Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der.

Cilt 29, No 4, 665-676, 2014

Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University

Vol. 29, No 4, 665-676, 2014

CEZA FONKSYONUYLA DURDURMALI GENETK

ALGORTMALAR LE TRANSFORMATR MERKEZLERNDE
OPTMUM AIRI AKIM RLE KOORDNASYONU
Bar GRSU
TEA 13.letim Tesis ve letme Grup Mdrl-Elaz
gursubaris@hotmail.com
(Geli/Received: 01.04.2013; Kabul/Accepted: 11.09.2014)
ZET
Bu almada 154 kV transformatr merkezlerinde, g transformatr giri ve k fiderleriyle orta gerilim
datm fiderlerinin optimum ters zamanl ar akm rle koordinasyonu, ceza fonksiyonuyla durdurmal Genetik
Algoritmalar (CFD-GA) yntemiyle yaplmtr. Yeni bir yntem olan CFD-GA ynteminin, ar akm rle
koordinasyonundaki performansna vurgu yaplmtr. Bu yntem, selektivite blgeleri arasndaki zaman fark
esnekliiyle her eit ar akm rle koordinasyonu yapabilen bir yntemdir. CFD-GA ile hem geleneksel ani
ayar mecburiyetli hem de ani ayarsz ar akm rle koordinasyonu uygulamalar yaplmtr. Ayrca, aprazlama
ve mutasyonda yalnz 2 taban, yalnz 10 taban ve her generasyonda rasgele olarak belirlenen 2 ya da 10
tabanndan birini kullanan kark tabanl CFD-GA, rle koordinasyonu uygulamalarnda karlatrlarak, taban
performans belirlenmitir.
Anahtar Kelimeler: Transformatr Merkezi, Koruma, Ar Akm, Anisiz Koordinasyon, Genetik Algoritma.

OPTIMUM OVERCURRENT RELAY COORDINATION VIA GENETIC

ALGORITHM METHOD STOPPED BY PENALTY FUNCTION IN SUBSTATIONS
ABSTRACT
In this study, in 154 kV substations, optimum inverse time overcurrent relay coordination of power transformer
input and output feeders and of distribution feeders are formed. A new GA method stopped by penalty function
(CFD-GA) is utilized at the design stage. The performance of the method is emphasized. This method is able to
do all kind of overcurrent relay coordination owing to time difference flexibility between selectivity zones.
Overcurrent relay coordinations with both compulsory instant setting and without instant setting are made via
CFD-GA. Three kinds of applications are made; Only 2 base, Only 10 base, randomly chosen 2 or 10 base are
used in crossover and mutation in each generation. The results of these applications are compared with each
other and the base performance is determined.
Key Words: Substation, Protection, Overcurrent, The Coordination Without Instant, Genetic Algorithm.
1. GR (INTRODUCTION)
Elektriin retim, iletim ve datmnda gvenirlik ve
sreklilik vazgeilemez en nemli iki faktrdr. Bu
iki faktr de, elektriin retimden insanlarn
kullanmna ulaana kadar olan srete elektrik
sistemlerinin korunmasn mecburi klmaktadr.
Elektrik g sistemlerinde iyi bir tasarm, uygun
iletme artlar ve tehizatlarn bakmlarnn iyi
yaplmas, arza oluma ihtimalini azaltsa da tamamen
ortadan kaldrmaz. Bu nedenle g sistemi
elemanlarn oluabilecek arzalara kar en iyi ekilde

korumak gerekir [1]. G sistemlerinde oluan

arzalar belirlemek ve g sistemi elemanlarn
korumak iin kullanlan rlelerden arzaya en yakn
olan, arzay alglayarak kesicisi vastasyla arzal
blmn enerjisini kestirir. Arza akmlar alglanp
arza yeterli srede temizlenmezse ok daha ciddi
arzalara yol aarak hem enerji kalitesi hem de
sistemin sreklilii byk lde etkilenir. Ciddi
hasarlarn sonucunda g transformatr de zarar
grebilir, bylece uzun bakm onarm sresi ve
nakliye problemleri de ortaya kar [2].

B. Grsu

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

Ar akm rlelerinin koordinasyonu problemi,

snrlayclar olan nonlineer ve karmak bir
problemdir. Koordinasyonun temelinde akm (I) ve
zaman (td) hesab yatar [3]. [3]te ar akm rlesi
koordinasyonu iin hibrit parack sr optimizasyon
yntemi kullanlm, lineer programlama ve GA
metoduyla karlatrlmtr. Ar akm rlelerinin
koordinasyonu iin, [4]te lineer programlama metodu
kullanlmtr.
Genetik
Algoritmalar
(GA)
kullanlarak, ar akm rlelerinin uygun olarak
seilmesine ynelik yaplan [5]teki almada
tanmlanan ama fonksiyonunda akm ve zaman
arlklar kullanlmtr. [6]da enterkonekte g
sistemlerinde optimum ynl ar akm rle
koordinasyonu, 8 baral 14 rleli bir sistemde GA ile
yaplm, ancak zm iterasyon saysnn olduka
fazla olduu dikkati ekmitir. [7]de datm
sisteminde
ar
akm
rlelerinin
optimum
koordinasyonu iin penalt (Byk-M) metodu
kullanlm radyal ve ring ebeke uygulamalar
yaplmtr. [8-12]de ar akm rlelerinin
koordinasyonunda parack sr optimizasyon
algoritmalar (PSO) kullanlmtr. [8]de 6 baral
sistem, [9]da 3 ve 8 baral sistem, [10]da 14 baral
sistem, [11]de 3 ve 4 baral sistem uygulamalar
yaplmtr. [12]de mesafe koruma ile ynl ar
akm koruma arasndaki koordinasyon Hibrit PSO ile
yaplm, 8 baral sistemde uygulanmtr. Modifiye
edilmi diferansiyel evrim algoritmas (DEA) ile
ynl ar akm rle koordinasyonunun yapld
[13]teki almada 3,4 ve 6 baral sistem
uygulamalar yaplmtr. [14]te yapay sinir alar,
[15]te hem yapay sinir alar hem de bulank mantk
kullanlarak ar akm rlesi alma zamanlar
hesaplanmtr. [16]da lineer programlama, [1727]de GA metodu kullanlarak optimum ar akm
rle koordinasyonlar yaplmtr.
Bu almann literatrdeki GA ile
almalardan farkl olan zgn noktalar;

