Sofokle - Antigona

Sofokle - Antigona

Radnja ovog djela je usko vezena sa dramom "Kralj Edip". U njemu se

(izmeu ostalog) opisuje sukob Edipovih sinova. Naime, jedan od njih, zvan
Polinik, odlazi iz Tebe jer mu njegov brat Eteoklo nakon godinu dana
vladavine ne preputa vlast po dogovoru. Ovaj se vraa nakon nekog
vremena sa namjerom da pokori Tebu. Uskoro dolazi do sukoba same
brae koji u isti trenutak, jedan drugome, probadaju ma u tijelo, te oboje
umiru. Vlast dobiva brat Edipove ene Kreont, koji nareuje da se
Eteoklovo tijelo dostojno pokopa, a Polinikovo tijelo zbog njegove izdaje
ostavi bez obrednog pokopa. Tada poinje radnja same "Antigone" u kojoj
istoimena djevojka, Edipova ker, govori svojoj sestri Ismeni da namjerava
tajno pokopati svog voljenog brata Polinika. Ismena odbija sudjelovati u
tom inu i pokuava odgovoriti Antigonu od svog nauma. Antigona, unato
sestrinoj zabrinutosti, svjesna posljedica, odlazi do mjesta gdje joj lei
mrtvi brat, te neprimjetno posipa neto praha po bratovu tijelu i izvrava
uobiajeni obred. Kad straari uvide to je uinjeno protiv kraljeve
naradbe, jedan od njih odlazi rei kralju. Kreont, uznemiren i zaprepaten
nareuje da se nae krivac ili e se okriviti straari. U meuvremenu
straari maknu prah sa mrtvog tijela, te ubrzo nekon toga nalaze uplakanu
Antigonu kraj mrtvog brata. Tada ju odvode Kreontu koji ju osuuje na
smrt. Antigona svjesno stoji iza svog djela i objanjava Kreontu da ona voli
svoju mrtvu brau jednako, te da se moraju, prije svega, potivati Boji
zakoni o pokapanju mrtvog ovjeka.

Unato njenom objanjenju, Kreont Antigoni ne oprata. Nakon toga njegov

sin Hemon, koji je ujedno i zarunik Antigone, dolazi Kreontu molei ga da
oprosti Antigoni. Kreont mu se protivi, te nareuje da se Antigona pokopa
u kraljevsku grobnicu, te da joj se da piti i jesti tek toliko da ne umre. Dok
ju odvode u grobnicu u stijeni, Antigona se jada obraajui se Tebancima i
svemonim bogovima. U Tebu nakon toga dolazi Tiresija, tj.slijepi prorok sa
djeakom u pratnji. On razgovara sa Kreontom, te mu govori da e ga
snai gorka sudbina ako ne oslobodi Antigonu i smjesta ne pokopa mrtvo
Polinikovo tijelo. Nakon to Tiresija odlazi, Kreont se uplai onoga to mu je
ovaj rekao i nareuje da se smjesta krene i tajno pokopa Polinikovo tijelo,
te da se oslobodi Antigona. Tada glasnik izvjesti Tebance i Kreontovu enu
o sudbini koja je snala Kreonta. Glasnik opisuje kako je Kreont otiao sa
slugama osloboditi Antigonu, te tamo zatekao svog sina kraj objeene

djevojke. Sin je ogoren krenuo ubiti maem oca, ali mu je ovaj pobjegao,
te si je sin od bijesa zabio ma u tijelo. Nakon to je glasnik to rekao u Tebu
ulazi ogoren Kreont i uje vijest da mu se i ena Euridika maloprije ubila.
Kreont se tada pokaje, ali kasno - oskvrnue boanskog naela
strmoglavilo je u propast i dinastiju i grad.

Prva epizoda - Kreont upoznaje podanike sa svojom odlukom da se

Polinik ne sme sahraniti na tradicionalan nain jer u njemu vidi oveka koji
je hteo da srui Tebu i da uniti njen ivot. Dolazi straar koji saoptava da
je neko ve pogazio njegov zakon: Polinikovo telo je prekriveno zemljom.
Ta vest u Kreontu je izazvala bes i nareuje da se krivac pronae. Oglaava
se hor i ta horska pesma je himna oveku i jedno od najlepih mesta u
drami.

