ELEKTRINE ELJEZNICE

(Simulacija elektrine vue)

Poslijediplomski doktorski studij

Nositelj:Prof.dr.sc. Ivo Uglei, dipl.ing.

D236

Simulacija elektrine vue

Za promatranje elektrinih prilika u kontaktnoj mrei potrebno je
poznavati poloaje vlakova i snage potrebne za ostvarenje kretanja.
Da bi vlak mogao voziti odreenom dionicom pruge, potrebno je da
vuno vozilo ima dovoljnu snagu za savladavanje najveih otpora
predvienom brzinom.
Za odreivanje snage vunog vozila moraju se izraunati otpori
kretanja konkretnog vlaka na konkretnoj dionici.

Simulacija elektrine vue

Potrebni podaci:
- profil pruge;
- parametri vlaka i lokomotive;
- vozni red;
- udaljenost od EVP;
- dozvoljena maksimalna brzina po dionici.
Modeliranje:
- vunog pasoa;
- faktora snage;
- kone sile.

Simulacija elektrine vue

PLASE

16

2 5

EVP
MORAVICE

2 5

NES SKRAD

NES MEJA

NES
DRIVENIK

16,2

13,2

EVP
DELNICE

EVP
VRATA

16

8,2

7,8

10,7

NES LOKVE

8,9

EVP PLASE

7,4

MEJA

NES
RIJEKA

NES VITOEVO

EVP SUAK

EVP
MATULJI
25

7,9

0 16

18

DRIVENIK

5,9

5,5

VITOEVO

7,9

SUAK

17,9

Pojednostavljeni profil pruge Moravice Rijeka - apjane

MORAVICE

SKRAD

ZALESINA

DELNICE

LOKVE

SLJEME

VRATA

EVP IVANI

FUINE

RIJEKA

MATULJI

6, 0

BAKAR

2 5

APJANE

4, 0

IVANI

Prilog 3: Profil pruge Moravice - Rijeka

900

800

591,6 km

607,6 km

700

nadmorska visina (m)

600
627,3 km

500
563,2 km
400

300

200

648,48 km

100

0
560

570

580

590

600

610
stacionaa (km)

Profil pruge Moravice Rijeka

620

630

640

650

660

Simulacija elektrine vue

22

23

24

TERETNI 1500 t
TERETNI 750 t
PUTNICKI 500 t

3 5
5
2 6 3

MORAVICE
Brod Moravice

Zalesina
Delnice
6

Lokve

1
5

Meja

SUAK PECINE
RIJEKA

7 01
9

7
66

22

7
2

6 0 613
1

4 78
8 6
0

6
8
0

3 3

6 9

7 03
9

3
2
9 2
2
4
4
9
6
6
8 0 1 4

5
8

23

4
3 2

13

0 4
3

9 2
3

7 6
9

0 8
2

5
6

4 70

0 26

7 9
8

Plase

KRLJEVO

6 9
0

Fuine

8 12

24

1
3
5

5
2 6
7
46 0
9 7
1 7
0 5 1
7
3
1
8 2
5
7
9

Skrad

Drivenik

6 2
9 0
0

8 7 01
9
8

35
8 0

4
9

8
1

8 6 7
6

1
5

24

Grafikon voznog reda za prugu Rijeka Moravice

Simulacija elektrine vue

Otpori u vonji:
Povremeni (ovise o tome je li vlak vozi uzbrdo ili nizbrdo, te vozi
li po zavoju).
Stalni (ovise direktno o masi vlaka, kvadratu brzine vlaka i tipu
vuenog vozila).
Otpori ubrzavanja (ovise o masi vlaka i koeficijentu rotirajuih
masa , te akceleraciji ubrzavanja, odnosno koenja).

Simulacija elektrine vue

Stalni otpori:
Fk - otpori kotrljanja
Fpar - otpori parazitskih kretanja
Fz - otpori zraka

2e
Fk = G
D

Pojednostavljena shema sila koje

djeluju na vueni kota po tranici

G - optereenje kotaa na tranicu,

e - krak otpora kotrljanja,
D promjer kotaa.

