1. Nauni skup sa meunarodnim ueem Sinergija 2009.

OSNOVI KRIZNOG MENADMENTA

Slavko Vidakovi
Univerzitet Sinergija
Raje Baniia
Telefon: +387-066/771-530
E-mail: slavko.vidakovic@gmail.com
Saetak: Krizni menaderi su one osobe ili grupe ljudi koji su nosioci planiranja, sprovodjenja i
kontlole ciljeva, strategija i mjera za spreavanje ili savladavanje krize preduzea u periodu koji
je kritian za opstanak preduzea.Zadatak kriznog menadmenta jeste da preduzee, koje treba
sanirati, izvede iz krize i da ga dugorono osposobi za ivot. U pojedinostima to znai da
osigura: likvidnost,osiguranje kapitala i supstance preduzea u srednjem roku.
Kljune rijei: Spreavanje, kriza preduzea, , likvidnost, osiguranje kapitala i supstance
preduzea,srednji rok.

Abstract: Risk managers are persons or a group of people who carry out the planning,
implementation and control of the aims, strategies and measures for preventing and
overcoming the crises of a company in a time which is critical for the survival of the
company. The task of the risk management is to lead the company which is to be put on a
sound basis out of the crisis and to enable it to function long term. In detail, it means to
ensure: solvency, capital protection and the substance of a company in mid term.
Key words: Preventing, company crises, solvency, capital protection and the substance of
a company, mid term
1. UVOD

Krizni menadment i zatita sredine su dvije od novih kljunih funkcija preduzea koje
su se pojavile u proteklih pet do deset godina. Preduzee danas posluje u globalnom i
turbulentnom okruenju,u kome su snage koje djeluju na preduzee,meusobno povezane i
meuzavisne kao nikad prije.Do sada je dobroupravljanje bilo u ii interesovanja iz oblasti
upravljanja. Danas se panja sve vie poklanja preduzeima koja su zapala u krizu, jer se dolo do
spoznaje da su krize neminovnost koja postoji i da je samo pitanje vremena kada e izbiti na
povrinu. Iz navedenih razloga krizni menadment bi se mogao definisati kao skup aktivnosti u
okviru posebne forme upravljanja preduzeem sa ciljem da se sprijee ili savladaju procesi koji
mogu bitno da ugroze ili onemogue dalji opstanak preduzea.
2. VRSTE KRIZNOG MENADMENTA

Svakom preduzeu mora biti jasno da moe doi u kriznu situaciju zbog:iznenadnih,
urgentnih i nepoznatih promjena. Zbog toga svako preduzee treba da se priprema za takva
iznenaenja.Pripreme mogu da se vre na dva naina i to:
- pripreme za brzo i efikasno reagovanje na iznenadnu pojavu krize
- pripreme za reagovanje prije nego se kriza stvarno dogodi
Na osnovu naina pripremanja krizni menadment dijeli se na:
1. Aktivni krizni menadment
2. Reaktivni krizni menadment
Raje Baniia bb, Bijeljina, Tel. +387 55 21 31 32, 55 21 31 33
-mail: univerzitet@sinergija.edu.ba
www.sinergija.edu.ba.

201

1. Nauni skup sa meunarodnim ueem Sinergija 2009.

Aktivni krizni menadment podrazumijeva aktivnosti koje su usmjerene na spreavanje
mogunosti da se kriza dogodi.. Aktivni krizni menadment ima ofanzivni karakter.On se
usmjerava protiv potencijalne i latentne krize preduzea. Protiv potencijalne krize preduzea
koriste se smiljene mjere opreza i kompenzacije sa ciljem spreavanja moguih ili ve
postojeih, ali prikrivenih procesa krize. Protiv latentne krize preduzea koriste se smiljne mjere
sa ciljem ranog upozoravanja i preventivnog suzbijanja.
Aktivni krizni menadment dijeli se na:
1. anticipativni krizni menadment
2. preventivni krizni menadment

Anticipativni krizni menadment ima za cilj preduzimanje protivmjera potencijalnoj krizi

