

‫‪١۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫در ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﻣﺘﻌ ﻪ‪ ،‬زن از ﺁزادى ﺟﻨﺴ ﻰ زﻳ ﺎدى‬

‫ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮد‪ .‬او ﻧ ﻪ ﺗﺘﻬ ﺎ ﻣىﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺒ ﺎ ه ﺮ ﻣ ﺮدى از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻗﺖ ﻳﺎ داﺋﻢ راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﻮد اﻳ ﻦ آ ﺎر‬
‫را در ﺧﻔ ﺎ اﻧﺠ ﺎم دادﻩ و ﻳ ﺎ از آﺴ ﻰ آﺴ ﺐ اﺟ ﺎزﻩ ﺑﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ‬
‫ﻣ ﺮدان ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺣ ﻖ هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ دﺧ ﺎﻟﺘﻰ در آ ﺎر او را در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫∗‬
‫ﺧﻄ َﺒ ﻪ"‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ آ ﺎﻓﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑﮕﻮﻳ ﺪ‪ِ " :‬‬
‫‪٤١‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺮا ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮى و زن ﺠﻮاب دهﺪ‪ِ " :‬ﻧﺦ" ∗ﻳﻌﻨﻰ ﻗﺒﻮل آﺮدم‪.‬‬
‫اﻓ ﺮاد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ زﻣ ﺎﻧﻰ در آ ﺎر او دﺧﺎﻟ ﺖ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ او ﺑﺎ ﻣ ﺮدان ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ اﻣﻨﻴ ﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻳ ﺎ ﺣ ﻰ ﺧ ﻮدﯼ را‬
‫در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار دهﺪ و اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﺎٌ وﻗﺘﻰ رخ ﻣ ﯽ داد آ ﻪ او‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﻴﻜﻰ از ﻣﺮدان ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ زﻧﺪﮔﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ او‬
‫را ﺑﺮاى اﻗﺎﻣﺖ داﺋﻢ ﺒﻪ درون ﻗﺒﻴﻠﻪ و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﭼﺎدر ﺧﻮد ﺑﻴﺎورد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁزادى ﺟﻨﺴﻰ زن ﺗﺤﺖ هﻴﭻ ﺷﺮاﻳﻄﻰ از ﻣﻴﺎن ﻧﻤ ﻰ‬
‫رﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﺘﻰ در ﺻﻮرﺗﻰ هﻢ آﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺑﺎ ﺁﻣﺪن ﻣﻌﺸ ﻮق وى ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺮاى زﻧ ﺪﮔﻰ ﺑ ﺎ او ﻣﻮاﻓﻘ ﺖ ﻧﻤ ﻰ آ ﺮد‪ ،‬ﺁﻧ ﺪو ﻣ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﺪوﺳﺖ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻﻏ ﺎﻧﻰ" ﻣ ﻰ ﺧ ﻮاﻧﻴﻢ آ ﻪ ﺳ ﻌﻴﺪ آ ﻪ ﻳﻤﻨ ﻰ و از‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ در "َا َ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ "ﺣِﻤﻴَﺮى" و ﻣﺬهﺒﺶ "راﻓﻀﻰ" ﺑﻮد ﺑﺎ ﻣﻌﺸﻮﻗﺶ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ "ﺗﻤ ﻴﻢ‬

‫∗‬
‫‪khitba‬‬ ‫‪* Nikh‬‬
‫‪١۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫" ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ دﺷ ﻤﻦ و از ﻣ ﺬهﺐ ﺧ ﺎرﺟﻰ راﺑﻄ ﻪ داﺷ ﺖ‪ ،‬و ﺑ ﻪ ﭼ ﺎدر وى‬

‫رﻓ ﺖ و ﺁﻣ ﺪ داﺷ ﺖ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ آﺴ ﻰ در ﻣ ﻮرد ﺁن ﭼﻴ ﺰى ﻧﻤىﺪاﻧﺴ ﺖ‪،‬‬
‫ﭼ ﻮن ازﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﺷ ﻤﻦ ﺑ ﻮد و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زن ﺣﻀ ﻮر او را در ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫‪٤٢‬‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻰ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫و ﻳ ﺎ ﺑ ﺎز ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﻞ از َاﻻَﻏ ﺎﻧﻰ ﻣى ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ زﻧ ﻰ از‬
‫ﺧ ﺰرَج" ﻣﻌﺸ ﻮﻗﺶ از ﻘﺒﻴﻠ ﻪ "اوس" را در ﺧﺎﻧ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ " َ‬
‫ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺖ ‪ .‬زن در ﺧﺎﻧ ﻪ ﭘ ﺪرش و ﺑ ﺎ ﻓﺮزﻧ ﺪش زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ آ ﺮد و از‬
‫ﺁﻧﺠﺎ آﻪ اﻳﻦ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ دﺷﻤﻨﻰ دﻳﺮﻳﻨﻪ اى داﺷﺘﻨﺪ هﺮ ﺑﺎر آﻪ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻧ ﺰد‬
‫زن ﻣﻰ ﺁﻣﺪ از ﻃﺮف اﻗﻮام زن آﺘﻚ ﻣﻰ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ ﻋﻠﺖ اﻳ ﻦ‬
‫ﺑ ﻮد آ ﻪ اﻗ ﻮام زن ﻧﻤ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ او را ﺗﺤﻤ ﻞ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﭼﻮن ﻣﺮد ﻋﺎﺷﻖ زن ﺑﻮدﻩ و ﻧﻤىﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ او را ﺗﺮك ﻜﻨ ﺪ‬
‫‪٤٣‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺰاﺣﻤﺖ اﻗﻮا ِم زن‪ ،‬ﺑﺎز ﺑﻪ دﻳﺪن او ﻣﻰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ ﻣ ﻮارد اﺳ ﺘﺜﻨﺎﺋﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ در ﺁن دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫دﺷﻤﻨﻰ ﺳﺨﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل اﻳ ﻦ دﺷ ﻤﻨﻰ ﺑﺎﻋ ﺚ ﻗﻄ ﻊ راﺑﻄ ﻪ ﺁﻧ ﺪو‬
‫ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﻮد و ﻓﻘ ﻂ ﻣﺸ ﻜﻼﺗﻰ در اﻣ ﺮ ﻣﻼﻗ ﺎت ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﻰ‬
‫ﺁورد‪ ،‬و ﮔﺮﻧ ﻪ در اآﺜﺮﻳ ﺖ ﻣ ﻮارد آ ﻪ در ﺁن ﻣﻴ ﺎن دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﺧﺘﻼﻓ ﻰ‬
‫ﻧﺒﻮد زن و ﻣﺮد هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺎﺷﻜﺎﻟﻰ در ﺑﺮﻗﺮار آﺮدن راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ آﺎﻣﻼ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬درﻧﻈ ﺮ ﻓ ﺮد ﺑ ﺪوى‪ ،‬ﺁزادى‬
‫ﺟﻨﺴﻰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ ﺁزادىﻬﺎى دﻳﮕ ﺮ اﻣ ﺮى ﻃﺒﻴﻌ ﻰ ﺑ ﻮد و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻣ ﻮر‬
‫‪١۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫دﻳﮕﺮ ﺗﺎ وﻗﺘﻰ آﻪ ﻣﺸﻜﻠﻰ ﺑﺮاى ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻰ آﺮد ﻳﻚ اﻣ ﺮ ﺸﺨﺼ ﻰ‬

‫ﻣﺤﺴ ﻮب ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻓ ﺮد ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﻰ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﺪا اﻳ ﻦ ﻣ ﺬاهﺐ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان ﺑﺨﺸ ﻰ از روﺑﻨ ﺎى ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر آ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻠﺰم‬
‫آﻨﺘﺮل زن ﺒﻮد اﻳﻦ ﺁزادى را از او ﺳﻠﺐ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜ ﻪ در ﻗ ﺮان‬
‫ﻣﺠﺎزات راﺑﻄﻪ زن ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﺷﻮهﺮ ﺨﻮد را ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﻣﺮگ ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﻜﺮ آﺮد آﻪ اﻳﻦ ﺁزادى ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺼﻮص زﻧ ﺎن ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ ﺁزادى هﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ ﻣ ﺮدان ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣىﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ زﻧﺎن ﻣﻮرد دﻟﺨﻮاﻩ ﺧﻮد از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺪﻳﮕﺮ ﺑﺪون دﺧﺎﻟ ﺖ و‬
‫اﺟﺎزﻩ از دﻳﮕﺮان ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻩ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ﺁزادى ه ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ وﻳ ﮋﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫در ﺳ ﺎﻳﺮ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﺑﺸ ﺮى ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در ﺪورﻩ اى از ﺗﺎرﻳﺨﺸ ﺎن آ ﻪ در‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺷﺘﺮاآﻰ و ﻣﺎدر ﺗﺒﺎر ﺑﺴﺮ ﻣىﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺎرى ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺟﺰاﻳﺮ "ﺗﺮوﺑﺮﻳﺎﻧ ﺪ"∗ در ﺷ ﻤﺎل ﻏﺮﺑ ﻰ "ﻣﻼﻧﺰﻳ ﺎ"‬
‫‪ ،‬و در ﺑﺮزﻳ ﻞ در ﻣﻴ ﺎن "ﮔﻮﻳ ﺎ‬ ‫‪٤٤‬‬
‫ﺁﻧ ﺮا "آﺎﺗﻮﻳﺎﺳ ﻰ"∗ ﻣ ﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧ ﺪ‬
‫آﻮراهﺎ"∗‪ ،‬و در ﺁﻓﺮﻳﻘﺎى ﺷ ﺮﻗﻰ در ﻣﻴ ﺎن "ﺁآﺎﻣﺒﺎه ﺎ"∗ و در ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ‬
‫‪٤٥‬‬
‫ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ راﻳﺞ ﺑﻮد‪.‬‬

‫∗‬ ‫∗‬ ‫∗‬ ‫∗‬

‫‪Guyacura‬‬ ‫‪Katuyausi‬‬ ‫‪Trobriand‬‬ ‫‪Akamba‬‬
‫‪١۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺁزادى ﺟﻨﺴﻰ ﺁن ﺑﻮد آﻪ درﺟﻮاﻣ ﻊ اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺁزادى اﺻﻮﻻ ﺟﺰء ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻨﺎﭘ ﺬﻳﺮى از زﻧ ﺪﮔﻰ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻮد‪ .‬در‬
‫ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻰ ﺷ ﻚ ‪ ،‬اوج اﻳ ﻦ ﺁزادى در زﻣ ﺎﻧﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻨﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى و اﺷﺘﺮاآﻰ ﺑﺮﻗﺮارﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟ ﻮد در دورﻩ ه ﺎى ﺑﻌ ﺪى ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ﺑﺮﻗ ﺮارى‬
‫ازدواج ﺑﻌﻞ ﻧﻈﺎم ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺸﺪﻩ و ﺑﺨﺼﻮص در ﺷ ﻬﺮهﺎ و در‬
‫ﺑﻌﻀﻰ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوى از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬ﺁﺛ ﺎر ﻮ ﺑﻘﺎﻳ ﺎى‬
‫ﺁن در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺨﺼ ﻮص در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوى هﻨ ﻮز‬
‫ﻗﻮﻳﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰ ﺨﻮرد‪.‬‬
‫ﺣﺘﻰ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﻧﻴﺰاﺑﻦ ﺑﻄﻮﻃﻪ ﻣﺎ را از ﻗ ﺎﻧﻮﻧﻰ در‬
‫ﻧﺎﺣﻴ ﻪ ﻋﻤ ﺎن ﻣﻄﻠ ﻊ ﻣ ﻰ ﺳ ﺎزد آ ﻪ در ﺁن ه ﺮ زﻧ ﻰ ﻣىﺘﻮاﻧﺴ ﺖ از‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺠﻮزى ﺑﮕﻴﺮد آﻪ ﺑﺮ اﺳ ﺎس ﺁن ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﻣﻌﺸ ﻮﻗﻪ ه ﺎى ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﺪون ﺁﻧﻜﻪ ﻓﺎﻣﻴ ﻞ و ﺗﺒ ﺎر او ﺣ ﻖ دﺧﺎﻟ ﺖ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ راﺑﻄ ﻪ داﺷ ﺘﻪ و‬
‫‪٤٦‬‬
‫ﺧﻮﺷﮕﺬراﻧﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آ ﻪ در‬
‫ﺁن ﻧﻈﺎم ﭘﺪر ﺳﺎﻻرى دﺧﺎﻟﺖ ﺧﻮد ﺮا در اﻣﻮر زﻧﺎن ﺁﻏ ﺎز آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﻧ ﻪ زن ﺑ ﺮاى ﺁزادى ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫ﺧ ﻮد ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ اﺟ ﺎزﻩ از او ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ وﺟ ﻮد‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ ﺁزادى ه ﺎ ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺳ ﺨﺖ ﺟ ﺎﻧﻰ ﻮ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ از ﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺘﻦ‬
‫ﺗﺪرﻳﺠﻰ وﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺁﻧﻬﺎ را درﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺒﻌ ﺪا‬
‫‪١۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺿ ﺮﺑﻪ اى آ ﻪ ﺑ ﺎﻳﻦ ﺁزادى ه ﺎ‬

‫وارد ﻣ ﻰ ﺳ ﺎزد‪ ،‬زﻧ ﺎن را ﺑﻄ ﻮر آﺎﻣ ﻞ ﺑ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ ﺟﻨﺴ ﯽ ﻣ ﺮدان ﻣﺒ ﺪل‬
‫ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در زﻣ ﺎﻧﻰ ﻧ ﻪ ﭼﻨ ﺪان دور از زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫هﻤﭽﻨ ﺎن آ ﻪ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد او‪ ،‬ﻧﺸ ﺎﻧﻪ ه ﺎﯼ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ از وﺟ ﻮد ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺁزادى هﺎى ﺟﻨﺴﻰ ﺑﭽﺸﻢ ﻣﻰ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از اﺟﺪاد ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺎم "ﺳﻠﻤﺎ ﺑﻨﺖ ﻋَﻤ ﺮو" از‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﺠﺎر ﺑﻮد آﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺒﺎ هﺎﺷ ﻢ ﭘ ﺪر ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ )آ ﻪ ﺟ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺑﻮد( ازدواج ﻣﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﻌ ﺮوف اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺳ ﻠﻤﺎ ﺑ ﺎ آﺴ ﻰ ازدواج ﻧﻤ ﻰ‬
‫آﺮد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﺮط ﺁﻧﻜﻪ در ﻋﺸﻖ ﺑﺎزى و راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان دﻳﮕ ﺮ ﺁزاد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ هﺮزﻣﺎن آﻪ ﻣﻰ ﺧﻮاهﺪ از ﺷﻮهﺮش ﺟﺪا ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻮد آ ﻪ او ﺑ ﺎ هﺎﺷ ﻢ آ ﻪ ﺑ ﺮاى آ ﺎرى ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺁﺷ ﻨﺎ ﺷ ﺪ و ﭘ ﺲ از ازدواج ﺒ ﺎ وى ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ را ﺑ ﺮاى او‬
‫ﺁورد‪ .‬هﻤ ﺎن آ ﻮدآﻰ آ ﻪ ذآ ﺮ وى در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑﻌﻤ ﻞ ﺁﻣ ﺪ و ﺑ ﺮ‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﺳﺮ ﺘﺼﺎﺣﺐ او ﻣﻴﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺎدر و ﭘﺪرش اﺧﺘﻼف و آﺸﻤﻜﺶ ﺑﻮد‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر زﻧﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ "ﻣﺎرﻳﻪ ﺑﻨﺖ اﻓﻀ ﻞ" وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ آ ﻪ‬
‫درﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎى اوﻟﻴﻪ اﺳﻼﻣﻰ ﺁﻣﺪﻩ ﺎﺳﺖ "ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ ‪ ،‬زﻳﺒ ﺎ و در رواﺑ ﻂ‬
‫ﺟﻨﺴ ﻰ اش آ ﺎﻣﻼ ﺁزاد و ﺳ ﺮ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد و هﻤﻴﺸ ﻪ ﻣ ﺮدى را‬
‫ﺑﺮاى ﺎزدواج اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻰ آ ﺮد آ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از هﻤ ﻪ او را راﺿ ﻰ آﻨ ﺪ و‬
‫‪١۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫هﺮ ﮔﺎﻩ آﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد دﻳﮕ ﺮى ﻣﻴ ﻞ ﭙﻴ ﺪا ﻣ ﻰ آ ﺮد ﻣ ﺮد اول را ره ﺎ ﻣ ﻰ‬

‫‪٤٨‬‬
‫ﻧﻤﻮد‪".‬‬
‫ﺧ َﺮﻳﺠ ﻪ" ﺑ ﻮد آ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان ﺑ ﻴﺶ از‬
‫ﻧﻤﻮﻧ ﻪ دﻳﮕ ﺮ "اُم َُ‬
‫‪ ٢٠‬ﻗﺒﻴﻠ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﺑﺮﻗ ﺮار آ ﺮدﻩ ﺒ ﻮد و هﻤ ﻮارﻩ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ‬
‫ﭘﺴﺮاﻧﺶ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ آﺮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﺎ اﺷ ﺎرۀ اﻻﻏ ﺎﻧﻰ ه ﻢ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد آ ﻪ زﻧ ﺎن ﺗ ﺎ دﻩ‬
‫ﻣﻌﺸ ﻮق ﻣ ﺮد ﻣ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﻮ ﻓﺮاﺗ ﺮ از ﺁن ﻓﺤﺸ ﺎ ﻗﻠﻤ ﺪاد‬
‫ﻣﻴﺸﺪ از ﻗﺒﻞ ﺁﺷﻨﺎﺋﻴﻢ ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ اﻳ ﻦ ﺁزادىﻬ ﺎ ﺟ ﺪا از ﺁزادى ه ﺎى دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻗﺒﻴﻠﻪ "ﻣﻴﺮﺑ ﺎت"∗ رﺳ ﻢ ﮐﻬﻨ ﯽ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻨ ﺎ‬
‫ﺑﺮ ﺁن زﻧﺎن هﺮ ﺷ ﺐ در ﺧ ﺎرج ﺷ ﻬﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻼﻗ ﺎت دوﺳ ﺘﺎن ﻣ ﺮد ﺧ ﻮد‬
‫ﻣىﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ هﻢ ﮔﻔﺘﮕﻮ و ورزش ﻣﻰ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼﻴ ﺰى آ ﻪ در ﺟﻮاﻣ ﻊ‬
‫‪٤٩‬‬
‫اﺳﻼﻣﻰ آﻨﻮﻧﻰ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺒﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺁورد‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺣﺴ ﺎدت در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺁﻧﻄ ﻮر آ ﻪ ﺑﻌ ﺪا در ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻرى راﻳﺞ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬وﺟﻮد ﻨﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺑ ﻦ ﺑﻄﻮﻃ ﻪ از ﻋ ﺪم‬
‫‪٥٠‬‬
‫و "اﺑ ﻦ‬ ‫وﺟﻮد ﺣﺴﺎدت ﻣﻴﺎن زن و ﻣﺮد در ﻋﻤﺎن ﺑﻤﺎ ﺧﺒﺮ ﻣىﺪهﺪ‪،‬‬
‫اﻟﻤَﻘ ﺎوﻳﺮ" ﺑ ﺮاى ﻣ ﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ " َذ َهﺒ ﺎن"ﻣﻴﻬﻤ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫‪٥١‬‬
‫هﻨﮕﺎم ﻮرود‪ ،‬زن ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ را ﺑﻐﻞ ﻣﻰ آﺮد و ﻣﻰ ﺑﻮﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫∗‪Mirbat‬‬
‫‪١۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁزادﯼ ه ﺎ ﭼﻴ ﺰى ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺮاى‬

‫زﻧﺎن از ﺁﺳﻤﺎن ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ و ﻳ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻤ ﺮدان ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪.‬‬
‫دﻻﻳ ﻞ زﻳ ﺎدى ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻰ ده ﺪ آ ﻪ زﻧ ﺎن ﻋ ﺮب ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫دردوران ﻤﺎدرﺗﺒﺎرى ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻌﻀ ﺎ ﺣﺘ ﻰ اﻧ ﺪك زﻣ ﺎﻧﻰ ﻗﺒ ﻞ ازاﺳ ﻼم از‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ ﺑ ﺎﻻﺋﻰ ‪ ،‬ﺣ ﺪاﻗﻞ ﺒﺴ ﻴﺎر ﺑ ﺎﻻﺗﺮاز ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻣ ﺪن‬
‫اﺳﻼم ﻧﺼﻴﺐ ﺁﻧﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ و‬
‫ﺑﻌﻀ ﻰ زﻧ ﺎن دﻳﮕ ﺮ در ﻣﻬ ﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬ ﺎى اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻓﻌ ﺎل ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺷ َﺮﻳﺢ اﺑﻦ ﺣﺎرث" ﺑﻪ آﺎر ﻗﻀ ﺎوت∗ ﻣ ﻰ ﭘﺮداﺧﺘﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﺧﺘﺮ" ُ‬
‫ﻳﺎ در آﺎر ﺷﺎﻋﺮى و در ﻣﻮﺳﻴﻘﻰ دﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟىﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻣ ﺪن‬
‫اﺳ ﻼم زﻧ ﺎن از هﻤ ﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬ ﺎى اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ ﺣ ﺬف ﻣىﮕﺮدﻧ ﺪ و ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﺑﺮدﻩ ﺟﻨﺴﻰ و آﺎرى ﻣﺮدان ﺑﻪ آﻨﺞ ﺨﺎﻧﻪ راﻧﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻚ ﻫﻤﺴﺮ‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻰ ازدواج اﺷﺘﺮاآﻰ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ‬

‫ﺗﻚ هﻤﺴﺮى∗ )ﺗﻚ زﻧﻰ( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﺑ ﺮاى ﻤ ﺎ دﻗﻴﻘ ﺎ روﺷ ﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﻰ‬

‫∗ راﺑﺮﺗﺴﻮن اﺳﻤﻴﺖ در ﮐﺘﺎﺑﺶ ذﮐﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮان در ﻣﻨﺒﻊ زﻳﺮ ﻟﻴﺴﺘﯽ از زﻧﺎن‬
‫ﻗﺎﺿﯽ ﻋﺮب را در زﻣﺎن ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﺪﺳﺖ ﺁورد‪.‬‬
‫‪Freytag Ar. Prov. I, 56.‬‬
‫∗‪Monogamy‬‬
‫‪١۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺷﻚ ﻋﻠﺖ اﺳﺎﺳﻰ اﻳﻦ ﺗﺤﻮل ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻜﻞ ﺟﻤﻌﻰ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﺑ ﻪ‬
‫ى ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ﻓﺮد ِ‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸ ﺎن آ ﺮدﻳﻢ ﻗ ﺪﻳﻤﻰ ﺗ ﺮﻳﻦ ﮔﺰارﺷ ﻰ‬
‫آ ﻪ از ازدواج اﺷ ﺘﺮاآﻰ در ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑﻴ ﻪ در دﺳ ﺖ دارﻳ ﻢ از ‪٢٢‬‬
‫ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد‪ ،‬از ﮔ ﺰارش اﺳ ﺘﺮاﺑﻮ ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎ از‬
‫ﺑﺮادراﻧ ﯽ ﮔ ﺰارش ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ داراى ﻳ ﻚ زن ﻣﺸ ﺘﺮك ﻣىﺒﺎﺷ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺑ ﺮ زن در ﻣﻴ ﺎن ﺑﻌﻀ ﯽ ﺧﺎﻧﻮاره ﺎ اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ‪ .‬وﻟ ﻰ ﻣ ﺎ از هﻤ ﺎن ﮔ ﺰارش اﺳ ﺘﺮاﺑﻮ در ﻣ ﻰ ﻳ ﺎﺑﻴﻢ آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ه ﺮ ﺧ ﺎﻧﻮار ﺘﻨﻬ ﺎ زن ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﺤ ﺖ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣﺸ ﺘﺮك ﺑ ﺮادران‬
‫ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن "ﺳﺎﻳﺮ اﻣ ﻮال و داراﺋ ﻰ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ‬
‫‪٥٢‬‬
‫اﺷﺘﺮاآﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﺑ ﻮدن زن ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮادران در اﺳ ﺎس‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺷﺘﺮاآﻰ ﺑﻮدن ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺑﻄﻮر ﻜﻠﻰ در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪.‬‬
‫در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ از وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ زن ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﺪر‬
‫آﻼن و ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﺁن ﺑﺼﻮرت ﻣ ﺎل و داراﺋ ﻰ ﻣ ﺮد در ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا هﺮ ﺟ ﺎ آ ﻪ ﮔﺮوه ﻰ ﺑﺮاﻣﻮاﻟﺸ ﺎن ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣﺸ ﺘﺮك داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣﺸ ﺘﺮك ﺷ ﺎﻣﻞ زن ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﺟ ﺰو اﻣﻮاﻟﺸ ﺎن ﻤﺤﺴ ﻮب‬
‫ﻣىﺸﺪﻩ ﻣﻰ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ روﺷ ﻦ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ را در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫درداﺳﺘﺎن "ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋ ﻮف" و "ﺳ ﻌﺪ ﺑ ﻦ رﺑﻴﻌ ﻪ" ﻣ ﯽ ﻳ ﺎﺑﻴﻢ ﮐ ﻪ‬
‫در ﺁن وﻗﺘﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺁن دو را ﺑﺮادر هﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ ازﺁن ﺪو ﺗﺤ ﺖ‬
‫‪١۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻳﻦ ﻋﻨﻮان آﻪ ﺑﺮادران ﺑﺎﻳﺪ در اﻣﻮاﻟﺸﺎن ﺷﺮﻳﻚ هﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از دو‬

‫زن ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻳﮕﺮى ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣﺸ ﺘﺮك درﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺑ ﺮادران ﺑ ﺎ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاآﻰ در آﻼﻧﻬ ﺎ ﻮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ در‬
‫اﺳﺎس ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ـ ﭼﺮا آﻪ در ﺁﻧﻬﺎ اﻣﻮال آ ﻼن و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺘﺤ ﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺷﺘﺮاآﻰ هﻤﻪ اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ‪ ،‬زن و ﻣ ﺮد‪ ،‬ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‬
‫‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺘﻨﻬ ﺎ ﺑﺨﺸ ﻰ از ﺟﻤ ﻊ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﺮدان‪ ،‬ﺑ ﺮ‬
‫اﻣﻮال ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ زﻧﺎن ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻳ ﻚ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ از ﻧ ﻮع ﺟﻤﻌ ﻰ ﺁن‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷ ﺮآﺎى ﻳ ﻚ ﺷ ﺮآﺖ آ ﻪ ﺒﻄ ﻮر ﺟﻤﻌ ﻰ ﺑ ﺮ اﻣ ﻮال و‬
‫ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ دارﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺑﻌ ﺪا ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ آ ﻪ وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺒﺮادران ﻳﺎ اﻋﻀﺎى ﺧﺎﻧﻮار ﺣﺴﺎب ﻣﺎﻟﻰ ﺧ ﻮد را از ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﺟ ﺪا‬
‫آ ﺮدﻩ و ه ﺮ ﻳ ﻚ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧ ﻪ ‪ ،‬اﻣ ﻮال و زن ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ اﯼ ﻣىﺸ ﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫در واﻗﻊ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ از ﺷ ﻜﻞ ﺟﻤﻌ ﻰ ﺁن ﺑﺼ ﻮرت ﻓ ﺮدى اش‬
‫در ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﻗﻴﻘﺎ ﭼﻴﺰى اﺳﺖ آﻪ ﺑﻤﺮور اﻳﺎم در ﻣ ﻮرد ﭼﻨ ﺪ ﺷ ﻮهﺮى‬
‫ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ و ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺁن ﺑ ﻪ ﺗ ﻚ ﺰﻧ ﻰ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻراﻧﻪ اﺗﻔ ﺎق ﻣ ﻰ اﻓﺘ ﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺮادراﻧﻰ آ ﻪ ﻣﺸ ﺘﺮآﺎ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻳ ﻚ زن ﺑﻮدﻧ ﺪ ه ﺮ آ ﺪام ﺼ ﺎﺣﺐ‬
‫ﻓﻘﻂ ﻳﻚ زن ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻦ در ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺤ ﻮل از‬
‫ازدواج اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﺒ ﻪ ازدواج ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮى ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣ ﻮازات ﺗﺤ ﻮل‬
‫‪١۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ از ﺷ ﻜﻞ ﺟﻤﻌ ﻰ ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﻞ ﻓ ﺮدى ﺁن ﺗﺤﻘ ﻖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت اﺳﺘﺮاﺑﻮ ﺑﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ آ ﻪ او در زﻣ ﺎن ﻣﺰﺑ ﻮر از‬
‫ﺑﺨﺸ ﻬﺎﺋﻰ از ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﮔ ﺰارش ﻣﻴ ﺪادﻩ آ ﻪ در ﺁن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اوﻟﻴ ﻪ‬
‫ﺑﺘﺎزﮔﻰ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻬﺎى ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ )ﺑﺎ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺟﻤﻌﻰ ) و اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫اى ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى آ ﻪ در ﺁن ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاآﻰ در اﺛ ﺮ‬
‫ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ و رﺷ ﺪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﭼ ﻮن‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺘ ﺎزﮔﻰ رخ دادﻩ ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ هﻨ ﻮز ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﺟﻤﻌ ﻰ ﺧ ﻮد را در ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب ﮔﺮوهﻬ ﺎى ﻣﺠﺰاﺋ ﻰ آ ﻪ از ﺗﺠﺰﻳ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺷﺘﺮاآﻰ ﻤﺎدرﺗﺒﺎر ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ ﺣﻔﻆ آﺮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫او درﻗﺴﻤﺖ دﻳﮕﺮى از ﮔﺰارش ﺧﻮد از ﻧ ﻮﻋﻰ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ آ ﺎر و‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺸﺘﺮك در ﻣﻴﺎن اﻋ ﺮاب ﺳ ﺨﻦ ﻤ ﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ آ ﻪ اﻟﺒﺘ ﻪ ﻧﻤىﺘ ﻮان ﺑ ﻪ‬
‫درﺟ ﻪ دﻗ ﺖ ﺁن ﭘ ﻰ ﺑ ﺮد ـ وﻟ ﻰ ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻘ ﺪر ه ﻢ آ ﻪ او در‬
‫ﮔﺰارش ﺧﻮد دﭼﺎر اﻏﺮاق و ﺑ ﻰ دﻗﺘ ﻰ ﺷ ﺪﻩ و از ﺑﻴ ﺎن واﻗﻌﻴ ﺖ ﺑ ﺪور‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺪون ﻗﺒ ﻮل اﺷ ﻜﺎﻟﻰ از ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺟﻤﻌ ﻰ‬
‫ﻳﺎ اﺷﺘﺮاآﻰ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدﻣ ﻰ آ ﻪ او از ﺁﻧﻬ ﺎ ﮔ ﺰارش ﻣىﺪه ﺪ از آﻨ ﺎر‬
‫ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﺑﮕ ﺬرﻳﻢ‪ .‬او در ﮔ ﺰارش ﺧ ﻮد از ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻋﺮﺑﻴ ﻪ ِﻓﻠ ﻴﻜﺲ∗ )ﻧ ﺎﻣﻰ‬
‫آﻪ رﻣ ﯽ ه ﺎ ﺑ ﺮ ﺑﺨﺸ ﻰ از ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁن ﺁﺷ ﻨﺎ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ ﮔ ﺬاردﻩ‬

‫∗‪Arabia Felix‬‬
‫‪١۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻧﺪ( ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﻗﺴﻤﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﻜﻨﺪ آ ﻪ ه ﺮ آ ﺪام اﺷ ﺘﻐﺎل ﺑ ﻪ اﻣ ﺮ ﻣﻌﻴﻨ ﻰ‬

‫دارﻧﺪ‪:‬‬

‫"ﻳﻜﻰ از ﺁﻧﻬﺎ از ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑ ﺮاى هﻤ ﻪ اﻓ ﺮاد دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﻰ‬
‫ﺟﻨﮕﻨﺪ؛ دﻳﮕﺮى ﻜﺴﺎﻧﻰ را در ﺑﺮ ﻣﻰ ﮔﻴﺮد آﻪ ﺑﻪ آﺎر آﺸﺎورزى اﺷﺘﻐﺎل دارﻧﺪ و‬
‫ﻏﺬاى هﻤﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻤﻰ ﺷﻮد؛ دﻳﮕﺮى ﺷ ﺎﻣﻞ آﺴ ﺎﻧﻰ ﻣﻴﺸ ﻮد آ ﻪ آﺎره ﺎى‬
‫ﺻ ﻨﻌﺘﻰ را اﻧﺠ ﺎم ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ‪ .‬ﻳ ﻚ ﺑﺨ ﺶ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ " ُﻣ ﺮ" ﺮا ‪ ،‬و ﺑﺨ ﺶ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘ ﻪ‬
‫"ﻓﻠ ﻮس" را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣىﺪه ﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ه ﺮ دوى ﺁﻧﻬ ﺎ آﻨ ﺪر و دارﭼ ﻴﻦ ﻮ ﺳ ﻨﺒﻞ‬
‫‪٥٣‬‬
‫هﻨﺪى هﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻰ آﻨﻨﺪـ‪"...‬‬

‫در ﺟ ﺎى دﻳﮕ ﺮى اﺳ ﺘﺮاﺑﻮ در ﻣ ﻮرد ﺳ ﺎآﻨﻴﻦ ﺷ ﻤﺎﻟﻰ ﺷ ﺒﻪ‬

‫ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن ﻣﺮدﻣﻰ دوراﻧﺪﻳﺶ وﺑﺎاﺣﺘﻴﺎط هﺴﺘﻨﺪوﻣﺸﺘﺎق ﺑﻪ ﺟﻤ ﻊ ﺁورى ﻣ ﺎل ـ آﺴ ﯽ‬

‫را آﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺶ ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﻣﺠﺎزات ﻣﻰ آﻨﻨﺪ و ﺁﻧﻜﺲ را آﻪ ﺑﺮ ﺁن اﻓﺰودﻩ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻏ ﺮق اﻓﺘﺨ ﺎر ﻣ ﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﭽﻨ ﺪ ﺗ ﺎﺋﻰ ﺑ ﺮدﻩ دارﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮآﺎرهﺎﻳﺸ ﺎن را‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﺎن‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎ آﻤﻚ هﻤﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬وﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮدﺷ ﺎن اﻧﺠ ﺎم ﻣىﺪهﻨ ﺪ؛ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻏﺬاﻳﺸ ﺎن‬
‫را دﺳﺘﺠﻤﻌﻰ و در ﮔﺮوهﺎى ‪ ١٣‬ﻧﻔﺮى ﻣﻰ ﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬هﺮ ﮔﺮوﻩ ﺪو ﻧﻮازﻧﺪﻩ ﺑﺎ ﺧ ﻮد‬
‫دارد‪ .‬وﻟﻰ ﺷﺎﻩ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺗﻔﺮﻳﺤﻰ زﻳﺎدى را در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎى اﻋﻠﻰ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻰ دارد‪.‬‬
‫هﻴﭽﻜﺲ ﺑﻴﺶ از ﻳﺎزدﻩ ﻟﻴ ﻮان‪ ،‬ﻟﻴﻮاﻧﻬ ﺎى ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ ﻃ ﻼ‪ ،‬ﻧﻤىﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑﻨﻮﺷ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺎﻩ‬
‫ﺁﻧﻘ ﺪررﻓﺘﺎر ﻤﺤﺒ ﺖ ﺁﻣﻴ ﺰى ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان دارد آ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧ ﻮدش آﺎره ﺎى ﺧ ﻮد‬
‫رااﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪهﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﮔﺎهﻰ دﻳﮕﺮان ﺮاﻧﻴﺰ در آﺎرهﺎﻳﺸﺎن آﻤﻚ ﻣىﻜﻨ ﺪ‪ .‬او ﻣﻜ ﺮرا‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺣﺴﺎب ﭘﺲ ﻣىﺪهﺪ‪ ،‬و ﮔﺎهﻰ ﺣﺘﻰ روش زﻧﺪﮔﻰ اش هﻢ ﻣ ﻮرد ﺳ ﺌﻮال و‬
‫‪١۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﺎز ﺧﻮاﺳﺖ ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎ ﻣﺠﻠ ﻞ و از ﺳ ﻨﮓ هﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷ ﻬﺮهﺎ دﻳ ﻮار‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰى آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺮا ﺑ ﻪ ﺣﺴ ﺎب وﺟ ﻮد ﺼ ﻠﺢ و ﺁراﻣ ﺶ در ﺁﻧﻬ ﺎ ﮔﺬاﺷ ﺖ‪...‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻠﻮز ﻧﻤﻰ ﭘﻮﺷﻨﺪ وﻟﻰ دور آﻤﺮﺷﺎن آﻤﺮﺑﻨﺪ ﻣﻰ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﻟﺒﺎس ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮدم‬
‫‪٥٤‬‬
‫ﻓﺮق ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارد ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ رﻧﮕﺶ ﺑﻨﻔﺶ اﺳﺖ‪".‬‬

‫اﻳﻦ آﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪهﻰ ﮔﺮوهﻰ )ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺑﻨ ﺪى ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺑ ﻪ ‪٥‬‬

‫ﺑﺨ ﺶ‪ -‬اﻟﺒﺘ ﻪ اﮔ ﺮ درﺳ ﺖ ﺑﺎﺷ ﺪ( و ﻧﻈ ﺎرت ﺑﺮﺟﻤ ﻊ ﺁورى ﻣ ﺎل وﺟ ﻮد‬
‫دارد؛ اﻳﻨﻜ ﻪ ﻏ ﺬا ﺑﻄ ﻮر دﺳ ﺘﻪ ﺟﻤﻌ ﻰ ﺻ ﺮف ﺷ ﺪﻩ و ه ﺮ ﺟﻤ ﻊ دو‬
‫ﻧﻮازﻧ ﺪﻩ ﺪ ارد؛ اﻳﻨﻜ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ دارى ﭼﻨ ﺪان ﮔﺴ ﺘﺮش ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ و اﻓ ﺮاد‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن آﺎرهﺎى ﺧﻮد را ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ؛ اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺎﻩ ﻟﺒﺎﺳﺶ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﻓﺮﻗ ﯽ‬
‫ﻧ ﺪارد؛ رﻓﺘ ﺎرش ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﺧ ﻮب اﺳ ﺖ و ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮان ﺪرﻣﻮرد‬
‫روش زﻧ ﺪﮔﻴﺶ ﺣﺴ ﺎب ﭘ ﺲ ﺑﺪه ﺪ‪ ،‬اﮔ ﺮ واﻗﻌﻴ ﺖ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻣﺠﻤ ﻮع ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى ﺮا ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ آ ﻪ ﺑﺘ ﺎزﮔﻰ از درون ﻧﻈ ﺎم‬
‫اﺷﺘﺮاآﻰ ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ و هﺮﭼﻨ ﺪ ﺗﻤ ﺎﻳﺰات ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ ﺪر ﺁن ﺷ ﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫وﻟﻰ اﻳﻦ ﺗﻤ ﺎﻳﺰات هﻨ ﻮز در ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ و ﺣ ﺪت زﻳ ﺎدى‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل ‪ ،‬هﻤﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ازدواج اﺷ ﺘﺮاآﻰ آ ﻪ ﻳﻜ ﻰ‬
‫از اﺷﻜﺎل اوﻟﻴﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭙﺪرﺳﺎﻻر‪ ،‬و ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺑ ﺎ ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻮر در ﻣﻴﺂﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ اﺳ ﺘﺮاﺑﻮ آ ﻪ ﻣﺴ ﺎﻓﺖ زﻳ ﺎدى را‬
‫هﻤﺮاﻩ ارﺗﺶ رم از ﺷﻤﺎل ﺗﺎ ﺟﻨﻮب ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﺣﺎﺷﻴﻪ درﻳﺎى ﺳ ﺮخ‬
‫‪١۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻃﻰ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﻰ روﺑ ﺮو ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد آ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ ﺗﻜﺎﻣ ﻞ‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬از هﻤ ﻴﻦ رو در ﻧﻮﺷ ﺘﻪ‬
‫ه ﺎى او ﻣ ﺎ ﺒ ﺎ ﻣ ﻮاردى ﻧﻴ ﺰ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﻣ ﻰ آﻨ ﻴﻢ آ ﻪ در ﺁﻧﻬ ﺎ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬرادن اﺷﻜﺎل ﺟﻤﻌﻰ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﻮ ازدواج‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗ ﺮ و‬
‫هﻴﺮارﺷ ﻴﻚ ﺗ ﺮى را ﺑﺨ ﻮد ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﮔﺰارﺷ ﻬﺎ آ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺸﻬﺮهﺎ و ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ هﺎى ﻋﺮﺑ ﻰ در ﺟﻨ ﻮب ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻣﺘﮑﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺗ ﺮﯼ ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ازدواج اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﺣ ﺪ اﻗ ﻞ در ﻣﻴ ﺎن ﻃﺒﻘ ﻪ‬
‫اﺷ ﺮاف از ﻤﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ و ﺟ ﺎى ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ازدواج ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮى دادﻩ‬
‫اﺳﺖ ‪.‬‬

‫"ﺷﻬﺮهﺎ هﺮ آﺪام ﻳﻚ ﭘﺎدﺷﺎﻩ دارﻧﺪ و ﻣﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻗﺼﺮهﺎ و ﻣﻌﺎﺑﺪ زﻳﺒﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺴ ﺮ‬
‫ﺷﺎﻩ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭙﺪرش ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﻪ اوﻟﻴﻦ ﭘﺴﺮى دادﻩ ﻣىﺸﻮد آﻪ ﭘﺲ‬
‫از اﻧﺘﺼﺎب ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ در ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎى ﻧﺠﺒﺎ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺷ ﺎﻩ‬
‫ﺟﺪﻳﺪى ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻣﻰ ﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎم هﻤﻪ زﻧﺎن ﻧﺠﺒﺎ آﻪ ﺑﺎردار هﺴﺘﻨﺪ ﺛﺒﺖ ﻣﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬و‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﻴﻨﻰ ﺑ ﺮ ﺑ ﺎﻻى ﺳ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﮔﻤ ﺎردﻩ ﻣىﺸ ﻮد ﻜ ﻪ ﺑﺒﻴﻨﻨ ﺪ اوﻟ ﻴﻦ ﭘﺴ ﺮ از آ ﺪاﻣﻴﻚ‬
‫‪٥٥‬‬
‫زادﻩ ﻣﻰ ﺷﻮد‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬اﺳ ﻨﺎد و ﻣ ﺪارك دﻳﮕ ﺮى ﻧﻴ ﺰ از زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﺮدم در اﻳ ﻦ‬

‫ﺷﻬﺮهﺎ در آﻢ و ﺑﻴﺶ هﻤﻴﻦ دوران ﻮﺟﻮد دارد آﻪ وﺟﻮد هﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫رواﺑﻂ را ﺑﺎ وﺿﻮح و روﺷﻨﻰ ﺑﻴﺸﺘﺮى ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪١۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ اﻳ ﻦ اﺳ ﻨﺎد ﻣ ﺎ در ﭘﺎﻳ ﺎن ﻗ ﺮن اول ق‪ .‬م‪ .‬در ﺷ ﻬﺮهﺎى‬

‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺷﺎهﺪ ﻓﺪراﺳﻴﻮﻧﻰ از ﻗﺒﺎﻳﻞ هﺴﺘﻴﻢ آ ﻪ زﻳ ﺮ ﻧﻈ ﺮ ﺷ ﺎﻩ‬
‫آﺎر ﻣىﻜﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻓﺪراﺳﻴﻮن و هﻴﺮارﺷﻰ ﻗﺪرت در ﺁن ‪ ،‬اﺷ ﺮاف و‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎى ﺜﺮوﺗﻤﻨ ﺪ در راس و ﺳ ﺮان آﻼﻧﻬ ﺎ و زﻳ ﺮ آﻼﻧﻬ ﺎ آ ﻪ از‬
‫رﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪان و اﻓﺮاد ﺑﻌﻀﺎ ﻣﺮﻓﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ در ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮى ﻗ ﺮار‬
‫داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮدﮔﺎن آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ "ﺁدم" ﻣ ﻰ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ در ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺘ ﺮﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒ ﻪ‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ ﻗﺮارداﺷ ﺘﻨﺪ و ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎى اﺷ ﺮاف و ﻳ ﺎ آﻼﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ ﺘﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺮد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ داراى ﺣﻖ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ و آﺎر در ﻣﺰرﻋ ﻪ‬
‫ﻳﺎ ﺑﺮ روى ﺳﻨﮕﻬﺎ )ﺳﻨﮓ ﺗﺮاﺷ ﻰ( ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺣ ﻖ ﻣﺴ ﺎﻓﺮت ﺁزاد و‬
‫‪٥٦‬‬
‫ﺣﻤﻞ اﺳﻠﺤﻪ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣىﻜﻨ ﻴﻢ در اﻳ ﻦ ﮔﺰارﺷ ﺎت و ﻣ ﺪارك‪،‬‬
‫دﻳﮕ ﺮ ﺻ ﺤﺒﺘﻰ ازازدواج اﺷ ﺘﺮاآﻰ درﻤﻴ ﺎن ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬درﻋ ﻮض‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎى اﺷﺮاﻓﻰ ﻣﻮاﺟﻬﻴﻢ آﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ هﻤﮕﻰ ﺗﻚ هﻤﺴﺮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣىﺘ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﺮﻓ ﺖ آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن اﺷ ﺮاف و‬
‫ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎى ﻣﺮﻓ ﻪ آ ﻪ در ﺷ ﻬﺮهﺎ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻤىﻜ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ازدواج‬
‫اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﻳ ﺎ از اﺑﺘ ﺪا اﺻ ﻼ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ و ﻳ ﺎ ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﻄﻘﺎ هﻢ درﺳﺖ ﺑﻨﻈﺮ ﻣىﺂﻳﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ زن در‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺎﻻ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺎ از ﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺘﻦ ازدواج ﺻ ﺪﻳﻘﻪ و راﻳ ﺞ‬
‫ﺷ ﺪن ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ زن ‪ ،‬اﻓ ﺮاد ﻓﻘﻴ ﺮ و ﻃﺒﻘ ﺎت ﭙ ﺎﺋﻴﻦ آ ﻪ‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ زن ﺑﺮاى ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤ ﺎﻻ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ دﺳ ﺘﻪ‬
‫‪١۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺟﻤﻌﻰ زن ﻣﻴﺰدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ ازدواج اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ ﻣ ﺎ دﻳ ﺪﻳﻢ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑ ﺮادران هﻤﮕ ﻰ ﻳ ﻚ زن ﻤﺸ ﺘﺮك‬
‫داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻳﻨﻜ ﻪ‪ ،‬ازدواج اﺷ ﺘﺮاآﻰ وﻳ ﮋﻩ ﻃﺒﻘ ﺎت ﭘ ﺎﺋﻴﻦ و اﻓ ﺮاد‬
‫ﻋ ﺎدى ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬و ﻧﺠﺒ ﺎ و ﺳ ﺮان آﻼﻧﻬ ﺎ آ ﻪ از اﺳ ﺘﻄﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮى ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ و ﻋﻤ ﺪﺗﺎ در ﺷ ﻬﺮهﺎ ﺳ ﻜﻮﻧﺖ ﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺎزى ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ زن ﻣﺸﺘﺮك ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺗﮏ هﻤﺴﺮ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ درﻣﻮرد ازدواج از ﻃﺮﻳﻖ زﻧﺎن اﺳﻴﺮ ﻧﻴ ﺰ ﻣﻨﻄﻘ ﻰ ﺑﻨﻈ ﺮ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺳﻬﻢ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از اﻓ ﺮاد‬
‫ﻋﺎدى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺟﻨﮕﻬ ﺎ ﺒﻘ ﺪر آ ﺎﻓﻰ‬
‫زن اﺳﻴﺮ ﺑﺮاى ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮى ﻣﻴﺮﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬در ﻣ ﻮرد اﻓ ﺮاد ﻋ ﺎدى‬
‫اﻳﻨﻄﻮر ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮادران ﺷﺮآﺖ آﻨﻨﺪﻩ در ﺟﻨ ﮓ ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﺑﻪ هﻤﺎن ﻳ ﻚ زﻧ ﻰ آ ﻪ ﺑ ﻪ آ ﻞ ﺁﻧﻬ ﺎ از ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﻣ ﻰ رﺳ ﻴﺪﻩ اآﺘﻔ ﺎ‬
‫آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎ درهﻤ ﻪ زﻣﺎﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﭼ ﻪ درزﻣ ﺎﻧﻰ آ ﻪ‬
‫اﺳﺘﺮاﺑﻮ ﺑﺮاى ﻣﺎ ﮔﺰارش ﻣىﺪهﺪ ﻮ ﭼ ﻪ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﺎهﺪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﺋﻰ از ه ﺮ دو ﻧ ﻮع ازدواج ﻣ ﯽ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺷ ﺎهﺪ‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗﻚ هﻤﺴﺮ‪ ،‬اﺑﺘﺪا در ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﺒﺎﻻ و ﻣﺮﻓ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‪،‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ از هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ‬
‫ﻳﻜﺪﺳﺘﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻄﺒﻘﺎﺗﻰ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺁﻳﺪ‪ ،‬از ﺁن‬
‫‪١۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﭘ ﺲ هﻤ ﻮارﻩ روﺷ ﻬﺎ و ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎى ﻧ ﻮ اﺑﺘ ﺪا درﻣﻴ ﺎن اﻗﺸ ﺎر ﺑ ﺎﻻﺋﻰ‬

‫وﻣﺘﻤﻜﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ راﻳﺞ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮاﻗﺸﺎر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ آﻪ اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ آ ﺎرﺑﺮد ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎى ﻧ ﻮ را آ ﻪ ﻣﻌﻤ ﻮﻻ‬
‫ﭘﺮﺧﺮج ﺗﺮ از ﺷﻴﻮﻩ هﺎى ﻗﺪﻳﻤﯽ اﻧﺪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ ﺑﻌ ﺪ اﻳ ﻦ ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎ‬
‫ف آﺎرﺑﺮدﺷ ﺎن ﺗﻮﺳ ﻂ ﻃﺒﻘ ﺎت ﻣﺮﻓ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ ﭙﺮﺳ ﺘﻴﮋ ﺷ ﺪﻩ و در‬
‫ﺻﺮ ِ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬هﻤﻪ ﺳﻌﻰ ﻣﻰ آﺮدﻩ اﻧﺪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﻠﻴﺪ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫ﮐ ﻪ در ﻃ ﻮل زﻣ ﺎن ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎى ﻣﺰﺑ ﻮر در ﻣﻴ ﺎن ﻃﺒﻘ ﺎت دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ راﻳﺞ در ﺰﻧﺪﮔﻰ ﺁﻧﺎن ﻣﺒ ﺪل ﻣ ﻰ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﭼﻴ ﺰى اﺳ ﺖ آ ﻪ درﻣ ﻮرد ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮدر ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﻴ ﺰ رخ‬
‫ﻣىﺪهﺪ‪.‬‬
‫از ﻳ ﻚ ﻧﻘﻄ ﻪ ﻧﻈ ﺮ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻣﻨﻄﻘ ﻰ ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﻜﻞ ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ و ﺁداب ﺁن ﻧﻴ ﺰ اﺑﺘ ﺪا در ﺟ ﺎﺋﻰ آ ﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و ﺛ ﺮوت ﺸ ﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ آﻨ ﺪ‪ ،‬و ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ راﻳﺞ در ﻣﻴﺎن ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ ﻓﻘﻴﺮﺗﺮﻧﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﻴ ﺰ ‪ ،‬در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ‪ ،‬روﺷ ﻬﺎى ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ازدواج ﺻ ﺪﻳﻘﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در ﻣﻴ ﺎن ﻘﺒﺎﻳ ﻞ ﻓﻘﻴ ﺮ آ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺧﺮﻳ ﺪ‬
‫زن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ راﻳﺞ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪١۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫در ﻣﻴ ﺎن آﻨﻌﺎﻧﻴ ﺎن ‪ ،‬ﺁراﻣﻴ ﺎن و هﺒﺮوه ﺎى ﺑ ﻰ ﺧ ﺪا و ﺑ ﺖ‬

‫ﭘﺮﺳﺖ∗ و در ﻣﻴﺎن هﻨﺪوهﺎ‪" ،‬ﻧﺠﺲ هﺎ"∗‪ -‬آﻪ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ و‬
‫ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﺑﻪ اﻗﺸﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻘﻴﺮ و ﻃ ﺮد ﺷ ﺪﻩ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫هﻨ ﻮز ه ﻢ ﺁداب و رﺳ ﻮم ﺷ ﺎن از ﺑﻘﺎﻳ ﺎﯼ ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎرﯼ ﺑﺮﺧ ﻮرد‬
‫دار ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬هﻤﻴﻨﻄ ﻮر در ﻣﻴ ﺎن "ﺗ ﻴﻦ ﮐﻴ ﺖ"∗ ه ﺎﯼ ﺁﻻﺳ ﮑﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ‬
‫ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ )ﺣ ﺪاﻗﻞ ﺗ ﺎ ﻗ ﺮن ﺑﻴﺴ ﺘﻢ م‪ .‬زﻣ ﺎن ﺗﺤﻘﻴ ﻖ در ﻣ ﻮرد وﺿ ﻌﻴﺖ‬
‫زﻧ ﺪﮔﯽ ﺁﻧ ﺎن( ﻃﺒﻘ ﺎت دارا ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر و ﻃﺒﻘ ﺎت ﻧ ﺪارﻣﺎدر ﺗﺒ ﺎر ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ ٥٧.‬وﻳﺎ در ﺳﻮاﺣﻞ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ در"داهﻮﻣﻰ" )ﺣ ﺪاﻗﻞ ﺗ ﺎ زﻣ ﺎن‬
‫ﺗ ﺎﻟﻴﻒ ﮐﺘ ﺎب درﻗ ﺮن ‪ ١٨‬م‪ (.‬ﺷ ﺎهﺪ اﻳ ﻦ هﺴ ﺘﻴﻢ آ ﻪ روﺳ ﺎ و‬
‫ﺁرﻳﺴﺘﻮآﺮاﺳ ﻰ زﻣﻴﻨ ﺪار‪ ،‬ﭘ ﺪر ﺗﺒ ﺎر و ﻣ ﺮدم ﻋ ﺎدى ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎر ﺑ ﻮدﻩ‬
‫‪٥٨‬‬
‫اﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄ ﻮرﻧﻴﺰ‪ ،‬اروﭘﺎﺋﻴ ﺎن ﮐ ﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ وﻣﺮدﺳ ﺎﻻرﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ورود ﺑ ﻪ ﻗ ﺎرۀ ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ ﺑﻮﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ ﻗ ﺎرۀ را آ ﻪ ﺑ ﺪوﯼ و‬
‫"‪"Indigent‬‬ ‫ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﺑﻮدﻧ ﺪ "‪ "Indigenous‬آ ﻪ در اﻧﮕﻴﺴ ﯽ از آﻠﻤ ﻪ‬
‫ﺑﻤﻌﻨﻰ ﻓﻘﻴﺮ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺸﺘﻖ ﻣﻰ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﻣﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Hithen‬‬ ‫∗‪Tinkit‬‬
‫∗ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻠﻤﻪ ﻧﺠﺲ ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﭘﺪرﺳﺎﻻر و ﻣﺴﻠﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮاي ﺑﺨﺶ ﺷـﺮﻳﻒ و ﻣﺎدرﺗﺒـﺎر‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺿﻌﻴﻒ و ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ راﻧـﺪه ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪه ﺗﻼﺷـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﻫﻨﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮار ﻛﺮدن ﻧﻈﺎم اﺷﺘﺮاﻛﻲ و ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﻗﺸﺮ ﻧﺠﺲ ﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﻫـﻢ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﻫﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﻓﻘﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪١۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ آﻪ اﺳﻼم از اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﺑ ﺎ ﻣﻬ ﺮ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ‬

‫زدن ﺑ ﺮ روش ه ﺎ و ﺳ ﻨﻦ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ آ ﻪ درﻣﻴ ﺎن ﻃﺒﻘ ﺎت ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ‬
‫ﻋﺮب راﻳﺞ ﺑﻮد‪ ،‬درآﻨﺎر اﻳﻦ ﻃﺒﻘﺎت ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﻧﻘ ﺶ ﻣ ﺬهﺐ ﺣ ﺎﻣﯽ‬
‫ﺳﻨﻦ و روﺷﻬﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺁﻧﺎن را اﻳﻔﺎ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اوﻟﻴ ﻪ‬
‫اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫اﻳ ﺪﻩ ه ﺎﯼ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ و ﭘﺪرﺳ ﺎﻻراﻧﮥ وﯼ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﺎم ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﻣﻄﻠﻘ ﮥ‬
‫ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ او و ﻋ ﺪم اﻃﻤﻴﻨ ﺎن ﺑ ﻪ ﺗﻮاﻧ ﺎﺋﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ در اﻳﺠ ﺎد ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻧﻈ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬و ﮔﺮﻧ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗ ﻚ هﻤﺴ ِﺮ ﭘ ﺪر‬
‫ﺳ ﺎﻻر آ ﻪ اﺳ ﺎس اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﺮدو از اﻋﺘﻘ ﺎدات‬
‫ﻣﺸ ﺘﺮﮎ ﻣﺤﻤ ﺪ و اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻧ ﺪ و در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫اﺧﺘﻼف اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻴﺎن ﺁن دو وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫اﺳﻼم‬
‫و اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺪرﺳﺎﻻر‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻔﺖ ﻛﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﺑﺮاى زن ﻧﻨﮓ ﺑﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻘﻮى ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﻣى ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ اﺳ ﻴﺮ آ ﺮدن‬

‫زن ﺑ ﻴﺶ از ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ ﻮى ﻗ ﺪﻣﺖ دارد‪ .‬دﻟﻴ ﻞ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ‬
‫روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﺳ ﻴﺮ آ ﺮدن اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺷﻜﺴ ﺖ ﺧ ﻮردﻩ ﺑ ﻪ‬
‫‪١۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫دوران ﻤﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ و ﻧﻈ ﺎم اﺷ ﺘﺮاآﻰ ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻗﺒ ﻞ از ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬

‫ﭘﺪرﺳﺎﻻر و ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺧﺮﻳﺪ زن ﺒﺎز ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﻣ ﺎ ﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ اﻟﺒﺘ ﻪ اﺳ ﺮا را ﺑ ﺮدﻩ ﻧﻤ ﻰ‬
‫آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا آ ﻪ هﻨ ﻮز ﻣﻘﻮﻟ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﻰ ﻮ اﺳ ﺘﺜﻤﺎر اﻧﺴ ﺎن از اﻧﺴ ﺎن‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺮا ﻳﺎ ﺑﺮاى ﺧﺪاﻳﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣىﺸﺪﻧﺪ ﻮ ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻓﺎﺗﺢ در ﺁﻣﺪﻩ و ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﻰ از اﻋﻀ ﺎى ﺁن‬
‫ازدواج ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ‬
‫ﺑ ﺮدﻩ دارى ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺳ ﺮا ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ و ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﺜﻤﺎر اﺳ ﻴﺮ‬
‫آﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯼ ﮐﺎﻣ ﻞ در‬
‫رﺳ ﻢ ﺁزاد ﮐ ﺮدن ﺑﺮدﮔ ﺎن و ﻗﺒ ﻮل ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪ ِ‬
‫ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑ ﺪوﯼ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﺷﺨﺼ ﺎ ﺣ ﺪاﻗﻞ در ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﻮرد از ﺁن ﭘﻴ ﺮوﯼ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ )در ﻣ ﻮرد زﻳ ﺪ(‪ ،‬از رﺳ ﻮم "ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ" و‬
‫از ﺑﻘﺎﻳ ﺎﯼ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر و اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ از ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ه ﺎﯼ دور‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ ﺁزاد ﮐ ﺮدن ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در ﻣ ﻮرد ﻣ ﺮدان ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺎن اﻏﻠﺐ ﭘﺲ از اﺳﺎرت در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻪ ﺗﻤﻠ ﮏ ﻣ ﺮدان در ﻣ ﯽ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدۀ ﺟﻨﺴ ﯽ و ﮐ ﺎرﯼ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﻳ ﺎ ﺑﺼ ﻮرت ﺑ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻔﺮوش ﻣﯽ رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺗﺼﻮر آﺮد آﻪ در دوراﻧﻰ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑ ﺮدﻩ ﮐ ﺮدن‬
‫زﻧﺎن اﺳﻴﺮ‪ ،‬در هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ دو ﻧﻮع زن وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ‪ :‬ﺰن اﺳ ﻴﺮ‬
‫ﻳ ﺎ ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﺷ ﺪﻩ آ ﻪ ه ﻢ ﭼ ﻮن ﻳ ﻚ ﮐﻨﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺖ ﺗﻨﻬ ﺎ دراﺧﺘﻴ ﺎر‬
‫‪١۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺷﻮهﺮ و ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ ودر ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺤﻖ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان دﻳﮕ ﺮ را‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و دﻳﮕ ﺮﯼ زن ﺁزا ِد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ در ﭘﺮﺗ ﻮ ﺁزادى ﺟﻨﺴ ﻰ در‬
‫ﻧﻈﺎم ﻤﺎدرﺗﺒﺎر‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺟﻨﺴ ﻰ ﺑ ﺮاﻳﺶ ﻋﻼﻣ ﺖ ﺑ ﻰ ﺣﻘ ﻮﻗﻰ و ﻣﺎﻳ ﻪ‬
‫ﻧﻨﮓ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب در ﻃﯽ ﻳﮏ دورﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ دوﻧ ﻮع‬
‫زن ﺑﺎ ﺣﻘﻮق و اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻣﺘﻔﺎوت در ﮐﻨ ﺎر ه ﻢ زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺑﺮاى زن ﺁزاد‪ ،‬داﺷﺘﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﻣﺎﻳ ﻪ ﺳ ﺮﺑﻠﻨﺪى و‬
‫ﻏﺮور ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺑ ﺮاى زن اﺳ ﻴﺮ ﻧﺪاﺷ ﺘﻦ ﭼﻨ ﻴﻦ راﺑﻄ ﻪ اﯼ‪ ،‬هﻤ ﺎن‬
‫ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﻋﻔﺖ و ﭘﺎﮐ ﺪاﻣﻨﯽ ﻧ ﺎم ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﺮاى دﺳ ﺘﻪ‬
‫اول ﻣﺎﻳﻪ ﻏﺮور و ﺳﺮﺑﻠﻨﺪى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮاى دﺳ ﺘﻪ دوم ﺑ ﯽ ﻋﻔﺘ ﯽ و‬
‫ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻔﺖ و ﺧﻮارﯼ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ،‬در ﻳﻚ دورﻩ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ دو ﻧﻮع ازدواﺟﻰ آ ﻪ‬
‫در ﻗﺒﻴﻠﻪ راﻳﺞ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬دو ﻧ ﻮع اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻣﺘﻀ ﺎ ِد ه ﻢ ﺑ ﺮاﯼ زن و‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ وﯼ ﺳ ﺮ ﺑﻠﻨ ﺪ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬ﻳﻜ ﻰ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﻜ ﻪ ﻣﺒﺘﻨ ﻰ‬
‫ﺑﺮ ﺁزادى ﺟﻨﺴﻰ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺎﻻى زن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮار داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و‬
‫دﻳﮕ ﺮى اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻣﺮدﺳ ﺎﻻرى ﮐ ﻪ ﺑ ﻰ ﺣﻘ ﻮﻗﻰ و ﺑﺮدﮔ ﻰ زن را اﻳ ﺪﻩ‬
‫ﺁﻟﻴﺰﻩ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻟ ﺐ اﺳ ﺖ آ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﺟﺪﻳ ﺪ آ ﻪ در ﺁن‬
‫وﻓﺎدارﯼ ﺑﺮدﻩ وار ﺑﻪ ﻣﺮد و ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻳﻪ ﻋﻔﺖ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺑ ﻪ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻃﺒﻘ ﺎت ﺑ ﺎﻻ آ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﺑﻘﻴ ﻪ ﻣ ﺮدم ﺻ ﺎﺣﺐ زﻧ ﺎن‬
‫اﺳﻴﺮ ﻮ ﺧﺮﻳﺪارى ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻋﻔﺖ زﻧﺎن ﺧﻮد ﺑ ﻮدﻩ‬
‫‪١۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ آﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻘﺪﻳﻢ آﻪ در ﺁن ﺁزادﯼ ﺟﻨﺴ ﯽ‬

‫زن ﺑﺮاى وﯼ ﻣﺎﻳﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ اﻓ ﺮاد ﻋ ﺎدى و ﻃﺒﻘ ﺎت ﻓﻘﻴ ﺮ ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻰ دﻟﻴﻞ ﻧﺒ ﻮد آ ﻪ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت دﺳ ﺘﻪ اول ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در ﺷ ﻬﺮهﺎ‬
‫آﻪ ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﻰ ﻃﺒﻘ ﺎت ﻣﺮﻓ ﻪ ﺑ ﻮد ‪ ،‬و ﺨﻼﻗﻴ ﺎت دﺳ ﺘﻪ دوم ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوى رواج داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻴ ﺎن ﻋﻔ ﺖ ﻃﻠﺒ ﻰ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ و "ﺑ ﻰ ﻋﻔﺘ ﻰ"‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺻ ﻮرت ﺑ ﺎﻗﻰ ﻧﻤ ﻰ ﻤﺎﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ آ ﻪ‬
‫ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ اوﻟ ﻰ ﺑ ﺮ دوﻣ ﻰ ﻓ ﺎﺋﻖ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬از ﻳ ﻚ ﻃ ﺮف داﺷ ﺘﻦ زن‬
‫اﺳﻴﺮ و زﻧﻰ آﻪ ﻓﻘﻂ در اﺧﺘﻴﺎر ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد ﺑ ﻮدﻩ و ﺑﺎﺻ ﻄﻼح ﻋﻔﻴ ﻒ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون دﻟﻴ ﻞ وﺻ ﺮﻓﺎ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ وﻳ ﮋﻩ ﻃﺒﻘ ﺎت دارا ﺑ ﻮدﻩ‪،‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺮﺳ ﺘﻴﮋ و اﻋﺘﺒ ﺎر ﻣﻴﮕ ﺮدد و ﻣ ﻮرد ﺗﻘﻠﻴ ﺪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺗ ﺮ و‬
‫ﻣ ﺮدان ﺁن ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﺛ ﺮوت‬
‫ن ﺁزاد‬
‫ﻣﺮدان و ﺑﺎب ﺷﺪن ﺑﻴﺸﺘﺮ ازدواج ازﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ زﻧ ﺎ ِ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺧﺮﻳﺪارى ﺷﺪﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ و داﻳﺮﻩ زﻧﺎن "ﻋﻔﻴ ﻒ" ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫زﻧﺎﻧﻰ ﻜﻪ ازداﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﺷ ﻮهﺮان ﺧ ﻮد ﻣﺤ ﺮوم ﺑ ﻮدﻩ‬
‫و ﺑﺮدﻩ ﺷﻮهﺮان ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻴﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧﻴﺰﺑﻨﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﻣ ﺎدى ﻋﻔ ﺖ ﻃﻠﺒ ﻰ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻرﻧﻪ را آ ﻪ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺑ ﯽ ﻋﻔﺘ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫زن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺗﻘﻮﻳ ﺖ ﻣ ﻰ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﻪ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻋﻤ ﻮﻣﻰ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ زﻣ ﺎﻧﻰ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى ﺑﺮاى ﺰن ﻋ ﺮب ﻣﺎﻳ ﻪ ﻧﻨ ﮓ ﺑ ﻮد اآﻨ ﻮن در ﻧﻈ ﺎم‬
‫‪١۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى ﺑ ﺮاى او ﻣﺎﻳ ﻪ اﻓﺘﺨ ﺎر و ﻧ ﻮﻋﻰ ﺗﻘ ﻮاى اﺧﻼﻗ ﻰ ﻤﺤﺴ ﻮب‬
‫ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﭼﻴ ﺰى اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺁﻧ ﺮا در آ ﻼم "هﻨ ﺪ" زن‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ وﻗﺘﻰ آﻪ ﺎﻇﻬﺎر ﻣﻰ دارد‪:‬‬

‫‪٥٩‬‬
‫"زن ﻣﻜﻰ آﻪ از اﺻﻞ و ﻧﺴﺐ ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻔﺖ ﺧﻮدش را ﺣﻔﻆ ﻣﻰ آﻨﺪ"‬

‫در اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮر از اﺻﻞ و ﻧﺴ ﺐ ﺧ ﻮب‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﺎت دارا‪ ،‬و‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻋﻔﺖ‪ ،‬وﻓﺎدارى و ﺑﺮدﮔﻰ ﺟﻨﺴﻰ ﺰن ﺑ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ و ﺷ ﻮهﺮ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻟ ﻪ ﻋﻔ ﺖ زﻧﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﻳﮑ ﯽ از اﺻ ﻮل اﺧﻼﻗ ﯽ ﻧﻈ ﺎم ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ و ﺑﻤﻨﻈ ﻮر ﭘﺎﺳ ﺪارﯼ از ﺁن‪،‬‬
‫وارد اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﻋﺮﺑﻰ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻰ ﺷﻚ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﻔ ﺖ و وﻓ ﺎدارى زن ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑ ﺪون ﮔ ﺬار از‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻴﻨ ﺎﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻴﻜﺒ ﺎرﻩ و ﻓ ﯽ اﻟﺒﺪاه ﻪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪ‪ .‬در اﺑﺘ ﺪ زﻧ ﺎ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ زن ﻠﺰوﻣﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﺑﻰ وﻓﺎﺋﻰ ﺗﻠﻘﻰ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ و اﮔﺮ در زﻣ ﺎﻧﻰ آ ﻪ‬
‫ﻣﺮد در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد اﻧﺠﺎم ﻣىﮕﺮﻓﺖ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺠﺎزاﺗﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺰارﺷﻬﺎى آﺴﺎﻧﻰ آﻪ در ﻗﺮون وﺳ ﻄﻰ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺳﻔﺮ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ در ﻣﻴﺎن ﻘﺒﻴﻠﻪ "ﺳ ﺎرو"∗ رﺳ ﻢ ﺑ ﺮ‬

‫∗‬
‫‪Saru‬‬
‫‪١۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻳﻦ ﺑﻮد آ ﻪ هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ دور ازﻣﺤ ﻞ و ﻣ ﺜﻼ درﻣﺴ ﺎﻓﺮت ﺑ ﻮد‬
‫‪٦٠‬‬
‫زن ﻣىﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاى ﺧﻮد ﻳﻚ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﺒﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄ ﻮر‪ ،‬ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﮔﺰارﺷ ﻬﺎى ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺑﻌﻀ ﻰ ﻧﻘ ﺎط‬
‫ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن هﻨ ﻮز رﺳ ﻢ ﺑ ﻮد آ ﻪ هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ ﻳ ﻚ ﻤﺴ ﺎﻓﺮ ﻣﻴﻬﻤ ﺎن ﺳ ﺮ‬
‫ن ﺧﺎﻧ ﻪ را‬
‫ﻣﻴﺮﺳ ﻴﺪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﭘ ﺬﻳﺮاﺋﻰ و از روى ﻣﻴﻬﻤ ﺎن ﻧ ﻮازى‪ ،‬ز ِ‬
‫‪٦١‬‬
‫ﻣﺮد ﻋﺮب هﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬ ‫ﻧﺰد اوﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺐ را ﺑﺎ او ﺑﮕﺬراﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻪ ﻣىﺪاﻧﻴﻢ ﺣﺘﻰ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﺑﺮاى ﺁﻧﻜ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪى از ﻧ ﮋاد ﻋ ﺎﻟﻰ داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺰن ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﺑﺎرﮔﻴﺮى ﻧﺰد ﻣﺮد ﺑﺎ اﺻﻞ و ﻧﺴ ﺒﻰ ﺑﻔﺮﺳ ﺘﺪ و‬
‫هﻢ ﺑﺴﺘﺮى ﺑﺎ زن ﺧﻮد را هﻤﭽﻮن ﻠﻄﻔﻰ در ﺣﻖ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺧ ﻮد از وى‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ آﻨﺪ‪ ٦٢.‬و ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ "اَﺛﻴﺮ" در زﻣﺎن "وهﺎﺑﻰ" هﺎ ﺁﻧﻄ ﻮر آ ﻪ‬
‫در آﺘﺎب "ﺳﻔﺮهﺎى ﻋﺮﺑﻴﻪ" ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ زن ﺨ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻧﺸ ﺎﻧﻪ ﻣﻴﻬﻤ ﺎن‬
‫‪٦٣‬‬
‫رﺳﻤﻰ آﻪ زﻣﺎﻧﯽ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬ ‫ﻧﻮازى در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻴﻬﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪٦٤‬‬
‫"ﻣﻴﺮات" از ﻣﺮدم " َذهَﺒﺎن"∗ ﻧﻴﺰ راﻳﺞ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در "ﺳﻔﺮهﺎى ﻋﺮﺑﻴﻪ" ﺑﺎز ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻴﻢ آﻪ وﻗﺘﻰ "ﻳﺎم" ﺑﻪ ﺳ ﻔﺮ‬
‫ﻣﻴﺮود از دوﺳﺘﺶ ﻣىﺨﻮاهﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﺘ ﺎ ﺠ ﺎى او را در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ زﻧ ﺶ‬
‫ﭘﺮ آﻨﺪ‪٦٥.‬هﻤﻴﻨﻄﻮر در "ﻓﺘﻮح اﻟﺸَﺎم" ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻓﺮدى آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﻔﺮ ﻣ ﻰ‬
‫رﻓﺖ از ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﻣ ﻰ ﺧﻮاﺳ ﺖ آ ﻪ در ازاء ﭽﺮاﻧ ﺪن ﮔﻠ ﻪ اش در ﻏﻴ ﺎب‬
‫‪٦٦‬‬
‫وى از زﻧﺶ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Dhahaban‬‬
‫‪١۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻳﻨﻬ ﺎ هﻤ ﻪ ﻧﺸ ﺎﻧﺪهﻨﺪﻩ اﻳ ﻦ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﺁﻏ ﺎز ﻧﻈ ﺎم‬

‫ﻣﺮدﺳﺎﻻرى آﻪ در ﺁن هﻨﻮز آﻨﺘﺮل ﻣﺮد ﺑ ﺮ زن و اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻣﺘﻨﺎﺳ ﺐ‬
‫ﺑ ﺎ ﺁن ﺑ ﻪ اوج آﻤ ﺎل ﺧ ﻮد ﻧﺮﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮن ﻋﻔ ﺖ و‬
‫وﻓﺎدارى ﺰن ﺑﻪ ﺷ ﻮهﺮ هﻨ ﻮز ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ ﺷ ﻜﻞ ﮔﻴ ﺮى ﺧ ﻮد راﻣ ﻰ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ ﻋﻔ ﺖ زن ﺑﻴ ﺎن اﺧﻼﻗ ﻰ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮ‬
‫زن ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺁن ﺗﺎرﻳﺦ ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ و ﺑﺎ رﺷﺪ ﺁن ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺖ ﻮ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ هﻨﻮز ه ﻢ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ در‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوى و ﻓﻘﻴ ﺮ هﺮﭼﻨ ﺪ ﺑﻄ ﻮر ﭘﺮاآﻨ ﺪﻩ و ﺿ ﻌﻴﻒ هﻤﭽﻨ ﺎن‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ و ﻣﻨ ﺎﻃﻘﻰ آ ﻪ در ﺁن در اﺛ ﺮ‬
‫رﺷ ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ‪ ،‬ﺛ ﺮوت ﺷﺨﺼ ﻰ ﻣ ﺮدان اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮدان ﺑﺮ زﻧﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ و ﺟ ﺎى ﺧ ﻮد‬
‫را ﺑ ﻪ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻋﻔ ﺖ و وﻓ ﺎدارى زن ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد‬
‫دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬در ﺷ ﻬﺮهﺎ آ ﻪ ﻣﺮآ ﺰ ﺗﺠ ﺎرت و زﻧ ﺪﮔﻰ اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ‬
‫ﻋ ﺮب ﺑ ﻮد ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ازدواج ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮى ﻮ ﭼﻨ ﺪ زﻧ ﻰ ﺑ ﻴﺶ از ﻧﻘ ﺎط‬
‫‪١۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫دﻳﮕ ﺮ رواج داﺷ ﺖ‪ ∗،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺗﻌﺼ ﺒﺎت ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ﻧﻴ ﺰ در ﻣ ﻮرد‬

‫ﭘﺎآﻰ ﻮ ﻋﻔﺖ زن ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ رﻳﺸﻪ دواﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ آﻪ درﺷﻬﺮهﺎ ﺑﻄﻮرآﻠﻰ ﻣﺎ ﺷ ﺎهﺪ ﺳ ﻠﻄﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻤ ﺮدان ﺑ ﺮ زﻧ ﺎن‬
‫ﻣﻰ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎ اﻓﺘ ﺎدن ﻣﻘﻮﻟ ﻪ ﻋﻔ ﺖ زﻧﺎﻧ ﻪ ‪ ،‬زﻧ ﺎ و ﻣﺠ ﺎزات ﺁن ﻧﻴ ﺰ در‬
‫هﻤ ﻴﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﻮارد ﻓﺮهﻨ ﮓ ﺑﺸ ﺮى ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬در‬
‫ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎﺋﻰ آﻪ زﻧ ﺎن ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺑﻮدﻩ ﺑﻪ آﺴﻰ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ودر رواﺑﻂ ﺟﻨﺴ ﻰ ﺷ ﺎن ﺁزاد ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬آﺴ ﻰ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ راﺑﻄﻪ ﺠﻨﺴﻰ ﺑﺎ ﻣﺮد ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ اش ﻣﺠﺎزات ﻧﻤﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﺁﻏ ﺎز ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ اﺳ ﻴﺮ آ ﺮدن و ﺧﺮﻳ ﺪ زن ﺑ ﺮاى‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر زن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ اﺟﺒﺎرى و ﺧ ﺎﻟﻰ از ﻋﺸ ﻖ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷ ﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ ﻋﺎﺷ ﻘﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ راﺑﻄ ﻪ اى آ ﻪ‬
‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎى ﻋﺸ ﻖ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧ ﺎرج از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ و‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ زﻧﺎ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ "ﺧﻴﺎﻧ ﺖ" ﺑ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ و راﺑﻄ ﻪ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﻌﺸﻮق در ﺧﺎرج ازﺧﺎﻧﻮادﻩ را ﺑﻮﺟﻮد ﻤﻰ ﺁورد‪.‬‬

‫∗ در ﻣﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺧﺎﻧﻮادة ﭘﺪر ﺳﺎﻻر را ﻣﺪت ﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺪوي ﻃﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻗﺒﻞ از زﻣﺎن زرﺗﺸﺖ اﺷﻜﺎل ﺗﻚ ﻫﻤﺴﺮي و ﭼﻨﺪ ﻫﻤﺴﺮي ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺪرﺳﺎﻻر وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻚ‬
‫زﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﺋﻴﻦ و ﭼﻨﺪ زﻧﻲ در ﻣﻴﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﺑﺎﻻ و ﻣﺘﻤﻜﻦ راﻳﺞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮاده اﻳﺮاﻧﻲ در‬
‫دوران ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﻈﺎﻫﺮي ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺗﻮﻛﻞ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.178-147‬‬
‫‪١۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻋﻔﺖ ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧ ﻮد ﻏﻴﺮﻋﻔﻴﻔﺎﻧ ﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ‬

‫راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد )راﺑﻄ ﻪ اﺟﺒ ﺎرى و ﺧ ﺎﻟﻰ از ﻋﺸ ﻖ ﺑ ﺎ‬
‫ﺷ ﻮهﺮ( را ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‪ ،‬راﺑﻄ ﮥ ﺁزاد و ﻋﺎﺷ ﻘﺎﻧﻪ ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻋﻔﻴﻔﺎﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ و ﭘﺎك ﺘ ﺮﻳﻦ راﺑﻄ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ را ﻧﻴ ﺰ ﻣﻤﻨ ﻮع و ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺑﻰ ﻋﻔﺘﻰ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤ ﻴﻦ ﮐ ﺎر را اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ ﻣﺤ ﺪود آ ﺮدن راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ در‬
‫ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬و ﺁﻧﻬ ﻢ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ و اﺳ ﻴﺮ ﮐ ﺮدن زن اﻧﺠ ﺎم ﻣﻴﺪه ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ اﺳﺖ آﻪ هﺮ ﻧ ﻮع ﺗﺨﻄ ﻰ از ﭼﻨ ﻴﻦ راﺑﻄ ﻪ اﯼ را ﻣﺤﻜ ﻮم‬
‫و ﺑﺎ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻬﺎ ‪ ،‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺳﻨﮕﺴﺎر‪ ∗،‬ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد اﻳﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻬ ﺎ ﺑﻴ ﺎن ﮔﻮﻳ ﺎى اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ اﻧ ﺪ آ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﺗ ﻚ‬
‫هﻤﺴﺮى ﻣﺮد ﺳﺎﻻراﻧﻪ و اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺁن ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑ ﺎ ﺧﻮاﺳ ﺖ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ و ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﺷ ﺪﻳﺪ زﻧ ﺎن روﺑ ﺮو ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ زور و‬
‫ﻣﺠﺎزات ﺑ ﻪ زﻧ ﺎن ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﮔﺸ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﻏﻴ ﺮ اﻳﻨﺼ ﻮرت ﺑ ﻪ وﺿ ﻊ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﺠ ﺎزات ه ﺎى وﺣﺸ ﻴﺎﻧﻪ اى ﺑ ﺮاى ﻣﺠ ﺮى داﺷ ﺘﻦ ﻗﻮاﻋ ﺪ ﺁن‬
‫ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺤﺸﺎى آزاد‬
‫ﻣﻜﻤﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻚ ﻫﻤﺴﺮ‬

‫∗‬
‫ﻗﺮان از ﺻﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺷﻼق ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻌﺪا ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻲ ﺟﺎ اﻓﺘﺎده و ﻗﺪرت ﻣﺮدان ﺑﺮ زﻧﺎن اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺮده ﺷﺪن ﻛﺎﻣﻞ زﻧﺎن و از دﺳﺖ دادن ﻗﺪرﺗﺸﺎن ﻣﺠﺎزات ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪١۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫رواج ازدواج َﺑﻌ ﻞ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ و اﺳ ﻴﺮ‬

‫آﺮدن زن‪ ،‬ﺑﻰ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮ ﺷﻜﻞ دﻳﮕ ﺮ ازدواج ‪ ،‬ازدواج ﺻ ﺪﻳﻘﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﻧﻮع ازدواج اول ﺑﻴﺸﺘﺮ رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﻌﻤﻮل در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻃﺒﻘﺎت دارا ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧ ﻮع ﻣﺘﻀ ﺎد ﺁن‪ ،‬ازدواج ﺻ ﺪﻳﻘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ راﻧﺪﻩ ﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻘﻴ ﺮ و ﻣﻄ ﺮود‬
‫اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬هﺮ ﭼﻪ آﻪ ﻳﻚ ﺷ ﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺑ ﺪﻟﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﻰ ﺷ ﺪن از‬
‫ﻃ ﺮف ﻃﺒﻘ ﺎت دارا ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺻ ﺎﺣﺐ ﭘﺮﺳ ﺘﻴﮋ و اﻋﺘﺒ ﺎر ﻣﻴﺸ ﻮد‪ ،‬ﺷ ﻴﻮﻩ‬
‫ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ اﻋﺘﺒ ﺎر ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ دادﻩ ﻣﺎﻳ ﻪ ﺧ ﻮارﯼ و‬
‫ﺧﻔﺖ ﻓﺮد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺮﻳﺪ زن ﻋﻼﻣﺖ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫ﻣﺮﻓﻪ‪ ،‬و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮﮐﺖ وﺟﻼل ﻓﺮدﯼ ﻓﺮد ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻗﻴﻤ ﺖ و ﺗﻌ ﺪاد‬
‫زﻧﺎن ﻳﮏ ﻣﺮد ﻧﻴﺰ ﺧﺒﺮ از درﺟﻪ ﺛﺮوت و ﻗﺪرت وﯼ ﻣﻰ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﺮور اﻳﺎم ازدواج ﺻﺪﻳﻘﻪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ‬
‫ﻰ ﺧ ﻮد دارد‪،‬‬
‫غ ﻓﻘ ﺮ و ﺗﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت ﭘ ﺎﺋﻴﻦ اﺟﺘﻤ ﺎع را ﺑ ﺮ ﭙﻴﺸ ﺎﻧ ِ‬
‫دا ِ‬
‫هﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭼﺸﻢ اﻓﺘﺎدﻩ ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ اى ﻣ ﻮرد ﺗﺤﻘﻴ ﺮ و ﺣﺘ ﻰ ﺷ ﺮم‬
‫ﺁور ﺪر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ و‬
‫اﺳ ﻴﺮ آ ﺮدن زن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧ ﻮع ﺑ ﺎ ﺣﺮﻣ ﺖ و ﺁﺑﺮوﻣﻨﺪاﻧ ﻪ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﻣﺒﺪل ﻣﯽ ﮔﺮدد و راﺑﻄﮥ ﺻﺪﻳﻘﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺮاﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ اﻧﺴﺎﻧﻰ و ﻣﺒﺘﻨ ﻰ‬
‫ﺑ ﺮ ﻋﺸ ﻖ ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧ ﻮع ﺷ ﺮم ﺁور و ﺧﻔ ﺖ ﺁور ﺁن ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﺮدﻩ‬
‫‪١۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫آﺮدن زن ﻣﺎﻳﻪ ﻋﺰت و اﺣﺘﺮام‪ ،‬و رﻋﺎﻳﺖ ﺁزادى وى ﻣﺎﻳ ﻪ ﻧﻨ ﮓ ﻣ ﻰ‬

‫ﻰ ﻣ ﺮد ﺷ ﺪن ﺑ ﻪ ﻋﻔ ﺖ زن ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﻰ ﺸ ﻮد و‬
‫ﺖ ﺑ ﺮدۀ ﺟﻨﺴ ِ‬
‫ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺧﻔ ِ‬
‫ﺖ ﺁزادى و اﺳﺘﻘﻼل وﯼ ﺑﻪ ﺧﻔ ﺖ‪ .‬در ﻳ ﻚ آ ﻼم ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫ﻋﻔ ِ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻰ‪ ،‬ﺁزادى زن‪ ،‬در ﻣﺤ ﺮاب ﺛ ﺮوت و ﻗ ﺪرت ﻣ ﺮد‪ ،‬ﻣﺼ ﻠﻮب‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ دﻗﻴﻘﺎ ﺁن ﭼﻴﺰى اﺳﺖ آﻪ اﺑﺘﺪا در ﺷﻬﺮهﺎى ﻣﻜﻪ و ﻃﺎﺋﻒ‪،‬‬
‫ﺷ ﻬﺮهﺎى ﺛ ﺮوت و ﺗﺠ ﺎرت‪ ،‬رخ ﻣىﺪه ﺪ و ﺑﻌ ﺪ ﺑ ﺎ ﺳ ﻠﻄﮥ اﺳ ﻼم و‬
‫ﻗﺪرت ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﺁن ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﺒﺪل ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﺷ ﻬﺮهﺎ در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ و ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻋﺮب ‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﺎن اﺳﻴﺮ و ﺑﺮدﮔﺎن ﻓﺮاواﻧﻰ آﻪ در ﺑﺎزاره ﺎﯼ‬
‫ﻣﻜﻪ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺛﺮوﺗﻰ آﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮاى ﺨﺮﻳ ﺪ زن در‬
‫دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ازدواج ﺑﻌﻞ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻘﺒ ﻮل و ﻣ ﻮرد اﺣﺘ ﺮام واﻗ ﻊ‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺎزدواج ﺻﺪﻳﻘﻪ ﺑﻴﺶ ازﺑﻴﺶ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻋﻤﻠ ﻰ زﺷ ﺖ و ﺷ ﺮم‬
‫ﺁور ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋىﻜﻪ ﺣ ﺪ اﻗ ﻞ در اﻳ ﻦ دو ﺷ ﻬﺮ‪ ،‬زﻧ ﺎن ﺁزاد ﮐ ﻪ ﺑﻨ ﺎ‬
‫ﺑ ﺮ ﺳ ﻨﺖ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ از ﺁزادﯼ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ‬
‫ﺑﻌﻀﻰ ﺑﺮدﮔﺎن زن‪ ،‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﻃﺒﻘﻪ اى از ﻓﻮاﺣﺶ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰ دهﻨ ﺪ‬
‫آ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ هﺎﻳﺸ ﺎن ﺑ ﺎ ﭘ ﺮﭼﻢ ﻣﺨﺼﻮﺻ ﯽ آ ﻪ ﺑ ﺮ درب ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﺼ ﺐ ﻣ ﯽ‬
‫‪٦٧‬‬
‫ﺷﺪﻩ از ﺧﺎﻧﻪ هﺎى دﻳﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣﺮوان اول ﻳﻜﻰ از ﺧﻠﻔﺎى ﺑﻨﻰ اﻣﻴﻪ‪ ،‬ﺧﻮد آﺴﻰ ﺑﻮد آﻪ ﻳﻜ ﻰ‬

‫از اﺟﺪادش از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ اﺻ ﻄﻼح ﻔ ﻮاﺣﺶ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ ﺑ ﺮ درب‬
‫‪٦٨‬‬
‫ﺧﺎﻧﻪ اش ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺮﭼﻤﻰ اﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎﯼ ﺁزاد ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ رواﺑ ﻂ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺻ ﺪﻳﻘﻪ ﮐ ﻪ راﺑﻄ ﻪ اﯼ ﭘ ﺎﮎ و اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻮد و‬
‫ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ ﭘﻮل اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﻧ ﺎم‬
‫ﻓﺤﺸﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﺪﻧﺎم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻓﺤﺸ ﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ ﮐ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﻳﺎ اﺳﻴﺮ ﮐﺮدن زن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎم رﻣ ﺰ ازدواج ﺗﻄﻬﻴ ﺮ‬
‫ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ راﺑﻄ ﻪ ﻇ ﺎهﺮا ﭘ ﺎﮎ و ﻋﻔﻴﻔﺎﻧ ﻪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ‬
‫ﻄﻬ ﺮ ازدواج ﺑ ﺮ ﺗ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر‪ ،‬ﺑ ﺎ ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪن ﻟﺒ ﺎس ُﻣ َ‬
‫ﻓﺤﺸ ﺎ‪ ،‬ﺷ ﮑﻞ ﺁزاد ﺁﻧ ﺮا ﻣﻤﻨ ﻮع و ﺷ ﮑﻞ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ اش را ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ و رواج ﻓﺤﺸﺎﯼ ﺁزاد در ﻣﮑﻪ و ﻃ ﺎﺋﻒ‪ ،‬ﺻ ﻨﻔﻰ از‬
‫اﻓ ﺮاد ﺑﻨ ﺎم "آ ﺎﻳﻒ" )ﺟﻤ ﻊ آﺎﻓ ﻪ( ﻧﻴ ﺰ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ آ ﻪ آ ﺎر ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﭘﺪران ﮐﻮدﮐﺎن "ﺣﺮاﻣ ﺰادﻩ" ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻓ ﺮاد ﮐﺎرﺷ ﺎن‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻓﻴﺰﻳﻜ ﻰ ﮐ ﻮدﮐﯽ آ ﻪ از زن ﻓﺎﺣﺸ ﻪ‬
‫زادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ آ ﻪ آ ﻮدك ﺑ ﻪ آ ﺪام ﻳ ﻚ از ﻓﺎﺳ ﻘﻴﻦ زن‬
‫ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ در آ ﺎر ﺨ ﻮد ﺗﺒﺤ ﺮ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ وﻗﺘ ﻰ ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺧ ﻮد را ﻣﺒﻨ ﯽ ﺑ ﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ ﭼ ﻪ ﮐﺴ ﯽ ﭘ ﺪر ﺑﭽ ﻪ اﺳ ﺖ ﻣىﺪادﻧ ﺪ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮان ﻤﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺪر‬
‫‪١٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫واﻗﻌﻰ آﻮدك ﺑﻠﻜﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ او را ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ اﻳ ﻦ ﺻ ﻨﻒ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺗﻨﺎﻗﻀ ﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﭘﺪرﺳ ﺎﻻ ِر ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم‪ ،‬در ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﺗ ﻚ هﻤﺴ ِﺮ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ و ﭘﺮداﺧﺘ ﮥ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﺧﻮدش داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺮد هﻤﻴﻨﮑﻪ ﺑﺮ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ از ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﯽ در ﺁﻧ ﺮا )اﻟﺒﺘ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮدش( و از ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺁزادﯼ ﺟﻨﺴ ِ‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪ ﺗﻤﻠ ﮏ ﺑ ﺮ ﻓﺮزﻧ ِﺪ در ﺁﻧ ﺮا ﻃﻠ ﺐ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ∗.‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ز ِ‬
‫ن ﺁزاد و‬
‫ﺳﺮﻓﺮاز در ﻧﻈﺎم ﻗﺪﻳﻢ را ﺑﻪ ﻓﺎﺣﺸﻪ و زن اﺳ ﻴﺮ و ﺧﺮﻳ ﺪارﯼ ﺷ ﺪﻩ در‬
‫ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ را ﺑ ﻪ هﻤﺴ ﺮ و ﻣ ﺎدر ﮐﻮدﮐ ﺎن ﺧ ﻮد ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬از‬
‫ﻳﻜﻄﺮف‪ ،‬زن را ﺑ ﺮاﯼ ﺑﭽ ﻪ زاﺋﻴ ﺪن ﺑ ﺮاﯼ او و ﻧﮕﻬ ﺪارﯼ از ﺁﻧﻬ ﺎ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ)ﺧﺎﻧﮥ ﻣﺮد( ﻣﺤﺒﻮس ﻮ از ﺗﻤﺎس ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان دﻳﮕ ﺮ ﻣﺤ ﺮوم‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬او را ﺑﺮاى اﻃﻔ ﺎء ﺷ ﻬﻮات ﺧ ﻮد‪ ،‬اﻳﻨﺒ ﺎر ﺪر‬
‫ﺧﺎﻧﻪ ﻏﻴﺮ ﺧﻮد )ﺧﺎﻧ ﻪ زن( و ﺑﻌﻨ ﻮان ﻓﺎﺣﺸ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻤ ﺎس ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان‬
‫دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺁزاد ﮔ ﺬارد‪ ∗.‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﮑ ﺎر‪ ،‬او زن را ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﮐﺎﻣﻞ و ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﻳﻌﻨﯽ هﻢ ﻣ ﺎدر ﺑﭽ ﻪ ه ﺎ و ه ﻢ ﻣﻌﺸ ﻮق او‬
‫ﺑﻤﻌﻨﺎﯼ واﻗﻌﯽ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﻧ ﺎﻗﺺ و ﺷ ﻘّﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮐ ﺮد‪.‬‬
‫از ﻳﮑﺴﻮ ﺑﺎ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدن او از ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺑ ﺮ ﮐﻮدﮐ ﺎﻧﺶ او را از ﻧﻔ ﺲ‬

‫∗ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ازدواج ﺗﻚ زﻧﻲ در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻌﻲ در ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻏﺘﺸﺎش در ﻫﻮﻳـﺖ ﭘـﺪر واﻗﻌـﻰ ﻛﻮدﻛـﺎﻧﺶ‬
‫ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﭼﻨﺪ ﺷﻮﻫﺮي از ﻧﻈﺎم ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻨﺒﺎر ﺑﺼﻮرت ﻓﺤﺸﺎي آزاد‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ اﻳﻦ اﻋﺘﺸـﺎش ﺷـﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ‪ ،‬ﺻﻨﻒ ﻛﺎﻳﻒ ﺑﺮاى ﺣﻞ اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ و رﻓﻊ و رﺟﻮع ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از آن ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫∗ در ﻧﻈﺎم ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﺔ ﻳﻮﻧﺎن دﻣﻮس ﺗﻪ ﻧﺲ )‪ (Demosthenes‬ﺻﺮﻳﺤﺎ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪" :‬ﻣﺎ ﺑﺮاي ﻟﺬت ﺟـﻮﺋﻲ ﻓﺎﺣﺸـﻪ‬
‫دارﻳﻢ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺪن ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ‪ ،‬و ﺑﺮاي ﺑﭽﻪ زاﺋﻴﺪن و ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎن ﻫﻤﺴﺮ زن‪".‬‬
‫‪١٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣﺎدرﻳ ﺖ اﻧ ﺪاﺧﺖ و ﺑ ﻪ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ زاﻳ ﺶ و ﻧﮕﻬ ﺪارﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﮐ ﺮد‪ ،‬و از‬
‫ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ او ﺑ ﻪ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ﺳ ﮑﺲ‪ ،‬او‪ ،‬و ﺑ ﺪﻧﺒﺎل وﯼ ﺧ ﻮدش‬
‫را ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬از ﻋﺸ ﻖ ﻣﺤ ﺮوم ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و‬
‫ﻣﺮدﺳ ﺎﻻرﯼ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ زن ﺑﻠﮑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﺮد را ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬و در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم‪،‬‬
‫اﻧﺴ ﺎن را‪ ،‬از ﺟﻔ ﺖ ﺟﻨﺴ ﯽ اش ﺟ ﺪا و از ﺗﻤﺎﻣﻴ ﺖ و ﻏﻨ ﺎﯼ ﻋﺸ ﻘﯽ‪-‬‬
‫ﺟﻨﺴﯽ اش ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ اﺑ ﺪاع ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺗﺮدﻳ ﺪ ﺁﻣﻴ ﺰ ﻧﻜ ﺎح ﻣﻮﻗ ﺖ آ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﻓﺤﺸﺎى ﺁزاد و ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﺸ ﻜﻞ اﺳ ﻼﻣﻰ اش ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺪون ﺁﻧﻜ ﻪ‬
‫ﻓﺤﺸﺎى ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻮادﻩ را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻋ ﺪﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁن ‪ ،‬ﺳﻌﯽ در ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﺁن ﺑﺮاﯼ ﺣﻞ اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻣﺮدﺳ ﺎﻻ ِر ﻗﺒ ﻞ از ﺧ ﻮد آ ﺮد‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ در ﻧﻜ ﺎح ﻣﻮﻗ ﺖ ﻧﻴ ﺰ زن‬
‫ﻣﻮﻇﻒ ﻤﻴﮕﺸ ﺖ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻧﻜ ﺎح داﺋ ﻢ ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از ﺁﻧﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮاغ "ﻓﺎﺳ ﻖ"‬
‫ﺑﻌﺪى ﺧﻮد ﺑﺮود‪ ،‬ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪن ﭙﺪر واﻗﻌﯽ آﻮدك ﺗﺎ ﺳﻪ ﻣ ﺎﻩ ﺻ ﺒﺮ‬
‫ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﮑ ﺎح ﻣﻮﻗ ﺖ هﻤ ﺎن ﻓﺤﺸ ﺎﯼ ﺁزاد ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻟﻌ ﺎب‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎرﯼ رواﻳﺘﯽ را ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺤﻤﺪ در زﻣﺎن ﺧﻮد اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﮑﺎح را ﻣﺠﺎز ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا‬
‫ﮐﻪ ﻳﮑﺒﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫"اﮔﺮ ﻣﺮد و زﻧﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻪ ﺷﺐ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ آﻧﮕﺎه اﮔﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‬
‫‪69‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺗﺮﺟﻴﺢ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ راﺑﻄﺔ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﻨﺪ‪" .‬‬
‫‪١٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﮔﺮ اﻳﻦ رواﻳﺖ درﺳ ﺖ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻜ ﺎح ﻣﻮﻗ ﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ در‬
‫زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﺑﻮد آﻪ ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ ﻣﻨﻊ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ ﻗﺒ ﻮل ﺁن ﺗﻮﺳ ﻂ ﺷ ﻴﻌﻴﺎن‬
‫∗‬
‫اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ راﺑﻄ ﮥ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‬
‫ﺻ ﺪﻳﻘﻪ را ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان ﻓﺤﺸ ﺎ ﺧ ﻮار ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺪر ﻣ ﻮرد ﺁن‬
‫رﻓﺘ ﺎرى ﻣﻼﻳ ﻢ ‪ ،‬دور از ﺧﺸ ﻮﻧﺖ و ﺻ ﺮﻓﺎ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺁﻣﻴ ﺰ داﺷ ﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ زﻧ ﺎن ﺁزاد ﺮا در رواﺑ ﻂ ﺧ ﻮد در ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎى ﻣﻜ ﻪ و ﻃ ﺎﺋﻒ‬
‫ن اﻳﻦ زﻧ ﺎن ﻨﻴ ﺰ ﻳﻌﻨ ﻰ آﻮدآ ﺎﻧﻰ آ ﻪ‬
‫ﺁزاد ﻣﻰ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد آﻮدآﺎ ِ‬
‫ﻧﻄﻔﻪ ﺁﻧﺎن در اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺗﺒﻌﻴﻀﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬آﻤ ﺎ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ اﻳ ﻦ آﻮدآ ﺎن ‪ ،‬در ﺻ ﻮرﺗﻰ آ ﻪ ﭘﺪراﻧﺸ ﺎن را ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺪر‪ -‬ﻓﺮزﻧﺪﯼ ﺁﻧﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻳﻜﯽ از "ﮐﺎﻓ ﻪ" ه ﺎ ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﻓﺮزﻧ ﺪ آﺎﻣ ﻞ ﺁﻧ ﺎن ﻣﺤﺴ ﻮب ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬از ﺣ ﻖ ارث و‬
‫ﺳ ﺎﻳﺮ ﺤﻘ ﻮﻗﻰ آ ﻪ ﮐﻮدﮐ ﺎن دﻳﮕ ﺮ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﭘﺪراﻧﺸ ﺎن داﺷ ﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫∗ آﻳﻪ ‪ 24‬از ﺳﻮرة اﻟﻨﺴﺎء ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن آﻧﺮا دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻋﻘﺪ ﻣﻮﻗﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛـﻪ در‬
‫آن ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ از زن ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﺪﻳﺪ و ﻣﺰد او را ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻬﺮﻳﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺮدﻳﺪ ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭼﻴـﺰي‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻮل ﻓﺤﺸﺎ‪ ،‬ﺑﺎ او ﺗﺮاﺿﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﺘﻦ آﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪" :‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴـﺮو ﻛﺘـﺎب ﺧـﺪا ﺑﺎﺷـﻴﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ آﻧﻜـﻪ‬
‫زﻧﺎﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﻮﻳﺪ آن ﻣﻬﺮ ﻣﻌﻴﻦ را ﻛﻪ ﻣﺰد آﻧﻬﺎﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﭙﺮدازﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻛﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ﺑـﺮ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻬﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮاﺿﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪ ".‬در ﻓﺎﺣﺸﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﻣﺮدان‬
‫ﺑﺮاي ﻋﻘﺪ ﻣﻮﻗﺖ زﻧﺎن ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻗﺪ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭼﻴﺰِ ﻣﺨﺘﺼﺮِ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻜﻲ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻬﺮﻳﻪ‪ ،‬ﺻـﻴﻐﺔ ﻋﻘـﺪ را‬
‫ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﭘﻮﻟﻲ از ﻣﺮد ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺑﺨﺸﻲ از آﻧﺮا ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻘﻴﻪ را ﺑﻪ زن ﻣﻴﺪﻫـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺮد اﺟﺎزه ﮔﺬراﻧﺪن ﻣﺪت ﻣﻌﻴﻨﻲ را )ﻳﻜﺴﺎﻋﺖ ﻳﺎ دو ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺮداﺧﺘﻲ( ﺑﺎ زن ﻣﻴﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫‪١٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ن ﺁزاد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ هﺮ‬

‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﻴﺮى اﺳﻼم ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺎ ِ‬
‫ﻧﻮع راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ ﺁزاد و اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺘﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻓﺤﺸﺎ ﺑﺸ ﺪت ﺳ ﺮآﻮب‬
‫و ﻣﺠﺎزات ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﻮدآﺎن ﻣﻌﺼﻮم ﺁﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑﻌﻨ ﻮان ﮐﻮدﮐ ﺎن‬
‫ﺣﺮاﻣ ﺰادﻩ ﻣ ﻮرد ﺗﺒﻌ ﻴﺾ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ از آﻠﻴ ﻪ ﻣﺰاﻳ ﺎﻳﻰ آ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺑﺪوﯼ ﻣﺎﻗﺒﻞ اﺳﻼم داﺷﺘﻨﺪ ﻣﺤﺮوم ﻣ ﻰ ﮔﺸ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘ ﻰ در ﺷ ﻜﻞ اﺳ ﻼﻣﻰ‬
‫ﻓﺤﺸ ﺎى ﺧ ﺎرج از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ در ﻧﻜ ﺎح ﻣﻮﻗ ﺖ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬آﻮدآ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﺁﻧﮑﻪ ﺣﺮاﻣﺰادﻩ ﻤﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺳ ﻼﻣﯽ‬
‫∗‪٧٠‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺣﻖ ارث ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى اﺳ ﻼم ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻣ ﻮرد زﻧ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ رﺳﻢ ﺻﺪﻳﻘﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان راﺑﻄﻪ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در ﻣ ﻮرد آﻮدآ ﺎن‬
‫ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺪرﺳﺎﻻرى ﻗﺒﻞ از ﺧﻮد ﺟﺒﺎرﺗﺮ و ﺧﺸﻦ ﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﭼ ﻪ در ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎى زﻧ ﺎن‬
‫ﺁزاد در ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ‪ ،‬و ﭼ ﻪ در ﻧﻜ ﺎح ﻣﻮﻗ ﺖ ﭘ ﺲ از اﺳ ﻼم ﺗﻨﻬ ﺎ در‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ آﻮدآﺎن و هﻮﻳﺖ ﭘﺪر واﻗﻌﻰ ﺁﻧ ﺎن ﻧﺒ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﺪر ﺿ ﻤﻦ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ در ﻋﻴﻦ ﺣ ﺎل آ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ در ﺧ ﺎرج از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﻣﻨﻊ ﻣىﺸﺪ‪ ،‬در هﻤﺎن ﺤﺎل‪ ،‬ﭼ ﻪ در ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎى وﻳ ﮋﻩ ﻣﻜ ﻪ و ﻃ ﺎﺋﻒ و‬
‫ﭼ ﻪ ﺑﺼ ﻮرت ﻧﻜ ﺎح ﻣﻮﻗ ﺖ دوﺑ ﺎرﻩ ﻣﺠ ﺎز ﻣىﺸ ﺪ‪ .‬رﻳﺸ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺪر‬

‫∗‬
‫در اﺳﻼم ﺑﺠﺰ ﻧﻜﺎح داﺋﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻛﻨﻴﺰ و ﺑﺮدﮔﺎن زن اﻧﺪ ﻛﻪ ارث ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻪ ارث ﺑﺮدن ﺟﺰء ﻻﻳﺘﺠﺮاي آﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ و اﺳﻴﺮ ﻛﺮدن زن )ﺗﻨﻬـﺎ دو‬
‫ﻣﻮردي ﻛﻪ در آن ﻛﻮدﻛﺎن ﺣﺎﺻﻠﻪ ارث ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ( اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪١٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺗﺒﻌ ﻴﺾ ﺁﻣﻴ ﺰ ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﻧﻬﻔﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬در اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣ ﺮد در‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺟﻨﺴﻰ اش ﺁزاد ﻮ زن ﻣﺤﺪود ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ‪ ،‬رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﻣﺮدان ﺑﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎى ﻣﻜ ﻪ و ﻃ ﺎﺋﻒ‬
‫ﺑﺎﻋ ﺚ ﺳ ﻠﺐ ﺣﻴﺜﻴ ﺖ از ﺁﻧ ﺎن ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن در ﻏﻴ ﺮ اﻳﻨﺼ ﻮرت‪،‬‬
‫اَزادى ﺟﻨﺴ ﻰ ﺁﻧ ﺎن ﻣﺤ ﺪود ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ و ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮ ِر ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ى‬
‫ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر از اﻳﺠ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﻣﺤ ﺪود آ ﺮدن ﺁزاد ِ‬
‫ﻰ ﺧ ﻮد ﺑﻠﻜ ﻪ از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدن ﺁزادى ﺟﻨﺴ ﯽ ﺰن ﺑ ﻮد‪ .‬ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗ ﻚ‬
‫ﺟﻨﺴ ِ‬
‫هﻤﺴﺮ ﻇ ﺮف ﺑﺮدﮔ ﻰ زن و ﻧ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﻰ آ ﻪ‬
‫زن را ﺑﻪ ﺠﺮم ﺗﺨﻠﻒ از ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻘﺪس ﺁن‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻟﻘ ﺐ ﻓﺎﺣﺸ ﻪ ﻣﺠ ﺎزات و‬
‫ﺑ ﻪ راﺑﻄ ﮥ ﺑ ﺮدﻩ واراﻧ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﻮهﺮش ﻣﺤﮑ ﻮم ﻣ ﻰ ﻜ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﻣ ﺮد ‪،‬‬
‫ﺗﺨﻠﻒ ﻣﺰﺑﻮر را ﺑﻪ ﻣﻔﺮى ﺑ ﺮاى ره ﺎﻳﻰ او از اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻤﻴﻨﻤ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬ﻓﺤﺸ ﺎﯼ‬
‫ﺁزاد‪ ،‬هﻤﭽ ﻮن وﺳ ﻴﻠﻪ ارﺿ ﺎى ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻜﻤ ﻞ ﺿ ﺮورﯼ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗﻚ هﻤﺴﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ ه ﺪف اﺻ ﻠﻰ از ازدواج ﺑﻌ ﻞ و ﺗﺸ ﻜﻴﻞ‬
‫ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﻧ ﻪ ارﺿ ﺎى ﺠﻨﺴ ﻰ ﻣ ﺮد )ﭼ ﻮن در ﻧﻈ ﺎم ﺻ ﺪﻳﻘﻪ‬
‫ارﺿﺎى ﺟﻨﺴﻰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاى زن ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاى ﻣﺮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺸ ﻜﻞ‬
‫ﻓﺮاهﻢ ﺑﻮد( ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺗﻤﻠﮏ وﯼ ﺑﺮ ﮐﻮدﮐﺎن زن ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ ﺧ ﻮ ِد ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﮐﻨﻴ ﺰ ) ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﺎرﻳ ﻪ(‬
‫زﻧﺎن ﻋﻘ ﺪى ﻣﺘﻌ ﺪد داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻔ ﺎوت ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺑ ﺎ‬
‫‪١٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫هﻤﺘﺎﻳﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺸ ﺎن در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺗﻨﻬ ﺎ در اﻳ ﻦ ﺒ ﻮد آ ﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن ﺁزاد‬

‫اﻧ ﺪﻳﺶ ﺗ ﺮ! از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮ ﺧ ﻼف‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن آ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻓﺤﺸ ﺎى داﺧ ﻞ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ را ﺑﺮﺳ ﻤﻴﺖ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ و در‬
‫ﻓﺤﺸ ﺎى ﺧ ﺎرج از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ اﺧ ﺘﻼف داﺷ ﺘﻨﺪ و ﺑﺨﺸ ﺎ ﺁﻧ ﺮا ﺗﺤﻤ ﻞ ﻧﻤ ﻰ‬
‫آﺮدﻧﺪ‪ ،‬هﺮ دو را ﻣﺠﺎز ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ازدواج آزاد‬

‫و ﻓﺤﺸﺎى ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ‬

‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ ‪ ،‬زﻧ ﺎن‬
‫از ﻟﺤ ﺎظ ﺣﻘ ﻮﻗﻰ آ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ ﺒ ﺎ ﻣ ﺮدان داﺷ ﺘﻨﺪ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬ ﺎى‬
‫ﻣﺘﻔﺎوﺗﻰ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬زﻧﺎن ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﺑﺠﺰ ﺑﺨﺶ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻔﻘﻴ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ آ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺸﺎ در ﺷﻬﺮهﺎ ﺑﻪ درون ﻃﺒﻘﻪ ﻓﻮاﺣﺶ راﻧﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺧ َﺮﻳﺠ ﻪ و ﻣﺎوﻳ ﻪ‪ ،‬ﻳ ﺎ زﻧ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺳ ﻠﻤﺎ‪ ،‬ﺟ ﺪۀ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻮ زن هﺎﺷ ﻢ‪ ،‬ام ُ‬
‫ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﻮد او هﻤﮕ ﻰ ازﺑ ﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺣﻘ ﻮق وﺁزادﻳﻬ ﺎ ﻓ ﺮدﯼ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎ ﻃﺒ ﻖ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧ ﻮد‪ ،‬دوﺳ ﺖ‬
‫ﭘﺴ ﺮ ﻳ ﺎ هﻤﺴ ﺮ ﺨ ﻮﻳﺶ را اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣ ﻰ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ هﻤﭽﻨ ﻴﻦ داراى‬
‫ﺣﻖ ﻃﻼق ﺑﻮدﻩ ‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻪ و آﺎﺷﺎﻧﻪ و ﻳﺎ ﻘﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣﻴﮑﺮدﻧ ﺪ‬
‫‪١٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫و ﺑ ﺎ ﻣ ﺎﻟﻜﻴﺘﻰ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﺧﺎﻧ ﻪ و آﻮدآ ﺎن ﺧ ﻮﻳﺶ داﺷ ﺘﻨﺪ ازﺣﻘ ﻮﻗﻰ ﮐ ﺎﻣﻼ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ زﻧﺎن "دوﺳﺖ ﮔﻴﺮ" )ﺻ ﺪﻳﻘﻪ(‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در واﻗﻊ ازدواج ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﻣ ﺮوزى ﺁن ﻧﻤ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫دوﺳﺖ ﭘﺴ ﺮ ﻳ ﺎ ﻣ ﺮد ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ در ﺧﺎﻧ ﻪ ه ﺎى ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸ ﺎن زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و هﺮﺑ ﺎر آ ﻪ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺒ ﻪ ﻣﻼﻗ ﺎت ﺑ ﺎ‬
‫دوﺳ ﺖ ﻣﺮدﺷ ﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ او را در ﺧﺎﻧ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﻼﻗ ﺎت ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫زﻧ ﺎن ‪ ،‬اﮔ ﺮ ه ﻢ ازدواج ﻤ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳ ﻠﻤﺎ زن هﺎﺷ ﻢ‪ ،‬ﺁزادى‬
‫ﺟﻨﺴﻰ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ هﻤﮕﻰ زﻧﺎﻧﻰ ﺒﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ از ﻟﺤ ﺎظ اﻗﺘﺼ ﺎدى و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ هﻴﭻ ﻣﺮدى واﺑﺴﺘﮕﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮدﻧﺪ زﻧﺎﻧﻰ آﻪ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬ ﺎى اﻗﺘﺼ ﺎدى و ﺣﻘ ﻮﻗﻰ ﺑ ﺎﻻﺋﻰ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ زﻧ ﺎﻧﻰ آ ﻪ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻃ ﺎﺋﻰ ﺻ ﺎﺣﺐ داراﺋ ﻰ و‬
‫ﮔﻠﻪ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬و ﺑﺮادران و ﻣﺮدان ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮔﻠﻪ هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑ ﻪ ﭼ ﺮا‬
‫ﻣﺒﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ آﺴ ﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ و "ﻣﺎوﻳ ﻪ ﺑِﻨ ﺖ ﻓﻀ ﻞ" آ ﻪ ﺑﺎزرﮔ ﺎن‬
‫وﺻ ﺎﺣﺐ ﺛ ﺮوت ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬وﻳ ﺎ زﻧ ﺎﻧﻰ آ ﻪ آ ﺎهﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺿ ﻰ‪ ،‬ﺟﻨﮕﺠ ﻮ وﻳ ﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ "ُا ِم ﺠُﻨﺪَب" ‪ ٧١‬اهﻞ ﻣﻮﺳﻴﻘﻰ و ادب و ﻳﺎ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ آﻪ راﺑﻄﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از زﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺮد دﻟﺨﻮاهﺸﺎن‬
‫راﺑﻄ ﻪ اى ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻋﺸ ﻖ و ﻋﻼﻗ ﻪ ﻤﺘﻘﺎﺑ ﻞ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ راﺑﻄ ﻪ اى‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﻧﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﭘﻮل و اﺟﺒﺎر‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺒﻮد‪.‬‬
‫‪١٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫دﺳﺘﻪ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ‪ ،‬زﻧ ﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪﻩ ﻳ ﺎ اﺳ ﻴﺮ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬در‬

‫اﻳﻦ ﻣﻮرد زن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺷﯽء ﺧﺮﻳﺪﻩ ﻮ ﻳ ﺎ ﻏ ﺎرت ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ از ﻣ ﺮد ﻳﻌﻨ ﻰ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺧ ﻮد ﺗﺒﻌﻴ ﺖ آﺎﻣ ﻞ ﻣ ﻰ آ ﺮد و ﺻ ﺎﺣﺐ‬
‫هﻴﭻ ﺤﻘﻮﻗﻰ ﻧﺒﻮد‪ .‬او ﺑﺎﻳﺪ در ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺧﺎﻧ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮاى او آ ﺎر ﮐ ﺮدﻩ و‬
‫در ﺿﻤﻦ از ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺴﻰ او را ارﺿﺎ ﻤﻰ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﻣﺮد ﺑﻪ او‬
‫ﻏﺬا ﻣىﺪاد و از او ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻣ ﻰ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬او ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻴ ﻚ ﺑ ﺮدۀ‬
‫آﺎرى‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﺑﺮدﻩ ﺟﻨﺴﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﺮا ﻣﺎ از ﻗﻮل ﻋﺎﻳﺸ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ آﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪ :‬زن در ﺧﺎﻧﮥ ﺷﻮهﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟ ﻰ ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ ﺑ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ اﻳ ﻦ دﺳ ﺘﻪ از زﻧ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﺷﻮهﺮاﻧﺸ ﺎن ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ ﭽﻴ ﺰى ﺟ ﺰ ﻓﺤﺸ ﺎ ﻧﺒ ﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺤﺸﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺰﻧﺎن ﻧﮕﻮﻧﺒﺨﺖ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬ﻣﺴﻠﻢ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺸﻰ از زﻧﺎن ﺁزاد آﻪ در ﻣﻜﻪ و ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻓ ﻮاﺣﺶ ﺮاﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ازاى ارﺿ ﺎى ﻣﺮداﻧ ﻰ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻰ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ ﭘ ﻮل‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻤﻰ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ازﺁﻧﺠ ﺎﺋﻰ آ ﻪ در ازاء ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺧ ﻮد‬
‫را ﺑﺮاى ﻣﺪﺗﻰ در اﺧﺘﻴﺎر ﻳ ﻚ ﻣ ﺮد ﻗ ﺮار ﻣىﺪادﻧ ﺪ ﻣﺮﺗﻜ ﺐ ﻓﺤﺸ ﺎ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻰ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ زﻧ ﺎن دﺳ ﺘﻪ دوم ﻧﻴ ﺰ ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ زﻧ ﺎﻧﻰ ه ﻢ‬
‫آ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ ﻳ ﺎ اﺳ ﺎرت ﺑ ﻪ ازدواج ﻣ ﺮدان در ﻣ ﻰ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ ،‬در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﻮهﺮاﻧﺸﺎن ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻓﺤﺸﺎ ﻣﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﻢ ﻣﺠﺒ ﻮر‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ در ازاى ﻣﺨ ﺎرج ﻣﻌﻴﺸﺘﺸ ﺎن آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺷﻮهﺮاﻧﺸ ﺎن ﭘﺮداﺧ ﺖ‬
‫‪١٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ ﺑ ﺮاى هﻤﻴﺸ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ارﺿ ﺎى ﺠﻨﺴ ﻰ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ‬

‫ﺗﻔ ﺎوت اﻳ ﻦ دﺳ ﺘﻪ از زﻧ ﺎن ﺑ ﺎ دﺳ ﺘﻪ دﻳﮕ ﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﺣﺎﻟىﻜ ﻪ‬
‫ﻓ ﻮاﺣﺶ ﻤﻜ ﻪ و ﻃ ﺎﺋﻒ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮاى ﻳ ﻚ ﻟﺤﻈ ﻪ ﻳ ﺎ ﻣ ﺪت ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ در‬
‫اﺧﺘﻴ ﺎر ﻃ ﺮف ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ ،‬دﺳ ﺘﮥ دﻳﮕ ﺮ اﻳﻨﻜ ﺎر را ﺑ ﺮاى‬
‫ﻣﺪﺗﻰ ﻧﺎ ﻣﻌﻠﻮم اﻧﺠﺎم ﻣىﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎ در ﺨﺎرج از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ و در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺮدان ﻏﺮﻳﺒﻪ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺖ‪ ،‬ودﻳﮕﺮﯼ ﺑﻬﻤ ﻴﻦ ﻋﻤ ﻞ درداﺧ ﻞ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫و درراﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﻮهﺮﺧﻮﻳﺶ‪ .‬ﻳﻜﻰ ﻓﺤﺸ ﺎى ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﺷ ﺪﻩ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻤ ﺮد‬
‫ﺑﻪ زن ﺁزاد ﺑﻮد و دﻳﮕﺮى ﻓﺤﺸﺎى ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ زن ﺧﺮﻳ ﺪارى ﺷ ﺪﻩ‬
‫و اﺳﻴﺮ‪ .‬ﻳﻜ ﻰ ﻓﺤﺸ ﺎى ﺁزاد ﻮ دﻳﮕ ﺮى ﻓﺤﺸ ﺎى ﻏﻴ ﺮ ﺁزاد و ﺑ ﺮدﻩ وار‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ دو ﻧ ﻮع راﺑﻄ ﮥ ﺟﻨﺴ ﯽ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ در ﺷ ﻜﻞ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺗﻔﺎوﺗﻬ ﺎﺋﻰ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﻮﻟﻰ ﻣﺎهﻴﺘﺎ از ﻳﻚ ﻧﻮع ﻳﻌﻨﻰ راﺑﻄ ﻪ اﯼ ﻣﺒﺘﻨ ﻰ ﺑ ﺮ ﻓﺤﺸ ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫آﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ راﺑﻄﻪ ﺁزاد و اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺪر ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻰ آﻪ اﺳﻼم ﻗﺪم ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﮔ ﺬارد‪،‬‬
‫دراﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ در اﺳﺎس ﺑﻴﺶ از دو ﻧﻮع راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ‪:‬‬
‫ﻳﮑ ﯽ راﺑﻄ ﻪ ﺁزاد و اﻧﺴ ﺎﻧﻰ ﻣﺒﺘﻨ ﻰ ﺑﺮﻋﺸ ﻖ و اﺣﺘ ﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ‪ ،‬و‬
‫دﻳﮕﺮﯼ راﺑﻄﻪ ﻣﺒﺘﻨﻰ ﺑﺮﻓﺤﺸﺎ ‪ .‬ﻧ ﻮع اول راﺑﻄ ﻪ زن و ﻣ ﺮد در ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى و ﻧ ﻮع دوم ﺮاﺑﻄ ﻪ زن و ﻣ ﺮد در ﻧﻈ ﺎم ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر و‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪١٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻧﻘ ﺶ اﺳ ﻼم در اﻳ ﻦ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﻤﻨ ﻮع آ ﺮدن ﻧ ﻮع‬

‫اول راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد‪ ،‬ﺠﺎﻣﻌ ﻪ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر را ﻳﻜﺪﺳ ﺖ و‬
‫از ﺣﺸﻮ و زواﺋﺪ ﻏﻴﺮ ﭘﺪر ﺳﺎﻻراﻧﻪ و اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺁن ﺑﻜﻠﻰ ﭘ ﺎك آ ﺮد‪ ،‬ه ﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﺷ ﻴﻌﻪ ﺁن‪ ،‬ﻓﺤﺸ ﺎى ﺁزاد را ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﺿ ﺎﻣﻦ هﺮزﮔ ﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫ﻣ ﺮد در ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮ ﻮ ﻣﻜﻤ ﻞ ﺁن در ﻧﻈ ﺎم ﭘ ﺪر ﺳﺎﻻرﻳﺴ ﺖ‪،‬‬
‫∗‬
‫ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﻧﻜﺎح ﻣﻮﻗﺖ ﻣﺠﺪدا وارد ﻣﻴﺪان آﺮد‪.‬‬

‫اﺳﻼم‬
‫ﻣﺮوج ﻓﺤﺸﺎي اﺟﺒﺎري در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫ﻖ‬
‫ج از ﻃﺮﻳ ِ‬
‫ﻧﻜﺎح اﺳﻼﻣﻰ در اﺳﺎس ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ هﻤ ﺎن ازدوا ِ‬
‫ن ﺰن ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ زﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ و ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺗﺮﻳﻦ ﻧ ﻮع‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﻳﺎ اﺳﻴﺮ آﺮد ِ‬
‫ازدواﺟﻰ آﻪ ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم درﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن راﻳ ﺞ ﺒ ﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬درﺳ ﻮرﻩ‬
‫ه ﺎى ﺑﺴ ﻴﺎرى هﺮﺟ ﺎ آ ﻪ ازازدواج ﺻ ﺤﺒﺖ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ و‬
‫اﺳﻴﺮ و ﺘﺼﺮف زن در ﺟﻨﮕﻬﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﺷ ﮑﻞ ﺣ ﻼل و رﺳ ﻤﯽ ازدواج‬
‫اﺷﺎرﻩ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫∗‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺻﻴﻐﺔ ﻣﻮﻗﺖ ﺗﻨﻬﺎ در زﻣﺎن ﻋﻤﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻜﻠﻲ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤـﺪ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﺑﺸﻜﻞ ﺗﺮدﻳﺪ آﻣﻴﺰي ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ او ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪١٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫" و ه ﺮ زﻧ ﻰ ﻏﻴ ﺮ از ﺁﻧﻜ ﻪ ذآ ﺮ ﺷ ﺪ ﺣ ﻼل اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻃﺮﻳ ﻖ‬

‫‪٧٢‬‬
‫زﻧﺎﺷﻮﺋﻰ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ"‬

‫"و ه ﺮ آ ﻪ را وﺳ ﻌﺖ و ﺗﻮاﻧ ﺎﺋﻰ ﺁن ﻧﺒﺎﺷ ﺪ آ ﻪ زﻧ ﺎن )ﺁزاد( ﭘﺎرﺳ ﺎى ﺑ ﺎ اﻳﻤ ﺎن‬

‫‪٧٣‬‬
‫ﮔﻴﺮد‪"...‬‬

‫"و ﻧﻜﺎح زﻧﺎن ﻣﺤﺼﻨﻪ )ﺷﻮهﺮدار( ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﺷﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺁن زﻧ ﺎن آ ﻪ )در‬

‫‪٧٤‬‬
‫ﺟﻨﮕﻬﺎى آﻔﺎر ﺑﻪ ﺤﻜﻢ ﺧﺪا( ﻣﺘﺼﺮف و ﻣﺎﻟﻚ ﺷﺪﻩ اﻳﺪ‪"...‬‬

‫از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ در ﻓﻘ ﻪ اﺳ ﻼﻣﻰ ازدواج و ﻧﻜ ﺎح از ﺟﻤﻠ ﻪ‬

‫ﻋﻘ ﻮد ﺑﺸ ﻤﺎر ﻣ ﻰ رود‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺴ ﺎﻳﺮ ﻋﻘ ﻮد داراى ﺳ ﻪ رآ ﻦ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪" -١‬ﻣﺘﻘﺎﻋﺪﻳﻦ" ﻳﺎ وﺟﻮد دو ﻃﺮف‬

‫‪" -٢‬اﺧﺘﻴﺎر" داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮدن دو ﻃﺮف‬
‫‪" -٣‬ﻣﻄﻠ ﻖ اﻟﺘﺼ ﺮف" ﺑ ﻮدن ﻳﻌﻨ ﻰ ﻣﺠ ﺎز ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﺁزاد‬
‫ازﻣﺎل ﺧﻮد‪.‬‬
‫هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻪ رآ ﻦ ﺷ ﺎﻣﻞ ﻋﻘ ﺪ ﻧﻜ ﺎح ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴ ﺐ آ ﻪ ‪ -١‬ازدواج اﺳ ﻼﻣﻰ ﻣﺜ ﻞ ه ﺮ ﻘ ﺮارداد )ﻋﻘ ﺪ( دﻳﮕ ﺮى‬
‫داراى دو ﻃ ﺮف ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ‬
‫وارد ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ در ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﺑ ﺎﻻ دﻳ ﺪﻳﻢ آ ﻪ در هﻤ ﻪ‬
‫‪١٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺁﻧﻬ ﺎ ﺻ ﺤﺒﺖ از ﺧﺮﻳ ﺪ زن ﺑ ﺎ ﻣ ﺎل ﺨ ﻮد اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻳ ﻚ ﻃ ﺮف‬

‫ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪار ﻳﻌﻨ ﻰ ﻣ ﺮد اﺳ ﺖ و ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ زن ﻳ ﺎ ﺻ ﺎﺣﺐ زن‬
‫ﻳﻌﻨﻰ ﭙﺪر ﻳﺎ اﻗﻮام ﻣ ﺬآﺮ وى ‪ -٢‬داوﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻮدن ورود دو ﻃ ﺮف در‬
‫ﻗﺮارداد و ﻋﻘﺪ ازدواج ﻧﻴﺰ درﻧﻜﺎح اﺳ ﻼﻣﻰ ﻣﻠﺤ ﻮظ ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن‬
‫ﭼ ﻪ زن ﺑ ﺎ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺧ ﻮدش ﺷ ﻮهﺮ آﻨ ﺪ وﭼ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﭘ ﺪر و اﻗ ﻮاﻣﺶ‬
‫ﺷ ﻮهﺮ دادﻩ ﺸ ﻮد‪ ،‬در ه ﺮ دو ﺣ ﺎل ﻋﻤ ﻞ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻣ ﺎل‬
‫ﺑﻄﻮر داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﺳﺖ آﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟ ﺖ اول زن ﺧ ﻮد ﻳ ﺎ ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻗﻴﻘﺘ ﺮ ﻗﺎﺑﻠﻴ ﺖ ﺟﻨﺴ ﻰ و‬
‫آﺎرى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮد ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻳﺎ اﺟﺎرﻩ ﻤىﺪهﺪ و در ﺣﺎﻟﺖ دوم ﭘ ﺪر‪،‬‬
‫ﺑﺮادر ﻳﺎ ﻳﮑﯽ از اﻗﻮام وى ﺑﻌﻨﻮان ﺻﺎﺣﺐ او اﻳﻨﻜ ﺎر را ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺮا در ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺳﻴﺪ ﻗﻄﺐ از ﻗﺮارداد ﻧﻜ ﺎح ﺑ ﻪ روﺷ ﻨﺘﺮﻳﻦ‬
‫وﺟﻬﻰ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"آﺴﻰ آﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪارى از ﭼﻴﺰى ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ اش واﮔﺬار ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺣ ﻖ ﻧ ﺪارد ‪،‬‬
‫دﻳﮕ ﺮى را ﺒ ﻪ دزدى ﺁن دﻋ ﻮت آﻨ ﺪ ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﺎﻋ ﺪﻩ ﺣﻘ ﻮﻗﻰ ‪ ،‬دﺧﺘ ﺮى ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ‬
‫ازدواج ﻣﻰ آﻨﺪ ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺁﻠﺖ ﺟﻨﺴ ﻰ )ﻓ ﺮج( ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ ﻣ ﻰ ده ﺪ و‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ وﻇﻴﻔ ﻪ ﻧﮕﻬ ﺪارى از ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺮ ﻋﻬ ﺪﻩ دارد ‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺣ ﻖ ﻧ ﺪارد ‪ ،‬از ﺁﻟ ﺖ‬
‫‪٧٥‬‬
‫ﺗﻨﺎﺳﻠﻰ اش ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدارى آﻨﺪ و ﻳﺎ دﻳﮕﺮى را دﻋﻮت ﺑﻪ ﺗﺠﺎوز ﺒﻪ ﺁن ﺑﻜﻨﺪ‪".‬‬
‫‪١٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﻜﺮ آﺮد آﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﮥ ﻳﻚ ﻓﻘﻴ ﻪ اﺳ ﺖ ‪.‬‬

‫اﺑ ﺪا ﭼﻨ ﻴﻦ ﭼﻴ ﺰى ﻧﻴﺴ ﺖ ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﺴ ﻴﺪ ﻗﻄ ﺐ از وﻇﻴﻔ ﻪ زن در ﻗﺒ ﺎل‬
‫ﺷﻮهﺮ ﻣﺒﺘﻨﻰ ﺑﺮ ﺁﻳﻪ هﺎى ﻗﺮﺁن ﺑﻮدﻩ و دﻗﻴﻘﺎ از روﯼ ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻏﻴ ﺮ اﻳﻨﺼ ﻮرت اﻣﮑ ﺎن ﻧﺪاﺷ ﺖ او ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻇﻬ ﺎر ﭼﻴ ﺰﯼ‬
‫ﺑ ﺎﻳﻦ ﺻ ﺮاﺣﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﺎ ﺁﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ﻗ ﺮان ﺑﭙ ﺮدازد‪ .‬در ﻗ ﺮﺁن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺻ ﺮﻳﺤﺎ ﺒ ﻪ وﻇﻴﻔ ﻪ زﻧ ﺎن در ﺣﻔ ﻆ ﺣﻘ ﻮق ﺷ ﻮهﺮان ﺧ ﻮد اﺷ ﺎرﻩ ﻣ ﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺳﻮرﻩ اﻟﻨﺴﺎء ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"‪...‬و ه ﻢ ﺑﻮاﺳ ﻄﻪ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻣ ﺮدان از ﻣ ﺎل ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ زﻧ ﺎن ﻧﻔﻘ ﻪ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ن ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﻣﻄﻴﻊ ﺪر ﻏﻴﺒ ﺖ ﻣ ﺮدان ﺣ ﺎﻓﻆ ﺣﻘ ﻮق ﺷ ﻮهﺮان ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و ﺁﻧﭽ ﻪ را‬
‫زﻧﺎ ِ‬
‫‪٧٦‬‬
‫آﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺁن اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻩ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ ‪"...‬‬
‫‪١٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻗ ﺮان ﺻ ﺤﺒﺖ از ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ‬

‫زﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ در ﻏﻴﺒﺖ ﻣﺮدان ﻳﻌﻨﯽ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺷﻮهﺮاﻧﺸ ﺎن در ﮐﻨ ﺎر ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ از ﺁن دﻓﺎع ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺣﻘ ﻮق ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ ﺣ ﻖ‬
‫ﻧﺰدﻳﮑ ﯽ ﺟﻨﺴ ﯽ ﮐ ﻪ اﻧﺤﺼ ﺎرا ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ زن ﺑ ﻮدﻩ و ﻓﻘ ﻂ در‬
‫ﻏﻴﺒ ﺖ او ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺧﻄ ﺮ اﻓﺘ ﺎدﻩ و در اﺧﺘﻴ ﺎر ﻣ ﺮد دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫ج از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬در ﻗﺒ ﺎل‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻖ‪ ،‬در ازدوا ِ‬
‫ﻣﻬﺮﻳﻪ ﻳﺎ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﮐﻪ ﻣﺮد ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪ زن ﻣﯽ ﭘ ﺮدازد‪ ،‬و هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﻧﻔﻘ ﻪ‬
‫از ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺒﻠ ﻰ ﺁن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻣﻴﺸ ﻮد‪ ،‬و از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺟ ﺰ ﺷ ﻮهﺮ‬
‫وﯼ ﮐﺴﯽ ﺣﻖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺁﻧ ﺮا ﻧ ﺪارد‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در ازدواج ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎ ِر‬
‫ﺻﺪﻳﻘﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺨﺮﻳﺪ و ﻓﺮوﺷﻰ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻰ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺣ ﻖ ﺑ ﺮاى ﺧ ﻮد‬
‫زن ﺑﺎﻗﻰ ﻣ ﻰ ﻣﺎﻧ ﺪ و زن آﻨﺘ ﺮل ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ اﻧ ﺪام و ﻋ ﻮاﻃﻔﺶ را ﺣﻔ ﻆ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺳ ﻴﺪ ﻗﻄ ﺐ در اﻇﻬ ﺎر ﺧ ﻮد ﻣﺒﻨ ﻰ ﺑ ﺮ اﻳﻨﻜ ﻪ در‬
‫ازدواج اﺳ ﻼﻣﻰ زن ﺣ ﻖ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺑ ﺮ ﺁﻟ ﺖ ﺠﻨﺴ ﻰ ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ و ﺗﻨﻬ ﺎ وﻇﻴﻔ ﻪ ﻧﮕﻬﺒ ﺎﻧﻰ ازﭼﻴ ﺰى آ ﻪ ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮى ﺗﻌﻠ ﻖ دارد را‬
‫ﺑﺮاى ﺨﻮد ﻧﮕ ﻪ ﻣ ﻰ دارد‪ ،‬آ ﺎﻣﻼ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻗ ﺮان ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﻰ‬
‫آﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺑﺮوﺷﻨﯽ دال ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰى اﺳﺖ آﻪ آﻤﺘﺮ ﻓﻘﻴﻪ اﺳﻼﻣﻰ ‪ ،‬ﭼ ﻪ ﺳ ﻨﻰ‬
‫ﭼﻪ ﺷﻴﻌﻪ ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺁن ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺪاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬آﻤ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ از ﻗ ﻮل‬
‫‪١٨۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻓﻘﻴﻪ اﺳﻼﻣﻰ دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ ﻣﻰ ﺷ ﻨﻮﻳﻢ آ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﻋﻘ ﺪ ﻧﻜ ﺎح دﻗﻴﻘ ﺎ ﺒ ﻪ‬

‫هﻤﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻰ آﻨﺪ‪:‬‬

‫"ازدواج ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ‪ ،‬ﻗ ﺮاردادى اﺳ ﺖ آ ﻪ او ﺁﻟ ﺖ ﺗﻨﺎﺳ ﻠﻰ زن را ﺑ ﺮاى‬

‫‪٧٧‬‬
‫ﻟﺬت ﺑﺮدن از ﺁن در اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد ﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪".‬‬

‫ﻋﻔ ﺖ و وﻓ ﺎدارى زن ﺑ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ در ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬در‬

‫واﻗﻊ‪ ،‬ﭼﻴﺰى ﺟﺰ ﺑﻴﺎن اﺧﻼﻗﻰ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻨﻴﺴﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﺸﻮد آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺮم زﻧﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺑ ﺎ زن ﺷ ﻮهﺮ دار در اﺳ ﻼم‪ ،‬دﺳ ﺖ ﺪرازى ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل دﻳﮕ ﺮى )ﺷ ﻮهﺮ‬
‫زن آ ﻪ ﺁن ﻣ ﺎل را ﻗ ﺒﻼ ﺧﺮﻳ ﺪﻩ اﺳ ﺖ( ﻣﺤﺴ ﻮب ﺷ ﺪﻩ و ﺟ ﺰو ﺟ ﺮاﺋﻢ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺒﻪ دزدى ﺑﺤﺴﺎب ﻣﻰ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ وﻳ ﮋﻩ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘ ﻮﻗﻰ‬
‫اﺳ ﻼم ﻧﺒ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در ﺗﻤ ﺎم ﺪﻧﻴﺎى ﻣﺘﻤ ﺪن آ ﻪ ﺗﻤﺎﻣ ﺎ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺑ ﻮدﻩ‪،‬‬
‫ازﺗﻤﺪﻧﻬﺎى ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻳﻮﻧﺎن و رم ﻮ ﺣﺘ ﻰ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر‬
‫‪٧٨‬‬
‫ژرﻣﻦ ﺻﺎدق ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ در اروﭘﺎى ﻗﺮون وﺳﻄﺎ‪ ،‬و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻌﻀ ﻰ ﻧﻘ ﺎط‬
‫دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺗﺠ ﺎر هﻨﮕ ﺎم ﻣﺴ ﺎﻓﺮت ‪ ،‬ﺁﻟ ﺖ ﺘﻨﺎﺳ ﻠﻰ زﻧ ﺎن ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ آﻤ ﻚ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ اى ﺑﻨﺎم "آﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﻔﺖ" ﻗﻔﻞ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ و آﻠﻴﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺨ ﻮد‬
‫ﻣﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪١٨۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫از هﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﺎ وارد رآﻦ ﺳ ﻮم ﻳﻌﻨ ﻰ ﻣﻄﻠ ﻖ اﻟﺘﺼ ﺮف ﺑ ﻮدن‬

‫ﻣﺎل ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ آ ﻪ هﻤ ﺎن زن ﺧﺮﻳ ﺪارى ﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣﻴﺸ ﻮﻳﻢ‪ .‬زﻳ ﺮا‬
‫وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ زن ﺧ ﻮد را ﺑ ﺪون اﺟ ﺎزﻩ ﺷ ﻮهﺮ در اﺧﺘﻴ ﺎر ﻣ ﺮد ﺪﻳﮕﺮى‬
‫ﻗ ﺮار ده ﺪ ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣﺠﺎزاﺗﻬ ﺎى ﺳ ﻨﮕﻴﻨﻰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺗﺎزﻳﺎﻧ ﻪ و ﺳﻨﮕﺴ ﺎر ﻣﻮاﺟ ﻪ‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎى اﻳﻦ ﺁﻧﺴﺖ آﻪ او در اﺧﺘﻴ ﺎر آﺎﻣ ﻞ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣىﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺻ ﺎﺣﺐ اﺧﺘﻴ ﺎر ﺑ ﻮدن ﻣﻄﻠ ﻖ ﺷ ﻮهﺮ‬
‫در اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺎل ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ از ﻄﺮﻳﻖ ﻧﻜ ﺎح اﺳ ﻼﻣﻰ را ﺑ ﺎ ﺗﻜﻴ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣ ﺪارك ﻗﻄﻌ ﻰ ﺗ ﺮ دﻳﮕ ﺮى ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺛﺒ ﻮت ﺑﺮﺳ ﺎﻧﻴﻢ ‪ .‬هﻨﮕﺎﻣىﻜ ﻪ زﻧ ﺎن‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺷ ﻜﺎﻳﺖ ﻣ ﻰ ﺑﺮﻧ ﺪ از اﻳﻨﻜ ﻪ ﺷﻮهﺮاﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻰ ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫از ﭘﺸﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺰدﻳﻜﻰ آﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﺎﻳﺖ ﺁﻧ ﺎن اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ‬
‫را ﻣﻰ ﺁورد‪.‬‬

‫‪٧٩‬‬
‫"زﻧﺎن آﺸﺘﺰار ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺮ آﺸﺘﺰارﺗﺎن از هﺮ ﺟﺎ آﻪ ﻣﺎﻳﻠﻴﺪ وارد ﺷﻮﻳﺪ‪".‬‬

‫اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ﻧﺸ ﺎن ﻣىﺪه ﺪ آ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﻼم‪ ،‬زن از ﻟﺤ ﺎظ‬

‫ﺟﻨﺴﻰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ آﺸ ﺘﺰارى اﺳ ﺖ آ ﻪ در اﺧﺘﻴ ﺎر آﺎﻣ ﻞ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺨ ﻮد ﻣ ﻰ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ ﻣﺮد ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ او را هﻤﭽﻮن وﺳ ﻴﻠﮥ ﻟﻌ ﺐ و ﻟﻬ ﻮ‬
‫‪١٨٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬
‫∗‬
‫ﺑﻬﺮ ﻃﺮﻳﻘﻰ آ ﻪ ﻣﺎﻳ ﻞ اﺳ ﺖ ﻣ ﻮرد ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﺮدارى ﺠﻨﺴ ﻰ ﻗ ﺮار ده ﺪ‪.‬‬
‫در ﺁﻳﻪ هﺎى دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻨﻜ ﻪ زن ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﻣﺤ ﺾ ﺷ ﻮهﺮش ﺑ ﻮدﻩ‬
‫از او اﻃﺎﻋﺖ آﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎآﻴﺪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫" ﻣ ﺮدان را ﺑ ﺮ زﻧ ﺎن ﺣ ﻖ ﺗﺴ ﻠﻂ و ﻧﮕﻬﺒ ﺎﻧﻰ اﺳ ﺖ ﺑﻮاﺳ ﻄﻪ ﺁن ﺑﺮﺗ ﺮى آ ﻪ ﺧ ﺪا‬

‫ﺑﻌﻀﻰ را ﺑﺮﺑﻌﻀﻰ ﻤﻘﺮر داﺷﺘﻪ و هﻢ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺮدان از ﻣﺎل ﺧﻮد ﺑﻪ زﻧ ﺎن‬
‫ن ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻮ ﻣﻄﻴﻊ درﻏﻴﺒﺖ ﻣﺮدان ﺣﺎﻓﻆ ﺣﻘﻮق ﺷﻮهﺮان ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﻧﻔﻘﻪ دهﻨﺪ ﭘﺲ زﻧﺎ ِ‬
‫و ﺁﻧﭽﻪ را آﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﻔ ﻆ ﺁن اﻣ ﺮ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ ﻨﮕﻬﺪارﻧ ﺪ و زﻧ ﺎﻧﻰ آ ﻪ از ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ و‬
‫ﻧﺎﻓﺮﻣ ﺎﻧﻰ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﻴﻤﻨﺎآﻴ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻧﺨﺴ ﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﭘﻨ ﺪ دهﻴ ﺪ ﻮ از ﺧﻮاﺑﮕﺎهﺸ ﺎن دورى‬
‫ﺟﻮﺋﻴﺪ در ﺻ ﻮرت ﻧﺎﻓﺮﻣ ﺎﻧﻰ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ زدن ﺗﻨﺒﻴ ﻪ آﻨﻴ ﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ ﻜﺮدﻧ ﺪ‬
‫دﻳﮕﺮ هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺘﻢ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺪارﻳﺪ آﻪ هﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪا ﺑﺰرﮔﻮار ﻋﻈﻴﻢ اﻟﺸ ﺎُن اﺳ ﺖ )و‬
‫‪٨٠‬‬
‫ﺑﺮ ﻈﻠﻢ ﻣﻈﻠﻮم از ﻇﺎﻟﻢ( اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮاهﺪ آﺸﻴﺪ"‬

‫∗ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺟﻤﻠﺔ "اﻧﻲ ﺷﺌﺘﻢ" )ﺑﻬﺮ ﺳﻮي ﻣﺰرﻋﻪ( ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬ﻗﻴﺎم و ﻗﻌﻮد و اﺿﻄﺠﺎع و اﻗﺒـﺎل و‬
‫ادﺑﺎر ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎده‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻴﺪه از ﭘﻴﺶ و از ﭘﺲ"‪ .‬ﭘﺲ از آن ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ اﻳـﻦ آﻳـﻪ در رد ﻋﻘﻴـﺪة ﺟﻬـﻮدان‬
‫ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ اﮔﺮ از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ زن روي آورﻧﺪ ﺑﭽﻪ او ﭼﭗ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻴﻮﻃﻲ ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ‬
‫ﻛﻪ آﻳﺔ ‪ 223‬ﺻﺮﻳﺤﺎ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﻧﺰد زﻧﺎن ﺧﻮد از آن ﺳﻮﺋﻲ روي آورﻳﺪ ﻛـﻪ ﺧﺪاوﻧـﺪ اﻣـﺮ ﻓﺮﻣـﻮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﻨـﺎ ﺑـﺮ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺮ و ﺟﻤﻌﻲ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﺴﺦ ﺷﺪه اﺳﺖ زﻳﺮا اﻫﻞ ﻛﺘﺎب ﭘﻬﻠﻮي زﻧﺎن ﺧﻮد ﻣﻴﺨﻮاﺑﻴﺪﻧﺪ و ﻃﺒﻌﺎ اﻧﺼﺎر ﻛﻪ‬
‫اﻫﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻦ روش را ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﺠﺐ و ﻣﺴﺘﻮري زن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﺑﻮد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣﻬـﺎﺟﺮان ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺎدت ﻗﺮﻳﺶ و اﻫﻞ ﻣﻜﻪ زن را ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻔـﻪ دﺳـﺘﻤﺎﻟﻲ ﻛـﺮده و از ﻫـﺮ ﻃـﺮف او را ﻣـﻲ ﻏﻠﻄﺎﻧﻴﺪﻧـﺪ و ﻟـﺬﺗﻲ‬
‫ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ از اﻳﻨﻜﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﻴﻔﻜﻨﻨﺪ و دﻣـﺮ ﺑﻴﻨﺪازﻧـﺪ و ﻳـﺎ ﺑـﺎ ﭘـﺲ و ﭘـﻴﺶ او ﻫـﺮ دو ﺳـﺮ و ﻛـﺎر داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﺎﺟﺮان‪ ،‬زﻧﻲ از اﻧﺼﺎر را ﺑﺮده ﺑﻮد و ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺎ وي ﭼﻨﺎن ﻛﻨﺪ‪ ،‬زن ﺗﻦ در ﻧﺪاده و ﮔﻔـﺖ ﻣـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻳﻚ ﭘﻬﻠﻮﻣﻲ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل رﺳﻴﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻬﺖ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﻛﻪ ‪ :‬زن ﻣـﺎل ﻣـﺮد اﺳـﺖ و‬
‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ دﻟﺨﻮاه اوﺳﺖ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ او ﺑﺮ آﻳﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ و ﺗﺮﻣﺬي از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻧﻘﻞ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻣـﺪادي‬
‫ﻧﺰد ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮِ ﺧﺪا‪ ،‬ﻫﻼك ﺷﺪم ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬از ﭼﻪ ﻫﻼك ﺷﺪي ﻳﺎ ﻋﻤـﺮ؟ ﻋـﺮض ﻛـﺮد‪:‬‬
‫ﻛﺎري ﺧﻮاﺳﺘﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ و ﻧﺸﺪ‪ .‬آﻧﻮﻗﺖ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﻣﻌﻨﻲ "اﻧﻲ ﺷﺌﺘﻢ" اﻳﻨﺴـﺖ‪" :‬ﻣﻘـﺒﻼت" ﻣـﺪﺑﺮات و‬
‫ﻣﺴﺘﻠﻘﻴﺎت ﻳﻌﻨﻲ از ﺟﻠﻮ‪ ،‬از ﻋﻘﺐ‪ ،‬ﻃﺎﻗﺒﺎز و دﻣﺮ"‪ .‬دﺷﺘﻲ ﻋﻠﻲ‪ 23 ،‬ﺳﺎل ‪ ،‬ﺻﺺ ‪.196 -195‬‬
‫‪١٨٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫هﻤ ﻪ ﻋﻼﺋ ﻢ و ﻧﺸ ﺎﻧﻬﺎى دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ هﻤﮕ ﻰ ﺑ ﺮ وﺟ ﻮد اﺻ ﻞ‬

‫)ﻣﻄﻠﻖ اﻟﺘﺼﺮف ﺑﻮدن( و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺘﺼﺮف ﻣﻄﻠﻖ ﻣﺮد ﺑ ﺮ زن‬
‫ﺗﺎآﻴﺪ دارﻧﺪ‪ .‬از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻣﻰ ﺁورﻧﺪ آﻪ ‪:‬‬

‫"‪...‬هﺮ ﮔ ﺎﻩ آ ﻪ ﻣ ﺮد زﻧ ﺶ را ﺻ ﺪا زد آ ﻪ او را ارﺿ ﺎء آﻨ ﺪ ﺣﺘ ﻰ اﮔ ﺮ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫اﺟﺎق ﻣﺸﻐﻮل ﻳﺎ ﺴﻮار ﺷﺘﺮ ﺑﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺰد او ﺑﺮود‪".‬‬

‫در ﺣﻠﻴﺔ اﻟﻤﺘﻘﻴﻦ اﺛﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﻣﺮﺟﻊ و ﻓﻘﻴ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎر‬
‫ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﻣﻮرد ارﺟﺎع ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻮرد ﺨﺼﻮﺻﻴﺎت زن ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ و‬
‫ﺧﻮب ﭼﻨﻴﻦ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫"ﺣﻀ ﺮت رﺳ ﻮل )ص( ﻓﺮﻣ ﻮد‪ ... :‬ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ زﻧ ﺎن ﺷ ﻤﺎ زﻧ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﺁورد و ﺷﻮهﺮ ﺪوﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻔﺖ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻣﻴﺎن ﺧﻮﻳﺸﺎن ﺧ ﻮد‬
‫ﻋﺰﻳﺰﺑﺎﺷﺪ وﻧﺰد ﺷﻮهﺮش ذﻟﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ...‬هﺮ ﭼﻪ ﺷﻮهﺮ ﮔﻮﻳﺪ ﺷﻨﻮد و ﺁﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳ ﺪ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ آﻨﺪ و ﭼﻮن ﺷﻮهﺮ ﺑﺎ او ﺧﻠ ﻮت آﻨ ﺪ ‪ ،‬ﺁﻧﭽ ﻪ از او ﺧﻮاه ﺪ ﻣﻀ ﺎﻳﻘﻪ ﻧﻜﻨ ﺪ ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻮهﺮ ﺑﺮ ﻧﻴﺎوﻳﺰد آﻪ او را ﻣﺘﻜﻠﻒ ﺑﺮ ﺟﻤﺎع ﺑﺪارد‪"...‬‬

‫"و ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﻤﺎ زﻧﻰ اﺳﺖ آﻪ ﭼﻮن ﺷﻮهﺮ ﺑ ﺎ او ﺧﻠ ﻮت آﻨ ﺪ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﺘﺮ ﺻ ﻌﺐ‬

‫ﻣﻀﺎﻳﻘﻪ آﻨﺪ از ﺁﻧﭽﻪ ﺸﻮهﺮ ﺑﻪ او ارادﻩ دارد‪".‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺷﻜﻰ ﺑ ﺎﻗﻰ ﻧﻤ ﻰ ﻣﺎﻧ ﺪ آ ﻪ اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ ﻗ ﺮار‬
‫دادن ازدواج در زﻣﺮﻩ ﻋﻘﻮد‪ ،‬ﺎز ﻣﻴﺎن رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻰ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻰ آﻪ ﻗﺒ ﻞ‬
‫‪١٨٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫از اﺳﻼم در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ازدواج از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ و اﺳ ﻴﺮ‬

‫آﺮدن زن را اﻧﺘﺨﺎب آﺮدﻩ و ﺑﺮ ﺁن ﺻﺤﻪ ﻣﻰ ﮔﺬارد‪.‬‬
‫وﻟ ﻰ ﺗ ﺎ اﻳﻨﺠ ﺎ ﻣ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺗﺤﻘ ﻖ ﻋﻘ ﺪ ﻧﻜ ﺎح را از ﻧﻈ ﺮ‬
‫اﺳﻼم و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ازدواﺟﻬﺎى ﻤﻮﺟ ﻮد در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﻌﻠ ﻮم آ ﺮدﻳﻢ‬
‫و ﻧﻪ ﺧﻮد ﺁﻧﺮا‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬اآﻨﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﻠﻮم آﻨﻴﻢ آﻪ ﺨ ﻮد اﻳ ﻦ ازدواج‬
‫ﺑﺮﺳﺮ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺗﺎ آﻨﻮن ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دادﻳ ﻢ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻧﻜ ﺎح‬
‫اﺳ ﻼﻣﻰ ﻘ ﺮاردادى ﻣﻴ ﺎن دو ﻧﻔ ﺮ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓ ﺮوش ﻣ ﺎل ﻣ ﻮرد‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ اﺳ ﺖ ‪ ،‬و اآﻨ ﻮن ﺑﺎﻳ ﺪ روﺷ ﻦ ﻜﻨ ﻴﻢ آ ﻪ ﺧﺮﻳﺪارﭼ ﻪ ﻗﺼ ﺪى از‬
‫ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺎل ﻣﺰﺑﻮردارد وﺑﺎ ﺁن ﭼﻪ ﻣﻰ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻜﻨ ﺪ‪ .‬اﻳﻨ ﺮا ﺁﻳ ﻪ ﻘ ﺮان ﺑ ﻪ‬
‫روﺷﻨﻰ ﺑﺮاى ﻣﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣىﺪهﺪ‪.‬‬

‫"و اﮔ ﺮ ﺧﻮاﺳ ﺘﻴﺪ زﻧ ﻰ را ره ﺎ آ ﺮدﻩ ﺑﺠ ﺎى او زﻧ ﻰ دﻳﮕ ﺮ اﺧﺘﻴ ﺎر آﻨﻴ ﺪ و ﻣ ﺎل‬

‫ﺑﺴﻴﺎرى ﺑﺮ او ﻤﻬﺮ آ ﺮدﻩ اﻳ ﺪ اﻟﺒﺘ ﻪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﭼﻴ ﺰى ازﻣﻬ ﺮ او ﺑﺎزﮔﻴﺮﻳ ﺪ‪ .‬ﺁﻳ ﺎ ﺑﻮﺳ ﻴﻠﻪ‬
‫ﺗﻬﻤﺖ زدن ﺑﺰن ﻣﻬﺮ او را ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﺪ؟ واﻳﻦ ﮔﻨﺎهﻰ ﻓﺎش و زﺷ ﺘﻰ اﻳﻨﻜ ﺎر ﺁﺷ ﻜﺎر‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬و ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻬﺮﺁﻧ ﺎن را ﺧﻮاهﻴ ﺪ ﮔﺮﻓ ﺖ در ﺻ ﻮرﺗﯽ آ ﻪ هﺮآﺴ ﻰ ﺑ ﻪ ﺣ ﻖ‬
‫ﺧﻮدرﺳﻴﺪﻩ ) ﻣﺮد ﺑﻪ ﻟﺬت و ﺁﺳﺎﻳﺶ و زن ﺒﻪ ﻧﻔﻘﻪ و ﻣﻬﺮ ﺧﻮد( ودر ﺻ ﻮرﺗﯽ آ ﻪ‬
‫‪٨١‬‬
‫ﺁن زﻧﺎن ﻣﻬﺮ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻘﺪ زوﺟﻴﺖ و ﻋﻬﺪ ﻣﺤﻜﻢ ﺣﻖ از ﺷﻤﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض زﻧﺎﻧﻰ ﺁﻣ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﺷﻮهﺮاﻧﺸ ﺎن از‬

‫ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣﻬﺮﻳ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﭘ ﺲ از ﻃ ﻼق ﺨ ﻮددارى ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫اﻳﻨﻜﺎر را ﺑﺎ ﺗﻬﻤﺖ زدن ﺑﻪ زﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﻣىﺪادﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺑ ﺎز ﺮﺳ ﻢ ﺑ ﺮ‬
‫‪١٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻳ ﻦ ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ ﻣ ﺮد ﻣﻬﺮﻳ ﻪ زن را ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ازدواج ﻧﻤ ﻰ ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ ﺑﻠﻜ ﻪ‬

‫ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺮاى ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﻔﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮدارى زن ﻧ ﺰد ﺧ ﻮد ﮔﺮوﮔ ﺎن ﻧﮕ ﻪ‬
‫ﻣىﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬و در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ زن در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﻰ ﺳﺮآﺸﻰ ﻣىﻜﺮدﻩ از‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺁن اﺣﺘﺮاز ﻣﻴﻨﻤﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﺳ ﻼم اﻳ ﻦ ﮔﺮوﮔ ﺎن ﮔﻴ ﺮى را آ ﻪ‬
‫ه ﺪف ﺁن ﺗﺤﻜ ﻴﻢ ﻤﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﻣ ﺮد در ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﺮدارى از‬
‫زن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﺑﻌﻀ ﯽ ﻣ ﺮدان ﻋ ﺮب‬
‫ﺣﺘﻰ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻗﺮارداد ﺟﺎﺑﺮاﻧﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ زﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑﺴ ﻨﺪﻩ ﻧﻤ ﻰ آ ﺮدﻩ و‬
‫ﺑﻪ ﺒﻬﺎﻧﻪ هﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ازدادن ﻣﻬﺮﻳﻪ زن ﺧﻮددارى ﻣﻴﻜﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ از ﻧﻈﺮ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﭼﻨﺪان ﻣﻬ ﻢ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ‬
‫ﻣﻬ ﻢ اﺳ ﺖ دﻟﻴﻠ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد آ ﻪ ﻣ ﺮدان ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﻬ ﺮ‬
‫زﻧﺎن را ﺑﺪهﻨﺪ ﻣﻰ ﺁورد‪ .‬او ﻣىﮕﻮﻳﺪ آﻪ ﻣﻬﺮﻳﻪ ﺣﻖ زﻧﺎن اﺳ ﺖ ﺰﻳ ﺮا‬
‫ﺁﻧﻬﺎ درازدواج ﺑﻪ ﺷ ﻤﺎ ﻟ ﺬت و ﺁﺳ ﺎﻳﺶ ﻣ ﯽ دهﻨ ﺪ و ﺷ ﻤﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ در ازاء‬
‫ﺁن ﻣﻬﺮﻳﻪ و ﻧﻔﻘﻪ ﺁﻧﻬﺎ را‪ -‬ﺣﻘﻰ آﻪ در ﻗ ﺮارداد زوﺟﻴ ﺖ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫ﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺪهﻴﺪ‪.‬‬
‫واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ آ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻣﻨﻈ ﻮر از ﻟ ﺬت ‪ ،‬ﻟ ﺬت ﺟﻨﺴ ﻰ و‬
‫ﺳ ﻜﺲ ‪ ،‬و ﻣﻨﻈ ﻮر از ﺁﺳ ﺎﻳﺶ ‪ ،‬ﺁﺳ ﺎﻳﺶ ﺪر ﺧﺎﻧ ﻪ ﻳﻌﻨ ﻰ آ ﺎر ﺧ ﺎﻧﮕﻰ‬
‫ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاى اﻃﻤﻴﻨ ﺎن در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻰ ﺗ ﻮان ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﺰرگ و ﻣﺸﻬﻮر اﺳﻼﻣﻰ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺰاﻟﯽ اﺳﺘﻨﺎد آﺮد آ ﻪ‬
‫‪١٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫وﻇﻴﻔﻪ زن دراﻧﺠ ﺎم آﺎرﺧ ﺎﻧﮕﻰ در ﻘ ﺮارداد ازدواج را آ ﺎﻣﻼ روﺷ ﻦ‬

‫ﻣﻰ آﻨﺪ‪ .‬او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣ ﺮد ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ازدواج ﻣﻴﮑﻨ ﺪ ﺗ ﺎ درﻣ ﻮرد اﻣ ﻮر ﺧﺎﻧ ﻪ از ﻗﺒﻴ ﻞ ﺁﺷ ﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺎﻓﺖ و رﺧﺘﺨﻮاب ﺑﺮاﯼ ﺧﻮد ﺁراﻣﺶ ﺧﻴﺎل ﺑﻪ وﺟﻮد ﺁورد‪ .‬هﺮﮔ ﺎﻩ ﻓ ﺮض ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺮد ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎز هﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮا اﮔﺮ او ﻗﺎدر ﺑﻮد ﺗﻤﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ ﺧﺎﻧﻪ را ﺧﻮد اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫وﺟﻮدش را ﺑﻪ ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﻌﻨﻮﯼ و ﻳﺎ ﻋﻠﻤﯽ وﻳﮋﮔﯽ دهﺪ‪ .‬ﻳﮏ زن ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ ﺑ ﺎ ﻣﻘﻴ ﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ وﺟﻮد ﺧﻮد در ﺧﺎﻧ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ه ﻢ ﮐﻤ ﮏ ﺷ ﻮهﺮ ﺑ ﻮدﻩ و در هﻤ ﺎن ﺣ ﺎل‪،‬‬
‫‪٨٢‬‬
‫ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺟﻨﺴﯽ ﺷﻮهﺮش را ارﺿﺎء ﮐﻨﺪ"‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻗ ﺮارد داد ازدواج در اﺳ ﻼم ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﻗ ﺮاردادى‬

‫ﻣﻰ ﺷﻮد آﻪ در ﺁن زن ﺑﻪ ﻣﺮد ﺴ ﻜﺲ و آ ﺎر ﺧ ﺎﻧﮕﻰ ﻣ ﻰ ده ﺪ و ﻣ ﺮد‬
‫ﺑﻪ زن ﻧﻔﻘﻪ و ﻣﻬﺮﻳﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻮل‪.‬‬
‫ﻖ‬
‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺁﻧﻜ ﻪ‪ ،‬ازدواج اﺳ ﻼﻣﻰ آ ﻪ هﻤ ﺎن ازدواج از ﻃﺮﻳ ِ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ و اﺳ ﻴﺮ آ ﺮدن زن اﺳ ﺖ ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ ﻔﺤﺸ ﺎى زن ﺑ ﺮاى ﺷ ﻮهﺮ‬
‫در ﺧﺎﻧ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ ‪ .‬زﻳ ﺮا هﻤ ﻪ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻓﺤﺸ ﺎ را در ﺧ ﻮد دارد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻜﻪ در ﻓﺤﺸﺎ ﻧﻴﺰ زن در ازاء ﻣﺒﻠﻐﻰ ﭘﻮل ﺑﺮاى ﻣﺪﺗﻰ ﻣﻌ ﻴﻦ ﺧ ﻮد‬
‫را در اﺧﺘﻴﺎر آﺎﻣﻞ ﻣﺮد ﻣﯽ ﮔﺬارد آﻪ ﺑﻬﺮ ﻧﺤ ﻮ آ ﻪ ﻣ ﻰ ﺧﻮاه ﺪ از او‬
‫ﻟﺬت ﺟﻨﺴﻰ ﺑﺒﺮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻔﻘﻪ و ﻣﻬﺮﻳﻪ هﻤﺎن ﭙ ﻮﻟﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫زن دادﻩ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ او در ﻗﺒﺎل ﺁن ﺑﻪ ﻣﺮد ﺳﻜﺲ و ﻟﺬت ﺑﺪه ﺪ‪ .‬ﻣ ﺪت‬
‫‪١٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻳﻦ ﻘﺮارداد ﺗﺎ ﭼﻪ زﻣﺎن اﺳﺖ؟ در ﻓﺤﺸ ﺎى ﺁزاد ﻣ ﺪت اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از زن‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬وﻟ ﻰ در اﻳﻨﺠ ﺎ اﻳ ﻦ ﻣ ﺪت در دﺳ ﺖ ﻣ ﺮد اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ‬
‫اوﺳﺖ آﻪ هﺮ زﻣﺎن ﻣﻰ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺎ ﻃﻼق زن ﺁﻧﺮا ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻰ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺑﺮدﮔ ﻰ زن در ﻓﺤﺸ ﺎى ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺤﺸ ﺎى ﺁزاد ﺣﺘ ﻰ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﻮن زن ﺣ ﻖ ﻔﺴ ﺦ ﻗ ﺮار داد را‬
‫ﻧ ﺪارد‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﺗ ﺎ زﻣﺎﻧﻴﻜ ﻪ ﻣ ﺮد ﺑ ﻪ اﻧﺠ ﺎم وﻇ ﺎﻳﻒ ﺧ ﻮد در‬
‫ﻗﺮارداد ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻔﻘﻪ ‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﻰ ده ﺪ‪ ،‬زن ﻧﻴ ﺰ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ اﻧﺠ ﺎم‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد اداﻣﻪ دهﺪ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤ ﻴﻦ در ﻳﻜ ﻰ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺰاﺋ ﻰ ﻳﮑ ﯽ‬
‫از ﮐﺸ ﻮرهﺎﯼ ﻋﺮﺑ ﻰ∗ آ ﻪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺳ ﻼﻣﻰ ﺗ ﺪوﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻤﻰ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ‪:‬‬

‫"اﮔﺮ زن از ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻮهﺮش ﺧﻮددارى ورزد ﻧﻔﻘﻪ ﺑﺎو ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤ ﻰ ﮔﻴ ﺮد و‬

‫ﺗﺎ وﻗﺘﻰ آﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻰ دهﺪ از اﻳﻦ ﺣﻖ ﻣﺤﺮوم ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺎ‬
‫وﻗﺘﻰ آﻪ ﺑﺪﻟﻴﻠﻰ آﻪ ﺑﻪ ﺷﻮهﺮش ﻣﺮﺑ ﻮط ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﻮد ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ رد وى ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺣﺘﻰ اﮔﺮ ﺘﻘﺼﻴﺮ او ﻧﺒﺎﺷ ﺪ ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ اردوﮔ ﺎﻩ‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬و ﻳ ﺎ ﻣ ﻮرد ﺗﺠ ﺎوز ﺟﻨﺴ ﻰ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺒﺎﺷ ﺪ ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﻣ ﺬهﺒﺶ را‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ دهﺪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ واﻟﺪﻳﻨﺶ از زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺎ ﺷﻮهﺮش ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى ﺑﻌﻤ ﻞ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫‪ ،‬و ﻳ ﺎ دﭼ ﺎر وﺿ ﻌﻴﺘﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﺎﻧﻊ اﻳ ﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﺷ ﻮهﺮش او را ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﻚ‬
‫‪٨٣‬‬
‫هﻤﺴﺮ ﻤﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار دهﺪ ‪ ،‬ﻣﺸﻤﻮل درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻔﻘﻪ ﻧﻤﻰ ﮔﺮدد‪".‬‬

‫∗ " َﻧﻮَال ال ﺳﻌﺪاوى" ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در آﺘﺎﺑﺶ از اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ آﺪام ﻳﻚ از آﺸﻮرهﺎى ﻋﺮﺑﻰ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫دارد ﺴﺨﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻤﻰ ﺁورد‪.‬‬
‫‪١٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫اﻳﻦ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﺴﺖ آﻪ زن ﺑﻪ ﺗﻌﻬ ﺪات ﺧ ﻮد در ﻗ ﺮارداد ازدواج‬

‫ﻋﻤﻞ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻟﻰ اﮔ ﺮ ﺁﻟ ﺖ ﺧ ﻮد ﺮا آ ﻪ اآﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد ﺗﻌﻠ ﻖ دارد در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر دﻳﮕﺮى ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺣﻜﻢ ﻗﺮان ‪ ،‬هﻤﺎن ﻃﻮر آ ﻪ ﻘ ﺒﻼ ﺷ ﺮح‬
‫دادﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻜ ﺐ ﻋﻤ ﻞ دزدى ﺷ ﺪﻩ و ﻣﺠ ﺎزاﺗﺶ ﺻ ﺪ ﺿ ﺮﺑﻪ ﺗﺎزﻳﺎﻧ ﻪ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﺴﻨﮕﺴﺎر ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺑﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اآﻨ ﻮن ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﻴ ﺮى ﺑﻌ ﺪى ﻣ ﻰ رﺳ ﻴﻢ‪ ،‬و ﺁن اﻳﻨﻜ ﻪ در‬
‫اﺳ ﻼم ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ رواﺑ ﻂ ﺁزاد ﻣﻴ ﺎن ﺰن و ﻣ ﺮد ﺧ ﺎرج از ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻜﻠﻰ ﻣﻤﻨﻮع و ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان زﻧﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺠﺎزات ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬زن ﺟﺰ ﺑﺎ ﺷﻮهﺮ ﺧ ﻮد ﺣ ﻖ هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺟﻨﺴ ﻰ ﺑ ﺎ آﺴ ﯽ را ﻧ ﺪارد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ه ﺮ ﻧ ﻮع راﺑﻄ ﻪ ﺧ ﺎرج از‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺧﺎﻧﻮادﻩ زﻧﺎ ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻰ اﮔ ﺮ ﻣ ﺜﻼ دﺧﺘ ﺮ و‬
‫ﭘﺴ ﺮى ﻜ ﻪ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ را دوﺳ ﺖ ﻣىﺪارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون اﻳﻨﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻢ ازدواج‬
‫آ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣﺸ ﺘﺮك ﺒ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪ ،‬راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺪو ازﻧﻈ ﺮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺳ ﻼﻣﻰ زﻧ ﺎ ﻳ ﺎ ﻓﺤﺸ ﺎ و ﻣﺴ ﺘﻮﺟﺐ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻤﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ راﺑﻄ ﻪ آ ﺎﻣﻼ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ دو آ ﻪ در ﺁن‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﺎﻟﻰ اﻧﺠﺎم ﻨﮕﺮﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻋﺸ ﻖ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ اﺳ ﺘﻮار‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ هﻤﺎن راﺑﻄﻪ ﺻﺪﻳﻘﻪ ﻳﻌﻨ ﻰ دوﺳ ﺖ ﭘﺴ ﺮ ﻮ دﺧﺘ ﺮ در‬
‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﻼم زﻧ ﺎ ﻳ ﺎ ﻓﺤﺸ ﺎ و‬
‫ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻤﺠﺎزات ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪١٩۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ آﻪ از ﻧﻈﺮ اﺳ ﻼﻣﻰ ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ ﻳ ﻚ‬

‫ﻰ اﻧﺴﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﻓﺤﺸﺎ ‪ ،‬و ﺁﻧﭽﻪ آﻪ ﻳﻚ ﻓﺤﺸ ﺎى واﻗﻌ ﻰ )در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴ ِ‬
‫ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ( ﺳ ﺖ ﻳ ﻚ راﺑﻄ ﻪ ﻣﺸ ﺮوع و اﻧﺴ ﺎﻧﻰ ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫اﻳﻨﻜ ﻪ ‪ ،‬در دﻳ ﺪﮔﺎﻩ اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ راﺑﻄ ﻪ ﻣﺸ ﺮوع ﻣﻴ ﺎن ﻳ ﻚ زن و ﻣ ﺮد‬
‫ازدواج اﺳ ﻼﻣﯽ‪ -‬ﮐ ﻪ هﻤ ﺎن ﻓﺤﺸ ﺎﯼ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و هﺮ ﻧﻮع راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﻴﺎن ﺰن و ﻣﺮد‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎ ﻣﺤﺴ ﻮب ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﻣﺠ ﺎزات ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ ﻣﻤﻨ ﻮع آ ﺮدن راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫ج‬
‫ﺁزاد ﻣﻴ ﺎن ﺰن و ﻣ ﺮد در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و ﻣﺤ ﺪود آ ﺮدن ﺁن ﺑ ﻪ ازدوا ِ‬
‫ج از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ ﻳﺎ اﺳﻴﺮ آﺮدن زن ‪ ،‬در واﻗ ﻊ‬
‫اﺳﻼﻣﻰ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ازدوا ِ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﻣ ﺮوج ﻓﺤﺸ ﺎ در ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﻋﺮﺑ ﻰ ﻣﺒ ﺪل ﺷ ﺪ ‪ ،‬و هﻨ ﻮز‬
‫هﻢ ﭽﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
١٩۵ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
________________________________________________

‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪﻩ ﺟﻠﺪ‬،(‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮى )ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺮﺳﻞ و اﻟﻤﻠﻮك‬،‫ ﻃﺒﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‬-١
.١۶٢٧ ‫ ص‬، ‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ﭼﻬﺎرم‬
. ٧٩٩ ‫ ص‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮﯼ‬-٢
. ٨٠٠ ‫ ص‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‬،‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮﯼ‬-٣
4- Hamas, vol. 3, p.260. In Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in
early Arabia" p. 157.
5
-Bokhari, vol. 6, p. 127. In Smith Robertson, p. 110.
6
- Springer, Leb. Moh. vol. 3, P. 535. In Smith Robertson, p. 102.
7
- Springer, Leb. Moh. vol. 3, P. 272. Ibid. in Smith Robertson.
8
-Maidani, vol. 1, p. 160, Frey Tagi. 321 sq. In Smith Robertson ,p. 93.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬. ٢٠ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫– ﺳﻮرﻩ اﻟﻔﺘﺢ‬٩
‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬.٢۴ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬-١٠
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬، ٣١ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ ﻣﻌﺎرج‬-١١
.١٢٨٨ ‫ ص‬،‫ﻓﺎرﺳﯽ‬، ‫ ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‬، ‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮى‬-١٢
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،۴١ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻧﻔﺎل‬-١٣
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬، ٢۶ ‫ و‬٢۵ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎى‬،‫اﻟﻨﺴﺎء‬-‫ ﺳﻮرۀ‬-١۴
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اى‬، ٢۴ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬- ١۵
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬، ٢۵ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬-١۶
17
- Smith Robertson w. "Kinship and Marriage in early Arabia", p. 87.
18
- - Ruth, 3: 9.
19
- Smith Robertson w. "Kinship and Marriage in early Arabia", p. 269.
20
- Aghani, vol. 16, p.106. Ibid. p. 65.
21
-Ammianus Marcellinus, the Toman History of Marcellinus
Ammianus during the reigns of the emperor Constantinus, .... v. 14, p. 4.
١٩۶ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
________________________________________________

22
-Wilken, Matriarchaat, p. 9. In smith Robertson w. "Kinship and
Marriage in early Arabia", p. 66.
23
- Brifault Robert, the Mothers, v. 2, p. 302.
24
- Ibid., v. 2, p. 902.
.٣٢٨ ‫ ص‬،‫ از هﻤﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‬، ‫ ﭼﺎپ ﺳﻮم‬، ‫ ﺟﻠﺪ ﻳﻜﻢ‬، ‫ زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ‬-٢۵
26
- Smith Robertson w. "Kinship and Marriage in early Arabia"، p. 71.
27
- Aghani، vol. 15، p. 51. Ibid., p. 95.
28
-Freyt.، Ar. Pr. Vol. 1. p.49. In Smith Robertson, p. 98.
.‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻣﻬﺪى اﻟﻬﻰ ﻗﻤﺸﻪ اى‬، ‫ ﻗﺮﺁن‬، ٣۴ ‫ ﺁﻳﻪ‬، ‫ ﺳﻮرﻩ اﻧﺴﺎء‬- 29
30
. Bukhari, vol. 6, p. 127.
31
- Ibid.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٧ ‫ و‬۶ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎى‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻤﻮﻣﻨﻮن‬-٣١
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﻮر‬-33
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٣ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ اﻟﻨﺴﺎء‬-34
35
- Strabo, Book xvi. Art. iv. . 287. In smith Robertson w. "Kinship and
Marriage in early Arabia", p. 133.
36
- In smith Robertson w. "Kinship and Marriage in early Arabia", p.
122.
37
-Ibid., p. 135.
38
- Ibid, p. 78.
39
-Kamil, p.72 sq. In Smith Robertson w. "Kinship and Marriage in early
Arabia", p. 77.
40
- Bokhari, v. 6, p.411. In Smith Robertson, p.135.
41
- Kamil (‫)ﮐﺎﻣﻞ‬, p. 264 sq. ; Agh. (‫)َاﻻَﻏﺎﻧﯽ‬, vol. 7, p. 18. In Smith
Robertson w. "Kinship and Marriage in early Arabia", p. 70.
42
-Aghani, v.7, p.18.
43
-Aghani, V.13, P. 123. In I.02 sq. Smith Robertson w. "Kinship and
Marriage in early Arabia", p.86.
44
-Malinowski, Bronislaw, "the Sexual Life of Savages (1929), pp. 267-
277.
٣۴٠ ‫ ص‬، ‫ از هﻤﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‬، ‫ ﭼﺎپ ﺳﻮم‬، ‫ ﺟﻠﺪ ﻳﻚ‬، ‫ زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ‬- ۴۵
46
- Ibn-e- Batuta, vol.2 , p. 230.
٤٧
-Ibn-e- Hisham, p.88. In Smith Robertson w. "Kinship and Marriage
in early Arabia", p. 85-86.
48
- Brifault Robert، the Mothers, vol. 2, p. 376.
49
-yaqut, vol. 4, p. 482. In Smith Robertson w. "Kinship and Marriage
in early Arabia", p.276.
50
- Ibn Battuta, vol. 2, p. 228.
١٩٧ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
________________________________________________

51
- Sprenger, ost-Routen, . p. 132 sq. In Smith Robertson w. "Kinship
and Marriage in early Arabia", p.276.
52
- Strabo, Book xvi. Article iv. p.52.
53
- Strabo, Book xvi. Art. iv. p.52.
54
- Strabo, Book xvi. art iv. p. 62.
55
- Strabo, Book xvi. art iv. p.3.
56
- Breton, Jean-Francios, Arabia Felix,…, p. 97.
٥٧
- Dall W. H, Alaska and its resources, vol. 2, p. 31. In Brifault Robert,
the mothers, vol.1, p. 824.
٥٨
- A. B. Ellis, the Ewe-Speaking people of the Slave Coast of West
Africa, : their religion, mannere, customs, laws, languages & c., 1770 q.
In Brifault Robert, the Mothers , vol. 1, 428.
59
- Supra, p. 106. In smith Robertson w. "Kinship and Marriage in early
Arabia" p. 143.
60
-Beeston, A. F. L., "Women in Saba", an article in Bidwell and Smith
(1983), Arabian and Islamic Studies, pp. 7-31. In Breton, Jean-Francios,
Arabia Felix, p.100.
61
- Ibid.
62
-Bukhari, vol. 6, p. 127. In smith Robertson, "Kinship and Marriage in
early Arabia" p 110.
63
- Burckhardt, Travels in Arabia, vol. 8, ed. 2, p. 378. In smith
Robertson, "Kinship and Marriage in early Arabia" p. 116.
64
- In smith Robertson, "Kinship and Marriage in early Arabia", p. 117.
65
- Burckhardt, Travels in Arabia, v.8, ed. 2, p.386. In smith Robertson,
"Kinship and Marriage in early Arabia" p. 117.
66
-Fotuh-al-Sham, p. 238 sq. In smith Robertson, "Kinship and
Marriage in early Arabia", p. 117.
67
- Smith Robertson w. "Kinship and Marriage in early Arabia" p.143.
68
- Ibn al Assir, Edit. Bulak, vol. 4, p. 81. Ibid., p.144.
69
-Bokhari, vol. 6, p. 124. In Smith Robertson, p. 67.
70
- Smith Robertson w. "Kinship and Marriage in early Arabia" p. 69.
71
-Brifault Robert, the Mothers, vol. 1, p. 673.
‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢۴ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬-٧٢
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اى‬، ٢۶ ‫ و‬٢۵ ‫ اﻟﻨﺴﺎء ﺁﻳﻪ هﺎى‬-٧٣
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢۴ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬-٧۴
-۵٧٧ ‫ ﺻﻔﺤﺎت‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﮥ دﮐﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎرﯼ‬، ‫ ﻓﺎرﺳﻰ‬، ‫ اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ‬، ‫ اﺑﻦ وراق‬-٧۵
. ۵٧۶
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٣۴ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬- ٧۶
77
- Squet G.H. L'Ethique Sexuelle de L'islam, Paris , 1966, p. 118.
‫‪١٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫________________________________________________‬

‫ﻧﻘﻞ از آﺘﺎب " اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ" ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ "اﺑﻦ َو ّراق" ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻰ ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دآﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد‬
‫اﻧﺼﺎرى‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ‪. ٥٧٢‬‬
‫‪ -٧٨‬ﺑﺮاى اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ آﺘﺎب دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ "زن و ﺳﻜﺲ درﺗﺎرﻳﺦ" ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ‪ ،‬ص‬
‫‪ ١۴٩‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ -٧٩‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٢٤٤‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ -٨٠‬ﺳﻮرﻩ ﻻﻧﺴﺎء ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ، ٣۴‬ﻗﻤﺸﻪ اى ‪.‬‬
‫‪ -٨١‬ﻗﺮان ‪ ،‬ﺳﻮرﻩ اﻟﻨﺴﺎء ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٢١‬ﻗﻤﺸﻪ اى ‪.‬‬
‫‪82‬‬
‫‪- Imam Cazali, "Proof of Islam", pp.95-96.‬‬
‫ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ وراق‪ ،‬اﺳﻼم و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎرﯼ‪ ،‬ص ‪.۵٩٣‬‬
‫‪83‬‬
‫‪- Article 76 of the common law on marage, In Nawal El Saadawi,‬‬
‫‪Hidden face of Eve, Women in the Arab World, p. 51. 1980.‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻬﺎد ﻗﺒﻴﻠﻪ‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻋﺮﺑﻰ ﺧﻮد را از ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ ﻗﺒﻴﻠﻪ آزاد ﻣﻰ ﻛﻨﺪ‬

‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺪرﺳﺎﻻر‬

‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬

‫ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ ﺑ ﺲ ﻃ ﻮﻻﻧﻰ دارد‪ .‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ‬

‫ﻣﺎ دﻻﻳﻞ ﻣﺸﺨﺼﻰ ﻣﺒﻨﻰ ﺑ ﺮ اﻳﻨﻜ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻬ ﺎد ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر دﻗﻴﻘ ﺎ ﭼ ﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﻰ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﻧﺪارﻳﻢ ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬
‫اوﻟﻴﻦ اﻗﻮام آﺸﺎورز در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﻪ هﺰارﻩ ﺳﻮم ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﺎز ﻣﻲ‬
‫ﮔ ﺮدد آ ﻪ در ﺁن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوى در واﺣ ﻪ ه ﺎى ﺳ ﺮ ﺳ ﺒﺰ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ‪ ،‬ﭼ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫آﻤﻚ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺁﺑﻰ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺎراﻧﻬ ﺎى ﻣ ﻨﻈﻢ‪ ،‬و ﺟ ﻪ ﺑ ﺎ آﻨﺘ ﺮل ﺳ ﻴﻞ ه ﺎى‬
‫ﻓﺼﻠﻰ در ﺣﺎﺷﻴﻪ آﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﺷﺘﺮاآﻰ و دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻰ آﺸ ﺖ و آ ﺎر‬
‫ﻣﻴﻜ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﻟ ﺬا ﻣﻴﺘ ﻮان ﺣ ﺪس زد آ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘ ﺪر ﺳ ﺎﻻر ﺑﻌ ﺪا ﻃ ﻰ‬
‫ه ﺰارﻩ دوم ق‪ .‬م‪ .‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻃ ﻰ اﻳ ﻦ‬
 ‫‪١٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫دورﻩ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮرﻳﻜﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺮح دادﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪،‬‬

‫در ﺷﻜﻞ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺁن‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺒﻪ و ﺑﺪون ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻣﺮاﺣ ﻞ ﺑﻴﻨ ﺎﺑﻴﻨﻰ ﺑﻮﺟ ﻮد‬
‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده در دل ﻗﺒﻴﻠﻪ‬

‫رﺷﺪ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ‬

‫دﻳﺪﻳﻢ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬از ﻣﺪﺗﻬﺎى ﻣﺪﻳﺪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﺎ‬

‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ و ﺗﻤﺮآ ﺰ ﺛ ﺮوت در دﺳ ﺖ ﻣ ﺮدان‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ‬
‫ﻣﻬﺮﻳ ﻪ و ﺧﺮﻳ ﺪ زن ﺑ ﺮاى ﺗﺼ ﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧ ﺪان راﻳ ﺞ ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد و ﺟ ﺎى‬
‫ازدواج ﺁزاد در ﺟﻮاﻣ ﻊ اﺷ ﺘﺮاآﻰ و ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر را آ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻋﺸ ﻖ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷﺨﺼﻰ وارادﻩ ﺁزاد دو ﻃﺮف اﻧﺠﺎم ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺗﺼﺎﺣﺐ زﻧﺎن از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﻴﺮ آﺮدن ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺟﻨ ﮓ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫اﺿ ﺎﻓﻪ ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‪ .‬ﺑ ﺪﻧﺒﺎل اﻳ ﻦ روﻧ ﺪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ‪ ،‬زن ﺑ ﻪ ﻣﺎﻳﻤﻠ ﻚ‬
‫ﻣﺮد ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ آﺎرهﺎى ﺧﺎﻧﮕﻰ و ﺗﻮﻟﻴﺪى او را اﻧﺠﺎم دادﻩ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪ ﻟﺬت‬
‫او ﺷﺪﻩ و ﺑﺮاى او ﺑﭽﻪ ﺑﻴﺎورد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اآﻨﻮن آ ﻪ ﻣ ﺮد ﺻ ﺎﺣﺐ وﺳ ﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ )ﻳﻌﻨ ﻰ دام ‪ ،‬زﻣ ﻴﻦ ﻳ ﺎ ه ﺮ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮى آﻪ ﺛﺮوت او را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻩ اﺳ ﺖ( و زن و ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﻰ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺗﺤﺖ آﻨﺘﺮل آﺎﻣﻞ وى ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﺮاى او آ ﺎر ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزى ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺸﺘﺮك ﺑ ﺎ ﺳ ﺎﻳﺮ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧ ﺪارد‪ .‬او ﺗ ﺮﺟﻴﺢ‬
 ‫‪١٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از وﺳ ﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﻧﻴ ﺮوى آ ﺎر راﻳﮕ ﺎﻧﻰ آ ﻪ در‬

‫اﺧﺘﻴ ﺎر دارد‪ ،‬ﺗﻮﺟ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺻ ﺮﻓﺎ ﺑ ﻪ واﺣ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪى ﺟﺪﻳ ﺪى آ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﺷﺨﺼﺎ در راس ﺁن ﻗﺮار دارد ﻣﻌﻄﻮف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻧﻮ و رو ﺑﻪ رﺷﺪ آﻪ هﻤﺎن ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪر ﺳﺎﻻر ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﻳﻚ ﻧﻬﺎد ﻧﻮﻳﻦ و ﻣﺘﻜﻰ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ‪ ،‬در دل ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺷ ﺘﺮاآﻰ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ و در رﻗﺎﺑﺖ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﺑﺎ واﺣﺪ آﻼن ﻳ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﻋﻜ ﺲ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻣﺘﻜﻰ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺟﻤﻌﻰ و اﺷﺘﺮاآﻰ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺷﺪ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ازاﻳﻦ ﭘﺲ اﻳﻦ ﻧﻬﺎد ﺟﺪﻳﺪ آﻪ ﭘﺎﻳﻪ اى ﺗﺮﻳﻦ واﺣﺪاﻗﺘﺼ ﺎدى ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻩ‪ ،‬وﻟﻰ هﻨ ﻮز در دل ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﺗﺤ ﺖ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﺁن ﻗ ﺮار‬
‫دارد‪ ،‬در هﺮ ﻗﺪم از رﺷﺪش ﺑﺎ ﻣﻘ ﺮرات ﺳ ﻨﺘﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و آ ﻼن در ﺗﻀ ﺎد‬
‫ﻣﻴﺎﻓﺘﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬در ﺗﻼش ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ آﺮدن ﻣﻘﺮرات و ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﺠﺎى ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺳﻨﻦ زﻧﺪﮔﻰ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در اﻳ ﻦ ﻓﺼ ﻞ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻀ ﺎد ﻳﻌﻨ ﻰ ﺗﻀ ﺎد ﻣﻴ ﺎن ﻧﻬ ﺎد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ‬
‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ از ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎر و اﺷ ﺘﺮاآﻰ اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪،‬‬
‫ﻧﻬ ﺎد ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ ﻧ ﻮﻳﻦ‪ ،‬ﻣ ﻰ ﭘ ﺮدازﻳﻢ و ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴ ﺪهﻴﻢ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫اﺳﻼم ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ را ﮐﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮑﯽ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ هﻨ ﻮز از‬
‫ﻗﻴﻮد ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﻄﻮر آﺎﻣﻞ رهﺎ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬از ﺁن ﺁزاد ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در ﺑﺨﺶ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺎ هﻤﻴﻦ ﺗﻀ ﺎد را از ﺟﻨﺒ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺁن ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ از‬
‫ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻀﺎد ﻣﻴﺎن راﺑﻄﻪ ﺁزاد و ﻣﺒﺘﻨ ﻰ ﺑ ﺮ ﻋﺸ ﻖ در زﻧ ﺪﮔﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى و‬
 ‫‪٢٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫راﺑﻄﻪ ﻓﺤﺸﺎﮔﻮﻧﻪ و ﺑﺮدﻩ وار در ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬و ﻧﻘ ﺶ اﺳ ﻼم در‬

‫ﺣﻞ ﻧﻬﺎﺋﻰ اﻳﻦ ﺗﻀﺎد ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻰ ﻗﺮار دادﻳﻢ‪.‬‬
‫درزﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻪ ﻗﺪر آﺎﻓﻰ رﺷﺪ آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻏﺎﻟ ﺐ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬آﺸ ﻤﻜﺶ ﺁن ﺑ ﺎ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺧﻮد را ﻃﻰ ﻣﻰ آﺮد‪ .‬وﻟﻰ از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ هﻨ ﻮز ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﺒﻜﻪ رواﺑﻂ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى و ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﺁن ﻧﻴ ﺎز داﺷ ﺖ‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ ﺗﻀ ﺎد ﺑ ﺎ ﺁن‪،‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺁن واﺑﺴﺘﻪ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا آﻪ اﺻﻮﻻ در ﺷ ﺮاﻳﻂ ﺳ ﺨﺖ‬
‫ﺻﺤﺮا و ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺮ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻧﺎﺷﻰ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ‪ ،‬ﺑﻘﺎء ﻳ ﻚ ﻓ ﺮد‬
‫ﻳ ﺎ ﮔ ﺮوﻩ آ ﻮﭼﻜﻰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﺑ ﺪون ﺣﻤﺎﻳ ﺖ و هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﺎﻧﻮارهﺎى دﻳﮕﺮ آﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﺳ ﺎزﻣﺎن هﻤﺒﺴ ﺘﻪ ﺣ ﻰ و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ را ﻣ ﻰ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ دوﻟﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟ ﺰء ﺿ ﺮورى و ﻧﻬ ﺎﺋﻰ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺁﺗﻰ‪ -‬آﻪ ﺿﺎﻣﻦ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﻢ و اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻧﻬﺎدهﺎى ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻧﻬ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻰ اداﻣﻪ ﻣﻴﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫از هﻤﻴﻦ روﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﺒﻴﻨﻴﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﻼم‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در هﻤﻪ‬
‫ﺟﺎ از ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر در ﺑﺮاﺑ ﺮ رﺳ ﻮم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و آ ﻼن ﺣﻤﺎﻳ ﺖ‬
‫ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ارﮔﺎن دوﻟﺖ اﺳﺖ آﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ و ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ را ﺑﻄﻮر ﻧﻬﺎﺋﻰ از ﺑﻨﺪ ﻧﺎف واﺑﺴﺘﮕﻰ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ رهﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ و روﻧﺪ ﺗﻮﻟﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ و ﭘﺪرﺳﺎﻻر در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ را از‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﻰ ﻳﺎ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ‬

‫ﻳﻜﻰ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ آﻬﻦ ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اى آ ﻪ هﻤ ﻪ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬

‫را در ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ ﻗ ﺎﻧﻮن اﻧﺘﻘ ﺎم ﺧ ﻮﻧﻰ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن در اروﭘ ﺎى‬
‫ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻪ "ورﮔ ﻞ" و در ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ آﻬ ﻦ روﺳ ﻰ‪" ،‬روﺳ ﻜﺎﻳﺎ ﭘ ﺮاودا"‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫‪i‬‬
‫"وﻳﺮا" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺑ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ در ﻧﻈ ﺮ اﻧﺴ ﺎن اﻣ ﺮوزى ﻳ ﻚ ﻋﻤ ﻞ وﺣﺸ ﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﺤﺴ ﺎب ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﻧﻨﺘﻴﺠ ﻪ ﺗﻼﺷ ﻬﺎى ﺻ ﻠﺢ ﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎى اوﻟﻴﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ اﺷﺘﺮاآﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺮاى ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى‬
‫از آﺸﺖ و آﺸﺘﺎرهﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ اى در اﺧﺘﻼﻓﺎت ﮔﻬﮕﺎهﻰ ﻣﻴﺎن ﺧﻮد وﺿﻊ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ آﺸ ﺘﺎر ﺟﻤﻌ ﻰ در اﻳ ﻦ ﺟﻨﮕﻬ ﺎ را ﮐ ﻪ ﮔ ﺎهﻰ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺑﺮاى اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﺋﻰ از ﻗﺘﻞ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎم از ﻓﻘﻂ ﻳ ﻚ‬
‫ﻓﺮد )ﺷﺨﺺ ﻗﺎﺗﻞ ﻳﺎ هﺮ ﻓﺮدﯼ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺎﺗﻞ( آﺎهﺶ ﻣﻴﺪاد‪ ،‬آﻪ ﺁﻧﻬ ﻢ در‬
‫اآﺜﺮ ﻣﻮارد از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ﭘﺮداﺧ ﺖ دﻳ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﺎل ﻳ ﺎ ﭘ ﻮل‪ ،‬ﺣ ﻞ و‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻤﻼ از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮن رﻳﺰى ﺟﻠﻮﮔﻴﺮى ﺑﻌﻤﻞ ﻣﯽ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﯽ و ﺑﺨﺼﻮص ﺧﻮن ﺑﻬﺎ اﮔﺮ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻴﺎن ﮔﺮاﻳﺶ‬
‫ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اﻧﺴﺎن هﺎى اوﻟﻴﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺟﻬﺖ دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺻ ﻞ هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ و‬
 ‫‪٢٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺣﺴﺎس ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ اﺷ ﺘﺮآﻰ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ در ﻗﺒ ﺎل ﻣﺴ ﺎﺋﻞ و ﻣﺸ ﻜﻼت‬

‫ﻓ ﺮدى را ﺑﻴ ﺎن ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ اﮔ ﺮ آﺴ ﻰ از اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺟﻨﺎﻳﺖ و ﺗﺨﻠﻔﻰ در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﻗﺘ ﻞ ﻳ ﺎ اﺧ ﺮاج وﯼ‪ ،‬ﻣﺘﺤ ﺪا او را ﻣﺠ ﺎزات ﻣ ﻰ آ ﺮد و ه ﻴﭻ آ ﺲ در‬
‫درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﺣﺘ ﻰ اﻋﻀ ﺎى ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ او‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﺑ ﺮادران‪ ،‬ﺧ ﻮاهﺮان و‬
‫واﻟﺪﻳﻦ وى ﻧﻴﺰ ﺣﻖ ﻃﺮﻓﺪارى از او را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ آﺴﺎﻧﻰ آﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻃﺮد ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ "ﺧﻠﻰ" ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫ﻣﺘﻤﺮد و ﻳﺎﻏﻰ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ اﮔ ﺮ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﻧﻤ ﻰ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﻰ زﻧﺪﮔﻰ ﺳﺨﺘﻰ را ﻣﻰ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اﻳ ﻦ‬
‫دﺳﺘﻪ "ﺻﻌﺎﻟﻴﻚ" ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻰ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﭘﺴ ﺖ و ﻓﺮوﻣﺎﻳ ﻪ و ﺑﻌﻀ ﻰ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺁزادﻩ و ﺳﻠﺤﺸﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻋ ﺮوَة ﺑ ﻦ َورْد اﻟ َﻌﺒْﺴ ﻰ" آ ﻪ ﺧ ﻮد از ﺷﺨﺼ ﻴﺘﻬﺎى ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ‬
‫"ُ‬
‫ﺻﻌﺎﻟﻴﻚ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد آﻪ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب زﺑﺎﻧﺰد‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﺻﻌﺎﻟﻴﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮى را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫ك در ﻣﺎﻧﺪﻩ اى‪،‬‬
‫"ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺁن ﺻﻌﻠﻮ ِ‬
‫آﻪ در زﻳﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﺷﺐ دزداﻧﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮى اﺳ ﺘﺨﻮان ﭘ ﺎرﻩ ه ﺎ‪ ،‬آﺸ ﺘﺎرﮔﺎﻩ‬
‫هﺎ را ﻣﻰ آﺎود‪،‬‬
‫و در ﺷﺎﻣﮕﺎﻩ‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﺎﻧﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺳﺮ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻰ ﮔﺬارد‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﺻﺒﺤﮕﺎﻩ دﻳﮕﺮ هﻤﭽﻨﺎن ﺧﺴﺘﻪ از ﺧﻮاب ﺑﺮﺧﻴﺰد‪،‬‬
 ‫‪٢٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫و ﺧﻮاب ﺁﻟﻮد ﺷﻦ و ﺧﺎك را از ﺗﻦ ﮔﺮد ﺁﻟﻮد ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﻔﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺻﻌﻠﻮك واﻗﻌﻰ ﺁن آﺲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫آﻪ ﻓﺮاﺧﺎى ﺻﻮرﺗﺶ‪،‬‬
‫هﻤﭽﻮن روﺷﻨﻰ ﺷﻬﺎب ﺛﺎﻗﺐ در ﺗﺎرﻳﻜﻰ ﻣﻰ درﺧﺸﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﺶ را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ دارد‪،‬‬
‫و هﺮاس در دل دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﻣﻰ اﻓﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻪ او را در ﻣﻴﺎن ﺧﻴﻤﻪ هﺎى ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎزﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﺑﺮ ﺑﺨﺖ ﺑﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﻟﻌﻦ و ﻧﺎﺳﺰا ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﻰ هﻨﮕﺎﻣﻰ آﻪ از ﺟﻮﻻن ﮔﺎﻩ او ﺑﻪ دور ﻣﻰ زﻳﻨﺪ‪،‬‬
‫هﺮﮔﺰ از ﺑﻴﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺶ از ﭘﺎﺳﺪارى ﻓﺮو ﻧﻤﻰ اﺳﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫و هﻤﭽﻮن ﺧﺎﻧﻮادﻩ اى آﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راﻩ دﻳ ﺪن ﻋﺰﻳ ﺰى دوﺧﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧﻈ ﺎرﻩ‬
‫‪ii‬‬
‫ﮔﺮ ﺁﻣﺪن او هﺴﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫هﻤﻴﻦ ﻃﻮر‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻴﺎن دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﺘﻞ ﻳﻜﻰ از اﻋﻀ ﺎ ﺟﻨ ﮓ‬

‫در ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ ‪ ،‬ﺷﺮآﺖ در اﻳﻦ ﺟﻨﮓ و اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﻰ ﻋﻀ ِﻮ آﺸﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ آﻪ ﺑﺮاى ﺑﺮادر ﻣﻘﺘﻮل ﺟﺪى و اﺟﺘﻨﺎب ﻧ ﺎ ﭘ ﺬﻳﺮ ﺑ ﻮد ﺑ ﺮاى‬
‫دورﺗ ﺮﻳﻦ ﻓﺎﻣﻴ ﻞ و ﻋﻀ ﻮ ﺧ ﻮﻧﻰ وى ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﺑ ﺮاى هﻤ ﻪ اﻋﻀ ﺎى‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺪون هﻴﭻ ﺗﻤﺎﻳﺰى‪ ،‬ﻳﻚ وﻇﻴﻔﻪ و ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺑﺸﻤﺎرﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪،‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﺧﻮن ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬آﺴﻰ ﻧﻤﻰ ﮔﻔﺖ آﻪ ﺧﻮن ﺣﺴ ﻦ ﻳ ﺎ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻠﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ آﻪ ﺧﻮن "ﻣﺎ" رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺣﻰ در ‪ ٣‬ﭼﻴ ﺰ ﺷ ﺮﻳﻚ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ :‬ﺣﻘ ﻮق و‬
‫وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ارﺛﻴﻪ‪ ،‬و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻰ‪.‬‬
 ‫‪٢٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑ ﻪ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﻲ‬

‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁن از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪ -١‬اﮔﺮ ﻓﺮدى از اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻋﻀﻮ دﻳﮕﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻳﺎ ﻋﻀ ﻮى‬
‫از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ را ﻣﻰ آﺸﺖ‪ ،‬هﻤﻪ اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑ ﻪ ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﻰ ﺑ ﺮ ﻣ ﻲ‬
‫ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﻰ اﺑﺘ ﺪا از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻣ ﺬاآﺮﻩ ﺗﻮﺳ ﻂ رﺋ ﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺑﺮاى ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮن ﺑﻬ ﺎ و ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺁن ﻣ ﻮرد ﻋﻤ ﻞ ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﻰ آﻪ ﻗﺎﺗﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧ ﻮدى را آﺸ ﺘﻪ ﺑ ﻮد از ﻃﺮﻳ ﻖ اﺧ ﺮاج‬
‫از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﺑﻬﺮ ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮى ﻣﺠﺎزات ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬و در ﺻﻮرﺗﻰ آﻪ ﻓﺮدى‬
‫از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ را آﺸ ﺘﻪ ﺑ ﻮد ﻣﺒﻠ ﻎ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺷ ﺪﻩ ﻳ ﺎ دﻳ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن دو‬
‫ﻚ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻗﺎﺗ ﻞ ﺳﺮﺷ ﻜﻦ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻓ ﺮد‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬روى ﺗ ﻚ ﺗ ِ‬
‫ﻣﻘﺘﻮل ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻮرﺗﻰ ﻧﻴﺰ آﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺎﺗﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻧﺒ ﻮد‬
‫و ﻳ ﺎ در ﻣ ﻮرد ﻣﺒﻠ ﻎ ﺁن ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺣﺎﺻ ﻞ ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻘﺘ ﻮل‬
‫ﺷﺨﺼﺎ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻗﺎﺗﻞ اﻧﺘﻘﺎم ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻣﻘﺘﻮل وﻇﻴﻔﻪ ﺧﻮد ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ آﻪ ﭼﻪ ﺟﻤﻌﻰ و ﭼﻪ ﻓﺮدى ﻗﺎﺗ ﻞ و ﻳ ﺎ ﻳﻜ ﻰ‬
‫از اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻘﺘﻮل را ﺑﺮاى ﺟﺒﺮان ﻗﺘﻠﻰ آﻪ واﻗﻊ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎهﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -٢‬هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬اﮔﺮ آﺴ ﻰ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮدى ﺑﺪﺳ ﺖ ﻓ ﺮدى از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫دﻳﮕﺮ آﺸﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬اﺑﺘ ﺪا ﺳ ﻌﻰ ﻣﻴﺸ ﺪ ﺗ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻣ ﺬاآﺮﻩ ﻣﺒﻠ ﻎ ﺧ ﻮن‬
 ‫‪٢٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻬﺎ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ و از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻗﺎﺗ ﻞ درﻳﺎﻓ ﺖ ﮔ ﺮدد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ ﻣﺒﻠ ﻎ درﻳﺎﻓ ﺖ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوى ﻣﻴﺎن هﻤﻪ اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻘﺘﻮل ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻧﺎﺷﻰ از ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺷﺘﺮاآﻰ در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑ ﻮد‬
‫آ ﻪ ﺑ ﻪ اﻧﺘﻘ ﺎم ﺧ ﻮﻧﻰ ‪ ،‬ﭼ ﻪ ﺑﺼ ﻮرت ﺟ ﺎﻧﻰ و ﭼ ﻪ ﺑﺼ ﻮرت ﻣ ﺎﻟﻰ )در‬
‫ﻣﻮرد ﭘﺮداﺧﺖ و درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ هﺮ دو(‪ ،‬ﺧﺼﻠﺘﻰ اﺷﺘﺮاآﻰ ﻣﻰ داد‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاآﻰ از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ و ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁن ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ‪ ،‬ﺑﺮﺧ ﻮرد ﺟﻤﻌ ﯽ و‬
‫اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ‪ ،‬ﺑﺼ ﻮرت ﺑﻘﺎﻳ ﺎى ﻧﻈ ﺎم اﺷ ﺘﺮاك اوﻟﻴ ﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺁﻣﻴﺰى هﻤﭽﻨﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺑﻌﺪا ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از وﻇ ﺎﻳﻒ اﺳ ﻼم ﺣ ﻞ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻮع ﻧﺘﺎﻗﻀﺎت و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﻦ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ از دوران اﺷ ﺘﺮاآﻰ‬
‫ﺑﻨﻔﻊ ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﻩ و ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -٣‬در هﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻻ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻰ آﻪ دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻣﺒﻠ ﻎ‬
‫ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﻧﻤﻴﺮﺳ ﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﻰ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺟﻨ ﮓ ﻣﻴ ﺎن دو‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﭼﻪ در اﻣ ﺮ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ و ﭼ ﻪ در اﻣ ﺮ‬
‫ﺧﻮﻧﺨﻮاهﻰ‪ ،‬هﻤﻪ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﺸ ﺘﺮآﺎ ﻣﺴ ﺌﻮل ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ‬
‫در ﻳﻚ ﻗﺒﻴﻠﻪ آﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﺧﺎﻧﻮارهﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻳ ﻚ ﻋﻀ ﻮ ﺧ ﺎﻧﻮار‬
‫ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻄﺎى ﻋﻀﻮى از ﺧﺎﻧﻮار دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮد آﻪ‬
‫در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧﻄ ﺎى ﺑ ﺮادر و ﺧ ﻮاهﺮ ﺧ ﻮد از ﺧ ﺎﻧﻮار ﺧ ﻮﻳﺶ‪ .‬در اﻳﻨﺠ ﺎ‬
 ‫‪٢٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى و ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ ﻓ ﺮد در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬

‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد و ﻧﻪ هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ از ﻟﺤ ﺎظ اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻳ ﻚ واﺣ ﺪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮد وﻟﻰ در ﻣﻮرد ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﻰ ﻋﻤ ﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣ ﺎ ﺑﻌ ﺪا ﻣ ﻰ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ از‬
‫ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪهﺎى واﺑﺴﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺧﻼص ﺷﺪﻩ و ﺑﻌﻨﻮان واﺣ ﺪ اﻗﺘﺼ ﺎدى‬
‫ﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮض اﻧﺪام ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﺣ ﺲ ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ و‬
‫ى و ﻣﺴﺘﻘ ِ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ا ِ‬
‫وﻇﻴﻔﻪ اى آﻪ اﻋﻀﺎى ﻳﻚ ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﺑﻬ ﻢ ﻣ ﻰ ﭘﻴﻮﺳ ﺖ و ﺁﻧﻬ ﺎ را از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﻰ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬اآﻨﻮن در ﺷﮑﻠﯽ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬هﻤﺒﺴ ﺘﮕﯽ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ و‬
‫ﺧ ﻂ ﻓﺎﺻ ﻞ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎى ﻣﺨﺘﻠ ﻒ را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬در ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ آﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﺑﺠﺎى آﻼن ﻣ ﻰ ﻧﺸ ﻴﻨﺪ‪ ،‬اﻓ ﺮاد ﻓﻘ ﻂ ﻧﺴ ﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻋﻀﺎى ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺧﻮد و ﻧﻪ دﻳﮕﺮان ﻣﺴﺌﻮل و وﻇﻴﻔﻪ ﻣﻨﺪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ در اﻳﻨﺠ ﺎ‪ ،‬در زﻣ ﺎﻧﻰ آ ﻪ اﺳ ﻼم ﻋ ﺮوج ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﺑﺠ ﺎى ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﻧﺸﺴ ﺘﻪ و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘ ﺪر‬
‫ﺳﺎﻻر ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ و در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻟ ﻴﻜﻦ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺟﻨﻴﻦ ﻧﻪ ﻣﺎهﻪ اى آﻪ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻗﺪم ﺗﺎ ﺗﻮﻟﺪ ﺧﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧ ﺪارد‪ ،‬هﻨ ﻮز‬
‫ﭘﺮدﻩ ﻧﺎزآﻰ آﻪ او را از ورود ﺑﻪ دﻧﻴﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎز داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧﺪرﻳ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺮدﻩ ﻧﺎزك هﻤﺎن واﺑﺴﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺴﺖ آﻪ ازﺟﺎﻣﻌﻪ اﺷﺘﺮاآﻰ‬
‫هﻨﻮز ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ؛ از او ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻰ آﻨﺪ؛ و در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل او را در‬
‫ﺑﺮاﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮان ‪ ،‬ﺑﺎﻧ ﺪازﻩ ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﺌﻮل ﻣﻴﺪاﻧ ﺪ؛ ﺧ ﻮد را ﺷ ﺮﻳﻚ ﺧﻄ ﺎ و‬
 ‫‪٢٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺟﺮم او ﻣﻴﻜﻨﺪ و ﺑﺮاى ﺟﺒﺮان ﻗﺘﻠﻰ آﻪ آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻘﺘ ﻮل ﺧ ﻮن‬
‫ﺑﻬﺎ ﻣﻲ ﭘﺮدازد؛ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل از او ﻣﻰ ﺧﻮاهﺪ آﻪ او ﻧﻴ ﺰ در ﺟﺒ ﺮان‬
‫ﺧﻄﺎى دﻳﮕﺮان ﺷﺮﻳﻚ ﺷﺪﻩ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را ﺑﭙﺮدازد ‪ .‬ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ او را ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ هﻮﻳ ﺖ ﻣﻴﺪه ﺪ ﺗ ﺎ ﻋﻀ ﻮ ﺧ ﺎﻧﻮار‬
‫ﺧﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل اﻳﻦ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻣﺴ ﺌﻠﻪ و ﺣﺘ ﻰ اﺻ ﻞ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ﻞ ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﻚ هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ‬
‫اﺻﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى دراﺻ ِ‬
‫دﻣﻜﺮاﺗﻴ ﻚ اﺳ ﺖ ‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﻰ آ ﻪ هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ ﻳ ﻚ هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ‬
‫هﻴﺮارﺷﻴﻚ‪.‬‬
‫در ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﺷﻜﻞ اﺻ ﻴﻞ و ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ ﺁن ‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﻚ ﻧﻬ ﺎد‬
‫ﻰ ﻗﺪرت وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬هﻤﻪ اﻓﺮاد ﺑﺮاﺑﺮ و ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺎم اﺷﺘﺮاآﻰ ‪ ،‬هﻴﺮارﺷ ِ‬
‫ﻳﻚ اﻧﺪازﻩ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺟﻤﻌ ﻰ ﻳﻌﻨ ﻰ اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ‬
‫دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ در ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت در دﺳﺖ ﭘﺪر‬
‫آﻪ ﺻﺎﺣﺐ وﺳﺎﺋﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻮد ﻗﺮارداﺷﺖ‪ ،‬و اﻋﻀﺎى ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‬
‫از هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻖ وﺣﻘﻮﻗﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬اﺻﻞ‪ ،‬اﺣﺘﺮام‬
‫ﺑﻪ ﻗ ﺪرت ﺟﻤ ﻊ ﺑ ﻮد ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬اﻓ ﺮاد هﻤﮕ ﻰ واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻞ ﻣﻘ ﺪس‪ ،‬اﺣﺘ ﺮام ﺑ ﻪ ﭘ ﺪر‬
‫ﻗﺪرت ﭘﺪر ﻳﻌﻨﻰ رﺋﻴﺲ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﺻ ِ‬
‫و ﻧ ﻪ آ ﻞ ﮔ ﺮوﻩ ﺑ ﻮد ‪ .‬در ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ اﻓ ﺮاد ﻧ ﻮﻋﻰ‬
‫هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﺑﺮدﻩ واراﻧﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﺪر ﺑ ﻮد و ﻣﺎهﻴﺘ ﺎ ﺑ ﺎ هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ در‬
‫ﺁن هﻤﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدﻩ و از ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺘﻔﺎوت‬
 ‫‪٢٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻮد‪ .‬دﻓﺎع اﻓﺮاد ازﺧﺎﻧﻮادﻩ دﻓﺎع ازﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ هﻴﺮارﺷ ﻴﻚ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬

‫دﻓﺎع از ﺑﻰ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺧﻮد و ﻗﺪر ﻗﺪرﺗﻰ ﭘﺪر ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ دﻓ ﺎع اﻓ ﺮاد‬
‫از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻓﺎع از ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﻳﻒ هﻤﺴﺎن هﻤﻪ اﻋﻀﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ آﻪ ﻣ ﻰ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ اﻓﺘﺨ ﺎر‪ ،‬از‬
‫ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳﺎﻻر و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁن در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﻬ ﺎد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺰﻋﻢ وﯼ‬
‫ﻧﻬﺎدﯼ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوران ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺑﻮد دﻓﺎع ﻣﻰ آﺮد‪ ،‬در واﻗﻊ ﺳ ﻌﯽ در‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﯽ ﻳﻚ ﻧﻬﺎد ﻏﻴﺮ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ‪ ،‬ﺟﺒﺎراﻧﻪ و ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﯼ ﻳ ﻚ‬
‫ﻧﻬﺎد دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ و اﻧﺴﺎﻧﻰ را داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮن ﺑﻬﺎ در اﺳﻼم‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده‬

‫در اﺳﻼم اوﻻ ﻗﺼﺎص ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺸ ﻮﻳﻖ‬
‫ﻣﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ آ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺠ ﺎى اﻧﺘﻘ ﺎم ﺧ ﻮﻧﻰ از ﺻ ﺪﻗﻪ و دﻳ ﻪ‬
‫ﻳﻌﻨﻰ ﺟﺒﺮان ﻣﺎﻟﻰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﺮدﻩ ﻳﺎ از ﺁن ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻂ ﺑﺮ ﻗﺎﺗ ﻞ‬ ‫"و آﺴﻰ آﻪ ﺧﻮن ﻣﻈﻠﻮﻣﻰ را ﺑﻨﺎﺣﻖ ﺑﺮﻳﺰد ﻣﺎ ﺑﺮ وﻟ ِ‬

‫ﻰ او ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﺗﺴﻠ ِ‬
‫دارﻳﻢ‪ .‬ﭘﺲ در ﻣﻘﺎ ِم اﻧﺘﻘﺎم‪ ،‬ﺁن وﻟﻰ‪ ،‬در ﻗﺘﻞ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰى اﺳﺮاف ﻧﻜﻨﺪ آ ﻪ از ﺟﺎﻧ ﺐ‬
‫‪iii‬‬
‫ﻣﺎ ﻣﺆﻳﺪ و ﻣﻨﺼﻮر ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫"‪ ...‬ﻣ ﺮد ﺁزاد را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣ ﺮد ﺁزاد و ﺑﻨ ﺪﻩ را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑﻨ ﺪﻩ و زن را ﺑﺠ ﺎى زن‬
‫ﻗﺼﺎص ﺗﻮاﻧﻴﺪ آﺮد و ﭼﻮن ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮن از ﻗﺎﺗ ﻞ آ ﻪ ﺑ ﺮادر دﻳﻨ ﻰ اوﺳ ﺖ ﺑﺨﻮاه ﺪ‬
‫‪iv‬‬
‫در ﮔﺬرد ﺑﺪون دﻳﻪ ﻳﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻳﻪ آﺎرى اﺳﺖ ﺑﺲ ﻧﻴﻜﻮ‪".‬‬
 ‫‪٢٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﻣﻴﺎن ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"در ﺗﻮرات ﺑﺮ ﺑﻨﻰ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺣﻜﻢ آﺮدﻳﻢ آﻪ ﻧﻔﺲ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻔ ﺲ ﻗﺼ ﺎص آﻨﻨ ﺪ و‬

‫ﭼﺸﻤﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ و ﺑﻴﻨﻰ را ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻰ و ﮔﻮش را ﺑﻪ ﮔﻮش و دﻧﺪان را ﺑﻪ دﻧﺪان‬
‫و هﺮ زﺧﻤﻰ را ﻗﺼﺎص ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﭘﺲ هﺮ ﮔﺎﻩ آﺴﻰ ﺑﺠ ﺎى ﻗﺼ ﺎص ﺑ ﻪ ﺻ ﺪﻗﻪ و‬
‫دﻳﻪ راﺿﻰ ﺷﻮد ﻧﻴﻜﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ و آﻔﺎرﻩ ﮔﻨﺎﻩ او ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و هﺮ آ ﺲ ﺑ ﺮ ﺧ ﻼف‬
‫ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺣﻜﻢ آﻨ ﺪ از ﻗﺼ ﺎص و دﻳ ﻪ ﺗﻌ ﺪى آﻨ ﺪ ﭼﻨ ﻴﻦ آ ﺲ از ﺳ ﺘﻤﻜﺎران‬
‫‪v‬‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد"‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗ ﺎ اﻳﻨﺠ ﺎى ﻣﺴ ﺌﻠﻪ‪ ،‬اﺳ ﻼم آﻤ ﺎﺑﻴﺶ ﺑ ﺮ هﻤ ﺎن ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬

‫ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﻰ آ ﻪ ﺧ ﻮد ﻧ ﺎم ﺁﻧ ﺮا ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﻣ ﻰ ﮔ ﺬارد‬
‫∗‬
‫ﺻﺤﻪ ﻣﻰ ﮔﺬارد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺁﻧﭽﻪ آﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼم را در اﻣﺮ ﻗﺼﺎص از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‬
‫ﮐﻪ در ﺁن ﮐﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﻗﺼﺎص و ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻰ ﻓ ﺮ ِد ﻣﻘﺘ ﻮل‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺁﻳﻪ ﺑﺎﻻ دﻳ ﺪﻳﻢ‪ ،‬اﻳ ﻦ وﻟ ِّ‬
‫ﭘﺪر‪ ،‬ﺑﺮادر و در ﻳﻚ آﻼم ﺧﺎﻧﻮادﻩ او اﺳﺖ آﻪ ﺣﺎآﻢ و ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻗﺎﺗﻞ و‬
‫ﺟﺎن او ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣ ﻰ‬

‫∗‪ -‬در ﻣﺬهﺐ ﻳﻬﻮد اﺻﻞ "ﭼﺸ ﻢ در ازاى ﭼﺸ ﻢ و دﻧ ﺪان در ازاى دﻧ ﺪان " دﺳ ﺘﻮر دادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫)در ﺳﻔﺮ ﺧﺮوج ‪ ٢۴ ، ٢١‬و ﻻوﻳﺎن ‪ ٢٠‬و ﺳﻔﺮ ﺗﻨﺒﻴﻪ ‪ ( ٢١ ، ١٩‬ﺑﺪون ﺁﻧﻜﻪ ﺗﺸﻮﻳﻘﻰ ﺑﺮاﯼ ﮔﺬﺷﺖ‬
‫از ﺁن ﺑﻌﻤﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﻜﻰ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان ‪ ،‬ص ‪.١٧٧‬‬
‫در اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﻰ و ﻗﺼﺎص ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ وﻟ ﻰ ﺑ ﻪ ﮔﺬﺷ ﺖ از ﺁن‪ ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫در ﻣﻮرد ﺑﺮادران دﻳﻨﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻰ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺿﺮﺑﮥ ﺑﺰرگ و ﺧﺮد ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﯼ ﺑ ﻪ هﻤﺒﺴ ﺘﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﭘﺎﻳﻪ هﺎﻳﺶ ﻗﺼﺎص و ﺧﻮن ﺑﻬﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺑﻮد وارد ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ اﺳﻼم ﺗﻨﻬﺎ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻراﻧﮥ راﻳ ﺞ‬
‫درﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﭘﻴ ﺮوﯼ ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬و ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺗ ﺎرﻩ اﯼ ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﺁورد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم‪ ،‬ﻧﻬ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ در‬
‫دل ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ و هﻤﺒﺴ ﺘﮕﯽ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﻌﻨ ﻮان ﭘﺪﻳ ﺪﻩ اﯼ ﺗ ﺎزﻩ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ هﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻗ ﺪ ﻋﻠ ﻢ ﮐ ﺮدﻩ و ﺑﻤ ﻮازات ﺧ ﻮ ِد ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﭘ ﺪر‬
‫ﺳﺎﻻردر ﺣﺎل رﺷﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﻤﻴﺖ ﻧﻴﺰاﻇﻬﺎر ﻣﻴ ﺪارد‬
‫آﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﻧﺰدﻳﻜ ﻰ و دورى ﻣ ﺮدﻩ ﻗﺒ ﻞ از‬
‫اﺳﻼم ﻧﻴ ﺰ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ vi.‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ در زﻣ ﺎن اﺳ ﻼم‬
‫ﻗﺒﻼ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ و در ﺣﺎل رﺷﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻤ ﮥ ﻣ ﻮارد دﻳﮕ ﺮ‬
‫اﺳﻼم ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧ ﺮا ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﭘﺮداﺧ ﺖ و درﻳﺎﻓ ﺖ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ هﻤﭽﻨ ﺎن‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻮارد ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ ﻧﻴ ﺰ اﻳ ﻦ اﻗ ﻮام ﻧﺰدﻳ ﮏ‬
‫ﻣﻘﺘﻮل ﻳﻌﻨﯽ اﻋﻀﺎﯼ ﺧﺎﻧﻮادﻩ اوﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﺧﻮن ﺑﻬﺎﯼ ِ ﻣﻘﺘﻮل‬
‫ﺧﻮد ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﮑ ﯽ از ﺁﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ﻗ ﺮان ﻣﺤﻤ ﺪ اﻳﻨﻄ ﻮر ﺑ ﺮ ﺷ ﮑﻞ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ‬
‫ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺻﺤﻪ ﻣﻴﮕﺬارد‪:‬‬

‫"هﻴﭻ ﻣﻮﻣﻨﻰ را ﻧﺮﺳﺪ آﻪ ﻣﻮﻣﻨﻰ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ ﻣﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﺧﻄ ﺎ ﻣﺮﺗﻜ ﺐ ﺁن ﺷ ﻮد‪.‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ هﻢ ﻣﻮﻣﻨﻰ را آﺸﺖ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ آﻔ ﺎرۀ اﻳ ﻦ ﺧﻄ ﺎ ﺑﻨ ﺪﻩ ﻣ ﻮﻣﻨﻰ را‬
 ‫‪٢١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺁزاد آﻨﺪ و ﺧﻮن ﺑﻬ ﺎى ﻣﻘﺘ ﻮل ﺑ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺧ ﻮن ﺑﭙ ﺮدازد‪ .‬ﻣﮕ ﺮ ﺁﻧﻜ ﻪ ورﺛ ﻪ دﻳ ﻪ را‬
‫ﺑﺒﺨﺸ ﺪ و اﻳ ﻦ ﻣﻘﺘ ﻮل اﮔ ﺮ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻣ ﻮﻣﻦ اﺳ ﺖ از ﻗ ﻮﻣﻰ ﺑﺎﺷ ﺪآﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﻤﺎ دﺷ ﻤﻦ و‬
‫ﻣﺤﺎرﺑﻨﺪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻗﺎﺗﻞ دﻳﻪ ﻧﺪهﺪ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﺮ اوﺳﺖ آﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﻣﻮﻣﻨﻰ را ﺁزاد آﻨ ﺪ‬
‫و اﮔﺮ ﻣﻘﺘﻮل از ﻗﻮﻣﻰ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ و ﺁن ﻗﻮم ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺑ ﻮدﻩ ﭘ ﺲ‬
‫ﺧﻮﻧﺒﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮن ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻨﺪﻩ ﻣﻮﻣﻨﻰ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آﻔﺎرﻩ ﺁزاد آﻨﺪ و اﮔ ﺮ‬
‫ﺑﻨﺪﻩ اى ﻧﻴﺎﺑﺪ ﺑﺎﻳﺴ ﺘﻰ دو ﻣ ﺎﻩ ﻣﺘ ﻮاﻟﻰ روزﻩ ﺑ ﺪارد اﻳ ﻦ ﺗﻮﺑ ﻪ از ﻃ ﺮف ﺧ ﺪا ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫‪vii‬‬
‫اﺳﺖ ‪"...‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ اوﻻ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺷ ﺨﺺ ﻗﺎﺗ ﻞ و ﻧ ﻪ‬

‫ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ اﮔﺮ ﻓﺮد ﮐﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﺤ ﺎرب ﺑﺎﺷ ﺪ‬
‫ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺛﺎﻟﺜ ﺎ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺒﻬ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻣ ﺮدﻩ دادﻩ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺮدﻩ آﻴﺴﺖ ؟ ﻣﻔﺴﺮ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ورﺛﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺧﺎﻧﻮادﻩ او‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬در ﻗﺮار داد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺻ ﺮﻳﺤﺎ از اﻳ ﻦ ﺻ ﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮن ﺑﻬ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗﺒ ﺎر ﺑﻼﻓﺼ ﻞ ﻣﻘﺘ ﻮل ﻳﻌﻨ ﯽ ﺧ ﺎﻧﻮادۀ او دادﻩ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﺧﻮد ﻗﺼﺎص‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﻗﺎﺗ ﻞ از ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ‬
‫اﺣﺘﺮاز ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪﻻﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺑﻌﻬ ﺪﻩ ﮐ ﻞ ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﮐ ﻪ ﺣﮑ ﻢ ﻳ ﮏ ﺣ ﺰب‬
‫ﺳﻴﺎﺳﯽ را داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎﻧﻮادۀ ﻣﻘﺘﻮل ﻣﺤﻮل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫"ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﮑﻮم ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﻣﻨﯽ را ﺑﺪون دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳ ﺎﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ در ﻣﻌ ﺮض‬

‫ﺗﻼﻓﯽ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ رﺿ ﺎﻳﺖ ﺗﺒ ﺎر ﺑﻼﻓﺼ ﻞ وﯼ )از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ(‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺗ ﻦ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ او ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﻣﻮﻇ ﻒ اﻧ ﺪ‬
‫‪viii‬‬
‫ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪".‬‬
 ‫‪٢١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫واﺑﺴﺘﮕﻲ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺑﺪوي‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ واﺑﺴﺘﮕﻴﻬﺎي ﻫﻴﺮارﺷﻴﻚ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوى و ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻓﺮد ﻟﺰوﻣﺎ ﻋﻀﻮ‬

‫ﺐ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬در ﻧﻈ ﺎم ﺑﻌ ﺪى آ ﻪ در ﺁن ﻣ ﺬاه ِ‬
‫ﻣﺬاهﺐ ﺳﺎﻣﻰ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ ﻓﺮد ﻟﺰوﻣﺎ ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻧﻮادﻩ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﻣﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ه ﺮ ﻳ ﻚ از اﻳ ﻦ دو ﻧﻈ ﺎم ﻓ ﺮد ﺧ ﺎرج از ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻓ ﺮد ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﻣﻌﻨ ﺎ ﻧﻤ ﻰ دادﻩ اﺳ ﺖ‬
‫واﺻﻮﻻ از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫دو واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺎهﻴﺘﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺪﻳﺪۀ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻓﺮدى ﺑﺪون واﺑﺴﺘﮕﻰ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺣﻘ ﻮﻗﻰ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارى از ﻗ ﺮن ‪١٩‬‬
‫ﺑﺒﻌﺪ اﺳﺖ آﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎ در‬
‫اﺳﻼم ﻳﺎ دﻳﮕ ِﺮ ﻣﺬاهﺐ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﺋﻰ‪ ،‬ﭼﻴﺰى ﺑﻨﺎم ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎن ﻳﺎ ﺑﺸﺮ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﻧ ﺪارﻳﻢ‪ ،‬زﻳ ﺮا در اﻳ ﻦ ﻣ ﺬاهﺐ ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎﻧﻜ ﻪ در‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻬﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ اﻳﻜﻪ اﻳﻦ ﻣﺬاهﺐ از ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮﻳﺖ واﺣﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﻳﻦ ﻣﺬاهﺐ و ﻧﻈﺎﻣﻬﺎ‪،‬اﻧﺴﺎن ﻳ ﺎ‬

‫ﺑﺮدﻩ اﺳﺖ ﻳ ﺎ ﺑ ﺮدﻩ دار؛ ﻳ ﺎ ارﺑ ﺎب اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ رﻋﻴ ﺖ؛ ﻳ ﺎ ﻣ ﺮد اﺳ ﺖ و ﻳ ﺎ‬
‫زن‪ ،‬ﭘﺪر اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺎدر و ﻳﺎ آﺎﻓﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﻮﻣﻦ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴ ﺐ‬
‫ﺁﻧﻜﻪ ﺑ ﻪ آ ﺪام ﻳ ﻚ از اﻳ ﻦ ﮔﺮوهﻬ ﺎى اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‪ ،‬ﻋﻘﻴ ﺪﺗﯽ و ﺟﻨﺴ ﯽ ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫دارد ﺣﻘﻮﻗﺶ ﻓﺮق ﻣﻰ آﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻗﺮان ﻣﺎ هﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﺪارﻳﻢ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻄﻮر ﺑﺮاﺑﺮ هﻤﮥ اﻓﺮاد ﺑﺎﻻ را در ﺑﺮ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣ ﺜﻼ‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮن ارث اﺳ ﻼﻣﯽ‬
‫ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﻼق در ﻣﻮرد زن و ﻣﺮد ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﺣﻘ ﻮق ﭘ ﺪر ﺑ ﺎ ﻣ ﺎدر‬
‫ﻣ ﺜﻼ در ﻣ ﻮرد ﺗﻤﻠ ﮏ ﻓﺮزﻧ ﺪ و ﻣ ﻮارد دﻳﮕ ﺮ ﻓ ﺮق ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬هﻤﻴﻨﻄ ﻮر‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﻮﻣﻦ و ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن و اهﻞ ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ ﻳﺎ ﻣﻮاﻟﯽ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﺳﻼم اﺳﺎﺳﺎ اﻧﺴﺎن را ﺑﻌﻨﻮان اﻧﺴﺎن ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ‬
‫ﮐ ﻪ ﺟ ﺪا از ﺟ ﻨﺲ و ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ اش داراﯼ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ رﺳﻤﻴﺖ ﻧﻤﻴﺸﻨﺎﺳﺪ و در هﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ از ﺣﻘﻮق اﻓﺮاد ﺻﺤﺒﺖ ﻣ ﯽ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻘﻮق‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮد‪ ،‬ﻓﺮق ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ‪ ،‬در ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارى ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ دﭼ ﺎر اﻳ ﻦ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﻣﺜﻞ آﺎرﮔﺮ و آﺎرﻓﺮﻣ ﺎ هﺴ ﺘﻴﻢ ‪،‬ﻟ ﻴﻜﻦ در اﻳ ﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ‪ ،‬ﺣ ﺪاﻗﻞ از ﻟﺤ ﺎظ‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻰ ‪ ،‬و ﺑﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﭘ ﺲ از اﻧﻘ ﻼب ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‪ ،‬هﻤ ﻪ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و از اﻳﻨﺮو دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻠﻪ‬
‫ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎن )ﻳﺎ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ( ﻣﻄﺮح ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ وﺟ ﻮد‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ در‬
‫اﻳ ﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺣﻘ ﻮق ﺑﺸ ﺮ ﻳ ﺎ ﺣﻘ ﻮق ﺑﺮاﺑ ﺮ هﻤ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬در دﻧﻴ ﺎﯼ‬
‫واﻗﻌ ﯽ‪ ،‬وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ اﻳ ﻦ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺣ ﺮف‬
 ‫‪٢١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﻣﻴﺸ ﻮد و ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻧﺒ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ ﻣ ﺮدم و ﻣﺒ ﺎرزات ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁن ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ ‪ ،‬ﺟﺰدر ﻣﻮارد ﺧﺎص‪ ،‬و ﺁﻧﻬ ﻢ زﻳ ﺮ ﻓﺸ ﺎر‬
‫و ﻣﻄﺎﻟﺒ ﮥ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﮥ ﻣ ﺮدم‪ ،‬ﻋﻤ ﻞ ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ اﺳ ﻼم‪ ،‬ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﯽ ﻋﺮﻳ ﺎن اﺳ ﺖ و ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺣﻘ ﻮق‬
‫ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ‪ ،‬ﺑ ﯽ ﻋ ﺪاﻟﺘﯽ و زورﮔ ﻮﻳ ِ‬
‫اﻓﺮاد را‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺣﺮف هﻢ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬در ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮردﯼ ﮐﻪ هﻤﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬از ﺷ ﺎﻩ و رﻋﻴ ﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ زن و ﻣﺮد ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا در ﺑﺮاﺑﺮ وﯼ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬هﺮﺟ ﺎ ﻧﻴ ﺰ از ﺑﺸ ﺮ‬
‫ﻳ ﺎ اﻧﺴ ﺎن ﺑﻄ ﻮر ﮐﻠ ﯽ ﺳ ﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ از ﺑﻨ ﺪۀ ﺧ ﺪا ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ ﻓﺎﻗ ﺪ‬
‫هﺮﮔﻮﻧ ﻪ اﺧﺘﻴ ﺎر و ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﺑ ﻮدﻩ و ﺑ ﺪون اﺧﺘﻴ ﺎر و ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺧ ﻮدش‬
‫ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ از ﮐﺴ ﯽ )ﺧ ﺪا( و اﻧﺠ ﺎم وﻇ ﺎﻳﻔﯽ در ﻗﺒ ﺎل وﯼ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ از ﻳﮏ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴ ﺰ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ‬
‫ﺑﻨ ﺪﮔﺎن در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧ ﺪا ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﻳ ﮏ ﻣﺸ ﺖ ﺑ ﺮدﻩ و اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﯽ ﺣﻘ ﻮق‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨ ﯽ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ از ﻗﺒ ﻞ ﺑ ﺮدﻩ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ از اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻮدن ﺗﻬ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎ ﺑﺮاﺑﺮﯼ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اول اﻳﻨﮑ ﻪ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﺎ از ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﻳ ﺎ ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﻴﻢ ﭘ ﺲ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻮدن ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻧﻔ ﯽ ﻣﻴﮑﻨ ﻴﻢ‪ .‬ﭼ ﻮن اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﺑﺮدﻩ و ﺑﻨﺪﻩ ﻓﺮق ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮدﻩ ﻳﺎ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬هﻤﻴﻨﮑ ﻪ ﺑﻨ ﺪۀ‬
‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﺷ ﺪ دﻳﮕ ﺮ اﻧﺴ ﺎن ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا ﺣﻘ ﻮق اﻧﺴ ﺎﻧﯽ اش را از دﺳ ﺖ‬
 ‫‪٢١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫دادﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﺪا در ﺑﺮاﺑ ﺮ وﯼ رﺑﻄ ﯽ ﺑ ﻪ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮﯼ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫دوم اﻳﻨﮑ ﻪ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﺎ از ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﺪا ﺳ ﺨﻦ ﻣﻴﮕ ﻮﺋﻴﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮرﻣﺎن ﺑﺮاﺑﺮﯼ در ﭼﻴﺴﺖ؟ در ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﯽ؟ وﻟﯽ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧ ﺪا در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ وﯼ هﻴﭻ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻩ ﻳﻌﻨ ﯽ ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ ﻓﺎﻗ ﺪ‬
‫هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﮐﺴﻴﮑﻪ ﻓﺎﻗﺪ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﺣﻘ ﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮﯼ‪ ،‬ﮔﻴﺮم در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧ ﺪا‪ ،‬ﺣﻘ ﻮق ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﻮل ﻧﺪارد و ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﭘﻮﻟﺶ ﺑﺎ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻨﻬﻢ دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕ ﺮﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧ ﺪا‬
‫ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺑﺮاﺑﺮﯼ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻴﺪه ﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑﺮدﮔ ﺎن‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﻢ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﯼ در ﺑﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﺷﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا را ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا هﻤﮥ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ‬
‫داﻧﻴﻢ ﺧﺪا هﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﮐ ﺎﻓﺮ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﭼﺸ ﻢ ﻧﮕ ﺎﻩ ﻧﻤﻴﮑﻨ ﺪ‪ ،‬و اﮔ ﺮ‬
‫ن ﺧ ﺪا‬
‫ﻣﻨﻈﻮرﻓﻘﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎ ِ‬
‫در ﭘﻴﺸ ﮕﺎﻩ وﯼ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻮﻋﯽ ﻧﻘ ﺾ ﻏ ﺮض اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺤ ﺮوم ﮐ ﺮدن ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑﺨﺸ ﯽ از اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎ را از اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﯼ در ﺧﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ ادﻋ ﺎﯼ ﺑ ﯽ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ اﺳ ﻼﻣﯽ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ اﺳ ﻼم‬
‫ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﺮ اﺻﺎﻟﺖ ﻓﺮد ﺗﮑﻴ ﻪ ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬و در ازاء ﻧﻔ ﯽ واﺑﺴ ﺘﮕﯽ‬
‫هﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ اﻧﺴﺎن را ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﻓﺮد‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﻳﮏ ﻓﺮد ﺑﺮاﺑﺮﺑﺎ دﻳﮕﺮان‬
 ‫‪٢١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﭘﻴﺸ ﮕﺎﻩ ﺧ ﺪا‪ ،‬درﻧﻈ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ ﻳ ﮏ دروغ ﺑ ﺰرگ و در‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ ﻳ ﮏ ﺳ ﻮء ﺗﻔ ﺎهﻢ ﮐﻮﺗ ﻪ ﻧﻈﺮاﻧ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣﮕ ﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎزﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ اﺳﻼﻣﯽ از ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﺪا‬
‫در ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ وﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺁﻧﻬﺎ در ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﺑﺮدﮔﯽ ﺷﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧ ﺪا را‬
‫ﻣ ﺪ ﻧﻈ ﺮ دارﻧ ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻨﻬﻢ ﭼﻴ ﺰ ﺗ ﺎزﻩ اﯼ ﻧﺒ ﻮدﻩ و ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺖ هﻤ ﮥ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻬ ﺎﯼ ﺑ ﺮدﻩ دارﯼ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﮐﻠﻴ ﮥ اﻳ ﻦ ﻧﻈﺎﻣﻬ ﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻤﮥ ﺑﺮدﮔﺎن‪ ،‬درﺑﻨ ﺪﮔﯽ و ﺑ ﯽ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ اﺷ ﺎن در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺻ ﺎﺣﺒﺎن و‬
‫ارﺑﺎﺑﺎن ﺧﻮد ﻳﮑﺴﺎن و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺰ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺮان را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﻨ ﻴﻢ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬هﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ اﻧﺴﺎن را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دهﺪ از او ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨ ﻮان ﺑﻨ ﺪۀ ﺧ ﺪا‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‪ ،‬ﮐ ﺎﻓﺮ‪ ،‬اه ﻞ ﮐﺘ ﺎب‪ ،‬ﻣﺮﺗ ﺪ‪ ،‬زﻧ ﺎن‪ ،‬ﻣ ﺮدان‪،‬‬
‫هﻤﺴ ِﺮ زن‪ ،‬ﺷﻮهﺮ‪ ،‬ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬و ﺧﻼﺻﻪ اﻓﺮادﯼ ﮐ ﻪ هﻤﮕ ﯽ‬
‫و ﺑ ﺪون اﺳ ﺘﺜﻨﺎ از ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﻼم از ﻧﻈ ﺮ ﺣﻘ ﻮق ﻓ ﺮدﯼ و اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ در‬
‫ﻣ ﺪارج ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﯽ ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎد ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﺧ ﻮد دﻟﻴ ﻞ واﺿ ﺢ‬
‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﺳ ﻼم اﺳﺎﺳ ﺎ اﻧﺴ ﺎن را ﺑﻌﻨ ﻮان اﻧﺴ ﺎن‪،‬‬
‫وﺟﻮدﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ از واﺑﺴﺘﮕﯽ هﺎ و ﺗﺒﻌﻴﻀﺎت ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﯼ‬
‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺑﻘﻴﻪ ‪،‬ﺣﺘﯽ در ﺣﺮف هﻢ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻧﺴ ﺎن در ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﻮدﻳﺘﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﺳﻠﺴ ﻠﮥ ﺣﻘ ﻮق اوﻟﻴ ﻪ و ذاﺗ ﯽ زادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑ ﻪ‬
‫اﮔﺮ اﻳﻦ ﺣﻘ ﻮق از او ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﻮد دﻳﮕ ﺮ اﻧﺴ ﺎن ﻧﺒ ﻮدﻩ و ﺑ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
 ‫‪٢١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ از اﻧﺴﺎن در ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﻗﻴﺎم ﻣﺮدم‬
‫اروﭘ ﺎ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬ ﺎﯼ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ در ﻗ ﺮون ‪ ١٨‬و ‪١٩‬‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران و ﺑﻮرژوازﯼ اروﭘﺎ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﻨ ﺎﻓﻊ‬
‫ﺧﻮد در اﻳﻦ ﻗﻴﺎﻣﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻧﻴﻢ ﺑﻨﺪ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑ ﻪ ﻗﺒ ﻮل‬
‫ﺁزادﯼ ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ زﻳﺮ‬
‫ﻓﺸﺎر ﻣﺮدم و ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺁن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﻃﻮل ﺷﺶ هﺰار ﺳﺎﻟﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ و ﺣﻘ ﻮق‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺧ ﻮد در ﻧﻈﺎﻣﻬ ﺎﯼ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ را از دﺳ ﺖ دادﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳ ﻒ‬
‫ﻧ ﻴﻢ ﺑﻨ ﺪﯼ از اﻧﺴ ﺎن ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ﺣ ﺪاﻗﻞ ﺑﻠﺤ ﺎظ‬
‫اﺳ ﻤﯽ از ﺣﻘ ﻮق ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﺑﺮﺧ ﻮردار اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﮔ ﺎم‬
‫ﺑﺰرﮔ ﯽ در راﻩ ره ﺎﻳﯽ و ﺁزادﯼ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ‬
‫ﺣﻘﻮق ﻣﻴ ﺎن اﻓ ﺮاد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻗ ﺒﻼ وﺟ ﻮد ﺣ ﻖ و ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫وﯼ ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻴﺎﻣﻬﺎ و اﻧﻘﻼﺑ ﺎت ﻗ ﺮون ‪ ١٨‬و ‪ ١٩‬اﻧﻘﻼﺑ ﺎﺗﯽ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ‬
‫ﻣﻄﻠﻘ ﻪ و ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺣﻘ ﻮق ﺑﺸ ﺮ و ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﺟﺪﻳ ﺪ از اﻧﺴ ﺎن‬
‫درﺳ ﺖ در ﻗﻴ ﺎم و ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ ﻣ ﺬهﺐ و ﺗﻌﺮﻳﻔ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ از اﻧﺴ ﺎن‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﺑﻨﺪۀ ﺧﺪا ﺑﺪﺳﺖ دادﻩ ﺑ ﻮد ﺑﺪﺳ ﺖ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو اﮔ ﺮ ﻧﮕ ﻮﻳﻴﻢ اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﺨﻨﯽ ﺷﻴﺎداﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺨﺮﻩ و ﮐﻮﺗ ﻪ ﻓﮑﺮاﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﮐﺴ ﯽ ادﻋ ﺎ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ﻗ ﺮان ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر اﺻ ﺎﻟﺖ ﻓ ﺮد را ﺑﺮﺳ ﻤﻴﺖ‬
 ‫‪٢١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬و ﻓﺮد را ﺟﺪا از واﺑﺴﺘﮕﯽ ه ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﮏ اﻧﺴ ﺎن‬
‫در ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﮐﻮﺗ ﻪ ﻧﻈ ﺮﯼ در درﮎ اﺳ ﻼم‬
‫از اﻧﺴ ﺎن را ﻣﻴﺘ ﻮان در اﻇﻬ ﺎرات ﭘﺮﻓﺴ ﻮر اﻳﺰوﺗﺴ ﻮ ﺗﻮﺷ ﻴﻬﻴﮑﻮ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮد‪ .‬وﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳ ﻦ اﻋ ﻼم اﺻ ﻞ اﺻ ﺎﻟﺖ ﻓ ﺮد اﺳ ﺖ‪ .‬در روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ‬

‫ﺁدﻣﻴﺎن ﺑﻌﻨﻮان "ﻓﺮد" ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪو هﺮ ﮐ ﺲ ﻣﺴ ﺌﻮل ﮐ ﺎر و‬
‫‪ix‬‬
‫ﺑﺮﻧﺪۀ ﺑﺎر ﺧﻮد اﺳﺖ‪".‬‬

‫اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﺳ ﺎدﻩ را ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﺮدﻩ دارﯼ ه ﺮ ﺑ ﺮدﻩ‬

‫ﺧﻮد ﻣﺴﺌﻮل ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮدﻩ و ﺗﻨﻬﺎ ﺧ ﻮدش )و ﻧ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اش ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺑﺮدﮔ ﺎن دﻳﮕ ﺮ( ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺎزات ﻣﻴﺮﺳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺣﺴ ﺎب اﺻ ﺎﻟﺖ ﻓ ﺮد ﻣﻴﮕ ﺬارد‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﮔ ﺮ ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧﻄ ﺎﻳﯽ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ،‬هﻤ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﺴ ﺌﻮل‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﻣﻴﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﺧﻮ ِد ﻓ ﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ او ﻧﻤﻴﻔﻬﻤ ﺪ‬
‫ﮐ ﻪ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬او ﺑ ﺎ اﻧﺴ ﺎن ﺁزاد ﺑ ﺪوﯼ ﻃ ﺮف اﺳ ﺖ و در اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ ﺑﻨ ﺪۀ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﺪا‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ او دارد ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻓﺮدﯼ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧ ﺪا و در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ‬
‫ﺑﺮدﮔﺎن را ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺟﻤﻌﯽ ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺪون اﻳﻨﮑ ﻪ‬
‫ﺑﻔﻬﻤﺪ در اوﻟﯽ ﻣﺎ اﺻﻮﻻ ﻧﻪ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﺮدﻩ ﻳﺎ ﺑﻨﺪۀ ﺧ ﺪا ﺳ ﺮوﮐﺎر‬
‫دارﻳ ﻢ و در دوﻣ ﯽ ﺑ ﺎ اﻧﺴ ﺎن‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺘ ﺎ‪ ،‬ﻣﻌﻨ ﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ ﺣﮑ ﻢ او ﺗﻨﻬ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺑﻨﺪﻩ ﮐﺮدن اﻧﺴﺎن ﺁزادۀ ﺑ ﺪوﯼ‪ ،‬در واﻗ ﻊ اﺻ ﻞ‬
 ‫‪٢١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺻﺎﻟﺖ ﺑﺮدﻩ را اﻋﻼم ﻧﻤﻮد؛ و اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﺟ ﺰ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﺣﮑ ﻢ ﻣ ﺎ ﻧﻴﺴ ﺖ ﮐ ﻪ‬

‫ﮐ ﻪ اﺳ ﻼم ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﺮدﻩ دارﯼ را در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮار داد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ اﺳ ﻼم‪ ،‬اﻳﻨﺠ ﺎ و ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﺎ واﺑﺴ ﺘﮕﯽ ه ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻣﺒ ﺎرزﻩ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁزادﯼ اﻧﺴﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﻋﮑ ﺲ ﺑ ﺮاﯼ ﺑ ﺮدﻩ ﮐ ﺮدﻩ وﯼ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻘﺪ او از ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺼﻠﺖ ﺿ ﺪ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ و ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ اش ﺑ ﻮدﻩ و ﻧ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ دﻳﮕ ﺮ‪ .‬ﻣ ﺎ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ ﮐ ﻪ‬
‫واﺑﺴ ﺘﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‪ ،‬ﺑﺨﺼ ﻮص در ﺷ ﮑﻞ اوﻟﻴ ﻪ و اﺻ ﻴﻞ ﺁن و ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﺁﻧﮑ ﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ در ﺁن ﻧﻔ ﻮذ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬از ﺧﺼ ﻠﺘﯽ ﮐ ﺎﻣﻼ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ واﺑﺴ ﺘﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ واﺑﺴ ﺘﮕﯽ ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ ﺑﻮد‪.‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻳﺎ ﺁن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺮاﯼ ﻓﺮد هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺣ ﻖ اﺿ ﺎﻓﯽ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤ ﯽ ﺁورد‪ .‬اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺪوﯼ‪ ،‬ﺻ ﺮﻓﻨﻈﺮ‬
‫از اﻳﻨﮑ ﻪ ﺟ ﺰو ﮐ ﺪام ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﺳ ﺖ از ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﭼ ﻪ در‬
‫داﺧﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﭼ ﻪ در ﺧ ﺎرج از ﺁن ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم ﺣﺘ ﯽ‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﺳ ﺮا‪ ،‬هﻤﻴﻨﮑ ﻪ ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻴﮕﺬاردﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺁن درﺁﻣﺪﻩ از ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺻﻮﻻ در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺪوﯼ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ هﻤ ﻪ ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗﺒﻌ ﻴﺾ‬
‫و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ در هﻴﭻ ﺷﮑﻠﺶ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻓﺮد و ﻧﻪ ﻣﻘﺎم اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﯼ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
 ‫‪٢٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻓﺮاد ﺑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ وﮐﻼﻧﻬ ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ اﺳﺎﺳ ﺎ ﻧﺎﺷ ﯽ ازﻇﺮﻓﻴ ﺖ‬

‫ﻣﺤﺪود ﻋﻮاﻣﻞ و وﺳﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭼ ﺎﻩ ﺁب و ﭼﺮاﮔ ﺎﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁن‬
‫ﻞ ﺗﮑﻨﻴﮏ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را در ﺗﻌﺪاد ﻣﻌﻴﻨﯽ در اﻃ ﺮاف ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﮑﺎﻣ ِ‬
‫ﮔﺮد ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬درﻏﻴ ﺮ اﻳﻨﺼ ﻮرت‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺪوﯼ ﻧﻴ ﺎزﯼ ﺑ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻤﺎت‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬ﻣﺤ ﺪودﻳﺖ ﻇﺮﻓﻴ ﺖ وﺳ ﺎﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﺼﻮرت ﮐﻼﻧﻬﺎ و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ از ه ﻢ ﺟ ﺪا ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻧﻴ ﺰ‬
‫وادار ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﺟﻤﻌ ﯽ و زﻧ ﺪﮔﯽ هﻤﺒﺴ ﺘﻪ و اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼن و‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴﺰ ﻟﺰوﻣﺎ ﺧﺼﻠﺘﯽ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬هﻮﻳ ﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ در ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﺪوﯼ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻮﻳﺘﻬ ﺎﯼ ﻣﻠ ﯽ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺟﻨﺴﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺘﻤﺪن ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻳﮑ ﯽ‬
‫ﺑﺮ دﻳﮕﺮﯼ را در دل ﺧﻮد دارد‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪ .‬هﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ در ﻇ ﺎهﺮ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫هﻮﻳﺖ و ﮐ ﺎرت ﺷ ﻬﺮوﻧﺪﯼ∗ در ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣ ﺪرن ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻓﺮد را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ در ﭼﻪ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ اﯼ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ؛ﺷﺠﺮﻩ ﻧﺎﻣﻪ و اﺟﺪادش ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻳﻞ دوﺳ ﺖ و دﺷ ﻤﻦ‬
‫اش ﮐﺪام اﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ اﺳ ﺎس ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ ﺣ ﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن ﻋﻀ ﻮ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ از ﻗﺒﻴﻠﮥ دوﺳﺖ اﺳ ﺖ ﻣﻘ ﺪﻣﺶ را‬
‫ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ‪ ،‬و ﻳﺎ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﺷ ﻤﻦ اﺳ ﺖ و ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺎ وﯼ‬
‫ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﺑﺮ ﺧﻮرد ﮐﺮد‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Cityzenship‬‬
 ‫‪٢٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ واﺑﺴ ﺘﮕﯽ ه ﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣﺘﻤ ﺪن هﻤﮕ ﯽ ﺗﺒﻌ ﻴﺾ ﺁﻣﻴ ﺰ و‬

‫ﺑﻴﺎن ﺑﺮﺗﺮﯼ ﻳﮑﯽ ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻳﻨﮑ ﻪ ﺗﻌﻠ ﻖ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺷﺠﺮﻩ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ َﻧﺴَﺒﯽ ﻓﺮد را ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﻴﮑﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﺿﻤﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ او را‪ -‬اﻳﻨﮑ ﻪ ﺁﻳ ﺎ از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ اﯼ ﻓﻘﻴ ﺮ ﻳ ﺎ اﺷ ﺮاﻓﯽ و‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧﻴ ﺰ ﻣﻌﻠ ﻮم ﻣﻴﺴ ﺎﺧﺖ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬اﺳﺎﺳ ﺎ و از ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﻣﺤﺘ ﻮاﯼ ﻏﻴ ﺮ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ و ﺗﺒﻌ ﻴﺾ ﺁﻣﻴ ﺰش ﺑ ﺎ واﺑﺴ ﺘﮕﯽ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‬
‫ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻗﺼﺎص و دﻳﻪ‬
‫در ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫در ﻧﻈ ﺎم ﺗﻤ ﺪن‪ ،‬ﺗ ﺎ ﻋﺼ ﺮ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ‪ ،‬ﻓ ﺮد ﻟﺰوﻣ ﺎ ﻋﻀ ﻮ‬

‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﺳﺖ و ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﻣﮑﺎن ﺣﻴﺎت و ﻣﻮﺟﻮدﻳ ﺖ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬
‫ﻧ ﺪارد‪ .‬اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﻣﻨ ﻊ رواﺑ ﻂ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺧ ﺎرج از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺿ ﺮورت‬
‫ﺗﺸ ﮑﻴﻞ و ﻋﻀ ﻮﻳﺖ در ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ را ﺑ ﺮاﯼ ﻋﻀ ﻮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮﯼ‬
‫اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ و اﺟﺒ ﺎرﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎزد‪ .‬ﺗ ﺎ ﺟﺎﺋﻴﮑ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ وادار‬
‫ﻧﻤ ﻮدن ﻓ ﺮد ﺑ ﻪ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﺣ ﻖ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﻪ داﺷ ﺘﻦ ﺟﻔ ﺖ‬
‫ﺟﻨﺴ ﯽ را‪ ،‬ﺑ ﻪ ﮔﺮوﮔ ﺎن ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ‪ ،‬اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از اﻳ ﻦ ﺣ ﻖ را ﺑ ﻪ ﺗﺸ ﮑﻴﻞ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻮﮐﻮل ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻨﺮو‪ ،‬از ﻧﻈ ﺮ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ه ﺮ ﺟ ﺎ ﮐ ﻪ ﻗ ﺮان‬
‫از ﻣﺮدان ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺎن را ﺑﻌﻨ ﻮان ﭘ ﺪر و ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺖ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ در‬
‫ﻧﻈ ﺮ ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ وﯼ اﻋﻀ ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﮐ ﻪ ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﺗﮑﻔﻞ او هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﻗ ﺪ ﺷﺨﺼ ﻴﺖ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ وﻗ ﺎﺋﻢ ﺑ ﻪ ذات ﻣﻴﺒﺎﺷ ﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬ ﺎﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ هﻤ ﻴﻦ اﺳ ﺎس ﻳﻌﻨ ﯽ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﺳﺮﺷ ﻤﺎرﯼ‬

‫اﻋﻀ ﺎﯼ ﻣ ﺮد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﮐ ﻪ ه ﺮ ﮐ ﺪام ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺖ ﻳ ﮏ ﺧ ﺎﻧﻮار ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫ﺳﺮﺷﮑﻦ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ زﻧﺎن و اﻋﻀﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﺎﻟﻴ ﺎت‬
‫ﻧﻤﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارﯼ ﮐﻪ در ﺁن ﺑﺎ ﺧ ﻮد ﻓ ﺮد‪ ،‬ﭼ ﻪ زن و ﭼ ﻪ‬
‫ﻣ ﺮد و ﭼ ﻪ ﻣﺠ ﺮد ﻳ ﺎ ﻣﺘﺎه ﻞ‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﺷﺨﺼ ﻴﺖ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﻧﻈ ﺎم اﺳ ﻼﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫هﻤﻪ ﻧﻈﺎﻣﺎت ﺑﺮدﻩ دارﯼ و ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن‪ ،‬واﺣ ﺪ ﭘﺎﻳ ﻪ اﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺠﺎﯼ واﺣﺪ ﮐﻼن در ﻧﻈﺎم ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺁﻧﻜ ﻪ ‪ ،‬در ﻗ ﺮان و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺳ ﻼﻣﻰ ‪ ،‬ﻓ ﺮد هﻤ ﻮارﻩ ﻋﻀ ﻮ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺼﻮرت هﻤﺴﺮ ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﻳﺎ ﭘﺴﺮ‪ ،‬ﺑﺮادر‬
‫ﻳﺎ ﺧﻮاهﺮ‪ ،‬و ﺧﻼﺻﻪ ﭘﺪر ﻳﺎ ﻣﺎد ِر آﺴﻰ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮدﯼ ﺑﺪﺳﺖ آﺴﻰ آﺸﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﻋﻀﻮ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ و ﺧﺴﺎرﺗﻰ آﻪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل آﺴﻰ وارد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ رﻓﺘﺎر ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ و ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺁن ﺑ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻣ ﺎل ﮐ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ و‬
‫ﭘﺪر ﺑﻮد ﻣﻄ ﺮح ﺑ ﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارى‪ ،‬هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ‬
‫آﺴ ﻰ آﺸ ﺘﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﻓ ﺮ ِد ﻗﺎﺗ ﻞ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ارﺗﻜ ﺎب ﺟ ﺮم‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬و ﭘﻮﻟﻰ ﺑﻪ آﺴ ﻰ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻧﻤﻴﮕ ﺮدد‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ ﻓ ﺮد از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدﻩ و ﻗﺘﻞ وﯼ ﺣﮑ ﻢ ﺧﺴ ﺎرت ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل دﻳﮕ ﺮى را‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕﺮﻳﺴ ﺖ ﺑ ﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ در اﺳ ﻼم ﻓ ﺮد ﺑﻌﻨ ﻮان ﺷﺨﺼ ﻴﺖ‬
 ‫‪٢٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ .‬در ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻰ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬

‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻓﺮد ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﻘﺘﻮل ﺑﻪ ﺁن ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬در اﺳ ﻼم‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻘﺘ ﻮل )دﻳﮕ ﺮ ﭘ ﺎى‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﻋﺸ ﻴﺮﻩ در ﻣﻴ ﺎن ﻧﻴﺴ ﺖ( ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎى ﻗﺼ ﺎص ﺑ ﻪ‬
‫درﻳﺎﻓ ﺖ "ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ" ﻳ ﺎ "دﻳ ﻪ" ﻗﻨﺎﻋ ﺖ آﻨ ﺪ ﺗﻀ ﻤﻴﻦ "دﻳ ﻪ" ﻓﻘ ﻂ ﺑﻌﻬ ﺪﻩ‬
‫‪x‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻗﺎﺗﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى درك ﺑﻬﺘﺮ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ ﺑﻄ ﻮر آﻠ ﻰ در‬
‫ﺣﻘﻮق ﺟﺰاى اﺳﻼﻣﻰ در ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﻣﺠﺎزات وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﻗﺼﺎص ‪ ،‬دﻳﻪ ‪ ،‬ﺣﺪ و ﺗﻌﺰﻳﺰ‪" .‬اﻣﻮر ﺧﻮﻧﻰ آ ﻪ ﻣﺠ ﺎزات ﺁن ﻗﺼ ﺎص ﻳ ﺎ‬
‫دﻳﻪ اﺳﺖ ﺟﺮم هﺎﻳﻰ از ﻗﺒﻴﻞ ﻗﺘﻞ و ﺟﺮح و زﻳ ﺎن ﻋﻀ ﻮى و ﻏﻴ ﺮﻩ" را‬
‫در ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪" .‬ﻓﻘ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺟﺮﻣﻬ ﺎ را ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣﺠﻨ ﻰ و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ او ﻣ ﻰ‬
‫ص ﺧﻮﻧﯽ ﺑﻌﻬﺪۀ هﻤﻪ‬
‫داﻧﺪ"‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوى ﻗﺒﻞ ازاﺳﻼم "وﻇﻴﻔﻪ ﻗﺼﺎ ِ‬
‫ﻋﺸﻴﺮۀ ﻣﻘﺘﻮل ﺑﻮد‪ .‬هﻤﻪ ﻋﺸﻴﺮﻩ ﻣﻘﺘﻮل ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺘﻞ او از ﻋﺸﻴﺮۀ ﻗﺎﺗ ﻞ‬
‫اﻧﺘﻘﺎم" ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪" .‬در اﺳ ﻼم ﻗﺼ ﺎص ﺧ ﻮن ﻓﻘ ﻂ در ﻣ ﻮرد ﻗﺎﺗ ﻞ ﺟ ﺎﻳﺰ‬
‫اﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺎن و ﺧﻮﻳﺸ ﺎوﻧﺪان وى و ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻘﺘ ﻮل )دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﭘﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻋﺸﻴﺮﻩ در ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ( ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎى ﻗﺼ ﺎص ﺑ ﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻳﺎ دﻳﻪ ﻗﻨﺎﻋﺖ آﻨﺪ ﺗﻀ ﻤﻴﻦ دﻳ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪۀ ﺧ ﺎﻧﻮادۀ‬
‫ﻗﺎﺗﻞ اﺳﺖ و ﻻﻏﻴﺮ"‪" .‬ﻗﺼﺎص ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ وﺳ ﻴﻠﻪ ﺟ ﻼد و در ﻣ ﻼء‬
‫ﻋﺎم ﻣﺠﺮى ﮔ ﺮدد‪ ،‬ﻳ ﺎ ﻗﺎﺗ ﻞ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﻣﻘﺘ ﻮل ﺷ ﻮد ﺗ ﺎ ﺧﻮﻳﺸ ﺎوﻧﺪان‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ وى ﺧﻮد آﺸﻨﺪﻩ را هﻼك آﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻓﻌﻴﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ آﻪ ﻗﺎﺗﻞ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
 ‫‪٢٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻪ هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ آﻪ ﻣﻘﺘﻮل را آﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺎص رﺳﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ ﺣﻨﻔﻴ ﺎن ﻋﻘﻴ ﺪﻩ‬
‫دارﻧﺪ آﻪ ﻗﺎﺗﻞ راﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﻼح ﺳﺮد ﺗﻴﺰ آﺸﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮى آﻪ ﻣﺮگ ﺳ ﺮﻳﻊ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﺘﻰ اﻟﻤﻘﺪور ﻣﺠﺮم آﻤﺘﺮ رﻧﺞ ﺑﺮد )ﻣﺜﻼ ﺳﺮش را از ﺗﻨﺶ ﺟﺪا‬
‫‪xi‬‬
‫آﻨﻨﺪ(‪".‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﮔﺮدد آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼم ﺑﺎ ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫آﺮدن ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﺠﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮر ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ دارى‬
‫ﻋﻤﻞ آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﻓﺌﻮداﻟﻰ و ﺑﺮدﻩ دارى ﺗﻌﻠﻖ دارد‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از اﻳﻦ‬
‫ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ و ﺑﻌﻼوﻩ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﺰ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻗﻄﻌ ﻪ ﻗﻄﻌ ﻪ آ ﺮدن اﻧﺴ ﺎن‬
‫ﺑ ﻪ ﺑﺨ ﺶ ه ﺎى ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ‪ ،‬ﺑ ﺮاى ه ﺮ ﺑﺨ ﺶ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺠ ﺎزات و ﺣﻘ ﻮق‬
‫وﻳﮋﻩ و ﻣﺘﻔﺎوﺗﻰ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺖ آﻪ در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺼﺎص اﺳﻼﻣﻰ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ آﻪ اﮔﺮ‬
‫آﺴﻰ از اهﻞ ذﻣﻪ )ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﻳﺎ ﻳﻬﻮدى(‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻚ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻰ را ﺑﻪ‬
‫ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات او ﻗﺼﺎص اﺳﺖ ‪ .‬وﻟﻰ در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻜﺲ ﻗﺼ ﺎص‬
‫ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ و ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن )ﻳﻌﻨ ﻰ ﻗﺎﺗ ﻞ( ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻳ ﺎ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻣﻘﺘ ﻮل‬
‫)آﻪ اهﻞ ذﻣﻪ ﻳﺎ ﺑﺮدﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ( ﻓﻘﻂ دﻳﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄ ﻮر در ازاﯼ ﻗﺘ ﻞ زن ﻓﻘ ﻂ ﻧﻴﻤ ﻰ از دﻳ ﻪ آﺎﻣ ﻞ )دﻳ ﻪ آﺎﻣ ﻞ‬
‫‪ ١٠٠‬ﺷﺘﺮ ﺑﻮدﻩ آﻪ ﻣﻌ ﺎدل ‪ ١٠٠٠‬دﻳﻨ ﺎر ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ( ﭘﺮداﺧ ﺖ ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﮕﺮ اﺳﻼﻣﻰ در ﻣﻮرد دﻳﻪ از اﻳﻨﻘﺮار اﻧﺪ‪:‬‬
‫در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻳ ﻚ ﭼﺸ ﻢ و ﻳ ﻚ دﺳ ﺖ و ﻳ ﺎ ﻳ ﻚ ﭘ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻧﻴﻤ ﻰ از دﻳ ﻪ آﺎﻣ ﻞ‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫‪٢٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫زﺑﺎن ﻳﺎ ﻣﻐﺰ ﻳﺎ زﺧﻢ ﺷﻜﻢ ﺛﻠﺚ دﻳﻪ‬

‫ﺑﺮاى ﻗﻄﻊ اﻧﮕﺸﺖ ﻋُﺸﺮ )ﻳﻚ دهﻢ( ﺁن‬
‫ﺑﺮاى ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻳﻚ دﻧﺪان ﻳﻚ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺁن‬
‫و ﺑﺮاى ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ زن ﺁزاد ﻳﻚ ﺑﻴﺴﺘﻢ دﻳﻪ و زن آﻨﻴﺰ ﻋُﺸﺮ ﻗﻴﻤﺖ آﻨﻴ ﺰ‬
‫‪xii‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮن ﺑﻬﺎ‬

‫و اﺿﻤﺤﻼل آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﺗﺪرﻳﺠﻰ ﺛ ﺮوت‪ ،‬ﺑ ﺮ ﻗ ﺪرت ﭘ ﺪر ﻧﻴ ﺰ‬

‫اﻓﺰودﻩ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬و ﭼ ﻮن ﭘ ﺪر در ﻣﺮآ ﺰ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ ‪ ،‬ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ‬
‫ﻣﺼ ﺎﻟﺢ و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ ﺑ ﺎ ﻗ ﺪرت ﺑﻴﺸ ﺘﺮى درﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﺼ ﺎﻟﺢ و‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ ﺑﺎ رﺷ ﺪ ﺛ ﺮوت و ﻗ ﺪرت‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶ آﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و رﺳﻮم ﻣﺤﻠﻰ در ﺧ ﺪﻣﺖ هﺮﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﻧﻴﺎزهﺎﯼ هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﺧﺎﻧﻮاد ﮔﻰ ﺷ ﻜﻞ ﮔﻴ ﺮد اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت‬
‫دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑ ﺮ ﻗ ﺪرت و ﻧﻔ ﻮذ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ اﻓ ﺰودﻩ ﻣ ﻰ ﮔﺸ ﺖ‪ ،‬ﻋﻼﺋ ﻖ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻼﺋﻖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى اهﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮى ﻣﻰ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ اﻳﻨﺮا ﺑﻮﺿﻮح ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم در ﻣﻮرد ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‬
‫ﻣﻰ آﻨﻴﻢ ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن آﻼن‪ ،‬هﻤﻪ اﻋﻀﺎ ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻗﺘﻞ ‪ ،‬ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ‬
‫ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻣﻰ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠ ﺎ و‬
 ‫‪٢٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺁﻧﺠﺎ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﻳﻰ از ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ اﻓ ﺮاد را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺳ ﻨﻦ‬

‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﻪ ﻧﻔﻊ واﺑﺴﺘﮕﻰ هﺎى ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻰ آﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر ﺳﺮآﺸﻰ آﻪ دﻳﮕﺮﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴ ﺖ ﻣﺜ ﻞ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺠﺎزات واﺧﺮاج ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻃﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ در ﺿﻤﻦ ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻧﻮادۀ‬
‫اوﺳﺖ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﺎ آﺴﻰ آﻪ دﻳﮕﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺜﻞ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺳ ﻬﻢ‬
‫ﻓﺪﻳﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺧﻮﻧﻰ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ از اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﮐﻪ او اﺻﻼ وﯼ را‬
‫هﺮﮔﺰ ﻧﺪﻳﺪﻩ و ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو اﻳ ﻦ وﻇﻴﻔ ﻪ را هﻤﭽ ﻮن‬
‫ﺑﺎرى ﻏﻴﺮ ﺿﺮورى ﺑ ﺮ دوش ﺧ ﻮد اﺣﺴ ﺎس ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن او اآﻨ ﻮن‬
‫در ﺧﺎرج و دور از ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬و ﺑﺮاى ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺷﻬﺮ آﺎر ﻣﻰ آﻨﺪ و ﺑ ﺪون‬
‫اﻳﻨﻜﻪ واﻗﻌﺎ از ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻣﺰاﻳﺎى ﻋﻀ ﻮﻳﺖ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‬
‫‪xiii‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎر ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﺪﻳﻪ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﺮا ﺑﺪوش ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اى از اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶ رﺷﺪ ﻳﺎﺑﻨﺪﻩ را ﻣﻴﺘﻮان در رﺳﻢ "اَﺳ ﻴﻜﺎ"‬
‫ﻳﺎﻓﺖ آﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب آﻢ و ﺑﻴﺶ راﻳﺞ ﮔﺸ ﺘﻪ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﮔﺮ آﺴﻰ در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ ﺣﻰ‪ ،‬ﻓﺮدى از اﻗﻮام ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻮد‬
‫را ﻣﻴﻜﺸﺖ اﻳﻨﻜﺎر ﺑﺎ اﺧﺮاج ﻳﺎ ﻗﺘﻞ وى‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻜﻰ ودورى‬
‫اش ازﻣﻘﺘﻮل‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﻣىﺸﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻰ درﻣ ﻮرد‬
‫ﻚ ﻗﺎﺗ ﻞ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫اﻗﻮام ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ در ﻧﻤىﺂﻣﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻗ ﻮام ﻧﺰدﻳ ِ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬زﻳﺮ ﺑﺎرﻗﺘﻞ ﻋﻀﻮ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺧﻮد ﻧﻤىﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ ﺑ ﺮاى‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮى از دو دﺳﺘﮕﻰ و ﺳﺘﻴﺰ در درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ راﻩ ﭼ ﺎرۀ‬
‫ﺟﺪﻳﺪﯼ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺗﻴﺮﯼ ﺑﻨﺎم اَﺳﻴﻜﺎ را ﺑﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن ره ﺎ ﻣ ﻰ‬
 ‫‪٢٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁن ﺑ ﺎ ﺧ ﺪاﻳﺎن در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻣﺸ ﻮرت ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و ﺗﻨﻬ ﺎ‬

‫اﮔﺮ ﺗﻴﺮ ﺑﺎ ﺳﺮ ﺧﻮن ﺁﻟﻮد ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ -‬آﻪ اﻟﺒﺘ ﻪ هﻴﭽﮕ ﺎﻩ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺗﻔ ﺎﻗﻰ‬
‫ﻧﻤﻰ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﻰ در ﻣﻮرد ﻗﺎﺗﻞ ﻣﺠﺮى ﻣﻴﮕﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔ ﺮ‬
‫ﻗﺎﺗ ﻞ دوراز ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻘﺘ ﻮل و از اﻋﻀ ﺎى دوراﻓﺘ ﺎدﻩ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺷ ﮕﺮدى درﻣ ﻮرد او ﺑ ﻪ آ ﺎر ﻧﻤ ﻲ رﻓ ﺖ و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮔﺬﺷ ﺘﻪ او را از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫‪xiv‬‬
‫اﺧﺮاج و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮن اﻧﺘﻘ ﺎم ﺧ ﻮﻧﻰ ﻓﻘ ﻂ در ﻣ ﻮرد اﻓ ﺮاد دور و‬
‫ﻧﻪ ﻧﺰدﻳﻚ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ‬
‫ﻳﻜﺪﺳﺖ و در ﻣﻮرد ﺗﻚ ﺗﻚ اﻓﺮاد ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﭼﻪ دور و ﭼﻪ ﻧﺰدﻳﮏ و ﺑﺪون‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دورى وﻧﺰدﻳﻜﻰ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ ﻣ ﯽ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬اآﻨﻮن ﺑﺮ اﺳﺎس دورى و ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻋﻤﻞ در ﻣﻰ‬
‫ﺁﻣﺪ‪ .‬در ﻳﻚ آﻼم ﺗﺒﺎر ﺑﻼﻓﺼﻞ∗ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺗﺒ ﺎر واﺣ ﺪ* و ﻳ ﮏ‬
‫دﺳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫و ﻧﻬﺎد دوﻟﺖ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬هﻴﭽﻴ ﻚ از اﻳ ﻦ ﺧﺎﻧﻮاره ﺎ‬

‫ﻳﺎ "دار"ه ﺎ آ ﻪ در ﺣ ﺪ ﻳ ﻚ ﺧ ﺎﻧﻮار ﺑ ﺰرگ و ﮔﺴ ﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﺋﻰ دردرﮔﻴﺮﻳﻬ ﺎى ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﻋﻤ ﻞ ﻧﻤىﻜﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻳﻨﻜ ﻪ‪،‬‬

‫‪Single Kinship‬‬ ‫‪*∗Imadiate Kinship‬‬

 ‫‪٢٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮار ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮاى ﺧﻮﻧﺨﻮاهﻰ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوى اﻧﺪك ﺧﻮد ﺑ ﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠ ﻪ‬

‫ﺑﺎ ﻧﻴﺮوى ﺑﺮﺗﺮﻗﺒﻴﻠﻪ اى آﻪ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻗﺘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺮود‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﺑﻮد ﺑﺮاى ﺑﻘﺎ و ﺣﻔﻆ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﺗﻜﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺑﻮد آ ﻪ ه ﻢ‬
‫ﺑﺴ ﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﺑ ﺮ اﺗﺤ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ ﺑﺮﺗ ﺮى ﻣﻴﺎﻓ ﺖ ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در‬
‫ﻣﻮرد ﺧﻮﻧﺨﻮاهﻰ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻘﺎ و دﻓﺎع از ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺻ ﺎدق‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮار آﻮﭼﻚ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ درﻣﺤﻴﻂ ﭘﺮ ﺧﻄ ﺮ وداﺋﻤ ﺎ‬
‫در ﺣﺎل ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﻰ ازﺧ ﻮد دﻓ ﺎع ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺑ ﺎﻗﻰ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ دﻓﺎع و اﻣﻨﻴﺖ ﺧ ﺎﻧﻮار‪ ،‬ﻗ ﺮار ﮔ ﺮﻓﺘﻦ در ﻳ ﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ را ﺑﺮاى ﺁن ﺿﺮورى ﻣﻰ آﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ و هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﺮاى دﻓﺎع از ﻓﺮد‪ ،‬ﻧﻬﺎدى ﻣﺮﺑﻮط ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻧﻈﺎم اﺷﺘﺮاآﻰ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮد آ ﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﺎ وﺟ ﻮد از‬
‫ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﺣﻴ ﺎت ﺧ ﻮد اداﻣ ﻪ ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬در ﺣ ﺎﻟﻲ آ ﻪ‬
‫دوﻟﺖ ﻧﻬﺎدى ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ هﻨﻮز ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان ﻧﻬ ﺎدى ﻧ ﻮﻳﻦ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺧ ﻮد ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‪ ،‬از دل ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺷ ﺘﺮاآﻰ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻰ از ﻧﻬﺎده ﺎى ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﺗﺎ ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻮﻟ ﺪ ﻧﻬﺎده ﺎى دﻳﮕ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ و ﺗﻜﻴﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺗﻜﻴ ﻪ ﮔ ﺎﻩ و ﻋﺼ ﺎى ﻗ ﺪﻳﻤﻰ ﺧ ﻮد‪،‬‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ را ‪ ،‬رهﺎ آﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻼ ﺑﺮ ﭘﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻧﻬ ﺎد دوﻟ ﺖ ﻳﻜ ﻰ دﻳﮕ ﺮ از ﻣﻠﺰوﻣ ﺎت ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺗ ﺎ‬

‫ﺁﻧﺰﻣﺎن هﻨﻮز درﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪،‬‬
‫ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﻨﻮز ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﻗﺪرت ﺣﻤ ﺎﻳﺘﻰ ﺁن ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ ﺑ ﻮد و ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ دوﻟ ﺖ ﻣﺮآ ﺰى و ﺑ ﺮ ﺧ ﻮردارى از ﻗ ﺪرت ﺣﻤ ﺎﻳﺘﻰ ﺁن ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻋﺼﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ را از زﻳﺮ ﺑﻐﻞ ﺧﻮد رهﺎ آ ﺮدﻩ ﺑﻄ ﻮر ﻧﻬ ﺎﺋﻰ و‬
‫ﺑﺎ ﺗﻤ ﺎم ﻗ ﺪ و ﻗﺎﻣ ﺖ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻣﺴ ﺘﻘﻞ از واﺑﺴ ﺘﮕﻴﻬﺎى ﻗ ﺪﻳﻤﻰ روى دو ﭘ ﺎى‬
‫ﺧﻮد ﻋﺮض اﻧﺪام آﻨﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ دوﻟ ﺖ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺎ ﻣﻘ ﺮرات و ﻗ ﺪرت‬
‫اﺟﺮاﺋ ﻰ ﺧ ﻮد ﺑﺴ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﻰ ﻋﻀ ﻮ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ‬
‫ﺧﺎﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺣﺘ ﯽ ﻗ ﻮﻳﺘﺮ از ﺁن‪ ،‬ه ﺮ ﻧ ﻮع ﺗﺨﻄ ﻰ ﺑ ﻪ ﺣ ﺮﻳﻢ و اﻣﻨﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ را ﻣﺠﺎزات و از اﻳﻨﻄﺮﻳﻖ اﻣﻨﻴﺖ ﺁﻧﺮا ﺣﻔﻆ آﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻧﻬ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﺪون ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ دوﻟ ﺖ ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﻴﺶ از اﻳ ﻦ ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺧ ﻮد را از ﺣﺸ ﻮ و زواﺋ ﺪ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺑﻄ ﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ ﺁزاد ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻧﻘ ﺶ اﺳﺎﺳ ﯽ اﺳ ﻼم در ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮۀ‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﻳﺠﺎد ﭼﻨﻴﻦ دوﻟﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﮐ ﺎر ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد در ﻣﺬاﮐﺮﻩ ﺑﺎ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ‪ ،‬اﻳﺠ ﺎد و ﺑﺮﭘ ﺎﺋﯽ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺪرﺗﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﺟﻨﺴﻰ‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﺑﺠﺎى ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى‬

‫ﻣﺤﺎرم ﺟﻨﺴﻰ در ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﻣﺎدرﺗﺒﺎر‬

 ‫‪٢٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﻧﻈﺎم ﻣﺎدر ﺗﺒﺎر ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﺟﻨﺴ ﻰ ﺣ ﻮل ﻣ ﺎدر و ﻧﺴ ﺐ او دور‬

‫ﻣﻴﺰد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ راﺑﻄ ﮥ ﺟﻨﺴ ﯽ در درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ هﻤﮕ ﻰ از ﺗﺒ ﺎر‬
‫ﻣﺎدر و از ﻗﻮم وى ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺎ داﺋﻰ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺪﻏﻦ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﭘﺪر ﮐﻪ ﺣﮑﻢ دوﺳﺖ ﭘﺴﺮ ﻣﺎدر را داﺷﺖ ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﺧ ﻮد او‪ ،‬ﺑ ﺮادران و ﺧ ﻮاهﺮاﻧﺶ ﺟ ﺰو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫زن ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤ ﯽ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و ﻏﺮﻳﺒ ﻪ ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﭘﺴ ﺮ‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺎ ﺧﺎﻟ ﻪ‪ ،‬دﺧﺘ ﺮ ﺧﺎﻟ ﻪ ه ﺎى ﺧ ﻮد‪ ،‬و دﺧﺘ ﺮان‬
‫ﺧﻮاهﺮ ﺧﻮد‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن آﻪ ﺑﺎ هﻴﭽﻴﻚ از زﻧﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗ ﺮار‬
‫آﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻣﺠﺎز ﺑﻮد آﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻪ‪ ،‬و دﺧﺘﺮان وﯼ آﻪ هﻤﮕﯽ از اﻗ ﻮام ﭘ ﺪر‬
‫∗‬
‫و در ﻧﺘﻴﺠﻪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻣﻴﺰش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬دﺧﺘﺮ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ داﺋﻰ و ﭘﺴﺮان داﺋ ﻰ‬
‫ﺧﻮد آﻪ اﻗﻮام ﻣﺎدرش ﺑﻮدﻧﺪ راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ او‬
‫ﺑﺎ ﻋﻤﻮ و ﭘﺴﺮان وى ﺑﻼ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮهﻤﻴﻦ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻓﺮد ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺧﻮاهﺮ و ﺑﺮادر ﻧﺎ ﺗﻨﻰ ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺸﺮط ﺁﻧﻜﻪ از ﻳﻚ ﻣﺎدر ﻧﺒﻮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ازدواج آﻨ ﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ اﺑ ﺮاهﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ‬
‫ﺑﺮ ﻳﻚ ﺳﻨﺖ ﻣﺎدر ﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﺑ ﺎ ﺳ ﺎرا ﻧ ﺎ ﺧ ﻮاهﺮﯼ ﺧ ﻮد )دﺧﺘ ﺮ ﭘ ﺪرش از‬
‫زن دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬دﺧﺘ ﺮى آ ﻪ از رﺣ ﻢ زﻧ ﻰ ﺑﺠ ﺰ ﻣ ﺎدر ﺧ ﻮدش ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩ‬

‫∗ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺠ ﺰ در ﻣﺮاﺣ ﻞ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺁن‪ ،‬اﺳﺎﺳ ﺎ‬
‫ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ه ﺎﯼ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ و ازدواج وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ ‪ .‬زن و ﻣ ﺮد دور از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺧ ﻮد زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ راﺑﻄﮥ دوﺳﺖ دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ در ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺪرن‪ ،‬ه ﺮ زﻣ ﺎن ﮐ ﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫را ﻣﻼﻗﺎت و ﺑﺎ هﻢ ﺁﻣﻴﺰش ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑ ﻮد( ازدواج ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬و ﻳ ﺎ "ﺗَﻤ ﺎر"∗‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻧ ﺎﺑﺮادرﻳﺶ )ﭘﺴ ﺮ ﭘ ﺪرش از‬
‫‪xv‬‬
‫زﻧﻰ دﻳﮕﺮ( ازدواج ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ ﻳﻬ ﻮد ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﺳ ﻼم ﻳ ﻚ ﻣ ﺬهﺐ ﭘ ﺪر‬
‫ﺳﺎﻻر و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺁن ﻣﺒﺘﻨﻰ ﺑ ﺮ ﻧﻈ ﺎم ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ‪ ،‬از‬
‫ﺁﻧﺠﺎ آﻪ اﻳﻦ ﻣ ﺬهﺐ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳﻜ ﻰ ازﻗ ﺪﻳﻤﻰ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣ ﺬاهﺐ ازدرون ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﺳ ﺮ ﺑ ﺮ ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬درﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﮥ ﺧ ﻮد‪،‬‬
‫هﻨ ﻮز ﺗﺤ ﺖ ﺗ ﺎﺛﻴﺮ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى ﺑ ﻮدﻩ و در ﺑﻌﻀ ﻰ ﻣ ﻮارد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻮرد ﻓﻮق‪ ،‬از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى ﭘﻴﺮوى ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ازدواج اﺑ ﺮاهﻴﻢ ﺑ ﺎ ﺳ ﺎرا ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨ ﺪۀ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﻳﺴ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫هﺮﭼﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﭘﺪر ﺳﺎﻻر ﺷﺪﻩ‪ ،‬وﻟﻰ هﻨ ﻮز از ﺑﻌﻀ ﯽ ﺳ ﻦ ﻣ ﺎدر ﺗﺒﺎراﻧ ﻪ‬
‫ﭘﻴﺮوى ﻣﻰ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن ازدواج ﺑﺎ ﺧ ﻮاهﺮ زادﻩ )‬
‫ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺧ ﻮاهﺮ ﻧ ﺎﺗﻨﻰ آ ﻪ از زﻧ ﻰ ﺟ ﺰ ﻣ ﺎدر وى زادﻩ ﺷ ﺪﻩ( در ﻣ ﺬهﺐ‬
‫ﻳﻬﻮد ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕ ﺮى از وﺟ ﻮد ﺑﻘﺎﻳ ﺎى ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى در ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اوﻟﻴ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺬهﺐ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ‪ ،‬ﺧ ﺎص اﻗ ﻮام ﺳ ﺎﻣﻰ ﻧﺒ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در زﻣﺎﻧﻬ ﺎى‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ هﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر را در ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ در‬
‫ﺁﺗﻦ در دوران آﻬﻦ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬هﻨ ﻮز‬
‫ازدواج ﺑ ﺎ ﻧ ﺎﺧﻮاهﺮى )دﺧﺘ ﺮ ﭘ ﺪر از زﻧ ﻰ دﻳﮕ ﺮ و ﻧ ﻪ از ﻣ ﺎدر ﺧ ﻮد(‬
‫ﻣﺠﺎز ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Tamar‬‬
 ‫‪٢٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ ﭘ ﺪر ﺳ ﺎﻻر ﺑ ﻮد‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻣﻨ ﻊ ازدواج ﺑ ﺎ ﻣﺤ ﺎرم هﻨ ﻮز ﺑﻌﻀ ﺎ ﻳ ﺎ در ﺑﻌﻀ ﺎٌ‬
‫از ﺳﻨﻦ ﻣﺎدر ﺗﺒﺎراﻧﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭘﻴﺮوى ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﻗﺒﻞ‬
‫از اﻳﻨﻜ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ وى در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺑﻄ ﻮر ﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮى ﺟ ﺎرى ﺷ ﻮد‪،‬‬
‫"ﻋ ﻮف" ﺑ ﺎ "اَل ﺷ ﻔﺎ" ﺧ ﻮاهﺮ ﭘ ﺪرﻳﺶ )دﺧﺘ ﺮ ﭘ ﺪرش از زﻧ ﻰ دﻳﮕ ﺮ(‬
‫‪xvi‬‬
‫ازدواج ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫اآﻨ ﻮن ﮐ ﻪ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم ‪ ،‬ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺎدر ﺗﺒ ﺎرى‬
‫ﻞ ﻗ ﺒﻼ‬
‫ﺟ ﺎى ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى دادﻩ ﺑ ﻮد و ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ از ﻗﺒﺎﻳ ِ‬
‫ﻣﺎدر ﺗﺒﺎر‪ ،‬ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﻌﻀ ﯽ ﻗﻮاﻋ ﺪ‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﻣﻨﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺴﺐ ﭘﺪرﯼ ﻧﻴﺰ اهﻤﻴ ﺖ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻻﺟ ﺮم‬
‫ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﺮﻣﻴ ﺖ ﺟﻨﺴ ﻰ آ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺣ ﻮل ﻧﺴ ﺐ ﻣ ﺎدرﯼ ﻣ ﻰ‬
‫ﭼﺮﺧﻴ ﺪ‪ ،‬اآﻨ ﻮن ﺣ ﻮل اﻧﺴ ﺎب ﻧﺰدﻳ ﮏ ﭘ ﺪرى ﻧﻴ ﺰ رﻋﺎﻳ ﺖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ .‬از‬
‫ﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﻮ و ﻋﻤﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻤﻨ ﻮع ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ازدواج ﺑﺎ اﻗﻮام ﭘﺪر ِ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﻃﺮﻓﯽ‪ ،‬زن ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧ ﻮد ﻣﻴﺰﻳﺴ ﺖ‪ ،‬اﮐﻨ ﻮن در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب ﻓ ﺮدى ﻏﺮﻳﺒ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻳ ﺎ در ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻪ اﺳ ﻴﺮى‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻳ ﺎ او را از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮى ﺧﺮﻳ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺟ ﺰو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺷﻮهﺮش ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤﻰ ﺁﻣﺪ‪ ،‬و ﻟﺬا ﭘﺴﺮ ﺷﻮهﺮ او ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺎ او )اﻟﺒﺘ ﻪ‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺷﻮهﺮش( ازدواج ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮون هﻤﺴﺮى ﺑﺨﺸﻰ اﻧﻔﮑﺎﮎ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ از ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎدر ﺗﺒﺎرى ﺑﻮد آﻪ در ﺁن زﻧﺎن ﻳﻚ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ ﺑﺮﻗ ﺮار ﮐﻨﻨ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم هﻤ ﻪ اﻓ ﺮاد ﻗﺒﻴﻠ ﮥ‬
‫ﺧﻮدى ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ داﺋﻰ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻪ ‪ ،‬و ﻓﺮزﻧﺪان ﺁﻧﻬ ﺎ از اﻗ ﻮام ﻣ ﺎدر ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ه ﺮ‬
‫آﻮدآﻰ ﻧﻴﺰ آﻪ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﻣﻰ ﺁﻣﺪ از ﺁﻧﺠﺎ آ ﻪ از رﺣ ﻢ ﻣ ﺎدر در ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫او و ﻟﺬا ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺗﻌﻠﻖ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ازدواج در درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ‬
‫ﺧﻮدى ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻰ از ﺁﻧﺠﺎﺋﻲ آﻪ ﻣﺮد ﻳﺎ ﺷﻮهﺮ و هﻤﻴﻨﻄ ﻮر‬
‫اﻗﻮام او ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮى ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ ازدواج ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻼﻣﺎﻧﻊ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺖ ﭘﺴ ﺮ" زن در‬
‫ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﺮد ﻳﻌﻨ ﻰ "دوﺳ ِ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮدش زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ آﺮد و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاى دﻳ ﺪن زن ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ او ﻣﻴﺂﻣ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ اى ﺑﻨ ﺎم ازدواج هﻨ ﻮز ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﻟ ﺬا‬
‫راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ ﻳ ﻚ زن ﺑ ﺎ ﻣ ﺮد ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣﺸ ﺘﺮك ﺁن دو و ﻧﻘ ﻞ‬
‫ﻣﻜ ﺎن ﻣ ﺮد از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زن و ﺳ ﻜﻮﻧﺖ در ﺁن ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو زﻧﺎن هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ ﺑﺎ ﻣ ﺮدان از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬
‫و ﺑﭽﻪ دار ﺷﺪن از ﺁﻧﺎن ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎن‪ ،‬در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ و ﺗﻤﺮآﺰ ﺛﺮوت در دﺳ ﺖ ﻣ ﺮدان‪،‬‬
‫ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪارى ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ اﺳ ﺎرت ﮔ ﺮﻓﺘﻦ زن از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ‬
‫راﻳ ﺞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ اآﻨ ﻮن ﮐ ﻼن و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ از ﭘ ﺪرو ﺧﺎﻧﻮاره ﺎﯼ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ او‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﭘﺴﺮان و ﺧﺎﻧﻮادﻩ هﺎى ﺁﻧﻬﺎ و ﻧﻮﻩ ه ﺎ و اﻓ ﺮادى آ ﻪ‬
‫هﻤﻪ از ﻧﺴﺐ او ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﺿﺎﻓﻪ اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ آ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ آﻮدآ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ‬

‫ﻋﻜﺲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮد ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ و در ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاى‬
‫ﻣﺎ روﺷﻦ ﻣﻰ آﻨﺪ آﻪ ﭼﺮا ﺣﺎﻻ هﻤﻪ اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ از ﻧﺴﺐ ﭘ ﺪرى ﺑ ﻮدﻩ‬
‫و ﺗﻨﻬﺎ زن ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺎدر ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓ ﺮد ﻏﺮﻳﺒ ﻪ در درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺷﻮهﺮش زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ ﮐﺮد و ﻟﺬا هﻤﻪ اﻋﻀﺎى ﻣ ﺮ ِد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ در‬
‫ت ﺷﻮه ِﺮ زن‪ ،‬ﺑﺎ وى ازدواج ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﻮرت ﻓﻮ ِ‬

‫ﻣﺠﺎز ﺑﻮدن درون ﻫﻤﺴﺮي‬

‫در اﺳﻼم‬

‫در اﺳﻼم ازدواج ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺎﻟﻪ و داﺋﯽ و ﻋﻤﻮ و ﻋﻤﻪ ﻣﺠ ﺎز‬

‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ازدواج ﺑﺎ ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻪ‪ ،‬داﺋﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻮ و ﻋﻤ ﻪ‬
‫ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬

‫"اى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ زﻧﺎﻧﻰ را آﻪ ﻣﻬﺮﺷﺎن را ادا آﺮدى ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻼل آﺮدﻳﻢ و آﻨﻴﺰاﻧﻰ را‬
‫آﻪ ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤﺖ‪ ،‬ﺧﺪا ﻧﺼﻴﺐ ﺗﻮ آﺮدﻩ وﻣِﻠﻚ ﺗﻮﺷﺪ‪ ،‬وﻧﻴﺰ دﺧﺘﺮان ﻋﻤﻮ‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﻋﻤ ﻪ‬
‫و دﺧﺘﺮان داﺋﻰ و دﺧﺘﺮان ﺧﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ آﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ از وﻃﻦ ﺧﻮد هﺠ ﺮت آﺮدﻧ ﺪ و ﻧﻴ ﺰ‬
‫زن ﻣﻮﻣﻨﻪ اﻳﻜﻪ ﺧﻮدرا ﺑﻪ رﺳﻮل‪ ،‬ﺑﻰ ﺷﺮط و ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺑﺒﺨﺸﺪ و رﺳﻮل هﻢ ﺑﻪ ﻧﻜﺎﺣﺶ‬
‫ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻣﺨﺼﻮص اﺳ ﺖ دون ﻣﻮﻣﻨ ﺎن‪ ،‬آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺣﻜ ﻢ زﻧ ﺎن ﻋﻘ ﺪى و‬
‫آﻨﻴﺰان ﻣﻠﻜﻰ ﻣﻮﻣﻨﺎن را ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻮد)ﭘﻴﺸﺘﺮ( ﺑﻴﺎن آﺮدﻳﻢ ‪ .‬اﻳﻦ زﻧﺎن هﻤﻪ را آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻮ ﺣﻼل آﺮدﻳﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺮ وﺟﻮد ) ﻋﺰﻳﺰ( ﺗﻮ در اﻣﺮ ﻧﻜﺎح هﻴﭻ ﺣﺮج و‬
‫‪xvii‬‬
‫زﺣﻤﺘﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬و ﺧﺪا را ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن رﺣﻤﺖ و ﻣﻐﻔﺮت ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ ‪" .‬‬
 ‫‪٢٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻻزم اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ دو ﻧﮑﺘ ﻪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ‪ .‬اول‬

‫اﻳﻨﮑﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺁﻧﻄ ﻮر ﮐ ﻪ ﺁﻳ ﮥ ﺑ ﺎﻻ اﻓ ﺎدﻩ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺠ ﺎز ﮐ ﺮدن‬
‫ازدواج ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻪ زادﻩ هﺎ و داﺋﯽ زادﻩ ه ﺎ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﻪ اﺑﺘﮑ ﺎر ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع ازدواﺟﻬﺎ ﮐﻪ در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﻋﺮب ﻣﻤﻨﻮع‬
‫ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از زﻣ ﺎن ﺻ ﺪور اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ‪ ،‬ﺑﻤ ﻮازات از ﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺘﻦ رواﺑ ﻂ‬
‫ﻣﺎدر ﺗﺒﺎراﻧﻪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ و وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در‬
‫ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﺎﻻ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺣ ﻼل اﻋ ﻼم ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ ،‬در واﻗ ﻊ رﺳ ﻤﯽ را ﮐ ﻪ در زﻣ ﺎن‬
‫وﯼ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺁﻳﮥ ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺧﻮد ﻗ ﺮار دادﻩ‬
‫و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ اﺳﻼم هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ اﯼ را ﺟﺰ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ‬
‫رﺳ ﻤﯽ ﮐ ﻪ در ﺑﺨ ﺶ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻراﻧﮥ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻋﺮﺑ ﯽ رواج داﺷ ﺘﻪ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻣ ﺮدم ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﻪ ارﻣﻐ ﺎن ﻧﻤ ﯽ ﺁورد‪ .‬ﮐﻤ ﺎ اﻳﻨﮑ ﻪ ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﺎﻻ )اﺣ ﺰاب(‬
‫ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﻊ ازدواج ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻪ و داﺋﯽ زادﻩ ه ﺎ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺻ ﺎدر ﻣﻴﺸ ﻮد‪،‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از ﺁن هﻨﮕﺎﻣﻴﮑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﮑ ﻪ ﺑ ﺎ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ‬
‫ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﺳﺖ ﻳﮑﯽ از دﺧﺘﺮان ﺁﻧﺪو ﺑﻨﺎم زﻳﻨﺐ ﺑﺎ ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﻪ اش‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫‪xviii‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﺴ ِﺮ ﺧﻮاهﺮ ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺑﻨﺎم "اﺑﻮاﻟﻌﺎﺻﯽ" ازدواج ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﮥ ﻣﻮارد‬
‫دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺧ ﺪاﯼ ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﻴﭻ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺗ ﺎزﻩ اﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺮدم ﺑﺎرﻣﻐ ﺎن ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﺁورد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ هﻤ ﺎن ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﯽ را ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
 ‫‪٢٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻧﻴﺎزه ﺎﯼ ﺧ ﻮد وﺿ ﻊ ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺧ ﺪاﯼ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺘﻘﻠﺒﺎﻧ ﻪ ﺑﻨ ﺎم‬

‫ﺧﻮدش ﺟﺎ زدﻩ ﺑﻨﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ اﻟﻬﯽ اﻋﻼم ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﮑﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ‬
‫ﮐ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ اﮐﻨ ﻮن و ﺑﻤ ﺮور زﻣ ﺎن در ﮐﻨ ﺎر ﺳ ﻨﻦ‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ) ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ و ﺗ ﺎﺟﺮ ﺑ ﻮدن زﻧ ﺎن و ﭘﻴﺸ ﻘﺪم‬
‫ﺷﺪن ﺁﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﺧﺪﻳﺠﻪ در ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرﯼ ﻣﺮدان‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪ( ﺳﻨﻦ‬
‫ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ )ﻣﺜﻞ ازدواج ﺑﺎ ﺗﺒﺎر ﻣﺎدرﯼ( ﻧﻴﺰ راﻳﺞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دوم اﻳﻨﮑﻪ در ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرﯼ ﻓﺮزﻧﺪان داﺋﯽ و ﺧﺎﻟﻪ ﮐﻪ از ﺗﺒ ﺎر‬
‫ﻣﺎدراﻧ ﺪ‪ ،‬ﺟ ﺰو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ وﯼ ﺑ ﻮدﻩ و ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﻨ ﻊ درون هﻤﺴ ﺮﯼ‪،‬‬
‫ازدواج ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﮐﻨﻮن ﺑ ﺎ ﻣﺠ ﺎز ﺷ ﺪن اﻳ ﻦ‬
‫ﻧ ﻮع ازدواﺟﻬ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﮥ ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮﯼ ﻧﻴ ﺰ ﺧﺪﺷ ﻪ دار ﻣ ﯽ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ ﺗﺎﺋﻴ ﺪ و ﺣ ﻼل ﮐ ﺮدن اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ازدواﺟﻬ ﺎ‬
‫ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻮاﻓ ﻖ ﻣﺤﺮﻣﻴ ﺖ ه ﺎﯼ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻴ ﺖ ه ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ در اوﻟ ﯽ ازدواج ﺑ ﺎ اﻗ ﻮام‬
‫ﻧﺰدﻳ ﮏ ﻣ ﺎدر )ﺧﺎﻟ ﻪ و داﺋ ﯽ( ﻣﻤﻨ ﻮع و ﺑ ﺎ اﻗ ﻮام دورﺗ ﺮ او )ﻓﺮزﻧ ﺪان‬
‫داﺋﯽ و ﺧﺎﻟﻪ( ﻣﺠﺎز و در دوﻣﯽ ازدواج ﺑﺎ هﺮ ﻧﻮع ﻗﻮم و ﺗﺒ ﺎر ﻣ ﺎدرﯼ‬
‫وﯼ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺰدﻳﮏ و ﭼﻪ دور‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺑﺮون ﻫﻤﺴﺮي‬

 ‫‪٢٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در اﺳﻼم‬

‫در ﺁﻳ ﮥ ﻳ ﺎد ﺷ ﺪﻩ در ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬در ﺿ ﻤﻦ‪ ،‬ازدواج ﺑ ﺎ دﺧﺘ ﺮان ﻋﻤ ﻮ و‬

‫ﻋﻤ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺣ ﻼل ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎرﯼ از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘ ﺪر از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ و ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﻏﺮﻳﺒ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻟ ﺬا‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮﯼ راﺑﻄ ﮥ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺑ ﺎ اﻗ ﻮام او ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ ﺑﻼﻣ ﺎﻧﻊ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬دوﺑ ﺎرﻩ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫هﻴﭻ رﺳﻢ و ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺎزﻩ اﯼ را اراﺋﻪ ﻧﻤﻴﺪهﺪ و ﺗﻨﻬﺎ هﻤ ﺎن رﺳ ﻤﯽ را ﮐ ﻪ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﮑﺮار ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ﺣ ﻼل ﮐ ﺮدن‬
‫ازدواج ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻤﻮ و ﻋﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺣﺮام ﮐﺮدن ﺁن ﺑﺎ ﺧ ﻮد ﻋﻤ ﻮ‬
‫وﻋﻤﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎرﯼ راج ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"‪...‬ﺣﺮام ﺷﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺎدر∗ و دﺧﺘﺮ و ﺧ ﻮاهﺮ و ﻋﻤ ﻪ و ﺧﺎﻟ ﻪ و دﺧﺘ ِﺮ‬

‫ﺑ ﺮادر ودﺧﺘ ِﺮ ﺧ ﻮاهﺮ وﻣ ﺎدران رﺿ ﺎﻋﻰ و ﺧ ﻮاهﺮان رﺿ ﺎﻋﻰ و ﻣ ﺎدر زن و‬
‫دﺧﺘﺮان زن آﻪ در داﻣﻦ ﺷ ﻤﺎ ﺗﺮﺑﻴ ﺖ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﺎ زن ﻣﺒﺎﺷ ﺮت آ ﺮدﻩ وﻟ ﻰ ﺑ ﺎ‬
‫وى دﺧﻮل ﻧﻜﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻃﻼق دهﻴﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ آ ﻰ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ دﺧﺘ ﺮش ازدواج آﻨﻴ ﺪ و‬
‫ﻧﻴﺰ ﺣﺮام ﺷﺪ زن ﻓﺮزﻧﺪ ﺻﻠﺒﻰ )ﻧﻪ زن ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ( و ﻧﻴﺰ ﺣﺮام ﺷﺪ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺎن دو‬
‫ﺧﻮاهﺮ )ﻳﻌﻨﻰ در ﻳﻚ وﻗﺖ هﺮ دو را ﺑﺰﻧﻰ ﮔﻴﺮﻳﺪ( ﻣﮕﺮ ﺁﻧﻜﻪ از ﭘﻴﺶ از ﻧﺰول اﻳ ﻦ‬
‫‪xix‬‬
‫ﺣﻜﻢ )در ﻋﺼﺮ ﺟﺎهﻠﻴﺖ( آﺮدﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺧﺪا از ﺁن در ﮔﺬﺷﺖ ‪"...‬‬

‫∗‪ -‬اﻳﻦ ﺳﻮره ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ وﺣﻴﺪي در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎدراﻧﺸﺎن ازدواج ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ و ﺑﺴﻴﺎري آﻳﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺎدر در واﻗﻊ ﻧـﺎ ﻣـﺎدري اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﻴﻦ اﻣـﺮ در ﻣـﻮرد‬
‫دﺧﺘﺮ و ﺧﻮاﻫﺮ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﮔﺮ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﭘ ﺪر ﻳ ﺎ ﺑﻤﻌﻨ ﺎﯼ‬

‫واﻗﻌﯽ ﺁن‪ ،‬دوﺳﺖ ﭘﺴ ِﺮ ﻣﺎدر‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮدﻩ و ﻟﺬا از ﺗﺒ ﺎر ﻣ ﺎدر‬
‫ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤ ﯽ ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬ﺁن وﻗ ﺖ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ ﻣﻴﺸ ﻮﻳﻢ ﮐ ﻪ ﭼ ﺮا راﺑﻄ ﮥ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺑ ﺎ‬
‫اﻗﻮام او ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺮادر و ﺧﻮاهﺮش ﺑﻼﻣ ﺎﻧﻊ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ‪،‬‬
‫در ﻧﻈﺎم ﭘﺪر ﺳﺎﻻر‪ ،‬اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﺠﺎز ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﺎ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﺣ ﺮام‬
‫ﺑﻮدن راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﻤﻮ و ﻋﻤ ﻪ ﺑ ﺎز ﻳﮑ ﯽ دﻳﮕ ﺮ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﺮﻣﻴ ﺖ ه ﺎﯼ‬
‫ﺟﻨﺴﯽ ﺧﺎﻧﻮادﻩ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮑﯽ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺤﺮﻣﻴﺘﻬﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎدﺁورﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در اﻳﻨﻤﻮرد ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻳﮑ ﯽ‬
‫از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺟ ﻮد ﻣﻬ ﺮ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻣﻴﺰﻧ ﺪ و ه ﻴﭻ اﺑ ﺪاع ﺗ ﺎرﻩ اﯼ ﺑﻌﻤ ﻞ ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﺁورد‪ .‬ﭼ ﻮن در زﻣ ﺎن او و ﺣﺘ ﯽ ﻗﺒ ﻞ از او ه ﻢ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺣ ﺪ اﻗ ﻞ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻗﺮﻳﺶ هﻴﭻ ﻣﻮردﯼ از ازدواج ﺑﺎ ﻋﻤﻮ و ﻋﻤﻪ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻧﻤﻴﮑﻨ ﻴﻢ‪ .‬هﺮﭼﻨ ﺪ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ رﺳ ﻤﯽ در ﻣﻴ ﺎن اﻗ ﻮام ﺑ ﺪوﯼ اﺣﺘﻤ ﺎﻻ دور از ﻣﮑ ﻪ ﺑﻌﺼ ﺎٌ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺣﻼل ﺷﺪن راﺑﻄ ﮥ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺑ ﺎ ﻋﻤ ﻮ و ﻋﻤ ﻪ وﻗﺘ ﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪن اﺳﻼم ﺑﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻻزم اﻻﺟ ﺮا در ﺁن‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺑﺮون هﻤﺴ ﺮﯼ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﻋﺮب ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤ ﻴﻦ اﻣ ﺮ در ﻣ ﻮرد ازدواج ﺑ ﺎ ﻧﺎﻣ ﺎدرﯼ ‪ ،‬ﻧ ﺎﺧﻮاهﺮﯼ‪ ،‬و‬
‫ﻧ ﺎدﺧﺘﺮﯼ ﺻ ﺎدق ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻣﻨ ﻊ ازدواج ﺑ ﺎ ﻧﺎﻣ ﺎدرﯼ را ﻣ ﺎ ﺑﻌ ﺪا ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺷﺮح ﺧﻮاهﻴﻢ داد‪ .‬وﻟ ﯽ راﺟ ﻊ ﺑ ﻪ دو ﻣ ﻮرد دﻳﮕ ﺮ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﮕ ﻮﺋﻴﻢ‬
 ‫‪٢٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎر‪ ،‬ﻣ ﺮد ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻪ ﺑ ﺎ ﻧ ﺎﺧﻮاهﺮﯼ ﺧ ﻮد ﻳﻌﻨ ﯽ دﺧﺘ ﺮ‬

‫زن ﭘ ﺪرش راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﯽ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﺑ ﺮاهﻴﻢ و ﺳ ﺎرا‪ ،‬و ﻳ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫ﻦ دﻳﮕ ِﺮ ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮﯼ‬
‫ﻧﺎدﺧﺘﺮﯼ ﺧﻮدش‪ .‬اﻳﻨ ﺪو ه ﺮ دو از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴ ِ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ هﻤﺴ ِﺮ زن‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﺧﻮاهﺮ ودﺧﺘﺮش‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ و راﺑﻄﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﺠ ﺎز‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ هﺮدوﯼ اﻳﻦ رواﺑ ﻂ را ﻣﻤﻨ ﻮع اﻋ ﻼم ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫ﺁﻧﮑﻪ زن ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﮥ ﺷ ﻮهﺮش ﻏﺮﻳﺒ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫اﮐﻨﻮن در ﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺮد ﻋﻀ ﻮ ﺧ ﺎﻧﻮادۀ وﯼ ﺑﺤﺴ ﺎب‬
‫ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻏﺮﻳﺒﮕﯽ ﺧﻮد را از دﺳ ﺖ ﻣﻴﺪه ﺪ∗ ‪ ،‬و ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣﺤ ﺮم‬
‫اﻋﻀﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﭘﺴﺮان ﻣﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎﻧﻰ از "آﺎﻣﻞ"‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﻮدن زن ﻳﺎ ﻣﺎدر را در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻋ ﺮب ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﺑﺨ ﻮﺑﯽ ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫داﺳ ﺘﺎن ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣﻴﺸ ﻮد آ ﻪ "ﻣ ﺮدى از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ "َازْد"∗ از ﻳﻤ ﻦ‪ ،‬دو ِر ﮐﻌﺒ ﻪ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻃﻮاف ﺑﻮد و ﺑﺮاى ﭘﺪرش دﻋﺎ ﻣﻰ آﺮد‪ .‬آﺴﻰ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺗ ﻮ‬
‫ﺑ ﺮاى ﻣ ﺎدرت دﻋ ﺎ ﻧﻤ ﻰ آﻨ ﻰ؟ ﻣ ﺮد ﺟ ﻮاب داد‪ .‬او از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ "ﺗﻤ ﻴﻢ"‬
‫اﺳ ﺖ‪ ١".‬اﻳ ﻦ داﺳ ﺘﺎن ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣ ﺮد ﺳ ﺎﻻر‬

‫∗‪ -‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺎﻳﺔ اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺒﮕﻲ درﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻄﻮر ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣـﺜﻼ در ﻣﻴـﺎن اﻳﺮاﻧﻴـﺎن‬
‫ﻣ‪‬ﺜَﻠﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﺘﻲ در ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﻣﺎدر ﺑﭽﺸﻢ "دﺧﺘﺮِ ﻣﺮدم" ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻏﺮﻳﺒﻪ‬
‫ﻧﮕﺎه ﻣﻴﻜﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻣﺰﺑﻮر از اﻳﻨﻘﺮار اﺳﺖ‪" :‬ﺧﻮدم ﺧﻮب ﺑﺎﺷﻢ و ﺧﻮاﻫﺮم‪ ،‬ﮔﻮر ﭘﺪر دﺧﺘﺮ ﻣﺮدم ﻣﺎدرم"‪ .‬ﺷـﺎﻳﺪ ارث‬
‫ﺑﺮدن ﻫﻤﺴﺮ ﻣﺮد در اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻌﻀﻮﻳﺖ در آوردن او در ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﺑﺮون ﻫﻤﺴﺮي‪ ،‬زن ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻧﻜﻪ ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ ارث ﻧﻤﻲ ﺑﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻋﺮب‪ ،‬ﻣﺎدر‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﺮ ﻧﻬﺎد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﺁﻣﺪﻩ ﺟﺰو ﺗﺒﺎر ﺷﻮهﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ازدواج ﺑﺎ‬
‫ﻧﺎﻣﺎدري و ﻧﺎدﺧﺘﺮي و ﻣﻨﻊ آن در اﺳﻼم‬

‫ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻣ ﺮدى ﻓ ﻮت‬

‫ﻣﻴﻜﺮد‪ ،‬زن او ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﺮاﻩ اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺮد ﺑﻪ ارث ﻣﻰ رﺳ ﻴﺪ‪،‬‬
‫و ﻓﺮزﻧ ﺪ ﭘﺴ ﺮ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺎ زن ﭘ ﺪر ﺧ ﻮد آ ﻪ هﻤﭽ ﻮن ﻣ ﺎﻟﻰ در ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ آﻪ ﺑﻪ او ﺑﻪ ارث رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد ازدواج ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎى اﻳ ﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻜﻰ از زﻧ ﺎن ﻋﻠ ﻰ آ ﻪ ﻧ ﺎﻣﺶ " َُﻣﻠَﻴﻜ ﻪ" ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ن ﭘﺴ ﺮ او‬
‫وﻗﺘﻰ آﻪ ﺷﻮهﺮ ﻗﺒﻠﻰ اش از ﻗﺒﻴﻠﻪ "ﻓَﺰارَﻩ" ﻓ ﻮت ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬ز ِ‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ xx.‬و ﻳ ﺎ ﭘ ﺪر ﺑ ﺰرگ ﻋﻤ ﺮ "ﻧﻮﻓِﻴ ﻞ" از ﺧ ﻮد ﺑﻴ ﻮﻩ اى ﺑﺠ ﺎ ﻣ ﻰ‬
‫‪xxi‬‬
‫ﮔﺬارد آﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﺎ ﭘﺴﺮ او ﺑﻨﺎم "ﻋَﻤﺮو" ازدواج ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ازدواﺟﻬ ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻨﺤﺼ ﺮ ﺑ ﻪ زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ه ﺎى دور ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى و‬
‫ﺧﺮﻳﺪ و اﺳﻴﺮ ﮐﺮدن زن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻳﮏ ﻓﺮد ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﻮد در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوى‬
‫ﻋﺮب راﻳﺞ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ازدواج ﺑﺎ زن ﭘ ﺪر در ﺳ ﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻ ِر‬
‫ﺳﺎﻣﻰ ﻧﻴﺰ از ﻗﺪﻳﻢ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد‪ ،‬و اﺳﺘﺮاﺑﻮ ﻧﻴﺰ در ﻳﻤﻦ از وﺟﻮد ﺁن ﺑﻤ ﺎ‬
‫∗‬
‫در داﺳﺘﺎن روﺑﻦ‪ ،xxiii‬ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ ﺁﻧ ﺮا وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ "ﻗﺎﻟ ﺐ"‬ ‫‪xxii‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Caleb‬‬
 ‫‪٢۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ " ِه ﺰرون" ﻧ ﺰد "اِﻓ ﺮاس" زن ﭘ ﺪرش ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ xxiv‬ﻣ ﯽ‬

‫ﺑﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻃﺒ ﺮى ﻧﻴ ﺰ ﺷ ﺮح دادﻳ ﻢ آ ﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب اﮔ ﺮ زﻧ ﻰ ﺷ ﻮهﺮش را از دﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻴﺪاد‪ ،‬وارث ﻣﺘﻮﻓﻰ آﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺮزﻧﺪ ‪ ،‬ﺑ ﺮادر و ﻳ ﺎ ﭘ ﺪر وى ﺑﺎﺷ ﺪ‪،‬‬
‫زن او را ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ اﻣ ﻮاﻟﺶ ﺑ ﻪ ارث ﻣ ﻰ ﺑ ﺮد‪ .‬در اﻳﻨﺼ ﺮرت ‪ ،‬اﮔ ﺮ‬
‫وارث‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﺎ زن ازدواج ﻧﻤ ﻰ ﮐ ﺮد‪ ،‬ﻣﻮﻇ ﻒ ﺑ ﻮد آ ﻪ اﺟ ﺎزﻩ ده ﺪ آ ﻪ‬
‫ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﻣ ﺮدان ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑﻮدﻧ ﺪ او را در ﻗﺒ ﺎل ﺑ ﺎز ﭘﺮداﺧ ﺖ‬
‫ﻣﻬﺮﻳﻪ اش ﺑﻪ وارث ﻣﺘﻮﻓﯽ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻨﻜﺎح ﺧﻮد در ﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر رﺳﻢ ﺑﻮد آﻪ ﻣ ﺮد ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر اﻋ ﻼم داوﻃﻠﺒ ﻰ‬
‫اش ﻋﺒﺎى ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳ ﺮ زن ﻣ ﻰ اﻧ ﺪاﺧﺖ ‪ .‬وﻟ ﻰ اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ داوﻃﻠﺒ ﻰ‬
‫در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ‪ ،‬وارث ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ زن را ﺑ ﻪ آﺴ ﻰ‬
‫ﺧﺎرج از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻓﺮوﺧﺘﻪ و ﺑ ﺎ درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣﻬﺮﻳ ﻪ از او‪ ،‬زن را ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﺪ وى‬
‫در ﺁورد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻰ آﻪ آﺴﻰ از ﺧﺎرج هﻢ داوﻃﻠﺐ ﺑﺮدن زن‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ زن اﻳﻦ ﺣﻖ را ﻣ ﻰ ﻳﺎﻓ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎزﮔﺮدد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫رﺳ ﻢ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎر راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد و ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺤ ﺪود ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﺒ ﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ "اَل وﺣﻴ ﺪى" دراﺳ ﺒﺎب ﻧ ﺰول ﻗ ﺮان از زﻧ ﻰ ﺑﻨ ﺎم‬
‫"آﻮﺑَﻴﺸﻪ"∗ ﻳﺎد ﻣﻰ آﻨﺪ آﻪ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧ ﺰد ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ و ﺷ ﻜﺎﻳﺖ ﻣ ﻰ‬

‫∗‬
‫‪Kobaisha‬‬
 ‫‪٢۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫آﻨﺪ آﻪ وارﺛﻴﻦ ﺷﻮهﺮ ﻣﺘﻮﻓﺎﻳﺶ او را ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﻴﻠﺶ ﺑﻪ زﻧﻰ ﺑﺮدﻩ اﻧ ﺪ‬

‫‪xxv‬‬
‫و ﻧﻪ ﺑﺎ او ازدواج و ﻧﻪ او را ﺁزاد ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻳﻦ رﺳﻢ ﻳﻌﻨﻰ ازدواج ﺑﺎ زن ﭘﺪر ﮐﻪ در‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻘﺎط ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن هﻨﻮز وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻌﺪا‬
‫ﺑ ﺎ ﺳﺮاﺳ ﺮﯼ ﮐ ﺮدن ﺁن در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻳ ﮏ ﮔ ﺎم ﭘﻴﺸ ﺘﺮ در ﺟﻬ ﺖ ﺗﺤﮑ ﻴﻢ‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺘﻬﺎﯼ ﺟﻨﺴﯽ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺑﺮﻣﻴﺪارد‪.‬‬
‫"اى اهﻞ اﻳﻤﺎن ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ ﺣ ﻼل ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ زﻧ ﺎن را ﺑ ﻪ اآ ﺮاﻩ و و ﺟﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺮاث‬
‫ﮔﻴﺮﻳﺪ )ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺟﺎهﻠﻴﺖ هﺮ آﺲ ﻣﻴﻤﺮد وارث اش زن او را هﻢ ﺣ ﻖ ارث ﺧ ﻮد‬
‫‪xxvi‬‬
‫ﻣﻰ داﻧﺴﺖ("‬
‫"زن ﭘﺪر را ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﻧﻜﺎح ﺁورﻳﺪ ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول اﻳﻦ ﺣﻜﻢ اﷲ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ )در‬
‫‪xxvii‬‬
‫زﻣﺎن ﺟﺎهﻠﻴﺖ( آﺮدﻩ اﻳﺪ آﻪ ﺧﺪا از ﺁن در ﮔﺬﺷﺖ ‪"...‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﮑ ﺮ ﮐ ﺮد ﮐ ﻪ ﻓﺴ ﺦ اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن از اﺑﺘﮑ ﺎرات‬

‫ﻣﺤﻤﺪ و اﺳﻼم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻗ ﺒﻼ در‬
‫ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب رو ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺑﻮدﻩ و ﻓﻘﻂ در ﻣﻴﺎن ﺑﻌﻀ ﯽ ار ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺪوﯼ‬
‫ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑ ﻪ ﭘ ﺪرش ﻓ ﻮت ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ وارث ﻣﺎدرش ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺤ ﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺘﯽ او ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﻴ ﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ وارث ﻣ ﺎدرش ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﻧ ﻪ اﻗ ﻮام‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ادﻋ ﺎﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﻓﺴ ﺦ اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﺮارداد زﻧﺎن ﻋﺮب را ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺮار دادﻩ ﺁﻧﻬﺎ را از ﺗﻤﻠﮏ ﭘﺴﺮان‬
‫)ﻧﺎﭘﺴ ﺮﯼ( ﺧ ﻮد ﺁزاد ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ ،‬ادﻋ ﺎﻳﯽ ﭘ ﻮچ و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﻮارد دﻳﮕ ﺮ ﮐ ﺎذب‬
 ‫‪٢۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺳ ﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺤ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳﮑ ﯽ از ﻗﻮاﻋ ﺪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﮥ راﻳ ﺞ در‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ را‪ -‬ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﺰرگ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻗﺒ ﻞ از ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از‬
‫زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از اﻳﻨﺮو اﻗﺪام ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﺸﻴﺪن از اﻳﻦ رﺳﻢ ﻣﻴﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب ﻇﺎﻟﻤﺎﻧ ﮥ ﺧ ﺎﻧﻮدﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر را ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻧﯽ‬
‫ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﻓﺴ ﺦ ازدواج ﺑ ﺎ زن ﭘ ﺪر در‬
‫واﻗ ﻊ اﻳ ﻦ ﻳﮑ ﯽ دﻳﮕ ﺮ از ﻣﺤﺮﻣﻴ ﺖ ه ﺎى ﺟﻨﺴ ﻰ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ هﺎى ﺟﻨﺴﻰ ﻗﺒﻴﻠﻪ اي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎ در ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻴﻢ آﻪ ازدواج ﺑﺎ زن ﭘﺪر ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﻘﺎﯼ ﻗﺎﻧﻮن ﺑ ﺮون‬
‫هﻤﺴﺮى در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﺷ ﺪۀ ﻋ ﺮب ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ زن‬
‫از ﻗﺒﻴﻠﮥ دﻳﮕﺮ و ﻳﻚ ﻓﺮد ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﮥ ﺑ ﺮون‬
‫هﻤﺴ ﺮﯼ ازدواج ﺑ ﺎ وﯼ ﻣﺠ ﺎز ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺘ ﯽ در ﻣ ﻮرد‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ دﻓ ﺎع از زن‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻓﺴ ﺦ ﻳ ﻚ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﺑ ﻮدﻩ و در اﺳ ﺎس‪ ،‬ه ﺪف ﺁن ﺗﺤﮑ ﻴﻢ‬
‫ﻧﻬﺎد ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬اﻳﻦ ارﮔ ﺎن ﺗ ﺎزﻩ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪۀ ﺁﻗ ﺎﺋﯽ و ﺳ ﺮورﯼ ﻣ ﺮد ﺑ ﺮ‬
‫زن را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻋﻠﺖ ﻓﺴﺦ ازدواج ﺑﺎ زن ﭘﺪر اﻳﻦ ﺑ ﻮد‬
‫ﮐﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ زن از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻮد و ﻧ ﺎﻣﺤﺮم ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﻰ ﮔﺸ ﺖ‪،‬‬
‫وﻟ ﯽ اآﻨ ﻮن ﻃﺒ ﻖ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ ازدواج ﺑ ﺎ ﻣ ﺮد ﻋﻀ ﻮ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
 ‫‪٢۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ و ﻧﺴ ﺒﺘﺒﻪ دﻳﮕ ﺮ اﻋﻀ ﺎﯼ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﭘﺴ ﺮان‬

‫ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد ﻣﺤﺮم ﺑﺤﺴ ﺎب ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ازدواج ﺑ ﺎ وى ﻣﻤﻨ ﻮع‬
‫ﻣﻴﮕﺸﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺪون ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻤﻨ ﻮﻋﻴﺘﻰ ﻧﻬ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ آ ﻪ ﻣﺮزه ﺎى ﺁن ﺑ ﺎ ﺳ ﺪ‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﺟﻨﺴﻰ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﻰ ﺷ ﺪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺷ ﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺟ ﺎى ﻧﻬ ﺎد‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ را ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺪون ﻣﻤﻨﻮﻋﻴ ﺖ ازدواج زن ﭘ ﺪر ﺑ ﺎ ﭘﺴ ﺮ ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻴ ﺖ‬
‫ﺧﻮﻧﻰ ﺧﺎﻧﻮادۀ ﭘﺪرﺳﺎﻻر در ﺟﺎﺋﻰ ﺧﺪﺷﻪ دار ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻧﻜ ﺎح اﺳ ﻼﻣﻰ ‪ ،‬ازدواج ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ اﻗ ﻮام دور و درﺟ ﮥ دوم‬
‫ﭘ ﺪر و ﻣ ﺎدر )ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻋﻤ ﻮ و ﻋﻤ ﻪ زادﻩ ه ﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻟ ﻪ و داﺋ ﯽ زادﻩ ه ﺎ (‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ اﻓ ﺮاد ﺧ ﺎرج از ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻣﺠ ﺎز ﺑ ﻮد‪ .‬درﻧﻈ ﺎم ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‪،‬‬
‫ازدواج ﺑﺎ ﻓﺮد ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ورود ﻳﻚ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑ ﻪ داﻳ ﺮﻩ ﺁن‬
‫ﺑﻮد و اﻳﻨﮑ ﺎر را ﭘ ﺪر ﺑ ﺎ ازدواج ﺑ ﺎ زن ﮐ ﻪ در اﺑﺘ ﺪا ﻏﺮﻳﺒ ﻪ ﺑ ﻮد ﻣﻘ ﺪﻣﺘﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻟ ﺬا دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺎزﯼ ﺑ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﻣﺠ ﺪد ﺁن ﺗﻮﺳ ﻂ ﭘﺴ ﺮ وﯼ‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫درﻧﻈﺎم ﺧﺎﻧﻮادﻩ ‪ ،‬ﻓ ﺮد ﺧ ﺎرﺟﯽ و در اﻳﻨﺠ ﺎ زن‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ازدواج‬
‫ﻳﻌﻨ ﻰ از ﻃﺮﻳ ﻖ راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ ﺷ ﺮﻋﻰ )ﭼ ﻮن ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺣﺮاﻣ ﺰادﻩ ﺟ ﺰو‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﻣﺤﺴ ﻮب ﻧﻤ ﻰ ﮔﺸ ﺖ( ‪ ،‬و ﺑﻌﺒ ﺎرت ﺑﻬﺘ ﺮ ﻓﺤﺸ ﺎﯼ اﺟﺒ ﺎرﯼ ﺑ ﻮد‬
‫آ ﻪ ﻣﺒﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﻀ ﻮﻳﺖ ﺁن در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در ﻗ ﺎﻧﻮن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫اﻳﻨﻄﻮر ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻟﺰوﻣﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ‬
‫ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬زن ﻏﺮﻳﺒ ﻪ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ راﺑﻄ ﮥ ﺟﻨﺴ ﯽ ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدان ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
 ‫‪٢۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫دﻳﮕﺮهﻤﭽﻨ ﺎن ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺤﺴ ﻮب ﺷ ﺪﻩ و ﺑﺼ ﻮرت ﻳ ﻚ ﻓ ﺮد‬

‫ﺧﺎرﺟﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ در ﻣ ﻮرد ﻣ ﺮدى ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﺑ ﺎ زن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ داﺷ ﺖ‬
‫ﺻ ﺎدق ﺑ ﻮد‪ .‬ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﻳ ﮏ ﻧﻬ ﺎد ﻏﻴ ﺮ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺑ ﻮد و ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و ﺗﺼ ﺎﺣﺐ ﺟﻨﺴ ﻰ و‬
‫ﮐﺎرﯼ زن ﺷ ﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ درداﻳ ﺮﻩ ﻧﻴ ﺎزش ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺒﻰ ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان اﺟﺎزﻩ ورود ﺑﻪ داﻳﺮﻩ ﺧﻮد را ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬اﻓ ﺮا ِد‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﻃﻔﺎء ﻋﻄﺶ ﺟﻨﺴﻰ ﻣﺮدان ﺧﺎﻧﻮادﻩ وﮐﺎر ﺑﺮاﯼ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮد‬
‫آ ﻪ ﻣﺠ ﻮز ﻋﺒ ﻮراز ﺣﺼ ﺎرهﺎى ﻣﺤﻜ ﻢ و ﻧﻔ ﻮذ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ ﺁﻧ ﺮا ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﻣىﺂوردﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺠ ﻮزﭼﻴﺰى ﺟﺰﻃ ﻮق ﺑﻨ ﺪﮔﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ و ﮐ ﺎرﯼ‬
‫ﻧﻮﻋﺮوﺳ ﺎﻧﻰ آ ﻪ ﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ ﺧ ﺪﻣﺖ ﺑ ﻪ داﻣ ﺎدان ﺧﻮﺷ ﺒﺨﺖ ﺗﺸ ﺨﻴﺺ دادﻩ‬
‫ﻣﻴﺸ ﺪﻧﺪ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬اﺳ ﺎس ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬ارﺿ ﺎى ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣ ﺮد و ﮐ ﺎر‬
‫ﺑﺮاﯼ او ﺑﻮد و ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﺑﺎ ﺁوردن زن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮد ﺑﻮد آﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﻴﺰ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺗﻌﻈ ﻴﻢ ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ ﭘ ﺪر‬
‫و ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ وﯼ ﺧﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﻋﺎق ﺷ ﺪﻩ از داﻳ ﺮۀ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮى و اﻳﻨﻜﻪ هﺮ آﺴ ﻰ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺪون اﻃﻔ ﺎى‬
‫ﺟﻨﺴ ﻰ و ﮐ ﺎرﯼ ارﺑ ﺎب و ﻋﻀ ﻮ ﻣ ﺬآﺮ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﻪ درون ﺁن راﻩ ﻳﺎﺑ ﺪ‪،‬‬
‫در اﺳﺎس اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ ﻣ ﺮد ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد و واﺣ ﺪ ﺗﻮﻟﻴ ﺪﯼ و ﺷﺨﺼ ﯽ وﯼ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ه ﺮ‬
 ‫‪٢۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻧﻮﻋﺮوﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ در ازاﯼ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺠﺎم ﺧ ﺪﻣﺘﯽ ﺑ ﻪ ﺁن ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬

‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ و ﺑﻌﺒﺎرت ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺘﺨﺪام ﺁن در ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬از‬
‫ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻳﮏ واﺣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﺑﻮد زن ﻧﺎﭼﺎر ﺑ ﻪ ﮐ ﺎر ﻣﺸ ﻘﺖ ﺑ ﺎر ﺧ ﺎﻧﮕﯽ و‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺜﻞ در ﺁن ﺑﻮد و از ﺁﻧﺠﺎ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ واﺣ ﺪ ﺷﺨﺼ ﯽ ﺑ ﻮد زن ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﺑﻪ ارﺿﺎﯼ ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ درازاﯼ‬
‫اﻧﺠﺎم اﻳﻦ دو ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺁن در ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻬﺎد ﻗﺒﻴﻠﻪ ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﭼﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﺁن‪ ،‬رﺑﻄﻰ ﺑﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴﻰ و ﺑﺮدﮔﯽ ﮐﺎرﯼ ﻧﺪاﺷﺖ ‪ .‬آﻼن ﻳﺎ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﮥ هﻤﺒﺴ ﺘﻪ‬
‫اﻓ ﺮاد ﺑﺮاﺑ ﺮ و ﺁزادى ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﻣﺸ ﺘﺮك و وﻇ ﺎﻳﻒ و‬
‫ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ ه ﺎى ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ و ﺁزاد ﺷ ﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ راﻩ ورود ﺑ ﻪ‬
‫ﺁن ﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻨﺴﻰ و ﮐﺎرﯼ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻗﺒﻮل اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ ه ﺎ‬
‫و وﻇﺎﻳﻒ ﻣﺸﺘﺮك ﺑ ﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﭼ ﻪ ﻓ ﺮدى و ﭼ ﻪ‬
‫ﮔﺮوهﻰ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻮﮔﻨﺪ وﻓﺎدارى ﺑﻮد آﻪ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻰ ﮔﺸﺖ‪ ،‬و راﺑﻄﮥ‬
‫ﺟﻨﺴ ﯽ اﻋﻀ ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺎ زﻧ ﺎن و ﻣ ﺮدان ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻠﺰم‬
‫ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺁﻧﺎن در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻓﺤﺸ ﺎى ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﻮد آﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮔﺴ ﺘﺮش ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﮐ ﺎر و ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ ه ﺎﯼ ﻣﺸ ﺘﺮﮎ و اﺗﺤ ﺎد ﺑ ﺎ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﻟ ﺰوم ورود ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬اﻋ ﻼم وﻓ ﺎدارى‬

‫ﺑﺮدﻩ واراﻧﻪ ﺟﻨﺴﻰ و آﺎرى ﺑﻪ ﻣﺮد و رﺋﻴﺲ ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺮط ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻋ ﻼم وﻓ ﺎدارى ﺑ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﺁن و ﭘﺎﻳﺒﻨ ﺪ ﻣﺎﻧ ﺪن ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬در ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧ ﺖ ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﻰ و ﺳﺮﺳ ﭙﺮدﮔﻰ ﺑ ﺮدﻩ‬
‫واراﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻮد آﻪ ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ اﺧ ﺮاج از ﺁن ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‬
‫)ﻋﺎق و ﻃﻼق ﻓﺮزﻧﺪ و زن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن(‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﻤﻊ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺁن‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭼ ﺮا رﺳ ﻮم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﻋ ﺮب آ ﻪ‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ از ﻧﻈﺎم اﺷﺘﺮاﮐﯽ و ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ و اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﮥ اﺳﻼﻣﻰ ﺟﻮر در ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬اﺳ ﻼم ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ رﺳ ﻢ ﻣﻨ ﻊ ازدواج ﺑ ﺎ زن‬
‫ﭘ ﺪر را ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار داد ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ دﻓ ﺎع از زﻧ ﺎن ‪ .‬اﮔ ﺮ‬
‫اﺳﻼم واﻗﻌﺎ ﻗﺼﺪ دﻓﺎع از زن را داﺷﺖ از اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ و اﺳﻴﺮ آ ﺮدن‬
‫زن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻤﻴﮑﺮد و در زن‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﭘﺴ ِﺮ ﺷ ﻮهﺮش‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺣﺘ ﯽ ﺑ ﺎ‬
‫ﺷﻮهﺮش هﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ازدواج اﺟﺒﺎرﯼ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻌﻴ ﺖ اﻣ ﺮ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﻪ ارث ﺑ ﺮدن زن در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر‬
‫ﻋﺮب از زﻣﺎﻧﻰ ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ زن ﺑ ﻪ‬
‫آ ﺎﻻ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ وﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان ازدواج ﻣ ﻮرد ﺧﺮﻳ ﺪ وﻓ ﺮوش ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺎ دﻳﺪﻳﻢ آﻪ اﺳﻼم ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش زن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﺒ ﻮد‬
 ‫‪٢۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻠﻜﻪ در ﺁﻳﻪ هﺎى ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺮ ﺁن ﻧﻴ ﺰ ﺗﺎآﻴ ﺪ داﺷ ﺖ و اﺳﺎﺳ ﺎ ﻧﻜ ﺎح اﺳ ﻼﻣﻰ‬

‫ﭼﻴﺰى ﺟﺰ ﺧﺮﻳﺪ و ﻳﺎ اﺳﻴﺮ آﺮدن زن ﻧﺒﻮد ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد ﻣ ﺬهﺒﻰ آ ﻪ ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ‬
‫و اﺳﻴﺮآﺮدن زن را ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ راﻩ ﺷ ﺮﻋﻰ ازدواج ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬هﺮﭼﻴ ﺰ‬
‫ﻏﻴﺮ ازﺁﻧﺮا ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان زﻧﺎ ﺑﺴﺨﺘﯽ ﻣﺠﺎزات ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن دراﻳﻨﺠ ﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ زن ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ آﺎﻻ و ﻣﺎﻳﻤﻠﻚ ﻣﺮد ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ه ﺪف اﺳ ﻼم دﻓ ﺎع اززن ﺑ ﻮد ازدواج ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى را آ ﻪ در‬
‫گ ﻣﺮد ارﺑﺎب ﺧﻮﻳﺶ ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﺧﺎﻧ ﻪ و‬
‫ﺁن زن‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺒﻞ و ﭼﻪ ﺑﻌﺪ ازﻣﺮ ِ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮدش ﻣﻴﻤﺎﻧ ﺪ‪ ،‬و ه ﻴﭻ آ ﺲ ﺣ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ و ﻓﺮوﺷ ﺶ را ﻧﺪاﺷ ﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان زﻧﺎ ﻓﺴﺦ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻰ راﺟﻊ ﺑﻪ زن‪ ،‬آﻪ ﺑﺎ وى ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ آ ﺎﻻ ﺑﺮﺧ ﻮرد‬
‫ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ارث ﺑﺮدن زن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻐﺎﻳﺮﺗﻰ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اداﻣﻪ و ﻣﮑﻤ ﻞ ﺁن ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤىﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ادﻋ ﺎ آ ﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ اﺳﻼم در ﻣﻨﻊ ﺑ ﻪ ارث ﺑ ﺮدن زﻧ ﺎن‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از ﺣﻘ ﻮق ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ﺟﻮر در ﺁﻳﺪ‪ .‬هﻤﺎن ﻃﻮر آﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ه ﺪف اﺳ ﻼم در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻣﺤﺮﻣﻴ ﺖ ه ﺎى ﺟﻨﺴ ﻰ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﺤﺮﻣﻴ ﺖ ه ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫اى‪ ،‬و در ﻳﮏ ﮐﻼم ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻرى ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﺎدر زن و دﺧﺘﺮ زن ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ ﻗﺎﻋ ﺪﻩ ﺑ ﺮ ﻗ ﺮار ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫در ﻧﻈﺎم ﺑﺮون هﻤﺴﺮى در ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ زن از ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮى ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﻟﺬا ﻏﺮﻳﺒﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ و ازدواج ﺑ ﺎ ﻣ ﺎدر او و دﺧﺘ ﺮش ﻧﻴ ﺰ ﺑﻼﻣ ﺎﻧﻊ‬
 ‫‪٢۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬وﻟ ﻰ در اﺳ ﻼم ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺎ ﻋﻤ ﻞ دﺧ ﻮل ﺟﻨﺴ ﻲ‪ ،‬و ﻧ ﻪ ﺻ ﺮﻓﺎ ﻗ ﺮارداد‬

‫ازدواج‪ ،‬زن ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺧﺎﻧﻮادﻩ در ﻣﯽ ﺁﻣ ﺪ و ﻟ ﺬا ازدواج ﺑ ﺎ ﻣ ﺎدر و‬
‫دﺧﺘ ﺮ او ﺣ ﺮام ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ اﮔﺮﺷ ﻮهﺮ هﻨ ﻮز دﺧ ﻮل ﻧﮑ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ق زن‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣ ﺎدر و دﺧﺘ ﺮ او ازدواج ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﭘ ﺲ از ﻃ ﻼ ِ‬
‫اﮔﺮ دﺧﻮل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﻃﻼق ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﺎدر و دﺧﺘ ﺮ او‬
‫ازدواج ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﺣﺮام ﺷﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ‪ ...‬ﻣﺎدر زن و دﺧﺘﺮان زن آﻪ در داﻣﻦ ﺷﻤﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪﻩ‬

‫اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ زن ﻣﺒﺎﺷﺮت آﺮدﻩ وﻟﻰ دﺧﻮل ﻧﻜﺮدﻩ ‪ ،‬ﻃﻼق دهﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ آ ﻰ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫‪xxviii‬‬
‫دﺧﺘﺮش ازدواج آﻨﻴﺪ‪"...‬‬

‫دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻨ ﻊ ﺑ ﻪ ارث ﺑ ﺮدن ﻧﺎﻣ ﺎدرﯼ و ازدواج ﺑ ﺎ وﯼ‪،‬‬

‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺗ ﻼش ﻣ ﺮد ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ هﻤﺴ ﺮش و از‬
‫ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن ﺧﻄﺮ دﺳﺖ درازﯼ ﭘﺴﺮان ﺑﻪ زﻧﺶ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎﺗﺶ ﺑﺎﺷ ﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﺗﻌﻠﻖ زن ﺑﻪ ﭘﺴ ﺮان ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﭘ ﺪر‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫دﺳﺖ درازﯼ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ زن در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺧﻮ ِد وﯼ وﺳﻮﺳﻪ ﺁور ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﺑﻬﺮ ﺷﮑﻞ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﺑﻨﮕ ﺮﻳﻢ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫اﺳ ﺎس ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧﻬ ﺎد ازﻧﻈﺮﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻣﺘﻤ ﺪن ﻣﻘ ﺪس‪ ،‬و‬
‫ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺣ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮ ﺁن‪ ،‬ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ دﺧ ﻮل ﺟﻨﺴ ﯽ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﻢ دﺧ ﻮل ﺟﻨﺴ ﯽ ﺑ ﺮدﻩ‬
‫واراﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻓﺤﺸﺎ‪ ،‬ﮔﺬاردﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﮔﺮ ﺧﻮب دﻗﺖ ﺷﻮد اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﺪان ه ﻢ ﺗﻌﺠ ﺐ ﺁور ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮ ِد ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ه ﺮ ﺁﻧﭽ ﻪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻘﺪس ﺟﻠﻮﻩ دادﻩ ﻣﯽ ﺷﻮد در واﻗﻊ ﻧﺎ ﻣﻘﺪس و ﺗﻬﻮع ﺁور اﺳﺖ‪.‬‬

‫ازدواج‬
‫ﺑﺎ زنِ ﭘﺴﺮ‬

‫ن ﻧﺎ ﭘﺴﺮﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ آﺴ ﻰ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘﺴ ﺮى ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ‬

‫ازدواج ﺑﺎ ز ِ‬
‫ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﻣﻤﻨ ﻮع ﺑ ﻮد‪ .‬ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﺑﺪوﯼ ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﻓﺮزﻧﺪ و ﭘﺪرى ﻟﺰوﻣﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ هﻢ ﺧ ﻮﻧﻰ ﻗ ﺮار ﻧﺪاﺷ ﺖ و‬
‫ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﺎ ﭘﺴﺮ واﻗﻌ ﻰ ﻓﺮﻗ ﻰ ﻧﺪاﺷ ﺖ ‪ .‬زﻳ ﺮا هﻨﮕ ﺎﻣﻲ آ ﻪ آﺴ ﻰ ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﭘﻨ ﺎﻩ ﻣ ﻰ ﺑ ﺮد‪ ،‬رﺳ ﻢ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از اﻋﻀ ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺳ ﻮﮔﻨﺪ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮرد ﮐ ﻪ از او ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬او ﺑﻌﻀ ﻮﻳﺖ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﺁﻣﺪﻩ از ﮐﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﻳﮏ ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪،‬‬
‫و ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ ﻓ ﺮد ﺣ ﺎﻣﯽ‪ ،‬او را ﺑ ﻪ ﭘﺴ ﺮﯼ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ هﻢ ﺧﻮن او ﺑﺤﺴﺎب ﺁﻣﺪﻩ و ﺣﮑﻢ ﭘﺴﺮ واﻗﻌ ﯽ او را ﭘﻴ ﺪا ﻣﻴﮑ ﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﻣﻴ ﺎن ﭘﺴ ﺮ واﻗﻌ ﯽ و‬
‫ﻧﺎﭘﺴﺮﯼ ﺗﻔﺎوﺗﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣ ﺮد ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺎ زن ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ او‬
‫را ﺑﻪ ﭘﺴﺮﯼ ﺧﻮد ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ازدواج ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ در اَﻻﻏ ﺎﻧﻰ ﻣﻴﺨ ﻮاﻧﻴﻢ آ ﻪ "ﺳﻌﺴ ﻌﻪ" ﻣ ﺮدى آ ﻪ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬

‫ﺧﻮد اﺧﺮاج ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮى ﭘﻨ ﺎﻩ ﻣﻴﺒ ﺮد و ﺗﺤ ﺖ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ "ﺳ ﻌﺪ ﺑ ﻦ‬
‫اَل ﺿَﺮﻳﺐ" ﻗﺮارﻣﻰ ﮔﻴﺮد ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮاهﺮ زادﻩ او ازدواج ﻣﻰ آﻨﺪ و ﺗﺤﺖ‬
‫‪xxix‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ" ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪى او در ﻣﻰ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎم "اﻣﻴﺮﺑﻦ اَل َ‬
‫اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن اﻟﺒﺘ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از رﺳ ﻮم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻋ ﺮب ﺑ ﻮد و ﺑ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ داﺷ ﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺻ ﻠﺒﯽ ﺑ ﺎ ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ او را ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﺴﺮﯼ ﺧﻮد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد هﻢ ﺧﻮن ﻧﺒﻮد و ﻟﺬا ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻀﻮ واﻗﻌ ﯽ‬
‫ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮔ ﺮدد‪ .‬ﻟ ﺬا ازدواج ﺑ ﺎ زن او ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬
‫ﭘﺪرﺳﺎﻻر اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑ ﯽ اﻃ ﻼع ﺑ ﻮد‬
‫و ﻣﻌﻤﻮﻻ هﻤﺎن رﺳﻮم و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻴﺶ را ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا اﻳﻦ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن را ﮐﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل هﻤﮕﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ داﺳﺘﺎن زﻳﻨﺐ‬
‫رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫زﻳﻨﺐ زن زﻳﺪ ﻏﻼم ﺁزاد ﺷﺪۀ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺧ ﻮاهﺮزادﻩ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ‪،‬‬
‫ﺣ ﺰام زﻳ ﺪ را در ﺳ ﻔﺮ ﺷ ﺎم از ﭘ ﺪرش ﺟ ﺪا ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﮑﻴﻢ ﺑ ﻦ ِ‬
‫ﻣﮑﻪ ﺁوردﻩ ﺑﻮد و در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻪ اش ﺧﺪﻳﺠﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫او را ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ او ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﻣﺤﻤ ﺪ زﻳ ﺪ را ﺁزاد‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﭘﺴﺮﯼ ﺧﻮد ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺪ ﻧﻴﺰ در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ‬
‫و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺎ زﻳﻨﺐ ازدواج ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫روزى ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ در ﺧﺎﻧ ﻪ زﻳ ﺪ ﻣﻴ ﺮود و هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻣ ﻰ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫وارد ﺧﺎﻧ ﻪ ﺷ ﻮد ﭼﺸ ﻤﺶ ﺑ ﻪ زﻳﻨ ﺐ آ ﻪ ﻟﺒ ﺎس ﺑ ﺪن ﻧﻤ ﺎﺋﻰ ﺑ ﻪ ﺗ ﻦ داﺷ ﺘﻪ‬
 ‫‪٢۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺳ ﺖ ﻣ ﻰ اﻓﺘ ﺪ و ﺑ ﺎ ﮔﻔ ﺘﻦ ﻋﺒ ﺎرت "ﺳ ﺒﺤﺎن اﷲ ﻣﻘﻠ ﺐ اﻟﻘﻠ ﻮب" روى‬

‫ﺑﺮﻣﻴﮕﺮداﻧﺪ و از ﺁﻧﺠﺎ دور ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬زﻳﻨﺐ آﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻴﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨ ﻮد‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬داﺳﺘﺎن را ﺑﺎ ﺷﻮهﺮش زﻳﺪ در ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﻰ ﮔ ﺬارد و او ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ زن ﺧﻮد ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬او را ﻃﻼق ﻣ ﻰ ده ﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﮐ ﻪ در ﻧﻬ ﺎن ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر زﻳﻨ ﺐ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬اﺑﺘ ﺪا زﻳ ﺪ را از اﻳﻨﮑ ﺎر ﻣﻨﺼ ﺮف‬
‫ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﯽ ﭘ ﺲ از ﺁﻧﮑ ﻪ زﻳ ﺪ زﻳﻨ ﺐ را ﻃ ﻼق ﻣﻴﺪه ﺪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺮ‬
‫وﺳﻮﺳﮥ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ زﻳﻨﺐ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﮑﺎر ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻨﻦ ﻋﺮب‬
‫و ﺑﺴ ﻴﺎر زﺷ ﺖ و رﺳ ﻮاﺋﯽ اﻧﮕﻴ ﺰ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﺑ ﺮﺧﻼف ﺳ ﻨﻦ ﻋ ﺮب‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺧ ﻮاهﺶ دروﻧ ﯽ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺑ ﺮاى‬
‫رﻓﻊ اﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺁﻳﻪ اى در رد ﺁن ﻣﻰ ﺁورد ﺗﺎ راﻩ را ﺑﺮاى آﺎم ﺟ ﻮﺋﻰ‬
‫از زﻳﻨﺐ هﻤﻮار ﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪xxx‬‬
‫‪"...‬و ﻧﻴﺰ ﺣﺮام ﺷﺪ زن ﻓﺮزﻧﺪ ﺻﻠﺒﻰ∗ )ﻧﻪ زن ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﻤﺎ( ‪"...‬‬

‫و ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﺎ ﺁﻳ ﻪ اﯼ دﻳﮕ ﺮ اﺟ ﺎزۀ اﻳ ﻦ ﮐ ﺎﻣﺠﻮﺋﯽ را ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮد‬

‫ﺑﻄﻮر ﻧﻬﺎﺋﯽ از ﺧﺪا ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫"ﺧﺪا در درون ﻳﮏ ﻣﺮد دو ﻗﻠﺐ ﻗﺮارﻧﺪادﻩ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰزﻧﺎﻧﺘﺎن را ﮐﻪ ﻣﺎدر ﺑﺨﻮاﻧﻴ ﺪ‬

‫ﻣﺎدر ﺷﻤﺎ و ﭘﺴﺮ دﻳﮕﺮﯼ را ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﭘﺴﺮﺷﻤﺎ ﻗﺮار ﻧﺪادﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر‬
‫ﺷﻤﺎ زﺑﺎﻧﯽ و ﺑﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪ ...‬ﺷﻤﺎ ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ه ﺎ را ﺑ ﻪ ﭘﺪراﻧﺸ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ دهﻴ ﺪ‪...‬‬
‫ﭘﺲ )هﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﻏﺮض( ﭼﻮن زﻳﺪ ازﺁن زن ﮐﺎم دل ﮔﺮﻓﺖ )و ﻃﻼﻗ ﺶ داد( او را ﺑ ﻪ‬

‫∗ﻓﺮزﻧﺪ واﻗﻌﯽ و ﺧﻮﻧﯽ‪.‬‬

 ‫‪٢۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ن ﭘﺴ ﺮ ﺧﻮاﻧ ﺪۀ ﺧ ﻮد ﮐ ﻪ از‬
‫ﻧﮑﺎح ﺗﻮ در ﺁوردﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﻮﻣﻨﺎن در ﻧﮑ ﺎح زﻧ ﺎ ِ‬
‫‪xxxi‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺎﻣﻴﺎب ﺷﺪﻧﺪ )و ﻃﻼق دادﻧﺪ( ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ َهﺮَج و ﮔﻨﺎهﯽ ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ‪".‬‬

‫وﻟﻰ اﮔ ﺮ ﺧ ﻮب ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﻧﮕﺮﻳﺴ ﺘﻪ ﺷ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﭘ ﻰ‬

‫اﻣﻴﺎل ﺷﻬﻮاﻧﻰ ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻰ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﺎر دﺳﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﻓﺴﺦ ﻳﻜﻰ دﻳﮕﺮازﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ‬
‫ﻣﻰ زﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬اﺻ ﻮﻻ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺟ ﺰ ﭘﻴ ﺮوﯼ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺳﺮﺗﺎﺳﺮﯼ ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺑ ﺰور ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ه ﻴﭻ‬
‫ﮐﺎر دﻳﮕﺮﯼ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ دهﺪ‪ .‬زﻳﺮا اواﺻﻮﻻ ﻓﺮدﯼ ﻋﺎﻣﯽ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬واﺳﺎﺳ ﺎ‬
‫درﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ در ﭘﯽ اﻳﺠﺎد ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﯽ‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﮥ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‪ ،‬هﺮﺟ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﻮرد ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬دﺳ ﺖ‬
‫ﺑ ﻪ وﺿ ﻊ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﻇ ﺎهﺮا ﻣﻐ ﺎﻳﺮ ﺑ ﺎ ﺳ ﻨﻦ ﻋ ﺮب زدﻩ‪ ،‬ﻧ ﻪ در ﭘ ﯽ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﮐﻮرﮐﻮراﻧ ﻪ و از روﯼ ﻏﺮاﻳ ﺰ و اﻣﻴ ﺎل ﺷﺨﺼ ﯽ اش‬
‫ﺑﺎﻳﻨﮑﺎر ﻣﺒﺎدرت ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﺎر ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﻤﻨﻮﻋﻴ ﺖ‬
‫ازدواج ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﻰ دﻳﮕ ﺮ از ﻣﺤ ﺎرم ﺟﻨﺴ ﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى را ﺑ ﻪ ﻧﻔ ﻊ ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ هﺎﯼ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﻟﻐﻮ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬

‫رﻫﺎﺋﻰ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫از ﺣﺸﻮ و زواﺋﺪ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى‬
 ‫‪٢۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﺧ ﻮد را در ﻗ ﺮان‬

‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن هﻤ ﻪ ﻧ ﻮع رواﺑ ﻂ ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬در ﺑﻌﻀﻰ ﻗﺒﺎﻳﻞ رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻰ آ ﺎﻣﻼ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﺳ ﻨﺖ‬
‫هﺎى اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ رواﺑ ﻂ‬
‫ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮى راﻳ ﺞ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ زن در ﺑﺮﻗ ﺮارى و ﻗﻄ ﻊ رواﺑ ﻂ‬
‫ﺟﻨﺴﻰ اش ﺑﺎ ﻣﺮد ﻧﻴﺰ آﺎﻣﻼ ﺁزاد و ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻓﺼﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ دﻳﺪﻳﻢ آﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ اﺳ ﻼم اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع رواﺑ ﻂ را آ ﻪ‬
‫ﺑﻄ ﻮر آﻠ ﻰ در ﺧ ﺎرج از ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ و در‬
‫اﺳ ﺎس ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ دوراﻧ ﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ هﻨ ﻮز ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان زﻧ ﺎ ﺑﻜﻠ ﻰ ﻣﻨ ﻊ ﮐ ﺮد و ﻣﺠﺎزاﺗﻬ ﺎى ﺳ ﺨﺘﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﺁن ﻗ ﺮار‬
‫داد‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ وﺟ ﻮد‪ ،‬در ﺑﺴ ﻴﺎرى از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ رواﺑ ﻂ‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﺑﺮﻗ ﺮار ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬هﻨ ﻮز ﺑ ﺪرﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺁﺛ ﺎر و ﺑﻘﺎﻳ ﺎى‬
‫ﺳﻨﻦ ﻣﺎدرﺗﺒﺎرى اﻳﻨﺠﺎ و ﺁﻧﺠﺎ ﺣﻔﻆ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣ ﺮ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬
‫ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺁن ﺑﻮد آﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﻳ ﻚ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ در ﺣ ﺎل ﮔ ﺬار ﺑ ﻮد و‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬در ﺁن اﺷﻜﺎل ﻣﺘﻌﺪدى از رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻰ و رواﺑﻂ دﻳﮕ ﺮﯼ آ ﻪ‬
‫هﺮﻳﮏ ﺑﺪرﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻨﺎﺻﺮى از ه ﺮ دو ﻧﻈ ﺎم را در ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻘ ﺮرات ﺟﻨﺴ ﻰ ﺑﺨ ﺶ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻋﺮﺑﯽ را ﺑﻨﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﻟﻬﯽ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺰور ﺷﻤﺸ ﻴﺮ‬
 ‫‪٢۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺴﻠﻂ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﮑﺎر ﺧﻮد ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺳ ﻨﻦ ﺟﻨﺴ ﻰ‬

‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ در ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻋﺮﺑ ﯽ را ﺑﮑﻠ ﯽ از ﻣﻴ ﺎن ﺑﺮﻣﻴ ﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ هﻤ ﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺟﻨﺴﻰ ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ اﻳﺮا ﻧﻴﺰ آﻪ هﻨ ﻮز ﻋﻨﺎﺻ ﺮى از ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ ﻗﺪﻳﻢ و ﻗﺒﻴﻠﻪ اى را ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ ﻰ ه ﺎ‬
‫ﭘﺎك ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻇﺎﻟﻤﺎﻧ ﻪ و ﭘﺪرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫ﻰ ﻣ ﺎ ﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺁن‬
‫ﻣﻮﺟ ﻮد را از ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺣﺸ ﻮ و زواﺋ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧ ِ‬
‫ﺧﻼص ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺎ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ذات آﺮدن ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر و ﻗ ﺮار دادن‬
‫ﮐﺎﻣ ﻞ ﺁن در ﭼﻬ ﺎرﭼﻮﺑﻰ آ ﻪ در ﺁن زن ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﻰ آﺎﻣ ﻞ ﻣ ﺮد در ﻣ ﻰ‬
‫ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺮا ﺑﻪ اوج ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮد ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬از ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻜﺎﻣﻠﻰ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻧﻮادۀ ﭘﺪرﺳﺎﻻر را آﻪ ﺑﺼ ﻮرت‬
‫ﻋﻨﺼﺮ اوﻟﻴﻪ و هﺴﺘﻪ در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬وﻟﯽ هﻨﻮز ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﮐﻨ ﻒ‬
‫ﺁن‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺑ ﻪ درﺟ ﺎت ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﺗﺤ ﺖ ﺗ ﺎﺛﻴﺮ ﻣﻘ ﺮرات ﺁن ﻗ ﺮار‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬از ﺷﺮ اﻳﻦ ﻣﻘﺮرات ﺧﻼص ﻣﻰ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ دﻳﺪﻳﻢ آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در هﺮ ﺟﺎ ﺑﻪ درﺟﻪ اﻳﻜﻪ ﻣﻘ ﺮرات‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎر ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺷﺪﻩ از ﻣﻴﺎن ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻬﻤ ﺎن درﺟ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ‬
‫ﺑﻰ ﺣﻘﻮﻗﻰ واﺳﺎرت زن اﻓﺰودﻩ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺒﻞ از ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺧﺎﻧﻮادﻩ‬
‫‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ رواﺑ ﻂ ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣﺸ ﻤﻮل ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮﯼ و ﺟﺰﺋ ﻰ ازرواﺑ ﻂ‬
‫ﻣﻴﺎن دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﺑ ﺮ ﺁن ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻧﻤ ﻰ‬
‫آﺮد‪ ،‬زن در ﺁزادى آﺎﻣﻞ در رواﺑﻄﺶ ﺑﺎ ﻣﺮد ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮد‪.‬‬
 ‫‪٢۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در اﻳﻦ رواﺑﻂ‪ ،‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ آ ﻪ زن دوﺳ ﺖ ﭘﺴ ﺮ )ﺻ ﺪﻳﻘﻪ( داﺷ ﺖ‪،‬‬

‫از ﺁﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﻣﺮد در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰ آ ﺮد‪ ،‬و اﻗ ﺎﻣﺘﺶ ﺑ ﺮاى دﻳ ﺪن‬
‫زن ﮔﻬﮕﺎهﻰ و ﻣﻮﻗﺘﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠ ﮥ او ه ﻴﭻ دﺧﺎﻟ ﺖ و ﻣﺤ ﺪودﻳﺘﻰ در اﻳ ﻦ‬
‫رواﺑﻂ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻰ ﺁورد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺁﻣ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﺮد ﻗﺼ ﺪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﺑ ﺎ زن ﻳﻌﻨ ﻰ اﻗﺎﻣ ﺖ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زن را داﺷ ﺖ ‪ ،‬آ ﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻗﺒﻴﻠﮥ زن ﻧﻴﺰ از ﻟﺤ ﺎظ اﻣﻨﻴﺘ ﻰ ﺣ ﻖ اﻇﻬ ﺎر ﻧﻈ ﺮ و ﺗﺼ ﻤﻴﻢ‬
‫ﮔﻴﺮى در اﻳﻦ ﻣﻮرد را ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺣﺘﻰ در ﺻﻮرﺗﻰ آﻪ ﻣﺜﻼ ﻣﺮد ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫داﺷﺖ و از اﻳﻨﺮو ﻣﻮرد اﻋﺘﻤ ﺎد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زن ﻗ ﺮار ﻧﻤ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ ‪ ،‬ﺣﺘ ﻰ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻧﻴﺰ‪ -‬ﻳﻌﻨﻰ درﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺎﻧﻊ راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺟﻨﺴﻰ زن ﺑﺎ ﻣﺮد ﻧﻤﻰ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ از اﻗﺎﻣﺖ و زﻧﺪﮔﻰ ﻣﺸ ﺘﺮك ﺁﻧﻬ ﺎ در‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮى ﺑﻌﻤ ﻞ ﻣ ﻰ ﺁورد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ‪ ،‬از ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ در ﭘﺮﺗ ﻮ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺟﻤﻌ ﻰ و اﺷ ﺘﺮاآﻰ‪ ،‬ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻓ ﺮد ﻳﻜ ﻰ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻟ ﺬا‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﺣﺘ ﻰ در ﻧ ﺎ ﻣﺴ ﺎﻋﺪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺁزادى ﺟﻨﺴ ﻰ زن‬
‫را او ﻧﻤﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫وﻟﻰ هﻤﻴﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻓﺮدﮔﺮاﻳﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺁن ﺑﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﻤﻊ ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﻣﻰ اﻓﻜﻨﺪ‪ ،‬زن آﻪ ﻗ ﺪرت ﺧ ﻮد را‬
‫از دﺳﺖ دادﻩ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﺁزادﻳﻬﺎى ﺧ ﻮد را از دﺳ ﺖ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﺮدﻩ ﻣﺮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﺮا آﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬زن ﺑ ﻪ آﺴ ﻰ‬
‫ﺗﻌﻠﻖ دارد آﻪ او را ﺧﺮﻳﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫‪٢۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در واﻗ ﻊ ﺑ ﺎ ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ زن و ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ‬

‫ﭘﺪرﺳﺎﻻر آﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﻰ‬
‫آﻨﺪ‪ ،‬زن ﺑﻪ ﺑﺮدﻩ ﻣﺮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﺑﺘ ﺪا‪ ،‬ازدواج و ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺑ ﺮ زن ﺟﻨﺒ ﻪ اﺷ ﺘﺮاآﻰ دارد‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫زﻣ ﺎﻧﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ زن ﺑ ﻪ ﮔﺮوه ﻰ از ﺑ ﺮادران ﺗﻌﻠ ﻖ دارد و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ و‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﺑﺮ زن هﻨ ﻮز در اﺷ ﮑﺎل ﻣﻘ ﺪﻣﺎﺗﻰ ﺧ ﻮد ﺑﺴ ﺮ ﺑ ﺮدﻩ‪،‬‬
‫از ﺣﺸﻮ و زواﺋ ﺪ اﺷ ﺘﺮاآﻰ اش ﺑﻄ ﻮر آﺎﻣ ﻞ ﺁزاد ﻧﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ زن ﺁزادى ﺟﻨﺴﻰ آﺎﻣﻞ ﺧﻮد در ﻧﻈﺎم آﺎﻣﻼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى و‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎر را از دﺳﺖ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﺣﺪ اﻗﻞ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﻰ از ﻣ ﺮدان آ ﻪ‬
‫ﺑﺮادران هﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ راﺑﻄﻪ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ‪ ،‬وﻗﺘﻰ آﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع راﺑﻄﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻧﻬ ﺎد ﺧ ﺎﻧﻮادۀ‬
‫ﭼﻨﺪ هﻤﺴﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮ ﺗﻜﺎﻣ ﻞ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﻪ ﻣ ﻮازات‬
‫ﺁن‪ ،‬ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﺟﻤﻌ ﻰ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺑ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ‬
‫ﻓ ﺮدى ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﻣﻴﺎﺑ ﺪ‪ ،‬و در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ از‬
‫ﺑﻘﺎﻳﺎى اﺷﺘﺮاآﻰ و ﻗﻴﻴﻠﻪ اﻳﺶ ﺁزاد و ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﺷﺴ ﺘﻪ رﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺮﯼ در ﻣ ﯽ‬
‫ﻰ‬
‫ى ﺟﻨﺴ ِ‬
‫ى هﺮ ﭼﻨﺪ ﺻﻮر ِ‬
‫ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ زن‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﺎم ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺁزاد ِ‬
‫ﻰ‬
‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اآﻨﻮن‪ ،‬در ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺗ ﻚ هﻤﺴ ﺮ‪ ،‬راﺑﻄ ﻪ ﺟﻨﺴ ِ‬
‫زن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻮهﺮش‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺷﻮهﺮ ﻧﺎﺧﻮاﺳ ﺘﻪ اى آ ﻪ او را ﺧﺮﻳ ﺪارى ﻳ ﺎ‬
‫در ﺟﻨﮓ اﺳﻴﺮ آﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﭘ ﺎ ﺑﭙ ﺎى رﺷ ﺪ و‬

‫ﺗﻜﺎﻣ ﻞ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و ﮔﺴ ﺘﺮش ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺁن‪ ،‬راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺟﻨﺴﻰ زن ﻧﻴﺰ آﻪ ﻗﺒﻼ آﺎﻣﻼ ﺁزاد ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺮادران و ﺑﻌﺪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ ﻇ ﺎﻟﻢ و ﻧﺎﺧﻮاﺳ ﺘﻪ اش ﻣﺤ ﺪود ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد و ﺑﻤ ﻮازات ﺁن‬
‫ﺑﺮدﮔﻰ ﺟﻨﺴﻰ وى ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ آﻪ ﺧﺎﻧﻮادۀ ﺗﻚ هﻤﺴ ِﺮ ﭘﺪرﺳﺎﻻر‪ ،‬ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬وﻟﻰ هﻨﻮز هﻤﭽﻮن ﻳﻚ هﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻄﻮر آﺎﻣﻞ از ﭘﻮﺳ ﺘﻪ و‬
‫ﻗﻴ ﻮد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى اش ﺁزاد ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻗﻴ ﻮد هﻨ ﻮز ﺑ ﺮاى زﻧ ﻰ آ ﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺮدﻩ ﻣ ﺮد ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸ ﺪ‪ ،‬داراى ﻣﺨﺘﺼ ﺮ ﻧﻔ ﻊ و ﻣﻨﻔﻌﺘ ﻰ‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻔ ﻊ آ ﻪ زن‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁﻧﮑ ﻪ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺷ ﻮهﺮش ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﻚ ﻏﺮﻳﺒ ﻪ‬
‫ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺒﺎرش ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤ ﻰ آ ﺮد و هﻤﭽﻨ ﺎن ﺟ ﺰو ﺗﺒ ﺎر ﻗﺒﻴﻠ ﮥ‬
‫ﺧﻮدش ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺑﻨ ﺪ ﭘﻴﻮﻧ ﺪ دهﻨ ﺪۀ او ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫هﻨ ﻮز از ﻧ ﺎف زﻧ ﻰ آ ﻪ از رﺣ ﻢ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اش ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺮون راﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﻳ ﺪﻩ ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬و ﺗﻤ ﺎم ﻧﻜﺘ ﻪ ﻧﻴ ﺰ در هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ‬
‫واﺑﺴ ﺘﮕﻰ زن ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اش ﺑﺎﻋ ﺚ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ آ ﻪ زن در ﻣ ﻮارد ﺧ ﺎص ‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻰ در ﻣ ﻮاردى آ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از ﺣ ﺪ ﻣﻤﻜ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻇﻠ ﻢ و اذﻳ ﺖ ﺷ ﻮهﺮ و‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ او ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮدش واﻗ ﻊ ﮔ ﺮدد‪ ،‬وﻳ ﺎ‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺷﻮهﺮش هﻴﭽﮑﺲ در داﺧﻞ و ﺧﺎرج ﻗﺒﻴﻠﻪ داوﻃﻠ ﺐ‬
‫ازدواج ﺑﺎ او ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺁزاداﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﮥ ﺧﻮد ﺑﺎز ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫‪٢۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اآﻨ ﻮن‪ ،‬ﺑ ﺎ در ه ﻢ ﺷﻜﺴ ﺘﻦ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﺑﺪﺳ ﺖ اﺳ ﻼم و‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷ ﺪن آﺎﻣ ﻞ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ ﺑﺠ ﺎى ﺁن ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﻣ ﻰ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ آ ﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﺘﻰ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﻨﺎﻩ و ﻣﻠﺠﺎء دادﺧﻮاهﻰ زن‬
‫هﻢ از دﺳﺖ وى ﺧﺎرج ﻣﻰ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺟ ﺎﺋﻰ آ ﻪ وﻗﺘ ﻰ ﻋ ﺪﻩ اى از زﻧ ﺎن‬
‫ﻋﺮب از ﺷﻮهﺮاﻧﺸﺎن آﻪ ﺑﺮ ﺧ ﻼف ﻣﻌﻤ ﻮل‪ ،‬ﺳ ﻌﻰ در ﺁﻣﻴ ﺰش ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫از ﻋﻘ ﺐ را دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد ﻣﺤﻤ ﺪ ﺷ ﻜﺎﻳﺖ ﻣ ﻰ ﺑﺮﻧ ﺪ‪ ،‬او ﺑ ﺎ ﺁوردن ﺁﻳ ﻪ‬
‫زﻳﺮ ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻰ ﻓﻬﻤﺎﻧ ﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در دﺳ ﺖ ﺷﻮهﺮاﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺸﺘﺰارى هﺴﺘﻨﺪ آﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺁن از هﺮ ﻃﺮف ﮐﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ‬
‫وارد ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﻴﺎن اوج ﺑﯽ ﭘﻨﺎهﻰ زن در ﺣﻘﻮق اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻧﻈﺎم‬
‫ﺗﻤ ﺪن‪ ،‬و ﻧﻈ ﺎم ﺧ ﺎﻧﻮادۀ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺁﻧﻜ ﻪ ﺑ ﺎ دره ﻢ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ‪ ،‬زن ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﻨﺎهﻨﮕﺎﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺧﻮد را ﻧﻴ ﺰ‬
‫از دﺳﺖ ﻣﻰ دهﺪ‪ ،‬در ﻧﻈﺎم ﺑﻌﺪﯼ دﭼﺎر ﺁن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪xxxii‬‬
‫"زﻧﺎن آﺸﺘﺰار ﺷﻤﺎﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺮ آﺸﺘﺰارﺗﺎن از هﺮ ﺟﺎ آﻪ ﻣﺎﻳﻠﻴﺪ وارد ﺷﻮﻳﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﮔﺮدد آﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ هﻤﻪ ﺟﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى‬

‫ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﺟﺰﺋﻰ ﺗ ﺮﻳﻦ ﺁن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﻮرد ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬ﻣﻨ ﺎﻓﻊ زن‬
‫را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﻣﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬رواﺑ ﻂ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ آ ﻪ ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﻋﻜﺲ‪ ،‬درهﻤﻪ ﺟﺎ‪ ،‬ذﻟﺖ و ﺑﺮدﮔﻰ زن را در ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺿﺪ او ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ اﺳ ﻼم اﻳ ﻦ آ ﺎر را ﻧ ﻪ‬

‫ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺎ وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﻳﺠ ﺎد دوﻟ ﺖ ﮐ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺁن ﺿ ﺎﻣﻦ‬
‫اﺟﺮاﯼ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﻫﺎى ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ازدواج‬

‫ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم‬

‫ﻣﻔﺴ ﺮﻳﻦ اﺳ ﻼﻣﻰ ﺳ ﻌﻰ دارﻧ ﺪ آ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺳ ﻼم را درﻣ ﻮرد‬

‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ هﺎى ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻮ ﺁورى و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ره ﺎﺋﻰ ﺑﺨﺸ ﻰ‬
‫آ ﻪ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺮاى ﻧﺠ ﺎت ﺑﺸ ﺮﻳﺖ از ﻧﻈ ﺎم ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ! )ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى( وﺿ ﻊ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﻗﻠﻤ ﺪاد آﻨﻨ ﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺳﺎﻳﺮﻣﻮارد دروﻏﻰ ﺑﻴﺶ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻗﺮان در اﻣﺮ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ه ﺎى‬
‫ﺟﻨﺴﻰ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﺑ ﺪاٌ ﺟﻨﺒ ﮥ ﻧﺠ ﺎت ﺑﺨﺸ ﻰ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﻃﻮر آ ﻪ ﻧﺸ ﺎن دادﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﻤﺒﻞ اﺳ ﺎرت و ﺑﺮدﮔ ﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ و آ ﺎرى زن‬
‫در ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻄﻠﻘﺎ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ و ﻧﻮ ﺁوراﻧﻪ اﯼ‬
‫درﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ وآﻢ وﺑﻴﺶ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻗﺒﻞ ازاﺳﻼم‪ ،‬و ﺑ ﺪرﺟﺎت ﻣﺘﻔ ﺎوت‪ ،‬در‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪﺳ ﯽ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ را از اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﺁﮔ ﺎﻩ ﻣﻴﺴ ﺎزد‪ .‬او ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫درﻣﻴ ﺎن ﺣﻤ ﺲ∗ "اززﻧ ﺎن هﻤﺎﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ در ﻗ ﺮان ﺣ ﺮام ﮐ ﺮد‬

‫∗‪ -‬ﺣﻤﺲ ﻗﺒﺎﻳﻠﯽ ار ﻋﺮب ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از ﻗﺮﻳﺶ و ﮐﻨﺎﻧﻪ و واﺑﺴﺘﮕﺎن اﻳﺸﺎن‪.‬‬
 ‫‪٢۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷﻬﺮﺳ ﺘﺎﻧﻰ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎﻳﻦ‬ ‫‪xxxiii‬‬

‫ﭘ ﺪر"‪.‬‬ ‫اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺣﺮام ﻣﻴﺪاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﻣﮕ ﺮزن‬
‫ﻧﮑﺘﮥ ﻣﻬﻢ اﺷﺎرﻩ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﻋﺮاب ﺑﻌﻀﻰ از ﻣﻨﻬﻴﺎت ﻗﺮﺁن را رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ زﻳﺮا ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺎدر‪ ،‬ﺧﻮاهﺮ‬
‫و ﻋﻤﻪ ﻳﺎ ﺧﺎﻟﻪ ﺧﻮد ازدواج ﻧﻤﻰ آﺮدﻧﺪ و زﺷﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰدر ﻧﻈﺮ ﺁﻧﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد آ ﻪ‬
‫آﺴ ﻰ دو ﺧ ﻮاهﺮرا هﻤﺰﻣ ﺎن ﺑ ﻪ زﻧ ﻰ در ﺁورد و ﻳ ﺎ ﭘﺴ ﺮى زن ﭘ ﺪرش را‬
‫‪xxxiv‬‬
‫ﺑﮕﻴﺮد‪".‬‬

‫هﻤﻴﻨﻄﻮر اﺑﻮاﻟﻔﺪا اﻇﻬﺎر ﻣﻰ دارد‪:‬‬

‫" از ﻧﻈﺮ اﻋﺮاب ﺷﻨﻴﻊ ﺗﺮﻳﻦ آ ﺎر اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻓ ﺮدى ﺑ ﺎ دو ﺧ ﻮاهﺮ در ﻳ ﻚ زﻣ ﺎن‬

‫ن ﭘ ﺪر ﺧ ﻮد ازدواج ﻣ ﻰ آ ﺮد رﺳ ﻮا ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ و او‬
‫ازدواج آﻨﺪ‪ .‬آﺴﻰ را آﻪ ﺑﺎ ز ِ‬
‫‪xxxv‬‬
‫را داﻳﻰ زن ﻣﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ"‬

‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻨﻊ ازدواج ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ هﻤﮕﯽ‪،‬‬

‫ﺑﺠﺰ ﻣﻨﻊ ازدواج ﺑﺎ ﺧﻮاهﺮ زادﻩ‪ ،‬در ﻣﺬهﺐ ﻳﻬﻮد وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺁﻧﻬﺎ را از ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ اﺧﺬ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬او اﺣﺘﻴ ﺎج‬
‫ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﮐ ﺎرﯼ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﭼ ﻮن هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ هﻤ ﮥ اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﺁداب و رﺳﻮم ﺑﺨﺶ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻋﺮﺑﯽ در ﻣﮑﻪ و ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁوردن اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ در ﻗﺮﺁن ﻧﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﯽ وﺿ ﻊ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﺗﺎزﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺒﻮل ﺁﻧﻬﺎ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬و ﺑﻌ ﺪ از ﺁن ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
 ‫‪٢۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ و ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺳﺮاﺳﺮﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و ﻗﻠﻤ ﺮو‬
‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮرآﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن آﺮدﻳﻢ در زﻣﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠ ﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑىﺪرﺣﺎل ﮔﺬارﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻرى وﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬از اﻳﻨﺮو ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت و اﺷﻜﺎل ﻣﺘﻀ ﺎدى از رواﺑ ﻂ ﺟﻨﺴ ﻰ در ﺁن ﺑ ﺮ‬
‫ﻗﺮار ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﺳﻼم ﻧﻪ در ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردن اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﺗﺎﻳﻴ ﺪ‬
‫و ﺑ ﻪ ﮐﺮﺳ ﯽ ﻧﺸ ﺎﻧﺪن ﻧﻬ ﺎﻳﯽ وﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ درﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و درﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﻣﻤﻨﻮع وﻣﻨﺴﻮخ ﻧﻤ ﻮدن ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ واﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ ازﻧﻈ ﺎم‬
‫اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ اﻳﻔﺎ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ اﺳ ﻼم‬
‫ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻓﻘﻂ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧﻮد را از اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧ ﻪ در‬
‫ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻗﺮان اﻋﻼم ﻣﻴﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ ﭘ ﺲ از رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻤﺮﺣﻠﮥ اﺟﺮا در ﺁوردﻩ ﺑﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻟ ﺬا‪ ،‬ﻧﻘ ﺶ ﻋﻤﻠ ﯽ اﺳ ﻼم در ﺗﻐﻴﻴ ﺮ و ﺗﺤ ﻮل اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت‬
‫ﻣﻮﺟ ﻮد در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و ﺑ ﺎﻻﺧﺺ از ﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺘﻦ ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑﻘﺎﻳ ﺎﯼ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ و اﺷﺘﺮاﮐﯽ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻋﻤﻼ‪ ،‬از زﻣﺎﻧﯽ ﺁﻏﺎز ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‬
‫ﮐ ﻪ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ و ﻗ ﺪرت ﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮﯼ و ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕﺮﺁن ﺑﺮﻗ ﺮار ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ارث و ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻰ‬

 ‫‪٢۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎر ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ ‪ ،‬در زﻣ ﺎﻧﻰ آ ﻪ هﻨ ﻮز ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬

‫ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﺎزاد ﺗﻮﻟﻴ ﺪ و ﺛﺮوﺗ ﻰ در آ ﺎر ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ارث و‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺟﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﻳﻰ آ ﻪ ﺑﻌ ﺪا در دوران ﺗﻤ ﺪن ﻓﻬﻤﻴ ﺪﻩ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷ ﻮد‪ ،‬در آ ﺎر ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ارﺛﻴ ﮥ ﻣ ﺮد ﻳ ﺎ زن ﻋﺒ ﺎرت از ﻣﺨﺘﺼ ﺮ وﺳ ﺎﺋﻞ‬
‫ﺷﺨﺼ ﻰ او ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ اﺑﺰارآ ﺎرش ﺑ ﺮاى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﻳ ﺎ وارﺛﻴ ﻨﺶ‬
‫)ﻓﺮزﻧﺪان زن ﻳ ﺎ ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺧ ﻮاه ِﺮ ﻣ ﺮد( ﺑﺠ ﺎ ﮔ ﺬاردﻩ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬ﻏﻨﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺟﻨﮕﻰ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﺪﺗﺎ اﺳﻴﺮان ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﻳﺎ در راﻩ ﺧﺪاﻳﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺮاد ﺁزاد ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﻣﻰ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ت ﻣﺘ ﻮﻓﻰ ﻣﻴ ﺎن ﺑﺎزﻣﺎﻧ ﺪﮔﺎن وى‪،‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ارث ﺑﻤﻌﻨﺎى ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺛ ﺮو ِ‬
‫و ﺟﻨﮓ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎى ﻣ ﺪرن ﺁن‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺣﻤﻠ ﻪ و ﻏ ﺎرت اﻣ ﻮال دﻳﮕ ﺮان از‬
‫ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎى ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن و ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ آ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ‬
‫ﺑ ﺎر‪ ،‬ﺑﺮاﺑ ﺮى اﻗﺘﺼ ﺎدى در درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ از ﻣ ﻲ رود و ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎى‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺛﺮوت و ﻣﺎل ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻗﺒ ﻞ از وى ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎى ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﻗﺸﺮ اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻌﻤ ﻮﻻ در راس‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺛﺮوت ﺷﺨﺼﻰ اﻳﻦ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ه ﺎ از ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ اﻓﺮاد ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﭘﺪر ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎم ﻣﺮگ و ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ در ﺗﺒﺎر وى ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻣﻨﺘﻘ ﻞ‬
‫ﻧﺸ ﻮد‪ ،‬ﻣﻴ ﺎن ﭘﺴ ﺮان وى ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
 ‫‪٢۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﭘﺪرﺳﺎﻻر آﻪ اآﺜﺮﻳﺖ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب را در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣ ﻲ دادﻧ ﺪ‬

‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳﻞ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻗﺒﻼ دﻳ ﺪﻳﻢ ﻣ ﺮدان ﻣﻌﻤ ﻮﻻ زﻧ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫را از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﺧﺮﻳ ﺪﻩ ﻳ ﺎ در ﺟﻨﮕﻬ ﺎ اﺳ ﻴﺮ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﭼ ﻮن اﻳ ﻦ‬
‫زﻧﺎن هﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ و ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﺤﺴﺎب ﻣ ﻰ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧ ﺪن ﺛ ﺮوت در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮدى ارﺛ ﻰ ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫ﻧﻤﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد زن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺷ ﻮهﺮ‪ ،‬ﺛ ﺮوت او را‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮﻳﺶ ﺑﺒ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺗﺒ ﺎر‬
‫ﻣﺎدرﯼ ﺑﻪ ﺗﺒﺎر ﭘﺪرﯼ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ارث ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ و زﻧ ﺎن ﻳ ﺎ اﺑ ﺪا‬
‫از ارث ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ارث ﺷﻮهﺮﺷ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ن ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻴﺰ از ارث ﻣﺤ ﺮوم ﺑﻮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﺠﺰ زﻧﺎ ِ‬
‫ﭼﺮا آﻪ ﺁﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺳﻨﺖ ﭘﺪرﺳﺎﻻرى ﺑﻬﻨﮕﺎم ازدواج ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺷ ﻮهﺮ‬
‫ﺧ ﻮد رﻓﺘ ﻪ و ﻟ ﺬا اﮔﺮﺻ ﺎﺣﺐ ارث ﻣىﺸ ﺪﻧﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ اﻳ ﻦ ارث را ﺑ ﺎ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﮥ ﺷﻮهﺮﺷﺎن ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ زﻧﺎن درآﺎرﺟﻨﮓ ﺷﺮآﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻰ ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدان ﺗﻌﻠﻖ داﺷ ﺖ و از اﻳ ﻦ ﺑﺎﺑ ﺖ ﻧﻴ ﺰ ﺣﻘ ﻰ‬
‫ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﺻﺤﺮا‪ ،‬ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن و ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺪم ﺷﺮآﺖ زﻧﺎن در ﺟﻨﮕﻬ ﺎ در اﺳ ﺎس‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ‬
‫آﺎر ﻣﻴﺎن زن و ﻣﺮد در دوراﻧﻬﺎى اوﻟﻴﻪ در ﻧﻈﺎﻣﻬﺎى اﺷﺘﺮاآﻰ و ﻣﺎدر‬
 ‫‪٢۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺗﺒﺎ ِر ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎز ﻣﻰ ﮔﺸﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎ از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ زﻧ ﺎن ﺑ ﺪﻟﻴﻞ‬
‫ﻣﺸ ﻜﻞ ﺑ ﺎردارى و ﻧﮕﻬ ﺪارى از آﻮدآ ﺎن و ﭘﻴﺮﻣ ﺮدان‪ ،‬ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺗ ﺮك‬
‫ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ﻣ ﺮدان ﺑ ﺮاى ﻣﺎﻣﻮرﻳ ﺖ ه ﺎى ﺷ ﻜﺎر ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻟ ﺬا ﺑ ﻪ ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺁورى داﻧ ﻪ ه ﺎى ﮔﻴ ﺎهﻰ و ﺑﻌ ﺪا آﺸ ﺎورزى اﺷ ﺘﻐﺎل داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﻜﻪ اﺑﺰار و ﻓﻨﻮن ﺷﻜﺎر در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ وﺳﺎﺋﻞ و ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮕ ﻰ ﻳﻜ ﻰ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا وﻇﻴﻔﻪ ﺟﻨﮓ و درﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﺬاآﺮﻩ ﺑ ﺮاى ﺻ ﻠﺢ ﻧﻴﺰﺑﻄ ﻮرﻃﺒﻴﻌﯽ‬
‫در ﻋﻬ ﺪﻩ ﻣ ﺮدان ﻗﺮارﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬در واﻗ ﻊ ‪ ،‬اﻧﺘﺨ ﺎب رﺋ ﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻬﻨﮕﺎم ﺟﻨﮓ از ﻣﻴﺎن ﻣﺮدان در ﻧﻈﺎﻣﺎت اوﻟﻴﻪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻧ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﻗﺪرت وﺑﺮﺗﺮﯼ ﺁﻧ ﺎن ﺑﺮزﻧ ﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑﻬﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﺳ ﺎدۀ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮدان هﻴﭽﻜ ﺪام ﺷ ﻮهﺮان زﻧ ﺎن ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﺑﺮادران‪،‬داﺋﻰ و اﻗﻮام ﻣﺬآﺮ ﻣﺎدرى وﯼ در ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻰ ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪ اﺳ ﺮاى‬
‫ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑ ﻮدن ﺳ ﻄﺢ ﺗﻜﻨﻮﻟ ﻮژى آﺴ ﻰ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﻤﻠ ﻚ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ هﻴﭻ اﺳﻴﺮى ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﺎزهﺎى ﻣﺼ ﺮﻓﻰ‬
‫اش ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺮا ﻳ ﺎ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ‬
‫و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﻣﻰ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻓﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺑ ﺎﻻ‬
‫رﻓﺘﻦ ﺑﺎزدهﻰ ﻓﺮد اﺳﻴﺮ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻦ ﻳﺎ رهﺎ ﮐﺮدن او ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﺒ ﻮد‬
‫و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬اﺳﺮا از اﻳﻦ ﭘﺲ ﺑﻪ ﺑﺮدﻩ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬از ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ‬
‫ت اﻗﻮام دﻳﮕﺮ ﺑﻪ راهﻰ ﺑﺮاى آﺴ ﺐ‬
‫ﺛﺮوت درﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﻏﺎر ِ‬
 ‫‪٢۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫درﺁﻣﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺮدان‪ ،‬ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﻰ و ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ اﺳ ﺮا‬
‫را ﺑﺼﻮرت ﺑﺮدﻩ ﺑ ﻪ ﺗﻤﻠ ﻚ ﺧ ﻮد در ﺁوردﻩ ﭼﻴ ﺰى از ﺁن ﺑ ﻪ زﻧ ﺎن ﻧﻤ ﻰ‬
‫دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭼ ﻮن زﻧ ﺎن ﺣﻤ ﻞ اﺳ ﻠﺤﻪ ﻧﻤ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫در ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﻰ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن ﺗﻌﻠ ﻖ ﻧﻤىﮕﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
‫اﻳ ﻦ دﻻﻳ ﻞ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب‪ ،‬زﻧ ﺎن ﭼﻴ ﺰى از ارﺛﻴ ﻪ و‬
‫ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺟﻨﮕﻰ ﻧﺼﻴﺐ ﺷﺎن ﻧﻤﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻟ ﻰ اﻳ ﻦ ﻗﻮاﻋ ﺪ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ ﺑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺖ‪ .‬در‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻨ ﻮز ﻗﺒ ﺎﻳﻠﻰ وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ آ ﻪ هﺮﭼﻨ ﺪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻰ در ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻰ ازدواج ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ در ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫هﻨﻮز از ﻣﻴ ﺎن ﻧﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻰ ﺑﻨﻈ ﺮ ﻧﻤ ﻰ ﺁﻳ ﺪ آ ﻪ در اﻳ ﻦ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ارث ﺑﺮدن زﻧﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ زﻧ ﺎن در اﻳ ﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫در ﺻﻮرت ازدواج در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣ ﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧ ﺪ‪ ،‬و ﻟ ﺬا ﺛ ﺮوت ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫را ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺮون ﺁن ﻧﻤ ﻰ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از‬
‫هﻤ ﻴﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﻨ ﻰ ﻋ ﺎﻣﺮ ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺖ آ ﻪ در ﺁن هﻨ ﻮز ازدواج‬
‫ﺻ ﺪﻳﻘﻪ راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔ ﺮ ادﻋ ﺎﯼ ﻗ ﺮان ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ در "ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ"‬
‫زﻧﺎن ﻋﺮب از ارث ﻣﺤ ﺮوم ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ داﺷ ﺖ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ زﻧ ﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪﻳﺠﻪ و ﻣﺎوﻳﻪ ﺑﻨﺖ ﻓﻀﻞ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺛﺮوﺗﻬﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ و‬
‫زﻧﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن ﻗﺒﻴﻠﮥ ﻃﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﮔﻠﻪ ﺑ ﻮدﻩ ﺑﺮادراﻧﺸ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫ﺑﻪ ﭼﺮا ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴ ﺖ زﻧ ﺎن از ارث ﻓﻘ ﻂ در‬

‫ﻣﻮرد ﺑﺨﺸﯽ از زﻧﺎن ﻋﺮب ﮐﻪ در ﻗﺒﺎﻳﻞ ﭘﺪرﺳﺎﻻر ﺧﺮﻳﺪﻩ ﻳﺎ اﺳ ﻴﺮ ﻣ ﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺤﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮد ﻧﻴ ﺰ در ﻣﻘﻴ ﺎس‬
‫وﺳﻴﻊ در ﺁن دﺧﺎﻟﺖ داﺷﺘﻪ ﻣﻮﺟﺪ ﺁن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺎدر ﺗﺒ ﺎر ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ دﻳﮕ ﺮ ﺑﺨ ﺶ‬
‫ﺑﺰرﮔﻰ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻤﻴﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻄﻘﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻰ ﺑﺎﻳﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑﻤ ﻮازات رﺷ ﺪ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ‪ ،‬در ﺣ ﺎل اﺿ ﻤﺤﻼل ﺑ ﻮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ رﺷ ﺪ‬
‫ﺛﺮوت و رﺳﻢ ﻏﺎرت‪ ،‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺛﺮوت ﻣﺮدان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺎن‬
‫اﻓﺰودﻩ ﻣﻴﮕﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﻧ ﻮع زﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ در ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﺑ ﺎ زﻧ ﺎن‬
‫ﺁزاد اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻻﻏ ﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻃﺒ ﻖ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬اﻓ ﺮاد ﺣ ﻰ در ﺳ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﮐﺘ ﺎب َا َ‬
‫ﭼﻴ ﺰ ﺷ ﺮاآﺖ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘ ﻮق و وﻇ ﺎﻳﻒ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ‪ ،‬ﺗﻘﺴ ﻴﻢ‬
‫ارﺛﻴﻪ ‪ ،‬و ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﻰ ﮐ ﻪ در ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر هﺮﺳ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪۀ‬
‫ﻣ ﺮدان ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .xxxvi‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬هﺮﭼﻨ ﺪ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدان ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﻏﻨﺎﺋﻤﯽ آﻪ ﻓﺮ ِد ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣ ﻰ ﺁورد ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﺨ ﻮد او‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﻏﻨ ﺎﺋﻤﯽ ﮐ ﻪ دﻳﮕ ﺮان ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺟﻤ ﻊ ﺷ ﺪﻩ و‬
‫ﺑﻌ ﺪ ﻣﻴ ﺎن اﻋﻀ ﺎى ﻣ ﺮد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﮐ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ ﺷ ﺮﮐﺖ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻰ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ ﺳﻨﺖ ﭘﻴﺮوﯼ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻏﻨﺎﺋﻢ در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ از ﻧﻈﺎم ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ اى آ ﻪ‬
 ‫‪٢۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ از ﮔﺰﻧ ﺪ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬ ﺎى ﻣﻮﺟ ﻮد در ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ در‬

‫درون ﻗﺒﻴﻠﻪ در اﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ در ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺳ ﻬﻢ رﺋ ﻴﺲ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ از دﻳﮕﺮان ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ آ ﻪ ﻳ ﻚ ﭼﻬ ﺎرم آ ﻞ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺑ ﻪ‬
‫رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﺎوى ﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎى ﻣﺮد ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوﯼ از ﺳ ﻨﻦ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﮥ ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ‬
‫رﺳﻢ رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺮاى ﻏﺎرت و اﺳﻴﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ زﻧﺎن و آﻮدآﺎن ﺗﺎﺋﻴﺪ ﮔﺸﺘﻪ در ﻣﻘﻴﺎﺳ ﯽ وﺳ ﻴﻌﺘﺮ در ﭘ ﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻳ ﻚ ﭘ ﻨﺠﻢ ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﯽ ﺑﺎﺿ ﺎﻓﻪ ﺗﻤ ﺎم ﺛ ﺮوت ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪﻩ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻩ دﺷﻤﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐ ﻪ در ﺣﮑ ﻢ رﺋ ﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻮد ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫"و اى ﻣﻮﻣﻨ ﺎن ﺑﺪاﻧﻴ ﺪ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺑﺸ ﻤﺎ ﻏﻨﻴﻤ ﺖ و ﻓﺎﻳ ﺪﻩ رﺳ ﻴﺪ )زﻳ ﺎد ﻳ ﺎ آ ﻢ( ﺧﻤ ﺲ ﺁن‬
‫و ﺧﻮﻳﺸ ﺎن او و ﻳﺘﻴﻤ ﺎن وﻓﻘﻴ ﺮان و در راﻩ ﻣﺎﻧ ﺪﮔﺎن‬ ‫ﺧ ﺎص ﺧ ﺪا و رﺳ ﻮل‬
‫‪xxxvii‬‬
‫اﺳﺖ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻧﻴﺰ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ‬

‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺮح دادﻳﻢ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻋﻀﺎى ﻋﺎدى و‬
‫ﻓﻘﻴ ﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﻣ ﺎل ﺧ ﻮد دﺳ ﺖ و دﻟﺒ ﺎز و ﺑﺨﺸ ﻨﺪﻩ ﻣ ﻰ ﺑ ﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻗ ﺮﺁن در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ را در ﻣ ﻮرد ﭼﮕ ﻮﻧﮕﻰ‬
‫ﻣﺼ ﺮف ﺳ ﻬﻢ ﺧ ﻮد از ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﯽ ﺻ ﺎﺣﺐ اﺧﺘﻴ ﺎر ﻣﻄﻠ ﻖ ﻣﻴﮑ ﺮد‪،‬‬
‫ﺻ ﺮف ﺑﺨﺸ ﻰ از ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺮاى ﻳﺘﻴﻤ ﺎن و اﻓ ﺮاد ﻋ ﺎدى ﺗﻮﺻ ﻴﻪ‪ ،‬و ﺑ ﺪون‬
‫َ‬
‫هﻴﭻ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻋﻤﻠﯽ و ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪٢۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻤﻴﮑﺮد آﻪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار از ﺳﻬﻢ ﻣﺤﻤ ﺪ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺮف ﺗﻴﻤﺎر ﻳﺘﻴﻤﺎن و ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺻ ﻴﮥ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫ﻧﻴﺰ از ﺣﺪ ﺣﺮف ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁﻧﭽ ﻪ ﮐ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﺳ ﺎﻳﺮ روﺳ ﺎﯼ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻣﺮﺳﻮم ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﮐﺮم و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻰ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ واﮔﺬار ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬و ﻟ ﺬا در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫ﻣﻮارد ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺳﻨﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺠﺰ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﻬﻢ ﻳﮏ ﭼﻬﺎرم ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺗﻘﺴﻴﻢ ارث ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺳﻼم‪ ،‬دورى و‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﻓﺮد ﻣﺮدﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺳﻠﺴﻠﮥ ﻣﺮاﺗﺐ هﻴﺮارﺷﻴﮏ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ و ﻧﻪ‬
‫راﺑﻄﮥ ﻳﮑﺪﺳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى را ﻣﺒﻨﺎى آﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻰ دهﺪ‪.‬‬

‫ارث ﺑﺮدن زﻧﺎن‬

‫در اﺳﻼم‬

‫در اﺳﻼم زﻧﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻧﻴﻤﻰ از ﻣ ﺮدان‪ ،‬ﺻ ﺎﺣﺐ‬
‫ارث ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ارث ﺑ ﺮدن زﻧ ﺎن ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ ﻗﺒ ﻮل ﻗ ﺎﻧﻮن درون‬
‫هﻤﺴ ﺮى در اﺳ ﻼم ‪ ،‬ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ ارث ﻧﺒ ﺮدن زﻧ ﺎن در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻋﺮب ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ رواج ﺑﺮون هﻤﺴ ﺮى ‪ ،‬و ﺑ ﺮاى ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى‬
‫از اﻧﺘﻘﺎل ﺛﺮوت ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬وﻟ ﻰ اآﻨ ﻮن ﺑ ﺎ راﻳ ﺞ ﺷ ﺪن‬
‫ازدواج در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮهﺎ و دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻪ ه ﺎ و رﻓ ﻊ‬
 ‫‪٢٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺧﻄ ﺮ اﻧﺘﻘ ﺎل ﺛ ﺮوت ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎرج از ﺁن‪ ،‬ﻣﻨ ﻊ ارث ﺑ ﺮدن زﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ‬

‫ﺿﺮورت ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﻴﻮﻩ ﻧﻴﺰ آ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﻣ ﺮگ ﺷﻮهﺮاﻧﺸ ﺎن‬
‫ﺗﺤﺖ آﻔﺎﻟﺖ ﭘﺴﺮان ﺷﻮهﺮ ﻣﺘﻮﻓﻰ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اآﻨﻮن ﺑ ﺎ ﻣﻨ ﻊ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ارث ﺑﺮدن ﻣ ﺎدران‪ ،‬ﺑ ﻰ ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧ ﺪ و ﺗ ﺎﻣﻴﻦ ﺷ ﺎن از‬
‫ﻣﺤﻞ ارﺛﻴﻪ ﺷﻮهﺮاﻧﺸﺎن اﻣﺮى ﺿﺮورى ﻣﻰ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺷ ﺎﻳﺪ دﻻﻳﻠ ﻰ‬
‫ﺑﻮد آﻪ زﻧﺎن را ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻤﻮل ارث ﺑﺮدن از ﻣﺮدان ﻣﻰ آﺮد‪.‬‬
‫در ﺿﻤﻦ ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ زﻧﺎن آﻪ ﻃﺒﻖ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺑ ﺮون هﻤﺴ ﺮى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪،‬‬
‫ﻗ ﺒﻼ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ ﺧ ﻮد ﺗﻌﻠ ﻖ ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ اآﻨ ﻮن‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷﻮهﺮ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻟ ﺬا ﺑﺎﻳ ﺪ در ارث او ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺳﻬﻴﻢ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ دﻻﻳﻞ ﺑﻮد آﻪ ارث ﺑ ﺮدن زﻧ ﺎن در اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫دﻓ ﺎع از ﺣﻘ ﻮق ﺁﻧ ﺎن ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺗﻜﻤﻴ ﻞ ﻗ ﺎﻧﻮن ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ و دﻓ ﺎع از‬
‫هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ هﻤﺒﺴﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي‬
 ٢٧١ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

١
١٧۵ ‫ ص‬،‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ آﺮﻳﻢ آﺸﺎورز‬،‫ اﺳﻼم در اﻳﺮان‬،‫ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻰ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‬-١
،‫ در ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‬. ٢٢٠-٢١٩ ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ ﺑﻪ ﺷﺮح ﺧﻄﻴﺐ ﺗﺒﺮﻳﺰى‬، ‫ ﺣﻤﺎﺳﻪ اﺑﻮﺗﻤﺎم‬-٢
.١١٠ ‫ ص‬، ،‫ دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‬-‫ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‬
‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٣٣ ‫ ﺁﻳﻪ‬، ‫ ﺳﻮرﻩ اﻻﺳﺮاء‬-٣
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،١٧٨ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرۀ ﺑﻘﺮﻩ‬- ۴
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬، ۴۵ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرﻩ اﻟﻤﺎﺋﺪﻩ‬-۵
vi
- Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in old Arabia", p. 66.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٩٢ ‫ ﺁﻳﻪ‬، ‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬- ٧
.۴٨٠ ‫ ص‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ ﺟﻠﺪ دوم‬،‫ ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‬،‫اﺑﻦ هﺸﺎم‬- ٨
.١١٧ ‫ ص‬،‫ دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‬-‫ ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‬،‫ ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‬- ٩
.١٧۶ ‫ ص‬،‫ اﺳﻼم در اﻳﺮان‬،‫ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻰ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‬-١٠
.١٧٧ ‫ و‬١٧۶ ‫ ﺻﺺ‬،‫هﻤﺎﻧﺠﺎ‬-١١
.١٧٩ ،‫ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬- ١٢
xiii
-Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in old Arabia", p.62-63.
xiv
-Ibid, p.161.
xv
-2 Sam, xiii, 13.
xvi
-Nawawi, p. 385. In Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in old
Arabia", p.163.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،۵٠ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﺣﺰاب‬- ١٧
xviii
-Nawawi, p. 736. In Smith Robertson w, "Kinship and... p. 164.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢٣ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬- ١٩
xx
- Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in old Arabia", p. 89.
xxi
- Aghani, vol. 1, p. 9; Ibn e Cotaiba, p. 55. In Smith Robertson, p. 89.
xxii
- Strabo, the Geography of Strabo, xvi: iv, xxv. In Smith Robertson W.
, kinship & marage in old Arabia, p. 89
xxiii
-Gen. 35: 22، 49: 4. In Smith Robertson, p. 89.
xxiv
- Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in old Arabia", p.90.
xxv
- Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in old Arabia", p. 84.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،١٩ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬- ٢۶
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢٢ ‫ ﺁﻳﻪ‬، ‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬- ٢٧
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢٣ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬- ٢٨
xxix
-Aghani, vol. 4, p. 129. In Smith Robertson w, "Kinship and Marriage
in old Arabia", pp. 108-109.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢٣ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‬- ٣٠
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،۴،۵،٣٧ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﺣﺰاب‬- ٣١
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢۴۴ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ‬- ٣٢
.۵٧٧ ‫ ص‬،۶ ‫ ﺗﺎ‬۴ ‫ ﺟﻠﺪ‬،‫ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‬،‫ ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‬- ٣٣
 ٢٧٢ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________

xxxiv
- Shahrestani, p. 144. In Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in
old Arabia", p. 88.
xxxv
- Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in old Arabia", p. 270-
271.
xxxvi
- Aghani, vol. 16, p.50. In Smith Robertson w, "Kinship and Marriage
in old Arabia", p.55.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،۴١ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻧﻔﺎل‬- ٣٧
 ‫‪2‬‬
‫ﻧﻬﺎد ﻣﺬﻫﺐ‬
‫ﺧﺪاى واﺣﺪ و ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻰ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﺎزﻩ اى ﺑﻮد آﻪ ﺑﻌﻨﻮان هﺴﺘﻪ اﺻﻠﻰ ﻣ ﺬاهﺐ‬

‫ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ‪ ،‬و ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳﻜ ﻰ از ﺣﻠﻘ ﻪ ه ﺎى ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺪود ‪ ۴‬اﻟﻰ ‪ ۵‬هﺰارﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ ازﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻰ‪ ،‬وارد ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﻤﺰﻣﺎﻧﻰ ﺗﺎرﻳﺨﻰ‬
‫اﻳﻦ دو ﭘﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ و ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻ ﻰ در آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ در ﻳ ﻚ زﻣ ﺎن ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ هﻤﭽﻨ ﻴﻦ‬
‫اﻧﻄﺒﺎق اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ اﻳﻦ دو ﺑﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ دﻓ ﺎع ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى از‬
‫ارزﺷﻬﺎى ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ‪ ،‬ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٧٤‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺗ ﺎ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺪوى‪ ،‬ﺑﺠ ﺎﯼ ﻳ ﮏ ﺧ ﺪا ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻣﺨﺘﻠ ﻒ را‬

‫ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻗ ﺮار ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻋﻤ ﺪﺗﺎ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺿ ﻌﻒ اﻧﺴ ﺎن در‬
‫ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و ﻧﻴﺮوه ﺎى ﺁن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑ ﺎران ‪ ،‬ﻃﻮﻓ ﺎن و‬
‫رﻋﺪ و ﺑﺮق آﻪ هﺮ آﺪام از ﺁﻧﻬﺎ ﻳﻜﻰ از ﻧﻴﺮوهﺎى وﻳﺮان آﻨﻨ ﺪﻩ ﻳ ﺎ ﻣﻔﻴ ﺪ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﻣىﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﺪوى آﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺿ ﻌﻒ وﺳ ﺎﺋﻞ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژى‪ ،‬از ﻋﻠﻞ ﻃﺒﻴﻌﻰ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎ ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ آﻨﺘﺮل ﻧﻴﺮوه ﺎى ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى از ﺧﺴ ﺎرات و ﻣﺼ ﺎﺋﺐ‬
‫ﻧﺎﺷ ﻰ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﻴﺮوه ﺎى وﻳﺮاﻧﮕ ﺮ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ ‪ ،‬ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ ﺧﻮد و ﺪر ﺣﺎﻟﺘﻰ از ﻳ ﺎس و ﻧﺎﭼ ﺎرى‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎى ﻣﺎوراء اﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻬﺎﻳﻰ آﻪ ﻧﻴﺮوى ﺁﻧﻬﺎ وراى ﻧﻴ ﺮوى وﯼ‬
‫و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻣﺤﺼ ﻮل‬
‫ﺗﺨﻴﻞ ﭘﺮدازى اﻧﺴﺎن ﺑﺮاى ﺟﺒﺮان ﺿﻌﻒ ه ﺎى او در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و‬
‫دﺷﻤﻨﺎن وى ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ دورﻩ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﺮاى ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ و ﻟﻄﻒ ﺧﺪاﻳﺎن‪ ،‬ﺧﻮد را‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﻣﻰ ﺑﻴﻨ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺮاى ﺁﻧ ﺎن ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴ ﺎن آ ﻪ در دورﻩ‬
‫اى‪ ،‬اﺳ ﻴﺮان ﺟﻨﮕ ﻰ ‪ ،‬و ﺑﻌ ﺪ ﻓﺮزﻧ ﺪان و ﺑﻌ ﺪ ﺣﻴﻮاﻧ ﺎﺗﻰ هﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ در‬
‫ﭘﻴﺸ ﮕﺎﻩ اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن ﺧ ﺪا ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻜ ﻢ ه ﺪاﻳﺎﻳﻰ را داﺷ ﺘﻨﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﻴﺮى از ﺧﺸﻢ ﺧﺪاﻳﺎن و ﺟﻠ ﺐ ﻣﺮﺣﻤ ﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﺣﻀﻮرﺷ ﺎن‬
‫ﭘﻴﺸﻜﺶ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد آﻪ ﺳﺮﺧﭙﻮﺳ ﺘﺎن ﻣﺎﻳ ﺎ در اﻣﺮﻳﻜ ﺎ ﭘ ﺲ‬
‫از هﺮ ﭘﻴﺮوزى در ﺟﻨ ﮓ‪ ،‬ﻃ ﻰ ﻳ ﻚ ﻣﺮاﺳ ﻢ ﻋﻤ ﻮﻣﻰ‪ ،‬اﺳ ﻴﺮان ﺧ ﻮد را‬
 ‫‪٢٧٥‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺑﻄ ﻮر دﺳ ﺘﻪ ﺟﻤﻌ ﻰ در ﭘﻴﺸ ﮕﺎﻩ ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸ ﺎن ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﻳ ﺎ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺬرى آﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻜ ﻰ از ﺑ ﺖ ه ﺎى ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫ﺑﻮد ﻗﺼﺪ ﻣىﻜﻨﺪ ﺗﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺪر ﻣﺤﻤﺪ را در آﻌﺒ ﻪ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ i.‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻰ آﻪ اﻋﺮاب ﺑﺪوى در آﻌﺒ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧ ﺪاﻳﺎن‬
‫ﺧﻮد ﺳﺮ ﻣﻰ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ ﮔﻮﻳﺎﯼ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺁن ‪ ،‬در ﻧﻈﺎﻣﺎت اﺷﺘﺮاآﻰ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن ﺳ ﻌﻰ ﻣىﻨﻤ ﻮد‬
‫ﺗﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎدو ﺑﺎ ﻧﻴﺮوه ﺎى ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺗﻤ ﺎس ﺑﺮﻗ ﺮار ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫ﺗﺤ ﺖ آﻨﺘ ﺮل ﺧ ﻮد در ﺁورد‪ ،‬و ﭼ ﻮن ﻓﻜ ﺮ ﻣ ﻰ آ ﺮد آ ﻪ زﻧ ﺎن ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫ﻋﻤ ﻞ اﻋﺠ ﺎب اﻧﮕﻴ ﺰ زاﻳﻤ ﺎن و اﻋﺠ ﺎزات دﻳﮕ ﺮى آ ﻪ در ﺗﻮﻟﻴ ﺪ ﺑﺨ ﺮج‬
‫ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﻧﻴﺮوه ﺎى ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ارﺗﺒ ﺎط دارﻧ ﺪ‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو از وﺟ ﻮد ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺑﻌﻨ ﻮان ﺟ ﺎدوﮔﺮ ﺑ ﺮاى اﻳ ﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﺮدارﯼ ﻣ ﻰ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬وﻟ ﯽ در‬
‫دوران ﮔﺬار از ﻧﻈﺎم اﺷ ﺘﺮاﮐﯽ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‪ ،‬دورﻩ اﯼ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ ارﮔﺎﻧﻬ ﺎ و اﺟ ﺰاء ﻣﺘﺸ ﮑﻠﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺑﺮﭘﺎﺋﯽ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ ﺧ ﻮد ﺷ ﮑﻞ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬ﻧﻈ ﺎم ﭼﻨ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﯽ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺁﻧﮕ ﺎﻩ دردورۀ ﺑﻌ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ ازﮔ ﺬار ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺟﻴ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم و دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ ﻣﻮﺟ ﻮد در ﺁن‪ ،‬ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪﯼ‬
‫ﻋﻠَﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎدوﮔﺮان ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ در هﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ واﺳ ﻄﻪ‬
‫اﻧﺴﺎن و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺮاى ﺟﺒﺮان ﺿﻌﻒ ه ﺎ و ﻧ ﺎﺗﻮاﻧﻰ ه ﺎى او ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٧٦‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻣﺜﻼ در ﺟﻨﮕﻠﻬﺎى ﮐﻨﮕﻮ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ رﺳﻢ "ﭘﻴﮓ ﻣﻴﺲ"∗‪ ،‬ﻣ ﺮدان ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻗﺒ ﻞ‬
‫از ﻋﺰﻳﻤ ﺖ ﺑ ﺮاى ﺷ ﻜﺎر ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ﺟ ﺎدوﮔﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎﻻى ﺗﭙ ﻪ اى ﻣ ﯽ‬
‫رﻓﺘﻨ ﺪ و ﻗﺒ ﻞ از ﻃﻠ ﻮع ﺁﻓﺘ ﺎب‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﻰ آ ﻪ آﻤﺎﻧﻬ ﺎى ﺧ ﻮد را ﺑﺴ ﻮى‬
‫ﻧﻘﺸﯽ از ﺑﺰ آ ﻮهﻰ آ ﻪ زن ﺟ ﺎدوﮔﺮ ﺑ ﺮ روى ﺧ ﺎك آﺸ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧﺸ ﺎﻧﻪ‬
‫رﻓﺘ ﻪ‪ ،‬اوراد او را آ ﻪ ﻗ ﺮار ﺑ ﻮد در ﺟﺮﻳ ﺎن ﺷ ﻜﺎر ﻃﺒﻴﻌ ﺖ را زﻳ ﺮ‬
‫آﻨﺘﺮل ﺁﻧﻬﺎ در ﺁورد ﺗﻜ ﺮار ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ii.‬از ﻧﻈ ﺮ ﺁﻧ ﺎن اﻳ ﻦ ﺗﻨﻬ ﺎ راه ﻰ‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﻣىﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻧﺎﻧﺮا در ﺷ ﻜﺎر ﺗ ﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ دورﻩ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻞ اﻧﺴﺎن ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﺎ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﮐﻨﺘ ﺮل ﺑ ﺮ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎدو و ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺁن دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﺟ ﺎدو ‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن اوﻟﻴ ﻪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺑ ﻪ ارواح هﻤﭽ ﻮن‬
‫ﻧﻴﺮوهﺎﻳﻰ آﻪ ﺧﺎرج از آﻨﺘﺮل وى ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰ آﺮد‪ ،‬وﻟ ﻰ دراﻏﻠ ﺐ‬
‫ﻣﻮاﻗ ﻊ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺧ ﻮد را ازﻃﺮﻳ ﻖ ﺟ ﺎدوﮔﺮ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﺤﻤﻴ ﻞ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻨﺘﺮل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ در ﻣﻴﺎن ﺑﻌﻀﻰ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺳﺮخ ﭘﻮﺳ ﺖ ﺁﻣﺮﻳﻜ ﺎ ﺟ ﺎدوﮔﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺑ ﺎ ﺗﻜ ﺎن دادن وﺳ ﻴﻠﻪ اى آ ﻪ اﻳﺠ ﺎد ﺳ ﺮ و ﺻ ﺪا ﻣ ﻰ آ ﺮد ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ∗ﻳﺎ روح ﺧﺒﻴﺜﻪ را آﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻔ ﻮذ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬از ﺁﻧﺠ ﺎ‬
‫ﻔ ﺮارى ده ﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﺧﻔﻴ ﻒ ﺗ ﺮ اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ﻣﺮاﺳ ﻢ ﺧﺮاﻓ ﻪ ﺁﻣﻴ ﺰ در ﻣﻴ ﺎن‬

‫∗‬
‫‪pyg mis‬‬
‫∗‬
‫‪Demon‬‬
 ‫‪٢٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن رﺳ ﻢ دود آ ﺮدن اﺳ ﻔﻨﺪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻘﺎﻳ ﺎﯼ ﺁن آﻤ ﺎ ﺑ ﻴﺶ هﻨ ﻮز ه ﻢ‬

‫رواج دارد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ دوراﻧ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﺁن اﻧﺴ ﺎن اوﻻ هﻨ ﻮز ﺑ ﻪ ﻧﻴﺮوه ﺎى‬
‫ﻣﺎوراء اﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻴﺮوهﺎى ﻣﻄﻠﻘﻪ اى آ ﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ او را ﺑﻄ ﻮر‬
‫آﺎﻣﻞ در دﺳ ﺖ ﺧ ﻮد دارﻧ ﺪ ﻧﮕ ﺎﻩ ﻧﻤىﻜﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺁﻧ ﺎﻧﺮا هﻤﭽ ﻮن ﻋﻮاﻣ ﻞ‬
‫ﺧﺎرج از آﻨﺘﺮﻟﻰ آﻪ ﺻ ﺮﻓﺎ در زﻧ ﺪﮔﻰ او ﻣﺪاﺧﻠ ﻪ ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺰاﺣﻤ ﺖ ﻳ ﺎ‬
‫ﮔﺸﺎﻳﺸﻰ اﻳﺠﺎد ﻣﻰ ﻜﻨﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﻣىﮕﻴﺮد‪ ،‬و ﺛﺎﻧﻴﺎ و ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺴ ﻠﻴﻢ‬
‫ﻣﺤﺾ ﺁﻧﺎن ﻧﻤﻰ ﺷﻮد؛ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺒﺎرزﻩ ﻣﻰ آﻨﺪ و در اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﻰ ﺟﺎدوﮔﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوى ﺧﻮد‪ ،‬ﮔﻴﺮم ﻧﻴﺮوى اﺳﺘﺜﻨﺎﺋ ِ‬
‫در ﺑﻌﻀﯽ از اﻗﻮام اوﻟﻴﻪ ﮐﻪ هﻨﻮز ﺑﻪ ﻋﻠ ﺖ ﺑﻴﻤ ﺎرﯼ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬
‫ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﭘﻰ ﻧﺒﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻴﻤﺎر ﺷﺪن ﻓ ﺮد را ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺣﻀ ﻮر‬
‫ارواح ﭘﻠﻴﺪ در ﺧﺎﻧﻪ او ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى ﻋﻼج ﺑﻴﻤﺎر و ره ﺎ آ ﺮدن او‬
‫ح ﺧﺒﻴﺜ ﻪ ‪ ،‬وى را ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ در ﺗ ﺎرﻳﻜﻰ ﺷ ﺐ و دور از ﭼﺸ ﻢ‬
‫از ﺷ ﺮ رو ِ‬
‫روح ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻣ ﻰ ﺑﺮدﻧ ﺪ و ﻳ ﺎ در ﺻ ﻮرت ﻓ ﻮت ﺑﻴﻤ ﺎر‬
‫ﺧﺎﻧﻪ او را ﺁﺗ ﺶ ﻣىﺰدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ روح ﺷ ﺮﻳﺮ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﺧﺎﻧ ﻪ از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ و‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﺳﺎآﻨﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻔﻮذ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ت ﻧﻴﺮوه ﺎى ﻣ ﺎوراء ﻃﺒﻴﻌ ﻰ در‬
‫ﺑ ﻴﻦ اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻗ ﺪر ِ‬
‫دﻧﻴﺎى ﺧﻴﺎﻟﻰ و راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻧﻴﺮوهﺎﯼ واﻗﻌ ﯽ در دﻧﻴ ﺎى ﺧ ﺎآﻰ اﻟﺒﺘ ﻪ‬
‫راﺑﻄ ﻪ ﺗﻨﮕ ﺎ ﺗﻨﮕ ﻰ وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ ‪ .‬در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺷ ﺘﺮاآﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ‪،‬‬
‫اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ در هﻤﻪ ﻣﻮارد ﺑﻄﻮر ﺟﻤﻌﻰ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
 ‫‪٢٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ در دﺳ ﺖ ﺧ ﻮد ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ در‬

‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑ ﺎ ه ﺮ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ اى‪ ،‬ﺑ ﺎ اﺗﻜ ﺎء ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوى ﺧﻮدﺷ ﺎن ﺑ ﻮد آ ﻪ وارد‬
‫ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ه ﻴﭻ ﻗ ﺪرﺗﻰ ﺑ ﺮ ﺑ ﺎﻻى ﺳ ﺮ ﺁﻧ ﺎن ﻗ ﺮار ﻧﺪاﺷ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاه ﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﺁﻧ ﺎن را ﺘﻌﻴ ﻴﻦ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺑ ﺮاى ﺁﻧ ﺎن ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﮔﻴ ﺮى‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫رﺋ ﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻳ ﻚ ﻋﻀ ﻮ ﻣﻌﻤ ﻮﻟﻰ و ﻣﺘﺴ ﺎوى اﻟﺤﻘ ﻮق ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮ‬
‫اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ آ ﺎ ِر درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬و ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫اﺳﺘﻌﺪادهﺎﻳﺶ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪ اﯼ را ﺑﻌﻬﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ آﻪ ﻣﺎ ﺁﻧﺮا ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ ذهﻨﻴ ﺖ‬
‫ﺧﻮد رﻳﺎﺳﺖ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺁن ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ از اﻳ ﻦ ﻋﻨ ﻮان در‬
‫ذه ﻦ ﺧ ﻮد دارﻳ ﻢ ﮐ ﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﻮد و اﺑ ﺪا ﻣﻌﻨ ﺎﯼ داﺷ ﺘﻦ اﺧﺘﻴ ﺎراﺗﯽ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از دﻳﮕﺮان را ﻧﻤﯽ داد‪.،‬‬
‫از اﻳﻨﺮو ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻰ واﻗﻌﻰ و ﻧﻈﺎم آ ﺎﻣﻼ دﻣﻜﺮاﺗﻴ ﻚ درون ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اوﻟﻴﻪ ﻳﺎد دادﻩ ﺑﻮد آﻪ در هﻤﻪ ﻣﻮارد ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوى ﺧﻮدش ﺑ ﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮى ﺗﻜﻴﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬او‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻧﻴﺮوه ﺎى ﻣ ﺎوراء‬
‫اﻟﻄﺒﻴﻌ ﻪ اى آ ﻪ ﺧ ﺎرج از آﻨﺘ ﺮل وى ﺑﻮدﻧ ﺪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ داﺷ ﺖ ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺑ ﺎ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺁﻧ ﺎن ﺷ ﺪن هﻨ ﻮز ﺁﺷ ﻨﺎﺋﻰ ﻧﺪاﺷ ﺖ ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ در‬
‫زﻧ ﺪﮔﻰ روزﻣ ﺮﻩ ﺎش در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭼﻴ ﺰى وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ و اﺳﺎﺳ ﺎ ‪،‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰى‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﻴﺮوى ﻏﻴﺮ را ‪ ،‬هﻨﻮز ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻜ ﺮدﻩ‬
‫و ﺑ ﺎ ﺁن ﺁﺷ ﻨﺎﺋﻰ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬در ﻳ ﻚ آ ﻼم ‪ ،‬از ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ در زﻧ ﺪﮔﻰ واﻗﻌ ﻰ‬
‫ﻧﻴﺮوﺋﻰ ﺑﺮ ﺑ ﺎﻻى ﺳ ﺮ او ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬در دﻧﻴ ﺎى اوهﺎﻣ ﺎت ﻧﻴ ﺰ ﺗﺼ ﻮر وﺟ ﻮد‬
 ‫‪٢٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻧﻴ ﺮوى ﻣﻄﻠﻘ ﻪ اى آ ﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ او را در دﺳ ﺖ ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻪ و او را‬

‫ﻣﺴﺨﺮ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮد ‪.‬‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﺪاى ﻣﻄﻠ ﻖ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﺋ ﻰ آ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﺖ و اﻧﺴ ﺎن را‬
‫ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ او را آﺎﻣﻼ در دﺳﺖ ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬و ﺑ ﺮ ﻣﻘ ﺪرات او‬
‫ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺮواﺋﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬زﻣ ﺎﻧﻰ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ آ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﻴﺮوﻳ ﻰ در زﻧ ﺪﮔﻰ‬
‫واﻗﻌﻰ او در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﺧ ﺎرج از ﺁن ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ دﻗﻴﻘ ﺎ زﻣ ﺎﻧﻰ اﺗﻔ ﺎق‬
‫اﻓﺘ ﺎد آ ﻪ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و ﻃﺒﻘ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻚ ﺁن ﺟ ﺎى ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت ﻣﻄﻠﻘ ﻪ‬
‫اﺷ ﺘﺮاآﻰ آ ﻼن و ﻧﻈ ﺎم دﻣﻜﺮاﺗﻴ ِ‬
‫ﻰ ﭘﺲ از ﺁن داد ‪.‬‬
‫ﺷﺎهﺎن و اﻣﻴﺮان ﺳﺮآﻮﺑﮕﺮ در ﻧﻈﺎم ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒ ِ‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﺧﺪاى ﻣﻄﻠﻖ و ﻳﻜﺘﺎ و َﻗﺪَر ﻗﺪرﺗﯽ او در ﻋ ﺎﻟﻢ‬
‫ﺧﻴ ﺎل‪ ،‬اﻧﻌﻜ ﺎس و آﭙ ﯽ ﺑ ﺮدارى از هﻤ ﺎن ﻗ ﺪرت ه ﺎى َﻗ ﺪَر ﻗ ﺪرت و‬
‫ﻣﻄﻠﻘ ﻪ اى ﺑ ﻮد آ ﻪ اآﻨ ﻮن در ﻋ ﺎﻟﻢ واﻗﻌ ﻰ و ﺧ ﺎآﻰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ او ﻗ ﺪ‬
‫ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺧ ﺪا و ﺑﻨ ﺪﻩ دﻗﻴﻘ ﺎ هﻤ ﺎن راﺑﻄ ﻪ ﺷ ﺎﻩ و رﻋﻴ ﺖ‬
‫ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﺁن اوﻟ ﻰ ﻣﺨﺘ ﺎر ﻣﻄﻠ ﻖ و ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺑ ﺎز ﺧﻮاﺳ ﺖ و دوﻣ ﻰ‬
‫هﻤﻴﺸ ﻪ در ﻣﻌ ﺮض ﺑﺎزﺧﻮاﺳ ﺖ و ﻣﺠ ﺎزات ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ﻗ ﺮان آ ﻪ‬
‫دﻗﻴﻘﺎ ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﻪ اى را ﺗﻘﺪﻳﺲ ﻣىﻜﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪:‬‬

‫ﻚ وﺟ ﻮد‪ ،‬ﺧ ﺪاى ﻳﻜﺘﺎﺳ ﺖ ‪ ...‬و او ه ﺮ ﭼ ﻪ ﻣىﻜﻨ ﺪ ﺑ ﺎز ﺧﻮاﺳ ﺖ ﻧﺸ ﻮد‬

‫"ﭘﺎدﺷ ﺎ ِﻩ ﻣُﻠ ِ‬
‫وﻟﻰ ﺧﻠﻖ از آﺮدارﺷﺎن ﺑﺎز ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ -iii".‬ﻗﺮان‪.‬‬
 ‫‪٢٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫در ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴ ﺰ ﻧﻈ ﺎم ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒ ﻰ ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻗ ﺮار‬

‫ﻣىﮕﻴﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در اﻧﺠﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﻣىﺨﻮاﻧﻴﻢ آﻪ اﻓ ﺮاد ﺑﺎﻳ ﺪ ﭼﻨ ﺎن ﺳ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﻣﺴﻴﺢ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ‪ ،‬و زﻧ ﺎن ﺳ ﺮ ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ ﺷﻮهﺮاﻧﺸ ﺎن آ ﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺴﻴﺢ ﺳﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫"زﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ از ﺷﻮهﺮان ﺧﻮد اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ هﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﺴﻴﺢ از ﺧﺪا‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﺷ ﻮهﺮ‬
‫‪iv‬‬
‫رﺋﻴﺲ زن اﺳﺖ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺴﻴﺢ رﺋﻴﺲ ﮐﻠﻴﺴﺎ‪".‬‬

‫در ﻣ ﺬهﺐ ﮐﻨﻔﺴ ﻴﻮس اﻳ ﻦ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ هﻴﺮارﺷ ﻴﮏ ﺣﺘ ﯽ‬

‫ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﻧﻴ ﺰ در ﺑ ﺮ ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑ ﻪ ﺑﻬﺸ ﺖ ﻳ ﺎ ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﻋﻨﺼﺮ واﻻﺗﺮ ﺑﺮ ﺑﺎﻻﯼ زﻣﻴﻦ ﮐﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﭘﺴ ﺖ ﺑ ﻮد ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ ،‬و‬
‫ﯽ ﮐﺎﺋﻨﺎت ﮐﻪ هﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﻳﺪ از ﻋﻨﺼﺮ ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از‬
‫ن اﺳﺎﺳ ِ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮ ِ‬
‫ﺧﻮد اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴ ﺖ از ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ‪ ،‬ﺟﻮاﻧ ﺎن از ﭘﻴ ﺮان‪،‬‬
‫‪v‬‬
‫زﻧ ﺎن از ﺷ ﻮهﺮان‪ ،‬و ﻓﺮزﻧ ﺪان ﻧﻴ ﺰ از واﻟ ﺪﻳﻦ ﺧ ﻮد اﻃﺎﻋ ﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑ ﻰ دﻟﻴ ﻞ ﻧﺒ ﻮد آ ﻪ در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى در دل ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ و اﻧﺪآﻰ ﭘﺲ از ﺁن ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻧﺪ ‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺬهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﻣﺎ از ﺁن اﻃ ﻼع دارﻳ ﻢ ‪،‬‬
‫ﺑﺼﻮرت ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﺁﺗ ﻦ ﺧ ﺪاى ﻳﻜﺘ ﺎى ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ در ‪ ٣۴٠٠‬ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ در‬
‫ﻣﺼﺮ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﻧﺪآﻰ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﻧﻴﺰ در ﺑﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ آ ﻪ ﮔﻬ ﻮارﻩ‬
‫ﺗﻤ ﺪن و ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ اﻧ ﺪآﻰ ﻗﺒ ﻞ از ﻣﺼ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺮدوك‬
‫ﺧﺪاى ﻣﺮد آﻪ ﺑ ﺮ ﺧ ﺪاﻳﺎن دﻳﮕ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻂ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧ ﺪاى ﺷ ﻬﺮ ﺑﺎﺑ ﻞ‬
 ‫‪٢٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد وﻟﻰ اﻟﺒﺘﻪ هﻴﭽﻴﻚ از اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺬاهﺐ ﭙﺎﻳ ﺪار ﭘﺎﺑﺮﺟ ﺎ‬
‫ﻧﻤىﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اوﻟ ﻴﻦ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﭘﺎﻳ ﺪار در ﺟﻬ ﺎن‪ ،‬ﻣ ﺬاهﺐ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ و‬
‫زرﺗﺸ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اوﻟ ﻰ ﺑ ﺎ ﭘ ﺬﻳﺮش ﻳﻬ ﻮﻩ ﺑﻌﻨ ﻮان ﺧ ﺪاى واﺣ ﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫ﻳﻜ ﻰ از اﻗ ﻮام ﺳ ﺎﻣﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺷ ﻜﻞ ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬و‬
‫دوﻣﯽ در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮت و هﺠﻮم اﻗ ﻮام وﺣﺸ ﻰ و ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺁرﻳ ﺎﺋﻰ‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﺮان و هﻨ ﺪ در ﻗﺮﻳ ﺐ ﺑ ﻪ ‪ ۴‬ﺗ ﺎ ‪ ۵‬ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺷﻜﻞ ﻣﻴﮕﻴﺮد آﻪ در ﺁن اهﻮرﻣﺰدا در ﺣﺎﻟﻰ آﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷ ﺎهﺎن ﺑ ﺮ ﻋ ﺮش‬
‫ﺁﺳ ﻤﺎن در ﻣﻴ ﺎن ﺷ ﺶ اﻣﺸﺎﺳ ﭙﻨﺪان )ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن ﻣﻘ ﺮب( و اﻳ ﺰدان‬
‫)ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﻳﮕﺮ( ﺑﺮ ﺗﺨﺖ زرﻳﻦ ﺧ ﻮد ﺗﻜﻴ ﻪ زدﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاى واﺣ ﺪ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﻣﻴ ﺎن ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﭘ ﺲ از ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و‬
‫ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻرى در ﺣﺪود ﺳﻪ هﺰار ﺳﺎل ق‪ .‬م‪ .‬اﺳﺖ آﻪ زﺋﻮس ﺑﻨﺎ ﺑﺮ‬
‫اﺷﻌﺎر هﻮﻣﺮ در ﭘﺎﻳﺎن ﻋﺼ ﺮ اﺳ ﺎﻃﻴﺮى آ ﻪ ﺳ ﺎﻟﻬﺎى ‪ ١۶٠٠‬ﺗ ﺎ ‪١١٠٠‬‬
‫ق‪ .‬م‪ .‬را در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺧﺪاى ﺧﺪاﻳﺎن ارﺗﻘﺎء ﻣﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻮد ﺧ ﺪاﯼ واﺣ ﺪ و ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻪ َﻗ ﺪَر ﻗ ﺪرﺗﻰ او ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺎز‬
‫ﻃﺒﻘﺎت ﺣﺎآﻤﻪ و ﺷ ﺎهﺎن و اﻣﻴ ﺮان ﺑ ﺮاﯼ ﻧﻔ ﻮذ روﺣﻴ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮدارى و‬
‫اﻃﺎﻋﺖ درﻣﻴ ﺎن ﻣ ﺮدم آﻤ ﻚ ﻣﻴﻜ ﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ روح و روان ﺳ ﺮآﻮب ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﻃﺒﻘ ﺎت ﻣﺤﻜ ﻮم و ﻣﺤ ﺮوم را ﻧﻴﺰآ ﻪ در ازاء ﺑ ﻰ ﭘﻨ ﺎهﻰ واﻗﻌﻴﺸ ﺎن در‬
 ‫‪٢٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫دﻧﻴﺎى ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ ﭙﻨﺎهﮕ ﺎهﻰ در دﻧﻴ ﺎى وه ﻢ و ﺧﻴ ﺎل ﺧ ﻮد ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬

‫ﺑﻄﻮر ﮐﺎذﺑﯽ ﺳﻴﺮاب ﻣﻰ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬ه ﻢ از ﻃ ﺮف دوﻟ ﺖ ه ﺎ و ه ﻢ از‬
‫ﻃﺮف ﺗﻮدﻩ هﺎى ﻋﺎﻣﻰ و ﺑﻰ ﭘﻨﺎﻩ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳ ﻚ اﻧ ﺪازﻩ‪ ،‬ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻘﺒﺎل ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﺮ آﺪام از ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ آﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬از ﻃ ﺮف دوﻟ ﺖ ه ﺎى ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮ ﻧﻴ ﺰ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫ﻧﻘﺶ ﺗﺨﺪﻳﺮ آﻨﻨﺪﻩ ﺷﺎن ﻣﻮرد ﺗﺎﺋﻴﺪ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻰ دﻟﻴﻞ ﻧﺒ ﻮد‬
‫آﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ هﻢ از ﺟﺎﻧﺐ دوﻟﺖ ﺳﺮآﻮﺑﮕﺮ رم و هﻢ از ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‬
‫ﺳﺮآﻮب ﺷﺪﻩ ﺁن ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا در ﻣﻴﺎن اه ﺎﻟﻰ ﺑﺸ ﺪت از ﭘ ﺎ در ﺁﻣ ﺪﻩ اورﺷ ﻠﻴﻢ آ ﻪ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل‬
‫ﺳ ﺮآﻮب ه ﺎى ﺑ ﻰ رﺣﻤﺎﻧ ﻪ و ﭘﻴ ﺎﭘﯽ ﺷﻮرﺷ ﻬﺎى ﻣﻜ ﺮر ﺷ ﺎن ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرى رم در ﺟﺴﺘﺠﻮى رهﺎﻧﻨﺪﻩ اى از ﺁﺳﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺎ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﻗﻠﻤﺮو رم در ﺳﻮرﻳﻪ و در ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺳ ﺮاﻳﺖ آ ﺮد‪ ،‬و ﺑﻌ ﺪ در‬
‫ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻣﻴﻼدى ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ رم آﻪ در ﭘﻰ اﻓﻴ ﻮن ﺗﺨ ﺪﻳﺮ آﻨﻨ ﺪﻩ اى‬
‫ﺑﻮد آ ﻪ دادﺧ ﻮاهﻰ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎى ﺳ ﺮآﺶ را از ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣﻨﺤ ﺮف‬
‫ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮﻧﻰ و در ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻣ ﺬهﺐ رﺳ ﻤﻰ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد آﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻰ‪ ،‬ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ‬
‫ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺳﺮآﻮب ﺷﺪﮔﺎن و هﻢ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ رﺳﻤﻰ ﺳﺮآﻮﺑﮕﺮان ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫هﻤ ﻴﻦ اﻣ ﺮ در ﻣ ﻮرد ﻣ ﺬهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ زرﺗﺸ ﺖ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن آ ﻪ در ﻗ ﺮن ﺳ ﻮم ﻣ ﻴﻼدى ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ رﺳ ﻤﻰ دوﻟ ﺖ و‬
 ‫‪٢٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرى ﺳﺮآﻮﺑﮕﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ در ﺁﻣﺪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻣ ﺬهﺐ ﻣﺰﺑ ﻮر ﻧﻴ ﺰ‬

‫آﻪ ﻗﺒﻼ و ﻃﻰ ﻳﻚ دورﻩ ﻃ ﻮﻻﻧﻰ‪ ،‬و در رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎ ﻣ ﺬاهﺐ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺧ ﻮد‬
‫را ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺬهﺐ ﭘﺮ ﻧﻔ ﻮذ اﻗ ﻮام ﺁرﻳ ﺎﺋﻰ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم در‬
‫ﻗﺮن ﺳﻮم ﻣﻴﻼدى‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣ ﺬهﺐ رﺳ ﻤﻰ‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى‬
‫ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺬهﺐ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﺁﺗ ﻦ ﻧﻴ ﺰ در ‪ ١۴٠٠‬ﺳ ﺎل ق‪ .‬م‬
‫ﺗﻮﺳﻂ "ﺁﺧِﻦ ﺁﺗﻦ"‪ -‬ﻓﺮﻋﻮن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ در ﮐ ﺎر ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺳﻼم ﻧﻴﺰ آﻪ اﺳﺎﺳﺎ از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا ﺒ ﺎ ﻗ ﺪرت ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮ اوﻟ ﻴﻦ‬
‫دوﻟ ﺖ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ و ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﺧ ﻮن ﺁﻟ ﻮد ﺁن اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺗﺮوﻳﺞ و ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻰ ﺷﻚ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺧﺪاى واﺣﺪ و ﻗﺪرت ﻻ ﻳ ﺰال ﺁن ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﺎﻧﻰ ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬هﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺳ ﺘﻘﺮار دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ ﻃﺒﻘ ﺎت دارا ﺑ ﺮ ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ‬
‫ﻓﻘﻴﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺂﺳﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ در هﻤﻪ ﺟﺎ ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻳ ﻚ ﻣﺒ ﺎرزﻩ‬
‫ﻃ ﻮﻻﻧﻰ و ﮔ ﺎهﻰ ﺧ ﻮﻧﻴﻦ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻣ ﺮد و زن و‬
‫ﺳﻠﻄﻪ ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﺧ ﻦ ﺁﺗ ﻦ"‪ ،‬ﺁﺗ ﻦ ﺧ ﺪاى‬
‫در ﻣﺼ ﺮهﻤﻴﻨﻜﻪ ﺁﻣﻨ ﻮﻓﻴﺲ ﭼﻬ ﺎرم ﻳ ﺎ "ﺁ ِ‬
‫ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ را ﺑﻌﻨ ﻮان ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧ ﺪاى ﻗﺎﺑ ﻞ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ اﻋ ﻼم ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮ را ﻣﻨﻊ ﻣ ﻰ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ﺑ ﺎ ﺷ ﻮرش آﺎهﻨ ﺎن و ﻣ ﺮگ‬
‫ﺁﺧِﻦ ﺁﺗﻦ‪ ،‬ﺁﺗﻦ ﻧﻴﺰ از ﻣﻘﺎم واﺣﺪ ﺧﻮد ﺑﺰﻳ ﺮ آﺸ ﻴﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ و ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑﺰﻳ ﺮ‬
‫آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻗﺒﻠﻰ ﺧﻮد رﺟﻌﺖ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ ‪.‬‬
 ‫‪٢٨٤‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻣﺮدوك ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﺸﺘﻦ اﻧﻠﻴﻞ و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺧ ﺪاﻳﺎن دﻳﮕ ﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬

‫ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاى ﻳﻜﺘ ﺎى ﺷ ﻬﺮ ﺑﺎﺑ ﻞ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‪ ،‬هﻤﻴﻨﻄ ﻮر زﺋ ﻮس در‬
‫ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮو ﭘﺲ ازآﺸﺘﻦ هِﺮا ﺧﻮاهﺮش ﻗﺎدرﻣ ﻰ ﺷ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﺗﺎج ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﺋﻰ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﮕﺬارد‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ هﻨﻮز در دورﻩ اﯼ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻴﺰﻳﺴﺘﻪ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻴﺮود ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮدﯼ ﺧ ﺪاﻳﺎن دﻳﮕ ﺮ ﻗ ﺪرت ﻣﻄﻠﻘ ﮥ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و اﻳﻨﮑ ﺎر‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺳ ﻠﻄﻨﺖ ﻣﻄﻠﻘ ﮥ ﺧ ﺪاﯼ واﺣ ﺪ در‬
‫ﺑﻴﺶ از هﺰار ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﻳﻦ ﻣﺒ ﺎرزات اﻳﻨﺴ ﺖ آ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﺪاﻳﺎن و‬
‫ﺗﺴ ﻠﻂ ﻳﻜ ﻰ ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮان‪ ،‬هﺮﭼﻨ ﺪ در داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎ و اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎﺋﻰ آ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺨﻴﻼت اﻧﺴﺎن اﻧﺪ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﻰ ﭘﻴﻮﻧﺪد‪ ،‬وﻟﻰ در واﻗﻊ اﻧﻌﻜ ﺎس‬
‫اﺳﺖ از ﻣﺒﺎرزات ﺧﻮﻧﻴﻨﻰ آﻪ در زﻣﻴﻦ و ﺑﺮ روﯼ وﻳﺮاﻧﻪ هﺎى ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫اﺷﺘﺮاآﻰ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺮوهﺎﻳﻰ ﻜﻪ اآﻨﻮن ﺑﺮاى ﺑﺮﺗﺮى ﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﺣ ﺎل‬
‫ﺟ ﺪال اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در ه ﺮ ﻳ ﻚ از ﺟﻤﺎﻋ ﺎت ﻣﺰﺑ ﻮر ﭘﻴ ﺮوزى ﺧ ﺪاى‬
‫واﺣﺪ ﺑﺮﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮدر ﺁﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﭘﻴﺮوزى ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ اﻳﺴﺖ آﻪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳ ﺖ در زﻣ ﻴﻦ ﺑﺮﺗ ﺮى ﺧ ﻮﻧﻴﻦ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮ ﻧﻴﺮوه ﺎى دﻳﮕ ﺮ و‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ آﺮﺳﻰ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ ‪.‬‬
‫در ﺟﺮﻳ ﺎن اﻳ ﻦ ﻣﺒ ﺎرزات اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬اﺟ ﺰاى‬
‫ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺧ ﻮد را ﺑﺮﭘ ﺎ ﻣىﺴ ﺎزد‪ .‬اﻳ ﻦ اﺟ ﺰاء آ ﻪ ﺣﻠﻘ ﻪ ه ﺎى ﺳ ﻪ ﮔﺎﻧ ﻪ‬
‫ﻗﺪرت را در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣىﺪهﻨ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺗﻮﺿ ﻴﺢ دادﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨ ﺪ از ﻗ ﺪرت ﻣﻄﻠﻘ ﻪ ﭘ ﺪر در ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ ‪ ،‬ﻗ ﺪرت‬
 ‫‪٢٨٥‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺳﻠﻄﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ ،‬و ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺧﺪاى واﺣ ﺪ در ﺁﺳ ﻤﺎن ‪ .‬در‬
‫هﺮﺳ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺮداﻧﻨ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺮ ارﻳﻜ ﻪ ﻗ ﺪرت ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻰ دﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺧﺪاى واﺣ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺗﺒﻌﻴ ﺖ از ﭘ ﺪر‬
‫و ﺳ ﻠﻄﺎن آ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن او در زﻣ ﻴﻦ اﻧ ﺪ‪ ،‬و ه ﻢ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﮔﺎن اﻳ ﻦ‬
‫ﺧﺪا ‪ ،‬در هﻤﻪ ﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺪون ﺣﺘﻰ ﻳﻚ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻣﺬآﺮاﻧ ﺪ‪ .‬ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺑﻠﻜﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻣﺮدﺳﺎﻻر اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ ﻣ ﺬاهﺐ‪ ،‬آ ﻪ از ﻳﻜﺴ ﻮ‪ ،‬اﻃﺎﻋ ﺖ و ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮدارى در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺮدم را ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻰ آﺮدﻧ ﺪ و از ﺳ ﻮى دﻳﮕ ﺮ َﻗﺪَرﻗ ﺪرﺗﻰ ﺧ ﺪا و رﺳ ﻮﻻن‬
‫او را ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ آﺎر ﺧ ﻮد‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺑﻄ ﻮر ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﻋﻤ ﻼ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻬ ﺎدى آ ﺮدن راﺑﻄ ﻪ ﻗ ﺪرت و ﻗ ﺎهﺮ و ﻣﻘﻬ ﻮرﯼ در ذه ﻦ ﻣ ﺮدم‪ -‬آ ﻪ‬
‫ﻻزﻣﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪ ،‬آﻤ ﻚ ﻣىﻨﻤﻮدﻧ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ ﺧ ﺪاى ﻣﻘﺘ ﺪر‬
‫ى ﺗﻜﻴ ﻪ زدﻩ ﺑ ﺮ ﻋ ﺮش ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻳﻜﺘﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﺗﺮ از ﻳ ﻚ ﻣﻮﺟ ﻮ ِد اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ِ‬
‫ﺧ ﺪا ﻣﻔﻬ ﻮﻣﻰ اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ داﺷ ﺖ و ﺑﻴ ﺎن ﻳ ﻚ راﺑﻄ ﮥ واﻗﻌ ﯽ ﻗ ﺪرت ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻳﻚ ﻓﺮد‪ ،‬و در ﺳ ﻮى دﻳﮕ ﺮ ﺁن‬
‫راﺑﻄﻪ اى آﻪ در ﻳﻜﺴ ِﺮ ﺁن ﻗﺪر ِ‬
‫ﺑﻰ ﻗﺪرﺗﻰ ﺗﻮدﻩ ﻣﺮدم ﻗﺮار داﺷﺖ ‪ .‬ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻣﻄﻠﻖ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺑ ﻰ ﻗ ﺪرﺗﻰ ﻣﺨﻠ ﻮﻗﻴﻦ وى ﺑ ﻮد‪ .‬ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺧ ﺪا ﻋ ﻴﻦ ﺑ ﻰ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدى ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮد و ﻣﺮدم ﺑﻮد ‪.‬‬
‫در ﻧﻈﺎم ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﮥ ﻗﺪرﺗﻰ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﺑ ﺪوى ﺑ ﺎ ﻣﻔﻬ ﻮم ﺧ ﺪاى ﻳﮕﺎﻧ ﻪ و ﻣﻄﻠ ﻖ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ اآﻨ ﻮن‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاى آﻨﺘ ﺮل ﻗﺮﺑﺎﻧﻴ ﺎن ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑﻬﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاى‬
 ‫‪٢٨٦‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ت ﻣﻨﻔﻚ ﺷﺪﻩ ﺁن از ﻣﻨﺸﺎء اش‪ ،‬ﻧﻴﺎز داﺷﺖ آﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺪﻳﻢ‬

‫ﺳﻔﺎك‪ ،‬و ﻗﺪر ِ‬
‫ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻗ ﺪرﺗﻰ ﺑ ﻰ ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﻣ ﺬاهﺐ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪى و ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ اﺳ ﻼم اﻳﻨﻬﻤ ﻪ ﺑ ﺮ اﺻ ﻞ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ و ﻗ ﺪرت ﺧ ﺪاى‬
‫ﻗﻬﺎر و ﻣﻘﺘﺪر و ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ آﻔﺮ و ﻋﺼﻴﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن ﺗﺎآﻴﺪ ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ت ﻣﻄﻠﻘﻪ او‪ ،‬درواﻗ ﻊ ‪ ،‬ﺗﺎﻳﻴ ﺪ‬
‫ﺗﺎآﻴﺪ ﺑﺮ وﺟﻮد ﺧﺪاى واﺣﺪ و ﻗﺪر ِ‬
‫و ﺗﺎﮐﻴ ﺪ ﺑ ﺮ ﺑ ﻰ ﻗ ﺪرﺗﻰ ﻣﺨﻠ ﻮق او ﻳﻌﻨ ﻰ اﻧﺴ ﺎن در ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ‪ ،‬آﻔﺮ ﻧﻴﺰ آﻪ ﺻﺪاى اﻋﺘﺮاض اﻧﺴﺎن ﺑﺪوى ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑ ﻰ‬
‫ﻗﺪرﺗﻰ و ﺑﻪ ﻗﻄﺒﻰ ﺷﺪن ﻗﺪرت در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘ ﺮﭼﻢ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻗ ﺪﻳﻢ‬
‫و ﺧﻮ ِد ﺁن ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاى ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬اﻧﻜ ﺎ ِر ﻗ ﺪرت ﺧ ﺪا ﺑﻬﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ‬
‫ت‬
‫ﺧﻄﺮﻧ ﺎك و ﻣﻨﻔ ﻮر ﺑ ﻮد آ ﻪ اﺑ ﺮاز ﻗ ﺪرت ﻣ ﺮدم ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ ﻗ ﺪر ِ‬
‫ﺧ ﺪا‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻗ ﺪرت ﻣﺠ ﺎﻣﻊ ﺧﻠ ﻖ در ﻧﻈ ﺎم آ ﻼن و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در‬
‫ﺟﺮﻳﺎن اﻧﻘﻼﺑﺎت ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ از دﺳﺖ ﺁﻧﺎن ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪﻩ و اآﻨ ﻮن‬
‫هﻤﭽﻮن ﺷﻤﺸﻴﺮ داﻣﻮآﻠﻮس ﺑﺮ ﺑﺎﻻى ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﭼﺮﺧﺶ در ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻰ در دﺳ ﺖ ﻃﺒﻘ ﻪ اﺷ ﺮاف‬
‫ﺑﻬﻤﺎن ﺻﻮرت آﻪ ﺗﻤﺮآﺰ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻ ِ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ از اﻋﻀﺎى ﺳﺎدﻩ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺮآ ﺰ‬
‫ﻞ‬
‫ﺐ ﺟﺪﻳ ﺪ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﮥ ﺑﻼﻓﺼ ِ‬
‫ﻗ ﺪرت در دﺳ ﺖ ﺧ ﺪاى ﻮاﺣ ﺪ در ﻣ ﺬاه ِ‬
‫ﺐ ﺁن از ﻣ ﺮدم و ﺧ ﺪاﻳﺎن دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ و آﻔ ﺮ ﺑﻬﻤ ﺎن‬
‫ﻏﺼ ِ‬
‫ن ﺑﻌ ﺪ از‬
‫اﻧﺪازﻩ رو در روى هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑ ﺪوى و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺘﻤ ﺪ ِ‬
‫ﺁن ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺁﻳﺎت ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﭼﻨﺎن ﻟﺠﺎم ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ آﻔ ﺮ‬
 ‫‪٢٨٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫و اﻧﻜ ﺎر ﻗ ﺪرت ﺧ ﺪا ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻳﮑﺘ ﺎ‪ ،‬ﺑ ﺎ هﻤ ﮥ‬

‫ﻗﺪرﺗﺸﺎن‪ ،‬از ﺻﺪاﯼ ﮐﻔﺮ ﺑﺨﻮد ﻣﯽ ﻟﺮزﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬ﻳﮑ ﺪم از ﺗﻬﺪﻳ ﺪ‬
‫و اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺗﺮس در دل ﻣﻨﮑﺮان ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑﺎز ﻧﻤﯽ اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬

‫" ‪ ...‬آﻪ هﻤﺎﻧﺎ ﺗﺮس در دل آﺎﻓﺮان ﻣﻰ اﻓﻜﻨﻢ ﺗﺎ ﮔﺮدﻧﻬﺎﻳﺸﺎن ﺑﺰﻧﻴﺪ و هﻤ ﻪ اﻧﮕﺸ ﺘﺎن‬
‫)دﺳﺖ ﺁوﻳﺰهﺎﻳﺸﺎن( را ﻗﻄﻊ آﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﻴﻔﺮآﺎﻓﺮان ﺑﺮاى ﺁﻧﺴﺖ آﻪ ﺑ ﺎ ﺧ ﺪا ورﺳ ﻮل‬
‫ﺳﺨﺖ ﺿﺪﻳﺖ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻜﺮدﻧﺪ‪ -vi".‬ﻗﺮان‪.‬‬

‫و از ﺁﻧﺎﻧﻜﻪ ﻣﻄﻴﻊ ﻗﺪرت ﺧﺪا در ﺁﺳ ﻤﺎن و رﺳ ﻮل او در زﻣ ﻴﻦ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫"ﺁﻧﺠ ﺎ )ﺑﻬﺸ ﺖ( ﻣﻨ ﺰل اﺑ ﺪى ﻣﻄﻴﻌ ﺎن ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ ﭘﻴ ﺮوزى و ﺳ ﻌﺎدت‬

‫ﻋﻈﻴﻢ‪_ vii".‬ﻗﺮان‬
‫و ﺟﻨﮕﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﺮد ‪:‬‬
‫"هﻤﺎﻧﺎ آﻴﻔﺮ ﺁﻧﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا و رﺳﻮل او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ و در روى زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﺴ ﺎد‬
‫آﻮﺷﻨﺪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ آﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را آﺸ ﺘﻪ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ دار آﺸ ﻨﺪ و ﻳ ﺎ دﺳ ﺖ و ﭘﺎﻳﺸ ﺎن را ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻼف ﺑﺒﺮﻧﺪ )ﻳﻌﻨﻰ دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﺎ ﭘﺎى ﭼﭗ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ "‪_viii‬ﻗﺮان‬

‫در ﻣﺬهﺐ ﻳﻬﻮد ﻧﻴﺰ در ﻋﻬﺪ ﻋﺘﻴﻖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫‪ix‬‬
‫" از ﻣﻦ ﺑﺘﺮس ‪ ،‬زﻳﺮا آﻪ ﻣﻦ ﺧﺪا هﺴﺘﻢ"‬
‫‪x‬‬
‫"آﻴﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮ اى ﻳﻬﻮﻩ آﻪ در ﻣﻴﺎن ﺧﺪاﻳﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﺗﻮ ﺗﺮﺳﻨﺎك ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫‪xi‬‬
‫"از ﻣﻦ ﺑﺘﺮس و ﻣﺮا ﻋﺒﺎدت آﻦ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻦ ﻗﺴﻢ ﺑﺨﻮر"‬
 ‫‪٢٨٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪xii‬‬
‫"اﺑﺘﺪاى ﺣﻜﻤﺖ ﺗﺮس از ﻳﻬﻮﻩ اﺳﺖ و اﻧﺘﻬﺎى ﺁن ﻧﻴﺰ ﺗﺮس از ﻳﻬﻮﻩ اﺳﺖ "‬

‫در ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴﺰﭼ ﻪ در ﻋﻬ ﺪ ﺟﺪﻳ ﺪ و ﭼ ﻪ در ﻣ ﺪارﮎ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺎ‬

‫هﻤ ﻴﻦ دﻳ ﺪ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻗ ﺪر ﻗ ﺪرﺗﯽ ﺧ ﺪا و ﺗ ﺮس و اﻃﺎﻋ ﺖ از وﯼ ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫روﺑﻨﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﮥ هﻴﺮارﺷﻴﮏ و ﺳﻠﺴﻠﮥ ﻣﺮاﺗﺒﯽ ﺟﺪﻳﺪ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬

‫"ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣىﻔﺮﻣﺎﻳﺪ آ ﻪ از ﻣ ﻦ اﻃﺎﻋ ﺖ آﻨﻴ ﺪ و ﻧﺠ ﺎت ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﺗ ﺮس و ﻟ ﺮز ﺑ ﻪ‬

‫‪xiii‬‬
‫آﻤﺎل ﺑﺮﺳﺎﻧﻴﺪ"‬

‫‪xiv‬‬
‫"هﺮ آﺲ آﻪ از ﺧﺪا ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺘﺮﺳﺪ ﻧﺰد او ﻣﻘﺒﻮﻟﺘﺮ اﺳﺖ"‬

‫"ﺧ ﺪا را ﺁﻧﻄ ﻮر آ ﻪ ﻣﻘﺒ ﻮل اﺳ ﺖ ﻋﺒ ﺎدت آﻨ ﻴﻢ ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ از او ﺑﺘﺮﺳ ﻴﻢ و اﺣﺘ ﺮاﻣﺶ‬

‫‪xv‬‬
‫ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪ ،‬زﻳﺮا ﺧﺪا ﺁﺗﺸﻰ اﺳﺖ آﻪ ﻣىﺴﻮزاﻧﺪ"‬
‫در ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوﯼ از هﻤ ﻴﻦ ﺁﻳ ﺎت اﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﻗﺪﻳﺴ ﺎن ﻣﺴ ﻴﺤﯽ ﺳ ﻨﺖ ﺁﮔﻮﺳ ﺘﻴﻦ و ﺳ ﻨﺖ ﺁﮐﻮﺋﻴﻨ ﺎس ﺑ ﻪ‬
‫اﺑﺮاز ﻧﻈﺮاﺗﯽ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ و ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ اﻗﺪام ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫"وﻗﺘﻰ آ ﻪ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﻣﺒﻨ ﺎى ﻣﺼ ﻠﺤﺘﻰ آ ﻪ ﺧ ﻮدش ﺗﺸ ﺨﻴﺺ ﻣﻴﺪه ﺪ ﻓﺮﻣ ﺎن آﺸ ﺘﻦ‬

‫ﺻﺎدر ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁدﻣﻜﺸ ﻰ ﺑﺮﺗ ﺮﻳﻦ ﻓﻀ ﺎﺋﻞ ﻣﻴﺸ ﻮد و ﺣﺮﻓ ﻪ ﺁﻧﻜ ﺲ آ ﻪ در راﻩ ﺧﺪاوﻧ ﺪ‬
‫‪xvi‬‬
‫ﻣﻴﻜﺸﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﻟﭙﺬﻳﺮﺗﺮﻳﻦ ﺣﺮﻓﻪ هﺎ در ﻣﻰ ﺁﻳﺪ"‬
 ‫‪٢٨٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫"آﺸﺘﻦ زﻧﺪﻳﻘﻰ آﻪ ﺑﺎ زﺑﺎن ﺧﻮﻳﺶ ازﮔﻨﺎﻩ ﺧﻮد ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻜﻨﺪ در ﻧﻈﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺛﻮاب هﺎ اﺳﺖ و در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮردى ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻣﺮﺗﺪان از ﺟﺎﻧﺐ آﻠﻴﺴﺎ آﺎﻓﻰ ﻧﻴﺴﺖ ‪،‬‬
‫‪xvii‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻮﻻ ﻮﺟﻮد ﻧﺤﺴﺸﺎن را از ﺻﻔﺤﻪ روزﮔﺎر ﺑﺮ اﻧﺪاﺧﺖ"‪.‬‬

‫"ﻣ ﻮﻗﻌﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮐ ﺎﻓﺮان را ﮐﺸ ﺖ‪ ،‬ﺁﻧﻜ ﺲ آ ﻪ ﺳ ﺮ ﻣﻴﺒ ﺮد ‪ ،‬ﺑ ﻪ دار ﻣ ﻰ ﺁوﻳ ﺰد‪،‬‬
‫اﺳ ﺘﺨﻮاﻧﻬﺎ را ﻣﻴﺸ ﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺷ ﺎهﺮﮔﻬﺎ را ﻗﻄ ﻊ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ و ﺧﻮﻧﺸ ﺎن را ﺑ ﺮ زﻣ ﻴﻦ ﻣﻴﺮﻳ ﺰد‬
‫‪xviii‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﺁدﻣﻰ ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﺧﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻰ ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ دﻓ ﺎع ﺁﻧ ﺎن از‬

‫راﺑﻄﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻗﺪرت ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻰ ﺸﺪ‪ .‬ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى روﺑﻨ ﺎى ﺣﻘ ﻮﻗﻰ‪،‬‬
‫اﺧﻼﻗﻰ و در ﻳﻚ آﻼم اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻧﻈﺎﻣﺎت ﺟﺪﻳﺪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣىﺪادﻧﺪ و‬
‫ﺑﺮاى اﻳﻦ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ از ﺗﻤ ﺎﻣﻰ اﺟ ﺰاء و ﻣﺒ ﺎﻧﻰ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ‬
‫دﻓ ﺎع ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ ‪ .‬در ﻏﻴ ﺮ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ رﺳ ﻤﻰ‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮرى هﺎ و دوﻟﺘﻬﺎﻳﻰ آﻪ ﺑ ﺮ وﻳﺮاﻧ ﻪ ﺟﻮاﻣ ﻊ اوﻟﻴ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺣﺘ ﻰ ﺗﺤﻤ ﻞ ه ﻢ ﻧﻤ ﻰ ﮔﺸ ﺘﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻋﻘﺎﻳ ﺪ آﻔﺮﺁﻣﻴ ﺰ‪ ،‬و ﻣ ﺬاهﺐ ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎ ِر ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺖ و ﭼﻨ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﻰ زﻳ ﺮ‬
‫ﺿﺮﺑﺎت ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻜﻠﻰ از ﻣﻴﺎن ﻣىﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫از اﻳﻨ ﺮو ﺑ ﻮد آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺬاهﺐ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از اﺳ ﺘﺜﻤﺎر اﻧﺴ ﺎن از‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻓﻘﺮ و ﺛﺮوت و ﻧﻈﺎم ﺑﺮدﻩ ﺪارى آﻪ هﻤﮕﻰ ﭘﺪﻳﺪﻩ هﺎى ﻧﻮﻳﻨﻰ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮى و از اﺟﺰاء ﺟﺪاﺋﻰ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺻ ﺮاﺣﺖ‬
‫و ﺑﻰ ﭘﺮواﺋﻰ دﻓﺎع ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاى ﻣﻨﺘﻔﻰ آ ﺮدن ه ﺮ ﻧ ﻮع ﺗ ﻼش‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺟﻬﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺗﻌ ﺪﻳﻞ اﻳ ﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ه ﺎى ﻏﻴ ﺮ ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
 ‫‪٢٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻧﻤﻮدن اﻳﻦ ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ هﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳ ﺖ اﻟﻬ ﻰ‪ ،‬ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ‬

‫ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎراﺑﻌﻨﻮان ﻣﻌﺎرﺿﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﻰ‪،‬ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺳﺨﺘﺘﺮﻳﻦ ﻣﺠﺎزاﺗﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎت زﻳﺮ ﺧ ﻮد ﮔﻮﻳ ﺎﺗﺮ از ه ﺮ ﺳ ﻨﺪ و ﺑﺤﺜ ﻰ دراﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫هﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ وﻇﻴﻔ ﻪ ﺷﻨﺎﺳ ﻰ ﻧﺎﻣﻘ ﺪس ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﻘﺪس ﺟﺪﻳﺪ را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻬﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫"و ﺧﺪا رزق ﺑﻌﻀﻰ از ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﻓﺰوﻧﻰ دادﻩ‪ .‬ﺁﻧﻜﻪ رزﻗ ﺶ اﻓ ﺰون‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ زﻳﺮ دﺳﺘﺎن و ﻏﻼﻣﺎن زﻳﺎدﻩ را ﻧﻤىﺪهﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ او ﻣﺴﺎوى ﺷ ﻮد )‪ (...‬ﺁﻳ ﺎ‬
‫∗‪xix‬‬
‫ﻧﻌﻤﺖ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻋﺼﻴﺎن و ﺷﺮﮎ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﮑﺎر ﮐﺮد؟"_ﻗﺮان‬

‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﺳﻼم ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ و ﺣﺘ ﯽ‬

‫ﺗﺨﻔﻴﻒ اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﻴﺎن ﻓﻘﻴﺮ و ﻏﻨﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﭼ ﻮن ﻣﻌﺘﻘ ﺪ‬

‫∗ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻗﺮان ﺣﺎج ﻣﻬﺪي ﻗﻤﺸﻪ اي در آﻳﺔ ﻣﺰﺑﻮر‪ ،‬ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮاﻧﺘﺰي ﺑﺎز ﻛﺮده ﺗﺎ ﻣﻌﻨـﻲ آﻳـﻪ را ﻋـﻮض ﻛﻨـﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮي ﻣﺎﻧﻊ از اﻳﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه از آﻳﺔ ﻣﺰﺑﻮر اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻮا ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ را ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ ﺧـﺪا از اﻏﻨﻴـﺎء ﺧﻮاﺳـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﻘﺮا ﻛﻤﻚ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﻌﻨﺎي آﻳﻪ ﻛﺎﻣﻼ روﺷﻦ اﺳﺖ و اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺿﺎﻓﻲ ﻧـﺪارد‪ .‬ﻣﻄﻠـﺐ‬
‫داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ از اﻳﻨﻘﺮار اﺳﺖ‪) :‬ﻟﻴﻜﻦ ﻣﻘﺎم ﺧﺪاﺋﻲ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺑﺘﻲ ﻳﺎ ﺑﺸﺮي ﻣﻴﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧـﺪا ﺷـﺮﻳﻚ و ﻣﺴـﺎوي داﻧـﺪ‪.‬‬
‫زﻫﻲ ﺟﻬﻞ و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﻲ‪ .(.‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﻣﻌﻨﺎي آﻳﻪ ﺑﻪ ﻋﻜﺲ ﺧﻮد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷـﻮد ﺑﻄﻮرﻳﻜـﻪ ﮔﻮﻳـﺎ ﺧـﺪا دارد ﻛﻤـﻚ‬
‫ﻧﻜﺮدن ﺑﻪ ﻓﻘﺮا را ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ آﻳﺔ ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻮﺳﻂ ‪ M. S. Shakir‬ﻛﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ارﺗﺠﺎﻋﻲ ﻣﻨﺪرج در ﻗﺮان ﺻﺎدق و وﻓﺎدار اﺳﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻘﻠﺐ و رﻳﺎﻛﺎري ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻓﺎرﺳـﻲ زﺑـﺎن‬
‫ﺑﺸﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪And Allah has made some of you excel others in the means of subsistance, so those‬‬
‫‪who are made to excel do not give away their sustenance to those whom their right‬‬
‫;‪hands posess(slaves, wives and inferiors-me), so that they should be epual therein‬‬
‫?‪is it then the favor of Allah which they deny‬‬
‫" و ﺧﺪا رزق ﺑﻌﻀﻰ از ﺷﻤﺎ را ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ ﻓﺰوﻧﻰ داده‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ رزﻗﺸﺎن اﻓﺰون ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﺑـﻪ زﻳـﺮ دﺳـﺘﺎن و‬
‫ﻏﻼﻣﺎن زﻳﺎده را ﻧﻤىﺪﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎوى ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﻟﻄﻒ ﺧﺪا) ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان‪ -‬از ﻣـﻦ( اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻧﻜـﺎر ﻣـﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﺪ؟" در اﻳﻦ آﻳﻪ در واﻗﻊ ﻗﺮان ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻳﺮ دﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧـﺪا ﻛـﻪ ﻛﺴـﺎﻧﻲ را‬
‫رزق ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻛﺴﺎﻧﻲ را رزق ﻛﻤﺘﺮ داده اﺳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٢٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻳﮑﻪ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﺗﻔ ﺎوت ﻣﻴ ﺎن ﻓﻘﻴ ﺮ‬

‫و ﻏﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻮرد ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬

‫"در ﺻﻮرﺗﻰ آﻪ ﻣﺎ ﺧﻮد ﻣﻌﺎش و روزى ﺁﻧﻬﺎ را در ﺣﻴﺎت دﻧﻴﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ آ ﺮدﻩ اﻳ ﻢ و‬
‫ﺑﻌﻀ ﻰ را ﺑ ﺮ ﺑﻌﻀ ﻰ ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل و ﺟ ﺎﻩ دﻧﻴ ﻮى ﺑﺮﺗ ﺮى دادﻩ اﻳ ﻢ ﺗ ﺎ ﺑﻌﻀ ﻰ از ﻣ ﺮدم‬
‫ﺑﻌﻀ ﻰ دﻳﮕ ﺮ را ﻣﺴ ﺨﺮ ﺧ ﺪﻣﺖ آﻨﻨ ﺪ و رﺣﻤ ﺖ ﺧ ﺪا از ﺁﻧﭽ ﻪ ﺟﻤ ﻊ ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ ﺑﻬﺘ ﺮ‬
‫اﺳﺖ "‪_xx‬ﻗﺮان‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ و آﻨﺘﺮل ﮔﺮوه ﻰ از ﻣ ﺮدم ﺗﻮﺳ ﻂ‬

‫ﮔﺮوﻩ دﻳﮕﺮ آﻪ ﻳﮑﯽ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺻﻠﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻣىﺒﺎﺷ ﺪ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫"ﺑ ﻪ ه ﺮآﺲ آ ﻪ ﻣ ﻰ ﺧﻮاه ﺪ ﺛ ﺮوت ﻣىﺪه ﺪ و ﺑ ﻪ ه ﺮآﺲ ﻣ ﻰ ﺧﻮاه ﺪ ذﻟ ﺖ‬

‫ﻣىﺪهﺪ‪ -xxi".‬ﻗﺮان‬

‫ﭘ ﺲ اﺧ ﺘﻼف ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ و ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻓﻘﻴ ﺮ و ﻏﻨ ﻰ ﻣﻄ ﺎﺑﻖ‬

‫ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺧﺪاﺳ ﺖ و ﻣﺠ ﺎزات دﺳ ﺖ درازى ﺑ ﻪ ﻣ ﺎل دﻳﮕ ﺮان ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫ﺗﻌﺮض ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﻗﻄﻊ دﺳﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫∗‬
‫"ﻣﺠﺎزات ﺳﺮﻗﺖ ﻗﻄﻊ دﺳﺖ راﺳﺖ اﺳﺖ از ﻣﭻ دﺳﺖ"‪_xxii‬ﻗﺮان‬

‫∗‪ -‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ اﻳ ﻦ وﺣﺸ ﻴﮕﺮﯼ ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺎ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‬
‫ﻳﮑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﺁن را ﻣﻴﺘﻮان در ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻤﻮراﺑﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ اﻟ ﯽ ﭼﻬ ﺎر ه ﺰار‬
‫ﺳﺎل ق‪ .‬م‪ ،.‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺁﻏﺎز ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﻣﻴﺎن ﺳﻮﻣﺮﻳﺎن ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
 ‫‪٢٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻓﻘﻬ ﺎى اﺳ ﻼﻣﻰ ‪ ،‬در دوراﻧ ﻰ آ ﻪ در اﺛ ﺮ ﺗﻤﺮآ ﺰ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬

‫ﺛﺮوت در ﻗﻠﻤﺮو اﺳﻼﻣﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﺠ ﺎوزات ﺑﻴﺸ ﺘﺮى‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮدم ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ در ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻰ‬
‫ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻣﺠ ﺎزات ﺧﺎﻃﻴ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ را‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﻣىﺪهﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﻣﺠﺎزات ﺳﺮﻗﺖ ﻗﻄﻊ دﺳﺖ راﺳﺖ اﺳﺖ از ﻣﭻ دﺳﺖ‪ ،‬و در ﺻﻮرت ﺗﻜﺮار ﻗﻄﻊ‬
‫ﭘ ﺎى ﭼ ﭗ واﮔ ﺮ ﺑ ﺮاى ﺑ ﺎر ﺳ ﻮم ﺗﻜﺮارﺷ ﻮد ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻓﻘ ﻪ ﺷ ﺎﻓﻌﻰ ﻗﻄ ﻊ دﺳ ﺖ ﭼ ﭗ و‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﻰ زﻧﺪان ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻬﺎى ﺟ ﻨﺲ ﻣﺴ ﺮوﻗﻪ ﺑ ﻴﺶ از‬
‫‪xxiii.‬‬
‫‪ ٣‬درهﻢ )ﺷﺎﻓﻌﻰ( و ﻳﺎ ‪ ١٠‬درهﻢ )ﺣﻨﻔﻰ( ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺒﺼﺮﻩ آﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ در هﻤﻪ ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻣﺒﺘﻨﻰ‬
‫ﺑﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ راﻳﺞ اﺳﺖ‪ ،‬در اﺳﻼم ﻧﻴﺰ آﻠﻤﻪ دزدى ﺷﺎﻣﻞ‬
‫دزدىﻬﺎى ﺑﺰرگ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﻧﻤﻰ ﺷﻮد‪ ،‬و ﮔﺮ ﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ آﺎرواﻧﻬﺎى‬
‫ﺘﺠﺎرى و ﻏﺎرت اﻣﻮال ﻣﺮدم ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن او ﭘﻴﺸﺘﺮ از‬
‫هﻤﻪ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻣﺸﻤﻮل اﻳﻦ ﻣﺠﺎزات ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل ‪ ،‬ﻗﻄ ﻊ دﺳ ﺖ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ دزدى‪ ،‬رﺳ ﻤﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن آ ﻪ در ﺁن ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ازﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒ ﻞ‬
‫ﺁﻏﺎز ﺷﺪﻩ ﺑﻮد راﻳﺞ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪﺳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐ ﻪ دردوران‬
‫ﺣﻴﺎت ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از ادﻋﺎى او ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ دﺳﺖ ﻣﺮدى ﺑﻪ‬
‫‪xxiv‬‬
‫ﻧﺎم "دوﻳﻚ" را آﻪ از هﺪاﻳﺎى آﻌﺒﻪ دزدى آﺮدﻩ ﺑﻮد ﻗﻄﻊ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‬
 ‫‪٢٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ آ ﻪ رﺳ ﻢ ﻗﻄ ﻊ آ ﺮدن دﺳ ﺖ آ ﻪ ﭼ ﺎرﻩ‬

‫ﺟﻮﺋىﻮﺣﺸ ﻴﺎﻧﻪ وﻣﺸ ﻤﺌﺰآﻨﻨﺪﻩ اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻋ ﺮب ﺑ ﺮاىﺤﻔﻆ ﺣﺮﻣ ﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و اﺣﺘ ﺮام ﺑ ﻪ ﺁن ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ اﺳ ﻼم ﺑ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ‬
‫رﺳ ﻤﻰ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺧ ﻮد ﺁن ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﻣىﮕﺮدد‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ اﻣﺮدر ﻣﻮرد ﺑﺮدﻩ دارى ﺻﺎدق ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮدﻩ دارى ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺑﻼﻓﺼ ﻞ ﻓﺮوﭘﺎﺷ ﻰ ﺟﻮاﻣ ﻊ اﺷ ﺘﺮاآﻰ اوﻟﻴ ﻪ و از اﺟ ﺰاء ﻻﻳﻨﻔ ﻚ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬در ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى زﻳ ﺮ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﺎﻳ ﺖ آﺎﻣ ﻞ اﺳ ﻼم و‬
‫ﻗﺮان ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫"ﺁﻳﺎ ﺑﻨﺪﻩ ﻣﻤﻠﻮآﻰ آﻪ ﻗﺎدر ﺑﺮ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ )ﺣﺘﻰ ﺑﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد( ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ ﻣﺮدى آﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ او رزق ﻧﻴﻜﻮ )و ﻣﺎل ﺣﻼل ﺑﺴﻴﺎر( ﻋﻄﺎ آﺮدﻳﻢ و ﭘﻨﻬﺎن و ﺁﺷﻜﺎر هﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاهﺪ‬
‫اﻧﻔﺎق ﻣﻰ آﻨﺪ ﻳﻜﺴﺎن ﺎﻧﺪ؟ هﺮﮔﺰ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ -xxv:.‬ﻗﺮان‬

‫ﻞ ﺑﺮ ﻣ ﻮﻻى ﺧ ﻮد‬
‫"دو ﻧﻔﺮ ﻣﺮد ﻳﻜﻰ ﺑﻨﺪﻩ اى ﺑﺎﺷﺪ ﮔﻨﮓ و از هﺮ ﺟﻬﺖ ﻋﺎﺟﺰ و َﮐ ِ‬
‫و از هﻴﭻ راﻩ ﺧﻴﺮى ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻚ ﺧﻮد ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ و دﻳﮕﺮ ﻣﺮدى ﺁزاد و ﻣﻘﺘﺪر آﻪ ﺑ ﺮ ﺣ ﻖ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ ﻓﺮﻣﺎن دهﺪ و ﺧﻮد هﻢ ﺑﻪ راﻩ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻳﺎ اﻳ ﻦ دو ﻧﻔ ﺮ ﻳﻜﺴ ﺎن هﺴ ﺘﻨﺪ؟‬
‫هﺮﮔﺰ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ -xxvi".‬ﻗﺮان‬

‫ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ﻗ ﺮان اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪا راوﻳ ﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ‬

‫رواﻳﺎت زﻳﺮ را از ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٢٩٤‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫" ﻧﻤﺎز دو آﺲ از ﺳﺮﺷﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﺨﻮاهﺪ رﻓﺖ )ﺑﻪ اﺟﺮ ﺁن دﻧﻴ ﺎ ﻧﻤ ﻰ رﺳ ﺪ(‪ :‬ﻳﻜ ﻰ‬
‫ﺑ ﺮدﻩ اى آ ﻪ از ﻧ ﺰد ارﺑ ﺎﺑﺶ ﻓ ﺮار آ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ اﻳﻨﻜ ﻪ ﻧ ﺰد او ﺑ ﺎز ﮔ ﺮدد و‬
‫‪xxvii‬‬
‫دﻳﮕﺮ‪"...‬‬

‫"از ﺳﻪ آﺲ ﺳﺨﻦ ﻣﮕﻮى ‪ :‬ﻣﺮدى آﻪ از ﺟﻤﺎﻋﺖ دورى ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﭘﻴﺸﻮاى ﺧ ﻮد‬

‫ﻧﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﻰ آﺮدﻩ و در ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﻣﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ و آﻨﻴﺰ و ﻳﺎ ﺑﻨ ﺪﻩ اى آ ﻪ از ارﺑ ﺎب ﺧ ﻮد‬
‫‪xxviii‬‬
‫ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ و در ﺣﺎل ﻓﺮار ﻣﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪"...‬‬

‫در ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺮدﮔﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﺁن ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫"ﺷ ﻤﺎ ﺑﺮدﮔ ﺎن از ارﺑﺎﺑ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑﻬﻤ ﺎن ﺳ ﺎن اﻃﺎﻋ ﺖ آﻨﻴ ﺪ آ ﻪ ﻋﻴﺴ ﻰ از ﻣﺴ ﻴﺢ‬

‫‪xxix‬‬
‫اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰ آﻨﺪ‪".‬‬

‫"ﺑﻪ ﻏﻼﻣﺎن ﺑﮕﻮ ﮐﻪ در هﺮ اﻣﺮ ﻣﻄﻴ ﻊ ارﺑﺎﺑ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و در ﺑ ﺎرۀ اﺣﮑ ﺎم ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫‪xxx‬‬
‫ﺟﺮ و ﺑﺤﺚ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ را هﻤﻮارﻩ از ﺧﻮد راﺿﯽ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ‪".‬‬

‫در ﺗﻮرات ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫"اﮔﺮ ﻏﻼﻣﯽ ﻋﺒﺮﯼ ﺑﺨﺮﯼ او ﺷﺶ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺗ ﻮ ﺧ ﺪﻣﺖ ﮐﻨ ﺪ و ﺁﻧﮕ ﺎﻩ ﺁزاد اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬

‫ﺑﺪون ﭘﺮداﺧﺖ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺮود‪ .‬اﮔﺮﺧﻮدش ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﺧ ﻮدش ﺧﻮاه ﺪ رﻓ ﺖ و‬
‫اﮔﺮﺑﺎ زﻧﺶ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ او ﻣﻴﺮود‪ .‬اﮔ ﺮ ﺻ ﺎﺣﺒﺶ ﺑ ﻪ او زن دادﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ و زن ﺑ ﺮاﯼ‬
‫او ﺑﭽﻪ ﺁوردﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زن وﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻪ ارﺑﺎب ﺗﻌﻠﻖ دارﻧﺪ‪ ،‬و او ﺑ ﺪون ﺁﻧﻬ ﺎ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫رﻓ ﺖ‪ .‬واﮔ ﺮاز روﯼ ﺳ ﺎدﮔﯽ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ﮐ ﻪ زن و ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ را دوﺳ ﺖ دارد و ﺑ ﺪون‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻴﺮود‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ارﺑﺎﺑﺶ او را ﻧﺰد ﻗﺎﺿﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﺮد؛ هﻤﭽﻨﻴﻦ او را ﻧﺰدﻳﮏ در‬
 ‫‪٢٩٥‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻳ ﺎ ﺗﻴ ِﺮ در ﺁوردﻩ؛ ﺑ ﺎ درﻓﺸ ﯽ ﮔﻮﺷ ﺶ را ﺳ ﻮراخ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ؛ و او ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻤ ﺎم ﻋﻤ ﺮ در‬

‫‪xxxi‬‬
‫ﺑﻨﺪﮔﯽ او ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﮑ ﻢ ﺗ ﻮرات ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ‪ ،‬ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ادﻋ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ ﻳﻬ ﻮد‬

‫ﻣﺬهﺐ ﻗ ﻮم ﺑﻨ ﯽ اﺳ ﺮاﺋﻴﻞ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁن ﻳﮑ ﯽ‪ ،‬و ﻗ ﻮم ﻳﻬ ﻮد ﻗ ﻮم ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪۀ‬
‫ﺧﺪاﯼ ﺁن ﺑﻮدﻩ‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺒﺮﯼ ﺑ ﻮدن ﻏ ﻼم اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ را ﺑ ﻪ‬
‫روﺷﻨﯽ ﻣﺪﻟﻞ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﺬهﺐ ﺑﻪ هﻤﮥ ﻗﻮم ﻳﻬﻮد ﺗﻌﻠﻖ‬
‫داﺷ ﺖ ﺑ ﻪ ﺑﺨﺸ ﯽ از ﺁن ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺑ ﺮدﻩ ﻧﮕ ﺎﻩ ﻧﻤ ﯽ ﮐ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑ ﺎ‬
‫ﻗﻄﻌﻴ ﺖ ﺗﻤ ﺎم ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﺬهﺐ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻤ ﮥ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ اﻧ ﺪازﻩ ﺻ ﺮﻓﺎ ﺑ ﻪ ﺑﺨ ﺶ ﺑ ﺎﻻﺋﯽ و ﺑ ﺮدﻩ دار اﻳ ﻦ ﻗ ﻮم ﺗﻌﻠ ﻖ‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺁﻧﺎن دﻓﺎع ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻔﺴﻴﺮ "ﺑ ﻦ ﺳ ﻴﺮاخ"‬
‫از ﺗﻮرات ﻧﻴﺰ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫"ﻋﻠﻮﻓﻪ و ﭼﻮب و ﺑﺎر ﺑﺮاى اﻻﻏﺖ ‪ ،‬ﻧﺎن و آﺘﻚ و آ ﺎر ﺑ ﺮاى ﺑﻨ ﺪﻩ ات‪ ،‬زﻳ ﺮا آ ﻪ‬
‫اﮔﺮ او ﺳ ﺮش را ﺑ ﺎﻻ ﻧﮕ ﺎﻩ دارد ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن ﺗ ﻮ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﻳ ﻮغ و ﻃﻨ ﺎب‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﮔﺮدن او را ﺧﻢ ﻣﻰ آﻨﺪ‪ .‬ﻧﺼﻴﺐ ﻏﻼم ﺑﺎﻳ ﺪ ﺷ ﻜﻨﺠﻪ و ﻓﻠ ﻚ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑﻨ ﺪﻩ‬
‫‪xxxii‬‬
‫ات ﻓﺮﻣﺎن ﺗﻮ را اﻃﺎﻋﺖ ﻧﻜﻨﺪ ﺑىﺪرﻧﮓ او را ﺑﻪ ﻏﻞ و زﻧﺠﻴﺮ ﺑﻴﻨﺪاز"‬

‫اﻣ ﺎ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ از ﻳ ﻚ ﺟﻬ ﺖ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى و‬

‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت دﻧﻴﺎ ﮔﺮﻳﺰاﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺎز داﺷﺖ ‪ .‬از اﻳﻨﺠﻬﺖ آﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣىﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﺑ ﺎ ﺧ ﻮار آ ﺮدن دﻧﻴ ﺎى ﻣﻮﺟ ﻮد و ﻟﺬاﺋ ﺬ ﺁن در ﺑﺮاﺑﺮدﻧﻴ ﺎى دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺧﺸ ﻢ‬
‫ﻧﺎﺷﻰ از اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﺗﻮدﻩ هﺎى ﻓﻘﻴﺮ را ﺑﺎ وﻋﺪﻩ هﺎى ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺑ ﻪ‬
 ‫‪٢٩٦‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺁن دﻧﻴ ﺎ ﻓ ﺮو ﻧﺸ ﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬از اﻧﻔﺠ ﺎرى آ ﻪ ﻣىﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑﻬﺸ ﺖ‬

‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻗﺪرت در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ را ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار دهﺪ‪ ،‬ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى ﺑﻌﻤ ﻞ‬
‫ﺁورد‪.‬‬

‫"اﻣ ﺎ ﻣ ﺮدم از ﺟﻬ ﻞ و ﻏﻔﻠ ﺖ درﭘ ﻰ اﻳ ﻦ ﺳ ﻌﺎدت ﻧﺮوﻧ ﺪ ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻰ دﻧﻴ ﺎ را‬
‫ﺑﮕﺰﻳﻨﻨ ﺪ ﻮ ﻋﺰﻳ ﺰ دارﻧ ﺪ در ﺻ ﻮرﺗﻰ آ ﻪ ﻣﻨ ﺰل ﺁﺧ ﺮت ﺑﻬﺘ ﺮ و ﭘﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺗ ﺮ )از‬
‫دﻧﻴﺎ(ﺳﺖ ‪ -xxxiii".‬ﻗﺮان‬

‫در اﻧﺠﻴﻞ ﻧﻴﺰ‪:‬‬

‫"در ﻓﮑﺮ اﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺧﻮرد و ﭼ ﻪ ﺧﻮاهﻴ ﺪ ﺁﺷ ﺎﻣﻴﺪ ﻧﺒﺎﺷ ﻴﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻘ ﺪر ﺑ ﻪ ﺁن‬
‫ﻓﮑ ﺮ ﻧﮑﻨﻴ ﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬ ﺎ ﭼﻴﺰه ﺎﺋﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺮدم دﻧﻴ ﺎ ﺑ ﻪ دﻧﺒﺎﻟﺸ ﺎن هﺴ ﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭘ ﺪر ﺷ ﻤﺎ‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ هﺎ ﻣﺤﺘﺎﺟﻴ ﺪ‪ .‬ﺑﺠ ﺎﯼ اﻳﻨﻬ ﺎ ﺳ ﻠﻄﻨﺖ ﺧ ﺪا را ﺟﺴ ﺘﺠﻮ ﮐﻨﻴ ﺪ؛ و اﻳﻨﻬ ﺎ‬
‫‪xxxiv‬‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮاﯼ ﺷﻤﺎ ﻓﺮاهﻢ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺗﻴﻐ ﻪ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ و ﻣﺠ ﺎزات اﻓ ﺮاد ﺳ ﺮآﺶ‬

‫در اﻳﻦ دﻧﻴ ﺎ‪ ،‬راﻩ و روش ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺰﻣﻴﻨ ﻰ در ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ آﺸ ﻴﺪن ﻣ ﺮدم‬
‫ﻋﺎدى ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى‪ ،‬هﻤﻴﻦ آﺎر را ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﺑﻬﺸ ﺖ و ﺟﻬ ﻨﻢ‬
‫در ﺁن دﻧﻴﺎ و ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻮاهﺐ و ﻋﺬاﺑﻬﺎى ﺁﻧﺪو و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺁن ﺑﺎ‬
‫ﻟﺬﺗﻬﺎ و ﻋﺬاﺑﻬﺎى دﻧﻴﻮى ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﭘﺴﺖ ﺟﻠ ﻮﻩ دادن زﻧ ﺪﮔﻰ دﻧﻴ ﻮى‬
‫و ﺑﺮ ﺟﺴﺘﻪ آﺮدن زﻧﺪﮔﻰ اُﺧﺮوى ﺷﺮط ﻻزم دﻟﺒﺴﺘﮕﻰ ﺑ ﻪ ﺁن ﺟﻬ ﺎن و‬
‫ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ آﺸ ﺎﻧﺪن اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬آ ﻢ رﻧ ﮓ آ ﺮدن ﻟﺬاﺋ ﺬ و‬
 ‫‪٢٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺷ ﺎدىﻬﺎى دﻧﻴ ﻮى ﺣﻴﻠ ﻪ ﮔ ﺮى هﻤ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﺑ ﺮاى ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ‬

‫ﻧﻤﻮدن ﻟﺬﺗﻬﺎى ﺁﺧﺮوى و دﻟﺒﺴﺘﮕىﻤﺮدم ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪:‬‬

‫"و ﺑﺮاى هﻤﻪ )ﻣ ﺮدم( ﺑ ﻪ ﻣﻘﺘﻀ ﺎى ﻋﻤﻠﺸ ﺎن ﺟ ﺎﺋﻰ ﻣﻌ ﻴﻦ اﺳ ﺖ و هﻤ ﻪ ﺑ ﻪ ﭘ ﺎداش‬

‫اﻋﻤﺎل ﺧﻮد آﺎﻣﻼ ﻤىﺮﺳﻨﺪ و هﻴﭻ ﺳﺘﻤﻰ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ و روزى آ ﻪ آ ﺎﻓﺮان‬
‫را ﺑﺮ ﺁﺗﺶ دوزخ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳ ﺎزﻧﺪ )ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ( ﺷ ﻤﺎ ﻟ ﺬت و ﺧﻮﺷ ىﻬﺎﻳﺘﺎن را در‬
‫زﻧﺪﮔﻰ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ و ﻋﺼ ﻴﺎن ﺑﺮدﻳ ﺪ و ﺑ ﺪان ﻟ ﺬت دﻧﻴ ﻮى ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻋﺬاب ﻟﺬت و ﺧﻮارى ﻣﺠﺎزات ﻣﻰ ﺷﻮﻳﺪ‪ "xxxv.‬ﻗﺮان‬

‫"ﺁﻧﺎﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﺎت ﻣﺎ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻧﺪ و ﺗﺴﻠﻴﻢ اﻣﺮ ﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ )ﺑ ﻪ هﻤ ﻪ ﺧﻄ ﺎب ﺷ ﻮد آ ﻪ (‬

‫ﺑ ﺎ هﻤﺴ ﺮاﻧﺘﺎن ﻣﺴ ﺮور و ﺷ ﺎدﻣﺎن در ﺑﻬﺸ ﺖ ﺟﺎوﻳ ﺪ وارد ﺷ ﻮﻳﺪ و ﺑ ﺮ ﺁن ﻣﻮﻣﻨ ﺎن‬
‫آﺎﺳﻪ هﺎى زرﻳﻦ و آﻮزﻩ هﺎى )ﺑﻠﻮرﻳﻦ( ﻣﻤﻠﻮ از اﻧﻮاع ﻃﻌﺎم و ﺷﺮاب ﻃﻬﻮر دور‬
‫زﻧﻨﺪ و در ﺁﻧﺠﺎ هﺮ ﭼﻪ ﻧﻔﻮس را ﺑ ﺮ ﺁن ﻣﻴ ﻞ و ﺷ ﻬﻮت اﺳ ﺖ و ﭼﺸ ﻤﻬﺎ را ﺷ ﻮق و‬
‫ﻟ ﺬت ﻣﻬﻴ ﺎ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺷ ﻤﺎ ﻣﻮﻣﻨ ﺎن در ﺁن ﺑﻬﺸ ﺖ ﺟ ﺎودان ﻣﺘ ﻨﻌﻢ ﺧﻮاهﻴ ﺪ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻮﻣﻨ ﺎن ﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﺑﻬﺸ ﺘﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ از اﻋﻤ ﺎل ﺻ ﺎﻟﺢ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ارث ﻳﺎﻓﺘﻴ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى ﺷﻤﺎ در ﺁﻧﺠ ﺎ اﻧ ﻮاع ﻣﻴ ﻮﻩ ه ﺎ ﻓ ﺮاوان اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﺁن ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺧﻮاهﻴ ﺪ ﺗﻨ ﺎول‬
‫آﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺪ آﺎران هﻢ در ﺁﻧﺠﺎ ﺳﺨﺖ در ﻋﺬاب ﺁﺗﺶ ﺟﻬ ﻨﻢ ﻣﺨﻠﺪﻧ ﺪ و ه ﻴﭻ از ﻋﺬاﺑﺸ ﺎن‬
‫‪xxxvi‬‬
‫ﻗﺮان‬ ‫آﺎﺳﺘﻪ ﻧﺸﻮد و اﻣﻴﺪ ﻧﺠﺎت ﺧﻼﺻﻰ ﻧﺪارﻧﺪ‪".‬‬

‫"و هﺮ آﻪ از ﻣﻘﺎم ﻗﻬﺮ و آﺒﺮﻳﺎﺋﻰ ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ او را دو ﺑﺎغ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬

‫در ﺁﻧﻬﺎ اﻧﻮاع ﻣﻴﻮﻩ هﺎ اﺳﺖ ‪ _xxxvii"...‬ﻗﺮان‬

‫"ﻣ ﺎ ﺑ ﺮاى آﻴﻔ ﺮ آ ﺎﻓﺮان ﻏ ﻞ و زﻧﺠﻴﺮه ﺎ و ﺁﺗ ﺶ ﺳ ﻮزان ﻣﻬﻴ ﺎ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﻳ ﻢ و‬

‫ﻧﻜﻮآﺎران ﻋﺎﻟﻢ در ﺑﻬﺸ ﺖ از ﺷ ﺮاﺑﻰ ﻧﻮﺷ ﻨﺪ آ ﻪ ﻃ ﺒﻌﺶ در ﻟﻄ ﻒ و رﻧ ﮓ و ﺑ ﻮى‬
 ‫‪٢٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫آﺎﻓﻮر اﺳﺖ ‪ ....‬و دور ﺁن ﺑﻬﺸﺘﻴﺎن ﭘﺴﺮاﻧﻰ زﻳﺒﺎ آﻪ ﺗﺎ اﺑﺪ ﻧﻮ ﺟﻮاﻧﻨ ﺪ وﺧ ﻮش ﺳ ﻴﻤﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻰ ﮔﺮدﻧﺪ‪ xxxviii".‬ﻗﺮان‬

‫در ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫"ﺗ ﻮ ﺧ ﺪاى ﺧ ﻮدت ﻳﻬ ﻮﻩ را ﺧ ﺪﻣﺖ ﮐ ﻦ ‪ ،‬و او ﻧ ﺎن و ﺁب ﺗ ﺮا ﺑﺮآ ﺖ ﺧﻮاه ﺪ داد و‬

‫‪xxxix‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎرى را از ﺘﻮ دور ﺧﻮاهﺪ آﺮد"‬

‫و در اﻧﺠﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫"ﻋﻤﺮ ﺧ ﻮد را در روى زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﺎ ﺗ ﺮس )از ﺧ ﺪا( ﺑﮕﺬراﻧﻴ ﺪ‪ ،‬ﮐ ﻪ اﮔ ﺮ ﺑ ﺎو ﻣﺘﻮﺳ ﻞ‬
‫ﺷ ﻮﻳﺪ او ﺑ ﺪون ﻣﻼﺣﻈ ﻪ اﺷ ﺨﺎص‪ ،‬ﺷ ﻤﺎ را ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس اﻋﻤﺎﻟﺘ ﺎن ﻗﻀ ﺎوت ﺧﻮاه ﺪ‬
‫‪xl‬‬
‫ﮐﺮد‪".‬‬

‫"در هﺮ ﻣﻠﺘﯽ ﺁﻧﮑﻪ از ﺧﺪا ﺧﻮف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬و درﺳ ﺘﮑﺎر ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺒ ﻮل او ﻗ ﺮار‬
‫‪xli‬‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮد‪".‬‬
 ‫‪٢٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎ‬

‫‪ -١‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.٧٩۶‬‬

‫‪ -٢‬زن و ﺳﮑﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬از هﻤﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.٢٠٧‬‬
‫‪ - ٣‬ﺳﻮرۀ اﻧﺒﻴﺎء‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٢٣‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪iv‬‬
‫‪-1 Corinthian 2-3.‬‬
‫‪v‬‬
‫‪- Arvind Sharma, women in the world religions, pp. 136-137.‬‬
‫‪ -۶‬ﺳﻮرۀ اﻧﻔﺎل‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ، ۴٢‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٧‬ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎء‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،١٣‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٨‬ﺳﻮرۀ اﻟﻤﺎﺋﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٣۴‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ix‬‬
‫‪-Leviticus, 19-14. Old Testament.‬‬
‫ﺗﻮرات‪ ،‬ﺳﻔﺮ ﻻوﻳﺎن ‪ ،‬ﺑﺎب ﻧﻮزدهﻢ ‪.١۴ ،‬‬
‫‪ -١٠‬ﺳﻔﺮ ﺧﺮوج‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪ .١١‬در ﺗﻮﻟﺪﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ ﺷﻔﺎ‪ .‬ص ‪. ٨٧‬‬
‫‪ -١١‬ﺳﻔﺮ ﺗﺜﻨﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺎب ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪ .١٣‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -١٢‬اﻣﺜﺎل ﺳﻠﻴﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﻧﻬﻢ ‪ ،‬ﺑﻨﺪ‪ . ١٠‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -١٣‬ﻧﺎﻣﻪ ﭘﺎﺋﻮﻟﻮس رﺳﻮل ﺑﻪ ﻓﻴﻠﻴﭙﻴﺎن ‪ ،‬ﺑﺎب دوم ‪ ،‬ﺑﻨﺪ‪ .١٢‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص‪. ٣٨٨‬‬
‫‪ -١۴‬اﻋﻤﺎل رﺳﻮﻻن ‪ ،‬ﺑﺎب دهﻢ ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪ . ٢۵‬هﻤﺎﻧﺠﺎ ص ‪٣٨‬‬
‫‪ -١۵‬رﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺮاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺎب دوازدهﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪ ٢٨‬و ‪ .٢٩‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. ٣٨٨‬‬
‫‪ - ١۶‬ﺳَﻦ ﺁﮔﻮﺳﺘﻴﻦ ﻗﺪﻳﺲ ﻧﺎﻣﻰ ﻣﺴﻴﺤﻰ ‪ .‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪٣٧٩‬‬
‫‪ - ١٧‬ﺳَﻦ ﺗﻮﻣﺎس ﺁآﻮﺋﻴﻨﻮس ‪ .‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.٣٨٠‬‬
‫‪ - ١٨‬ﻣﺎرﺗﻴﻦ ﻟﻮﺗﺮ‪ ،‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -١٩‬اﻟﺰُﺧﺮُف ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٧١‬ﻗﻤﺸﻪ اى ‪.‬‬
‫‪ -٢٠‬اﻟﺰُﺧﺮُف ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٣٢‬ﻗﻤﺸﻪ اى‪.‬‬
‫‪ - ٢١‬ﺳﺮورۀ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٢۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٢٢‬ﺳﻮرۀ ﻣﺎﺋﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٣٨‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٢٣‬ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.١٨١‬‬
‫‪ - ٢۴‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮ ﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ص ‪.۶۴٨‬‬
‫‪ - ٢۵‬اﻟﻨﺤﻞ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٧۵‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٢۶‬اﻟﻨﺤﻞ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٧۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٢٧‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ ،‬ﻧﻬﺞ اﻟﻔﺼﺎﺣﻪ ‪ ،‬ص ‪.١١‬‬
‫‪ -٢٨‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ ،‬ﻧﻬﺞ اﻟﻔﺼﺎﺣﻪ ‪ ،‬ص ‪ . ٢۴٩‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ - ٢٩‬از رﺳﺎﻟﻪ ﭘﺎﺋﻮﻟﻮس رﺳﻮل ﺑﻪ اﻓﺴﻴﺎن‪ ،‬ﺑﺎب ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪.۵‬‬
‫‪ - ٣٠‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ - ٣١‬ﺳﻔﺮ ﺧﺮوج‪ ،‬ﺑﺎب ‪ ،٢١‬ﺑﻨﺪهﺎﯼ ‪ ٢‬ﺗﺎ ‪.۶‬‬
‫‪ - ٣٢‬ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ ﺷﻔﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ص ‪.٣۴۵‬‬
‫‪ - ٣٣‬ﺳﻮرۀ اﻻﻋﻠﯽ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،١۵‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ -٣۴‬ﻟﻮﻗﺎ‪ ،‬ﺑﺎب دوازدهﻢ ‪ ،‬ﺑﻨﺪهﺎﯼ‪. ٣١-٢٩‬‬
 ‫‪٣٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪ - ٣۵‬ﺳﻮرﻩ ‪ ، ۴۶‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ‪ ١٩‬و ‪ ، ٢٠‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬

‫‪ - ٣۶‬ﺳﻮرﻩ اﻟﺰﺧﺮف‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ ١٩‬و ‪ ،٢٠‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪- ٣٧‬اﻟﺮﺣﻤﻦ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،۴۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٣٨‬ﺳﻮرﻩ اﻻﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺁﻳﻬﺎﯼ ﻩ ‪١٩-۴‬‬
‫‪- ٣٩‬ﺗﻮرات‪ ،‬ﺳﻔﺮ ﺧﺮوج‪ ،‬ﺑﺎب ‪ ،٢٣‬ﺑﻨﺪ ‪.٢۵‬‬
‫‪ - ۴٠‬رﺳﺎﻟﻪ اول ﭘﻄﺮس رﺳﻮل‪ ،‬ﺑﺎب اول ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ‪. ١٧‬‬
‫‪ - ۴١‬اﻋﻤﺎل رﺳﻮﻻن‪ ،‬ﺑﺎب ‪ ،١١‬ﺑﻨﺪ ‪.٣۵‬‬
 ‫‪٣٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻣﺬﻫﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى و اﻋﺮاب ﺑﺪوى‬

‫ﻧﻬﺎد دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرى ﺧﺪاى واﺣﺪ ﺑﺠﺎى دﻣﻜﺮاﺳﻰ ﺧﺪاﻳﺎن‬

‫ﭼﺮا ﻣﺤﻤﺪ‬
‫در ﻣﻜﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ‬

‫در ‪ ١٣‬ﺳﺎﻟﻰ∗ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ را در ﻣﻜ ﻪ ﺗﺒﻠﻴ ﻎ‬

‫ﻣﻰ آﺮد‪ ،‬ﺗﻮﻓﻴﻖ ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎورد‪ .‬ﺗ ﺎزﻩ ﺑﺨﺸ ﻰ از آﺴ ﺎﻧﻰ آ ﻪ در‬
‫اﻳﻦ دورﻩ ﺑﻪ او ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ اﻗﻮام و ﻧﺰدﻳﻜﺎن او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪﻳﺠﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻰ‪ ،‬زﻳﺪ‪،‬‬
‫دﺧﺘﺮان او و ‪ ....‬ﻳﺎ ﺑﺮدﮔﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫ﺑﺮاى ﺟﻠ ﺐ ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم ﺁزاد آ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻨﺖ ﺗﻮﺻ ﻴﻪ ﺑ ﻪ ﺁزاد ﮐ ﺮدن‬
‫ﺑﺮدﮔﺎن در اﺳﻼم ﻧﻴﺰ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﮕﻴﺰﻩ اﯼ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪ‪،‬‬
‫و ﻧﻪ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﻧﺸ ﺎن دادﻳ ﻢ در ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ ﺑﺮدﮔ ﯽ ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺑﺮدﮔ ﺎن‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺟ ﺰ ﺧ ﺪﻣﺎت ﺷﺨﺼ ﻰ آ ﺎر ﭼﻨ ﺪان دﻳﮕ ﺮى ﺑ ﺮاى ارﺑﺎﺑ ﺎن ﺧ ﻮد‬

‫∗‪ -‬ﺑﻌﻀﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﺎن ﺑﻌﺜﺖ و ﻫﺠﺮت را ده ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻧﺠ ﺎم ﻧﻤ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺁزادى ﺁﻧ ﺎن ﻟﻄﻤ ﻪ ﻣ ﺎﻟﻰ ﭼﻨ ﺪاﻧﻰ ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻤﻴ ﺰد‪ .‬ﺑﺨﺼ ﻮص آ ﻪ ﺑﻨ ﺎﺑﺮ رﺳ ﻢ اﻋ ﺮاب هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ‬
‫ﺑﺮدﻩ اى ﺁزاد ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺁزادى هﻤﭽﻨﺎن ﺑﺼﻮرت ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪﻩ او‬
‫ﺗﺤ ﺖ ﺳ ﺮ ﭘﺮﺳ ﺘﻰ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻗﺒﻠ ﻰ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣ ﯽ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ‬
‫ﻣﺎآﺴﻴﻢ رادﻳﻨﺴﻮن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫" ﺑﻌﻀﯽ از اﻋﺮاب ﻣﮑﻪ ﺛﺮوﺗﺸﺎن را ﺻ ﺮف ﻧﮕﻬ ﺪارﯼ ﺑ ﺮدﻩ ﻣﻴﮑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻌﻤ ﻮﻻ ﺧﺎرﺟﻴ ﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺮﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ در ﺟﺮﻳﺎن ﻳﮏ ﺣﻤﻠﻪ اﺳﻴﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺪهﮑﺎران ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻗ ﺎدر‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪهﯽ ﺷﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺪوﯼ اﺟﺎزﻩ ﻧﻬﺎدﯼ ﺷﺪن ﺑﺮدﮔ ﯽ را ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﺘﻠﺰم‬
‫زﻳﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻦ داﺋﻤﯽ ﺣﺮﮐﺎت اﺳﻴﺮ ﺑﻮد ﺟﺰ در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﺎﻋﺎت اﺳﮑﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﻤﻴ ﺪاد؛ و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫اﮐﺜﺮ اوﻗﺎت ﺑﺮدﻩ هﺎ ﺁزاد ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮدﮔﺎن ﭘﺲ از ﺁزادﯼ ﺗﺤ ﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺘﯽ ارﺑﺎﺑ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣ ﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪".‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﺑﺮدﮔﺎن ﺁزاد ﺷﺪﻩ زﻳﺪ ﺑﺮدﻩ ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد آ ﻪ ﭘ ﺲ‬
‫از ﺁزادى ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﺧﻮاﻧﺪﮔﻰ وى ﻗﺒﻮل ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋ ﺪم ﮐﺎﻣﻴ ﺎﺑﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﮑ ﻪ در ‪ ١٣‬ﺳ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ در ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﻮد‬
‫ﺻ ﺮﻓﮥ‬
‫ﭼﻴ ﺰﯼ ﺁﺷ ﮑﺎر و ﺑ ﺮ هﻤﮕ ﺎن روﺷ ﻦ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻗﺼ ﻴﺪﻩ "اﺑ ﻮﻗﻴﺲ ُ‬
‫اﻧﺼﺎرى" ﺑﻄﻮر ﮔﻮﻳﺎﻳﻰ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﺳﺎزد‪:‬‬

‫"ﺑﻪ ﻧﺰد ﻗﺮﻳﺶ دﻩ وﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻤﺎﻧﺪ‬

‫و ﺗﺬآﺎر ﻣﻰ داد و در ﺟﺴﺘﺠﻮى دوﺳﺘﺎن ﺑﻮد‬
‫و در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﻪ آﺴﺎن ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻰ آﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﭘﻨﺎهﻰ ﻧﻴﺎﻓﺖ و آﺴﻰ ﺑﻪ دﻋﻮت او ﻧﮕﺮوﻳﺪ‬
‫‪١‬‬
‫و ﭼﻮن ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﺁﻣﺪ ﺧﺪا دﻳﻦ وى را ﻏﻠﺒﻪ داد‪".‬‬
 ‫‪٣٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﻘﺪﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎرﻩ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﻰ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫"ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا در هﺮ ﻣﻮﺳﻤﻰ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﻜﺎظ و ﺑ ﺎزار ذى اﻟﻤﺠ ﺎز و ﺑ ﺎزار‬

‫اﻟﻤﺠﻨﻪ ﻣﻰ رﻓﺖ و ﻗﺒﻴﻠﻪ هﺎ را دﻧﺒﺎل ﻣﻰ آﺮد و در ﻣﺠﺎﻣﻌﺸﺎن ﺣﺎﺿ ﺮ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ و‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را دﻋﻮت ﻣﻰ آﺮد آﻪ از وى ﭘﺸ ﺘﻴﺒﺎﻧﻰ آﻨﻨ ﺪ ﺗ ﺎ رﺳ ﺎﻟﺖ ﭘﺮودﮔ ﺎر ﺧ ﻮﻳﺶ را‬
‫‪٢‬‬
‫ﺑﮕﺰارد و هﻴﭻ آﺲ را ﻳﺎر و ﻳﺎور ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﻰ ﻳﺎﻓﺖ"‪.‬‬

‫ﻋﺪم آﺎﻣﻴ ﺎﺑﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ دﻻﻳ ﻞ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﻰ داﺷ ﺖ ‪ .‬ﻏﻴ ﺮ از‬
‫ﺁﻧﻜ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ داﻧ ﺶ و درآ ﻰ آ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى از‬
‫هﺴﺘﻰ ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻣﺮگ‪ ،‬و زﻧﺪﮔﻰ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﻩ و ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ‬
‫آﻢ و ﺑﻴﺶ ‪ ٣‬هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻳﻜﻰ هﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻮد آ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﺎت و ﻣﺪﻋﻴﺎت او هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺎزﮔﻰ ﺑﺮاى اﻋ ﺮاب ﻧﺪاﺷ ﺖ ‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ‬
‫آﻪ ﻣﺤﻤﺪ در دوران اﻗﺎﻣ ﺖ ﺧ ﻮد در ﻣﻜ ﻪ ﺗﺒﻠﻴ ﻎ ﻣىﻜ ﺮد ﻋﻤ ﺪﺗﺎ ﺗﺤﻘﻴ ﺮ‬
‫ﺑ ﺖ ه ﺎ و ﺧ ﺪاﻳﺎن اﻋ ﺮاب‪ ،‬دﻋ ﻮت ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ و‬
‫ﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻧﺸﺎن از ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ و ﻣﺠﺎزات در ﺁﺧﺮت ﺑﻮد ‪.‬‬

‫"و ﺑﮕ ﻮ ﻣ ﻦ رﺳ ﻮﻟﻢ آ ﻪ ﺑ ﺮاى اﻧ ﺪرز و ﺗﺮﺳ ﺎﻧﻴﺪن ﻣ ﺮدم از ﻋ ﺬاب ﻗﻬ ﺮ ﺧ ﺪا ﺑ ﺎ‬

‫‪٣‬‬
‫دﻟﻴﻠﻰ روﺷﻦ ﺁﻣﺪﻩ ام "‬

‫ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻰ ﭼﻴﺰى ﻧﺒﻮد آﻪ اﻋﺮاب ﺑﺪوى ﺑﺎ ﺁن ﻧ ﺎ ﺁﺷ ﻨﺎ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﻮ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎﻧﻰ آ ﻪ ﺳ ﺎﻟﻴﺎن ﺳ ﺎل در‬
 ‫‪٣٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻴﺰﻳﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﺪﻩ ﺧﺪاى ﻳﮕﺎﻧ ﻪ ﺁﺷ ﻨﺎﺋﻰ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻜﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﻼﺷﻬﺎى ﮔﺮوﻩ ﺣﻨﻔﺎ را آﻪ ﻗﺒﻞ از دﻋﻮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ‬
‫اﻋ ﺮاب را ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﺧ ﺪاى واﺣ ﺪ و ﭘﺮﺳ ﺘﺶ او ﻗ ﺎﻧﻊ آﻨﻨ ﺪ ﺑ ﻰ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫ﮔﺬاردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻳﺮ اﻋ ﺮاب‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ رﺳ ﻢ و‬
‫ﺁﺋﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺖ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ رواﻳﺘ ﻰ ﺗﺤ ﺖ ﺗ ﺎﺛﻴﺮﻳﻜﻰ ازﺣﻨﻔ ﺎ‬
‫ﻋﻤْﺮو" آﻪ ﭘﻴﮕﻴﺮ ﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﺪﻩ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ ﺁﺷ ﻨﺎ‬
‫ﺑﻨﺎم "زﻳﺪﺑﻦ َ‬
‫ﺷﺪ و هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ ﺑﻌ ﺪا ﺑ ﻪ راﻩ ﺁﻧ ﺎن اداﻣ ﻪ داد‪ .‬ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﻩ‬
‫آﺘﺎب ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮان ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ‪:‬‬

‫"زﻳﺪ از ﻣﻜﻪ اﺧﺮاج ﺷﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺖ در آﻮﻩ ﺣﺮا ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ هﺮ‬
‫‪٤‬‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﻌﺘﻜﻒ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺎ ﻣﺬهﺐ ﺣﻨﻔﺎ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻰ ﺷﻮد‪".‬‬

‫ﺟﺎﻟ ﺐ ﺁﻧﺴ ﺖ آ ﻪ ﺁﻧﭽ ﻪ را آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ ﺗﺒﻠﻴ ﻎ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‬

‫هﻤ ﺎن ﻧﻈﺮاﺗ ﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺣﻨﻔ ﺎ ﻣﺒﻠ ﻎ ﺁن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﻌﻀ ﻰ از رﺳ ﻮم‬
‫ﻋ ﺮب ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﻰ ‪ ،‬زﻧ ﺪﻩ ﺑﮕ ﻮر آ ﺮدن دﺧﺘ ﺮان ‪ ،‬ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ‬
‫آﺮدن ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﺮاى ﺧﺪاﻳﺎن ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ هﻤﺎن رﺳﻮﻣﻰ را آﻪ ﺑﻌ ﺪا ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺖ ﻧﻔ ﻰ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ وﺟ ﻮد ﺧ ﺪاى واﺣ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬ ﻨﻢ و ﻣﺠ ﺎزات در ﺁﻧ ﺮا ﺗﺒﻠﻴ ﻎ ﻣ ﻰ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪ .‬اﺑ ﻦ هﺸ ﺎم ﻧﻘ ﻞ‬
‫ﻣىﻜﻨﺪ آﻪ او را دﻳﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑﺎرهﺎ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ آﻌﺒﻪ روى ﻣﻰ ﺁورد ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﺠﺪﻩ اﻓﺘﺎدﻩ ﻣىﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
 ‫‪٣٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"ﺑﺎرﺧﺪاﻳﺎ‪ ،‬اﮔﺮ داﻧﺴﺘﻤﻰ آﻪ ﺑﻜﺪام وﺟﻪ ﺗﺮا دوﺳﺘﺮ اﺳﺖ آﻪ ﺑ ﺪان ﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪﻧﺪى‪ ،‬ﻣ ﻦ‬
‫ﺗ ﺮا ﺑ ﺪان وﺟ ﻪ ﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪى‪ ،‬ﻟﻜ ﻦ ﻧﻤى ﺪاﻧﻢ و ﻣ ﺮا ﻣﻌ ﺬور دار‪ .‬اﻳ ﻦ ﺑﮕﻔﺘ ﻰ و ﺳ ﺠﺪﻩ‬
‫‪٥‬‬
‫ﺑﻜﺮدى"‪.‬‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮد را ﭘﻴﺮوان ﺁﺋﻴﻦ اﺑﺮاهﻴﻢ آﻪ او را ﺣﻨﻴ ﻒ ﻣ ﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧ ﺪ‬

‫ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻳﻜﻰ از ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻗ ﺮان‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﺧ ﻮد را ﭘﻴ ﺮو ﺁﺋ ﻴﻦ‬
‫اﺑﺮاهﻴﻢ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫"در ﻋﺎﻟﻢ آﺪام دﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ از ﺁﻧﻰ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺮدم ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ اﻣﺮ ﺧﺪا آﻨﻨ ﺪ ‪ ...‬و‬
‫ﭘﻴﺮوى از ﺁﺋﻴﻦ ﺣﻨﻴﻒ اﺑﺮاهﻴﻢ آﻨﻨﺪ اﺑﺮاهﻴﻤﻰ آﻪ ﺧﺪا او را ﺑ ﻪ ﻣﻘ ﺎم دوﺳ ﺘﻰ ﺧ ﻮد‬
‫‪٦‬‬
‫ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪"...‬‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻋﺮاب ﺑﺪوى را ﺑﻪ ﻃ ﺮف ﺧ ﻮد‬