2e
Wk = Fk = G
[N ]
D
Wk
Wk
2e N
wk =
= g
= g
m
G
D kg

Simulacija elektrine vue

Otpori zraka:
- otpor tlaka (nadtlak i podtlak);
- otpor trenja.

Fz =

vr 2
2

Cx S [ N ]

[kg/m3] - gustoa zraka

vr [m/s] - relativna brzina vlaka u odnosu na zrak
cx
- koeficijent otpora zraka
S [m2 ] - najvea povrina poprenog presjeka vlaka

Simulacija elektrine vue

Fp = Fk + Fpar + Fz

Fp = A v 2 + B v + C

- empirijski izraz

Formule po Strahl-u za specifini otpor koje se koriste u H-u:

Za vuno vozilo:

Za vueno vozilo:

v 2 -3 N
fl = 20 +
10
240
kg

v 2 3 N
f vl = 20 + k 10
10
kg

Koeficijent k ovisi o vrsti vlaka:

k=0.108 za prazna teretna kola
k=0.057 teretni vlak srednje tovareni
k=0.047 brzi teretni vlak
k=0.040 putniki vlak
k=0.032 brzi putniki vlak

Simulacija elektrine vue

Povremeni otpori:
- otpori na usponu;
- otpori u zavoju.

Fi = G sin [ N ]
sin tan
Fi = G

i
[N ]
1000

Specifini otpor na usponu:

h
tan =
l

h
i = 1000
l

G i
Fi
9.81 i
i N
1000
fi =
=
=

G
mvl
1000
100 kg
9.81

Simulacija elektrine vue

Otpore u zavoju stvaraju:
trenje izmeu oboda kotaa i tranica zbog klizanja koje nastaje jer
kotai istog kolnog sloga prelaze razliite putove.
trenje zbog poprenog klizanja kotaa pri zakretanju vozila.
trenje izmeu grebena bandaa kotaa i tranice zbog prisilnog
skretanja vozila kao i zbog centrifugalne sile koja djeluje na vozilo u
zavoju.
Experimentalno dobivena formula za specifini otpor u zavoju:

8000 3 N
fz =
10
R
kg

Simulacija elektrine vue

Otpor ubrzavanja:
2

v
Ek = m (1 + )
2

m masa vlaka,
- koeficijent rotirajuih masa (0.06 - 0.08 ),
v brzina vlaka.
J - polarni moment tromosti kolnog sloga

J0 2
J i i2 Jo - polarni moment tromosti i-tog rotirajueg dijela na
i
E kr =
+
vozilu (npr. rotor vunog vozila)
2
2
i - kutna brzina i-tog rotirajueg dijela na vozilu

dEk = m (1 + ) v dv = dA = ( Ft Fw ) ds

Fa = Ft Fw

Fa = m (1 + ) a

Fa - otpor ubrzavanja,
Ft - vuna sila,
Fw - zbroj svih otpora vonje (povremeni i stalni).

Simulacija elektrine vue

Vuni paso po svojoj konturi predstavlja granine mogunosti
vunog vozila, a grafiki se prikazuje kao ovisnost vune sile o brzini.
Kompletnu graninu crtu vunog pasoa u opem obliku ini crta sile
adhezije (1), crta najvee snage (2) i crta najvee brzine (3).

14

Simulacija elektrine vue

Adhezija:
Sila koja se moe prenijeti preko pogonskih kotaa je ograniena.
Da ne bi dolo do proklizavanja pogonskih kotaa po tranicama
vuna sila mora biti manja ili jednaka sili adhezije.
Sila adhezije ovisi direktno o masi vunog vozila i funkciji koja nam
opisuje promjenu koeficijenta adhezije o brzini vlaka.

0 = 0.38 za suhe tranice,

1 + 0,015 v[km / h]

0 = 0.25 za mokre tranice,

0 = 0.18 za masne tranice.