Druga epizoda - Straar dovodi Antigonu pred kralja Kreonta, uhvaenu u

trenutku oplakivanja brata. Iz dijaloga se vidi da ona ne pristaje da ljudski
zakoni budu iznad Boijih i svetih zakona jer su oni stariji i svako treba da
ih se dri. Dolazi Ismena koja bi da podeli odgovornost sa sestrom, na to
Antigona ne pristaje. Hor se oglaava pesmom.

Trea epizoda - Dijalog izmeu Kreonta i sina Hemona, zaljubljenog u

Antigonu. Hemon odvraa oca od namere da je usmrti jer je neduna i
narod je na njenoj strani. On smatra da je mudrost sasluati ta drugi
govore i misle. Kreont tada istie da dravom upravlja kralj, a ne narod i da
je strogost neto po emu se meri mo vladara. On donosi odluku da
Antigonu ivu zazidaju, i da hranu dobije tek toliko da preivi.

etvrta epizoda - Antigona, odlazei u smrt, jadikuje to umire mlada i

neostvarenih snova.

Peta epizoda - Na scenu stupa mudrac Tiresija; ubeuje Kreonta da

odustane od izvrenja kazne, pozivajui se na svoje mudrako iskustvo.
Kreont osea da grei, ali sad je ve sve kasno.

Eksoda (zavrni deo) - Glasnik donosi traginu vest o ishodu Kreontove

odluke: Hemon je uao u grobnicu kod Antigone, ali kasno - ona je ve bila
mrtva, (obesila se). Kada je naiao otac Kreont sa namerom da oslobodi
Antigonu, na njega je jurnuo Hemon, da bi se nakon toga probo maem.
Majka Euridika, od alosti za sinom, ubija se, a Kreont jadikuje nad
gubitkom sina i ene, krivei sebe za udes koji ga je snaao. Tragediju
zavrava hor pesmom.

Vrsta djela - Tragedija od sedam inova u dijalozima.

Knjievni rod - drama

Mjesto i vrijeme radnje - Radnja se odvija u gradu Tebi za vrijeme

Kreontove vladavine, u 6. stoljeu prije Krista.

Tema - U Antigoni u sukob dolaze Kreont i Antigona zbog zahteva drave i

zahteva porodice, a kako ni Kreont ni Antigona ne odstupaju, tragedija je
neminovna. Poto se Kreont ogreio i o boje zakone postoji i sukob
izmeu bogova i Kreonta, a budui da su bogovi svemoni, tu gubitnik
mora biti Kreont.

Ideja - Treba potovati one zakone koji ne ugroavaju ljudski moral i koji
podstiu ljudsko dostojanstvo.

Glavni motiv - Kreontova mrnja prema Poliniku.

Antigona - Ime u prevodu znai: "nesalomiv", "protiv generacije"

Kompozicija
djela Kompozicija Antigone poinje
uvodom,
tkz.
prologom u anapestikoj stopi. Taj prolog je u ovoj tragediji u obliku
dijaloga. Nakon prologa slijedi parados ili paroda, tj. korska nastupna
pjesma (ona se na pozornici izvodi pjevanjem kora uz pratnju
instrumenata). Zatim po ustrojstvu slijede epizode tj. inovi koje
sainjavaju dijalozi. Nakon inova slijede stasimone (stajae pjesme) bez
anapesta i troheja koje se po tome razlikuju od paradosa. Zadnji dio
kompozicije je eksodus ili eksod koji dolazi nakon poslijednje stasimone i
zavrni je dio svake tragedije, pa tako i Antigone. Osnovno ustrojstvo
kompozicije ove tragedije je da nakon svakog ina dolazi stajaa pjesma
koju pjeva zbor. Antigona se sastoji od sedam inova i pet stajaih
pjesama.

Likovi

Glavni likovi: Antigona - Edipova ker, Kreont - Antigonin ujak, Tebanski

kralj

Sporedni likovi: Ismena - Antigonina sestra; Euridika -Kreontova ena;

Hemon - Kreontov sin, Antigonin zarunik; Tiresija - Prorok; Djeak Tiresijin; Zbor - Starci Tebe; Pratnja - Kreontova i Euridikina; Zborovoa;
Straar; Prvi glasnik; Drugi glasnik

Antigona - Samostalna je i bezkompromisna. Hrabra je i ustrajna kod

svojih odluka. Osjea sestrinsku ljubav i zato ne slua tue naredbe, ve
slijedi svoje srce. Svjesna posljedica srlja u propast. Ona je pozitivan lik u
svakom smislu voen ljubavlju: A ja samo za ljubav na ovaj dooh
svijet. Antigona se nala u neizbjenoj situaciji, tj. na nju je svaljena tzv.
tragina krivnja koja je specifina za sve tragedije. Ona je imala na izbor
sluati naredbu vladara i ponijeti se bezosjeajno prema mrtvom bratu ili
brata sahraniti, kako joj je govorilo srce. Ona je svoje srce i posluala
znajui to je eka ako je netko otkrije. Toga se nije uope bojala, jer je
imala samo jedan cilj koji je i ostvarila.