‫ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرى آﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﻓﺮاﺗ ﺮ از اﻧﮕﺸ ﺘﺎن دﺳ ﺖ ﻧﺮﻓ ﺖ و‬
‫ﻋﻤْ ﺮو ﺒﻦ ُﻧ َﻔﻴ ﻞ" ‪،‬‬
‫ﻋﺒ ﺎرت ﺑﻮدﻧ ﺪ از‪َ " :‬و َر َﻗ ﺔ ﺑ ﻦ َﻧﻮْ َﻓ ﻞ" ‪" ،‬زﻳ ﺪ ﺑ ﻦ َ‬
‫ﺟﺤْ ﺶ " ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﻋ َِﺒﻴ ﺪ ا ﷲ ﺑ ﻦ َ‬
‫ﺤ َﻮﻳﺮِث" و " ُ‬
‫"ﻋﺜﻤ ﺎن ﺑ ﻦ اَﻟ ُ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ آﻪ ﺑﺮاى ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﻈﺮات ﺧﻮد ﺑﻪ اﻃﺮاف و در ﺟﻬﺎت‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮاآﻨﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪َ .‬و َر َﻗ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﺎم )ﺳ ﻮرﻳﻪ( ﻣﻴ ﺮود و ﻣﺴ ﻴﺤﻰ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬وﻟﻰ ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ اﺑ ﻦ هﺸ ﺎم ﭘ ﺲ از ﺑﻌﺜ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺎز ﮔﺸ ﺘﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺒﻴﺪ ﻧﻴﺰ اﺑﺘﺪا ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑ ﻪ ﺣﺒﺸ ﻪ‬
‫ﻣ ﯽ رود‪ ،‬وﻟ ﻰ در ﺁﻧﺠ ﺎ دﺳ ﺖ از اﺳ ﻼم آﺸ ﻴﺪﻩ ﻣﺴ ﻴﺤﯽ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪.‬‬
 ‫‪٣٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻋﺜﻤ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد ﻗﻴﺼ ﺮ رم رﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﻴﺖ ﻣ ﻰ ﭘﻴﻮﻧ ﺪد‪ .‬و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم زﻳﺪ آﻪ ﭘ ﺲ از ﻣﺴ ﺎﻓﺮت ﺑ ﻪ ﺷ ﺎم و ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺎﻳﻮس ﺷ ﺪﻩ‬
‫‪٧‬‬
‫در راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺒﻪ ﻣﻜﻪ در ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣىﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ و زﻧﺪﻩ ﺑﮕﻮر ﮐﺮدن ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﻮﺳ ﻂ ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﺑﻪ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﻓﺮدى او ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺣﻨﻔ ﺎ‬
‫و ﭘﻴﺮوى از ﺁﺋﻴﻦ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺑﻮد آﻪ اﻧﺠﺎم ﻣىﮕﺮﻓﺖ ‪.‬‬
‫در اﻓﺴ ﺎﻧﻪ اﺑ ﺮاهﻴﻢ و ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آ ﺮدن ﭘﺴ ﺮش اﺳ ﻤﻌﻴﻞ‪ ،‬او‪ ،‬در‬
‫ﻟﺤﻈﻪ اى آﻪ ﻗﺼﺪ اﻧﺠ ﺎم اﻳﻨﻜ ﺎر را دارد ﺑﻔﺮﻣ ﺎن ﺧ ﺪا اﺟ ﺎزﻩ ﻣ ﻰ ﻳﺎﺑ ﺪ‬
‫ﺗ ﺎ ﺑﺠ ﺎى ﭘﺴ ﺮش ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪى را ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬اﻳ ﻦ داﺳ ﺘﺎن‬
‫ﻣىﺘﻮاﻧ ﺪ ﻧﺸ ﺎﻧﻰ از ﺳ ﻠﻄﻪ ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى و ﻣﻨ ﻊ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آ ﺮدن‬
‫ﭘﺴ ﺮان آ ﻪ اآﻨ ﻮن ارزش و اهﻤﻴ ﺖ ﺑﻴﺸ ﺘﺮى ازدﺧﺘ ﺮان دارﻧ ﺪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺼ ﻮص آ ﻪ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ اﺑ ﺮاهﻴﻢ از ﻧﻈ ﺮ زﻣ ﺎﻧﻰ‪ ،‬آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻرى در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺘﻨﺘﺎج آ ﻪ داﺳ ﺘﺎن اﺑ ﺮاهﻴﻢ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ اى‬
‫ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻟﻐﻮﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آ ﺮدن ﭘﺴ ﺮان درﻧﻈ ﺎم ﺗ ﺎزﻩ ﺑﺮﻗ ﺮار ﺷ ﺪۀ‬
‫ﭘﺪرﺳﺎﻻرى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻤﻚ ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ آﻪ دراﺑﺘﺪا‪ ،‬درﻧﻈﺎم ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى آ ﻪ زن از‬
‫اﺣﺘﺮام و اهﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮى ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣ ﺮد ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﭘﺴ ﺮان‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻤ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ اﻧﺘﺨ ﺎب اﺳ ﻤﻌﻴﻞ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﮔﻮﻳ ﺎى رﺳ ﻤﻰ ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ از دوران ﻣﺎدرﺗﺒ ﺎرى در ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ‬
 ‫‪٣٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻧﻈﺎم ﭘﺪرﺳﺎﻻرى ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﺳﻤﻰ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻓ ﺮا رﺳ ﻴﺪن ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن اﷲ ‪ ،‬ﺧ ﺪاى وﻳ ﮋۀ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم‪ ،‬ﻣﻨ ﻊ و ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آ ﺮدن ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ‬
‫ﺑﺠ ﺎى ﺁن ﺗﻮﺻ ﻴﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﻤﻨ ﻮﻋﻴﺘﻰ وﻳ ﮋﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و در زﻣﺎن ﺧﻮد‪ ،‬آﻢ و ﺑﻴﺶ در ﻣﻴﺎن هﻤ ﻪ اﻗ ﻮام اوﻟﻴ ﻪ اى‬
‫آﻪ ﻗﺪم ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻰ ﮔﺬارﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻰ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ رﺳﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ آﺮدن ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﻄﻮر آﻠ ﻰ‪،‬‬
‫رﺳ ﻤﻰ از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و اﻗ ﺪام ﻣﺤﻤ ﺪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﻮارد دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺻ ﺮﻓﺎ دﻧﺒﺎﻟ ﻪ روى و ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻳﻜ ﻰ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫ﻣﻨﻬﻴ ﺎت ﭘﺪرﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﻨ ﻊ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آ ﺮدن‬
‫ﻓﺮزﻧ ﺪان‪ ،‬ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻣﺘﻴ ﺎر اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﻊ‪ ،‬اﮔ ﺮ ﺑﺘ ﻮان ﺁﻧ ﺮا‬
‫اﻣﺘﻴﺎزﯼ ﺑﺤﺴﺎب ﺁورد‪ ،‬در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻗﺒ ﻞ از ﻣﺤﻤ ﺪ و‬
‫ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد وﯼ و اﺳﻼم ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑ ﺮ ﻳﮑ ﯽ از ﻣﻨﻬﻴ ﺎت ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻ ِر ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺻﺤﻪ ﻣﻴﮕﺬارد‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﻧﺬر ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺮاى ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ آ ﺮدن ﻳﻜ ﻰ ازﭘﺴ ﺮاﻧﺶ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻪ‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬و ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﺷﺪن وى از اﻳﻨﻜﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬آ ﻪ‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒ ﻞ از ﻣﺤﻤ ﺪ رخ ﻣىﺪه ﺪ‪ ،‬ﺧ ﻮد ﺑﻘ ﺪر آ ﺎﻓﻰ ﮔﻮﻳ ﺎى رو ﺑ ﺰوال‬
‫ﺑﻮدن اﻳﻦ رﺳﻢ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب ﻣىﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ داﺳ ﺘﺎن آ ﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺒﺮى‪ ،‬و آﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻨﻘ ﻞ از ﻣﻘﺪﺳ ﻰ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻦ ﻗﺮار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
 ‫‪٣٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﺮ اﺛﺮ رﻓﺘﺎرى آﻪ از ﻗﺮﻳﺶ هﻨﮕﺎم ﺣﻔﺮ ﭼﺎﻩ زﻣﺰم دﻳﺪ ﻧ ﺬر‬
‫آﺮدﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ ه ﺮ ﮔ ﺎﻩ ﺧﺪاوﻧ ﺪ دﻩ ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺑ ﻪ او ﻋﻨﺎﻳ ﺖ آﻨ ﺪ‪ ،‬آ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ دﺷ ﻤﻦ‬
‫ﻣﺪاﻓﻊ او ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﺁن ﻓﺮزﻧﺪان را ﺑ ﻪ ﺷ ﻜﺮاﻧﻪ در راﻩ ﺧ ﺪا در آﻌﺒ ﻪ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ‬
‫آﻨ ﺪ‪ .‬وﻗﺘ ﻰ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ ﺑ ﻪ دﻩ ﺗ ﻦ رﺳ ﻴﺪ‪ ،‬اﻳﺸ ﺎن را ﮔ ﺮد ﺁورد و از ﻧ ﺬر ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫اﻳﺸﺎن را ﺁﮔﺎﻩ آﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺗ ﻮ دﻟ ﺖ ﻣ ﻰ ﺧﻮاه ﺪ‪ .‬وى ﮔﻔ ﺖ ‪ :‬ه ﺮ آ ﺪام از‬
‫ﺷﻤﺎ ﺗﻴﺮى ﺑﺮ دارد و ﻧﺎم ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ ﺁن ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ و ﺑ ﻪ ﻣ ﻦ ﺑﺴ ﭙﺎرد‪ .‬اﻳﺸ ﺎن ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد ُهﺒَﻞ رﻓﺖ ‪ ،‬در ﺟ ﻮف آﻌﺒ ﻪ ‪ ،‬و ﺁن ﺘﻴﺮه ﺎ را‬
‫اﻓﻜﻨ ﺪ‪ .‬از ﺁن ﻣﻴ ﺎن ﻗﺮﻋ ﻪ ﺗﻴ ﺮ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺧ ﺎرج ﺷ ﺪ‪ .‬دﺳ ﺖ او را ﮔﺮﻓ ﺖ و‬
‫آ ﺎرد را ﺗﻴ ﺰ آ ﺮد و او را ﺑ ﻪ ﻃ ﺮف آﺸ ﺘﻨﮕﺎﻩ آﺸ ﺎﻧﻴﺪ‪ .‬ﻗ ﺮﻳﺶ از ﻣﺤﺎﻓ ﻞ ﺧ ﻮﻳﺶ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ‪ :‬او را ﻣﻜﺶ‪ ،‬ﺗﺎ ﻋﺬرى ﺑﻴ ﺎورى‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﺎر را‬
‫ﺑﻜﻨﻰ اﻳﻦ ﺁﺋﻴﻦ و رﺳﻤﻰ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و هﺮ روز آﺴﻰ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮاى آﺸ ﺘﻦ‬
‫ﺑﺪﻳﻨﺠﺎ ﻣﻰ ﺁورد و ﺑﺪﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻘﺎى ﻣ ﺮدم ﭼ ﻪ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ؟ ﺑ ﻪ ﺣﺠ ﺎز ﺑ ﺮو آ ﻪ در‬
‫ﺁﻧﺠﺎ زﻧﻰ آﺎهﻦ )ﻋﺮاﻓﻪ( اﺳﺖ آﻪ ﺗﺎﺑﻌﻰ دارد‪ .‬ازاو ﺑﭙﺮس‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﻧ ﺰدﺁن‬
‫زن آﺎهﻦ رﻓﺖ و داﺳﺘﺎن را ﺑﺪو ﺑﺎزﮔﻮ آﺮد ‪ .‬وى ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﺎى اﻳ ﻦ ﺸ ﺨﺺ دﻩ‬
‫ﺷﺘﺮ را ﻗﺮار دهﻴﺪ اﮔﺮ ﺑﺎز ه ﻢ ﻓ ﺎل ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم وى در ﺁﻣ ﺪ ﺷ ﻤﺎرﻩ ﺷ ﺘﺮان را اﻓ ﺰون‬
‫آﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاى ﺷﻤﺎ راﺿ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳﺸ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺎز ﮔﺸ ﺘﻨﺪ و ﺷ ﺘﺮان را ﻧﺰدهﺒ ﻞ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ و هﻤﭽﻨﺎن ﺗﻴﺮهﺎ )ﻗﺮﻋﻪ هﺎ( ﺑﻨﺎم ﻋﺒﺪاﷲ ﺧ ﺎرج ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺗ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ ﺷ ﻤﺎرﻩ‬
‫ﺷﺘﺮان ﺑﻪ ﺻﺪ رﺳﻴﺪ و ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﺪ ﺷﺘﺮ در ﺁﻣﺪ‪ .‬ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻓﺮﻣ ﺎن داد آ ﻪ‬
‫ﺷ ﺘﺮان را در ﺑﻄﺤ ﺎء و در ﺷ ﻌﺐ ه ﺎى ﻣﻜ ﻪ و راهﻬ ﺎى ﻣﻴ ﺎن آ ﻮﻩ و ﺑﺮﭼﮑ ﺎد‬
‫آﻮهﻬ ﺎ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آﺮدﻧ ﺪ و ﻣ ﺮدم و ﭘﺮﻧ ﺪﮔﺎن از ﺁن ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ ه ﺎ ﺧﻮردﻧ ﺪ و‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ آﻪ دﺳﺖ ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﺎن ﻣﻰ ﻟﺮزد و ﻣﻀﻄﺮب اﺳﺖ‬
 ‫‪٣٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫‪٨‬‬
‫ﺗﻮ ﭼﻨﺪان ﻣﻰ ﺑﺨﺸﻰ آﻪ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺁﺷﻴﺎن ﺧﻮد را رهﺎ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪".‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻋﺮاب ﺑ ﺪوى ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮاى ﻧ ﺬر ﻳ ﺎ رﺿ ﺎﻳﺖ ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻧﺒﻮد آﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕ ﺎم‬
‫ﻗﺤ ﻂ ﺳ ﺎﻟﻰ و ﻓﻘ ﺮ ﻧﻴ ﺰ از روى ﻧﺎﭼ ﺎرى ﮔ ﺎهﻰ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻨﻜﺎر ﻣىﺰدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﺁﻳﻪ ﻣﺤﻤﺪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫زﻧﺪﻩ ﺑﮕﻮر آﺮدن ﻓﺮزﻧﺪان را ﻣﻨﻊ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬

‫"و ﭼﻮن ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪﯼ دﺧﺘ ﺮﯼ ﻣ ﮋدﻩ ﺁﻳ ﺪ از ﺷ ﺪت ﻏ ﻢ و ﺣﺴ ﺮت‬

‫رﺧﺴﺎرش ﺳﻴﺎﻩ ﺷﺪﻩ و ﺳﺨﺖ دﻟﺘﻨ ﮓ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و از اﻳ ﻦ ﻋ ﺎر روﯼ از ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻴﺪارد و ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺁن دﺧﺘﺮ را ﺑﺎ ذﻟﺖ و ﺧﻮارﯼ ﻧﮕﻬﺪارد ﻳﺎ زﻧﺪﻩ‬
‫‪٩‬‬
‫ﺑﺨﺎﮎ ﮔﻮر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪".‬‬

‫در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﻊ زﻧ ﺪﻩ ﺑﮕ ﻮر آ ﺮدن‬

‫دﺧﺘﺮان ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻧﮕﻴ ﺰﻩ ﺷﺨﺼ ﻰ اش در اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﻧ ﻪ‬
‫دﻓ ﺎع از ﺣﻘ ﻮق زﻧ ﺎن ﺑﻠﻜ ﻪ ﺻ ﺮﻓﺎ ﭘﻴ ﺮوى از ﻣﻨﻌ ﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻼ در ﻣﺬهﺐ ﺣﻨﻔﺎ و ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﻗﺒﻞ از ﺁن درﺁﺋﻴﻦ اﺑﺮاهﻴﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺣﺘ ﻰ دراﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺒﺘﻜ ﺮ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ‬
‫ﻧﻮﮔﺮاﺋﻰ ﻧﺒﻮدﻩ وﻓﻘﻂ ﻳﻜ ﻰ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﮥ ﻣﻮﺟ ﻮد در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﻋﺮﺑﻰ را ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد آ ﻪ ﭼ ﺮا ﻣﻨ ﻊ زﻧ ﺪﻩ ﺑﮕ ﻮر آ ﺮدن دﺧﺘ ﺮان در‬
‫اﺳﺎس ﻳﻚ ﺣﺮآﺖ ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ هﺪف از ﺁن دﻓ ﺎع از‬
‫ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬دو دﻟﻴﻞ ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اوﻟﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ اﻳﻨﺴ ﺖ آ ﻪ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ذآ ﺮ ﺷ ﺪ زﻧ ﺪﻩ ﺑﮕ ﻮر ﻳ ﺎ‬
‫ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ آ ﺮدن دﺧﺘ ﺮان ﺑﺠ ﺎى ﭘﺴ ﺮان ﭘ ﺲ از ﺑﺮﻗ ﺮارى ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﭘﺪرﺳﺎﻻرى آﻪ در ﺁن ارزش ﭘﺴﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ دﺧﺘﺮان ﺑ ﺎﻻ ﻣى ﺮود‪،‬‬
‫راﻳ ﺞ ﻣىﮕ ﺮدد‪ .‬اﻣ ﺎ هﻤﻴﻨﻜ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺎم‪ ،‬ازدواج از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ‬
‫زن راﻳﺞ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺪران ﻣﺘﻮﺟﻪ ارزش آﺎﻻﺋﻰ دﺧﺘ ﺮان ﺧ ﻮد ﺷ ﺪﻩ ‪،‬‬
‫زﻧﺪﻩ ﺑﮕﻮر آﺮدن ﺁﻧﺎن را آﻪ اآﻨ ﻮن ﺑ ﻪ ﻣﻨﺒ ﻊ ﺛﺮوﺗ ﻰ ﺑﺮاىﺸ ﺎن ﺗﺒ ﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣ ﻰ ﺳ ﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ اﻳﻨ ﺮا در رﺳ ﻢ ﺗﺒﺮﻳ ﮏ اﻋ ﺮاب ﺑ ﻪ ﭘ ﺪر‪،‬‬
‫ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﺗﻮﻟ ﺪ ﻓﺮزﻧ ﺪ دﺧﺘ ﺮ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮﺁﻧﻜ ﻪ دﺧﺘﺮﻣﻨﺒ ﻊ ﺛ ﺮوت اﺳ ﺖ ﻣ ﻰ‬
‫ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﻋﺒﺎرﺗﻰ آﻪ اﻋﺮاب ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻜﺎر ﻣىﺒﺮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ‪:‬‬

‫ﺠ ﻪ" آ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻰ اش اﻳﻨﺴ ﺖ آ ﻪ "ﻣﺒ ﺎرك ﺑﺎﺷ ﺪ ﺗﻮﻟ ﺪ دﺧﺘ ﺮ آ ﻪ‬

‫ﻚ اَل ﻧﺎﻓﻴ َ‬
‫"ﺣَﻨ َﻴﻦ َﻟ َ‬
‫‪١٠‬‬
‫ﺑﺮاﻳﺖ ﺛﺮوت ﻣﻰ ﺁورد‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻣﻨﻊ زﻧﺪﻩ ﺑﮕﻮر آ ﺮدن دﺧﺘ ﺮان ﺗﻮﺳ ﻂ ﺣﻨﻔ ﺎ و ﺑﻌ ﺪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دوراﻧﻰ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻗﺪم ﻣﺮد ﺳﺎﻻراﻧﻪ وﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازﺧﺮﻳﺪ و ﻓ ﺮوش ﺰ ن ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ و هﻴﭻ رﺑﻄﻰ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ زﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﺎﻧﻊ ﻣ ﺮگ ﺁﻧ ﺎن‬
 ‫‪٣١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﻬﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺖ دﻓﺎع از ﺁﻧﺎن وﺿﻊ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫‪.‬‬
‫و اﻣﺎ دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮى آ ﻪ وﺟ ﻮد اﻧﮕﻴ ﺰﻩ ه ﻮادارى از زن را در‬
‫وﺿﻊ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻣﻨ ﻊ زﻧ ﺪﻩ ﺑﮕ ﻮر آ ﺮدن دﺧﺘ ﺮان رد ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ اﻳﻨﺴ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ آﻪ اﺳ ﻴﺮ آ ﺮدن زﻧ ﺎن ﺑ ﻰ ﭘﻨ ﺎﻩ در ﺟﻨﮕﻬ ﺎ و‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار دادن ﺁﻧﺎن را ﺗﺤﺖ ﻋﻨ ﻮان ازدواج‪ ،‬ﻋﻤﻠ ﻰ ﺷ ﺮﻋﻰ‬
‫ﻣىﺪاﻧﺴ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ‪ ،‬و ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻣﺘﻌ ﺪدى در ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﺧﺮﻳ ﺪ‪ ،‬اﺳ ﺎرت و‬
‫ﺑﺮدﮔ ﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ و آ ﺎرى زن ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ‬
‫زﻧﺪﻩ ﺒﮕﻮر آﺮدن دﺧﺘﺮان را ﺑ ﺎ اﻧﮕﻴ ﺰۀ ه ﻮادارى از ﺁﻧ ﺎن اﻧﺠ ﺎم دادﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ اﻳﻨﮑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﺪ زﻧ ﯽ ﻳﮑ ﯽ از‬
‫ﭘﺎﻳﻪ هﺎﻳﺶ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻳﮏ ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻨ ﻊ‬
‫زﻧﺪﻩ ﺑﮕﻮر ﮐﺮدن دﺧﺘ ﺮان ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن در ﻏﻴ ﺮ اﻳﻨﺼ ﻮرت‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫ﮐﻤﺒﻮد زن و اﺧﺘﻼل در ارﺿﺎﯼ ﺷﻬﻮات ﺧﻮد ﻣﻮاﺟﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ از اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ زﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﮔﻮر ﮐﺮدن دﺧﺘ ﺮان‬
‫ﻣﻨﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر اﻳﻨﮑ ﺎر را ﺑ ﺮاﯼ رﻓ ﻊ‬
‫ﻧﻴﺎزهﺎﯼ ﺧﻮد و ﻧﻪ از روﯼ دﻟﺴﻮزﯼ ﺑﺮاﯼ زﻧﺎن اﻧﺠﺎم دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻳﺎ ﻧﻈﺮات ﻣﺤﻤﺪ‬

‫در زﻣﺎن ﺧﻮد ﭘﻴﺸﺮو ﺑﻮده اﻧﺪ؟‬
 ‫‪٣١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺸﺎن دادﻳ ﻢ آ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘ ﻮﻗﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣ ﻮرد‬

‫رواﺑ ﻂ ﻣﻴ ﺎن زن و ﻣ ﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‪ ،‬ﺑﺮدﮔ ﻰ ‪ ،‬ﻗﺼ ﺎص‪ ،‬ارث و ﻏﻴ ﺮﻩ‬
‫هﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺎزﮔﻰ ﺑﺮاى ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺻ ﺮﻓﺎ ﺗﻜ ﺮار و دﻧﺒﺎﻟ ﻪ‬
‫روى از رﺳ ﻮم و ﺁداب ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﮥ ﻣﻮﺟ ﻮد در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﺑﺨ ﺶ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ ‪ ،‬ﺳ ﺮآﻮب‬
‫ﮔﺮاﻧﻪ و اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﺁداب ورﺳ ﻮم ﻋ ﺮب ‪ ،‬و ﭘﻴ ﺮوى از ﺴ ﻨﻦ ﻏﻴ ﺮ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب‪ ،‬و در ﻳ ﻚ آ ﻼم ﺳ ﻨﻦ و ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﻰ آ ﻪ ﻧﻔ ﻊ ﻃﺒﻘ ﺎت‬
‫ﺑﺎﻻ و اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﮕﻮﺋﻴﻢ آﻪ ﺗﻤﺎﻣﺎ‪ ،‬وﻟﻰ ﺣﺪ اﻗﻞ ﻗﺮﻳﺐ ﺑ ﻪ‬
‫اﺗﻔ ﺎق ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬درﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﺟﺎﺋىﻜ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻮﺿ ﻊ ﻗ ﺪرت و ﻗ ﺎﻧﻮن‬
‫ﮔﺬارى ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴﺮد وﺿﻊ ﻣﻰ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ اذﻋ ﺎن آ ﺮد‬
‫آﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪى ﻣﮑﯽ وﯼ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻋﻘﺎﻳﺪﯼ آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ در اﺛﺒ ﺎت وﺟ ﻮد‬
‫ﺧﺪاى واﺣﺪ‪ ،‬ﻗﻴﺎﻣﺖ و ﺁﺧﺮت وﻧﻔﻰ ﺷﻴﻮﻩ زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺪوى و ﺑﺖ ﭘﺮﺳ ﺘﺎﻧﻪ‬
‫اﻋ ﺮاب اﺑ ﺮاز ﻣ ﻰ دارد‪ ،‬از ﻟﺤ ﺎظ ﺧﺼ ﻠﺖ ﻏﻴ ﺮ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ ﺧ ﻮد‪ ،‬دﺳ ﺖ‬
‫آﻤ ﻰ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣ ﺬآﻮر در ﺑ ﺎﻻ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺑﺨ ﺎﻃﺮ هﻤ ﻴﻦ ﻋﻘ ﺐ‬
‫اﻓﺘ ﺎدﮔﯽ و ﻏﻴ ﺮ واﻗﻌ ﯽ ﺑ ﻮدن ﺁﻧﻬﺎﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل‬
‫ﺑ ﺪوى واﻗ ﻊ ﻧﻤ ﻰ ﮔﺮدﻧ ﺪ زﻳ ﺮا ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺎﺋﻞ ﻣﻄﺮوﺣ ﻪ‬ ‫اﻋ ﺮاب‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر واﻗﻌﯽ ﺗﺮ و ﺁﮔﺎﻩ ﺗﺮاز وى ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻘ ﺎﻳﻖ‬
 ‫‪٣١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻰ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻋﻠﻤﻰ ﺗﺮ از او ﻓﻜﺮ ﻣﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫و از ﻟﺤﺎظ اﺧﻼﻗﻰ ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎم ﺑﺎﻻﺗﺮى ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫دﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎى ﻋﻠﻤﻰ "ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ" در ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﺮاﻓﻰ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺪوى در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﺪه آﻟﻴﺴﻢ ﺧﺮاﻓﻰ‬

‫ه ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى اﻋﺘﻘ ﺎدات‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﺁداب و رﺳ ﻮم‬

‫ﺧﺎﺻﻰ دارد آ ﻪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﺁن زﻧ ﺪﮔﻰ ﻤ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﺗﻤ ﺪﻧﻬﺎ و ﻓﺮهﻨﮕﻬ ﺎى‬
‫ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ ه ﻢ‪ ،‬ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس اﻳ ﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ ﻋ ﺎدات و اﻋﺘﻘ ﺎدات و‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎى در ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ آﻪ از هﻢ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاى اﻋ ﺮا ِ‬
‫ب ﻗﺒ ﻞ از‬
‫اﺳ ﻼم‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ را ﺿ ﻮاﺑﻂ‪ ،‬ﺁداب ورﺳ ﻮم وﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻣﺸ ﺘﺮك‬
‫ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ از ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و ﺁداب‪،‬‬
‫ﺑ ﺮاى ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬هﻤﭽ ﻮن ﮔﻨﺠﻴﻨ ﻪ ﮔﺮاﻧﺒﻬ ﺎﺋﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻧﺴ ﻞ اﻧ ﺪر ﻧﺴ ﻞ از‬
‫ﭘﺪران و اﺟﺪادﺷﺎن و ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﺗﺠﺮﺑﻴ ﺎت و ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻣﺸﺘﺮآﺸ ﺎن در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ارث رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاى ﻳ ﻚ ﻓ ﺮد ﻋ ﺮب‪ ،‬ﻣﻴ ﺰان ﻋﻤ ﻞ و‬
‫آﺮدار درﺳﺖ هﻤﻴﻦ ﺿﻮاﺑﻂ و ﺁداب ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺑﻮد آ ﻪ ﻧﺴ ﻞ اﻧ ﺪر ﻧﺴ ﻞ‬
‫از اﺟﺪادش ﺑﻪ او رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪٣١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻳ ﻚ ﻓ ﺮد ﻋ ﺮب ﺑ ﺮاى ﺁﻧﻜ ﻪ ﺗﺸ ﺨﻴﺺ ده ﺪ آ ﻪ‬
‫ﭼ ﻪ آ ﺎرى درﺳ ﺖ و ﭼ ﻪ آ ﺎرى ﻏﻠ ﻂ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺳ ﻨﺖ ه ﺎ و ﺿ ﻮاﺑﻂ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻰ آﺮد‪ .‬در ﻳﻚ آﻼم‪ ،‬ﻣ ﺬهﺐ اﻋ ﺮاب‪،‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭼﻴ ﺰى در ﻣﻌﻨ ﺎى اﻣ ﺮوزى ﺁن ﺑ ﺮاى اﻋ ﺮاب وﺟ ﻮد‬
‫ﻣىﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﺎن ﮔﻔﺘ ﻪ ه ﺎ و ﺷ ﻨﻴﺪﻩ ه ﺎ و در ﻳ ﻚ آ ﻼم‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻴ ﺎت‬
‫ﺟ ﺪ اﻧ ﺪر ﺟ ﺪى ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﺼ ﻮرت ﺿ ﻮاﺑﻂ اﺧﻼﻗ ﻰ و رﺳ ﻢ و‬
‫رﺳﻮﻣﺎت‪ ،‬از ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﺎﻋﺮ ﻋ ﺮب‬
‫" ُد َرﻳﺪ ﺑﻦ َاﻟ ﱠ‬
‫ﺼ ﱠﻤﻪ" ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﺳﺮاﻳﺪ ‪:‬‬

‫"ﻣﻦ اهﻞ ﻏﺰﻳﻪ هﺴﺘﻢ ‪ :‬اﮔﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺧﻄﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻣ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﺧﻄ ﺎ ﺧ ﻮاهﻢ آ ﺮد‪ ،‬و‬
‫‪١١‬‬
‫اﮔﺮ او ﺑﺮ راﻩ راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ او راﻩ درﺳﺖ را ﺧﻮاهﻢ ﺳﭙﺮد‪".‬‬

‫ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ از ﭘﺪراﻧﺸ ﺎن آ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﺮ ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬

‫ﺣﺎﻓﻈﺎن ﺳﻨﺖ هﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﻴﺮوى ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﻌﺮ "َﻟﺒﻴ ﺪ‬
‫ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ" از ﻣﻌﻠﻘﺎت ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪:‬‬

‫"از ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺴﺖ آﻪ ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺳﻨﺖ زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪،‬‬
‫‪١٢‬‬
‫هﺮ ﻗﻮﻣﻰ ﺳﻨﺖ و ﭘﻴﺸﻮا و ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺧﻮﻳﺶ را دارد"‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺑﺒﻨ ﻴﻢ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺘﻬﺎ و اﻋﺘﻘ ﺎدات ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﺑ ﺮ ﭼ ﻪ ﭘﺎﻳ ﻪ اى‬

‫ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮ دو ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣﺘﻜ ﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ :‬ﻳﻜ ﻰ ﺑﺮﺗﺠﺮﺑ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ و‬
‫دوم ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ ﻣ ﻮرد ﻗﺒ ﻮل ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬
 ‫‪٣١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫آ ﻪ ﭘﺮﻓﺴ ﻮر ﮔﻠ ﺪزﻳﻬﺮ ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺘﻬﺎ و اﻋﺘﻘ ﺎدات ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ‪،‬‬
‫ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ﻧﺴ ﻠﻬﺎى ﺑﺸ ﺮى آ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻧﻴﺎآﺎﻧﺸ ﺎن ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻧﺒﻮد‪ .‬او ﻣﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ "ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻌﻴ ﺎر ﺧ ﻮب و ﺑ ﺪ ﻋ ﺮب‬
‫"ﺟﺎهﻠﻴ ﻪ" ﺗﺠﺮﺑ ﻪ ﻧﺴ ﻠﻬﺎى ﺑﺸ ﺮى ﺑ ﻮد آ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻧﻴﺎآ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اش‬
‫اﺧﺬ ﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ او رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ".‬ﺧﺪاﻳﺎن اﻋﺮاب ﻓﻘﻂ ﺣﺎﻓﻆ و ﻧﮕ ﻪ‬
‫دارﻧﺪﻩ اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ اﻳﺠﺎد آﻨﻨ ﺪﻩ ﺁﻧﻬ ﺎ ‪ .‬ﺧ ﺪاى ﻋ ﺮب ﺑ ﻪ او‬
‫ﻧﻤ ﻰ ﮔﻔ ﺖ آ ﻪ ﭼ ﻪ ﺑﻜﻨ ﺪ و ﭼ ﻪ ﻧﻜﻨ ﺪ‪ .‬او را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ آ ﺎر ﻧﺎدرﺳ ﺖ‬
‫ﻣﺠﺎزات ﻣﻰ آﺮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ آﺴﻰ آﺎر ﻧﺎدرﺳﺘﻰ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‬
‫ﺑﺮاى ﺑﺨﺸﺶ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ ﻣى ﺪاد‪ .‬وﻟ ﻰ آ ﺎر ﻧﺎدرﺳ ﺘﻰ آ ﻪ‬
‫ﺧﺪاى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ارﺗﻜﺎب ﺁن ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد او را دﭼﺎر ﻣﺼﻴﺒﺖ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ ‪،‬‬
‫هﻤ ﺎن ﺳ ﺮﭘﻴﭽﻰ و ﺑﺰﻳ ﺮ ﭘ ﺎ ﮔ ﺬاردن ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ و ﺁداب ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت و رهﻨﻤﻮدهﺎى اﺟﺪاد و ﻧﻴﺎآﺎن او ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﺎن ﻋﺮب ﻣﻮﺟﻮدات ﺳﺎﺧﺘﻪ ذهﻦ ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪآﻪ اﻋﺮاب‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻤﺠﺎزات آﺮدﻩ و ﻳﺎ ﭘﺎداش ﻣىﺪادﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺪاﻳﺎن‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﺮى ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﻮﺟﺪ و واﺿﻊ ﺁن ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺒﻴﻠﻪ‬
‫ﺑﻮد و ﻣﻨﺸﺎﺋﻰ اﻧﺴﺎﻧﻰ داﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ از ﺗﻔﺎوﺗﻬ ﺎى اﺳﺎﺳ ﻰ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﺪاﻳﺎن اﻋ ﺮاب و‬
‫ﺧﺪاى ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ اوﻟﻰ در ﺧﺪﻣﺖ اﻧﺴ ﺎن ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ و دوﻣ ﻰ‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎﻻى ﺳﺮ اﻧﺴﺎن ‪ .‬در اوﻟ ﻰ ﺧ ﺪاﻳﺎن در ﺧ ﺪﻣﺖ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﻮد ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
‫و در دوﻣﻰ ﺑﻨﺪﮔﺎن در ﺧﺪﻣﺖ ﺧﺪاﻳﺎن ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ‪ ،‬اﻋﺮاب‪ ،‬ﺧ ﺪاﻳﺎن‬
 ‫‪٣١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺧ ﻮد را در ﺻ ﻮرﺗﻰ آ ﻪ ﻧﻤ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﻧﻴﺎزه ﺎ و ﺗﻮﻗﻌ ﺎت ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﺮ‬
‫ﺁوردﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻣﺠﺎزات و ﻳﺎ ﺣﺘﯽ از ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮد ﻣ ﺮﺧﺺ ﻣ ﻰ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟىﻜ ﻪ در ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﭘﺮﺳ ﺘﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻰ آﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻮش ﻧﻤىﺪادﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺠ ﺎزات‬
‫و در ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﻰ ﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ آﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب در ﺻﻮرﺗﻰ آ ﻪ در ﺟﻨ ﮓ‬
‫ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻰ ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺎهﯽ ﺧﺪاى ﺧﻮد را آﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑ ﻮد‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را در ﺟﻨﮓ ﭘﻴﺮوز ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻪ دور اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺧﺪاى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﭘﻴ ﺮوز را‬
‫آﻪ در ﻋﻤﻞ از ﺧﻮد ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻳ ﺎ ﺧ ﺪاى دﻳﮕ ﺮى را آ ﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاى ﺧﻮد اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟىﻜ ﻪ ﺧ ﺪاى ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧ ﻮد ﺳ ﺮاﻧﻪ در ﻣ ﻮرد ﭘﻴ ﺮوزى و ﺷﻜﺴ ﺖ ﭙﻴ ﺮواﻧﺶ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ‬
‫ﻣىﮕﺮﻓ ﺖ و ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻋ ﺪم ﭘﻴ ﺮوى از ﺧ ﻮد و ﺣﺘ ﻰ ﺗﺼ ﻤﻴﺎت‬
‫ﺑﻮاﻟﻬﻮﺳﺎﻧﻪ اش ﻣﺠﺎزات ﻣﻰ آﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻋ ﺰل ه ﻢ ﻧﺒ ﻮد و ﺑﻄ ﻮر‬
‫اﺑ ﺪى ﺣﺘ ﻰ اﮔ ﺮ ﻣﻮﺟ ﺐ ﻣﺼ ﻴﺒﺖ و ﺳ ﻴﻪ روزى ﺑﻨ ﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻣﻮرد ﺳﺘﺎﻳﺶ و اﻃﺎﻋﺖ ﺁﻧﺎن ﻗﺮار ﻣىﮕﺮﻓﺖ ‪.‬‬

‫"ﭘﺲ از هﻼك اﻳﻨﺎن ﺑﺎز اﻗﻮاﻣﻰ دﻳﮕﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻳﻢ ‪ ...‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻰ ﭘﻰ در ﭘﻰ‬
‫ﺑﺮ ﺧﻠ ﻖ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ و ه ﺮ ﻗ ﻮﻣﻰ آ ﻪ رﺳ ﻮﻟﻰ ﺑ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺁﻣ ﺪ ﺁن رﺳ ﻮل را ﺗﻜ ﺬﻳﺐ و‬
‫اﻧﻜﺎر آﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ هﻢ ﺁﻧﻬﺎ را از ﭘﻰ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ هﻤﻪ را هﻼك آﺮدﻳﻢ و داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎى ﺁن‬
‫‪١٣‬‬
‫اﻗﻮام را ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ آﻪ ﻗﻮم ﺑﻰ اﻳﻤﺎن از رﺣﻤﺖ ﺧﺪا دور ﺑﺎد‪".‬‬
 ‫‪٣١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻳﻦ ﺧﺪا رﻓﺘﺎرش ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺒﻴﻪ رﻓﺘﺎر ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺑﻮاﻟﻬﻮﺳﻰ ﺑﻮد آ ﻪ‬
‫ﭼﻪ آﺎردان وﭼﻪ ﻧﺎدان‪ ،‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ازاو واﺟﺐ وﻋ ﺰل ﻧﺎﺷ ﺪﻧﻰ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﺎن ﻃﻮر آﻪ اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﺧﻠﻴﻔﻪ واﺟ ﺐ اﻻﻣ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟىﻜﻪ ﺧﺪاى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺷ ﺒﺎهﺖ داﺷ ﺖ ‪ ،‬آ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻋ ﺰل ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﻪ اﻋﺘﺒ ﺎر آ ﺎرداﻧﻰ و ﻟﻴ ﺎﻗﺘﺶ در ﻣﻘ ﺎم رﻳﺎﺳ ﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ در ﻣﻘﺎم ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد آﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑ ﺪوى ﻣﻮﺟ ﻮدات ﺧﻴ ﺎﻟﻰ و ﻣ ﺎوراء‬
‫اﻟﻄﺒﻴﻌﻪ اى ﺑﻮدﻧﺪ آ ﻪ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮدﻩ و در ﺻ ﻮرت ﻧﻴ ﺎز‬
‫ﺑﺮآﻨ ﺎر ﺷ ﺪﻩ و ﻳ ﺎ ﻣﺠ ﺎزات ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎى زﻳ ﺎدى در دﺳ ﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﺁﻧﻜ ﻪ‪ ،‬ﻣ ﺮدم ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﺑﻨ ﻰ ﺣﻨﻴﻔ ﻪ‪ ،‬ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﻗﺤﻄ ﻰ ﺧ ﺪاى‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺼﺮف آﺮدﻩ و ﻣﻰ ﺧﻮردﻧﺪ‪.‬‬

‫"ﺑﻨﻰ ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺧﺪاﻳﻰ از ﺣﻴﺲ )ﻏﺬاﻳﻰ ﻣﺮآﺐ از ﺧﺮﻣﺎ و روﻏﻦ و ﺳ ﻮﻳﻖ( داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫و روزﮔﺎر درازى او را ﭘﺮﺳﺘﺶ آﺮدﻧﺪ ﺳﭙﺲ در ﻗﺤﻂ ﺳﺎﻟﻰ آ ﻪ روى داد ﺁن را‬
‫ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻰ از اﻳﺸﺎن ﮔﻔﺖ ‪:‬‬

‫"ﺣﻨﻴﻔﻪ ﺧﻮردﻧﺪ ﺧﺪاى ﺧﻮد را‬

‫ﺑﻪ روزﮔﺎر ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و ﺳﺨﺘﻰ‬
‫و ﺣﺬر ﻧﻜﺮدﻧﺪ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن‬
‫‪١٤‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪ را‪".‬‬
 ‫‪٣١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاﻳﺎن اﻋﺮاب ﺑﺪوى و ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى‬
‫هﺮ آﺪام ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻣﻌﻴﻨﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و در ﻧﺤ ﻮﻩ ﻋﻤ ﻞ ﺧ ﻮد‪،‬‬
‫هﻤﺎن ﻧﺤﻮﻩ ﻋﻤﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﺧﻮد را ﺑﻴﺎن ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑ ﺪوى ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ در ﺁن ﻗ ﺪرت در‬
‫دﺳﺖ ﻣ ﺮدم و اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد و ﻟ ﺬا اﻳ ﻦ ﻗ ﺪرت‪ ،‬ﺣﺘ ﻰ اﮔ ﺮ ﺧ ﺪاى‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﺻ ﻮرﺗﻰ آ ﻪ وﻇﻴﻔ ﻪ اش را اﻧﺠ ﺎم ﻧﻤى ﺪاد ﻣﺠ ﺎزات ﻳ ﺎ‬
‫ﺧﻠﻊ ﻣﻰ ﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺧ ﺪاﻳﺎن هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ ﺣ ﺎﻓﻆ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ و‬
‫ﺁداب و ﺳ ﻨﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺧ ﻮد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و‬
‫اﻋﻀﺎى ﺁن وﺿﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟىﻜﻪ ﺧﺪاى ﻳﻜﺘﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﻗﺪرت از دﺳﺖ اﻓﺮاد ﺁن ﻣﻨﺘﺰع ﺷﺪﻩ‪ ،‬در دﺳ ﺖ ﻃﺒﻘ ﺎت دارا و‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺑ ﺎﻻى ﺳ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬و از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﺧﺪاﻳﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻗﺪرت اﻳﻦ ﻃﺒﻘ ﺎت و ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺁن ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻃﺒﻘﺎت وﺿﻊ ﺷﺪﻩ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺁﻧﺎن را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺧﺪاﻳﺎن ﻧﻘﺶ دﻳﮕ ﺮى ﻧﻴ ﺰ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺣ ﺎﻣﻰ اﻓ ﺮاد‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻼﻳﺎى ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﺻﻮرﺗﻰ آ ﻪ وﻇﻴﻔ ﻪ ﺧ ﻮد را در اﻣ ﺮ ﺣﻔ ﻆ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑﻼﻳ ﺎى ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﻧﺠ ﺎم ﻧﻤىﺪادﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ از اﻧﺠ ﺎم‬
‫وﻇﻴﻔ ﻪ ﺧ ﻮد و ﻋ ﺪم ﻟﻴﺎﻓ ﺖ ﻣﺠ ﺎزات ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم وﻇﻴﻔﻪ ﺧﻮد ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ‪.‬‬
 ‫‪٣١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﻘﺪﺳﻰ از ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺪاﻳﻰ در ﻣﻴ ﺎن ﻳﻜ ﻰ از اﻗ ﻮام ﭼﻴﻨ ﻰ ﺑﻤ ﺎ‬
‫ﺧﺒ ﺮ ﻣىﺪه ﺪ‪ .‬او ﻣىﮕﻮﻳ ﺪ در ﻣﻴ ﺎن ﭼﻴﻨﻴ ﺎن ﻗ ﻮﻣﻰ وﺟ ﻮد دارد آ ﻪ‬
‫ﻣىﮕﻮﻳﻨﺪ ‪:‬‬
‫"وﻗﺘﻰ ﺑﺎران ﻧﻤﻰ ﺑﺎرد و ﻧﺮﺧﻬﺎ ﺑﺎﻻ ﻣﻰ رود‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺳﻤﻨﻴﻪ و ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺘﻬﺎ را‬
‫ﮔﺮد ﻣﻰ ﺁورد و اﻳﺸﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑ ﺎران ﻧﺒ ﺎرد اﻳﺸ ﺎن هﻤﭽﻨ ﺎن‬
‫‪١٥‬‬
‫در زﻧﺪان ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎران ﺑﺒﺎرد‪".‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺧ ﺪاﻳﺎن اﻋ ﺮاب‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻣ ﺬاهﺐ‬

‫ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﻮداﺗﻰ ﺧﻴ ﺎﻟﻰ و ﻣ ﺎوراء ﻃﺒﻴﻌ ﻪ و ﻣﺤﺼ ﻮل ﻋﻘﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺧﺮاﻓﻰ اﻧﺴﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺑ ﺮﺧﻼف رﻗﺒ ﺎى ﺧ ﻮد در ﺧ ﺪﻣﺖ او ﻗ ﺮار‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟىﻜ ﻪ در ﻣ ﺬاهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ اﻳ ﻦ اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ در‬
‫ﺧ ﺪﻣﺖ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺧ ﻮد ﺑﺴ ﺮ ﻣ ﻰ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن‬
‫ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪهﻤﺘﺎﻳﺎن زﻣﻴﻨﻰ ﺧﻮد آﻪ هﻤﺎن ﺷﺎهﺎن و اﻤﻴ ﺮان‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮر‪ ،‬ﻣﻄﻠ ﻖ اﻟﻌﻨ ﺎن‪ ،‬ﺟ ﺎﺑﺮ‪ ،‬ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮ و ﺷ ﻜﻨﺠﻪ ﮔ ﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬

‫"ﺗﺎ ﺁﻧﺎﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﺎت ﻣﺎ آﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺰودى ﺑﺂﺗﺶ درﺧﺸﺎن در اﻓﻜﻨﻴﻢ آﻪ هﻤﻪ ﭘﻮﺳﺖ‬
‫ﺗﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻮزد و ﺑﭙﻮﺳﺖ دﻳﮕﺮش ﻣﺒﺪل ﺳﺎزﻳﻢ ﺗﺎ هﻤﻮارﻩ ﺳ ﺨﺘﻰ ﻋ ﺬاب را ﺑﭽﺸ ﺪ‬
‫‪١٦‬‬
‫آﻪ هﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬و آﺎرش از روى ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ‪".‬‬

‫"و ﺑﺮاى ﺁﻧﺎﻧﻜ ﻪ آﺎﻓﺮهﺴ ﺘﻨﺪ ﻟﺒﺎﺳ ﻰ از ﺁﺗ ﺶ دوزخ ﺑﻘﺎﻣ ﺖ ﺷ ﺎن ﺑﺮﻳ ﺪﻩ اﻧ ﺪ و ﺑ ﺮ‬

‫ﺳ ﺮ ﺁﻧ ﺎن ﺁب ﺳ ﻮزان ﺻ ﺤﻴﺢ ﺟﻬ ﻨﻢ رﻳﺰﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﭘﻮﺳ ﺖ ﺑﺪﻧﺸ ﺎن و ﺁﻧﭽ ﻪ در درون‬
 ‫‪٣٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺁﻧﻬﺎ اﺳﺖ هﻤﻪ ﺑﺂن ﺁب ﺳﻮزان ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺸﻮد و ﮔﺮز ﮔﺮان وﻋﻤﻮدهﺎى ﺁهﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮو آﻮﺑﻴ ﺪﻩ ﺷ ﻮد‪ .‬و هﺮﮔ ﺎﻩ ﺑﺨﻮاهﻨ ﺪاز دوزخ ﺑ ﺪر ﺁﻳﻨ ﺪ و از ﻏ ﻢ و اﻧ ﺪوﻩ ﺁن‬
‫ن ﻋﺬاب‪ ،‬ﺁﻧﺎﻧﺮا ﺑﺪوزخ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ وﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺎز ﻋ ﺬاب‬
‫ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﻨﺪ ﺑﺎز ﻓﺮﺷﺘﮕﺎ ِ‬
‫‪١٧‬‬
‫ﺁﺗﺶ ﺳﻮزان را ﺑﭽﺸﻴﺪ‪".‬‬
‫اﻳ ﻦ اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﻚ اﻣ ﺮ ﺑﻨﻴ ﺎدى در ﻣ ﻮرد هﻤ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪى ﺻﺎدق ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاى ﻣﺬاهﺐ ﻳﻬﻮدﻳﺖ و ﻣﺴﻴﺤﻴﻴﺖ ﻧﻴﺰ از ﻟﺤ ﺎظ‬
‫ﺑﻴﺮﺣﻤ ﻰ و ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮى دﺳ ﺖ آﻤ ﻰ از ﺧ ﺪاى ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻴﻬﻮدﻩ ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﮔﺮ ﻣﺮا ﻧﺸﻨﻮى وﺟﻤﻴﻊ اواﻣﺮ و ﻓﺮاﻳﺾ ﻣﺮا آﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣىﻔﺮﻣﺎﻳﻢ ﺑﺠﺎ ﻧﻴﺎورى‪،‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ در ﺷﻬﺮ و در ﺻﺤﺮا ﻣﻠﻌﻮن ﺧﻮاهﻰ ﺷﺪ و ﻇ ﺮف ﺧﻤﻴ ﺮ و ﻣﻴ ﻮﻩ زﻣ ﻴﻦ ﺗ ﻮ‬
‫و ﺑﭽﻪ هﺎى ﮔﺎو و ﺑﺮﻩ هﺎى ﮔﻠﻪ ات ﻧﻴﺰ ﻣﻠﻌﻮن ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ ﺗﻮ وﺑﺎ و ﺳ ﻞ و‬
‫ﺗﺐ و اﻟﺘﻬﺎب و ﺣﺮارت و ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﺑﺎد ﺳﻤﻮم و ﻳﺮﻗﺎن ﺧﻮاهﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬و ﻓﻠﻚ ﺗﻮ‬
‫ﺑ ﺎﻻى ﺳ ﺮت ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ ...‬و ﺗ ﺮا ﺑ ﻪ ﺑﻮاﺳ ﻴﺮو ﺟ ﺮب و ﺧ ﺎرش و ﺑ ﻪ‬
‫‪١٨‬‬
‫دﻳﻮاﻧﮕﻰ و ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﺋﻰ و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻰ و دل ﻣﺒﺘﻼ ﺧﻮاهﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪"...‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻇﻬﻮرﺧﻮد در ﻣﻜﻪ ﭼﻴﺰ آﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﻰ را در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬

‫اﻋ ﺮاب ﻣ ﻰ ﮔ ﺬارد‪ .‬ﭼﻴﺰﻳﻜ ﻪ ازﻟﺤ ﺎظ ﻧﻈ ﺮى وﻋﻤﻠ ﻰ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ درك‬
‫اﻋﺮاب از زﻧﺪﮔﻰ و هﺴﺘﻰ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ و ﻏﻴﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫در ﺁﺋﻴﻦ او اوﻻ ﺟﻨﺒ ﻪ ﺗﺠﺮﺑ ﻰ‪ -‬اﻧﺴ ﺎﻧﻰ ﺟﻬ ﺎن ﺑﻴﻨ ﯽ اﻋ ﺮاب و‬
‫اﺳﻠﻮب رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻰ ﺁﻧﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻄﺮوﺣﻪ ﺑﻜﻠىﺎزﻣﻴ ﺎن ﻣﻴﺮﻓ ﺖ‬
‫وﺟﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺸﺘﻰ ﺧﺮاﻓﺎت و ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻰ ﭘﺎﻳ ﻪ و ﻣﻀ ﺤﻜﻰ آ ﻪ از‬
 ‫‪٣٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫دوران ﺧ ﻮد ﺑﻤﺮاﺗ ﺐ ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺗ ﺮ ﺑ ﻮد ﻣى ﺪاد‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ در ﺁﺋ ﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﻣﺒﻨ ﺎى درﺳ ﺘﻰ و ﻧﺎدرﺳ ﺘﻰ هﺮﭼﻴ ﺰ دﻳﮕﺮﻧ ﻪ ﺧ ﻮد اﻧﺴ ﺎن و‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ او‪ -‬ﭼﻴ ﺰى آ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ﻣ ﺪرن ﻴﻜﻬﺰارﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ دوﺑ ﺎرﻩ‬
‫ﺑﺂن دﺳﺖ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﺑﻮد‪.‬ﻣﻮﺟﻮدى آﻪ هﻴﭻ رﺑﻄﻰ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑ ﻪ اﻧﺴ ﺎن و دﻧﻴ ﺎى واﻗﻌ ﯽ او ﻧﺪاﺷ ﺖ و اﺻ ﻮﻻ وراى ﺁن ﻗ ﺮار‬
‫داﺷﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﭘﺮﻓﺴﻮر اﻳﺰوﺗﺴﻮ ﺑﺪرﺳﺘﻰ اﻇﻬ ﺎر ﻣﻴ ﺪارد‪:‬‬

‫"واﻗﻊ ﮔﺮاﻳﻰ ﺑﻪ وﺟﻬﻰ ﺧﺎص ﻣﺸﺨﺺ آﻨﻨﺪة ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻰ اﻋﺮاب ﺑﺪوى اﺳ ﺖ‪ ،‬و‬
‫اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ اآﻨ ﻮن ﺑﺮهﻤ ﻪ آﺴ ﺎﻧﻰ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻓﺮهﻨ ﮓ ﻋ ﺮب ﻋﻼﻗﻤﻨ ﺪ هﺴ ﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺨ ﻮﺑﻰ ﻣﻌﻠ ﻮم و داﻧﺴ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ‪ ...‬در ذه ﻦ واﻗ ﻊ ﮔ ﺮاى ﻋ ﺮب‪ ،‬دﻧﻴ ﺎى ﺣﺎﺿ ِﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﺎ رﻧﮕﻬﺎ و ﺻﻮرﺗﻬﺎى ﺑﻰ ﺷ ﻤﺎرش‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ دﻧﻴ ﺎﻳﻰ اﺳ ﺖ ﻜ ﻪ وﺟ ﻮد دارد‪.‬‬
‫در ﭼﻨ ﻴﻦ ذه ﻦ وﻣﻐ ﺰى ﺁﻧﭽ ﻪ هﺮﮔ ﺰ راﻩ ﻧ ﺪارد اﻋﺘﻘ ﺎد ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﺟﺎوﻳ ﺪان و‬
‫اﺑﺪى‪ ،‬و اﻋﺘﻘﺎد ﺑ ﻪ ﺟﻬ ﺎن ﺁﻳﻨ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﭼﻨ ﻴﻦ ذهﻨ ﯽ ﺑﻴ ﺮون از ﻣﺤ ﺪودۀ اﻳ ﻦ‬
‫‪١٩‬‬
‫ﺟﻬﺎن‪ ،‬دﻧﻴﺎى دﻳﮕﺮى وﺟﻮد ﻧﺪارد‪".‬‬

‫ﺑﻌﻼوﻩ اﻳﻦ ﺧﺪا ﻳﻚ ﻗﺪرت ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ در هﻤ ﻪ اﻣ ﻮر ﺑ ﻮد‪.‬‬

‫ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﺮاى ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوى آ ﻪ از ه ﻴﭻ اﻣ ﺮى ﺟ ﺰ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺧ ﻮد‬
‫ﭘﻴﺮوى ﻧﻤﻰ آﺮد‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ و ﺣﺘﻰ ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﻧﻈﺮات ﻣﺤﻤﺪ آ ﻪ از‬
‫او ﻣىﺨﻮاﺳ ﺖ ﭼﺸ ﻢ ﺑﺴ ﺘﻪ و ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ واردﻧﺒﺎﻟ ﻪ رو و ﻋﺒﻴ ﺮ و اﺳ ﻴﺮ‬
‫ﻣﻮﺟ ﻮد ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ دﻳﮕ ﺮى‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﺧ ﺪاﻳﻰ ﺧﻴ ﺎﻟﻰ ‪ ،‬ﺑﻮاﻟﻬ ﻮس و ﺟﺒ ﺎر‬
‫ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻏﻴ ﺮ ﻣﻤﻜ ﻦ و ﺣﺘ ﻰ ﺁزار دهﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ را ﭘﺮﻓﺴ ﻮر‬
 ‫‪٣٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻳﺰوﺗﺴ ﻮ ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮ ﺟ ﺎﻟﺒﻰ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﻣىﺪه ﺪ‪ .‬او در ﺑﺮرﺳ ﻰ روﺣﻴ ﮥ‬
‫"ِاِﺑ ﺎء" در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى آ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎى ﺁن ﺳﺮآﺸ ﻰ و اﻣﺘﻨ ﺎع ﺑ ﻮد‬
‫ﻣىﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"ﻣﺮاد از اِﺑﺎء اﻣﺘﻨﺎع از ﺳﺮ ﻓﺮود ﺁوردن در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﺮ ﻗ ﺪرﺗﻰ‪ ،‬ﺧ ﻮاﻩ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ و‬
‫ﺧﻮاﻩ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻨﻰ آﻮﺗ ﺎهﺘﺮ ‪ ،‬از اِﺑ ﺎء ‪ ،‬روﺣﻴ ﻪ اﺳ ﺘﻘﻼل‪ ،‬اﻣﺘﻨ ﺎع از ﺑ ﻪ‬
‫زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪ در ﺁﻣ ﺪن ‪ ،‬و ﻏ ﺮور و ﻓﺨ ﺮ ﻣﻨﺒﻌ ﺚ از ﺁﮔ ﺎهﻰ ﺑ ﺮ ﻗ ﺪرت و ﺷ ﺠﺎﻋﺖ‬
‫ﻣﺴ ﺘﻔﺎد ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪...‬ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﺮاى ﭼﻨ ﻴﻦ اﻧﺴ ﺎن "ﺁزادﻩ" و "ﺷ ﺮﻳﻒ" ﯼ ﺑ ﻴﺶ از‬
‫ﺖ ﻣﻄﻴﻌﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻨ ﺪﻩ و "ﻋﺒ ﺪ" ﺑ ﻮدن ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﺤﻤ ﻞ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا آ ﺎ ِر ﺑﻨ ﺪﻩ ﺧ ﺪﻣ ِ‬
‫ب "ﺁزادﻩ" و"ﺷ ﺮﻳﻒ" ﺗﺤﻤ ﻞ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮﺗﺮﻳﻦ آ ﺎر هﻤ ﻴﻦ‬
‫ارﺑ ﺎب ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﺑ ﺮاى ﻋ ﺮ ِ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ارﺑﺎﺑﺶ اﻧﺴﺎن ﻳﺎ ﺧﺪا ﻣﻰ ﺑﻮد‪ .‬و اﺗﻔﺎﻗﺎ اﻳﻦ درﺳﺖ هﻤﺎن ﭼﻴﺰى ﺑﻮد آﻪ‬
‫اﺳﻼم از وى ﻣﻰ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﻗﺮﺁن ﺧﺪاوﻧﺪ "رب" و "ﻣﺎﻟﻚ" اﺳﺖ‬
‫‪٢٠‬‬
‫و اﻧﺴﺎن ﻋﺒﺪ و ﺑﻨﺪۀ ﺧﺎﺿﻊ او‪".‬‬

‫اﻳ ﻦ ﺧﺼ ﻠﺖ اﻋ ﺮاب را ﮐ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‬

‫ﺧﻮد از هﻴﭻ ﮐﺴﯽ دﻧﺒﺎﻟﻪ روﯼ ﻧﻤﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ در ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺤﻮ دﻳﮕﺮى ﺑﻴﺎن ﻣﻰ آﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳﺰد آﻪ ﻣﺎ ﻳﻚ ﺑﺸﺮ از ﻧﻮع ﺧ ﻮد را ﭘﻴ ﺮوى آﻨ ﻴﻢ؟ در اﻳﻨﺼ ﻮرت ﺳ ﺨﺖ‬

‫‪٢١‬‬
‫ﺑﻪ ﮔﻤﺮاهﻰ اﻓﺘﺎدﻩ اﻳﻢ"‬

‫"و ﭼﻮن آﻔﺎر را ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭘﻴﺮوى از ﺷﺮﻳﻌﺖ و آﺘﺎﺑﻰ آﻪ ﺧ ﺪا ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ آﻨﻴ ﺪ ﭘﺎﺳ ﺦ‬
‫دهﻨﺪ آﻪ ﻣﺎ ﭘﻴﺮو آﻴﺶ ﭘﺪران ﺧﻮد ﺧﻮاهﻴﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﭘﺪران ﺑﺎﺷ ﻨﺪ؟‬
 ‫‪٣٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫در ﺻﻮرﺗىﻜﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻰ ﻋﻘﻞ و ﻧﺎدان ﺑﻮدﻩ هﺮﮔﺰ ﺑ ﻪ ﺣ ﻖ و راﺳ ﺘﻰ ه ﺪاﻳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫‪٢٢‬‬
‫اﻧﺪ‪".‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ در ﺑ ﺎﻻ ﻧﺸ ﺎن دادﻳ ﻢ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از آﻴﺶ ﭘﺪران ﺗﺠﺮﺑﻪ ه ﺎى اﻧﺒﺎﺷ ﺖ ﺷ ﺪﻩ ﭘﻴﺸ ﻴﻨﻴﺎن درﻣﺤ ﺪودﻩ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ اﺗﻜ ﺎء اﻋ ﺮاب ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻰ ﻋﻘﻠ ﻰ ﻮ ﻧ ﺎداﻧﻰ و‬
‫ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺮاﻓ ﻰ و ﺑ ﻰ ﭘﺎﻳ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺳ ﺨﻨﺎن ﺣ ﻖ و راﺳ ﺘﻰ ﻣﻴﺨﻮاﻧ ﺪ ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ‪ ،‬اﺑ ﻦ اﺳ ﺤﺎق‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ از راوﻳ ﺎن ﻣﻌ ﺮوف اﺳ ﻼﻣﯽ‪ ،‬در‬
‫ﻣﻮرد اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪:‬‬

‫"ﻧﻤىﺪاﻧﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺎن ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺗﻤﻴﺰ دهﻨﺪ‪ ،‬و هﺮﮔﺰ از آﺎر ﺑﺪى آﻪ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‬
‫ﭘﻮزش ﻧﻤﻰ ﻄﻠﺒﻨﺪ‪ ،‬و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻖ ﻻل ‪ ،‬و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻳﺎت رهﻨﻤﺎﻳﻨﺪۀ اﻟﻬ ﻰ آ ﻮر‬
‫‪٢٣‬‬
‫هﺴﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﻣﻜﻪ‬
‫دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎن‬

‫ﻣ ﻮارد ﺑ ﺎﻻ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﻮاردى ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ در ﺁن اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى ﻳ ﺎ‬

‫ﺑﻘﻮل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬اﻋﺮاب ﺟﺎهﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻧﻈ ﺮات واﻗ ﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ ﺗ ﺮى از ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ در ﻣ ﻮرد هﻤ ﻪ ﻣﺴ ﺎﺋﻞ دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ‬
‫ﺑﺸﮑﻞ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴ ﺰى از دﻳ ﺪﮔﺎهﻬﺎ و ﻧﻈ ﺮات درﺳ ﺖ و واﻗ ﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ‬
‫ﺗﺮى ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬در هﻤ ﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎﺗﻰ آ ﻪ در ‪١٠‬‬
 ‫‪٣٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺳﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﻠﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻜﻪ ﻣﻴﺎن او و ﺑﺪوﻳﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬و‬
‫در ﺁن ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﻰ در ﻗﺎﻧﻊ آﺮدن اﻋﺮاب ﺑﻪ ﺁﺋ ﻴﻦ و ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺧ ﻮد دارد‪،‬‬
‫ﺑ ﻪ ﮔ ﻮاهﻰ ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻣﺘﻌ ﺪد ﻗ ﺮان‪ ،‬ﺸ ﺎهﺪ اﻳ ﻦ هﺴ ﺘﻴﻢ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن او و‬
‫ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ آﻠﻴ ﻪ ﻣﺴ ﺎﺋﻞ ﻣﻄﺮوﺣ ﻪ در ﺁن زﻣ ﺎن ﺑﺤ ﺚ و‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ در ﻣﻰ ﮔﻴﺮد ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ ﻣﻜ ﻪ در ﺁﻧﺰﻣ ﺎن ﺑ ﺪﻟﻴﻞ ﻓﻘ ﺪان دﺳ ﺘﮕﺎﻩ‬
‫آﻨﺘﺮل آﻨﻨﺪﻩ دوﻟﺘﻰ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﺁزادﺗ ﺮﻳﻦ و دﻣﻜﺮاﺗﻴ ﻚ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧﻘ ﺎط ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﺑﻮد آﻪ در ﺁن ﻋﻤﻮم اﻓﺮاد در ﺁزادى آﺎﻣﻞ ﺑ ﻪ ﺑﺤ ﺚ و ﻣﺠﺎدﻟ ﮥ ﻧﻈ ﺮى‬
‫در اﻣﻮر ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻣﻴﭙﺮداﺧﺘﻨ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت‪ ،‬هﻤ ﻪ ﻧ ﻮع ﻣﺴ ﺎﺋﻞ از‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ هﺴ ﺘﻰ و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎ ِم زﻧ ﺪﮔﻰ اﻧﺴ ﺎن ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ زﻧ ﺪﮔﻰ‬
‫ﭘﺲ از ﻣ ﺮگ ﻣ ﻮرد ﺑﺤ ﺚ و ﮔﻔﺘﮕ ﻮ ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت‬
‫ﺑﺨﺼﻮص هﻨﮕﺎﻣﻰ داﻣﻨﻪ اش ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﺸ ﻐﻠﻪ روزﻣ ﺮﻩ ﻣ ﺮدم‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺷﺪ آﻪ آﺴﻰ از درون ﻳ ﺎ ﺑﻴ ﺮون ﺟﻤﺎﻋ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺪﻋﻰ ﻧﻈﺮاﺗ ﻰ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎدات ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم ﻣىﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ آ ﻪ در ﺁﻧﺰﻣ ﺎن ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻣﺮآ ﺰى ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ و ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺁن ﻗ ﺪرﺗﻬﺎى اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻓ ﺮدى‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ،‬وﻟﻰ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوهﺎ هﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺑ ﺮاى ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ وﻳﮋﻩ اﯼ ﺟﺪا از ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴﻠﺢ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ در ه ﺮ اﻣ ﺮ ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و‬
‫ﻧﻴﺮوى ﻣﺴﻠﺢ ﺁن ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺮدم ﻋﺎدﯼ ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟى ﺎزﺁﻧﺠﺎآ ﻪ‬
 ‫‪٣٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺷﺮآﺖ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ در ﺟﻨﮓ اﻣﺮى ﮐﺎﻣﻼ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫آﺸ ﺎﻧﺪن اﻋﻀ ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻳ ﺎ ه ﺮ ﻋﻤ ﻞ ﺟﻤﻌ ﯽ ﻣﺴ ﺘﻠﺰم ﻃ ﺮح‬
‫ﻣﻮﺿﻮع و ﺟﻠﺐ ﻣﻮاﻓﻘﺖ هﻤﻪ اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﺘ ﺎ ه ﻴﭻ ﺣﺮآ ﺖ وﻋﻤ ﻞ ﺗ ﺎزﻩ اى ﺑ ﺪون ﺑﺤ ﺚ ﻋﻤ ﻮﻣﻰ‬
‫وﻧﻈﺮﺧ ﻮاهﻰ ﺟﻤﻌ ﻰ اﻧﺠ ﺎم ﻧﻤ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﻗ ﺎﻧﻊ آ ﺮدن اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ى ﺗ ﺎزﻩ‪ ،‬اوﻟ ﻴﻦ ﺷ ﺮط ﺗﺤﻘ ﻖ ﺁن ﺣﺮآ ﺖ و‬
‫ﺑ ﺮاى ه ﺮ ﺣﺮآ ﺖ ﻳ ﺎ دﻋ ﻮ ِ‬
‫دﻋﻮى ﺗﺎزﻩ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣىﺸ ﺪ آ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﻴﻤ ﻪ ﺑ ﺪوى ﻋ ﺮب و‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺷ ﻬﺮ ﻣﻜ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺧ ﻼف ﺁﻧﭽ ﻪ ﺑ ﻪ دروغ در ذه ﻦ ﻣ ﺎ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اى آﺎﻣﻼ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ و از ﻧﻈﺮ ﻓﻜﺮى ﻓﻌﺎل ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺮا ﻣﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺠﺎدﻻﺗﻰ آﻪ ﺑﺮ ﺳ ﺮ ﻣﻮﺿ ﻮﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻣﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺪﻋﻰ ﺗﺎزﻩ و ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ در ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪،‬‬
‫و ﺟﺰﺋﻴ ﺎت ﺁن ه ﺎ هﻤﮕ ﻰ در ﻗ ﺮان ﺛﺒ ﺖ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﺑﻮﺿ ﻮح ﻣ ﻰ‬
‫ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺘ ﻰ آﺴ ﺎﻧﻰ آ ﻪ ﺳﺘﺎﻳﺸ ﮕﺮ اﺳ ﻼم ﺑ ﻮدﻩ و اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى و‬
‫ﻧﻈﺎم ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭼﺸ ﻢ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺎهﻠﻴ ﻪ ﻧﮕ ﺎﻩ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﺁن ﺻ ﺤﻪ‬
‫ﮔﺬاردﻩ اﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﭘﺮﻓﺴﻮر اﻳﺰوﺗﺴﻮ ﻣﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﻗ ﺒﻼ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺪﻓﻌﺎت از او ﻳﺎد ﮐﺮدﻳﻢ‪ .‬وﯼ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"آﺎﻓﺮان ﻣﺮدﻣﻰ ﺷ ﻜﺎك و اه ﻞ اﺣﺘﺠ ﺎج زادﻩ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﺎﻧﻰ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن‬

‫هﺎى اﻻهﻰ آﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻋﻼم ﻣﻰ ﺷ ﻮد ﮔ ﺮدن ﻧﻤ ﻰ ﻧﻬﻨ ﺪ و اﮔ ﺮ در آ ﻼم‬
‫ُﻣﻨ َﺰل ﭼﻴﺰى ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ آﻪ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺎت ﻋﻘﻠﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻮر ﻧﻴﺎﻳﺪ ﺁن را ﻣﻨﻜﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ‬
 ‫‪٣٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻧﻈﺮﻳﻪ وﺣﺪاﻧﻴﺖ ﺧ ﺪا ﻮ ﻳ ﺎ رﺳ ﺘﺎﺧﻴﺰ ﻣﺮدﮔ ﺎن ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ در ﻧ ﺰد‬
‫ﻋﻘﻮل و ذهﻨﻬﺎى ﺷﻜﺎك ﺁﻧﺎن اﻣﻮرى ﺑﺎﻃﻞ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘ ﺬﻳﺮش هﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪،‬‬
‫ﮔ ﺮاﻳﺶ دارﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﺤ ﺚ و ﻣﺠﺎدﻟ ﻪ در ﺑ ﺎرة ﺧﺪاوﻧ ﺪ و ﻧﺒ ﻮت ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪".‬‬

‫درهﻤ ﮥ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺘﻤ ﺪن‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﺟ ﻮاﻣﻌﻰ آ ﻪ ﺑ ﺮ وﻳﺮاﻧ ﻪ ه ﺎى‬

‫دﻣﻜﺮاﺳ ﻰ ﺑ ﺪوى ﺷ ﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜ ﻪ در ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺮوى ﻣﺴ ﻠﺢ‬
‫اﺷﺮاف آ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﭘ ﻮل و اﺟﻴ ﺮ آ ﺮدن ﺳ ﺮﺑﺎز ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﺟﺎى ﻧﻴﺮوى ﻣﺴﻠﺢ ﻣﺮدم و ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﻣىﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺳ ﻨﺖ‬
‫ﮔﺮد ﺁورى ﻧﻴﺮو از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻠﺐ ﻣﺮدم از ﻣﻴ ﺎن رﻓﺘ ﻪ و ﺟ ﺎى ﺧ ﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺟﻠﺐ ﺳﺮﺑﺎز از ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻮل ﻣىﺪهﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪن ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺴ ﻠﺢ وﻳ ﮋﻩ‪ -‬ﭘﻠ ﻴﺲ و ارﺗ ﺶ‪ ،‬و ﻗ ﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁن در اﺧﺘﻴﺎر ﻃﺒﻘ ﮥ اﺷ ﺮاف ﻳ ﺎ دوﻟ ﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪۀ ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺑﻬﺎﻧ ﻪ‬
‫هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ زور‪ ،‬ﻣﺮدم ﻋﺎدﯼ ﺧﻠﻊ ﺳﻼح ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻃﺒﻘﮥ ﺣﺎﮐﻢ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻣﺴ ﻠﺢ وﻳ ﮋۀ ﺧ ﻮد را در اﺧﺘﻴ ﺎر‬
‫دارد‪ ،‬ﻧﻴ ﺎزﯼ ﺑ ﻪ ﮔﻔ ﺖ و ﺷ ﻨﻮد ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدم و ﺟﻠ ﺐ ﻧﻈ ﺮ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻋﻤﻠﻴ ﺎت و اﻗ ﺪاﻣﺎت ﺧ ﻮد ﻧ ﺪارد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﺑﺤ ﺚ و ﮔﻔﺘﮕ ﻮ از ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣ ﺮدم در ﻣ ﻮرد ﻣﺴ ﺎﺋﻞ ﻋﻤ ﻮﻣﯽ رﺧ ﺖ ﺑ ﺮ ﺑﺴ ﺘﻪ و ﺑ ﻪ درون ﻃﺒﻘ ﮥ‬
‫اﺷﺮاف ﺣ ﺎﮐﻢ ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن ﺑ ﺮاﯼ ﻳﮑ ﯽ ﮐ ﺮدن ﺳﻴﺎﺳ ﺘﻬﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫ﻣ ﺮدم ﻋ ﺎدﯼ و ﻳﮑ ﯽ ﮐ ﺮدن ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﻣﺴ ﻠﺢ ﺷ ﺎن ﺑ ﻪ ﻗ ﺎﻧﻊ ﻧﻤ ﻮدن‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫‪٣٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣ ﻮرد ﺑﻌﻀ ﯽ از ﻧﻈﺎﻣ ﺎت و ﺟﻮاﻣ ﻊ‬
‫ﻣﺘﻤﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ وﻳﺮاﻧﻪ هﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﮥ اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ دوﻟ ﺖ‬
‫ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﻳﻮﻧﺎن و ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ اﻣﭙﺮاﻃﻮرﯼ رم‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ ﺑ ﺮدﻩ‬
‫دارﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ در ﻣﻴ ﺎن ﻃﺒﻘ ﮥ ﺣ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺮدﻩ دار‪ ،‬ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ‬
‫ﺁﻳﺪ‪ .‬در ﺑﻘﻴﮥ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ وﻳﺮاﻧﻪ ه ﺎﯼ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﺑ ﺪوﯼ‪ ،‬وﻟ ﯽ‬
‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳ ﮥ دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ ﻓ ﺮدﯼ ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ه ﺎﯼ‬
‫اﻳﺮاﻧﯽ ﻳﺎ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬هﻤﻴﻦ دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ در ﻣﻴ ﺎن ﻃﺒﻘ ﮥ ﺣ ﺎﮐﻢ ﻧﻴ ﺰ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬در هﻤﮥ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺘﻤﺪن‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺤﻮل‪ ،‬ﺳﻨﺖ ﺑﺤ ﺚ و‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ از ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﻪ درون ﮐﺎﺧﻬﺎ و ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ اﺷ ﺮاف ﻳ ﺎ ﻣﺠ ﺎﻟﺲ‬
‫ﺳ ﻨﺎ و ﻣﻘﻨﻨ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ) در ﺟﺎهﺎﺋﻴﮑ ﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳﻮﻧ ﺎن و رم ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﺠﺎﻟﺴ ﯽ‬
‫وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ( ﻣﻨﺘﻘ ﻞ ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ .‬در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم ﺑ ﺎ از ﻣﻴ ﺎن رﻓ ﺘﻦ‬
‫ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﺢ ﺗﻮدﻩ اﯼ در ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ،‬دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺗﻮدﻩ اﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ‬
‫ﻣﻄﻠﻘ ﻪ ﺷ ﺎﻩ و ﺧﻠﻴﻔ ﻪ و ﻳ ﺎ در ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ ﺑ ﻪ دﻣﮑﺮاﺳ ﯽ‬
‫ﺁرﻳﺴﺘﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ ﻃﺒﻘﮥ ﺣﺎﮐﻤﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﻧﻴ ﺰ اداﻣ ﻪ‬
‫دارد‪.‬‬
‫در ﻣﻜ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ هﻨ ﻮز ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﺤ ﻮﻟﻰ رخ ﻧ ﺪادﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫هﻨ ﻮز ه ﺮ ﺑ ﺪوﯼ ﺷﻤﺸ ﻴﺮش را ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﺣﻤ ﻞ ﻣﻴﮑ ﺮد و ارﺗ ﺶ ه ﺎﯼ‬
‫ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﺑ ﺎ ﺟﻤ ﻊ داوﻃﻠﺒﺎﻧ ﮥ هﻤ ﻴﻦ ﺷﻤﺸ ﻴﺮهﺎ و ﺻ ﺎﺣﺒﺎن ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺨﺘﺎرﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺂﻣﺪﻧﺪ‪ .‬هﻨﻮزهﻴﭻ ﻧﻴﺮوى ﻣﺴ ﻠﺢ وﻳ ﮋﻩ اﻳﮑ ﻪ‬
 ‫‪٣٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ دﻳﮕﺮان را ﺑﺪون ﮔﻔﺘﮕﻮ و اﻗﻨﺎع‪ ،‬ﺑﺰور ﻳﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﻳ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨ ﮓ درراﻩ ﻣﻘﺎﺻ ﺪ ﺧ ﻮد ﺑﻜﺸ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺟﺰ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوى ﻣﻨﻄ ﻖ‪ ،‬و ﺑﺤ ﺚ‬
‫و ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﭼﺎرﻩ دﻳﮕﺮى ﺑﺮاى ﺟﻠﺐ ﻣﺮدم ﻣﻜﻪ ﺑﺴﻮى ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ آﻪ ﭼ ﻮن ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺑ ﻰ ﭘﺎﻳ ﻪ‬
‫و ﻏﻴ ﺮ واﻗﻌ ﻰ ﺑ ﻮدن ﻧﻈﺮﻳ ﺎﺗﺶ ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ اﻋ ﺮاب را آ ﻪ اﻓ ﺮاد‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻰ و واﻗﻊ ﺑﻴﻨﻰ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘ ﻰ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮى ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ‬
‫ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼ ﺎر ﺑ ﻪ ﺳ ﻼح ﺗ ﺮس و ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﻋ ﺬاب روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻮن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳ ﺎزد‪ ،‬و‬
‫درﺿ ﻤﻦ ﻓﺎﻗ ﺪ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﻣﺴ ﻠﺢ وﻳ ﮋۀ ﺧ ﻮد ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬در ﮐ ﺎر‬
‫ﺧﻮد ﻧﺎﮐﺎم ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺮگ و ﺣﻴﺎت‬

‫در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﺪوى‬

‫ﻳﻜﻰ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻮرد ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ و ﺟﺪﻟﯽ آﻪ اﻋﺮاب ﺑ ﺪوى‬

‫ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺁن ﺑﻄ ﻮر ﺷ ﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴ ﺰى ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﻋﻠﻤ ﻰ و واﻗ ﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ اى‬
‫داﺷ ﺘﻨﺪ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﻣ ﺮگ و ﺣﻴ ﺎت ﺑ ﻮد‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﺮگ و ﺣﻴ ﺎت را اﻣ ﺮى‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻰ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ دﻧﻴﺎ و ﺟﺰﺋﻰ از ﻋﻤﻞ ﺟﻬﺎن هﺴﺘﻰ و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ‬
‫ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻨﺪ و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ را در ﻣ ﻮرد روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ و زﻧ ﺪﻩ‬
 ‫‪٣٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺷﺪن دوﺑﺎرﻩ ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﺸﺪت رد ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫و ﺁﻧ ﺎن را ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﺷ ﺮح ﻣىﺪه ﺪ‪ .‬او در ﻗ ﺮان در ﺳ ﻮرﻩ اﻟﺠﺎﺛﻴ ﻪ‬
‫ﻣىﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﮐﺎﻓﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﺎ ﺟﺰء هﻤﻴﻦ ﻧﺸﺄت دﻧﻴﺎﻳىﺴﺖ و ﻣﺮگ و ﺣﻴﺎت )اﻣﺮى(‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ و ﺟ ﺰ ده ﺮ و ﻃﺒﻴﻌ ﺖ آﺴ ﻰ ﻣ ﺎ را ﻧﻤ ﻰ ﻣﻴﺮاﻧ ﺪ و ﺣﺸ ﺮ و ﻧﺸ ﺮ و‬
‫ﻗﻴﺎﻣﺘﻰ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻪ از روى ﻋﻠﻢ و دﻟﻴﻞ ﺑﻠﻜﻪ از روى وه ﻢ و ﺧﻴ ﺎل‬
‫ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ و ﭼﻮن‪ ،‬ﺁﻳﺎت و ادﻟﻪ روﺷﻦ ﺗﻼوت ﺷﻮد )و ﺑ ﺎ دﻟﻴ ﻞ ﻋﻘ ﻞ ‪ ،‬ﻣﻌ ﺎد روز‬
‫ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﮔ ﺮدد( دﻳﮕ ﺮ ﺣﺠ ﺖ و ﻋ ﺬرى ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﺟ ﺰ اﻳﻨﻜ ﻪ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ اﮔ ﺮ‬
‫‪٢٥‬‬
‫راﺳﺖ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻴﺪ ﭘﺪران ﻣﺎ را زﻧﺪﻩ آﻨﻴﺪ‪"...‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﻰ و ﻋﻘﻼﺋ ﻰ اﻋ ﺮاب را آ ﻪ ﺑ ﺎ‬

‫درك ﻋﻠﻤ ﻰ اﻣ ﺮوز در ﻣ ﻮرد ﻣ ﺮگ و ﺣﻴ ﺎت ﻜ ﺎﻣﻼ ﻣﻨﻄﺒ ﻖ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫ﺳ ﺨﻨﻰ از روى وه ﻢ و ﺧﻴ ﺎل ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﻧﻈ ﺮ ﻗﻴﺎﻣ ﺖ و‬
‫زﻧﺪﻩ ﺷﺪن ﻣﺮدﮔﺎن را آﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻳﻚ ﺗﺨﻴﻞ ﭘﺮدازى وهﻢ ﺁﻣﻴ ﺰ اﺳ ﺖ و‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﭘﺸﻴﺰى هﻢ ارزش ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣ ﺪﻟﻞ ﺑ ﻪ ﻋﻘ ﻞ و ﻣﻨﻄ ﻖ ﺗﻠﻘ ﻰ‬
‫ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪﺳ ﻰ ﻧﻴ ﺰ در آﺘ ﺎب ﺧ ﻮد اﺷ ﺎرﻩ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪.‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ در ﺷ ﻜﺎﻳﺖ از ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧ ﺰد ﻋﻤ ﻮﻳﺶ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ‬
‫ﻣىﺮوﻧﺪ ﺑﺎو ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ آﻪ ‪:‬‬
 ‫‪٣٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫"ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺑ ﺮادرت ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻣ ﺎ را ﺳ ﺐ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ و از دﻳ ﻦ ﻣ ﺎ ﺑ ﺪﮔﻮﻳﻰ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ و‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﺧﺮدهﺎى ﻣﺎ را ﺳﻔﺎهﺖ ﻣﻰ داﻧﺪ و ﭘﺪارن ﻣﺎ را ﮔﻤﺮاﻩ ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﺪ‪".‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب و ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬در ﻣ ﻮرد‬

‫زﻧ ﺪﮔﻰ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗﺼ ﻮﻳﺮ ﺧﻴ ﺎﻟﻰ و ﺗ ﺮس ﺁورى از‬
‫روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ ﺑ ﻪ اﻋ ﺮاب اراﺋ ﻪ ﻣى ﺪاد‪ .‬او ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ اﻧﺴ ﺎن ﭘ ﺲ از‬
‫ﻣﺮگ و روز رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ را اﻳﻨﻄﻮر ﺑﺮاى اﻋﺮاب ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻰ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫"هﻨﮕﺎﻣﻰ آ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن ﺷ ﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷ ﻮد و هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ ﺳ ﺘﺎرﮔﺎن ﺁﺳ ﻤﺎن ﻓ ﺮو رﻳﺰﻧ ﺪ‬

‫)ﺳ ﻮرۀ اﻻﻧﻔﻄ ﺎر ‪ ،‬ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻣﻜ ﻰ ‪ ... (٣-١‬و آﻮهﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﺣﺮآ ﺖ در ﺁﻳﻨ ﺪ‪....‬‬
‫هﻨﮕﺎﻣﻰ آﻪ درﻳﺎهﺎ )ﭼﻮن ﺁﺗﺶ( ﺷﻌﻠﻪ ور ﮔﺮدﻧﺪ‪ ...‬و هﻨﮕﺎﻣىﻜﻪ ﺁﺳﻤﺎن را از ﺟﺎ‬
‫ﺑﺮ آﻨﻨﺪ و ﺑ ﻪ ﻳﻜﺴ ﻮ اﻓﻜﻨﻨ ﺪ ‪ ...‬در ﺁن هﻨﮕ ﺎم آ ﻪ روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ اﺳ ﺖ )اﻟﺘﻜ ﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺁﻳ ﻪ‬
‫هﺎﯼ ﻣﻜ ﻰ‪ (١۵-١ -‬ﺷ ﻤﺎ را از ﺧ ﺎك ﺑ ﺮ ﺧﻮاﻧ ﺪ و زﻧ ﺪﻩ ﮔﺮداﻧ ﺪ و هﻤﮕ ﻰ ﺳ ﺮ از‬
‫‪٢٧‬‬
‫ﻗﺒﺮهﺎ ﺑﻴﺮون ﺁورﻳﺪ‪"...‬‬

‫در ﺣﺎﻟﻰ آﻪ اﻋﺮاب ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﻰ‬

‫دﻳﮕﺮى وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺟﺴﻢ اﻧﺴﺎن ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ﭘﻮﺳ ﻴﺪﻩ و ﺧ ﺎك ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻰ دﻳﮕ ﺮ ﻧﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد و ﻣ ﺎ هﺮﮔ ﺰ ﺑﻌ ﺪ از‬

‫ﻰ دﻧﻴ ﺎ‪ ،‬زﻧ ﺪﮔ ِ‬
‫"و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺟ ﺰ هﻤ ﻴﻦ زﻧ ﺪﮔ ِ‬
‫‪٢٨‬‬
‫ﻣﺮگ زﻧﺪﻩ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﺸﺪ و ﻗﻴﺎﻣﺘﻰ ﻧﻴﺴﺖ "‬
 ‫‪٣٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ى ﺑ ﻦ رَﺑﻴ َﻌ ﻪ" ﻳﻜ ﻰ از آﺴ ﺎﻧﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ در رد ﻗﻴﺎﻣ ﺖ از‬
‫ﻋ َﺪ ّ‬
‫"ُ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺌﻮال ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ آ ﻪ ﺧ ﺪا ﭼﮕﻮﻧ ﻪ اﺳ ﺘﺨﻮاﻧﻬﺎى ﭘﻮﺳ ﻴﺪﻩ ﻣ ﺎ را‬
‫دوﺑﺎرﻩ ﺟﻤﻊ ﻣﻰ آﻨﺪ؟ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺁوردن ﺁﻳﻪ اى ﺑﻪ او ﺟﻮاب ﻣىﺪهﺪ‪:‬‬

‫"ﺁﻳﺎ ﺁدﻣﻰ ﻣﻰ ﭘﻨﺪارد آﻪ ﻣﺎ دﻳﮕﺮ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎى ﭘﻮﺳ ﻴﺪﻩ او را ﺟﻤ ﻊ ﻧﻤ ﻰ آﻨ ﻴﻢ؟ )و‬

‫ﺑﻪ ﺣﺸﺮ زﻧﺪﻩ ﻧﻤ ﻰ ﮔ ﺮداﻧﻴﻢ؟( ﺑﻠ ﻰ ﻣ ﺎ ﻗ ﺎدرﻳﻢ آ ﻪ ﺳ ﺮ اﻧﮕﺸ ﺘﺎن او را ه ﻢ درﺳ ﺖ‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﮔﺮداﻧﻴﻢ‪".‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﻋ ﺮاب‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ آﺎﻣﻼ ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرهﺎى ﻋﻠﻤﻰ زﻣﺎن ﻣ ﺎ ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺑ ﻮد‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟىﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ آﻪ در روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ ﻣﺮدﮔ ﺎن دوﺑ ﺎرﻩ زﻧ ﺪﻩ‬
‫ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰى آ ﻪ ﺑ ﺎز ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﻣﻌﻴﺎره ﺎى ﻋﻠﻤ ﻰ زﻣ ﺎن ﻣ ﺎ ادﻋ ﺎﻳﻰ‬
‫ﭘﻮچ و ﺑﻰ ﭘﺎﻳ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻋ ﺮاب ﺑﺪرﺳ ﺘﻰ اﻇﻬ ﺎر ﻣىﺪاﺷ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﻮﺷﺖ و اﺳﺘﺨﻮان اﻧﺴﺎن آﻪ ﭘﺲ از ﻣ ﺮگ در زﻳ ﺮ ﺧ ﺎك‬
‫ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ و از ﻣﻴﺎن ﻣىﺮود دوﺑﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﺣﺎﻟ ﺖ اوﻟﻴ ﻪ ﺧ ﻮد در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﭼﻴ ﺰى ﺑﻨﻈ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺷ ﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴ ﺰ و ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﻗﺒ ﻮل ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣ ﻰ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺁﻳﻪ هﺎى ﻗﺮان ﺧﻮد ﺷﺎهﺪ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ اﻧﺪ‪:‬‬

‫"آ ﺎﻓﺮان ﮔﻔﺘﻨ ﺪ اﻳ ﻦ ﭼﻴ ﺰى ﺑﺴ ﻴﺎر ﺷ ﮕﻔﺖ ﺁور اﺳ ﺖ ﺁﻳ ﺎ ﭘ ﺲ از ﺁﻧﻜ ﻪ ﻣ ﺮدﻳﻢ و‬

‫ﻳﻜﺴﺮﻩ ﺧﺎك ﺷﺪﻳﻢ ﺒﺎز زادﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﻳﻢ اﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑﻌﻴ ﺪ اﺳ ﺖ )ﺳ ﻮرۀ ق‪،‬ﺁﻳ ﮥ‬

‫‪ (۵٠‬آﻪ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ از آﺠ ﺎ آ ﻪ ﭼ ﻮن ﻣ ﺎ ﻣ ﺮدﻳﻢ و اﺳ ﺘﺨﻮاﻧﻤﺎن ﭘﻮﺳ ﻴﺪ و ﺧ ﺎك ﺷ ﺪ ﺑ ﺎز‬

 ‫‪٣٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺒﻌﻮث و زﻧﺪﻩ ﺷﻮﻳﻢ؟ اﻳﻦ وﻋﺪﻩ هﺎ ﺑﺴ ﻴﺎر ﺑﻤ ﺎ و ﭘ ﺪران ﻣ ﺎ ﭘ ﻴﺶ از اﻳ ﻦ دادﻩ ﺷ ﺪ‬
‫‪٣٠‬‬
‫وﻟﻰ اﻳﻨﻬﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎى ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن اﺳﺖ و هﺮ آﻪ ﻣﺮد اﺑﺪا زﻧﺪﻩ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﮕﻔﺘﻰ اﻋ ﺮاب از ﻧﻈ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣ ﻮرد‬

‫ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﺠ ﺪد اﺳ ﺘﺨﻮان و ﮔﻮﺷ ﺖ ﺧ ﺎك ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ اﻧﺴ ﺎن زﻧ ﺪﻩ‪ ،‬ﻋﻜ ﺲ‬
‫اﻟﻌﻤﻠﻰ اﺳﺖ آﻪ هﺮ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﻴﻌﻰ در زﻣ ﺎن ﻣ ﺎ ﻧﻴ ﺰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ ادﻋ ﺎى از ﻟﺤ ﺎظ ﻋﻠﻤ ﻰ ﺑ ﻰ ﭘﺎﻳ ﻪ و ﻣﺴ ﺨﺮﻩ اى از ﺧ ﻮد ﺑ ﺮوز‬
‫ﻣىﺪهﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺎز‪ ،‬دﻳﺪ روﺷ ﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻤ ﻰ و واﻗﻌﮕﺮاﻳﺎﻧ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى‬
‫را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻈﺮات ﺧﺮاﻓﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻰ دهﺪ ‪.‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ آﻪ اﻋﺮاب ﺑﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎﺗﻰ هﺮﮔ ﺰ ﺑ ﻪ‬
‫ﻃﺮف ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﻰ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﺗﺮ از ﺁن اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻤﻜ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ هﻤ ﺎن‬
‫ﺗﻌﺪاد اﻧ ﺪك ﻃﺮﻓ ﺪاراﻧﻰ را ه ﻢ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺸ ﻘﺖ زﻳ ﺎد ﺑ ﻪ ﮔ ﺮد ﺧ ﻮد ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎﺗﻰ از دﺳ ﺖ ﺑﺪه ﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼ ﻮص آ ﻪ‬
‫ﺳ ﺎﻟﻬﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻮد ﻗ ﺮﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ ﮔﺸ ﺘﻪ و‬
‫اﻋﺮاب زﻳﺎدى را ﺑﺴﻮى او ﺑﻜﺸ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‪ ،‬ﻏﻴ ﺮ ﻣﺤﺘﻤ ﻞ ﻧﺒ ﻮد آ ﻪ‬
‫هﻮاداران او در اﻳﻦ ﻣﻮرد آﻪ ﭼﺮا آﺴﻰ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن او ﮔ ﻮش ﻧﻜ ﺮدﻩ و‬
‫ﺑﻪ ﺳ ﻮى اوﺟﻠ ﺐ ﻧﺸ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ازاو ﺳ ﺌﻮال آ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬ﭼ ﻮن ﺁﻳ ﻪ اﯼ‬
‫وﺟ ﻮد دارد ﮐ ﻪ درﺁن ﻣﺤﻤ ﺪ در ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺳ ﺆاﻟﯽ ﻋﻠ ﺖ‬
‫ﻧﺎآﺎﻣىﺨﻮد را ﺷﺮح ﻣىﺪهﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻰ‬
‫در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ هﻮاداراﻧﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻋﻠ ﺖ اﺻ ﻠ ِ‬
‫ى اﻋ ﺮاب ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮات ﺑ ﻰ ﭘﺎﻳ ﻪ وى ﻧﺸ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻠ ﺖ را‬
‫ﻋ ﺪم روى ﺁور ِ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آ ﻪ ﻣ ﺪﻋﻰ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد آ ﻪ ﻋﻠ ﺖ‬
‫ﻋﺪم روى ﺁورى اﻋﺮاب ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن او ﺧ ﻮد ِ ﺧﺪاﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎﻧﻊ اﻳﻨﻜ ﺎر‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ادﻋﺎى ﻋﺠﻴﺐ ﻣﺤﻤﺪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ آﻨﻴﺪ ‪:‬‬

‫"ﺑﺮﺧﻰ از ﺁﻧﺎن )آﺎﻓﺮان و ﻣﺸﺮآﺎن( ﺑﻪ ﺳ ﺨﻦ ﺗ ﻮ ﮔ ﻮش ﻓﺮادارﻧ ﺪ وﻟ ﻰ ﭘ ﺮدﻩ ﺑ ﺮ‬

‫دﻟﻬﺎﺷﺎن ﻧﻬﺎدﻩ اﻳﻢ آﻪ ﻓﻬﻢ ﺁن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ آ ﺮد و ﮔﻮﺷ ﻬﺎى ﺁﻧﻬ ﺎ از ﺷ ﻨﻴﺪن ﺣ ﻖ ﺳ ﻨﮕﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ و اﮔﺮ هﻤﻪ ﺁﻳﺎت ﺧﺪا را ﻣﺸﺎهﺪﻩ آﻨﻨﺪ ﺑﺎز ﺑﺪان اﻳﻤﺎن ﻧﻤﻰ ﺁورﻧﺪ ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ‬
‫ﭼ ﻮن ﻧ ﺰد ﺗ ﻮ ﺁﻳﻨ ﺪ در ﻣﻘ ﺎم ﻣﺠﺎدﻟ ﻪ ﺑ ﺮ ﺁﻣ ﺪﻩ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﺎت ﺟ ﺰ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎى‬
‫‪٣١‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ "‬

‫در ﺿ ﻤﻦ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ﻧﺸ ﺎن ﻣىﺪه ﺪ آ ﻪ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎن‬

‫ﻃﻮر آﻪ ﻣﻜﺮرا در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن آ ﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑ ﺮاى اﻋ ﺮاب آ ﻪ‬
‫از ﻗﺒ ﻞ ﺑ ﺎ ﮔ ﺮوﻩ ﺣﻨﻔ ﺎ و ﻗﺒ ﻞ از ﺁن ﺑ ﺎ اﻓ ﺮاد ﻳﻬ ﻮدى و ﻣﺴ ﻴﺤﻰ‬
‫در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺁﺷ ﻨﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺗ ﺎزﻩ اى را ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ و‬
‫هﻤﭽﻮن اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎﺋىﻜﻪ ﺑﻜﺮات از ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن هﻢ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ آ ﻪ اﻋ ﺮاب ﻣ ﺪﻋﻴﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺑ ﺎ دو آﻠﻤ ﻪ "اﻓﺴ ﺎﻧﻪ" و‬
‫"ﭘﻴﺸ ﻴﻨﻴﺎن" ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ ﺣ ﺎﺋﺰ اهﻤﻴ ﺖ ﺑﺴ ﻴﺎر و ﻧﺸ ﺎن دهﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ دﻗﻴﻖ و دور از اﻏﺮاق ﺁﻧﻬﺎ از ﻧﻈﺮات ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺷﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﺻ ﺎدﻗﺎﻧﻪ و واﻗ ﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ اى از ﺟﺎﻧ ﺐ‬
‫اﻋ ﺮاب ﺑ ﺎ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﺗﺤﺮﻳ ﻒ ﺁﻣﻴ ﺰ و ﻏﻴ ﺮ واﻗﻌ ﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﻧﻈ ﺮات‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ اش ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر اﺳ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮا آ ﻪ ﻣ ﺎ را ﺑ ﻪ درك زﺑ ﺎن‬
‫ﻗﺮان آﻪ ﻃﺒ ﻖ ﻣﻌﻤ ﻮل واﻗﻌﻴ ﺎت را ﺑﻨﻔ ﻊ ﺧ ﻮد ﺗﺤﺮﻳ ﻒ آ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫واژﮔﻮﻧﻪ ﺟﻠﻮﻩ ﻣىﺪهﺪ‪ ،‬ﭘﻰ ﻣﻰ ﺑﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫اآﻨﻮن ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻈ ﺮات ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧ ﻮد ﻳﻌﻨ ﻰ آﻔ ﺎر‬
‫را ﻣﻮرد ارزﻳ ﺎﺑﻰ ﻗ ﺮار ﻤﻴﺪه ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻳ ﻚ ﻣ ﻮرد از ارزﻳ ﺎﺑﻰ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ را از ﻧﻈﺮات ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧﻮد دﻳﺪﻳﻢ ‪.‬‬
‫ﺁﻧﺠﺎﺋﯽ آﻪ او در آﻤﺎل ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮدى ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﻠﻤ ﻰ اﻋ ﺮاب را‬
‫وه ﻰ و ﺧﻴ ﺎل‪ ،‬و ﻧﻈ ﺮات ﺧﺮاﻓ ﻰ ﺧ ﻮد را ﻣﻨﻄﻘ ﻰ ﻗﻠﻤ ﺪاد ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﻮرد دﻳﮕ ﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ او اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻧﻈ ﺮات او را‬
‫ﺑﺪرﺳﺘﻰ اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎى ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬در آﻤﺎل ﺑﻰ اﻧﺼﺎﻓﻰ و ﺑ ﻰ‬
‫ﭘﺮواﻳﻰ‪ ،‬هﻤﭽﻮن ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻰ ﻣىﺨﻮاﻧﺪ آﻪ وﻗﺘﻰ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻰ ﮔ ﻮﺋﻰ‬
‫ه ﻴﭻ ﻧﻤ ﻰ ﻓﻬﻤﻨ ﺪ‪ .‬او در ﻳﻜ ﻰ از ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﺧ ﻮد اﻳﻨﻄ ﻮر ﺑ ﻪ اﻋ ﺮاب‬
‫ﺗﻮهﻴﻦ ﻣﻰ آﻨﺪ‪:‬‬

‫"و َﻣ َﺜ ﻞ آ ﺎﻓﺮان در ﺷ ﻨﻴﺪن ﺳ ﺨﻦ اﻧﺒﻴ ﺎء و درك ﻧﻜ ﺮدن ﻣﻌﻨ ﺎى ﺁن ﭼ ﻮن ﺣﻴ ﻮاﻧﻰ‬

‫اﺳﺖ آ ﻪ ﺁوازش آﻨﻨ ﺪ از ﺁن ﺁواز ﻣﻌﻨ ﺎﺋﻰ درك ﻧﻜ ﺮدﻩ ﺟ ﺰ ﺻ ﺪاﺋﻰ ﻧﺸ ﻨﻮد‪ .‬آﻔ ﺎر‬
‫هﻢ از ﺷﻨﻴﺪن و ﮔﻔﺘﻦ و دﻳﺪن ﺣﻖ آﺮو ﻻل و آﻮرﻧ ﺪ زﻳ ﺮا ﻋﻘ ﻞ ﺧ ﻮد را در آ ﺎر‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﻧﻤﻰ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪".‬‬
 ‫‪٣٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫هﻤ ﻴﻦ اﻣ ﺮ در ﺑﺮﺧ ﻮرد ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻻ در ﻣ ﻮرد آﭙ ﻰ ﺑ ﺮدارى وى از داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎ و اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎى‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن وﺟ ﻮد داﺷ ﺖ‪ .‬آﺴ ﻰ آ ﻪ او را ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭼﻴ ﺰى ﻣ ﺘﻬﻢ ﻣﻴﻜ ﺮد‬
‫" َﻧﻀْﺮِﺑﻦ اﻟﺤﺎرِث" ﺑﻮد آ ﻪ ﻣ ﺮدى ﺳ ﻔﺮ آ ﺮدﻩ و ﻣﻄﻠ ﻊ از داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎى‬
‫اﺳﺎﻃﻴﺮى و اﻓﺴﺎﻧﻪ اى ﺑﻮد و ﺁﻧﻄﻮر آﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"هﺮﮔﺎﻩ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬ﻣﺠﻠ ﺲ ﺳ ﺎﺧﺘﻰ و ﺗﺒﻠﻴ ﻎ رﺳ ﺎﻟﺖ آ ﺮدى و ﻗ ﺮان‬
‫آﻼم اﷲ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺧﻮاﻧﺪى‪ ،‬ﭼﻮن وى از اﻳ ﻦ ﻣﺠﻠ ﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﻰ‪ ،‬اﻳ ﻦ "ﻧﻀ ﺮ ﺑ ﻦ‬
‫اﻟﺤ ﺎرث" ﺑﻴ ﺎوردى و ﺑ ﺎز ﺟ ﺎى ﺳ ﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬ﻧﺸﺴ ﺘﻰ و ﻗﺼ ﻪ رﺳ ﺘﻢ و‬
‫اﺳﻔﻨﺪﻳﺎر ﺁﻏﺎز آﺮدى و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻮك ﻋﺠﻢ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻰ و ﺑﮕﻔﺘﻰ‪ ،‬و ﻣﺮدم ﺑﺮ ﺳ ﺮ‬
‫وى ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻧﺪى و ﺁﻧﮕﺎﻩ اﻳﺸﺎن را ﮔﻔﺘﻰ ‪ :‬ﻧﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ آﻪ ﻣﻦ ﻣ ﻰ ﮔ ﻮﻳﻢ ﺑﻬﺘ ﺮ از‬
‫ﺁﻧﺴﺖ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ؟ ‪ ...‬اﻳﻦ ﻗﺮان آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺎوردﻩ اﺳﺖ ﻣﺜ ﻞ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ﭘﻴﺸ ﻴﻨﻴﺎن اﺳ ﺖ‬
‫‪٣٣‬‬
‫و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻜﺎﻳﺖ و ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ اﻳﺸﺎن اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺧﻮد از ﺁن ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻢ"‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ رﻗﺎﺑ ﺖ ﺑ ﺎ " َﻧﻀ ﺮ" آ ﻪ از داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎ و‬

‫اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ﭘﻴﺸ ﻴﻨﻴﺎن ﻣﻄﻠ ﻊ ﺑ ﻮدﻩ وﺑ ﻪ اﻋﺘ ﺮاف اﺑ ﻦ هﺸ ﺎم از"ﻓﺼ ﺎﺣﺖ‬
‫ﻋﻈﻴﻢ" در ﺑﺎزﮔﻮﺋﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪،‬‬
‫ﺁﻧﻄﻮر آﻪ او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺮدﻣﺎن را ﺧﻮش ﺁﻣﺪى و ﺗﻌﺠ ﺐ آﺮدﻧ ﺪى و آ ﺎﻓﺮان ﮔﻔﺘﻨ ﺪى‪ :‬اﻳ ﻦ ﺣﻜﺎﻳ ﺖ آ ﻪ‬
‫‪٣٤‬‬
‫"ﻧﻀﺮ ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث " ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺘﺮاز ﺁﻧﺴﺖ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ"‬
 ‫‪٣٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ آﻪ از روﻳﺎروﻳﻰ و رﻗﺎﺑﺖ ﺻ ﻠﺢ ﺟﻮﻳﺎﻧ ﻪ و‬
‫ﻋﻠﻤﻰ ﺑﺎ رﻗﻴﺐ ﺧ ﻮد ﻋ ﺎﺟﺰ اﺳ ﺖ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮد و هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺁﻳ ﻪ اى ﻣ ﻰ ﺁورد آ ﻪ در ﺁن‬
‫اﻋ ﻼم ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ آ ﻪ "آ ﻪ وى از ﺟﻤﻠ ﻪ دوزﺧﻴ ﺎن اﺳ ﺖ و از ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺧﺎﺳﺮان و ﺑﺪﺑﺨﺘﺎن اﺳﺖ‪".‬‬

‫"ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺎﺳﺪ و ﻓﺘﻨﻪ اﻧﮕﻴﺰ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻀﺮ ﺣﺎرث( ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﺎر‬
‫وﮐﺮدار ﻟﻐﻮ و ﺑﺎﻃﻞ را ﺑﻬﺮ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻬﻴ ﻪ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺧﻠ ﻖ را ﺑ ﻪ ﺟﻬﺎﻟ ﺖ ازراﻩ ﺧ ﺪا‬
‫ﮔﻤﺮاﻩ ﺳﺎزد وﻗﺮﺁن را ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮ واﺳﺘﻬﺰاء ﻣﻴﮕﻴﺮد و اﻳﻦ ﻣﺮدم ﻓﺎﺳ ﺪ و ﮐ ﺎﻓﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺬاب ﺗﻮام ﺑ ﺎ ﺧ ﻮارﯼ و ذﻟ ﺖ ﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﺷ ﻮﻧﺪ و هﺮﮔ ﺎﻩ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮدم ﺁﻳ ﺎت ﻗ ﺮان‬
‫ﺗﻼوت ﺷﻮد ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻏﺮور و ﺗﮑﺒﺮ ﭘﺸﺖ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺋﯽ هﻴﭻ ﺁن ﺁﻳﺎت اﻟﻬﯽ را‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪ‪ .‬ﭘﻨﺪارﯼ ار هﺮ دو ﮔﻮش ﮐﺮ اﻧﺪ‪" .‬‬

‫ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ‪ ،‬در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺠ ﺎى ﭘﺎﺳ ﺦ ﻣﻨﻄﻘ ﻰ ﺑ ﻪ‬

‫"ﻧﻀﺮ ﺑﻦ اﻟﺤﺎرث" او را ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺁﺗ ﺶ ﺟﻬ ﻨﻢ وﻋ ﺬاب وذﻟ ﺖ ﻣ ﯽ‬
‫ﮐﻨ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع ﭘﺎﺳ ﺦ دادﻧﻬ ﺎ آﻤﻜ ﻰ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ درﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎﺗﺶ ﺑ ﺎ‬
‫اﻋﺮاب ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺳﺌﻮاﻻت و ﻣﺸﻜﻼت ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺣ ﻞ ﺗ ﺮى را‬
‫ﺑ ﺮاى او ﺑﺒ ﺎرﻣﯽ ﺁورد ‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ اﻳﻨﻜ ﻪ اﻋ ﺮاب ازاو ﺳ ﺌﻮال ﻤﻴﻜﺮدﻧ ﺪ‬
‫آﻪ اﮔﺮ ﺧﺪا ﺧﻮدش ﭘﺮدﻩ ﺑﺮ دل ﻣﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺑ ﻪ ﺁﻳ ﺎت ﺧ ﻮد ﻣ ﺎ را آ ﺮ‬
‫و ﻻل آ ﺮدﻩ‪ ،‬و ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﻣ ﺎ ﺟﺒ ﺮا از ﻗﺒ ﻞ ﺗﻌ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ‬
 ‫‪٣٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﺳ ﺖ ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﭼ ﺮا او از اول آ ﺎرى ﻧﻜ ﺮد آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑﺘ ﺎن و ﺧ ﺪاﻳﺎن زن‬
‫)ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( را ﻧﭙﺮﺳﺘﻴﻢ‪:‬‬

‫"و ﻣﺸ ﺮآﺎن ﻣىﮕﻮﻳﻨ ﺪ اﮔ ﺮ ﺧ ﺪا ﻣ ﻰ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﻣ ﺎ ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن و ﺑﺘ ﺎن را ﻧﻤ ﻰ‬

‫ى ﺟﺎهﻼﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻪ از روى داﻧﺶ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﭘﻨ ﺪار ﺑﺎﻃ ﻞ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻳﻢ ‪ .‬ﮔﻔﺘﺎر ﺟﺒﺮ ِ‬
‫ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ آﺘﺎﺑﻰ ﻧﻔﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ آ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺳ ﺨﻦ و‬
‫‪٣٦‬‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺎﻃﻠﻰ را ﭘﺎﻳﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣىﺪهﻨﺪ؟"‬

‫ل درﺳ ﺖ و‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺌﻮا ِ‬
‫ﻣﻨﻄﻘ ﻰ اﻋ ﺮاب ﭘﺎﺳ ﺦ ده ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗﺤﺮﻳ ﻒ دﻳﮕ ﺮى ﻣﻴﺰﻧ ﺪ و‬
‫ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺧ ﻮد را درﮔ ﺮداب ﺗﻨﺎﻗﻀ ﺎت ﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬او از‬
‫اﻋ ﺮاب ﺷ ﻜﺎﻳﺖ ﻣىﻜﻨ ﺪ آ ﻪ ﭼ ﺮا از روى "ﭘﻨ ﺪار ﺑﺎﻃ ﻞ ﺧ ﻮد" ﺑ ﻪ او‬
‫اﺗﻬ ﺎم ﺟﺒ ﺮى ﺑ ﻮدن ﻣىﺰﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﭼ ﺮا او را ﻣ ﺘﻬﻢ ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣىﻜﻨﻨ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ هﺮ آﺲ در ﻓﻬﻤﻴﺪن و ﻧﻔﻬﻤﻴﺪن ﺁﻳﻪ هﺎى ﻗ ﺮان از‬
‫ﻗﺒﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ؟ و ﺑﻌ ﺪ دﻟﻴ ﻞ ﻣﻴ ﺂورد آ ﻪ اﮔ ﺮ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ‬
‫هﺮ آﺲ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺪا از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬او ﺑ ﺮاى ﺁﻧﻬ ﺎ آﺘ ﺎب ﻧﻤ ﻰ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬
‫واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺌﻮاﻟﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺂن‬
‫ﭘﺎﺳ ﺦ ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬ﭼ ﻮن اﻋ ﺮاب ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺁﻳ ﻪ اى را آ ﻪ در ﺁن ﻣﺤﻤ ﺪ از‬
‫ﭘﺮدﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺧﺪا ﺑﺮ دل ﻣﺸﺮآﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑ ﻮد ﺑﻴ ﺎد داﺷ ﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﻪ‬
 ‫‪٣٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻣﺸ ﺎﺑﻪ و ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﺁﻣﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮ او ﻧﻴ ﺰ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد واﻗ ﻒ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎرهﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻳﻪ هﺎى ﺧﻮد ﺑﻪ اﻋﺮاب ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ‪:‬‬

‫‪٣٧‬‬
‫" آﻠﻴﻪ اﻣﻮر ﻋﺎﻟﻢ از ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ و ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ هﻤﻪ ﺑﻪ اﻣﺮ ﺧﺪاﺳﺖ"‬

‫"اﮔ ﺮ ﺧ ﺪا ﻣ ﻰ ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ را از ﺷ ﺮك ﺑ ﺎز ﻣىﺪاﺷ ﺖ )ﺗ ﺎ هﻤ ﻪ ﻣﻮﺣ ﺪ‬

‫‪٣٨‬‬
‫ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ("‬

‫"ﺑﮕﻮ اى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﮔ ﺮ ﺧ ﺪا ﮔ ﻮش و ﭼﺸ ﻤﻬﺎى ﺷ ﻤﺎ را ﮔﺮﻓ ﺖ و ُﻣﻬ ﺮ ﺑ ﺮ دل ﺷ ﻤﺎ‬

‫ﻧﻬﺎد )ﺗﺎ ﺁﻧﻜﻪ آﺮو آﻮر و ﺟﺎهﻞ ﺷﺪﻳﺪ( ﺁﻳﺎ ﻏﻴ ﺮ ﺧ ﺪا ﺧ ﺪاﺋﻰ هﺴ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻌﻤ ﺖ‬
‫"‪٣٩‬‬
‫هﺎ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎز دهﺪ‪.‬‬

‫"ﺑﺮ هﻴﭻ ﻣﺮد و زن ﻣﻮﻣﻦ در ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺣﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ اﺧﺘﻴﺎرﯼ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫‪٤٠‬‬
‫)ﮐﻪ راﯼ ﺧﻼﻓﯽ اﻇﻬﺎر ﮐﻨﻨﺪ("‬

‫و اآﻨﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺒﺮى ﺧﻮد را اﻧﻜﺎر ﻣ ﯽ آ ﺮد ﺑﻠﻜ ﻪ‬

‫در آﻤﺎل ﺗﻨﺎﻗﺾ ﮔﻮﺋﻰ‪ ،‬ﺟﺒﺮى ﺑﻮدن را آ ﻪ ﺧﺼﻴﺼ ﻪ ﺧ ﺎص ﺧ ﻮدش‬
‫ﺑﻮد ﺑﻄﻮر ﺑﻰ اﻧﺼﺎﻓﺎﻧﻪ اى ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺎن ﺧ ﻮد ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣ ﯽ داد‪ .‬از ﻳﻜﺴ ﻮ‬
‫در ﻳ ﻚ ﺳﻠﺴ ﻠﻪ از ﺁﻳ ﻪ ه ﺎ ﻣ ﻰ ﮔﻔ ﺖ آ ﻪ ﺧ ﺪا ﺧ ﻮد آ ﺎﻓﺮان را آ ﺎﻓﺮ‬
‫ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ و از ﺳﻮى دﻳﮕﺮ در ﺻﺪهﺎ ﺁﻳﻪ دﻳﮕﺮ اﻇﻬﺎر ﻣﯽ داﺷﺖ آ ﻪ‬
‫ﺧﺪا آﻔﺎر را ﺑﺨﺎﻃﺮ آﻔﺮﺷﺎن در ﺟﻬﻨﻢ ﻋﺬاب ﺧﻮاهﺪ داد‪:‬‬
 ‫‪٣٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫"هﻤﺎﻧ ﺎ ﺁﻧﺎﻧﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁﻳ ﺎت ﻣ ﺎ آ ﺎﻓﺮ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺑ ﺰودى ﺑ ﺂﺗﺶ درﺧﺸ ﺎن در اﻓﻜﻨ ﻴﻢ آ ﻪ هﻤ ﻪ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﺗﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻮزدو ﺑﭙﻮﺳﺖ دﻳﮕﺮش ﻣﺒﺪل ﺳﺎزﻳﻢ ﺗﺎ هﻤﻮارﻩ ﺳ ﺨﺘﻰ ﻋ ﺬاب را‬
‫‪٤١‬‬
‫ﺑﭽﺸﺪ آﻪ هﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺘﺪر‪ ،‬و آﺎرش از روى ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻄﻘ ﻰ‪ ،‬و ﺑﻄ ﻮر وﺣﺸ ﺘﻨﺎآﯽ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ‬

‫ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﻤ ِ‬
‫ﺁﻣﻴﺰ را هﻴﭽﻴﮏ از اﻋﺮاب ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‪ ،‬اﻳﻦ دوﮔﺎﻧ ﻪ ﮔ ﻮﺋﯽ‬
‫هﺎ و اﻧﻜﺎر و ﺣﺎﺷﺎهﺎﺋﻰ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ داﺋﻤﺎ در ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﻪ هﺎى ﻗﺒﻠﻰ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣىﻜﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻋ ﺚ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ آ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻰ ازاﻋ ﺮاب واﻗﻌ ﺎ ﻓﻜ ﺮ آﻨﻨ ﺪ آ ﻪ او‬
‫ﻓ ﺮدى ﻤﺠﻨ ﻮن و دﻳﻮاﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺜﻼ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ از او ﻣ ﯽ ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ زﻧ ﺪﮔﻰ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ و ﺣﻘﻴﻘ ﺖ روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ را ﺛﺎﺑ ﺖ آﻨ ﺪ‪،‬‬
‫او ﺑﺠ ﺎﯼ ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ ﺳ ﺌﻮال ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳ ﺪن آ ﻮﻩ و دﺷ ﺖ و زادﻩ ﺷ ﺪن‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺪا را‪ -‬آﻪ ﺧﻮد ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺪﻋﻴﺎت ﺗﺎزﻩ ﻧﻴﺎز ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت‬
‫ﻞ ﻗ ﺪرت ﺧ ﺪا در زﻧ ﺪﻩ آ ﺮدن ﻣﺮدﮔ ﺎن در‬
‫داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان دﻟﻴ ِ‬
‫روزﻗﻴﺎﻣﺖ ﻣﻰ ﺁورد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﭘﺎﺳ ﺦ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧ ﻮد ﺟﺰﺋ ﯽ از ﺳ ﺌﻮال‬
‫اوﻟﻴﮥ اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻞ اﻳﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺷ ﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣ ﺮدﻩ را‬
‫زﻧﺪﻩ ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﺷﻤﺎ ﺑﺸﮑﻞ ﺑ ﯽ رﺑﻄ ﯽ ﺟ ﻮاب ﺑﺪهﻴ ﺪ‪ :‬ﻧﻤﻴﺒﻴﻨ ﯽ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬
‫هﻤﮥ زﻧﺪﮔﺎن ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻦ زﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ؟‬

‫"اى رﺳﻮل ﻣﺸﺮآﺎن را ﺑﮕﻮ آﻪ ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا آ ﻪ زﻣ ﻴﻦ )ﺟﻬ ﺎن( را در دو روز‬

‫ﺁﻓﺮﻳﺪ آﺎﻓﺮ ﻣىﺸﻮﻳﺪ و ﺑﺮاو ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮار ﻣىﺪهﻴﺪ؟ زهﻰ ﺟﻬ ﻞ و ﻧ ﺎداﻧﻰ‪ ،‬او‬
‫ﺧ ﺪاى ﺟﻬﺎﻧﻴ ﺎن اﺳ ﺖ و او در روى زﻣ ﻴﻦ آﻮهﻬ ﺎ ﺑ ﺮ اﻓﺮاﺷ ﺖ و اﻧ ﻮاع ﺑﺮآ ﺎت‬
 ‫‪٣۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫وﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﺑﺴ ﻴﺎر در ﺁن ﻗ ﺮار داد و ﻗ ﻮت و ارزاق اه ﻞ زﻣ ﻴﻦ را در ﭼﻬ ﺎر روز‬
‫ﻣﻘﺪرو ﻣﻌﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮد وروزى ﻃﻠﺒﺎن را ﻳﻜﺴﺎن در آﺴ ﺐ وروزى ﮔﺮداﻧﻴ ﺪ وﺁﻧﮕ ﺎﻩ‬
‫ﺑ ﻪ ﺧﻠﻘ ﺖ ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻬﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ آﺎﻣ ﻞ ﻓﺮﻣ ﻮد‪...‬ﺁﻧﮕ ﺎﻩ هﻔ ﺖ ﺁﺳ ﻤﺎن را در دو روز‬
‫اﺳ ﺘﻮار ﻔﺮﻣ ﻮد و دره ﺮ ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻰ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﻢ اﻣ ﺮش وﺣ ﻰ ﻓﺮﻣ ﻮد و ﺁﺳ ﻤﺎن را ﺑ ﻪ‬
‫‪٤٢‬‬
‫ﭼﺮاﻏﻬﺎى رﺧﺸﻨﺪﻩ )ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﻣﺎﻩ و ﺳﺘﺎرﮔﺎن( زﻳﻮر دادﻳﻢ‪" .‬‬

‫اﺑﺘ ﺪا اﻋ ﺮاب ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ادﻋﺎه ﺎﻳﺶ در ﻣ ﻮرد روز‬

‫ﻗﻴﺎﻣﺖ و زﻧﺪﮔﻰ ﭘﺲ ازﻣﺮگ ﺑﻌﻨﻮان اﻳﻨﻜ ﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ ﺧﺮاﻓ ﺎت ﻣ ﺮدم ﺳ ﺎدﻩ‬
‫ﻟﻮح اﺳﺖ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ ‪.‬‬

‫"هﻤﺎﻧﺎ اﻣﺮوز ﺑﺪآﺎران ﺑﺮ اهﻞ اﻳﻤﺎن ﻣﻰ ﺧﻨﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﺬرﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﭼﺸ ﻢ‬

‫ﻃﻌﻦ و اﺳﺘﻬﺰاء ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ و ﭼﻮن ﺁن ﻣﺮدم ﺑﺪآﺎر از ﺣﻀﻮر در ﻣﺤﻔﻞ ﻣﻮﻣﻨ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﻮى آﺴﺎن ﺧ ﻮد ﺑ ﺎز ﮔﺮدﻧ ﺪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﺰاح و ﻓﻜ ﺎهﻰ ﺑ ﺎ ه ﻢ ﺗﻔ ﺮﻳﺢ ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ و‬
‫ﭼ ﻮن ﻣﻮﻣﻨ ﺎن را ﺑﺒﻴﻨﻨ ﺪ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﻳﻨ ﺎن ﺑ ﻪ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻣ ﺮدم )ﺳ ﺎدﻩ ﻟ ﻮح( ﮔﻤﺮاه ﻰ‬
‫‪٤٣‬‬
‫هﺴﺘﻨﺪ"‬

‫وﻟﻰ ﺑﻌﺪ وﻗﺘﻴﻜﻪ ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﺪﻻﻻت ﻋﺠﻴ ﺐ و ﻏﺮﻳ ﺐ‪ ،‬واﻧﻜﺎره ﺎ و‬

‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﮔﻮﺋﻰ ه ﺎى ﺑﻌ ﺪى وى آ ﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﺋﻰ از ﺁﻧﻬ ﺎ را ذآﺮآ ﺮدﻳﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻌ ﺎ دﭼ ﺎر اﻳ ﻦ ﺷ ﺒﻬﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ آ ﻪ او ﻓ ﺮدى ﻣﺠﻨ ﻮن و‬
‫دﻳﻮاﻧﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫"و آ ﺎﻓﺮان ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﻬﺰاء"ﻣﻮﻣﻨ ﺎن" ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم ﮔﻔﺘﻨ ﺪ آ ﻪ ﺁﻳ ﺎ ﻣﻴﺨﻮاهﻴ ﺪ ﺷ ﻤﺎ را ﺑ ﻪ‬

‫ﻣﺮدى هﺪاﻳﺖ آﻨﻴﻢ آﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﺷﻤﺎ ﭘﺲ از ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺮدﻳﺪ و ذرات ﺟﺴ ﻤﺘﺎن ﻣﺘﻔ ﺮق‬
 ‫‪٣۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺷﺪ و ﭘﺮاآﻨﺪﻩ ﮔﺮدﻳﺪ از ﻧﻮ ﺑﺎز زﻧ ﺪﻩ ﺧﻮاهﻴ ﺪ ﺷ ﺪ؟! ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﻣ ﺮد "ﻣﺤﻤ ﺪ" ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫دﻋ ﻮى آ ﻪ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ داﻧﺴ ﺘﻪ دروغ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا ﻣ ﻰ ﺑﻨ ﺪد ﻳ ﺎ ﺟﻨ ﻮن ﺑ ﺮاﻳﻦ ﮔﻔﺘ ﺎرش‬
‫‪٤٤‬‬
‫واﻣﻴﺪارد‪".‬‬

‫اﺗﻬﺎم دروﻏﮕﻮﺋﻰ ﭼﻨﺪان ﺑ ﯽ دﻟﻴ ﻞ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﺪﻋﻰ ﺑﻮدآ ﻪ‬

‫ﺁﻳﻪ هﺎﻳﻰ آﻪ ﻣﻰ ﺁورد هﻤﮕﻰ ﻗﺒﻼ در ﻧﺰد ﺧﺪا‪ ،‬در ﺻﻔﺤﻪ ﻟﻮح ازﻟﻰ‪،‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺣﻔﻆ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و هﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔ ﺎهﻰ ﺗﻌ ﺪادى از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫اﻟﻬﺎم و ﺗﻮﺳﻂ او ﺑﺮاى ﻋﻤﻮم ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫"ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ آﺘﺎب ﻗﺮﺁن ﺑﺰرﮔﻮار اﻟﻬﻰ اﺳﺖ آﻪ در ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﺣﻖ )و ﺻﻔﺤﻪ ﻋﻠﻢ‬
‫‪٤٥‬‬
‫ازﻟﻰ( ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪" .‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎى ﻗﺮان ﺑﺰﻋﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻳ ﻪ ه ﺎﻳﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ اﻟﻬ ﻰ آ ﻪ‬

‫ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﻧﺴ ﺎن ﻧﺒ ﻮدﻩ و از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺧ ﺪا ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و درﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﻣﻜ ﺎن‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﺘﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺰد آﺴﻰ ﺟﺰ ﺧﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺧ ﺪا‬
‫ﺑﻮد و ﺑﺎ او راﺑﻄﻪ داﺷﺖ ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺖ ‪.‬‬

‫"اﮔﺮ ﺷﻤﺎ را ﺷﻜﻰ اﺳﺖ در ﻗﺮاﻧﻰ آﻪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﻩ ﺧﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ ﭘ ﺲ ﺑﻴﺎورﻳ ﺪ‬
‫ﻳﻚ ﺳﻮرﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁن وﮔﻮاهﺎن ﺧ ﻮد را ﺑﺨﻮاﻧﻴ ﺪ )از ﺑﺰرﮔ ﺎن و ﻓﺼ ﺤﺎء ه ﺮ آ ﻪ را‬
‫ﺧﻮاهﻴﺪ آﻤﻚ ﻃﻠﺒﻴ ﺪ( ﺑ ﻪ ﺟ ﺰ ﺧ ﺪا اﮔ ﺮ راﺳ ﺖ ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ )آ ﻪ اﻳ ﻦ آ ﻼم ﻣﺨﻠ ﻮق‬
‫‪٤٦‬‬
‫اﺳﺖ ﻧﻪ وﺣﻰ ﺧﺪا(‪" .‬‬
 ‫‪٣۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻣﺎ اﻋﺮاب ﺑﭽﺸﻢ ﺧ ﻮد دﻳ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻰ از اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ه ﺎ‬
‫دﻗﻴﻘﺎ از روى اﺷ ﻌﺎر ﺷ ﻌﺮاى ﻋ ﺮب آﭙﻴ ﻪ ﺑ ﺮدارى و روﻧﻮﻳﺴ ﯽ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮد آﻪ در ﻣﻜﻪ ه ﺮ ﺳ ﺎﻟﻪ ﻣﺴ ﺎﺑﻘﮥ ﺷ ﻌﺮ ﺧ ﻮاﻧﯽ‬
‫ﺑﺰرﮔ ﯽ در ﺑ ﺎزار ﻋﮑ ﺎذ ﻣﮑ ﻪ ﺑﺮﮔ ﺰار ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن ﺷ ﻌﺮاﯼ‬
‫ﻋﺮب ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮدﻩ و در ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم اﺷﻌﺎر ﺧﻮد را ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧ ﺪ‪،‬‬
‫و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ راﯼ داوران ﺑﺮﻧ ﺪﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﻌﺮش را ﺑ ﺎ ﺁب ﻃ ﻼ ﺑ ﺮ‬
‫ﮐﺘﺎن ﻣﺼﺮﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮ دﻳﻮار ﻣﮑﻪ ﺁوﻳﺰان ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬از هﻤ ﻴﻦ‬
‫رو ﺑﻪ ﺁن " ُﻣﺬَهﺒﺎت" ﻳﺎ "ﻣﻌﻠﻘﺎت"∗ ﻣﻴﮕﻔﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳ ﻦ اﺷ ﻌﺎر ﻳﻜ ﻰ‬
‫∗‬
‫هﻢ "هﻔﺖ ﻣﻌﻠﻘﺎت" ﺷ ﺎهﮑﺎر ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﺷ ﺎﻋﺮ ﻋ ﺮب "أﻣ ﺮَؤاﻟﻘﻴﺲ"‬
‫ﺑﻮد ‪.‬‬
‫روزى ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺣ ﺎﻟﻰ آ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﺁﻳ ﺎت ﻗ ﺮﺁن‬
‫را زﻳﺮ ﻟﺐ ﺗﻜﺮار ﻣﯽ آﺮدﻩ ﺑﻪ دﺧﺘﺮ "أﻣﺮَؤ اﻟﻘﻴﺲ " ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﺧ ﻮرد‪.‬‬
‫وﯼ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺁﻳﻪ اى آﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻳﺮ ﻟ ﺐ زﻣﺰﻣ ﻪ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ‪ ،‬ﻓﺮﻳ ﺎد ﺑ ﺮ‬
‫ﻣ ﻰ ﺁورد آ ﻪ " واى! اﻳ ﻦ ﺷ ﻌ ِﺮ ﭘ ﺪر ﻣ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭘ ﺪرت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁﻧ ﺮا‬
‫ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ و ﻣ ﺪﻋﻰ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﺁﺳ ﻤﺎن ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ".‬اﻳ ﻦ ﺧﺒ ﺮ در ﻣﻜ ﻪ‬
‫ﻣﻴﭙﻴﭽﺪ و ﺳﺮ و ﺻﺪاى زﻳﺎدى ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﻰ آﻨ ﺪ و ﺑﻌ ﺪ ده ﺎن ﺑ ﻪ ده ﺎن ﺗ ﺎ‬

‫∗ وﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﻪ ﻣﺬﻫﺒﺎت روﺷﻦ اﺳﺖ وﻟﻲ ﺑﺮاي ﻧﺎم ﻣﻌﻠﻘﺎت وﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻴـﺰ‬
‫ﻣﻌﻠﻖ و آوﻳﺰان ﺷﺪه‪ ،‬از آﻧﺮو ﻛﻪ در ﻣﻜﻪ در ﺟﺎﺋﻲ آوﻳﺰان ﻣﻲ ﺷﺪه؛ ﻧﻮﺷﺘﻪ از رﻳﺸﺔ ﻋ‪‬ﻠَّﻘَﻪ ﻳﻌﻨﻲ روﻧﻮﻳﺴﻲ ﻛﺮدن؛ ﻳﺎ‬
‫ﺑﻤﻌﻨﻲ ﺷﻌﺮي ﻛﻪ در آن ﻫﺮ ﺑﻴﺖ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﻳﺎ ﺑﻤﻌﻨﻲ ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪ؛ و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ از دﻳﻮان‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺧﺎرج از آن ﺑﻼﺗﻜﻠﻴﻒ و ﻣﻌﻠﻖ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫∗ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺪوي ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ‪.‬‬
 ‫‪٣۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ در ﻣﻴﺎن اﻋ ﺮاب ﻧﻘ ﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺎ در اﻳﻨﺠ ﺎ اﻟﺒﺘ ﻪ ﻗﺼ ﺪ ﺁوردن‬
‫هﻤ ﻪ دﺳ ﺘﺒﺮدهﺎى ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ اﺷ ﻌﺎر ﻣﻌﻠﻘ ﺎت را ﻧ ﺪارﻳﻢ و ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ دو‬
‫ﻗﻄﻌﻪ آﻮﭼﻚ از اﺷﻌﺎر" أﻣﺮَؤ اﻟﻘﻴﺲ" از "ﺳﺒﺎ ُﻣﻌَﻠﻘﺎت ﺳ ﺒﻊ" اﺷ ﺎرﻩ‬
‫ﻣﻰ آﻨﻴﻢ آﻪ ﺳﻮرﻩ هﺎى ﻣﻜ ﻰ َاﻟ َﻘ َﻤ ﺮ و َاﱢﻟﻴ ﻞ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺷ ﺮوع ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫دو ﻗﻄﻌﻪ ﻣﺰﺑﻮر از اﺷﻌﺎر "أﻣﺮَؤ اﻟﻘﻴﺲ" از اﻳﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪:‬‬
‫در ﻗﻄﻌ ﮥ اول أﻣ ﺮَؤ اﻟﻘ ﻴﺲ ﻣ ﯽ ﺳ ﺮاﻳﺪ‪" :‬ﺁن ﺳ ﺎﻋﺖ ﻧﺰدﻳ ﻚ‬
‫ﺷﺪﻩ ‪ ،‬و ﻣ ﺎﻩ ﺷ ﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷ ﺪ" آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁﻧ ﺮا در ﺳ ﻮرﻩ اﻟﻘﻤ ﺮ ﺁﻳ ﻪ ﻳﻜ ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫ﻖ اﻟ َﻘ َﻤ ﺮ" )ﺁن‬
‫ﺸ َ‬
‫ﺖ اﻟﺴ ﺎﻋ ُﻪ وَاﻧ َ‬
‫ﺗﮑ ﺮار ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪" :‬اِﻗ َﺮ َﺑ ِ‬ ‫اﻳﻨﺼ ﻮرت‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻩ و ﻣﺎﻩ ﺷ ﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷ ﺪ‪ -‬اﺧ ﺬ از ﺗﺮﺟﻤ ﻪ ﻘﻤﺸ ﻪ اى(∗ ؛ و‬
‫ﻗﻄﻌﮥ دوم ﺷﻌﺮ أﻣﺮَؤ اﻟﻘﻴﺲ ﮐﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻳﺪ‪،‬‬
‫از اﻳﻨﻘﺮار اﺳﺖ‪" :‬ﺑ ﻪ روز ﻓ ﺮوزان هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻇﻬ ﻮر ﻣىﻜﻨ ﺪ ‪ ،‬و ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﺐ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را در ﭘﺮدﻩ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ"‪ ،‬ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺻ ﻮرت در ﺁﻳ ﻪ ﻳﻜ ﻢ از ﺳ ﻮرﻩ اﻟﻴ ﻞ ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار‬
‫ﻞ اِذا ﻳﻐﺸ ﻰ َو اﻟﻨَﻬ ﺎ ِر اذا َﺗﺠَﻠ ﻰ" )ﻗﺴ ﻢ ﺑ ﻪ ﺷ ﺐ ﺘ ﺎر‬
‫ﻣﻴﺪه ﺪ‪" :‬وَاﱠﻟﻴ ِ‬
‫هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ ﺟﻬ ﺎن را در ﭘ ﺮدۀ ﺳ ﻴﺎﻩ ﺑﭙﻮﺷ ﺎﻧﺪ و ﻗﺴ ﻢ ﺑ ﻪ روز‬
‫"ﻓﺮوزان" هﻨﮕﺎﻣﻰ آﻪ ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﺧﻮد روﺷﻦ ﺳﺎزد‪.( ...‬‬

‫∗ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻗﻤﺸﻪ اى از اﻳﻦ آﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪" :‬آن ﺳﺎﻋﺖ )ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻗﻴﺎم رﺳﻮل ﺣﻖ( ﻧﺰدﻳﻚ آﻣـﺪه‬
‫ﻣﺎه آﺳﻤﺎن ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪ" ﻛﻪ در آن اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻄﻠﺐ درون ﭘﺮاﻧﺘﺰ و ﻛﻠﻤﻪ آﺳﻤﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻳﻌﻨﻰ ﻗﻤﺸﻪ اى‬
‫ﺑﺮاى ﻓﻬﻢ ﺑﻬﺘﺮ آﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ آن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫‪٣۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻳﻨﻬ ﺎ دﻻﻳﻠ ﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ دردوراﻧ ﻰ آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ ﺑﺴ ﺮ‬
‫ﻣﻴﺒﺮد ﻧﺘﻮاﻧ ﺪ درﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ ﻧﻔ ﻮذى ﻧﻤ ﻮدﻩ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑﺴ ﻮى‬
‫ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ ﻧﻤﻴﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘ ﻪ دﻳﮕ ﺮ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻄ ﻮر ﮐ ﻪ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮان ﻧﻘ ﻞ‬
‫ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ ،‬اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ اﮔ ﺮ ه ﻢ ﻗ ﺮار ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاى واﺣ ﺪ و ﻧ ﺰول‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى از ﺟﺎﻧﺐ او ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻳ ﻦ اﻧﺘﻈ ﺎر را داﺷ ﺘﻨﺪ آ ﻪ‬
‫ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ ﻣﺰﺑ ﻮر از ﻣﻴ ﺎن ﻣﺤﺘ ﺮم ﺗ ﺮﻳﻦ اﻓ ﺮاد ﻋ ﺮب اﻧﺘﺨ ﺎب ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻧ ﻪ‬
‫ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ را آﻪ ﻓﺮدى ﻋﺎﻣﻰ و ﺑﻰ ﺳﻮاد ﺑ ﻮد و اآﻨ ﻮن ﺑ ﺎ ﺳ ﺨﻨﺎن از‬
‫ﻧﻈ ﺮ اﻋ ﺮاب ﺑ ﯽ ﭘﺎﻳ ﻪ و ﻣﺘﻨ ﺎﻗﺾ ﺧ ﻮد ﻣ ﻮرد ﺗﻤﺴ ﺨﺮﻏﺮﻳﺒﻪ و ﺁﺷ ﻨﺎ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮى اﻧﺘﺨ ﺎب ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻗ ﺮان ادﻋ ﺎى اﻋ ﺮاب در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد را اﻳﻨﻄﻮر ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻰ آﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﻮن )رﺳﻮل( ﺣﻖ ﺑﺴﻮى ﺁﻧﺎن ﺁﻣ ﺪ "در ﻣﻘ ﺎم ﺗﻜ ﺬﻳﺐ" ﮔﻔﺘﻨ ﺪ اﻳ ﻦ )ﻗ ﺮﺁن( ﺳ ﺤﺮ‬

‫اﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﻪ )وﺣﻰ ﺑﻮدن( ﺁن اﻳﻤﺎن ﻧﺪارﻳﻢ و ﺑﺎز ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮا اﻳ ﻦ ﻗ ﺮﺁن ﺑ ﺮ ﺁن دو‬
‫گ ﻗﺮﻳ ﻪ ﻣﻜ ﻪ و ﻃ ﺎﻳﻒ )وﻟﻴ ﺪ( و )ﺣﺒﻴ ﺐ( ﻳ ﺎ ) ُ‬
‫ﻋ ﺮوة ﺑ ﻦ ﻣﺴ ﻌﻮد ﺛﻘﻔ ﻰ(‬ ‫ﻧﻔ ﺮ ﺑ ﺰر ِ‬
‫‪٤٧‬‬
‫ﻧﺎزل ﻧﺸﺪ؟"‬

‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ از ﻣﺴ ﺎﺋﻠﻰ را آ ﻪ اﻋ ﺮاب در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺧ ﺪاى‬

‫واﺣﺪ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ از ﺁن ﺳﺮ در ﻧﻴﺎوردﻩ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن هﻤ ﻮارﻩ ﻣﺤﻤ ﺪ را‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﻰ ﮔﺬارﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺁﻧﻬﺎ از ﻣﺤﻤﺪ ﻣ ﻰ ﭘﺮﺳ ﻨﺪ آ ﻪ اﮔ ﺮ‬
‫ﮐﺎﻓﺮ و ﻣﻮﻣﻦ ﺑﻮدن اﻓ ﺮاد در دﺳ ﺖ ﺧﺪاﺳ ﺖ و ﮐﺴ ﯽ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧ ﺪ ﺧ ﻼف‬
‫راﯼ او ﻋﻤﻞ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬و ﭘ ﺮدﻩ ﺑ ﺮ دل اﻓ ﺮاد ﮐ ﺎﻓﺮ اﻓﮑﻨ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﻧﺘﻮاﻧﻨ ﺪ‬
 ‫‪٣۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺣﻘﺎﻳﻖ را ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﭼ ﺮا دﻳﮕ ﺮ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮان را ﺑ ﺮاى ه ﺪاﻳﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻣىﻔﺮﺳ ﺘﺪ؟ و از هﻤ ﺎن اول ﺁﻧﻬ ﺎ را ه ﻼك ﻧﻤ ﻰ آﻨ ﺪ؟ و او ﺟ ﻮاب‬
‫ﻣىﺪهﺪ‪:‬‬
‫"و ﻣﺎ ﺗ ﺎ رﺳ ﻮل ﻧﻔﺮﺳ ﺘﻴﻢ )و ﺑ ﺮ ﺧﻠ ﻖ اﺗﻤ ﺎم ﺣﺠ ﺖ ﻧﻜﻨ ﻴﻢ( هﺮﮔ ﺰ آﺴ ﻰ را ﻋ ﺬاب‬
‫‪٤٨‬‬
‫ﻧﺨﻮاهﻴﻢ آﺮد ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ ه ﺪف از اﻳ ﻦ اﺗﻤ ﺎم ﺣﺠ ﺖ ﭼﻴﺴ ﺖ؟ ﭼ ﻮن‬

‫اﺗﻤ ﺎم ﺣﺠ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﺎﻳﺪ ﻓ ﺮد در ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈ ﻪ ﻧﻈ ﺮش را‬
‫ﺗﻐﻴﻴ ﺮ دادﻩ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺷ ﻮد‪ ،‬در ﺣ ﺎﻟﯽ ﮐ ﻪ ﺑﮕﻔﺘ ﻪ ﻗ ﺮان اﻳ ﻦ ﮐ ﺎر در دﺳ ﺖ‬
‫ﺧﺪا و ﻧﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺧﺪا ﭼﻨﺎن ﭘﺮدﻩ ﺑﺮ دل ﮐﻔﺎر اﻓﮑﻨ ﺪﻩ ﮐ ﻪ ﻧﺘﻮاﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ و ﺁﻧﺮا ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا روش‬
‫ﺧﻮد در هﻼك آﺮدن ﻳﻚ ﻣﻠﺖ را ﻧﻴﺰ ﺷﺮح ﻣىﺪهﺪ‪ .‬ﻣىﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫" و ﻣ ﺎ ﭼ ﻮن اه ﻞ دﻳ ﺎرى را ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ )ﺑ ﻪ آﻴﻔ ﺮ ﮔﻨ ﺎﻩ( ه ﻼك ﺳ ﺎزﻳﻢ ﭘﻴﺸ ﻮاﻳﺎن و‬

‫ﻣﺘﻨﻌﻤﺎن ﺁن ﺷﻬﺮرا ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ اﻣﺮ ﻣﻰ آﻨﻴﻢ‪).‬ﻣﻌﻠ ﻮم ﻧﻴﺴ ﺖ وﻓﺘ ﻰ آ ﻪ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫را از ﻗﺒﻞ ﻣﻌﻠﻮم آﺮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺮاى ﭼ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ اﻣ ﺮ ﻣىﻜﻨ ﺪ ‪ -‬از ﻣ ﻦ(‬
‫ﻟﻴﻜﻦ ﺁﻧﻬﺎ راﻩ ﻓﺴﻖ و ﺗﺒﻬﻜﺎرى در ﺁن دﻳﺎر ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ازاﻳﻨﺮو ﻻزم ﻣﻴﺸﻮد آ ﻪ‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻨﺒﻴ ﻪ ﺷ ﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﻋﻘﻮﺑ ﺖ آﺎرﺧﻮدﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕ ﺎﻩ هﻤ ﻪ را )ﺑ ﻪ ﺟ ﺮم‬
‫‪٤٩‬‬
‫ﺑﺪآﺎرى( هﻼك ﻣىﺴﺎزﻳﻢ‪".‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ واﻗﻌ ﺎ ﺑﺨ ﻮاهﻴﻢ ﻣﻨﻄﻘ ﻰ در اﻳ ﻦ آ ﺎر ﺑﻴ ﺎﺑﻴﻢ‬

‫ﻧﺎﭼﺎرﻳﻢ آﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ آﻪ ﺗﺬآﺮ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ آﻔﺎر ﺑﺮاى ﭘﻴ ﺮوى‬
 ‫‪٣۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫از ﺁﻳﺎت ﻗ ﺮان ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮاى ﺑﻬﺎﻧ ﻪ ﻳ ﺎﺑﻰ ﺑ ﺮاى ﺳ ﺮآﻮب ﺁﻧﺎﻧﺴ ﺖ ‪ ،‬ﭼ ﻮن‬
‫ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ از ﻗﺒﻞ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ آﺎﻓﺮ ﺷﺪن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻣﺮ ﺑ ﻪ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪا ﻓﻘ ﻂ ﻳ ﻚ ﻇﺎهﺮﺳ ﺎزى ﺑ ﺮاى ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﺳ ﺮآﻮب ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ هﻀ ﻢ رادر ﺳ ﺎﻳﺮ ﺁﻳ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻜﺮات ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻰ آﻨﻴﻢ ‪ .‬او در ﻳﻜﺠﺎ ﻣىﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ل ﻣﺎ‪ ،‬آﺎﻓﺮان را ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ )آ ﻪ( ﺑﺘﺮﺳ ﺎﻧﻰ ﻳ ﺎ ﻧﺘﺮﺳ ﺎﻧﻰ‪) .‬ﺁﻧﻬ ﺎ( اﻳﻤ ﺎن‬
‫"اى رﺳﻮ ِ‬
‫ﻧﻤﻰ ﺁورﻧﺪ‪".‬‬

‫و در ﺟﺎى دﻳﮕﺮ اﻇﻬﺎر ﻣىﺪارد‪:‬‬

‫‪٥٠‬‬
‫"و ﺁﻳﺎت را ﺟﺰ ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺮدم )از ﺧﺪا( ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ و هﺪاﻳﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﻧﻤىﻔﺮﺳﺘﻴﻢ"‬

‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل ‪ ،‬ﻣﻨﻈ ﻮر از اﻳ ﻦ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ ﻧ ﻪ ﺻ ﺮﻓﺎ ﻣ ﺘﻬﻢ آ ﺮدن‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑﺮرﺳ ﻰ اﻳ ﻦ واﻗﻌﻴ ﺖ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﭼ ﺮا در ﻃ ﻰ دﻩ ﺳ ﺎﻟﻰ آ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﻈﺮات ﺧﻮد ﺳﻌﻰ در ﺟﻠﺐ ﻣﺮدم ﻣﻜﻪ ﺑﻪ اﺳ ﻼم‬
‫ﻣىﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﻣ ﻮﻓﻘﻴﺘﻰ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺑﺪﺳ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﺁورد‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻰ ﺷ ﻮد آ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى آ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎر واﻗ ﻊ ﺑ ﻴﻦ ﺗ ﺮ از او‬
‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ اﻓﺮاد ﺳﺎدﻩ ﻟ ﻮح و ﮔﻤ ﺮاﻩ ﻧﮕ ﺎﻩ‬
‫آﻨﻨﺪ‪ ،‬دﻗﻴﻘﺎ ﺑﻬﻤﺎن ﺻ ﻮرﺗﻰ آ ﻪ اﻣ ﺮوزﻩ اﻧﺴ ﺎن روﺷ ﻨﻔﻜﺮ و ﺁﮔ ﺎﻩ ﻗ ﺮن‬
‫‪ ٢١‬ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻮ ﭘﻴﺮوان ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاهﺐ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﻻزم ﺑ ﻪ ﺗﻮﺿ ﻴﺢ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ را در اﻳ ﻦ‬
‫ﻣ ﻮرد ﻣﻘﺼ ﺮ داﻧﺴ ﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤ ﺎﻻ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﻧﻤىﺪاﻧﺴ ﺘﻪ آ ﻪ ﭼ ﻪ‬
‫ﻣىﮕﻮﻳ ﺪ‪ .‬او ﺑ ﻪ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ از ﻣ ﺬاهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ دﻳﮕ ﺮ در زﻣ ﺎن‬
‫ﺧ ﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ و ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑ ﺎز ِ‬
‫ى ازﻧﻈ ﺮ ﻣﻨﻄﻘ ﻰ‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺑﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم را آﻪ ﺧﺪاى ﻣﻘﺘﺪر و ﻣﺘﻌﺎل ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم هﺮ‬
‫ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ هﻤﻪ را در دﺳ ﺖ ﺧ ﻮد دارد‪ ،‬ﺷ ﺮوع ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‬
‫و وﻗﺘﻰ آ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺳ ﺌﻮاﻻت ﻣ ﺮدم ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد ﭼ ﻮن ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﺎﺳ ﺨﮕﻮﺋﻰ ﺑ ﻪ ﺳ ﺌﻮﻻت ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴﺴ ﺖ دﭼ ﺎر ﭼﻨ ﻴﻦ ﻧﺘ ﺎﻗﺾ ﮔ ﻮﻳﯽ ه ﺎ و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮐﺮدن ﻣﺮدم ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻮد ﻣﺬاهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ ه ﻢ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در واﻗ ﻊ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ‬
‫ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬در آﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻰ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﻧﻤﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳﻨﻜ ﻪ در‬
‫آﺎر ﺧﺪا ﭼﻮن و ﭼﺮاﺋﻰ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد و ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ او ﻣىﮕﻮﻳ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ از‬
‫ﻃﺮف ﻣﺮدم و رﻋﺎﻳﺎى ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻰ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﺑﻬ ﺮ ﺣ ﺎل‪ ،‬اﻳ ﻦ وﭼ ﻪ ﻣﺸ ﺘﺮك ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﺑ ﻮدﻩ و‬
‫اﺧﺘﺼ ﺎص ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﺳ ﻼم ﻧ ﺪارد‪ .‬ﻗ ﺮان در ﻣ ﻮرد ﺧ ﺪاى ﻣﻮﺳ ﻰ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺷ ﺮح ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ َﻳﻬ ِﻮﻩ هﻔﺘ ﺎد ﺗ ﻦ از آﺴ ﺎﻧىﺮا آ ﻪ از او‬
‫ﺳﺌﻮال ﻣﻰ آﻨﻨﺪ اﮔﺮ ﺧﺪاﺋﻰ وﺟﻮد دارد او را ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن دهﺪ‪ ،‬وﻗﺘ ﻰ‬
‫آ ﻪ ﺑ ﺮاى دﻳ ﺪن ﺧ ﺪا ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻘﺮارﮔ ﺎﻩ ﻣىﺮوﻧ ﺪ ﺗﻮﺳ ﻂ او از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﺻ ﺎﺋﻘﻪ ﺧﺸ ﮓ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ ﺗ ﺎ دﻳﮕ ﺮ ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺳ ﺌﻮاﻻت‬
‫"اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ "!! اى را در ﻣﻮرد ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺨﻴﻠﻪ ﺧﻮد راﻩ ﻧﺪهﻨﺪ‪:‬‬
 ‫‪٣۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫"ﻣﻮﺳ ﻰ هﻔﺘ ﺎد ﻣ ﺮد از ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد ﺑ ﺮاى وﻋ ﺪﻩ ﮔ ﺎﻩ اﻧﺘﺨ ﺎب آ ﺮد ﭘ ﺲ )ﺑ ﻪ ﺟ ﺮم‬

‫‪٥١‬‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎى دﻳﺪن ﺧﺪا ﺑﻪ ﭼﺸﻢ( ﺁﻧﻬﺎ را ﺻﺎﻋﻘﮥ ﻗﻬﺮ در ﮔﺮﻓﺖ"‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ آﻪ آ ﺎر ﻣﻨ ﺎﻇﺮﻩ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ و‬

‫اﻋﺮاب ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤىﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻄﻘﻰ و ﻗﺎﻧﻊ آﻨﻨ ﺪﻩ‬
‫اى ﺑﺪهﺪ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ هﻤﺮاﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫"ﺧﻠﻖ را از ﻋﺬاب ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺘﺮﺳﺎن ‪ ...‬و ﺁﻧﺎن آﻪ آﺎﻓﺮ ﺷ ﺪﻧﺪ ﺑ ﻪ آﻴﻔ ﺮ آﻔﺮﺷ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫‪٥٢‬‬
‫ﺷﺮاﺑﻰ ﺣﻤﻴﻢ از دوزخ و ﻋﺬاﺑﻰ دردﻧﺎك ﻣﻌﺬب ﮔﺮدان"‬

‫آﺎر ﺗﻬﺪﻳﺪ آﺴﺎﻧﻰ آ ﻪ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﻧﻈ ﺮات او ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨ ﺎن ﺑ ﻪ‬

‫روش داﺋﻤﻰ و ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت وﯼ ﺑﺎ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد ﮐ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ ﺗﻤ ﺎم ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻣﻜ ﻪ ﺑﺠ ﺰ ﺑﺨﺸ ﻬﺎﺋﻰ‪ ،‬ﺻ ﺮﻓﺎ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻗﺪرت ﺧﺪا‪ ،‬روز ﻗﻴﺎﻣﺖ و ﺟﻬﻨﻢ و ﺑﻬﺸﺖ و ﺗﻬﺪﻳﺪ اﻋﺮاب ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎزات در ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ و اﻧﺘﻘﺎم ﺧﺪا از آﻔﺎر و آﺴﺎﻧﻰ ﺳﺖ آﻪ ﺳ ﺨﻨﺎن‬
‫رﺳﻮﻻن اورا ﺑﻰ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﻧﻤﻰ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و ﻳﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﻳﻰ‬
‫از هﻼك و ﻧﺎﺑﻮدى ﻣﻠﺘﻬﺎى دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ آ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧ ﺪا ﻮ‬
‫رﺳﻮل او ﺳﺮآﺸﻰ آﺮدﻩ اﻧﺪ ‪:‬‬

‫"و هﻤﺎﻧﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد ﻧﻮح را ﺑﺮﺳﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﻮى اﻣﺘﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪ .‬ﻧﻮح ﺑﻪ ﻗﻮم ﺧﻮد‬
‫ﮔﻔﺖ آﻪ ﺧﺪا را ﭘﺮﺳﺘﻴﺪ آﻪ ﺟﺰ ﺁن ذات ﻳﻜﺘﺎ ﺷﻤﺎ را ﺧﺪاﻳﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﺁﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻣﺮدم ﺗﺎ‬
‫آﻰ ﺧﺪا ﺗﺮس و ﺑﺎﺗﻘﻮى ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻳﺪ؟ اﺷﺮاف ﻗﻮم آﻪ آﺎﻓﺮ ﺷ ﺪﻧﺪ در ﭘﺎﺳ ﺦ ﻧ ﻮح ﺑ ﻪ‬
 ‫‪٣۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﺨﺺ ﺟ ﺰﺁﻧﻜ ﻪ ﺑﺸﺮﻳﺴ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﻤﺎ آ ﻪ ﻣﻴﺨﻮاه ﺪ ﺑﺮﺷ ﻤﺎ‬
‫ﺑﺮﺗﺮى ﻳﺎﺑﺪ ﻓﻀﻴﻠﺖ دﻳﮕﺮى ﻧ ﺪارد )ﺑﺒﻴﻨﻴ ﺪ آﻔﺎرﻳ ﺎ اﻧﺴ ﺎن ه ﺎى اوﻟﻴ ﻪ و ﺑ ﺪوى ﭼ ﻪ‬
‫ﺗﺤﻠﻴﻞ درﺳﺘﻰ ازﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان داﺷﺘﻪ و ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ اﻓ ﺮاد واﻗ ﻊ ﺑﻴﻨ ﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪-‬‬
‫از ﻣﻦ( ‪ ...‬اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﺰ ﻣﺮدى دﻳﻮاﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺘﺎ ﻣ ﺪﺗﻰ ﺑ ﺎ او‬
‫ﻣﺪارا آﻨﻴﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮﻳﺪ ﺗﺎ ﻳﺎ از ﻣﺮض ﺟﻨﻮن ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﺑﺪ ﻳﺎ ﺑﻤﻴﺮد )ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎى ﺑ ﺪوى اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎى ﺑﺴ ﻴﺎر ﺁزادﻩ اى ﺑ ﻮدﻩ و ﺑ ﺎ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ﺗﺒﻌﻴ ﺖ از‬
‫ﻓ ﺮد دﻳﮕ ﺮ اﺳﺎﺳ ﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ و ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ آﺴ ﻰ آ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ ادﻋﺎه ﺎﻳﯽ را‬
‫ﻣﻴﻜﺮدﻩ دﻳﻮاﻧﻪ ﻣىﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ هﻤﺎن ﺑﺮﺧﻮردى اﺳﺖ آﻪ اﻧﺴ ﺎن ﻗ ﺮن ﺑﻴﺴ ﺖ و‬
‫ﻳﻜﻢ ﺑﺎ آﺴﻴﻜﻪ درﺧﻴﺎﺑﺎن هﺎ راﻩ ﺑﻴﻔﺘﺪ و ادﻋﺎى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮى آﻨﺪ ﻣﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺁﻳﻪ ﻗﺮان ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ ﮐ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺪوﯼ اﻓ ﺮا ِد ﺑ ﺎ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ را ﺗﺤﻤ ﻞ ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺁﻧﻬﺎرا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﭘﻴﺮوان ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاهﺐ ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ ﻧﻤﻴﺮﺳ ﺎﻧﺪﻧﺪ‪ -‬از‬
‫ﻣ ﻦ(‪ .‬ﻧ ﻮح ﻋ ﺮض آ ﺮد ﭘﺮوردﮔ ﺎرا ﺗ ﻮ ﻣ ﺮا ﺑ ﺮ اﻳﻨ ﺎن آ ﻪ ﺗﻜ ﺬﻳﺐ ﻣ ﻦ آﺮدﻧ ﺪ‬
‫ﻳﺎرىﻔﺮﻣ ﺎ‪...‬ﺗ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن ﻃﻮﻓ ﺎن از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻣ ﺎ ﺁﻣ ﺪ وﺁب از ﺘﻨ ﻮر ﻓ ﻮران‬
‫ك ﻗ ﻮم ﻧ ﻮح‪ ،‬ﺑ ﺎز ﻗ ﻮم‬
‫آ ﺮد‪...‬آ ﻪ اﻟﺒﺘ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ هﻤ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻏ ﺮق ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ...‬ﭘ ﺲ از ه ﻼ ِ‬
‫دﻳﮕﺮى اﻳﺠﺎد آﺮدﻳﻢ‪) .‬ﻇﺎهﺮا ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻴﻤ ﺎر رواﻧ ﻰ ﻣ ﻮاﺟﻬﻴﻢ آ ﻪ داﺋﻤ ﺎ‬
‫اﻗﻮام ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺧﻠﻖ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﻣُﻬﺮﻋ ﺪم ﻗﺒ ﻮل ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﯽ را ﺑ ﺮ دل ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻰ زﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮى را ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎزل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻗﺼ ﺪ دارد هﻼﮐﺸ ﺎن ﮐﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﮏ اﺧﻄﺎر ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﯽ ﻣﻴﺪه ﺪ و ﺑﻌ ﺪ هﻤ ﻪ را ه ﻼﮎ ﻣ ﻰ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻳ ﻦ داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎى ﺳ ﺎﺧﺘﮕﻰ را ﺑ ﺮاى ﺗﺮﺳ ﺎﻧﺪن اﻋ ﺮاب ﻣ ﯽ ﺁورد ﺗ ﺎ ﺗ ﺎﺑﻊ او‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ -‬از ﻣﻦ(‪ .‬ﺑﺮ ﺁن ﻗﻮم ﺑ ﺎز رﺳ ﻮﻟﻰ از ﺧﻮدﺷ ﺎن ﻳﻌﻨ ﻰ ه ﻮد را ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ آ ﻪ‬
‫)ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﮕﻮﻳﺪ( ﺧﺪاى ﻳﻜﺘﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ آﻨﻴﺪ ‪ ...‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ آﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﺎﻟﻢ ﺁﺧﺮت‬
‫را ﺗﻜﺬﻳﺐ آﺮدﻧﺪ ﺑﻤﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬آﻪ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﺸﺮى ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ آ ﻪ از‬
‫هﺮ ﭼﻪ ﺷﻤﺎ ﻣىﺨﻮرﻳﺪ ﻣىﺨﻮرد و از هﺮ ﭼﻪ ﻣﻰ ﺁﺷﺎﻣﺪ و ﺷﻤﺎ ﻣﺮدم اﮔﺮ ﺑﺸ ﺮى‬
 ‫‪٣۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﻮد را اﻃﺎﻋ ﺖ آﻨﻴ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎر زﻳﺎﻧﻜ ﺎر و ﻣ ﺮدم ﻧ ﺎﻻﻳﻘﻰ ﺧﻮاهﻴ ﺪ ﺑ ﻮد )اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﻄ ﻮر اﻋﺠ ﺎب اﻧﮕﻴ ﺰﯼ ﻧﺸ ﺎن ﻣىﺪه ﺪ آ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى ﺑﻠﻜ ﻪ اﺳﺎﺳ ﺎ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ هﻤﮕﻰ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎى ﺁزاد اﻧﺪﻳﺶ و روﺷﻦ ﺑﺪوى ﺑﻮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫آﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ اﯼ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﺴﻰ ﺑﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ آﻨ ﺪ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮان‬
‫هﻤﻪ از دم اﻓﺮاد ﺷﻴﺎدﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﭘﻰ ﺑﺮﻗﺮارى دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرى ﻓ ﺮدى ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎى ﺁزاد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ -‬از ﻣﻦ(‪ .‬ﺁﻳﺎ )اﻳ ﻦ ﻣ ﺪﻋﻰ رﺳ ﺎﻟﺖ( ﺑﺸ ﻤﺎ ﻧﻮﻳ ﺪ ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ‬
‫ﭘﺲ از ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺮدﻳﺪ و اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎى ﺷﻤﺎ هﻢ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﺷﺪ و ﺧﺎك ﮔﺮدﻳﺪ ﺑﺎز زﻧﺪﻩ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮﻳﺪ و ﺳﺮ از ﺧﺎك ﺑﻴﺮون ﻣﻰ ﺁورﻳﺪ؟ هﻴﻬ ﺎت‪ ،‬هﻴﻬ ﺎت آ ﻪ اﻳ ﻦ وﻋ ﺪﻩ اى آ ﻪ از‬
‫ﺁﺧﺮت و زﻧﺪﮔﻰ اﺑﺪ ﺑﺸ ﻤﺎ ﻣﻴﺪه ﺪ راﺳ ﺖ ﺑﺎﺷ ﺪ )ﺑﻠﻜ ﻪ هﻤ ﻪ دروغ اﺳ ﺖ( زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻰ‬
‫ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﭼﻨ ﺪ روزﻩ ﺣﻴ ﺎت دﻧﻴ ﺎ ﺑ ﻴﺶ ﻧﻴﺴ ﺖ آ ﻪ زﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺧ ﻮاهﻴﻢ ﻣ ﺮد و دﻳﮕ ﺮ‬
‫هﺮﮔﺰاز ﺧﺎك ﺑﺮ اﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻧﺨﻮاهﻴﻢ ﺷﺪ و اﻳ ﻦ ﺷ ﺨﺺ ﻣ ﺮدى اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ دروغ ﺑ ﺮ‬
‫ﺧ ﺪا ﻣ ﻰ ﺑﻨ ﺪد‪ ،‬ﭼﻴ ﺰى ﺑ ﺎ اوﻧﻴﺴ ﺖ و ﻣ ﺎ هﺮﮔ ﺰ ﺑ ﻪ او اﻳﻤ ﺎن ﻧﺨ ﻮاهﻴﻢ ﺁورد‪ .‬ﺁن‬
‫رﺳ ﻮل ه ﻢ درﻣﻘﺎﺑ ﻞ اﻳ ﻦ ﺗﻜ ﺬﻳﺐ‪،‬ﻋﺮض آ ﺮد ﺧ ﺪاﻳﺎ ﻣ ﺮا ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻗ ﻮم آ ﻪ ﺗﻜ ﺬﻳﺐ‬
‫ﻣﻦ آﺮدﻧﺪ ﻳﺎرى ﻓﺮﻣﺎ‪ .‬ﺧﺪا ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮد اﻧﺪك زﻣﺎﻧﻰ ﻧﮕ ﺬرد آ ﻪ ﻗ ﻮم از‬
‫ﺗﻜ ﺬﻳﺐ و اﻧﻜ ﺎر ﺳ ﺨﺖ ﭘﺸ ﻴﻤﺎن ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺷ ﺪ ﺗ ﺎ ﺁﻧﮕ ﺎﻩ آ ﻪ ﺑﺎﻧ ﮓ ﻋ ﺬاب ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫ن ﻣ ﺮگ ﺳ ﺎﺧﺘﻴﻢ آ ﻪ ﺳ ﺘﻤﻜﺎران را از‬
‫ﺑﮕﺮﻓ ﺖ و ﻣ ﺎ ﺁﻧ ﺎﻧﺮا ﺧ ﺎك و ﺧﺎﺷ ﺎك ﺑﻴﺎﺑ ﺎ ِ‬
‫رﺣﻤ ﺖ اﻟﻬ ﻰ دور ﺑ ﺎد )در ﺿ ﻤﻦ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻰ ﺳ ﺘﻤﻜﺎران درﻗ ﺮان آ ﻪ‬
‫درواﻗﻊ هﻤ ﺎن درﺳ ﺖ اﻧﺪﻳﺸ ﺎن اﻧ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ ﮐﻨﻴ ﺪ‪-‬از ﻣ ﻦ(‪ .‬ﭘ ﺲ از ه ﻼك اﻳﻨ ﺎن ﺑ ﺎز‬
‫اﻗﻮاﻣﻰ دﻳﮕﺮ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻳﻢ ‪ ...‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻰ ﭘﻰ در ﭘﻰ ﺑﺮ ﺧﻠ ﻖ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ و ه ﺮ‬
‫ﻗﻮﻣﻰ آﻪ رﺳﻮﻟﻰ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻣﺪ ﺁن رﺳﻮل را ﺗﻜﺬﻳﺐ و اﻧﻜﺎر آﺮدﻧ ﺪ و ﻣ ﺎهﻢ ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫از ﭘ ﻰ ﻴﻜ ﺪﻳﮕﺮ هﻤ ﻪ را ه ﻼك آ ﺮدﻳﻢ و داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎى ﺁن اﻗ ﻮام را ﻋﺒ ﺮت دﻳﮕ ﺮان‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ آﻪ ﻗﻮم ﺑﻰ اﻳﻤﺎن از رﺣﻤ ﺖ ﺧ ﺪا دور ﺑ ﺎد‪ .‬ﭘ ﺲ ﺁﻧﮕ ﺎﻩ ﻣﻮﺳ ﻰ و ﺑ ﺮادرش‬
‫هﺎرون را ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﺑﺎ ﺁﻳﺎت و ﻣﻌﺠﺰات و ﺣﺠﺖ روﺷﻦ ‪ ...‬ﺁﻧﻬﺎ هﻢ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧ ﺪا‬
 ‫‪٣۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫و رﺳﻮل ﻧﻴﺎوردﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﻣﺎ ﺑ ﻪ دو ﺑﺸ ﺮ ﻣﺜ ﻞ ﺧ ﻮد اﻳﻤ ﺎن ﺁرﻳ ﻢ؟ ‪ ...‬و ﺑ ﺪﻳﻦ‬
‫‪٥٣‬‬
‫ﺳﺒﺐ هﻤﻪ هﻼك ﺷﺪﻧﺪ‪ ...‬و ﻣﻦ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺧﺪاى ﺷﻤﺎ هﺴﺘﻢ ﭘﺲ از ﻣﻦ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ‪".‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ هﺮﮔ ﺰ ﻓ ﺮد ﻣﺘﻔﮑ ﺮﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺮدم ﺑ ﺎ ﺑﺤ ﺚ و اﺳ ﺘﺪﻻل ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ او از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﺮدم را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔ ﺮ ﺗﺒﻌﻴ ﺖ‬
‫از او ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻨﺎن ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ‪ ،‬ﺑﯽ ﭘﺎﻳﮥ و ﺧﺮاﻓﯽ او را ﻧﭙﺬﻳﺮﻧﺪ در‬
‫ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﺑﺸﺪت ﻣﺠﺎزات ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺧ ﻮد‬
‫ﻋﻘﺎﻳ ﺪﯼ ه ﻢ ﮐ ﻪ او ﻗﺼ ﺪ ﻗﺒﻮﻻﻧ ﺪن اﺟﺒ ﺎرﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم را داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰ ﺗﺎزﻩ اﯼ ﻧﺒﻮدﻩ و در ﺧﻮد ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎى ﻋﻠﻤﻰ‬

‫و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﻰ ﻗﺮان از ﻋﺼﺮ ﺧﻮد‬

‫ﻳﻜﻰ دﻳﮕﺮ از دﻻﻳﻠﻰ آﻪ اﻋﺮاب ﺑﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﻧﻤ ﻰ ﺁوردﻧ ﺪ‬

‫اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﻧﻈﺮات او ﺑﺴﻴﺎر آﻬﻨﻪ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗ ﺮ از زﻣ ﺎن ﺧ ﻮدش‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻰ اﻟﻤﺜﻞ ﻋﻘﺎﻳﺪ او در ﺑﺎرﻩ اﻓﻼك و ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﻠﻴﺪى‬
‫از اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎى ﺧﺮاﻓﻪ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﺎﺑﻠﻴﺎن و ﺁﺷﻮرﻳﺎن ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از‪۴٠٠٠‬‬
‫ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از وى ﻣﻴﺰﻳﺴ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬و از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻣ ﺬاهﺐ دﻳﮕ ﺮﯼ آ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻜﻰ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎ و ﻋﻘﺎﻳﺪ آﻬﻨﻪ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﺮ از ﻋﺼ ﺮ ﺧ ﻮد‬
 ‫‪٣۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ وى ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و او اآﻨﻮن ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺁﻳ ﺎت ﺗ ﺎزۀ‬
‫ﺧﺪا ﺑﻪ اﻋﺮاب ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣىﺪاد ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻰ ازاﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻘﻒ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮ ﻓﺮاز آﻮهﻬﺎ ﺒ ﻮد آ ﻪ در اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ اﻗ ﻮام‬
‫ﻗﺪﻳﻤﻰ ﺑﻜﺮات ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺑﺎﺑﻠﻴﺎن آﻪ ﺣﺪود ‪ ٣‬هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﻣﻴﻼد ﻣﻰ زﻳﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻨﺪ ‪:‬‬

‫"ﮐﻮهﻬﺎ ﺳﻘﻒ ﺑﻬﺸﺖ را آﻪ از ﻓﻠﺰى ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﻜﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﮕﻪ ﻣﻴﺪارﻧﺪ‪".‬‬

‫ﻣﺼ ﺮﻳﺎن ﻧﻴ ﺰ در ‪ ٢۵٠٠‬ﺳ ﺎل ق‪ .‬م‪ .‬ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن‬

‫ﺳﻘﻔﻰ اﺳﺖ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﻓ ﺮاز ﺟﻬ ﺎن ﺑ ﺮ روى ﭼﻬ ﺎر ﺳ ﺘﻮﻧﻰ آ ﻪ در ﭼﻬ ﺎر‬
‫ﻃﺮف ﺁن ﻧﺼﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ اﺳﺎﻃﻴﺮﺷ ﺎن‬
‫ﻋﻘﻴ ﺪﻩ داﺷ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در ﺁﻏ ﺎز "ﻧﻮﺋﻴ ﺖ"∗ اﻟﻬ ﻪ ﺷ ﺐ‪ ،‬در ﺁﻏ ﻮش ﺗﻨ ﮓ‬
‫ﺷ ﻮهﺮش "ﺳ ﯽ ﺑ ﻮ"∗ ﺧ ﺪاﯼ زﻣ ﻴﻦ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ ﺗ ﺎ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻳ ﮏ ﺷ ﺐ‪،‬‬
‫ﺧﺪاﯼ "ﺷﻮ"∗‪ ،‬ﺳﯽ ﺑ ﻮ را ﺑ ﺪون ه ﻴﭻ دﻟﻴﻠ ﯽ و ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ اﻋﺘﺮاﺿ ﺎت و‬
‫ﺑ ﯽ ﺗ ﺎﺑﯽ ه ﺎﯼ او ﮐ ﻪ از ﻧ ﺎراﺣﺘﯽ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣ ﯽ ﭘﻴﭽﻴ ﺪ‪ ،‬از زﻧ ﺶ ﺟ ﺪا‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ او را ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺒﺮد‪" .‬ﺷﻮ"‪ ،‬ﺑﺪون ه ﻴﭻ ﺗﺮﺣﻤ ﯽ ﺳ ﯽ ﺑ ﻮ‬
‫را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از درد ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﻴﭽﺪ در ﺁﺳﻤﺎن ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و‬