yaplan

-Uygunluk fonksiyonuna ceza fonksiyonunun

eklendii yeni bir GA modeli oluturularak,
algoritmann ceza fonksiyonuyla sonlandrlmas ve
bu fonksiyon marifetiyle, daha dk iterasyonlarda
optimum zme ulalmas,
-IEC 255-3 standardna dayal ters zamanl ar akm
rle koordinasyonu iin esnek yapda hazrlanan
programn verdii avantajlar sayesinde selektivite
blgesi saysnn, selektivite blgeleri arasndaki
zaman farknn, en ilk aacak rlelerin zamannn,
ksa devre akmnda ya da akm trafolarnn nominal
akmlarnn ka katnda anili alma moduna
geeceinin istenilen ekilde seilmesiyle gerek
sistemlere uygulanabilme olanann verilmesi,
-aprazlama ve mutasyonda
performansnn belirlenmesi,

666

kullanlan

-CFD-GA ile, geleneksel ani ayar mecburiyetli ar

akm rle koordinasyonunun optimum olarak
yaplmasnn yannda, uygun datm fiderlerinde yeni
nerilen ani ayarsz rle koordinasyonunun da
kullanlabileceinin
gsterilmesi,
eklinde
belirtilebilir.
almada, nce ar akm koruma prensibinden
bahsedilmi, daha sonra Genetik Algoritmalar
yntemi ksaca tantlarak optimum ters zamanl ar
akm rle koordinasyonu iin GA ak emas
belirlenmitir. Bunun iin ceza fonksiyonunun
eklendii
yeni
bir
uygunluk
fonksiyonu
tanmlanmtr. CFD-GA ile gerek bir g
sistemindeki rle koordinasyonunda, aprazlama ve
mutasyonda yalnz 2 taban, yalnz 10 taban ve her
iki tabann da kullanld kark taban uygulamalar,
geleneksel anili koordinasyon ve yeni nerilen ani
ayar gereksiz koordinasyon eklinde yaplarak
yntemin performans belirlenmitir.
2. AIRI AKIM KORUMA
(OVERCURRENT PROTECTION)

Akm trafolarnn dntrme oranlarna bal olarak,

sekonderden geen akm, ar akm rlelerine
uygulanr. Ar akm rlesinden geen bu akmn
deeri, rlenin akm ayar deerini atnda, rle
ayarland srede, komuta ettii kesiciyi atrr. Ar
akm rlesini altracak arza akm, iki ya da faz
aras ksa devreler, yk akmnn belirlenen deerin
stne kmas ve faz-toprak ksa devreleri sonucu
oluabilir.
2.1. Akm-Zaman Karakteristikleri
(Current-Time Characteristics)

Rleden geen akmla, rle alma zaman arasndaki

bantya alma ya da akm-zaman karakteristii
denilmektedir. Ar akm rleleri, zaman gecikmesi
asndan sabit zamanl ve ters zamanl akm-zaman
karakteristiklerini ihtiva etmektedirler.
Sabit Zamanl Rle Karakteristii

(Definite-Time Relay

Characteristic)

Sabit zamanl karakteristie sahip rleler, arza akm

belli bir deeri anca ve bu deerin stnde belli bir
sreden fazla kaldnda ama iareti retirler.
ekil 1de sabit zamanl rlenin akm-zaman
karakteristii grlmektedir. Arza akm, rlenin
ayarland akm (I>) deerini atnda, ayarlanan
zamanda (t>) rle atrma yaptracaktr. Ani ama
akm deerine (I>>) kadar ama zaman
deimemektedir. Ani ayar yaplmsa, ani ama
akmnda, ayarland ani zamannda (t>>) ama
olacaktr.

taban

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

B. Grsu

Ters zamanl ar akm rle erileri, IEC 255-3

standard [28] ters zaman erilerine gre, standart
ters, ok ters ve ar ters olarak 3 farkl formdadr. Bu
formlar Tablo 1de gsterilmitir.
Tablo 1. Akm-Zaman Karakteristik Formlar (Currenttime characteristic forms)

ekil 1. Sabit
Karakteristii (The

Zamanl

Rle

alma Zaman
0,14
t ( I ) TD 0.02

1
M

ok ters

13,5
t ( I ) TD

M 1

ar ters

80
t ( I ) TD 2

M 1

Akm-Zaman

characteristic of current-time for definite

time relay)

Ters Zamanl Rle Karakteristii

Eri Tipi
standart ters

(Inverse-Time Relay

Characteristic)

Ters zamanl karakteristie sahip rleler, arza

akmnn genliiyle ters orantl ama zamanna
sahiptirler.
ekil 2de ters zamanl rlenin akm-zaman
karakteristikleri grlmektedir. Rlenin ayarland
akmn farkl deerlerinde ama zamanlar da
deimektedir. Akm arttka, eri tipine bal olarak
ama sresi dmektedir. Ama sresi seimi, eri
semek (TD) eklinde olmaktadr.