Antigona je jo jedan lik kojim nam pisac pokuava objasniti i dokazati da

je ljubav uvijek ispravna odluka i da je vrijedna ak i rtvovanja. Upravo to
je Antigona znala i slijedila.

Kreont - Apsolutistiki vladar bezosjeajnog i hladnog srca. Naredba

kojom zahtjeva poslunost je bezobzirna mjera koja nije odraz volje puka,
ve njegova samovolja. Antigonu alje u poniavajuu smrt unato tome
to je ona ki njegove sestre i zarunica njegova sina. Mrnju uspije
pobuditi i u vlastitom sinu kojeg ne slua unato njegovoj razumnoj molbi
da ne osudi Antigonu. Naprotiv, on ak eli Antigonu ubiti pred njim.
Kreont je ovjek koji ne slua nikog osim sebe i svoje hladno srce. Tek na
kraju poslua Tiresiju zbog strahopotovanja prema bogovima. Kao to se
on boji bogova, narod Tebe se boji njega. Kreont je savren primjer
okrutnog vladara koji iri strah oko sebe. Ta ga ohololost i dovodi do
propasti. On se naposljetku i kaje, ali prekasno. Sudbina je ve odluila da
ostane sam, propao kao otac, suprug i vladar.

Ismene - Antigonina sestra, smatra da, kao ena, ima da se povinuje

svemu to je naloeno da se uradi, potuje kraljeve zapovesti. Ona se,
dakle, nasuprot Antigoni - ponaa vrlo racionalno. Ismena ali brata i
svojeglavu sestru, te je na kraju i ona spremna da deo krivice uzme na
sebe, mada u njoj nije sudelovala. Hoe i ona da umre, ali je u toj nameri
spreava Antigona.

Hemon - Kreontov sin je pravedan i odluan, neizmerno voli Antigonu. Dri

datu re; kad vidi mrtvu Antigonu, probada se maem pred zloudnim
ocem i umire.

Stil i jezik - Kao u svim grkim, te i u ostalim tragedijama u "Antigoni"

nalazimo uzvien nain govora. Uz monologe i brojne dijaloge pisac
povremeno upotrebljava kratke didaskalije kojima najee najavljuje
odlazak jednog, a dolazak drugog lika ili upute koje je jedan lik dao nekom
drugom liku na sceni. Uz dostojanstven govor nalazimo i druga obiljeja
tragedije: tragian lik, traginu krivnju i naravno, tragian zavretak. Djelo
sadri i mnoga stilska izraajna sredstva poput epiteta, matafora, poredbi
itd.

Izvantekstovni odnosi - Izvantekstovne odnose "Antigone" sadri drama

"Kralj Edip" koja je (kao to je ve opisano u fabuli) usko povezana sa
samom "Antigonom". U djelu "Kralj Edip" se opisuje sukob Edipovih sinova
i taj sukob se kasnije odraava na radnju "Antigone". Sami motiv
"Antigone" se nalazi u "Kralju Edipu" u mrnji novog kralja Kreonta prema
Antigoninom bratu Poliniku, kojeg Kreont optuuje za izdaju i zabranjuje
njegov pokop. Moe se ak rei da je "Antigona", na neki nain, nastavak
drame "Kralj Edip".

Kritika djela - U sreditu dramskog zbivanja je Antigona i njena

sestrinska ljubav, a izvor sukoba i uzrok Antigoninog stradanja je nesklad
izmeu naloga i zakona vlasti na jednoj strani, i naloga ili diktata srca i
nepisanih zakona morala - na drugoj strani. Pojedinac (Antigona)
suprotstavljen je vlasti u liku Kreonta. Antigona u prevodu znai - "protiv
generacije". U tom suprotstavljanju pojedinac je usamljen i nemoan,te je
njegovo stradanje neminovno. Glavni junak, Antigona, od samog poetka
zna da e tako biti, ali, i pored toga ne odustaje od svojih namera koje su
uzviene. Iz tih razloga je i ovo stradanje glavne junakinje poprimilo oreol
traginosti,jer ona se bori za pravo na ljubav prema bratu koja je starija od
svakog zakona, za pravo da sama odluuje kako e postupati. Iako strada i
ispata, Antigona ne mrzi.Izmeu ljubavi i mrnje ona bira ljubav jer kako
kae: za ljubav, ne za mrnju, ja sam roena. U borbi za slobodu
odluivanja, a za ljubav, za to prirodno pravo da bratu oda dunu potu,
Antigona pokazuje hrabrost, odlunost i doslednost, ali ujedno i nenost i
portvovanost.

