CHUYN .

TC PHN NG
I. NI DUNG TRNG TM
- Tc phn ng l s bin thin nng ca mt trong cc cht phn ng hoc sn phm trong mt
n v thi gian.
- Cc yu t nh hng n tc phn ng:
+ Nng
+ p sut
+ Nhit
+ Din tch tip xc
+ Cht xc tc
Lu : Tc phn ng t l thun vi s tng yu t trn.
- Cn bng ha hc l trng thi ca phn ng thun nghch khi tc phn ng thun bng tc
phn ng nghch.
- Cc yu t nh hng n cn bng ha hc:
+ Nng
+ p sut
+ Nhit
* p sut ch nh hng n cn bng khi tng s mol trc v sau
phn ng khc
nhau.
* Nhit ch nh hng n cn bng khi phn ng l phn ng
ta nhit hoc
thu nhit.
* K hiu H < 0 phn ng ta nhit, H > 0 phn ng thu nhit.
* S dng nguyn l Lsatri nh sau: Mt phn ng thun nghch ang trong trng thi cn
bng khi chu mt tc ng t bn ngoi nh bin i nng , p sut, nhit th cn bng s dch
chuyn theo chiu lm gim tc ng bn ngoi .
- Cht xc tc khng nh hng n cn bng ha hc bi n lm cho tc phn ng thun v
nghch tng vi s ln bng nhau.
- Cc cng thc vn dng:
+ Hng s cn bng: cho phn ng aA + bB
cC + dD
Kc =

C c D d .
A a B b

+ Tc phn ng: v =
+ Vthun = Kt A B
II. BI TP VN DNG
a

1 C A
1 C B
1 CC
1 C D

a t
b t
c t
d t

Cu 1 (Trch thi TSH, khi B - 2011): Cho cn bng ha hc sau:

2SO2 (k) +O2 (k)
2SO3 (k); H < 0
Cho cc bin php: (1) tng nhit , (2) tng p sut chung ca h phn
ng, (3) h nhit , (4) dng thm cht xc tc V 2O5, (5) gim nng SO3,
(6) gim p sut chung ca h phn ng. Nhng bin php no lm cn bng
trn chuyn dch theo chiu thun?
A.(1), (2), (4), (5) B.(2), (3), (5)
C.(2), (3), (4), (6) D. (1), (2), (4).
Suy lun v cch gii
Da vo phn ng: 2SO2 (k) +O2 (k)
2 SO3 (k); H < 0
- y l mt phn ng ta nhit (H < 0).
- C s chnh lch s mol trc v sau phn ng.
V vy, cc yu t lm cn bng dch chuyn theo chiu thun l:
+ H nhit (2).

+ Tng p sut (3).

+ Gim nng SO3 (5).
Chn p n B.
Cu 2 (Trch thi TSH, khi A 2011): Cho cn bng ha hc:
H2 (k) + I2 (k)
2HI (k); H > 0.
Cn bng khng b chuyn dch khi:
A. Tng nhit ca h
B. Gim nng HI
C. Tng nng H2
D. Gim p sut chung ca h.
Suy lun v cch gii
T phn ng: H2 (k) + I2 (k)
2HI (k); H > 0.
- y l phn ng thu nhit (H > 0)
- s mol trc khi phn ng = s mol sau khi phn ng, do p sut chung ca h khng lm thay
i s ca dch chuyn cn bng.
Chn p n D.
Cu 3 (Trch thi TSH, khi A - 2010): Cho cn bng:
2SO2 (k) + O2(k)
2SO3 (k).
Khi tng nhit th t khi ca hn hp kh so vi H 2 gim i. Pht biu
ng khi ni v cn bng ny l:
A. Phn ng thun thu nhit, cn bng dch chuyn theo chiu nghch khi
tng nhit .
B. Phn ng nghch ta nhit, cn bng dch chuyn theo chiu thun khi
tng nhit .
C. Phn ng nghch thu nhit, cn bng dch chuyn theo chiu thun khi
tng nhit .
D. Phn ng thun ta nhit, cn bng dch chuyn theo chiu nghch khi
tng nhit .
Suy lun v cch gii
Khi tng nhit t khi ca hn hp kh so vi H 2 gim i chng t phn ng dch theo chiu nghch.
V vy, y l phn ng ta nhit.
Chn p n D.
Cu 4 (Trch thi TSH, khi A - 2010): Xt cn bng:
N2O4(k)
2NO2(k) 25oC.
Khi chuyn dich sang mt trng thi cn bng mi nu nng ca N 2O4
tng ln 9 ln th nng ca NO2.
A. Tng 9 ln
B. Tng 3 ln
C. Tng 4,5 ln
D. Gim 3 ln.
Suy lun v cch gii
Xt phn ng: N2O4(k)
2NO2(k) 250C
[N2O4] tng ln 9 ln [NO2] tng ln l:
2