Tablo 1de geen; t(I):alma zaman (s), TD:zaman

ayar sabiti, M :balatma akmnn kat (rlenin tesbit
ettii akmn, ayarl olduu akma oran) dr. M=Ir /
I dir. Ir, rleye gelen akmdr. I, rlenin ayarl
olduu alma akmdr.
ekil 2 (a)da TD=0,5 deerine gre alma erileri
izilmitir.
Genellikle ar akm rlesine TD deeri girilir. ekil
2 (b)de farkl TD deerleriyle farkl standart ters
zamanl alma erileri grlmektedir. TD deeri
bydke ayn akmda ama zaman artmakta, akm
arttka ama zaman dmektedir.
3. GENETK ALGORTMALAR
(GENETIC ALGORITHMS)

(a)

(b)
ekil 2.Ters Zamanl alma Erileri (a)
TD=0,5e gre IEC 255-3 Standard Erileri, (b)
Farkl TD Deerlerine Gre Standart Ters Zaman
Erileri (Invers-time operating curves, (a) IEC 255-3
Standart curves according to TD=0,5, (b) Standard invers-time
curves for different TD values)

GA, balangta geliigzel olarak retilen zm

namzeti olduu varsaylan deerlerle yola karak,
srekli daha iyiye gitme hedefine ynelik, problemin
global optimum zmn bulmaya alr. GAnn
ilk adm, balang poplasyonunun oluturulmasdr.
Balang poplasyonu geliigzel oluturulduu gibi,
ksmen geliigzel olarak da oluturulabilmektedir.
GAnn her generasyonunda bulunan kromozomlar,
uygunluk fonksiyonunda yerine konarak uygunluk
deerleri hesaplanr. Bu deerlere gre, bir sonraki
generasyon ya da aprazlama veya mutasyon ilemleri
iin kromozomlarn seme ilemi gerekletirilir.
aprazlama, seilen iki kromozomun genetik bilgi
deiimi yapmasdr. aprazlamada iki ata
kromozomdan iki yavru kromozom retilirken, bu
drt kromozomun birbirinden farkl olaca kesin
deildir. Ancak mutasyonda bir ata kromozomdan bir
yavru kromozom retilirken, bu iki kromozomun
birbirinden farkl olaca kesindir [29].
4. TERS ZAMANLI AIRI
KOORDNASYONUNDA
UYGULAMASI

AKIM

RLE
CFD-GA

(THE APPLICATION OF CFD-GA IN INVERSE TIME

OVERCURRENT RELAY COORDINATION)

Bu almada 161052 lisans numaras ve 7.5.0.342

(R2007b) versiyonuna sahip MATLAB programlama

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

667

B. Grsu

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

aprazlama ve Mutasyonda
Taban Seimi
(Yalnz 2, Yalnz 10,
Her Generasyonda Deien
Ya 2 Ya 10)

Rle Koordinasyonu in
Gerekli Verilerin Girilmesi

for deney=1:...

dier deneye

Balang
Poplasyonu
1

Deney Says
Poplasyon Bykl
zm Arama Aralklar
Trafo Ksa Devre Gerilimi
Sistem Pozitif Bileen Empedans
Selektivite Blgesi Says
Selektivite Blgesi Fider Says
Fiderlerin Akm Trafosu Primer Deerleri
G Trafosu Primer ve Sekonder Gerilimleri
G Trafosu Gc
Selektivite Zaman Fark ve Tolerans
En lk Aacak Rlenin Ama Snrlar

1'in Mutasyonu
3

1'in aprazlamas
2

1,2,3 arasndan
Seim
1

Yalnz 2 taban,
Yalnz 10 taban,
Kark taban.

Yalnz 2 taban,
Yalnz 10 taban,
Kark taban.

Ceza1=0.1
ve
Ceza2=0.1

zm:
Her bir deneyin en yi
Kromozomun Seilmesi

dier deneye

ekil 3. Optimum Rle Koordinasyonu in GA Ak emas (GA flow diagram for optimum relay coordination)
ile, IEC 255-3 standardna gre, standart ters zamanl
ar akm rle alma karakteristii kullanlarak
CFD-GAya dayal optimum rle koordinasyonu
yaplmtr. Uygulamalarda ekil 3teki ak emas
referans alnmtr.
4.1. Uygunluk Fonksiyonu (Fitness Function)
Rle koordinasyonu iin CFD-GAda kullanlan
minimize edilecek uygunluk fonksiyonu (1)
denklemiyle tanmlanmtr.
N

rle1

rle1

F= min t ( I ) (200 (tep 1) 2 ) cezafonksiyonu (1)

t(I) rle alma zaman, TD rle zaman sabiti ayarna
bal olarak deiir.
almamzda;
standart
koordinasyonunda;

ters

zamanl

rle

0,001TD0,6
eklinde
alnmakla
beraber
kullancnn bu aralklar deitirmesi esneklii de
salanmtr. t(I) rle alma zaman, akm
trafolarnn tep ayarlarna da baldr.

668

Akm tepi ayar aral; 0,5tep1 eklinde alnmtr.

rnein 600/5lik bir akm trafosu iin tep=0,9 olmas
demek, sekonderi 50,9=4,5 A, yani primeri
1204,5=540 A olarak ayarlanacak demektir.
Uygunluk fonksiyonunda kullanlan N, ayarlanacak
toplam rle saysn gstermektedir. Ceza fonksiyonu,
(2) denklemindeki gibidir.
(Ceza fonksiyonu=Ceza1Ceza2)

(2)

Ceza1, en ilk aacak rle ya da rlelerin ama zaman

alt snr ile ama zaman st snr arasnda kalma
saysyla ilgili olarak tanmlanmtr.
rnein rle koordinasyonunda en ilk aacak
selektivite blgesinde 6 adet rle (fider) olsun. Bu
rlelerin de ama zaman alt snr 0,2 s, ama zaman
st snr da 0,25 s olsun.
Bu durumda 0, 2 t ( I ) 0,25 artn salayan rle
says 6 ise, yani tm rleler de bu art salam ise
ceza1=0,1 olarak alnmtr. Bu art hibir rle
salamam ise ceza1=20 alnmakta ve her salayan
rle iin -0,9 ilave edilmektedir. ekil 4te Ceza1in
tanmlanmas iin rnek MATLAB kodu verilmitir.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

4.2. aprazlama ve Mutasyon

sayi=0;
if altsinir<=t(I)<=ustsinir
sayi=sayi+1;
end
toplam=20;i=0;
while i<=ilkacacakrolesayisi
if sayi==ilkacacakrolesayisi
ceza1=0.1;
i=ilkacacakrolesayisi+1;
elseif sayi==i
ceza1=toplam;
i=ilkacacakrolesayisi+1;
else
toplam=toplam-0.9;i=i+1;
end
end

ekil 4. Ceza1in Tanmlanmas

(The definition of

penalty1)