‫∗‬ ‫∗‬ ‫∗‬

‫‪Nuit‬‬ ‫‪Sibu‬‬ ‫‪Shu‬‬
 ‫‪٣۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫او ﺑﻪ هﻤ ﺎن ﺻ ﻮرت در ﺣ ﺎل ﭘ ﻴﭻ و ﺗ ﺎب ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮوز ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺴﺘﯽ و ﺑﻠﻨﺪﯼ هﺎﯼ زﻣﻴﻦ از هﻤﻴﻦ ﺟﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎر دﺳﺖ و ﭘ ﺎﯼ ﻧﻮﺋﻴ ﺖ‬
‫‪ ،‬اﻟﻬ ﮥ ﺷ ﺐ‪ ،‬ﮐ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ﺟ ﺪاﺋﯽ ‪ ،‬و ﺑ ﺮاى ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از "ﺳ ﯽ ﺑ ﻮ"‪،‬‬
‫ﺷﻮهﺮش ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را ﭼﻬ ﺎر ﺳ ﺘﻮن ﺑ ﺪن ﺧ ﻮد ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺑ ﺮ روى وى ﺧ ﻢ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﺟﺪاﺋﻰ "ﺳ ﯽ ﺑ ﻮ" ﺧ ﺪاى زﻣ ﻴﻦ‪ ،‬هﻤﭽﻨ ﺎن ﺑﺼ ﻮرت‬
‫ﺳﺘﻮن هﺎى ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪﻩ ﺁﺳﻤﺎن زﻳﺮ ﺁن ﺑﺎﻗﻰ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟ ﺪا ﺷ ﺪن "ﻧﻮﺋﻴ ﺖ" از ﺷ ﻮهﺮش "ﺳ ﯽ ﺑ ﻮ"‪،‬‬
‫زﻣﻴﻦ وﺁﺳﻤﺎن از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪﻩ و ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻣ ﺎ اﮐﻨ ﻮن ﻣ ﯽ‬
‫ﺑﻴﻨ ﻴﻢ در ﻣ ﯽ ﺁﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻄ ﻮرﯼ ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﯽ هﻤﭽ ﻮن ﺳ ﻘﻒ ﺑ ﺮ ﺑ ﺎﻻى ﺳ ﺮ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎ هﻤﮕﻰ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ در‬
‫ﺁﻧﺰﻣﺎن هﻨﻮز اﻧﺴﺎن ﭘﻰ ﺑﻪ آﺮوى ﺑﻮدن زﻣﻴﻦ و ﺳﻴﺎرات دﻳﮕ ﺮ ﻧﺒ ﺮدﻩ‬
‫ﺑ ﻮد و ﻟ ﺬا ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﺗﺼ ﻮرى از ﺷ ﻨﺎور ﺑ ﻮدن اﻳ ﻦ آ ﺮات در‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺤﺖ ﻧﻴ ﺮوﯼ ﺟﺎذﺑ ﻪ را داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ازاﻳ ﻦ رو‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺳﻘﻒ ﻣﺴﻄﺤﻰ ﻣىﻨﮕﺮﻳﺴ ﺖ آ ﻪ ﻻﺟ ﺮم ﺑ ﻪ ﭘﺎﻳ ﻪ ه ﺎﻳﻰ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻗ ﺮار ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺑ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺎز دارد‪ .‬ﺑ ﺮاى ﺗﻜﻤﻴ ﻞ اﻳ ﻦ ﻃ ﺮح ﺧﻴ ﺎﻟﻰ از‬
‫ﺁﺳ ﻤﺎن و زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻓﻜ ﺮ ﻣىﻜ ﺮد ﺧ ﺪاﻳﺎن آﻮهﻬ ﺎ را ﺑ ﺮاى ﺁﻧﻜ ﻪ‬
‫ﺳ ﻘﻒ ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑﺮﻗ ﺮار ﻣﺎﻧ ﺪﻩ و ﻓ ﺮو ﻧﺮﻳ ﺰد ﺧﻠ ﻖ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ و ﺑﺰﻳ ﺮ ﺁن‬
‫ﻗﺮار دادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻌ ﺪهﺎ‪ ،‬در اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ﭼﻴﻨ ﻰ در ‪ ١٣٠٠‬ق‪ .‬م‪ .‬زﻣ ﻴﻦ ﺟﺴ ﻢ‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷ ﻪ اى ﺗﺼ ﻮر ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺁﺳ ﻤﺎن آ ﻪ ﻣ ﺪور اﺳ ﺖ‬
‫اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و ﺑﻬﺸﺖ هﺎ ﺑﮕﺮد زﻣﻴﻦ ﻣﻰ ﮔﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ اﻧﺴ ﺎن هﻨ ﻮز از اوه ﺎم ﺑﻬﺸ ﺘﻰ ره ﺎ ﻧﺸ ﺪﻩ‪،‬‬
‫وﻟﻰ ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻣ ﺪور ﺑ ﻮدن ﺁﺳ ﻤﺎن و ﭼ ﺮﺧﺶ اﺷ ﻴﺎء ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﺮد زﻣﻴﻦ ﻳﻚ ﻗﺪم ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ اﻟﺒﺘ ﻪ ‪ ،‬هﻨ ﻮز‬
‫‪ ١٩٠٠‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﺤﻤﺪ و اﺳﻼم اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﭼﻴﻨﻴ ﺎن ﺑﻌ ﺪا ﺑ ﻪ ﻣ ﺪور ﺑ ﻮدن زﻣ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎور ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻰ‬
‫آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬و از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ در اﻣ ﺮ ﺷ ﻨﺎﺧﺖ اﻓ ﻼك و آﻴﻬ ﺎن ﻳ ﻚ ﮔ ﺎم ﺑﻠﻨ ﺪ‬
‫ﺑﺠﻠﻮ ﺑﺮ ﻣىﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ‪ ،‬ﺑﻴﺸ ﺘﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺗﻌﻠﻖ دارد‪.‬‬
‫ﻓﻴﺜﺎﻏﻮرث رﻳﺎﺿﻰ دان ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻣﻨﺠﻢ ﻳﻮﻧﺎﻧﻰ در ﻗﺮن ‪۵‬‬
‫ق ‪ .‬م ‪ .‬ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﻇﻬﺎر ﻣﯽ دارد آﻪ ﺣﺮآﺎت آﺮات داﻳ ﺮﻩ وار‬
‫اﺳﺖ ﺑﻄ ﻮرى آ ﻪ در ﺁﺳ ﻤﺎن دﻩ ﺷ ﺊ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ زﻣ ﻴﻦ و ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ ﺑ ﺪور‬
‫ﺁﺗﺸﻰ آﻪ در ﻣﺮآﺰ ﺁن ﻗﺮار دارد و ﭼﺸﻢ ﺑﺸﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻳﺪن ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‬
‫ﻣ ﻰ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﺪا ﻴﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن آ ﻪ اﻓ ﻼك را ﺑﺼ ﻮرت ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪ اى از‬
‫آﺮات در ﺣﺎل ﺣﺮآ ﺖ ﻣ ﻰ دﻳﺪﻧ ﺪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدش ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮد‬
‫زﻣﻴﻦ ﭘﻴﺪا ﻣﻰ آﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫در ﻗ ﺮن ‪ ۴‬ق‪ .‬م‪" .‬ﺁرﻳﺴ ﺘﺎرآﻮس" ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﮔ ﺮدش‬
‫ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ ﺑﮕ ﺮد زﻣ ﻴﻦ را رد ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬او ﭘ ﺲازﺁﻧﻜ ﻪ ﺑﻄﻮراﻋﺠ ﺎب‬
 ‫‪٣۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻧﮕﻴ ﺰى ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻣﺤﺎﺳ ﺒﺎت ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣىﺮﺳ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺣﺠ ﻢ ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ ﺑﻤﺮاﺗ ﺐ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ از زﻣ ﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﺘ ﺎ ﮔ ﺮدش ﻳ ﻚ‬
‫ﺟﺴ ﻢ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳ ﺖ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮ )ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ( را ﺑﮕ ﺮد ﻳ ﻚ ﺟﺴ ﻢ آﻮﭼ ﻚ ﺗ ﺮ‬
‫)زﻣ ﻴﻦ( اﻣ ﺮى ﻏﻴ ﺮﻣﻤﻜﻦ اﻋ ﻼم ﻣﻴ ﺪارد‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﺁرﻳﺴ ﺘﺎرآﻮس‬
‫ﭼﻨ ﺪان ﻣﻘﺒﻮﻟﻴ ﺖ ﻧﻤ ﻰ ﻳﺎﺑ ﺪ و ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﮔ ﺮدش ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ ﺑﮕ ﺮد زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﺘﻨﻬﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﻠﻤﻰ ﺗﺎ زﻣﺎن آﻮﭘﺮﻧﻴﻚ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﮔﺮدش زﻣﻴﻦ ﺑﺪور ﺧﻮد ﻧﻴ ﺰ هﻤﻴﻨﻄ ﻮر ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﺑﺘ ﺪا داﻧﺸ ﻤﻨﺪان ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ارﺳ ﻄﻮ ﺁﻧ ﺮا رد ﻣ ﯽ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ارﺳ ﻄﻮ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ آﻪ اﮔﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﮕﺮد ﺧﻮد ﻣىﭽﺮﺧ ﺪ ﭘ ﺲ ﭼ ﺮا‬
‫وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻳ ﮏ ﺷ ﺌﻰ ﺑ ﻪ ﺑ ﺎﻻ ﭘﺮﺗ ﺎب ﻣﻴﺸ ﻮد ﺑﺠ ﺎى اول ﺧ ﻮد ﺑ ﺎز‬
‫ﻣىﮕﺮدد و ﻳﺎ ﺑﺎ ﮔ ﺮدش زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﺪور ﺧ ﻮد در اﻃ ﺮاف ﺁن ﺟﺮﻳ ﺎن ﺑ ﺎد‬
‫ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻰ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ آﻴﻬ ﺎﻧﻰ ارﺳ ﻄﻮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺟﻬ ﺎن‬
‫ﻋﺒﺎرت ازآ ﺮﻩ زﻣ ﻴﻦ درﻣﺮآ ﺰ وآ ﺮات دﻳﮕ ﺮ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ‪ ،‬ﻣ ﺎﻩ و‬
‫ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺑﮕﺮد ﺁن ﻣﻴﭽﺮﺧﻨﺪ‪.‬‬
‫در ‪ ٣۵٠‬ق ‪ .‬م ‪ .‬ارﺳ ﻄﻮ اﻋ ﻼم ﻣ ﯽ آﻨ ﺪ آ ﻪ اﺷ ﻴﺎء ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﻨﺴﺸ ﺎن داراى ﺣﺮآ ﺎت ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺣﺮآ ﺖ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ و داﻳ ﺮﻩ وار‬
‫هﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬آ ﺮات ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻰ از ﺟ ﻨﺲ ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ اى ﻣﻴﺒﺎﺷ ﻨﺪ آ ﻪ داﻳ ﺮﻩ‬
‫وار ﻣ ﻰ ﭼﺮﺧﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻄﻠﻤﻴ ﻮس در ﻗ ﺮن دوم ق‪ .‬م‪ .‬آ ﻪ‬
‫ﻣﻴﮕﻔﺖ آﺮاﺗﻰ آﻪ ﺑﻪ ﮔ ﺮد زﻣ ﻴﻦ ﻣىﭽﺮﺧﻨ ﺪ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ در داﻳ ﺮﻩ ه ﺎى‬
‫آﻮﭼﻜﺘﺮ ﺣﺮآﺖ ﻣﻰ آﻨﻨﺪ آﻤﻚ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ‪.‬‬
 ‫‪٣۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻄﻠﻤﻴﻮس ﻣﯽ ﮔﻔﺖ در اﻃﺮاف زﻣﻴﻦ دواﻳ ﺮ ﻣﺘﻌ ﺪدى وﺟ ﻮد‬
‫دارﻧﺪ آﻪ درهﺮﻳﻚ ازاﻳﻦ دواﻳﺮﻳ ﻚ ﺳ ﻴﺎرﻩ در ﺣ ﺎل ﮔ ﺮدش اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﺮ‬
‫ﻳ ﻚ از اﻳ ﻦ ﺳ ﻴﺎرات ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ اﻳﻨﻜ ﻪ ﺑ ﻪ دور زﻣ ﻴﻦ ﻣ ﻰ ﮔﺮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫دردواﻳﺮ ﺑﺴﻴﺎر آﻮﭼﮑﺘﺮ دﻳﮕ ﺮى ه ﻢ ﻣ ﯽ ﭼﺮﺧﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﻳ ﮥ "اﭘىﺴ ﺎﻳﻜﻞ"∗ ﻣﻌ ﺮوف ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﮔ ﺮدش‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ و آﺮات دﻳﮕﺮ ﺑﮕﺮد زﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﻗﺮن ‪ ١۶‬ﻣﻴﻼدى ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻋﻠﻤﻰ‬
‫راﻳﺞ در ﻣ ﻮرد اﻓ ﻼك را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣى ﺪادﻩ و ﺑ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﺑﻄﻠﻤﻴﻮﺳ ﻰ در‬
‫ﻣﻮرد اﻓﻼك ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ ﺑﺎ ﺁﻏﺎز ﻗﺮون وﺳﻄﻰ و ﺳ ﻠﻄﻪ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ‬
‫در اروﭘﺎ‪ ،‬از ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣﻴﻼدى ﺑﺒﻌ ﺪ‪ ،‬ﻋﻠ ﻮم اﻧﺴ ﺎﻧﻰ آ ﻪ در ﻳﻮﻧ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫اوج ﺧ ﻮد رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺳ ﻠﻄﻪ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ ﺗ ﺎ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺑ ﻪ‬
‫هﺰار ﺳﺎل ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﻜﻠ ﻰ ﻣﺘﻮﻗ ﻒ ﻣﻴﺸ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺰوردﮔﻢ ه ﺎﯼ ﻋﻘ ﺐ‬
‫اﻓﺘﺎدۀ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﮐﻪ از ﻳﻬﻮدﻳﺖ اﺧﺬ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﺗ ﺎ ﭼﻨ ﺪﻳﻦ ه ﺰار‬
‫ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮوﺳﺖ آﻪ اﻳ ﺪﻩ ﻣﺮآﺰﻳ ﺖ زﻣ ﻴﻦ و آﺮاﺗ ﻰ آ ﻪ ﺑﮕ ﺮد ﺁن‬
‫ﻣﻴﭽﺮﺧﻨﺪ ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﻗ ﺮن ‪ ١۶‬ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ﻋﻠﻤ ﻰ در ﺑ ﺎرﻩ‬
‫اﻓ ﻼك را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣى ﺪادﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﻋﻤ ﻼ ﺑ ﻪ دﺳ ﺘﺎوردهﺎى داﻧ ﺶ‬
‫ﺑﺸﺮى در ﻗﺮن ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Epicycles‬‬
 ‫‪٣۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬اوﻟ ﻴﻦ ﺳ ﺌﻮاﻟﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻄ ﺮح ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ آﻪ در ﻗ ﺮن هﻔ ﺘﻢ ﺑﻌ ﺪ از ﻣ ﻴﻼد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﺑ ﻴﺶ از ﻳﻜﻬ ﺰار‬
‫ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ آﺸﻔﻴﺎت ﻣﻴﺰﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬آﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋ ﻰ از اﻳ ﻦ‬
‫دﺳ ﺖ ﺁورده ﺎى ﻋﻠﻤ ﻰ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ؟ و ﺑ ﺪﺗﺮ از ﺁن اﻳﻨﮑ ﻪ ﭼﻄ ﻮر‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳ ﺖ ﺧ ﺪاﺋﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻘ ﻮل وﯼ از هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ اﻃ ﻼع داﺷ ﺘﻪ و هﻤ ﮥ‬
‫داﻧﺸ ﻬﺎ در ﻧ ﺰد او ﺟﻤ ﻊ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬داﻧﺸ ﺶ در ﻣ ﻮرد اﻓ ﻼﮎ از اﻧﺴ ﺎن‬
‫ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮد ﺑﻄﻮر وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﻋﻘﺐ ﺗﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؟‬

‫"ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاﯼ ﺷﻤﺎ ﺁن ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺧﺪاﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ او هﻴﭻ ﺧﺪاﺋﯽ ﻧﻴﺴ ﺖ و ﺑﻬﻤ ﮥ ذات‬
‫‪٥٤‬‬
‫ﯽ وﺟﻮد ﻋﻠﻤﺶ ﻣﺤﻴﻂ اﺳﺖ‪".‬‬
‫هﺴﺘ ِ‬

‫واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮاﯼ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺣﺘ ﯽ ﺳ ﻬﻢ ﮐﻤ ﯽ از ﻋﻘ ﻞ و‬

‫ﺗﻔﮑ ﺮ ﻧﺼ ﻴﺒﺶ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ ﻳ ﮏ ﻓﻘ ﺮﻩ ﮐ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ دروغ‬
‫ﭘ ﺮدازﯼ و رﻳﺎﮐ ﺎرﯼ ﻣ ﺬاهﺐ و ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮان ﺁن ﭘ ﯽ ﺑ ﺮدﻩ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺮاﯼ‬
‫هﻤﻴﺸﻪ از ﺟﻬﻞ و ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮدازﯼ ﺁﻧﻬﺎ رهﺎ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻗﺮان از ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﭘﻴﺪاﻳﺶ هﺴ ﺘﻰ و اﻓ ﻼك و راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺁﺳﻤﺎن و زﻣﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣىﺪهﺪ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋ ﻰ از‬
‫دﺳﺘﺎوردهﺎى ﻋﻠﻤﻰ ﻋﺼ ﺮ ﺧ ﻮد و ﺣﺘ ﯽ ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از ﺧ ﻮد ه ﻢ‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﺎﺗﺶ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﺘﻜ ﺮار اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ﺑ ﺎﺑﻠﻰ و‬
‫ﻣﺼﺮى ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ داﻧﺶ ﺑﺸ ﺮ در ﺳ ﻪ اﻟ ﻰ ‪ ۴‬ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از‬
‫زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﮕ ﺎﻩ آﻮﺗ ﺎﻩ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻗ ﺮان در ﻣ ﻮرد ﻗ ﺮار‬
 ‫‪٣۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻘﻒ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺮ روى آﻮهﻬ ﺎ و ﺳ ﺎﻳﺮ اﻣ ﻮر ﻓﻠﻜ ﻰ ﺻ ﺤﺖ اﻳ ﻦ‬
‫اﻣﺮ را ﺑﺮوﺷ ﻨﻰ و ﺑ ﺪون آ ﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﭼ ﻮن و ﭼﺮاﺋ ﻰ ﻧﺸ ﺎن ﻣىﺪه ﺪ ‪.‬‬
‫ﻗﺮان ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺁﻳ ﺎ ﻣ ﺎ زﻣ ﻴﻦ را ﻣﻬ ﺪ ﺁﺳ ﺎﻳﺶ ﺧﻠ ﻖ ﻧﮕﺮداﻧﻴ ﺪﻳﻢ؟ و آﻮهﻬ ﺎ را ﻋﻤ ﺎد و ﻧﮕﻬﺒ ﺎن ﺁن‬

‫ﻧﺴ ﺎﺧﺘﻴﻢ )اﻻﻧﺒﻴ ﺎء‪ ،‬ﺁﻳ ﻪ ه ﺎﯼ ‪ ۶‬و ‪ ( ٧‬و ﺁﺳ ﻤﺎن را ﺑﺪﺳ ﺘﻮر او ﻧﮕﻬﺪاﺷ ﺘﻴﻢ آ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎﻓﺘﺪ )ﺣﺞ ﺁﻳﮥ ‪ (۶۵‬ﺁﻳﺎ آﺎﻓﺮان ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ آﻪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﻴﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﺸ ﻜﺎﻓﺘﻴﻢ ‪ ...‬و در روى زﻣ ﻴﻦ ﻜﻮهﻬ ﺎى اﺳ ﺘﻮار ﻗ ﺮار دادﻳ ﻢ ‪ ...‬و ﺁﺳ ﻤﺎن‬
‫راﺳﻘﻔﻰ ﻣﺤﻔﻮظ و ﻃﺎﻗﻰ ﻣﺤﻜﻢ ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻳﻢ و اﻳ ﻦ آ ﺎﻓﺮان ﻏﺎﻓ ﻞ از ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ ﺁﻳ ﺎت ﺁن‬
‫اﻋﺮاض ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪) ".‬اﻻﻧﺒﻴﺎء ‪ ٣١ ، ٣٠‬و ‪(٣٢‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ آﻪ ﺑﺎ ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ ﺁﺳﻤﺎن و زﻣ ﻴﻦ و ﻗ ﺮار دادن‬

‫آﻮهﻬﺎ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺪو ﺑﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر اﻳﺠ ﺎد ﺳ ﻘﻔﻰ ﻣﺤﻜ ﻢ دﻗﻴﻘ ﺎ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎى‬
‫ﺑﺎﺑﻠﻰ وﻣﺼﺮى اﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻜﺮار ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺣﺘ ﯽ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﮥ ﻗ ﺮان ﮐ ﻪ در ﺁن ﻣﺤﻤ ﺪ از ﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻮدن زﻣ ﻴﻦ و‬
‫ﺁﺳﻤﺎن و ﺟﺪا ﺷﺪن ﺁﻧ ﺪو از ه ﻢ ﺑﺪﺳ ﺖ ﺧ ﺪا ﺳ ﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ اﻗﺘﺒﺎﺳ ﯽ از‬
‫هﻤﻴﻦ اﺳﺎﻃﻴﺮ ﺧﺮاﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻳﻢ ‪.‬‬

‫"ﺁﻳﺎ ﮐﺎﻓﺮان ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﻴﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑﺸ ﮑﺎﻓﻴﻢ و از ﺁب هﻤ ﻪ‬

‫‪٥٥‬‬
‫ﭼﻴﺰﯼ را زﻧﺪﻩ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎز ﺑﻪ ﺧﺪا اﻳﻤﺎن ﻧﻤﯽ ﺁورﻧﺪ‪".‬‬
 ‫‪٣۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﺰاران ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺁب و ﺧ ﺎﮎ و ﺁﺗ ﺶ ﻋﻨﺎﺻ ﺮ‬
‫اوﻟﻴﻪ و ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩ هﻤﻪ ﭼﻴﺰهﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﮐ ﻪ ﻓ ﺮدﯼ ﻋ ﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎ از ﻧﻈﺮﻳﺎت داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬واﺣﺘﻤ ﺎﻻ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ اﻳﻨﮑﻪ ﺗﺨﻢ ﮔﻴﺎهﺎن ﺑﺎ دادن ﺁب زﻧﺪﻩ و ﺳﺒﺰ ﻣﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ ﻳ ﺎ ﺑﻌﻀ ﯽ‬
‫ﻣﻮﺟ ﻮدات در ﺁب ﺷ ﻨﺎورﻧﺪ اﻳ ﻦ ﺣ ﺮف را زدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﺣﺮف هﻢ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ اﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺁﻳﮥ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﺧ ﻮد‬
‫او ﻧﻘﺾ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﭼﺮا ﮐ ﻪ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ ﺧ ﻮد او در ﺟ ﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ در ﻗﺮان ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﺧﺎﮎ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ و ﭘﺪﻳ ﺪ ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻬﻨﮕﻰ ﻧﻈ ﺮات ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣ ﻮرد ﭼﮕ ﻮﻧﮕﻰ ﺧﻠﻘ ﺖ اﻧﺴ ﺎن ﻧﻴ ﺰ‬
‫آﻤﺘ ﺮ از ﻣ ﻮارد ﻧ ﺎﻣﺒﺮدﻩ در ﺑ ﺎﻻ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ﻗ ﺮان ﺑ ﻪ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ از ﺗ ﻮرات آ ﻪ‬
‫ﻣﻰ ﮔﻔﺖ "ﻳﻬﻮﻩ اﻟﻮهﻴﻢ ﺁدم را از ﮔﻞ ﺳﺮﺷﺖ" ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺖ آ ﻪ اﻧﺴ ﺎن‬
‫از ﮔﻞ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫‪٥٦‬‬
‫"هﻤﺎﻧﺎ ﺁدﻣﻰ را از ﮔﻞ ﺧﺎﻟﺺ ﺁﻓﺮﻳﺪﻳﻢ"‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ ﻧﻴ ﺰ رﻳﺸ ﻪ در اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ﺑ ﺎﺑﻠﻰ‬

‫داﺷﺖ‪ .‬در اﻳﻦ اﺳﺎﻃﻴﺮ" اﻳﺸﺘﺎر" ﺧﺪاى زن ﺑﺎﺑﻠﻰ‪ ،‬ﺧﺪاى ﺧ ﺪاﻳﺎن‪ ،‬آ ﻪ‬
 ‫‪٣۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻰ آﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﺪاﺋﻰ آ ﻪ اﻧﺴ ﺎن را از ﮔ ﻞ ﺁﻓﺮﻳ ﺪ‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ‬
‫‪∗ ٥٧‬‬
‫از ﻧﺎﻣﻬﺎﻳﺶ آﻮزﻩ ﮔﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ اﻓﺴ ﺎﻧﮥ ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ اﻧﺴ ﺎن از ﮔ ﻞ در‬
‫ﻣﺬاهﺐ ﺳﺎﻣﯽ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ در اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﯽ ﭘﺎﻳ ﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ه ﻴﭻ اﺻ ﺎﻟﺘﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﮐﭙﯽ ﺑﺮدارﯼ ﻣﺤ ﺾ از اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ﺑ ﺎﺑﻠﯽ و ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫ﮐﻪ در ﺁن ﺧﺪاﯼ زن ﺑﻪ ﺧﺪاﯼ ﻣﺮ ِد ﻳﮑﺘﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﻋﻼم ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﺳ ﺎل ﺑ ﻪ ‪ ١٢‬ﻣ ﺎﻩ‬
‫ﺗﻮﺳ ﻂ ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬و ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺁن ﺑ ﻪ ﻗﺒ ﻞ از ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ‬
‫زﻣﻴﻦ و ﺁﺳﻤﺎن و در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم هﺴ ﺘﯽ ﺑ ﺎز ﻣﻴﮕ ﺮدد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻠﮑ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﮐﺲ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺎﺑﻠﻴﻬ ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﺳ ﺎل را ﺑ ﻪ ‪١٢‬‬
‫ﻣ ﺎﻩ ﻗﻤ ﺮﯼ و ‪ ٣۶٠‬روز ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺪون ﺁﻧﻜ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ آﺸﻒ ﺁﻧﺎﻧﺮا ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاى ﺧ ﻮدش ﻧﺴ ﺒﺖ ﻣ ﻰ ده ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷ ﮑﯽ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ادﻋﺎﯼ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗﻤ ﺎس ﺑ ﺎ ﺧ ﺪا‪ ،‬ادﻋ ﺎﻳﯽ ﺑﻄ ﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ از‬
‫ﻣﻦ در ﺁوردﯼ و ﺑﯽ ﭘﺎﻳﻪ واﺳﺎس ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺒﻮل ﮐﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ‬
‫ﺧﺪاﯼ وﯼ ﻓﺮدﯼ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺎدان و ﺑﯽ ﺳﻮاد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫∗ﻣﻦ در ﻛﺘﺎب زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از "ﭼﻴﻠﺪه" ﺷﺮح داده ام ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ اﻗـﻮام ﻣﺎﻗﺒـﻞ ﺗـﺎرﻳﺦ ﻋﻘﻴـﺪه‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺎن ﺑﺎ ﭘﺨﺘﻦ ﻫﺮ ﻛﻮزه‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد ﺟﺪﻳﺪي را ﺧﻠﻖ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻛﻮزه در آﺗﺶ‪ ،‬در اﺛﺮِ ﺷـﻦِ‬
‫ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه در ﮔﻞِ آن ﺗﺮك ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺻﺪا ﻣﻴﻜﺮد‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﺻـﺪاي ﻣﺨﻠـﻮق ﺟﺪﻳـﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ از‬
‫ﺣﺮارت آﺗﺶ ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﺧﺪا ﻧﻴﺰ اﻧﺴﺎن را از ﮔﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬و اﻳﺸﺘﺎر ﻛﻪ اﻧﺴـﺎن‬
‫را آﻓﺮﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻮزه ﮔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪٣۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﮔ ﺮ ﺑ ﻪ ﺳ ﺎﻳﺮ ﺁﻳ ﺎﺗﻰ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣ ﻮرد ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ و اﻓ ﻼك‬
‫ﺁوردﻩ اﺳ ﺖ ﺗﻮﺟ ﻪ ﻧﻤ ﺎﺋﻴﻢ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﻣ ﯽآﻨ ﻴﻢ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺪون‬
‫اﻳﻨﻜ ﻪ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺷ ﺒﺎهﺘﻰ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁورده ﺎى ﻋﻠﻤ ﻰ زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﺮاﻓﻰ ﭼﻨﺪﻳﻦ هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒ ﻞ‬
‫از وﯼ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻰ دﻟﻴﻞ ﻧﺒﻮد آ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى در ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎ را اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎى ﭘﻴﺸ ﻴﻨﻴﺎن ﻣ ﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣىﺪهﺪ آﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻘﺪر در ﻗﻀﺎوﺗﻬﺎﻳﺸﺎن دﻗﻴﻖ و واﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻓﻜ ﺮ آ ﺮد آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﺒﺎهﺘﻬﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻳﻜ ﻰ دوﻣ ﻮر ِد‬
‫ﻣ ﺬآﻮر در ﺑ ﺎﻻ ﻣﺤ ﺪود ﻣ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺪ ر ﺳ ﺎﻳﺮﻣﻮارد ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﺷ ﺒﺎهﺘﻬﺎ را ﺑ ﺎ اﻧ ﺪك ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎﻳﻰ آ ﻪ اﻟﺒﺘ ﻪ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ ﺑ ﻮدﻩ و در‬
‫ﺟﺮﻳ ﺎن ﻧﻘ ﻞ و اﻧﺘﻘ ﺎل اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎى ﻗ ﺪﻳﻤﻰ اﺗﻔ ﺎق ﻣ ﻰ اﻓﺘ ﺎدﻩ اﺳ ﺖ ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻰ آﻨﻴﻢ ‪ .‬ﺑﻪ ﺁﻳﻪ هﺎى دﻳﮕﺮ ﻗﺮان در ﻣﻮرد ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺎﻃﻴﺮ ﺑ ﺎﺑﻠﻰ و ﻣﺼ ﺮى در اﻳ ﻦ زﻣﻴﻨ ﻪ ﺗﻮﺟ ﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺜﻼ در‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺟﻬﺎن ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اوﺳﺖ آﻪ ﭼﺮاغ ﺳﺘﺎرﮔﺎن را ﺑﺮاى راهﻨﻤﺎﺋﻰ ﺷﻤﺎ در ﺗﺎرﻳﻜىﻬﺎى ﺑﻴﺎﺑﺎن و درﻳﺎ‬

‫‪٥٨‬‬
‫روﺷﻦ داﺷﺘﻪ "!!!‬

‫ن ﻋﻼﺋ ﻢ‪ ،‬ﺁن ﻜ ﺎخ ه ﺎ‬
‫"ﻣﺎ در ﺁﺳﻤﺎن آﺎخ هﺎى ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮ اﻓﺮاﺷﺘﻴﻢ و ﺑ ﺮ ﭼﺸ ِﻢ ﺑﻴﻨﺎﻳ ﺎ ِ‬
‫ن ﻣﺮدودﻣﺤﻔ ﻮظ داﺷ ﺘﻴﻢ‬
‫را ﺑ ﻪ زﻳ ﺐ و زﻳﻮرﺑﻴﺎراﺳ ﺘﻴﻢ و ﺁﻧ ﺮا ازدﺳ ﺘﺒﺮد ﺷ ﻴﻄﺎ ِ‬
 ‫‪٣۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻟﻴﻜﻦ هﺮﺷﻴﻄﺎن آﻪ ﺑﺮاى اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ )ﺑﺮاى ﮔﻮش دادن ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﺑ ﻪ‬
‫‪٥٩‬‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ ﻧﻴﺰﺷﻬﺎب ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ او را ﺗﻌﻘﻴﺐ آﺮد‪"...‬‬

‫"ﻣﺎ ﺁﺳ ﻤﺎن دﻧﻴ ﺎ را ﺑ ﻪ ﭼﺮاﻏﻬ ﺎى )اﻧﺠ ﻢ( رﺧﺸ ﺎن زﻳ ﺐ و زﻳ ﻮر دادﻳ ﻢ و ﺑ ﻪ ﺗﻴ ِﺮ‬

‫‪٦٠‬‬
‫ب ﺁن ﺳﺘﺎرﮔﺎن‪ ،‬ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ را راﻧﺪﻳﻢ "‬
‫ﺷﻬﺎ ِ‬

‫اآﻨ ﻮن ﺑ ﻪ اﺳ ﺎﻃﻴﺮ ﻣﺼ ﺮى در‪ ٢۵٠٠‬ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از ﻣ ﻴﻼد در‬

‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ‪:‬‬

‫"ﺳ ﺘﺎرﮔﺎن ﺗﻮﺳ ﻂ آﺎﺑﻠﻬ ﺎى ﻣﺤﻜﻤ ﻰ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻬﺸ ﺖ وﺻ ﻞ ﻣىﺒﺎﺷ ﻨﺪ ﺁوﻳ ﺰان ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ‪".‬‬
‫" زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻰ اﺳﺖ آﻪ در ﻣﺮآﺰ ﺁن رود ﻧﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‬
‫در ﺟﻨﻮب ﺁن رودى در ﺁﺳﻤﺎن ﻗ ﺮار دارد آ ﻪ در ﭘﻨ ﺎﻩ آﻮهﻬ ﺎ واﻗ ﻊ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬و‬
‫ﺑ ﺮ ﻋ ﺮض اﻳ ﻦ رود ﺧ ﺪاى ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ ﺳ ﻔﺮ روزاﻧ ﻪ اش را ﺷ ﺮوع ﻣ ﯽ آﻨ ﺪ و ه ﺮ‬
‫روز راهﺶ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﺪهﺪ‪".‬‬

‫ﺑ ﺎﺑﻠﯽ ه ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ داﺷ ﺘﻨﺪ آ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﺳ ﻴﺎرﻩ اﻳﺴ ﺖ ﮔ ﺮد و‬

‫ﺑﺰرگ آﻪ ﺗﻮﺳﻂ روﺧﺎﻧﻪ اى اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪﻩ و در ﺁﻧﺴﻮى رودﺧﺎﻧﻪ ﺳﺪى‬
‫از آ ﻮﻩ آﺸ ﻴﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و هﻤ ﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮ روى درﻳ ﺎﻳﻰ ﺑﻴﻜ ﺮان‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬هﻴﭻ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﮔﺬﺷ ﺘﻦ از رودﺧﺎﻧ ﻪ دور زﻣ ﻴﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬آﻮهﻬﺎ ﺳﻘﻒ ﺑﻬﺸﺖ را ﮐﻪ از ﻓﻠﺰى ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﺤﻜ ﻢ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳ ﺖ ﻧﮕ ﻪ ﻣ ﯽ دارﻧ ﺪ‪ .‬در آﻮهﻬ ﺎى ﺷ ﻤﺎﻟﻰ ﺗ ﻮﻧﻠﻰ وﺟ ﻮد دارد ﻜ ﻪ ﺑ ﻪ‬
 ‫‪٣۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺑﻴ ﺮون ﺑ ﺎز ﻣىﺸ ﻮد و داراى دو دهﺎﻧ ﻪ ﻣىﺒﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ در ﻣﺸ ﺮق و‬
‫دﻳﮕ ﺮى در ﻣﻐ ﺮب ‪ .‬ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ از دهﺎﻧ ﻪ ﺷ ﺮﻗﻰ ﺑﻴ ﺮون ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ ‪ .‬از‬
‫زﻳ ﺮ ﺑﻬﺸ ﺖ ﻣىﮕ ﺬرد و ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ دهﺎﻧ ﻪ ﻏﺮﺑ ﻰ وارد ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻄﻮرى آﻪ ﺷﺒﻬﺎ را در درون ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻰ ﮔﺬراﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗ ﻮرات ﻧﻴ ﺰ در ﻣﻴ ﺎن دﻩ ه ﺎ داﺳ ﺘﺎن دﻳﮕ ﺮى آ ﻪ ﻗ ﺮان از‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﮐﭙﯽ ﺑﺮدارﯼ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫"ﺧﺪا ﮔﻔﺖ َﻧ ﱢﻴﺮهﺎ در ﻓﻠﻚ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ روﺷﻨﺎﺋﻰ دهﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ؛ و‬
‫‪٦١‬‬
‫ﺧﺪا ﺳﺘﺎرﮔﺎن را در ﻓﻠﻚ ﺁﺳﻤﺎن ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ زﻣﻴﻦ را روﺷﻦ آﻨﻨﺪ"‬

‫آﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮدﻳﺪى ﻧﻴﺴﺖ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ ﺧﺮاﻓ ﺎت و دﺳ ﺘﺎورد‬

‫هﺎى ﻋﻠﻤﻰ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن در هﺰاران ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ‪ ،‬از ﻧﻈ ﺮ ﻋﻠﻤ ﻰ‪ ،‬ﻓﺮﺳ ﻨﮕﻬﺎ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ وﺟﻮد داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬دﻣﻜﺮﻳ ﺖ را در ﻳﻮﻧ ﺎن در ﻧﻈ ﺮ ﺁورﻳ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﻴﺶ از ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣ ﻰ اﻧﺪﻳﺸ ﻴﺪﻩ ﮐ ﻪ هﺴ ﺘﻰ از‬
‫ذرات ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮ اﺗ ﻢ ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﺷ ﺪﻩ و ﻓﻀ ﺎى ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺧ ﻼء‬
‫ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ -‬ﭼﻴ ﺰى آ ﻪ دو ه ﺰار ﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻋﻠ ﻢ ﺑ ﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ادﻋﺎى ﻣﺤﻤ ﺪ را در ﻧﻈ ﺮ ﺁورﻳ ﺪ آ ﻪ در ﻗ ﺮﺁن ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬ﺷ ﻬﺎب ه ﺎى ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻰ ﺗﻴﺮه ﺎﺋﻰ هﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ از ﻃ ﺮف ﺧ ﺪا ﺑ ﺮاى‬
‫ﻓﺮارى دادن دﻳﻮان آﻪ ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﺮاق ﺳ ﻤﻊ ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن ﺁﺳ ﻤﺎن ﻧﺸﺴ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺷ ﻠﻴﻚ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ -‬ﭼﻴ ﺰى ﻜ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮاى ﻋﻠ ﻢ اﻣ ﺮوز‬
‫ﺣﺘﻰ ﺑﺮاى اﻋﺮاب ﺑﺪوى زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺧﻨﺪﻩ ﺁور ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫‪٣۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺷ ﻨﻴﺪن اﻳ ﻦ داﺳ ﺘﺎن ﺑ ﺮاى ﭘ ﻰ ﺑ ﺮدن ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻖ ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﮔﻰ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ از ﻋﻠﻮم ﻋﺼﺮ ﺧﻮد ﺧﺎﻟﻰ از ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﺁن زﻣﺎن در ﻣﻴﺎن ﺧﺮاﻓﻪ هﺎى راﻳﺞ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﻳﻜ ﻰ‬
‫هﻢ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ آ ﺎهﻦ ه ﺎ ﻳ ﺎ ُآ َﻬ ِﻨ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ارﺗﺒ ﺎط ﺑ ﺎ دﻳ ﻮان از اﺧﺒ ﺎر‬
‫ﻏﻴﺐ ﺧﺒﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن دﻳ ﻮان ه ﺮ ﺷ ﺐ ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن ﻋ ﺮوج ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺑ ﺎ‬
‫اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎى ﻣﻼﺋﻜﻪ‪ ،‬اﺧﺒﺎر ﻏﻴﺒﻰ را ﺑﻪ آﺎهﻨﺎن ﻣﻴﺮﺳ ﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو ﺑﻮد آﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاى دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﺧﺒ ﺎر ﺑ ﻪ ﻧ ﺰد ﮐ ﺎهﻦ‬
‫ه ﺎ ﻣ ﯽ رﻓﺘﻨ ﺪ و از ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﺧ ﻮد و داﻧ ﺶ ه ﺎى ﻏﻴﺒ ﻰ ﻣﻄﻠ ﻊ ﻤ ﻰ‬
‫ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﺮدم ﺁﻧﺰﻣ ﺎن آﺎهﻨ ﺎن راﺑ ﻂ ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﺮدم و ﻣﻼﺋﻜ ﻪ و‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن ﺑﻮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻣ ﯽ ﺧﻮاه ﺪ‬
‫از ﻧﻈ ﺮ ﺧ ﺪاﻳﺎن در ﻣ ﻮرد ﻗﺮﺑ ﺎﻧﯽ ﺻ ﺪ ﺷ ﺘﺮ ﺑﺠ ﺎى ﭘﺴ ﺮش ﻋﺒ ﺪاﷲ‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﺎر ﺑﻪ ﻧﺰد آﺎهﻨﯽ ﻣﻰ رود ﺗ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ او از ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻰ ﻣﺤﻤﺪ ادﻋﺎى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮى ﻣﻰ آﻨﺪ ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ دآﺎن آﺎهﻨ ﺎن‬
‫را ﺗﺨﺘﻪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺧﻮد ﺟﺎى ﺁﻧ ﺎن را ﺑﮕﻴ ﺮد‪ ،‬اﻋ ﻼم ﻣ ﻰ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ آ ﻪ اآﻨ ﻮن‬
‫آﻪ وى ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮى ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ دﻳ ﻮان را از اﺳ ﺘﺮاق‬
‫ﺳ ﻤﻊ ﻣﻼﺋﻜ ﻪ ﻣﻤﻨ ﻮع )ﻣﻌ ﺰول و ﻣﺤﺠ ﻮب( ﻧﻤ ﻮدﻩ و آ ﺎر وﺣ ﻰ و‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻮى را ﻣﺨﺘﺺ او ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫‪٣۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫"و َآ َﻬ ِﻨ ﮥ )آﺎهﻨ ﺎن( ﻋ ﺮب از ﻗ ﻮل دﻳ ﻮ ﺧﺒ ﺮ ﺑ ﺎز ﻣ ﻰ دادﻧ ﺪ آ ﻪ دﻳ ﻮ ه ﺮ ﺷ ﺒﻰ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ﻋﺮوج ﻣ ﻰ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ و اﺣﻜ ﺎم ُﻣ َﻐ َﻴﺒ ﺎت )ﻏﻴ ﺐ ه ﺎ( از ﻣﻼﺋﻜ ﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﻨﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﻰ ﺁﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ِز )ﺑﺮاى( ُآ َﻬ ِﻨﮥ ﻋﺮب ﻧﻘﻞ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ و اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدم هﻤ ﻰ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪،‬‬
‫و دﻳﻮ در ﺁن وﻗﺖ ﻣﺤﺠﻮب ﻧﺒﻮد از ﺁﺳﻤﺎن و ﻣﻌﺰول ﻧﺒﻮد از اﺳ ﺘﺮاق ﺳ ﻤﻊ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﭼﻮن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ‪ ،‬ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﺸﺎن ﻣﺤﺠﻮب و ﻣﻌ ﺰول ﺷ ﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳ ﺒﺐ ﻣﻌ ﺰول ﺷ ﺪن اﻳﺸ ﺎن ﺁن ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ وﺣ ﻰ ﺑﺴ ﺨﻦ اﻳﺸ ﺎن ﻣﻠﺘ ﺒﺲ ﻧﮕ ﺮدد و ﺟ ﺰ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺻﻠﻮات ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬از ﻏﻴﺐ آﺴﻰ ﺧﺒﺮ ﺑﺎز ﻧﺘﻮاﻧﺪ داد‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﻣﻌﺠ ﺰﻩ اى ﺑ ﻮد‬
‫‪٦٢‬‬
‫از ﻣﻌﺠﺰات ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ ‪ ،‬ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‪".‬‬

‫و ﻳﺎ‬
‫" ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از ﻧﺼ ﺎرى )ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن( ﺑ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺻ ﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻴ ﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺴ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﺼﺎرى را ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷ ﻤﺎ ﭼ ﻮن اﺧﺘ ﺮى در ﺁﺳ ﻤﺎن‬
‫ﻦ اﻳ ﻦ اﺧﺘ ﺮ دﻟﻴﻠ ﻰ ﺑ ﺪان آﻨ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺑﮕ ﺬرد‪ ،‬ﭼ ﻪ ﮔﻮﺋﻴ ﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ :‬ﻣ ﺎ ﮔ ﻮﺋﻴﻢ ‪ ،‬ﮔﺬﺷ ﺘ ِ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎهﻰ در روى زﻣ ﻴﻦ ﻣ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ ﻳ ﺎ ﻣﻮﻟ ﻮدى ﺑﻤ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻴﺪ‪ ،‬ﺻ ﻠﻮات اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬رد آﺮد ﺑﺮ اﻳﺸﺎن و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰ ﮔﻮﺋﻴ ﺪ ‪ :‬آ ﻪ ﮔﺬﺷ ﺘﻦ‬
‫اﻳﻦ اﺧﺘﺮهﺎ ﺳﺒﺐ ﺁﻧﺴﺖ آﻪ ‪ :‬ﭼﻮن ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺣﻜﻤ ﻰ ﻣ ﻰ راﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﺧﻠ ﻖ ﺧ ﻮد در‬
‫روى زﻣﻴﻦ و ﻗﻀﺎﺋﻰ ﻣﻰ راﻧﺪ‪) ،‬ﻣﻼﺋﻜﻪ در ﺁﺳﻤﺎن هﻔﺘﻢ از ﺁن ﻣﻄﻠ ﻊ ﻣ ﻰ ﮔﺮدﻧ ﺪ‬
‫و ﺁﻧﺮا ﺑﺮاى ﺁﺳﻤﺎن ﺷﺸﻢ ﺁواز ﻣﯽ دهﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﻼﺋﻜﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﺷﺸﻢ ﭘ ﺲ از ﺷ ﻨﻴﺪن ﺁن‬
‫ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺮاى ﺁﺳ ﻤﺎن ﭘ ﻨﺠﻢ و هﻤﻴﻨﻄ ﻮر ﭘﻨﺠﻤ ﻰ ه ﺎ ﺑ ﺮاى اه ﺎﻟﻰ ﺁﺳ ﻤﺎن ﭼﻬ ﺎرم و‬
‫ﭼﻬﺎرﻣﻰ هﺎ ﺑﺮاى ﺳﻮﻣىﻬﺎ ﺗﺎ ﺻﺪا ﺑﻪ اهﺎﻟﻰ ﺁﺳﻤﺎن دﻧﻴﺎ ﻣىﺮﺳ ﺪ ‪ .‬اه ﺎﻟﻰ ﺁﺳ ﻤﺎن‬
‫دﻧﻴ ﺎ آ ﻪ ﻧﻤىﺪاﻧﻨ ﺪ اﻳ ﻦ ﺻ ﺪا از ﺑﻬ ﺮ ﭼﻴﺴ ﺖ دوﺑ ﺎرﻩ از ﺁﺳ ﻤﺎن دوم در ﺑ ﺎرﻩ‬
‫ﺁن ﺳ ﺌﻮال ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﻢ از ﺁﺳ ﻤﺎن ﺳ ﻮم و ﭼﻬ ﺎرم ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن هﻔ ﺘﻢ و‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ﻋﺮش ﻣىﺮﺳﻨﺪ ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺁﺳ ﻤﺎن ﻋ ﺮش آ ﻪ در ﺁن ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﺗﺨ ﺖ ﻧﺸﺴ ﺘﻪ‬
 ‫‪٣۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﺳﺖ در ﺟﻮاب ﻣﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ آ ﻪ ( ‪ ...‬ﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﺴ ﺒﻴﺢ از ﺑﻬ ﺮ ﺁن ﻣ ﻰ آ ﺮدﻳﻢ آ ﻪ ﺣ ﻖ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻰ در روى زﻣﻴﻦ ﺑﺮ ﻓﻼن ﺑﻨﺪﻩ در ﻓ ﻼن روز ﻓ ﻼن ﺣﻜ ﻢ ﺑﺮاﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ) .‬ﺑﻌ ﺪ‬
‫دوﺑﺎرﻩ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎى هﻔﺘﻢ و ﺷﺸﻢ و ‪ ....‬ﺑﻪ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺘ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ﻳﻌﻨﻰ ﺁﺳﻤﺎن دﻧﻴﺎ ﻣىﺮﺳﺪ ( ‪ ...‬ﭼ ﻮن ﺧﺒ ﺮ ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن دﻧﻴ ﺎ ﻣ ﻰ رﺳ ﺪ‪ ،‬اه ﻞ‬
‫ﺁﺳﻤﺎن دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ) در ﺑﺎرﻩ ﺁن ﺻﺤﺒﺖ ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ ( ﭘ ﺲ دﻳ ﻮان آ ﻪ‬
‫ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣ ﻰ رﻓﺘﻨ ﺪ از اه ﻞ ﺁﺳ ﻤﺎن دﻧﻴ ﺎ ﺁن ﺧﺒ ﺮ ﻣ ﻰ ﺷ ﻨﻴﺪﻧﺪ و ﻣ ﻰ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و ﺑ ﺎ‬
‫آﺎهﻨ ﺎن ﻋ ﺮب ﻣ ﻰ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕ ﻪ اﻳﺸ ﺎن ﺑ ﺎ ِز )ﺑ ﺮاى( ﻣ ﺮدم ﻣ ﻰ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ ﭼ ﻮن‬
‫زﻣ ﺎن ﻧﺒ ﻮت ﻣ ﻦ در ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺣ ﻖ ﺗﻌ ﺎﻟﻰ دﻳ ﻮ را از ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣﺤﺠ ﻮب ﮔﺮداﻧﻴ ﺪ و از‬
‫اﺳﺘﻤﺎع ﺳﺨﻦ ﻣﻼﺋﻜﻪ ﻣﻌﺰول آﺮد و اﺧﺘﺮان را ﺑﺮ ﻣﺜﺎل ﺁﺗﺶ ﭘﺎ َرهﺎ ﺑﺮ ﮔﻤﺎﺷﺖ ﺗﺎ‬
‫ه ﺮ ﮔ ﺎﻩ آ ﻪ دﻳ ﻮ ﻗﺼ ﺪ ﺁﺳ ﻤﺎن آﻨﻨ ﺪ در ﺁﻳﻨ ﺪ و ﺑ ﺮ اﻳﺸ ﺎن زﻧﻨ ﺪ و اﻳﺸ ﺎن را‬
‫ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ وﺧﺎآﺴﺘﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬آﻬﺎﻧﺖ )آﺎهﻨ ﻪ ﮔ ﺮى( ﻋ ﺮب‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ آﺎهﻨﻰ ﺳﺨﻨﻰ ﮔﻮﻳﺪ دروغ اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺷﻨﻴﺪن ‪ ...‬ﭼﻮن‬
‫دﻳ ﻮ را اﻳ ﻦ واﻗﻌ ﻪ ﺑﻴﻔﺘ ﺎد و از ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣﻌ ﺰول و ﻣﺤﺠ ﻮب ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬داﻧﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﻌ ﺰول ﺷ ﺪن اﻳﺸ ﺎن ﺳ ﺒﺐ ﻇﻬ ﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻣ ﺎ ‪ ،‬ﺻ ﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻴ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻮد؛ ﺁﻧﮕ ﻪ‬
‫ﺟﻤ ﺎﻋﺘﻰ از ﻣﻬﺘ ﺮان اﻳﺸ ﺎن ﻗﺼ ﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻣ ﺎ ‪ ،‬ﺻ ﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻴ ﻪ ‪ ،‬آﺮدﻧ ﺪ و‬
‫ﺑﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﺑﻪ وى اﻳﻤﺎن ﺁوردﻧﺪ و ﺑﺮﻓﺘﻨ ﺪ و ﻗ ﻮم ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم دﻋ ﻮت آﺮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫‪٦٣‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻰ در ﻗﺮان ﻣﺠﻴﺪ ﺧﺒﺮ ﺑﺎز ﻣىﺪهﺪ ‪:‬‬

‫هﻤﭽﻨﻴﻦ‬

‫ل ﻣﺎ ﻳﺎد ﺁر وﻗﺘﻰ را آﻪ ﻣﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﺟﻨﻴﺎن را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻮ ﮔﺮداﻧﻴ ﺪﻳﻢ ﺗ ﺎ‬

‫"اى رﺳﻮ ِ‬
‫اﺳ ﺘﻤﺎع ﺁﻳ ﺎت ﻗ ﺮان آﻨﻨ ﺪ‪.....‬ﭼ ﻮن ﻗﺮاﺋ ﺖ ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﺪ اﻳﻤ ﺎن ﺁوردﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺳ ﻮى‬
‫‪٦٤‬‬
‫ﻗﻮﻣﺸﺎن ﺑﺮاى ﺗﺒﻠﻴﻎ و هﺪاﻳﺖ ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪".‬‬
 ‫‪٣۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻳﻨﻬ ﺎ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣ ﻮرد اﻓ ﻼك و ﺗﻐﻴﻴ ﺮ و ﺗﺤ ﻮﻻت ﺁن و‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد آ ﻪ از درك ﻋﻠﻤ ﻰ ﺻ ﺪهﺎ ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از ﺧ ﻮد‬
‫در ﻋﺼﺮ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻳﻮﻧﺎن ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﺰاران ﺳﺎل ﻋﻘﺐ ﺗﺮ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ آ ﻪ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻣﺤﻤﺪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاى ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﺳﺐ وﻟ ﻰ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫اﻓﻜﺎر ﻣﺘﺮﻗﻰ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﭘﻮچ و ﺑﻰ ﭘﺎﻳﻪ و ﻧﺎﺷ ﯽ‬
‫ازﻧ ﺎداﻧﯽ ﮔﻮﻳﻨ ﺪﻩ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻋﻠ ﻮم ﺑﺸ ﺮﯼ ﺑ ﻮدﻩ و ﺑﺸ ﺮ ه ﻢ‬
‫ﻋﺼﺮﻣﺤﻤﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ از او ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮ و ﻋﻠﻤ ﻰ ﺗ ﺮ ﻣ ﻰ اﻧﺪﻳﺸ ﻴﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬در اﺛ ﺮ ﻋ ﺪم‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺮاآﺰ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﻤﺪن‪ ،‬از ﺪﺳﺖ ﺁورده ﺎى ﻋﻠﻤ ﻰ ﻳﻮﻧ ﺎﻧﻰ در‬
‫ﻣﻮرد اﻓﻼك اﻃﻼﻋﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺴ ﻴﺎر‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻰ ﺗﺮ و ﻋﻠﻤﻰ ﺗﺮ ﻣﻰ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ ﺣ ﺪاﻗﻞ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ آﻬﻨ ﻪ و‬
‫ﺧﺮاﻓﻰ او را آﻪ ﺑ ﻪ ه ﺰاران ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻪ‪،‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣ ﻮارد‪ ،‬رد ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﺑ ﺎز دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕ ﺮى ﺑ ﻮد در‬
‫ﻣ ﻮرد اﻳﻨﻜ ﻪ ﭼ ﺮا ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻤ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ اﻋ ﺮاب را از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﺒﻠﻴ ﻎ و‬
‫ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺴﻮى اﺳﻼم ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺬاﻫﺐ دﻳﮕﺮ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ‬

 ‫‪٣۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎى ﺧﺮاﻓﻰ ﺑﺎﺑﻞ وﻣﺼﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰى‬

‫ﻧﺒﻮد آﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻰ اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ ﺘﻮﺳﻂ او درﻣﻜﻪ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳﻪ آﻬﻨﻪ‬
‫و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ آﺮد‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﺁﻳﺎت و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت دﻳﮕﺮ وى‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻣﻜﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺟﺰ آﭙﯽ ﺑﺮدارى از ﺗﻮرات‪ ،‬اﻧﺠﻴﻞ و اﻓﺴﺎﻧﻪ هﺎى‬
‫ﻣﺬهﺐ زرﺗﺸﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ آﻪ ﻗﺪﻣﺖ وﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﻰ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫از زﻣﺎن ﺧﻮد‪ ،‬آﻤﺘﺮ از اﺳﺎﻃﻴﺮ ﺑﺎﺑﻞ و ﻣﺼﺮ ﻧﺒﻮدﻩ و در واﻗﻊ از‬
‫ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ ﮐﭙﯽ ﺑﺮدارﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮى ﺑﻮد آ ﻪ در ﻧﻈ ﺮ اﻋ ﺮاب‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت وى‬
‫را از ﺟ ﺬاﺑﻴﺖ و ﺗ ﺎزﮔﻰ ﻣ ﻰ اﻧ ﺪاﺧﺖ و ﺁﻳ ﺎﺗﺶ را ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻜﺮار ﻣﻜﺮرات رواﻳﺎت ﻗﺪﻳﻤﻰ‪ ،‬آﻪ اﻋﺮاب ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻜﺮرا از ﭘﻴ ﺮوان‬
‫ﻣ ﺬاهﺐ دﻳﮕ ﺮ ﺷ ﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ -‬و از هﻤ ﻴﻦ روﺑ ﻪ ﺁن ه ﺎ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎى‬
‫ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ .‬ﭘﻴ ﺮوان اﻳ ﻦ ﻣ ﺬاهﺐ اززﻣﺎﻧﻬ ﺎى‬
‫ﻗﺪﻳﻢ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﭘﺮاآﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﻜ ﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در ﺧ ﻼل ﻣﺴ ﺎﻓﺮﺗﻬﺎى ﺗﺠ ﺎرى اش ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن ﻣ ﺮاودﻩ و‬
‫ﺁﺷﻨﺎﺋﻰ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮاآ ﺰ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ در ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻳﻜ ﻰ ﻳﻤ ﻦ ﺑ ﻮد و‬
‫دﻳﮕﺮى ﺑﺨﺶ ﻋﻠﻴﺎى ﺣﺠﺎز‪ .‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و اﻃ ﺮاف ﺁن و‬
‫ﮐﻤ ﯽ ه ﻢ در ﺷ ﻬﺮ ﻃ ﺎﺋﻒ در ﻧﺰدﻳﻜ ﻰ ﻣﻜ ﻪ ﺳ ﻜﻮﻧﺖ داﺷ ﺘﻨﺪ و داﺋﻤ ﺎ‬
‫ﺑﺮاى ﺗﺠﺎرت ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﻣﻰ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﺟﺮ و ﺻﻨﻌﺖ ﮔ ﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ‬
 ‫‪٣۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫و ﺑﻪ آﺎر آﺸﺎورزى در واﺣﻪ هﺎ ﻧﻴﺰ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺧﻮد ﻣﻜﻪ ه ﻢ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﻣﻨﻔ ﺮدى وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن ﮔﻔﺘﮕ ﻮ و‬
‫ﻣﺮاودﻩ ﺪاﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ ﻧﻴ ﺰ از ﺳ ﻪ ﻃﺮﻳ ﻖ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﻔ ﻮذ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪:‬‬
‫ﻳﻜ ﻰ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﻏﺴ ﺎﻧﻴﺎن درﺳ ﻮرﻳﻪ ﮐ ﻪ واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ رم‬
‫ﺑ ﻮد ودﻳﮕ ﺮى از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺣﻴ ﺮﻩ ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ ﻟﺨﻤﻴ ﺎن در ﺷ ﻤﺎل‬
‫ﺷﺮﻗﻰ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﺒﺸ ﻪ آ ﻪ ﺧ ﻮد در ﻗ ﺮن ﭼﻬ ﺎرم ﻣ ﻴﻼدى‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺁآﺴﻴﻮم ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺷ ﺪﻩ و در ﻗ ﺮن ﺷﺸ ﻢ ﻣ ﻴﻼدى )‪۵٢۵‬‬
‫ﻣﻴﻼدى(‪ ،‬در ﻣﻌﻴﺖ دوﻟﺖ رم‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﻤﻦ و ﺑﺮاﻧ ﺪاﺧﺘﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﻰ‬
‫ﻳﻬ ﻮدى در ﺁﻧﺠ ﺎ‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ را ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم ﺁن ﺗﺤﻤﻴ ﻞ آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﻜ ﻪ‪ ،‬ﻧﺠ ﺮان آ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از ‪ ٢٠٠٠٠‬ﻧﻔ ﺮ ﺟﻤﻌﻴ ﺖ و در ﺷ ﻤﺎل‬
‫ﻏﺮﺑﯽ ﻳﻤﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬در ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻣﺴ ﻴﺤﻰ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ دﻳﮕ ﺮ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳﻤﺎﻣ ﻪ ‪ ،‬ﻣﺸ ﺮق ﻧﺠ ﺪ و‬
‫ﺖ‪.‬‬ ‫ﺰ رواج داﺷ‬ ‫ﺰى ﻧﻴ‬ ‫ﺘﺎن ﻣﺮآ‬ ‫ﻋﺮﺑﺴ‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻧﻴﺰ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ آﺸﺎورزى و ﺻ ﻨﻌﺖ اﺷ ﺘﻐﺎل داﺷ ﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺼ ﻮرت ﺑﺎزرﮔﺎﻧ ﺎن دورﻩ ﮔ ﺮد ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺑﺎدﻳ ﻪ ﻧﺸ ﻴﻨﺎن ﻣىﺮﻓﺘﻨ ﺪ و‬
‫ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد را در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﻨﯽ َﺛﻌَﻠ ﺐ و ﻧﻤﻴ ﺮ‬
‫و ﺑﺨﺸﻰ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﺰرگ ﺑﻨﯽ ﺑﻜﺮ ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﺑﺼﻮرت اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ در ﻳﻤ ﻦ ‪،‬‬
‫ﻋﺪن ‪ ،‬ﺳ ﻮرﻳﻪ و ﻟﺨ ﻢ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺮآ ﺰى ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑﺼ ﻮرت‬
 ‫‪٣٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﭘﺮاآﻨﺪﻩ و در آﺴﻮت اﻓ ﺮادى آ ﻪ دﺳ ﺖ از دﻧﻴ ﺎ ﺷﺴ ﺘﻪ اﻧ ﺪ در ﺻ ﺤﺮا‬
‫‪٦٥‬‬
‫هﺎ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎدﻳﻪ ﻧﺸﻴﻨﺎن زﻧﺪﮔﻰ و ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻣﺬهﺐ ﻳﻬﻮد و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ‪ ،‬اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى ﺑ ﺎ ﻣ ﺬهﺐ‬
‫زرﺗﺸﺖ ﻧﻴﺰ ﺗﻤﺎس ﻧﺰدﻳ ﻚ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣ ﺬهﺐ زرﺗﺸ ﺖ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ در ﺑﺤ ﺮﻳﻦ‬
‫رواج داﺷﺖ ‪ ،‬و اﻋﺮاب از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻰ آﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺁﻣ ﺪ و ﺷ ﺪ ﻣ ﯽ آﺮدﻧ ﺪ و هﻤﭽﻨ ﻴﻦ در اﺛ ﺮ ﺗﻤ ﺎس ﺑ ﺎ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ از‬
‫زﻣﺎن آﻨﺘﺮل ﻳﻤﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﺳ ﺎﻧﻴﺎن در ﺁﻧﺠ ﺎ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﯽ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁن‬
‫ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮاآﺰ ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن و زرﺗﺸ ﺘﻴﺎن در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ وار ﺑﻘﺮار زﻳﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺖ‪ :‬در ﻳﻤﻦ‪ ،‬در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬و در ﻃﺎﺋﻒ‪.‬‬
‫ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ‪ :‬در ﺣﻴ ﺮﻩ ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ ﻟﺨﻤﻴ ﺎن‪ ،‬در ﺳ ﻮرﻳﻪ‪،‬‬
‫در ﻧﺠﺮان‪ ،‬در ﻳﻤﺎﻣﻪ‪ ،‬در ﻧﺠﺪ‪ ،‬در ﻳﻤﻦ‪ ،‬و در ﻋﻤﺎن‪.‬‬
‫زرﺗﺸﺘﻰ ﮔﺮى‪ :‬در ﺑﺤﺮﻳﻦ و ﻳﻤﻦ‪.‬‬
‫از زاوﻳ ﮥ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﭘﻴ ﺮوان اﻳ ﻦ ﻣ ﺬاهﺐ ﺣﺎﺻ ﻞ و ﺑﻘﺎﻳ ﺎى‬
‫ﺗﻌﺮﺿ ﺎﺗﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺟﻨ ﺒﺶ ﺟﻬ ﺎﻧﻰ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ‪ -‬آ ﻪ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﺁن ﺑ ﻪ ‪٢‬‬
‫هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣ ﻴﻼد ﺑ ﺎز ﻣ ﯽ ﮔﺸ ﺖ ‪ ،‬از ﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒ ﻞ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺁﻏﺎز آﺮدﻩ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫اوﻟ ﻴﻦ دﻳ ﻦ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ آ ﻪ در ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ آﻴﺶ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﻳﻦ آﻪ ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ ﻧﻈ ﺮ ﺑﻌﻀ ﻰ از ﻣﺤﻘﻘ ﺎن‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻳﻬﻮدى از ﻗﻠﻤﺮو اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى رم ﺑ ﻪ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن وارد‬
 ‫‪٣٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫‪٦٦‬‬
‫و از ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻀﻰ دﻳﮕﺮ در ﺧ ﻮد اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺷ ﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻮد ‪ ،‬ﺟﺰ در ﺑﻌﻀ ﻰ از ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن و ﺑﻄ ﻮر ﻣﺤ ﺪود ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫ﻧﻔﻮذ آﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ رﺳﻴﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ آﻪ ﺑﺨﺼﻮص در ﺷﻜﻞ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ اش ﺷ ﻜﻞ رﻣ ﻰ‬
‫ﺷﺪﻩ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ ﺑ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ رﺳ ﻤﻰ دوﻟ ﺖ رم ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻌ ﺮض ﺧ ﻮد را در ﻣﻌﻴ ﺖ ارﺗ ﺶ ﺁن ﺁﻏ ﺎز آ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻌﺮﺿ ﺎت‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ و ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪ ﺷ ﻤﺎل و ﺟﻨ ﻮب ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن آ ﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ رﻣﻰ هﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺪد ﻧﻴ ﺮوى ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ﺮم ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣﻮﻓ ﻖ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺤﻴﺖ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺑﺴ ﻂ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬در ﺧ ﻮد‬
‫اورﺷ ﻴﻠﻴﻢ در ﺷ ﻤﺎل ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺟ ﺎﺋﯽ آ ﻪ ﻣ ﺮدم ﺁن‬
‫ﻣﻜ ﺮرا ﺗﻮﺳ ﻂ ارﺗ ﺶ ﺑﻴ ﺮﺣﻢ رم ﺳ ﺮآﻮب ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ در‬
‫ﺷﮑﻞ اوﻟﻴﻪ و ﻏﻴ ﺮ دوﻟﺘ ﯽ اش ﺗﺤ ﺖ ﺗ ﺎﺛﻴﺮات رواﻧ ﯽ هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﺮﮐﻮﺑﻬﺎ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ ﭘ ﺎ ﺑﮕﻴ ﺮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن در هﻤ ﻪ‬
‫ﺟﺎ ﺗﻨﻬﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ زور و ﺳ ﺮآﻮب ارﺗ ﺶ رم ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻮد‬
‫ﻧﻔﻮذ آﻨ ﺪ‪ .،‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ ﻣ ﺮدم اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﻳ ﺎ در اﺛ ﺮ ﺳ ﺮآﻮب ه ﺎى‬
‫ﺧﻮﻧﻴﻦ ارﺗﺶ رم و ﻳﺎ از ﺗﺮس اﻳﻦ ﺳﺮآﻮب هﺎ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از اﻳ ﻦ‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ هﻨ ﻮز رم ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ را ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﻣﺬهﺐ رﺳ ﻤﯽ ﺧ ﻮد ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﻧ ﻪ در ﻣﻌﻴ ﺖ‬
‫ارﺗﺶ رم ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑ ﺎﻟﻌﻜﺲ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻓ ﺮار از اذﻳ ﺖ و ﺁزار دوﻟ ﺖ رم ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺮآ ﺰى ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺪوﻳﺎن ﻋ ﺮب ﭘﻨ ﺎﻩ ﺑ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ‬
 ‫‪٣٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻳﻨﺎن ﻨﻴﺰ‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮﺁﻧﻜﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻧﻴﺮوى ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻳﻚ ارﺗ ﺶ‬
‫دوﻟﺘﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ در ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺪوﻳﺎن ﺑﻤﻘﻴ ﺎس وﺳ ﻴﻊ ﻧﻔ ﻮذ‬
‫آﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺪم ﺗﻮﻓﻴﻖ ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ در ﻣﻮرد ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺷﺎهﺪ ﺁن ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺪوﻳﺎن ﻋ ﺮب از ﻧﻈ ﺮ ﻓﻜ ﺮى‬
‫روﺷ ﻦ ﺗ ﺮ و واﻗ ﻊ ﺑ ﻴﻦ ﺗ ﺮ از ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ و روﺣﻴ ﻪ ﺁزادﻣ ﻨﺶ و‬
‫اﺳﺘﻘﻼل ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺎروﺣﻴﻪ ﺳﺮآﻮب ﺷ ﺪﻩ وﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﮔﺮاﻳﺎﻧ ﻪ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮﺳﺎزﮔﺎرى ﻧﺪاﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ، ،‬ﭼﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺪوى‪،‬‬
‫ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻼم هﺮﮔﺰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺟﻠﺐ ﻣﺮدم از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ و ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻧﻈﺮات ﺧﻮد ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺗﻼش ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ در ﻣﻜﻪ ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﻤﻮاﺟﻪ ﻣىﺸﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا آﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻜﻪ در آﻠﻴﺎت ﺧﻮد هﻤﺎن دﻳﺪﮔﺎهﻬﺎ و اﻳﺪﻩ‬
‫هﺎﺋﻰ ﺑﻮد آﻪ ﻗﺒﻼ ﺟﻨﺒﺶ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻰ در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻬﻮدﻳﺖ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫را ﺁزﻣﻮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ودر ﻗﺒﻮﻻﻧﺪن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻋﺮاب ﺗﻮﻓﻴﻘﻰ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎوردﻩ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺸﺘﺮﻛﺎت ﻗﺮان‬
‫و ﻣﺬاﻫﺐ دﻳﮕﺮ ﺳﺎﻣﻰ‬

‫ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ هﻤ ﺎن اﻳ ﺪﻩ ه ﺎ و ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ ﻣ ﺬاهﺐ‬

‫ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ ﻳﻬ ﻮد ‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ و زرﺗﺸ ﺖ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﻨﻄﺒ ﻖ ﺑ ﺎ ﺳ ﻨﻦ و‬
 ‫‪٣٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺁداب ﺑﺨﺶ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣ ﺮدم ﺁن ﻋﺮﺿ ﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو ‪ ،‬ﻣﻴﺎن اﺳﻼم و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﺗﺸﺎﺑﻬﺎت اﺳﺎﺳﻰ وﺟ ﻮد‬
‫داﺷ ﺖ‪ .‬ﻋﻠ ﺖ اﻳ ﻦ ﺷ ﺒﺎهﺖ ه ﺎ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ‬
‫ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت ﻣﺤﻠ ﻰ و ﻣﻨﻄﻘ ﻪ اى ﺷ ﺎن‪ ،‬هﻤﮕىﺤﻜ ﻢ روﺑﻨ ﺎى‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﻧﻈﺎم واﺣﺪى را داﺷﺘﻨﺪ آﻪ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ‬
‫و ﻧﻈ ﺎم ﭘﺪرﺳ ﺎﻻرى در هﻤ ﻪ ﻧﻘ ﺎط ﺟﻬ ﺎن ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺨﺘﺼ ﺎت ﻣﺤﻠ ﯽ در‬
‫ﺣﺎل ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣ ﺬاهﺐ ﻳﮑﺘ ﺎ ﭘﺮﺳ ﺖ‪ ،‬اﺷ ﺘﺮاك ﻧﻈﺮﻳ ﺎت‬
‫و ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ ﺧ ﻮد را از اﺷ ﺘﺮاك اﻳ ﻦ ﻧﻈﺎﻣ ﺎت اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ در ﺳ ﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ‪ ،‬هﻴﺮارﺷ ﻴﻚ و ﻣﺒﺘﻨ ﻰ ﺑ ﺮ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬هﻤ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى در ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺎزه ﺎى‬
‫واﺣﺪ و ﻣﺸﺘﺮك اﻳﻦ ﻨﻈﺎﻣﻬﺎ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻟ ﺬا دﻟﻴﻠ ﻰ ﻧﺪاﺷ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻢ ﻧﺒﻮدﻩ و از ارزﺷﻬﺎ و اﻳﺪﻩ هﺎى واﺣﺪﯼ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮﯼ ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر وﻗﺘ ﯽ ﺷ ﮑﻞ ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮوع اﻧﻘﻼب ﮐﺜﻴ ﻒ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و ﻣﺮدﺳ ﺎﻻرﯼ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬در ﺟ ﺎ ﻳ ﺎ ﺟﺎه ﺎﺋﯽ ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر وارد ﻋﺮﺻ ﻪ‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ ،‬و از ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ ﮔﺴ ﺘﺮش ﻣ ﯽ ﻳﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺬاهﺐ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ روﺑﻨﺎﯼ اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ اﻳ ﻦ ﻧﻈﺎﻣﻬ ﺎ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﯽ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ هﻤﮕﯽ از ﻳﮏ ﺟﻨﺲ و ﻗﻤﺎش ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎ در ه ﺮ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺷ ﻜﻞ‬
‫ﻣﺤﻠ ﻰ ﻧﻈ ﺎم واﺣ ﺪ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣ ﯽ دادﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺬاهﺐ‬
 ‫‪٣٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﻧﻴ ﺰ ه ﺮ آ ﺪام ﺷ ﻜﻞ ﻣﺤﻠ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژى واﺣ ﺪى را‬
‫آ ﻪ هﻤ ﺎن اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژى ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ ﺑ ﻮد و هﻤ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻈﺎﻣﻬ ﺎ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ‬
‫ﺗﻔﺎوت هﺎﻳﺸﺎن ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ اﻧ ﺪازﻩ ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﻴ ﺎز داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ در ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﻧﻬ ﺎﺋﯽ اش ﺷ ﻜﻞ رﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ‪ ،‬و‬
‫اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﺷﻜﻞ ﻋﺮﺑﻰ ﺷﺪﻩ ﻳﻬﻮدﻳﺖ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫در دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﮐﺸ ﻮرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ از‬
‫اوﻟ ﻴﻦ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﮐﭙ ﯽ ﺑ ﺮدارﯼ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬و ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎﯼ‬
‫ﮐﺸﻮرﯼ و ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬در اﺻﻮل ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺸ ﺎﺑﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬و هﻤﮕ ﯽ اﺷ ﮑﺎل‬
‫ﯽ و ﻣﻠﯽ ﻧﻈﺎم دﻣﮑﺮاﺳﯽ و ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ در ﮐﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ را‬
‫ﻣﺤﻠ ِ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﯽ وﻗ ﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺎﺳ ﯽ و‬
‫ﺣﻘﻮﻗﯽ در ﮐﺸ ﻮرهﺎﯼ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ ﮐﻨ ﻮﻧﯽ ﻧﻴ ﺰ اﺷ ﮑﺎل ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﺣﻘ ﻮﻗﯽ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ هﺴ ﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ در اواﺧ ﺮ ﻗ ﺮن‬
‫‪ ١٨‬ﺷ ﺮوع و ﺑﺘ ﺪرﻳﺞ ﺑ ﻪ هﻤ ﮥ ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ ﺟﻬ ﺎن ﺳ ﺮاﻳﺖ ﻧﻤ ﻮد‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر هﻢ ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪﯼ ﺑﻴ ﺎن اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ و ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﺟﻨ ﺒﺶ و‬
‫اﻧﻘﻼب واﺣﺪﯼ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﺣﺪود ﺷﺶ هﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺷﺮوع ﺷﺪﻩ و‬
‫ﺑﻬﻤﮥ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺳﺮاﻳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣ ﺬاهﺐ هﻤﮕ ﻰ ﺑﺨﺸ ﻰ‬
‫از ﺟﻨ ﺒﺶ واﺣ ﺪى ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ از ﺷ ﺶ ه ﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻮ ﺑ ﺎ‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ هﻤﭽ ﻮن ﻳ ﻚ ﻏ ﺪﻩ ﺳ ﺮﻃﺎﻧﻰ ﺑ ﺮ‬
‫ﭘﻴﻜﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺁﻏﺎز و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮوى ﮐﺮد ‪.‬‬
 ‫‪٣٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫اﻳ ﻦ ﭘﻴﺸ ﺮوى اﻣ ﺮى ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑ ﻮد زﻳ ﺮا ﺧ ﻮد ﻧﻈ ﺎﻣﻰ آ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣ ﺬاهﺐ در ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺎزه ﺎى ﺁن ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮر وﻗﻔ ﻪ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮى در ﺣﺎل ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻮد ‪.‬‬
‫هﺮﺑﺎر آﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺮاى ﭘﻮﺷ ﺶ اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺧ ﻮد ﺳ ﻌﯽ در‬
‫ﺑﻪ ﺗﻦ ﮐﺮدن ﺟﺎﻣ ﻪ اى از اﻳ ﻦ ﻳ ﺎ ﺁن ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﺮاى ﺁراﺳ ﺘﻦ و ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪن‬
‫زﺷ ﺘﯽ ه ﺎﯼ ﻗﺎﻣ ﺖ ﺧ ﻮد ﻣﻴﮑ ﺮد‪ ،‬اﮔ ﺮ ﺟﺎﻣ ﻪ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﻪ ﻗﺎﻣ ﺖ او در‬
‫ﻧﻤﻰ ﺁﻣﺪ‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ دﻳﮕﺮى ﻣﻴﺒﺮد ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر‬
‫ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺨﻮد ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ رﻣﻴﻬ ﺎ ﻗﺒ ﻞ از اﻧﺘﺨ ﺎب ﻧﻬ ﺎﺋﻰ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺬهﺐ رﺳ ﻤﻰ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺪﺗﻬﺎﯼ ﮐﻮﺗ ﺎهﯽ ﻳﮑ ﯽ دو ﻣ ﺬهﺐ دﻳﮕ ﺮ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺁزﻣﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ روﻧﻮﺷ ﺖ ﻋﺮﺑ ﻰ ﺷ ﺪﻩ ﺟﺪﻳ ﺪى از ﻣ ﺬاهﺐ ﻧﺎآ ﺎم و‬
‫ﻗﺒﻼ ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺪﻩ ﺳﺎﻣﻰ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد آﻪ اآﻨﻮن ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺪون ﺁﻧﻜ ﻪ‬
‫از ﻧﺎآﺎﻣﻰ ﺁﺗﻰ وﻟﻰ ﻣﻮﻗﺘﻰ ﺧﻮد ﺧﺒ ﺮ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﻌﻰ در ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪن‬
‫ﺁن ﺑﺮ ﭘﻴﻜﺮ ﻋﺮﻳ ﺎن و ﺑ ﺪوى ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋ ﺮب داﺷ ﺖ‪ .‬ﻧﮕ ﺎهﻰ ﺑ ﻪ ﺑﻌﻀ ﻰ‬
‫ﻣﺸﺘﺮآﺎت ﺁﻳ ﺎت ﻗ ﺮان ﺑ ﺎ ﻣﻨ ﺪرﺟﺎت ﻣ ﺬاهﺐ ﺁزﻣ ﻮن ﺷ ﺪﻩ ﻗﺒﻠ ﻰ ﻣﻴ ﺰان‬
‫ﺻﺤﺖ اﻳﻦ ادﻋﺎ را روﺷﻦ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪:‬‬
‫اﻳ ﺪﻩ ﺧ ﺪاى ﻗ ﺎدر ﻣﺘﻌ ﺎل آ ﻪ ﺁﻓﺮﻳﻨ ﺪﻩ هﺴ ﺘﻰ و ﻗ ﺎدر ﺑ ﺮ هﻤ ﻪ‬
‫اﻣ ﻮر ﺁن ﺑ ﻮدﻩ و ه ﻴﭻ اﻣ ﺮى ﺧ ﺎرج از ارادﻩ و آﻨﺘ ﺮل وى اﻧﺠ ﺎم‬
‫ﻧﻤىﮕﻴﺮد‪ ،‬اﻳﺪۀ ﭘﺎﻳﻪ اى ﺗﻤﺎم ﻣ ﺬاهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻰ ﺷ ﻚ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺮا از ﻣﺬاهﺐ ﻣﺎ ﻗﺒ ﻞ ﺧ ﻮد اﺧ ﺬ ﮐ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬
 ‫‪٣٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫آﻪ ﺧﻮدش هﻢ ﻣىﮕﻮﻳﺪ ﺧ ﺪاى او هﻤ ﺎن ﺧ ﺪاى ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ ‪ ،‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺬاهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ آﻠﻤ ﻪ اﷲ ﻧ ﺎم ﺧ ﺪاى ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن ﻋﺮب زﺑﺎن ﻗﺒﻞ از او ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﻠﻤ ﻪ رﺑ ﺎﻧﻰ در ﻋﺮﺑ ﻰ ﻧﻴ ﺰ‬
‫‪٦٧‬‬
‫از رﻳﺸﮥ "رَب" ﻳﺎ "رَﺑﯽ" در زﺑﺎن ﻋﺒﺮى ﻣﻰ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻗﺮان در ﻣﻮرد ﭼﮕ ﻮﻧﮕﻰ ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ ﺟﻬ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﻮﺑ ﻪ‬
‫ﺧ ﻮد آﭙ ﯽ ﺑ ﺮدارى و روﻧﻮﻳﺴ ﯽ آ ﺎﻣﻠﯽ از آﺘ ﺎب ﺗ ﻮرات ﺑ ﻮد‪ :‬اﻳﻨﻜ ﻪ‬
‫ﺧ ﺪا ﺟﻬ ﺎن را در ﺷ ﺶ روز ﺁﻓﺮﻳ ﺪ ) ﺳ ﻮرﻩ اﻟﺤﺪﻳ ﺪ ﺁﻳ ﻪ ‪ ٣‬؛ ﻗ ﺎف‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ ٣٧‬؛ هﻮد ﺁﻳﻪ ‪ ٩‬؛ و ﻳﻮﻧﺲ ﺁﻳﻪ ‪ (٣‬و اﻳﻨﻜ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﻃ ﻰ دو روز و‬
‫آﻮهﻬ ﺎ و ﮔﻴﺎه ﺎن ﺳ ﺒﺰ ﻃ ﻰ ﭼﻬ ﺎر روز و ﺑﻬﺸ ﺖ ﻃ ﻰ دو روز ﺧﻠ ﻖ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪ ) ﺳﻮرﻩ ُﻓﺼِﻠﺖ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى ‪.(١٢-٨‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد از ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮان‬
‫ﻳﻬﻮدﯼ ﺳ ﻨﮕﺪل ﺗ ﺮ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﻓﺮاﻣ ﻮش آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد ﺧ ﺪاى ﺧ ﻮد را‬
‫∗‬
‫ﺑ ﻮد از‬ ‫ﺷ ﺒﺎت"‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن در روز هﻔ ﺘﻢ ﺧﻠﻘ ﺖ آ ﻪ روز " َ‬
‫‪٦٨‬‬
‫آﺎر ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﻣﺮﺧﺺ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺎو اﺟﺎزۀ اﺳﺘﺮاﺣﺖ دهﺪ‪.‬‬

‫"و ﻣﺎ زﻣﻴﻦ و ﺁﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎﺳ ﺖ هﻤ ﻪ را در ﺷ ﺶ روز ﺁﻓﺮﻳ ﺪﻳﻢ و‬

‫‪٦٩‬‬
‫هﻴﭻ رﻧﺞ و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﻤﺎ ﻧﺮﺳﻴﺪ‪".‬‬

‫اﻳﺪﻩ ﻗﻴﺎﻣﺖ ‪ ،‬دوزخ و ﺑﻬﺸﺖ و ﻣﺠﺎزات در دﻧﻴﺎى دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‬

‫آﭙﯽ ﺑﺮدارى ﺻﺮف از ﻣﺬهﺐ ﻳﻬ ﻮد ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ ﺗﺼ ﺎوﻳﺮ ﻗ ﺮان از‬
‫∗‬
‫‪Sabath‬‬
 ‫‪٣٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫روز ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻬﺎن ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻤ ﻪ وﺣﺸ ﺘﻨﺎك و ﻗﻴﺎﻣ ﺖ آﺒ ﺮى ﺷ ﺒﻴﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﻇﺮ در آﺘﺎب ﻣﻜﺎﺷﻔﻪ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﻳﻮﺣﻨﺎ ﺑﻮد آ ﻪ ﺑﻨ ﺎ ﺑﺮﻧﻈ ﺮ ﺑﻌﻀ ﻰ‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻒ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﻣﺠﻬﻮﻟﻰ ﺗﻌﻠﻖ داﺷ ﺖ آ ﻪ از ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ‬
‫و در ﺳﺎﻟﻬﺎى ‪ ۶٩-۶٧‬ﻣﻴﻼدى ﺁﻧﺮا ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ در ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪.٧٠‬‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎ ﻧﻈﺮﺧﻮد در ﺑﺎرﻩ دوزخ را از ﻣﺬاهﺐ زرﺗﺸﺖ‬
‫‪ ،‬ﻳﻬﻮد و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ‪ .‬ﺧﻮد اﻳﻦ ﻣﺬاهﺐ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺮا از ﺁﺷ ﻮرﻳﺎن‬
‫ﻋﺸ ﺘﺮ(‪ .‬ﻧ ﺎم دوزخ‬
‫و ﻳﻮﻧﺎﻧﻴ ﺎن ﺑﺎﺳ ﺘﺎن اﺧ ﺬ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ )در اﻓﺴ ﺎﻧﻪ َ‬
‫ﻳﻌﻨﻰ ﺟﻬﻨﻢ را ﻣﺴﻠﻤﺎن ه ﺎ از ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ اﺧ ﺬ آ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﻋﺒ ﺮى ﺁن‬
‫"ﺟﻬﻴ ﻨﻢ"∗ ﻳﻌﻨ ﻰ "درﻩ ه ﻨﻢ" ﺑ ﻮد و در اﻧﺠﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﺁن "ﺟﻬ ﻴﻦ " ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬درﻩ هﻨﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻚ اورﺷﻠﻴﻢ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﺑﺖ ﻣﻮﻟﻮخ ﻳ ﺎ )ﻣﻮﻟ ﻚ(‬
‫آ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺁن ﺁدﻣﻴ ﺎن را ﻗﺮﺑ ﺎﻧﻰ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺁﻧﺠ ﺎ ﺑ ﺮ ﭘ ﺎ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺪ از درة هﻨﻢ ﻧﻔﺮت داﺷﺘﻨﺪ‪. ٧١‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ُﻣ َﻮ ِ‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ در هﻤ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﺟﻬ ﻨﻢ ﺑ ﻴﺶ از ﺑﻬﺸ ﺖ ﺗﻮﺻ ﻴﻒ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﻮن ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﺑﺠ ﺎﯼ اﻳ ﻦ ﮐ ﻪ ﭘﻴ ﺮوان ﺧ ﻮد را ﺗﺸ ﻮﻳﻖ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و اﻣﻴﺪ دهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻬﺪﻳﺪ و ﺗﺮس آﻨﺘﺮل ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن هﻔﺖ ﺟﻬﻨﻢ آﻪ ﻣﺒﻴﻦ هﻔﺖ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ از ﻣﺠ ﺎزات آﺴ ﺎﻧﻰ‬
‫اﺳﺖ آﻪ از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺬهﺒﻰ ﺳﺮﺑﺎز زدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬هﻢ در ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ وﻗﺘﻰ آ ﻪ داوود ﻓﺮﻳ ﺎد زﻧ ﺎن ﻓﺮزﻧ ﺪش "ﺑِﻨ ﻰ" را از‬
‫‪٧٢‬‬
‫و ه ﻢ در ﻗ ﺮان وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ‬ ‫"هﻔ ﺖ ﻣﻨ ﺰل ﺟﻬ ﻨﻢ" ﻧﺠ ﺎت ﻣ ﯽ ده ﺪ‪،‬‬
‫∗‬
‫‪Gehinnom‬‬
 ‫‪٣٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ "وﻋ ﺪﻩ ﮔ ﺎﻩ ﺗﻤ ﺎم ﺁن ﻣ ﺮدم ﮔﻤ ﺮاﻩ ﺁﺗ ﺶ دوزخ ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﺁن دوزخ را هﻔ ﺖ در اﺳ ﺖ و ه ﺮ درى ﺑ ﺮاى ورود دﺳ ﺘﻪ اى از‬
‫‪٧٣‬‬
‫ﮔﻤﺮاهﺎن ﻣﻌﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪".‬‬
‫‪٧٤‬‬
‫در ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ در ﻣﺤ ﻞ ورود ﺑ ﻪ ﺟﻬ ﻨﻢ درﺧﺘ ﻰ وﺟ ﻮد دارد‪.‬‬
‫در ﻗﺮان ﻧﻴﺰ از درﺧﺖ زَﻗﻮم ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫"زﻗ ﻮم در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ درﺧﺘ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ازﺑ ﻦ دوزخ ﺑﺮﺁﻳ ﺪ ﻣﻴ ﻮﻩ اش"در ﺧﺒﺎﺛ ﺖ"‬

‫ﮔ ﻮﺋﻰ ﺳ ﺮهﺎى ﺷ ﻴﺎﻃﻴﻦ اﺳ ﺖ‪ .‬اه ﻞ دوزخ از ﺁن درﺧ ﺖ"ﺧﺒﺎﺛ ﺖ" ﺁﻧﻄ ﻮر ﻣ ﻰ‬
‫ﺧﻮرﻧﺪ آﻪ ﺷﻜﻤﻬﺎ ﭘﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺧﻮردن زﻗﻮم ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺮاﺑﻰ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ازﺣﻤﻴﻢ‬
‫‪٧٥‬‬
‫ﺳﻮزان ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪".‬‬

‫در ﻣﺪارك ﻳﻬﻮدى ﭘﺮﻧﺲ ﺟﻬﻨﻢ هﺮ روز ﻣﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ "ﺑﻤ ﻦ ﻏ ﺬا‬

‫‪٧٦‬‬
‫ﺑﺪهﻴﺪ آﻪ ﺳﻴﺮ ﺷﻮم"‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ در ﻗ ﺮان ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬در ﺁن روز ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﺟﻬﻨﻤﻴ ﺎن‬
‫ﺧﻮاهﻴﻢ ﮔﻔﺖ "ﺷﻜﻤﺘﺎن ﺳﻴﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟ و ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ ‪" :‬ﺑﺎز هﻢ‬
‫ﻏﺬا هﺴﺖ؟ "‬
‫در ﻣﻮرد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﺎن ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬﻨﻢ ﻧﻴﺰ در ﻣ ﺪارك ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ‬
‫در ﻳﻜﺠﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﻳﻚ دﻳﻮار ‪ ،‬در ﺟﺎى دﻳﮕﺮ ﻳ ﻚ وﺟ ﺐ ﻓﺎﺻ ﻠﻪ ‪،‬‬
‫و ﺟ ﺎﻳﻰ ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد آ ﻪ ﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗ ﺎ ﺣ ﺪى اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﻣىﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫در ﻗﺮان در ﺳﻮرﻩ اﻻﻋ ﺮاف ﺁﻳ ﻪ ‪ ۴۶‬ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ‪" :‬و ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻳﻦ دو ﮔﺮو ِﻩ )ﺑﻬﺸﺘﻴﺎن و دوزﺧﻴﺎن( ﭘﺮدﻩ اﻳﺴﺖ‪".‬‬
‫در ﻣﺬهﺐ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﺑﺠﺰ ﺟﻬﻨﻤﻴﺎن و ﺑﻬﺸﺘﻴﺎن ﮔ ﺮوﻩ ﺳ ﻮﻣﻰ ﻧﻴ ﺰ‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﺎن ﺟﻬﻨﻢ و ﺑﻬﺸﺖ وﺟﻮد دارﻧﺪ آﻪ ﻧﻪ در ﺑﻬﺸ ﺖ اﻧ ﺪ و ﻧ ﻪ‬
‫در ﺟﻬ ﻨﻢ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺳ ﺎآﻨﻴﻦ ﺑﻬﺸ ﺖ و ﺟﻬ ﻨﻢ ه ﺮ دو را ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨﻨ ﺪ ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﮔﺮوهﻰ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ اﻋﻤﺎل ﺧﻮب و ﺑﺪﺷﺎن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و ﻟ ﺬا در اﻧﺘﻈ ﺎر‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮى ﺧﺪا ﻣﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻗﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺁن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬
‫"و ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﮔﺮوﻩ ﭘﺮدﻩ اﻳﺴ ﺖ و ﺑ ﺮ اﻋ ﺮاف )ﺟﺎﻳﮕ ﺎﻩ ﻣﻴ ﺎن دوزخ و ﺑﻬﺸ ﺖ(‬
‫ﻣﺮداﻧﻰ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ هﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻤﺎﺷﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ واهﻞ ﺑﻬﺸﺖ را ﻧﺪا آﺮدﻩ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‬
‫آﻪ ﺳﻼم ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد‪) .‬اﻣﺎ اﻋﺮاﻓﻴﺎن( داﺧ ﻞ ﺑﻬﺸ ﺖ ﻧﺸ ﺪﻩ اﻧ ﺪ ﻟ ﻴﻜﻦ ﺁرزوى دﺧ ﻮل‬
‫‪٧٧‬‬
‫درﺁﻧﺮا دارﻧﺪ و اﻣﻴﺪوارﻧﺪ آﻪ ﺧﺪا از ﮔﻨﺎهﺎن ﺁﻧﻬﺎ در ﮔﺬرد ‪"...‬‬

‫ﻣﻮرد دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روز رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ اﺳ ﺖ‪ . ٧٨‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﺗﻠﻤ ﻮد‪،‬‬

‫دﺳ ﺖ و ﭘ ﺎى ﻣ ﺮد در روز رﺳ ﺘﺎﺧﻴﺰ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ او ﺷ ﻬﺎدت ﻣىﺪهﻨ ﺪ‪:‬‬
‫"اﻋﻀ ﺎى ﺑ ﺪن ﻣ ﺮد ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ او ﺷ ﻬﺎدت ﻣىﺪهﻨ ﺪ"‪ ٧٩‬و در ﻗ ﺮﺁن‪" :‬و‬
‫ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ از روزى آﻪ زﺑﺎن و دﺳ ﺖ و ﭘﺎﻳﺸ ﺎن ﺑ ﺮ اﻋﻤ ﺎل ﻧﺎﺷﺎﻳﺴ ﺘﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﮔ ﻮاهﻰ ﺧﻮاه ﺪ داد آ ﻪ در ﺁن روز ﺧ ﺪا ﺣﺴ ﺎب و آﻴﻔ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺗﻤ ﺎم و‬
‫آﺎﻣ ﻞ ﺧﻮاه ﺪ ﭘﺮداﺧ ﺖ"‪ ٨٠‬و ﻳ ﺎ ‪" :‬دﺳ ﺖ هﺎﻳﺸ ﺎن ﺑ ﺎ ﻣ ﺎ ﺳ ﺨﻦ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ و‬
‫ﭘﺎهﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ آﺮدﻩ اﻧﺪ ﮔﻮاهﻰ ده ﺪ‪ ٨١".‬هﻤﻴﻨﻄ ﻮر‪" :‬ﺗ ﺎ ﭼ ﻮن هﻤ ﻪ‬
‫ﺑﺮ در دوزخ رﺳﻨﺪ ﺁﻧﻬﻨﮕﺎم ﮔﻮش و ﭼﺸ ﻤﻬﺎ و ﭘﻮﺳ ﺖ ﺑ ﺪﻧﻬﺎ ﺑ ﺮ ﺟ ﺮم و‬
‫‪٨٢‬‬
‫ﮔﻨﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻮاهﻰ دهﻨﺪ‪".‬‬
 ‫‪٣٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫داﺳ ﺘﺎن ﻣﻌ ﺮوف ﺁدم و ﺣ ﻮا داﺳ ﺘﺎﻧﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎ‬
‫ﺁﻧﺮا از ﻳﻬﻮدﻳﺖ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪ ،‬و ﺁﻧ ﺎن ﻧﻴﺰاﺣﺘﻤ ﺎﻻ از ﻣ ﺬهﺐ زرﺗﺸ ﺖ آ ﻪ‬
‫داﺳ ﺘﺎن ﻣﺸ ﻰ وﻣﺸ ﻴﺎﻧﻪ رواﻳ ﺖ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻﻧﻪ ﻣﻼﻳﻤﺘ ﺮى از ﺁن را ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﻣىﺪهﺪ اﺧﺬ آﺮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺴﻴﺎرى از آﻠﻤﺎت و اﺻ ﻄﻼﺣﺎت ﻗ ﺮﺁن از‬
‫ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﻳﻬ ﻮدى اﺧ ﺬ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬آﻠﻤ ﺎﺗﻰ آ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﻜﻨﻨ ﺪﻩ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ وﻳ ﮋﻩ و‬
‫ﻣﺸ ﺘﺮﮎ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ و اﺳﺎﺳ ﺎ در ﻓﺮهﻨ ﮓ رﺋﺎﻟﻴﺴ ﺘﻰ‪-‬‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ اوﻟﻴﻪ ﺑﺪوى ﻋﺮب وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻋ ﺪن‬
‫)ﺑﻬﺸﺖ( ‪ ،‬ﺟﻬﻨﻢ و ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرى از آﻠﻤ ﺎت وارداﺗ ﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫از زﺑﺎن هﺎى دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﺧﺮاﻓﻰ و ﺑﻰ ﭘﺎﻳﻪ اى ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ آ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎﻟﻢ و اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺎﺳﺎ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻠﻤ ﻪ ﻋ ﺪن در ﻗ ﺮان در اﺻ ﻞ از ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ وارد ﻗ ﺮان ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ در ﻋﺮﺑﻰ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ اﺻ ﻼ ﻣﻌﻨ ﻰ ﺧﻮﺷ ﺒﺨﺘﻰ ﻳ ﺎ ﻟ ﺬت را‬
‫ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻌﻨ ﺎى اﻧﺠﻴﻠ ﯽ ﺁن ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ آﻠﻤﻪ در اﻧﺠﻴﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎغ ﻋﺪن ‪ ،‬ﺟ ﺎﺋﻰ آ ﻪ ﺁدم و ﺣ ﻮا‬
‫در ﺁن ﺳ ﻜﻮﻧﺖ داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ و ﺑ ﺎﻏﻰ ﭘ ﺮ از درﺧﺘﻬ ﺎى ﻣﻴ ﻮﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫ﺑﻜﺎر رﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻰ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ در ﻗ ﺮان ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬در‬
‫‪٨٣‬‬
‫ﺟ َﻨﺘﻮ" ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪".‬‬
‫ﻋﺮﺑﻰ ﻣﻌﺎدل ﺁن از ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﺎ " َ‬
‫آﻠﻤﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻧﻴﺰ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﻧﻴ ﺰ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ ﻋﺪن رﻳﺸﻪ در ﻳﻬﻮدﻳﺖ دارد‪ .‬درﺗﻠﻤﻮد ﻣﺤﻞ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﺖ هﺎ و در‬
 ‫‪٣٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﻣ ﺪارك ﻳﻬ ﻮدى در‬ ‫‪٨٤‬‬

‫اﻧﺠﻴ ﻞ "ﺟﻬﻨ ﻪ"∗ از ﺁن ﻣﺸ ﺘﻖ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ﻣﺠﺎزات ﺑﺘﻬﺎ و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪:‬‬

‫"هﺮ وﻗﺖ آﻪ ﻳﻚ ﻣﻠ ﺖ )ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺖ( ﻣﺠ ﺎزات ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎﺋﻰ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان‬

‫ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸﺎن ﻣﻮرد اﺣﺘﺮاﻣﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺠﺎزات ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ؛ زﻳﺮا‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫‪٨٥‬‬
‫اﺳﺖ ‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ هﻤﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺼﺮ ﺣﻜﻤﻢ را ﺑﻪ اﺟﺮا ﺧﻮاهﻢ ﮔﺬارد‪"∗.‬‬
‫در ﻗﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻳﻬﻮدﻳﺖ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"اﮔﺮ اﻳﻦ ﺑﺘﺎن آﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪ ﺑﺮاﺳﺘﻰ ﺧﺪاﻳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑ ﻪ دوزخ ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ در‬
‫‪٨٦‬‬
‫ﺣﺎﻟﻰ آﻪ ﺷﻤﺎ ﻮ ﺑﺘﺎﻧﺘﺎن هﻤﻪ در ﺁﺗﺶ ﻣﺨﻠﺪ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺑﻮد ‪".‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺐ زﻳ ﺮ را ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﺗﻠﻤ ﻮد و ﺗﻔﺴ ﻴﺮهﺎﺋﻰ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﺁن‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻗﺒﻠﻪ آﻪ اورﺷﻠﻴﻢ و ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻰ ﺑﻮد ‪.‬‬
‫‪ -٢‬داﺳﺘﺎن "ﻗﺎﺑﻴﻞ و هﺎﺑﻴﻞ‪.‬‬
‫‪ -٣‬اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﺑﺮاهﻴﻢ در ﺁﺗﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺮود ﺑ ﺪون ﺁﻧﻜ ﻪ ﺁﺳ ﻴﺒﻰ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -۴‬ﻣﻠﻜﻪ ﺳﺒﺎ آ ﻪ ﭘﺎه ﺎﻳﺶ را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺳ ﻠﻴﻤﺎن هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ‬
‫روى آﻒ ﺷﻴﺸﻪ اى راﻩ ﻣﻴﺮود ﻋﺮﻳﺎن ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬

‫∗‬
‫‪Gehenna‬‬
‫∗ ‪ -‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮوﺷﻨﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻼم‪ ،‬در ﻣﺒﺎرزه ﺑـﺎ ﻋﻘﺎﻳـﺪ رﺋﺎﻟﻴﺴـﺘﻲ و‬
‫ﻧﻈﺎم دﻣﻜﺮاﺗﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ازآن ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺧﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈـﺮ‬
‫را ﻛﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﻫﻤﮕﻲ از وﻳﺮاﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ و از ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن ﺳﺮ ﺑﺮآورده اﻧﺪ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫‪ -۵‬ﻓﺮود ﺁﻣ ﺪن ه ﺎروت و ﻣ ﺎروت و ارواح دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺮاى ﺑ ﻪ‬
‫وﺳﻮﺳﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﻧﺴﺎن ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ﺳﻤﻮﺋﻴﻞ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮگ ‪ ،‬آ ﻪ از ﮔﻮﺳ ﺎﻟﻪ ﻃﻼﺋ ﻰ ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﻰ‬
‫‪٨٧‬‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ‪ ،‬ﻗ ﻮاﻧﻴﻨﻰ ﻧﻴ ﺰ در ﻗ ﺮﺁن وﺟ ﻮد دارﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻋ ﻴﻦ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را در ﻣ ﺬهﺐ ﻳﻬ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﻣىﺘ ﻮان ﻳﺎﻓ ﺖ ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ﻧﺒﺎﻳ ﺪ اﻳﻨﻄ ﻮر‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮى آ ﺮد آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺻ ﺮﻓﺎ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻳﻬ ﻮدى ﺗﻘﻠﻴ ﺪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ رﺳﻢ و رﺳﻮﻣﺎﺗﻰ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ آﻪ در هﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸ ﺮى‬
‫در ﻤﺮﺣﻠﻪ اى از ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﺸﺎﺑﻬﻰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﻰ ﺁﻧﻜ ﻪ‬
‫ﺻﺮﻓﺎ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻘﻠﻴﺪ و اﺧﺬ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧ ﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻗﺼ ﺎص ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﺧﻮد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب و ﻧﻪ ﻣﺬهﺐ دﻳﮕﺮى اﺧﺬ و ﺑﺮداﺷﺖ آ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬هﺮ ﭼﻨﺪ در ﻳﻬﻮدﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻼم اﺻ ﻞ "ﭼﺸ ﻢ در ازاى‬
‫ﭼﺸﻢ و دﻧﺪان در ازاى دﻧﺪان " )در ﺳ ﻔﺮ ﺧ ﺮوج ‪ ٢۴ ، ٢١‬و ﻻوﻳ ﺎن‬
‫‪ ٢٠‬و ﺳﻔﺮ ﺗﻨﺒﻴﻪ ‪١٩‬و ‪( ٢١‬‬
‫دﺳﺘﻮر دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑ ﻪ ارث‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎرم ﺟﻨﺴﻰ ‪ ،‬ﻏﻨ ﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕ ﻰ ‪ ،‬و ﻏﻴ ﺮﻩ آ ﻪ هﻤﮕ ﻰ در دوران اﻗﺎﻣ ﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ اﺧﺬ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬هﻤﮕﻰ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺘﺒﻌﻴﺾ ﺁﻣﻴﺰى ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‬
‫آ ﻪ در ﺗﺎﻳﻴ ﺪ رﺳ ﻢ و رﺳ ﻮم راﻳ ﺞ در ﺑﺨ ﺶ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋ ﺮب‬
 ‫‪٣٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫وارد اﺳ ﻼم ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎرى از اﻳ ﻦ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در ﻳﻬﻮدﻳﺖ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺷﺒﺎهﺖ دارﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﯽ ﻗ ﺮان‪ ،‬در اﻏﻠ ﺐ اوﻗ ﺎت ﻳﻜ ﻰ‬
‫ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻳﻬﻮدى و ﻣﺴ ﻴﺤ ِ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﻮاردى آﻪ از اﺳﻨﺎد ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﻰ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ‬
‫ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺧﺎﻟﻰ از ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻧﻤﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ داﺳ ﺘﺎن آﻬ ﻒ )ﻏ ﺎر(‬
‫اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﺁن ‪ ٧‬ﻧﻔ ﺮ از ﺗ ﺮس ﺁزار و ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﺑ ﺮاى دورﻩ ه ﺎى‬
‫ﻃﻮﻻﺗﻰ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣىﺮوﻧﺪ ) ﺳﻮرﻩ اﻟﻜﻬﻒ ﺁﻳﻪ ‪ . ( ٢۴-٨‬اﻳ ﻦ داﺳ ﺘﺎن‬
‫در اﺻﻞ ﺁرزوى ﻓﺮار از آﺎﺑﻮﺳﻰ اﺳﺖ‬
‫آ ﻪ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن ﻣﺮﺗ ﺪ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﻓ ﺮار از ﻗﻠﻤ ﺮو رم از ﺁزار و اذﻳ ﺖ‬
‫ﻣﺎﻣﻮران رﻣﻰ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻌﻰ ﻣىﻜﺮدﻩ اﻧﺪ ﺁﻧﺮا در ﺧ ﻮاب ﺳ ﻨﮕﻴﻦ‬
‫اﺻﺤﺎب آﻬﻒ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر داﺳﺘﺎﻧﻬﺎى ﺑﻰ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻣ ﺮﻳﻢ ﺑ ﺎآﺮﻩ‪ ،‬ﻣ ﺎدر او "ﺣﻨ ﺎ"‪،‬‬
‫دوران ﮐﻮدﮐﯽ اش ﮐﻪ در ﺁن ﻓﺮﺷﺘﻪ هﺎ ﺑﻪ او ﻏﺬا ﻣﻴﻴﺪادﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬داﺳ ﺘﺎن‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻮب ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﮔ ﺮ اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣﻴﺸ ﻮد و ﻏﻴ ﺮﻩ‪ .‬ﺟﺎﻟ ﺐ اﻳﻨﮑ ﻪ‬
‫‪Proto Evangelium‬‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎﺋﯽ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﯼ ﮐﻮﭘﺘﻴﮏ و ﻣﺼﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺁﻳﻪ هﺎ ﻣ ﺮﻳﻢ ﺧ ﻮاهﺮ "ﺁرون"‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮﻳﻢ ﮔﺎﺳﭙﻞ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬داﺳﺘﺎﻧﻬﺎى ﻣﺴﻴﺢ ﻣﺜﻞ وﻗﺘﯽ آﻪ در ﮔﻬﻮارﻩ ﺣﺮف‬
‫ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﻧﻔﺴﺶ ﺑﻪ ﭘﺮﻧﺪۀ ﮔﻠﻰ ﺟﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﻧﺰول ﻣﻴﺰ از ﺑﻬﺸﺖ آﻪ‬
 ‫‪٣٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫هﻤﺎن ﻣﻴﺰ ﻣﺴﻴﺢ اﺳﺖ آﻪ او ﺑﺮ ﺳﺮ ﺁن ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮد ﻏﺬا ﻣﻴﺨﻮرد‪،‬‬
‫ﻗﻮل ﻣﺴﻴﺢ در ﻣﻮرد ﺁﻣﺪن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى در ﺁﻳﻨﺪﻩ آﻪ ﻧﺎﻣﺶ اﺣﻤﺪ اﺳﺖ‬
‫)ﺳﻮرﻩ اﻟﺼﻒ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ( ۶‬آﻪ هﻤﻪ در ﻗﺮان ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺬهﺐ زرﺗﺸﺖ ﻳﻜﻰ دﻳﮕﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮان ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻌﻀﻰ‬
‫اﻳ ﺪﻩ ه ﺎى ﺁن ﻣﺎﻧﻨ ﺪ داﺳ ﺘﺎن ﭘ ﻞ ﺻ ﺮاط‪ ،‬روز رﺳ ﺘﺎﺧﻴﺰ و ﺗ ﺮازوى‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ و ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺠﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﻗﺮان رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﻮﺿ ﻮع ﻋ ﺮش ﺧ ﺪا و ﻣﻼﺋ ﻚ ﻧﮕﻬﺒ ﺎن ﺁن در ﻗ ﺮان‬
‫ﻧﻴﺰ از اوﺳﺘﺎ آﭙﯽ ﺑﺮدارى ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ "ﺑﻤﻮﺟ ﺐ ﺁن اه ﻮراﻣﺰدا در‬
‫ﺟﺎﻳﮕ ﺎﻩ ﺁﺳ ﻤﺎﻧﻰ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ ﺗﺨﺘ ﻰ زرﻳ ﻦ ﺟ ﺎى دارد آ ﻪ ﺷ ﺶ اﻣﺸﺎﺳ ﭙﻨﺪ‬
‫)ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن ﻣﻘ ﺮب( و ﮔ ﺮوﻩ ﺑﺴ ﻴﺎرى از اﻳ ﺰدان )ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن( ﺁﻧ ﺮا در‬
‫ﻣﻴﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ) ﻳﺸﺖ ﺳﻰ ام ‪٩ ،‬؛ ﻓﺮﮔﺮد ﻧﻮزدهﻢ‪ ٣٣ ،‬و ‪ .(٣۶‬اﻳﻦ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻌﺪهﺎ درآﺘﺎب ﻃﻮﺑﻴﺎى ﺗﻮرات )ﺑﺎب دوازده ﻢ‪ (١۵ ،‬و آﺘ ﺎب‬
‫ﻣﻜﺎﺷ ﻔﻪ ﻳﻮﺣﻨ ﺎى رﺳ ﻮل در اﻧﺠﻴ ﻞ ﺑﺼ ﻮرت هﻔ ﺖ ﻓﺮﺷ ﺘﻪ اى آ ﻪ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺧﺪاوﻧ ﺪ ﺟ ﺎى دارﻧ ﺪ )ﻣﻜﺎﺷ ﻔﻪ ﻳﻮﺣﻨ ﺎ‪ ،‬ﺑ ﺎب اول ‪۴ ،‬؛ ﺑ ﺎب‬
‫ﺳﻮم ‪ ١ ،‬و ﺑﺎب ﭘﻨﺠﻢ ‪ ( ۶ ،‬ﻣﻨﻌﻜﺲ ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ .‬در ﻗ ﺮان ﺑﻨﻮﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ‪" :‬در ﺁﻧﺮوز ﻣﻼﺋﻚ را ﮔﺮداﮔﺮد ﻋﺮش ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧ ﻮاهﻰ‬
‫دﻳﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣﺸ ﻐﻮﻟﻨﺪ" )زﻣ ﺮ‪ (٧۵ ،‬؛ ﻣﻼﺋﻜ ﻰ‬
‫آ ﻪ ﻋ ﺮش ﺧﺪاوﻧ ﺪ را ﺑ ﺮ دوش دارﻧ ﺪ و ﺁﻧﻬ ﺎﺋﻰ آ ﻪ در ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن ﺁن‬
‫‪٨٨‬‬
‫وﻳﺮا ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻣىﮕﻮﻳﻨﺪ‪) ".‬ﻣﻮﻣﻦ‪(٧ ،‬‬
 ‫‪٣٨۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫داﺳ ﺘﺎن ﺷ ﮕﻔﺘﻰ ه ﺎى ﺑﻬﺸ ﺖ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ هﻨﮕ ﺎم ﻧ ﺰول از‬
‫اورﺷﻠﻴﻢ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻰ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺣ ﻮرى ه ﺎ و ﻓﺮﺷ ﺘﻪ ه ﺎ آ ﻪ از ﺧﺎﻧ ﻪ ارواح‬
‫ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ و ﻏﻴﺮﻩ آﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ اﺑﻦ هﺸ ﺎم ﻣىﮕﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫را در ﻣﺼ ﺎﺣﺒﺖ ﺑ ﺎ ﺳ ﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳ ﻰ ﺁﻣﻮﺧﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬از ﻣﻨ ﺎﺑﻊ زرﺗﺸ ﻰ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻗﺮان اﻧﺪ‪ ٨٩.‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ وﻗﺘﻰ اﻋﺮاب ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻰ آﻨﻨ ﺪ‬
‫آﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﺎت را ﻧﻪ ﺧﺪا ﺑﻠﻜﻪ آﺴﻰ ﺑﻪ او ﻣﻰ ﺁﻣﻮزد‪:‬‬

‫"ﺑﺎز آﺎﻓﺮان ﻧﺎدان اﻳﻤﺎن ﺑ ﻪ وﺣ ﻰ ﺧ ﺪا ﻧﻴ ﺎوردﻩ و ﮔﻮﻳﻨ ﺪ )اﻳﻨﻬ ﺎ را( ﺗ ﻮ ﺑ ﻪ درس‬

‫‪٩٠‬‬
‫ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اى"‬

‫ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را ﻣﻰ ﺁورد ‪:‬‬

‫"و ﻣ ﺎ آ ﺎﻣﻼ ﺁﮔ ﺎهﻴﻢ آ ﻪ آ ﺎﻓﺮان ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﺁن آ ﺲ آ ﻪ ﻣﻄﺎﻟ ﺐ اﻳ ﻦ ﻗ ﺮان را ﺑ ﻪ‬

‫رﺳﻮل ﻣﻰ اﻣﻮزد ﺑﺸﺮى اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻰ آ ﻪ زﺑ ﺎن ﺁن ﺑﺸ ﺮ ﻋﺠﻤ ﻰ )ﻓﺎرﺳ ﻰ(‬
‫‪٩١‬‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻗﺮان ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻰ ﻓﺼﻴﺢ اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﺣﺘﻰ زﻣﺎن ﺑﺮﮔﺰارى ﻧﻤﺎزهﺎى ﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﻪ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ را در‬

‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣﻘ ﺮر ﻣىﻜﻨ ﺪ ﺑﺮواﻳﺘ ﻰ از ﻣ ﺬهﺐ ﺳ ﺒﺎﺋﻴﺎن آ ﻪ دﻳﮕ ﺮ از ﻣﻴ ﺎن‬
‫رﻓﺘﻪ ﺑ ﻮد اﻗﺘﺒ ﺎس ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ روزاﻧ ﻪ ‪ ٧‬ﻧﻮﺑ ﺖ ﻧﻤ ﺎز‬
‫ﻣىﮕﺬاردﻧ ﺪ آ ﻪ ‪ ۵‬ﺗ ﺎى ﺁﻧﻬ ﺎ در هﻤ ﺎن ﺳ ﺎﻋﺎﺗﻰ ﺑﺮﭘ ﺎ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ آ ﻪ‬
‫ﻧﻤﺎزهﺎى ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﻢ ‪ ٣٠‬ﺑ ﺎر در ﺳ ﺎل را‬
 ‫‪٣٨۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫از ﺗ ﺎرﻳﻜﻰ ﺗ ﺎ ﻃﻠ ﻮع ﺧﻮرﺷ ﻴﺪ روزﻩ ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺿ ﺎﻓﻪ روزه ﺎى‬
‫‪٩٢‬‬
‫ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪۀ ﻣﺎﻩ را‪ ،‬درهﺮﻣﺎهﻰ آﻪ ﻣﺎﻩ ﺧﻮب ﺑﺎﻻ ﻧﻤﻴﺂﻣﺪ‪.‬‬
 ‫‪٣٨٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻳﺎداﺷﺘﻬﺎي‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫‪ - ۴٢‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮى‪ ،‬ج ‪ ،٣‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص‪.٩٢١‬‬

‫‪ -۴٣‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۶۶۴‬‬
‫‪ - ۴۴‬ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺠﺮ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٨٩‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ۴۵‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص ‪.٢٨۶‬‬
‫‪-۴۶‬اﺑﻦ هﺸﺎم ‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،١‬ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬ص ‪.٢٠٠‬‬
‫‪ - ۴٧‬ﺳﻮرﻩ اﻟﻨﺴﺎ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ ١٢۵‬و ‪ ، ١٢۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ۴٨‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﻟﻠﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،١‬ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. ٢٠١-١٩٨‬‬
‫‪ -۴٩‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪ ۶٢٩‬؛‬
‫ﻃﺒﺮى‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ٧٩۶‬‬
‫‪ - ۵٠‬ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺤﻞ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،۵٨‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫‪- Taj, ii. P. 109. In Smith Robertson w, "Kinship and Marriage in early‬‬
‫‪Arabia", p.78.‬‬
‫‪11‬‬
‫‪- Nicholson, p. 38.‬‬
‫در ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص‪١٠٨‬‬
‫‪ - ۵٣‬ﻟﺒﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻘﻪ ‪ ،‬ﺑﻴﺖ ‪ . ٨١‬در ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص‬
‫‪١٢۵‬‬
‫‪ - ۵۴‬ﺳﻮرۀ اﻟﻤﻮﻣﻨﻮن‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،۴۴‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ -۵۵‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺻﺺ ‪۵٧٨ -۵٧٧‬‬
‫‪- ۵۶‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.۵۶٩‬‬
‫‪ - ۵٧‬ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،۵۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ۵٨‬ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ ،٢٢-١٩‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ۵٩‬ﺳﻔﺮ ﺗﺜﻨﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺎب ‪ ،٢٨‬ﺑﻨﺪ ‪ .۴۴-١۵‬ﺷﻔﺎ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ص ‪.٧٩‬‬
‫‪ - ۶٠‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص ‪.٩٠‬‬
‫‪ - ۶١‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.١٢٨‬‬
‫‪ - ۶٢‬ﺳﻮرۀ اﻟﻘﻠﻢ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٢۴‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ۶٣‬ﺳﻮرۀ ﺑﻘﺮﻩ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،١٧٠‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫‪- Ibn Ishaq, The life of Muhammad, A translation of Ibn Ishaq's Sirat‬‬
‫‪Rasul, p. 603.‬‬
‫‪ - ۶۵‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص ‪.٣٠٨‬‬
‫‪ - ۶۶‬ﺳﻮرۀ اﻟﺠﺎﺛﻴﻪ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٢٣‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ۶٧‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۶۵٣‬‬
‫‪ - ۶٨‬ﺳﻮرۀ اﻟﺮوم‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٢۵‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ۶٩‬ﺳﻮرۀ اﻻﻧﻌﺎم‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٢٨‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٧٠‬ﺳﻮرۀ ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ ٢‬و ‪.٣‬‬
 ‫‪٣٨٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫‪ - ٧١‬ﺳﻮرۀ اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٨١‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬

‫‪ - ٧٢‬ﺳﻮرۀ اﻻﻧﻌﺎم‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٢۴‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٧٣‬ﺳﻮرۀ اﻟﺒﻘﺮﻩ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،١٧١‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٧۴‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،١‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.١٧۵‬‬
‫‪ - ٧۵‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.١٧۶‬‬
‫‪ - ٧۶‬ﺳﻮرۀ ﻟﻘﻤﺎن‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ -٧٧‬ﺳﻮرﻩ اﻟﺰُﺧﺮُف ‪ ،‬ﺁﻳﺎت ‪ ، ٢۶-٢١‬ﻗﻤﺸﻪ اى ‪.‬‬
‫‪ - ٧٨‬ﺳﻮرﻩ اﻟﺮوم ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،۴‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٧٩‬ﺳﻮرۀ اﻟﻨﻌﺎم‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،١٠٨‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٨٠‬ﺳﻮرۀ اﻻﻧﻌﺎم‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ، ۴۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٨١‬ﺳﻮرۀ اﺣﺰاب‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٣۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٨٢‬ﺳﻮرۀ اﻟﻨﺴﺎ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،۵۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٨٣‬ﺳﻮرۀ ُﻓﺼِﻠﺖ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى ‪ ٩‬و ‪ ،١٢‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ ‪.‬‬
‫‪ - ٨۴‬اﻟﻤﻄﻔّﻔﻴﻦ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ ،٣١-٢٩‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٨۵‬ﺳﻮرۀ ﺳﺒﺎء‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪۶‬و‪ ،٧‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬
‫‪ - ٨۶‬ﺳﻮرﻩ اﻟﺒﺮوج‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٢١‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٨٧‬ﺳﻮرۀ اﻟﺒﻘﺮﻩ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٢٣‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٨٨‬ﺳﻮرﻩ اﻟﺰُﺧﺮُف ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،٢٩‬ﻗﻤﺸﻪ اى‪.‬‬
‫‪ - ٨٩‬ﺳﻮرۀ اﻻﺳﺮا‪ ،‬اﻳﮥ ‪ ،١۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٩٠‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬هﻤﺎن ﺁﻳﻪ‪.‬‬
‫‪ -٩١‬ﺳﻮرﻩ اﻻَﺳﺮاء‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ، ۵٩‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ -٩٢‬ﺳﻮرۀ اﻻﻋﺮاف‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ، ١۵۵‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٩٣‬ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى ‪ ،۵-٢‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٩۴‬ﺳﻮرۀ اﻟﻤﻮﻣﻨﻮن‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى‪ .۵٣ - ٢٣‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٩۵‬ﺳﻮرۀ ﻃﻪ )ﻃﺎهﺎ(‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٨‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٩۶‬ﺳﻮرۀ اﻻﻧﺒﻴﺎء‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٣٠‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ٩٧‬ﺳﻮرۀ اﻟﻤﻮﻣﻨﻮن‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،١٢‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪57‬‬
‫‪- Brefault Robert, the Mothers, a study of the origins of sentiments and‬‬
‫‪institutions, vol. 3, p. 88.‬‬
‫‪ - ٩٩‬ﺳﻮرۀ اﻧﻌﺎم‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٩٧‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ١٠٠‬ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺠﺮ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى ‪١۶، ١۵‬و‪ ،١٧‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ -١٠١‬ﺳﻮرۀ اﻟﻤﻠﮏ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪ ،۵‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ١٠٢‬ﺗﻮرات‪ ،‬ﺳﻔﺮ ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ‪ ،‬ﺑﺎب اول‪ ،‬ﺑﻨﺪهﺎﯼ ‪ ١۵‬و ‪ . ١۶‬در ﺷﻔﺎ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬ص ‪.٢۴٧‬‬
‫‪-١٠٣‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.١٧٩‬‬
‫‪ - ١٠۴‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺳﻴﺮت اﻟﻨﺒﯽ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ص ‪.١٧٩‬‬
‫‪ -١٠۵‬ﺳﻮرۀ َاَﻻﺣﻘﺎف‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪٢٣ - ٢٩‬‬
‫‪ - ١٠۶‬ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺻﺺ ‪ ١٩‬و ‪. ٢٠‬‬
‫‪ - ١٠٧‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.٢١‬‬
 ٣٨٩ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________

67
- Geiger Abraham, What did Muhammad Borrow from Judaism. In
Ibne Warraq, Edited, "The origins of Islam", p. 169
68
-Ibid, p. 173.
٣٨ ‫ ﺁﻳﻪ‬،‫ ﺳﻮرﻩ ﻗﺎف‬-١١٠
.٢٧-٢۶ ‫ ص‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ اﺳﻼم در اﻳﺮان‬،‫ ﭘﺘﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ‬- ١١١
.٨۶ ‫ ص‬،‫ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬- ١١٢
72
-2 sam, xix. 1-5 Sota 10. Abraham Geiger, What did Muhammad
Borrow from Judaism. In Ibn-e-Warraq, Edited, "The origins of Islam",
p. 175.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،۴۴ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺠﺮ‬- ١١۴
74
-sukka, 32 . Ibid, p. 175.
.۶٩-۶۴ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﺻﺎﻓﺎت‬- ١١۶
76
- saiah, v. 14.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،۴٧-۴۶ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻋﺮاف‬-- ١١٨
78
- Geiger Abraham, What did Muhammad Borrow from Judaism. In Ibn
e Warraq, Edited, "The origins of Islam", p.177.
79
- Isaiah xliii. 12.
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢۵ -٢۴ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﻨﻮر‬- ١٢١
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،۶۵ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ ﻳﺎس‬- ١٢٢
٢٠ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ﺳﻮرۀ ﻓﺼﻠﺖ‬-١٢٣
83
- Geiger Abraham ، What did Muhammad Borrow from Judaism. In
Ibne Warraq، Edited، "The origins of Islam"، p. 167.
84
- Ibid.
85
- Sukka, 29. Ibid, p. 178.
.٩٩ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻻﻧﺒﻴﺎء‬- ١٢٧
87
- W. St. Clair Tisdall، The sources of islam، in Ibn e Warraq، Edited،
"The origins of Islam، p. 228.
.٢٢٧-٢٢۶ ‫ ص‬،‫ ﺗﻮﻟﺪﯼ دﻳﮕﺮ‬،‫ ﺷﻔﺎ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ‬- ١٢٩
89
-W. St. Clair Tisdall، The sources of islam، in Ibn e Warraq، Edited،
"The origins of Islam، p. 299.
.١٠٧ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻻﻧﻌﺎم‬- ١٣١
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،١٠٣ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ ﺁﻟﻨﺤﻞ‬- ١٣٢
92
- W. St. Clair Tisdall، The sources of islam، in Ibn-e-Warraq، Edited،
"The origins of Islam، p. 236.
 ‫‪٣٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
 ‫‪٣٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
 ‫‪٣٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬
‫‪٣٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ و ارزش ﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ ﺟﺪﻳﺪ در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺪوي‬

‫ﻣﺬﻫﺐ و ﺳﻘﻮط اﺧﻼﻗﻲ ﻫﻮﻟﻨﺎك ﺑﺸﺮ در آن‬

‫ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪﯼ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن ﺑﻄ ﻮر ﺷ ﮕﻔﺖ اﻧﮕﻴ ﺰﯼ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‬

‫ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن اﺧﻼﻗﻴﺎت اﻧﺴ ﺎﻧﯽ و ﭘﺎﺳ ﺪاران ﺟ ﺪﯼ ﺁن ﻗﻠﻤ ﺪاد ﮐﻨﻨ ﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺖ اﻣ ﺮ اﻳﻨﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪﯼ ﻣﻨﺒ ﻊ و ﻣ ﺮوج‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﺴﺎد و ﺗﺒﺎهﯽ اﺧﻼﻗﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻼش وﻗﻔ ﻪ‬
‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﺬاهﺐ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﭼﻨﻴﻦ ﻇﺎهﺮ اﺧﻼﻗ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ه ﻢ دﻗﻴﻘ ﺎ‬
‫ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺿ ﺪ اﺧﻼﻗ ﯽ و ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺎﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻌﯽ در ﭘﺮدﻩ ﭘﻮﺷﯽ ﺁن داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻗﺒ ﻮل اﻳﻨﮑ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻏ ﺎز ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ و‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ ﭼ ﻪ ﺿ ﺮﺑﮥ ﺳ ﺨﺘﯽ ﺑ ﺮ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت واﻻﯼ اﻧﺴ ﺎن‬
‫ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ وارد ﺁﻣﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺪوﯼ‪ ،‬ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﻳ ﮏ ﻣﻴﻠﻴ ﻮن ﺳ ﺎل‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺑ ﯽ وﻗﻔ ﮥ اﺧﻼﻗ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر‪ ،‬در ﻋﻈ ﻴﻢ ﺗ ﺮﻳﻦ ﭘﺮﺗﮕ ﺎﻩ‬
‫‪٣٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺧﻼﻗ ﯽ ﻣﻤﮑ ﻦ‪ -‬ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮوز ﻧﻴ ﺰ اداﻣ ﻪ دارد‪ ،‬ﺳ ﻘﻮط ﮐ ﺮد‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ‬
‫هﻤﮥ ﻣﺎ دﺷﻮار ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻄﻮراﻧﮑﺎر ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﯼ واﻗﻌﻴﺖ‬
‫دارد و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﻨﺒ ﻪ ه ﺎﯼ ﻣﺘﻌ ﺪدﯼ از اﻳ ﻦ ﻋﻘ ﺐ ﮔ ﺮد‬
‫اﺧﻼﻗ ﯽ را ﻧﺸ ﺎن دادﻳ ﻢ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﻓﺼ ﻞ اﻳﻨﺒ ﺎر ﺑ ﺎ ﺗﻤﺮﮐ ﺰ و وﺿ ﻮح‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﺎر اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﮐﺎرﻣﺎ را در اﻳﻦ‬
‫ﻓﺼﻞ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻧﺸﺎن دادن اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺛﺒﺎت ﺁن‬
‫ﺑﺎ ﭼﻨ ﺎن دﻻﻳ ﻞ ﻣﺴ ﺘﻨﺪ وﻣﺸﺨﺼ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺷ ﺎﻳﺪ ﺗ ﺎﮐﻨﻮن دره ﻴﭻ ﺟ ﺎﯼ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﻦ روﺷﻨﯽ و وﺿﻮح اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ دﻟﻴ ﻞ اﺻ ﻠﯽ اﻳ ﻦ ﺗﻮﻓﻴ ﻖ‪ ،‬ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻣﺘ ﺎﺧﺮ‬

‫ﺑﻮدن ﮔﺬار ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ از ﻧﻈﺎم ﺑﺪوﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻴﺰﯼ‬
‫ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻗﺎدرﺑﻪ دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﺪارﮎ زﻧﺪﻩ وﺑﺎارزش زﻳﺎدﯼ ﮐﻪ هﻤﭽﻨ ﺎن‬
‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﻼم‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻗ ﺮان‬
‫و رواﻳ ﺎﺗﯽ را ﮐ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان اﺳ ﻨﺎدﯼ زﻧ ﺪﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺳ ﻘﻮط اﺧﻼﻗ ﯽ را ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﻣﺴ ﺘﻨﺪ و ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ ﻣﺒﺴ ﻮﻃﯽ در ﺧ ﻮد ﻣ ﻨﻌﮑﺲ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬در اﻳﻨﻤ ﻮرد‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪.‬‬

‫هﻤ ﻴﻦ اﻣ ﺮ را ﻣﻴﺘ ﻮان در ﻣ ﻮرد اﻗ ﻮام ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ و‬

‫ﺳﺮﺧﭙﻮﺳ ﺖ در ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎ ﮐ ﻪ ﮔﺬارﺷ ﺎن ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ ﺑﻤﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﻣﺘﺎﺧﺮﺗﺮ از ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫‪٣٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﻼﻣﻰ‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوى‬

‫ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﭘ ﻰ ﺁﻧﺴ ﺖ آ ﻪ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و ﺟﻬ ﺎن ﺑﻴﻨ ﻰ‬

‫اﻋﺮاب ﺑﺪوى را ﺑﺮ ﺳﺮ هﺴﺘﻰ ‪ ،‬ﺧﻠﻘﺖ و ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ﺟﻬﺎن و اﺳﺎﺳﺎ ﻧﺤ ﻮﻩ‬
‫ﺑﻴﻨﺶ ﺁﻧﺎن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻰ و هﺴ ﺘﯽ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ده ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣىﻜﻮﺷ ﺪ ﺗ ﺎ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت‬
‫ﭘﻮﺳﻴﺪۀ ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى را آﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﺮس از ﻗﺪرت ‪ ،‬ﺑﺮدﮔﻰ روﺣ ﻰ‬
‫‪ ،‬اﻓﺴﺮدﮔﯽ و دﺳﺖ آﺸ ﯽ از ﺷ ﺎدآﺎﻣﻰ و ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ دﻧﻴ ﻮى و در ﻳ ﻚ‬
‫آﻼم ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ و ﻧﺎﺳ ﺎﻟﻢ ﺑﻨ ﺎ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫اﺧﻼﻗﻴﺎت اﻋﺮاب ﺑﺪوى ﻳﺎ "ﺟﺎهﻠﻴﺖ" آﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت اﺳ ﻼﻣﻰ‬
‫در ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮى ﻗﺮار داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪ اﺧﻼﻗﻰ و ﭘﻮﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺑﺨﺸ ﻰ از‬
‫ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻰ در ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺑ ﻪ ﭼﻬ ﺎرهﺰار ﺳ ﺎل ﻗﺒ ﻞ از اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﻗﺪم ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ ﻣﻰ ﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑ ﺮاى ﺁﻧﻜ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎى ﺁزاد‬
‫و اﺻﻴﻞ اوﻟﻴﻪ را ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﻄﻴﻊ و ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳ ﻌﻰ در ﺗﺤﺮﻳ ﻒ و زﺷ ﺖ ﺟﻠ ﻮﻩ دادن اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﺟﻮاﻣ ﻊ ﺑ ﺪوى‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺒﺪع ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت ﻓﺎﺳﺪ و ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ ﺟﺪﻳ ﺪى‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد آﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ راﻩ را ﺑﺮاى اﺳﺘﻘﺮارﻧﻈﺎم ﺳﺮآﻮﺑﮕﺮ ﺟﺪﻳﺪ و ﺗﻮﺟﻴ ﻪ‬
‫ﺑﻨﻴﺎﻧﻬﺎى ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺁن ﻓﺮاهﻢ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎﯼ اوﻟﻴ ﻪ‬
‫آﻪ ﻃﻰ هﺰاران ﺳﺎل ﺑﺎ اﺧﻼﻗﻴﺎت و رﺳﻮم اﻧﺴ ﺎﻧﻰ ﺧ ﻮد ﭘ ﺮورش ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫‪٣٩۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻃ ﻮر آ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﺁﺳﺎﻧﻰ ﻧﻴﺰ ﺗﻦ ﺑﻪ اﺻﻮل ﺿﺪ اﺧﻼﻗﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻤﻰ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﺑ ﻮﻣﻰ ﻗ ﺎرﻩ اﻣﺮﻳﻜ ﺎ درﺑﺮاﺑﺮاﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻓﺎﺳ ﺪ ﻮ‬
‫ﺗﺒﻪ آﺎراﻧﻪ ﻣﻬ ﺎﺟﻤﻴﻦ ﻣﺴ ﻴﺤﻰ‪ ،‬و ﺗﺤﺮﻳﻔ ﺎﺗﻰ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﺑﺮﺑﺮﻳ ﺖ‬
‫از اﺧﻼﻗﻴﺎت واﻻ و اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺪوى ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻰ ﻧﻤﻮدﻧﺪ وهﻨﻮز ه ﻢ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ زﻧﺪﻩ و ﻣﻌﺎﺻﺮﺗ ِﺮ اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺳﺎزى ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﻤ ﺪن از‬
‫اﺧﻼﻗﻴﺎت و ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺧﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﻳﻜ ﻰ از ﻣﺘ ﺎﺧﺮﺗﺮﻳﻦ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى در ﺗ ﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑﺸ ﺮى ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ دادن ﻋﻨ ﻮان "ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ" ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺧ ﻮد‪،‬‬
‫هﻤﻴﻦ آﺎر ﺷﺮم ﺁور و ﻏﻴﺮ اﺧﻼﻗﻰ را در ﻣﻮرد اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى و ﻧﻈ ﺎم‬
‫اﺧﻼﻗﻰ راﻳﺞ در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﻨﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫هﻤﺘﺎﻳ ﺎن آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ ﺧ ﻮد در ﻗ ﺎرﻩ ﺁﻣﺮﻳﻜ ﺎ‪ ،‬ﺑﺮاﺣﺘ ﻰ زﻳ ﺮ ﺑ ﺎر‬
‫ﻧﻈﺎم اﺧﻼﻗﻰ ﺟﺪﻳﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺎﻣﻼﻏﻴﺮ ﻣﻌﻘﻮل و ﺿﺪ اﺧﻼﻗﻰ ﻣﻰ‬
‫∗‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻰ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮوﺳ ﺖ آ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ وﻗﺘ ﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﻣﺘﻘﺎﻋ ﺪ‬
‫ﺖ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﺧ ﻮد‪ ،‬در دوراﻧ ﻰ آ ﻪ‬
‫آﺮدن اﻋﺮاب ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﺧﻼﻗﻴﺎت زﺷ ِ‬
‫در ﻣﻜ ﻪ ﺑﺴ ﺮ ﻣ ﻰ ﺑ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻴﻤﺎﻧ ﺪ‪ ،‬اﺟ ﺮاى ﻋﻤﻠ ﻰ ﻣﻘ ﺮرات‬

‫‪*‬ﺑﺮاى اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺛﺮ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ "زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ" ﺟﻠﺪ اول ‪،‬‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ آﻨﻴﺪ ‪.‬‬
‫‪٣٩۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺳﻼﻣﻰ از ﻃﺮﻳﻖ زور و ﺗﻬﺪﻳﺪ را‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﺁﻧﻜ ﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻗ ﺪرت ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬در ﭘﻴﺶ ﻣﻴﮕﻴﺮﻳﺪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻰ اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ درك ﺑﻬﺘﺮ ﻋﻠﻞ ﻧﺎآ ﺎﻣﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫در ﺗﺤﻘﻖ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴﺰ اهﺪاف ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ و ﺿﺪ اﺧﻼﻗﻰ ﺧﻮد در ﻣﻜ ﻪ‬
‫آﻤﻚ ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮى از اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻧﻴ ﺰ ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣىﺪه ﺪ‬
‫آﻪ ﭼﺮا ﻧﻈﺎﻣﺎت ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ‬
‫واﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در هﻤ ﻪ ﺟ ﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ‬
‫اﺗﻜﺎى ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدى وﻧﻈ ﺎﻣﻰ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ از ﻃﺮﻳ ﻖ زور و ﺧﺸ ﻮﻧﺖ ﺑ ﻮد‬
‫آ ﻪ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ ﻣﻌﻴﺎره ﺎى اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ و اﺧﻼﻗ ﻰ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺑﺪوى ﺘﺤﻤﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺷﺎدﻛﺎﻣﻰ‬
‫و ﻟﺬت ﻃﻠﺒﻰ از زﻧﺪﮔﻰ و ﺛﺮوت‬

‫اﺳﻼم ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى دﻳﮕﺮﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ از‬

‫زﻧﺪﮔﻰ و ﺷﺎدآﺎﻣﻰ و ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻰ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ درﻏﻴ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺻﻮرت‪ ،‬دل ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺁن دﻧﻴﺎ و ﻟﺬﺗﻬﺎى ﺁن‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ از‬
‫ﺧﺪا‪ ،‬آﻢ رﻧﮓ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻦ رو در ﺳﻮرﻩ هﺎﺋﻰ آﻪ در ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻬﻰ از‬
‫ﺛ ﺮوت اﻧ ﺪوزى و ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﺮدارى ازﻟﺬاﻳ ﺬ دﻧﻴ ﻮى ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ‪ ،‬ﻧ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺿﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارى ﺑﻮدن اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺁن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى ﺛ ﺮوت را ﻻزﻣ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻃ ﻮﻻﻧﻰ و اﺑ ﺪى در اﻳ ﻦ دﻧﻴ ﺎ‬
‫ﻣىﺪاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﺮاى ﺁﻧﻜ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ اﺑ ﺪى در ﺁن دﻧﻴ ﺎ‬
‫‪٣٩۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻨﺪ‪ ،‬در ﺁﻳﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻮﺻ ﻴﻪ ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟﻤ ﻊ‬
‫ﺁورى ﺛﺮوت در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ دل ﻧﺒﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺛﺮوت در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ اﺑﺪﯼ ﺑﺒﺎر ﻧﻤﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻗﺼﺪ ﻣﺤﻤﺪ از اﻳﻦ ﺁﻳﺎت ﻧﻪ ﻧﻈﺮﻣﻨﻔﻰ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮ ِد‬
‫ﺛﺮوت‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ اﻳ ﺪﻩ واﻗﻌﮕﺮاﻳﺎﻧ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى در اﻣ ﺮ ﻟ ﺬت‬
‫ﺟﻮﺋﻰ از ﻣﻮاهﺐ اﻳﻦ دﻧﻴﺎ و ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻮاهﺐ واهﻰ و ﺧﺮاﻓﻰ‬
‫در ﺁن دﻧﻴﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ه ﺎﺋﻰ از اﻳ ﻦ‬
‫ﺁﻳﺎت آﻪ هﻤﮕﻰ در ﻣﻜﻪ اﺑﺮاز ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﻧﮕﺎهﯽ ﻣﯽ اﻧﺪازﻳﻢ‪:‬‬

‫"واى ﺑﺮ ه ﺮ ﻋﻴ ﺐ ﺟ ﻮى ه ﺮزﻩ زﺑ ﺎن‪ ،‬هﻤ ﺎن آﺴ ﯽ آ ﻪ ﻣ ﺎﻟﻰ ﺟﻤ ﻊ آ ﺮدﻩ داﻳ ﻢ ﺑ ﻪ‬

‫ﺣﺴ ﺎب و ﺷ ﻤﺎرش اش ﺳ ﺮﮔﺮم اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘﻨ ﺪارد آ ﻪ ﻣ ﺎل و داراﺋ ﻰ دﻧﻴ ﺎ ﻋﻤ ﺮ اﺑ ﺪﻳﺶ‬
‫‪١‬‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪".‬‬

‫"َاﻻ اى هﻮﺷ ﻴﺎران ﺑﺪاﻧﻴ ﺪ آ ﻪ زﻧ ﺪﮔﺎﻧﻰ دﻧﻴ ﺎ وﻟﻬ ﻮ وﻋﻴﺎﺷ ﻰ و ﺁراﻳ ﺶ "زﻧﺎﻧ ﻪ" و‬
‫ﺗﻔ ﺎﺧﺮو ﺧ ﻮد ﺳ ﺘﺎﺋﻰ ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ و ﺣ ﺮص اﻓ ﺰودن ﻣ ﺎل و ﻓﺮزﻧ ﺪان درﺣﻘﻴﻘ ﺖ‬
‫ﺖ آﺎ ِر دﻧﻴﺎﺳﺖ و در َﻣﺜﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎراﻧﻰ اﺳﺖ آ ﻪ‬
‫ﺑﺎزﻳﭽﻪ اﻳﺴﺖ آﻮدآﺎﻧﻪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘ ِ‬
‫آﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺒﺎرد وﮔﻴﺎهﻰ در ﭘﻰ ﺁن از زﻣﻴﻦ ﺑﺮوﻳﺪ و ﺑﺮزﮔﺮ را ﺑﻪ ﺷﮕﻔﺖ اﻧ ﺪازد‬
‫‪٢‬‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺑﻨﮕﺮى آﻪ زود ﺧﺸﮓ ﺷﻮد و ﺑﭙﻮﺳﺪ‪".‬‬

‫ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﺁﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﻋﺮاب ﺑ ﺪوﯼ و هﻤ ﮥ‬

‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﻓﻌﺎل و ﺗﻼﺷﮕﺮ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻴ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬دل ﺑﺴ ﺘﻦ ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ و ﺗﻼش ﺟﻤﻌﯽ و روزﻣﺮﻩ ﺧﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎﺷﺖ و ﺑﺮداﺷ ﺖ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﺋﯽ ﺑ ﺮاﯼ رﻓ ﻊ ﻧﻴﺎزه ﺎﯼ ﺧ ﻮد و اﻧ ﺪوﺧﺘﻦ ﺑﺨﺸ ﯽ از ﺁن‬
‫‪٣٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺮاﯼ روزهﺎﯼ ﺑﺪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس دﻳ ﺪﮔﺎﻩ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮد‪ ،‬و ﺑﻄﻮر اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ اﯼ‪ ،‬از اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻪ ﮐ ﻪ دل ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎر و ﮐﺸﺖ ﺧﻮد ﻧﺪادﻩ از ﺁن ﺷﺎدﻣﺎن و ﺷ ﮕﻔﺖ زدﻩ ﻧﮕﺮدﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﮔﻴ ﺎﻩ‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﯽ اﺑ ﺪﯼ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ وﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺧﺸ ﮏ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﺑﻬﺸﺖ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺎﺿﺮوﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺎوداﻧ ﻪ و اﺑ ﺪﯼ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﺑﻴﻤﺎرﮔﻮﻧﮥ ﺧﻮد‬
‫ﺳﻌﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ و ﺑﻄ ﻮر ﮐﻠ ﯽ اﻧﺴ ﺎن را از ﺗ ﻼش و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ روزﻣ ﺮۀ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﭼﻴ ﺰﯼ ﮐ ﻪ ﺣﻴ ﺎت و زﻧ ﺪﮔﯽ اش ﺑ ﻪ ﺁن واﺑﺴ ﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ‪ ،‬وﯼ را ﺑﻪ ﻣﻮﺟ ﻮدﯼ ﺗﻨﺒ ﻞ و ﺧﻴ ﺎﻟﯽ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﺠ ﺎﯼ ﮐ ﺎر و ﮐﻮﺷ ﺶ ﺷﺨﺼ ﯽ و ﻟ ﺬت ﺑ ﺮدن از ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺁن وﯼ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺑﻨ ﺪﮔﯽ و ﮔ ﺪاﻳﯽ درﮔ ﺎﻩ ﮐ ﺮم ﺧ ﺪا‪ ،‬ﻣﻮﺟ ﻮد ﺧﻴ ﺎﻟﯽ ﭘﻠﻴ ﺪﯼ ﮐ ﻪ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳ ﺖ‬
‫ﺟﺒ ﺎر‪ ،‬ﺳ ﺘﻤﮕﺮ ﻧ ﺎدان و اﺣﻤ ﻖ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬وادارد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ اﯼ از‬
‫اﺧﻼﻗﻴ ﺎت و اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﭘ ﯽ ﺑ ﺎب ﮐ ﺮدن ﺁن در‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮥ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ ﺛﺮوت دوﺳﺘﻰ ﻋﺮب ﺑﺪوى ﮐﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬

‫ﺁﻧﺮا زﻳﺮ اﻧﺘﻘﺎد ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬هﺮﭼﻨ ﺪ در اﺛ ﺮ ﻧﻔ ﻮذ ﻣﺎﻟﮑﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﯽ‬
‫در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﻨﮓ ﻓﺮدﯼ و ﺑﻌﻀﺎ اﺳ ﺘﺜﻤﺎرﮔﺮاﻧﮥ ﺧ ﻮد ﻣﺤﺼ ﻮر ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﺛﺮوت اﻧﺪوزى ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارى ﻓﺮق اﺳﺎﺳﻰ داﺷﺖ ‪.‬‬

‫ﺛﺮوت دوﺳﺘﻰ ﻋﺮب ﺑﺪوى‪ ،‬ﺑﺮاى ﺁن ﺑﻮد آﻪ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺖ زﻧ ﺪﮔﻰ‬

‫اﺑ ﺪى و ﻃ ﻮﻻﻧﻰ دﺳ ﺖ ﻧ ﺎ ﻳ ﺎﻓﺘﻨﻰ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻟ ﺬا ﺳ ﻌﻰ ﻣ ﻰ آ ﺮد از ﻋﻤ ﺮ‬
‫‪٣٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫آﻮﺗﺎهﻰ آﻪ ﺑﺮاى او ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﻟ ﺬت را ﺑﺒ ﺮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺑ ﺮاى‬
‫او‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ اش ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴ ﺌﻠﮥ ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﯽ‬
‫از زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻣﺼ ﺮف و ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﺮدارى ﺷﺨﺼ ﻰ از ﺁن‬
‫ﺑﺮاى ﻟﺬت از زﻧﺪﮔﯽ اﻳﻦ دﻧﻴﺎﺋﻰ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻳﻚ ه ﺪف اﻧﺴ ﺎﻧﻰ‪ ،‬و ﻧ ﻪ ذﺧﻴ ﺮﻩ‬
‫و ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁن ﺑﺮاﯼ اﺳﺘﺜﻤﺎر دﻳﮕ ﺮان ﺑ ﻮد‪ .‬او ﺑ ﺎ اﻳﻨﻜ ﺎر ﺳ ﻌﻰ ﻣ ﻰ‬
‫ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﻋﻤﺮش را ﻃﻮﻻﻧﻰ آﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا از ﻧﻈﺮ او‪ ،‬اﮔﺮ هﺪف از زﻧﺪﮔﻰ‬
‫در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ ﻟ ﺬت ﺑ ﺮدن از ﺁن ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ ﺑﻬ ﺮﻩ‬
‫ﺑﺮدارى و ﻟﺬت ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁن ﺑﻮد آﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧ ﺮا ﻃ ﻮﻻﻧﻰ ﺗ ﺮ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺮَﻓ ﺔ ﺑ ﻦ اﻟْﻌَﺒ ﺪ" ﺷ ﺎﻋﺮ ﻣﻌ ﺮوف ﺑ ﺪوى ﺑﺨ ﻮﺑﻰ‬
‫ﺷ ﻌﺮ ﻣﻌ ﺮوف " َ‬
‫ﮔﻮﻳﺎى اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣىﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫"اى ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺮا ﻣﺪام ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﻜﻪ در هﻨﮕﺎﻣﻪ ﺟﻨﮓ هﺴﺘﻢ‪،‬‬

‫و از ﭘﻴﺮوى ﻟﺬات روى ﺑﺮ ﻧﻤﻰ ﺗﺎﺑﻢ ﻣﻼﻣﺖ ﻣﻰ آﻨﻰ‪،‬‬
‫ﺨﻠِﺪ∗ ﮔﺮداﻧﻰ؟‬
‫ﺁﻳﺎ ﺗﻮاﻧﻰ ﻣﺮا ُﻣ َ‬
‫اﻣﺎ ﭼﻮن ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﻰ ﻣﺮگ را از ﻣﻦ ﺑﺮاﻧﻰ‪،‬‬
‫‪٣‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﮕﺬار ﺑﺎ ﺛﺮوﺗﻰ آﻪ در اﺧﺘﻴﺎر دارم ﺑﺮ ﺁن ﭘﻴﺸﻰ ﮔﻴﺮم‪".‬‬

‫∗‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﻰ و اﺑﺪى‪.‬‬
‫‪٣٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺷﺮاب ﺧﻮارى‬

‫در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‬

‫از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻟﺬاﺋ ﺬ زﻧ ﺪﮔﻰ ﺑ ﺮاى اﻋ ﺮاب ﺷ ﺮاب ﺧ ﻮارى‪ ،‬ﺷ ﻌﺮ و‬

‫رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﯽ ﺁزاد و ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﻮد آﻪ ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﺗﻔﺮﻳﺤ ﺎت ﻣ ﻮرد ﻋﻼﻗ ﻪ‬
‫ﺁﻧﺎن را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣىﺪاد و ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﺮ ﺳ ﮥ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻣﻨ ﻊ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ‬
‫رواﻳ ﺖ ﻗ ﺪﻳﻤﻰ هﻨﮕ ﺎﻣﻰ آ ﻪ "اَﻋﺸ ﯽ" ﺷ ﺎﻋﺮ ﻣﻌ ﺮوف ﻋ ﺮب ﺑ ﻪ ﻗﺼ ﺪ‬
‫دﻳﺪار ﻣﺤﻤﺪ و ﮔﺮوﻳﺪن ﺑﻪ اﺳﻼم از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺮون ﻣﻰ ﺁﻳﺪ‪ .‬در راﻩ‬
‫ﻳﻜﻰ از دوﺳﺘﺎﻧﺶ از او ﻣىﭙﺮﺳﺪ آﻪ ﭼﺮا ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣىﺮود‪ .‬ﺷﺎﻋﺮ ﺑ ﻪ‬
‫وى ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ دﻳﺪار ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻴﺮود ﺗﺎ ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم در ﺁﻳ ﺪ‪ .‬دوﺳ ﺘﺶ‬
‫ﺑﺪو ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ آﻪ اﺳﻼم رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻰ ﺁزاد و ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ )زﻧﺎ( را ﺣ ﺮام و‬
‫ﻗﺪﻏﻦ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻋﺸﻰ ﭘﺎﺳﺦ ﻣىﺪه ﺪ آ ﻪ اﻳ ﻦ اﻣ ﺮ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟ ﻪ ﺑ ﺮاى‬
‫او اهﻤﻴﺘﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬اﻣﺎ دوﺳ ﺘﺶ اداﻣ ﻪ ﻣىﺪه ﺪ ‪" :‬وﻟ ﻰ ﻣﻴ ﺪاﻧﻰ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺷ ﺮاب را ه ﻢ ﺣ ﺮام آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ؟ " اﻋﺸ ﻰ هﻤﻴﻨﻜ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺨﻦ را ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻨﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ‪:‬‬

‫"اى ﻗﻮم ﻣﺮا درزﻧﺎ رﻏﺒﺘﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا آ ﻪ ﭘﻴ ﺮ ﺷ ﺪم و ﻋﻤ ﺮدر ﺁن ﺑﺴ ﺮ ﺑ ﺮدم‪ ،‬اﻣ ﺎ‬
‫در ﺷ ﺮب ﺨﻤ ﺮ ﻣ ﺮا اﻧ ﺪك هﻮﺳ ﻰ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬اآﻨ ﻮن ﺑ ﺎز ﭘ ﺲ روم‪ ،‬ﺗ ﺎ ﻣ ﺮا اﻳ ﻦ‬
‫هﻮس ﻧﻴﺰ آﻤﺘﺮ ﺷﻮد و ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺳﺎل ﺑ ﺎز ﺁﻳ ﻢ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﻮم‪ .‬اﻳ ﻦ ﺑﮕﻔ ﺖ و ه ﻢ از د ِر‬
‫ﻣﻜﻪ ﺑﺎز ﮔﺮدﻳ ﺪ و ﺑﻘﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎز رﻓ ﺖ‪ .‬و اﺗﻔ ﺎق ﭼﻨ ﺎن اﻓﺘ ﺎد آ ﻪ اﻋﺸ ﻰ ه ﻢ در ﺁن‬
‫‪٤‬‬
‫ﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺁﻣﺪ و ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﺮﺳﻴﺪ و اﺳﻼم از وى ﻓﻮت ﺷﺪ‪".‬‬
‫‪۴٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻟﺒﺘﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ در ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ اﺑﻦ هﺸﺎم ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ﻣﻨ ﻊ ﺷ ﺮاب‬
‫در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ اﺗﻔ ﺎق اﻓﺘ ﺎد و ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ داﺳ ﺘﺎن ﺗﻨ ﺎﻗﺾ دارد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل ﺧ ﻮد‬
‫داﺳﺘﺎن ﺣﺘﻰ اﮔﺮ هﻢ ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻴﺎن اهﻤﻴﺘﻰ اﺳﺖ آﻪ اﻋﺮاب ﺑ ﺮاى‬
‫ﻟﺬت ﺟﻮﺋﻰ از زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﺷﺮاب ﺧﻮارى داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺴ ﻠﻢ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ روﺣﻴ ﻪ زﻧ ﺪﻩ و ﺳﺮﺷ ﺎر از ﻟ ﺬت‬

‫ﺟ ﻮﺋﻰ در زﻧ ﺪﮔﻰ‪ -‬آ ﻪ وﻳ ﮋﻩ اﻧﺴ ﺎن اوﻟﻴ ﻪ ﺑ ﺎﻻﻋﻢ و اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺺ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ و ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاى ﺁﻣﺎدﻩ ﺳ ﺎزى و ﺗﺒ ﺎهﯽ‬
‫روﺣ ﻰ اﻧﺴ ﺎن اوﻟﻴ ﻪ‪ ،‬او را از ﻟ ﺬﺗﻬﺎﯼ دﻧﻴ ﻮﯼ روﮔ ﺮدان ﻧﻤ ﻮدﻩ دﻟﺒﻨ ﺪ‬
‫دﻧﻴﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﺘﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺮا ﺑ ﺎ ﺑﺮﭼﺴ ﺐ هﺮزﮔ ﻰ و ﺑ ﻰ ﻓﻜ ﺮى‪،‬‬
‫زﺷ ﺖ ﺟﻠ ﻮﻩ دادﻩ در ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﺮدم و ﺑ ﺎﻻﺧﺺ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧ ﻮار و ﺑ ﻰ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻨﻜ ﺎر‪ ،‬هﻨ ﻮز ه ﻢ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻣﺒﻠﻐ ﻴﻦ ﻧﺎﺁﮔ ﺎﻩ اﺳ ﻼﻣﻰ اداﻣ ﻪ دارد‪،‬‬

‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﭘﺮﻓﺴﻮر "اﻳﺰوﺗﺴﻮ" آﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮروﯼ ﻧﮑﺎت ﺟﺎﻟﺒﯽ‬
‫درﻣ ﻮرد اﺳ ﻼم دﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮔ ﺬارد‪ ،‬وﻟ ﯽ ﻣﺘﺎﺳ ﻔﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ از‬
‫ﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎﺗﺶ از ﻋ ﺪم درك ﭘﺪﻳ ﺪﻩ اﺳ ﻼم و ﻧﻘ ﺶ‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ ﺁن ﺑ ﻪ ﺷ ﺪت رﻧ ﺞ ﻣ ﯽ ﺑ ﺮد‪ .‬وى درآﺘ ﺎب ﺧ ﻮد ﺗﺤ ﺖ ﻋﻨ ﻮان‬
‫"ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ درﻗﺮان ﻣﺠﻴﺪ" آﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ آﺮات از ﺁن در آﺘ ﺎب‬
‫ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎز هﻢ ﺧﻮاهﻢ آﺮد‪ ،‬درآﻤﺎل ﺳﻄﺤﯽ ﮔﺮﯼ و ﺳﺎدﻩ‬
‫ﻟ ﻮﺣﻰ‪ ،‬و ﺑ ﻪ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ ﮐﻮرﮐﻮراﻧ ﻪ از ﺧ ﻮد ﻗ ﺮان ‪ ،‬اﻳ ﺪﻩ آ ﺎﻣﻼ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ و‬
‫اﻧﺴ ﺎﻧﻰ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى در اﻣ ﺮ ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ در زﻧ ﺪﮔﯽ را‪ -‬ﮐ ﻪ ﺑ ﺎ دﻳ ﺪ‬
‫‪۴٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻧﺴ ﺎن ﻗ ﺮن ‪ ٢١‬ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﯽ‪ ،‬و ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ه ﺎﯼ ﻋﻠ ﻢ‬
‫رواﺷﻨﺎﺳﯽ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ اﻧﻄﺒﺎق دارد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺒ ﺎ دﻳ ﺪ ﺳ ﻴﺎﻩ‪ ،‬اﻓﺴ ﺮدﻩ‬
‫و ﺑﻰ روح ﻣﺬهﺒﻰ آﻪ ﺑ ﺎ ه ﺮ ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ ﻣﻈﻬ ﺮ ﺷ ﺎدى و ﻧﻴﻜﺒﺨﺘ ﻰ اﻧﺴ ﺎن‬
‫اﺳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻰ ورزد‪ ،‬اﻳﻦ ﻃﻮر ﻣﻮرد داورى ﻗﺮار ﻣىﺪهﺪ ‪:‬‬

‫"درﺳﺖ درﻣﻴﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺴﻞ ﺑ ﻰ ﻓﻜﺮوﺑىﺎﻧﺪﻳﺸ ﻪ وﺑﻠﻬﻮﺳ ﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺣﻀ ﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ‬

‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﻴ ﺎت اﺧ ﺮوى و ﻣﻌ ﺎد و ﻗﻴﺎﻣ ﺖ را اﻋ ﻼم داﺷ ﺖ‪ .‬اودر‬
‫‪٥‬‬
‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧﻮﻳﺶ ﺟﺰ هﺮزﮔﻰ ‪ ،‬دﻧﻴﺎﭘﺮﺳﺘﻰ و ﻟﺬت ﺟﻮﺋﻰ ﻧﻤﻰ دﻳﺪ‪".‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ ﻳﻜ ﻰ دﻳﮕ ﺮ از وﻇ ﺎﻳﻒ ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ اﺳ ﻼم‬

‫اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ اﻳ ﻦ روﺣﻴ ﻪ ﺳﺮﺷ ﺎر از زﻧ ﺪﮔﻰ و ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻋ ﺮاب را از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﻪ روﺣﻴ ﻪ اى اﻓﺴ ﺮدﻩ از ﺑ ﻰ‬
‫ﻰ دﻧﻴ ﻮى‪ ،‬و دﺳ ﺖ ﺷﺴ ﺘﻦ از ﻟ ﺬات ﺁن ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫زﻧ ﺪﮔ ِ‬ ‫ﺣﺎﺻ ﻠﯽ‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬روﺣﻴﻪ زﻧﺪﻩ و ﺳ ﺮﻓﺮازاﻧﻪ ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوى را ﺑ ﻪ روﺣﻴ ﻪ‬
‫ﻣ ﺮدﻩ‪ ،‬ﭘﺴ ﺖ و ﺑﻨ ﺪﻩ وارى آ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﺳﺮﺗﺎﺳ ﺮ زﻧ ﺪﮔﻰ در ﺗ ﺮس از‬
‫ﺧﺪا و روز ﻗﻴﺎﻣﺖ و ﻧﻴﺎز ﺑﺎو ﺑﺴﺮ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﺑﻨ ﺪﮔﻰ ﻣﺤ ﺾ در‬
‫ﮔﺎﻩ وى ﻗﺮار دهﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺪل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪات ﻗﺮان در ﺑﺮاﺑ ﺮ اﻳ ﻦ روﺣﻴ ﻪ‬
‫ﺟﻬﺎن ﮔﺮا و ﺷﺎدﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﻋﺮب ﺑﺪوى ﺗﻮﺟﻪ آﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫" اﻻ اى اهﻞ اﻳﻤ ﺎن ﺧ ﺪا ﺗ ﺮس ﺷ ﻮﻳﺪ‪ ...‬و از ﭘ ﻴﺶ ﺧ ﺪا ﺗ ﺮس ﺷ ﻮﻳﺪ آ ﻪ او ﺑ ﻪ هﻤ ﻪ‬

‫‪٦‬‬
‫آﺮدارﺗﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺁﮔﺎﻩ اﺳﺖ‪"...‬‬
‫‪۴٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"و روزى آﻪ آﺎﻓﺮان را ﺑﺮ ﺁﺗﺶ دوزخ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎزﻧﺪ )ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪ( ﺷﻤﺎ ﻟ ﺬات و‬
‫ﺧﻮﺷ ﻰ هﺎﻳﺘ ﺎن را در زﻧ ﺪﮔﻰ دﻧﻴ ﺎ ﺑ ﻪ ﺷ ﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ و ﻋﺼ ﻴﺎن ﺑﺮدﻳ ﺪ و ﺑ ﺪان ﻟ ﺬات‬
‫دﻧﻴﻮى ﺑﺮ ﺧﻮردار ﺑﻮدﻳﺪ ﭘﺲ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻋﺬاب ﻟ ﺬت و ﺧ ﻮارى ﻣﺠ ﺎزات ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻳﺪ‬
‫‪٧‬‬
‫ﭼﻮن درزﻣﻴﻦ ﺑﻨﺎ ﺣﻖ ﺗﻜﺒﺮ آﺮدﻳﺪ و راﻩ ﻓﺴﻖ و ﺗﺒﻬﻜﺎرى ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻴﺪ‪".‬‬

‫ﻟﺬت ﺟﻮﺋﻰ ﺟﻨﺴﻰ‬

‫و روﺣﻴﻪ آزاد ﻣﻨﺸﻰ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﺪوى‬

‫در ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮ دو ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺖ اﻋ ﺮاب اﻧﮕﺸ ﺖ ﻣ ﻰ‬

‫ﮔ ﺬارد و ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﺗ ﺮك ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ و روﺣﻴ ﻪ‬
‫ﺁزادﮔ ﻰ ﻳ ﺎ ﺑﻘ ﻮل ﻗ ﺮان‪ ،‬ﺷ ﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ وﻋﺼ ﻴﺎن‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮروﺣﻴ ﻪ ﺷ ﺮط‬
‫ﻻزم ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎزى روﺣﻰ اﻋﺮاب ﺑﺮاى ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺁن‬
‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان زﻣﻴﻨ ﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪۀ او‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻔ ﺎ و ﺟﺎﻧﺸ ﻴﻨﺎن او‪ ،‬و در‬
‫ﻳﻚ آﻼم‪ ،‬اﺷﺮاﻓﻴﺖ ﻋﺮب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ ﻳ ﻚ از اﻳ ﻦ ﮔﻔﺘ ﻪ ه ﺎ ﺧ ﻮد ﺷﺨﺼ ﺎ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ و ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻋﻤ ﻞ ﻧﻤ ﻰ آ ﺮد‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﺷﺨﺼ ﻰ وى‪ ،‬ﻧ ﻪ‬
‫آ ﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻧﺸ ﺎﻧﻰ از ﺑ ﺮى ﺑ ﻮدن از ﺷ ﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ و ﻟ ﺬت ﺟ ﻮﺋﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ‬
‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬و ﻧﻪ آﻤﺘﺮﻳﻦ ﻨﺸﺎن از ﺑﻰ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺑﻪ ﺛﺮوت اﻧﺪوزى‪) .‬او ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ‬
‫هﻤﺎن ﺳﻨﺘﻰ آﻪ در ﻣﻴ ﺎن روﺳ ﺎى ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺮدﺳ ﺎﻻر ﻋ ﺮب وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﻳﻚ ﭘﻨﺠﻢ اﻣﻮال ﻏﺎرﺗﻰ و ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﻰ و ﺗﻤﺎم ﺛﺮوت اﻣﺮا و ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن‬
‫ﺷﻜﺴ ﺖ ﺧ ﻮردﻩ درﺟﻨﮕﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ ﺷ ﺨﺺ ﺧ ﻮدش اﺧﺘﺼ ﺎص ﻣ ﯽ داد‪(.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺰ اﻳﻨﻬﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر او‬
‫‪۴٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫از ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﯽ‪ ،‬راﺑﻄﮥ ﺟﻨﺴﯽ ﻏﻴ ﺮ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ راﺑﻄ ﮥ ﺟﻨﺴ ﯽ ﻣﺒﺘﻨ ﯽ‬
‫ﺑ ﺮ ﻋﺸ ﻖ و ﻧ ﻪ ﺧﺮﻳ ﺪ و اﺳ ﻴﺮ ﮐ ﺮدن زن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ‬
‫اﺳﻼم ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان زﻧﺎ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻗ ﺮان ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮاى ﻳ ﺎد دادن ﻋﺒﻮدﻳ ﺖ و‬

‫ﺑﺮدﮔﻰ ﺑﻪ ﻣ ﺮدم ﻋ ﺎدى و ﻧ ﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨ ﺪان و رهﺒ ﺮان ﺟﺎﻣﻌ ﻪ وﺿ ﻊ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ‪ ،‬و ﺑﺘﻘﻠﻴ ﺪ از ﺁن در‬
‫ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬ﺑﻨ ﺪﮔﻰ ﺳ ﻬﻢ ﻣ ﺮدم ﻋ ﺎدى و ﺁﻗ ﺎﻳﻰ ﺳ ﻬﻢ ﺷ ﺎهﺎن و‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﺧﺪاﻳﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫"هﻤﺎﻧﺎ آﻴﻔﺮ ﺁﻧﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا و رﺳﻮل او ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ و در روى زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﺴﺎد‬
‫آﻮﺷﻨﺪ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ ﻧﺒﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را آﺸ ﺘﻪ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ دارآﺸ ﻨﺪ و ﻳ ﺎ دﺳ ﺖ و ﭘﺎﻳﺸ ﺎن راﺑ ﻪ‬
‫‪٨‬‬
‫ﺧﻼف ﺑﺒﺮﻧﺪ)ﻳﻌﻨﻰ دﺳﺖ راﺳﺖ را ﺑﺎ ﭘﺎى ﭼﭗ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ(‪".‬‬

‫"هﻴﭻ ﻓﺮﻣﺎﻧﻰ ﺟﺰ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﺑ ﺮ او ﺗﻮآ ﻞ آ ﺮدم و ﺗﻮآ ﻞ آﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ‬
‫‪٩‬‬
‫ﺗﻮآﻞ آﻨﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ آﻪ ﺗﺰرﻳ ﻖ روﺣﻴ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ و ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮدارى‬

‫ﻣﺤ ﺾ ﺑ ﻪ ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺧ ﺪا و ﻣ ﺮدم ﻋ ﺎدى‪ ،‬اﺳ ﺎس ﺁﻣﻮزﺷ ﻬﺎى ﻣ ﺬاهﺐ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪى و ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﺳﻼم را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻩ اﺳﺖ‪ .‬راﻩ اﻳﻦ آﺎر‪ ،‬ﺑﺮ ﺣ ﺬر‬
‫آﺮدﻧﺸﺎن از ﻟﺬات دﻧﻴﻮى‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ دراﻧﺘﻈﺎرﻧﮕﻬﺪاﺷ ﺘﻦ ﺷ ﺎن ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﻟﺬات اﺧﺮوﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۴٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺮدم را از هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﻟ ﺬﺗﯽ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ‬
‫ﻟﺬات دﻧﻴﻮﯼ ﻣﺤﺮوم ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪ ﺗﺎ ﺑ ﺎ ﺗﺸ ﻨﮕﯽ ﺣﺎﺻ ﻞ ازﺁن ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ ﻟ ﺬات‬
‫اﺧﺮوﯼ را ﺑﻪ ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ از ﺧ ﺪا و ﻓ ﺮاﻣﻴﻦ وﯼ را ﺷ ﺮط‬
‫دﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮار دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰم روﺣﯽ و ﻧﺤ ﻮۀ ﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﺮدارﯼ‬
‫از ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎر ﮐﺮدن ارزﺷﻬﺎﯼ دﻧﻴﻮﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ ﮐﺸ ﻴﺪن ﻣ ﺮدم‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺁن‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻣﺠﺎزات در ﺁن دﻧﻴ ﺎ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﮐﺎر ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺸﻴﺪن ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ را ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫")و ﺧﻄ ﺎب ﻗﻬ ﺮ رﺳ ﺪ آ ﻪ( او را ﺑﮕﻴﺮﻳ ﺪ و ﺑ ﻪ ﻏ ﻞ و زﻧﺠﻴ ﺮ آﺸ ﻴﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﺎزش ﺑ ﻪ‬

‫دوزخ در اﻓﻜﻨﻴﺪ‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ زﻧﺠﻴﺮى آﻪ ﻃﻮﻟﺶ ﺑﻪ هﻔﺘ ﺎد زرع اﺳ ﺖ او را )ﺑ ﻪ ﺁﺗ ﺶ‬
‫‪١٠‬‬
‫آﺸﻴﺪ( آﻪ او از )آﻔﺮ و ﻋﻨﺎد( ﺑﻪ ﺧﺪا اﻳﻤﺎن ﻧﻴﺎوردﻩ اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬اﺳﻼم ﺑﺎ در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ داﻣﻮآﻠﻮس ﺑﺮ ﺳﺮ‬

‫ﻣﺮدم در ﻳﻚ دﺳﺖ‪ ،‬و ﻧﺸﺎن دادن ﻟﺬات ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺑ ﻪ ﺁﻧ ﺎن در دﺳ ﺖ دﻳﮕ ﺮ‬
‫ﺳﻌﻰ ﻣﻴﻜﻨﺪ دﺳﺖ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ اﻧﻘ ﻼب ﺿ ﺪ اﺧﻼﻗ ﻰ در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋﺮﺑ ﻰ ﺑﺰﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻪ روﺣﻴﻪ ﺁزاد و ﻟﺬت ﻃﻠ ﺐ اﻋ ﺮاب از زﻧ ﺪﮔﻰ را آ ﻪ ﻳ ﻚ‬
‫اﺣﺴﺎس آﺎﻣﻼ ﻃﺒﻴﻌﻰ و اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ‪ ،‬ﻓﺮد ﺁزادﻩ ﻋﺮب را‬
‫ﺑ ﻪ ﺑ ﺮدﻩ ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮدار و ﺑ ﻰ ارادﻩ اى آ ﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﺧ ﻮد را در دﺳ ﺖ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ و ﺧ ﺪاى او ﻗ ﺮار دادﻩ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻓ ﺮدى آ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺷ ﺎدى و‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻰ ﺧﻮد را ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻼش و آﻮﺷ ﺶ ﺷﺨﺼ ﯽ دراﻳ ﻦ دﻧﻴ ﺎ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﻀ ﺮع ﺑ ﻪ درﮔ ﺎﻩ ﺧ ﺪا‪ ،‬در ﺁن دﻧﻴ ﺎ‪ ،‬ﺟﺴ ﺘﺠﻮ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺖ آﻪ ﻗﺮان ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫‪۴٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"اآﻨ ﻮن ﺧ ﺪا ه ﺮ آ ﻪ را ﺧﻮاه ﺪ ﮔﻤ ﺮاﻩ و ه ﺮ آ ﻪ را ﺑ ﺪرﮔﺎﻩ او ﺗﻀ ﺮع و اﻧﺎﺑ ﻪ آﻨ ﺪ‬
‫‪١١‬‬
‫ﻳﺎرى ﻣﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪".‬‬

‫اﻳ ﻦ ﺑﺨﺸ ﻰ از اﻧﻘ ﻼب ﺟﻬ ﺎﻧﻰ و ﺑﻐﺎﻳ ﺖ ﺿ ﺪ اﺧﻼﻗ ﻰ ﻣ ﺬاهﺐ‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪى در ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد آﻪ داﻣﻨ ﻪ اش‪ ،‬اآﻨ ﻮن ﭘ ﺲ از ﻧﺰدﻳ ﻚ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻬﺎر هﺰار ﺳﺎل آﻪ از ﺁﻏﺎز ﺁن ﻣ ﻰ ﮔﺬﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺮآ ﺰى‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮس ﭘ ﺮورى و ذﻟ ﺖ ﻃﻠﺒ ﻰ اﺳ ﻼﻣﯽ در‬
‫ﺑﺮاﺑ ﺮ روﺣﻴ ﻪ ﺁزاد ﻣﻨﺸ ﺎﻧﻪ ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوى را ه ﻴﭻ آ ﺲ ﺑﻬﺘ ﺮ از ﺧ ﻮد‬
‫ﭘﺮﻓﺴﻮر اﻳﺰوﺗﺴﻮ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ‪:‬‬

‫"ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺻﻠﻰ رﻓﺘﺎر و آﺮدار آﻪ اﺳ ﻼم در ﻗ ﺪﻳﻤىﺘﺮﻳﻦ دوران‬

‫ﺗﺤﻮل و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺧﻮد وﺿﻊ ﻧﻤﻮد اﻳﻦ ﺑﻮد‪ :‬هﻤﻴﺸﻪ ﭼﻨ ﺎن رﻓﺘ ﺎر آ ﻦ آ ﻪ ﮔ ﻮﻳﻰ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻟﺤﻈ ﻪ روز ﺣﺴ ﺎب اﺳ ﺖ و ﺗ ﻮ در دادﮔ ﺎﻩ ﻋ ﺪل اﻟﻬ ﻰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﻳﺴ ﺘﺎدﻩ‬
‫‪١٢‬‬
‫اى‪".‬‬
‫او آ ﺎﻣﻼ درﺳ ﺖ ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ دﻗﻴﻘ ﺎ ﻳﻜ ﻰ از هﻤ ﺎن وﻇ ﺎﻳﻒ‬
‫ﺑﻘ ﻮل وﯼ اﻧﻘﻼﺑ ﻰ!! اﺳ ﻼم در ﺷ ﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑ ﻰ ‪ ،‬و ﻳﻜ ﻰ دﻳﮕ ﺮ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻠﻰ ﺑﻮد آ ﻪ ﻣ ﺎﻧﻊ از ﻣﻮﻓﻘﻴ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺟﻠ ﺐ اﻋ ﺮاب ﺁزادى ﻃﻠ ﺐ‬
‫ﺑﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﺑﻨ ﺪﻩ ﭘ ﺮور وﯼ در ﻣﻜ ﻪ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ‪ ،‬اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى‪ ،‬از‬
‫ﻟﺤﺎظ روﺣﻰ و اﺧﻼﻗﻰ ﻣﺘﻌ ﺎﻟﻰ ﺗ ﺮ از ﺁن ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﭼﻨ ﻴﻦ اﺻ ﻮل و‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻔﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ اى ﺗﻦ دهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜ ﺎر هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ اﺑ ﻦ اﺳ ﺤﺎق ﻳﮑ ﯽ‬
‫از ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ راوﻳ ﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ زور ﺷﻤﺸ ﻴﺮ و در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد آﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻴﮕﺮدد ‪:‬‬
‫‪۴٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"روﺣﻴﻪ ﺳﺮآﺶ و ﺁزادﻩ ﻋﺮب آﻪ ازﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺧﻼﻗﻴﺎت وﺳﻨﻦ ﻋﺮب ﺑ ﺪوى ﺑ ﻮد ﺑ ﺎ‬
‫روﺣﻴﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻃﻠﺒﻰ و ﻋﺒﻮدﻳﺖ از ﺧ ﺪا آ ﻪ اﺳ ﻼم ﻣﺒﻠ ﻎ ﺁن ﺑ ﻮد آ ﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺁﻧﭽﻪ آﻪ آﺎر او را ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻰ آ ﺮد اﻳﺠ ﺎد روﺣﻴ ﻪ ﻋﺒﻮدﻳ ﺖ در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى‬
‫ﺑﻮد آﻪ اﻳﻨﻜﺎر را ﺑﺎ زور ﺷﻤﺸﻴﺮ آﺮد"‪.‬‬