NO2
khi tng [N2O4] ln 9 ln th [NO 2] cn tng thm l 3 ln t
p dng cng thc: K =
N 2O4
n trng thi cn bng.
Chn p n B.
Cu 5 (Trch thi TSH, khi A 2009): Cho cn bng sau trong bnh kn:
2NO2(k)
N2O4(k)
(mu nu ) (khng mu)
Bit khi h nhit ca bnh th mu nu nht dn. Phn ng thun c:
A. H > 0, phn ng ta nhit
B. H < 0, phn ng ta nhit
C. H > 0, phn ng thu nhit
D. H < 0, phn ng thu nhit.

Suy lun v cch gii

Ta c: 2NO2(k)
N2O4(k), NO2 l mu nu, N2O4 khng mu.
Khi h nhit ca bnh th mu nu nht dn, chng t phn ng xy ra theo chiu thun, v vy
phn ng trn l phn ng ta nhit (H < 0).
Chn p n B.
Cu 6 (Trch thi TSH, khi A - 2009): Mt bnh phn ng c dung tch
khng i, cha hn hp kh N 2 v H2 vi nng tng ng l 0,3M v
0,7M. Sau khi phn ng tng hp NH3 t trng thi cn bng toC, H2
chim 50% th tch hn hp thu c. Hng s cn bng K C toC ca phn
ng c gi tr l:
A. 2,500
B. 3,125
C. 0,609
D. 0,500.
Suy lun v cch gii
Ta c: 3H3 + N2
2NH3 (1). Gi a l [N2] phn ng.
Vy theo phn ng (1): [H2] phn ng l 3a; [NH3] phn ng l 2a.
Khi t n trng thi cn bng: [N2] = 0,3 a, [H2] = 0,7 3a
n gin ta xt 1 lt hn hp.
Sau khi phn ng t cn bng: 0,3 a + 0,7 3a + 2a = 1 2a
Mt khc %H2 =

0,7 3a
.100% 50% a 0,1.
1 2a

Khi t cn bng [N2] = 0,3 0,1 = 0,2 (M)

[H2] = 0,7 0,3 = 0,4 (M)
[NH3] = 0,2 (M).

KC =

NH 3 2 0,22 3,125
N 2 H 2 3 0,2 0,43

Chn p n B.
Cu 7 (Trch thi TSH, khi A - 2008): Cho cn bng ha hc:
2SO2 (k) + O2 (k)
2SO3 (k)
Phn ng thu n l phn ng ta nhi t. Pht biu ng l:
A. Cn bng chuyn dch theo chiu thu n khi tng nhi t .
B. Cn bng chuyn dch theo chiu nghch khi gim nng O2.
C. Cn bng chuyn dch theo chiu thu n khi gim p sut h phn ng.
D. Cn bng chuyn dch theo chiu nghch khi gim nng SO3.
Suy lun v cch gii
T phn ng 2SO2 (k) + O2 (k)
2SO3 (k) (H< 0).
Cc bn cn ch n hai yu t ca phn ng sau:
- s mol kh trc khi phn ng > s mol kh sau khi phn ng.
- H < 0 phn ng ta nhit.
Tng nhit phn ng dch chuyn theo chiu thu nhit (chiu nghch) loi A.
Gim p sut phn ng dch chuyn theo chiu tng s mol kh (chiu nghch) loi C.
Gim nng SO3 phn ng dch chuyn theo chiu thun, loi D.
Chn p n B.
Cu 8 (Trch thi TSH, khi B - 2008): Cho cn bng ha hc:
N2(k) + 3H2(k)
2NH3 (k)
Phn ng thu n l phn ng to nhi t . Cn bng ha hc khng b chuyn dch khi:
A. Thay i p sut ca h
B. Thay i nng N2
C. Thay i nhi t
D. Thm cht xc tc Fe.
Suy lun v cch gii
Ta c: N2(k) + 3H2(k) 2NH3 (k) (H< 0).
Nh cc bn bit, cht xc tc ch lm tng tc phn ng ch khng lm thay i cn bng.
Chn p n D.