Ceza2, rlelerin art durumundaki rlelerle

arasndaki selektivite zaman farkn salama saysyla
ilgili olarak tanmlanmtr.
rnein rle koordinasyonunda selektivite blgesi
says 3 olsun ve 1. ve 2. selektivite blgelerinde 1er
3. selektivite blgesinde de 6 rle (fider) olsun.
Selektivite blgeleri arasndaki zaman fark da 0,3 s
olsun. Bu durumda 1. selektivite blgesindeki rle ile
2. selektivite blgesi arasnda 0,3 s zaman farkn
salayacak 1 art, 2. selektivite blgesindeki 1 rle
ile, 3. selektivite blgesindeki toplam 6 rlenin her
biri ile arasnda 0,3 s zaman fark artn salayacak 6
art olmak zere toplam 7 art var demektir.
Bu 7 art salyorsa ceza2 fonksiyonu 0,1 alnmakta,
bu artlarn hibirini salamyorsa 1000 ve her
salanan art iin -10 ilave edilmektedir.
ekil 5de Ceza2nin tanmlanmas iin rnek
MATLAB kodu verilmitir.

B. Grsu

(Crossover and

Mutation)

almada tm generasyonlarda aprazlama ve

mutasyonda yalnz 2 taban, yalnz 10 taban ve her
generasyonda rasgele belirlenen 2 ya da 10 tabann
kullanan uygulamalar yaplarak karlatrlmtr.
Kark taban uygulamasnda hem 2 hem de 10
tabannda ilemler yaplmtr. 1 ya da 2 eklinde
retilen rasgele say ile o generasyondaki
aprazlamada ve mutasyonda hangi tabann
kullanlaca belirlenmitir. Yani ayn generasyonda,
rasgele belirlenen tek bir tabanda aprazlama ve yine
ayr olarak rasgele belirlenen tek bir tabanda
mutasyon yaplmtr. Ayn generasyonda, aprazlama
iin rasgele belirlenen rnein 2 taban kullanlrken,
mutasyon iin yine rasgele belirlenen rnein 10
taban kullanlabilmektedir. Kromozomdaki TD ve
tep deerleri kendi ilerinde aprazlatlm ve
mutasyona uratlmtr. 2 tabannda aprazlama iin,
TD ve tep deerleri ayr ayr 10000 ile arpldktan
sonra her biri 14 genli ikili tabana evrilmitir.
nceden uygunluklarna gre sralanan kromozomlar,
sralamalarna gre rnein 1. ile 2. kromozom, 3. ile
4. kromozom vs. tek noktal aprazlamaya
uratlmtr. 10 tabanndaki aprazlamada, TD ve tep
deerleri yine 10000 ile arpldktan sonra, yine
uygunluk sralamalarna gre 5 haneden oluan her bir
deerdeki 0-9 arasndaki saylardan tek bir hanesi
aprazlatlmtr. aprazlamaya uratlacak rnein 7
fiderli yani 7 adet TD deerine sahip ebeveyn 2
kromozomdan, yine 7 adet TD deeri retilen
kromozom daha elde edilmitir. 2 tabannda
mutasyonda, 10000 ile arplan deerler 14 genli ikili
tabana evrilmi, rasgele seilen bir geni 0 ise 1e, 1
ise 0a evrilmitir. 10 tabanndaki mutasyonda 10000
ile arplan deerlerden rasgele seilen bir
hanesindeki deer, 0-9 arasnda rasgele bir say ile yer
deitirmitir.
4.3. Gerek Bir Sistemde Ar Akm Rle
Koordinasyonu Uygulamas (Overcurrent Relay

sayi=0;
if selektivitezamani<=(t(onceki)t(sonraki))<=(selektivitezamani+tolerans)
sayi=sayi+1;
end
toplam=1000;i=0;
while i<=selektivitesayisi
if sayi==selektivitesayisi
ceza2=0.1;
i=selektivitesayisi+1;
elseif sayi==i
ceza2=toplam;
i=selektivitesayisi+1;
else
toplam=toplam-10;i=i+1;
end
end

ekil 5. Ceza2nin Tanmlanmas

(The definition of

penalty2)

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

Coordination Application in an Actual Power System)

ekil 6da gerek bir g sistemi tek hat emas

grlmektedir. CFD-GAya dayal optimum rle
koordinasyonu uygulamalarmz, bu ema zerinden
gerekletirilmitir.
emada grld gibi, rle koordinasyonunda trafo
giri ve k fiderleriyle, 6 adet datm hat fideri
olarak toplam 8 fider mevcuttur. Koordinasyonda her
bir fidere ait rlenin alma zaman erisi (TD) ve o
fidere bal akm trafosunun tep ayar snrlayclara
gre optimize edilmitir. Uygunluk fonksiyonu, fider
akm trafolarnn tep ayarn mmkn olduu kadar
1e, trafonun giri ve k akm trafolarnn tep
ayarn da trafonun gcn gemeyecek maksimum
deerine
optimize
etmeye
ynelik
olarak
belirlenmitir.

669

B. Grsu

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

ekil 6. Rle Koordinasyonu Uygulamas Tek Hat emas (Single line scheme for relay coordination applications)
Tablo 2. CFD-GA le Geleneksel Rle Koordinasyonu in Giri Deerleri

(Input values for traditional relay

coordination via CFD-GA)

Deney Says
Poplasyon Bykl
aprazlama ve Mutasyonda kullanlan taban
TD iin zm aralklar
Tep iin zm aralklar
Trafo ksa devre gerilimi (%Uk)
Sistem Pozitif Bileen Empedans ()
G Trafosu Gc (MVA)
G Trafosu Primer Gerilimi (V)
G Trafosu Sekonder Gerilimi (V)
Selektivite Blgesi Says
1.Selektivite Blgesi Fider Says-Akm Trafolar
2.Selektivite Blgesi Fider Says-Akm Trafolar
3.Selektivite Blgesi Fider Says-Akm Trafolar
Selektivite Blgeleri arasndaki zaman fark (s)
Selektivite Blgeleri arasndaki zaman fark tolerans
En ilk aacak rlelerin ama zaman snrlar (s)