Snagu joj daje i uverenje da postupa asno i da se zalae za pravednu

stvar koja ne povreuje drutvene norme. Meutim, ona ipak strada. (U
tome i lei njena tragika krivica - svesno je izabrala ono to je
zabranjeno). Naravno, na njenoj strani su i boji zakoni, za koje e sama
rei da su nepisani ali veni. Dramski tokovi, zbivanja, ispoljavanja ostalih
junaka drame i nastupi hora razotkrivaju svu tragiku junakinje. Lepota
Sofoklove drame je i u tome to ni Kreonta, uzronika Antigoninog
stradanja i tragike, ne prikazuje kao suvie mranu i izopaenu linost. Kraj
drame, naroito njegova jadikovanja pokazuju da je i sam veliki stradalnik i
najvei gubitnik.

Sofoklovu tragediju obeleava karakter koji je psiholoki osvetljen i

motivisan. Sofokle e rei da on prikazuje ljude onakve kakvi treba da
budu, a Euripid onakve kakvi jesu. Sofoklovi junaci su oblikovani prema
idealnim normama. To je kod Sofokla svesni postupak. Jainu karaktera
glavnog junaka naglaava postupkom uvoenja junaka sa crtama
karaktera suprotne prirode: hrabroj i odlunoj Antigoni suprotstavljena je
plaljiva Ismena. Sofokle je prvi tragiar koji je u dramu uveo junakinje.

Dramske inovacije - Sofokle je znaajno doprineo razvitku drame jer je

uneo nekoliko novina: oslobodio je pisca obaveze da igra protagonistu,
uveo je treeg glumca, hor u njegovim dramama nema siejnu funkciju,
prvi je uveo u svoje drame junakinje. Poveava hor s 12 na 15 osoba, ali
mu smanjuje uticaj. Njegov hor ne utie na radnju, on je samo pasivni
promatra koji sa zanimanjem prati radnju, a u svom se sudu ne uzdie
nad obinim ljudima. Njegovi likovi nisu vie bogovi i idealizovana bia kao
kod prethodnih pisaca, nego su to stvarni ljudi koji sami odluuju o svojoj
sudbini. Iz svih njegovih tragedija izvire duboka humanost i visoki moralni
principi koji upravljaju postupcima likova. Radnju pokree slobodna ljudska
volja.

Sofoklovi su likovi psiholoki produbljeniji od likova njegova prethodnika

Eshila. Kae se da je Sofokle jednom rekao: "Ja prikazujem ljude kakvi bi
trebalo da budu, a Euripid kakvi jesu." ovek postaje tragini heroj jer se
Sofokle usredsreuje na slikanje karaktera, oseanja i strasti u oveku.
Ono u emu blista njegov talenat ,jeste duboko poniranje u tajne ljudske
volje kao osnove na kojoj se vri sudbina, tananija psiholoka motivacija i
sloenija dijalektika, koju on kao ist religioznik i etiar unosi u
zasvetljivanje i reavanje moralno-religioznih i socijalno - politikih
problema.

Antigona - o drami

Drama se deli na: tragediju, komediju i dramu u uem smislu.

Osnovni elementi drame su:

1. Radnja je saeta i intenzivno tee kroz ekspoziciju, zaplet, kulminaciju,

peripetiju i rasplet. Odigrava se na sceni, pa gledaoci doivljavaju sudbine
dramskih junaka.

2. Junak se ne slika svestrano, ve se otkriva samo jedna, dominantna crta

njegovog karaktera.

3. Remarke ili didaskalije (epski elementi u drami) su opisi i objanjenja na

poetku inova ili kratki delovi teksta u zagradama.

4. in je deo drame, bez prekida od jednog dizanja pa do narednog

sputanja zavese. inovi se dele na pojave - trajanje radnje od ulaska
jedne linosti na pozornicu, pa do njenog izlaska sa pozornice.