‫هﻤﻴﻦ اﻣﺮ در ﻣﻮرد ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ ﺻﺎدق ﺑ ﻮد ‪ .‬ﻣﻨﻈ ﻮر ﻣﺤﻤ ﺪ از‬

‫ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ‪ ،‬رواﺑﻂ ﺟﻨﺴﻰ ﺣﺮام‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ رواﺑﻂ ﻣﺒﺘﻨﻰ ﺑﺮ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗ ﻪ‬
‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮد‪ .‬او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺷﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ ﻣﺮداﻧﻪ آﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺮدان و ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ و اﺳﺎرت زن ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧ ﻮد‬
‫وى ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﺑﺮﺟﺴ ﺘﮥ ﺁن ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ ﻃﺒ ﺮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ در ﻃ ﻮل ﺣﻴ ﺎﺗﺶ‬
‫"‪ ١۵‬زن ﮔﺮﻓﺖ آ ﻪ ﺳ ﻴﺰدﻩ زن را ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑ ﺮد و ﻳ ﺎزدﻩ زن را ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫‪١٣‬‬
‫داﺷﺖ و ﻧﻪ زن داﺷﺖ آﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ ﻗ ﺮان ﺗﻮﺟ ﻪ آﻨﻴ ﺪ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﻬﻮﺗﺮاﻧﻰ ﻧ ﺎروا‬

‫ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻰ ﻜﻨﺪ‪:‬‬

‫"و ه ﺮ آ ﻪ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ آﻨ ﺪ و )ﺑ ﻪ ﻧ ﺎروا ﺷ ﻬﻮت راﻧ ﺪ( ﺑ ﻪ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻣﺘﻌ ﺪى و ﺳ ﺘﻤﻜﺎر‬

‫‪١٤‬‬
‫اﺳﺖ‪".‬‬

‫واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻣﻨﻈ ﻮر ﻣﺤﻤ ﺪ و ﺧ ﺪاﯼ وﯼ از‬

‫ﺷ ﻬﻮﺗﺮاﻧﯽ ﻧ ﺎروا‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻴ ﺪن ﺑ ﺎ زﻧ ﯽ ﺟ ﺰ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧﺮﻳ ﺪ ﻳ ﺎ اﺳ ﺎرت‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ازدواﺟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳ ﮥ ﺣﻘ ﻮق ﺑﺮاﺑ ﺮ‪ ،‬ﻋﺸ ﻖ و اﺣﺘ ﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۴٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰاو ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ در ﻣﺒﺎرزﻩ ﺑﺎ ﻳﻜﻰ‬
‫دﻳﮕﺮاز ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗ ﻰ و واﻻى ﺟﺎﻣﻌ ﮥ ﺑ ﺪوﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ اﺣﺘ ﺮام ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﻘﻮق وﺁزادﻳﻬﺎى زﻧ ﺎن‪ ،‬ﻓﺤﺸ ﺎى ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ و در ﻳ ﮏ ﮐ ﻼم اﺧﻼﻗﻴ ﺎت‬
‫ﺟﻨﺴ ﻰ ﻣ ﺮد ﺳ ﺎﻻراﻧﻪ را‪ ،‬آ ﻪ از ﭘﺎﻳ ﻪ ه ﺎى اﺳﺎﺳ ﻰ ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﺟ ﺎﻳﮕﺰﻳﻦ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت اﻧﺴ ﺎﻧﻰ و ﺑﺮاﺑ ﺮى ﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ ﺟﻨﺴ ﻰ در ﺑﺨ ﺶ‬
‫ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮب ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺮاﻣﺖ در ﻣﻴﺎن ﺑﺪوﻳﺎن‬

‫و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻌﻨﺎى آن در اﺧﻼﻗﻴﺎت اﺳﻼﻣﻰ‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗﻰ دﻳﮕ ﺮ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى ﺳ ﺨﺎوت و‬

‫ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻰ‪ ،‬ﺷﺮاﻓﺖ و ﺑﺰرﮔﻮارى ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب آﺴ ﻰ آ ﻪ واﺟ ﺪ‬
‫اﻳ ﻦ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت ﺑ ﻮد ﺷ ﺨﺺ آﺮﻳﻤ ﻰ ﺧﻮاﻧ ﺪﻩ ﻣﻴﺸ ﺪ‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ‬
‫ﭘﺮﻓﺴ ﻮر اﻳﺰوﺗﺴ ﻮ در ﺑﺨ ﺶ ﭘ ﻨﺠﻢ آﺘ ﺎب ﺧ ﻮد "اﺳ ﻼﻣﻰ ﺷ ﺪن ﻓﻀ ﻴﻠﺖ‬
‫هﺎى آﻬﻦ ﻋﺮب" ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺻ ﻔﺖ آ ﺮﻳﻢ در زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ آﻬ ﻦ درﺳ ﺖ واژﻩ اى اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﺮآﻴ ﺐ ﺳ ﺨﺎوت ‪،‬‬

‫ﺷﺮاﻓﺖ و ﻳﺎ ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻰ و ﺑﺰرﮔﻮارى را ﺑﻴﺎن ﻣﻰ آﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪) ،‬در ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻋﺮاب ﺑﺪوى( آﺮﻳﻢ ﻣﺮدى ﺑﻮد آﻪ هﻤﻪ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻮارى و ﻧﮋادﮔﻰ او اذﻋﺎن داﺷ ﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻳ ﺮا او ﻋﻤ ﻼ ﺑﺰرﮔ ﻮارى و ﻧﮋادﮔ ﻰ ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎ ﺑﺨﺸ ﺶ ه ﺎى ﺑﻴﻜ ﺮاﻧﺶ ﻧﺸ ﺎن‬
‫‪١٥‬‬
‫ﻣىﺪاد‪".‬‬
‫‪۴٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺑﺪوى ﻋﺮب‪ ،‬ﻓﺮد ﺑﺰرﮔﻮارى و آﺮاﻣ ﺖ‬
‫ﺧﻮد را ازﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﻧﺤﻮﻩ اﻋﻤﺎل ﺧﻮد ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﺳﻼم‬
‫در ﻧﻈﺎم اﺧﻼﻗ ﻰ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮاى آﺮاﻣ ﺖ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﺗ ﺎزﻩ اى ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣىﺪه ﺪ‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ راﺑﻄ ﻪ آﺮاﻣ ﺖ و ﺑﺰرﮔ ﻮارى ﺑ ﺎ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت اﻧﺴ ﺎﻧﻰ‬
‫ﻧﺎﻣﺒﺮدﻩ در ﻓﻮق ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪى ﻳﻌﻨﻰ ﺗ ﺮس از ﺧ ﺪا‬
‫ﻳ ﺎ ﺗﻘ ﻮا رﺑ ﻂ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻳﻜ ﻰ از ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﺧ ﻮد در ﻣ ﻮرد‬
‫آﺮاﻣﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪١٦‬‬
‫"ﺑﺎ آﺮاﻣﺖ ﺗﺮﻳﻦ )ﺑﺰرﮔﻮارﺗﺮﻳﻦ( ﺷﻤﺎ ﻧﺰد ﺧﺪا ﺑﺎ ﺗﻘﻮاﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮدﻣﻨﺪ‪".‬‬

‫و ﺑﻌﺪ اﻓﺮاد ﻣﺘﻘﯽ را اﻳﻨﻄﻮر ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺘﻘﻴ ﺎن هﻤﺎﻧﻬ ﺎﺋﻰ هﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ از ﺧ ﺪاى ﺧ ﻮد در ﻧﻬ ﺎن و ﺁﺷ ﻜﺎر ﻣ ﻰ ﺗﺮﺳ ﻨﺪ و از‬

‫‪١٧‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻗﻴﺎﻣﺖ و روز ﺟﺰا ﺳﺨﺖ هﺮاﺳﺎﻧﻨﺪ‪".‬‬

‫ﭘﺮﻓﺴﻮر "اﻳﺰوﺗﺴﻮ" اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫" اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ آﻪ در ﻳﻜﻰ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻳﺎت ﻗﺮﺁن ‪ ،‬واژﻩ آﺮﻳﻢ ﻳ ﺎ‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻘﻮى )ﺗﺮس ﭘﺮهﻴﺰآﺎراﻧﻪ از ﺧ ﺪا( ﻣﻌﻨ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‬
‫‪ ...‬ﻣﺎهﻴﺖ اﻧﻘﻼﺑﻰ)ﺑﺨﻮان ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﯽ‪-‬از ﻣ ﻦ( اﻳ ﻦ اﻗ ﺪام در از ﻧ ﻮ ارزش ﮔ ﺬارى‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻰ ﻳﻚ واژﻩ آﻬﻦ اﺧﻼﻗﻰ ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﺎآﻴﺪ ﻧ ﺪارد‪ .‬ﮐ ﺮﻳﻢ‪ ،‬واژﻩ اى آ ﻪ در دوران‬
‫ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﻳﻜ ﻰ از ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ واژﻩ ه ﺎى ارزﺷ ﻰ زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﻰ ﺑ ﻮد و ﻣﻌﻨ ﺎى ﺷ ﺮف‬
‫ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ وﺳ ﺨﺎوﺗﻤﻨﺪى ه ﺮدو را داﺷ ﺖ‪ ،‬اﻳﻨ ﻚ ﺑﻤﻌﻨ ﺎى "ﭘﺮهﻴﺰﮔ ﺎرى و ﺗ ﺮس‬
‫‪۴٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ازﺧﺪاوﻧ ﺪ" ﺑ ﻮد‪ .‬ﭼ ﻪ آﺴ ﻰ ﭘ ﻴﺶ از اﺳ ﻼم ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺗﺼ ﻮرﻧﻤﺎﻳﺪ آ ﻪ روزى واژﻩ‬
‫‪١٨‬‬
‫آﺮﻳﻢ راﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آﻠﻤﻪ "ﺗﻘﻮى" )ﺗﺮس از ﺧﺪا ( ﻣﻌﻨﻰ آﻨﺪ؟"‬

‫ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى ﺑ ﺎ ﺳ ﺨﺎوت‬

‫ﺗ ﺮﻳﻦ و ﺷ ﺮاﻓﺘﻤﻨﺪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻓ ﺮد ﺑﺰرﮔ ﻮارﺗﺮﻳﻦ ﻓ ﺮد ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪،‬‬
‫اآﻨﻮن‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﻘﻼب اﺳ ﻼﻣﻰ‪ ،‬آﺴ ﻰ آ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از هﻤ ﻪ ﺧ ﺪا ﺗ ﺮس و ﻣﻄﻴ ﻊ‬
‫اواﻣﺮ او ﺑﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣ ﺎ دﻗﻴﻘ ﺎ و ﺑﺮوﺷ ﻨﻰ‬
‫ﺷ ﺎهﺪ اﻳ ﻦ هﺴ ﺘﻴﻢ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم اﺧﻼﻗ ﻰ ﺟﺪﻳ ﺪ هﻤ ﻪ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت و‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻰ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮى روﺣﻴ ﻪ ﺗ ﺮس و ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺒﺮدارﯼ را ﺗﻘﻮﻳ ﺖ‬
‫ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻀﺎﻳﻞ اﺧﻼﻗﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻴ ﺰﯼ ﮐ ﻪ ﭘﺮﻓﺴ ﻮر‬
‫هﻮﺷﻤﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﺒﻮغ اﻋﺠﺎب اﻧﮕﻴﺰﯼ ﺁﻧﺮا اﻗﺪاﻣﯽ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ﻣﻴﺨﻮاﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﻪ روﺷ ﻨﯽ اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ را ﮐ ﻪ وﻇﻴﻔ ﮥ ﻣ ﺬاهﺐ ﺁﻣ ﺎدﻩ ﺳ ﺎزﯼ‬
‫روﺣ ﯽ واﺧﻼﻗ ﯽ ﺗ ﻮدﻩ ﻣ ﺮدم ﺑ ﺮاﯼ ﺑﻨ ﺪﮔﯽ و ﺑﺮدﮔ ﯽ ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪان و‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ ﻣﻄﻠﻘﻪ و ﺗﺎزﻩ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﻣﻌﻨ ﯽ ﻋﻤﻠ ﯽ ﺗ ِﺮ اﻳ ﻦ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺑ ﺰﻋﻢ ﭘﺮﻓﺴ ﻮر اﻳﺰوﺗﺴ ﻮ‬
‫"اﻧﻘﻼﺑ ﯽ"‪ ،‬وﻟ ﯽ در واﻗ ﻊ "ﺿ ﺪ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ" را در ﻧﻈ ﺮ ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ ﺁﻧﮕ ﺎﻩ‬
‫ﻣﺎهﻴ ﺖ واﻗﻌ ﯽ "اﻧﻘﻼﺑ ﯽ" را ﮐ ﻪ اﺳ ﻼم از ﻧﻈ ﺮ اﺧﻼﻗ ﯽ ﻣﻮﺟ ﺪ ﺁن ﺑ ﻮد‬
‫درﻣﻴﺎﺑﻴﻢ‪ .‬اﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﻪ در ﺁن ﻓﺮد ﺑﺰرﮔﻮار ﮐﻪ در ﻧﻈﺎم "ﺟﺎهﻠﻴﺖ" آﺴﻰ‬
‫ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﺮاﻓﺖ وﺳ ﺨﺎوت زﻧ ﺪﮔﻰ آ ﺮدﻩ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﻴﭻ ﻧﻴﺮوﺋ ﻰ‬
‫ﮔ ﺮدن ﺧ ﻢ ﻧﻤ ﯽ ﻧﻤ ﻮد وﺟ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوى ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺮوى دﻳﮕ ﺮى اﺗﻜ ﺎء‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺪر ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﺨﺼ ﯽ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸ ﺪ آ ﻪ درﺗ ﺮس و وﺣﺸ ﺖ‬
‫‪۴١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫داﺋﻤ ﻰ ازﻏﻀ ﺐ ﺧ ﺪا ﺑﺴ ﺮ ﻣﻴﺒ ﺮد‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﺧ ﻮد را ﮐﻮرﮐﻮراﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدى ﺧﻴﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺟﺒﺎر و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ ﻣﻰ ﺳﭙﺮد و در زارى و اﺳ ﺘﻐﺎﺛﻪ‬
‫داﺋﻤ ﻰ از او ﻃﻠ ﺐ ﺑﺨﺸ ﺶ ﻣ ﻰ ﻧﻤ ﻮد‪ ،‬در ﭘﺮهﻴ ﺰ از ﮔﻨ ﺎﻩ و ﻟﺬاﺋ ﺬ و‬
‫ﺷﻬﻮات اﻳﻦ دﻧﻴﺎﺋﻰ‪ ،‬هﺮ اﻧﺪازﻩ آﻪ ﻣىﺨﻮاﺳ ﺖ ‪ ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺑﺸ ﻜﻞ ﺣ ﻼل!!‬
‫دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﻬﻮت راﻧ ﻰ و ﻟ ﺬﺗﺠﻮﺋﻰ از اﻳ ﻦ دﻧﻴ ﺎ ﻣﻴ ﺰد‪ ،‬از ﺷ ﺮآﺖ در‬
‫ﺟﻬﺎد و آﺸﺘﺎر آﻔﺎر ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ ﺧ ﻮد آﻮﺗ ﺎهﻰ ﻧﻤ ﻰ ﻧﻤ ﻮد‪ ،‬و‬
‫در اﻋﺘﻘ ﺎدات ﺧﺮاﻓ ﻰ ﺧ ﻮد در ﻣ ﻮرد ﺁﻓ ﺮﻳﻨﺶ و هﺴ ﺘﻰ‪ ،‬روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ و‬
‫ﭘ ﺎداش وﻋ ﺬاب درﺁن‪ ،‬ﺑ ﻰ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺒ ﻪ واﻗﻌﻴ ﺎت و دﺳ ﺘﺎورد ه ﺎى ﻋﻠﻤ ﻰ‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ اى ﭘﺎﻓﺸﺎرى ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬

‫ﺣﺘﯽ اﻣﺮوز هﻢ ﺗﺼﻮر ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﺑ ﺎ ﺗﻘ ﻮا ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد‬

‫ﻣﺘﺤﺠﺮ و ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ را ﮐﻪ در زﻳﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﻇﺎهﺮﯼ و رﻳﺎﮐﺎراﻧﮥ ﭘ ﺎﮐﯽ‬
‫و ﭘﺮهﻴﺰﮐﺎرﯼ دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﺁﻣﺎدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ دﺳﺖ ﺑ ﻪ ه ﺮ ﻋﻤ ﻞ ﻏﻴ ﺮ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ‪ ،‬و‬
‫ﻧ ﺎ ﺷﺎﻳﺴ ﺖ‪ ،‬و ﺻ ﺪ اﻟﺒﺘ ﻪ ﺧ ﺪا ﭘﺴ ﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺰﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺪاﻋﯽ ﻧﻤﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬اﻳﻨﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻔ ﺎهﻴﻤﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻬﻤ ﺎن اﻧ ﺪازﻩ ﮐ ﻪ دﻧﻴ ﺎﯼ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑﺎدﻧﻴ ﺎﯼ ﻗ ﺪﻳﻢ ﻓﺎﺻ ﻠﻪ‬
‫داﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗ ﯽ و اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوﯼ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ داﺷ ﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوﯼ ﻧﻴﺰ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ‪ ،‬در ﻧﻈﺎم اﺧﻼﻗﯽ اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻏﺮور و ﻓﺨﺮ ﺷﺨﺼﻰ آﻪ در‬
‫ﻧﻬ ﺎد ه ﺮ ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوى رﻳﺸ ﻪ داﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺷ ﻜﻨﻰ و ﺧﻀ ﻮع و‬
‫ﺧﺸﻮع در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗ ﺪرت ﺳ ﺘﻤﮕﺮ و ﻣﺴ ﺘﺒﺪ ﺧ ﺪا ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸ ﺪ‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬
‫آﻪ ﺑﺎز اﻳﺰوﺗﺴﻮ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪۴١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"در ﻧﺰد اﻋﺮاب ﺑﺪوى ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﺎن و ﭘﺴﺖ زادﮔﺎن ﻳﻌﻨﻰ ﺁﻧﺎﻧﻜ ﻪ ﺑ ﺎﻟﻄﺒﻊ ﻏ ﺮور‬
‫‪١٩‬‬
‫و ﻓﺨﺮ درﻧﻬﺎدﺷﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻀﻮع و ﺧﺸﻮع ﺑﭙﺮدازﻧﺪ"‪.‬‬

‫از اﻳﻨ ﺮو ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻳﻜ ﻰ از ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﺧ ﻮد ﺗﻮاﺿ ﻊ و‬

‫ﺗﺮس در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا را اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺠﻴﺪ ﻣىﻜﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﺗﻮاﺿ ﻊ آﻨﻨ ﺪﮔﺎن را ﺑﺸ ﺎرت دﻩ ‪ .‬ﺁﻧ ﺎن آ ﻪ ﭼ ﻮن ﻧ ﺎم ﺧ ﺪا ﺑ ﺮدﻩ ﺷ ﻮد در دل‬

‫‪٢٠‬‬
‫ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ‪".‬‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻮﻛﻞ در اﺳﻼم‬

‫و اﺳﺘﻐﻨﺎء در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب‬

‫ﻳﻜﻰ دﻳﮕﺮ از ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى‪ ،‬ﺑﺮدﺑ ﺎرى‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ زﻧﺪﮔﻰ و ﻣﺸ ﻜﻼت ﺁن ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﺗﻌﻠﻴﻤ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﻳﺴ ﺖ ﺟ ﺎى ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺑﺮدﺑ ﺎرى و ﺻ ﺒﺮ آﻮرآﻮراﻧ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ع‬
‫ﻣﻘﺪرات ﺑﻰ ﻣﻨﻄﻖ و ﺑﻮاﻟﻬﻮﺳﺎﻧﻪ اﻟﻬﻰ ﻣﻴﺪاد‪ ،‬و اﺗﮑﺎ ﺑ ﻪ ﺟﻤ ﻊ و هﻤﻨ ﻮ ِ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮآﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد واهﻰ و ﺧﻴﺎﻟﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺸﺖ‪.‬‬

‫"ﭼﺮا ﺑﺮ ﺧﺪا ﺗﻮآﻞ ﻧﻜﻨﻴﻢ ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗىﻜﻪ ﺧﺪا ﻣﺎ را ﺑﺮاﻩ راﺳﺖ هﺪاﻳﺖ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩ و‬
‫اﻟﺒﺘﻪ )در راﻩ ﻃﺎﻋﺖ و رﺿﺎى ﺧﺪا( ﺑﻪ ﺁزار و ﺳ ﺘﻢ ه ﺎى ﺷ ﻤﺎ ﺻ ﺒﺮ ﺧ ﻮاهﻴﻢ آ ﺮد‬
‫‪٢١‬‬
‫آﻪ ارﺑﺎب ﺗﻮآﻞ ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻴﺸﻪ و در هﻤﻪ ﺣﺎل ﺑﺮ ﺧﺪا ﺗﻮآﻞ آﻨﻨﺪ"‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺁﻧﻜﻪ اﺗﻜﺎء ﺑﻪ ﻧﻴﺮوهﺎى واﻗﻌﻰ وﻋﻴﻨﻰ آﻪ ازﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‬

‫ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﺪوى و دﻳ ﺪ رﺋﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ اﻧﺴ ﺎﻧﻬﺎ ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫‪۴١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻜﻴﻪ و واﺑﺴﺘﮕﻰ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻴﺮوى ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ و ﻏﻴﺮ واﻗﻌ ﻰ‬
‫در ﻧﻈﺎم اﺳ ﻼﻣﻰ ﻣ ﯽ داد‪ .‬ﻧﻴﺮوﺋ ﻰ آ ﻪ ﮐﭙ ﯽ و اﻟ ُﻤﺜَﻨ ﺎﯼ ﻧﻴﺮوه ﺎﯼ ﺟﺒ ﺎر‬
‫زﻣﻴﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴﺎت هﻤﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﺑﻄ ﻮر اﻋ ﻢ‬
‫و ﻣﺬهﺐ اﺳﻼم ﺑﻄﻮر اﺧﺺ ﭼﻴﺰى ﺠﺰ ﺗﺮس و ﻟﺮز و ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﺗﺒﻌﻴ ﺖ‬
‫از ﻗ ﺪرت‪ ،‬ﺟﺒﺎرﻳ ﺖ و اﺳ ﺘﺒﺪاد ﻣﻄﻠ ﻖ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬ﺗﻮﺿ ﻴﺢ ﺧ ﻮد ﭘﺮﻓﺴ ﻮر‬
‫اﻳﺰوﺗﺴﻮ آﻪ ﺧ ﻮد از ﺗﻤﺠﻴ ﺪ آﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﻧﻈ ﺎم اﺧﻼﻗ ﻰ اﺳ ﻼم اﺳ ﺖ از ه ﺮ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل دﻳﮕﺮى در اﻳﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺗﺮ و ﻗﻄﻌﯽ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اوﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺗﻮآﻞ در ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪﮔﻰ و اﺣﻮال ﺻﺤﺮا ارزﺷﻰ ﺑﻠﻨﺪ داﺷﺖ؛ ﺟﺰ ﺁﻧﻜﻪ اﻳﻦ ﺗﻮآﻞ ‪،‬‬
‫ﺁن ﺗﻮآﻞ ﺧﺎﻟﺼ ﺎﻧﻪ و ﺧﺎﺿ ﻌﺎﻧﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ وﺟ ﻮد ﻣﺘﻌ ﺎﻟﻰ )ﺑﺨ ﻮان ﺧﻴ ﺎﻟﯽ‪ -‬از ﻣ ﻦ( آ ﻪ‬
‫ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﻼم ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧﺒ ﻮد ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻳ ﻚ ﻧ ﻮع اﺗﻜ ﺎل و اﺗﻜ ﺎء در اﻣ ﻮر ﻣﻌﻴﺸ ﺖ و‬
‫زﻧﺪﮔﻰ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻨﻮع ﺧﻮد در ﻣﻴﺎن اﻓ ﺮاد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻮﻳﮋﻩ اﺗﻜ ﺎء ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد ‪ .‬اﺗﻜ ﺎء ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻃﺒﻊ آﺮﻳﻢ و ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﻮد‪ .‬دﻳﺪ و ﻣﻮﺿ ﻌﻰ ﺑﻨﻴ ﺎدى ﺑ ﻮد آ ﻪ اﻧﺘﻈ ﺎر ﻣ ﻰ‬
‫رﻓﺖ ﺪرهﻤﻪ وﺟﻮد رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺧﻮد را ﻣﺘﺠﻠﻰ ﺳﺎزد‪ .‬واژﻩ اى آﻪ ﺑﺮاى ﺑﻴﺎن اﻳﻦ‬
‫اﺗﻜﺎء ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻜﺎر ﻣﻰ رﻓﺖ اﺳﺘﻐﻨﺎء ﺑﻮد‪ .‬اِﺳﺘﻐﻨﺎء از رﻳﺸﻪ اى ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎى ﺁن "ﺑﻰ ﻧﻴﺎزﯼ" و "ﻋﺪم اﺣﺘﻴﺎج" اﺳﺖ و ﺑﺮاى ﺑﻴﺎن ﻣﻮﺿﻊ و ﻃ ﺮز اﻧﺪﻳﺸ ﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻜﺎر ﻣىﺮود آ ﻪ ﺧﻮﻳﺸ ﺘﻦ را در هﻤ ﻪ ﺁﻧﭽ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ﻣ ﻰ ده ﺪ ﺁزاد ﻣﻴﭙﻨ ﺪارد‪،‬‬
‫وﻣﺴﺘﻘﻞ ازدﻳﮕﺮان وﺻﺮﻓﺎ ﻣﺘﻜﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻰ داﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺘﻤ ﺎد ﺑ ﻨﻔﺲ ﻣﻔﺮﻃ ﻰ‪،‬‬
‫از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ روﺷﻨﻰ از ﺧﻮد ﺑﻴﻨﻰ و ﻏﺮور ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺂﻻ‬
‫ﻣﺘﻀﻤﻦ اﻧﻜﺎرﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺨﻠﻮﻗﻴ ﺖ وﺁﻓﺮﻳ ﺪﻩ ﺑ ﻮدن اﻧﺴ ﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﻗ ﺮان ﻤﺠﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺮار‬
‫ﺗﺎآﻴﺪ ﻣﻴﻮرزد آﻪ ﺗﻨﻬﺎ وﺟﻮدى آﻪ ﺣﻖ دارد از اﺗﻜﺎء ﺑﻪ ﺧﻮد ﻳﺎ اﺳ ﺘﻘﻼل ﻳ ﺎ اﺳ ﺘﻐﻨﺎء‬
‫‪٢٢‬‬
‫‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ واﻗﻌﻰ آﻠﻤﻪ ‪ ،‬دم زﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪".‬‬
‫‪۴١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﺎﻟﻴﺘﺮ از اﻳﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮﻓﺴ ﻮر اﻳﺰوﺗﺴ ﻮ ﮐ ﻪ ﺳ ﺨﻨﺎﻧﺶ ﺑ ﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت دﻗﻴﻖ ﺑﺮ روﯼ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﻗﺮان اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﺤ ﻖ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴ ﺎت واﻻ‬
‫‪ ،‬رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﯽ و ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺨﻮ ِد اﻧﺴﺎن ﺑ ﺪوﯼ را ﺑ ﻪ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺷ ﮑﻠﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺎ‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬و ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ ﺁن ﺳﻘﻮط اﺧﻼﻗ ﯽ ﻣﻬﻴﺒ ﯽ را ﮐ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ‬
‫ﺗﻮﺣﻴ ﺪﯼ و اﺳ ﻼم ﺑ ﺮاﯼ ﻧﺴ ﻞ اﻧﺴ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ارﻣﻐ ﺎن ﺁوردﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﺛﺒ ﺎت‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺬاﻫﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى‬
‫در ﻣﻴﺎن اﻗﻮام دﻳﮕﺮ‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻓﻜ ﺮ آ ﺮد آ ﻪ اﺳ ﻼم ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﺬهﺒﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬

‫ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﮔﻰ ﻧﻈ ﺮى و اﺧﻼﻗ ﻰ اش ﻣ ﻮرد ﺗﻤﺴ ﺨﺮ و ﺑ ﻰ‬
‫اﻋﺘﻨﺎﺋﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوى آﻪ از ﻧﻈﺮ اﺻﻮل اﻧﺴﺎﻧﻰ واﺧﻼﻗﻰ درﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑ ﺲ‬
‫واﻻﺗﺮﯼ ازﺁن ﻗﺮار داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺑﺘ ﻮاﻧﻴﻢ ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫ﻗ ﺮان ﺪ ر اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد اﻃﻤﻴﻨ ﺎن آﻨ ﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ آ ﻪ وﺿ ﻌﻴﺖ هﻤ ﻪ‬
‫ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى در ﺑﺮﺧ ﻮرد ﺑ ﺎ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺪوى آ ﻪ واﻗ ﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ ﺗ ﺮ و‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻰ ﺗﺮ از ﺁﻧﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻰ آﺮدﻩ اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ‪ .‬ﺁﻳ ﻪ زﻳ ﺮ ﮔﻮﻳ ﺎﯼ اﻳ ﻦ‬
‫ﮐﺸ ﻤﮑﺶ ﻣﻴ ﺎن ﻋﻘﺎﻳ ﺪ رﺋﺎﻟﻴﺴ ﺘﯽ ﺑ ﺪوﯼ و اﻋﺘﻘ ﺎدات ﺧﺮاﻓ ﯽ ﻣ ﺬهﺒﯽ در‬
‫ﻣﻴﺎن اﻗﻮام دﻳﮕﺮ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﺬاهﺐ ﺑﻪ ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﺬهﺒﯽ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻩ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫"هﻴﭻ رﺳﻮﻟﻰ ﭘﻴﺶ از ﺗﻮ در هﻴﭻ ﺷﻬﺮ و دﻳﺎرى ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ ﺟﺰ ﺁﻧﻜﻪ اه ﻞ ﺛ ﺮوت و‬

‫ﻣﺎل ﺁن دﻳﺎرﺑﻪ رﺳﻮﻻن ﮔﻔﺘﻨﺪ آﻪ ﻣﺎ ﭘﺪران ﺧﻮد راﺑﺮﺁﺋﻴﻦ وﻋﻘﺎﻳ ﺪى ﻳ ﺎﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬وازﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫‪۴١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ل ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ اﮔﺮﻣﻦ ﺑ ﻪ ﺁﻳﻴﻨ ﻰ ﺑﻬﺘ ﺮ از ﺁﺋ ﻴﻦ‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻴﺮوﯼ ﺧﻮاهﻴﻢ آﺮد‪ .‬ﺁن رﺳﻮ ِ‬
‫ﺑﺎﻃﻞ ﭘﺪراﻧﺘﺎن ﺷﻤﺎ را هﺪاﻳﺖ آﻨﻢ ﺑﺎز هﻢ ﭘﺪران را ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﻰ آﻴﻨ ﺪ؟ )ﺁﻧﻬ ﺎ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ( ﻣ ﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺁوردﻩ اى ﺑﺎز ه ﻢ آ ﺎﻓﺮﻳﻢ‪ .‬ﻣ ﺎ ه ﻢ از ﺁن ﻣ ﺮدم ﻣﻐ ﺮور اﻧﺘﻘ ﺎم‬
‫‪٢٣‬‬
‫آﺸﻴﺪﻳﻢ ﺑﻨﮕﺮ آﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺣﺎل آﺎﻓﺮان ﻣﻜﺬب ﺑﻪ آﺠﺎ آﺸﻴﺪ‪".‬‬

‫"و ﭼﻪ ﻗﺪر ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮان ﺑ ﺮ اﻗ ﻮام ﭘﻴﺸ ﻴﻦ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ و ﺑ ﺮ ﻣ ﺮدم ه ﻴﭻ رﺳ ﻮﻟﻰ ﻧﻴﺎﻣ ﺪ ﺟ ﺰ‬
‫ﺁﻧﻜﻪ او را ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮﻩ )و اﻧﻜﺎر( ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ هﻢ ﻗﻮﻳﺘﺮﻳﻦ ﺳﺮآﺸﺎﻧﺸﺎن را ﺑ ﻪ ﻋﻘﻮﺑ ﺖ‬
‫‪٢٤‬‬
‫هﻼك آﺮدﻳﻢ و ﺷﺮح ﺣﺎل ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن )ﺑﺮاى ﻋﺒﺮت ﻣﺮدم( ﮔﺬﺷﺖ و ‪"...‬‬

‫اﺛﺒﺎت اﻳﻦ اﻣﺮ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻴﺎزى ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺁﻳﺎت ﻗﺮان ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﺮا‬
‫ب ﻗﺒ ﻞ ازاﺳ ﻼم‬
‫ﮐﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺧﻼﻗﻰ و اﻧﺴﺎﻧﻰ واﻻﺗﺮ درﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮ ِ‬
‫ﭼﻴ ﺰى ﻣﻨﺤﺼ ﺮ ﺑ ﻪ اﻋ ﺮاب ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬هﻤ ﻪ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﺑ ﺪوى و ﻣﺎﻗﺒ ﻞ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﺎهﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدى‪-‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ اﺷﺎن از ﭼﻨ ﻴﻦ اﺻ ﻮل اﺧﻼﻗ ﻰ‬
‫و اﻧﺴﺎﻧﻰ واﻻﺋﻰ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎﻧﻜ ﻪ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﻣﺎهﻴ ﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدﯼ‪ -‬اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻧﻈﺎﻣ ﺎﺗﯽ ﮐ ﻪ اﺳ ﺎس ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﻴﺪادﻩ اﻧﺪ‪ ،‬هﻤﮕﻰ ﺑﺪون اﺳ ﺘﺜﻨﺎء ﺿ ﺪ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ و ﺿ ﺪ اﺧﻼﻗ ﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﺗ ﺎزﻩ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺪوى ﻋ ﺮب در زﻣ ﺎن اﺳ ﻼم ﻳ ﻚ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ آ ﺎﻣﻼ وﺧﺎﻟﺼ ﺎ‬
‫ﺑﺪوى ﻧﺒﻮد‪ ،‬و درزﻣﺎﻧﻰ آﻪ ﻣﺎ ازﺁن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻰ آﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﻳ ﺎدى‬
‫ﺑ ﻪ آﺜﺎﻓ ﺎت و اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻧﻈ ﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ ﺧﺼﻮﺻ ﻰ ﺁﻏﺸ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺪوى ﺷﺒﺎهﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬و ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﺮن هﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺗﻴﭙﻴ ﻚ‬
‫ﺑ ﺪوى‪ ،‬از ﻟﺤ ﺎظ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ و اﺧﻼﻗ ﻰ در ﻣﺮﺗﺒ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎر واﻻﺗ ﺮى از ﻧﻈ ﺎم‬
‫‪۴١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ اﺳ ﻼﻣﻰ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ ﻜ ﺎﻓﻰ ﺑ ﺮاى ﻗﺒ ﻮل‬
‫ﻣﻨﻄﻘ ﻰ اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ ﺗﻤ ﺎﻣﻰ ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ زور و ﺳﺮآﻮب‪ ،‬اﺻﻮل ﻧﻈﺮى‪ ،‬اﺧﻼﻗﻰ‪ ،‬و ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺧﻮد را ﺑ ﺮ‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺪوى ﺗﺤﻤﻴﻞ آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﺮآﻮب ﺧﺸ ﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴ ﺰ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮد اﻳﻦ ﻣﺬاهﺐ اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﻳ ﺎ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻧﻴﺮوه ﺎى دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﭼﻴﺰى از اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﮐﺎه ﺪ آ ﻪ زور ﻻزﻣ ﻪ ﭘﻴﺸ ﺒﺮد ه ﺮ‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ اﻳﺴﺖ آﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺎهﻴﺖ ﺧﺮاﻓﻰ‪ ،‬ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ و ﻏﻴﺮ ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ اش‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﺧﻮد از ﻃﺮﻳﻖ ﮔﻔﺘﮕﻮ و اﻗﻨﺎع ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻌﻰ آ ﺮدﻩ ام‬
‫در اﻳﻦ آﺘﺎب‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع را در ﻣ ﻮرد اﺳ ﻼم ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻜﻴ ﻪ ﺑ ﺮ دﻻﻳ ﻞ و‬
‫اﺳ ﻨﺎد ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ رد‪ ،‬ﻧﺸ ﺎن ده ﻢ و ﮔﻤ ﺎن ﻣ ﯽ آ ﻨﻢ آ ﻪ در اﻳ ﻦ آ ﺎر ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺪازﻩ آﺎﻓﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻩ ام ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬در ﻣ ﻮرد ﻣ ﺬاهﺐ دﻳﮕ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬

‫ﺑﺮرﺳﻰ ﻣﺸﺨﺺ و ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ دارد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻳ ﻚ ﭼﻴ ﺰ ﻣﺴ ﻠﻢ اﺳ ﺖ و‬
‫ﺁن اﻳﻦ آﻪ ﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪﯼ هﻤﮕﯽ اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺟﻨ ﺒﺶ واﺣ ﺪﯼ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﻧ ﺪ و ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﺗﻔ ﺎوت ه ﺎﯼ ﺟﺰﺋ ﯽ اﺷ ﺎن در روش ه ﺎ و ﻧﺤ ﻮۀ اﺻ ﻠﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﺸﺎن‪ ،‬در هﻤﻪ ﺟﺎ ﻳﮑﺴﺎن ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣ ﺮﯼ روﺷ ﻦ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﺑﺎ هﻤﻪ ﻣﺨﻠﻔﺎت واﻟﺼﺎﻗﺎت ﻧﻈ ﺮى‬
‫وﻋﻤﻠﯽ اش ﺑﺪون ﺑﻜﺎر ﺑﺮدن زور و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﻤﻜ ﻦ ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭼ ﺮا‬
‫آﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰ رود آﺴﻰ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳ ﺖ ﻃ ﻮق‬
‫ﺑﺮدﮔﻰ را داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺧﻮد ﺑىﺎﻧﺪازد‪.‬‬
‫‪۴١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن اﺳﻼم و ﻣﺜﻼ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ وﺟﻮد داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺁن اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ زﻣﺎﻧﻰ در ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﺮد ِم ﺗﺤ ﺖ ﻗﻠﻤ ﺮو رم ﻧﻔ ﻮذ‬
‫آﺮد آﻪ هﺰاران ﺳﺎل از ﺳﺮآﻮب ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺁﻧ ﺎن ﺑﺪﺳ ﺖ اﻳ ﻦ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ‬
‫و ﻗﺪرﺗﻬﺎى ﺳﺮآﻮﺑﮕﺮﯼ ﮐﻪ ﻗﺒ ﻞ از ﺁن در اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄﻘ ﻪ ﺳ ﺮ ﺑ ﺮ اﻓﺮاﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ اﺳ ﻼم ﺑ ﺎ ﻣﺮدﻣ ﻰ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان‬
‫ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﮥ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺪوﯼ ﺣﺪاﻗﻞ هﻨﻮز در ﻣﻘﻴﺎس وﺳﻴﻊ ﻃﻌ ﻢ ﺳ ﺮآﻮب را‬
‫ﻧﭽﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺮدﻩ و ﭘﺮوﻟﺘﺮ ﺳ ﺮآﻮب ﺷ ﺪﻩ ﻗﻠﻤ ﺮو رﻣ ﻰ ﺑ ﺎ اﻧﺴ ﺎن‬

‫ﺁزادﻩ و ﺳ ﺮآﺶ ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوى روﺣ ﺎٌ و ﺗﺎرﻳﺨ ﺎٌ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﻮد‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ ﮐ ﻪ‬
‫اﮐﻨﻮن و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ داﺷﺖ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻋ ﺮب ﺑ ﺪوﯼ ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﻳﮑ ﯽ دو‬
‫هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺳﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﺋﯽ ﮐ ﻪ در ﻗﻠﻤ ﺮو رم ﻣﻴﺰﻳﺴ ﺘﻨﺪ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻓﯽ اﻟﻤﺜﻞ ﻣﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ در اورﺷﻴﻠﻴﻢ و ﺑﻌﺒﺎرت دﻗﻴﻘﺘﺮ اﻳﺎﻟ ﺖ ﻋﺮﺑﻴ ﮥ رم‬
‫)ﺳ ﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺼ ﺮ و اورﺷ ﻴﻠﻴﻢ(‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﭘﻴ ﺪاﻳﺶ اوﻟ ﻴﻦ دوﻟ ﺖ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺑﻪ دوران ﻧﺒﺎﺗﻴﻮن و ﻗﺒﻞ از ﺁن در ﺑﻴﺶ از ﻳﮑﻬﺰار ﺳﺎل ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎزﻣﻴﮕﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮدم اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻌﺪا ﻧﻴﺰ ﺑﺎرهﺎ زﻳ ﺮ ﺳ ﺮﮐﻮب‬
‫ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﻳﻮﻧﺎﻧﯽ و رﻣﯽ ﺳ ﺮﮐﻮب ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و از اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻋﺮب ﺑﺪوﯼ ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺮدﻩ و ﺑﻴﻨﻮاﯼ ﻗﻠﻤﺮوﯼ رﻣﯽ ﺑﻌﻀﺎ ﺁﻣﺎدﻩ ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ‬

‫ﻃﺒﻖ ﺁﻣﻮزش ﻣﺴﻴﺢ ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮﺻ ﻮرﺗﺶ را ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮاﯼ ﺳ ﻴﻠﯽ ﺧ ﻮردن‬
‫داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﺠﻠﻮ ﺁورد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮﺁن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻃﻌﻢ ﺳﻴﻠﯽ را ﺑﺮﺳ ﻮﯼ‬
‫‪۴١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دﻳﮕﺮﺻﻮرﺗﺶ ﭼﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻋﺮب ﺑ ﺪوﯼ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺳﺮﺧﭙﻮﺳ ﺖ‬
‫ﺁﻣﺮﻳﮑ ﺎﺋﯽ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ هﻨ ﻮز ﺳ ﺮﻓﺮازاﻧﻪ ﻗ ﺪم ﺑ ﺮ ﻣﻴﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬و ﭘﺎﺳ ﺦ ﺳ ﻴﻠﯽ‬
‫اول را ﻗﺒ ﻞ از ﺁﻧﮑ ﻪ ﺑﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﺮ ﺻ ﻮرﺗﺶ وارد ﺁﻳ ﺪ ﺑ ﺎ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﻣﻴ ﺪاد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻠﻘﯽ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮد و هﻤﻮارﻩ دﺳﺘﺶ ﺑﺮاﯼ رﻓﺘﻦ ﺑﺴﻮﯼ ﺳ ﻼح ﺁﻣ ﺎدﻩ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ ه ﻢ اﺳ ﻼم‪ ،‬هﻤﭽ ﻮن ﻣﻬ ﺎﺟﺮ ﻣﺴ ﻴﺤﯽ اروﭘ ﺎﺋﯽ‪ ،‬ﭼ ﺎرﻩ اﯼ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﺟﺰاﻳﻨﮑﻪ وﻇﻴﻔﮥ ﺳﺮﮐﻮب را ﺧﻮد ﺑﺪﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﻋ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻴﺶ ﻧﺒ ﻮد و وﻗ ﻮﻓﺶ ﺑ ﻪ اﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺠﺮﺑﮥ ﮐﻮر و ﺧﻮدﺑﺨﻮدﯼ اﻣﮑ ﺎن ﻧﺪاﺷ ﺖ ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ‬
‫هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴ ﺰش در ﻣﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﺋﯽ‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺧﻮد واﻗﻌﻴﺖ ﻋﻤﻠ ﯽ از راﻩ ﮐﻮﺷ ﺶ و ﺧﻄ ﺎ ﺑ ﻪ او ﻧﺸ ﺎن داد ﮐ ﻪ‬
‫ﺟ ﺰ از راﻩ ﺧﺸ ﻮﻧﺖ و زور ﺑﻄﺮﻳ ﻖ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧ ﺪ ﻧﻈ ﺮات ﻋﻘ ﺐ‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ و ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ اش را ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻋﺮب ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و هﻤﻴﻦ ﮐﺎر را‬
‫هﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺎر ﺳﺮﮐﻮب ﻣﺮدم ﻋﺮب را ﺑﺮاﯼ ﻗﺒﻮل ﻧﻈﺮات و ﻧﻈﺎم‬
‫ﺑﺮدﻩ واراﻧﻪ اش ﺧﻮد ﺑﻌﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﻼم‪ ،‬ﮔﺴ ﺘﺮش و‬
‫رواﺟﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ واﻗﻌﯽ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﻧﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ دﻗﻴﻘ ﺎ‬
‫در ﺟﺎﺋﯽ ﺷﺮوع ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻴﻎ ﺧﻮﻧﻴﻨﺶ ﺑﮕﺮدش در ﺁﻣﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣ ﺬاهﺐ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬اﮔ ﺮ ه ﻢ در ﺟ ﺎﺋﯽ ﺑ ﺪون ﺧﺸ ﻮﻧﺖ در‬

‫ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻳﻦ اﻣﺮ دﻟﻴﻠﯽ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﮐﻪ در ﻣ ﻮرد‬
‫اﻳ ﻦ ﻣ ﺮدم ﺧﺸ ﻮﻧﺖ و ﺳ ﺮﮐﻮب ﻗ ﺒﻼ ﺗﻮﺳ ﻂ دﻳﮕ ﺮان اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‬
‫‪۴١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺮد اﻳﺪه آل‬

‫در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺪوي ﻋﺮب‬

‫اﮐﻨ ﻮن ﻣ ﺎ آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت اﺧﻼﻗ ﻰ و روﺣ ﻰ‬

‫اﻋﺮاب ﺑﺪوى ﻳﺎ ﺑﻘﻮل ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻈﺎم " ﺟﺎهﻠﻴﺖ" ﺁﺷﻨﺎ هﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻪ در‬
‫ﺁن‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻩ از ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﺪوى و ﻣﺎﻗﺒ ﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ هﻨ ﻮز ﺑﻜﻠ ﻰ‬
‫از ﻣﻴﺎن ﻧﺮﻓﺘﻪ و هﻨﻮز ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺳﺎﻳﻪ اﻓﮑﻨﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻧﻈ ﺎﻣﻰ آ ﻪ در‬
‫ﺁن اﻧﺴ ﺎن هﻨ ﻮز ﺑ ﺎ ﻣﻔ ﺎهﻴﻤﻰ ﭼ ﻮن ﺑﺮدﮔ ﻰ‪ ،‬ﺧﻔ ﺖ ﻮ ﺧ ﻮارى ‪ ،‬ﺳ ﻮء‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ و ﺗﺮس از دﻳﮕﺮان ‪ ،‬و ﺳﺮ ﺧﻢ آﺮدن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺁﻧﺎن‪ ،‬ﺁﺷ ﻨﺎ ﻧﺸ ﺪﻩ‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬هﻨ ﻮز روح ﺁزادﻩ‪ ،‬ﺣﺴ ﺎس و ﺷ ﺎدش در زﻳ ﺮ ﻣﺎﺷ ﻴﻦ ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮ و‬
‫ﺣﺮﻳﺺ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﺷﻘﻪ ﺷ ﻘﻪ و ﻣﻨﮑ ﻮب ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬هﻨ ﻮز ه ﺪﻓﺶ از‬
‫زﻧ ﺪﮔﻰ ﻟ ﺬت ﺑ ﺮدن از ﺁن و ﺷ ﺎد زﻳﺴ ﺘﻦ در ﺁن ﺑ ﻮد‪ ،‬و هﻨ ﻮز ﺑ ﺎ ﺗﻤ ﺎم‬
‫وﺟﻮد ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﺮوت‪ ،‬ﺟ ﻮاﻧﻤﺮدﯼ‪ ،‬راﺳ ﺖ ﮔ ﻮﻳﯽ و‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎن ﻧﻮازﯼ‪ ،‬وﻓﺎدارﯼ ﺑﻪ ﻗﻮل و ﮐﻼم و اﺣﺴ ﺎس ﻣﺴ ﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﺟﻤﻌﯽ‪،‬و اﻣﺎﻧﺖ دارﯼ ﺑﻮد‪ ،‬و در ﻳﮏ ﮐﻼم‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴﺎﺗﺶ هﻨ ﻮز اﺧﻼﻗﻴ ﺎت‬
‫اﻧﺴ ﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘ ﺎك و ﺑ ﺪور از ﺣﻴﻠ ﻪ ﮔﺮىﻬ ﺎ و ﺗﺒ ﻪ آﺎرىﻬ ﺎى اﻧﺴ ﺎن ﻋﺼ ﺮ‬
‫ﺗﻤﺪن ﺑﻮد ‪.‬‬

‫ى ﻋﺮب در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ اﺧﻼﻗﻴﺎت‬

‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪو ِ‬
‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﺑ ﻪ ﻣﻴ ﺰان زﻳ ﺎدى ﻧﻔ ﻮذ آ ﺮدﻩ و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋ ﺮب‬
‫را ﺑﺨﺼﻮص در ﺷ ﻬﺮهﺎ ﺑ ﻪ ﺗﺒ ﺎهﻰ آﺸ ﺎﻧﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻟ ﻴﻜﻦ هﻨ ﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻪ‬
‫‪۴١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑ ﻮد ﺁﻧ ﺮا ﺑﻄ ﻮر آﺎﻣ ﻞ از ﻣﻴ ﺎن ﺑﺒ ﺮد‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﺪوى‪،‬‬
‫هﻨﻮز ﺑﻄﻮر آﺎﻣﻞ ﺑﻨﺪ ﻧﺎف ﺧﻮد را از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻧﺒﺮﻳﺪﻩ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫در اﻳ ﻦ ﻓﺼ ﻞ ﺳ ﻌﯽ ﻣ ﻦ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد ﺗ ﺎ ﺧﻮاﻧﻨ ﺪﻩ را ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻄﻮر ﻓﺸﺮدﻩ و ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﻪ اﺳﻨﺎد و ﻣ ﺪارك‬
‫ب‬
‫ﻏﻴ ﺮ ﻗﺎﺑ ﻞ رد‪ ، ،‬ﺑ ﺎ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت و ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت اﻧﺴ ﺎﻧﻰ و ﺁزادة ﻋ ﺮ ِ‬
‫ﺑﺪوى‪ ،‬و ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ آﻪ اﺳﻼم از ﺁن ﺗﺤ ﺖ ﻧ ﺎم ﺗﺤﺮﻳ ﻒ ﺁﻣﻴ ﺰ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت‬
‫اﻧﺴﺎن ﻋﺼﺮ "ﺟﺎهﻠﻴﺖ" ﻧﺎم ﻣ ﻰ ﺑ ﺮد‪ ،‬ﺁﺷ ﻨﺎ ﺳ ﺎزم ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل درﻳﻐ ﻢ‬
‫ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪى ﺧﻮد را در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺪون ﺁوردن ﻗﻄﻌﻪ زﻳﺒﺎ و دﻗﻴ ﻖ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻓﺮاﻧﺴﻮى"ﻣﺎآﺴﻴﻢ رادﻳﻨﺴﻮن" ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺮﺳ ﺎﻧﻢ‪ .‬او در ﺗﻮﺿ ﻴﺢ‬
‫ﻓﺮد از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﯽ اﻳﺪﻩ ﺁل در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺪوى ﻋﺮب ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺮد اﻳ ﺪﻩ ﺁل ﺻ ﺎﺣﺐ ﺑ ﺎﻻﺗﺮﻳﻦ درﺟ ﻪ ﺧﺼ ﻠﺘﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﺮوت ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬و‬

‫ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺠﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺷ ﻜﻴﺒﺎﺋﻰ و ﺑﺮدﺑ ﺎرى‪ ،‬وﻓ ﺎدارى ﺑ ﻪ ﺟﻤ ﻊ و ﺑ ﻪ ﻗﻴ ﻮدات اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺸ ﻨﺪﮔﻰ و دﺳ ﺖ و دل ﺑ ﺎزى ‪ ،‬و ﻣﻴﻬﻤ ﺎن ﻧ ﻮازى ﺑ ﻮد‪ .‬اﺣﺴ ﺎس ﻧﺰدﻳﻜ ﻰ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ اﻳ ﺪﻩ ﺁﻟ ﻰ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮد اﺣﺴ ﺎس ﺁﺑ ﺮو و ﺣﻔ ﻆ ﺷ ﺮف ﻣى ﺪاد‪ .‬ﺗﺨﻠ ﻒ از ﻣﻘ ﺮرات‬
‫اﺧﻼﻗ ﻰ ﺻ ﺤﺮا او را در ﻣﻌ ﺮض ﺗ ﻮهﻴﻦ و درﻧﺘﻴﺠ ﻪ از دﺳ ﺖ دادن اﻳ ﻦ ﺣ ﺲ‬
‫ﺁﺑﺮو و ﻏﺮور ﻗﺮار ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﺑﻮﺿ ﻮح دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ آ ﻪ اﻳ ﻦ اﻟ ﺰام‬
‫اﺧﻼﻗﻰ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺁﺑﺮو و ﺷﺮف ﺟﺎى ﺑﺴﻴﺎرى از ﻋﻤﻠﻜﺮدهﺎى ﻣﺬهﺒﻰ را ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ‬
‫‪ .‬هﻴﭽﻴﻚ از اﻳﻦ اﻳﺪﻩ ﺁﻟﻬﺎ‪ ،‬هﻴﭽﻴﻚ از ﻨﻴﺮوهﺎﻳﻰ آﻪ زﻧﺪﮔﻰ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ و ﻓﺮدى ﻋﺮب‬
‫را ﻧﻈ ﻢ ﻣى ﺪاد‪ ،‬ﭘﺎﻳ ﻪ ﻣ ﺎوراء ﻃﺒﻴﻌ ﻰ ﻧﺪاﺷ ﺖ ‪ .‬هﻤ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ﺧ ﺘﻢ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺴ ﺎن ﻣﻌﻴ ﺎر ﻧﻬ ﺎﺋﻰ ﺗﻤ ﺎم ﭼﻴﺰه ﺎ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ اﻧﺴ ﺎن دراﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﻋﺒ ﺎرت از اﻧﺴ ﺎن‬
‫ن ﻋﻀﻮ آﻼن و ﻗﺒﻴﻠﻪ اش‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰى آﻪ اﻧﺴ ﺎن و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬ ﺎى او‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﻮد‪-‬اﻧﺴﺎ ِ‬
‫‪۴٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫را ﻣﺤﺪود ﻣﻴﻜﺮد دﺧﺎﻟﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ آﻮر )ﻳﻌﻨﻰ ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺑﻌﺮﺑﻰ دهﺮ( ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺮگ‬
‫ﺖ ﻣ ﺮگ ﭼﻴ ﺰ ﺑﻴ ﺮﺣﻢ و‬
‫ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ داﺷ ﺖ آ ﻪ در ﻧﻈ ﺮ ﻓ ﺮد ﻋ ﺮب‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫ﺗﺮاژﻳﻜﻰ ﺑﻮد‪ ،‬و راﻩ ﻓ ﺮارى از اﻳ ﻦ دﻳ ِﺪ اﺳﺎﺳ ﺎ ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧ ﻪ از زﻧ ﺪﮔﻰ‪ ،‬ﺟ ﺰ آ ﺎﻣﺠﻮﺋﻰ‬
‫ﻋﺠﻮﻻﻧ ﻪ از ﻟﺬاﺋ ﺬ ﺗﻨ ﺪ و زودﮔ ﺬر ﺁن وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ وﺟ ﻮد از ﻧﻈ ﺮ ﻋ ﺮب‬
‫ﺑ ﺪوﯼ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ اﻧﺴ ﺎﻧﻰ اﻣﻜ ﺎن ﺗ ﺎﺛﻴﺮ ﺑ ﺮ اﻧﻌﻄ ﺎف ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮى ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ) و‬
‫اﻣﺘﻴﺎز ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺁن( را ﻣﻤﻜﻦ ﻣىﺴﺎﺧﺖ‪ .‬ﻋﺮب ﺑ ﺪوى ﻣﻤﻜ ﻦ ﺑ ﻮد ﺧﺮاﻓ ﺎﺗﻰ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺿﻤﻦ ﻓﺮدى واﻗﻊ ﺑﻴﻦ و رﺋﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﻮد؛ ﭼﺮا آﻪ زﻧﺪﮔﻰ ﺳﺨﺖ ﺻ ﺤﺮا‬
‫او را واﻣﻴﺪاﺷﺖ ﺗﺎ زﻧﺪﮔﻰ اش را آﻤﺘﺮ ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎى ﻻﻳﺘﻨﺎهﻰ و ﺑﻰ ﺣﺪ و ﻣ ﺮز‪،‬‬
‫‪٢٥‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ ارزﻳﺎﺑﻰ دﻗﻴﻖ از ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ ﺧﻮد و ﻣﺤﻴﻄﺶ ﻃﺮح رﻳﺰى آﻨﺪ‪".‬‬

‫ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎﻻ زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ‪ ،‬ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮﻳﻦ و واﻗﻌﻰ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻗﻄﻌ ﻪ اﻳﺴ ﺖ‬

‫آﻪ ﻃﺮز زﻧﺪﮔﻰ و اﺧﻼﻗﻴﺎت اﻧﺴﺎن ﺑﺪوى را در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﻳ ﺮﻩ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳ ﺘﻰ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ اﻧﺴ ﺎن ﺑ ﺪوى ﻋ ﺮب ‪،‬‬
‫درﺣ ﺪ اﻣﻜﺎﻧ ﺎت ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ دﻳ ﺪى واﻗﻌ ﺎ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴ ﺘﻰ و‬
‫ﻣﺪرن ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻰ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻰ آﻨﺪ ‪.‬‬
‫او در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل آ ﻪ اﻧﺴ ﺎن را ﻣﺤﺼ ﻮر ﺷ ﺮاﻳﻂ ﻣ ﺎدى و‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ )ﻳ ﺎ ده ﺮ( ﻣىﺪاﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ از اﻣﻜ ﺎن ﺗ ﺎﺛﻴﺮ ﮔ ﺬارى ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ در ﻣﺤ ﺪودﻩ ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ ﺧ ﻮدش ﻏﺎﻓ ﻞ ﻧﻤ ﻰ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬او در اﻳﻨﻜ ﻪ‬
‫ﺖ ﻣﺤﺘﻮ ِم هﺮ اﻧﺴﺎﻧﻰ اﺳﺖ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﺪارد و ﺁﻧﺮا ﺑﻌﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫ﻣﺮگ ﺳﺮﻧﻮﺷ ِ‬
‫واﻗﻌﻴﺖ ﺗﻠﺦ ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬وﻟﻰ هﺮﮔﺰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺁن ﻧﻤﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬و ﺑ ﺎ ﺷ ﺘﺎب در‬
‫ﻟﺬت ﺑﺮدن از ﻟﺬاﺋﺬ "ﺗﻨﺪ و ﺳﺮآﺶ زﻧﺪﮔﻰ" ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻳﻦ ﻃﺮﻳ ﻖ ﺑ ﺎ‬
‫ﻓﻨﺎﭘﺬﻳﺮى و زودﮔﺬرى ﺁن ﻣﺒﺎرزﻩ آﻨﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ از ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﻦ ﻣ ﺪرن ﺗ ﺮﻳﻦ و‬
‫‪۴٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﻠﻤ ﻰ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻧﺤ ﻮﻩ ﺑﺮﺧ ﻮرد ﺑ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ اﺳ ﺖ ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘ ﻰ آ ﻪ ﻋﻠ ﻢ‬
‫رواﺷﻨﺎﺳﻰ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻢ ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ هﻢ در ﺻﺤﺖ ﺁن ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﺗﺮدﻳ ﺪ راﻩ ﻧﻤﻴﺪه ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎﻣﻰ ﺑﻨ ﺎى رواﻧﺸﻨﺎﺳ ﻰ ﻣ ﺪرن در‬
‫ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪى از زﻧﺪﮔﯽ و ﻧﺤﻮۀ ﮔﺬران ﺁن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺁﻳ ﺎ ﺗﺤﺮﻳﻔ ﯽ وﺣﺸ ﺘﻨﺎﮎ ﺗ ﺮ از اﻳ ﻦ هﺴ ﺖ ﮐ ﻪ اﻧﺴ ﺎن وﺣﺸ ﯽ و‬
‫رﻳﺎﮐﺎر ﻋﺼﺮ ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن زﺷ ﺘﯽ ه ﺎﯼ اﺧﻼﻗ ﯽ ﺧ ﻮد‪ ،‬اﻧﺴ ﺎن‬
‫واﻻﯼ ﺑ ﺪوﯼ را اﻳﻨﭽﻨ ﻴﻦ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧ ﻪ‪ ،‬وﺣﺸ ﯽ و ﻣﺘﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ ﻋﺼ ﺮ‬
‫ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ ﺑﺨﻮاﻧ ﺪ و ﺧ ﻮد را ﺁﮔ ﺎﻩ و ﻣﺘﻤ ﺪن؟ ﺁﻳ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ دروغ و ﺗﺤﺮﻳ ﻒ‬
‫ﺑﺰرﮔﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ؟‬
‫‪۴٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪۴٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫‪ - ١‬ﺳﻮرﻩ اﻟﻬُﻤﺰَﻩ ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى ‪ ٢‬و ‪ ،٣‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬

‫‪ - ٢‬ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،١٩‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬
‫‪ - ٣‬ﻃﺮﻓﺔ ﺑﻦ اﻟﻌﺒﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻘﻪ ‪ ،‬اﺑﻴﺎت ‪ ،‬ﺻﺺ ‪ ، ۵٧-۵۶‬ﺑﻨﻘﻞ از ﺗﻮﺷﻴﮑﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﯽ‪-‬‬
‫دﻳﻨﯽ در ﻗﺮان‪ ،‬ص ‪.٩٩‬‬
‫‪In Aug. Arnold, ed, Septem moallakat، Leipzing، 1850.‬‬
‫‪ - ۴‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬ص ‪ ٣٧۶‬؛ اﺑﻦ اﺳﺨﺎق ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ‪ ،‬ص‬
‫‪.٢۵۶‬‬
‫‪ - ۵‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص ‪.١٠٢‬‬
‫‪ - ۶‬ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺸﺮ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،١٨‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬
‫‪ - ٧‬ﺳﻮرۀ اﻻﺣﻘﺎف‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،١٩‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬
‫‪ - ٨‬ﺳﻮرۀ اﻟﻤﺎﺋﺪﻩ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٣۴‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬
‫‪ - ٩‬ﺳﻮرۀ ﻳﻮﺳﻒ ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،۶٧‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬
‫‪ - ١٠‬ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺎﻗﻪ‪ ،‬ﺁﻳﺎت ‪.٣٧-٣٠‬‬
‫‪ -١١‬ﺳﻮرﻩ اﻟﺮﻋﺪۀ ﺁﻳﻪ ‪ ، ٢۶‬ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‪.‬‬
‫‪ - ١٢‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪،‬ص ‪.١٠۵‬‬
‫‪ -١٣‬ﻃﺒﺮى ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ١٢٨٨‬‬
‫‪ - ١۴‬ﺳﻮرۀ ﻣﻌﺎرج ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،٣١‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬
‫‪ - ١۵‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص ‪.١۵۴‬‬
‫ﺤﺠُﺮات‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،١٢‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬ ‫‪ - ١۶‬ﺳﻮرۀ اﻟ ُ‬
‫‪ - ١٧‬ﺳﻮرۀ اﻻﻧﺒﻴﺎء‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪ ،۴٩‬ﻗﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬
‫‪ - ١٨‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ﺻﺺ ‪١٠۴‬و ‪.١٠۵‬‬
‫‪ - ١٩‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪.١٢٧‬‬
‫‪ - ٢٠‬ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ .٣۶-٣۴‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ - ٢١‬ﺳﻮرۀ اﺑﺮاهﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻳﮥ ‪.١٢‬‬
‫‪ - ٢٢‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص ‪.١۴٧‬‬
‫‪ - ٢٣‬ﺳﻮرﻩ اﻟﺰُﺧﺮُف ‪ ،‬ﺁﻳﺎت ‪ ،٢۵ -٢٣‬ﻗﻤﺸﻪ اى‪.‬‬
‫‪ - ٢۴‬ﺳﻮرۀ اﻟﺰُﺧﺮُف‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ ،٨-۶‬ﻓﻤﻴﺸﯽ‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, Muhammad, in Engish, pp. 17-18.‬‬
‫‪۴٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪۴٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
 ‫‪۴٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫دﻣﻜﺮاﺳﻲ ﻫﺎي ﻣﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮاﻓﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻜﻪ ﻓﺮار ﻣﻴﻜﻨﺪ‬

‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻣﺎﻩ رﺑﻴﻌﻪ اﻻول از ﺳ ﺎل ﭼﻬ ﺎردهﻢ ﺑﻌﺜ ﺖ‪ ،‬ﻣﻌ ﺎدل‬

‫ﺑ ﺎ ﺳ ﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ، ۶٢٢‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻜ ﻪ را در ﻣﻌﻴ ﺖ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ و ﻳﮑﻨﻔ ﺮ راهﻨﻤ ﺎ‬
‫ت ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻧﻔ ﺮ از ﭘﻴ ﺮواﻧﺶ‬
‫ﺗﺮك ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬او آﻪ ﺑﺮاى اﻃﻤﻴﻨﺎن از ﻣﻬﺎﺟﺮ ِ‬
‫ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬در ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬در ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈ ﻪ‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ‬
‫ﺑﻄﺮﻳﻘ ﻰ ﻣﻄﻠ ﻊ ﻣىﺸ ﻮد آ ﻪ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﻗﺼ ﺪ آﺸ ﺘﻨﺶ را دارﻧ ﺪ‪ ،‬از‬
‫ﭘﺴﺮﻋﻤﻮﻳﺶ ﻋﻠﻰ ﻣﻰ ﺧﻮاهﺪ آﻪ ﺑﺮاى ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻜﻴ ﺎن ﺑﺠ ﺎى او در ﺑﺴ ﺘﺮ‬
‫وى ﺑﺨﻮاﺑﺪ و ﺧﻮدش ﺷ ﺒﺎﻧﻪ ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ و راهﻨﻤ ﺎﻳﻰ آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ اﺟﻴ ﺮ‬
‫آﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺨﻔﻰ ﺷﺪن در ﻏﺎرى ﺑﻤﺪت ﺳﻪ روز‪ ،‬درﺧﻔﺎ ﻣﻜﻪ را‬
‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺮك ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ او رﻓﺘﻨﺪ و ﺁﻧﺠﺎ را اﺣﺎﻃ ﻪ آﺮدﻧ ﺪ و در آﻤ ﻴﻦ ﻧﺸﺴ ﺘﻨﺪ ﺗ ﺎ ﭼ ﻮن‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮاب رود ﺑ ﺮ او ﺷ ﺒﻴﺨﻮن زﻧﻨ ﺪ‪ .‬از ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑ ﺪو ﺧﺒ ﺮ رﺳ ﻴﺪ و او ﺛﺎﺑ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺷﺐ ﻓﺮا رﺳﻴﺪ و ﺑﻪ ﺑﺴ ﺘﺮ ﺧ ﻮﻳﺶ رﻓ ﺖ و ﭘﻮﺷ ﺎك ﺳ ﺒﺰى آ ﻪ داﺷ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗ ﻦ آ ﺮد و‬
‫آﻤﻴﻦ آﺮدﮔﺎن او را هﻤﭽﻨﺎن ﻣﻰ دﻳﺪﻧﺪ آﻪ ﭼﻪ ﻣﻰ آﻨﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻔﺘﻦ او ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻋﻠﻰ را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺪو ﮔﻔﺖ آﻪ در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻦ ﺑﺨﻮاب آﻪ هﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﺎ ﺑ ﺪﻟﺨﻮاﻩ‬
‫ﺑﺮاى ﺗﻮ ﭘﻴﺶ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺁﻣﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻧﺰد ﺗﻮ ﺁﻣﺪ او را اﮔﺎﻩ آﻦ آ ﻪ ﻣ ﻦ ﺑﻴ ﺮون‬
‫رﻓﺘﻪ ام‪ .‬ﺑﻪ ﺛ ﻮر اﻃﺤ ﻞ رﻓﺘ ﻪ ام‪ ،‬و ﺛ ﻮر اﻃﺤ ﻞ ﻏ ﺎرى اﺳ ﺖ در ﭘ ﺎﻳﻴﻦ ﻣﻜ ﻪ‪ ،‬او را‬
‫‪١‬‬
‫رواﻧﻪ آﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪد‪".‬‬

‫ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ ﺧﺎﻧ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﺘﻴﺠ ﮥ ﺗﺠﻤ ﻊ ﻗﺒﻠ ﻰ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ در‬

‫داراﻟ َﻨﺪوﻩ ﺑﺮاى ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮى در ﻣﻮرد وى ﺑﻮد‪ ،‬آﻪ ﭘﺲ از ﭼ ﺎرﻩ ﺟ ﻮﺋﯽ‬
‫و ﺑﺮرﺳﻰ راهﻬﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد اﺑﻮﺟﻬ ﻞ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ‬
‫هﻤﮕﺎﻧﻰ او ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫"اﺑﻮﺟﻬﻞ ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪم آﻪ ازهﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺟﻮاﻧﻰ ﭘﺮ ﻧﺸﺎط و ﭘﻮﻳﻨﺪﻩ ﮔﺮد ﺁورﻳ ﻢ‬
‫و هﺮ آﺪام را ﺷﻤﺸﻴﺮى ﺗﻴﺰ ﺑﺪهﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺮاو ﺣﻤﻠﻪ آﻨﻨﺪ و هﺮ ﻣﺮدى ﻳﻚ ﺿﺮﺑﻪ ﺑ ﺮ او‬
‫وارد ﺁورد و ﺧ ﻮن اورا ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﭘﺮاآﻨ ﺪﻩ آﻨﻨ ﺪ ﺗ ﺎ "ﺑﻨ ﻰ ﻋﺒ ﺪ ﻣﻨ ﺎف" )ﺧﺎﻧ ﺪان‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ‪ -‬از ﻣﻦ( در آﺎر ﺧﻮﻧﺨﻮاهﻰ از ﺟﻤﻊ ﻣﺮدم ﺗﻮاﻧﺎﻳﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ "‪.‬‬

‫ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ ﻣﺤﻤ ﺪ اﻟﺒﺘ ﻪ ﻳ ﻚ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﻓ ﻰ اﻟﺒﺪاه ﻪ و ﺑ ﺪون‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻗﺒﻠ ﻰ ﻧﺒ ﻮد‪ .‬راﺑﻄ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ از زﻣ ﺎﻧﻰ ﺑ ﻪ وﺧﺎﻣ ﺖ ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﺮاﻳﺪ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺲ از ﺳﻪ ﺳﺎل ﻓﻌﺎﻟﻴ ﺖ ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ‪ ،‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم دﻋ ﻮﺗﺶ را‬
‫ﻋﻠﻨ ﻰ ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺁﺷ ﻜﺎرا ﺑ ﺖ ه ﺎى ﻣﻜﻴ ﺎن را اﻧﺘﻘ ﺎد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺑﻘ ﻮل ﺁﻧ ﺎن‬
 ‫‪۴٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮهﻴﻦ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ و اﻳﻦ ﭼﻴﺰى ﺑﻮد آﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاﺣﺘ ﻰ‬
‫ﺁﻧﺮا ﺗﺤﻤﻞ آﻨﻨﺪ‪ .‬در ‪ ١٣‬ﺳ ﺎﻟﻰ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﭘ ﻰ ادﻋ ﺎى ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮى‪ ،‬در‬
‫ﻣﻜﻪ ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮد‪ ،‬در آﻢ و ﺑﻴﺶ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ اول ﺁن دﻋ ﻮﺗﺶ را در ﻧﻬ ﺎن‬
‫و ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻴﺎن اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﺧﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﻰ داد‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ دورﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫در ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم ﺑﻌﺜﺖ ﺑﻮد آﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬ ﺎى او ﺷ ﻜﻞ آ ﺎﻣﻼ ﻋﻠﻨ ﻰ و ﺁﺷ ﻜﺎر‬
‫ﺑﺨﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫"ﭘﺲ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺻﺪاى ﺑﻠﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎﻣﻮرى ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺑﺮﺳ ﺎن و از ﻣﺸ ﺮآﺎن روى ﺑﮕ ﺮدان‬
‫‪٣‬‬
‫هﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ ﺗﺮا از ﺷﺮ ﺗﻤﺴﺨﺮ و اﺳﺘﻬﺰاء آﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸﺮك ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﻰ دارﻳﻢ‪".‬‬

‫در اﺑﺘ ﺪا‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت ﺁﺷ ﻜﺎر او ﻣﺸ ﻜﻞ ﭼﻨ ﺪاﻧﻰ ﺑﺒ ﺎر ﻧﻤ ﻰ ﺁورد‪.‬‬

‫وﻟﻰ هﻤﻴﻨﻜﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻤﺴﺨﺮﺧﺪاﻳﺎن ﻗﺮﻳﺶ وﺗ ﻮهﻴﻦ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ اﻋﺮاب را ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻰ اﻧﮕﻴﺰد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬ﺗ ﻼش‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ رﺳ ﻢ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى‬
‫ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻣﺸ ﻜﻞ ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺣﺘ ﻰ اﻟﻤﻘ ﺪور از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻣ ﺬاآﺮﻩ و‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺪان او و ﺑﺨﺼﻮص اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻋﻤﻮى وى ﺣﻞ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻳﻜﻰ از اﻓﺮاد ﻣﺤﺘﺮم ﻗﺮﻳﺶ و ﺣ ﺎﻣﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ه ﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ وﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮﻳﺶ داﺋﻤ ﺎ از ﻧﺎﺳ ﺰاﮔﻮﺋﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻧ ﺰد او ﺷ ﻜﺎﻳﺖ ﻣ ﻰ ﺑﺮدﻧ ﺪ و ﻣﻴﺨﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﻳ ﺎ او را ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺴ ﭙﺮد و ﻳ ﺎ‬
‫وادارش آﻨ ﺪ آ ﻪ ﻧﺎﺳ ﺰا ﻧﮕﻮﻳ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ آ ﻪ او آ ﺎرى ﺑﻜ ﺎر‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ آﺎرى ﺑﻜ ﺎر ﺧ ﺪاى او ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ ﺗ ﺎ ﻗﺒ ﻞ از ﺑ ﺪﮔﻮﺋﻰ از ﺧ ﺪاﻳﺎن‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ آ ﺎرى ﺑﻜ ﺎر ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﭘ ﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد و ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ را ﭘ ﻴﺶ‬
‫روﯼ او ﻧﻬﺎد ‪.‬‬

‫"اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ آ ﺲ ﻓﺮﺳ ﺘﺎد و ﭘﻴﻤﺒ ﺮ ﺧ ﺪا ﺑﻴﺎﻣ ﺪ و ﺑ ﺪو ﮔﻔ ﺖ ‪ :‬ﺑ ﺮادرزادۀ ﻣ ﻦ ‪ ،‬اﻳﻨ ﺎن‬

‫ﺳﺮان و ﭘﻴﺮان ﻗﻮﻣﻨﺪ و از ﺗﻮ اﻧﺼﺎف ﻣﻰ ﺧﻮاهﻨﺪ آﻪ ﺑ ﻪ ﺧﺪاﻳﺎﻳﺸ ﺎن ﻧﺎﺳ ﺰا ﻧﮕ ﻮﻳﻰ‬
‫و ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﺮا ﺑﺎﺧﺪاﻳﺎﻧﺖ واﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﺧﺪاى ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭼﻴﺰى ﻣ ﻰ ﺧ ﻮاﻧﻢ‬
‫آﻪ از دﻳﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻰ؟ ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﻣﻴﺨ ﻮاهﻢ‬
‫آﻠﻤﻪ اى ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﻋﺮب ﻣﻄﻴﻊ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻮد و ﺑ ﺮ ﻋﺠ ﻢ ﺗﺴ ﻠﻂ ﻳﺎﺑﻨ ﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳ ﺪ‪ :‬اﺑ ﻮ ﺟﻬ ﻞ‬
‫ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺁن ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬آﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮﺁن ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻻاﻟﻪ اﻻاﷲ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻴﺰى ﺟﺰ اﻳﻦ ﺑﺨﻮاﻩ‪ .‬ﭘﻴﻤﺒﺮ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﺑﻴﺎورﻳﺪ و در دﺳﺖ ﻣﻦ‬
‫ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﭼﻴﺰى ﺟﺰاﻳﻦ ﻧﺨﻮاهﻢ‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ وﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪٤‬‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ و ﺧﺪاﻳﺎﻧﺖ آﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺖ دادﻩ اﻧﺪ ﻧﺎﺳﺰاﺧﻮاهﻴﻢ ﮔﻔﺖ‪".‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ دو ﻧﻜﺘﻪ ﺣ ﺎﺋﺰ اهﻤﻴ ﺖ اﺳ ﺖ‪ :‬ﻳﻜ ﻰ اﻳﻨﻜ ﻪ ﺁزادﻳﺨ ﻮاهﻰ‬

‫ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ﻓﺮاﺗﺮ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﻪ ﺗﺒﻠﻴ ﻎ دﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﺑﭙ ﺮدازد وﻟ ﻰ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن ﺁﻧﺎن ﻧﺎ ﺳﺰا ﻧﮕﻮﻳﺪ ﻧﻤﻰ رود‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ در ﻧﻈﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴ ﺰ در‬
‫ﻣﺤ ﺪودﻩ و ﭼﻬ ﺎرﭼﻮب ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎ ﻣﻴ ﺪاد‪ .‬اﻓ ﺮاد در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد از‬
‫ﺁزادى آﺎﻣﻠﻰ ﺑﺮاى اﺑ ﺮاز ﻋﻘﺎﻳ ﺪ ﺧ ﻮد ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎى اﻳﻦ ﻧﺒﻮد آﻪ اﮔﺮ آﺴﻰ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﺪاﻳﺎن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮد ﺗﺒﻠﻴ ﻎ ﻣﻴﻨﻤ ﻮد‪،‬‬
‫اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ آ ﺎر او ﺑ ﻰ اﻋﺘﻨ ﺎ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ از ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﻠ ﻰ اﺳ ﺘﻘﺒﺎل ﻧﻤ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا آ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ از اهﻤﻴ ﺖ زﻳ ﺎدى‬
 ‫‪۴٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺮاى اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ و اهﺎﻧ ﺖ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ اهﺎﻧ ﺖ ﺑ ﻪ آ ﻞ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ از ﺁﻧﺠﺎ آ ﻪ در ﻧﻈ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى اﺻ ﻞ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ‬
‫از ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﺻ ﻞ ﺗﺨﻄ ﻰ ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮى ﺑ ﻮد‪ ،‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻳﻜﻰ از اﻋﻀﺎى ﺧﻮد ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﻳ ﺎ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ‪،‬‬
‫و ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ ﻳ ﺎ ﺗﻨﻔ ﺮ‪ ،‬ﺗ ﺎ زﻣﺎﻧﻴﻜ ﻪ ﻣﺮﺗﻜ ﺐ ﻗﺘﻠ ﻰ‬
‫در درون ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻳﺎ در اﻧﺠﺎم وﻇ ﺎﻳﻔﺶ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺧ ﻮن‬
‫ﺑﻬﺎ و دﻓﺎع از ﺳﺎﻳﺮ اﻋﻀﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﻏﻴ ﺮﻩ آﻮﺗ ﺎهﻰ ﻧﻜ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧﺎﭼ ﺎر‬
‫ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از وى ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ هﻤ ﻴﻦ ﻓ ﺮد اﮔ ﺮ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﻧﻈ ﺮات دﺷ ﻤﻨﺎﻧﻪ اش ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑﻌﻨ ﻮان دﺷ ﻤﻨﻰ آ ﻞ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ او ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﻠﻘﻰ ﺷﺪﻩ و ﺁﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن دو ﻗﺒﻴﻠﻪ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬اﻧﺘﻘ ﺎد ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن اﻣ ﺮى راﻳ ﺞ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑ ﺪوى‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻜ ﺲ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬ﭘﺪﻳ ﺪﻩ ه ﺎى‬
‫هﺮاﺳﻨﺎك و ﻣﻄﻠﻘﻪ اى ﻧﺒﻮدﻧﺪ آﻪ ﻧﺘﻮان ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗ ﺮار دادﻩ و‬
‫ﺣﺘﻰ ﺑﺮآﻨﺎر ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در ﺧ ﺪﻣﺖ ﻣ ﺮدم ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﻣ ﺮدم‬
‫در ﺧﺪﻣﺖ ﺁﻧﺎن‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و آ ﻼن ﻣﺤﻤ ﺪ‪" ،‬ﺑﻨ ﻰ ﻋﺒ ﺪ ﻣﻨ ﺎف" و "ﺑﻨ ﻰ‬
‫هﺎﺷﻢ"‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸ ﺎن هﻤ ﺎن ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺳ ﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻮدﻩ و از‬
‫اﻳﻨﺮو ﻧﻈﺮات ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑ ﺎ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺁﻧ ﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤﺴ ﻮب ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻌ ﺎرض او ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺣﺘ ﻰ از او در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗﺮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪﺳﻰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
 ‫‪۴٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭘﺲ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﺷ ﻜﺎرا ﺑ ﻪ دﻋ ﻮت ﭘﺮداﺧ ﺖ و ﻣ ﺮدم را ﺑ ﻪ دﻳ ﻦ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻓ ﺮا‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻮم او ﺑﺮ وى اﻳﻦ رﻓﺘﺎر را ﻋﻴ ﺐ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨ ﺪ و دورى ﻧﻜﺮدﻧ ﺪ‪ ...‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﮕ ﺎﻩ آ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺘﻬﺎ ﺑﺪ ﮔﻔﺘﻦ ﺁﻏﺎز آﺮد و ﺧﺮدهﺎ و ﺁﻳ ﻴﻦ ﺷ ﺎن را ﺳ ﻔﺎهﺖ ﺧﻮاﻧ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ از اﻳﻨﻜ ﺎر‬
‫ﺑﻮد آﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﺟﺮا "ﺑﺰرگ ﺷﺪ و از او ﻧﻔﺮت آﺮدﻧﺪ و ﮔﺮد هﻢ ﺟﻤﻊ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﻧ ﺰد‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﺷﺮاف ﻗﺮﻳﺶ ‪ ...‬و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬اى اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ! ﺗ ﻮ اﺣﺘ ﺮام ﺳ ﻨﻰ‬
‫و ﺷﺮف دارى و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺮادرت ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺎ را ﺳﺐ ﻣﻴﻜﻨﺪ و از دﻳﻦ ﻣﺎ ﺑﺪﮔﻮﺋﻰ ﻣ ﻰ‬
‫آﻨﺪ و ﭘﺪران ﻣﺎ را ﮔﻤﺮاﻩ ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻳﺎ او را از اﻳﻦ آﺎر ﺑﺎز دار ﻳﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﺎ ﺗ ﻮ‬
‫و او ﺑﻪ ﭘﻴﻜﺎر ﺑﺮ ﺧﻮاهﻴﻢ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﺑ ﺮ ﺧ ﻮﻳﺶ و ﺑ ﺮ ﻣ ﻦ‬
‫ﺑﻬﺮاس و آﺎرى را آﻪ ﻣﻦ ﺗﺎب ﺁن را ﻧ ﺪارم ﺑ ﺮ ﻣ ﻦ ﺗﺤﻤﻴ ﻞ ﻣﻜ ﻦ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﭘﻨﺪاﺷ ﺖ‬
‫آﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ او را رهﺎ آﺮدﻩ اﺳ ﺖ و از ﻳ ﺎرى او ﻧ ﺎﺗﻮان ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و او را ﺧ ﻮار‬
‫آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﮔﺮﻳﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اى ﻋﻢ! ﺑﻪ ﺧﺪا اﮔﺮ ﺧﻮرﺷﻴﺪ را در دﺳﺖ راﺳ ﺖ‬
‫و ﻣﺎﻩ را در دﺳﺖ ﭼﭗ ﻣﻦ ﻗﺮار دهﻨﺪ آﻪ از اﻳﻦ آ ﺎر دﺳ ﺖ ﺑ ﺮ دارم‪ ،‬ﺗ ﺎ وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﺮﺧﻮﻳﺶ را ﻇﺎهﺮ ﮔﺮداﻧﺪ ﻳﺎ هﻼك ﮔﺮدم‪ ،‬ﻣﻦ ازاﻳﻦ آﺎر دﺳ ﺖ ﺑﺮﻧﺨ ﻮاهﻢ‬
‫‪٥‬‬
‫داﺷﺖ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭘﺲ ﺁﻧﺮا ﺧﻮار ﻣﺎﻳﻪ ﻣﺪار‪".‬‬

‫درواﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻌ ﺪﯼ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺻ ﺮﻓﺎ‬

‫ﺑﺨﺎﻃﺮ هﻤﻴﻦ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ و اﺣﺘ ﺮاز ﺁﻧﻬ ﺎ از ﺟﻨ ﮓ ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫زﻳ ﺮا ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻌ ﺮض ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮن ﺧ ﻮاهﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ او از‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ و ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻰ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺧﺪاى ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬

‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪاﻳﺎن ﺗﺤﻤﻞ ﮔﺮاى ﻋﺮب‬

‫ﻣﺎ ﻗ ﺒﻼ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ آ ﻪ اﻋ ﺮاب در ﺑﺤ ﺚ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﻨﻄﻘ ﻰ و‬

‫ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻀﺎوﺗﻬﺎى دﻗﻴﻖ و ﻏﻴﺮ اﻏﺮاق ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ اآﻨ ﻮن اﻋ ﻼم‬
‫ﻣﻰ آﻨﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ دﺳﺖ از ﻧﺎﺳ ﺰاﮔﻮﺋﻰ از ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮ ﻧ ﺪارد‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﺑﻪ ﺧﺪاى ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﺳﺰا ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻮل آﺮد آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻗ ﺮان ﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺪاﻳﺎن اﻋﺮاب ﻧﺎﺳﺰا ﻧﻤﻴﮕﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در اﺑﺮاز ﻧﻈﺮات ﺧﻮد‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را ﻃﺮد‪ ،‬و ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﺋﻰ هﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻪ رخ ﭘﻴﺮواﻧﺸﺎن ﻣﻰ آﺸﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺰّاى ﺧ ﻮد را دﻳﺪﻳ ﺪ )آ ﻪ ﺑ ﻰ اﺛ ﺮ اﺳ ﺖ( و‬
‫"اى ﻣﺸﺮآﺎن ﺁﻳﺎ دو ﺑﺖ ﺑﺰرگ ﻻت و ُ‬
‫َﻣﻨﺎت ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺑﺖ دﻳﮕﺮ را داﻧﺴﺘﻴﺪ ﺟﻤﺎدى ﺑﻰ ﺳﻮد و زﻳ ﺎن اﺳ ﺖ؟ ‪ ...‬اى ﻣﺸ ﺮآﺎن‬
‫‪٦‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺘﻬﺎ ﺟﺰ ﻧﺎﻣﻬﺎﺋﻰ آﻪ ﺷﻤﺎ و ﭘﺪراﻧﺘﺎن ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎدﻩ اﻳﺪ ﭼﻴ ﺰ دﻳﮕ ﺮى ﻧﻴﺴ ﺖ‪"...‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ آ ﻪ ﻣﺸ ﮑﻞ واﻗﻌ ﻰ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ‪ ،‬اﺳﺎﺳ ﺎ‬

‫ﺧﻮد ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺤﻤﺪ وﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح ﻧﺎﺳ ﺰاﮔﻮﻳﺎﻧﻪ ﺁن ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻢ ﺑﻌﺪا آﻪ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻗ ﺪرت ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺗﻮهﻴﻦ ﺑ ﻪ ﻣﻘﺪﺳ ﺎت ﺧ ﻮﻳﺶ را‪ ،‬ﺑﻬﺎﻧ ﻪ ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮى از اﺑ ﺮاز‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار ﻣ ﻰ دهﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻬ ﺮ ﺣ ﺎل‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻣﻘﺪﺳ ﻰ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣ ﻰ ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ اﻧ ﺪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﺶ را درﺧﺎﻧ ﻪ اش‬
‫ﺑﭙﺮﺳﺘﺪ وآﺎرى ﺑﻪ آﺎر آﺴﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ وﻗﺘ ﻰ "اﺑ ﻦ اﻟﺪﻏﻨ ﻪ"‬
 ‫‪۴٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻪ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ آ ﻪ زﻳ ﺮ ﻓﺸ ﺎر ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﻗﺼ ﺪ ﺗ ﺮك ﻣﻜ ﻪ را داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﭘﻨ ﺎﻩ ﻣ ﻰ‬
‫دهﺪ ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻪ او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬

‫‪٧‬‬
‫"ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ آﻪ ﺧﺪاى ﺧﻮﻳﺶ را در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﺘﺪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ را ﻓﺎﺳﺪ ﻧﻜﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ ﺗﺎ ﺁﻧﺰﻣﺎن اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى ﺑ ﺎ ﺻ ﺪهﺎ ﺧ ﺪاﻳﻰ‬

‫آ ﻪ داﺷ ﺘﻨﺪ ﭘ ﺎس ﺧ ﺪاﻳﺎن ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ را ﻧﮕ ﻪ ﻣﻴﺪاﺷ ﺘﻨﺪ و از اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ در‬
‫ﺻ ﻠﺢ و دوﺳ ﺘﻰ ﺑ ﻪ ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺧ ﻮد در آﻨ ﺎر ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺸ ﻐﻮل‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ وﺟﻮد ﺑﺘﻬﺎ و ﺧﺪاﻳﺎن ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن در ﻣﺤ ﻞ آﻌﺒ ﻪ در‬
‫آﻨﺎر هﻢ ﺑﻮد آ ﻪ ه ﺮ ﺳ ﺎﻟﻪ ه ﺰاران ﺗ ﻦ از ﭘﻴ ﺮوان رﻧﮕﺎرﻧﮕﺸ ﺎن ﺑ ﺮاى‬
‫زﻳ ﺎرت ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﻣ ﻰ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ هﻴﭽﮕ ﺎﻩ ﻣ ﻮردى از درﮔﻴ ﺮى‬
‫ﻣ ﺬهﺒﻰ ﺑ ﻴﻦ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸ ﺎن ﺑﻮﻗ ﻮع ﻧﻤ ﻰ ﭘﻴﻮﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪،‬‬
‫ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺑ ﺪوى اﺳﺎﺳ ﺎ ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺗﺤﻤ ﻞ ﮔﺮاﺋ ﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺗﻌ ﺮض ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮ اﻣﺮى ﻧﺎدر و ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺤﺴﺎب ﻣﻰ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻈ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﻋ ﺮب ‪ ،‬اﺳﺎﺳ ﺎ ﺧ ﺪا ﭘﺪﻳ ﺪﻩ اى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ آﻪ ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﺑ ﺮاى ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ‬
‫هﻴﭻ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺳﻌﻰ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﻓﺮاد ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻋﻀ ﻮﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺧﻮد در ﺁورد‪ ،‬و اﻳﻦ اﻣﺮى ﺑ ﻰ ﻣﻌﻨ ﺎ ﺑ ﻮد‪ ،‬هﻤﻴﻨﻄ ﻮر ه ﻢ دﻋ ﻮت ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ره ﺎ آ ﺮدن ﺧ ﺪاﻳﺎن ﺧ ﻮد و ﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪن ﺧ ﺪاى دﻳﮕ ﺮى ﻣﻌﻨ ﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
 ‫‪۴٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻟﺒﺘ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪﻩ ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑ ﻪ هﻤ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻨﺪ وﻟ ﻰ در ﺿ ﻤﻦ ه ﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﺧ ﺪاى‬
‫وﻳ ﮋۀ ﺧ ﻮد را داﺷ ﺖ ‪ .‬ﻣﻀ ﺎف ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‪ ،‬ﺧ ﺪاﻳﺎن اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى اﺳﺎﺳ ﺎ‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺘﻌﺮض و ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮى ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاى آﻨﺘﺮل اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫و ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ از اﻳ ﻦ ﻧﻘﻄ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ هﻢ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﺧ ﺪاى ﺧ ﻮد را ره ﺎ آ ﺮدﻩ ﺧ ﺪاى‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕ ﺮ را ﻣ ﻰ ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﻣ ﺮى داوﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ و ﻧ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ آﻮﺷ ﺶ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاى ﻗﺒﻮﻻﻧﺪن ﺧﺪاى ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﮥ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬دﻋﻮت از اﻓﺮاد ﻳ ﻚ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﺮاى ﺗ ﺮك ﺧ ﺪاى ﺧ ﻮد و‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺧ ﺪاى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ‪ ،‬ﻧ ﻮﻋﯽ ﺗ ﻮهﻴﻦ و هﻤﭽ ﻮن ﺗﻼﺷ ﻰ ﺑ ﺮاى‬
‫ﺗﻀﻌﻴﻒ و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن ﺁن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺗﻠﻘ ﻰ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ .‬و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ ﺑ ﻮد‬
‫آﻪ اﻋﺮاب ﺑﺪوى دﻋﻮت ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮهﻴﻦ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫و ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻼﺷﻰ ﺑﺮاى از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻴﻨﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫از اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻳ ﺎ ه ﺮ آ ﺲ دﻳﮕ ﺮى ﺧ ﺪاى ﺧ ﻮد را ﺑﭙﺮﺳ ﺘﺪ ه ﻴﭻ‬
‫ﻣﺸﮑﻠﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﺎاﻳﻨﺤ ﺎل ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻇ ﺎهﺮ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬در واﻗﻌﻴ ﺖ ﺧ ﺪاى ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺧﺪاى واﺣﺪى ﺑﻮد آﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕ ﺮ را ﺗﺤﻤ ﻞ آﻨ ﺪ و ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻦ ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻮد آ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎى واﺣ ﺪ ﺑ ﻮدن ﺧ ﻮد را ﻣﺤﻘ ﻖ‬
‫ﻣﻲ آﺮد‪ .‬ازاﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدﻳ ﺖ ﺧ ﺪاى ﻣﺤﻤ ﺪ واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎﺑﻮدى ﺧ ﺪاﻳﺎن‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ اﻳﺠﺎد دوﻟﺖ اﺳ ﻼﻣﻰ و ﻗ ﺪرت ﺁن ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰى آ ﻪ‬
 ‫‪۴٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﻰ ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬ﻻزﻣﻪ اش ﺳﺮآﻮب ﻗﺪرﺗﻬﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ و ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت اﻳ ﻦ دوﻟ ﺖ و در واﻗ ﻊ ﻧﻔ ﻰ ﻗ ﺪرت ﻣﺴ ﺘﻘﻞ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى و‬
‫دﻣﻜﺮاﺳﻰ ﺑﺪوى ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬دﻋ ﻮاى ﻣﺤﻤ ﺪ و ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ در اﺳ ﺎس دﻋ ﻮاى‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﻧﻈ ﺎم ﻏﻴ ﺮ ﻣﺘﻤﺮآﺰودﻣﻜﺮاﺳ ﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى از ﻳ ﻚ ﻃ ﺮف‪ ،‬و ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﻣﺘﻤﺮآﺰ‪ ،‬دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر و ﺗﺌﻮآﺮاﺗﻴﻚ ﻣﺤﻤﺪ ازﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻗﺮارﺑ ﻮد‬
‫زﻳﺮ ﻟﻮاى اﺳﻼم و ﺧﺪاى واﺣﺪ ﺁن‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﻧﻜﺘ ﻪ دوﻣ ﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ درﻣ ﺬاآﺮات ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺎ‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻄﺮح ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‪ .‬اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ دﻋ ﻮت ﺧ ﻮد‬
‫را ﺑﻪ اﺳﻼم در ﻣﻄﻴﻊ آﺮدن اﻋ ﺮاب ﺑ ﻪ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ و ﺗﺴ ﻠﻂ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫ﻋﺠﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻰ آﻨﺪ ‪.‬‬

‫"ﻣﻰ ﺧﻮاهﻢ آﻠﻤ ﻪ اى ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ آ ﻪ ﻋﺮﺑ ﺎن ﻣﻄﻴﻌﺸ ﺎن ﺷ ﻮﻧﺪ و ﻋﺠﻤ ﺎن ﺑﺎﺟﮕﺰارﺷ ﺎن‬
‫‪٨‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ او ﺑﻪ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ اﻋﻼم ﻣﻰ آﻨ ﺪ آ ﻪ ه ﺪف وى‬

‫از ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﺬهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺪاى واﺣﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻴﻊ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ اﻋ ﺮاب‬
‫و اﺳ ﺘﻘﺮار ﻳ ﻚ ﻧﻈ ﺎم ﺗﺌﻮآﺮاﺗﻴ ﻚ و دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮر ﻣﺂﺑﺎﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻴ ﺰى آ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﺁن در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﻰ ﮔﺮدد ‪.‬‬
 ‫‪۴٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻰ و ﺗﻮرﻳﺴﺘﻰ ﻣﻜﻪ‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻗﺮﻳﺶ ﺑ ﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬

‫ه ﺮ ﭼ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻳ ﻚ ﭼﻴ ﺰ را در ﻣ ﻮرد ﺁن ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻓﺮاﻣ ﻮش آ ﺮد‪ ،‬و ﺁن‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻜﻪ ﺷﻬﺮى ﺑﻮد آﻪ در ﻣﻴﺎن رﻳﮕﺴ ﺘﺎن ﺧﺸ ﻚ آ ﻮﻳﺮ ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﻓﺎﻗ ﺪ آﺸ ﺎورزى ﺑ ﻮد‪ .‬و ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﻧﻴﺎزه ﺎى ﻏ ﺬاﺋﻰ ﺧ ﻮد را از‬
‫ﺷ ﻬﺮ ﻃ ﺎﺋﻒ و ﻣ ﺰارع آﺸ ﺎورزى و ﺑﺎﻏ ﺎت ﺁن و واﺣ ﻪ ه ﺎى اﻃ ﺮاف‬
‫ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﻮد ‪.‬‬
‫ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ اﺳ ﺎس اﻗﺘﺼ ﺎد ﻣﻜ ﻪ را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴ ﺪاد در درﺟ ﻪ اول‬
‫ﺗﺠﺎرت و ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻧﺎﺷ ﻰ از ﻋﺒ ﻮر آﺎرواﻧﻬ ﺎى ﺗﺠ ﺎرى‪ ،‬و در درﺟ ﻪ دوم‬
‫وﺟﻮد ﺧﺪاﻳﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮب در ﺧﺎﻧﮥ آﻌﺒﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺮاﯼ‬
‫زﻳ ﺎرت ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﮑ ﻪ ﻣ ﯽ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﻞ "ﺑﺮواﻳﺘ ﻰ ‪ ٣۶٠‬ﺑ ﺖ ﻳ ﺎ‬
‫ﺻﻨﻢ ﺑﺼﻮرت ﺳﻨﮕﻬﺎى ﻋﻤﻮدى ﻳﻌﻨﻰ ﺧﺪاﻳﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ هﻤﻪ‬
‫‪٩‬‬
‫ﺧﺪاﻳﺎن اﻋﺮاب ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺑﻮد‪".‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ه ﺮ ﺳ ﺎﻟﻪ ﺗﻌ ﺪاد زﻳ ﺎدى از ﺳﺮاﺳ ﺮ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺑ ﺮاى‬
‫زﻳﺎرت ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﻣﻰ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻣﺪ و رﻓﺘﻬ ﺎ‪ ،‬ﺑﺎﺿ ﺎﻓﻪ ﻣﺨ ﺎرج‬
‫و ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻧﻰ آﻪ ﺁﻧﻬﺎ هﺮ ﺳﺎﻟﻪ در ﻃﻰ اﻗﺎﻣﺖ ﺧ ﻮد در ﻣﻜ ﻪ ﻣﻴﻜﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ درﺁﻣﺪ ﺗﻮرﻳﺴﺘﻰ‪ ،‬ﺑﻪ روﻧ ﻖ اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻣﻜ ﻪ آﻤ ﻚ ﺷ ﺎﻳﺎن‬
‫ﺗ ﻮﺟﻬﻰ ﻣﻴﻨﻤ ﻮد‪ .‬زاﺋ ﺮان ه ﺮ ﺑ ﺎر آ ﻪ در زﻣﺴ ﺘﺎن ﺑ ﺮاى زﻳ ﺎرت‬
‫ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﻣ ﻰ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﭼ ﺮم‪ ،‬دام‪ ،‬ﭘﺸ ﻢ و ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫دﻳﮕ ﺮ را ﻣ ﻰ ﺁوردﻧ ﺪ و ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﺎ آﺎﻻه ﺎﻳﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧﺮﻣ ﺎ‪ ،‬ﻏ ﻼت‪،‬‬
 ‫‪۴٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺼ ﻨﻮﻋﺎت ﺷ ﻬﺮ ﻣﻜ ﻪ و ﻣﺤﺼ ﻮﻻت ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ و آﺸ ﻮرهﺎ آ ﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ آﺎرواﻧﻬﺎى ﺗﺠﺎرى وارد ﻣﻜﻪ ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ اآﺜ ﺮا از اﺷ ﺮاف و ﭘﻮﻟ ﺪاران ﺷ ﻬﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬از‬
‫ﺁﻧﺠﻤﻠﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﻨﻰ اﻣﻴﻪ آﻪ ﻳﻜﻰ از ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪﺗﺮﻳﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻗ ﺮﻳﺶ در ﻣﻜ ﻪ‬
‫ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺖ‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﻄ ﻮر ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ از ﺻ ﻨﻌﺖ‬
‫ﺗﻮرﻳﺴﺘﻰ ﻣﻜﻪ‪ ،‬رﻳﺨ ﺖ و ﭘﺎﺷ ﻬﺎ و ﻣﺒ ﺎدﻻت ﺁن ﺑﻬ ﺮﻩ ﻣﻨ ﺪ ﻣﻴﺸ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺗﺼ ﺪى و ﺗﻮﻟﻴ ﺖ آﻌﺒ ﻪ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮر ﻣﺴ ﺘﻘﻴﻢ ﻧﻴ ﺰ از در ﺁﻣ ﺪهﺎى‬
‫ﺳﺮﺷﺎر ﺁن و ﻧﺬر و ﻧﻴﺎزهﺎ و هﺪاﻳﺎى زﻳﺎرت آﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑ ﺮاى ﺧﺪاﻳﺎﻧﺸ ﺎن‬
‫ﻣﻨﺘﻔﻊ ﻣﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ آﺸﻤﻜﺶ هﺎى‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺮاى آﻨﺘﺮل ﺑﺮ آﻌﺒﻪ ﻋﺠﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬اهﻤﻴﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدى ﺑ ﺖ ه ﺎى‬
‫آﻌﺒﻪ ﭼﻨﺎن ﺑﻮد آﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﺑﺎ ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻣ ﻰ ﭘﺮداﺧﺘﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ اﻳﻨﻜﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ دور هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ "ﻏﺎﻟﺐ ﺑ ﻦ ِﻓﻬ ﺮ" در راس ﻣﻜ ﻪ‬
‫ﺣﻤ َﻴﺮ" و ﺑﺴﻴﺎرى از اﻓﺮاد ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻤ ﻦ‬
‫ﻋﺒﺪ ِآﻼب" ﺑﺎ " ِ‬ ‫ﺑﻮد ‪َ " ،‬‬
‫ﺣﺴﺎن ﺑﻦ َ‬
‫ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ و "ﻣ ﻰ ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺳ ﻨﮕﻬﺎى آﻌﺒ ﻪ‬
‫را از ﻣﻜ ﻪ ﺑﺒﺮﻧ ﺪ ﺗ ﺎ ﺣ ﺞ ﮔ ﺰاران ﺳ ﻮى ﻳﻤ ﻦ رو آﻨﻨ ﺪ "‪ ١٠‬آ ﻪ اﻟﺒﺘ ﻪ در‬
‫آﺎرﺧﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ و از ﻣﻜﻴﺎن ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد ‪.‬‬
‫ﻣﻜﻪ در دوراﻧﻰ ﺑﺴﻴﺎر دور اهﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ از ﻣﺤﻠﯽ‬
‫ﻣﺘﺮوﮎ و ﮔﻤﻨﺎم ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻬﻢ ﺗﺠﺎرﯼ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧﺴ ﺖ اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد ﺑﺎﺷ ﺪ‪ :‬ﻗ ﺮار ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺁن در‬
‫ﻣﺴﻴﺮراهﻬﺎى آﺎرواﻧﺮو آ ﻪ ﻳﻤ ﻦ و ﺣﺒﺸ ﻪ را در ﺟﻨ ﻮب ﺑ ﻪ ﺳ ﻮرﻳﻪ در‬
 ‫‪۴٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﻤﺎل ‪ ،‬و ﺳﻮاﺣﻞ درﻳ ﺎى ﺳ ﺮخ در ﻏ ﺮب را ﺑ ﻪ ﺧﻠ ﻴﺞ ﻓ ﺎرس و اﻳ ﺮان‬
‫در ﺷﺮق و ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ وﺻﻞ ﻣﻴﻨﻤ ﻮد‪ ،‬ﭼ ﺎﻩ زﻣ ﺰم اش آ ﻪ آﺎرواﻧﻴ ﺎن‬
‫ﺗﺸﻨﻪ و ﺧﺴﺘﻪ را ﺑﻪ اﻃﺮاق در اﻃ ﺮاف ﺧ ﻮد واﻣﻴﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬و ﺧﺎﻧ ﻪ آﻌﺒ ﻪ‬
‫اش آ ﻪ زاﺋ ﺮان را ﺑ ﺮاى زﻳ ﺎرت و ﺑﺴ ﺖ ﻧﺸ ﻴﻨﺎن را ﺑ ﺮاى ﻣﺼ ﻮن‬
‫ﻣﺎﻧ ﺪن از ﺗﻌ ﺮض دﻳﮕ ﺮان ﺑﺴ ﻮى ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ و دﺳ ﺖ ﺑ ﺪاﻣﻦ ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ‬
‫آﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻮد آﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ اهﻤﻴﺖ ﻣﻜ ﻪ اﻓ ﺰودﻩ ﻣ ﻰ ﮔﺸ ﺖ‪،‬‬
‫اﺷ ﺘﻬﺎى ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب و رﻗﺎﺑ ﺖ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮاى آﻨﺘ ﺮل ﺑ ﺮ ﺁن و ﺧﺎﻧ ﻪ‬
‫آﻌﺒ ﻪ ﻧﻴ ﺰ اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﻰ ﻳﺎﻓ ﺖ ‪ .‬در ﺟﺮﻳ ﺎن ﭼﻨ ﻴﻦ رﻗﺎﺑ ﺖ ه ﺎﻳﻰ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﺟﺮ ُهﻢ" و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ "ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ" و ﺑﻌ ﺪ‬
‫آﻨﺘﺮل آﻌﺒﻪ اﺑﺘﺪا در دﺳﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ " ُ‬
‫‪١١‬‬
‫ﻋﻪ" ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺰا َ‬
‫"ُ‬
‫ﻰ ﺑﻦ ِآﻼب" آﻪ ﻧﺎم‬
‫ﺼﱢ‬‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اواﺧﺮ ﻗﺮن ‪ ۵‬ﻣﻴﻼدﯼ‪ُ " ،‬ﻗ َ‬
‫اﺻﻠﻰ او "زﻳﺪ"‪ ،‬و از اﺟﺪاد ﻗﺮﻳﺶ ﺑ ﻮد ﺳ ﭙﺎﻩ ﮔ ﺮد ﻣ ﯽ ﺁورد و ﭘ ﺲ از‬
‫ﻋﻪ" ﮐﻪ اوﻟ ﯽ ﻣﺴ ﺌﻮل ادارﻩ ﻣﺮاﺳ ﻢ ﺣ ﺞ‬
‫ﺧﺰا َ‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻮم "ﺻﻮﻓﻴﻪ" و " ُ‬
‫و دوﻣﯽ ﺁﺧﺮﻳﻦ آﻠﻴ ﺪ دار ﺧﺎﻧ ﻪ آﻌﺒ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﮐﻨﺘ ﺮل ﺁﻧ ﺮا ﺑﻄ ﻮر ﮐﺎﻣ ﻞ ﺑ ﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺧ ﻮد و ﻗ ﻮم ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ .‬او آ ﻪ رهﺒ ﺮى ﭘ ﺮ ﻗ ﺪرت در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﺎن آﺴ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ را از ﺣﺎﻟ ﺖ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪﻩ اﯼ ﮐ ﻪ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﺧﺎرج ﻧﻤﻮدﻩ از ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﮕﺮد ه ﻢ ﻣ ﯽ ﺁورد‪ .‬او ﻋﻤ ﻼ ﻣﻜ ﻪ‬
‫را ﺑﻪ ﭼﻬﺎر آ ﻮى ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻧﻤ ﻮد و در ه ﺮ آ ﻮى ﻳﻜ ﻰ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻗ ﺮﻳﺶ را‬
‫ﺟﺎى داد‪.‬‬
 ‫‪۴٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ آﻪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺘﻰ و از‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدن ﺑﺘﻬ ﺎى ﻋ ﺮب ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاى اﻗﺘﺼ ﺎد ﻣﻜ ﻪ و‬
‫ﺑﺨﺼ ﻮص ﻣﻨ ﺎﻓﻊ اﺷ ﺮاﻓﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى ﻗ ﺮﻳﺶ آ ﻪ آﻨﺘ ﺮل ﺁﻧ ﺮا در دﺳ ﺖ‬
‫ﺧ ﻮد داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳ ﻚ ﻣﺼ ﻴﺒﺖ اﻗﺘﺼ ﺎدى ﺑﺤﺴ ﺎب ﻣﻴﺂﻣ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻳﻜ ﻰ از‬
‫دﻻﻳﻠﻰ ﺑﻮد آﻪ رهﺒﺮان ﻗﺮﻳﺶ را واﻣﻴﺪاﺷ ﺖ آ ﻪ ﺑﻬ ﻴﭻ ﺻ ﻮرﺗﻰ ﻧﺘﻮاﻧﻨ ﺪ‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺗﺤﻤ ﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺗﺤﻤ ﻞ ﻧﻈ ﺮات و‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺎ او و ﻗﺒﻴﻠ ﻪ وى ﻧﻴ ﺰ ﻧﻤ ﻰ ﺗﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ وارد‬
‫ﺟﻨﮓ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮﻳﺶ ﻟﻄﻤ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺰد و ﺁﻧﺮا در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ دﺷ ﻤﻨﺎﻧﺶ ﺗﻀ ﻌﻴﻒ ﻣ ﻰ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬ﻣﻀ ﺎف ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ‪،‬‬
‫ه ﺮ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺣﺎﻟ ﺖ ﺟﻨﮕ ﻰ در ﻣﻜ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬اهﻤﻴ ﺖ ﺁﻧ ﺮا ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﻚ ﻣﺮآ ﺰ‬
‫آﺎرواﻧﺮوى ﺗﺠﺎرى در ﻣﻌﺮض ﻧﺎﺑﻮدى آﺎﻣﻞ ﻗﺮار ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ در اﺑﺘ ﺪا ﺑﺮاهﻬ ﺎى ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﺳ ﻌﻰ در اﻳ ﻦ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑﮕﻮﻧ ﻪ اى ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ از در ﺳ ﺎزش در ﺁﻳﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ در ﻣﻼﻗﺎت ﺑ ﺎ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ ﺑ ﻪ او ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣﺒﺎدﻟ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﻰ از‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن ﺧﻮد را دادﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻋﻤﺎ َرة ﺑﻦ َاﻟ َﻮﻟﻴﺪ را آﻪ زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ و ﺧﻮش اﻧﺪام ﺗﺮﻳﻦ ﺟ ﻮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫"ﻗﺮﻳﺶ ُ‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد آﺮدﻧﺪ آﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪى ﻗﺒﻮل آﻨﺪ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺮادرش را ﺑﺪﻳﺸ ﺎن‬
‫ﺗﺴﻠﻴﻢ دارد‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ اﻳﻦ ﺟﻮان ﻣﺨﺎﻟﻒ دﻳﻦ و ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺮاآﻨﺪﮔﻰ اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺎﺳ ﺖ ﺗ ﺎ او‬
‫را ﺑﻜﺸﻴﻢ‪ .‬اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﻤﻦ ﻣﻰ دهﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ او را ﻏﺬا ﺑﺪهﻢ و ﻣﻦ‬
‫‪١٢‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪهﻢ آﻪ او را ﺑﻜﺸﻴﺪ و اﻳﻦ آﺎرى اﺳﺖ ﻧﺎ ﺷﺪﻧﻰ‪".‬‬
 ‫‪۴٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭘ ﺲ از ﭼﻨ ﺪى ﻣﺠﻠ ﺲ دا ُراﻟ ﱠﻨ ﺪوﻩ از ﺑﻨ ﻰ هﺎﺷ ﻢ ﻣ ﻰ ﺧﻮاه ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﺤﻜﻮم آﻨ ﺪ وﻟ ﻰ ﺑﻨ ﻰ هﺎﺷ ﻢ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮد ﺑﻨ ﺎﺑﺮ‬
‫رﺳ ﻢ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى از اﻳﻨﻜ ﺎر ﺳ ﺮ ﺑ ﺎز ﻣﻴﺰﻧ ﺪ و ﻟ ﺬا ﻃﻮاﻳ ﻒ ﻗ ﺮﻳﺶ از‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺑﺎ ﺑﻨﻰ هﺎﺷﻢ ﺧﻮد دارى ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺮ اﺳ ﺎس ﺻ ﺤﻴﻔﻪ‬
‫)ﻗﺮارداد ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ( اى آﻪ در آﻌﺒﻪ ﻣ ﻰ ﺁوﻳﺰﻧ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﺬارﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻧﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را در آﺎرواﻧﻬ ﺎى ﺗﺠ ﺎرى ﻣﻜ ﻪ‬
‫ﺷﺮآﺖ دهﻨﺪ و ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ از اﻳﺸﺎن زن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ زن دهﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺮ ﺑﻨﻰ هﺎﺷﻢ و ﺑﻨﻰ ﻋﺒ ﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﮔ ﺮد ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و ﭘﻴﻤ ﺎن ﺑﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ‬

‫اﻳﺸﺎن ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺎﻣﻴﺰﻧﺪ و از اﻳﺸﺎن آﺴﻰ را ﺑﺰﻧ ﻰ ﻧﮕﻴﺮﻧ ﺪ‬
‫و زن ﺑﺪﻳﺸﺎن ﻧﺪهﻨﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ از ﻳﺎر ﺧﻮﻳﺶ )ﺻﺎﺣﺒﺸ ﺎن( ﺗﺒ ﺮى آﻨﻨ ﺪ و او را ﺑ ﺮاى‬
‫‪١٣‬‬
‫ﻗﺘﻞ ﺗﺴﻠﻴﻢ آﻨﻨﺪ‪".‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﺤﺮﻳﻢ اﻗﺘﺼﺎدى‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﻰ ﺁﻧﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اى دهﺪ ﺑ ﻴﺶ از‬

‫دو ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃ ﻮل ﻣ ﻰ اﻧﺠﺎﻣ ﺪ‪ .‬ﻗ ﺎﻧﻮن هﻤﺒﺴ ﺘﮕﻰ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ را‬
‫در ﭘﻨﺎﻩ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻴﺮد و ﺣﺎﻣﯽ ﺣﻖ ﺁزادﯼ ﺑﻴﺎن و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﻳﺶ ﻣﻴﺸ ﻮد‬
‫‪ ،‬هﻤ ﺎن ﻗ ﺎﻧﻮﻧﻰ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﻗﺼ ﺪ از ﺑ ﻴﻦ ﺑ ﺮدن ﺁﻧ ﺮا داﺷ ﺖ‪،‬‬
‫ﻗﻮى ﺗﺮ از ﺁن ﺑﻮد آﻪ زﻳﺮ اﻳﻦ ﻓﺸﺎرهﺎ ﻗﺪ ﺧﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫آﻳﻪ ﻫﺎى ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ‬

‫ﺗﺤ ﺖ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺷ ﺮاﻳﻄﻰ‪ ،‬ﻣﻜﻴ ﺎن‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﺁﻧﻜ ﻪ از ﻣﺤﺎﺻ ﺮﻩ و‬

‫ﻓﺸ ﺎر اﻗﺘﺼ ﺎدى ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اى ﻧﻤ ﻰ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺠ ﺪدا راﻩ ﺣ ﻞ ﻣﺼ ﺎﻟﺤﻪ ﺁﻣﻴ ﺰ‬
 ‫‪۴۴٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دﻳﮕﺮى را اﻳﻦ ﺑ ﺎر ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﻢ آ ﻪ از‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺧﻮد در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﻧﺎ اﻣﻴﺪ‪ ،‬و از ﺁزار و اذﻳﺖ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧ ﻮد‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﮓ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﺒﺎر‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ اﻣﻴﺪ اﻳﻨﻜ ﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺧﺪاﻳﺎن اﻋﺮاب ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻜﻴﺎن را ﺑﺴﻮى ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧﻮد ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻜﻴﺎن ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺑﻦ هﺸﺎم اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ آﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﺎن‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را و ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﺪاى ﻣﺤﻤﺪ را در آﻨﺎر ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮﺷﺎن ﺑﭙﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫"ﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﺎ ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺷﺮﻳﻚ ﺷﻮﻳﻢ ‪ ،‬ﻣﺎ ﺧﺪاى ﺗﻮ ﭘﺮﺳﺘﻴﻢ و ﺗﻮ ﺧﺪاى ﻣﺎ ﺑﭙﺮﺳ ﺖ ؛‬
‫اﮔﺮ ﺧﺪاى ﺗﺮا ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣ ﺎ او را ﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ و ﺧﻴ ﺮ و ﺑﺮآ ﺎت وى ﺑﻤ ﺎ رﺳ ﺪ‪،‬‬
‫]و اﮔﺮ ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﻮ اﻳﺸ ﺎن را ﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻰ و ﺧﻴ ﺮ و ﺑﺮآ ﺎت اﻳﺸ ﺎن‬
‫‪١٤‬‬
‫ﺑﺘﻮ رﺳﺪ["‪.‬‬

‫وﻟﻰ ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﻃﺒﺮى ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﻋﺮاب ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬

‫ﻋ ّﺰى و ﻻت را ﺑﭙﺮﺳﺖ و ﻣﺎ ه ﻢ ﻳﻜﺴ ﺎل ﻣ ﺎل‬
‫آﻪ "ﺗﻮ ﻳﻜﺴﺎل ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺎ ُ‬
‫‪١٥‬‬
‫ﺗﺮا‪".‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺘ ﺪا اﻳ ﻦ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد را رد ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ و ﺳ ﭙﺲ ﻣ ﻰ ﭘ ﺬﻳﺮد و‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺗ ﻼوت ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ‪ ١٩‬و ‪ ٢٠‬از ﺳ ﻮرﻩ اﻟ َﻨﺠﻢ آ ﻪ در ﺁﻧﻬ ﺎ اﺑﺘ ﺪا از‬
‫ﺳﻨﮓ و ﺑﻰ اﺛﺮ ﺑﻮدن ﺑﺘﻬﺎى ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ اﻋﺮاب ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ‬
‫را ﻣﻰ ﺁورد‪:‬‬
‫ﻖ اﻟﻌُﻠﻰ‪ ،‬اﻟﺸ ﻔﺎﻋ ُﻪ ﻣﻨﻬ ﺎ ﺗُﺮﻧﺠ ﻰ" ﻳﻌﻨ ﻰ "ﻣ ﺮا از ﻻت و ﻋ ﺰى و ﻣﻨ ﺎت‬
‫"ﺗﻠﻚ اﻟﻐَﺮاﻧﻴ ُ‬
‫‪١٦‬‬
‫ﺳﻮﻣﻴﻦ دﻳﮕﺮ ﺧﺒﺮ دهﻴﺪ‪ .‬ﺷﻔﺎﻋﺖ اﻳﻦ ﺑﺘﻬﺎ ﻗﺒﻮل ﻣﻰ ﺷﻮد‪".‬‬
 ‫‪۴۴١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻳﻦ ﺁﻳﻪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺧﺸ ﻨﻮد ﻣ ﻰ‬
‫ﺳﺎزد‪ ،‬در ﻣﻴﺎن هﻮاداران ﺧﻮد او ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪى ﻣﻰ ﮔﺬارد و ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ اﺻ ﺎﻟﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮى ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﺮدد ﻣ ﻰ ﺳ ﺎزد‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ ﻣﺘﻮﺟ ﻪ‬
‫وﺧﺎﻣ ﺖ اوﺿ ﺎع در ﻣﻴ ﺎن ه ﻮاداران ﺧ ﻮد و ﻋﻮاﻗ ﺐ ﻣﺤﺘﻤ ﻞ ﺑﻌ ﺪى ﺁن‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺴﺮﻋﺖ و ﻗﺒﻞ از ﺁﻧﻜﻪ آﻨﺘﺮل اوﺿﺎع را از دﺳ ﺖ ﺑﺪه ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﻜﺎر ﺁﻳﻪ ﻣﺰﺑﻮر و ﺳﺎزش ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ واﻗﺪﯼ اﻋ ﻼم‬
‫ﻣﻴﺪارد آﻪ ﺁﻳﻪ ﻣﺰﺑﻮر را ﺧﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺮ زﺑ ﺎن وى ﺟ ﺎرى ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻰ را آ ﻪ دﻟﺸ ﺎن ﻣﺒ ﺘﻼ ﺑ ﻪ ﺷ ﻚ و ﺗﺮدﻳ ﺪ اﺳ ﺖ‬
‫ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺟﺰ ﺁﻧﻜﻪ ﭼﻮن )ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ( ﺁﻳﺎﺗﻰ ﺑﺮاى هﺪاﻳﺖ ﺧﻠﻖ ﺗﻼوت آ ﺮد ﺷ ﻴﻄﺎن در ﺁن ﺁﻳ ﺎت‬
‫اﻟﻬﻰ اﻟﻘﺎء دﺳﻴﺴﻪ آﺮد‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﺪا ﺁﻧﭽﻪ ﺷﻴﻄﺎن اﻟﻘﺎء آ ﺮدﻩ ﻣﺤ ﻮ و ﻧ ﺎﺑﻮد ﻣﻴﺴ ﺎزد‪...‬‬
‫ﺗﺎ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺁن اﻟﻘﺎﺋﺎت ﺷﻴﻄﺎن آﺴﺎﻧﻰ را آﻪ دﻟﻬﺎﻳﺸﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﻣﺮض ﻧﻔ ﺎق و ﺷ ﻚ ﻳ ﺎ‬
‫‪١٧‬‬
‫آﻔﺮ و ﻗﺴﺎوت اﺳﺖ ﺑﻴﺎزﻣﺎﻳﺪ )و ﺑﺎﻃﻦ ﺁﻧﻬﺎ را ﭘﺪﻳﺪار ﺳﺎزد("‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺁﻳﺎت آﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﻪ هﺎى ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﻣﻌﺮوف ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌ ﺪا‬

‫‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ آﻪ از ﻃﺮف ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺮ زﺑﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺟ ﺎرى ﮔﺸ ﺘﻪ اﻧ ﺪ از‬
‫ﻗ ﺮان ﺑ ﺮاى هﻤﻴﺸ ﻪ ﺣ ﺬف ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ ﻣ ﻮرﺧﻴﻦ اﺳ ﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺎﻻ‪ ،‬اآﺜﺮا در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎى ﺧﻮد از ﺁﻧﻬﺎ ﻳﺎد ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻰ ﺁﻧﻜ ﻪ در‬
‫ﺗﻮﺿ ﻴﺢ اﻳﻨﻜ ﻪ ﭼ ﺮا ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁﻳ ﺎت ﺧ ﻮد را در ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﺳ ﻪ ﺑ ﺖ ﻋ ﺮب ﭘ ﺲ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ‪ .‬ﺟ ﺰ اﻳﻨﮑ ﻪ ﺑ ﻪ هﻤ ﺎن ﺑﻬﺎﻧ ﻪ آﻮدآﺎﻧ ﻪ اي آ ﻪ ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ در ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﺎﻻ ﺁوردﻩ ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل در آﺘ ﺎب اﺑ ﻦ‬
 ‫‪۴۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻋﺸﺎق‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ ‪ ،‬در ﺗﻔﺴﻴﺮﯼ آ ﻪ اﺣﺘﻤ ﺎﻻ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ ﻃﺒ ﺮى‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ اى آ ﻪ ﺑ ﺎ ﺁﻳ ﻪ ﻣﺰﺑ ﻮر ﻧﻴ ﺰ ﺗﻨﺎﻗﻀ ﻰ ﭘﻴ ﺪا ﻧﻜﻨ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﮕﻴﺰﻩ واﻗﻌﻰ ﻣﺤﻤﺪ در ﺳﺎزش ﺑﺎ اﻋﺮاب اﺷﺎرﻩ ﻣﻰ ﺷﻮد‪:‬‬

‫"اآﻨ ﻮن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ در اﺷ ﺘﻴﺎق ﺧﺒ ﺮ ﻣ ﺮدم ﻣﻜ ﻪ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺁرزو ﺑ ﻮد آ ﻪ ه ﺮ ﭼ ﻪ ﺗﻌ ﺪاد‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮى از ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺴﻮى ﺧﻮد ﺟﻠﺐ آﻨﺪ‪ .‬رواﻳﺖ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ او در ﺁرزوى اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﻮد آﻪ راهﻰ ﺑﺮاى ﺟﻠﺐ ﺁﻧﺎن ﺑﺴﻮى ﺧﻮد ﭘﻴﺪا ﺷﻮد‪ ،‬و روﺷﻰ آﻪ او ﮔﺰﻳﺪ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد‬
‫ﺳﻠَﻤﻪ ﮔﻔﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺸﺎق از ﻗ ﻮل ﻳﺰﻳ ﺪ ﺑ ﻦ زﻳ ﺎد اه ﻞ‬
‫آﻪ اﺑﻦ ﺣﻤﻴﺪ ﺑﻤﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻪ َ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬و او از ﻗﻮل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ آﻌﺐ اَﻟ ُﻘﺮَﻳﻀﻪ ﺑﻪ او ﮔﻔ ﺖ‪ :‬وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ دﻳ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﺮدﻣﺶ ﭘﺸﺖ ﺑﻪ او آﺮدﻧﺪ و او از دورى آﺮدن ﺁﻧﻬﺎ از ﺁﻧﭽﻪ آ ﻪ او از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺧ ﺪا‬
‫ﺑ ﺮاى ﺁﻧﻬ ﺎ ﺁورد در درد ﺑ ﻮد‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺁرزو ﺑ ﻮد آ ﻪ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﺧ ﺪا ﺑ ﺮاﻳﺶ ﭘﻴ ﺎﻣﻰ‬
‫ﺻ ﺎدر ﺷ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﺮدﻣﺶ ﺑ ﺎ او ﺁﺷ ﺘﻰ ده ﺪ‪ .‬از ﺁﻧﺠ ﺎﺋﻰ آ ﻪ او ﻣ ﺮدﻣﺶ را دوﺳ ﺖ‬
‫ﻣﻴﺪاﺷﺖ و ﻧﮕﺮان ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻳﻪ دﻟﺸ ﺎدى او ﺑ ﻮد اﮔ ﺮ ﻣ ﺎﻧﻌﻰ آ ﻪ وﻇﻴﻔ ﻪ او را اﻳ ﻦ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ دﺷ ﻮار ﻣ ﻰ آ ﺮد‪ ،‬از ﺳ ﺮ راﻩ ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ؛ از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬او در اﻳﻨﻜ ﺎر در‬
‫ﺗﻌﻤﻖ ﺑﻮد و ﺁرزوى ﺁﻧﺮا ﻣﻰ آﺮد و اﻳﻦ ﺑﺮاى او ﻋﺰﻳﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﺪاوﻧ ﺪ اﻳ ﻦ ﺁﻳ ﻪ‬
‫را ﺑﺮاﻳﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد آﻪ "ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺳﺘﺎرﻩ وﻗﺘﻰ آﻪ ﻏ ﺮوب ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬آ ﻪ ﻳ ﺎر ﺷ ﻤﺎ ﺧﻄ ﺎ‬
‫ﻧﻤﻰ آﻨﺪ و ﻓﺮﻳﺐ ﻧﺨﻮردﻩ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺧﻮاﺳ ﺖ دﻟ ﺶ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ "،‬و هﻤﻴﻨﻜ ﻪ در اداﻣ ﻪ ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻋ ّﺰى و ﺑ ﺖ ﺳ ﻮم دﻳﮕ ﺮ َﻣﻨ ﺎت ﻓﻜ ﺮ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻴﺮﺳﺪ آﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ "ﺁﻳﺎ ﺑﻪ اَل ﻻت و اَل ُ‬
‫‪١٨‬‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ‪ ،‬او را آﻪ در اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺁرزوى ﺁﻣﺪن ﺁﻳ ﻪ اى ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬ ‫آﺮدﻩ اﻳﺪ‪"،‬‬
‫او را ﺑﺎ ﻣﺮدﻣﺶ ﺳﺎزش دهﺪ‪ ،‬ﺑﺮ زﺑﺎﻧﺶ اﻳﻦ آﻼم را ﻧﻴﺰ ﺟﺎرى ﻣﻰ ﺳﺎزد آﻪ "اﻳﻦ‬
‫‪١٩‬‬
‫ﻖ∗ واﻻﺋﻰ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ ﺷﻔﺎﻋﺘﺸﺎن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪".‬‬
‫)ﺳﻪ ﺑﺖ(‪ ،‬ﻏﺮاﻧﻴ ِ‬

‫∗‪ -‬ﻏﺮاﻧﻴﻖ ﺑﻪ ُدرﻧﺎهﺎﻳﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ ﭘﺮواز ﻣﻰ آﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴۴٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻣﺮگ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ‬
‫و ﺑﻰ دﻓﺎع ﺷﺪن ﻣﺤﻤﺪ‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﻳﻦ ﺗ ﻼش ﻗ ﺮﻳﺶ ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻧﻤ ﻰ رﺳ ﺪ و اوﺿ ﺎع‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻰ هﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ ﻣﻰ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ در ‪ ۶١٩‬ﻣ ﻴﻼدى‪ ،‬ﮐ ﻢ‬
‫و ﺑ ﻴﺶ ‪ ٩‬ﺳ ﺎل ﭘ ﺲ از ﺑﻌﺜ ﺖ‪ ،‬ﺧﺪﻳﺠ ﻪ و اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ‪ ،‬دو ﺗ ﻦ از ﺣﺎﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﻬ ﻢ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺑﻔﺎﺻ ﻠﻪ ﻳ ﻚ ﻣ ﺎﻩ و ﭘ ﻨﺞ‪ ،‬و ﺑﺮواﻳﺘ ﻰ ﺳ ﻪ روز از ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫ﻳﻜﻰ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮى‪ ،‬ﭼﺸﻢ از ﺟﻬﺎن ﻣﻰ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬و اﺑﻮﻟﻬﺐ‪ ،‬ﻋﻤﻮى دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻮﻟﻬ ﺐ در اﺑﺘ ﺪا ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ ﻧ ﺰد ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻴ ﺮود و ﺣﻤﺎﻳ ﺖ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻌﻨﻮان رﺋﻴﺲ آﻼن را از او اﻋﻼم ﻣﻰ آﻨﺪ‪ .‬وﻟﻰ ﭘﺲ از ﻣ ﺪﺗﻰ ﺑ ﻪ‬
‫ﺳﻌﺎﻳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ دﺳﺖ از ﺣﻤﺎﻳﺖ او ﺑﺮ ﻣﻴﺪارد‪ .‬داﺳﺘﺎن از اﻳﻨﻘﺮار ﺑﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ اﺑﻮﻟﻬﺐ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﺟﺪ ﺗ ﻮ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ و ﺣﺘﻰ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ و ﺧﻮد ﺗﻮ آﻪ ﺣﺎﻣﻴﺎن او ﺑ ﻮدﻩ اﻳ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ از‬
‫ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺧﻮاهﻴﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﺑﻮﻟﻬﺐ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴ ﺮود و‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد از او ﺳﺌﻮال ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ و ﻣﺤﻤ ﺪ ﺁﻧ ﺮا ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﻋﻘﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺧﺮاﻓﻰ و ﺑﻰ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺤﻤﺪ آﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺮاى او ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺟﺪاﺋﻰ ﻣ ﺮدم ﻣﻜ ﻪ از‬
‫او ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ دوﺑﺎرﻩ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﺑ ﻪ او ﻣﻴﺰﻧ ﺪ و او‬
‫را از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺣﺘﻰ آﻼن و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮوم ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴۴۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﺑﻮﻟﻬﺐ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻨﺎﻧﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ‬
‫ﺧ ﻮد را از او ﭘ ﺲ ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد و ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ آ ﺎﻣﻼ ﺗﻨﻬ ﺎ و ﺑ ﺪون‬
‫ﺣ ﺎﻣﻰ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ ‪ ،‬اآﻨ ﻮن ﻣ ﻮرد اذﻳ ﺖ و ﺁزار ﻓﻴﺰﻳﻜ ﻰ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧ ﻮد‬
‫ﻗﺮار ﻣﻰ ﮔﻴﺮد ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ‪:‬‬

‫"ﺑﻌﻀﻰ ﺑﺮ در ﺧﺎﻧﻪ اش آﻤﻴﻦ ﻣىﻜﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻰ ﺧﺎﺷﺎك در دﻳﮓ او ﻣﻰ اﻓﻜﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫وﻗﺘﻰ آﻪ دﻳﮕﺶ را ﺑﺮ ﺑﺎر ﻣﻴﮕﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﻰ زهﺪان ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را‪ -‬وﻗﺘﻰ آﻪ در ﺣﺎل‬
‫ﺳﺠﺪﻩ ﺑﻮد‪ -‬ﺑﺮ ﭘﺸﺘﺶ ﻣﻰ اﻓﻜﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻰ ﭘﺎى ﺑﺮ ﮔﺮدﻧﺶ ﻣﻰ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀ ﻰ ﺧ ﺎك‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮش ﻣىﺮﻳﺨﺘﻨﺪ و ﺁب دهﺎن در ﺻﻮرﺗﺶ ﻣىﺎﻓﻜﻨﺪﻧﺪ و او را ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‬
‫‪٢٠‬‬
‫و ﻣﻰ ﺧﻨﺪﻳﺪﻧﺪ‪".‬‬

‫در ﻳﻜ ﻰ از ﻣ ﻮارد ﺑ ﺎﻻ وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ در ﻏ ﺬاى او ﺧﺎﺷ ﺎك ﻣ ﻰ‬

‫رﻳﺰﻧ ﺪ‪ ،‬او ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻨﺎﻧﻪ ﭼ ﻮب دﺳ ﺘﻰ اش را ﺑ ﺮ داﺷ ﺘﻪ از ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﻣﻴﺂﻳﺪ و ﻓﺮﻳ ﺎد ﻣﻴﺰﻧ ﺪ‪" :‬اي ﺑﻨ ﻰ ﻋﺒ ﺪ ﻣﻨ ﺎف! اﻳﻨﺴ ﺖ ﺣﻤ ﺎﻳﺘﻰ آ ﻪ از ﻣ ﻦ‬
‫ﻣﻰ آﻨﻴﺪ؟" و هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ او ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺶ ﺷﻦ ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻜ ﻰ‬
‫از دﺧﺘ ﺮاﻧﺶ آ ﻪ در ﺧﺎﻧ ﻪ ﺷ ﻨﻬﺎ را از ﺳ ﺮ و ﺻ ﻮرت او ﭘ ﺎك ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪٢١‬‬
‫"دﺧﺘﺮم ﮔﺮﻳﻪ ﻧﻜﻦ‪ .‬ﺧﺪا ﺣﺎﻣﻰ ﻣﻦ اﺳﺖ‪".‬‬

‫اﻣﺎ وﻗﺘﻰ آﻪ از آﻤﻚ ﺧﺪا هﻢ ﺧﺒﺮى ﻧﻤ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬اوﺿ ﺎع ﺑ ﺮاى‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺨﺘﺘﺮ و ﺳﺨﺘﺘﺮ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﻳﮕﺮ آﺴ ﻰ ﺟ ﺮات‬
‫ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ او را ﻧﻤ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺣﺘ ﻰ دﻳﮕ ﺮان ه ﻢ در ﭘﻴ ﺮوى از او‬
 ‫‪۴۴۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﺴﺖ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﺑﻌﻀﻰ از ﺁﻧﻬ ﺎ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺑ ﻮدن ﺧ ﻮد ﻣﻨﺼ ﺮف ﻣ ﻰ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬
‫در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ آﻪ دﻳﮕ ﺮ ﺣﺘ ﻰ ﺟ ﺮات ﺑﻴ ﺮون رﻓ ﺘﻦ‬
‫از ﺧﺎﻧ ﻪ را ه ﻢ ﻧ ﺪارد‪ ،‬ﻣﺎﻧ ﺪن در ﻣﻜ ﻪ را ﺑ ﻰ ﻓﺎﻳ ﺪﻩ داﻧﺴ ﺘﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ‬
‫ﻗ ﺒﻼ ﮔﺮوه ﻰ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑ ﺮاى ﻓ ﺮار از ﺁزار و اذﻳ ﺖ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ‬
‫ﺣﺒﺸﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت ﺑ ﻪ ﻃ ﺎﺋﻒ و اﻧﺘﻘ ﺎل‬
‫ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﺑﺂﻧﺠ ﺎ ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻨﻈ ﻮر‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﺟﻠ ﺐ ﻧﻈ ﺮ اﺷ ﺮاف‬
‫ﺑﻨﯽ ﺛﻘﻴﻒ ﺑﺮاى ﭘﻨﺎﻩ دادن ﺑﻪ او و ﻳﺎراﻧﺶ‪ ،‬ﺑ ﺎ زﻳ ﺪ ﻏ ﻼم ﺳ ﺎﺑﻖ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ‬
‫راهﻰ ﺁﻧﺠﺎ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ آﺎﻣﻼ ﻣﻨﻔﻰ اﺷﺮاف ﺛﻘﻴ ﻒ آ ﻪ‬
‫ﺳﻪ ﺑﺮادر ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪:‬‬

‫"ﻳﻜﻰ از اﻳﺸﺎن ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﻣﻦ ﺟﺎﻣﮥ آﻌﺒﻪ را ﺗﻜﻪ ﺗﻜﻪ ﺧﻮاهﻢ آﺮد اﮔﺮ ﺗﻮ ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻩ ﺧ ﺪا‬
‫ﺑﺎﺷﻰ‪ .‬دﻳﮕﺮى ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺧﺪا دﻳﮕ ﺮى را ﺑ ﺮاى ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮى ﻧﻴﺎﻓ ﺖ آ ﻪ ﺗ ﻮ را ﻓﺮﺳ ﺘﺎد‪.‬‬
‫ﺳﻮﻣﻰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ آﻪ هﺮﮔﺰ ﺑ ﺎ ﺗ ﻮ ﺳ ﺨﻦ ﻧﺨ ﻮاهﻢ ﮔﻔ ﺖ‪ .‬ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ از ﻳ ﺎرى‬
‫اﻳﺸ ﺎن ﻧ ﺎ اﻣﻴ ﺪ ﺷ ﺪ‪ ،‬و ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺖ ‪ .‬ﮔﻔ ﺖ‪ :‬اﻳ ﻦ آ ﺎر را ﭘﻨﻬ ﺎن ﺑﺪارﻳ ﺪ و دﻟ ﺶ‬
‫ﻧﻤىﺨﻮاﺳﺖ آﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻗﻮﻣﺶ ﺑﺮﺳﺪ و اﻳﺸﺎن را ﺑﺮ او ﺧﺸ ﻤﮕﻴﻦ آﻨ ﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ اﻳﺸ ﺎن‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻔﻴﻬﺎن و آﻮدآﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن ﺧ ﻮﻳﺶ را وادار آﺮدﻧ ﺪ ﺗ ﺎ او را دﺷ ﻨﺎم‬
‫دهﻨﺪ و در ﭘﻰ او‪ ،‬آﻪ ﻣﻰ رﻓﺖ‪ ،‬ﺻﺪاهﺎﻳﻰ از ﺧﻮد در ﺁورﻧ ﺪ و ﺳ ﻨﮓ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮى او‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﺑﻴﻔﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﺗﺎآﻰ درآﻨﺎر دﻳﻮارى ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮد‪".‬‬

‫ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺘ ﻰ ﺑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﺎن و اﻃﺮاﻓﻴ ﺎن ﺧ ﻮد دﺳ ﺘﻮر ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ‬

‫ﺳﻨﮓ او را از ﺁﻧﺠﺎ دور آﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ راﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
 ‫‪۴۴۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫از هﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺑﺎغ ﻳﻜﻰ از اﻓ ﺮاد ﻗ ﺮﻳﺶ آ ﻪ در ﺁن ﻧﺰدﻳﻜ ﻰ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻴﺒﺮد ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺷ ﺎﻳﺪ ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ ﻃ ﺎﺋﻒ را آ ﻪ ﺳ ﺮان ﺁن ﺑ ﺎ ﻗ ﺮﻳﺶ دوﺳ ﺖ‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ اﻧﺘﺨ ﺎب ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﻗ ﺮﻳﺶ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺁﻧ ﺎن ﺗﻠﻘ ﻰ ﺷ ﺪﻩ و ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ او را در‬
‫ﻣﻜﻪ وﺧﻴﻤﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ اﺷﺮاف ﺛﻘﻴﻒ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫دوﺳﺘﻰ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ ﻳﺎ ﺣﺘﻰ ﺗﺮس از ﺁﻧﺎن اﺳﺖ آ ﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎى ﻣﺤﻤ ﺪ را اﻳ ﻦ‬
‫ﭼﻨ ﻴﻦ رد ﻣ ﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ ه ﻢ اﺷ ﺮاف ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺎ ﺑﺎﻏ ﺎت ﻳﻴﻼﻗ ﻰ و‬
‫زﻣﻴﻨﻬ ﺎى آﺸ ﺎورزى زﻳ ﺎدى آ ﻪ در ﻃ ﺎﺋﻒ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻔ ﻮذ ﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ اى در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺷﺎﻧﺴﻰ ﺑﺮاى ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫در ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺶ ﺗﻮﺳﻂ اﺷﺮاف ﻃﺎﺋﻒ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺎﺋﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ آ ﻪ او هﻨ ﻮز‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و ﻧﻤ ﻰ ﺧﻮاه ﺪ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻋﻤﻠ ﻰ‬
‫زﻧﺪ آﻪ ﺧﺸﻢ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﻄ ﻮر آﺎﻣ ﻞ ﺑ ﺮ اﻧﮕﻴﺨﺘ ﻪ و ﺁﻧ ﺎن را‬
‫ﺑﻄﻮر ﻧﻬﺎﺋﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻗﺮار دهﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺑﺸ ﺪت از دﺳ ﺖ زدن‬
‫ﺑﻪ هﺮ ﻋﻤﻞ ﺗﺤﺮﻳﻚ آﻨﻨﺪﻩ و ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧ ﻪ اى اﺣﺘ ﺮاز ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ‬
‫اﺣﺘﻴ ﺎط اﺳ ﺖ آ ﻪ او را واﻣﻴ ﺪارد ﺗ ﺎ از ﺳ ﺮان ﺛﻘﻴ ﻒ ﺑﺨﻮاه ﺪ آ ﻪ از‬
‫درﺧﻮاﺳ ﺖ ﭘﻨﺎهﻨ ﺪﮔﻰ او ﺑ ﺎ آﺴ ﻰ ﺳ ﺨﻦ ﻧﮕﻮﻳﻨ ﺪ‪ .‬هﺮﭼﻨ ﺪ ﺧ ﻮد اﻧﺘﺨ ﺎب‬
‫ﻃﺎﺋﻒ آﻪ ﺳﺮان ﺁن از دوﺳﺘﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ‬
‫ﺷﺪ ﺟﺰ از ﺳﺮ اﺣﺘﻴﺎط ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
 ‫‪۴۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺤﻤﺪ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻣﺎ ﺑﻌﺪا هﻢ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﻓﺮدى ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺘﺎط‬
‫و اﮔﺮ ﻧﮕﻮﺋﻴﻢ ﺑﻰ دل و ﺟ ﺮات‪ ،‬وﻟ ﻰ ﻣﺴ ﻠﻤﺎ اه ﻞ ﺧﻄ ﺮ آ ﺮدن و دﺳ ﺖ‬
‫زدن ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﺴﻮراﻧﻪ و ﻣﺘﻬﻮراﻧ ﻪ ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﺮ ﺟ ﺎ ه ﻢ آ ﻪ در‬
‫زﻧﺪﮔﻰ او ﻟﺤﻈﺎت ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴﺰ و دﺷﻮارى ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﻔﻰ ﺷ ﺪن در ﻏ ﺎر‬
‫و ﻓ ﺮار ﭘﻨﻬ ﺎﻧﻰ از ﻣﻜ ﻪ ﺑﭽﺸ ﻢ ﻣ ﻰ ﺧ ﻮرد‪ ،‬اﻳﻨﻬ ﺎ هﻤﮕ ﻰ ﺷ ﺮاﻳﻄﻰ‬
‫هﺴﺘﻨﺪآﻪ ﺑﻪ او ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻣﻴﺒﻴﻨ ﻴﻢ‪ ،‬او در اﻳﺠ ﺎد هﻴﭽﻴ ﻚ از‬
‫ﺗﺸ ﻨﺠﺎت ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد و ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ اش ﭘﻴﺸ ﻘﺪم ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺣﺘ ﻰ در ﻳ ﻚ‬
‫ﻣ ﻮرد ﻧﻴ ﺰ )ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﺷ ﻴﻄﺎﻧﻰ( دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﺳ ﺎزش و ﻋﻘ ﺐ ﻧﺸ ﻴﻨﻰ‬
‫اﺳﺎﺳﻰ ﺑﺎ ﺁﻧﺎن ﻣﻰ زﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﺖ و اﻧﻌﻄﺎف ﻧ ﺎ ﭘ ﺬﻳﺮى او در‬
‫ﻋﻘﺎﻳ ﺪش آ ﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﺁﻧ ﺮا در ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ اﺑﻮﻟﻬ ﺐ دﻳ ﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮر ﭼ ﺎرﻩ‬
‫ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮى‪ ،‬و ﺧ ﺎرج از ﺧﻮاﺳ ﺖ ﺧ ﻮد وى‪ ،‬روز ﺑ ﻪ روز‪ ،‬او را ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻗ ﺮار ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ ﺳ ﻤﺎﺟﺖ و ﭘ ﻰ ﮔﻴ ﺮى‬
‫وﯼ‪ ،‬ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ ﻣﺤﺘ ﺎط ﻋﻤ ﻞ آ ﺮدن و ﺣﺴ ﺎﺑﮕﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﻋ ﺚ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ او ﻣﻰ ﮔﺮدد ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ ﻣﺤﻤﺪ در ﻃﺎﺋﻒ ﺑﻪ او ﻋﻤﻼ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ آ ﻪ‬
‫هﻴﭻ راهﻰ ﻣﻴﺎن ﻣﺪارا ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ و ﻳﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻨﺮا ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻮادث ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﺳﺮد و ﺑﻰ رﺣ ﻢ ﺧ ﻮد‪ ،‬و ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ‬
‫ﻣﻴﻞ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺣﺎﻟﻰ ﻣﻰ آﻨﺪ ‪.‬‬
 ‫‪۴۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗﺒﻠﻴ ﻎ ﺁﻧ ﺮا ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ در‬
‫ﺗﻀﺎد اﺳﺎﺳﻰ ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻰ اﻋﺮاب ﺑﺪوى و دﻣﻜﺮاﺳ ﻰ ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ‬
‫از ﻧﻈﺎم اﺷﺘﺮاآﻰ ﺁﻧﻬﺎ از زﻣﺎﻧﻬﺎى دور ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﺗﻤﺎﻳ ﻞ دو ﻃ ﺮف ﺑ ﻪ ﻣ ﺪارا و ﻣﻼﺣﻈ ﻪ آﺎرﻳﻬ ﺎى ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺮاى‬
‫اﺣﺘﺮاز از ﺑﺮﺧﻮرد رو در رو‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻄ ﻮر اﺟﺘﻨ ﺎب ﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮى ﺁﻧ ﺪو‬
‫را در ﺑﺮاﺑﺮ هﻢ ﻗﺮار ﻣﻰ دهﺪ‪.‬‬
‫از ﻃﻨﺰ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ ﮐﻪ‪، ،‬هﻤﺎن ﻃ ﻮر آ ﻪ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ‪،‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺁﻣﻴ ﺰ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻗ ﺮﻳﺶ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‪،‬‬
‫ﺑﺪون ﺁﻧﻜﻪ او ﺧﻮدش هﻢ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آﻤﻚ او ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺎ ﺟﻠ ﺐ دﺷ ﻤﻨﺎن‬
‫ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮى وى در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬او را از ﻣﻬﻠﻜ ﻪ اى آ ﻪ در ﺁن ﮔﺮﻓﺘ ﺎر‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﻧﺠﺎت ﻣﯽ دهﺪ و ﻣﺎﻧﻊ از ﻧﺎﺑﻮدى آﺎﻣﻞ وى ﻣﻰ ﮔﺮدد ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اآﻨﻮن آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﻧﺎآ ﺎم از ﺟﻠ ﺐ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﺛﻘﻴ ﻒ‪ ،‬ﭘ ﺲ‬
‫از ‪ ٢۵‬روز ﺳﺮﮔﺮداﻧﻰ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﻰ از ﺳﻔﺮ ﻃ ﺎﺋﻒ ﺑﺎزﮔﺸ ﺘﻪ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﺑ ﻴﺶ از هﻤﻴﺸ ﻪ ﺿ ﻌﻴﻒ و در ﻣﻌ ﺮض ﺁﺳ ﻴﺐ و ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻗ ﺮار‬
‫داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ در ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ از ﻃ ﺎﺋﻒ ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ‪ ،‬آﺴ ﻰ را ﻧ ﺰد‬
‫ﺷﺮﻳﻖ اﻟﺜَﻘﻔ ﯽ" ﻣ ﻰ ﻓﺮﺳ ﺘﺪ ﺗ ﺎ ﺷ ﺎﻳﺪ او‬
‫ﻋﻤﺮو" و "َاﺧ َﻨﺲ ﺑﻦ َ‬
‫ﺳﻬﻴﻞ ﺑﻦ َ‬
‫"ُ‬
‫ﺣﺮاء آﻪ در ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﻣﻜﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ ،‬در ﭘﻨ ﺎﻩ ﺧ ﻮد‬
‫را ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ِ‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ از اﻳﻦ آ ﺎر ﺳ ﺮ ﺑ ﺎز ﻣﻴﺰﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﻨﺎﭼ ﺎر ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ‬
‫ى"‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﻣﻌﺘﺮﺿﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ اﻗﺘﺼﺎدى ﺑﻨﻰ هﺎﺷﻢ‬
‫ﻋﺪ ّ‬
‫" ُﻣﻄ ِﻌﻢ ﺑﻦ َ‬
‫در ﻣﻜﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬وى ﺑﺎ ﭘﻨﺎﻩ دادن ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬و در ﭘ ﻰ‬
 ‫‪۴۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻋ ﻼم ﺁن ﺑ ﻪ اه ﺎﻟﻰ ﻣﻜ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪاﻧﺶ ﻓﺮﻣ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ را ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﺧ ﻮد وارد ﻣﻜ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺧﺎﻧ ﻪ وى‬
‫ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪.‬‬

‫داﺳﺘﺎن ﺟﻨﻴﺎن‬
‫ﺷﻖ اﻟﻘﻤﺮ‪ ،‬ﻣﻌﺮاج و رم‬

‫اآﻨ ﻮن آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ در ﻃ ﺎﺋﻒ‪ ،‬رخ دادﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬در‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻰ ﻟﺮزاﻧﺘﺮ از ﻗﺒﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻰ اﻓﺘ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﺎ ﺁوردن‬
‫داﺳ ﺘﺎن ﺳ ﺎﺧﺘﮕﻰ ﺟﻨﻴ ﺎن‪ ،‬ه ﻢ روﺣﻴ ﻪ ه ﻮاداران ﺧ ﻮد را آ ﻪ اآﻨ ﻮن‬
‫ﺿﻌﻴﻒ ﺗﺮ از ﻗﺒﻞ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪ ،‬و ه ﻢ ﻧﻈ ﺮ دﻳﮕ ﺮان را ﺑ ﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮى‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺟﻠﺐ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟﺮزان ﺧﻮد را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﺟﻨﻴﺎن از اﻳﻨﻘﺮا ﺑ ﻮدﻩ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ادﻋ ﺎ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ آ ﻪ در راﻩ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻃﺎﺋﻒ‪ ،‬هﻔﺖ ﺗﻦ از ﺟﻨﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎى ﺣﺴﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺎ‪ ،‬ﺷﺎرﺻﻪ‪،‬‬
‫ﻧ ﺎﺣﺮ‪ ،‬ﻻورد‪ ،‬ﺳﺎرﺳ ﺎن و اﺣﻘ ﺐ ﭘ ﺲ از ﺷ ﻨﻴﺪن ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ﻗ ﺮان‪،‬‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎﻣﻰ آﻪ او ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ او اﻳﻤﺎن ﻣﻰ ﺁورﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺑﻌ ﺪ‬
‫ﺠﻦ" ﻣﻌﺮوف ﻣ ﻰ‬
‫آﻞ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﻨﻴﺎن ﺑﺎ او هﻤﺮاﻩ و درﺷﺒﻰ آﻪ ﺑﻪ "ِﻟﻴَﻠﺔ َاﻟ ِ‬
‫ﺷﻮد ﺑﺎ وى ﻧﻤﺎز ﻣﻰ ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫"اى رﺳﻮل ﻣﺎ ﻳﺎد ﺁر وﻗﺘﻰ را آﻪ ﻣﺎ ﺗﻨﻰ ﭼﻨﺪ از ﺟﻨﻴﺎن را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗ ﻮ ﮔﺮداﻧﻴ ﺪﻳﻢ ﺗ ﺎ‬
‫اﺳﺘﻤﺎع ﺁﻳﺎت ﻗﺮان آﻨﻨﺪ‪...‬ﭼﻮن ﻗﺮاﺋﺖ ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﺪ اﻳﻤ ﺎن ﺁوردﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ ﺳ ﻮى ﻗﻮﻣﺸ ﺎن‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﺑﺮاى ﺗﺒﺎﻳﻎ و هﺪاﻳﺖ ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ‪".‬‬
 ‫‪۴۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺎﻩ ﻳﺎ ﺷ ﻖ اﻟﻘﻤ ﺮ‬
‫اﺳﺖ آﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺁﻧﺮا‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮر آ ﻪ ﺑ ﺮاى ه ﻮاداران ﺧ ﻮد ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺧﻮد او ﻣﻰ ﺑﻴﻨﺪ و ﺑﻌﻨ ﻮان ﻣﻌﺠ ﺰﻩ و دﻟﻴﻠ ﻰ ﺑ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮى ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ‬
‫ﺁورد‪.‬‬

‫"ﺁن ﺳﺎﻋﺖ ‪،‬ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻗﻴﺎم رﺳﻮل ﺣﻖ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺁﻣﺪﻩ ﻣﺎﻩ ﺁﺳ ﻤﺎن ﺷ ﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷ ﺪ‪ .‬اآﻨ ﻮن‬
‫آ ﺎﻓﺮان ‪ ،‬ﺁﻳ ﺖ و ﻣﻌﺠ ﺰﻩ ﺑﺰرﮔ ﻰ )ﭼ ﻮن ﺷ ﻜﺎﻓﺘﻦ ﻣ ﺎﻩ را ه ﻢ( ﺑﺒﻴﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎز اﻋ ﺮاض‬
‫‪٢٤‬‬
‫آﺮدﻩ ﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺳﺤﺮى آﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪".‬‬

‫داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮ داﺳﺘﺎن رم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﭘ ﺲ از ﺁﻧﻜ ﻪ‪ ،‬در زﻣ ﺎن‬

‫ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬رﻣﻴﻬ ﺎ در ﻗﺴ ﻄﻨﻄﻨﻴﻪ از اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﺷﻜﺴ ﺖ ﻣ ﻰ ﺧﻮرﻧ ﺪ‪ .‬ﺧ ﺪا ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﻴﺪهﺪ! آﻪ ﻃ ﻰ ﭼﻨ ﺪ ﺳ ﺎل دﻳﮕ ﺮ رﻣﻴﻬ ﺎ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن را ﺷﻜﺴ ﺖ‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ را ﻣﺤﻤﺪ در ﺁﻳﻪ اى ﻣﻴﺂورد‪:‬‬

‫"َاﻟَﻢ )اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ اﺳﻤﺎء ﻳﺎ اﺳﺮار آﺘﺎب اﻟﻬ ﻰ اﺳ ﺖ( روﻣﻴ ﺎن ﻣﻐﻠ ﻮب ﻓﺎرﺳ ﻴﺎن ﺷ ﺪﻧﺪ‬
‫در ﺟﻨﮕﻰ آﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ زﻣﻴﻦ )ﺑ ﻪ دﻳ ﺎر ﻋ ﺮب( واﻗ ﻊ ﺷ ﺪ و ﺁﻧﻬ ﺎ ﭘ ﺲ از ﻣﻐﻠ ﻮب‬
‫ﺷﺪن ﻓﻌﻠﻰ ﺑﺰودى ﺑﺮ ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﺑﺎز ﻏﻠﺒﻪ ﺧﻮاهﻨﺪ آ ﺮد )اﻳ ﻦ ﻏﻠﺒ ﻪ روﻣﻴ ﺎن( در ﭼﻨ ﺪ‬
‫ﺳ ﺎﻟﻰ ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ و آﻠﻴ ﻪ اﻣ ﻮر ﻋ ﺎﻟﻢ از ﻗﺒ ﻞ از اﻳ ﻦ و ﺑﻌ ﺪ از اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ ﺑ ﻪ اﻣ ﺮ‬
‫‪٢٥‬‬
‫ﺧﺪاﺳﺖ"‬

‫ﻰ ﺑﻦ‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﺮ ﺳ ﺮ ﭘﻴ ﺮوزى رﻣﻴﻬ ﺎ ﻃ ﻰ ‪ ۵‬ﺳ ﺎل ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﺑ ﺎ "ُا َﺑ ﱢ‬
‫ﺧﻠَﻒ" ﺑﺮ ﺳﺮ ﻳﻚ "ذود" ﺷﺘﺮ ﺷﺮط ﺑﻨﺪى ﻣﻰ آﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﻰ‬
‫َ‬
 ‫‪۴۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ل )ﺧﻄ ﺮ( را زﻳ ﺎدت آ ﻦ و ﻣﻬﻠ ﺖ را ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‪ .‬اﺑ ﻮﺑﻜﺮ ﺧﻄ ﺮ‬
‫ﮔﻮﻳ ﺪ "ﻣ ﺎ ِ‬
‫‪٢٦‬‬
‫)ﻣﺎل ﺷﺮﻃﻰ( را دو ذود ﺷﺘﺮ آﺮد و ﻣﻬﻠﺖ را ‪ ٧‬ﺳﺎل ﻗﺮار داد‪".‬‬
‫وﻗﺘ ﻰ ﺟﻨ ﮓ ﺣﺪﻳﺒﻴ ﻪ روى ﻣﻴﺪه ﺪ دﺳ ﺖ ﺑ ﺮ ﻗﻀ ﺎ‪ ،‬رﻣﻴﻬ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﭘﻴ ﺮوز ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬و اﻟﺒﺘ ﻪ اﺑ ﻮﺑﻜﺮ دو ذود ﺷ ﺘﺮ ﻣﻴﺒ ﺮد‪ .‬اﻳﻨ ﺮا‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕ ﺮى ﺑ ﺮ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮى ﻣﺤﻤ ﺪ و راﺑﻄ ﻪ او ﺑ ﺎ ﺧ ﺪا ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬در ﺣ ﺎﻟﻲ آ ﻪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرى رم و اﻳ ﺮان ﺳ ﺎﻟﻬﺎ درﺣ ﺎل ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ ﺑﺎر آﻪ ﻳﻜﻰ ﺑﺮ دﻳﮕﺮى ﭘﻴﺮوز ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬دﻓﻌﮥ ﺑﻌ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻤ ﻮﻻ ﺑ ﺮاى ﻟﺸ ﮕﺮ ﺁراﻳ ﻰ ﺟﺪﻳ ﺪ ﭼﻨ ﺪ ﺳ ﺎﻟﻰ ﻃ ﻮل ﻣ ﯽ آﺸ ﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺑ ﺖ‬
‫ﭘﻴ ﺮوزى ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮى ﻣ ﻲ رﺳ ﻴﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ را هﻤ ﻪ ﻣﻴﺪاﻧﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ‬
‫هﻴﭽﻴﻚ از ﺁﻧﺪو ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ دﻳﮕﺮى را از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدارد و ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﻴﺎن‬
‫ﺳ ﺎل هﻤﭽﻨ ﺎن ﺟﻨ ﮓ ﻣﻴ ﺎن ﺁن دو ﺑ ﺮ ﻗ ﺮار ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻬﺮﺣ ﺎل ‪ ،‬اﻳ ﻨﻬﻢ ﻳﻜ ﻰ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﻣﻌﺠﺰات ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮاى اﺛﺒ ﺎت ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮى او ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم "ﺟﺎهﻠﻴ ﻪ"‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم داﺳﺘﺎن ﻣَﺴﺮﯼ ﻳﺎ ﻣﻌ ﺮاج ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﺁن‪ ،‬هﻨﮕ ﺎﻣﻰ‬
‫آﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﺧﻮاب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ "دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺷﻜﻢ ﻣﺤﻤﺪ را ﻣ ﻰ ﺷ ﻜﺎﻓﻨﺪ و‬
‫اﻧﺪرون ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﺁب زﻣﺰم درون ﺗﺸﺘﻰ ﻃﻼ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻳﻨﺪ‪.‬ﺟﺒﺮﺋﻴ ﻞ ﺁب ﻣ ﻰ‬
‫ﺁوردﻩ و ﻣﻴﻜﺎﺋﻴﻞ ﻣﻰ ﺷﺴﺘﻪ!!‪ ،‬و ﺑﻌ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﻌ ﺮاج ﻣﻴ ﺮود‪ ".‬ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن اﻳﻦ داﺳﺘﺎن اﻋﻼم ﻣﻴﺪارد ﻋﻠ ﺖ اﻳﻨﻜ ﻪ وﻗﺘ ﻰ آﺴ ﻰ ﻣ ﻰ ﻣﻴ ﺮد‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑ ﻰ ﺣﺮآ ﺖ ﻣﻴﺸ ﻮد اﻳﻨﺴ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ زﻳﺒ ﺎﺋﻰ ﻣﻌ ﺮاج ﺧﻴ ﺮﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
‫‪٢٧‬‬
‫اﺳﺖ‪!!!".‬‬
 ‫‪۴۵٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻌﺮاج‪ ،‬هﻨﮕﺎﻣﻰ آﻪ در ﺧﻮاب ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ﻓﺮﺷ ﺘﮕﺎن او‬
‫را ﺳﻮار ﺑﺮ ﺣﻴﻮان ﺑﺎﻟ ﺪارى ﺑﻨ ﺎم ﺑ ﺮاق ﻧﻤ ﻮدﻩ و او را ﻳﮑﺸ ﺒﻪ ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد‬
‫از ﻣﺴ ﺠﺪ اﻟﺤ ﺮام در ﻣﮑ ﻪ از راﻩ ﺁﺳ ﻤﺎن ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺠﺪ اﻻﻗﺼ ﯽ در ﺑﻴ ﺖ‬
‫اﻟﻤﻘ ﺪس ﺑ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﻞ اول ﺧ ﻮد ﺑ ﺎز ﻣﻴﮕﺮداﻧﻨ ﺪ‪ ،‬و در ﻣﺴ ﻴﺮ راﻩ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬ﺟﻬﻨﻢ و ﺁﺳﺎﻳﺶ و ﻋﺬاب ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺁﻧﻬﺎ را ﺑ ﻪ او ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ‪ ،‬و‬
‫در ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﻗﺪﻳﻢ را ﻧﻴﺰ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺷ ﮕﺮد ﺟﺪﻳ ﺪﯼ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار دادن اﻋﺮاب زدﻩ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻗﺎﻧﻊ ﺳﺎزد ﮐ ﻪ‬
‫ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ او در ﺑ ﺎرۀ ﺑﻬﺸ ﺖ و ﺟﻬ ﻨﻢ و ﻣﺠ ﺎزات اﻓ ﺮاد ﺑ ﯽ اﻳﻤ ﺎن در‬
‫ﺁن ﺑﻪ اﻋﺮاب وﻋﺪﻩ ﻣﻴﺪادﻩ‪ ،‬اﮐﻨﻮن در ﻋﻤﻞ و ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دﻳﺪﻩ ﺗﺎ ﺷ ﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﻬﺎ را ﻓﺮﻳﺐ دادﻩ ﺑﺮ ﻧﺎﺑ ﺎورﯼ ﺁﻧ ﺎن ﭼﻴ ﺮﻩ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﮑ ﺎر‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺣﻴﻠ ﻪ ﮔ ﺮﯼ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ اوج ﻣﻴﺮﺳ ﺎﻧﺪ و دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﺣﺮﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺰﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﻮد ﺟ ﺮات ﻣﻴﺪه ﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﻓﺮﻳ ﺐ و ﻣﺘﻘﺎﻋ ﺪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻋﺮاب ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﻳﺶ در اﻣﺮ ﺗ ﻮهﻢ ﭘﺮاﮐﻨ ﯽ در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﻳﮏ ﮔﺎم ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮدارد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ در اﻳﻦ ﮐﺎر ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺷﮑﺴ ﺖ ﺧ ﻮردﻩ و ﻧﻤ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻓ ﺮد ﺟﺪﻳ ﺪﯼ را ﺑﺨ ﻮد ﺟﻠ ﺐ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﺗﻌ ﺪادﯼ‬
‫از هﻮاداران ﺧﻮد را ﻧﻴﺰ از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﻋﺮاب در ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮاج ﻣﺤﻤﺪ او را ﻣﺴﺨﺮﻩ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
 ‫‪۴۵٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"اﻳﻦ ﺑﺨﺪا ﺁﺷﻜﺎر اﺳﺖ آﻪ ﺷﺘﺮ از ﻣﻜﻪ ﺑﻪ ﺷﺎم ﻳﻚ ﻣﺎﻩ راﻩ ﻣﻰ رود و ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﻰ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ را در ﻳﻚ ﺷﺐ ﻣ ﻰ ﺑ ﺮد و ﺑ ﺎز ﻣ ﻰ ﮔﺮداﻧ ﺪ‪ .‬و ﺑﺴ ﻴﺎرى از‬
‫‪٢٨‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از دﻳﻦ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ داﺳ ﺘﺎن ﺳ ﺎﺧﺘﮕﯽ ﺧ ﻮد دﭼ ﺎر ﻣﺸ ﮑﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪،‬‬

‫ﺑﺮاى ﻗﺎﻧﻊ آﺮدن اﻃﺮاﻓﻴﺎن و از ﻣﻴﺎن ﺑﺮدن ﺷ ﻜﻰ آ ﻪ در دل ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ را از ﺧﻮد ﻣﻰ ﺁورد‪:‬‬

‫"ﭘﺎﮎ و ﻣﻨﺰﻩ اﺳﺖ ﺧﺪاﺋﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﯽ ﺑﻨﺪۀ ﺧﻮد )ﻣﺤﻤﺪ( را از ﻣﺴﺠﺪ ﺣﺮام ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺠﺪ‬
‫اﻗﺼﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﺶ را ﻣﺒﺎرﮎ و ﭘ ﺮ ﻧﻌﻤ ﺖ ﺳ ﺎﺧﺖ ﺳ ﻴﺮ داد ﺗ ﺎ ﺁﻳ ﺎت و )اﺳ ﺮار‬
‫ﻏﻴ ﺐ( ﺧ ﻮد را ﺑ ﺎو ﺑﻨﻤﺎﻳ ﺪ ‪ ...‬و ﺁن روﻳ ﺎ ﮐ ﻪ ﺗ ﻮ را ﻧﻤ ﻮدﻳﻢ ﺟ ﺰ ﺁزﻣ ﻮن از ﺑ ﺮاﯼ‬
‫‪٢٩‬‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﻗﺮار ﻧﺪارﻳﻢ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ رواﻳﺖ اﺑﻦ هﺸﺎم آﺴﺎﻧﻰ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ رواﻳﺖ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ آﻪ ه ﺮ‬
‫ﭼ ﻪ ﻣ ﺪﻋﻴﺎت ﺧﺮاﻓ ﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﻏﻴ ﺮ ﻣﻌﻘ ﻮل ﺗ ﺮ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺒﻰ آﻪ اﻓ ﺮاد ﻣﻨﻄﻘ ﻰ ﺗ ﺮ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ او را ﺗ ﺮك ﻣ ﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ اﺷ ﺨﺎص‬
‫ﺳﻔﻴﻪ و آﻮﺗﻪ ﻓﻜﺮ ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺗ ﺮ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺘ ﻮان ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﺮﻓ ﺖ آ ﻪ اﺻ ﺤﺎب اوﻟﻴ ﻪ و ﺁﻧﻬ ﺎﺋﻰ آ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از روى‬
‫ﻋﻘﻴ ﺪﻩ و اﻋﺘﻘ ﺎد ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﻣﺤﻤ ﺪ اﻓﺘﺎدﻧ ﺪ ﻗﺎﻋ ﺪﺗﺎ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴ ﺖ از ﺟﻤﻠ ﻪ آﻮﺗ ﻪ‬
‫ﻓﻜﺮﺗﺮﻳﻦ و ﻧﺎدان ﺗﺮﻳﻦ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴۵۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﮔﺸﺎﻳﺶ ﺑﺰرگ‬

‫اﻣ ﺎ ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ ﺣﻜ ﻢ ﺗﻴ ﺮ ﺧ ﻼص را در رواﺑ ﻂ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ و‬

‫ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮارى اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺳ ﺎل ﻳ ﺎزدهﻢ‬
‫ﺑﻌﺜ ﺖ ﺑ ﺎ ﻋ ﺪﻩ اى از اه ﺎﻟﻰ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اوس ﻣ ﻰ ﮔ ﺬارد‪ .‬ﮔﻔﺘ ﻴﻢ آ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺎﻟﻬﺎ در ﻓﺼ ﻞ زﻳ ﺎرت ﺑ ﻪ ﺑﺎزاره ﺎى ﻋﻜ ﺎظ ‪ ،‬ذﯼ اﻟﻤﺠ ﺎز و‬
‫اﻟﻤﺠﻨﺖ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﺗﺎ زاﺋﺮاﻧﻰ را آ ﻪ ﺑ ﺮاى زﻳ ﺎرت و ﻓ ﺮوش ﻣﺤﺼ ﻮﻻت‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ دﻳ ﻦ ﺧ ﻮد دﻋ ﻮت ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺗ ﺎ ﺳ ﺎﻟﻬﺎ ه ﻴﭻ‬
‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اى از اﻳﻨﻜ ﺎر ﺧ ﻮد ﻧﻤﻴﮕﺮﻓ ﺖ ‪ .‬ﺗ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ در ﺳ ﺎل ﻳ ﺎزدهﻢ ﺑﻌﺜ ﺖ‬
‫)‪ ۶٢١‬م‪ (.‬در ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ ﮔﺸﺖ و ﮔﺪارهﺎ در ﻣﺤﻠﻰ ﺑﻨ ﺎم ﻋﻘﺒ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﺶ‬
‫ﺗﻦ از آﺴﺎﻧﻰ آﻪ از ﻣﺪﻳﻨﻪ و از ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ زﻣﺎﻧﻰ اﺳﺖ آﻪ او ﺑﺎ ﻧﺎاﻣﻴﺪى از ﻃﺎﺋﻒ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ‬
‫ﺷ ﺪت در ﭘ ﻰ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺟ ﺎﺋﻰ ﺑ ﺮاى ﭘﻨ ﺎﻩ ﺑ ﺮدن اﺳ ﺖ‪ .‬ﺷ ﺶ ﻧﻔ ﺮ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺗﻘﺎﺿ ﺎى ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮاى ﻳ ﺎرى ﺑ ﻪ او را ﻣ ﻰ ﭘﺬﻳﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧﻮد رﻓﺘﻪ و ﺳ ﺎل ﺑﻌ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﻨﺞ ﺗ ﻦ ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﺷ ﺶ ﺗ ﻦ دﻳﮕ ﺮ را آ ﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﻰ ﺷﺎن از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧَﺰرَج ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺧﻮد ﻣﻰ ﺁورﻧﺪ ‪.‬‬
‫اﻓ ﺮاد ﺟﺪﻳ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻬﻤ ﺮاﻩ اﻓ ﺮاد ﻗ ﺪﻳﻤﻰ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﻴﻌ ﺖ ﻧﻤ ﻮدﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ و از او ﻣﻰ ﺧﻮاهﻨﺪ آﺴ ﻰ را ﺑ ﺮاى ﺁﻣ ﻮزش ﻗ ﺮان و‬
‫ﻋ َﻤِﻴ ﺮ ﺑ ﻦ‬
‫ﮔﺬاردن ﻧﻤ ﺎز ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﻔﺮﺳ ﺘﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﺪ "ﻣُﺼ ﻌَﺐ ﺑ ﻦ ُ‬
‫هﺎﺷﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ َﻣﻨﺎف" را ﺑﺮاى اﻳﻨﻜﺎر ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣ ﻰ ﻓﺮﺳ ﺘﺪ‪ .‬او ﻣﻮﻓ ﻖ ﺑ ﻪ‬
 ‫‪۴۵۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺧ ﺰرَج ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم ﻣ ﻰ‬
‫ﺟﻠ ﺐ ﺗﻌ ﺪاد ﺑﻴﺸ ﺘﺮى از اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و َ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻄﻮري آﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺳﺎل ﺳﻴﺰدهﻢ ﺑﻌﺜ ﺖ‪ ،‬هﻔﺘ ﺎد و دو ﺗ ﻦ‬
‫از اﻋﻀ ﺎى اﻳ ﻦ دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮآﻤ ﻚ ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻧﺼ ﺎر‬
‫ﻣﻌ ﺮوف ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﺮﻳ ﺎن زﻳ ﺎرت آﻌﺒ ﻪ‪ ،‬در ﻋﻘﺒ ﻪ‪ ،‬ﻣﺨﻔﻴﺎﻧ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻰ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﭼﻮن ﻗﻮم اﻧﺼﺎر در ﻋﻘﺒﻪ از ﺑﻬﺮ ﺑﻴﻌﺖ ﺟﻤﻊ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪" ،‬ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋُﺒﺎدة ﺑﻦ َﻧﻀْ ﻠﻪ"‬
‫از اﻧﺼﺎر ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎى ﺧﺎﺳﺖ و روى در ﻗﻮم ﺧ ﻮد ﺁورد و ﮔﻔ ﺖ اﻳﺸ ﺎﻧﺮا‪ :‬اى ﻗ ﻮم‬
‫‪ ،‬ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ آﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻪ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻰ آﻨﻴﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ :‬ﺑﮕ ﻮى‪ .‬ﮔﻔ ﺖ‪ :‬اﻳ ﻦ ﺑﻴﻌ ﺖ ﭼﻨﺎﻧﺴ ﺖ‬
‫آﻪ از ﺑﻬﺮ ﻋﺮب و ﻋﺠﻢ ﺟﻨﮓ آﻨﻴﺪ و ﺳﺮ و ﻣﺎل ﺧﻮد ﻓ ﺪا ﺳ ﺎزﻳﺪ‪ ،‬و در ه ﻴﭻ ﺣ ﺎل‬
‫‪٣٠‬‬
‫از ﻧﺼﺮت دادن وى ﺑﺎز ﻧﺎﻳﺴﺘﻴﺪ‪".‬‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ در ﺟﻮاب ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻰ آﻨﻢ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ‪ ،‬هﻢ ﺑﺪان وﺟﻪ آﻪ ﻋ ﻢ ﻣ ﻦ ﮔﻔ ﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ زن و ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺧ ﻮد‬

‫را ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ )ﻣﺮا ﻧﻴﺰ ﺑﻜﻮﺷﻴﺪ( و هﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ذَب از ﺣ ﺮﻳ ِﻢ ﺧ ﻮد دﻓ ﺎع آﻨﻴ ﺪ از ﺁن ﻣ ﻦ‬
‫‪٣١‬‬
‫ن ﻣﻦ دوﺳﺖ ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻦ دﺷﻤﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ"‪.‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ دوﺳﺘﺎ ِ‬

‫ﭘ ﺲ ﺑﻴﻌ ﺖ آﻨﻨ ﺪﮔﺎن ﺷ ﺮوع ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ دادن ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻰ از ﺁﻧﺎن ﺑﻨﺎم "اَﺑﻮ اَﻟﻬَﻴﺜَﻢ ﺑﻦ اَﻟ َﺘﻴَﻬﺎن" هﻨﮕﺎم دﺳﺖ دادن ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
 ‫‪۴۵۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫"ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﻴﺘﺮﺳﻴﻢ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ وﻓ ﺎ آﻨ ﻴﻢ و دوﺳ ﺘﺎن ﻣ ﺎ آ ﻪ اه ﻞ ﺷ ﺮآﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺧﻮد آﻨﻴﻢ از ﺑﻬﺮ ﺗﻮ) ﺑﺎ ﺧﻮدﻣﺎن دﺷ ﻤﻦ آﻨ ﻴﻢ ﺁﻧﻬ ﺎ را از ﺑﻬ ﺮ ﺗ ﻮ‪-‬از ﻣ ﻦ(؛ و‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻮ ﺑﺮ هﻤﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﻘ ﺪم دارﻳ ﻢ و ﺗ ﻮ ﺑﻌﺎﻗﺒ ﺖ ﻣ ﺎ را ﻓ ﺮو ﮔ ﺬارى و ﺑ ﺎز ﭘ ﻴﺶ‬
‫‪٣٢‬‬
‫ﻗﻮم ﺧﻮد ﺁﺋﻰ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻣﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺗﻮ ﻣﻘﻬﻮر و ﻣﺤﺬول ﮔﺮداﻧﻴﻢ‪".‬‬

‫و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪهﺪ‪:‬‬

‫"ﻻﺑَﻞ‪ ،‬ﺧﻮن ﻣﻦ ﺧﻮن ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﺣَﺮ ِم ﻣﻦ ﺣَﺮ ِم ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﻣ ﻦ از ﺷ ﻤﺎام و ﺷ ﻤﺎ از‬

‫ﻣﻦ اﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁن آﻪ ﺟﻨﮓ آﻨﻴﺪ ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﻨﮓ آﻨﻢ و ﺑﺎ ﺁن آﺲ آﻪ ﺻ ﻠﺢ آﻨﻴ ﺪ ﻣ ﻦ ﻧﻴ ﺰ‬
‫‪٣٣‬‬
‫ﺻﻠﺢ آﻨﻢ‪".‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ از ﻣﻔ ﺎد ﺑﻴﻌ ﺖ و ﮔﻔﺘﮕﻮه ﺎى ﺁﻧ ﺎن‬

‫ﺑﻮﺿ ﻮح ﺑ ﺮ ﻣﻴﺂﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻌ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ اﻧﺼ ﺎر ﻳ ﻚ ﺑﻴﻌ ﺖ آ ﺎﻣﻼ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ و‬
‫ﺑﻴﻌﺘﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺼﺮف ﻗﺪرت از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮب و ﻋﺠ ﻢ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻴﺰى آﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣ ﺬاآﺮاﺗﺶ ﺑ ﺎ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﻴ ﺰ در ﭘ ﻰ ﺁن‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪ از زﺑﺎن ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﺑﻴﻌﺖ آﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑ ﻪ‬
‫وﺿ ﻮح ﺧ ﺎﻃﺮ ﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻰ ﺳ ﺎزد آ ﻪ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻗﺒ ﻮل ﺧ ﺪا و‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ ﺑﻪ ﻳ ﻚ دﻳ ﻦ ﺗ ﺎزﻩ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ه ﺪف ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ‬
‫ﺑﺮاى اﺳﺘﻘﺮار ﻗﺪرت ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ آﻪ ﻋﺒﺎس اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻓﻰ اﻟﺒﺪاهﻪ و از ﺧﻮد ﻧﻤ ﻰ‬
‫ﮔﻮﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻗﺎﻋ ﺪﺗﺎ ﺁﻧ ﺮا ﺑﺎﻳ ﺪ از ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت ﻗﺒﻠ ﻰ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن و ﻣﺤﻤ ﺪ‬
 ‫‪۴۵٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺟﺮﻳﺎن داﺷﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑ ﻮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻜﺘ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﻬﻤ ﻰ در ﮔﻔﺘﮕﻮه ﺎى‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺑﺮاى درك ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻌ ﺪى‬
‫و وﻗﺎﻳﻊ ﺁﺗﻰ از اهﻤﻴﺖ زﻳﺎدى ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﺎى ﭘﺎﺋﻰ ﺑﺮاى ﺧ ﻮد‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻰ آﻨﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ه ﻮاداران ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣ ﻰ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬او ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻧﻔ ﺮ از ه ﻮاداراﻧﺶ آ ﻪ‬
‫ﻋﺒ ﺎرت از آ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ ‪ ٧٠‬ﻧﻔ ﺮ از ﻣﻜ ﻪ و ‪ ∗٣٣‬ﺗ ﻦ از ﺑﺎزﮔﺸ ﺘﮕﺎن از‬
‫ﺣﺒﺸﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻜﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰ ﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜ ﻪ در زﻣ ﺎﻧﻰ آ ﻪ ﺳ ﺮان‬
‫ﻗ ﺮﻳﺶ ﺗﺼ ﻤﻴﻢ ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ وى ﻣ ﻰ ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﺟ ﺰ او‪ ،‬ﻋﻠ ﻰ و اﺑ ﻮﺑﻜﺮ آ ﺲ‬
‫دﻳﮕﺮى از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻜ ﻪ ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺟ ﺰ ﭼﻨ ﺪ ﻧﻔ ﺮى آ ﻪ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﻣﻬ ﺎﺟﺮت ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺳ ﺮ ﺑ ﺎز ﻣﻴﺰﻧﻨ ﺪ و در ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺎﻗﻰ‬
‫ﻣﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪.‬‬
‫در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬در ﺁﺧ ﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈ ﻪ‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ ه ﻢ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ آﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ او ﺑﻪ هﻮاداران ﺧ ﻮد در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪن ﻧﻴ ﺮوى ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﺟﺪﻳ ﺪى ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺧ ﻮد ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﺮو اﺳﺖ آﻪ در داراﻟ َﻨ ﺪوﻩ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد اﺑﻮﺟﻬ ﻞ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﭼﻬ ﻞ ﺗ ﻦ از‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮﻳﺶ ﭼﻬﻞ ﺷﻤﺸ ﻴﺮ ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﺧ ﻮاب ﺑ ﺮ‬
‫ﺳﺮ ﻣﺤﻤﺪ رﻳﺨﺘﻪ او را از ﭘﺎى در ﺁورﻧﺪ‪.‬‬

‫∗ اﻳﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺳﺎزش ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ در ﺟﺮﻳﺎن ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺼﻮر‬
‫ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد اذﻳﺖ و ﺁزار ﻗﺮﻳﺶ ﻗﺮار ﻧﻤﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎز ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴۵٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻬﻞ ﺗﻦ ﻣﺰﺑﻮر را ﻋﻤ ﺪا از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻗ ﺮﻳﺶ اﻧﺘﺨ ﺎب‬
‫ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ﻣ ﺎﻧﻊ ﺑﺮﺧﻮاﺳ ﺘﻦ ﺑﻨ ﻰ هﺎﺷ ﻢ ﺑ ﺮاى ﺟﻨ ﮓ و‬
‫ﺧﻮﻧﺨﻮاهﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﭼ ﻮن ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﺻ ﻒ ﻣﺘﺤ ِﺪ‬
‫ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺮاى ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﺑﻨ ﻰ هﺎﺷ ﻢ ﻧ ﺎﻣﻤﻜﻦ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺗﻦ دادﻩ‪،‬‬
‫و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺪون ﺁﻧﻜ ﻪ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ و ﭘﺮاآﻨ ﺪﮔﻰ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣﻨﺠ ﺮ ﮔ ﺮدد‪ ،‬از راﻩ‬
‫ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴ ﺰ ﻓﻴﺼ ﻠﻪ ﻳﺎﺑ ﺪ‪ .‬درﺳ ﺖ ﺑ ﻮد آ ﻪ اﺑﻮﻟﻬ ﺐ دﺳ ﺖ از ﺣﻤﺎﻳ ﺖ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ آﺸ ﻴﺪﻩ و در ﺑﺮاﺑ ﺮ اذﻳ ﺖ و ﺁزار او هﻤ ﺂﻧﻈﻮر آ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ ﺳ ﻜﻮت‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﻰ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد آﻪ ﻏﻴﺮت او اﺟﺎزﻩ ﻣﻴ ﺪاد ﺗ ﺎ ﻗﺘ ﻞ او را ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬دﻳ ﺪﻳﻢ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﺗﻮﻃﺌ ﮥ ﻗﺘ ﻞ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‬
‫هﻮﺷﻴﺎرى او ﻧﻘﺶ ﺑﺮ ﺁب ﺷﺪ و ﻣﺤﻤﺪ آﻪ ﻗﺒﻼ هﻮاداران ﺧﻮد را ﺑﻤﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و َ‬
‫ﺧ ﺰرَج‪ ،‬وارد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺦ ورود او ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ اﻏﻠ ﺐ ﻣﻨ ﺎﺑﻊ‪ ٢۴ ،‬ﺳ ﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ۶٢٢‬ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ دوازدهﻢ رﺑﻴﻊ اﻻول از ﺳﺎل ﭼﻬﺎردهﻢ ﺑﻌﺜﺖ ﺑﻮد آﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺦ هﺠ ﺮت ﻣﻌ ﺮوف ﺷ ﺪﻩ و اﺑﺘ ﺪاى هﻤ ﺎن ﺳ ﺎل آ ﻪ ﻣﻌ ﺎدل ﺑ ﺎ ‪١۶‬‬
‫ﺟ ﻮﻻى ﺳ ﺎل ‪ ۶٢٢‬ﺑ ﻮد ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﻣﺒ ﺪاء ﺗﻘ ﻮﻳﻢ ﺟﺪﻳ ﺪى ﺑ ﺮاى ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‪،‬‬
‫ﺗﻘﻮﻳﻢ هﺠﺮى‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
 ‫‪۴۵٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﭼﺮا ﻓﻘﻂ اﻓﺮادى از ﻗﺒﺎﻳﻞ اوس و ﺧَﺰر‪‬ج‬

‫ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‬

‫ﺧ ﺰرَج در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻪ وى ﺑ ﻰ‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ اﻓ ﺮادى از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و َ‬
‫ﺷ ﻚ دﻟﻴ ﻞ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ داﺷ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ دﻳ ﺪﻳﻢ آ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ‪ ،‬ه ﺮ ﺟ ﺎ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫اﺳ ﺘﺪﻻﻻت ﻣ ﺬهﺒﻰ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮاى ﺟﻠ ﺐ اﻋ ﺮاب ﻣﺘﻮﺳ ﻞ ﻣ ﻰ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﮔﻰ ﻧﻈ ﺮاﺗﺶ ‪ ،‬و ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜ ﻪ ﻗﺼ ﺪ ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ آﺸ ﺎﻧﻴﺪن‬
‫اﻋﺮاب را داﺷﺖ‪ ،‬و از ﺁﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﻓﺮاد ﺁزادﻩ اى ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎ ﻣﻮﻓﻖ از‬
‫ﺁب در ﻣﻰ ﺁﻣﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺣﺘﻰ در ﻣﻮرد داﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮاج و َﻣﺴﺮى هﻢ آﻪ ﺑﻘﻮل ﻣﻘﺪﺳﻰ‬
‫ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺁن "ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از دﻳﻦ ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮدﻧ ﺪ" دﻳ ﺪﻳﻢ آ ﻪ ه ﺮ‬
‫ﭼﻪ او ﻏﻠﻈﺖ ﺧﺮاﻓ ﻰ دﻋ ﻮﺗﺶ را ﺑ ﺎﻻ ﻣﻴﺒ ﺮد و ﺑ ﻪ اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎى ﺧﺮاﻓ ﻪ‬
‫ﺁﻣﻴﺰ ﺗﺮى ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣىﺸﻮد‪ ،‬آﻤﺘ ﺮ از اﻳﻨﻜ ﺎر ﺧ ﻮد ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬در‬
‫ﺧ ﺰرَج‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺳ ﺮﻋﺖ ﺷ ﮕﻔﺖ‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ‪ ،‬در ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و َ‬
‫اﻧﮕﻴﺰى ﻣﻮﻓﻖ از ﺁب در ﻣﻴﺂﻳﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ دو ﭼﻴﺰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫اول اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ در راﺑﻄ ﻪ دﺷ ﻤﻨﺎﻧﻪ اى ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ‬
‫ﻦ دﺷ ﻤﻦ‬
‫ﺑﺴ ﺮﻣﻴﺒﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن راﻳ ﺞ در ﺻ ﺤﺮا‪ ،‬دﺷ ﻤ ِ‬
‫دوﺳ ﺖ ﺑﺤﺴ ﺎب ﻣ ﻰ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و دوم اﻳﻨﻜ ﻪ در ﺟﻨﮕﻬ ﺎى ﻣ ﺪاوم و ﺑ ﻰ‬
 ‫‪۴۶٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﺧ ﺰرَج∗ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎن‬

‫ﺣﺎﺻﻠﻰ آﻪ ﺑ ﺮاى ﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و َ‬
‫داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺮدم ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺰﺑ ﻮر از اوﺿ ﺎع‬
‫ﻣﻮﺟ ﻮد ﺑﺘﻨ ﮓ ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺸ ﺘﺎﻗﺎﻧﻪ در ﭘ ﻰ ﺑﺮﻗ ﺮارى ﺻ ﻠﺢ و ﺗﻌ ﺎدل ﻗ ﻮاى‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪى ﻣﻴ ﺎن ﻧﻴﺮوه ﺎى ﻣﺘﺨﺎﺻ ﻢ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ هﻤ ﻴﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ و ﺑ ﺪون ه ﻴﭻ ﻣﺸ ﮑﻠﻰ‪ ،‬ﻗ ﺮار داد اﺗﺤ ﺎد ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و هﻮاداراﻧﺶ آﻪ اآﻨﻮن ﺣﻜﻢ ﻳﻚ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺗ ﺎزﻩ وارد را داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻗ ﺮارداد اﺗﺤ ﺎد و ﺻ ﻠﺢ ﻣﻴ ﺎن ﮐ ﻢ و ﺑ ﻴﺶ هﻤ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﻋﻠ ﯽ‬
‫ﺧ ﺰرَج و ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻳﻬ ﻮدى واﺑﺴ ﺘﻪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻟﺨﺼ ﻮص ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺘﺨﺎﺻ ﻢ اوس و َ‬
‫ﺁﻧﺎن ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻰ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻋﻠﺖ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ‬
‫اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﭼ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ و ﭼ ﻪ در‬
‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ه ﺮ ﺟ ﺎى دﻳﮕ ﺮى‪ ،‬آﺴ ﺎﻧﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻋﻘ ﺐ‬
‫اﻓﺘﺎدﮔﻰ ﻓﻜﺮى و ﺧﺮاﻓﻪ ﭘﺮﺳﺘﻰ‪ ،‬و زﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻬ ﺎﯼ اﻗﺘﺼ ﺎدى‪-‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬ﺧﻮد را ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺳﻞ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺮوﺋ ﻰ ﻣ ﺎوراء اﻟﻄﺒﻴﻌ ﻪ و ﻣﻘﺘ ﺪر‬
‫ﻣﻰ دﻳﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﺁراﻣﺶ ﻣﻰ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩ را‪ -‬ﻳﻌﻨ ﻰ وﺟ ﻮد اﻓ ﺮاد ﭘﺮاآﻨ ﺪﻩ اى آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻋﺮاب ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﺪاى واﺣ ﺪ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ در ﻣ ﻮرد ﺣﻨﻔﻴ ﺎن‬

‫∗ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻮرد از اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻣﻴﺎن دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮد ﻛﻪ در ‪ 617‬م‪ ،‬ﻳﻜـﻰ دو ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ از اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ اوﺳﻴﺎن‪ ،‬در"ﺑﻮﻋﺎث "‪ -‬ﻣﺤﻠﻰ در ﻧﺰدﻳﻜﻰ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬رخ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛـﻪ در آن ﻗﺒﻴﻠـﻪ اوس‪ ،‬در اﺗﺤـﺎد ﺑـﺎ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺧَﺰر‪‬ج را ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺰودى ﺟﻨﮓ دوﺑﺎره ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧَﺰر‪‬ج‪ ،‬ﺑﺮاى اﻧﺘﻘﺎم ﺟـﻮﺋﻰ‬
‫از اوس ﺷﺮوع ﻣﻰ ﺷﻮد‬
 ‫‪۴۶١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ آ ﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ در ﻣﻴ ﺎن ‪ ۶‬ﺗ ﻦ‬
‫ﻋﺮﺑ ﻰ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ در اﺑﺘ ﺪا از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اوس ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨ ﺪ ﺗﻨ ﻰ از‬
‫ﺁﻧﺎن از ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺖ ﺑﻮدﻩ ﻳﺎ از ﺑﺘﻬ ﺎ دورى ﻣ ﻰ ﺟﺴ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ در‬
‫ﺷﺮح ﻣﻘﺪﺳﻰ ﻣﻰ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫"ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎل ﻳﺎزدهﻢ ﻧﺒﻮت ﻓﺮا رﺳﻴﺪ و ﺳﭙﺲ ‪ ۶‬ﺗﻦ ازاوس را درﻋﻘﺒﻪ دﻳﺪ واﻳﺸﺎن‬
‫را ﺑﻪ اﺳﻼم ﻓ ﺮا ﺧﻮاﻧ ﺪ ‪ ...‬ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ آﺴ ﺎﻧﻰ از اﻳﺸ ﺎن آ ﻪ اﺳ ﻼم ﺁوردﻧ ﺪ "اﺳ ﻌﺪ ﺑ ﻦ‬
‫ُزرارﻩ" رهﺒﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﮥ ﻣﺎدرﯼ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬و " ُﻗﻄ َﺒﺔ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ" ﺑﻮدﻧ ﺪ و او‬
‫در ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ "ﻻ اﻟ ﻪ اﻻ اﷲ " ﻣ ﻰ ﮔﻔ ﺖ‪ .‬و ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻧﺨﺴ ﺘﻴﻦ آﺴ ﻰ آ ﻪ اﺳ ﻼم ﺁورد‬
‫‪٣٤‬‬
‫"اﺑﻮَاﻟ َﻬﻴ َﺜﻢ ﺑﻦ َاﻟ ﱠﺘ ﱠﻴﻬﺎن" ﺑﻮد و او در ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺑﻪ ﺑﺘﻬﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ"‪.‬‬

‫ﻣﺎ ﺑﻌﺪا ﻧﻴﺰ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻴﻢ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ هﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﮔ ﺮوﻩ‬
‫دﻳﮕﺮى ﺗﺤﺖ رهﺒ ﺮى "اﺑ ﻮ ﻋ ﺎﻣﺮ راه ﺐ" آ ﻪ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ ﺑ ﺮ‬
‫‪٣٥‬‬
‫ﻣﻰ ﺧﻮرد آﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎو ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﺸﺪﻩ و ﺗﺒﻌﻴﺖ او را ﻧﻤﻰ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻜ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬در ﻣﻴ ﺎن ه ﻮاداران ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ه ﺮ ﭼﻨ ﺪ آﺴ ﺎﻧﻰ از‬
‫ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ آﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻨﻔﺮ از اﺷﺮاف ﻣﻜﻪ آﻪ اآﻨ ﻮن رو در‬
‫روى ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﻰ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻰ ﺷ ﻚ آﺴ ﺎﻧﻰ ﻧﻴ ﺰ‬
‫وﺟ ﻮد داﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ آ ﻪ ﭼ ﻪ ﺑ ﺎ ﺳ ﺎﺑﻘﻪ ﻳ ﺎ زﻣﻴﻨ ﻪ ﻗﺒﻠ ﻰ و ﺁﺷ ﻜﺎر ﻧﺸ ﺪﻩ‬
‫ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻰ‪ ،‬و ﭼﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻋﻘﺐ اﻓﺘ ﺎدﮔﻰ ﻓﻜ ﺮى‪ ،‬ﻓﺮﻳ ﺐ ﻣﺤﻤ ﺪ در ادﻋ ﺎى‬
‫ﻧﺒﻮت و درﻳﺎﻓﺖ وﺣﻰ از ﺧﺪا را ﺧﻮردﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل ‪ ،‬ﻳ ﻚ ﭼﻴ ﺰ ﻣﺴ ﻠﻢ اﺳ ﺖ ‪ .‬اﻳﻨﻜ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ ﺟﺎﻋ ﻞ‬
‫داﺳﺘﺎن هﺎى ﺳ ﺎﺧﺘﮕﻰ وﺣ ﻰ و راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺧ ﺪا ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬از اﺻ ﻞ ﻗﻀ ﻴﻪ و‬
 ‫‪۴۶٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺳﺎﺧﺘﮕﻰ ﺑﻮدن اﻳﻦ داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎ اﻃ ﻼع ﻗﻄﻌ ﻰ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ وﻗﺘ ﻰ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ وارد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﺑﺮاى ﻣ ﺪﺗﻰ در ﻃﺒﻘ ﻪ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺧﺎﻧ ﻪ اﺑ ﻮ اﻳ ﻮب‬
‫ﺳﻜﻨﺎ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ اش ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬دراﻳ ﻦ ﻣ ﺪت ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ اﺑﻮاﻳ ﻮب آ ﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻى هﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻜﺎن ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪ ،‬هﺮ ﺷﺐ ﺑﺮاى ﻣﺤﻤﺪ ﻏﺬا‬
‫ﭘﺨﺘﻪ و ﺑﺮاى او ﺑﻪ ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﻣﻴﻔﺮﺳ ﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﺑﻮاﻳ ﻮب در ﻧﻘﻠ ﻰ آ ﻪ اﺑ ﻦ هﺸ ﺎم‬
‫از او ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"هﺮ ﺷﺐ ﻃﻌﺎﻣﻰ ﻣﻰ ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ و ﺑﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬ﻣ ﻰ ﺑ ﺮدﻳﻢ‪ ،‬و ﻓﻀ ﻠﻪ اى‬
‫)ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ اى‪-‬از ﻣﻦ( آ ﻪ از ﭘ ﻴﺶ وى ﺑ ﺎز ﭘ ﺲ ﻣ ﻰ ﺁوردﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺑ ﺎ ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺁن را‬
‫ﺗﺒﺮك ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﻳﻚ ﺷﺐ ﭼﻴﺰى ﭘﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ و ﭘﻴﺎز در ﺁن اﻓﮕﻨ ﺪﻩ ﺑ ﻮدﻳﻢ؛ ﭼ ﻮن‬
‫ﺑﺎز ﭘﺲ ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮ ﺁن ﻧﻨﻬﺎدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻮن ﭼﻨﺎن دﻳﺪﻳﻢ ‪،‬‬
‫دل ﺗﻨﮓ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ :‬ﻣﺒﺎدا آﻪ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬از ﻣ ﺎ رﻧﺠﻴ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از ﺁن‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ و ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺷﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ‪ :‬ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪ ،‬ﻣﺎدر و ﭘ ﺪرم‬
‫ﻓﺪاى ﺗﻮ ﺑﺎد‪ ،‬ﺧﻴﺮ اﺳﺖ آﻪ اﻣﺸﺐ دﺳﺖ ﺑﺮ ﻃﻌﺎم ﻧﻨﻬﺎدى‪ ،‬و ﻣﺎ ه ﺮ ﺷ ﺐ ﻓﻀ ﻠﻪ اى‬
‫آﻪ از ﺧﺪﻣﺖ ﺗﻮ ﺑﺎز ﻣﻰ ﺁوردﻧﺪ ﺁن را ﺑﺘﺒﺮك ﻣﻰ داﻧﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫در ﺁن ﻃﻌﺎم ﭘﻴﺎز ﺑﻮد و ﺑﻮى ﺁن ﻣﻰ ﺁﻣﺪ‪ ،‬و از ﺑﻬﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻦ ﻣﻰ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻦ آﺮاهﻴﺖ داﺷﺘﻢ و ﺁن ﻧﺨﻮردم‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮرﻳ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎآﻰ ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻦ دل ﺧﻮش ﺷﺪم و ﺑﺮﻓﺘﻢ و ﺁن را ﺑﻜﺎر ﺑﺮدﻳﻢ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ هﺮ ﻃﻌﺎﻣﻰ آ ﻪ ﭘﺨﺘ ﻴﻢ‬
‫‪٣٦‬‬
‫از ﺑﻬﺮ وى ﺳﻴﺮ و ﭘﻴﺎز در ﺁن ﻧﻤﻰ آﺮدﻳﻢ‪".‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳ ﺖ آﺴ ﻰ آ ﻪ ﺧ ﻮدش ﺁﻳ ﻪ ه ﺎ را ﻣ ﯽ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬و هﺮ زﻣﺎن آﻪ ﻣﻴﻞ ﻣﻴﻜﺮدﻩ‪ ،‬دﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ هﺎى ﺧﻮد را‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﺼ ﺎﻟﺢ روز و ﻧﻴﺎزه ﺎى ﺷﺨﺼ ﻰ اش ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻣ ﻲ دادﻩ )ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى‬
 ‫‪۴۶٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻼل ﺑﻮدن ازدواج ﺑﺎ زن ﻧﺎ ﭘﺴﺮى‪ ،‬ﺣ ﻖ‬
‫اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻓﺮاﺧﻮاﻧ ﺪن زﻧ ﺎﻧﺶ ﺑ ﺮاى ﺟﻤ ﺎع ه ﺮ زﻣ ﺎن آ ﻪ ﻣ ﻰ‬
‫ﻞ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ و ﺳ ﺎﺧﺘﮕﻰ ﺑ ﻮدن راﺑﻄ ﻪ‬
‫ﺧﻮاه ﺪ‪ ،‬و دهﻬ ﺎ ﺁﻳ ﻪ دﻳﮕ ﺮ( ازاﺻ ِ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑ ﻰ اﻃ ﻼع ﺑﺎﺷ ﺪ؟ اﻳ ﻦ ﭼﻴ ﺰى اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ ه ﻴﭻ ﻣﻨﻄ ﻖ و‬
‫اﺳﺘﺪﻻﻟﻰ ﺟﻮر در ﻧﻤﻰ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺑﻌﻀﻰ ازﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺟﺴ ﺘﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎ هﻤﻪ ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﮔﻰ ﻓﻜﺮى ﺷﺎن‪ ،‬ﭼﻪ در زﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ و ﭼ ﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از او‪ ،‬ﺁﻧﺮا رد ﮐﺮدﻩ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺁن ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺌﻮال ﭘﻴﺶ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ آ ﻪ او در ﭘ ﻰ ﭼ ﻪ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ؟ ﺑىﺸﻚ درﭘﻰ آﺴﺐ ﻗﺪرت‪ .‬او ﻗﺼﺪ داﺷﺖ آﻪ اﺑﺘﺪا اﻋ ﺮاب رااز‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻰ ﻣﻄﻴﻊ ﺧﺪا و در واﻗﻌﻴﺖ اﻣ ﺮ‪ ،‬ﺧ ﻮدش آ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ او‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻜﻨﺪ و ﺳ ﭙﺲ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺳ ﺮور ﻋﺠ ﻢ ‪ .‬او اﻳﻨ ﺮا ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ درﻣ ﺬاآﺮات‬
‫ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﺮان ﻗﺮﻳﺶ ‪ ،‬ﻣﺬاآﺮاﺗﻰ آﻪ ﻋﻤﻮﻳﺶ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ در ﻟﺤﻈﺎت ﺁﺧ ﺮ‬
‫ﻋﻤﺮ ﺑﺮاى ﺳﺎزش ﻣﻴ ﺎن او و ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ دادﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺻ ﺮاﺣﺘﺎ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻴﻜﻨﺪ )ﻣﻰ ﺧﻮاهﻢ آﻠﻤﻪ اى ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﻋﺮب ﻣﻄﻴﻊ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻮد و ﺑ ﺮ‬
‫ﻋﺠﻢ ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ :‬آﻠﻤﻪ ﻻاﻟﻪ اﻻاﷲ "(‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻧﻴﻤﻪ دوم زﻧ ﺪﮔﻰ اش در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﻋﻤﻼ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﻰ اﺳﺖ آﻪ در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺳﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاى ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻋﻘﻴﺪﻩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدار او ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﺧﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺎدر ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬او ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺁﻧﭽﻪ را آﻪ ﻣﻰ ﺧﻮاﺳ ﺖ از ﺟﺎﻧ ﺐ‬
‫ﺧﻮد وﻟﻰ ﺑﻨﺎم ﺧﺪا ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دﻳﻜﺘﻪ آﻨ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬آﻠﻤ ﮥ اﷲ ﺑ ﺮاى ﻣﺤﻤ ﺪ‬
 ‫‪۴۶۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺳﻢ رﻣﺰى ﺑﻮد آﻪ در ﭘﺸ ﺖ ﺁن ﻗ ﺪرت ﺷﺨﺼ ﻰ ﺧ ﻮد او ﺧﻮاﺑﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫اﺳﻢ رﻣﺰى آ ﻪ ه ﻮاداران ﻣﺤﻤ ﺪ ﻳ ﺎ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ آ ﻮدﻧﻰ ﺷ ﺎن از ﺁن ﺳ ﺮ در‬
‫ﻧﻤﻰ ﺁوردﻧﺪ و ﻳ ﺎ از ﺳ ﺮ ﺗﻴ ﺰ هﻮﺷ ﻰ و ﺑﺎﻣﻴ ﺪ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺧ ﻮد ﻧﻴ ﺰ در ﻗ ﺪرت‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪﻩ در ﭘﺲ ﺁن‪ ،‬ﺳﻬﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﺁﻧﺮا ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺸﺎﻛﺶ ﻗﺪرت‬
‫در ﭘﺲ ﻛﺸﻤﻜﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﺪاى واﺣﺪ‬

‫ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ در ﭘﺸﺖ آﺸﻤﻜﺶ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﺪاى واﺣﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ آﺸﻤﻜﺶ‬

‫ﺑﺮﺳﺮ ﻗﺪرت ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮاﺑﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎ ﻗ ﺪرت‬
‫ﭘﺮاآﻨﺪﻩ و ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺮآﺰ اﺷﺮاف و ﺳﺮان ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب؟‬
‫اﻳﻨﺮا‪ ،‬ﻣ ﺎ در اوﻟ ﻴﻦ ﺑﻴﻌ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ اﻧﺼ ﺎر ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬در ﻣﻼﻗ ﺎت‬
‫دوم او ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬در ﻋﻘﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻮﺿ ﻮح ﻣ ﻰ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ‪ .‬در ﻣ ﻮاد ﺷﺸ ﮕﺎﻧﻪ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺗﻮاﻓ ﻖ در اﻳ ﻦ ﺑﻴﻌ ﺖ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت ﻧﻈ ﺎم دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرى‪ -‬ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪ در ﺁن ﺑﻌﻨﻮان رهﺒﺮ ﻣﺴﺘﺒﺪ و ﻣﻄﻠ ﻖ اﻟﻌﻨ ﺎن ﺁن‬
‫ﺑﻮﺿﻮح ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺗﻀ ﻤﻴﻦ ﻣ ﻰ ﮔ ﺮدد‪ .‬در ﻣ ﻮرد اﻳ ﻦ‬
‫ﺑﻴﻌﺖ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺁن اﺑﻦ هﺸﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"‪ ...‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺁن ﺑﻴﻌﺖ آﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬آ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﺷ ﺶ ﭼﻴ ﺰ ﺑ ﻮد‪ :‬اول‬
‫ﺁﻧﻜ ﻪ ﺷ ﺮك ﺑ ﺎ ﺧ ﺪاى ﻧﻴﺎورﻧ ﺪ‪ .‬دوم ﺁﻧﻜ ﻪ دزدى ﻧﻜﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺳ ﻮم ﺁﻧﻜ ﻪ زﻧ ﺎ روا ﻧﺪارﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬ ﺎرم ﺁﻧﻜ ﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪان را ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ ﻗﺎﻋ ﺪﻩ اه ﻞ ﺟﺎهﻠﻴ ﺖ اﺳ ﺖ ﻧﻜﺸ ﻨﺪ‪ .‬و ﭘ ﻨﺠﻢ ﺁﻧﻜ ﻪ‬
 ‫‪۴۶۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دروغ و ﺑﻬﺘﺎن ﺑﺮ آ ﺲ ﻧﺒﻨﺪﻧ ﺪ‪ .‬و ﺷﺸ ﻢ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻃﺎﻋ ﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬ﺑﺮﻧ ﺪ و‬
‫‪٣٧‬‬
‫ﺖ وى ﻧﻜﻨﻨﺪ‪".‬‬
‫ﻋﺼﻴﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔ ِ‬

‫اﻳ ﻦ ﺷ ﺶ ﻣ ﺎدﻩ در واﻗ ﻊ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﻰ و اﺻ ﻮل ﻧﻈ ﺎﻣﻰ را‬

‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪاد آﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﻰ ﺑﺮ ﭘﺎ داﺷﺘﻦ ﺁن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ آ ﻪ‬
‫در ﺁن زﻣﺎن اﺳﻼم ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ ﺧ ﻮد را ﻃ ﻰ ﻣﻴﻜ ﺮد و ﻟ ﺬا ﻣﻘ ﺮرات و‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺁن آﻪ هﻤﺎن اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﻈﺎم ﺁﺗﻰ ﺑﻮد‪ ،‬هﻨﻮز ﭼﻨﺪان ﺑﺴ ﻂ و‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و آﻢ و ﺑﻴﺶ ﭼﻴﺰى ﺟ ﺰ هﻤ ﻴﻦ ﻓﻘ ﺮات ﺷﺸ ﮕﺎﻧﻪ را در ﺑ ﺮ‬
‫ﻧﻤﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ .‬در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﻌ ﺪا ﻣ ﺎ ﻣﻴﺒﻴﻨ ﻴﻢ ﺑﺘﻨﺎﺳ ﺒﻰ آ ﻪ ﭘﺎﻳ ﻪ ه ﺎى‬
‫ﻗ ﺪرت ﺟﺪﻳ ﺪ ﺷ ﻜﻞ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﻘ ﺮرات و ﺁﺋﻴﻨﻬ ﺎى ﻣ ﺬهﺒﻰ‪ ،‬اﺟﺘﻤ ﺎﻋﻰ‬
‫ﻰ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﺼﻮرت ﺁﻳﻪ هﺎى ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁﻣ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺴ ﻂ‬
‫وﺳﻴﺎﺳ ِ‬
‫ﻣىﻴﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل هﻤﻴﻦ ﺷﺶ ﻓﻘﺮۀ ﻣ ﻮرد ﻣﻮاﻓﻘ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ اﻧﺼ ﺎر در‬
‫ﺑﻴﻌﺖ ﻋﻘﺒﻪ‪ ،‬اﺳﺎس ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ را در ﺧﻮد ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻰ ﺳﺎزﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺎدﻩ اول‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻧﻬﻰ از ﺷ ﺮك ﺑ ﺎ ﺧ ﺪا‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻬﻰ از ﺷﺮﻳﻚ ﺷﺪن در ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘ ﻪ ﺧﻠﻴﻔ ﻪ ﻳ ﺎ ﺷ ﺎﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪.‬‬
‫وﺣﺪاﻧﻴﺖ اﻟﻬﻰ‪ ،‬هﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻌﻨﺎى زﻣﻴﻨ ﻰ اش وﺣ ﺪاﻧﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ و ﺗﻤﺮآ ﺰ‬
‫ﻗ ﺪرت در دﺳ ﺖ ﻳ ﻚ ﻧﻔ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣ ﺎدﻩ اول ﻋﺒ ﺎرت از‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻈﺎم دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرى ﻓﺮدى ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎدﻩ دوم‪ ،‬ﻣﻨ ﻊ دزدى‪ ،‬ﺗﺎآﻴ ﺪ اﺧﻼﻗ ﻰ ﺑ ﺮ اﺻ ﻞ ﻣﺎﻟﻜﻴ ﺖ‬
‫ﺧﺼﻮﺻ ﻰ در ﻧﻈ ﺎم ﺁﺗ ﻰ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ ﻗ ﺒﻼ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ ﻧﻬ ﻰ دزدى در‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ در هﺮﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻬﻰ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﻚ ﻧ ﻮع دزدى‪،‬‬
 ‫‪۴۶۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دزدى ﻏﻴﺮﻗ ﺎﻧﻮﻧﻰ ﻳ ﺎ ﺧ ﺮدﻩ دزدى در دﻓ ﺎع از دزدى ﻗ ﺎﻧﻮﻧﻰ ﻳ ﺎ‬
‫دزدﻳﻬﺎى ﺑﺰرگ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﻤﺪى ﻧﻴﺰ هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺧﺮدﻩ دزدى ﺣﺮام وﻟﻰ ﻏﺎرت آﺎرواﻧﻬﺎ و دزدى اﻣ ﻮال دﻳﮕ ﺮان ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻋﻨ ﻮان ﻏﻨﻴﻤ ﺖ ﺟﻨﮕ ﻰ ﺣ ﻼل ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣ ﺎدﻩ ﻧﻴﺰﺑ ﺮ‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﺑﻮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺎآﻴﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎدﻩ ﺳﻮم‪ ،‬ﻧﻬﻰ زﻧﺎ ﻧﻴﺰ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻣﻔﺼﻼ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷ ﺮح‬
‫دادﻳﻢ‪ ،‬رواج و ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ آ ﺮدن ﻓﺤﺸ ﺎﯼ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﯽ در ﻧﻈ ﺎم ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﻋﻨ ﻮان ﻧﻜ ﺎح‪ ،‬و ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑﺮدﮔ ﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ زن ﺑ ﻪ ﭘ ﺮﭼﻢ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺎدﻩ ﺑﻴﺎن اﺳﺎرت زن و اﻋﻼم اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬زن ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺤﺸ ﺎ ﻳ ﺎ ﺑﺮدﮔ ﻰ ﺟﻨﺴ ﻰ و آ ﺎرى‬
‫ﺑﺮاى ﻣﺮد ﻳﺎ ﺷﻮه ِﺮ ﺧﻮد اﺳﺖ آﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺣﻖ ﺣﻴﺎت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎدﻩ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﻧﻬﻰ زﻧ ﺪﻩ ﺑﮕ ﻮر آ ﺮدن ﻓﺮزﻧ ﺪان ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر‬
‫آﻪ در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺮح دادﻳ ﻢ‪ ،‬ﺑﻄ ﻮر آﻠ ﻰ ﻋﺒ ﻮر از ﻧﻈ ﺎم ﺑ ﺪوى ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺗﻤﺪن‪ ،‬و ﺑﻄﻮر اﺧﺺ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﻨ ﻊ زﻧ ﺪﻩ ﺑﮕ ﻮر آ ﺮدن دﺧﺘ ﺮان‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺗﺎآﻴ ﺪ ﺑ ﺮ آ ﺎﻻﺋﻰ ﺷ ﺪن زن و ارزش ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺁن ﺑ ﺮاى‬
‫ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺟﻨﺴﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎدﻩ ﭘ ﻨﺠﻢ‪ ،‬ﻧﻬ ﻰ دروغ و ﺑﻬﺘ ﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﻮردى اﺳ ﺖ آ ﻪ در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺁن ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ اﻳﻢ‪ .‬در ﻧﻈﺮ اول‪ ،‬اﻳ ﻦ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺎﻃﺮ ﺧﻄ ﻮر‬
‫ﻣﻰ آﻨﺪ آﻪ ﭼﺮا در ﻳﻚ ﻗﺮارداد ﺳﻴﺎﺳ ﻰ و ﻣﻬ ﻢ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻳ ﻚ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ اﺧﻼﻗ ﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻧﻬ ﻰ از دروﻏﮕ ﻮﺋﻰ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳﻜ ﻰ از ﻣ ﻮارد ﺗﻮاﻓ ﻖ ﻣ ﻮرد ﺗﺎآﻴ ﺪ‬
 ‫‪۴۶٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗ ﺮار ﮔﻴ ﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ اﮔﺮﻣﻌﻨ ﺎى ﻗﺮﺁﻧ ﻰ دورغ وﺑﻬﺘ ﺎن ﺑ ﻪ دﻳﮕ ﺮى‬
‫راﺑﺪاﻧﻴﻢ آﺎﻣﻼﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﻳﻢ آﻪ ﻣﻌﻨ ﺎى ﺁن در ﻓﺮهﻨ ﮓ ﻗﺮاﻧ ﻰ آ ﺎﻣﻼ‬
‫ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ آﻪ ﻣﺎ از ﺁن درك ﻣﻰ آﻨ ﻴﻢ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬و از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬در‬
‫ﻗ ﺮارداد ﻋﻘﺒ ﻪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻳ ﻚ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ‬
‫ﻰ‬
‫ﺷﺨﺼ ﻰ و اﺧﻼﻗ ﻰ ﻧﺒ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ اﺻ ﻞ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ ﻣﻬﻤ ﻰ در ﻧﻈ ﺎ ِم ﻗ ﺪرﺗ ِ‬
‫ﻣﻮر ِد ﻧﻈ ِﺮ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻴﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰﺑﺎن ﻗﺮﺁﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻬ ﻰ از‬
‫دروغ و ﺑﻬﺘﺎن زدن ﺑﻪ دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ دروغ دادن ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ و ﺗﻜ ﺬﻳﺐ‬
‫ﺁﻳﺎت اوﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻰ ﻧﻔ ﻰ و دروغ داﻧﺴ ﺘﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ وﺣ ﻰ و ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‬
‫راﺑﻄ ﻪ اي ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗﻤ ﺎم ﺣﻘﺎﻧﻴ ﺖ و ﻗ ﺪرت ﺧ ﻮد را از ﺁن‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺗﻮﺟﻪ آﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫"در ﺟﻬﺎن از ﺁﻧﻬﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ دروغ دادﻧﺪ ﺳﺘﻤﻜﺎرﺗﺮ ﮐﻴﺴ ﺖ؟ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﺮ ﺧ ﺪا‬
‫ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﮔﻮاه ﺎن ﻣﺤﺸ ﺮ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ اﻳﻨ ﺎن هﺴ ﺘﻨﺪ )ﮐ ﻪ ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ ﻇﻠ ﻢ را‬
‫‪٣٨‬‬
‫ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩ( ﺑﺮ ﺧﺪا دروغ ﺑﺴﺘﻨﺪ‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﺧ ﻮد ﺳ ﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﻦ ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﭼﻴﺰىﺎﺳ ﺖ آ ﻪ‬

‫ﭘﺮﻓﺴﻮر اﻳﺰوﺗﺴﻮ آﻪ ﻧﻈ ﺮاﺗﺶ ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺳ ﻼﻣﻰ اﺳ ﺖ و ﻣ ﺎ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻜﺮات ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻗ ﺮار دادﻳ ﻢ ﻣ ﻰ ﮔﻮﻳ ﺪ‪ .‬اودر‬
‫آﺘﺎب ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ دﻳﻨ ﻰ‪ -‬اﺧﻼﻗ ﻰ در ﻗ ﺮان ﻣﺠﻴ ﺪ‪ ،‬ﭘ ﺲ از ﺁﻧﻜ ﻪ ﺑ ﺮاى‬
‫ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻧﻈ ﺮ ﺧ ﻮد در ﻣ ﻮرد ﻣﻌﻨ ﺎى واﻗﻌ ﻰ دروغ و ﺑﻬﺘ ﺎن ﺁﻳ ﻪ ﺑ ﺎﻻ را‬
‫ﻣﻴﺂورد‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ "در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺗﺎ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ ﻣﻴﺘﻮان ﻣﺜﺎل ﺁورد وﻟﯽ‬
 ‫‪۴۶٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪٣٩‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ هﻤﻴﻦ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ∗ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪".‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ آﻪ ﻣﺎدﻩ ﭘ ﻨﺠﻢ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺮ ﺧﺼ ﻠﺖ اﻟﻬ ﻰ‬
‫ﻧﻈﺎم ﺁﺗﻰ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻧﻈ ﺎم ﺣﻘﺎﻧﻴ ﺖ ﺧ ﻮد را از اﷲ ﻳ ﺎ ﺧ ﺪا ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻣﺬهﺒﻰ و ﺗﺌﻮآﺮاﺗﻴﻚ اﺳﺖ ﺗﺎآﻴﺪ ﻣﻴﻮرزد ‪.‬‬
‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺎدﻩ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارى از ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻧﻬ ﻰ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ‬
‫و ﻃﻐﻴﺎن ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ وى‪ ،‬ﺑﻴ ﺎن دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرى ﻓ ﺮدى وى و ﺟﺎﻳﮕ ﺎهﻰ اﺳ ﺖ‬
‫آﻪ او در ﻧﻈﺎم ﺁﺗﻰ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﻣ ﺎدﻩ اﻧﺼ ﺎر‬
‫ﺣﻖ هﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ را از ﺧ ﻮد ﺳ ﻠﺐ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬و اﻳ ﻦ ﺑ ﺮاى‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر اﻣﺮ ﺑﻰ ﺳﺎﺑﻘﻪ اﻳﺮا در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺪوى ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻰ آﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎآﻨﻮن‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ ﺷ ﺮح دادﻳ ﻢ‪ ،‬درﻧﻈ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى‬
‫ﻋ ﺮب‪ ،‬اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺣ ﻖ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ رﺋ ﻴﺲ ﺧ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺣ ﻖ‬
‫ﻋﺰل وى را ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬و در اﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺳﻨﺘﻰ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻰ‬
‫ﺁﻳﺪ آﻪ ﺑﻌﺪا اﺳﺎس دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرى ﻓﺮدى در ﻧﻈﺎم ﺁﺗﻰ را ﺷﺎﻟﻮدﻩ رﻳﺰى ﻣ ﻰ‬
‫آﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻨﺖ آﺎﻣﻼ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ دﻣﻜﺮاﺳﻰ ﺑﺪوى‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﺑﺸ ﻜﻞ ﻧﺎﻗﺼ ﻰ آ ﻪ‬
‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺁﻧﺰﻣﺎن ﺷﻴﻮع داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻴﻌ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ اﻧﺼ ﺎر‪ ،‬ﺑﻴﻌﺘ ﻰ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻧﻈ ﺎم‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرى‪ -‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﺁﺗﻰ و ﺗﻼش ﺑ ﺮاى ﺑﺮﭘ ﺎﺋﻰ ﺁن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼﻴ ﺰى‬
‫آﻪ ﺣﻮادث ﺑﻌﺪى ﻧﻴﺰ ﺻﺤﺖ ﺁﻧﺮا ﺑﻄﻮر آﺎﻣﻞ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ‪.‬‬

‫∗ "ﭼﻪ آﺴﻰ ﺳﺘﻤﻜﺎرﺗﺮ اﺳﺖ از ﺁﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا دروغ ﻣﻰ ﺑﻨﺪد و ﺁﻳﺎت او را ﺗﻜﺬﻳﺐ ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪرﺳﺘﻰ‬
‫آﻪ ﻣﺠﺮﻣﺎن رﺳﺘﮕﺎر ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ".‬ﺳﻮرۀ ﻳﮏ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪ ١٧‬و ‪١٨‬‬
 ‫‪۴۶٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﻳﻦ ﺑﻴﻌﺖ در ﻣﻼﻗﺎت دوم ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺟ ﺎﺋﻰ آ ﻪ ﺷ ﺶ ﻣ ﺎدﻩ ﻣﺰﺑ ﻮر‬
‫ﻣ ﻮرد ﻣﻮاﻓﻘ ﺖ ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﺧﺼ ﻠﺘﯽ ﺻ ﺮﻓﺎ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ و در ﻣﻼﻗ ﺎت‬
‫ﺳ ﻮم ﺧﺼ ﻠﺘﻰ ﻧﻈ ﺎﻣﻰ ﺑﺨ ﻮد ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﭼﻴ ﺰى اﺳ ﺖ آ ﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ از ﺁن ﺑﻌﻨﻮان ﺁﻣ ﺪن ﺁﻳ ﻪ ﻗﺘ ﺎل ﻳ ﺎد ﻣ ﻰ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ‬
‫اﻇﻬﺎر ﻣﻰ آﻨﻨﺪ آﻪ ﺁﻳﻪ ﻗﺘﺎل ﻳﻌﻨﻰ ﺁﻳﻪ اى آ ﻪ در ﺁن ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺟﺎزﻩ ﺟﻨﮓ و آﺸﺘﻦ دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن را ﻣﻴﺪهﺪ در هﻤﻴﻨﺠﺎﺳﺖ آﻪ‬
‫ﻓﺮود ﻣﻰ ﺁﻳﺪ‪:‬‬

‫"رﺧﺼﺖ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﻳﺎن اﺳﻼم دادﻩ ﺷ ﺪ زﻳ ﺮا ﺁﻧ ﺎن از دﺷ ﻤﻦ ﺳ ﺘﻢ‬

‫‪٤٠‬‬
‫ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺧﺪا ﺑﺮ ﻳﺎرﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺎدر اﺳﺖ‪".‬‬

‫ﻣﺎ ﻧﻴ ﺰ در ﺑﻴﻌ ﺖ دوم )ﺳ ﻮﻣﻴﻦ ﻣﻼﻗ ﺎت ﻋﻘﺒ ﻪ( دﻳ ﺪﻳﻢ آ ﻪ ﺑ ﺮاى‬

‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺤﺒﺖ از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﻳﻌﻨﻰ ﺻﺤﺒﺖ از ﻳ ﻚ‬
‫اﺗﺤﺎد ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺎ اﻧﺼﺎر ﺑﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺧ ﻮد ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در‬
‫ﺑﻴﻌ ﺖ اول ﺻ ﺤﺒﺘﻰ از ﺟﻨ ﮓ و ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﻧﻈ ﺎﻣﻰ در آ ﺎر ﻧﻴﺴ ﺖ ‪ .‬اﺑ ﻦ‬
‫ﻋﺸﺎق اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻴﺎن ﻣﻰ آﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻗﺒﻞ از ﻋﻘﺒﻪ دوم هﻨﻮز اﺟﺎزﻩ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد آﻪ ﺑﺠﻨﮕ ﺪ و ﺧ ﻮن ﺑﺮﻳ ﺰد‪ .‬او ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫دﺳﺘﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﺮدم را ﺑ ﻪ ﺳ ﻮى ﺧ ﺪا دﻋ ﻮت ﻧﻤ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺗﺤﻤ ﻞ اهﺎﻧ ﺖ آ ﺮدﻩ و‬
‫ﻣﻨﻜﺮان را ﺑﺒﺨﺸﺎﻳﺪ‪ .‬ﻗﺮﻳﺶ ﭘﻴﺮوان او را ﺁزار و اذﻳﺖ آﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻰ از ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺧﺮوج از ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد‪ ،‬اﻏﻮا‪ ،‬وﺑﻘﻴﻪ را وادار ﺑﻪ ﺗﺮك آﺸﻮرﺷﺎن آﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ دﺳﺖ از ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد ﺑﻜﺸﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺪرﻓﺘﺎرى ﻗﺮﻳﺶ را ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻳﺎ از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮد ﻓﺮار آﻨﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻰ ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮوﻧ ﺪ‪ .‬وﻗﺘ ﻰ آ ﻪ‬
 ‫‪۴٧٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻗﺮﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮔﺴﺘﺎخ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﻴﺖ واﻻى او را ﻣﻨﻜﺮﺷﺪﻩ‪ ،‬او را ﻣﺘﻬﻢ ﺑ ﺪروغ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ‪ ،‬و ﺑﺎ او ﺁﻏﺎز ﺑﻪ ﺑﺪ رﻓﺘﺎرى ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ...‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش اﺟﺎزﻩ ﺟﻨﮓ و دﻓ ﺎع‬
‫‪٤١‬‬
‫ﺧﻮد را داد‪".‬‬

‫اﻟﺒﺘ ﻪ ‪ ،‬اﺑ ﻦ ﻋﺸ ﺎق ﻳ ﺎ ﻣﺘ ﺮﺟﻢ آﺘ ﺎب وى‪ ،‬ﺑﺠ ﺎى ﺑﻴﻌ ﺖ دوم‪،‬‬

‫ﺑﺎﺷﺘﺒﺎﻩ‪ ،‬ﻋﻘﺒﻪ دوم را ﻣﻰ ﺁورد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳﻦ ﻋﻘﺒﻪ ﺳﻮم ﻳ ﺎ ﺑﻴﻌ ﺖ دوم‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﺴﺌﻠﻪ را روﺷﻦ ﺗﺮ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"ﺳﺎل دوم‪ ،‬اﻳﻦ دوازدﻩ ﺗﻦ‪ ،‬آﻪ ﻳ ﺎد آ ﺮدﻳﻢ از روﺳ ﺎى اﻧﺼ ﺎر‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ رﻓﺘﻨ ﺪ و در‬
‫ﻋﻘﺒﺔ اﻻُوﻟﻰ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬ﺑﺪﻳﺪﻧ ﺪ و ﺑﻴﻌ ﺖ آﺮدﻧ ﺪ و ﺑﻌﻀ ﻰ آ ﻪ اﺳ ﻼم ﻧﻴ ﺎوردﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ اﺳﻼم ﺑﻴﺎوردﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ اول ﺑﻴﻌﺘﻰ ﺑﻮد آﻪ در اﺳﻼم رﻓﺖ‪ .‬و اﻳ ﻦ ﺑﻴﻌ ﺖ ﺷ ﺮط‬
‫‪٤٢‬‬
‫ﺣﺮب درش ﻧﺒﻮد‪ ،‬زﻳﺮا آﻪ هﻨﻮز ﺁﻳﺖ ﻗﺘﺎل ﻓﺮو ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪".‬‬
‫َ‬

‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﻜﺘﻪ دﻳﮕﺮﯼ را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاى ﻣﺎ روﺷ ﻦ ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜ ﻪ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ دﻓﺎﻋﻰ و ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻜﻪ و ﺣﺎﻟ ﺖ ﺟﻨﮕ ﻰ و ﺗﻌﺮﺿ ﻰ‬
‫ى‬
‫ﺑﻌﺪى وى درﻣﺪﻳﻨﻪ ﭼﻴﺰﻣﺘﻀﺎدى ﺟﺰﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻜﺎﻣﻠﻰ ﻳ ﻚ ﻧﻴ ﺮو ِ‬
‫از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا ﻣﺘﻌ ﺮض و ﺧﻴ ﺰ ﺑﺮداﺷ ﺘﻪ ﺑ ﺮاى ﻗ ﺪرت ﻧﺒ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻪ ﺁﻧﻄ ﻮر ﮐ ﻪ اﺑ ﻦ ﻋﺸ ﺎق ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ در‬
‫ﻣﻜ ﻪ ﺁﻳ ﻪ ﻗﺘ ﺎل را ﻧﻴ ﺎورد آ ﻪ در ﺁﻧﺠ ﺎ هﻨ ﻮز ﻗ ﺪرت روﻳ ﺎروﻳﻰ و ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ را ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ در ﻋﻘﺒ ﻪ هﻤﻴﻨﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ﺑﻴﻌ ﺖ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺼﺎر ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺤﻈ ﻪ اى ه ﻢ در ﺁوردن ﺁﻳ ﻪ ﻗﺘ ﺎل‬
‫درﻧﮓ ﻧﻜﺮد‪.‬‬
 ‫‪۴٧١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ را آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ درهﻤ ﻪ ﺟ ﺎ درﭘ ﻰ ﻗ ﺪرت‬
‫ﺷﺨﺼﻰ و اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺒﺘﻨ ﻰ ﺑ ﺮ ﻗ ﺪرت ﻣﻄﻠﻘ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫در ﺑﻴﻌ ﺘﺶ ﺑ ﺎ اﻧﺼ ﺎر‪ ،‬در ﻣ ﺬاآﺮات وى ﺑ ﺎ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺜ ﺎت او ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﻰ از ﺷ ﻴﻮخ ﻋ ﺮب آ ﻪ ﺑ ﺮاى‬
‫زﻳﺎرت ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﺁﻣﺪﻩ و ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺳﺎﻻﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ در ﭘﻰ ﺟﻠ ﺐ وى ﺑ ﻪ‬
‫اﺳﻼم ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮان ﻣﺸﺎهﺪﻩ آﺮد‪.‬‬
‫ﻓﺮد ﻣﺰﺑﻮر آﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ رﺋﻴﺲ ﻳﻜﻰ از ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋ ﺮب ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫از ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺌﻮال ﻣ ﻰ آﻨ ﺪ‪" :‬اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ از ﺗ ﻮ ﭘﻴ ﺮوى آﻨ ﻴﻢ و ﺧ ﺪا ﺗ ﺮا ﺑ ﺮ‬
‫دﺷ ﻤﻨﺎﻧﺖ ﭘﻴ ﺮوز ﮔﺮداﻧ ﺪ‪ ،‬ﺁﻳ ﺎ ﻣ ﺎ ه ﻢ در ﻗ ﺪرت ﺗ ﻮ ﺳ ﻬﻴﻢ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮﻳﻢ؟ و‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺟ ﻮاب ﻣﻴﺪه ﺪ‪" :‬ﻗ ﺪرت از ﺁن ﺧﺪاﺳ ﺖ‪ .‬او ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﻪ ه ﺮ آ ﺲ آ ﻪ‬
‫ﺑﺨﻮاهﺪ ﻣﻴﺪهﺪ" و ﺷﻴﺦ ﻋﺮب آﻪ ﺧﻮب ﻣﻰ ﻓﻬﻤﺪ آﻪ ﺁن آﺲ ﺟ ﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻴ ﺰ هﻮﺷ ﺎﻧﻪ ﭘﺎﺳ ﺦ ﻣﻴﺪه ﺪ‪" :‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺳﻴﻨﻪ ﺧﻮد را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻮ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﺮاب ﺳﭙﺮ آﻨ ﻴﻢ ﺗ ﺎ ﺧ ﺪا ﺗ ﺮا ﭘﻴ ﺮوز‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و دﻳﮕﺮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻰ آﻨﻨ ﺪ! از ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﺗ ﻮ ﺧﻴ ﺮى ﺑﻤ ﺎ ﻧﺨﻮاه ﺪ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ ٤٣".‬و ﻣﺤﻤﺪ را ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻰ ﮔﺬارد‪.‬‬
‫در ﻣ ﺬاآﺮات ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑﻮﺳ ﺎﻃﺖ اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ ﻧﻴ ﺰ‬
‫اﺳﺎس آﺸﻤﻜﺶ دو ﻃ ﺮف ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ هﻤ ﻴﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در‬
‫ﺗﻼش ﺁﻧﺴ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧ ﺪ آ ﻪ اﮔ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ زﻳ ﺮ ﻧ ﺎم اﷲ و‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ وى ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺮب و ﺳﭙﺲ ﻋﺠﻢ را ﺗﺤﺖ ﺳ ﻠﻄﻪ‬
‫ﺧﻮد در ﺁورﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻰ اﺳﺖ آ ﻪ ﺑﻌ ﺪا ﻧﻴ ﺰ ﺻ ﺤﺖ ﺁن ﻋﻤ ﻼ ﺑﺎﺛﺒ ﺎت‬
 ‫‪۴٧٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻣﻰ رﺳﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ از راﻩ اﺗﺤ ﺎد ﺑ ﺎ اوس‬
‫و ﺧَﺰرَج و ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﺑﻌ ﺪﯼ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ اﺗﺤ ﺎد‪ .‬ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ‬
‫دﻳﺪﻳﻢ‪ ،‬در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺿﻌﻴﻒ و در واﻗﻊ هﻴﭻ آﺎرﻩ اى آﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﮑ ﻪ‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﻗﺮﻳﺶ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد وى ﻣﺴﺨﺮﻩ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ رﺳﺪ‪.‬‬
‫در ﺁﻧﺰﻣ ﺎن‪ ،‬ﻗ ﺮﻳﺶ اﺳﺎﺳ ﺎ از ﻟﺤ ﺎظ اﻗﺘﺼ ﺎدى و ﺳﻴﺎﺳ ﻰ در‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﺴ ﺘﺤﻜﻤﻰ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ آﻨﺘ ﺮل اﻗﺘﺼ ﺎدى و‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻣﻜﻪ را در دﺳﺖ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذى آﻪ از ﻃﺮﻳﻖ دادن‬
‫وام ﺑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﭘﺮداﺧ ﺖ ﺣ ﻖ و ﺣﺴ ﺎب ﺑ ﺮاى ﻋﺒ ﻮر ﺳ ﺎﻟﻢ‬
‫آﺎرواﻧﻬ ﺎى ﺧ ﻮد از ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺁﻧﻬ ﺎ‪ ،‬و ﺷ ﺮﻳﻚ آ ﺮدن ﺁﻧﻬ ﺎ در آﺎرواﻧﻬ ﺎى‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ ﺑﻬﻢ زدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬آﻤﺒ ﻮدى از اﻳ ﻦ ﺟﻬ ﺖ اﺣﺴ ﺎس‬
‫ﻧﻤﻰ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻟﺬا ﺧﻮد را ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ ﺗﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ راﻩ دﻳﮕ ﺮى ﺑ ﺮاى ﺗﻮﺳ ﻌﻪ‬
‫ﻗ ﺪرت و ﻧﻔ ﻮذ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻧﻤ ﻰ دﻳﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ه ﻴﭻ دﻟﻴﻠ ﻰ ﺑ ﺮاى ﺗﻐﻴﻴ ﺮ‬
‫اوﺿ ﺎﻋﻰ آ ﻪ ﻋﻤ ﻼ در ﺟﻬ ﺖ ﻣﻨﺎﻓﻌﺸ ﺎن در ﺣ ﺎل ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺖ ﺑ ﻮد ﻧﻤ ﻰ‬
‫ﻰ ﺑ ﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ از ﺁن زﻣ ﺎن‪ ،‬ﺑﻤ ﺎ‬
‫دﻳﺪﻧ ﺪ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻧﻴ ﺰ اﻃﻼﻋ ﺎت ﺗ ﺎرﻳﺨ ِ‬
‫هﻴﭻ ﻧﺸﺎﻧﻰ از اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺮﻳﺶ در ﺁن ﻣﻘﻄ ﻊ از زﻣ ﺎن‪ ،‬در ﻣﺴ ﻴﺮ ﭘﻴﺸ ﺮوى‬
‫ﺧ ﻮد دﭼ ﺎر ﻣﺸ ﮑﻠﻰ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬و ﻧﻴﺎزﻣﻨ ﺪ ﺑ ﻪ راﻩ ﺟﺪﻳ ﺪى ﺑ ﺮاى اداﻣ ﻪ روﻧ ﺪ‬
‫ﻗﺪرت ﻳﺎﺑﻰ ﺧﻮد ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻰ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬اﮔﺮ ه ﻢ ﺑﻔ ﺮض‪ ،‬ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺮاى ﻳﻜﭙﺎرﭼ ﻪ آ ﺮدن ﻗ ﺪرت‬
‫در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ﭘﻰ اﺗﺤ ﺎد ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼ ﺮا ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﺘﺤ ﺪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﺴﻰ آﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺮوﺋﻰ ﺑﺤﺴ ﺎب ﻧﻤ ﻰ ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﺷ ﺪن ﺑ ﺎ‬
 ‫‪۴٧٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫او ﺑ ﻰ ﺷ ﻚ ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ ﻧﺎرﺿ ﺎﻳﺘﻰ ﻣﺘﺤ ﺪﻳﻦ ﻗ ﺮﻳﺶ و ﺗﻀ ﻌﻴﻒ ﺁﻧ ﺎن ﻣ ﻰ‬
‫ﮔﺸ ﺖ‪ .‬ﺑﻬﻤ ﻴﻦ دﻟﻴ ﻞ‪ ،‬ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد ﻣﺤﻤ ﺪ از ﻧﻈ ﺮ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻣﺴ ﺨﺮﻩ و ﺣﺘ ﻰ‬
‫ارزش ﺑﺮرﺳﻰ و ﻓﻜﺮ آﺮدن را هﻢ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻰ آﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ ﺑﻤﺤ ﺾ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺮح ﻣﻰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺮان ﻗ ﺮﻳﺶ ﺟﻠﺴ ﻪ را ﺗ ﺮك ﻣ ﻰ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬هﻤ ﻪ وﻗ ﺎﻳﻊ ﺳ ﻴﺰدﻩ ﺳ ﺎﻟﻪ اول ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺮاى‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻜﻪ و در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻗ ﺮﻳﺶ هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ ﺷﺎﻧﺴ ﻰ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد‪،‬‬
‫و او ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺖ ﺧﻮد را در ﺟﺎﺋﻰ دﻳﮕﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ در ﻣ ﻮرد ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﺻ ﺪ ه ﻮادارى آ ﻪ او در ﻣﻜ ﻪ داﺷ ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﻘﺪان اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﺑﺪرﺳﺘﻰ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻴﻢ آﻪ هﺮ ﻳﻚ از ﺁﻧﻬﺎ واﻗﻌﺎ‬
‫ﺑ ﺎ ﭼ ﻪ اﻧﮕﻴ ﺰﻩ اى ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺣﺘ ﻰ در ﻣ ﻮرد ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ آﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻰ ﺷﺨﺼﻰ اش ﻗﺒ ﻞ از ﺑﻌﺜ ﺖ ﭘﺮﺗ ﻮى‬
‫ﺑ ﻲ اﻓﻜﻨ ﺪ‪ ،‬اﮔ ﺮ ﻧﮕ ﻮﺋﻴﻢ ه ﻴﭻ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎر اﻧ ﺪك اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣ ﺎ‬
‫ﻧﻤﻴﺪاﻧﻴﻢ آﺴﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺪﻳﺠ ﻪ‪ ،‬ﻋﻤ ﺮ و اﺑ ﻮﺑﻜﺮ‪ ،‬واﻗﻌ ﺎ ﺑ ﺎ ﭼ ﻪ اﻧﮕﻴ ﺰﻩ اى‬
‫ﺑ ﻪ او ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ؟ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ رواﺑ ﻂ ﺧ ﺎﻧﻮادﮔﻰ؟ از ﺗ ﺮس ﻋﻘﻮﺑ ﺖ در‬
‫ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮ؟ و ﻳﺎ ﺑﺮاى رﺳﻴﺪن ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت؟ و ﻳ ﺎ از ﺳ ﺮ ﺳ ﺎدﮔﻰ‪ ،‬ﻋﻘ ﺐ‬
‫اﻓﺘﺎدﮔﻰ ﻓﻜﺮى و ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﺪا؟‬
‫در ﻣ ﻮرد ﻋﻠ ﻰ ﻣﻴﺘ ﻮان ﮔﻔ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻰ ﺗﺮدﻳ ﺪ ﺷ ﻖ اول ﺻ ﺎدق‬
‫‪٤٤‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا او در زﻣﺎن اﺳﻼم ﺁوردن آﻮدك دﻩ ﺳﺎﻟﻪ اى ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫و از اﻳﻨ ﺮو ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﺑ ﺮ ﺧ ﻮردى ﻋﻘﻼﻧ ﻰ ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺎﺋﻞ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌ ﻼوﻩ‪ ،‬او را ﭘ ﺪرش اﺑﻮﻃﺎﻟ ﺐ‪ ،‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻗﺤﻄ ﻰ و ﻣﻀ ﻴﻘﻪ ﻣ ﺎﻟﻰ‪ ،‬از‬
 ‫‪۴٧۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫دوران ﺧﺮدﺳﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﭙﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﮑﻢ ﭘ ﺪرش را‬
‫داﺷﺖ و ﺑﺨﺎﻃﺮ رواﺑﻂ ﻋﺎﻃﻔﯽ و ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺎ او داﺷ ﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ ﺑ ﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﮐﻮدﮐﺎﻧﮥ ﺧﻮد از وﯼ ﭘﻴﺮوﯼ ﻧﻤﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫وﻟ ﻰ در ﻣ ﻮرد ﺑﺮدﮔ ﺎن و آﺴ ﺎﻧﻰ آ ﻪ از ﺑﺨ ﺶ ﻓﻘﻴ ﺮ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﺑﺨ ﺶ ﻣﻬﻤ ﻰ از ه ﻮاداران او را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮان دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺪﺳﻴﺎت روﺷﻦ ﺗﺮى زد‪ .‬ﻳﻜﻰ ﺁﻧﻜﻪ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ‬
‫ﻰ ﻣﻄﻠ ﻖ‪ ،‬هﻤ ﻮارﻩ‬
‫هﻢ اﺷﺎرﻩ آ ﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻤ ﻮﻻ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﻗ ﺪرت ﺧﻴ ﺎﻟ ِ‬
‫ﭘﻨﺎهﮕﺎﻩ اﻗﺸﺎر ﻣﺤﺮوم‪ ،‬ﺳﺮآﻮب ﺷﺪﻩ و ﺑﻰ ﭘﻨﺎﻩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﻳﻌﻨ ﯽ‬
‫ﺁﻧﻬ ﺎﻳﯽ آ ﻪ ﺁرزوه ﺎى ﮔﻤﮕﺸ ﺘﻪ و ارﺿ ﺎء ﻧﺸ ﺪﻩ ﺧ ﻮد را در اﻳ ﻦ دﻧﻴ ﺎ‬
‫ﻻﺟﺮم در دﻧﻴﺎﻳﻰ دﻳﮕﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻰ آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺴ ﻴﺎرى از‬
‫ﺁﻳﻪ هﺎى ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻮاهﺐ و ﻟﺬاﺋﺬ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻧﻴﺰ در ﻣﻜ ﻪ ﺧﻄ ﺎب ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ اﻓﺮاد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻰ ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺧﺪاى ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧ ﺪاﻳﻰ ﺟﻬ ﺎﻧﻰ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫و ﻧﺘﻴﺠﺘ ﺎ ﻣ ﻰ ﺑﺎﻳﺴ ﺖ ﻃ ﺮف ﺧﻄ ﺎﺑﺶ هﻤ ﮥ اﺑﻨ ﺎء ﺑﺸ ﺮ در ﺳﺮاﺳ ﺮ دﻧﻴ ﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﺎ آﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻰ آﻨﻴﻢ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ او از وﻋﺪﻩ هﺎى‬
‫ﺑﻬﺸﺘﻰ ﺳﺨﻦ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬از ﻟﺬت ﻧﺸﺴﺘﻦ در زﻳﺮ ﺳ ﺎﻳﻪ درﺧﺘ ﺎن آ ﻪ ﻓﻘ ﻂ‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﺳﺎآﻨﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﮥ ﮔﺮم و ﺳﻮزان ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻧﺎم ﻣﻴﺒﺮد‪.‬‬

‫ﻰ‬
‫ى ﺟﺴ ﻤﺎﻧﻰ و روﺣ ﺎﻧ ِ‬
‫"ﺁﻧﺎن )ﺑﻨﺪﮔﺎن ﭘﺎك و ﺑﺎ اﺧ ﻼص ﺧ ﺪا( را )در ﺑﻬﺸ ﺖ( روز ِ‬
‫ﺑ ﯽ ﺣﺴ ﺎب ﻣﻌ ﻴﻦ اﺳ ﺖ و ﻣﻴ ﻮﻩ ه ﺎى ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﺑﻬﺸ ﺘﻰ‪ ،‬وه ﻢ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺰرﮔ ﻮار و‬
‫ﻣﺤﺘﺮﻣﻨﺪ و در ﺑﻬﺸ ﺖ ﭘ ﺮ ﻧﻌﻤ ﺖ ُﻣ ُﺘ َﻨ ِﻌﻢ اﻧ ﺪ و ﺑ ﺮ ﺗﺨﺘﻬ ﺎى ﻋ ﺎﻟﻰ روﺑ ﺮوى ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﺸﺴ ﺘﻪ اﻧ ﺪ و ﺣ ﻮر و ﻏﻠﻤ ﺎن‪ ،‬ﺟ ﺎم ﺷ ﺮاب و ﻃﻬ ﻮر ﺑ ﺮاى ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﮔ ﺮدش در ﻣ ﻰ‬
 ‫‪۴٧۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮاﺑﻰ ﺳﭙﻴﺪ و روﺷﻦ آﻪ ﻧﻮﺷﻨﺪﻩ را ﻟﺬت آﺎﻣﻞ دهﺪ ﻧ ﻪ در ﺁن ﻣ ﻰ‪ ،‬ﺧﻤ ﺎرى‬
‫و در ِد ﺳﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺪهﻮﺷﻰ و ﻣﺴﺘﻰ اﺳﺖ‪ ،‬و در ﺑﺰم ﺣﻀﻮرﺷﺎن ﺣﻮران زﻳﺒﺎ ﭼﺸﻤﻰ‬
‫اﺳﺖ آﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺷﻮهﺮان ﺧﻮد ﺑﻪ هﻴﭽﻜﺲ ﻧﻨﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﺣﻮران در ﺳ ﭙﻴﺪى )ﻟﻄﺎﻓ ﺖ(‬
‫ﮔ ﻮﻳﻰ ﺑﻴﻀ ﻪ ﻣﻜﻨ ﻮن اﻧ ﺪ‪) ".‬اﻟﺼ ﺎﻓﺎت‪ ،‬ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ‪(۴٩-۴١‬؛ "ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﺎ زﻧﺎﻧﺸ ﺎن در‬
‫ﺳﺎﻳﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮ ﺗﺨﺘﻬﺎى ﻋﺰت ﺗﻜﻴﻪ زدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاى ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﻮﻩ هﺎى ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن‬
‫و هﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺁﻣﺎدﻩ اﺳﺖ‪) ".‬ﻳﺲ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى ‪ ۵۶‬و ‪(۶٧‬؛ "و ﻓﺮﺷﻬﺎى ﭘﺮﺑﻬﺎ )ﻳ ﺎ‬
‫ﻓ ﺮاش و زﻧ ﺎن زﻳﺒ ﺎ( آ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻣ ﺎ )در آﻤ ﺎل زﻳﺒ ﺎﺋﻰ( ﺑﻴﺎﻓﺮﻳ ﺪﻩ اﻳ ﻢ و هﻤﻴﺸ ﻪ ﺁن‬
‫زﻧ ﺎن را ﺑ ﺎآﺮﻩ ﮔﺮداﻧﻴ ﺪﻩ اﻳ ﻢ و ﺷ ﻮهﺮ دوﺳ ﺖ و ﺟ ﻮان" )اﻟﻮاﻗﻌ ﻪ ‪ ،‬ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى ‪-٣۴‬‬
‫‪(٣٧‬؛ "ﺁﻧﺎن در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻪ ﻋ ﺰت ﺑ ﺮ ﺳ ﺮﻳﺮهﺎى زرﺑﻔ ﺖ ﻣﺮﺻ ﻊ ﺗﻜﻴ ﻪ زﻧﻨ ﺪ و هﻤ ﻪ‬
‫ﺷﺎدان ﺑﺎ ﻳﺎران و دوﺳﺘﺎن روﺑﺮوى ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑ ﺮ ﺁن ﺳ ﺮﻳﺮهﺎ ﻣ ﻰ ﻧﺸ ﻴﻨﻨﺪ و ﭘﺴ ﺮاﻧﻰ‬
‫زﻳﺒﺎ آﻪ ﺣﺴﻦ و ﺟﻮاﻧﻰ ﺷﺎن اﺑﺪى اﺳﺖ ﮔﺮد ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻰ ﮔﺮدﻧ ﺪ ﺑ ﺎ آ ﻮزﻩ ه ﺎ‬
‫و ﻣﺸﺮﺑﻪ هﺎ و ﺟﺎﻣﻬﺎى ﭘﺮ از ﺷﺮاب ﻧﺎب ‪ ...‬و از ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮﻏﺎﻧﻰ آ ﻪ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‬
‫و زﻧﺎن ﺳﻴﻪ ﭼﺸﻢ زﻳﺒﺎ آﻪ در ﺑﻬﺎ و ﻟﻄﺎﻓ ﺖ ﭼ ﻮن دُر ﻣﻜﻨ ﻮن اﻧ ﺪ ﺑ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻬﻴﺎﺳ ﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎى اﻟﻬﻰ ﭘﺎداش اﻋﻤﺎل ﺁن ﺑﻬﺸﺘﻴﺎن اﺳﺖ‪) ".‬اﻟﻮاﻗﻌﻪ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎى ‪(٢۴-١۵‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺧﺪاى ﻣﺤﻤ ﺪ ﻗ ﺮار اﺳ ﺖ ﺁﻧﭽ ﻪ را آ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﺎن زﻣﻴﻨ ﻰ‬

‫)اﺷﺮاف ﻋﺮب( اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى را از ﺁن ﻣﺤ ﺮوم آ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺑﻬﺸ ﺖ‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻰ در دﺳﺘﺮس ﺁﻧﺎن ﻗ ﺮار ده ﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌ ﻰ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ اﻓﺴ ﻮن‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻮﺗﻪ ﻓﻜﺮ وﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ اى از اﻋﺮاب ﻓﻘﻴﺮ و ﻣﺤ ﺮوم‬
‫را ﺑﺴ ﻮى ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ آﻨ ﺪ‪ .‬روى ﺁورى ﺑﻴﺸ ﺘﺮ اﻗﺸ ﺎر ﻓﻘﻴ ﺮ و ﻣﺤ ﺮوم‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﺣﺘﻰ در ﺟﻮاﻣﻊ اﻣﺮوزى ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﺮ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ‬
‫ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪۴٧۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬ﺑﺨﺶ زﻳﺎدى از ه ﻮاداران ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ ﻧ ﻪ ﺑ ﺪﻻﻳﻞ‬
‫ﻋﻘﻠ ﻰ و ﻓﻜ ﺮى‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺳ ﺮﺧﻮردﮔﻰ‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻴ ﺖ ه ﺎى ﻣ ﺎدى و‬
‫ﻧﻴﺎزهﺎى روﺣﻰ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺴﻮى او آﺸﻴﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫دراﺑﺘ ﺪا‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ در ﻣﻜ ﻪ‪ -‬آ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷ ﻬﺮ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﻣﺮآﺰى از ﺗﮑﺎﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗ ﺮﯼ ﺑﺮﺧ ﻮردار اﺳ ﺖ‬
‫و در ﺁن ﻣﺤﺮوﻣﻴ ﺖ ه ﺎ و ﺗﻔ ﺎوت ﺛ ﺮوت و ﻓﻘ ﺮ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ هﻮاداراﻧﻰ از اﻳﻦ ﻧﻮع را ﺑﺴ ﻮى ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ آﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ روى ﺁورى اﻋﺮاب ﺑﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕ ﺮى‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
 ‫‪۴٧٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫‪ -١‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ۶۶٧‬‬
‫‪ -٢‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬هﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ‪. .‬‬
‫‪ -٣‬اَﻟﺤِﺠﺮ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪٩۶-٩۵‬‬
‫‪ -۴‬ﻃﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻗﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص‪٨۶٩‬‬
‫‪ -۵‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺻﺺ ‪۶۵٣-۶۵٢‬‬
‫‪ -۶‬اَﻟﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪٢٣-٢٠‬‬
‫‪ - ٧‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۶۵۵‬‬
‫‪ -٨‬ﻃﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ٨٧٠‬‬
‫‪ - ٩‬ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻰ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ١٩‬‬
‫‪ -١٠‬ﻃﺒﺮى‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ص‪.٨١۴‬‬
‫‪11‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English, p. 39.‬‬
‫‪ - ١٢‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪. ۶۵٣ ،‬‬
‫‪ - ١٣‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. ۶۵۶‬‬
‫‪ - ١۴‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ٣۵٣‬‬
‫‪ - ١۵‬ﻃﺒﺮﯼ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ٨٧٩‬‬
‫‪ -١۶‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪ ، ۶۵۴‬ﭘﺎﻧﻮﻳﺲ ‪١‬‬
‫‪ - ١٧‬اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪. ۵٣-۵٢‬‬
‫‪ - ١٨‬ﺳﻮرﻩ اﻟﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ‪. ٢٠-١‬‬
‫‪19‬‬
‫‪- Ibn Ishaq, The life of Muhammad, A translation of Ibn Ishaq's Sirat‬‬
‫‪Rasul Allah by A. Guillaume, p. 155, 156.‬‬
‫‪ -٢٠‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ، ،‬ص ‪. ۶۵٧‬‬
‫‪21‬‬
‫‪- Ibn Hisham، Sira Des Leben Muhammeds، ed. F. Wustenfeld،‬‬
‫‪Gotringen، p. 227. In Maxime Radinson، Mohammad، in English، p. 135.‬‬
‫‪ - ٢٢‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ‪ ،‬ص ‪. ۶۵٨‬‬
‫‪ - ٢٣‬ﺳﻮرۀ َاَﻻﺣﻘﺎف‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪. ٢٩‬‬
‫‪ - ٢۴‬ﺳﻮرۀ اَﻟﻘﻤﺮ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪. ١‬‬
‫‪ - ٢۵‬ﺳﻮرۀ اَﻟﺮوم‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪. ۴-١‬‬
‫‪ - ٢۶‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ۶۶٠‬‬
‫‪- ٢٧‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. ۶۶١‬‬
‫‪- ٢٨‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. ۶۶٣‬‬
‫‪ - ٢٩‬ﺳﻮرۀ َاﻻِﺳﺮاء‪ ١ ،‬و ‪. ۶١‬‬
‫‪ - ٣٠‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۴۴٣‬‬
‫‪ - ٣١‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ﺻﺺ ‪. ۴۴٠-۴٣٩‬‬
 ‫‪۴٧٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬

‫‪ - ٣٢‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. ۴۴٠‬‬

‫‪ - ٣٣‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. ۴۴٠‬‬
‫‪ - ٣۴‬ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ وﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺟﻠﺪ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ۶۶۴‬‬
‫‪35‬‬
‫‪- Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English, p. 158.‬‬
‫‪ - ٣۶‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ۴٧٨‬‬
‫‪- ٣٧‬هﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ،‬ص ‪. ۴٣٠‬‬
‫‪ - ٣٨‬ﺳﻮرۀ هﻮد‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪. ١٨‬‬
‫‪ -٣٩‬ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮﺁن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ص ‪۵١٢‬‬
‫‪ - ۴٠‬ﺳﻮرۀ اﻟﺤﺞ‪ ،‬ﺁﻳﻪ ‪. ٣٩‬‬
‫‪41‬‬
‫‪- Ibn Ishaq, The life of Muhammad, A translation of Ibn Ishaq's Sirat‬‬
‫‪Rasul Allah by A. Guillaume, p. 212.‬‬
‫‪ - ۴٢‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ۴٣٠‬‬
‫‪43‬‬
‫‪- Maxim Rodinson، p. 139.‬‬
‫‪ -۴۴‬اﺑﻦ هﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬ص ‪. ٢٢٣‬‬
 ۴٧٩ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﮥ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________

May 2000. the Study of Islam and Democracy, Center for cof Muslim Social
Scientists. ed hisd.D. in International
 ‫‪۴٧٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻗﺪرت در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﻧﻘﺶ ﺳﺮﻛﻮب و ﺧﺸﻮﻧﺖ‬

‫در اﺳﺘﻘﺮار ﻣﺬاﻫﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى‬

‫در ﻣﻜﻪ و ﺑﻄﻮر آﻠﻰ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮآﺰى‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ‬

‫هﻨ ﻮز ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ ﺧ ﻮد را ﻃ ﻰ ﻣ ﻰ ﻧﻤ ﻮد و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ اﺑﻌ ﺎد ﻓﻘ ﺮ‪،‬‬
‫ﺳ ﺮآﻮب و ﺳ ﺮﺧﻮردﮔﻰ روﺣ ﻰ در ﺁن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺟﻮاﻣ ﻊ ﻣﺘﻜﺎﻣ ﻞ ﺗ ﺮ‬
‫وﺳﺮآﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ ﺗﺮى ﭼﻮن اﻳﺮان و روم ﺑﻤﺮاﺗﺐ آﻤﺘ ﺮ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺘ ﺎ در‬
‫ﻣﻜﻪ‪ ،‬و دردرﺟﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮى درآﻞ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐ ﺰﯼ‪ ،‬زﻣﻴﻨ ﻪ ﺑﻤﺮاﺗ ﺐ‬
‫آﻤﺘﺮى ﺑﺮاى ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺗﺨﺪﻳﺮ آﻨﻨﺪﻩ ﻣﺤﻤﺪ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ دراورﺷ ﻠﻴﻢ و ﺑﻌ ﺪ در ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣﻨ ﺎﻃﻖ ﺗﺤ ﺖ ﻗﻠﻤ ﺮو‬
‫رم‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻇﻬ ﻮر ﺧﻴ ﺎﻟﻰ ﻋﻴﺴ ﻰ ﻣﺴ ﻴﺢ آ ﻪ ﺧ ﺪاى او ه ﻢ‪ ،‬ﺷ ﻔﺎ دهﻨ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻴﻤ ﺎران و ﭘﻨ ﺎﻩ دهﻨ ﺪﻩ ﻣﺤﺮوﻣ ﺎن و ﻓﻘﻴ ﺮان ﺑ ﻮد‪ ،‬وﺟ ﻮد اﺑﻌ ﺎد ﻋﻈ ﻴﻢ‬
 ‫‪۴٨٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺳﺮآﻮب و ﻓﻘﺮ و هﻤﻪ ﺟﺎ ﮔﻴﺮ ﺑﻮدن ﺁن‪ ،‬اﻗﺸ ﺎر وﺳ ﻴﻌﻰ از ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎى‬
‫ﻣﺤ ﺮوم و ﺑ ﻰ ﭘﻨ ﺎﻩ را ﺑ ﻪ ﺳ ﻮى ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ ﺳ ﻮق داد‪ .‬در ﺣ ﺎﻟﻰ آ ﻪ در‬
‫ﻣﻜﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ رخ ﻧﺪاد‪ .‬ﭼ ﻮن اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ هﻨ ﻮز ﺗﺤ ﺖ ﺳ ﺮﮐﻮب‬
‫هﻴﭻ دوﻟﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و ﻗﻠ ﺪرﯼ ﻗ ﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ و از روﺣﻴ ﻪ ﺑ ﺎﻻ و‬
‫ﺳ ﺮﻓﺮازاﻧﻪ اﯼ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺑ ﺎ اﺧﻼﻗﻴ ﺎت ﻣﺎﻗﺒ ﻞ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺎراز روﺣﻴﻪ اﺗﮑﺎء ﺑﺨ ﻮد و ﻟ ﺬت ﺑ ﺮﯼ ازدﻧﻴ ﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﻧ ﻪ ﻧﻴ ﺎزﯼ ﺑ ﻪ ﭘﻨ ﺎﻩ ﺁوردن ﺑ ﻪ ﺧ ﺪاﯼ ﺧﻴ ﺎﻟﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫وﻧﻪ ﺑﻪ ﻟﺬاﺋﺬ اﺧﺮوﯼ او‪.‬‬
‫ﺑ ﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑﺨ ﺶ ﻓﻘﻴ ﺮ و ﺳ ﺮﮐﻮب ﺷ ﺪۀ ﻣﮑ ﻪ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ از‬
‫اﺳﺘﻌﺪاد روﺣﯽ ﺑﻴﺸ ﺘﺮﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﻗﺒ ﻮل ﺧﺮاﻓ ﺎت ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﺧ ﺪاﻳﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎو ﭘﻨﺎﻩ َﺑﺮَد و ﺁﺧﺮﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻬﺎﯼ اﻳﻦ ﺟﻬ ﺎﻧﯽ ﺧ ﻮد را در در‬
‫ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻴﺎﻟﯽ ﺁن ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺑ ﻴﺶ‬
‫از هﻤﮥ ﺗﺤﺖ ﺳﺮﮐﻮب و اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﺖ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ‬
‫ﭘﻴ ﺮوان اوﻟﻴ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ از اﻓ ﺮاد ﻓﻘﻴ ﺮ و ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺨ ﺶ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣ ﺮدم ﺳ ﺮﮐﻮب ﺷ ﺪﻩ و‬
‫روﺣﻴ ﻪ ﺑﺎﺧﺘ ﻪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﺎﻧﮑ ﻪ در هﻤ ﮥ ﻧﻈﺎﻣ ﺎت ﺑ ﺪوﯼ ﮐ ﻪ ﻣﺮاﺣ ﻞ اوﻟﻴ ﻪ‬
‫ﺗﮑﺎﻣ ﻞ ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ را ﻣﻴﮕﺬراﻧﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺻ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎر آ ﻢ و‬
‫ﻧﺎﭼﻴﺰى از ﻣ ﺮدم ﻣﻜ ﻪ را ﺗﺸ ﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪادﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ در واﻗ ﻊ‪ ،‬دﻟﻴ ﻞ اﺻ ﻠﻰ‬
‫ﻋﺪم آﺎﻣﻴﺎﺑﻰ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻜﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪۴٨١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﻩ و‬

‫ﺑﺮدﮔ ﻰ ﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ ﻋﻘﺎﻳ ﺪش ﺑ ﻪ ه ﻴﭻ وﺟ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻣﻨﻄ ﻖ و اﺳ ﺘﺪﻻل‬
‫ﻋﻘﻠ ﻰ ﺷﺎﻧﺴ ﻰ ﺑ ﺮاى ﺟﻠ ﺐ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى آ ﻪ از ﻧﻈ ﺮ ﻓﻜ ﺮى از او‬
‫ﺑﺴ ﻴﺎر واﻗ ﻊ ﺑ ﻴﻦ ﺗ ﺮ و ﭘﻴﺸ ﺮﻓﺘﻪ ﺗ ﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬و ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﻧﻔﻮذ در ﻣﻴ ﺎن ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎى ﺳ ﺮآﻮب ﺷ ﺪﻩ و ﺳ ﺮ ﺧ ﻮردﻩ ﻋ ﺮب ﺑ ﻮد آ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ اﻣﻜﺎن ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﻰ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺸ ﮑﻞ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺑ ﻮد آ ﻪ اﺳﺎﺳ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗ ﻮدﻩ اى در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن هﻨ ﻮز‬
‫ﺑﻮﺟ ﻮد ﻧﻴﺎﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻋ ﺮب هﻨ ﻮز ﻳ ﻚ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﻴﻤ ﻪ ﺑ ﺪوى‬
‫وﺳﺮآﻮب ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و هﻨ ﻮز از ﻟﺤ ﺎظ روﺣ ﻰ ﺑ ﺮاى ﭘ ﺬﻳﺮش ﻣ ﺬاهﺐ‬
‫ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪ ،‬ﺁﻣ ﺎدﮔﻰ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ ﻧ ﻪ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ و ﻧ ﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻰ رﻏﻢ ﺗﻼش هﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬هﺮﮔﺰ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن هﻤ ﻪ ﮔﻴ ﺮ ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺗﻮﺣﻴﺪى ﺣﻨﻔﺎ و ﺧﻮد ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﻜﻪ ﻧﻴ ﺰ ﻓﻘ ﻂ ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺟﻠ ﺐ‬
‫ﺟﺰ ﮔﺮوﻩ اﻧﺪﮔﻰ ﺑﮕ ﺮد ﺧ ﻮد ﻧﺸ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن و ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺳ ﺎآﻦ‬
‫ن از‬
‫ﺷﻬﺮهﺎى ﻋﺮب ﻧﻴﺰ اآﺜﺮا ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻨﯽ از ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ و ﻳ ﺎ ﻓﺮارﻳ ﺎ ِ‬
‫ﻗﻠﻤﺮو رم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣ ﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴ ﺪى‪،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ‪ ،‬در ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺑﺮزﻣﻴﻨﻪ ﺳﺮآﻮب وﺳﻴﻊ ﺗﻮدﻩ هﺎ‪ ،‬ﺑﻰ اﻋﺘﻤﺎدى ﺑﻪ ﻧﻴﺮوى ﺧﻮد‪ ،‬و ﻣﻴ ﻞ‬
‫ﺑ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻞ ﺑ ﻪ ﻧﻴﺮوﺋ ﻰ ﻣ ﺎوراء اﻟﻄﺒﻴﻌ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﺮدم رواج‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻧﻴﺰﻣﺬاهﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪى ﻣﻜﻤﻞ ﺳ ﺮآﻮب ﺧ ﻮﻧﻴﻦ ﺗ ﻮدﻩ‬
‫ه ﺎى آ ﻼن ﺑ ﺮاى اﺳ ﺘﻘﺮار ﻧﻈ ﺎم ﻃﺒﻘ ﺎﺗﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ و از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬ﺟ ﺰء‬
 ‫‪۴٨٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺿﺮورى و ﻻﻳﺘﺠﺰاى ﺁن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺬهﺐ ﺁﻩ ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻈﻠﻮﻣ ﺎن‬

‫و ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎى ﺳ ﺘﻢ آﺸ ﻴﺪﻩ و ﺳ ﺮآﻮب ﺷ ﺪﻩ و ﺑﻴ ﺎن واروﻧ ﻪ ﺁرزوه ﺎ و‬
‫اﻣﻴﺎل از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺁﻧﺎن ﺑ ﻮد‪ ،‬و از اﻳﻨ ﺮو ﺑ ﺪون ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗ ﻮدﻩ ﻣﺤ ﺮوم‪،‬‬
‫ﻣﺎﻳﻮس و ﺳﺮآﻮب ﺷﺪﻩ اى ﭼﻴﺰى ﻏﻴﺮ ﺿﺮورى و ﺑﻰ رﺑﻂ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ در رم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻋﺮوﺟﺶ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻴﻐ ﻪ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺗﻮدﻩ ﮔﻴﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ در ﺁﻧﺠﺎ ﺳ ﺮآﻮب ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ ﻣ ﺮدم‪،‬‬
‫ﭼﻪ در اورﺷﻴﻠﻴﻢ و ﭼﻪ در ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻗﺒﻼ ﺗﻮﺳ ﻂ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮران رﻣ ﻰ‬
‫ﺑﻄ ﺮز وﺣﺸ ﺘﻨﺎك و ﺧ ﻮﻧﻴﻨﻰ اﻧﺠ ﺎم ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ‬
‫ﺑﻰ ﺁﻧﻜﻪ ﻧﻴﺎزى ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﺧﺸﻮﻧﺖ و اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آﺎر ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد داﺷ ﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا ﺑ ﺎ زﻣﻴﻨ ﻪ روﺣ ﻰ ﻣﺴ ﺎﻋﺪى در ﻣﻴ ﺎن ﺗ ﻮدﻩ ه ﺎى‬
‫ﻣﺮدم ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺪون هﻴﭻ ﺗﻼﺷﻰ و ﺑﻄﻮر ﺧﻮد ﺑﺨ ﻮدى‪،‬‬
‫هﻤﭽﻮن ﻳﻚ ﻧﻴﺎز روﺣﯽ و ﺑﻴﻤﺎرى ﻣﺴ ﺮى‪ ،‬در اﻧ ﺪك زﻣ ﺎﻧﻰ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺮدم اورﺷﻠﻴﻢ و ﺑﻌﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﻗﻠﻤﺮو رم هﻤﻪ ﺟﺎ ﮔﻴﺮ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا در ﻣﮑ ﻪ ﺑ ﺎ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗ ﻮدﻩ اﯼ‬
‫روﺑﺮو ﺑﻮد ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻓﺮار ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﺗﺮوﻳﺞ اﺳ ﻼم ﺑ ﻪ زور ﺟﻨ ﮓ و‬
‫ﺧﺸ ﻮﻧﺖ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬وﻟ ﯽ وﺿ ﻌﻴﺖ اﺳ ﻼم ﺑﻬﻨﮕ ﺎم ﻋ ﺮوج درﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫آﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑ ﺪوى ﻋ ﺮب‪ ،‬هﻨ ﻮز ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اى ﻣﺘﺸ ﻜﻞ از‬
‫اﻓﺮادى ﺁزادﻩ و ﺳﺮآﻮب ﻧﺸﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﭼﻨ ﻴﻦ ﺳ ﺮآﻮﺑﻰ ﺑﺨﺼ ﻮص در‬
‫ﻣﻘﻴ ﺎس وﺳ ﻴﻊ ﺁن هﻨ ﻮز در ﺁن اﻧﺠ ﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪،‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮرآ ﻪ در ﺁﻳﻨ ﺪﻩ ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﺑ ﺰار‬
 ‫‪۴٨٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺳﺮﮐﻮب را ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﺋﯽ دوﻟﺖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﭘ ﻴﺶ‬

‫ﺷﺮط ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﺬهﺒﺶ ﺑﻌﻬﺪﻩ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد ﻗ ﺎدر ﺑ ﻪ ﺗﺠﺰﻳ ﻪ ﺗﺤﻠﻴ ﻞ و درك ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ‬
‫اى از ﻗﺒﻞ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻋﻤﻠﻰ ﺧﻮد واﻗﻌﻴﺖ ﺑ ﻮد آ ﻪ رهﻨﻤ ﻮن‬
‫او در اﺗﺨﺎذ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﺳﺮﮐﻮب ﺑ ﺮاى ﮔﺴ ﺘﺮش ﻣ ﺬهﺐ درﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب‬
‫ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘ ﺲ از ﺁﻧﻜ ﻪ ﺗﻼﺷ ﻬﺎى ﻣﺴ ﺎﻟﻤﺖ ﺁﻣﻴ ﺰش در‬
‫ﻣﻜﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم ﺑﺎ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ورود ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ درﻳﺎﻓ ﺖ آ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ از ﻃﺮﻳ ﻖ زور و ﺷﻤﺸ ﻴﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﺳ ﺮآﻮب‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب اﺳﺖ آﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣ ﺬهﺐ اﺳ ﻼم را در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن‬
‫ﺑﺪوى ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ ﺧ ﻮد را‬
‫ﺑﺼ ﻮرت ﻳ ﻚ ﻧﻴ ﺮوى ﻧﻈ ﺎﻣﻰ در ﺁورد‪ ،‬ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ وﻗ ﺖ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاى‬
‫هﻤﻴﻦ ﺑ ﺮاى ﻳ ﻚ دورﻩ ﻗﺒ ﻞ از ﺁﻧﻜ ﻪ ﺣﻤ ﻼت ﺳ ﺮآﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺁﻏﺎز آﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻘﺶ ﻓﺮدى ﻣﻼﻳﻢ و ﺻﻠﺢ ﺟ ﻮ ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﺪ و‬
‫ﺑ ﺎ ﺁوردن ﺁﻳ ﻪ ه ﺎﯼ رﺣﻤ ﺖ ﺳ ﻌﯽ در ﺟﻠ ﺐ هﺮﭼ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﺮاى اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر از ﺁن در اﺳ ﻨﺎد ﺑ ﺎﺑﻠﻰ در ‪۶٠٠‬‬

‫ق‪ .‬م‪ .‬ﻳ ﺎد ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬در ﻣﺤﻠ ﻰ در ﺷ ﻤﺎل ﺷ ﺮﻗﻰ ﻣﻜ ﻪ و در دوﻳﺴ ﺖ‬
‫ﻣﻴﻠ ﻰ ﺁن ﻗ ﺮار داﺷ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻣﺤ ﻞ آ ﻪ در زﻣ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ واﺣ ﻪ اى‬
‫ﺣﺎﺻ ﻠﺨﻴﺰ‪ ،‬ﭘ ﺮاز ﭼﺸ ﻤﻪ ه ﺎى ﺁب‪ ،‬ﻣ ﺰارع ‪ ،‬ﺗﺎآﺴ ﺘﺎﻧﻬﺎ و ﺑ ﺎغ ه ﺎى‬
 ‫‪۴٨۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﻴ ﻮﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻌ ﺪا در زﻣ ﺎن اﺳ ﻼم ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻧ ﺎم ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻳ ﺎ ﺷ ﻬﺮ را ﺑﺨ ﻮد‬

‫∗‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫در ﺁن زﻣﺎن ﻧﺎم ﺁن ﺑﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻰ "ﻳﺘﺮﻳﭙﺎ" و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻰ "ﻳﺜﺮب "‬
‫ﺑﻮد و ﺳﺎآﻨﺎن ﺁن‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﻣﻜﻪ‪ ،‬از ادﻳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑ ﻪ‬
‫آﺸ ﺎورزى‪ ،‬ﺗﺠ ﺎرت‪ ،‬ﭘ ﺮورش ﺷ ﺘﺮ‪ ،‬ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﺰ و ﺧﺮﻣ ﺎ اﺷ ﺘﻐﺎل‬
‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اواﺋﻞ ﻗﺮن هﻔﺘﻢ ﻣﻴﻼدى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑ ﻪ ‪ ۵‬آ ﻮى ﺗﻘﺴ ﻴﻢ ﻣﻴﺸ ﺪ آ ﻪ‬
‫در هﺮ آﺪام ﻳﻜ ﻰ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﭘﻨﭽﮕﺎﻧ ﻪ اﺻ ﻠﻰ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻰ ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪:‬‬
‫ﺧ ﺰرَج آ ﻪ ﻋﻤ ﺪﺗﺎ ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺖ ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻣ ﺪﺗﻬﺎ ﻗﺒ ﻞ از‬
‫دو ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس و َ‬
‫ﻳﻤﻦ در ﺟﻨﻮب ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت آ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ‪ ٣‬ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻳﻬ ﻮدى‬
‫ﺑﻨﺎﻣﻬ ﺎﯼ "ﺑﻨ ﻰ ُﻗﺮَﻳﻈ ﻪ" ‪" ،‬ﺑﻨ ﻰ ﻧَﻈﻴ ﺮ" ‪" ،‬ﻗَﻴﻨُﻮﻗ ﺎع" آ ﻪ اﺻﻠﺸ ﺎن از‬
‫ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن اﺳ ﺮاﺋﻴﻞ ﺑ ﻮد و ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ در دوراﻧﻬ ﺎى ﻗ ﺪﻳﻢ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺮاى ﻣﺤﻤ ﺪ دروازﻩ‬
‫ﻧﺠﺎت ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﻣﻌﺠ ﺰﻩ اى را ﺑﺨ ﻮد ﻧﺴ ﺒﺖ ده ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻧﻪ ﻗﺮان و ﺁﻳﻪ هﺎى او‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺑﻮد آ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺎ ﭘ ﺬﻳﺮش‬
‫او در اﺧﺘﻴﺎر وى ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ آﻪ در ﻣﻜﻪ ﺑﺎ از دﺳ ﺖ دادن ﺣﻤﺎﻳ ﺖ‬
‫آ ﻼن و ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﺧ ﻮد ﺑﻜﻠ ﻰ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﺧ ﻮﻳﺶ را از دﺳ ﺖ دادﻩ‪ ،‬در‬

‫* ﻣﻘﺪﺳ ﻰ ﺷ ﺮح ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ "در ﺁن روزﮔ ﺎر ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺷ ﻬﺮى ﻧﺒ ﻮد و ﻓﻘ ﻂ ﭘﻨﺎهﮕ ﺎهﻰ ﺑ ﻮد و‬

‫دﻳﻮارهﺎﻳﻰ‪ ".‬ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻣﻄﻬﺮ ﺑﻦ ﻃﺎهﺮ ﻣﻘﺪﺳﯽ‪ ،‬ص ‪.۶٧۵‬‬
 ‫‪۴٨۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﻌﺮض ﻗﺘﻞ و ﺗﻌﻘﻴ ﺐ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﺗﻤ ﺎم آﻮﺷ ﺶ ه ﺎﻳﺶ ﺑ ﺮاى‬
‫ﭘﻨﺎﻩ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺗﻮﺳ ﻂ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺎ ﺷﻜﺴ ﺖ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﺷ ﺪﻩ و ﺣﺘ ﻰ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ‬
‫ﻣﻴ ﻞ ﺧ ﻮﻳﺶ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ اﻋ ﺰام ﺑﺨﺸ ﻰ از ه ﻮاداراﻧﺶ ﺑ ﻪ ﺣﺒﺸ ﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑ ﻮد‪ ،‬اآﻨ ﻮن در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺟ ﺎى اﻣﻨ ﻰ ﻳﺎﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺧ ﺰرَج ﻧﻴ ﺰ ﺑﺴ ﺮﻋﺖ ﺻ ﺎﺣﺐ ه ﻮاداران زﻳ ﺎدى ﺷ ﺪﻩ‪،‬‬
‫ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و َ‬
‫ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺎى ﻗﺪرت در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ آﻪ ﻋﻠﺖ ﭘ ﺎﮔﻴﺮى اوﻟﻴ ﻪ اﺳ ﻼم در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﺧ ﺰرَج دﻻﻳ ﻞ آ ﺎﻣﻼ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ داﺷ ﺖ‪ .‬ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ‬
‫اوس و َ‬
‫ﻣﻜﻴﺎن دﺷﻤﻨﻰ ﻗﻮ ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﺟﺪا ﺷﺪن هﺮ ﮔﺮوه ﻰ از ﻗ ﺮﻳﺶ را ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻔﻊ ﺧﻮد داﻧﺴﺘﻪ و از ﺁن اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧﺴﺘﻪ و ﻓﺮﺳ ﻮدﻩ از‬
‫ﺟﻨ ﮓ وﻳ ﺮان آﻨﻨ ﺪﻩ اى آ ﻪ ﺳ ﺎﻟﻬﺎ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺟﺮﻳ ﺎن داﺷ ﺖ‪ ،‬از ه ﺮ‬
‫ﺗﺤ ﻮل و ﻋﺎﻣ ﻞ ﺟﺪﻳ ﺪى آ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ اوﺿ ﺎع را ﺑﻨﻔ ﻊ ﺻ ﻠﺢ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ده ﺪ‬
‫اﺳ ﺘﻘﺒﺎل ﻣ ﻰ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠ ﻪ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺁرزوى ﻇﻬ ﻮر رهﺒ ﺮ ﺟﺪﻳ ﺪى‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ورود ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﻗﻒ ﺟﻨﮓ و ﺑﺮﻗﺮارى ﺻ ﻠﺢ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ ﻧﻴﺎز ﻣﺒﺮم ﺑﻪ ﺧﺘﻢ ﺟﻨﮓ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ روﺣ ﻰ ﻣﻨﺎﺳ ﺒﻰ را ﭼ ﻪ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن و ﭼﻪ در ﺑ ﻴﻦ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻧ ﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﺬهﺒﻰ ﻣﻨﺪرج در آﺘﺐ ﻳﻬ ﻮد ﻣﺒﻨ ﻰ ﺑ ﺮ ﻇﻬ ﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮى‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪ را ﺟ ﺪى ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺁﻧ ﺮا ﻗﻮﻳ ﺎ ﺑ ﺎور ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺮاى ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮى ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ روﺣﻴ ﻪ در ﮔ ﺰارش اﺑ ﻦ‬
 ‫‪۴٨۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫هﺸﺎم از ﻣﻼﻗ ﺎت اول ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ اوﺳ ﻴﺎن و ﮔﻔﺘﮕ ﻮى ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺨ ﻮﺑﻰ‬

‫ﻣﻨﻌﻜﺲ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ در ﻣﻴﺎن اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻴ ﺎن ﺧَﺰرَﺟﻴ ﺎن‬
‫و ﻳﻬﻮد ه ﺮ وﻗ ﺖ آ ﻪ آ ﺎر ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺠﺎدﻟ ﻪ ﻣ ﻰ آﺸ ﻴﺪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ و ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫"اى ﻗﻮم ﺧَﺰرَج‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ آﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁﺧ ﺮ اﻟﺰﻣ ﺎن ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﻮد و ﺁن وﻗ ﺖ ﻣ ﺎ‬

‫ﺟﻮاب اﻳﺸﺎن ﺑﺎز دهﻴﻢ و ﺷﻤﺎ را‪ ،‬ﭼ ﻮن ﻗ ﻮم ﻋ ﺎد و ﺛﻤ ﻮد و اِرم ‪ ،‬ﺑﻘﺘ ﻞ ﺁورﻳ ﻢ؛ و‬
‫اول ﻗﻮﻣﻴﻜﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ وى آﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻇﺎهﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﭼﺮاآﻪ ﻣ ﺎ اه ﻞ آﺘ ﺎب‬
‫‪١‬‬
‫اﻳﻢ و اﺣﻮال وى ﻣﻰ داﻧﻴﻢ"‪.‬‬

‫هﻤﻴﻦ ادﻋﺎى ﺧﺮاﻓﻰ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬

‫ﺑ ﺪوﻳﺎن ﻣﻜ ﻪ را واداﺷ ﺘﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻜ ﻪ اﻋ ﻼم‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮى آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪َ " ،‬ﻧﻀْ ﺮ ﺑ ﻦ ﺣ ﺎرِث" را آ ﻪ ﻣ ﺪﻋﻰ ﺑ ﻮد ﺁﻳ ﻪ ه ﺎى‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎ و اﻓﺴ ﺎﻧﻪ ه ﺎى ﮔﺬﺷ ﺘﮕﺎن ﻧﻴﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮاى‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺟﺴﺘﺠﻮ در اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺰد ﻋﻠﻤ ﺎى ﻳﻬ ﻮد ﺑﻔﺮﺳ ﺘﻨﺪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻼﺋﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻬﺎى ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻮﻋﻮد در آﺘﺐ و ﺁﺛ ﺎر ﺧ ﻮد‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را از آﺬب و ﺻﺤﺖ ادﻋﺎى ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫"ﭘﺲ ﭼﻮن ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﻗﺮﻳﺶ را ﺁن ﺑﮕﻔﺖ‪ ،‬ﻗﺮﻳﺶ ﺟﻤﻠ ﻪ او را ﮔﻔﺘﻨ ﺪ‪ :‬ﺗ ﻮ و‬
‫ﻋﻘْ َﺒﺔ ﺑﻦ َاﺑِﻰ ُﻣﻌَﻴﻂ" ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺘﻦ و از اَﺣﺒﺎ ِر ﻳﻬﻮد ﺧﺒ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﺮﺳ ﻴﺪن و‬
‫"ُ‬
‫اﺣﻮال وى ﺑﺎزداﻧﺴﺘﻦ آﻪ اﻳﺸﺎن اهﻞ آﺘﺎب اﻧﺪ و ﻋﻠﻤﺎى ﻳﻬﻮداﻧﺪ و ﻋﻠﻤﺎى ﺗ ﻮرات‬
 ‫‪۴٨٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫و اﻧﺠﻴﻞ اﻧﺪ؛ و اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺧﺪاﻳﺴ ﺖ ه ﺮ ﺁﻳﻨ ﻪ اﻳﺸ ﺎن اﺣ ﻮال اﻳﺸ ﺎن از‬
‫‪٢‬‬
‫ﺗﻮرات و اﻧﺠﻴﻞ ﺑﺪاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺻﻔﺖ وى از اﺳﻼف ﺷﻨﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪".‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺎﻳﻌﺎﺗﻰ در ﻣﻮرد ﻇﻬﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺟﺪﻳ ﺪ‬

‫و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ آﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺮاى ﻗﺒ ﻮل ﺁن در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﻳﺪ هﻤﻴﻨﻜﻪ ﺷ ﺶ اوﺳ ﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ را دﻳﺪﻧ ﺪ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ‪:‬‬

‫"اى ﻗﻮم ﺑﺪاﻧﻴ ﺪ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺁن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻳﻬ ﻮد ﻣ ﺎ را وﻋ ﺪﻩ دادﻩ اﻧ ﺪ و ﻣ ﺎ را‬

‫ﺳ ﺒَﻖ ﺑﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺧ ﻮد‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻰ آﺮدﻧﺪ ‪ ،‬اآﻨﻮن ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﭘﻴﺸﺘﺮ از ﺁﻧﻜﻪ ﻳﻬﻮد ﺑﺮ ﻣ ﺎ َ‬
‫ﻣﺘﺎﺑﻌ ﺖ وى آﻨ ﻴﻢ و ﺑ ﺪﻳﻦ وى در ﺁﺋ ﻴﻢ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از ﺁن هﻤ ﻪ راﺿ ﻰ ﺷ ﺪﻧﺪ و ﺗﺼ ﺪﻳﻖ‬
‫‪٣‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬آﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ وى اﻳﻤﺎن ﺁوردﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ"‬

‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎو ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫"ﻣﺎ ﻣﺮدم ﺧﻮد را ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻰ آﻨﻴﻢ ‪ .‬هﻴﭻ ﻗﻮﻣﻰ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻔ ﺮت و رﻗﺎﺑ ﺖ از‬
‫هﻢ ﺟﺪا ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪر ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺧﺪا ﺁﻧﻬﺎ را ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮ ﻳﻜ ﻰ آﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮى‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺮوﻳﻢ و ﺑﺴﻮى ﺗﻮ ﻣ ﻰ ﺧﻮاﻧﻴﻤﺸ ﺎن ‪.‬ﻣ ﺎ هﻤ ﻪ ﺁﻧﭽ ﻪ را آ ﻪ ﺗ ﻮ در ﻣ ﻮرد اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺬهﺐ ﺑﻤﺎ ﮔﻔﺘﻰ ﺑﺂﻧﻬﺎ ﺧﻮاهﻴﻢ ﮔﻔﺖ ‪ .‬و اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﺬهﺐ ﺗ ﻮ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﺎ ه ﻢ ﻣﺘﺤ ﺪ‬
‫‪٤‬‬
‫آﻨﺪ ﻗﻮﻳﺘﺮ از ﺗﻮ ﻣﺮدى وﺟﻮد ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪".‬‬
 ‫‪۴٨٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﺪوﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺪﻻﻳﻠﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﻮد ﺑﺮاى ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ‬

‫ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮى ﮐ ﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﺸ ﺎن را از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدارد ﺁﻣ ﺎدﮔﯽ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ‬
‫اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬از ﮔﻔﺘ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ در ﺑ ﺎﻻ ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ در ﺟﺮﻳ ﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎى ﺧﻮد ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬از ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ اﺧﺘﻼﻓ ﺎت داﺧﻠ ﯽ‬
‫دو ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس و ﺧَﺰرَج اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ اﻣﻴﺪوار ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ رﻓ ﻊ‬
‫اﺧﺘﻼﻓ ﺎت و ﻳﻜ ﻰ ﺷﺪﻧﺸ ﺎن زﻳ ﺮ ﻧ ﺎم ﺧ ﺪاى واﺣ ﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﺮوﻳﺪن ﺑﻪ دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﺗﻬﻴﻴﺞ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ آ ﻪ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ اوﺳ ﻴﺎن ﺑ ﺎ ﺷ ﻮق و اﻣﻴ ﺪ زﻳ ﺎد‬
‫راه ﻰ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﺮاى ﺟﻠ ﺐ دﻳﮕ ﺮان ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم و ﺑﺮﻗ ﺮارى ﺻ ﻠﺢ‬
‫ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ دﺳﺖ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎﻳﮥ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻼﺷﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻃ ﯽ دو‬
‫ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻰ آﻪ از اوﻟﻴﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﮔ ﺬرد‪ ،‬ه ﻮاداران او‬
‫در ﻣﺪﻳﻨﻪ از ‪ ۶‬ﺑﻪ ‪ ١٢‬و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ‪ ٧۵‬ﺗﻦ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺮا ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﺑﺴﻮى ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻠﺐ ﻧﺸﺪﻧﺪ‬

‫هﺮ ﭼﻨﺪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧَﺰرَﺟﻴ ﺎن و اوﺳ ﻴﺎن از ﺟﻨ ﮓ و‬

‫ﺧﺮاﺑﻴﻬ ﺎى ﺁن ﺻ ﺪﻣﻪ دﻳ ﺪﻩ و ﺧﻮاﺳ ﺘﺎر ﻗﻄ ﻊ ﺁن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و اﺳﺎﺳ ﺎ اﻳ ﻦ‬
‫ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﻮﺋﻲ هﺎى آﺘﺎب هﺎى اﻟﻬﻰ ﺷ ﺎن راﻩ‬
‫ﺣﻞ ﺧ ﺘﻢ ﺟﻨ ﮓ و ﺑﺮﻗ ﺮارى ﺻ ﻠﺢ از ﻃﺮﻳ ﻖ ﻇﻬ ﻮر ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺟﺪﻳ ﺪ را‬
‫ﺑﻤﻴﺎن اﻋﺮاب ﭘﺮاآﻨﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﺧَﺰرَﺟﻴ ﺎن‬
 ‫‪۴٨٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫و اوﺳ ﻴﺎن‪ ،‬از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ و دﻋ ﻮى ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮى او‬

‫ﻣﺸﻜﻮك و ﻧﺎﺑﺎور ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ دو ﭼﻴﺰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اول اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻗﺮار ﺑ ﻮد ﺑ ﺮ اه ﻞ ﮐﺘ ﺎب ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﻮد و‬
‫ﺧ ﺰرَج ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﺑﺎ از ﻣﻴﺎن ﺑ ﺮدن ﻗ ﻮم اوس و َ‬
‫‪،‬ﻳﻌﻨ ﻰ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن را‪ ،‬از ﺷ ﺮ ﺟﻨ ﮓ و ﺧ ﻮﻧﺮﻳﺰى ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻧﺠ ﺎت ده ﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻴ ﺎن ﻏﻴﺮﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و اﻓ ﺮادﯼ از دو‬
‫ﺧ ﺰرَج ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻇ ﺎهﺮ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬وه ﺮ ﭼﻨ ﺪ ﺑ ﺮاى اﻳﻨﻜ ﻪ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس و َ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﺧﻮد ﺑﮑﺸﺪ ﺧﻮد را ﺧ ﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒ ﻰ ﻧﺎﻣﻴ ﺪﻩ و‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و آﺘﺐ ﻳﻬ ﻮد را ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻮرد ﺗﺎﻳﻴ ﺪ ﻗ ﺮار دادﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪،‬‬
‫ﺑﻬﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻧﻤﻰ ﺁﻣﺪ آﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﺎﺻﻰ ﺑﻪ ﻗﻮم ﻳﻬﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دوم اﻳﻨﮑﻪ‪ ،‬در ﺁزﻣﺎﻳﺸﺎﺗﻰ آﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاى اﻃﻤﻴﻨ ﺎن از اﻳﻨﻜ ﻪ ﺁﻳ ﺎ‬
‫او هﻤﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﻮﻋﻮد ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ در آﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺸ ﺎن اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ ﺑﻌﻤ ﻞ‬
‫ﺁوردﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻣﺘﺤﺎن ﺧﻮﺑﻰ ﭘﺲ ﻧﺪادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﻣﺮدم ﻣﻜ ﻪ "ﻧﻀ ﺮ ﺑ ﻦ اﻟﺤ ﺎرث" را ﺑ ﺮاى‬
‫ﭘﺮس و ﺟﻮ در ﻣﻮرد ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻋﻠﻤ ﺎى ﻳﻬ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣﻴﻔﺮﺳ ﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻪ ﺳﺌﻮال را ﺑﺮاى ﺁزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻘﺎﺑ ﻞ او ﻣﻴﮕﺬارﻧ ﺪ‪ :‬ﻗﺼ ﻪ‬
‫اﺻﺤﺎب آﻬﻒ ‪ ،‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ذواﻟﻘﺮﻧﻴﻦ و ﺣﻘﻴﻘﺖ روح ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ آ ﻪ از‬
‫اﻳﻦ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ در آﺘﺐ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺧﺒ ﺮ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﻧﻤ ﻲ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﺎﻟﻔﻮر ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ دهﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺮاى دﺳﺘﻴﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺳ ﺌﻮاﻟﻬﺎ و ﭘﺮﺳ ﻴﺪن ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫از دﻳﮕﺮان‪ ،‬ﺳﺌﻮال آﻨﻨﺪﮔﺎن را ‪ ١۵‬روز ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻄﻞ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﺪارد‪.‬‬
 ‫‪۴٩٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﻧﺘﻴﺠ ﻪ‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و ﻣ ﺮدم ﻣﻜ ﻪ ه ﻴﭻ ﺗﺮدﻳ ﺪﯼ ﭘﻴ ﺪا ﻧﻤﻴﮑﻨﻨ ﺪ‬

‫آﻪ او هﻴﭻ راﺑﻄﻪ اى ﺑﺎ ﺧﺪا ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ادﻋ ﺎى ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮﻳﺶ ﭼﻴ ﺰى آﻤﺘ ﺮ‬
‫از آﺬب ﻣﺤﺾ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺑ ﻦ ﻋﺸ ﺎق داﺳ ﺘﺎن ﻣﺰﺑ ﻮر را اﻳﻨﮕﻮﻧ ﻪ ﻧﻘ ﻞ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ وﻗﺘ ﯽ‬
‫رهﺒﺮان ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ از ﺁﻣﺪن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﮐﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﻪ ﺧﺪاﯼ واﺣ ﺪ را‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻴﮑﺮد ﻣﻄﻠ ﻊ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬در اﺑﺘ ﺪا ﺑ ﻪ هﻴﺠ ﺎن ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ او را رد ﻳﺎ ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻴﺨﻮاﺳ ﺘﻨﺪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ در ﻣ ﻮرد او‬
‫ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ٥.‬او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ رواﺑﻂ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ از وﻗﺘ ﯽ رو ﺑﻮﺧﺎﻣ ﺖ ﮔ ﺬارد ﮐ ﻪ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﭘﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ ﮐﺘ ﺐ و ﺳ ﻨﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﭼﻨ ﺪان ﺁﺷ ﻨﺎ ﻧﻴﺴ ﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﺧﺎم هﺎﯼ ﻳﻬﻮد او را ﺑ ﺎ ﺳ ﺌﻮاﻻﺗﯽ ﮐ ﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ ﭘﺎﺳ ﺦ ده ﺪ ﻣ ﻮرد‬
‫‪٦‬‬
‫ﻃﻌﻦ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﺮ ﭼﻨﺪ ﺳ ﻌﻰ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﻃﺒ ﻖ ﻣﻌﻤ ﻮل ﺗﻘﺼ ﻴﺮ‬

‫را ﺑﮕ ﺮدن ﺧﺪااﻧﺪاﺧﺘ ﻪ‪ ،‬ﺧ ﻮد را ﻣﻌ ﺬور ﻧﻤ ﻮدﻩ و از ﻣﻌﺮﮐ ﻪ ﺑﻴ ﺮون‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺪازد‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﻤﻖ اﻓﺘﻀﺎح ﺑﺤﺪﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﮕﺮد او ﻧﻪ ﻣ ﺮدم ﻣﻜ ﻪ و‬
‫ﻧ ﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ه ﻴﭻ ﮐ ﺪام را ﻧﻤ ﻰ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻗ ﺎﻧﻊ آﻨ ﺪ و ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﺎو و ادﻋ ﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮﻳﺶ ﺑ ﺮاﯼ هﻤﻴﺸ ﻪ ﺑ ﺪﺑﻴﻦ و ﺑ ﯽ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ زرﻧﮕ ﯽ ﻋﻠ ﺖ ﺗ ﺎﺧﻴﺮ ‪ ١۵‬روزۀ ﺧ ﻮد را در‬
‫ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ ﺳ ﺌﻮاﻻت ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎن ﻳﻬ ﻮد اﻳ ﻦ ﻃ ﻮر ﺷ ﺮح ﻣﻴﺪه ﺪ ﮐ ﻪ ﮔﻮﻳ ﺎ‬
 ‫‪۴٩١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫وﻗﺘﯽ از ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﺗﺎﺧﻴﺮش در ﺁوردن ﭘﺎﺳﺦ ﺳ ﺌﻮال ه ﺎ‬

‫ﺑﺮاﯼ وﯼ ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪﻩ‪ ،‬او ﻳﻌﻨﯽ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﻪ وﯼ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫"ﺳﺒﺐ دﻳﺮ ﺁﻣﺪن ﻣﻦ ‪ ،‬اى ﻣﺤﻤﺪ ‪ ،‬ﺁن ﺑﻮد آﻪ‪ ،‬ﭼﻮن آﺎﻓﺮان از ﺗ ﻮ ﺳ ﻮال آﺮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻮ اﻳﺸﺎن را وﻋﺪﻩ دادى آﻪ ﻓﺮدا ﺟﻮاب ﺳ ﻮاﻟﻬﺎى ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﺎز ده ﻢ و ﻧﮕﻔﺘ ﻰ‪ :‬اﻧﺸ ﺎء‬
‫اﷲ ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻐﺮاﻣﺖ ﺁﻧﻜﻪ ﺗﻮ آﻠﻤﻪ اﻧﺸﺎءاﷲ را ﻓﺮاﻣ ﻮش آ ﺮدى‪ ،‬ﭼﻨ ﺪ روز )‪١۵‬‬
‫روز‪ -‬از ﻣﻦ( ﻗﺪم از ﺗﻮ ﺑﺎز ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻮن دﻳﮕﺮ ﺑﺎر آﺴﻰ وﻋﺪﻩ دهﻰ و ﮔﻮﺋﻰ‬
‫‪٧‬‬
‫آﻪ ﻓﺮدا ﭼﻨﻴﻦ آﻨﻢ ‪ ،‬ﺧﺪاى را ﻳﺎد دارى و ﮔﻮﺋﻰ‪ :‬اﻧﺸﺎءاﷲ‪".‬‬

‫ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻋﻠ ﺖ اﺳ ﺘﻘﺒﺎل ﻣ ﺮدم ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬

‫از ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ و ه ﻮاداراﻧﺶ ﺑ ﻪ ﺁﻧﺠ ﺎ ﻋ ﻼوﻩ ﺑ ﺮ دﺷ ﻤﻨﻰ ﺷ ﺎن ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﻜﻴﺎن‪ ،‬وﺟﻮد ﻣﻮج ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺒﻰ در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﺮ‬
‫ﺣﺴ ﺐ اﺗﻔ ﺎق ﻣﻮﻓ ﻖ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮار ﺷ ﺪن ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻣ ﻮج و رﺳ ﺎﻧﺪن ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻓﺮدى ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻔﻮذ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫دﻟﻴ ﻞ دﻳﮕ ﺮى آ ﻪ ﻣ ﺎ را در اﻣ ﺮ ﻗﺒ ﻮل ﻋﺎﻣ ﻞ ﺟﻨ ﮓ و ﻧﻴ ﺎز‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﺘﻢ ﺁن ﺑﻌﻨﻮان ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻰ ﭘﺬﻳﺮش ﻧﺎﮔﻬ ﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺑﻼﻣﻘﺪﻣ ﻪ‬
‫و ﺳﺮﻳﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﻰ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻳﻜﻰ هﻢ اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ هﻤﺰﻣ ﺎن‬
‫اﻓﺮادى از هﺮ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس و ﺧَﺰرَج آﻪ دﺷﻤﻦ هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺮى ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﻴ ﺮ ﻣﻌﻤ ﻮل ﺑﻨﻈ ﺮ ﻣﻴﺂﻣ ﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن اﻋ ﺮاب‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮد آﻪ اﮔﺮ از دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﻳﻜﻰ ﺑﻪ ﮔﺮوﻩ ﻳ ﺎ ﻓ ﺮدى‬
‫ﮔ ﺮاﻳﺶ ﻣ ﻰ ﻳﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻘﺎﺑ ﻞ ﻣﻌﻤ ﻮﻻ در ﺟﻬ ﺖ ﻋﻜ ﺲ ﺁن ﻋﻤ ﻞ‬
 ‫‪۴٩٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮد ﻳﺎ ﮔﺮوﻩ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ دﺷﻤﻨﻰ ﻣ ﻰ ﭘﺮداﺧ ﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﻣ ﺎ‬

‫در ﻣﻮرد ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﺪ اﻳﻦ هﺴﺘﻴﻢ آﻪ اﻓﺮادى از ه ﺮ دو ﻗﺒﻴﻠ ﮥ ﻣﺘﺨﺎﺻ ﻢ‬
‫ﺑﺎ او ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ اﻳﻦ اﻣﺮى ﻏﻴ ﺮ ﻣﻌﻤ ﻮل‬
‫ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳ ﻴﺪ‪ .‬ﻣﮕ ﺮ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻗﺒ ﻮل آﻨ ﻴﻢ آ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ اﻓ ﺮادى از دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫اوس و ﺧَﺰرَج ﻳﻚ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى ﻧﺒﻮدﻩ و در واﻗﻊ ﺧ ﺎرج از آﻨﺘ ﺮل‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ و روﺳﺎى ﺁن‪ ،‬و ﺣﺘﻰ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن و ﺟﻨ ﮓ ﻓﺮﺳ ﺎﻳﻨﺪﻩ اى‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺁﻧﺎن ﺑ ﺮاﻩ اﻧﺪاﺧﺘ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺘ ﻮان ﮔﻔ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫ﺗﻤ ﺎﻳﻼت ﺻ ﻠﺢ ﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ و ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺁﻣ ﺪن ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺁﺧﺮاﻟﺰﻣ ﺎن آ ﻪ از‬
‫ﻃ ﺮف ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ داﻣ ﻦ زدﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد دو ﻋ ﺎﻣﻠﻰ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﺮزه ﺎى ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اى را در ﻧﻮردﻳ ﺪﻩ اﻓ ﺮادى از ه ﺮ دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ را ﺑﺴ ﻮى‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ آﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺮا ﻣﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﮔﻔﺘﮕﻮى ﺷﺶ ﻧﻔ ﺮ اوﺳ ﻰ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ در‬
‫ﺁن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺧ ﻮد را ﻣﺤﻜ ﻮم ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺁرزوى اﺗﺤ ﺎد ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﻣﻰ آﻨﻨﺪ‪ ،‬دﻳ ﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ هﻤﭽﻨ ﻴﻦ‪ ،‬در ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒ ﺎ هﻤﺰﻣ ﺎن‬
‫اﻓﺮادى از هﺮ دو ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻰ آﻨﻴﻢ ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘ ﻪ دﻳﮕ ﺮى آ ﻪ در اﻳﻨﺠ ﺎ ﺻ ﺮﻓﺎ ﻣﺤ ﺾ اﻃ ﻼع ﻻزم ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﺎدﺁورى اﺳﺖ ‪ ،‬اﻳﻨﺴﺖ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﻧﺴﺐ ﻣﺎدرى ﺑﺎ ﻳﻜ ﻰ از آﻼﻧﻬ ﺎى‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧَﺰرَج در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺎم "ﺑﻨﻰ ﻋﺪى ﺑﻦ ﻧﺠﺎر" ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪى داﺷ ﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‪ ،‬ﭘﺪر ﻣﺤﻤ ﺪ آ ﻪ در راﻩ ﺑﺎزﮔﺸ ﺖ از ﻳﻜ ﻰ از ﺳ ﻔﺮهﺎى ﺗﺠ ﺎرى‬
‫اش ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﻮت ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪ ،‬در هﻤ ﻴﻦ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ آ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ زﻧ ﺶ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
 ‫‪۴٩٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫دﻓﻦ ﻣﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﺎدر ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ در ﺳﻔﺮى ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧ ﻮد آ ﻪ در‬

‫ﺁن ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮاى دﻳﺪار اﻗﻮام ﻣﺎدرﻳﺶ ﺑﻬﻤﺮاﻩ ﺧﻮد ﺑ ﺮدﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪،‬‬
‫‪٨‬‬
‫در راﻩ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻓﻮت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در هﻤﺎﻧﺠﺎ دﻓﻦ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ واﺿﺢ اﺳﺖ آﻪ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪهﺎى ﺧﺎﻧﻮادﮔﻰ‪ ،‬ه ﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ آﻪ از ﻧﺴﺐ ﻣﺎدرى وى ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ﻣ ﺎﻧﻊ از ﺁن ﻣﻴﺸ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺮدى آﺎﻣﻼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﺤﺴﺎب ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻣ ﺎ ﻋﻠ ﺖ اﻳﻨﻜ ﻪ ﭼ ﺮا وى ﺑ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ ﺑ ﺮاى ﭘﻨﺎهﻨ ﺪﮔﻰ و‬
‫ﻳﺎرى ﺟﺴﺘﻦ از دﻳﮕﺮان ﺑﻪ هﺮ درى ﻣﻴﺰد‪ ،‬هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣ ﺎدرﻳﺶ‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻜﺮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﻣﺤﻤﺪ در اﺑﺘﺪا ﺑ ﻴﺶ از هﺮﭼﻴ ﺰ ﻗﺼ ﺪ‬
‫داﺷ ﺖ ﻗ ﺮﻳﺶ را ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ ﺧ ﻮد ﺟﻠ ﺐ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻧﻘ ﺶ‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ در ﺣﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪ -‬ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﻣﺮﮐ ﺰﯼ داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫و ﺑﺎ ﺟﻠﺐ ﺁﻧﺎن ﺑﺴﻮﯼ اﺳﻼم ﮐﺸﺎﻧﺪن ﺑﻘﻴﻪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺪوﯼ ﻋﺮب ﻧﻴ ﺰ ﺁﺳ ﺎن‬
‫ﻣﻴﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺳﻨﻦ ﭘﺪرﺳﺎﻻراﻧﻪ راﻳﺞ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫اﻋ ﺮاب‪ ،‬او دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣ ﺎدرﻳﺶ ﺗﻌﻠ ﻖ ﻧﺪاﺷ ﺖ و از اﻳﻨ ﺮو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ دﻓﺎع از او ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎى اﻳ ﻦ ﻧﺒ ﻮد‬
‫آﻪ اﮔﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﭘﻨ ﺎﻩ ﻣﻴﺒ ﺮد ﺁﻧﻬ ﺎ او را ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ دﻟﻴ ﻞ ﻧﻤ ﻰ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﻢ ﻧﻤﻴﺪاﻧﺴ ﺖ‪ ،‬وﻟ ﻰ ﻣ ﺎ اآﻨ ﻮن ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ‬
‫ﺧَﺰرَﺟﻴﺎن ﺑﻄﻮر آﻠﻰ و ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺎدرﻳﺶ ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯽ از ﺁن ﺑﻮد ﺑ ﺎﻻﺧﺺ‪،‬‬
‫ﺑﺪﻻﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﻰ و در دﺷﻤﻨﯽ ﺑ ﺎ ﻗ ﺮﻳﺶ او را ﻣ ﻰ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜ ﻪ در‬
 ‫‪۴٩۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ل ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﮔﺮوه ﯽ از ﻣ ﺮدم ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﮐ ﻪ ﺑﺰﻳ ﺎرت‬

‫هﻤﺎن ﺳﺎل او ِ‬
‫ﻣﮑﻪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬ﻳﮑﯽ از ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑ ﺎو ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑ ﻮد "اﺳ ﻌﺪ ﺑ ﻦ زُرارﻩ"‬
‫از روﺳﺎﯼ ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﻗﺒﻴﻠﮥ ﻣﺎدرﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬وﻗﺘﻴﻜ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺁﻣﺪﻩ و در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻓ ﺮدى ﺻ ﺎﺣﺐ ﻧﻔ ﻮذ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ‬
‫آﻼن ﻣﺎدرى اوﺳﺖ آ ﻪ ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﻣ ﺮگ رهﺒﺮﺷ ﺎن‪" ،‬اﺳ ﻌَﺪ ﺑ ﻦ زُرارﻩ"‬
‫را ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻌ ﻴﻦ رهﺒ ﺮ ﺟﺪﻳ ﺪ ﻧ ﺰد ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣىﻔﺮﺳ ﺘﻨﺪ و وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺧﻮد اﻋ ﻼم ﺁﻣ ﺎدﮔﯽ ﺑ ﺮاﯼ رهﺒ ﺮﯼ ﺁﻧ ﺎن را ﻣﻴﻨﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺸ ﻨﻬﺎد او را ﺑ ﺎ‬
‫‪٩‬‬
‫آﻤﺎل ﻣﻴﻞ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬ﻋﻠ ﺖ اﺻ ﻠﻰ اﻳﻨﻜ ﻪ ﭼ ﺮا ﻣﺤﻤ ﺪ در دوران‬
‫ﺳ ﺮﮔﺮداﻧﻰ و در ﺑ ﺪرى ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣ ﺎدرﻳﺶ ﻣﺮاﺟﻌ ﻪ ﻧﻜ ﺮد‪ ،‬ﻳﻜ ﻰ ه ﻢ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ ﺷ ﺎﻳﺪ ﭘﻨ ﺎﻩ ﺑ ﺮدن وى ﺑ ﻪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣ ﺎدرى ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺖ‬
‫ﺑﺮاى وى ﻣﺸﮑﻞ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا آﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻤﻜ ﻦ ﺑ ﻮد او‬
‫را در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺮدﺳﺎﻻر ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻌﻨﻮان آﺴﻰ آﻪ ﺑ ﻪ داﻣ ﻦ ﻣ ﺎدرش‬
‫ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدﻩ اﻧﮕﺸﺖ ﻧﻤﺎ و ﻣﻮرد ﺧﻨﺪﻩ و ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗ ﺮار ده ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﻗﺒ ﻮل‬
‫ﺁن ﺑ ﺮاى ﺧ ﻮد وى ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ ﺷﺨﺼ ﺎ و ﺑﺸ ﺪت ﺁﻟ ﻮدﻩ ﺑ ﻪ ﺗﻌﺼ ﺒﺎت‬
‫ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ راﻳﺞ در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﻣﻜ ﻪ وﻗﺘ ﻰ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﻰ‬
‫ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ او را ﻣ ﻮرد ﺗﻤﺴ ﺨﺮ ﻗ ﺮار دهﻨ ﺪ ﺑ ﺮاى ﺻ ﺪا زدﻧ ﺶ از اﺳ ﻢ‬
‫ﻣﺎدر او "اﺑﻰ َآﺒﺸﺎ" ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﻰ "دﺧﺘ ِﺮ آﺒﺸ ﺎ"اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﻜﺮدﻧ ﺪ و او را‬
‫"اﺑﻦ اﺑﻰ آﺒﺸﺎ" ﻳﻌﻨﻰ ﭘﺴ ِﺮ "اﺑﻰ آﺒﺸﺎ" ﮐﻪ ﻳ ﮏ ﻧ ﺎم ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ اﺳ ﺖ‬
 ‫‪۴٩۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع در ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﭘﺪرﺳ ﺎﻻر ﻣﻜ ﻪ ﻣﺎﻳ ﮥ ﻧﻨ ﮓ و‬

‫ﺧﻮارى ﺑﻮد‪.‬‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬هﺮ ﭼﻨﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﺂن اﺷ ﺎرﻩ‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻰ ﭘﺬﻳﺮش ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺳﺮﻳﻊ و ﺑﻼﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪،‬‬
‫ﻋﺎﻣ ﻞ ﺟﻨ ﮓ و ﻧﻴ ﺎز ﻣﺒ ﺮم ﻣ ﺮدم ﺁن ﺑ ﻪ ﻋ ﺎﻣﻠﻰ ﺧ ﺎرﺟﻰ ﺑ ﺮاى ﺧﺎﺗﻤ ﻪ‬
‫دادن ﺑﻪ ﺁن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻧﻘ ﺶ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣ ﺎدرى او را آ ﻪ هﺮﭼﻨ ﺪ‬
‫ﺟﺰﺋ ﻰ و ﺑ ﻰ اهﻤﻴ ﺖ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻟ ﻰ ﺣ ﺪاﻗﻞ او را از ﺣﺎﻟ ﺖ ﻓ ﺮدى آ ﺎﻣﻼ‬
‫ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﻣﻰ ﺁورد‪ ،‬ﻧﺎدﻳﺪﻩ اﻧﮕﺎﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻬﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ در ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ دﻋ ﻮت‬
‫ه ﻮاداران ﺧ ﻮد در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد آ ﻪ در ﻣﻨ ﺰل آ ﺪام ﻳ ﻚ از ﺁﻧ ﺎن اﻗﺎﻣ ﺖ‬
‫ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪ ،‬اﻋ ﻼم ﻣ ﻰ دارد آ ﻪ آ ﺎر اﻧﺘﺨ ﺎب را ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و در واﻗ ﻊ ﺷ ﺘﺮ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻰ ﺳﭙﺎرد‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ آ ﻪ ه ﺮ آﺠ ﺎ ﺧ ﺪا ارادﻩ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ آ ﻪ ﺷ ﺘﺮ او‬
‫ﺗﻮﻗ ﻒ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺠ ﺎ ﻣﺤ ﻞ اﻗﺎﻣ ﺖ هﻤﻴﺸ ﮕﻰ او ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ ﺟ ﺎى‬
‫ﺗﻌﺠﺐ اﺳﺖ آﻪ ﺷﺘﺮ در ﻣﺤﻠﻰ در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﺠﺎر‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺎدرى او‪ ،‬ﺗﻮﻗ ﻒ‬
‫ﻣﻰ آﻨﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮﻗﺘﺎ در ﺧﺎﻧﻪ "اﺑﻮ اﻳﻮب ﺧﺎﻟﺪﺑﻦ زﻳﺪ" از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﺠ ﺎر‬
‫آﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮﻳﻦ ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﻞ ﻣﺰﺑ ﻮر ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺑ ﺮاى هﻔ ﺖ ﻣ ﺎﻩ ﺗ ﺎ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪن ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺳﺎآﻦ ﻣﻰ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺁﻳﺎ ﺷﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ از ﺧﻮﻳﺸ ﺎوﻧﺪى ﻣﺎدرﺗﺒﺎراﻧ ﻪ وى ﺑ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﻧﺠﺎر ﻣﻄﻠﻊ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﻳ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣ ﺎدرﻳﺶ را ﻣﺤ ﻞ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮى ﺑﺮاى ﺳﻜﻮﻧﺖ ﻣﻰ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ و ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﻰ ﺑ ﻪ‬
 ‫‪۴٩۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷ ﺨﺺ وى ﻣﻨﺘﺴ ﺐ ﻧﮕ ﺮدد ﺁﻧ ﺮا ﺑﻌﻬ ﺪﻩ ﺷ ﺘﺮش ﻣ ﻰ ﮔ ﺬارد‪ ،‬ﺑ ﺮ ﻣ ﺎ‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣ ﻰ ﺁﻳ ﺪ آ ﻪ ﺷ ﻖ دوم واﻗﻌ ﻰ ﺗ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا آﻪ ﻣ ﺎ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ اﻧﺘﺴ ﺎب ﻣﺼ ﻠﺤﺘﻰ ﻧﻴ ﺎت و ﺗﺼ ﻤﻴﻤﺎت ﺷﺨﺼ ﻰ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ ﻣ ﺎ در ﻣ ﻮارد دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺸ ﺎهﺪﻩ آ ﺮدﻳﻢ‪،‬‬
‫روش ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ و زﻳﺮآﺎﻧﮥ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬اﺣﺘﻤ ﺎل دارد در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻗﻒ ﺷﺘﺮ در ﻣﺤﻞ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻪ ﻧﺎﺷﻰ از ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﻳ ﺎ‬
‫ﺷﺘﺮش‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد وﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣ ﺎل‪ ،‬ﺑ ﺎ ورود ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺟﻨ ﺒﺶ ﺻ ﻠﺢ ﺧ ﻮاهﻰ‬
‫ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ آ ﻮﭼﻜﺘﺮ آ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از ﻗﻮﻳﺘﺮه ﺎ در ﻣﻌ ﺮض‬
‫ﺧﺴﺎرات ﻧﺎﺷ ﯽ از ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻮدﻩ اﻧ ﺪ ﻗ ﻮت ﻣ ﻰ ﮔﻴ ﺮد و از اﻳﻨ ﺮو ﺗﻌ ﺪاد‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮى از اﻓﺮاد ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ وﯼ ﻣﻰ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳ ﻴﺪ ﺑ ﻦ‬
‫اﻣ ﺎ ﻣﻬﻤﺘ ﺮﻳﻦ واﻗﻌ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ "ﺳ ﻌﺪﺑﻦ ُﻣﻌ ﺎذ" و "او َ‬
‫ﻋﺒ ﺪل َاﺷ َﻬﻞ" از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اوس ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻀَﻴﺮ" دو ﺗﻦ از روﺳﺎى آ ﻼن " َ‬
‫ﺣ َ‬
‫ُ‬
‫ﺳﻴﺪ" ﻃﺒﻖ ﮔ ﺰارش ﻣﻘﺪﺳ ﻰ ﻳﻜ ﻰ از ﺷ ﺶ ﺗ ﻦ ﮔﺮوﻧ ﺪﮔﺎن اوﻟﻴ ﻪ از‬
‫"او َ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﮥ اوس ﺑﻮد‪ ،‬هﺮﭼﻨﺪ ﺑﺮواﻳﺖ اﺑ ﻦ هﺸ ﺎم‪ ١٠‬او ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﺮاﻩ ﺳ ﻌﺪ ﺑﻌ ﺪا‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زُرارﻩ )ﮐﻪ ﭘﺴﺮﺧﺎﻟﮥ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﺑﻮد( و ﻣُﺼﻌَﺐ ﺑ ﻦ‬
‫ﻋﻤَﻴﺮ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬وﻟ ﻰ ﺳ ﻌﺪ از ﮔﺮوﻧ ﺪﮔﺎن‬
‫ُ‬
‫ﺟﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﭘ ﺲ از ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم ﻣﺠﻤ ﻊ آ ﻼن را‬
‫ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻧﻈﺮ رﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪان را در ﻣﻮرد ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮﻳ ﺎ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻃﺒﻖ ﮔﺰارش اﺑﻦ هﺸﺎم در ﺟﻮاب وﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪"،‬ﺗﻮ ﻣﺨﺪوم و ﺑ ﺰرگ‬
 ‫‪۴٩٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻦ ﻗﻮﻣﯽ و ﺣﮑﻢ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺎﻓﺬ اﺳ ﺖ‪ ،‬و ه ﺮ‬

‫ﻣﺎاﯼ و ﻓﺎﺿﻠﺘﺮﻳﻦ و ﺑﻬﺘﺮﻳ ِ‬
‫ﭼﻪ ﺗﻮ ﻣﺎ را ﻓﺮﻣﺎﺋﯽ ﻃﺎﻋﺖ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﺎ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ ".‬و او ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬اﯼ ﻗﻮم‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻣ ﻦ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪم و ﺑ ﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺁﻣ ﺪم‬
‫و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردم ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﻤﺎ ﺳ ﺨﻦ ﻧﮕ ﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ ﮐ ﻪ ﺑﺨ ﺪاﯼ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ‬
‫وﯼ اﻳﻤ ﺎن ﺁورﻳ ﺪ‪ ١١".‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم ﻣ ﻰ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻪ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاى ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬روى ﺁورى "ﻋﺒ ﺪاﷲ‬
‫ﺑﻦ ُاﺑَﻰ"‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﻳﻜﻰ از آﻼﻧﻬﺎى ﺧَﺰرَج ﺑﻨﺎم "ﻋﻮف" ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻮدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ آﻪ او ﺧﻮد ﻳﻜﻰ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻮدﻩ‪ .‬ﭼ ﺮا آ ﻪ‬
‫وى ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺷﺮآﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺎث )اﺧﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﻴ ﺎن اوس و‬
‫ﺧ ﺰرَج ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻗﺘ ﻞ‬
‫ﺧَﺰرَج( اﺣﺘﺮاز ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳﻜ ﻰ از ﺳ ﺮان َ‬
‫‪١٢‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﮔﺮوﮔﺎﻧﻬﺎى ﻳﻬﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺰاع ﻣﻰ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ آﻪ او ﻧﻴ ﺰ از ه ﻮادارن ﺻ ﻠﺢ و اﺗﺤ ﺎد‬
‫ﻣﻴ ﺎن دو ﻗﺒﻴﻠ ﻪ و ﺣﺘ ﻰ آ ﻞ ﻣ ﺮدم ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳﻨ ﺮا رواﺑ ﻂ‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﻪ وى ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻰ آﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺁﻳﺎ اﺣﺘ ﺮاز وى از ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﺎ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اوس و اﻳﺠ ﺎد رواﺑ ﻂ‬
‫دوﺳ ﺘﺎﻧﻪ ﺑ ﺎ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و ﺳ ﺎﻳﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺟﺰﺋ ﻰ از ﻧﻘﺸ ﮥ وى ﺑ ﺮاى هﻤ ﻮار‬
‫آ ﺮدن راﻩ دﺳ ﺖ ﻳ ﺎﺑﻰ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎﻧﺮواﺋﻰ ﺷ ﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ از ﻃﺮﻳ ﻖ وﺟﻬ ﮥ‬
‫هﻤﮕ ﺎﻧﻰ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﻳ ﺎ از ﺳ ﺮ ﺻ ﻠﺢ ﻃﻠﺒ ﻰ واﻗﻌ ﻰ‪ ،‬اﻳﻨ ﺮا ﻣ ﺎ‬
‫ﻧﻤﻴ ﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ آ ﻪ ﻣﻴ ﺪاﻧﻴﻢ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﻄ ﻮر آﻠ ﻰ ﺳﻴﺎﺳ ﺖ او در‬
 ‫‪۴٩٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ دﻳﮕﺮان دوﺳﺖ ﻳﺎﺑﻰ و آﺴﺐ ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ دﺷ ﻤﻦ‬

‫ﺗﺮاﺷ ﻰ‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ ه ﻢ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳ ﺖ وى از اﺳ ﻼم و ﻣﺤﻤ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫دوﺳﺘﻰ ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن‪ ،‬ﻧ ﻪ از ﺳ ﺮ اﻋﺘﻘ ﺎد ﺑ ﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺖ ﻳ ﺎ اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در‬
‫راﺳ ﺘﺎى ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ﻋﻤ ﻮﻣﻰ وى ﻣﺒﻨ ﻰ ﺑ ﺮ ﻧﺰدﻳﻜ ﻰ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان و داﻣ ﻦ‬
‫زدن ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﺧﻮد در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ او‪ ،‬ﺑﺠ ﺎى ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ‪ ،‬از ورود ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻰ آﻨﺪ و ﺣﺘﻰ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم ﻣ ﻰ ﭘﻴﻮﻧ ﺪد‪ .‬اﻣ ﺎ اﺑ ﻦ هﺸ ﺎم‬
‫هﻤﭽﻮن ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮرﺧﻴﻦ اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺮاى روى ﺁوردن وى ﺑﻪ اﺳﻼم دﻟﻴﻞ‬
‫دﻳﮕﺮى ﻣﻰ ﺁورد‪ .‬او ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺳﻠﻮل ﻣﻬﺘﺮ و ﺑﺰرگ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑ ﻮد و اه ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﻴﺸ ﺘﺮ ﺑﻬ ﻮا و‬

‫"ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُا َﺑﻰّ ﺑﻦ َ‬
‫ﺗﻌﺼﺐ وى ﺑﻮدﻧﺪ و ﻋﻈﻴﻢ در ﺑﻨ ﺪ ﺗﻤﻜ ﻴﻦ آ ﺎر وى ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺧﻮاﺳ ﺘﻨﺪ آ ﻪ وى را‬
‫ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ و ﺗﺎج ﺑﺮ ﺳﺮ وى ﻧﻬﻨﺪ و او را ﭘﺎدﺷﺎﻩ و ﺣﺎآﻢ ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬
‫ﭼﻮن ﺳﻴﺪ ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ درﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﻮم وى ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از وى ﺑ ﺎز ﮔﺮدﻳﺪﻧ ﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﺳﻼم در ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺁن ﺟ ﺎﻩ و ﻣﻤﻠﻜ ﺖ ﺑ ﺮ وى ﺗﺒ ﺎﻩ ﺷ ﺪ و ﺁن ﺣﻜ ﻢ و رﻳﺎﺳ ﺖ از‬
‫وى ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪ؛ ﺁن وﻗﺖ وى ﺑﺪﻳﻦ ﺳ ﺒﺐ ﺑﻐ ﺾ و ﻋ ﺪاوت ﺳ ﻴﺪ ‪ ،‬ﻋﻠﻴ ﻪ اﻟﺴ ﻼم‪ ،‬در‬
‫‪١٣‬‬
‫دل ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻈﺎهﺮ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻗﻮم ﺧﻮد ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ اﺳﻼم در ﺁﻣﺪ"‪.‬‬

‫ﻰ ﺑ ﻪ ﺣﻜﻤﺮواﺋ ﻰ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫اﮔ ﺮ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺑ ﺎﻻ ﻣﺒﻨ ﻰ ﺑ ﺮ ﻗﺼ ﺪ اﺑ ﻦ ُا َﺑ ّ‬
‫درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ او ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ دوﻟﺘﻬﺎﯼ رم و اﻳ ﺮان آ ﻪ در‬
‫ﻣﻘﻄﻌﻰ ﻣ ﺬاهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺖ و زرﺗﺸ ﺖ را وﺳ ﻴﻠﻪ ﻗ ﻮام دادن‬
‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ه ﺪﻓﺶ از ﻗﺒ ﻮل اﺳ ﻼم ﭼﻴ ﺰى ﺟ ﺰ‬
 ‫‪۴٩٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺁن ﺑﺮاى ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ آﺮدن ﭘﺎدﺷﺎهﻰ ﺁﺗ ﻰ اش ﺑ ﺮ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﺒ ﻮدﻩ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭼﻴﺰى اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎآﺴﻴﻢ رادﻳﻨﺴﻮن ﻧﻴﺰ ﺁﻧ ﺮا دور از اﺣﺘﻤ ﺎل‬
‫ﻧﻤﻴﺪاﻧﺪ‪ .‬وى ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"دﻟﻴ ﻞ وى ﺑ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ اﺣﺘﻤ ﺎﻻ اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺑ ﺎ دﻳ ﺪن ﻣ ﻮج ﮔﺮوﻳ ﺪن ﺑ ﻪ‬

‫اﺳﻼم ﻓﻜﺮ آﺮدﻩ ﺑﻮد آ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﺷ ﺪن ﺑ ﺎ ﺁن ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧ ﻪ ﺗ ﺮ از اﻳﺴ ﺘﺎدن در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬
‫ﺁﻧﺴﺖ ‪.‬ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﻗﺼﺪ او اﻳﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﺟﻨ ﺒﺶ ﻣﺰﺑ ﻮر را ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﺧ ﻮد‬
‫ﻗ ﺮار دادﻩ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ رهﺒ ﺮ ﺁن ﻣﺒ ﺪل ﻣﻴﺴ ﺎزد‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺻ ﺮﻓﺎ در‬
‫‪١٤‬‬
‫ﻧﻘﺶ ﺳﺎدﻩ اﻋﻼم آﻨﻨﺪﻩ اﺻﻮل ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﺎﻗﻰ ﮔﺬارد "‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﺘﻤ ﻞ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ هﻤﮕ ﯽ داﺳ ﺘﺎﻧﻬﺎﯼ‬

‫ﺳ ﺎﺧﺘﮕﯽ راوﻳ ﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ در ﻣ ﻮرد اﻧﮕﻴ ﺰﻩ ه ﺎﯼ ُا َﺑ ﯽّ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬ ﺎﯼ‬
‫ﺑﻌﺪﻳﺶ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺑﻤﻨﻈ ﻮر ﺗﺤﺮﻳ ﻒ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ و اﻧﺤ ﺮاف اﻓﮑ ﺎر ﻋﻤ ﻮﻣﯽ‬
‫از ﻋﻠﻞ واﻗﻌﯽ اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻠﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در هﺮ ﺻ ﻮرت‪ ،‬هﻤ ﻪ اﻳﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻴﺶ از ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ ﻧﻜﺘ ﻪ ﻣﻬ ﺮ‬
‫ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻰ زﻧﻨﺪ آﻪ روى ﺁورى اﻧﺼﺎر ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﭼ ﻪ‬
‫ﺁﻧ ﺎن آ ﻪ در اﺑﺘ ﺪا در زﻳ ﺎرت ﻣﻜ ﻪ و ﻋﻘﺒ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻨﺪ و ﭼ ﻪ‬
‫رهﺒﺮان آﻼﻧﻬﺎ و ﺁﻧﺎﻧﻜﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ُا َﺑﯽّ ﭘﺲ از ورود ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻪ او‬
‫روى ﺁوردﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻴﭽﻮﺟ ﻪ ﻧﺎﺷ ﯽ از ﮔ ﺮاﻳﺶ ﻋﻘﻴ ﺪﺗﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳ ﺎت‬
‫ﻧﻈﺮى و ﺧﺮاﻓﻪ هﺎﯼ وﯼ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ داراﯼ ﻋﻠﻠ ﻰ ﺳﻴﺎﺳ ﻰ و ﺷﺨﺼ ﯽ‬
‫و ﻧﺎﺷﻰ از ﻧﻴﺎز ﻣﺒﺮﻣﺸﺎن ﺑ ﻪ ﺻ ﻠﺢ و ﺧﺎﺗﻤ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮاى هﻤ ﻴﻦ‬
 ‫‪۵٠٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ه ﻢ روﯼ ﺁورﻳﺸ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻧﺎﮔﻬ ﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺑﻼﻣﻘﺪﻣ ﻪ و ﺳ ﺮﻳﻊ و‬

‫ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺧﻼﺋﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ آﻪ زﻳﺮ ﺧﺴﺎرات و ﺧﺮاﺑﻴﻬ ﺎى ﺟﻨﮕﻬ ﺎى ﻃ ﻮﻻﻧﻰ‬
‫و ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻴﺎن اوس و ﺧَﺰرَج‪ ،‬و ﻧﺎ اﻣﻴﺪ از ه ﺮ آﻮﺷ ﺶ داﺧﻠ ﻰ‬
‫ﺑﺮاى ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪا ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺧﺮاﻓﺎت ﻳﻬﻮد در ﻣ ﻮرد ﻇﻬ ﻮر‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻰ ﺧﺎرﺟﻰ‪ -‬ﻳﻚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺮاى ﺧﺎﺗﻤ ﻪ دادن ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮ ﻓﺸ ﺎر ﻧﻴ ﺎز ﻣﺒﺮﻣﺸ ﺎن ﺑ ﻪ ﺻ ﻠﺢ ‪ ،‬و ﺑ ﺪون اﻳﻨﻜ ﻪ ﻓﺮﺻ ﺘﻰ‬
‫ﺑﺮاى ﺳﻨﺠﺶ ﻣﺪﻋﻴﺎت ﺑﻰ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑ ﺎ ﺧ ﺮد ﺑﺪوﻳﺸ ﺎن‪ -‬ﺁن ﻃ ﻮر آ ﻪ‬
‫در ﻣﻮرد ﻣﻜﻴﺎن ﺷﺎهﺪ ﺑﻮدﻳﻢ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻃ ﻼع از ﻇﻬ ﻮر ﭼﻨ ﻴﻦ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮى در ﻣﻜﻪ ‪ ،‬ورود او را ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺧﻴﺮ ﻣﻘ ﺪم ﮔﻔﺘ ﻪ ‪ ،‬ﺑﺴ ﺮﻋﺖ و‬
‫ﺑﺮاﺣﺘ ﻰ او را ﺑ ﺪون ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ ﻧﻈ ﺮات ﺧﺮاﻓ ﻰ اش ﭘ ﺬﻳﺮا ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ هﺮﮔﺰ اﺟﺎزﻩ ﻗﺒ ﻮل ﻧﻈ ﺮات ﺑ ﻰ ﭘﺎﻳ ﻪ‬
‫و ﺑﺴ ﻴﺎر ﻋﻘ ﺐ اﻓﺘ ﺎدﻩ ﻣﺤﻤ ﺪ را در ﻣ ﻮرد روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ‪ ،‬زﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪن‬
‫ﻣﺮدﮔﺎن‪ ،‬و ﺁﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ و ﻏﻴﺮﻩ ﺑﺨﻮد ﻧﻤﻴﺪادﻩ‪ ،‬و در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﺎن ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ دﭼﺎر ﻣﻰ ﺷﺪ آﻪ در ﻣﻜﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮش ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺻ ﻌﻮد ﻧﺎﮔﻬ ﺎﻧﻰ ﺳ ﺘﺎرۀ اﻓ ﻮل آ ﺮدۀ‬
‫ﻣﺮدى آ ﻪ ه ﻴﭻ ﭼﻴ ﺰ ﺗ ﺎزﻩ اى ﺑ ﺮاى ﮔﻔ ﺘﻦ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ هﻤ ﻪ ﻣ ﻮارد‬
‫دﻳﮕ ﺮ ﺗ ﺎرﻳﺨﻰ آ ﻪ در ﺁن اﻓ ﺮاد و ﺟﺮﻳﺎﻧ ﺎت ﻧﺎﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﮔﻬ ﺎن و ﺑ ﺎ‬
‫اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از ﻓﺮﺻ ﺘﻬﺎى وﻳ ﮋۀ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ﭘﺎﺳ ﺨﮕﻮى ﺑﻌﻀ ﯽ ﻧﻴﺎزه ﺎﯼ‬
‫ﻓ ﻮرى و ﻣﺒ ﺮم ﻣ ﺮدم ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﺑ ﺮ ﻣ ﻮج ﻣﻄﺎﻟﺒ ﺎت ﺁﻧﻬ ﺎ ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪،‬‬
 ‫‪۵٠١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻬﻴﭽﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى اﻳﻦ ﻧﺒﻮد آ ﻪ اﻧﺼ ﺎر ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ و از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺑﺮرﺳ ﻰ‬

‫∗‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻼﻧﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﺤﻤﺪ او را ﭘﺬﻳﺮا ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﮔ ﺮ ﻣ ﺮدم ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اﻃ ﺮاف ﻣﻴﺪاﻧﺴ ﺘﻨﺪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ زﻳ ﺮ‬
‫ﭘﻮﺷﺶ اﺳﻼم واﻗﻌﺎ ﭼﻪ اهﺪاﻓﻰ را دﻧﺒﺎل ﻣﻰ آﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻜﻴ ﺎن و ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋ ﺮب‪ ،‬هﺮﮔ ﺰ ﺑ ﺎو ﻧﻤ ﻰ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑﻌ ﺪا ﺧ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ‪،‬‬
‫ﻞ ﻏ ﺎرت ﮔﺮﻳﻬ ﺎﯼ او ﺑ ﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﻣﺮدم ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﺑﺠ ﺰ ﺁن ﺑﺨﺸ ﻰ آ ﻪ از ِﻗ َﺒ ِ‬
‫ﺁب و ﻧﺎﻧﯽ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪا ﮐﻪ ﺑ ﺎ ﺳ ﻠﻄﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮ ﺧ ﻮد ﻃﻌ ﻢ ﻧﻈ ﺎم‬
‫ﺟﻬﻨﻤ ﻰ او را ﭼﺸ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻪ ﻣﺎهﻴ ﺖ واﻗﻌ ﯽ اه ﺪاف وى ﭘ ﻰ ﻣﻴﺒﺮﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﺧﺒﺮ ﺑﻴﻤﺎرﯼ وﯼ و ﺣﺘﯽ ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮﮔﺶ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻤ ﺎم‬
‫ﻧﻴﺮوﯼ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ او و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎﻧﺶ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﺎم ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﻜﺮ آﺮد آ ﻪ ﭘ ﺎﮔﻴﺮى اوﻟﻴ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﭼﻨ ﺪان ه ﻢ‬

‫ﻳﻜﺴﺮﻩ و ﺧ ﺎﻟﻰ از ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﻮد‪ .‬در ﺑﺮاﺑ ﺮ هﺸ ﺖ آ ﻼن و ﺗﻴ ﺮۀ اوﻟﻴ ﻪ‬
‫اى آﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرى از آﻼﻧﻬﺎى ﺑﺪوى ﻋﺮب ﻧﻴ ﺰ در‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﭼﻨ ﺪان ﻓﻌ ﺎﻟﻰ در ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ وﯼ ﺑﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺣ ﺪاﻗﻞ در اﺑﺘ ﺪاﯼ اﻣ ﺮ‪ ،‬ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺧ ﺪاى ﻳﻜﺘ ﺎى ﻣﺤﻤ ﺪ‬

‫∗ اﻳ ﻦ ﭼﻴﺰﻳﺴ ﺖ ﮐ ﻪ دﻗﻴﻘ ﺎ در ﻣ ﻮرد ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت رﺳ ﻴﺪن ﻣﺠ ﺪد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺧﻤﻴﻨ ﯽ در ‪١٩٧٩‬در‬

‫اﻳ ﺮان رخ ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﺮدم ﺑ ﺪﻻﺋﻞ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﺑ ﺪون ﺁﻧﮑ ﻪ از ﮐﻨ ﻪ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و ﻧﻈ ﺮات‬
‫ارﺗﺠﺎﻋﯽ و ﺧﺮاﻓﯽ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺪﻧﺒﺎﻟﺶ راﻩ ﻣﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪۵٠٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﮔﺮوهﻰ از آﻼن ه ﺎى ﭘﺮﺳ ﺘﻨﺪﻩ ﺑ ﺖ ﻣﻨ ﺎت‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺁﻧﻬﺎ را "اوس ﻣﻨﺎت" )هﺪﻳﻪ ﻣﻨﺎت( ﻣﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫"ﻋﺒ ﺪاﷲ ﺑ ﻦ ُا َﺑ ﻰ" آ ﻪ ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ از او ﻳ ﺎد آ ﺮدﻳﻢ و ﮔﻔﺘ ﻴﻢ آ ﻪ‬
‫ﻳﻜﻰ از رهﺒﺮان ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد و ﮔﺮوهﻰ از اﻋﻀ ﺎى ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫اوس و ﺧَﺰرَج ﻗﺼﺪ ﺑﺮﭘﺎﺋﻰ ﭘﺎدﺷﺎهﻰ وى ﺑﺮ ﻣﺪﻳﻨﻪ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ‬
‫"ﺑﺤ ﺎر اﻻﻧ ﻮار"‪ ،‬در اﺑﺘ ﺪا‪ ،‬از ﺟﻤﻠ ﻪ ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ورود ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺑﻮد ‪.‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻜﺒﺎر وﻗﺘﻰ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻮاﺟ ﻪ ﻣ ﻰ ﺷ ﻮد‪ ،‬او را ﺧﻄ ﺎب‬
‫ﻗﺮار دادﻩ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ "ﺑﺮو ﺑﻤﻴﺎن ﻣﺮدﻣ ﻰ آ ﻪ ﺗ ﺮا ﻓﺮﻳ ﺐ دادﻩ اﻧ ﺪ و ﻣ ﺎ‬
‫ﻋ َﺒﻴ َﺪﻩ" آ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ او ﺑ ﻮدﻩ‬
‫را در اﻳﻨﺠ ﺎ ﻓﺮﻳ ﺐ ﻧ ﺪﻩ"‪ .‬و "ﺳ ﻌﻴﺪ ﺑ ﻦ ُ‬
‫اﺳ ﺖ‪ ،‬از ﺗ ﺮس اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣﺒ ﺎدا ﻣﺤﻤ ﺪ ﻓﻜ ﺮ آﻨ ﺪ آ ﻪ "ُا َِﺑ ﻰ" در اﻳ ﻦ ﮔﻔﺘ ﺎر‬
‫ﺧﺸﻦ ﺧﻮد ﺣﺮف دل اﻧﺼﺎر را ﻣﻴﺰﻧﺪ و ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺪل ﺑﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ‬
‫از ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘ ﻮزش ﺧﻮاﺳ ﺘﻪ و اﻇﻬ ﺎر ﻣﻴ ﺪارد آ ﻪ " او اﻳ ﻦ آ ﻼم را از‬
‫‪١٥‬‬
‫روى ﻏﺮض و دﺷﻤﻨﻰ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪".‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭼﻴ ﺰى درﺳ ﺖ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ه ﻮادارﯼ او از‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺑﻌ ﺪ از اﻳ ﻦ و در هﻨﮕ ﺎﻣﻰ رخ ﻣﻴﺪه ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ اﻓ ﺮاد‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻔﻮذ وى در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻰ ﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﮔ ﺮوﻩ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬آ ﻪ ﻣﻮﺿ ﻊ ﻓﻌ ﺎﻟﺘﺮى ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫ﺷﻌﺮاى ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻨﺎﻣﻬﺎى "ﻋَﺼﻤﺎء ِﺑﻨﺖ َﻣﺮوان" ﺷﺎﻋﺮﻩ اى ﻧﺎﺑﻴﻨ ﺎ‪" ،‬اﺑ ﻮ‬
‫ﻋﻔَﻚ"‪ ،‬ﭘﻴﺮﻣﺮدى آﻬﻦ ﺳﺎل‪ ،‬و " َآﻌﺐ ﺑﻦ َاﺷﺮف" ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫َ‬
‫ﺑ ﺎ ﺧ ﻮد ﻣﺤﻤ ﺪ و ﺧ ﺪاى ﻳﻜﺘ ﺎﻳﺶ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ در اﺷ ﻌﺎر ﺧ ﻮد‬
 ‫‪۵٠٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻗﺒﺎﻳﻞ اوس و ﺧَﺰرَج را ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖ از او ﺷﺪﻳﺪا ﺳ ﺮزﻧﺶ ﻣ ﻰ‬

‫ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻋ َﻔ ﻚ در ﺷ ﻌﺮش ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و‬
‫ﻧﻜﺘ ﻪ ﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﻮﺟ ﻪ اﻳﻨﻜ ﻪ اﺑ ﻮ َ‬
‫ﺧَﺰرَج را دﻗﻴﻘﺎ از هﻤﺎن ﻣﻮﺿﻌﻰ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ آﻪ ﻣ ﺎ ﻧﻴ ﺰ‬
‫در ﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻣﻮﺿ ﻮع اﺻ ﻠﻰ ﻣ ﻮرد آﺸ ﻤﻜﺶ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ و‬
‫اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوى از ﺁن ﻳ ﺎد آ ﺮدﻳﻢ‪ :‬از ﻣﻮﺿ ﻊ ﺁزادﻳﺨ ﻮاهﻰ ﺑ ﺪوى و‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرى ﻓ ﺮدى ‪ .‬او در ﺷ ﻌﺮش اﻋ ﺮاب ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را‬
‫ﺳﺮزﻧﺶ ﻣﻴﻜﻨﺪ آ ﻪ اﮔ ﺮ در ﭘ ﻰ ﮔ ﺮدن ﻧﻬ ﺎدن ﺑ ﺮ ﻗ ﺪرت ﻓ ﺮدى هﺴ ﺘﻴﺪ‬
‫ﭼﺮا ﺑﺠﺎى ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮدن ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ "ﻃﻮﺑ ﺎ"‪ ،‬ﺣ ﺎآﻢ ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﺟﻨ ﻮﺑﻰ‬
‫ﻳﺎ ﻳﻤﻦ ﻧﻤﻰ ﺳﭙﺮﻳﺪ؟‬

‫ﻣﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ درازﯼ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدﻩ ام‪ ،‬اﻣﺎ هﺮﮔﺰ‬

‫ﺟﻤﻊ و ﮔﺮوهﯽ را‬
‫وﻓﺎدارﺗﺮ و ﺑﺎاﻳﻤﺎن ﺗﺮ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻗَﻴﻠَﻪ )اوس و ﺧَﺰرَج( ﺑﻪ ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻬﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﻃﻠﺐ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‬
‫ﻧﺪﻳﺪﻩ ام‪.‬‬
‫ﮐﻮهﻬﺎ ﭘﻴﺶ از ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﺧﺮد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫و ﺁﻧﻮﻗﺖ اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻮارﯼ ﺑﻤﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺁﻣﺪﻩ و ﺑﻴﻦ ﺁﻧﺎن دودﺳﺘﮕﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ هﺮﭼﻴﺰﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﺣﻼل اﺳﺖ و ﺁن ﺣﺮام‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت‬
‫و زورﻣﻨﺪﯼ ﻋﻘﻴﺪﻩ داﺷﺘﻴﺪ‬
‫‪١٦‬‬
‫ﭼﺮا در ﭘﯽ ﻃﻮﺑﺎ )ﻳﮑﯽ از ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ( ﻧﻴﻔﺘﺎدﻳﺪ؟‬
 ‫‪۵٠۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ او اﻋ ﺮاب را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﺗﺒﻌﻴ ﺖ از ﻧﻈ ﺎم دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرى‬