670

1
500
Kark
0,001-0,6
0,5-1
12,39
0,04473
100
154
34,5
3
1-400
1-2000
6 / 600-300-300-400-600-200
0,5
0,01
1-1,01

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

Tablo 3. CFD-GA le Geleneksel Rle Koordinasyonu Optimizasyon Sonular

B. Grsu

(Optimization results of traditional

relay coordination via CFD-GA)

zm tepleri
zm TD
zm zamanlar (s)
zm iterasyonu
3 Faz Ksa Devre Akm (A)
lk ve son iterasyonlarda uygunluk ort.
En yi Uygunluk ve iterasyonu
En Kt Uygunluk ve iterasyonu
Deney uygunluk ortalama
2 tabannda aprazlama/mutasyon
10 tabannda aprazlama/mutasyon

Uygulama 1: Geleneksel Koordinasyon

0,9372-0,8367-1-1-1-1-1-1
0,5176-0,3890-0,4127-0,5183-0,5185-0,4741-0,4135-0,5820
2,000-1,502-1,001-1,002-1,001-1,000-1,002-1,002
112
9924
19893,29-110,31
12,85-112
20060,87-1
12799,44
51/58
61/54
(Application 1.

Traditional Coordination)

Tablo 2de geleneksel koordinasyon iin CFD-GA

giri deerleri grlmektedir.
Tablo 2deki giri deerlerine gre CFD-GA zm
sonular Tablo 3te ve rle alma erileri de ekil 7
(a)da gsterilmitir. ekil 7 (b)de generasyon
saysna bal uygunluk ortalamas deiimi
grlmektedir

(a)

lk generasyondaki kromozomlarn tamamnn

uygunluk ortalamas 19893 iken ceza fonksiyonu ile
durdurulan algoritmann son iterasyonunda uygunluk
ortalamas 110a dmtr. 88. generasyondan
itibaren uygunluk ortalamas yava dtnden ve
ekilde bariz grnmediinden, bu d grafik
ierisinde ayrca gsterilmitir. Yksek gerilimli
transformatr istasyonlarnda, geleneksel ters zamanl
ar akm rle koordinasyonunda, 34,5 kV baraya
bal datm fiderlerinde ksa devre akmnda ama
zaman 1 s olan eri seilmekte ve genellikle
selektivite zaman fark 0,5 s olarak belirlenmektedir.
Geleneksel koordinasyonda ters zamanl alma
karakteristiinden baka, ksa devre akmnda
genellikle 0 (sfr) sde aacak ani ayar da ayrca
yaplmaktadr. Yani ksa devre akmna kadar seilen
zamanl alma karakteristiinde rle alrken, ksa
devre akm oluursa ani ayarda almaya
gemektedir. Ayrca akm trafosu nominal akmnn
10 katnda belirlenen srede ama, sonrasnda anili
alma moduna geme eklindeki uygulamalar da
yaygndr. Selektivite blgeleri arasnda zaman
farkna ve en ilk aacak rlenin ama zamanna 0,01 s
tolerans braklmtr.
Uygulama 2: Ani Ayar Gereksiz Koordinasyon ve
aprazlama ve Mutasyonda Taban Karlatrmas
(Application 2. Instant Setting Unnecessary Coordination and the
Comparison of base in Crossover and Mutation)

(b)
ekil 7. CFD-GA le Geleneksel Rle
Koordinasyonu (a) Rle alma Karakteristikleri,
(b) Generasyon Saysna Bal Uygunluk
Ortalamas Deiimi (Traditional relay coordination via
CFD-GA, (a)(a)Relay operating characteristics, (b) Fitness
average related to the generation number)

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

almamzda geleneksel ani ayar mecburiyetli

koordinasyona, anisiz koordinasyon nerisi iin Tablo
4te giri deerleri verilen ve ayn giri deerleriyle
aprazlama ve mutasyonda farkl tabanlar kullanlan
uygulamalar
yaplmtr.
Bu
uygulamalarda,
koordinasyonda ilk aacak rlenin ksa devre
akmnda alma zaman 0,2 s olacak standart ters
zamanl eri alnmtr. 0 s deil de 0,2 s alnmasnn
sebebi de bu fiderlerden beslenen datm sistemi
kabinlerine ama zamannn braklmak istenmesidir.
G sisteminde uygun datm fiderlerinde anisiz ar
akm rle koordinasyonu uygulanabilir. Optimizasyon
sonular, en iyi deneylerde, kark taban iin Tablo
5te, 2 taban iin Tablo 6da, 10 taban iin Tablo
7de gsterilmitir.

671

B. Grsu

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

Tablo 4. CFD-GA le Anisiz Rle Koordinasyonu in Giri Deerleri (Input values for the coordination without instant
setting via CFD-GA)

Deney says
Poplasyon Bykl
aprazlama ve Mutasyonda kullanlan taban
TD iin zm aralklar
Tep iin zm aralklar
Trafo ksa devre gerilimi (%Uk)
Sistem Pozitif Bileen Empedans ()
G Trafosu Gc (MVA)
G Trafosu Primer Gerilimi (V)
G Trafosu Sekonder Gerilimi (V)
Selektivite Blgesi Says
1.Selektivite Blgesi Fider Says-Akm Trafolar
2.Selektivite Blgesi Fider Says-Akm Trafolar
3.Selektivite Blgesi Fider Says-Akm Trafolar
Selektivite Blgeleri arasndaki zaman fark (s)
Selektivite Blgeleri arasndaki zaman fark tolerans (s)
En ilk aacak rlelerin ama zaman snrlar (s)

10
500
Kark / 2 / 10
0,001-0,6
0,5-1
12,39
0,04473
100
154
34,5
3
1-400
1-2000
6 / 600-300-300-400-600-200
0,2
0,01
0,2-0,21