Pv max = Fv v = Ga v =

1 + 0,015 v[km / h]

Ga v

15

Simulacija elektrine vue

Potrebna snaga za elektrinu vuu:

Pm = Ft v

- Mehanika snaga na obodu kotaa:

Ft vuna sila potrebna za svladavanje otpora vonje,

v trenutna brzina vlaka.

- Djelatna elektrina snaga:

Pel =

Pm

+ Ppom

faktor korisnosti vunog vozila,

Ppom snaga pomonih pogona vlaka (klimatizacija, rasvjeta, grijanje...)

- Jalova elektrina snaga:

Qel = Pel tan(arccos(cos ))

16

Simulacija elektrine vue

Matematiki model za proraun kretanja vlaka:
Jednadba kretanja vlaka predstavlja matematiki izraz
meuovisnosti ubrzanja vlaka i sila koje djeluju na vlak.
Polazi se od pretpostavke da je vlak kruto tijelo ija je masa
koncentrirana u njegovom teitu.
Vuna sila, faktor snage i otpori vonje su funkcije ovisne o brzini i
profilu pruge dakle promjenjive funkcije.
Pretpostavljamo da su sve te sile u nekom kratkom vremenskom
periodu konstantne.

17

Simulacija elektrine vue

Matematiki model za proraun kretanja vlaka:
- pretpostavka da je vlak kruto tijelo;
- raunanjem sa konanim priratajima t.

dEk = dA
dv Ft Fw
a=
=
dt mvl (1 + )

dA = ( Ft Fw ) ds

dEk = m (1 + ) v dv
v = a dt =

Ft Fw
mvl (1 + )

dt

s = v dt = dt

Ft Fw
mvl (1 + )

dt

Diferencijalne jednadbe prelaze u diferentne (priblino integriranje):

dv Ft Fw m
a=
=
dt mvl (1 + ) s 2

v = a t =

Ft Fw

mvl (1 + )

a ( t )
s = v0 t +
2

Simulacija elektrine vue

Reimi (modeli) vonje vlaka:
Tijekom vonje vlak se moe kretati na razliite naine ovisnosti o
vunoj sili i trenutnoj akceleraciji
Karakteristina su etiri naina vonje:
- ubrzavanje;
- vonja konstantnom brzinom;
- vonja sa zaletom;
- koenje.

19

Simulacija elektrine vue

ta - vrijeme ubrzanja
tu - vrijeme vonje konstantnom brzinom
te - vrijeme vonje sa zaletom
tk - vrijeme koenja
tv - vrijeme aktivne vue

Simulacija elektrine vue

Ubrzavanje :

v const.

a>0

v = a t

Ft = mvl (1 + ) a + Fw
a ( t )
s = v t +
2

Vonja konstantnom brzinom:

v = const.

a=0

s = v t

Ft = Fw

Simulacija elektrine vue

Vonja sa zaletom:

Ft = 0

a=

Fw

mvl (1 + )

Koenje :

a<0

- deceleracija

Fb = a mvl (1 + e ) + Fw

akoc

v2
=
2 skoc

Simulacija elektrine vue

Ako je u trenutku t poznata brzina vlaka
(v) i njegov poloaj na pruzi (s) mogue
je izraunati otpore vonje (Fp),
adhezionu silu (Fat), te moguu vunu
silu lokomotive (Ft).
Kad je sve to poznato izrauna se
vuna sila koja ovisi o reimu vonje
vlaka.
Na osnovi poznate vune sile i brzine
odreuje se mehanika snaga te
djelatna i reaktivna elektrina snaga za
trenutak t.
Nakon toga rauna se akceleracija (ako
ubrzava) vlaka, a zatim prirasti brzine i
puta. Kad su odreeni brzina i poloaj
vlaka u trenutku t+t mogue je odrediti
nove vrijednosti sila i snaga potrebnih
za kretanje.
Postupak se dalje ponavlja za naredni
vremenski interval - korak prorauna
dok se ne doe do kraja ukupnog puta.