5. Replika je pojedinani govor svakog lika.

6. Dijalog je razgovor izmeu dva lika.

7. Monolog je produena replika, kad jedno lice due govori na pozornici o

onome to misli ili osea.

Nauka koja izuava vezu drame i pozorita je teatrologija.

Tragedija - najstarija vrsta drame, nastala u 5-om veku p.n.e. u Grkoj.

Junak drame dolazi u sukob sa sredinom i strada, iako je jaka linost i iznad

obinih je ljudi. Stil tragedije je uzvien, patetian, a jezik biran i bogat

poetskim slikama.

Tragini junak - pojedinac u sukobu sa ustaljenim normama i nametnutim

poretkom sa kojima se ne moe pomiriti.

Tragika krivica - junak je od poetka svestan svoje krivice i sluti do ega

ona dovodi, a kad naini iskorak i izrazi neslaganje i prkos dolazi do
tragedije.

Kroz legendu

Biti Antigona znai biti hrabra i odluna licnost. Znala je da se suoava sa

smru, tamom podzemlja, a nisu je zaustavili ljudski stvoreni zakoni i
naredbe. Odluila je, iako svesna krivice koju e ispastati, da potuje Boije
odredbe i pustila da je vodi ljubav sestre prema bratu.

Sino dok me magla vodila u praprolost, njena ispovest u tamnoj jami

glasila je otprilike ovako:

O greko moja, zar si greka? Zar ja da prihvatim da mi brata rastrgnu

zveri, da mu telo raznesu ptice? O sudbino, zato si me takva izabrala? Zar
bi ti svog brata dala raznosacima semena, da li bi mogla iveti posle? O
ivote moj kratki, vie svetla ne videla, vie zore ne doekala. Da je Sfinga
moje patnje znala, pitanja bi o meni postavljala. Hemone, tebi ena nisam
bila; tebi, neroeno dete, majka nisam bila. Bogovi vas sam moralni zakon
potovala, probala sam mrtvo telo pepelom posuti i Vama ga predati,
ljudska re me kazni. A sad primite i mene, novog stanovnika podzemlja.
________________________________

Antigona je komad o linosti koja je mogla da poe samo jednim putem,

jer je on bio neizbeno odreen njenim biem.

Radnja zapoinje u trenutku kad je prolo zbivanje iz Eshilove "Sedmorice

protiv Tebe", kada je Teba osloboena opasnosti, a muki porod ukletog
roda potamanjen u bratoubilakom sukobu. Dok je Eteokle poginuo kao
zatitnik i branitelj zaviaja, Polinik je bio na suprotnoj strani; zbog toga,
prema zapovesti gospodara grada, Kreonta, njegovo telo mora da ostane
nepokopano, da bude hrana psima i pticama. Kreontova zapovest je
ogreenje u odnosu na boansku zapovest, koja zahteva da se mrtvac
potuje. Zbog toga za Antigonu ne postoje nikakve nedoumice, vrsto je
reena da svom bratu obezbedi ukop.

Na temelju suprotnosti izmeu Antigone i njene sestre Ismene koja, mada

se ne slae sa Kreontom, ipak ne eli da mu protivurei, moe se rei da je
pesnik stvarao po principu kontrasta. Antigona je, kao i svi veliki Sofoklovi
junaci, osuena na samotnitvo.

Kreont i Antigona stoje jedno nasuprot drugom u nepomirljivoj suprotnosti.

Ona kae u ime ega se bori i pati: u ime velikih i nepisanih zakona bogova
pred kojima je bezvredan svaki propis koji bi njima da se naruga. Zatim
izgovara: Ne mrnju, nego ljubav ite ivot moj, rei koje ilustruju onu
humanu irinu koju upravo smatramo posebnim obelejem sofoklovskog
duha.

Antigona je, odlukom novog gospodara iju je zapovest prekrila, osuena

na smrt: ona treba da bude iva pokopana. Sada tek postaje oigledna
veliina njenog poduhvata, jer - dok ali nad svojim ivotom kojem ostaje
uskraeno ispunjenje u branoj srei - ona ipak ne moe da se odrekne
dela koje je poinila, svesno se rtvujui.