Tablo 5. CFD-GA le Anisiz Rle Koordinasyonunda Kark Taban Optimizasyon Sonular (Optimization results
on mixed base for the coordination without instant setting via CFD-GA)

zm tepleri
zm TD
Ksa devre akmnda ama zamanlar (s)
Her bir deneyin zm iterasyonu
Tm deneylere gre ortalama zm iterasyonu
3 Faz Ksa Devre Akm (A)
Her bir deneyin uygunluk ortalamas
Tm deneylerin uygunluk ortalamas
Her bir deneydeki en iyi uygunluk
Her bir deneydeki en kt uygunluk
Tm iterasyonlar ierisinde en iyi iterasyon
Her bir deneydeki 2 tabanndaki aprazlama says
Her bir deneydeki 10 tabanndaki aprazlama says
Her bir deneydeki 2 tabanndaki mutasyon says
Her bir deneydeki 10 tabanndaki mutasyon says
En iyi deneyin ilk ve son iterasyonlardaki uygunluk
Ayrca en iyi deney rle alma erileri her 3
uygulama da ok yaklak olduu iin sadece kark
taban uygulamas ekil 8 (a)da gsterilmitir. Tablo
5, 6 ve 7ye gre, her bir deneyin ortalama zm
iterasyonu kark taban iin 117,4, 2 taban iin 99,5
ve 10 taban iin 332,7 olmasna ramen, tm

672

0,9372-0,8367-1-1-1-1-1-1
0,1564-0,1039-0,083-0,10520,1062-0,0966-0,0834-0,1183
0,6041-0,4013-0,202-0,20310,2051-0,2038-0,2022-0,2039
130-103-119-145-105-109-107-90-120-146
117,4
9924
8133,05-9941,93-9985,71-9063,68-10010,469625,61-11278,56-10557,40-12234,21-9749,39
10058
6,965-6,970-6,974-6,971-6,9716,969-6,972-6,978-6,977-6,971
20084,98-20085,27-20010,25-20085,16-20010,2920087,25-20087,34-20086,36-20010,26-20084,65
130
65-56-58-81-56-55-44-49-57-59
65-47-61-64-49-54-63-41-63-87
65-53-52-59-56-47-53-37-61-82
65-50-67-86-49-62-54-53-59-64
19893,15-100,76
deneylerin uygunluk ortalamalar, kark tabanda
10058, 2 tabannda 10190, 10 tabannda 13880dir.
Daha fazla deneyde daha dk uygunluu yakalama
asndan kark taban ve 10 taban uygulamasnn 2
taban uygulamasna gre daha iyi olduu
grlmtr.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

B. Grsu

Tablo 6. CFD-GA le Anisiz Rle Koordinasyonunda 2 Taban Optimizasyon Sonular (The optimization results on 2
base for the coordination without instant setting via CFD-GA)

zm tepleri

0,8348- 0,8367-1-1-1-1-1-1

zm TD

0,1677-0,1052-0,084-0,10480,1073-0,0987-0,0848-0,1200

Ksa devre akmnda ama zamanlar (s)

0,6075-0,4063-0,2037-0,20240,2072-0,2083-0,2056-0,2068
86-64-63-104-191-122-154-71-75-65

Her bir deneyin zm iterasyonu

Tm deneylere gre ortalama zm iterasyonu
3 Faz Ksa Devre Akm (A)

99,5
9924
10624,93-11418,88-14125,24-6772,76-10146,546951,64-8568,61-10787,01-9214,07-13294,63

Her bir deneyin uygunluk ortalamas

Tm deneylerin uygunluk ortalamas

Her bir deneydeki en kt uygunluk

10190,43
30,2142-14,8011-10,0965-6,9839-8,865316,9183-38,7773- 8,6189- 7,3336-7,2999
20087,58-20084,78-20084,72-20088,77-20090,5420086,78-20084,95-20084,42-20088,86-20083,91

Tm iterasyonlar ierisinde en iyi iterasyon

317

En iyi deneyin ilk ve son iterasyonlardaki uygunluk ort.

19909,27-101,83

Her bir deneydeki en iyi uygunluk

Tablo 7. CFD-GA le Anisiz Rle Koordinasyonunda 10 Taban Optimizasyon Sonular

(The optimization results on

10 base for the coordination without instant setting via CFD-GA)

zm tepleri

0,9372- 0,8367-1-1-1-1-1-1

zm TD

0,1552-0,1042-0,0838-0,10370,1061-0,097-0,0827-0,1164

Ksa devre akmnda ama zamanlar (s)

0,6000-0,4025-0,2032-0,20020,2049-0,2047-0,2005-0,2006

Her bir deneyin zm iterasyonu

Tm deneylere gre ortalama zm iterasyonu
3 Faz Ksa Devre Akm (A)

328-325-278-347-367-404-342-258-295-383
332,7
9924

Her bir deneyin uygunluk ortalamas

11807,78-13991,22-15991,15-12688,10-13488,1213683,00-12224,13-15935,42-15652,69-13346,74

Tm deneylerin uygunluk ortalamas

13880,83

Her bir deneydeki en iyi uygunluk

6,9577-6,9696-6,9762-6,9675-6,98136,9856-6,9758-6,9787-6,9753-6,9707

Her bir deneydeki en kt uygunluk

20010,32-20010,32-20010,31-20010,30-20010,4920010,36-20010,39-20010,36-20010,41-20010,35

Tm iterasyonlar ierisinde en iyi iterasyon

En iyi deneyin ilk ve son iterasyonlardaki uygunluk ort.
ekil 8 (a)da CFD-GA ile kark tabanda aprazlama
ve mutasyon yaplan anisiz rle koordinasyonunda en
iyi deney sonucundaki ar akm rlelerinin alma
karakteristikleri gsterilmitir.
En iyi deney iin, anisiz rle koordinasyonunda
generasyon saysna bal uygunluk ortalamas
deiimi, kark taban iin ekil 8 (b)de, 2 taban ve

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

328
19845,68-102,31

10 taban iin srasyla ekil 9 (a) ve ekil 9 (b)de

gsterilmitir
Kark taban uygulamasnda 67.generasyondan, 2
taban uygulamasnda 44.generasyondan, 10 taban
uygulamasnda 244.generasyondan itibaren uygunluk
ortalamas d bariz grnmediinden ekillerin
ierisinde ayrca izdirilmitir.