ije dejstvo moe pogoditi preduzee u budunosti, ako ga uopte bude.Glavne protimjere su:
alternativno ili kontigentno planiranje,da bi se dobilo na vremenu u sluaju iznenadnog nastupa
krize.
Preventivni krizni menadment ima za cilj preduzimanje mjera za pravovremenu
identifikaciju latentne, ve postojee krize preduzea. Pravovremena identifikacija ostvaruje se
pomou sistema za rano upozoravanje, a zatim se na osnovu takvih informacija vri: planiranje,
sprovoenje i kontrola mjera za izbjegavanje ili spreavanje latentne krize preduzea.
Reaktivni krizni menadment obuhvata aktivnosti usmjerene na suzbijanje akutne krize
preduzea ili ublaavanje njenog destruktivnog dejstva tj. u situaciji kada je kriza vidljiva za
preduzee.Reaktivni krizni menadment ima defanzivni (odbrambeni) karakter.
Reaktivni krizni menadment dijeli se na:
1. repulzivni krizni menadment
2. likvidativni krizni menadment
Repulzivni krizni menadment je najpoznatija forma kriznog menadmenta sa zadatkom
preduzimanja mjera za odbijanje (repulziju) i savladavanje ve nastale akutne krize preduzea, te
na taj nain obezbjeuje opstanak preduzea. Najznaajnije protivmjere ovog karaktera su:
planiranje, realizacija i kontrola mjera sanacije. Mjere sanacije imaju za cilj ouvanje preduzea
bilo da se one sprovode sudskim ili van sudskim postupkom (poravnanje,steaj).
Likvidativni krizni menadment oznaava preduzimanje mjera za plansku likvidaciju
preduzea koja su zahvaena akutnom krizom takvog intenziteta da ne postoje nikakve anse za
dalji opstanak preduzea u srednjem ili dugom roku. Likvidacijom preduzea zatiuju se:
vlasnici, zaposleni, ulagai kapitala, dobavljai i ostale grupe od jo veeg gubitka.
Mjere koje preduzima likvidativni krizni menadment su: planiranje, realizacija i kontrola mjera
likvidacije. Da bi se obezbjedio opstanak preduzea kroz spreavanje ugroenosti egzistencije,
kriznom menadmentu se mora dati prioritet u upravljanju preduzeem, a to se ostvaruje kroz
odreivanje konkretnog zadatka za krizni menadment u zavisnosti od vrste krize. Konkretni
zadaci odreuju se za: strategijsku krizu, krizu uspjeha, krizu likvidnosti i za sluaj nelikvidnosti.
O strategijskoj krizi se radi kada su ozbiljno ugroeni, potroeni ili nisu stvoreni nikakvi novi
potencijali preduzea(ljudski resursi,tehnologija,distribucija i sl.) koji bi se mogli koristiti
dugorono.Pravci savladavanja strategijske krize su:
- povlaenje iz onih segmenata proizvod / trite u kojima je ugroena egzistencija
preduzea,koji se vie ne mogu tititi i postali su kanal za odliv(eroziju) resursa
preduzea, a to se postie kroz smanjenje kapaciteta i kadrova.
- ostajanje u dosadanjim podrujima djelatnosti uz poboljanje penetracije trita, te
snienje trokova(strategija konsolidacije tj.intenziviranja).

Raje Baniia bb, Bijeljina, Tel. +387 55 21 31 32, 55 21 31 33

-mail: univerzitet@sinergija.edu.ba
www.sinergija.edu.ba.

202

1. Nauni skup sa meunarodnim ueem Sinergija 2009.

- ekspanzija na nove segmente proizvod / trite putem diverzifikacije, a ako je nuno i
putem akvizicije i zajednikih ulaganja. U dananjoj situaciji sve vie preduzea je prisiljeno
da pribjegava strategiji konsolidacije tj.intenziviranja.
Kriza uspjeha esto se naziva i operativnom krizom. Ovaj tip kriznog menadmenta
otklanja prepreke u ostvarivanju ciljeva prodaje ili profita ili ukoliko to nije mogue, da uspostavi
takvo stanje prihoda koje e garantovati pokrivanje nastalog gubitka i dugoroni opstanak
preduzea. Mjere za savladavanje operativne krize su:
- snienje trokova (snienje optih trokova i zaliha)
- stimulisanje potranje
Krizni menadment za popravljanje likvidnosti ima za cilj savladavanje kratkorone ili
srednjerone ugroenosti plaanja preduzea ili kada prijeti prezaduenost.
Mjere koje se preduzimaju su: pribavljanje novih kredita, usporavanje planiranog odliva kapitala i
ubrzanje naplate potraivanja.
Krizni menadment tokom nelikvidnosti ima za cilj da poslije nastanka nelikvidnosti i
prezaduenosti osigura dalji opstanak preduzea ili njegovih zdravih dijelova koji su sposobni za
ivot. Ovo je mogue ako se u postupku poravnanja uspije zadovoljiti zahtjeve povjerilaca u
nekom minimalnom obimu. ak i nakon otvaranja procesa steaja, preduzee moe nastaviti sa
radom na dui rok umjesto njegove likvidacije, uz uslov da jo ima dovoljno: kvalifikovano
osoblje, vrsto povjerenje kupaca, patente, licence i sl.Ovo je poslednji pokuaj da se spasi sama
firma kroz plan stabilizacije i vrlo esto ne uspijeva.

Raje Baniia bb, Bijeljina, Tel. +387 55 21 31 32, 55 21 31 33

-mail: univerzitet@sinergija.edu.ba
www.sinergija.edu.ba.

203

1. Nauni skup sa meunarodnim ueem Sinergija 2009.

3. ZAKLJUAK

Krizni menadment koji uestvuje u spasavanju krizom pogodjenog preduzea veoma je

bitno da:-potiskuje ili neshvata nunost saniranja- saniranje bez izgleda na uspjeh-dominacija
hitnog nad bitnim-opasnost od brzog uspjeha sanacije-pogreno dimenzioniranje sanacije-sanacija
koja je monogo orijentisana na slabosti,a suvie malo na snage-zanemarivanje najvanijeg
faktora:ovjeka.

LITERATURA

1. R.Seni, krizni menadment, Beograd 1996

2. U.Krystek, Unternehmungskrisen, Gabler verlag, Wiesbaden, 1987.
3. E. Gabele, Ansatypunkte fr eine betriebswirtschaftliche krisenmanagement, Zeitschrift
fr Organisation, Nr. 3/1981
4. H.Hess und O. Fechner, Sanierungshandbuch, 2. Auflage, Luchterhand,
Neuwied 1991
5. Rukovoenje u kriznim situacijama, CDI, Zagrb, 1999.

Raje Baniia bb, Bijeljina, Tel. +387 55 21 31 32, 55 21 31 33

-mail: univerzitet@sinergija.edu.ba
www.sinergija.edu.ba.

204