MT S BI TON LM THM
Lu : Tc gi su tm cc thi i hc t nm 2007 nm 2011, phn tc phn ng ha hc
c ra di cc dng c bn, v vy hc sinh n thi khng cn qu i su v phn ny. Tuy nhin,
gip cc em hc sinh lp 10 s dng tt hn mt s bi luyn tp, tc gi trnh by thm mt s bi tp
sau:
Cu 9: Cho phn ng ha hc H2 + I2 2HI. Khi tng thm 25 0 th tc
phn ng tng ln 3 ln. Nu tng nhit t 20 0c n 1700c th tc phn
ng tng?
A. 9 ln
B. 81 ln
C. 243 ln
D. 729 ln.
Suy lun v cch gii
y cc bn cn ch n cng thc

t 2 t1
t0

= s ln tng.

170 20

C th: 3 25 36 729 (ln)

Chn p n D.
Cu 10: Cho phn ng: 2NO + O 2 NO2. Nhit khng i, nu p sut
ca h tng ln 3 ln th tc phn ng tng?
A. 3 ln
B. 9 ln
C. 27 ln
D. 91 ln.
Suy lun v cch gii
p dng cng thc: V = K[NO]2[O2].
Do nhit khng i, v vy p sut tng 3 ln, c ngha th tch ca h gim 3 ln. Suy ra nng mi cht
tng ln 3 ln k tng ln = [NO]2[O2] = 32. 3 = 27 ln
Chn p n C.
Cu 11: Khi tng nhit thm 100C, tc phn ng tng ln 3 ln. tc
phn ng nhit 300C tng ln 81 ln th thc hin phn ng nhit ?
A. 800C
B. 600C
C. 500C
D. 700C.
Suy lun v cch gii
p dng cng thc: Tc tng =

t 2 30
4 t 2 70 0 C
10

t 2 t1
t0

t 2 30
10

= 81 = 34

Chn p n D.
Cu 12 (Trch thi TSC, khi B - 2011): Cho cn bng ha hc:
N2 (k) + 3H2 (k)
2NH3 (k), H 0
Cn bng trn chuyn dch theo chiu thun khi:
A. Tng nhit ca h phn ng.
B. Gim p sut ca h phn ng.
C. Tng p sut ca h phn ng.
D. Thm cht xc tc vo h phn ng.
Suy lun v cch gii
Cn bng s chuyn dch theo chiu thun khi tng p sut ca h phn ng, bi v tng s mol kh
trc phn ng ln hn tng s mol kh sau phn ng.
Chn p n C.
Cu 13 (Trch thi TSC, khi B - 2011): Cho phn ng:
H2 (k) + I2 (k)
2HI (k)
nhit 4300C hng s cn bng KC ca phn ng trn bng 53,96. un

nng mt bnh kn dung tch khng i 10 lt cha 4,0 gam H 2 v 406,4 gam
I2. Khi h phn ng t trng thi cn bng 4300C, nng ca HI l:
A. 0,151 M
B. 0,320 M
C. 0, 275 M
D. 0,225M.
Suy lun v cch gii
T phn ng: H2 (k) + I2 (k)
2HI (k) (1)

HI 2
H 2 I 2

Ta c hng s cn bng K =

Gi a l nng ca I2 phn ng, theo (1) ta c:

I2

H2

406,4
a 0,16 a
254.10
4
a 0,2 a
khi t ti cn bng l: KC = 2.10

khi t ti cn bng l: KC =

HI sinh ra l 2a
Vy ta c KC =

4a 2
53,8 a 0,1375
0,16 a 0,2 a

Suy ra HI = 2a = 0,275
Chn p n C.