673

B. Grsu

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

sonlandrlmasnn salanmasdr.

(a)
(b)
ekil 8. Kark Tabanda Ani Ayar Gereksiz Rle Koordinasyonu (a) Rle alma Karakteristikleri, (b)
Generasyon Saysna Bal Uygunluk Ortalamas Deiimi (The coordination of relay without instant setting on mixed
base, (a) Relay operating characteristics, (b) Fitness average related to the generation number)

(a)
(b)
ekil 9. Ani Ayarsz Koordinasyonda Generasyon Saysna Bal Uygunluk Ortalamas Deiimi, (a) 2
Taban, (b) 10 Taban (Fitness average related to the generation number for the coordination without instant setting, (a) 2 base, (b)
10 base)

5. SONULAR (CONCLUSIONS)
almada,
yksek
gerilimli
transformatr
merkezlerindeki g transformatr giri ve k
fiderleriyle orta gerilim datm fiderlerinin ters
zamanl ar akm rle koordinasyonu, nerilen yeni
bir yntem olan CFD-GA ile baarl bir ekilde
yapld gsterilmitir. CFD-GAda generasyon
says arttka uygunluk ortalamasnn dt
gsterilmitir.
Bu
almann
literatrdeki
almalardan farkl olan zgn noktalar, IEC 255-3
standardndaki standart ters zamanl alma erisine
uygulanmas amacyla esnek yapda hazrlanan
programn verdii avantajlar sayesinde selektivite
blgesi saysnn, selektivite blgeleri arasndaki
zaman farknn, en ilk aacak rlelerin zamannn
istenilen ekilde seilmesiyle gerek sistemlere
uygulanabilme olanann verilmesinin yannda,
anisiz koordinasyonun nerilmesi ve tanmlanan yeni
bir GA modelinde yeni bir uygunluk fonksiyonunun
tanmlanp
ceza
fonksiyonuyla
algoritmann

674

Ceza fonksiyonu tanmlanmasyla literatrdeki

almalara nazaran daha dk iterasyonlarda
optimum zme ulalmtr. Ayrca aprazlama ve
mutasyonda
kullanlan
taban
performansnn
belirlenmesi de zgndr. MATLABta hazrlanan
CFD-GAya dayal program ile aprazlama ve
mutasyonda rasgele olarak 2 ya da 10 tabanndan
birinin kullanld yeni kark tabanl yntemin,
sadece 2 taban ve sadece 10 taban kullanlan
yntemlerden aa kalr bir performans olmad,
hatta uygunluk ortalamasna gre daha iyi olduu
gsterilmitir.
Ayrca
kark
tabanl
rle
koordinasyonu uygulamasnda daha fazla sayda
deneyde daha dk uygunluk ortalamas elde
edilmitir. Tm uygulamalarda dk iterasyonlarda
optimum zme yaklalmtr. CFD-GA ile,
geleneksel ani ayar mecburiyetli ar akm rle
koordinasyonunun yannda, ani ayar gereksiz rle
koordinasyonu yaplarak, uygun datm fiderlerinde
kullanlabilecei belirtilmitir.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

SEMBOLLER (NOMENCLATURES)
I>
t>
I>>
t>>
TD

:Rlenin ayarlanan alma akm (A)

:Rlenin ayarlanan ama zaman (s)
:Rlenin ayarlanan ani ama akm (A)
:Rlenin ayarlanan ani zaman (s)
:Rlenin alma erisi iin zaman ayar
sabiti
N
:Ayarlanacak toplam rle says
M
:Balatma akmnn kat (rlenin tespit ettii
akmn, ayarl olduu akma oran)
Ir
:Rlenin tespit ettii akm (A)
I
:Rlenin ayarl olduu akm (A)
%Uk :Trafo bal ksa devre gerilimi
GA
:Genetik Algoritmalar
CFD-GA:Ceza fonksiyonuyla durdurmal Genetik
Algoritmalar
F
:Uygunluk fonksiyonu
tep
:Rleye girilen akm ayar deeri, ( 0, 1]
t(I)
:Akma bal rle alma zaman (s)
Ceza1 :En ilk aacak rle ya da rlelerin ama
zaman alt snr ile ama zaman st snr
arasnda kalma saysyla ilgili olarak yaplan
tanm
Ceza2 :Rlelerin art durumundaki rlelerle
arasndaki selektivite zaman farkn salama
saysyla ilgili olarak yaplan tanm
KAYNAKLAR (REFERENCES)
1. Ekici, S., Yldrm, S., Poyraz, M.A., Pattern
Recognition Application for Distance Protection,
Journal of The Faculty of Engineering and
Architecture of Gazi University, Cilt 24, No 1,
51-61, 2009.
2. zgnenel, O., Simulation of Transformer
Internal Faults, Journal of The Faculty of
Engineering and Architecture of Gazi
University, Cilt 21, No 1, 107-114, 2006.
3. Bashir, M., Taghizadeh, M., Sadeh, J., Mashhadi,
H.R., A New Hybrid Particle Swarm
Optimization for Optimal Coordination of Over
Current Relay, International Conference on
Power System Technology, China, 1-6, 2010.
4. Chattopadhyay, B., Sachdev, M.,S., Sidhu, T.S.,
An On-Line Relay Coordination Algorithm for
Adaptive Protection Using Linear Programming
Technique, IEEE Trans. Power Del. Cilt 11, No
1, 165-173, 1996.
5. So, C.W., Li, K.K., Lai, K.T., Fung, K.Y.,
Aplication of Genetic Algorithm for Overcurrent
Relay Coordination, 6th Int. Conf. on
Developments in Power System Protection, the
University of Nottingham, London, 434, 66-69,
1997.
6. Mohammadi, R., Abyaneh, H.A., Razavi, F., AlDabbagh, M., Sadeghi, S.H.H., Optimal Relays
Coordination Efficient Method In Interconnected
Power Systems, Journal of Electrical
Engineering, Cilt 61, No 2, 7583, 2010.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014