Hegel je u Antigoni video objektivni sukob izmeu dva opravdana interesa

- interesa drave i interesa porodice - meutim takvo tumaenje nema
uporite u samom delu. Antigona se bori za nepisane i neprikosnovene

zakone bogova, kojima polis nikada ne bi smeo da se suprotstavi. Vidimo

da je glas polisa jednoduno na strani Antigone, pa Kreontova zapovest
predstavlja svojevrsnu drskost i prestup. Prorok Tiresija, kroz kojeg govore
bogovi, obznanjuje stranu krivicu i sramotu koju je Kreont svojom
zabranom doneo sebi i gradu. Tek pod pretnjom kobi koja e njega lino
pogoditi, Kreont odluuje da promeni stav, ali prekasno, jer Antigona se
ve obesila u svojoj grobnici. Ubija se i Hemon, njen verenik, a zatim i
kraljeva supruga Euridika. Kreont ostaje potpuno psihiki uniten. Veni
zakoni su potvreni rtvom Antigone, koja je smatrala da za njih treba da
da svoj ivot, i slomom Kreonta, koji se tim zakonima suprotstavio.
_________________________________

Sofokle - Antigona - Analiza dela

Antigona je klasina tragedija starogrke dramske umetnosti. Pored dela

od pet epizoda (inova) ima jo poetni deo - prolog i zavrni deo - eksodu,
u koji je ukljuena i katastrofa drame. Glavni likovi (akteri) u drami su:
Antigona, erka tebanskog kralja Edipa, njena sestra Ismena, novi kralj
tebanski Kreont, sin mu Hemon, ena Euridika i prorok Teresija.

Struktura dramske prie

Prolog. Dolazi Antigona kod sestre Ismene i govori joj o novom zlu koje se
sprema: kralj Tebe, ujak Kreont, izdao je zapovest (zakon) da se Eteokle,
njihov mlai brat, poginuo u odbrani prestola i Tebe, moe sahraniti sa
svim poastima, ali ne i stariji poginuli brat Polinik, koji je uao u Tebu da
preuzme presto od brata uveren da njemu pripada. Odlukom Kreonta njega
niko ne sme niti pokopati, niti oplakati. Ismena ne eli nita da razreava
na svoju ruku jer im je nesree dosta: otac Edip, kralj Tebe, saznavi da se
grekom oenio svojom majkom i sa njom izrodio etvoro dece (Antigonu,
Ismenu, Polinika i Eteokla) rukama je sebi iskopao oi, a majka im se
obesila, dok su braa u meusobnoj borbi izginula. Ona misli da - kao ene
- moraju biti po strani i da sluaju vlast. Antigona to doivljava kao
izdajstvo brata i spremna je da kao sestra, u ime sestrinske ljubavi, umre
ali ne i da nosi sveti greh i dopusti da ptice i psi raznose bratovljeno telo.

Ismena odbija da uestvuje u tome reima: "...nesposobna da graanima

prkosim."

Prva epizoda - Kreont upoznaje podanike sa svojom odlukom da se

Polinik ne sme sahraniti na tradicionalan nain jer u njemu vidi oveka koji
je hteo da srui Tebu i da uniti njen ivot. Dolazi straar koji saoptava
vest da je neko ve pogazio njegov zakon: Polinikovo telo je pokriveno
zemljom. Ta vest u Kreontu izaziva bes i nareuje da se krivac pronae.
Oglaava se i hor sa pesmom u kojoj se iznosi divljenje prema oveku,
prema svemu to je uinio i ta sve moe svojom dovitljivou i umom (on
plovi, ore zemlju, lovi i kroti zveri; on je "pronalaza svih putova"; naao je
lek za bolesti, ali ne i protiv smrti; i bude li se drao Boje pravde kao
zakona, bie ponos drave). Ova horska pesma je himna oveku i jedno od
najlepih mesta u drami.

Druga epizoda - Straar dovodi Antigonu pred kralja Kreonta, uhvaenu u

trenutku oplakivanja brata. Iz dijaloga se vidi da ona ne pristaje da ljudski
zakoni i odluke budu iznad bojih i svetih zakona jer su oni stariji i svako
treba da ih se dri. Dolazi Ismena koja bi da podeli odgovornost sa
sestrom, na to Antigona ne pristaje: "Ti ivot sebi htede, a ja sebi smrt!"
Hor se oglaava pesmom, izriui shvatanje da kad bogovi jednom potresu
neiji dom, jad vie nikad nee prestati, kao nepogoda pratie svaku
generaciju - to je aluzija na Edipa i njegovu porodicu.