Cu 14 (Trch thi TSC, khi A - 2009): Cho cc cn bng sau:

xt,t
(1) 2SO2(k) + O2(k)
2SO3(k)
o

xt,t
(2) N2(k) + 3H2(k)
2NH3(k)
t
(3) CO2(k) + H2(k) CO(k) + H2O(k)
(4) 2HI(k) t H2(k) + I2(k)
Khi thay i p sut, nhm gm cc cn bng ha hc u khng b chuyn
dch l?
A. (1) v (3)
B. (2) v (4)
C. (1) v (2)
D. (3) v (4).
Suy lun v cch gii
Khi thay i p sut m cn bng ha hc khng b chuyn dch th xy ra trong cc phn ng s mol
kh trc v sau phn ng l nh nhau. Vy c phn ng (3) v (4) tha mn.
Chn p n D.
0

Cu 15 (Trch thi TSC, khi B - 2010): Cho cn bng ha hc:

PCl5(k)
PCl3(k) + Cl2(k), H > 0
Cn bng chuyn dch theo chiu thun khi
A. Tng nhit ca h phn ng.
B. Thm PCl3 vo h phn ng.
C. Tng p sut ca h phn ng.
D. Thm Cl2 vo h phn ng.
Suy lun v cch gii
i vi phn ng trn ta cn lu n 2 yu t sau:
- H > 0 l phn ng thu nhit
- Tng s mol kh trc phn ng < Tng s mol kh sau phn ng.
phn ng chuyn dch theo chiu thun ta cn tng nhit hoc gim p sut.
Chn p n A.
Cu 16 (Trch thi TSH, khi A - 2013): Cho cc cn bng ha hc
sau:
A. H2(k) + I2(k)
2HI(k)
B. 2NO2(k)
N2O4(k)
C. 3H2(k) +N2(k)
2NH3
D. 2SO2(k) + O2(k)
2SO3

Suy lun v cch gii

Khi nhit khng i nu thay i p sut ca chung ca h m khung lm thay i cn bng th s
mol trc v sau phn ng l nh nhau:
I2 + H2 = 2HI
n trc = n sau
Chn p n A.
Cu 17 (Trch thi TSH, khi B - 2013 : Trong mt bnh kn c cn
bng ha hc sau: 2NO2(k) N2O4(k)
T khi hi ca hn hp kh trong bnh so vi H 2 nhit T1 bng 27,6 v
nhit T2 bng 34,5.Bit T1>T2.Pht biu no sau y v cn bng trn l
ng?
A.Phn ng thun l phn ng ta nhit.
B.Khi tng nhit , p sut chung ca h cn bng gim.
C.Khi gim nhit , p sut chung ca h cn bng tng.
D.Phn ng nghch l phn ng ta nhit.
Suy lun v cch gii
Chn p n A.
Cu 18 (Trch thi TSH, khi B - 2013 : Cho phng trnh ha hc ca
phn ng: X + 2Y Z + T. thi im ban u, nng ca cht X l 0,01
mol/l. Sau 20 giy, nng ca cht X l 0,008 mol/l. Tc trung bnh ca
phn ng tnh theo cht X trong khong thi gian trn l
A. 4,0.10-4 mol/(l.s).
B. 7,5.10-4 mol/(l.s).
C. 1,0.10-4 mol/(l.s).
D. 5,0.10-4 mol/(l.s).
Suy lun v cch gii

V=

C M
0,01 0,008
=
=1. 10 4 M/s
20
t

Chn p n C.
Cu 19 (Trch thi TSH, khi B - 2013: Trong mt bnh kn c cn

bng ha hc sau : 2NO2(k)

N2O4(k)
T khi hi ca hn hp kh trong bnh so vi H2 nhit T1 bng 27,6 v
nhit T2 bng 34,5. Bit T1 > T2 . Pht biu no sau y v cn bng
trn l ng?
A. Phn ng thun l phn ng ta nhit.
B. Khi tng nhit , p sut chung ca h cn bng gim
C. Khi gim nhit , p sut chung ca h cn bng tng
D. Phn ng nghch l phn ng ta nhit
Suy lun v cch gii
Chn p n A .
III. BI TP T GII
Cu 1: Cho cc pht biu sau:
1. Phn ng thu n nghch l phn ng xy ra theo 2 chiu ngc nhau.
2. Phn ng bt thu n nghch l phn ng xy ra theo 1 chiu xc nh.

