Pismeni ispit iz Teorijske mehanike - 3. jun 2009.

1. (35 poena) Tanak prsten, poluprecnika a i mase M moze da

rotira u vertikalnoj ravni u homogenom gravitacionom polju oko
jedne svoje tacke O, koja je ucvrscena. Po prstenu klizi materijalna tacka A, mase m. Uzimajuci za generalisane koordinate
ugao koji poluprecnik prstena OC zaklapa sa vertikalom (C
je centar prstena) i ugao , koji poluprecnik prstena CA zaklapa sa poluprecnikom CO0 , gde je O0 tacka naspram tacke O na
istom precniku prstena, naci:
(a) lagranzijan i diferencijalne jednacine kretanja; (b) normalne frekvence malih oscilacija oko
polozaja = = 0; (c) konacne jednacine kretanja, ako je M = 8m, a sistem je poceo da se krece
iz polozaja = 0, = 0 (0 mali ugao), u kome je mirovao.
2. (25 poena) Homogeni stap mase m i duzine 2a slobodno se krece u homogenom gravitacionom
polju ~g = g~ez . Formirati hamiltonijan i Hamiltonove jednacine.
3. (25 poena) Kroz jako dugacku cilindricnu cev, ciji poprecni presek ima oblik elipse
x2 y 2
+ 2 = 1,
a2
b
pod delovanjem konstantnog gradijenta pritiska gradp = K~ez u pravcu ose cilindra, stacionarno
i laminarno struji Stoksov fluid, koeficijenta viskoznosti . Pretpostavljajuci da zapreminske sile
mogu da se zanemare, kao i da polje brzine ima oblik
x2 y 2
~v = C 1 2 2 ~ez
a
b
!

(a) odrediti konstantu C; (b) u slucaju kada je a = b = R naci matricu koja odgovara tenzoru
brzine deformacije i izracunati viskoznu silu koja deluje na deo cevi jedinicne duzine.

4. (15 poena) Cestica

mase MA , koja miruje u laboratorijskom sistemu, raspada se na dve cestice,
masa (mirovanja) MB i MC . Odrediti energije ovih cestica, EB i EC , kao i njihove 4-vektore brzine
u laboratorijskom sistemu.
Resenje
3. (a) Posto je
~v = ~ez v = ~ez

2v 2v
+
x2 y 2

= 2C

1
1
~ez ,
+
a2 b 2


(1)

v
v
i d~
= ~
+ (~v )~v = 0, zamenom u Stoksovu jednacinom, iz njene projekcije na zosu, direktno
dt
t
sledi vrednost konstante C:
K a2 b 2
C=
.
(2)
2 a2 + b2

Polje brzine onda ima oblik

x2 y 2
K a2 b 2
~v =
1

2 ~ez ,
2 a2 + b2
a2
b
!

gde znak minus ukazuje na to da se delici krecu iz oblasti veceg pritiska prema oblasti u kojoj je
pritisak manji (tj. krecu se u smeru suprotnom smeru gradijenta pritiska).

~ = dS~er = Rddz~er zida

(b) Viskozna sila, kojom fluid deluje na elementarnu povrsinu dS
cevi (r, i z su cilindricne koordinate definisane u odnosu na osu z koja se poklapa sa osom
cevi), izracunava se pomocu tenzora viskoznosti P 0 = 2S, gde je S tenzor brzine deformacije. U
Dekartovim koordinatama (x1 = x, x2 = y, x3 = z) njegovi elementi su po definiciji jednaki
vi
vj
+
xj xi

1
Sij =
2

Posto je brzina za a = b = R jednaka

~v =

K 2
[R (x21 + x22 )]~e3 ,
4

lako se nalazi da je

0 0 x1
K
0 x2
S=
0
.
4
x1 x2 0
S druge strane je
~er = cos ~e1 + sin ~e2 ,
~ jednaka
pa je viskozna sila koja deluje na element povrsine dS
~ = 2S(Rddz~er ) = 2RddzS~er = 1 KRddz(x1 cos + x2 sin )~e3 = 1 KR2 ddz~e3 ,
P 0 dS
2
2
gde je iskorisceno x1 = R cos i x2 = R sin . Odatle je viskozna sila koja deluje na deo zida cevi
jedinicne duzine jednaka
1
F~ visk = KR2
2

Z2

Z1

dz ~ez = KR2~ez .

4. Iz zakona odrzanja relativistickog impulsa i energije sledi da su impulsi cestica B i C istog

inetenziteta (pA = pB = p) i pravca, ali suprotnog smera, kao i da je EA = MA c2 = EB + EC .
Koriscenjem formule E 2 = m2 c4 + p2 c2 dalje se dobija
EB2 = MB2 c4 + p2B c2 ,

EC2 = MC2 c4 + p2C c2

EB2 EC2 = (EB EC )MA c2

MA2 MB2 + MC2 2

c .
2MA
- 4-vektora impulsa i
Za nalazenje 4-vektora brzine, najjednostavnije je iskoristiti vezu izmedu
brzine: V = P /m = (E/mc, p~/m), tako da se pomocu nadenih
izraza za energije, uzimajuci da
je p~B = p~n, pC = p~n dobija

EB EC =

VB
VC

MB2 MC2 2
c
MA

MA2

MB2

EB =

MC2 ,

MA2 + MB2 MC2 2

c ,
2MA

)2

EC =

MC2 ][(MA

)2

MC2 ]~n

[(MA MB
+ MB
,
2MA MB


q
c
=
MA2 MB2 + MC2 , [(MA MC )2 MB2 ][(MA + MC )2 MB2 ]~n .
2MA MC
=