‫ﻓﺮدى و ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻣﺬهﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻰ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﻜ ﻪ ﻋﺼ ﻤﺎء‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁﻧﻜ ﻪ ﻟﺤﻨ ﻰ ﺑﻤﺮاﺗ ﺐ ﺗﻨ ﺪﺗﺮ دارد‪ ،‬وﻟ ﻰ‬
‫در ﺷﻌﺮش‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷ ﺪﮔﺎن ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﺑﻴﺸ ﺘﺮ از ﻣﻮﺿ ﻊ ﺗﻌﺼ ﺐ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اى اﺳﺖ آﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻰ دهﺪ‪:‬‬

‫ﺖ ﺑَﻨﻰ اﻟﺨَﺰرَج‬
‫ف و ﺑﺎﺳ ِ‬
‫و ﻋَﻮ ِ‬ ‫ﺖ‬
‫ﻚ و اَﻟ َﻨﺒﻴ ِ‬
‫ﺖ ﺑَﻨﻰ ﻣﺎﻟ َ‬
‫ﺑﺎﺳْ ِ‬
‫ﻓَﻼ ﻣِﻦ ﻣُﺮا ِد و ﻻﻣَﺬﺣِﺞ‬ ‫ﻏ ُﻴﺮِآﻢ‬
‫ى ﻣِﻦ َ‬
‫أﻃﻌُﻢ اُﺗﺎ ِو َ‬

‫ﺗُﻒ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد ﺑﻨﯽ ﻣﺎﻟﮏ و ﺑﻨﯽ اّﻟﻨَﺒﻴﺖ‬

‫و ﺷﻤﺎ ﻣﺮدان ﻋﻮف‪ ،‬ﺗُﻒ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد اﯼ ﺑﻨﯽ ﺧَﺰرَج‬
‫ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﯼ ﺑﺴﺘﻪ اﻳﺪ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻧﻪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣُﺮاد اﺳﺖ و ﻧﻪ از ﻣَﺬﺣِﺞ‬
‫ﺁﻳﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﺮوراﻧﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ دل ﺑﻪ اﻣﻴﺪ او ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻳﺪ؟‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮدان ﺣﺮﻳﺼﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮردن ﻏﺬاﯼ در ﺣﺎل ﭘﺨﺘﻦ اﺳﺖ؟‬
‫ﺁﻳﺎ در ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺎ ﻣﺮد ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﻧﺎﻏﺎﻓﻼﻧﻪ از او اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪،‬‬
‫‪١٧‬‬
‫و اﻣﻴﺪ از ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮردﻧﺘﺎن ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد؟‬

‫ﮔ ﺮوﻩ ﻣﺨ ﺎﻟﻒ دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﮔ ﺮوﻩ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ "اﺑ ﻮ ﻋ ﺎﻣﺮ راه ﺐ"‬
‫ﺑﻮد آﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﻴﺰ از ﺁن ﻧﺎم ﺑﺮدﻳﻢ ‪ .‬اﺑﻦ هﺸﺎم ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"و دﻳﮕﺮ اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ راه ﺐ ﺑ ﻮد‪ ،‬و اﻳ ﻦ اﺑﻮﻋ ﺎﻣﺮ در ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اوس ﻋﻠ ﻰ اﻟﺨﺼ ﻮص‬
‫ﺳﺨﺖ ﻣﺤﺘﺮم ﺑﻮد و ﻣﻘﺒﻮل؛ از ﺑﺮاى ﺁﻧﻜﻪ در ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺗﺮك ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻰ آﺮدﻩ ﺑﻮد‬
 ‫‪۵٠۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫و ﺳﺮ ﺑﺰهﺪ و رهﺒﺎﻧﻴﺖ ﺑﺮ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬و ﭘﻼس ﭘﻮﺷﻴﺪى و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از ﺧﻠﻖ ﻋﺰﻟﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻰ و ﻗﻮم وى از اﻳﻦ ﺳﺒﺐ او را دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪى و ﻋﻈ ﻴﻢ ﺗﻘ ﺮب و ﺗﺒ ﺮك ﺑ ﻪ‬
‫‪١٨‬‬
‫وى ﻧﻤﻮدﻧﺪى"‬

‫اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ آﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻌﺘﻜﻔﺎﻧﻪ اش او را "اَﻟ ﱠﺮهﻴﺐ" ﻳ ﺎ‬

‫"راهﺐ" ﻣﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬در اوﻟﻴﻦ ﻣﻼﻗ ﺎﺗﻰ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﭘ ﺲ از‬
‫ورود ﺧ ﻮد ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺎ وﯼ ﻣﻴﻜﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪﻧﺒﺎل ﺳ ﺌﻮﻻت زﻳ ﺎدى آ ﻪ از‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﻌﻤ ﻞ ﻣ ﯽ ﺁورد‪ ،‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﻣﻴﺮﺳ ﺪ آ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ دروغ و از‬
‫روى آﺬب و رﻳ ﺎ ادﻋ ﺎى ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮى ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﻋﻘﺎﻳ ﺪش ﺑﺎﻃ ﻞ اﺳ ﺖ ‪ .‬او‬
‫ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑ ﻰ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺑﺮﺳ ﺪ ﻳ ﺎ ﺗﺴ ﻠﻴﻢ او ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫رواﻳﺖ هﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ‪ ١٣‬اﻟ ﻰ ‪ ۵٠‬ﻧﻔ ﺮ از ﭘﻴ ﺮوان ﺧ ﻮد در ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ‬
‫∗‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﻣﻜﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﺁﻧﺠﺎ او ﺣﺘﻰ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﺳ ﻠﺤﻪ ﺑ ﺮ ﻣﻴ ﺪارد‪ ،‬و ﺑﻌ ﺪا‪،‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁﻧﻜﻪ اﺟﺒﺎرا ﺑﻪ ﺳﻮرﻳﻪ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت ﻣ ﻰ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ و در ﺁﻧﺠ ﺎ‪ ،‬ﻗﺒ ﻞ از‬
‫ﺁﻧﻜﻪ ﺳﻮرﻳﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ از ﺟﻬﺎن ﻣﻰ ﺑﻨﺪد‪.‬‬
‫اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺎت‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺸﺎن دهﻨ ﺪﻩ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ در‬
‫اواﺋ ﻞ ﻣﻬ ﺎﺟﺮت ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣ ﻰ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬در ﺿ ﻤﻦ ﺑ ﺮ اﺳ ﺘﻨﺘﺎﺟﺎت ﻗﺒﻠ ﻰ‬
‫ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺮآﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﺬهﺒﻰ اش‪ ،‬در اﺳ ﺎسِ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﺣﺮآﺖ ﺳﻴﺎﺳﻰ و ﺑﻤﻨﻈﻮر اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم ﻣﺘﻤﺮآﺰ ﺳﻴﺎﺳﻰ و ﻗ ﺪرت‬

‫∗‬
‫‪ -‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم آﻧﻬﺎ را ‪ 13‬ﺗﻦ اﻋﻼم ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻗﺎرﺳﻲ‪ ،‬ص ‪. 515‬‬
 ‫‪۵٠۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻓﺮدى در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﻮد ﻣﻬﺮ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ‬

‫ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ اﻋﺮاب از دﺳﺘﺠﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑ ﺎ وﯼ ﻧ ﻪ ﻳ ﻚ ﺑﺮﺧ ﻮرد‬
‫ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﻴﺎﺳﯽ و در واﻗﻊ ﺟﺪاﻟﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺪرت اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان ﺻ ﺮﻓﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ و ﻳﻚ آﺸﻤﻜﺶ ﺻﺮﻓﺎ ﻧﻈﺮى ﺑﺮ ﺳ ﺮ وﺟ ﻮد ﻳ ﺎ ﻋ ﺪم‬
‫وﺟﻮد ﺧﺪاﯼ واﺣﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮوهﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮوﻩ "اﺑﻮ ﻋ ﺎﻣﺮ" آ ﻪ‬
‫از ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺮى آﺎﻣﻼ ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ه ﻢ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬اﻳﻨﭽﻨ ﻴﻦ ﺳ ﺨﺖ از در‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ وى در ﺁﻳ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺎﻟﻌﻜﺲ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺖ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ آ ﻪ از‬
‫ﻟﺤ ﺎظ ﻧﻈ ﺮى ﻋﻘﺎﻳ ﺪ آ ﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﻰ ﺑ ﺎ وى داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﭽﻨ ﻴﻦ ﺳ ﺮﻳﻊ و‬
‫ﺳ ﻬﻞ ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از وى ﺑﺮﺧﻴﺰﻧ ﺪ‪ .‬و ﻳ ﺎ در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ ﮔ ﺮوﻩ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ از ﻣﻜﻪ ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺮون راﻧ ﺪﻩ ﻣﻴﺸ ﺪ‪ ،‬ﮔ ﺮوﻩ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ اﺑ ﻮ ﻋ ﺎﻣﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﻜﻪ وارد ﺷﻮد ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻦ اﻣﺮ در ﻣﻮرد ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن اهﻞ آﺘﺎب در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺻ ﺎدق ﺑ ﻮد‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﺑﻌﻨ ﻮان ﮔﺮوهﻬ ﺎى ﺧﺪاﭘﺮﺳ ﺖ ﻗﺎﻋ ﺪﺗﺎ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴ ﺖ‬
‫ﻧﻘ ﺶ ﻣﺘﺤ ﺪﻳﻦ ﻃﺒﻴﻌ ﻰ ﻣﺤﻤ ﺪ را در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ اﻳﻔ ﺎ ﻣﻴﻨﻤﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﭼﻴ ﺰى آ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ در اﺑﺘﺪاى ورودش ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺁن ﺑﻮد‪.‬‬
‫"و ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻳﻬﻮد و ﻧﺼﺎرا و ﻣﺠ ﻮس آ ﻪ اه ﻞ آﺘﺎﺑﻨ ﺪ ﺟ ﺰ ﺑ ﻪ ﻧﻴﻜ ﻮﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺤﺚ و ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻧﻜﻨﻴ ﺪ‪ ...‬و ﺑ ﻪ اه ﻞ آﺘ ﺎب ﺑﮕﻮﺋﻴ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ ﮐﺘ ﺎب ﺁﺳ ﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﺮان ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﮐﺘﺐ ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ ﺷﻤﺎ اﻳﻤﺎن ﺁوردﻩ اﻳﻢ و ﺧﺪاى ﻣ ﺎ و‬
‫ﺷ ﻤﺎ ﻳﻜ ﻰ اﺳ ﺖ و ﻣ ﺎ ﻣﻄﻴ ﻊ و ﺗﺴ ﻠﻴﻢ ﻓﺮﻣ ﺎن اوﻳ ﻴﻢ‪ .‬و ﻣ ﺎ هﻤﭽﻨﺎﻧﮑ ﻪ ﺑ ﺮ رﺳ ﻮﻻن‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﮐﺘﺎب ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ )ﺗ ﻮرات و اﻧﺠﻴ ﻞ و زﺑ ﻮر( ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ ﺑ ﺮ ﺗ ﻮ ه ﻢ اﯼ رﺳ ﻮل‬
 ‫‪۵٠٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻗﺮان ﻧﺎزل ﮐﺮدﻳﻢ ﭘﺲ ﺁﻧﺎﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺁن ﮐﺘﺐ ﮐ ﻪ ﺑﺮاﻳﺸ ﺎن ﻓﺮﺳ ﺘﺎدﻳﻢ اﻳﻤ ﺎن ﺁوردﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﻴﺰ اﻳﻤ ﺎن ﺁوردﻧ ﺪ و ﺑﺠ ﺰ ﮐ ﺎﻓﺮان ه ﻴﭽﮑﺲ ﺁﻳ ﺎت ﻣ ﺎ را اﻧﮑ ﺎر ﻧﺨﻮاه ﺪ‬
‫‪١٩‬‬
‫ﮐﺮد‪".‬‬
‫وﻟﻰ ﭘﺲ از ﺁﻧﮑﻪ از ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﻳﻬ ﻮد و ﻣﺴ ﻴﺤﻴﺎن ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻧﺎاﻣﻴ ﺪ‬
‫ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﻟﺤﻈ ﻪ اى ه ﻢ در ﺣﻤﻠ ﻪ و ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ آﺸ ﻴﺪن ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﺰور‬
‫ﺟﻨﮓ و ﮐﺸﺘﺎر درﻧﮓ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ∗‪ ،‬و اهﻞ آﺘﺎب را آ ﻪ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻧﻴﺮوه ﺎى‬
‫ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳ ﺖ ﻗﺎﻋ ﺪﺗﺎ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴ ﺖ در ﺣﻜ ﻢ ﻧﺰدﻳ ﻚ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻣﺘﺤ ﺪان او ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‬
‫هﻤﭽﻮن ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺗﺮﻳﻦ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد ﻣﻮرد ﺣﻤﻠ ﻪ و ﻗﻠ ﻊ و ﻗﻤ ﻊ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻮاداران ﺧﻮد را در ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‬

‫اوﻟﻴﻦ اﻗﺪام ﻣﺤﻤﺪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻴﺮوهﺎى ﺧﻮد ﻳﻌﻨ ﻰ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد ‪ .‬ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ در اﺳﺎس ﻗ ﺮاردادى ﻣﻴ ﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ و‬
‫اﻧﺼﺎر ﻳﻌﻨﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد آ ﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و ﭘﺎﮔﺎﻧﻬ ﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻰ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﻧﻴ ﺰ در ﺑ ﺮ ﻣ ﻰ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬از اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﻗ ﺮار‬

‫∗اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻤﺎن اﻳﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻪ اي ازﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻧﻬﺎ را ﻣﺴﺘﻤﺴﻚ ﻋﻘﻴـﺪة ﺧـﻮد ﻣﺒﻨـﻲ ﺑﺮﺧﺼـﻠﺖ ﺻـﻠﺢ‬
‫ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺗﺤﻤﻞ ﮔﺮاي اﺳﻼم ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ ﻫﺎ ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﻧﺎﭼـﺎر ﺑـﻪ‬
‫ﻧﺮم ﻛﺮدن ﻟﺤﻦ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﺟﻠﺐ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪۵٠٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫داد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻗ ﺮاردادى ﻣﻴ ﺎن هﻤ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و ﺑﻴ ﺎن ﻳ ﻚ اﺗﺤ ﺎد ﺻ ﺮﻓﺎ‬

‫دﻓﺎﻋﯽ ﻗﺒﻴﻠﻪ اى در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﻳﺶ و هﺮ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳ ﻦ اﺗﺤ ﺎد از ﺗﻮاﻓ ﻖ اوﻟﻴ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎ آﺴ ﺎﻧﻰ از اﻓ ﺮاد‬
‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ آ ﻪ او را در راﻩ زﻳ ﺎرت ﻣﻜ ﻪ در ﻋﻘﺒ ﻪ ﻣﻼﻗ ﺎت ﮐ ﺮدﻩ و ﺑ ﻪ او‬
‫ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ ﻧﺸ ﺄت ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﺑ ﺎ ورود ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬
‫ﻗﺮاردادى ﻣﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﺳﺎآﻦ در ﺁﻧﺠﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻗ ﺮارداد ﻋﻘﺒ ﻪ‪ ٧۵ ،‬ﺗ ﻦ از ﺳ ﺎآﻨﺎن ﻣﺪﻳﻨ ﻪ آ ﻪ دو زن ﻧﻴ ﺰ‬
‫در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﻰ از ﺟﺎﻧ ﺐ دﻳﮕ ﺮان‪ ،‬در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫اﻋ ﻼم داﺷ ﺘﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪" :‬ﻣ ﺎ هﻤﮕ ﻰ از ﺗ ﻮ و ﺗ ﻮ از ﻣ ﺎﺋﻰ" و "اﮔ ﺮ از‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﺎن ﺗﻮ آﺴﻰ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ اﮔ ﺮ ﺗ ﻮ ﺧ ﻮدت ﺑﻴ ﺎﻳﻰ‪ ،‬ﻣ ﺎ از ﺗ ﻮ در‬
‫‪٢٠‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ هﺮ ﭼﻴﺰ ﺁﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ از ﺧﻮد دﻓﺎع ﻣﻰ آﻨﻴﻢ دﻓﺎع ﺧﻮاهﻴﻢ آﺮد‪".‬‬
‫ﺁﻧﮕﺎﻩ دوازدﻩ ﺗﻦ از ﻣﻴﺎن ﺧﻮد‪ -‬ﺳﻪ ﺗﻦ از اوﺳﻴﺎن و ﻧﻪ ﺗ ﻦ از‬
‫ﺧَﺰرَﺟﻴﺎن‪ ،‬اﻧﺘﺨ ﺎب ﮐ ﺮدﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ هﻨﮕ ﺎم ورود ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺑﺮ اﺟﺮاى اﻳ ﻦ ﻗ ﺮارداد ﻧﻈ ﺎرت داﺷ ﺘﻪ و اﺟ ﺮاى ﺁﻧ ﺮا ﺿ ﻤﺎﻧﺖ آﻨﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳ ﻦ ﻗ ﺮارداد اوﻟﻴ ﻪ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﻣﻜ ﻪ و ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ راﻩ‬
‫ورود ﻣﺤﻤ ﺪ و ه ﻮاداراﻧﺶ در ﻣﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺎز ﻣﻴﺸ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫اوﻟ ﻴﻦ ﻗ ﺮارداد ﻣﻴ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ و دﻳﮕ ﺮان ﻧ ﻪ ﻗ ﺮارداد ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﻗﺮاردادى ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪاران ﻳﻚ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ‪ ،‬ﻳ ﻚ ﺣ ﺰب ﺳﻴﺎﺳ ﻰ‪ ،‬و‬
‫در ﻳﻚ آﻼم ﺁﻧﭽﻪ آﻪ ﻧﻄﻔﻪ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻰ و ﻧﻄﻔﻪ ﺳ ﺎزﻣﺎﻧﺪۀ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرى‬
‫ﺁﺗﻰ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﺑﻮد‪.‬‬
 ‫‪۵٠٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﻳﻦ ﺣﺰب ﻗﺮار ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻗ ﺒﻼ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮان‬

‫ﻗﺮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻋﺮب و ﺳﭙﺲ ﻋﺠﻢ را ﺗﺎﺑﻊ ﺧﻮد آﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا هﺪف ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻳﮏ دوﻟ ﺖ دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻳ ﮏ ه ﺪف‬
‫ﺳﻴﺎﺳ ﯽ روﺷ ﻦ را در ﭘ ﻴﺶ داﺷ ﺖ‪ .‬اآﻨ ﻮن آ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و اهﺪاف دراز ﻣﺪت ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ وﻇﻴﻔﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﮔﺮدن اﻧﺼﺎر ﻣﻴﺎﻓﺘ ﺎد آ ﻪ هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ‪ ،‬در اﺗﺤ ﺎد ﺑ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻌﺒ ﺎرت ﺑﻬﺘ ﺮ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻦ و ﮔ ﺮدن ﻧﻬ ﺎدن ﺑ ﻪ او و ﺧ ﺪاى وى‪ ،‬ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﻪ‬
‫اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻗﺒﻼ دﻳﺪﻳﻢ آﻪ اﻧﺼﺎر ﻧﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ اﻧﮕﻴﺰﻩ و ه ﺪف‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻧﮕﻴﺰﻩ هﺎى دﻳﮕﺮى ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳﻨﺤ ﺎل‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﺮ‬
‫اﻧﮕﻴﺰﻩ اى آﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼ و ﺑﻰ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺧ ﻮد ﺑﺪاﻧﻨ ﺪ و ﻳ ﺎ از ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﺁﺗ ﻰ‬
‫اﺗﺤﺎد ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻃ ﻼع داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬در هﻤ ﺎن راه ﻰ ﮔ ﺎم ﻧﻬﺎدﻧ ﺪ‬
‫آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﺮاﻧﻪ در ﭘﻴﺶ داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻗﺪام دﻳﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪ در اﻣﺮ ﻳﮑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻴﺮوهﺎﯼ هﻮادار ﺧ ﻮد‬
‫اﻋﻼم ﺑﺮادرﯼ ﻣﻴﺎن ﺁﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ او ازهﺮ ﻳﮏ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺗﺎ ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از هﻢ ﻣﺴ ﻠﮑﺎن ﺧ ﻮد را ﺑ ﻪ ﺑ ﺮادرﯼ اﻧﺘﺨ ﺎب‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﻮد وﯼ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﯽ را ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺮادرﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺰﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮادرﯼ ﻧﺸ ﺎن ﺳ ﻤﺒﻮﻟﻴﮏ اﺗﺤ ﺎد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫اﯼ در ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪ ،‬واﻋﻀﺎﯼ ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ وﺟ ﻮد‬
‫ﻳﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد راﺑﻄﻪ ﺧﻮﻧﯽ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﻋﻀﻮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
 ‫‪۵١٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫واﺣﺪﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮادر هﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻋﻼم ﺑ ﺮادرﯼ‬

‫ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐ ﻪ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﭼﻴ ﺰﯼ ﺟ ﺰ اﻳﺠ ﺎد‬
‫ﻧﻮﻋﯽ اﺗﺤﺎد ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن و در واﻗ ﻊ ﺑﻮﺟ ﻮد ﺁوردن ﻳ ﮏ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‬
‫ﺗﺎزﻩ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻣ ﺎ ﺧﺼﻮﺻ ﻴﺎت ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ دﻳﮕ ﺮاﻳﻦ اﺗﺤ ﺎد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭘﺮداﺧ ﺖ‬
‫دﺳﺘﺠﻤﻌﯽ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﻘﺘ ﻮل ﻏﻴﺮﻣﺴ ﻠﻤﺎن ودرﻳﺎﻓ ﺖ ﺳ ﻬﻢ ﻏﻨﻴﻤ ﺖ‬
‫ﺟﻨﮕ ﯽ از ﮔ ﺮوﻩ ﺧ ﻮد را‪ ،‬ﮐ ﻪ ﺑﺎزﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوﯼ از ﺳ ﻨﻦ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ‬
‫اﺗﺨﺎد ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﮐ ﻪ ﭼﻨ ﺪﯼ ﺑﻌ ﺪ و ﺑ ﻪ اﺑﺘﮑ ﺎر ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎدﻩ دﻳﮕﺮﯼ از ﻗﺮارداد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ را ﻣﻮﻇﻒ ﻣﻴﺴﺎزد ﺗﺎ در ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﺑ ﺪهﯽ ﮐﺴ ﯽ را ﮐ ﻪ ﻗ ﺎدر‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ دﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﻴﺴﺖ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ ،‬از هﻤﻴﻦ ﻋﻘﺪ ﺑﺮادرﯼ در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺁﻧﺎن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺑﻴ ﺎد دارﻳ ﻢ ﮐ ﻪ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺎ ﻋﻘ ﺪ ﺑ ﺮادرﯼ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﮔﺎهﯽ در اﻣﻮال و ﺣﺘﯽ زﻧﺎن ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ اوﻟ ﻴﻦ ﺣ ﺰب ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺧ ﻮد را ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﭘﺎﻳ ﺎن‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻋﺎﻣ ﻞ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﻬ ﻢ و ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ در ﺗﺤ ﻮﻟﯽ ﮐ ﻪ او ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﻩ ﺁن‬
‫ﺑﻮد اﻳﻔﺎﯼ ﻧﻘﺶ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﭙﯽ ﺑﺮدارﯼ از ﻧﻈ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻣﻮﺟ ﻮد در‬
‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
 ‫‪۵١١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ در اﺻ ﻞ‪ ،‬ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣ ﻪ اﯼ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻬ ﺎﺟ ِﺮ‬

‫ﻗﺮﻳﺶ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﻣﺘﺤ ﺪ ﻧﻤ ﻮدن ﺁﻧﻬ ﺎ و رﺳ ﻤﻴﺖ دادن ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺑﻌﻨ ﻮان ﻳ ﮏ ﮔ ﺮوﻩ ﻣﺴ ﺘﻘﻞ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺳ ﺎﮐﻦ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻗﺮاردادﯼ ﮐﻪ در ﻋﻴﻦ ﺣ ﺎل ﮐ ﻪ رواﺑ ﻂ و ﺿ ﻮاﺑﻂ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻳﮏ ﮔﺮوﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ،‬درﺿﻤﻦ اﺻﻮل رواﺑ ﻂ ﺁﻧ ﺎن‬
‫ﺑ ﺎ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و ﭘﺎﮔﺎﻧﻬ ﺎ‪ ،‬وﺷ ﺮاﻳﻂ اﺗﺤ ﺎد ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺁﻧﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻗﺮارداد‪ ،‬ﭼﻪ از ﻧﻈﺮﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﭼﻪ ازﻧﻈﺮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ و ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ ﻗ ﺮﻳﺶ ﺑ ﻪ ﻣﺜﺎﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ در ﻧﻈ ﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ و در ﻗ ﺮارداد ﻧﻴ ﺰ ذﮐ ﺮ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪،‬‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ در ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺧﻮد‬
‫و درﻳﺎﻓ ﺖ ﺳ ﻬﻢ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ ﺟﻨﮕ ﯽ از هﻤ ﺎن ﻃﺮﻓ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﺂن ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺸﻌﺒﺎﺗﯽ ﻓ ﺮدﯼ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻗ ﺮﻳﺶ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻴﻠﮥ ﺟﺪﻳﺪﯼ را ﺑﺮهﺒﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﻴﺎن ﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﮑﺘﮥ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷ ﺖ‪ ،‬و ﺁن اﻳﻨﮑ ﻪ اﻓ ﺮاد‬
‫اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻧﻮ ﺑﻨﻴﺎد را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻣ ﻮرﯼ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ دﻓ ﺎع ﻣﺸ ﺘﺮﮎ‪ ،‬ﺧ ﻮن ﺑﻬ ﺎ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ‪ ،‬اﻣﻮرﯼ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕ ﺮ ﻣﺸ ﺎﺑﻪ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ اﺗﺤﺎد ﻣﺬهﺒﯽ و ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ ﻧﻴﺰ‪ -‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ در ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕ ﺮ اﺑ ﺪا وﺟ ﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺤ ﺪ ﻣ ﯽ ﺳ ﺎﺧﺖ‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺗﺤ ﺎد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد‬
 ‫‪۵١٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﮏ اﺗﺤ ﺎد ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪ -‬ﻧﻈ ﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﻳ ﮏ اﺗﺤ ﺎد اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ و ﻣ ﺬهﺒﯽ و ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻗﻴﻘﺘ ﺮ‬
‫ﺗﺌﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﺗﺤﺎد‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﺗﺤ ﺎد ﻣ ﺬهﺒﯽ و اﻳ ﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﮏ‪ ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ‬
‫از ﻣﺤ ﺪودﻩ ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ ﻓﺮاﺗ ﺮ ﻣﻴﺮﻓ ﺖ و اﻧﺼ ﺎر را ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﻢ از‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺑ ﺮ ﻣﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺟﻨﺒ ﮥ ﻣ ﺬهﺒﯽ اﻳ ﻦ اﺗﺤ ﺎد داراﯼ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺑﻼﻓﺼﻞ ﺑﻮد‪:‬‬
‫اول اﻳﻨﮑ ﻪ ﻣﺒ ﺎرزۀ ﺣ ﺰب ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﻣﺰﺑ ﻮر‪ ،‬در ﺻ ﻮرت‬
‫ﭘﻴﺮوزﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ دوﻟﺖ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺗﺌﻮﮐﺮاﺗﻴﮏ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺘ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫هﻴﭻ ﻣﺬهﺐ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﯼ دﻳﮕﺮﯼ را ﺣﺘﯽ در ﺣﺪ ﻣﻮرد رﻋﺎﻳﺖ دﻧﻴ ﺎ ﯼ‬
‫وﺣﺸ ﯽ و ﺳ ﺮﮐﻮﺑﮕ ِﺮ ﻣﺘﻤ ﺪ ِ‬
‫ن ﻣﻮﺟ ﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮرﯼ ه ﺎﯼ رم و‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد‪ ،‬و ﭘﺎﮔﺎﻧﻴﺴﻢ و ﻣﺬاهﺐ دﻳﮕﺮ را ﺑﺸﺪت ﺳ ﺮﮐﻮب‬
‫ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
‫دوم اﻳﻨﮑﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﺁن ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑﻮدﻧ ﺪ از ﻳ ﮏ ه ﻢ ﻧﻈ ﺮﯼ ﮐﺎﻣ ﻞ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﻴﺮوﯼ از ﺧﺪا و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪۀ او ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺰ ﻣﻨﺠ ﺮ‬
‫ﺑﻪ دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ دروﻧ ﯽ وﻋ ﺪم ﺗﺤﻤ ﻞ هﺮﮔﻮﻧ ﻪ ﺁزادﯼ اﻧﺪﻳﺸ ﻪ و اﺳ ﺘﻘﻼل‬
‫ﻧﻈﺮﯼ دردرون ﺣﺰب ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ هﻴﭻ ﻓ ﺮد ﭘﻴ ﺮو ﻣ ﺬهﺐ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻀﻮ ﺁن ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﻧﻴ ﺰ ه ﻴﭻ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ اﯼ‬
‫ﺟﺰ اﺳﻼم ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﺁن ﺷﮑﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ اﺑﺮاز وﺟﻮد ﺑﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫درﻳ ﮏ ﮐ ﻼم ﺧﺼ ﻠﺖ ﺗﺌﻮﮐﺮاﺗﻴ ﮏ اﻳ ﻦ اﺗﺤ ﺎد‪ ،‬ﺑ ﻪ دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ‬
‫ﻣﺬهﺒﯽ و ﺑﯽ ﺣﺪ وﺣﺼﺮﯼ درداﺧﻞ وﺧﺎرج ﺁن ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻴﺸ ﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑ ﻪ‬
 ‫‪۵١٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ اﺗﺤﺎد ﻣﺰﺑﻮر از ﻗﺒﺎﻳﻞ و اﺗﺤﺎدﻳﻪ هﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ ﻣﻮﺟ ﻮد‬
‫درﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﮐ ﻪ ﭼ ﻪ درداﺧ ﻞ و ﭼ ﻪ درﺧ ﺎرج ﺧ ﻮد ازرواﺑ ﻂ ﮐ ﺎﻣﻼ‬
‫دﻣﮑﺮاﺗﻴﮑ ﯽ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻤ ﺎﻳﺰ ﻣ ﯽ ﮔﺮدﻳ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻤ ﺎﻳﺰ اﻣ ﺮﯼ‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ از ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴ ﺎن ﻧﻈ ﺎم ﻣ ﻮرد ﻧﻈ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ و‬
‫ﻧﻈ ﺎم ﻣﻮﺟ ﻮد در ﻋﺮﺑﺴ ﺘﺎن ﮐ ﻪ اوﻟ ﯽ دﻳﮑﺘ ﺎﺗﻮرﯼ و دوﻣ ﯽ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ‬
‫ﺑﻮد ﻧﺸﺄت ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﻗ ﺮار داد‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬در ﮐﻨ ﺎر ﻣﺘﺤ ﺪ ﺳ ﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮﻳﺶ ﺑﺼ ﻮرت ﻳ ﮏ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﺁﻧ ﺎن را ﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﮐ ﻪ ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺧﻮدﺷ ﺎن ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬در ﺷ ﮑﻞ ﻳ ﮏ اﻣ ﺖ و ﻳ ﮏ ﺣ ﺰب‬
‫ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ‪ -‬ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺟﺪﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﻧﻄﻔ ﮥ دوﻟ ﺖ ﺁﻳﻨ ﺪﻩ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣﻴ ﺪاد‪ ،‬ﻣﺘﺤ ﺪ‬
‫ﻣﻴﻨﻤ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺮ اﻳ ﻦ اﺳ ﺎس ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻃﺒ ﻖ ﻣ ﻮاد ﻣﻨ ﺪرج در ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻤﻪ ﺑﺎ هﻢ درﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﺧ ﻮد را‬
‫درهﺮ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ دﻳﮕﺮان ﺗﺮﺟﻴﺞ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ اﺗﺤﺎد ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺗﺤﺎدﯼ ﮐﺎﻣ ﻞ و‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣﺸﺮوط ﺑﻮد‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺎ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و ﭘﺎﮔﺎﻧﻬ ﺎﯼ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫اﺗﺤ ﺎد ﺻ ﺮﻓﺎ ﻧﻈ ﺎﻣﯽ و ﻣﺸ ﺮوط ﺑﺤﺴ ﺎب ﻣ ﯽ ﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ‬
‫ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺻ ﻮرﺗﻴﮑﻪ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺣﻤﻠ ﮥ ﺧ ﺎرﺟﯽ‬
‫ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻣ ﯽ ﮐﺮدﻧ ﺪ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ ﺁﻧ ﺎن ﻗ ﺮار ﻣ ﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﺗﺤﺎد ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻗ ﺮﻳﺶ و ه ﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
 ‫‪۵١۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻣ ﺘﻦ ﻗ ﺮار داد‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از ﻳﻬ ﻮد ﻣﺸ ﺮوط ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوﯼ‬

‫ﺁﻧ ﺎن از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﮐ ﻪ ﺑﻨﻄ ﺮ ﻧﻤﻴﺮﺳ ﺪ درﺳ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻣﻮرخ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺣﺘﻤ ﺎﻻ ﺑﺎﻳ ﺪ از روﯼ ﺗﻌﺼ ﺐ و ﺧ ﻮد ﺷ ﻴﻔﺘﮕﯽ ﻣ ﺬهﺒﯽ‬
‫دﭼ ﺎر ﭼﻨ ﻴﻦ ﮔﺰاﻓ ﻪ ﮔ ﻮﻳﯽ ﺷ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬زﻳ ﺮا ﮐ ﻪ اوﻻ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن هﻴﭽﮕ ﺎﻩ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻌﻨﻮان ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮد ﻧﻤ ﯽ ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐ ﻪ ﺑﺨﻮاهﻨ ﺪ از او ﭘﻴ ﺮوﯼ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﻔﺮض ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻏﻴ ﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻴﺰ واﻗﻊ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬در ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟ ﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ رواﺑ ﻂ‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣﻴﺸ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺮاردادﯼ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻧﻴﺮوه ﺎﻳﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﺑ ﺎور ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻋﻠﻴ ﺮﻏﻢ ﺁﻧﮑ ﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳ ﺖ‪ ،‬ﻋﻘﺎﻳ ﺪ وﺑﺎوره ﺎﯼ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺮﺳ ﻤﻴﺖ ﻣﻴﺸ ﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ دﻓ ﺎع از ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺣﻤﻠ ﻪ ﺧ ﺎرﺟﯽ و ﻧ ﻪ ﭘﻴ ﺮوﯼ‬
‫از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪ "ﭘﻴﺮوﯼ" ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑ ﺮاﯼ ﺑ ﺰرگ‬
‫ﮐ ﺮدن ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﻌﻤ ﺪ ﺑﺠ ﺎﯼ ﮐﻠﻤ ﻪ "ﺣﻤﺎﻳ ﺖ" ﺗﻮﺳ ﻂ راوﻳ ﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ در‬
‫ﻗﺮارداد ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮد اﺑﻦ هﺸﺎم ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"و ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‪ ،‬ﺑﻤﻴﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﺮ )و اﻧﺼ ﺎر( ﻋﻬ ﺪ و ﻣﻴﺜ ﺎق ﺑﮑ ﺮد و ه ﺮ ﻗ ﻮﻣﯽ‬
‫ﺑﺠﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺪاﺷﺖ ‪ ،‬و ﻋﻬﺪ هﺮ ﻗﻮﻣﯽ ﺑ ﺎ ِز ﻣﻬﺘ ﺮان ﺁن ﻗ ﻮم اﻓﮕﻨ ﺪ‪ .‬و ﺑ ﺎ ﻳﻬ ﻮد‪ ،‬ﮐ ﻪ‬
‫در ﺣ ﻮاﻟﯽ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣﺼ ﺎﻟﺤﺖ ﺑﻨﻤ ﻮد و اﻳﺸ ﺎن را ﺑ ﺮ دﻳ ﻦ ﺧ ﻮد ﺗﻘﺮﻳ ﺮ داد‪،‬‬
‫‪٢١‬‬
‫ﺑﺸﺮط ﺁﻧﮑﻪ ﻧﺼﺮت دﻳﻦ اﺳﻼم دهﻨﺪ ﭼﻮن ﻟﺸﮑﺮ از ﺑﻴﺮون ﺁﻳﺪ‪".‬‬
‫واﻗﻌﯽ ﺗﺮ اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐ ﻪ ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑﻬﻴﭽﻮﺟ ﻪ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯼ ﻣﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺁﻧ ﺮا اﻣﻀ ﺎء ﮐ ﺮدﻩ‬
 ‫‪۵١۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻴﺰﯼ دروﻧﯽ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ دﺳ ﺘﻮر ﻧﻮﺷ ﺘﻦ‬
‫ﺁﻧ ﺮا ﺑ ﺮاﯼ ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬و ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﺣ ﺪود و ﺛﻐ ﻮر ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﭼ ﻪ در‬
‫راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ و ﭼ ﻪ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان دادﻩ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و در ﺿ ﻤﻦ‪،‬‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ هﺎﻳﯽ را ﻧﻴ ﺰ ﮐ ﻪ ﺑﻄ ﻮر ﺷ ﻔﺎهﯽ ﺑ ﺎ ﺳ ﺮان ﻳﻬ ﻮد و ﭘﺎﮔ ﺎن ه ﺎﯼ‬
‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ) ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﮐ ﺎﻓﺮ و ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺖ( داﺷ ﺘﻪ‪ ،‬ﺑ ﻪ اﺑﺘﮑ ﺎر ﺧ ﻮد در ﺁن‬
‫ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﺪون اﻳﻨﮑ ﻪ واﻗﻌ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻮاﻓ ﻖ ه ﺎ را ﺣ ﺪاﻗﻞ در ﺷ ﮑﻠﯽ‬
‫ﮐ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ راوﻳ ﺎن اﺧﺒ ﺎر ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣ ﺎ رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻣﻀ ﺎء و ﺗﻮاﻓ ﻖ‬
‫ﮐﺘﺒﯽ ﻗﺒﺎﻳﻞ دﻳﮕﺮ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﺘﻦ ﻗ ﺮارداد ) ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ‬
‫در ﻣ ﺘﻦ ﻋﺮﺑ ﯽ ﺁن درﮐﺘ ﺎب ﺳ ﻴﺮت رﺳ ﻮل اﷲ( اﻳﻨﺠ ﺎ و ﺁﻧﺠ ﺎ‪ ،‬از‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﺧ ﺪا ﻧ ﺎم ﺑ ﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬در ﺻ ﻮرﺗﻴﮑﻪ ﻣ ﺎ‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﻧﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻧﻪ ﭘﺎﮔﺎن هﺎ‪ ،‬ﺑﺠ ﺰ ﺁﻧﻬ ﺎ ﮐ ﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺷ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬
‫هﻴﭽﻴﮏ هﻨﻮز ادﻋﺎﯼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ‬
‫ﺳـﻮال ﭘﻴﺶ ﻣ ﯽ ﺁﻳ ﺪ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺁﻧﻬ ﺎ ﭘ ﺎﯼ ﻗ ﺮاردادﯼ را‬
‫اﻣﻀﺎء ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در ﺁن از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺎم ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻧﺎم ﺑﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫از اﻳﻨﺮو‪ ،‬درﺳﺖ ﺗﺮ اﻳﻨﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﻮاد ﻗ ﺮارداد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣ ﻮرد‬
‫ﺑ ﺎﻻ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺗﻮﺟ ﻪ ﺑ ﻪ اوﺿ ﺎع و اﺣ ﻮال ﻣﻮﺟ ﻮد در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫واﻗﻌ ﯽ ﻧﻴ ﺮو ه ﺎﯼ ﻣﻮﺟ ﻮد در ﺑﺮاﺑ ﺮ ه ﻢ در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣ ﻮرد ارزﻳ ﺎﺑﯽ و‬
 ‫‪۵١۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻗﻀﺎوت ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ از ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎ و ﻗﻀﺎوت هﺎﯼ ﻧﺎدرﺳﺖ در اﻳﻦ‬

‫زﻣﻴﻨﻪ اﺣﺘﺮاز ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺄـﻠﻪ ازﺁن ﺟﻬﺖ اهﻤﻴ ﺖ دارد ﮐ ﻪ ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن وﻣﺒﻠﻐ ﻴﻦ‬
‫اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﻪ ﻋﻼﻗ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ در ﺑ ﺰرگ ﮐ ﺮدن ﻣﺴ ﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑ ﻮط ﺑ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧ ﻮع اﻧﺤﺮاﻓ ﺎت در‬
‫ﻣﺘﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺎ رﺳﻴﺪﻩ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻻزم را ﺑﺨ ﺮج ﻧ ﺪادﻩ و ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬
‫ﺁن ﺑ ﯽ ﺗﻔ ﺎوت ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ در ﻣ ﻮاردﯼ ﺣﺘ ﯽ ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﻪ در ﺗﺸ ﺪﻳﺪ‬
‫ﺗﻮهﻤ ﺎت ﻧﺎﺷ ﯽ از اﻳ ﻦ ﻧ ﻮع اﺷ ﺘﺒﺎهﺎت ﮐﻮﺷ ﻴﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺪﺗﺮ از اﻳ ﻦ‪،‬‬
‫ﺣﺘ ﯽ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ از ﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ ﻏﻴ ﺮ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻧﻴ ﺰ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌ ﻪ ﺳﺮﺳ ﺮﯼ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻮﺷﮑﺎﻓﺎﻧﻪ ﻣﺘﻦ‪ ،‬و ﺑ ﺮ ﺑﺴ ﺘﺮ ﺗﻤ ﺎﻳﻼت ﻣﺼ ﻠﺤﺖ ﺟﻮﻳﺎﻧ ﻪ و دﻧﺒﺎﻟ ﻪ‬
‫روﯼ ﮐﻮرﮐﻮراﻧ ﻪ از اﺣﺎدﻳ ﺚ و رواﻳ ﺎت‪ ،‬در داﻣ ﻦ زدن ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻮهﻤﺎت ﻧﺎﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ ﺷﺮﻳﮏ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺠﺎﺳ ﺖ‬
‫ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺑﺮرﺳ ﯽ ﻣ ﺘﻦ ﻗ ﺮار ﭘﺮداﺧﺘ ﻪ‪ ،‬ﺿ ﻤﻦ روش ﻧﻤ ﻮدن ﻣﺤﺘ ﻮاﯼ‬
‫ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺁن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣ ﻮاردﯼ از ﺗﺤﺮﻳﻔ ﺎت ﻣ ﺬﮐﻮر در ﺑ ﺎﻻ ﻧﻴ ﺰ اﺷ ﺎرﻩ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻦ ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ‬

‫اﺑﻦ ﻋﺸﺎق ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣ ﻪ اﯼ را ﻣﻴ ﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ‬

‫و اﻧﺼﺎر ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ درﺁن ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﻴﺰ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‬
 ‫‪۵١٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﮐ ﻪ دﻳ ﻦ و داراﺋ ـﯽ ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد را ﺣﻔ ﻆ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﻣﺘﻘ ﺎﺑﻼ اﻟﺰاﻣ ﺎﺗﯽ را‬

‫ﺑﭙﺬﻳﺮﻧ ﺪ ﺑﺸ ﺮح زﻳ ﺮ‪) :‬ﺗﺎﮐﻴ ﺪات در اﻳﻨﺠ ﺎ و در ﻣ ﺘﻦ ﻗ ﺮارداد از ﻣ ﻦ‬
‫اﻧﺪ(‬
‫ﺑﻨﺎم ﺧﺪاي ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻳﺴﺖ از ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ و ﻳﺜ ﺮب و‬

‫ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺁﻧﻬﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩ و در ﮐﻨ ﺎر ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻣﻴﺠﻨﮕﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﺎن ﺟﻤﻊ واﺣﺪﯼ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ از دﻳﮕ ﺮان‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ رﺳﻮم ﺧ ﻮﻳﺶ ﺧﻮﻧﺒﻬ ﺎ را در ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﺧﻮد ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ و ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ هﻤﺎن ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ و ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ راﻳﺞ اﺳﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﯽ ﻋ ﻮف هﻤ ﺎن ﺧﻮﻧﺒﻬ ﺎﺋﯽ را ﻣﻴﭙﺮدازﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮرﺳ ﻢ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻮد در دوران ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ه ﺮ دﺳ ﺘﻪ اﯼ ﺑ ﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ هﻤﺎن ﻣﻬﺮﺑ ﺎﻧﯽ وﻋ ﺪاﻟﺘﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ راﻳ ﺞ‬
‫اﺳﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﯽ ﺳﺎﻋﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻨﯽ َاﻟﺤﺎرث‪ ،‬وﺑﻨ ﯽ ﺟُﻮﺷ ﻢ و ﺑﻨ ﯽ‬
‫َاﻟ َﻨﺠﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪) .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺧَﺰرَج ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ‪-‬از ﻣﻦ(‬
‫ﺑﻨﯽ ﻋَﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف‪ ،‬ﺑﻨﯽ اﻟﻨﱠﺒﻴﺖ و ﺑﻨﯽ اَل اوس ﻧﻴﺰ ﺑﻬﻤﻴﻦ‬
‫ﺳﻴﺎق‪) .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ اوس ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻨﺪ‪-‬از ﻣﻦ(‬
‫ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ هﻴﭻ ﮐﺲ را درﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻮان‬
‫ازﭘﺮداﺧﺖ ﺳﻬﻢ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ و ﻳﺎ ﭘﻮل ﺁزادﺳﺎزﯼ ﺧﻮد اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺤﺎل‬
‫ﺧﻮد رهﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪۵١٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ه ﻴﭻ ﻣ ﻮﻣﻨﯽ ﻃ ﺮف ﺑ ﺮدﻩ ﺁزاد ﺷ ﺪﻩ ﻳ ﮏ ﻣﺴ ﻠﻤﺎن را ﺑ ﺮ‬

‫ﻋﻠﻴﻪ او ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﺧﺪا ﺗﺮس ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ هﺮ ﻳ ﺎﻏﯽ ﻳ ﺎ ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ‬
‫در ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﺑ ﯽ ﻋ ﺪاﻟﺘﯽ‪ ،‬ﮔﻨ ﺎﻩ و دﺷ ﻤﻨﯽ‪ ،‬و ﻓﺴ ﺎد ﻣ ﯽ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻮدﻩ؛ هﻤﻪ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ دﺳﺖ رد ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ او ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺣﺘ ﯽ اﮔ ﺮ وﯼ ﭘﺴ ﺮش‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﻮﻣﻦ ﻧﻪ ﺧﻮن ﻳﮏ ﻣﻮﻣﻦ دﻳﮕﺮ را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻳ ﮏ ﮐ ﺎﻓﺮ ﻣ ﯽ‬
‫رﻳﺰد‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﮏ ﻣﻮﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺸ ﺘﻴﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﺧ ﺪا ﻓﻘ ﻂ ﻳﮑ ﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺘ ﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻏﺮﻳﺒ ﻪ از‬
‫∗‬
‫ﻃﺮف ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻨﺎﻩ دهﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ در ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﺎ ﺧﺎرﺟﻴﺎن دوﺳﺖ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدﯼ ﮐ ﻪ‬
‫از ﻣﺎ ﭘﻴﺮوﯼ ﮐﻨﺪ ازﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻣ ﺎ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬او‬
‫ﻧ ﻪ ﻣ ﻮرد ﻇﻠ ﻢ ﻗﺮارﻣﻴﮕﻴ ﺮد و ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ دﺷ ﻤﻨﺎﻧﺶ ﮐﻤ ﮏ ﻣﻴﺸ ﻮد‪ .‬ﺻ ﻠﺢ‬
‫ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﻳ ﮏ ﭘﺎرﭼ ﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ وﻗﺘ ﯽ ﮐ ﻪ در راﻩ ﺧ ﺪا ﻣ ﯽ ﺟﻨﮕﻨ ﺪ‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺻﻠﺢ ﻧﻤﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ ∗.‬ﺷ ﺮاﻳ ِ‬
‫ﻂ )ﺻ ﻠﺢ‪-‬ازﻣ ﻦ( ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ‬
‫هﻤﻪ ﻳﮑﺴﺎن و ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در هﺮ ﺟﻨﮓ و ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ هﺮ ﺳﻮار ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻳﮑﯽ را هﻢ ﭘﺸﺖ ﺧﻮد ﺳﻮار ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧ ﻮن اﻓﺮادﺷ ﺎن ﮐ ﻪ‬
‫در راﻩ ﺧﺪا رﻳﺨﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ اﻧﺘﻘ ﺎم ﺑﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﺧ ﺪا ﺗ ﺮس‪ ،‬از‬
‫ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ و ﺻ ﺎﻟﺢ ﺗ ﺮﻳﻦ رهﺒ ﺮﯼ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺧﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﻮد‪.‬ه ﻴﭻ ﺑ ﺖ‬

‫∗‪ -‬دو ﺟﻤﻠﻪ آﺧﺮ ﺑﺮاي ﻣﻦ روﺷﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪس ﻣﻦ در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ اﻳﻨﺴﺖ‪ :‬ﺧﺪا ﻓﻘﻂ از ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﻪ ﻳﻚ ﻏﺮﻳﺒﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻓﻘﻂ ﭘﻨﺎه دﻫﺪ‪.‬‬
‫∗‪ -‬ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻪ اي از آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫∗‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ و ﺻﻠﺢ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ و دﺳﺘﺠﻤﻌﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪۵١٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺎل و ﺟﺎن ﻗﺮﻳﺶ را ﻧﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﺧ ﻮد ﻣﻴﮕﻴ ﺮد و ﻧ ﻪ در‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ ﻳ ﮏ ﻣ ﻮﻣﻦ دﺧﺎﻟ ﺖ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ‪ .‬ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ ﻣﺤﮑ ﻮم ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﯽ را ﺑﺪون دﻟﻴﻞ ﺑﻪ ﻗﺘ ﻞ رﺳ ﺎﻧﺪﻩ اﺳ ﺖ در ﻣﻌ ﺮض ﺗﻼﻓ ﯽ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣ ﯽ ﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ ﺁﻧﮑ ﻪ رﺿ ﺎﻳﺖ ﺗﺒ ﺎر ﺑﻼﻓﺼ ﻞ وﯼ )از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺧ ﻮن‬
‫ﺑﻬﺎ( ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬و ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳ ﮏ ﺗ ﻦ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ او ﺧﻮاهﻨ ﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﻮﻇﻒ اﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮرد دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻮﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ وﻓﺎدار ﺑﻮدﻩ و ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و‬
‫روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺎور دارد ﻏﻴﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﺧﻄ ﺎ ﮐ ﺎر‬
‫ﮐﻤﮏ ﻳﺎ ﺑﻪ او ﭘﻨﺎﻩ دهﺪ‪ .‬ﻟﻌﻨﺖ و ﺧﺸﻢ ﺧ ﺪا در روز ﻗﻴﺎﻣ ﺖ ﺑ ﺮ او ﺑ ﺎد‬
‫اﮔ ﺮ ﭼﻨ ﻴﻦ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬و ﻧ ﻪ ﻋ ﺬر ﭘﺸ ﻴﻤﺎﻧﯽ و ﻧ ﻪ ﮐﻔ ﺎرﻩ ﮔﻨ ﺎﻩ از او ﭘﺬﻳﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ اﯼ اﺧ ﺘﻼف داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻴﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪ رﺟﻮع ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺗ ﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑ ﻪ در ﮐﻨ ﺎر ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﻣﻴﺠﻨﮕﻨ ﺪ در هﺰﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺟﻨ ﮓ ﻣﺸ ﺎرﮐﺖ ﺧﻮاهﻨ ﺪ داﺷ ﺖ‪ .‬ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺑﻨ ﯽ ﻋ ﻮف ﺑ ﺎ ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ‬
‫)ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﻣ ﺬهﺐ ﺧ ﻮد و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣ ﺬهﺐ ﺧ ﻮد را دارﻧ ﺪ(‪ ،‬ﺑﺮدﮔ ﺎن‬
‫ﺁزاد ﺷ ﺪﻩ و ﮐﺴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﻳ ﮏ ﺟﻤ ﻊ واﺣ ﺪ را ﺗﺸ ﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑﺠ ﺰ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺑ ﯽ ﻋ ﺪاﻟﺘﯽ و ﮔﻨ ﺎﻩ ﻣﻴﺰﻧﻨ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﮐ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮادﻩ ﺷ ﺎن ﺿ ﺮر ﻣﻴﺰﻧﻨ ﺪ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ اﻣ ﺮ درﻣ ﻮرد ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن‬
‫ﺟﻮﺷﻢ‪ ،‬ﺑﻨ ﯽ اوس‪ ،‬ﺑﻨ ﯽ‬
‫ﺑﻨﯽ اَل ﻧﺠﺎر‪ ،‬ﺑﻨﯽ اُﻟﺤﺎرث‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺳﺎﻋﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻨﯽ ُ‬
‫ﺸﻄَﻴﺒﻪ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬وﻓ ﺎدارﯼ‬
‫َﺛﻌﻠﺒﻪ‪ ،‬و ﺟﻔﻨﺎ ﮐﻼﻧﯽ از ﺛﻌﻠﺒﻪ‪ ،‬و ﺑﻨﯽ اُﻟ ُ‬
 ‫‪۵٢٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫)ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪ‪-‬از ﻣ ﻦ( ﺣ ﺎﻣﯽ ﻓ ﺮد در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧﻴﺎﻧ ﺖ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺁزاد‬

‫ﺷﺪﻩ ﺛﻌﻠﺒﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﻮدﺷﺎن اﻧﺪ‪ .‬دوﺳ ﺘﺎن ﻧﺰدﻳ ﮏ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﻣﺜ ﻞ ﺧﻮدﺷ ﺎن‬
‫اﻧﺪ‪ .‬هﻴﭽﻴﮏ از ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺪون اﺟﺎزﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻴﺮوﻧﺪ‪ ،‬وﻟ ﯽ ﮐﺴ ﯽ‬
‫ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺮدﯼ ﮐﻪ در ﭘﯽ اﻧﺘﻘﺎم ﮔ ﺮﻓﺘﻦ از ﻳ ﮏ زﺧ ﻢ )ﺧ ﻮﻧﯽ‪-‬از‬
‫ﻣ ﻦ( اﺳ ﺖ ﺷ ﻮد‪ .‬ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ ﻓ ﺮدﯼ را ﺑ ﺪون اﺧﻄ ﺎر ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ ﺑﺮﺳ ﺎﻧﺪ‬
‫ﺧﻮدش و ﺧﺎﻧﻮارش را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ ﻣﻘﺘ ﻮل ﮐﺴ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﻪ او ﻇﻠﻢ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﺧ ﺪا ﺁﻧ ﺮا )ﮐﺸ ﺘﻦ ﻇ ﺎﻟﻢ را‪-‬از ﻣ ﻦ( ﻗﺒ ﻮل‬
‫ﻣ ﯽ ﮐﻨ ﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﺨ ﺎرج ﺧ ﻮد را ﺑﭙﺮدازﻧ ﺪ و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﻧﻴﺰﻣﺨ ﺎرج ﺧ ﻮد را‪ .‬هﺮﻳ ﮏ ﺑﺎﻳ ﺪ دﻳﮕ ﺮﯼ را ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ﻣ ﺮدم اﻳ ﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺣﻤﻠ ﻪ ﮐﻨ ﺪ ﻳ ﺎرﯼ ده ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﮐﺎرهﺎﻳﺸ ﺎن‬
‫ﺟﻮﻳﺎﯼ ﻧﻈﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺎ هﻢ ﻣﺸﻮرت ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬و وﻓ ﺎﯼ )ﺑ ﻪ ﻋﻬ ﺪ‪-‬‬
‫از ﻣﻦ( ﺣﺎﻣﯽ ﻓﺮد در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧﻴﺎﻧ ﺖ اﺳ ﺖ‪ .‬ه ﻴﭽﮑﺲ ﻣﺴ ﺌﻮل ﺧﻄ ﺎﯼ‬
‫ﻣﺘﺤ ﺪ ﺧ ﻮد ﻧﻴﺴ ﺖ‪ .‬ﻣﻈﻠ ﻮم ﺑﺎﻳ ﺪ ﻳ ﺎرﯼ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻳﻬ ﻮد ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺎ ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﺗ ﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ دارد ﻣﺨﺎرج ﺁﻧﺮا ﺑﭙﺮدازﻧ ﺪ‪ .‬ﻳﺜ ﺮب ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺮدم‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺁن هﺮﻏﺮﻳﺒﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﺑ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨ ﺪ در ﺁن ﭘﻨ ﺎﻩ ﺟﻮﻳ ﺪ و ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺧ ﻮد او ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺑﮑﺴ ﯽ زﻳ ﺎن‬
‫زدﻩ و ﻣﺮﺗﮑ ﺐ ﺟﻨ ﺎﻳﺘﯽ ﺑﺸ ﻮد‪ .‬زن ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ رﺿ ﺎﻳﺖ ﺧ ﺎﻧﻮادﻩ اش‬
‫)ﺷ ﻮهﺮش‪-‬از ﻣ ﻦ( ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ ﻧ ﺰد ﮐﺴ ﯽ ﭘﻨ ﺎﻩ ﺟﻮﻳ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮاﺧﺘﻼف و‬
‫ﻣﺠﺎدﻟ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﻣﺸ ﮑﻞ ﺁﻓ ﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑﺮﭘ ﺎ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ‬
‫ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ او ارﺟﺎع ﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺪا ﺁﻧﭽ ﻪ را ﮐ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ‬
 ‫‪۵٢١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻪ ﺗﻘﻮا و ﺧﻴﺮ ﻧﺰدﻳﮑﺘ ﺮﻳﻦ اﺳ ﺖ ﻣ ﯽ ﭘ ﺬﻳﺮد‪.‬ﻗ ﺮﻳﺶ و ﻳ ﺎرﯼ دهﻨ ﺪﮔﺎن‬
‫اﻳﺸ ﺎن ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ‪ .‬ﻃﺮﻓﻬ ﺎﯼ اﻣﻀ ﺎ ﮐﻨﻨ ﺪﻩ اﻳ ﻦ‬
‫ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﻣﻮﻇﻔﻨ ﺪ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ه ﺮ ﺣﻤﻠ ﻪ اﯼ ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ هﻤ ﺪﻳﮕﺮ را ﻳ ﺎرﯼ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮاز ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺻﻠﺢ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺁﻧ ﺮا ﻧﮕﻬﺪارﻧ ﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﻨ ﺪ؛ و اﮔ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ را از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﮑﻨﻨ ﺪ ﺁﻧﻬ ﺎ‬
‫ﻧﻴ ﺰ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺁﻧ ﺮا ﺑﻤﺮﺣﻠ ﻪ ﻋﻤ ﻞ در ﺁورﻧ ﺪ ﺑﺠ ﺰ در ﻣ ﻮرد ﺟﻨﮕ ﯽ ﮐ ﻪ از‬
‫ﻧﻮع ﺟﻬﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﺮ ﮐﺲ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را )اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻏﻨﻴﻤ ﺖ ﺟﻨﮕ ﯽ را‪-‬از‬
‫ﻣﻦ( ازهﻤ ﺎن ﻃﺮﻓ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁن ﺗﻌﻠ ﻖ دارد )از ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﺧ ﻮدش‪-‬از ﻣ ﻦ(‬
‫ﻣﻴﮕﻴ ﺮد؛ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن اَل اوس‪ ،‬ﺑﻨ ﺪﮔﺎن ﺁزادﺷ ﺪﻩ ﺁﻧﻬ ﺎ وﺧﻮدﺷ ﺎن ﺗ ﺎ‬
‫زﻣﺎﻧﻴﮑ ﻪ ﺧﺎﻟﺼ ﺎﻧﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم اﻳ ﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ وﻓﺎدارﻧ ﺪ هﻤ ﺎن ﻣ ﻮﻗﻌﻴﺘﯽ را‬
‫دارا ﻣﻴﺒﺎﺷ ﻨﺪ ﮐ ﻪ ﻣ ﺮدم اﻳ ﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ دارﻧ ﺪ‪ .‬وﻓ ﺎدارﯼ ﺣ ﺎﻣﯽ ﻓ ﺮد در‬
‫ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺧﻴﺎﻧ ﺖ اﺳ ﺖ‪ :‬ﮐﺴ ﯽ ﺁﻧ ﺮا ﺑﺪﺳ ﺖ ﻧﻤ ﯽ ﺁورد ﻣﮕ ﺮ از ﻃﺮﻳ ﻖ‬
‫ﺧﻮدش‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻨﺪ از ﻓﺮد ﻏﻴﺮﻋ ﺎدل و‬
‫ﮔﻨﺎهﮑﺎر ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺟﻨ ﮓ ﻗ ﺪم ﺑ ﻪ ﭘ ﻴﺶ ﺑﮕ ﺬارد‬
‫و ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ در ﺷ ﻬﺮ در ﺧﺎﻧ ﻪ ﺑﻤﺎﻧ ﺪ در اﻣ ﺎن ﺧﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد ﻣﮕﺮاﻳﻨﮑ ﻪ‬
‫ﮔﻨ ﺎﻩ و ﺑﻴﻌ ﺪاﻟﺘﯽ ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺧ ﺪا ﺣ ﺎﻣﯽ اﻧﺴ ﺎن ﺧ ﻮب و ﺧ ﺪا ﺗ ﺮس‬
‫اﺳﺖ و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا‪.‬‬
‫ﻣﻮاد اﻳﻦ ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺎﮐﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺑﺮ هﻤ ﺎن اﺳ ﺎس‬
‫ﻏﻴﺮدﻣﮑﺮاﺗﻴﮏ و ﺗﺒﻌﻴﺾ ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ اﯼ ﺳ ﺎزﻣﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪا ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺁن ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬در اﻳﻦ ﻗﺮارداد‪:‬‬
 ‫‪۵٢٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اوﻻ‪ ،‬ﻣﻨ ﺎﻓﻊ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮﺿ ﻮح ﺑ ﺮ ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗ ﺮﺟﻴﺢ‬

‫دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻳﮑﯽ از ﻣﻮاد ﺧﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" . :‬ﻳﮏ ﻣﻮﻣﻦ ﻧ ﻪ‬
‫ﺧﻮن ﻳﮏ ﻣﻮﻣﻦ دﻳﮕﺮ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻳﮏ ﮐﺎﻓﺮ ﻣ ﯽ رﻳ ﺰد‪ ،‬و ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﮐ ﺎﻓﺮ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻳ ﮏ ﻣ ﻮﻣﻦ ﮐﻤ ﮏ ﻣ ﯽ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻣﺒﻨ ﺎﯼ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از دﻳﮕﺮان ﻧﻪ ﺣﻖ و ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﮔ ﺮوﻩ‬
‫ﺧ ﻮد ﺗﻌﻠ ﻖ داﺷ ﺘﻦ ﺁﻧﺎﻧﺴ ﺖ‪ .‬ﺗﺒﻌ ﻴﺾ و ﺟ ﺪاﻳﯽ ﻣﻴ ﺎن ﻗﺸ ﺮ ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ و‬
‫ﻏﻴﺮ ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﺑﺤ ﺪﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ﻳﮑ ﯽ دﻳﮕ ﺮ از ﻣ ﻮاد ﻗ ﺮارداد ﺣﺘ ﯽ‬
‫ﺗﻮﺻ ﻴﻪ ﻣﻴﺸ ﻮد ﮐ ﻪ "ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ در ﺗﻤ ﺎﻳﺰ ﺑ ﺎ ﺧ ﺎرﺟﯽ )ﻳﻌﻨ ﯽ ﻏﻴ ﺮ‬
‫ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ‪-‬از ﻣﻦ( دوﺳﺖ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ"‪ .‬ﺑﻌﺒ ﺎرت دﻳﮕ ﺮ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺒﺎﻳ ﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دوﺳﺘﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎ اﻳ ﻦ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ ﮐﺎﺳ ﺘﯽ و دﺷ ﻤﻨﯽ‬
‫ﻣﻴ ﺎن ﺑﺨﺸ ﻬﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺑﺸ ﺮﯼ را ﺑﻌ ﺪا ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ از ﻗ ﺪرت ﺑﻴﺸ ﺘﺮﯼ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺁﻳﻪ هﺎﯼ ﺻﺮﻳﺤﺘﺮﯼ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن و ﺑﺨﺼﻮص ﮐﻔﺎر ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﺎ وﺿﻮح ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫"هﻤﺎﻧﺎ اﻳﻦ ﮐﺎﻓﺮان ﺁﻳﺎت ﺧﺪا را ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺰودﯼ ﺣﺎدﺛﮥ ه ﻼﮎ ﺁﻧﺎﻧﮑ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﺁﻳﺎت ﺣﻖ اﺳﺘﻬﺰاء ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﺎن ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪".‬‬

‫")اﯼ اهﻞ اﻳﻤﺎن( ﺑﻪ هﺮ ﮐﻪ )از اهﻞ ﮐﺘﺎب ﻳﻬ ﻮد و ﻧﺼ ﺎرا( ﮐ ﻪ اﻳﻤ ﺎن ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و‬

‫روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻧﻴﺎوردﻩ و ﺁﻧﭽﻪ را ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺣ ﺮام ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ ﺣ ﺮام ﻧﻤﻴﺪاﻧﻨ ﺪ و‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺣﻖ )و ﺁﺋ ﻴﻦ اﺳ ﻼم( ﻧﻤﻴﮕﺮوﻧ ﺪ ﻗﺘ ﺎل و ﮐ ﺎرزار ﮐﻨﻴ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ذﻟ ﺖ و ﺗﻮاﺿ ﻊ‬
‫‪٢٣‬‬
‫ﺟﺰﻳﻪ ﺑﺪهﻨﺪ‪".‬‬
 ‫‪۵٢٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺛﺎﻧﻴ ﺎ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﻗ ﺮارداد ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮ ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺒﻌﻴﺾ روا ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻴ ﺰ ﻧﻈ ﺎم‬
‫دﻳﮑﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻓﺮدﯼ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ هﻤﺎﻧﻄﻮر‬
‫ﮐﻪ در ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺒﻌﻴﺖ ﺑ ﯽ ﭼ ﻮن و ﭼ ﺮاﯼ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ از ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﮐﻪ از اﺻﻮل ﻻﻳﻨﻔﮏ ﻧﻈﺎم اﺳ ﻼﻣﯽ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺣﮑﺎﻳ ﺖ از ﻧﻈ ﺎم ﺗﺒﻌ ﻴﺾ‬
‫ﺁﻣﻴﺰ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ ﻣﻴﮑﻨ ﺪ ﮐ ﻪ در ﺁن هﻴﭽﮕﻮﻧ ﻪ ﺗﻌ ﺎدﻟﯽ ﻣﻴ ﺎن اﺧﺘﻴ ﺎرات‬
‫و ﺣﻘ ﻮق اﻋﻀ ﺎﯼ اﻳ ﻦ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و رهﺒ ﺮ ﺁن ﻧﻤﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑ ﻪ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب ﺗﺒﻌﻴﺖ اﻋﻀﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠﻪ از رﺋﻴﺲ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬هﻤ ﺎﻧﻄﻮر ﮐ ﻪ‬
‫ﻣ ﺎ در ﻣ ﻮدر ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻋﺒﺪاﻻﺷ ﻬﻞ هﻨﮕ ﺎم ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺸ ﺎن ﺑ ﻪ اﺳ ﻼم دﻳ ﺪﻳﻢ‪،‬‬
‫اﻣﺮﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﯼ و ﺑﻪ راﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺒﻌﻴﺾ و ﻧ ﺎﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮ ِد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻣ ﺎ‬
‫درﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮاز ﻣﻮاد ﻗﺮارداد ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‪ .‬ﺟﺎﻳﯽ ﮐ ﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ‪:‬‬
‫"ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﺧﺪا ﺗﺮس ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ هﺮ ﻳ ﺎﻏﯽ ﻳ ﺎ ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﻴ ﺎن ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ‬
‫ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻩ و دﺷﻤﻨﯽ‪ ،‬و ﻓﺴﺎد ﻣ ﯽ ﭘﺮاﮐﻨ ﺪ ﺑ ﻮدﻩ؛ ه ﺮ ﮐﺴ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫دﺳ ﺖ رد ﺑ ﺮ ﺳ ﻴﻨﻪ او ﺑﺰﻧ ﺪ ﺣﺘ ﯽ اﮔ ﺮ وﯼ ﭘﺴ ﺮ او ﺑﺎﺷ ﺪ"‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫ﻣﺎدﻩ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﻴﭽﮑﺲ ﺣﻖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻳ ﺎﻏﯽ ﮔ ﺮﯼ ﺑ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ را‬
‫ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ اﻋﻀ ﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤ ﺮوم از ﺣ ﻖ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از ﻓ ﺮد‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐ ﻪ در ﻓﺮهﻨ ﮓ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻳ ﺎﻏﯽ ﮐﺴ ﯽ اﺳ ﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ او ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻗﻴﺎم ﮐﻨﺪ و ﻳﺎ ﺣﺘ ﯽ ﻣﻨﮑ ﺮ ﺁﻧ ﺎن‬
 ‫‪۵٢۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻩ و ﻓﺴﺎد‪ ،‬هﻤﻪ ﺁن ﮐﺎره ﺎﻳﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد در ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮ ﺣﻘ ﻮق ﻋﺎدﻻﻧ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ از‬
‫ﺁن ﺑﺮ ﺧﻮردار ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺁزاداﻧ ﻪ اﻧﺠ ﺎم ده ﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔ ﺖ ﺑ ﺎ‬
‫ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ‪ ،‬راﺑﻄ ﻪ ﺁزاداﻧ ﻪ ﺟﻨﺴ ﯽ‪ ،‬رﻗﺼ ﻴﺪن و ﺁواز ﺧﻮاﻧ ﺪن و‬
‫ﺧﻼﺻﻪ هﻤﻪ ﺁن ﮐﺎرهﺎﻳﯽ ﮐﻪ در اﺳﻼم ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ‪ ،‬ﮔﻨﺎﻩ و ﻓﺴﺎد ﺗﻠﻘ ﯽ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜﺎ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻗﺮارداد در ﻣﺎدﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬هﻴﭻ ﻣ ﻮﻣﻨﯽ‬
‫ف ﺑﺮدۀ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ﻳﮏ ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ او ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد"‪ ،‬ﺑﺮ ﺑ ﯽ‬
‫ﻃﺮ ِ‬
‫ﺣﻘ ﻮﻗﯽ ﺑﺮدﮔ ﺎن ﺁزاد ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﮐ ﻪ از ﻳﮑﻄ ﺮف ﺑ ﺎ ﺑ ﺮدﻩ ﮐ ﺮدن اﺳ ﺮاﯼ‬
‫ﺟﻨﮕﯽ داﻳﻤﺎ ﺑ ﺮ ﺣﺠ ﻢ ﺁﻧﻬ ﺎ اﻓ ﺰودﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ و از ﻃ ﺮف دﻳﮕ ﺮ ﺑﻄ ﻮر‬
‫ﺗﻨ ﺎﻗﺾ ﺁﻣﻴ ﺰﯼ ﺁزادﯼ ﺁﻧ ﺎن ﺗﺸ ﻮﻳﻖ ﻣ ﯽ ﺷ ﺪ!‪ ،‬ﺗﺎﮐﻴ ﺪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد وﺣ ﻖ‬
‫ﺁﻧ ﺎن از اﻳﻨﮑ ﻪ ﺑﻄ ﻮر ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺑ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﻣ ﻮرد ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻗ ﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧ ﺪ‬
‫زﻳ ﺮ ﭘ ﺎ ﮔ ﺬاردﻩ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ اﻳ ﻦ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ را ﮐ ﻪ ﺗﺸ ﻮﻳﻖ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﺁزاد ﮐﺮدن ﺑﺮدﮔﺎن ﻧﻪ از روﯼ دﻟﺴﻮزﯼ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻠﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻗ ﺮارداد ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺿ ﺪ زن و ﻣﺮدﺳ ﺎﻻراﻧﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌ ﻪ اﺳ ﻼﻣﯽ را از هﻤ ﺎن اﺑﺘ ﺪا ﻧﺸ ﺎن ﻣﻴﺪه ﺪ‪ .‬در ﻳﮑ ﯽ از ﻣ ﺎدﻩ ه ﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺮد ﮐﻪ ﺑﻬﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﭘﻨﺎهﻨﺪﻩ ﺷﻮد‪ ،‬اﻋﻼم ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫"زن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺎﻧﻮادﻩ اش ) ﺷﻮهﺮش‪-‬از ﻣﻦ( ﻣ ﯽ ﺗﻮاﻧ ﺪ ﻧ ﺰد‬
‫ﮐﺴ ﯽ ﭘﻨ ﺎﻩ ﺟﻮﻳ ﺪ" ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣ ﺎدﻩ‪ ،‬اﮔ ﺮ زن ﻣ ﻮرد ﺁزار و ﻇﻠ ﻢ‬
 ‫‪۵٢۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷﻮهﺮش ﻗﺮار ﮔﻴ ﺮد ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ اﺟ ﺎزﻩ ﮐﺴ ﯽ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ او ﻇﻠ ﻢ ﮐ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‬

‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺰد دﻳﮕﺮان ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﭘﺪرش ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﮐ ﻪ در اﺳ ﺎس‪،‬‬
‫اﺻ ﻮل و ﺿ ﻮاﺑﻂ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و در واﻗ ﻊ ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﺁﺗ ﯽ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ را ﺗﻌﻴ ﻴﻦ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ،‬در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺑﻴ ﺎن اﺗﺤ ﺎد دﻓ ﺎﻋﯽ ﻣﻴ ﺎن‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﺗﻮﺟ ﻪ داﺷ ﺖ ﮐ ﻪ‬
‫اﻳﻦ اﺗﺤﺎد ﻓﻘﻂ ﻳﮏ اﺗﺤﺎد ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﻢ ﻧ ﻪ در ه ﺮ ﻣ ﻮردﯼ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ‬
‫ﻓﻘ ﻂ وﻗﺘﻴﮑ ﻪ ﻳﮑ ﯽ از ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﻠ ﻪ ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓ ﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻨ ﺎ ﻣﻴ ﺪاد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﮔﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺟﻬ ﺎد دﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺟﻨ ﮓ ﻣﻴﺰدﻧ ﺪ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮان‬
‫ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺁﻧﻬﺎ در ﺟﻨﮓ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﻣﻮاﻓﻘ ﺖ ﻧﺎﻣ ﻪ ﺑﻴ ﺎن ﻳ ﮏ ﮔ ﺎم ﭘﻴﺸ ﺘﺮﯼ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺟﻬ ﺖ ﻗ ﺪرت ﻳ ﺎﺑﯽ ﺧ ﻮد ﺑﺠﻠ ﻮ ﺑﺮﻣﻴﺪاﺷ ﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ اﮐﻨ ﻮن‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻘﺎﻳﺴ ﻪ ﺑ ﺎ ﻣ ﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﮑ ﻪ داﺷ ﺖ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺻ ﺎﺣﺐ‬
‫ﻧﻴﺮوﻳﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔ ﻮش ﺑﻔﺮﻣ ﺎن ﺧ ﻮد ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺮاﯼ دﻓﺎع از ﺧ ﻮد در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻣﮑﻴ ﺎن‪ ،‬ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻳ ﮏ ﻗ ﺮار ﻣﺘﻘﺎﺑ ﻞ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬درﮐﻨﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﻳ ﻦ وﺿ ﻌﻴﺖ‪ ،‬هﺮﭼﻨ ﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ ﮐ ﺎﻣﻼ ﺑﻬﺘ ﺮﯼ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﺑ ﯽ دﻓ ﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ در ﻣﮑ ﻪ داﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻮد ﻣﻴﺒ ﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻨﺤﺎل‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت ﺷﺨﺼ ﯽ اش ﻣﺮﺑ ﻮط ﻣﻴﺸ ﺪ اﺗﻮرﻳﺘ ﻪ‬
‫اش ﻓﺮاﺗﺮ از داﻳﺮﻩ ﭘﻴﺮوان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد ﻧﻤﯽ رﻓﺖ‪.‬‬
 ‫‪۵٢۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ در ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺑﻦ ﻋﺸﺎق در ﻣﻮرد ﻗ ﺮارداد‬

‫ﻧﻴ ﺰ ﺁﻣ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻗ ﺮارداد ﻣﺰﺑ ﻮر ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣ ﻪ اﯼ ﻣﻴ ﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ و‬
‫اﻧﺼ ﺎر ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ در ﺁن ﺑ ﺎ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﻧﻴ ﺰ دوﺳ ﺘﺎﻧﻪ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎ‪ ،‬ﭼﻮن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻳﻬﻮدﯼ در ﺟﻨﮓ ﻣﻴﺎن اوس و ﺧَﺰرَج هﺮ ﮐ ﺪام ﺑ ﻪ‬
‫ﻳﮑﯽ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ و از اﻳﻨ ﺮو ﺑ ﺎ ‪ ٨‬ﮐ ﻼن ﭘﻴﻮﺳ ﺘﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﮐ ﻪ از اوس و‬
‫ﺧَﺰرَج ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻴﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ رﺳ ﻢ ﻋ ﺮب ﻣﻴﺒﺎﻳﺴ ﺖ‬
‫وﺿ ﻌﻴﺖ ﺧ ﻮد را در ﻗﺒ ﺎل اﺗﺤ ﺎد ﺟﺪﻳ ﺪ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺘﺤ ﺪﻳﻦ ﺳ ﺎﺑﻖ ﺧ ﻮد‬
‫)اﻧﺼﺎر( ﺑﺎ ﺗﺎزﻩ واردﻳﻦ )ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ( روﺷﻦ ﻣﻴﮑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﺎ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺟﺰو اﻳﻦ اﺗﺤﺎد هﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ در اﺑﺘﺪاﯼ ﻗ ﺮارداد ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد‪" :‬اﻳ ﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ‬
‫اﻳﺴ ﺖ از ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﻗ ﺮﻳﺶ و ﻳﺜ ﺮب و ﮐﺴ ﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎﺑﻊ‬
‫ﺁﻧﻬﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩ در ﮐﻨﺎر ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺠﻨﮕﻨ ﺪ"‪ .‬از اﻳﻨ ﺮو‪ ،‬وﻗﺘ ﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻧﺼﺎر ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ ﻗ ﺮارداد ﻣﺰﺑ ﻮر‪ ،‬ﻗ ﻮل ﻣﻴﺪهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ از ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ در‬
‫ﺻ ﻮرﺗﻴﮑﻪ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﻠ ﻪ ﻗ ﺮﻳﺶ ﻗ ﺮار ﮔﻴﺮﻧ ﺪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ‪ ،‬ﻋﻤ ﻼ‬
‫ﻣﺘﺤﺪﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ )ﻳﻬﻮدﻳﺎن( ﻧﻴ ﺰ ﻣﻮﻇ ﻒ ﺑ ﻪ ﺷ ﺮﮐﺖ در ﺟﻨ ﮓ و دﻓ ﺎع از‬
‫ﺧ ﺰرَج ﺧ ﺎرج‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ از اﺗﺤﺎد ﺑ ﺎ اوس و َ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴ ﺘﻨﺪ دﺳ ﺖ از اﺗﺤ ﺎد ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺑﺸ ﻮﻳﻨﺪ ﭼ ﻮن در اﻧﻴﺼ ﻮرت ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ در ﻣﻌ ﺮض ﺧﻄ ﺮ ﻗ ﺮار‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا از ﺳﺮ ﺻﻠﺢ ﺧﻮاهﯽ و ﺑﺮاﯼ ﺣﻔﻆ اﺗﺤﺎد ﺧ ﻮد ﺑ ﺎ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ‬
‫اوس و ﺧَﺰرَج ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﺗﺤﺎد ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪۵٢٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ در ﻣ ﺘﻦ ﻗ ﺮارداد ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻗ ﺮارداد‬

‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اﻳﺴ ﺖ "ﻣﻴ ﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗ ﺮﻳﺶ و ﻳﺜ ﺮب و ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ و‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺁﻧﻬﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩ در ﮐﻨﺎر ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺟﻨﮕﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧ ﻪ ﻗ ﺮاردادﯼ ﮐﺘﺒ ﯽ ﻣﻴ ﺎن هﻤ ﮥ ﻣ ﺮدم‬
‫و ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ از ﻳﮑﻄﺮف و ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫اوس و ﺧَﺰرَج از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﺑﻄ ﻮر ﺧﻮدﺑﺨ ﻮد و ﺑ ﺎ ﺗﻮاﻓ ﻖ‬
‫دوﺳﺘﺎﻧﮥ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺁﻧﺎﻧﺮا ﻧﻴﺰ در ﺑﺮﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺴﺌ ـﻠﻪ از اﻳﻨﺠﻬ ﺖ ﺣﺎﺋ ـﺰ اهﻤﻴ ﺖ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ه ﻢ‬
‫ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ و ه ﻢ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ ازﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ ﻏﻴﺮاﺳ ﻼﻣﯽ‪ ،‬اوﻟ ﯽ‬
‫ازروﯼ ﺗﻌﺼﺐ ﻣﺬهﺒﯽ و دوﻣﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳ ﻄﺤﯽ ﻧﮕ ﺮﯼ‪ ،‬ﺑ ﯽ دﻗﺘ ﯽ و‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪ روﯼ ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ از ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻣﻐﺮض ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬در ارزﻳﺎﺑﯽ از‬
‫اهﻤﻴﺖ ﻗﺮارداد و ﺣﺪود و ﺛﻐﻮر ﺁن دﭼﺎر اﻏﺮاق و زﻳﺎدﻩ روﯼ ﺷ ﺪﻩ‬
‫اﻧﺪ‪ .‬ازﺟﻤﻠﮥ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن دﺳﺘﮥ دوم‪ ،‬ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴ ﮑﯽ∗ و ﻣ ﻮﻧﺘﮕﻤﺮﯼ‬
‫وات∗‪ ،‬ﻣﻴﺒﺎﺷ ﻨﺪ ﮐ ﻪ هﺮﻳ ﮏ ﺑﻄﺮﻳﻘ ﯽ در ﻗﻀ ﺎوت ﺧ ﻮد درﻣ ﻮرد‬
‫ﻣﺎهﻴ ﺖ ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ دﭼ ﺎر اﻧﺤﺮاﻓ ﺎت ﺟ ﺪﯼ و ﻓﺎﺣﺸ ﯽ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"از ﻣﻀ ﻤﻮن ﺳ ﻨﺪﯼ ﮐ ﻪ ﻋﺎدﺗ ﺎ اﺻ ﻴﻞ ﺷ ﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸ ﻮد‪ ...‬ﭘﻴﺪاﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ در‬
‫ﺣﻴﻨ ﯽ ﮐ ﻪ رﺋ ﻴﺲ ﺟﻤﺎﻋ ﺖ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ درﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل رهﺒ ﺮﯼ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ هﻤ ﮥ‬

‫∗‬
‫* ﻣﺤﻘﻖ ﻏﺮﺑﻲ‬ ‫ﻣﺤﻘﻖ روﻳﺰﻳﻮﻧﺴﺖ ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ‪.‬‬
 ‫‪۵٢٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺷﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺘﻪ و ﻣﻘﻨﻦ و داور ﺁن ﺷ ﻬﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ...‬ﺑ ﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ‬
‫ﮐﻪ هﻤﮥ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ هﻤﭽ ﻮن ﻳ ﮏ واﺣ ﺪ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺷ ﻤﺮدﻩ ﺷ ﻮﻧﺪ واز‬
‫ﺣﻘ ﻮق ﻳﮑﺴ ﺎن اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺪون در ﻧﻈ ﺮ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ اﻧﺘﺴ ﺎب اﻳﺸ ﺎن ﺑ ﻪ ﻓ ﻼن ﺑ ﺎ‬
‫ﺑﻬﻤﺎن ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻳﺎ دﻳﻦ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴ ﯽ ﻣﺮﺗﮑ ﺐ ﻗﺘ ﻞ ﻣﻴﮕﺮدﻳ ﺪ ﻧﻤ ﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺖ در ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ‬
‫ازﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﮐﺴ ﯽ ﺑ ﻪ ﺣﻤﺎﻳ ﺖ و دﻓ ﺎع ازاو ﺑ ﺮ ﺧﻴ ﺰد‪ .‬ﺧﺼ ﻮﻣﺖ و ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﯽ ﺑ ﻴﻦ‬
‫ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﻤﻨ ﻮع ﺷ ﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎزﻋ ﺎت ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺎن ﻣﺤﻤ ﺪ داورﯼ ﻣ ﯽ ﮐ ﺮد‪ ...‬ﺣﻘ ﻮق‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﻳﮑﺴﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪".‬‬

‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳﻨﮑﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﻳﮏ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣ ﺪ ﺑ ﻪ‬

‫ﺑﻴﺮاه ﻪ رﻓﺘ ﻪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ ﻣﺼ ﻠﺤﺖ ﮔﺮاﻳ ﯽ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ‪ ،‬ﺳ ﻄﺤﯽ ﮔ ﺮﯼ و‬
‫ﻧﺎاﺳﺘﻮارﯼ ﻋﻠﻤﯽ و ﻳﺎ هﺮ دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﺗﺎ اﻳﻦ اﻧ ﺪازﻩ ﺑ ﻪ ﻗﻠ ﺐ واﻗﻌﻴ ﺖ‬
‫ﺑﭙ ﺮدازد‪ ،‬دﺷ ﻮار اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﺎﺁﻧﮑ ﻪ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴ ﮑﯽ ﻣﻨﺒ ﻊ ﺧ ﻮد را در اﻳ ﻦ‬
‫اﺳ ﺘﻨﺘﺎﺟﺎت‪ ،‬ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣ ﮥ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﮐ ﻪ در ﮐﺘ ﺎب اﺑ ﻦ ﻋﺸ ﺎق و ﺳ ﺎﻳﺮ ﮐﺘ ﺐ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻧﺪﮎ دﻗﺘﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ ﺣ ﺪ اﺳ ﺘﻨﺘﺎﺟﺎت او ﺑ ﯽ ﭘﺎﻳ ﻪ و ﺑ ﺎ ﻣ ﻮاد ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺗﻨ ﺎﻗﺾ‬
‫دارد‪ .‬در ﻳﮏ ﻣﻮرد او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻗﺘﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﻳﺴ ﺖ در ه ﻴﭻ ﻳ ﮏ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﮐﺴ ﯽ ﺑ ﻪ‬

‫ﺣﻤﺎﻳ ﺖ و دﻓ ﺎع از او ﺑ ﺮ ﺧﻴ ﺰد‪ .‬ﺧﺼ ﻮﻣﺖ و ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﯽ ﺑ ﻴﻦ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﻤﻨ ﻮع‬
‫‪٢٥‬‬
‫ﺷﺪ"‪.‬‬
 ‫‪۵٢٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻗﺮار داد ﺑﺼﺮاﺣﺖ ﻣ ﯽ ﺧ ﻮاﻧﻴﻢ ﮐ ﻪ "ﻣ ﺆﻣﻨﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﻳ ﺪ از ﺧ ﻮن اﻓﺮادﺷ ﺎن ﮐ ﻪ در راﻩ ﺧ ﺪا رﻳﺨﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ اﻧﺘﻘ ﺎم‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ".‬و "ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﮑ ﻮم ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣ ﻮﻣﻨﯽ را ﺑ ﺪون دﻟﻴ ﻞ ﺑﻘﺘ ﻞ‬
‫رﺳﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ در ﻣﻌ ﺮض ﺗﻼﻓ ﯽ ﻗ ﺮار ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ ﺁﻧﮑ ﻪ رﺿ ﺎﻳﺖ‬
‫ﺗﺒﺎر ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ وﯼ )از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ( ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﮏ ﺗﻦ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ او ﺧﻮاهﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻣﻮﻇﻒ اﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻣ ﻮرد‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤ ﻞ ﺑﺰﻧﻨ ﺪ"‪ ،‬و ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم‪" ،‬ﮐﺴ ﯽ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧ ﺪ ﻣ ﺎﻧﻊ ﻓ ﺮدﯼ ﮐ ﻪ‬
‫در ﭘﯽ اﻧﺘﻘﺎم ﮔﺮﻓﺘﻦ ازﻳﮏ زﺧﻢ )ﺧﻮﻧﯽ‪-‬از ﻣﻦ( اﺳﺖ ﺑﺸﻮد‪".‬‬
‫ﺑﯽ ﺷ ﮏ اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن رﺳ ﻢ ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﯽ در ﻧﻈ ﺎم ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ در‬
‫ﻣﻴﺎن اﻋﺮاب ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔ ﺮ رﺿ ﺎﻳﺖ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ﻣﻘﺘ ﻮل ﺑ ﺮاﯼ درﻳﺎﻓ ﺖ ﺧ ﻮن‬
‫ﺑﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻣﻘﺘﻮل هﻤﭽﻮن ﻳﮏ ﺗﻦ واﺣﺪ ﺑ ﺮاﯼ اﻧﺘﻘ ﺎم و‬
‫ﮐﺸﺘﻦ ﻗﺎﺗﻞ ﻳﺎ ﻓﺮدﯼ ازﻗﺒﻴﻠﻪ او اﻗﺪام ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬وﺁﻧﻮﻗﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ‬
‫ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ "ﺧﺼ ﻮﻣﺖ و ﺧﻮﻧﺨ ﻮاهﯽ ﻣﻴ ﺎن ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻣﻤﻨ ﻮع‬
‫ﺷﺪ"‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ اﺳ ﺘﻨﺘﺎج ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴ ﮑﯽ ﺗ ﺎ ﭼ ﻪ‬
‫ﺣ ﺪ ﺑ ﯽ ﭘﺎﻳ ﻪ و ﻣﺘﻨ ﺎﻗﺾ ﺑ ﺎ ﻣ ﻮاد ﻗ ﺮارداد ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄ ﻮر‪ ،‬درﺟﺎﺋ ـﻴﮑﻪ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴ ﮑﯽ ﻣ ﯽ ﮔﻮﻳ ﺪ "ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫رهﺒ ﺮﯼ ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﺑﻌﻬ ﺪﻩ داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ"‪ ،‬ﺑﻬﻴﭽﻮﺟ ﻪ ﻣﺤ ﻖ‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ و ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﯽ ﺗﻮﺳﻂ هﻴﭻ ﻳﮏ از ﻣﻮاد ﻗﺮارداد ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﯽ ﻧﻤ ﯽ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ اﺳ ﺖ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﺑ ﺖ ﭘﺮﺳ ﺖ و ﻳﻬ ﻮدﯼ ﮐ ﻪ‬
 ‫‪۵٣٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫هﻨﻮز او را ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﻦ ﺑ ﻪ رهﺒ ﺮﯼ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ او‬

‫دادﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ اﻇﻬﺎر ﻣﻴ ﺪارد ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﻣﻘﻨﻦ ﺷﻬﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﮐ ﺎﻣﻼ راﻩ ﺧﻄ ﺎ ﻣﻴ ﺮود و واﻗﻌﻴ ﺖ اﻣ ﺮ را ﺑ ﻪ‬
‫ﺷﺪت ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗ ﺪرﺗﯽ ﺑ ﻮد ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘ ﺲ از ﺁﻧﮑ ﻪ ﺳ ﺎﻳﺮ‬
‫ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب را ﺑﻀﺮب ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻨﮑﻮب و ﻣﻄﻴﻊ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺪﺳ ﺖ‬
‫ﺁورد‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ هﻢ هﻴﭻ ﺳﻨﺪ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ وﺟ ﻮد ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ ﻧﺸ ﺎن ﺑﺪه ﺪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاﯼ ﺷﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨﻪ وﺿﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻴ ﺖ اﻳﻨﺴ ﺖ ﮐ ﻪ ﺗ ﺎ ﺁﻧﺰﻣ ﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﺗﻨﻬ ﺎ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺣﻖ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰارﯼ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ادﻋﺎﯼ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴ ﮑﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻘﻨﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ از هﺮ ﻧﻈ ﺮ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁن ﻧﮕ ﺎﻩ ﮐﻨ ﻴﻢ‬
‫ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ ﺑﻄﻮر وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪.‬‬
‫هﻤﻴﻨﻄ ﻮر‪ ،‬ﺟﺎﺋ ـﻴﮑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ ﺑﻨ ﺎ ﺑ ﺮ ﻗ ﺮارداد "ﺣﻘ ﻮق‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﻳﮑﺴﺎن ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪ‪".‬‬
‫ﻣ ﺎ ﻗ ﺒﻼ دﻳ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ در ﺑﻨ ﺪهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﻗ ﺮارداد‪ ،‬ﺻ ﺮاﺣﺘﺎ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮ ﮐﻔ ﺎر و ﮔﺮوهﻬ ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺗ ﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﺷ ﺪﻩ و ﻣﻨﺎﻓﻌﺸ ﺎن‬
‫ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮان ﻣﻘ ﺪم ﺷ ﻤﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻣﻨﺠﻤﻠ ﻪ دﻳ ﺪﻳﻢ ﮐ ﻪ در ﻳﮑ ﯽ از‬
‫ﺑﻨﺪهﺎ ﺑﺼﺮاﺣﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪:‬‬
‫"ﻳﻬﻮدﯼ ﮐﻪ از ﻣﺎ ﭘﻴﺮوﯼ ﮐﻨﺪ ازﺑﺮاﺑﺮﯼ و ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺧﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬او‬
‫ﻧﻪ ﻣﻮرد ﻇﻠﻢ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﻧﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﺸﻮد‪".‬‬
 ‫‪۵٣١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﺼﺮاﺣﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﺗﻨﻬﺎ اﮔ ﺮ از ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫ﭘﻴ ﺮوﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪ ﺑ ﺎ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑﺮاﺑﺮﻣﺤﺴ ﻮب ﺷ ﺪﻩ ﻣ ﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺘﺸ ﺎن ﻗ ﺮار‬
‫ﺧﻮاهﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﺁن ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﭘﻴﺮوﯼ ﻳﮑ ﯽ‬
‫∗‬
‫از دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﻧﺒ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑﺮدﮔ ﯽ ﺻ ﺮف اﺳ ﺖ‪.‬‬
‫ﺑ ﻪ ﻋ ﻼوﻩ‪ ،‬در هﻤ ﻴﻦ ﺑﻨ ﺪ ﻣ ﯽ ﺑﻴﻨ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﺗﻬﺪﻳ ﺪ ﺑ ﺎﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮازﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻴﺮوﯼ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﻣﻮرد ﻇﻠﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺑ ﻪ‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻨﺪ دﻳﮕﺮﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫"ﻳﮏ ﻣﻮﻣﻦ ﻧﻪ ﺧﻮن ﻳﮏ ﻣﻮﻣﻦ دﻳﮕﺮ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻳﮏ ﮐ ﺎﻓﺮ ﻣ ﯽ رﻳ ﺰد‪ ،‬و ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ‬

‫ﻳﮏ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﮏ ﻣﻮﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪".‬‬

‫در اﻳ ﻦ ﺑﻨ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﺑ ﻪ روﺷ ﻨﯽ ﻣﻼﺣﻈ ﻪ ﻣﻴﮕ ﺮدد ﮐ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﻓﺘﺎرﯼ ﻣﺘﻔﺎوت از ﮐﻔ ﺎر داﺷ ﺘﻪ و ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧﻬ ﺎ ﻓ ﺮق‬
‫ﮔﺬاردﻩ و ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻗﺎﺋﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬در اﻳ ﻦ ﺑﻨ ﺪ ﻧﻴ ﺰ ﮐﻔ ﺎر از‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧﻮردﯼ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ در ﻣ ﻮﻗﻌﻴﺘﯽ ﻣﺘﻔ ﺎوت و‬
‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﺑ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗ ﺮار دارﻧ ﺪ‪ .‬هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر اﺳ ﺖ در ﺑﻨ ﺪﯼ ﮐ ﻪ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪" :‬ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ در ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑ ﺎ ﺧ ﺎرﺟﯽ )ﻳﻌﻨ ﯽ ﻏﻴ ﺮ ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ‪-‬از ﻣ ﻦ(‬
‫دوﺳ ﺖ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧ ﺪ‪ ".‬در ﻗ ﺮارداد ﺣﺘ ﯽ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺑ ﻪ ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺾ روا ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ ﺣ ﻖ زن و ﻣ ﺮد در ﻣ ﻮرد ﭘﻨﺎهﻨ ﺪﻩ ﺷ ﺪن‬

‫∗واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻴﺮوي‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻨﻮز آﻧﭽﻨﺎن ﻗﺪرﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺧﻮد وادارد‪.‬‬
 ‫‪۵٣٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐ ﻪ زن ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺎ اﺟ ﺎزۀ ﺷ ﻮهﺮش‬

‫ﭼﻨ ﻴﻦ ﺣﻘ ﯽ را دارا ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗ ﺮاردادﯼ ﮐ ﻪ در ﻣ ﻮرد ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺒﻌ ﻴﺾ روا ﻣﻴ ﺪارد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧ ﺪ در ﻣ ﻮرد ﻏﻴ ﺮ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن رﻋﺎﻳ ﺖ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ و ﻋ ﺪاﻟﺖ را ﺑﮑﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ اﻳﻨ ﺮا در ﻣ ﺘﻦ‬
‫ﻗﺮارداد در ﻣﻮرد رﻓﺘﺎر ﺑﺎ ﺑﺮدﮔﺎن ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻳﻢ ‪.‬‬
‫ﻟ ﺬا‪ ،‬ﮔﻔ ﺘﻦ اﻳﻨﮑ ﻪ در ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ "ﺣﻘ ﻮق ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن و‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﻳﮑﺴ ﺎن ﺷ ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ ﺪ" اﮔ ﺮ ﻧﮕ ﻮﺋﻴﻢ‬
‫ﻳ ﮏ دروغ ﺁﺷ ﮑﺎر‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎ ﻳ ﮏ ﺑ ﺪﻓﻬﻤﯽ ﺗﺤﺮﻳ ﻒ ﺁﻣﻴﺰوﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ‬
‫ﺑﺨﺸ ﺶ از ﺟﺎﻧ ﺐ ﻳ ﮏ ﻓ ﺮد ﻣ ﺪﻋﯽ ﻣﺤﻘ ﻖ ﺑ ﻮدن‪ ،‬و دﻧﺒﺎﻟ ﻪ روﯼ‬
‫ﮐﻮرﮐﻮراﻧ ﻪ از ﻣ ﺪﻋﻴﺎت دروغ ﺁﻣﻴ ﺰ و ﺧﻮدﺳ ﺘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن در‬
‫ﻣﻮرد ﺧﻮد اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ اﮔﺮ ه ﻢ ﺑ ﺪﻋﺖ ﮔ ﺬار رﺳ ﻢ‬
‫ﯼ‬
‫ﺖ ﺷﮑﺴ ﺘﻦ ﺑﺮاﺑ ﺮ ِ‬
‫و ﺳﻨﺖ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺳ ﻨﺖ ﺟﺪﻳ ﺪ‪ ،‬ﺳ ﻨ ِ‬
‫ﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻴﺎن ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻋﺮب و ﻧﻪ ﺑﺮﻗﺮارﯼ ﺁن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺬهﺒ ِ‬
‫در ﻧﻈﺎم ﺑ ﺪوﯼ‪ ،‬ﻃﺒ ﻖ ﺳﻴﺴ ﺘﻢ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اﯼ‪ ،‬ﭘﻴ ﺮوان‬
‫هﻤ ﮥ ﻣ ﺬاهﺐ از ﺣﻘ ﻮق ﮐ ﺎﻣﻼ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ و ﻗ ﺮارداد‬
‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ اوﻟ ﻴﻦ ﻗ ﺮاردادﯼ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اوﻟ ﻴﻦ ﺑ ﺎر اﻳ ﻦ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ را‬
‫ﻧﻘ ﺾ ﻧﻤ ﻮدﻩ و از ﺑﺮﺗ ﺮﯼ ﺣﻘ ﻮق ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮان ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫دﻟﻴ ﻞ اﻳ ﻦ ﻣ ﺪﻋﺎ اﻳﻨﺴ ﺖ ﮐ ﻪ در ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ ﻋ ﺮب‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن و ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﮐﻔﺎر ﻳﺎ ﭘﺎﮔﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ واﺣ ﺪ‬
 ‫‪۵٣٣‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و از ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻃﺒ ﻖ ﻗ ﺎﻧﻮن ﻗﺒﻴﻠ ﻪ‪ ،‬هﻤ ﮥ اﻋﻀ ﺎﯼ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ ازﺣﻘ ﻮق‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑ ﺎ ﻳﮑ ﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻟ ﺬا ﭘﻴ ﺮوان ﻣ ﺬاهﺐ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ در‬
‫درون ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ هﻴﭽﮕﻮﻧﻪ رﺟﺤﺎن و ﺑﺮﺗﺮﯼ ﺑﺮ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ در ﺧﻮد ﻗﺮارداد ﺻﺤﺒﺖ از ﻳﻬﻮدﻳﺎﻧﯽ ﻣ ﯽ‬
‫ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ در ﮐﻨ ﺎر ﻏﻴ ﺮ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن‪ ،‬ﻋﻀ ﻮ ﻗﺒﺎﻳ ﻞ و ﮐﻼﻧﻬ ﺎﯼ ﺑﻨ ﯽ اَل‬
‫ﺟﻮﺷ ﻢ‪ ،‬ﺑﻨ ﯽ اوس‪ ،‬ﺑﻨ ﯽ َﺛﻌَﻠﺒ ﻪ‪،‬‬
‫ﻧﺠﺎر‪ ،‬ﺑﻨﯽ اُﻟﺤﺎرث‪ ،‬ﺑﻨﯽ ﺳﺎﻋﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻨ ﯽ ُ‬
‫ﺸﻄَﻴﺒﻪ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻔﻨﺎ‪ ،‬و ﺑﻨﯽ اُﻟ ُ‬
‫ﻋﻀ ﻮﻳﺖ و زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣﺸ ﺘﺮﮎ و ﺑﺮاﺑ ِﺮ ﭘﻴ ﺮوان ﻣ ﺬاهﺐ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﻳﮏ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻗﺒﺎﻳﻞ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اوس و‬
‫ﺧَﺰرَج ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ در ﺷﺮق‪ ،‬ﺣﻨﻴﻔﻪ در ﻳﻤﺎﻣ ﻪ‪ ،‬و‬
‫ﺑﻨ ﯽ ﺛﻘﻴ ﻒ در ﻧﺠ ﺮان ﻧﻴ ﺰ اﻗ ﻮام ﭘﺎﮔ ﺎن و ﻣﺴ ﻴﺤﯽ ﺑﻌﻨ ﻮان ﺑ ﺮادران‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻋﻀﻮ ﻗﺒﺎﻳﻞ واﺣﺪﯼ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻧﺘﮕﻤﺮى وات ﻣﺤﻘﻖ دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ ﮐ ﻪ دﭼ ﺎر هﻤ ﻴﻦ ﻗﻀ ﺎوت‬
‫ﺳ ﻄﺤﯽ و ﺳﺮﺳ ﺮﯼ از ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣ ﯽ ﮔ ﺮدد‪ .‬او ﻧﻴ ﺰ در ﮐﻤ ﺎل‬
‫ﺑﻼﺣﺖ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"در اﻳﻦ ﻗﺮارداد ﺑﺮاى اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻃﺮف ﺧﻄﺎب ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ اﻧﺪ و ﺑﺮاى هﻤﻴﻦ ﻣﺎ ﻧﺎم‬
‫‪٢٦‬‬
‫ﺁﻧﺮا ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻰ ﻣﻰ ﮔﺬارﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻣ ﺎ ﮔﻔﺘ ﻴﻢ ﮐ ﻪ ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ در اﺻ ﻞ ﻗ ﺮاردادﯼ ﺿ ﺪ‬

‫دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻮد‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ‬
 ‫‪۵٣۴‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻃﺮف ﺧﻄﺎب ﺁن ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﻳﻌﻨ ﯽ ﺧ ﻮد ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭼ ﺮا ﮐ ﻪ‬

‫دﻳﮕﺮان ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ رهﺒﺮﯼ ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﻮاد ﺿ ﺪ دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ و‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺾ ﺁﻣﻴ ﺰ ﺁن ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺁﻧﮑ ﻪ دﻳﮕ ﺮان را‬
‫ﻓﺮﻳﺐ دادﻩ‪ ،‬و ﺑﺮاﯼ ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﺋﯽ واﻧﻤﻮد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻣﺤﻤﺪ در هﻤ ﺎن‬
‫اﺑﺘ ﺪاﯼ ورودش ﺑ ﻪ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻣ ﻮرد ﭘ ﺬﻳﺮش ﺗﻤ ﺎم ﺷ ﻬﺮ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و‬
‫ﺳﺮور‪ ،‬ﻣﻘ ﻨﻦ و داور ﺷ ﻬﺮ ﺷ ﺪﻩ‪ ،‬ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﻗ ﺮاردادﯼ ﻣﻴ ﺎن‬
‫او و هﻤﮥ ﻗﺒﺎﻳﻞ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﻠﻮﻩ دادﻩ وﺑﺎ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺁﻣﻴ ﺰ از ﻣ ﻮاد ﺁن‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺮارداد را ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯼ از ﻧﺒﻮغ و ﻋ ﺪاﻟﺘﺨﻮاهﯽ‬
‫وﯼ ﺟﻠﻮﻩ دهﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮاردادﯼ ﮐﻪ در ﺁن‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑ ﺎر‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫ﺧﻮﻧﺨﻮاهﯽ و ﮐﺸﺖ و ﮐﺸﺘﺎر ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺸﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤ ﻪ اﻓ ﺮاد‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻨﻮان اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪.‬‬
‫و ﺁﻧﻮﻗ ﺖ ﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ ﭘﻮﺷ ﺎﻟﯽ اﯼ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴ ﮑﯽ‪ ،‬وات و اﻣﺜ ﺎل‬
‫ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ اﻳﻦ ﻗﺮارداد را ﻣﺴ ﺘﻘﻼﻧﻪ ﻣ ﻮرد ﺑﺮرﺳ ﯽ ﺧ ﻮد ﻗ ﺮار‬
‫دهﻨﺪ‪ ،‬در ﮐﻤﺎل ﺳﺎدﮔﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ اﺳﻼﻣﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ه ﺎﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﻃ ﻮﻃﯽ وار و ﺑ ﺎ ﮐﻤ ﯽ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﺗﮑ ﺮار ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎﻳﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ دﭼﺎر ﭼﻨﻴﻦ اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﻓﺎﺣﺸﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑ ﺮاﯼ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﻣ ﻮﻧﺘﮕﻤﺮﯼ وات در اﻳ ﻦ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ ﮐﻮرﮐﻮراﻧ ﻪ ﺗ ﺎ‬
‫ﺁﻧﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮود ﮐﻪ ﻗﺮار داد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ را ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻓ ﺮد )ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ(‬
‫را ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب ﻗﺮار دادﻩ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﻣﻴﻨﺎﻣ ﺪ‪ .‬او در اﻳ ﻦ ادﻋ ﺎﯼ‬
‫ﺧﻨﺪﻩ ﺁور ﺧﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣ ﺪ اﻃﻼﻋ ﺎت ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻧ ﺪارد ﮐ ﻪ ﻗ ﺎﻧﻮن‬
 ‫‪۵٣۵‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪۀ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺮن ‪ ١٨‬ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﻴﺜ ﺎﻗﯽ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﺑ ﺎ ﺷ ﻬﺮوﻧﺪان ﺟﺎﻣﻌ ﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ "ﻣﺮدﻣ ﯽ"‬
‫ﮐﻪ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻋﻘﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ و ‪ ...‬از ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردارﻧ ﺪ‬
‫ﻃ ﺮف اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺑﮑ ﺎرﺑﺮدن ﺁن در ﻣ ﻮرد ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﮥ‬
‫ﺻ ﺮف ﺗﺒﻌ ﻴﺾ ﻣ ﺬهﺒﯽ و ﺟﻨﺴ ﯽ ﺗﻨﻈ ﻴﻢ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳ ﮏ‬
‫ِ‬
‫اﻏﺘﺸﺎش ﻓﮑﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻴﺰﯼ در ﺣﺪ ﮔﺬاردن ﻧﺎم ﺁب ﺑﺮ ﺁﺗﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴ ﮑﯽ در ﻣ ﻮرد اﻳﻨﮑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺑﻪ داور ﺷﻬﺮ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﻣﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ ﮐ ﻪ ﺑﺴ ﻴﺎرﯼ‬
‫از ﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺰ از روﯼ ﺳ ﻄﺤﯽ ﮔ ﺮﯼ ﺑ ﺮ ﺁن ﻣﻬ ﺮ ﺗﺎﻳﻴ ﺪ زدﻩ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ دو ﻋﺒﺎرت ﺗﮑﺮارﯼ از ﻣﺘﻦ ﻗﺮارداد ﻣﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ‪" :‬هﺮﮔ ﺎﻩ ﮐ ﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯼ اﺧ ﺘﻼف داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻴﺪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا و ﻣﺤﻤ ﺪ رﺟ ﻮع‬
‫ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ " و "اﮔﺮ اﺧﺘﻼف و ﻣﺠﺎدﻟﻪ اﯼ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳ ﺖ ﻣﺸ ﮑﻞ ﺁﻓ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ او ارﺟﺎع ﮔﺮدد"‪.‬‬
‫واﺿ ﺢ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ در ه ﺮ دوﯼ اﻳ ﻦ ﻣ ﻮارد‪ ،‬ﻃ ﺮف ﺧﻄ ﺎب‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﻮﻣﻨﻴﻦ ﻳﻌﻨ ﯽ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬و ﮔﺮﻧ ﻪ ﭼﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﻤﮑ ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ را ﺑﻌﻨ ﻮان ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ ﻗﺒ ﻮل ﻧﺪارﻧ ﺪ ﺣﺎﺿ ﺮ ﺷ ﻮﻧﺪ‬
‫زﻳ ﺮ ﻗ ﺮاردادﯼ را اﻣﻀ ﺎء ﮐﻨﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳ ﺪ ﺑ ﺮاﯼ ﺣ ﻞ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ ﻃ ﺮف‬
‫ﺧﻄﺎب ﻗﺮاردار ﻓﻘﻂ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺎدﻩ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ داور ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ ﻣ ﯽ ﺷ ﻮد و ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ‬
 ‫‪۵٣۶‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮدﺷ ﺎن ارﺟ ﺎع‬

‫ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳ ﻨﺎد‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻧﺸ ﺎن ﻧﻤﻴﺪهﻨ ﺪ ﮐ ﻪ ﺣﺘ ﯽ در ﻳ ﮏ ﻣ ﻮرد ه ﻢ ﮐﺴ ﯽ ﺟ ﺰ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺣ ﻞ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ و اﺧﺘﻼﻓ ﯽ را ﺑ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ارﺟ ﺎع ﮐ ﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺰ دروغ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن ﻣﺴ ﻠﻤﺎن ﺑ ﺮاﯼ‬
‫ﺑﺰرگ ﮐﺮدن ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬از ﺧ ﻮد ﺳ ﺎﺧﺘﻪ و ﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ ﺑ ﯽ ﻣﺎﻳ ﻪ و ﻧ ﺎدان را‬
‫ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻳﺐ دادﻩ دﻧﺒﺎل ﺧﻮد ﮐﺸﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌﺎ ﻧﻴﺰ اﮔ ﺮ ﺧ ﻮب ﺑ ﻪ ﻣﺴ ﺌﻠﻪ‬
‫ﻧﮕﺮﻳﺴ ﺘﻪ ﺷ ﻮد‪ ،‬دﻟﻴﻠ ﯽ وﺟ ﻮد ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑ ﻪ‬
‫ﺧ ﺰرَج از او ﺣﻤﺎﻳ ﺖ ﻣﻴﮑ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ‪،‬‬
‫ﺻ ﺮﻓﺎ ﻋ ﺪﻩ اﯼ از ﻗﺒﺎﻳ ﻞ اوس و َ‬
‫∗‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻘﻨﻦ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ و داور ﺷﻬﺮ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺟ ﺎزﻩ دهﻴ ﺪ ﺑ ﻪ ﻧﻈﺮﻳ ﮥ ﻳﮑ ﯽ از اﻳ ﻦ ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ در‬
‫اﻳﻦ ﻣ ﻮرد ﮐ ﻪ ﺳ ﻌﯽ دارﻧ ﺪ ﺑ ﺎ دروغ و ﺗﺤﺮﻳ ﻒ و ﺑ ﺎ ﺟﻠ ﻮﻩ دادن اﻳ ﻦ‬
‫ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣ ﻪ ﺑ ﻪ ﭼﻴ ﺰﯼ ﺑ ﻴﺶ از ﺁﻧﭽ ﻪ ﮐ ﻪ هﺴ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺿ ﺪ‬

‫∗اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺮﻳﺘﺎﻳﻨﻴﻜﺎ از ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ داﺋـﺮة اﻟﻤﻌـﺎرف‬
‫ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادم ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺻﺮﻓﺎ ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ اي ﻣﻴﺎن ﺧﻮد ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و اﻧﺼﺎر )ﻛـﻪ ‪8‬‬
‫ﻛﻼن ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﺮاي اﺗﺤﺎد ﻣﻴﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﻛﻪ در ﺿﻤﻦ رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻧﻴﺰ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻣﻴﺪاﻧـﺪ و‬
‫در آن ﻫﻴﭻ ﺻﺤﺒﺘﻲ از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﺑﻮدن ﻗﺮارداد‪ ،‬ﻧﻘﺶ رﻫﺒﺮي‪ ،‬داوردي و ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺮاري ﻣﺤﻤﺪ و اﻳﻦ ﻧﻮع اﺿﺎﻓﺎت‬
‫و اراﺟﻴﻔﻲ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎر ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﻛﺮده و ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻏﻴﺮ اﺳـﻼﻣﻲ ﻧﻴـﺰ ﻛﻮرﻛﻮراﻧـﻪ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ‪ .‬داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﻣﺰﺑﻮر ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﺔ ﻣﺪﻳﻨﻪ "ﺳﻨﺪي اﺳـﺖ از ﺗـﺎرﻳﺦ اواﺋـﻞ اﺳـﻼم‬
‫ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺗﻔﺎوﻗﺎت ﻣﻴﺎن ﻛﻼﻧﻬﺎي ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت ﻳﺎ ﻣﻬـﺎﺟﺮت وي ﺑـﻪ ﻣﺪﻳﻨـﻪ در‬
‫‪ 622‬ﻣﻴﻼدي اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﻓﻘﺎت ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اوﻟﻴﻪ ﭘﻴﺮو ﻣﺤﻤﺪ را‪ ،‬در ﻛﻨﺎر ‪ 8‬ﻛﻼن ﻣﺪﻳﻨﻪ ) ﺑﻨـﺎم اﻧﺼـﺎر‪،‬‬
‫ﻳﺎ "ﻳﺎري دﻫﻨﺪﮔﺎن"( ﻗﺮار داده و از ‪ 9‬ﻛﻼن ﻣﺰﺑﻮر ﺟﺎﻣﻌﻪ و اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣـﻪ ﻫـﺎي ﻣﺰﺑـﻮر در‬
‫ﺿﻤﻦ رواﺑﻂ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻳﻬﻮدﻳﺎن ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻴﻨﻤﻮد‪.‬‬
 ‫‪۵٣٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ و ﺟﻨﺎﻳﺘﮑﺎراﻧ ﮥ اﺳ ﻼم ﺁﺑﺮوﺋ ﯽ ﺑﺨﺮﻧ ﺪ ﻧﮕ ﺎهﯽ ﺑﻴﺎﻧ ﺪازﻳﻢ‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﮥ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪﮔﺎن ﺑﻴﺸ ﻤﺎر ﻳﮑ ﯽ ه ﻢ دﮐﺘ ﺮ ﻣﻘﺘ ﺪر ﺧ ﺎن∗ ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‬
‫ﯽ در‬
‫ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻟﮥ وﯼ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‪ :‬ﻧﻈﺮﻳ ﮥ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ِ‬
‫‪ ٢٧International‬ﺑﭽ ﺎپ رﺳ ﻴﺪﻩ‬ ‫‪Morror‬‬ ‫دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ" در ﻧﺸ ﺮﻳﮥ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﯼ در ﻣﻘﺎﻟﮥ ﻣﺰﺑﻮر ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫"در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﻴﺨﻮاهﻢ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺳﺎﺑﻘﮥ ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ از ﺧﻮد ﺑﺠﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ اﺷ ﺎرﻩ ﮐ ﻨﻢ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧ ﻪ اﯼ ﮐ ﻪ در ﺁن‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﻈﺮﻳ ﺎت دﻣﮑﺮاﺗﻴ ﮏ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻮرد دوﻟﺖ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧ ﮥ ﺑﺴ ﻴﺎر ﻣﻬﻤ ﯽ را در‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺧﻮ ِد ﺗﺌﻮرﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﺪﺳﺖ از ﺧﻮد ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪...‬‬
‫ﻣﺤﻤ ﺪ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺑﻌﻨ ﻮان رهﺒ ﺮ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺑ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن و هﻤﻴﻨﻄ ﻮر ﻏﻴ ﺮ‬
‫ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷ ﻬﺮ داورﯼ ﻣﻴﮑ ﺮد‪ .‬او ﺻ ﻼﺣﻴﺖ و ﻣﺸ ﺮوﻋﻴﺖ رهﺒ ﺮﯼ ﺧ ﻮد ﺑ ﺮ‬
‫ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﻳﮑﯽ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﺶ ﺑﻌﻨﻮان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و دﻳﮕﺮﯼ از ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪...‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﻣﺴ ﻠﻤﻴﻦ اﻋ ﻼم ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﺑ ﻪ ﺧ ﺪا ﻣﻴﮑﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد ﻳﮑﺘ ﺎﯼ‬
‫اﻟﻬﯽ اﻋﺘﺮاف ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﺣﺎﮐﻤﻴ ﺖ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﻌﻨ ﻮان ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ و ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪۀ او در‬
‫زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻣﻴﻮرزﻧﺪ‪) .‬اﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﻬ ﺎﺋﯽ ﻧ ﺎﻗﺾ ﻗ ﺮارداد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ روﺳ ﻮ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎ ﺗﺌﻮرﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴ ﻪ در ﻗ ﺮن ‪ ١٨‬در ﻧﻔ ﯽ ﺣﺎﮐﻴﻤﻴ ﺖ‬
‫ﮐﻠﻴﺴ ﺎ ﺑﻌﻨ ﻮان ﻧﻤﻴﺎﻧ ﺪۀ ﺧ ﺪا در زﻣ ﻴﻦ ﺑﺮﭘ ﺎ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد‪ -‬از ﻣ ﻦ( اﻣ ﺎ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺨ ﺎﻃﺮ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮدﻧﺶ ﻧﺒﻮد ﮐ ﻪ ﺑ ﺮ ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﻣﻴﮑ ﺮد ) اﺻ ﻼ‬
‫ﮐﺠﺎﯼ ﺳﻨﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺮ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و ﻏﻴ ﺮ ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ‬

‫∗ دﻛﺘﺮ ﻣﻘﺘﺪرﺧﺎن ﻛﻤﻚ اﺳﺘﺎد ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻛﺎﻟﺞ ‪ Adrian‬در ﻣﻴﺸﻴﮕﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬او ﻋﻀـﻮ ﻫﻴﺌـﺖ ﻣـﺪﻳﺮة‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻼم و دﻣﻜﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﻣﺘﻮازن و ﺗﺸﻜﻴﻼت داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻮام اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪۵٣٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ ﻣﺎ در ﭘﯽ ﻋﻠﺖ ﺁن ﺑﺎﺷﻴﻢ؟‪ -‬از ﻣﻦ(‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮﯼ او را ﻗﺒ ﻮل‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺖ او ﺑﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﭘﺎﻳﮥ ﻗﺮاردادﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻬ ﺎﺟﺮﻳﻦ‬
‫و اﻧﺼﺎر و ﻳﻬﻮد ﺑﺎﻣﻀ ﺎء رﺳ ﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد‪) .‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣ ﺘﻦ ﻗ ﺮارداد ه ﻴﭻ اﻣﻀ ﺎﺋﯽ از‬
‫ﻳﻬﻮدﻳﺎن را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪ ،‬و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷ ﺪ ﺻ ﺮﻓﺎ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اﯼ ﻣﻴ ﺎن ﺧ ﻮد‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﺿﻴﺢ رواﺑﻄﺖ ﺷﺎن ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑ ﻮدﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗﻮاﻓﻘ ﺎت ﺗﻨﻬ ﺎ‬
‫در ﻣﻮرد دﻓﺎع ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺁﻧﻬﺎ از ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻧﻪ ﺣﮑﻮﻣ ﺖ و داورﯼ ﻳﮑ ﯽ ﺑ ﺮ دﻳﮕ ﺮﯼ‬
‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ ‪-‬از ﻣ ﻦ( ﺟﺎﻟ ﺐ اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ اﺷ ﺎرﻩ ﺷ ﻮد ﮐ ﻪ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن‬
‫ﺷ ﺮﮐﺎﯼ ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ در ﺑﺮﭘ ﺎﺋﯽ اوﻟ ﻴﻦ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑﻮدﻧ ﺪ )ﻳ ﮏ دروغ‬
‫ﺑﺰرگ‪ -‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻪ هﻨﻮز دوﻟﺘﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد و ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻳﻬﻮدﻳﺎن هﻴﭽﮕﺎﻩ در‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ ﻧﻘﺸﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬دوﻟﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‬
‫ﺑﺮ اﺟﺴﺎد ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و ﮐﻔ ﺎر ﺑﺮﭘ ﺎ ﺷ ﺪ‪-‬از ﻣ ﻦ( ﻗ ﺮارداد ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﮥ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﯽ ﻧﻈﻴ ﺮﯼ از دو ﻋﻨﺼ ﺮﯼ ﮐ ﻪ ﺗﺌ ﻮرﯼ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ را ﺷ ﮑﻞ دادﻩ‬
‫اﻧ ﺪ ﺑﺪﺳ ﺖ ﻣﻴﺪه ﺪ و از اﻳﻨ ﺮو داراﯼ ارزش ﻋﻈﻴﻤ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ داﻧﺸ ﺠﻮﻳﺎﻧﯽ ﮐ ﻪ در‬
‫ﮔﻴﺮ ﺗﺌﻮرﻳﺰﻩ ﮐﺮدن دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻧﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮرﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ وﺳ ﻴﻌﺎ ﺑ ﺮ دو اﻳ ﺪۀ‬
‫ﻗﺮارداد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﻣﺘﮑ ﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻗ ﺮارداد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﮐ ﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ‬
‫روﺳﻮ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ ﺑﻪ ﺷﻬﺮت رﺳ ﻴﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﺴ ﺖ از ﻳ ﮏ ﻗ ﺮارداد ﺧﻴ ﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم در دوﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﮥ )ﻣﺪﻧﯽ‪ -‬از ﻣﻦ( و‬
‫دوﻟﺖ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﺣﺎﻟ ﺖ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ اﻓ ﺮادﯼ ﺁزادﻧ ﺪ و ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻪ ﭘﻴ ﺮوﯼ از‬
‫هﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮن و ﻗﺎﻋﺪﻩ اﯼ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻗﺮارداد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺣﺎﮐﻤﻴ ﺖ ﻓ ﺮدﯼ‬
‫ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺟﻤﻌ ﯽ ﻧﻤ ﻮدﻩ و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ و دوﻟ ﺖ را ﺑﻮﺟ ﻮد ﻣ ﯽ ﺁوردﻧ ﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دوﻟﺖ اﮐﻨﻮن ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﺎﻳﻨﺪۀ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧ ﻮﻳﺶ اﻧ ﺪ ﻋﻤ ﻞ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﻴﺘﯽ را ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ او دادﻩ اﻧﺪ ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒ ﺮد ﺗ ﺎ‬
‫ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﻗ ﺮارداد اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺧﻮاﺳ ﺘﻬﺎﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ را ﮐ ﻪ در ﻗ ﺮارداد ﮔﻨﺠﺎﻧ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
 ‫‪۵٣٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫اﺳﺖ ﻣﺤﻘﻖ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ‪ ...‬واﻗﻌﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻤﯽ از ﭼﻨ ﻴﻦ اﻣ ﺮﯼ‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮ رخ دادﻩ اﺳﺖ ‪...‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ را هﻤﭽﻮن ﺳﻨﺘﯽ ﮐ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ دوﻟ ﺖ‬
‫ﻣﺪرن را ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺁن ﺑﻨﺎ ﮐﻨﻨﺪ در دﺳﺖ دارﻧﺪ‪ ) .‬ﺣﺘﯽ دوﻟ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﮐ ﻪ ﺑﻌ ﺪا در‬
‫ﻣﺪﻳﻨ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺳ ﺮﮐﻮب ﻣﺨ ﺎﻟﻔﻴﻦ ﺷ ﮑﻞ ﻣﻴﮕﻴ ﺮد‪ ،‬ﻳ ﮏ دوﻟ ﺖ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑ ﻮدﻩ و ﺑ ﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻧﻔﯽ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻣﺮدم و ﺣﺎﮐﻤﻴ ﺖ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺧ ﺪا و ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮش ﺑﺮﭘ ﺎ ﻣﻴﺸ ﻮد‪ .‬ﻣﻌﻠ ﻮم‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺎ ﮐﻪ داراﯼ ﻳﮏ دوﺟﻴﻦ ﻣﺪارﮎ داﻧﺸ ﮕﺎهﯽ در زﻣﻴﻨ ﻪ‬
‫ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﻬﻢ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺎدﻩ ﮐﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺎز ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ ﻋﻘ ﻞ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ دارد‪ ،‬ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ -‬ازﻣﻦ( ‪...‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﺳﺎدﻩ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑ ﺮ ﭘﺎﻳ ﻪ ﻳ ﮏ ﻗ ﺮارداد‬
‫اﺟﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺑﺮﭘ ﺎ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﺘﮑ ﯽ ﺑ ﺮ ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬و در ﺁن ﺣ ﺎﮐﻢ ﺑ ﺎ رﺿ ﺎﻳﺖ‬
‫ﺁﺷﮑﺎرا ﮐﺘﺒﯽ هﻤﻪ ﺷ ﻬﺮوﻧﺪان دوﻟ ﺖ ﺑ ﺮ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺣﮑ ﻢ ﻣﻴﺮاﻧ ﺪ‪ ...‬ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗ ﺮارداد‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺮاﺑﺮ دوﻟﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑ ﺎ ﺣﻘ ﻮق و وﻇ ﺎﻳﻒ‬
‫هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ )ﻣﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﻮاد ﻗﺮارداد ﻗﺒﻼ ﻧﺸﺎن دادﻳﻢ ﮐﻪ اﻳ ﻦ ﻳ ﮏ دورغ ﺁﺷ ﮑﺎر‬
‫اﺳﺖ‪ -‬ازﻣﻦ(‪...‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﺮارداد ﻗﻮل ﻣﻴﺪاد ﮐﻪ اﻣﻨﻴﺖ را ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﺑﻄﻮر ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮐﻨ ﺪ‬
‫و هﻤﻪ در ﭼﺸﻢ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪...‬‬
‫اﻳ ﺪۀ ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣ ﺖ ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ رﺿ ﺎﻳﺖ هﻤﮕ ﺎﻧﯽ و ﮐﺜ ﺮت ﮔﺮاﺋ ﯽ‬
‫‪٢٨‬‬
‫ﺑﻄﻮر زﻳﺒﺎﺋﯽ در ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺴﺘﺘﺮ ﺑﻮد‪".‬‬

‫‪Political Science at Adrian College in Michigan. He is‬‬

‫‪on the board of the Center for the Study of Islam and‬‬
 ۵۴٠ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________

Democracy, Center for Balanced Development and the

Association of Muslim Social Scientists.

He earned his Ph.D. in International Relations, Political

Philosophy, and Islamic Political Thought, from Georgetown
University in

May 2000.
 ۵۴١ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
_________________________________________________

r the Study of Islam and Democracy, Center for cof

Muslim Social Scientists. ed hisd.D. in International Relations,
‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎي‬
‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

. ۴٢٨ ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ اﺑﻦ هﺸﺎم‬- ١

. ٢٧٧ ‫ ص‬،‫ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬- ٢
. ۴٢٨ ‫ ص‬،‫ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬- ٣
4
- Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English, p. 143 .
5
- Ibn Ishaq, The life of Muhammad, A translation of Ibn Ishaq's Sirat
Rasul Allah by A. Guillaume, p. 192 .
6
-Ibid., p. 351 .
. ٢٧٩ ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ اﺑﻦ هﺸﺎم‬- -٧
8
- Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English, p. 142.
. ۴٨۶ ‫ص‬، ‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ اﺑﻦ هﺸﺎم‬- ٩
۴٣۶.-۴٣٣ ‫ ﺻﺺ‬،‫ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬-١٠
۴٣۶ ‫ ص‬،‫ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬-١١
12
-Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English, p. 156 .
. ۵١۴ ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ اﺑﻦ هﺸﺎم‬- ١٣
14
- Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English, p. 156.
. ١٠٨ ‫ ص‬،١٩ ‫ ﺟﻠﺪ‬،‫ ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار‬- ١۵
16
- Ibn-e- Hisham, Sira, Das Leben Mohameds, ed F. Wustenfeld,
Gottingen, p. 292.. In Rodinson Maxime, Muhammad, p. 157.
17
- Ibid. ; Wagidi, the Kitab al Maghazi, ed. Marsden Jones, p. 1265 top.
. ۵١۵ ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ اﺑﻦ هﺸﺎم‬- ١٨
‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،۴٧-۴۶ ‫ ﺁﻳﻪ هﺎﯼ‬،‫ ﺳﻮرۀ ﻋﻨﮑﺒﻮت‬- ١٩
20
- Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English, p. 144 .
. ۴٨٠ ‫ ص‬،‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ اﺑﻦ هﺸﺎم‬- ٢١
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،۶ ‫ ﺁﻳﮥ‬،‫ ﺳﻮرۀ اﻟﺸﻌﺮا‬-٢٢
.‫ ﻗﻤﺸﻪ اﯼ‬،٢٩ ‫ ﺁﻳﮥ‬،(‫ ﺳﻮرۀ ﺗﻮﺑﻪ )ﺑﺮاﺋﺖ‬-٢٣
.٣١-٣٠ ‫ ﺻﺺ‬،‫ ﻓﺎرﺳﯽ‬،‫ اﺳﻼم در اﻳﺮان‬،‫ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻰ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‬-٢۴
.‫ هﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ‬،‫ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬-٢۵
26
- Engineer, Asghar Ali, The islamci state, pp. 23-24.
٢٧
- International Morror, May 30th, 2001
 ‫‪۵۴٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫_________________________________________________‬

‫‪ -٢٨‬ﺑﺮاﯼ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﻣﺘﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺖ زﻳﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪:‬‬

‫‪www.ijtihad.org/compact.htm‬‬
 ۵۴٣ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

A
A. J. Arberry, The Seven Odes, the first chapter in Arabic literature(1911),
George Allen & Unwin LTD., London.
Al-Aghani Abulfaraj-e- Isfahani, Dar al kotob, 1923-63.
Al-Vahidi, Asbabe Nozool-e- Quran.
Ammianus Marcellinus, the Toman History of Marcellinus Ammianus
during the reigns of the Emperor Constantinus, ...Trans. C.D. Uonge.
London G. Bell & Sons, 1911.
Amaury de Riencourt, Sex and Power in History (1974), New York: K.
McKay co..
Arbery A. G., seven odes, the first chapter in Arabian literature (1957),
Lonson, Goerge Allen and Unwin LTD.
Arvind Sharma, women in the world religions, the university of new york
press, 1987, pp.136-137.
Aug. Arnold, ed, Septem moallakat، Leipzing، 1850.
Auge Christian & Jean-Morie Dentzer, etro, the lost city of the ancient
world.
Avanzini, "Remarques sur le Matriarcat en Arabia du Sud".

B
BaladhariAhmad ibne yahya, fotuhol Boldan Egypt, Salah al Deen Monjed
Beeston A. F. L., Women in Saba, an article in Bidwell and Smith (1983),
Arabian and Slamic Studies.
Bidwell, R. L. and Smith, G. R.,1983, Arabian and Islamic Studies,
Articles presented to R. B. Serjeant. London: Longman.
Brefault Robert, the Mothers, a study of the origins of sentiments and
institutions, vol. 3, New York.
Breton, Jean-Francios, Arabia Felix, from thetime of the queen of sheba
eight century B.C. to first century A,D.(1998)Trans. by Albert La
Farge (1999), univesity of Notre Dame Press.
Bukhari Mohammad Ismael, al-Jami' al-Sahih, Cairo, Maimaneh. 1944
Burckhardt Hohn Lewis, Travels in Arabia: An account of those territories
in Hedjaz which the Mohammedans regard as sacred, Kissinger
Publishing, 2004.
 ۵۴۴ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________

C
Chelhod, J., 184-85, "L' Arabie du Sud" Histoire et civilisation. 3vol.
Paris: Maisonneuve.
D
Dall W. H. , Alaska and its resources, Lee & Shepard (1897).
Dentzer Jean-Morie, Christian Auge, Laurel Hirsch, "Petra, lost city of the
ancient world.

E
Eliot, Charles. the east African Protectorate, Frank Cass & Co.
Ellis, A. B. the Ewe-Speaking people of the Slave Coast of West Africa, :
their religion, mannere, customs, laws, languages & c., 1770 q.
Ellis w. , Narrative of a tour through hawii (1826).
Engineer, Asghar Ali, The islamci state, Advant books , New York (1980).

F
Faure, Parfums et aromates de l'Antiquite. Paris.
Fortune R. F. Soucerers of Dobu, the social onthropology of the Dobu
Ilanders of south Pacific, Ny.: Dutton, 1963 (1932)

G
Geiger Abraham, What did Muhammad Borrow from Judaism.
Gibson, Daniel, The Nabataean, Builsers of Petra
Goblot, H. 1979. Les qanats: Une technique d' acquisition de l'eau. Paris.

H
Herodotus, Natural HIstory.
Herodotus, 1987, The history, Trans. by David Grene. University of
Chicago Press.
Herodotus, the history of Herodotus (New York, Harper & Brothers,
(1878).

I
Ibn Battuta (1304-1377), Tuhfat al-nuhhar fi gharahib al-anhar wa-
hajabhib al-asfa, Arabic.
Ibn Hisham، Sira Des Leben Muhammeds، ed. F. Wustenfeld، Gotringen.
Ibn Hisham Basri Abd al Malek, Sirat-e- Rasool al Lah, Bulagh, 1925.
Ibn Ishaq, The life of Muhammad, A translation of Ibn Ishaq's Sirat Rasul
Allah by A. Guillaume, Oxford.
 ۵۴۵ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________
Ibn Khaldun, the Mugaddimah, tr. by Rosenthal and abridged by N. J.
Dawood, Princeton Universit ress, 1970.
Ibn Khaldun, the Mugaddimahye Ibne Khaldun, Cairo.
Ibne Sa'd, Tabaghat.
Ibne Warraq، Edited، "The origins of Islam، Classic Essays on Islam's
Holy Book. Prometheus books.
International Morror, May 30th, 2001.
Imam Cazali, "proof of Islam", Egypt, al Azhariye.

J
Jan-Francios, Arabia Felix, from the time of queen Sheba eight century
B.C. to first cenury A. D. (1998).
John A. Garraty & peter Gay, Editors, The Colombia History of the World,
Harper & Row, usa.
Jonston, H. H. , G. "Grenfell and the Congo, A history & discription of the
Congo independent state & adjoing destricts of Congo land", Negro
Universities Press 1969.
K
King James version, the Holy Bible concordance, the world publishing
company, Clevelan & Ny.

L
Lammens H., Etudes sur le regne du calife Ma'
Langer Wiliam, L. Enger, An encyclopedia of world history, Kingsport
press (1940), usa.
Lapitus Ira Marvin, A history of Arabian societies, Cambridge university
press.
Lil Arjabani Rajab Ahmad, Al-Aghani, Arabic, Cairo, muassasat abar al-
yawn.
Lundin A. 1987, Le decret de Hadaqan sur l'exploitacion de la terre.

M
Malinowski, Bronislaw, "the Sexual Life of Savages (1929).

N
Nawal el Saadawi, Hidden face of Eve, Women in the Arab world, Zed
Press, 1980.
Nawawi, Gardens of Righteous: Riyadh Assalehin of Imam Nawawi,
Rowman & Littlefeild.
Noldeke, Ocster Zeitsch f. Orient, 1884.
Noldeke Theodore, Sketches from Eastern History, 1963.
 ۵۴۶ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
__________________________________________________
P
Pirenne, J. , L'homme et L'eau en Mediterranee et au Proche-Orient, Lyon.

Q
Qura'n, in English, M. H. Shakir transl., Tahrike Tarsile Qur'n, Inc. New
York.
R
Reed Evelyn, women evelution, from matriarchal clan to patriarchal
family, Pathfinder Press, Usa, 1975.
Ribin, C. "La cite et L'organization sociale a Ma'in".
Robin, C. 1988. "Tow Inscriptions from Qaryat Al_Faw mentioning
Women, Arabu the Blest." Studies in Arabian Archeologique
Neerlandais de Stamboul.
Rodinson Maxime, Muhammad, translated in English (1971) by T. S.
Eliotm, the new press, New York.
Ruiz, Viki L. and DuBois, Ellen Carol , Editors, Unequal Sisters, a Multi-
Cultural Reader in U. S. Women's History, Second Edition,
Routledge, New York, London,4991.
Rykmans, J. , W. W. Muller, and Y. Abdulah. 1994. Textes du yemen
antique inscrits sur bois.
S
Shahrestani abp; Fath, al Melal va Nehal, Egypt.
Smith W. Robertson , kinship & mariage in early Arabia, edited by A. S.
Cook, London, 1903.
Smith W. Robertson , kinship & mariage in early Arabia, University Press
of the Pacific, Honolulu, Hawaii(2001).
Soyuti،Al Itqan fi ulum al koran ed. sprenger calcutta 7581.
Squet G.H. L'Ethique Sexuelle de L'islam .Paris
Strabo, the Geography of Strabo: Literally translated with notes, Trans. by
H. C. Hamilton & W. Falconer, London, H. G. Bohn, 1854-1857.
T
Tabari Mohhamad Jarir ibn, Tarikh Tabari, Tarikh el Rossol val moluk.
Tisdall W. St. Clair ، The sources of islam

V
Vaghedi Mohammad ibne Omar, Ketab al Maghazi.
Y
Yaqut Hamavi abu Abd allah, Majma' al Boldan, Egypt.
W
www.ijtihad.org/compact.htm.
 ‫‪۵۴٧‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫اﺑﻦ اَﺛﻴﺮ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﻠﻲ‪ ،‬اﻟﻜﺎﻣﻞ ﻓﻲ اﻟﺘﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻗﺎﻫﺮه‪ 1355 -1348 ،‬ق‪ ،.‬ﺑﻴﺮوت‪.1386-1385 ،‬‬
‫اﻻﺻﺒﻬﺎﻧﻰ اﺑﻮاﻟﻔﺮج‪ ،‬ا َﻻَﻏﺎﻧﻰ ‪ ،‬ﭼﺎپ داراﻟﻜﺘﺐ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ‪،‬ﻗﺎﻫﺮه ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻣﺼﻄﻔﻰ ﺣﻤﻴﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎت‪.‬‬
‫اﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﺼﺮى ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﻚ‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺑﻮﻻق‪.1295 ،‬‬
‫ﺗﺼﺤﻴﺢ‬ ‫اﺑﻦ ﻫﺸﺎم‪ ،‬ﺳﻴﺮت رﺳﻮل اﷲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ رﻓﻴﻊ اﻟﺪﻳﻦ اﺳﺤﻖ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻤﺪاﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ و‬
‫دﻛﺘﺮ اﺻﻐﺮ ﻣﻬﺪوي‪ ، ،‬ﭼﺎپ دوم )‪ ،(1361‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮارزﻣﻲ‪.‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻔﺪا ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺒﺸﺮ )اﻟﻤﺨﺘﺼﺮ ﻓﻲ اﺧﺒﺎراﻟﺒﺸﺮ( )= ﺗﺎرﻳﺦ اﺑﻮاﻟﻔﺪا(‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﺔ اﻟﺤﺴﻴﻨﻪ‪،‬‬
‫‪1325‬ق‪.‬‬
‫ال وﺣﻴﺪى‪ ،‬ﻛﺘﺎب "اﺳﺒﺎب ﻧﺰول ﻗﺮان"‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎرى‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ‪ ،‬اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﻴﺢ ‪ ،‬ﻗﺎﻫﺮه ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻣﻴﻤﻨﻴﻪ‪.1323 ،‬‬
‫ﺑﻼذري اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ‪ ،‬ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺠﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﻜﻮ اﻳﺰوﺗﺴﻮ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺧﻼﻗﻰ‪ -‬دﻳﻨﻰ در ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻛﺘﺮ ﻓﺮﻳﺪون ﺑﺪره اى ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻓﺮزان ‪.1378 ،‬‬
‫ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﻰ اﻟﻴﺎﭘﺎوﻟﻮﻳﭻ‪ ،‬اﺳﻼم در اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮﻳﻢ ﻛﺸﺎورز‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻴﻤﺎ‪ ،‬آﻟﻤﺎن )‪.(1998‬‬
‫رﻳﺪ اوﻟﻴﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎن در ﻋﺼﺮ ﺗﻮﺣﺶ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻰ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﻤﻮد ﻋﻨﺎﻳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮده ﺳﻴﺎﻣﻚ‪ ،‬زن و ﺳﻜﺲ در ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ار اﻟﻬﺔ آﺳﻤﺎن ﺗﺎ ﺑﺮدة ﺧﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم )‪ ،(2004‬آﻣﺮﻳﻜﺎ‪..‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪه‪ ،‬ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار‪.‬‬
‫ﺳ‪‬ﻴﻮِري راﺟﺮ‪ ،‬اﻳﺮان در ﻋﺼﺮ ﺻﻔﻮﻳﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ ﺻﺒﺎ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻤﺒﺮﻳﺞ )‪. (1980‬‬
‫ﺳﻴﻮﻃﻲ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ‪ -1 :،‬اﻻﺗﻘﺎن ﻓﻲ ﻋﻠﻮم اﻟﻘﺮان‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪.‬‬
‫ﺷﻔﺎ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﺪوى و ﻣﺬاﻫﺐ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪.‬‬
‫ﺷﻔﺎ ﺷﺠﺎع اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪.‬‬
‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ اﺑﻮاﻟﻔﺘﺢ‪ ،‬اﻟﻤﻠﻞ واﻟﻨﺤﻞ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻌﺔ ادﺑﻴﻪ‪1317 ،‬ق‪.‬‬
‫ﻃﺒﺮى ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺟﺮﻳﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮى )ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺮﺳﻞ و اﻟﻤﻠﻮك(‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬اﺳﺎﻃﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪ ،‬اﻳﺮان‪،‬‬
‫‪. 1325‬‬
‫ﻏﺰاﻟﻲ اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ‪ ،‬اﺣﻴﺎء ﻋﻠﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ ﻣﻄﺒﻌﺔ اﻻزﻫﺮﻳﻪ‪1351 ،‬ق‪.‬‬
‫ﻗﻤﺸﻪ اي ﻣﻬﺪي اﻟﻬﻲ ﻗﻤﺸﻪ اي‪ ،‬ﻗﺮآن‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‬
‫ﻣﺠﻠﺴﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ‪ ،‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﻃﺒﻊ ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ‪ ،‬ﻧﻬﺞ اﻟﻔﺼﺎﺣﻪ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﺎوﻳﺪان ‪.2535 ،‬‬
‫ﻣﻈﺎﻫﺮي ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده اﻳﺮاﻧﻲ در دوران ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺗﻮﻛﻞ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻗﻄﺮه‪.1373 ،‬‬
‫ﻣﻘﺪﺳﻲ ﻣﻄﻬﺮ ﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﻔﻴﻌﻲ ﻛﺪ ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﭼﺎپ دوم )‪ ،(1381‬اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫آﮔﺎه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬
‫ﻣﻴﺮﺧﻮاﻧﺪ ﺷﺎه اﺑﻦ ﻣﺤﻤﻮد ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ روﺿﺔ اﻟﺼﻔﺎ‪ 15 ،‬ج ‪ ،‬اﺣﺴﺎن ﻧﺮاﻗﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻴﻤﺎ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺮ ﻓﻄﺮوس ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﻰ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮانِِ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮمِِ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻴﻤﺎ‪. 1978-1977 ،‬‬
‫ﻧَﻮ‪‬وي ﻣﺤﻲ اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬رﻳﺎض اﻟﺼﺎﻟﺤﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪.‬‬
‫واﻗﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋ‪‬ﻤﺮ‪ ،‬ﻛﺘﺎب اﻟﻤﻐﺎذي )ﻛﺘﺎب ﺟﻨﮕﻬﺎي ﻣﺤﻤﺪ(‪ ،‬ﻛﻠﻜﺘﻪ‪.1856 ،‬‬
‫ﻳﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮى اﺑﻮﻋﺒﺪاﷲ ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻠﺪان‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺑﻴﺮوت‪.‬‬
 ‫‪۵۴٨‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ، ، ، .‬ﺻﺺ ‪.178-147‬‬
 ‫‪۵۴٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
 ‫‪۵۵٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
 ‫‪۵۵١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
 ‫‪٥٤٩‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم‬
‫ارث ‪،٢۴١ ،٢۴٠ ،٢٣٩ ،٢١٣ ،٢٠٣‬‬
‫‪٢۶٢ ،٢۴٩ ،٢۴٨ ،٢۴٧ ،٢۴٢‬ﺗﺎ ‪،٢۶٩‬‬
‫‪.٣٨٢ ،٣١٣ ،٣١١ ،٢٩٧‬‬
‫ارﺳﻄﻮ ‪.٣۵۴‬‬
‫اﺳﺘﺮاﺑﻮ‪،١٣٠ ،۴١،۶٧ ،٣٣ ،‬‬
‫‪١۵٣ ،١۵١ ،١۵٠ ،١۴٨ ،١٣٢‬‬
‫‪.٢۴٠ ،١۵۶‬‬
‫اﺳﺘﻐﻨﺎء ‪.۴١٣ ،۴١٢ ،۴١١‬‬
‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ ‪.٢٩۵ ،٢٣ ،١١‬‬
‫اﺳﻌﺪ ﺑﻦ زُرارﻩ ‪.۴٩۶ ،۴٩۴ ،۴۶١‬‬
‫اﺳﻤﻴﺖ راﺑﺮﺗﺴﻮن ‪.٢١٠ ،١۴٧ ،۶٢‬‬
‫اَﺳﻴﻜﺎ ‪.٢٢۶‬‬
‫اﺷﺘﺮاﮐﯽ ازدواج ‪.٢٢٠ ،١٣٣ ،١٣٠‬‬
‫اﻋﺸﯽ ‪.٣٩٩‬‬
‫اﻓﺮاس ‪.٢۴٠‬‬
‫َاﻻَﻏﺎﻧﯽ ‪.۴٨٧ ،١٩۴ ،١٢۵ ،١٢١‬‬
‫َال ﮐَﻨﺪﯼ ‪.٧۵‬‬
‫ُاﻟَﻤﭗ ‪.٧۶‬‬
‫اَل وﺣﻴﺪﯼ ‪.٢۴١‬‬
‫اﻟﻴﺎس ‪. ٧٣‬‬
‫ُا ِم ﺠُﻨﺪَب ‪.١٧٦‬‬
‫ﺧﺮَﻳﺠﻪ ‪.١٧٥ ،١٤٦‬‬ ‫اُم َُ‬
‫اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪان ‪.٢٨١‬‬ ‫‪،٤٦٣ ،٤٤٣ ،٤٣٨ ،٤٣٤ ،٤٣٠ ،٤٢٨‬‬
‫اﻧﻠﻴﻞ ‪.٢٨۴‬‬
‫اﻟﻤَﻘﺎوﻳﺮ ‪.١۴٧‬‬
‫ِاﻧﻠﻴﻞ ‪.٢٨۴‬‬
‫اَﻧﻮ ‪.٧۶‬‬
‫اوراﻧﻴﻮس ‪.۴١‬‬
‫اورﺷﻠﻴﻢ ‪.٣٨۴ ،٣٨١ ،٣٧٧ ،٢٨٢‬‬
‫ﺁﺗﻦ ‪.٢٨٣ ،٢٨٠ ،٢٣١ ،٨٠‬‬
‫ﺁﺧﻦ ﺁﺗﻦ ‪.٢٨٣‬‬
‫ﺁراﻣﻴﺎن ‪.١۵٧ ،١٣٧‬‬
‫ﺁرﻳﺴﺘﺎرﮐﻮس ‪.٣۵۴‬‬
‫ﺁﮐﺎﻣﺒﺎ ‪.١٠۶‬‬
‫ﺁﮐﺴﻴﻮم ‪٣۶٨‬‬
‫ﺁﮐﻮﺋﻴﻨﺎس ‪.٢٨٨‬‬
‫ﺁﮔﻮﺳﺘﻴﻦ ‪.٢٨٨‬‬
‫ﺁﻣﺎزون ‪.١٢٣‬‬
‫ﺁﻣﻨﻮﻓﻴﺲ ‪.٢٨٣‬‬
‫ﺁﻣﻴﺎﻧﻮس ﻣﺎرﺳﻠﻴﻨﻮس ‪.۶٨‬‬
‫اِﺁ ‪.٧۶‬‬
‫ِاِﺑﺎء ‪.٣٢١‬‬
‫اﺑﻦ اﺑﯽ ﮐﺒﺸﺎ ‪.۴٩۵‬‬
‫اﺑﻦ اﺛﻴﺮ ‪.١٣٨‬‬
‫اﺑﻦ ﻗﺘﻴﺒﻪ ‪.٧٣‬‬
‫اﺑﻦ اﻟﺪﻏﻨﻪ ‪.۴٣١‬‬
‫اﺑﻦ وراق ‪.١٩۵‬‬
‫اﺑﻮﺟﻬﻞ‪.۴۵٨ ،۴٢۶‬‬
‫اﺑﻮﺳﻔﻴﺎن ‪١٦٢‬‬
‫اﺑﻮ ﺳﻠﻴﻤﻪ ‪.١٠٦‬‬
‫اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ‪،٤٢٧ ،٣٢٩ ،٣٠٩ ،٢٤٢‬‬
‫‪.٤٧٤ ،٤٧٢‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ راهﺐ ‪.۵٠۵ ،۵٠۴ ،۴۶١‬‬
‫اﺑﻮ ﻋﻔﮏ ‪.۵٠٣ ،۵٠٢‬‬
‫اﺑﯽ ﺟﺪﻳﻠﻪ ‪.٧٣‬‬
‫اﭘﯽ ﺳﺎﻳﮑﻞ ‪.٣۵۶‬‬
‫اَﺛﻴﺮ ‪١۶٣‬‬
 ‫‪٥٥٠‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﭼﻨﺪ هﻤﺴﺮﯼ ‪.١٣٣ ،١٢٩ ،١٢٧‬‬
‫ﺣﺒﺸﻪ‪. ٣۶ ،٣٠۶ ،٣۴ ،٣٠ ،٢۶ ،‬‬
‫ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﮐﻼب ‪.٤٣٦‬‬
‫ﺣﻠﻴﺔ اﻟﻤﺘﻘﻴﻦ ‪.١٨٦‬‬
‫ﺣِﻤﻴَﺮ ‪.۴٣۶‬‬
‫ﺣﻀﺮاﻣﯽ ‪.٨‬‬
‫ﺣﻀَﺮﻣﻮت ‪.١۵ ،١۴ ،١٢‬‬ ‫َ‬
‫ﺣﻤَﺲ ‪.٢۶٠ ،٢۵٠‬‬ ‫َ‬
‫ﺣﯽ ‪.۶٨ ،۶٢ ،۶١ ،۴۵ ،۴۴‬‬ ‫ﺑﺮون هﻤﺴﺮﯼ ‪.٢٥٥ ،٢٤٣ ،٢٣٨ ،٢٣٦‬‬
‫ﺣﻴﺮﻩ ‪.٣۶٨‬‬
‫ﺣﻴﺲ ‪.٣١٧‬‬
‫ﺧُﺰاﻋَﻪ ‪.۴٣٧‬‬
‫ﺧِﻄﺒﻪ ‪.١۴٢‬‬
‫ﺤﻤَﺪ ‪.٨٣‬‬
‫ﺧَﻠ َ‬
‫ﺧﻠﯽ ‪.٢٠٢‬‬
‫ﺧِﻨﺪِف ‪.٧٣‬‬
‫ﺧﻮن ﺑﻬﺎ ﻳﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮﻧﯽ ‪،٢٠٣ ،٢٠١ ،۵۵‬‬ ‫‪،۵١٩ ،۵١٧ ،۴٩۵ ،۴٩۴ ،۴۶١ ، ١۴۵‬‬
‫‪،٢١٠ ،٢٠٩ ،٢٠٨ ،٢٠۶ ،٢٠۵ ،٢٠۴‬‬
‫‪،٢٢٧ ،٢٢۶ ،٢٢۵ ،٢٢٣ ،٢٢٢ ،٢١١‬‬
‫‪.۴۵٨ ،٢٢٩‬‬
‫دُﺑﻮ ‪ .۵٣‬دﻳﻮآﺎﺳﻴﻮس ‪.۴١ ۴١‬‬
‫درون هﻤﺴﺮﯼ ‪.٢٣۶ ،٢٣۴‬‬
‫دﻣﻮس ﺗﻪ ﻧﺲ ‪.١٧٠‬‬
‫ذﻣﻪ اهﻞ ‪.٢٢۴‬‬
‫دوﻳﻚ ‪.٢٩٣‬‬
‫َذهَﺒﺎن ‪.١٦٣ ،١٤٧‬‬
‫رادﻳﻨﺴﻮن ﻣﺎآﺴﻴﻢ ‪.۴١٩ ،٣٠٢ ،۴۶‬‬
‫رﺑﻴﻌﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ‪.٩٩‬‬
‫روﺑﻦ ‪.٢۴٠‬‬
‫روﺳﻜﺎﻳﺎ ﭘﺮاودا ‪. ٢٠١‬‬
‫زِﺋﻮس ‪.٢٨۴ ،٢٨١ ،٧٨ ،٧٧ ،٧۶‬‬
‫زرﺗﺸﺖ ‪،٣٧٠ ،٣۶٩ ،٣۶٧ ،٢٨٢ ،٢٨١‬‬
‫‪.۴٩٨ ،٣٨٣ ،٣٧٩ ،٣٧۶ ،٣٧٢‬‬
‫زﻧﺪﻩ ﺑﮕﻮر ﮐﺮدن دﺧﺘﺮان ‪،٣٠۶ ،٣٠۴‬‬
‫‪٣٠٩‬ﺷﻒ ‪٣١٠‬ﺷﻒ ‪.۴۶۶ ،٣١١‬‬
‫زِﻧﻮﺑﻴﻪ ﺷﺎﻩ زن‪. ٢۶‬‬
‫ﻋﻤْﺮو ﺒﻦ ﻧُﻔﻴﻞ ‪،٣٠۴ ، ٢۴٠‬‬ ‫زﻳﺪ ﺑﻦ َ‬
‫‪.٣٠٩ ، ٣٠۶‬‬
‫ﺳﺎرا ‪.٣٣٨ ،٣٣١ ،٣٣٠‬‬
‫ﺳﺎراﮔﻮن ﺷﺎﻩ‪.٨٢ ،١٢ ،‬‬
‫ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ‪.٣۶٩‬‬
‫ﺳﺒﺎﺋﻴﺎن ‪.٣٨۵ ،١٢‬‬
‫ﺳﻌﺪ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ‪.١۴٩ ،١٣٩ ،١٣۵‬‬
‫اﻳﺰوﺗﺴﻮ ﺗﻮﺷﻴﻬﻴﮑﻮ ‪،٣٢۵ ،٣٢١ ،٢١٨‬‬
‫‪،۴١١ ،۴٠٩ ،۴٠٨ ،۴٠٧ ،۴٠۵ ،۴٠٠‬‬
‫‪.۴٩۶ ،۴٢٢ ،۴١٣ ،۴١٢‬‬
‫اﻳﺸﺘﺎر ‪. ٣۵٩‬‬
‫ﺑﺎب اﻟﻤﻨﺪب ‪.٣٣ ،٣٢ ،٣١ ،٣٠‬‬
‫ﺑَﺠﻴﻠَﻪ ﻗﺒﻴﻠﻪ ‪.۵١‬‬
‫ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ‪.۵٠٢‬‬
‫ﺑﺨﺎرﯼ ‪.١٧١ ،١٠٥‬‬
‫ﺑﻄﻠﻤﻴﻮس ‪.٣٥٥‬‬
‫ﺑﻌﻞ ‪،١۶٧ ،١۴۴ ،١٣٩ ،١٣٨ ،١٣٧‬‬
‫‪.١٧۴ ،١۶٨‬‬
‫ﺑﻦ ﺳﻴﺮاخ ‪.٢٩۵‬‬
‫ﺑﻨﻰ َاﺳَﺪ ‪.۵٠‬‬
‫ﺑﻨﯽ اﻟﺤﺎرث ‪.٣٣۴‬‬
‫ﺑﻨﯽ اﻟﻨﺠﺎر ‪،١٣۵ ،١٠۴ ،١٠٣ ،٨۶‬‬
‫‪.۵٣٢‬‬
‫ﺑﻨﻰ اﻣﻴﻪ ‪.١۶٨‬‬
‫ﺑﻨﻰ ﺑَﺪر‪.۵٠‬‬
‫ﺑﻨﯽ ﺑﮑﺮ ‪.۴٣٧‬‬
‫ﺑﻨﯽ ﺗﻤﻴﻢ ‪.١۴٢ ،١٢٧‬‬
‫ﺑﻨﻰ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺳَﻌﺴَﻌﻪ ‪.٢٥٠،٢٥٥ ،١٣٨‬‬
‫ﺑﻨﯽ ﻋﻮف ‪.١٣٥‬‬
‫ﺑﻨﻰ آِﻼب ‪.۵٠‬‬
‫ﺑﻨﻰ ﻗﺪر ‪.۵٠‬‬
‫ﺑﻮﻋِﺰ ‪.١١٩‬‬
‫ﭘﺎﻟﻤﻴﺮا‪.٧٣ ، ٢۶‬‬
‫ِﭘِﺘﺮا ‪.٧٧ ،٣۶ ،٣۵ ،٢٧،٣٢ ، ٢۵‬‬
‫ﭘﺮوآﻮﭘﻴﻮس ﺳﺰار ‪.۴١‬‬
‫ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﮑﯽ ‪،۵٢٨ ،٣٩٠ ،٣٨٧ ،٢۵٧‬‬
‫‪.۵۵۵ ،۵۵۴ ،۵۵٢ ،۵٣۴ ،۵٣٣ ،۵٢٩‬‬
‫ﭘﻴﮓ ﻣﻴﺲ ‪.٢٧۵‬‬
‫ﺗﺒﺎر ﺑﻼﻓﺼﻞ ‪.٢٢٧‬‬
‫ﺗﺒﺎر ﻳﮏ ﭘﺎرﭼﻪ و واﺣﺪ ‪.٢٢٧‬‬
‫ﺗَﻐﻠِﺐ ‪.٧۴ ،٧٢ ،٧١‬‬
‫َﺗَﻐَﻠَﺲ ﭘﻴﻠﻪ ﺳﺮ ‪.٨٢‬‬
‫ﺗﮏ هﻤﺴﺮﯼ ‪. ١٣۴‬‬
‫ﺗﻮﮐﻞ ‪.۴١١‬‬
‫ﺟُﺮهﻢ ‪.۴٣٧‬‬
‫ﺟﻨﺪﻳﺒﻮ ﻋﺮﺑﻴﻪ ‪.۴١ .٢١‬‬
‫ﭼﻨﺪ زﻧﯽ ‪.٣١١ ،١٣۴ ،١٢٩ ،١٢۶‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺷﻮهﺮﯼ ‪.١٣۴ ،١٣١ ،١٢٩ ،١٢۶‬‬
 ‫‪٥٥١‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫ﻏﺰاﻟﯽ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ‪. ١٨٩‬‬
‫ﻏﻨﺎﺋﻢ ﺟﻨﮕﯽ ‪،١٥٥ ،١٣٩ ،١١٥ ،١١٤‬‬
‫‪،٢٨٢ ،٢٦٨ ،٢٦٧ ،٢٦٥ ،٢٦٤ ،٢٦٢‬‬
‫‪.٤٢٢‬‬
‫ﻓﺰارﻩ ‪.٢٤٠‬‬
‫ﻓﺘﻮح اﻟﺸَﺎم ‪.١۶٣‬‬
‫ﻓﻴﺜﺎﻏﻮرث ‪.٣۵٢‬‬
‫ﻗﺎﺑﻴﻞ ‪.٣٨١‬‬
‫ﻗﺎﻟﺐ ‪.٢۴٠‬‬
‫ﻗﺤﻄﺎن ‪.۴٨‬‬
‫ﻗﺪاﻋﻪ ‪.٧٣‬‬
‫ﻗﺮارداد ﻣﺪﻳﻨﻪ ‪.۵١۶ ،۵١١‬‬
‫ﻗﺮﻗﺮ ﺟﻨﮓ ‪.٢١‬‬
‫ﻗَﺮﻳﺎت َاَل ﻓﺎ ‪. ٨٢‬‬
‫ﺴﻤَﻪ ‪.۵۶‬‬ ‫َﻗ َ‬
‫ﻗﺼﺎص ‪،٢٢۴ ،٢٢٣ ،٢١١ ،٢٠٩ ،٢٠٨‬‬
‫‪.٣٨٢ ،٣١١‬‬
‫ﯽ ﺑﻦ ﮐِﻼب ‪.۴٣٧‬‬ ‫ﺼ َّ‬
‫ُﻗ َ‬
‫ﻗﻄﺎﺑﯽ ‪.٨‬‬
‫ﻗﻄﺐ ﺳﻴﺪ ‪.١٨٠‬‬
‫ﻗﻄﻊ دﺳﺖ ‪،٢٩٢ ،٢٩١ ،٢٨٧ ،٢٢۵‬‬
‫‪.٢٩٣‬‬
‫ﻗﻀﺎﻋﻪ ‪.٧٣‬‬
‫ﻗﻴﺲ ‪.٧٣‬‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺘﺎب ‪.۴٨٧ ،١٩۴ ،١٣٩ ،١٣٨‬‬
‫ﮐﺎﻳﻒ )ﮐﺎﻓﻪ( ‪.١٧٢‬‬
‫ﮐﺘﺎب اﻻﺳﺘﮑﺎﮎ ‪.٧٣‬‬
‫ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻌﺎرﻳﻒ ‪.٧٣‬‬
‫ﮐﺮﻳﻢ ‪. ۴٠٩‬‬
‫آَﻌﺐ ﺑﻦ اَﺷﺮف ‪.۵٠٢‬‬
‫ﮐﻌﺒﻪ ‪.٢٣٩ ،٧۵‬‬
‫آﻤﺮﺑﻨﺪ ﻋﻔﺖ ‪.١٨٣‬‬
‫َﮐِﻨﺪَﻩ ﻗﺒﻴﻠﻪ ‪.١٣‬‬
‫ﮐﻨﻔﺴﻴﻮس ‪.٢٨٠‬‬
‫ﮐﻮﺑﻴﺸﻪ ‪. ٢۴١‬‬
‫ﮔﻼﺳﻮس ‪.۴١‬‬
‫ﻻت ‪،۴۴٢ ،۴۴٠ ،٧۶ ،٧۵ ،٧١ ،٣۶‬‬
‫‪.۴٣١‬‬
‫ﻟَﺒﻴﺪ ﺑﻦ رﺑﻴﻌﻪ ‪. ٣١۴‬‬
‫ﻟﺨﻤﻴﺎن ‪.٣٧٠ ،٣۶٨‬‬ ‫ﻋَﻤﺮو ﺑﻦ زﻳ ِﺪ ﺑﻦ ﻟَﺒﻴ ِﺪ ﺧَﺰرِﺟﯽ ‪.١٠٣ ،٨۶‬‬
‫ﻟﻴﻠﺔ اﻟﺠﻦ ‪.۴۴٩‬‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺑﺪوى ‪.٣١٢‬‬
‫ﻣﺎرﮎ ﺑﻴﭻ دﮐﺘﺮ ‪. ٣٧.٢١‬‬
‫ﺳﻌﺪﺑﻦ ﻣُﻌﺎذ ‪.۴٩۶‬‬
‫ﺳﻠﻴﻤﺎن ‪. ٢٨٧‬‬
‫ﺳَﻠﻤﺎ ﺑِﻨﺖ ﻋَﻤﺮو ‪.١٠۴ ،١٠٣ ،٨۶‬‬
‫ﺳﻤﺴﯽ ﻣﻠﮑﻪ ‪.٣٨٢ ، ٢١‬‬
‫ﺳﻤﻮﺋﻴﻞ ‪.٣٨١‬‬
‫ﺳﻨﮕﺴﺎر ‪.١٩٠ ،١٨۴ ،١۶۶ ،١٢٨‬‬
‫ﺳﯽ ﺑﻮ ‪.٣۵٣ ،٣۵٢‬‬
‫ﺢ ﺑﻦ ﺣﺎرث ‪.٨۵‬‬ ‫ﺷﺮَﻳ ِ‬
‫ُ‬
‫ﺷﻮ ‪.٣۵٢‬‬
‫ﺻﺪﻳﻘﻪ ﻧﮑﺎح ‪،١۵٧ ،١۵۵ ،١۴١ ،١٣٨‬‬
‫‪،١٧۴ ،١٧٣ ،١٧٢ ،١۶٨ ،١۶٧ ،١۶۶‬‬
‫‪.١٩١ ،١٨٢ ،١٧۵‬‬
‫ﺻﻌﺎﻟﻴﮏ ‪.٢٠٢‬‬
‫ﺻﻠﺒﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ‪.٢۵٠‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ‪.۴٣٧‬‬
‫ﻃﺎﺋﯽ ‪.٢۶۶‬‬
‫ﻃﺮﻓﺔ ﺑﻦ اﻟﻌﺒﺪ ‪.۵۵٨‬‬
‫ﯽ ‪.٧٣‬‬
‫ﻃّ‬ ‫َ‬
‫ﻃﻴﱢﯽ ‪.١٢٧‬‬ ‫َ‬
‫ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ اَل ﺿَﺮﻳﺐ ‪.١٣٧‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ‪،١٥٠ ،١٣٩ ،١٣٥‬‬
‫‪.٢٣١‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺪر ﻣﺤﻤﺪ ‪.٣۶٣ ،٣٠٨ ،٢٧۴‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ُاﺑَﻰ ‪.۴٩٩ ،۴٩٨،۵٠٢‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ‪،١۴۵ ،١٠۴ ،١٠٣ ،٨۶‬‬
‫‪.۴۴٣ ،۴٣٩ ،٣۶٣ ،٣٠٧ ،٢٧۴ ،١۴۶‬‬
‫ﺟﺤْﺶ ‪.٣٠۵‬‬ ‫ﻋ ِﺒَﻴﺪ ا ﷲ ﺑﻦ َ‬‫ُ‬
‫ﺤﻮَﻳﺮِث ‪.٣٠۵‬‬ ‫ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ اَﻟ ُ‬
‫ﻋَﺪﻧﺎن ‪.۴٨‬ﻋﺮﺑﻴﻜﺎ‪. ۴١ ،‬‬
‫ﻋﺪَﻩ ‪.١٧٠ ،١١١ ،١٠٩‬‬ ‫ِ‬
‫ﻋ َﺪىّ ﺑﻦ رَﺑﻴﻌَﻪ ‪.٣٣٠‬‬ ‫ُ‬
‫ﻋﺮﻓﺠﻪ ‪.۵١‬‬
‫ﻋُﺮوة ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺛﻘﻔﻰ ‪. ٣۴٣‬‬
‫ﻋُﺮوَة ﺑﻦ َورْد اﻟ َﻌﺒْﺴﻰ ‪.٣۴٣ ،٢٠٢‬‬
‫ﻋﺰّﯼ ‪.۴۴٢ ،۴۴٠ ،۴٣١ ٧۶ ،٧۵ ،٣۶‬‬ ‫ُ‬
‫ﻋَﺼﻤﺎء ﺑِﻨﺖ ﻣَﺮوان ‪.۵٠۴ ، ۵٠٢‬‬
‫ﻋﻘْﺒَﺔ ﺑﻦ َاﺑِﻰ ُﻣﻌَﻴﻂ ‪.۴٨۶‬‬‫ُ‬
‫ﻋﻘﺒﻪ ‪.۵٠٨ ،۵٠٣ ،۴٩٩‬‬
‫ﻋﻤﺎرة ﺑﻦ وﻟﻴﺪ ‪.۴٣٨‬‬
‫ﻋَﻤﺮواﻟﻘﻴﺲ ‪.٣۴٢ ،٣۴١‬‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻦ ﻓِﻬﺮ ‪.۴٣۶‬‬
‫ﻏﺮاﻧﻴﻖ ‪.۴۴٢‬‬
 ‫‪٥٥٢‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬
‫__________________________________________________‬
‫هﻤﻮراﺑﯽ ‪.٧٩‬‬ ‫ﻣﺎروت ‪.٣٨١‬‬
‫هﻨﺪ ﺟﮕﺮﺧﻮار ‪،١۶٢‬‬ ‫ﻣﺎﻧﺴﻮن ‪.٣١،٣٢،٣۴ ،٣٠ ،٢۵‬‬
‫هﻮﻣﺮ ‪.٢٨١ ،٧٨‬‬ ‫ﻣﺎوﻳﻪ ‪.١٧۵ ،١٢٧‬‬
‫ﻳﻤﺎﻣﻪ ‪.۵٣٢ ،٣٧٠ ،٣۶٩‬‬ ‫ﻣﺎوﻳﻪ ﺑﻨﺖ ﻓﻀﻞ ‪.٢۶۶ ،١٧۶‬‬
‫ﻳﻬﻮﻩ ‪،٣۴۶ ،٢٩۶ ،٢٨٨ ،٢٨٧ ،٢٨١‬‬ ‫ﻣُﺪار ‪. ٧٣‬‬
‫‪.٣۵٩‬‬ ‫ﻣﺬاﺑﻰ ‪.٨‬‬
‫ُﻣﺬَهﺒﺎت ‪.٣۴١‬‬
‫ﻣﺠﻠﺴﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ‪.١٨۶‬‬
‫ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻘﺼﯽ ‪.٣٨١‬‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ‪،٢٣٧ ،٢٣۶ ،١۴٠‬‬
‫‪.٢۶٠ ،٢۵٣ ،٢۴١‬‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻴﺖ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ‪،٢٣٧ ،٢٣۶ ،١۴٠‬‬
‫‪.٢۵٣‬‬
‫ﺤﻠِﻞ ‪.١٢۵‬‬‫ُﻣ َ‬
‫ﻋﻤَﻴﺮ ‪.۴٩۶‬‬ ‫ﻣُﺼﻌَﺐ ﺑﻦ ُ‬
‫ى ‪.۴۴٨‬‬ ‫ﻣُﻄﻌِﻢ ﺑﻦ ﻋَﺪ ّ‬
‫ﻣﻌﻠﻘﺎت ‪.٣١۴ ،٣۴١‬‬
‫ﻣﻘﺘﺪر ﺧﺎن دﮐﺘﺮ ‪.۵٣٧‬‬
‫ﻣﻘﺪﺳﯽ ﻣﻄﻬﺮﺑﻦ ﻃﺎهﺮ ‪.٢٩٣ ،٢۶٠‬‬
‫ﻣُﻠﻴﮑﻪ ‪.٢۴٠‬‬
‫ﻣﻨﺎت ‪،۴۴٠ ،۴٣١ ،٧۶ ،٧۵ ،٧١ ،٣۶‬‬
‫‪.۵٠٢ ،۴۴٢‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮخ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻚ ‪.٣٧٧‬‬
‫ﻣﻮﻧﺘﮕﻤﺮﯼ وات ‪.۵٣۴ ،۵٢٧‬‬
‫ﻣﻴﻨﺎﺋﻴﺎن ‪.١۴ ،١٢‬‬
‫ﻧﺠﺪ ‪.٣٧٠ ،٣۶٩‬‬
‫ﻧﺠﺲ هﺎ ‪.١۵٧‬‬
‫ﻧِﺦ ‪.١۴١‬‬
‫ﻧﻜﺎح َاَل ﻣُﺘﻌَﻪ ‪،١٣١ ،١٢۵ ،١٢۴ ،١٢١‬‬
‫‪.١۴١ ،١٣٨‬‬
‫ﻧﻠﺪﮐﻪ ‪.٧۴ ،٧٣‬‬
‫ﻧﻮﺋﻴﺖ ‪.٣۵٣ ،٣۵٢‬‬
‫ﻧﻪ اﻳﺮ ازدواج ‪.١٣۴‬‬
‫َو َر َﻗَﺔ ﺑﻦ َﻧﻮْﻓَﻞ ‪.٣٠۵‬‬
‫ورﮔﻞ ‪.٢٠١‬‬
‫وﻳﺮا ‪.٢٠١‬‬
‫هﺎﺑﻴﻞ ‪.٣٨١‬‬
‫هﺎروت ‪.٣٨١‬‬
‫هﺒﺮوهﺎ ‪.١٣٧ ،١٥٧‬‬
‫ُهﺒَﻞ ‪.٣٠٨ ،٨١ ،۴٧‬‬
‫هﺮودوت ‪.۴١ ،١٨‬‬
‫هﺰرون ‪.٢۴٠‬‬
‫ِهﻠِﻨﻰ ‪.٣۵‬‬
‫‪553‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪۀ اﺳﻼم‬

‫__________________________________________________‬
‫______________________‬