3. Cn bng ha hc l trng thi m phn ng xy ra hon ton.

4. Khi phn ng thu n nghch t trng thi cn bng ha hc, lng cc cht s khng i.
5. Khi phn ng thu n nghch t trng thi cn bng ha hc, phn ng dng li.
Cc pht biu sai l:
A. 2, 3
B. 3, 4
C. 3, 5
D. 4, 5.
Cu 2: Trong phn ng tng hp amoniac: N2 (k) + 3H2 (k)
2NH3 (k), H < 0. tng hiu sut phn
ng tng hp phi:
A. Gim nhit v p sut.
B. Tng nhit v p sut.
C. Tng nhit v gim p sut.
D. Gim nhit va phi v tng p sut.
Cu 3: Cho phn ng: 2 SO2 + O2
2SO3. Vn tc phn ng thay i bao nhiu ln nu th tch hn
hp gim i 3 ln?
A. 3
B. 6
C. 9
D. 27.
Cu 4: Cho phn ng: 2 SO2 + O2
2SO3 . Tc phn ng tng ln 4 ln khi:
A. Tng nng SO2 ln 2 ln.
B. Tng nng SO2 ln 4 ln.
C. Tng nng O2 ln 2 ln.
D. Tng ng thi nng SO2 v O2 ln 2 ln.
Cu 5: Cho phn ng: N2 (k) + 3H2 (k)
2NH3 (k) + Q. Yu t no nh hng n cn bng ho hc
trn?
A. p sut
B. Nhit
C. Nng
D. Tt c u ng.
Cu 6: Cho cc cn bng ho hc:
N2 (k) + 3H2 (k)
2NH3 (k) (1)
H2 (k) + I2 (k)
2HI (k) (2)
2SO2 (k) + O2 (k)
2SO3 (k) (3)
2NO2 (k)
N2O4 (k) (4)
Khi thay i p sut nhng cn bng ha hc b chuyn dch l:
A. (1), (2), (3)
B. (2), (3), (4)
C. (1), (3), (4)
D. (1), (2), (4).
Cu 7: Cho cc cn bng sau:
xt,t
(1) 2SO2 (k) + O2 (k)
2SO3 (k)
o

(2) N2 (k) + 3H2 (k)

(3) CO2 (k) + H2 (k)

xt,t o
xt,t

2NH3 (k)
CO (k) + H2O (k)

xt,t
(4) 2HI (k)
H2 (k) + I2 (k)
Khi thay i p sut, nhm gm cc cn bng ho hc u khng b chuyn dch l:
A. (1) v (2)
B. (1) v (3)
C. (3) v (4)
D. (2) v (4).
Cu 8: Cho cn bng (trong bnh kn) sau:
xt,t
CO (k) + H2O (k)
CO2 (k) + H2 (k) H < 0
Trong cc yu t: (1) tng nhit ; (2) thm mt lng hi nc; (3) thm mt lng H 2; (4) tng p
sut chung ca h; (5) dng cht xc tc. Dy gm cc yu t u lm thay i cn bng ca h l:
A. (1), (4), (5)
B. (1), (2), (3)
C. (2), (3), (4)
D. (1), (2), (4).
xt,t

Cu 9: Cho cn bng ho hc: 2SO2 + O
2SO3 . Phn ng thun l phn ng to nhit. Pht
2
biu ng l:
A. Cn bng chuyn dch theo chiu thun khi tng nhit .
B. Cn bng chuyn dch theo chiu nghch khi gim nng O2.
C. Cn bng chuyn dch theo chiu thun khi gim p sut h phn ng.
D. Cn bng chuyn dch theo chiu nghch khi gim nng SO3.
xt,t
Cu 10: Cho cn bng ho hc: N2 (k) + 3H2 (k)
2NH3 (k)
o

phn ng thun l phn ng to nhit. Cn bng ho hc khng b chuyn dch khi:

A. Thay i p sut ca h
B. Thay i nng N2
C. Thay i nhit
D. Thm cht xc tc Fe.
Cu 11: Mt phn ng n gin xy ra trong bnh kn:
xt,t
2NO (k) + O2 (k)
2NO2 (k)
o