Trea epizoda - Dijalog izmeu Kreonta i sina Hemona, zaljubljenog u

Antigonu. Hemon odvraa oca od namere da umori Antigonu jer je
neduna i narod je na njenoj strani. Po njemu, mudrost je posluati ta
drugi govore i misle. Kreont, u svom slavoljublju i samouverenosti, istie
da dravom upravlja kralj a ne narod i da je strogost neto po emu se
meri mo i autoritet vladara. On donosi odluku da Antigonu ivu zazidaju, a
da hranu dobija tek toliko da moe odrati ivot kako bi njene muke bile
to vee.

etvrta epizoda - Antigona, odlazei u smrt, jadikuje (tui) to umire

mlada i neostvarenih snova: "...ne udadoh se, niti decu negovah, / no

usamljena, evo, bez rodbine ja / meu mrtve jadna u grob iva odlazim!"
Horovoa slavi njenu smelost i pravednost.

Peta epizoda - Na scenu stupa mudrac Teresija; ubeuje Kreonta da

odustane od izvrenja kazne, pozivajui se na svoje mudrako iskustvo.
Kreont osea da je svojom odlukom i samovoljom pogazio svete zakone,
one zakone za koje se svim svojim biem zalae Antigona i hteo bi da
svemu da drugi smer, ali je ve kasno.

Eksoda (zavrni deo) - Glasnik donosi traginu vest o ishodu Kreontove

odluke (zakona): Hemon je uao u grobnicu kod Antigone, ali kasno - ona je
ve bila mrtva (obesila se). Kada je naiao otac Kreont sa namerom da
zaustavi tragediju, na njega je jurnuo Hemon, da bi se nakon toga probo
maem. Majka Euridika, od alosti za sinom, ubija se, a Kreont jadikuje nad
gubitkom sina i ene, krivei sebe za udes koji ga je snaao. Tragediju
zavrava hor pesmom da se "nikada ne remeti red boji", i da se za
oholost mora platiti visoka cena.

Stradanje za ljubav

U sreditu dramskog zbivanja je Antigona i njena sestrinska ljubav; a izvor

sukoba i uzrok Antigoninog stradanja je nesklad izmeu naloga i zakona
vlasti, na jednoj strani, i naloga ili diktata srca i nepisanih zakona morala,
na drugoj strani. Pojedinac (Antigona) suprotstavljen je vlasti u liku
Kreonta. U tom suprotstavljanju pojedinac je usamljen i nemoan, te je
njegovo stradanje neminovno. Glavni junak, Antigona, od samog poetka
zna da e tako biti, ali, i pored toga, ne odustaje od svojih namera koje su
uzviene i koje protivree onome u ijim je rukama mo odluivanja. Iz tih
razloga je i ovo stradanje glavne junakinje poprimnlo oreol traginosti, jer
ona se bori za pravo na ljubav prema bratu, koja je starija od svakog
zakona, za pravo da sama odluuje kako e postupati.

Antigona, stavljena pred izborom izmeu prirodnog prava na svoj izbor, i

na ljubav prema bratu i potovanja zakona, tj. onoga to vlasti trae, ona

se opredeljuje za iskonsko pravo, a to znai za stradanje. Oslonac za tako

neto je u njenoj iskrenosti i zdravoj logici:

Ne smatrah tako jakom tvoju naredbu

da boje, nepisane, stalne zakone
pretei moe; ti si ipak smrtan stvor.
Od danas nisu oni, ni od jue - ne,
no veno vae, niko ne zna otkad su.
Tek strahujui ma od ije obesti,
ja ne hteh za njih trpet kaznu od boga.
Ta znala sam da mreti moram, kako ne?

Iako strada i ispata, Antigona ne mrzi. Izmeu ljubavi i mrnje ona bira
ljubav jer kako kae "za ljubav, ne za mrnju, ja sam roena". U borbi za
slobodu odluivanja a za ljubav, za to prirodno pravo da bratu oda dunu
potu, Antigona pokazuje hrabrost, odlunost i doslednost, ali istovremeno
nenost i portvovanost.

Rekli su - F. F. Zelinski - Antigona nije samo tip grke ene, nije samo
ivi simbol svoje nacije, naporedo s Tatjanom, Zosjom, Gretom. Njen znaaj
je iznad nacionalnog, svetski: ona je otelotvorenje enskog principa ljubavi
u borbi sa mukim principom vlasti (...). Sukob vlasti i savesti, zakona i
ljubavi ranije nije bio prikazan u poeziji; Antigona, kao prva muenica, ima
pravo da vee svoje ime sa idejom koju je ona ozarila svojom smru.