B. Grsu

7. Bedekar, P.P., Bhide, S.R., Kale, V.S., Optimum

Time Coordination Of Overcurrent Relays In
Distribution System Using Big-M (Penalty)
Method, Wseas Transactions on Power
Systems, Cilt 4, Issn: 1790-5060, 2009.
8. Vijayakumar, D., Nema, R.K., Simplified
Velocity MPSO for Directional Overcurrent Relay
Coordination, International Journal of Recent
Trends in Engineering, Cilt 1, No 3, 2009.
9. Rathinam, A., Sattianadan, D., Vijayakumar, K.,
Optimal Coordination of Directional Overcurrent
Relays using Particle Swarm Optimization
Technique, International Journal of Computer
Applications , Cilt 10, No 2, 43-47, 2010.
10. Zeineldin, H.H., El-Saadany, E.F., Salama,
M.M.A., Optimal Coordination of Overcurrent
Relays using a Modified Particle Swarm
Optimization,
Electric
Power
Systems
Research, Cilt 76, No 11, 988995, 2006.
11. Deep, K., Bansal, J.C., Optimization of
Directional Overcurrent Relay Times Using
Laplace Crossover Particle Swarm Optimization
(LXPSO), World Congress on Nature &
Biologically Inspired Computing, India, 288293, 2009.
12. Sadeh, J., Aminotojari, V., Bashir, M.,
Coordination of Overcurrent and Distance
Relays
Using
Hybrid
Particle
Swarm
Optimization, International Conference on
Advanced Power System Automation and
Protection, China, Cilt 2, 1130-1134, 2011.
13. Thangaraj, R., Pant, M., Deep, K., Optimal
Coordination of Overcurrent Relays using
Modified Differential Evolution Algorithms,
Engineering
Applications
of
Artificial
Intelligence, Cilt 23, No 5, 820829, 2010.
14. Abyaneh, H.A., Karegar, H.K., Al-Dabbagh, M.,
Interpolation of Measured Data Based on Neural
Network to Model Overcurrent Relays in Power
Systems, 5th Asian Control Conference,
Australia, Cilt 3, 1393-1397, 2004.
15. Abyaneh, H.A., Faez, K., Karegar, H.K., A New
Method for Overcurrent Relay (O/C) Using
Neural Network and Fuzzy Logic, IEEE
Tencon- Speech and Image Technologies for
Computing and Telecominications, Cilt 1, 407410, 1997.
16. Noghabi, A.S., Mashhadi, H.R., Sadeh, J.,
Optimal
Coordination
Of
Directional
Overcurrent Relays Considering Different
Network Topologies Using Interval Linear
Programming, IEEE Transactions On Power
Delivery, Cilt 25, No 3, 2010.
17. Lee, C.H., Chen, C.R., Using Genetic Algorithm
for Overcurrent Relay Coordination in Industrial
Power System, The 14th International
Conference on Intelligent System Applications
to Power Systems, Taiwan, 95-99, 2007.

675

B. Grsu

Ceza Fonksiyonuyla Durdurmal Genetik Algoritmalar le Transformatr Merkezlerinde Optimum Ar

18. Mohammadi, R., Abyaneh, H.A., Razavi, F., AlDabbagh, M., Sadeghi, S.S.H., Optimal Relays
Coordination Efficient Method In Interconnected
Power Systems, Journal of Electrical
Engineering, Cilt 61, No 2, 7583, 2010.
19. Aslinezhad, M.H., Sadeghzadeh, S.M., Olamaei,
J., Over Current Relays Protective Coordination
In Distributon Systems In Presence of
Distributed Generation, International Journal
On Technical And Physical Problems Of
Engineering, Cilt 3, No 7, 40-46, 2011.
20. Abdelaziz, A.Y., Talaat, H.E.A., Nosseir, A.I.,
Hajjar, A.A., An Adaptive Protection Scheme
for Optimal Coordination of Overcurrent Relays,
Electric Power Systems Research, Cilt 61, 19,
2002.
21. So, C.W., Li, K.K., Overcurrent Relay
Coordination by Evolutionary Programming,
Electric Power Systems Research, Cilt 53, 83
90, 2000.
22. Bedekar, P.P., Bhide, S.R., Optimum
Coordination of Overcurrent Relay Timing using
Continuous Genetic Algorithm, Expert Systems
with Applications, Cilt 38, 1128611292, 2011.
23. So, C.W., Li, K.K., Lai, K.T., Fung, K.Y.,
Application
of
Genetic
Algorithm
to
Overcurrent Relay Grading Coordination,
Proceedings of the 4th International
Conference on Advances in Power System
Control,
Operation
and
Management,
APSCOM-97, Hong Kong, Cilt 1, 283-287, 1997.

676

24. Uthitsunthom, D., Kulworawanichpong, T.,

Optimal Overcurrent Relay Coordination using
Genetic Algorithms, 2010 International
Conference
on
Advances
in
Energy
Engineering, China, 162-165, 2010.
25. Bedekar, P.P., Bhide, S.R., Optimum
Coordination Of Directional Overcurrent Relays
Using The Hybrid Ga-Nlp Approach, IEEE
Transactions on Power Delivery, Cilt 26, No 1,
2011.
26. Bedekar, P.P., Bhide, S.R., Kale, V.S., Optimum
Coordination of Overcurrent Relays in
Distribution System using Genetic Algorithm,
Third International Conference on Power
Systems, Kharagpur, INDIA 27-29, ICPS247,
Aralk 2009.
27. Kamangar, S.S.H., Abyaneh, H.A., Chabanloo,
R.M., Razavi, F., A New Genetic Algorithm
Method for Optimal Coordination of Overcurrent
and Earth Fault Relays in Networks with
Different Levels of Voltages, IEEE Bucharest
Power Tech Conference, Romania, 1-5, 2009.
28. IEC 255-3 International Standard, Electrical
Relays Part-3:Single Input Energizing Quantity
Measuring
Relays
with
Dependent
or
Independent Time, 1989.
29. Grsu B., Sezgisel Algoritmalar Kullanarak
Transformatr Merkezlerinde Topraklama
Alarnn Tasarm, Doktora Tezi, Frat
niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Elaz,
2009.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 29, No 4, 2014