Gi nguyn nhit , nn hn hp phn ng xung cn

1
th tch. Kt lun no sau y khng ng:
3

A. Tc phn ng thun tng 27 ln.

B. Tc phn ng nghch tng 9 ln.
C. Cn bng dch chuyn theo chiu thun.
D. Hng s cn bng tng ln.
Cu 12: Cho phn ng: N2 (k) + 3H2 (k)
2NH3 (k), H = -92kJ
0
( 450 C, 300 atm). cn bng chuyn dch theo chiu nghch cn:
A. Gim nhit v gim p sut.
B. Gim nhit v tng p sut.
C. Tng nhit v gim p sut.
D. Tng nhit v tng p sut.
Cu 13: Cho cc cn bng:
xt,t
H2 (k) + I2(k)
2HI (k) (1)
o

2NO (k) + O2(k)

CO (k) + Cl2 (k)

CaCO3 (r)

xt,t

xt,t o
xt,t

2NO2 (k) (2)

COCl2 (k) (3)

CaO (r) + CO2 (k) (4)

o

xt,t
3Fe (r) + 4H2O(k)
Fe3O4 (r) + 4H2 (k) (5)
Cc cn bng chuyn dch theo chiu thun khi tng p sut l:
A. 1, 4
B. 1, 5
C. 2, 3, 5
D. 2, 3.
xt,t

Cu 14: Cho phn ng: CO + Cl
COCl2 thc hin trong bnh kn dung tch 1 lt nhit
2
khng i. Khi cn bng: [CO] = 0,02; [Cl 2] = 0,01; [COCl2] = 0,02. Bm thm vo bnh 1,42 gam Cl2.
Nng mol/l ca CO; Cl2 v COCl2 trng thi cn bng mi ln lt l:
A. 0,016; 0,026 v 0,024
B. 0,014; 0,024 v 0,026
C. 0,012; 0,022 v 0,028
D. 0,015; 0,025 v 0,025.
Cu 15: Cho cc phn ng:
xt,t
H2 (k) + I2(k)
2HI (k)
(1);
o

2SO2 (k) + O2(k)

xt,t o

2SO3 (k)

(2);

3H2 (k) + N2 (k)

xt,t o

2NH3 (k)

(3);

xt,t
N2O4 (k)
2 NO2 (k)
(4).
Cc phn ng chuyn dch theo chiu thun khi ta tng p sut ca h l:
A. (2), (3)
B. (2), (4)
C. (3), (4)
D. (1), (2).
Cu 16: Trong bnh kn dung tch 1 lt, ngi ta cho vo 5,6 gam kh CO v 5,4 gam hi nc. Phn ng
xt,t
xy ra l: CO + H2O
CO2 + H2. 850oC hng s cn bng ca phn ng trn l K = 1. Nng
mol ca CO v H2O khi t n cn bng ln lt l:
A. 0,2 M v 0,3 M
B. 0,08 M v 0,2 M
C. 0,12 M v 0,12 M
D. 0,08 M v 0,18 M.
t , xt
Cu 17: Thc hin phn ng tng hp amoniac N2 + 3H
2NH3. Nng mol ban u ca cc
2
o

cht nh sau: [N2] = 1 mol/l; [H2] = 1,2 mol/l. Khi phn ng t cn bng nng mol ca [NH 3] = 0,2
mol/l. Hiu sut ca phn ng l:
A. 43%
B. 10%
C. 30%
D. 25%.
Cu 18: Cn bng phn ng H2 + I2
2HI, H<0 c thit lp t0C khi nng cc cht trng
thi cn bng l [H2] = 0,8mol/l; [I2] = 0,6 mol/l; [HI] = 0,96 mol/l. Hng s K c gi tr l:
A. 1,92.10-2
B. 1,82.10-2
C. 1,92
D. 1,82.
Cu 19: Cho mt mu vi nng 10 gam vo 200 ml dung dch HCl 2M. Tc phn ng ban u s
gim nu:
A. Tng nhit phn ng.
B. Nghin nh vi trc khi cho vo.

C. Cho thm 100 ml dung dch HCl 4M.

D. Cho thm 500 ml dung dch HCl 1M vo h ban u.