Svest da "sramota nije initi potu bratu svom" odrava Antigonu u nameri
da brata dostojno sahrani. Snagu joj daje i uverenje da postupa asno i da
se zalae za pravednu stvar koja ne povreuje drutvene norme, ako su
one ispravne i u funkciji ovenog. Iako zna da su njeni nastupi, etiki
gledano, ispravni, ona, ipak, strada, mada je toga bila svesna od samog

poetka. U tome i lei njena tragika krivica - svesno je izabrala ono to je

zabranjeno.

Naravno, na njenoj strani su i boji zakoni (zakon pravde, ljubavi i

ovenosti), za koje e sama rei da su nepisani ali veni. Na njenoj strani
je hor kao izraz narodnog duha, koji je nosilac tradicije i optih nepisanih
moralnih normi. Uz nju je narod iji glas prenosi Hemon i mudrac Teresija.
Svesna toga, Antigona kae u jadikovci upuenoj bratu: "Pred pametnima s
pravom
tebi
odah
ast."
Dramski tokovi, zbivanja, ispoljavanja ostalih junaka drame i nastupi hora
razotkrivaju svu tragiku junakinje Antigone koja se ista srca bori za
humane ideale, a koja, ipak, strada. Ona ne strada zato to je uinila neki
prestup, to je postupala nemoralno, nego zato to se - branei pravo na
slobodu i izbor - suprotstavila moniku. Na to suprotstavljanje ne tera je
inat, niti prkos, svojeglavost ili nepromiljenost, ve oseanje dunosti,
jae od svih naredbi i zakona. U tome i jeste njena tragina krivica - eli
slobodno da misli i slobodno da postupa.

Kreontova tragika

Lepota Sofoklove drame je i u tome to ni Kreonta, uzronika Antigoninog

stradanja i tragike, ne prikazuje kao suvie mranu i izopaenu linost. On
je kralj, tebanski vladar koji propisuje zakone i trai da se svi po njima
vladaju, nezavisno od toga koliko su mu pojedinci bliski. Njegova logika je
logika monika, logika svake vlasti: "Od neposluna nema veega ti zla."
Poto je Polinik ustao protiv brata koji je ve bio na prestolu, dakle protiv
same vlasti, to on nareuje da se izvri ono najgroznije i najneovenije u
odnosu na nepisane zakone:

...da niko ga - naredi gradu ovome

- ni grobom, ni naricanjem ne poasti,
ve da bez groba - svakome oku nakazan
od ptica i od pasa bude razderan.

Na oholosti i bezoseajnosti zasniva se logika svake vlasti, spremne da

uvek sprovede svoju volju, bez obzira na upozorenja i posledice. Tako i
Kreont, zaslepljen vladarskom moi, izaziva niz tragnih dogaaja koji
kulminiraju u tri take: gubitak sina, kletva ene i njena smrt, kao i samo
saznanje da je on vinovnik svih tih udesa. Na kraju je i sam izgubljen ("ta
nema me vie, nita sam ja"). Kraj, naroito njegova jadikovka, kazuju da
je i sam stradalnik i najvei gubitnik. Ishodite traginog je u njemu, pa je i
kazna primerena: samovoljom i oholou ponitio je univerzalno i
suprotstavio mu ono to je lino, prolazno, kratkoveko.
________________________________

Sofokle (496 - 406 prije Krista) starogrki je tragik. Rodio se

na Kolonu, a kao potomak imune obitelji stekao je dobro gimniko

(tjelesne vjetine) i glazbeno obrazovanje. Ve kao mladi vodio je zbor
mladia na atenskim proslavama zbog pobjede kod Salomine godine 480.
prije Krista. Poslije zavrena kolovanja stupio je u javni ivot i obavljao
razliite visoke dravne dunosti. Dvaput je bio strateg, i to godine 441.
zajedno s Periklom, i 428. - 427. s Nikijom. Poslije katastrofalnoga
sicilskoga poraza atenske mornarice bio je godine 413. jedan od desetorice
odbornika koji su pripremali nacrt oligarhijskoga ustava, ali je kasnije
osuivao samovoljne i nasilne akte oligarhijske vlasti koja je ubijala i
zatvarala demokrate. Umro je u poznoj dobi od 90 godina. Sofokle se uz
javne dunosti istodobno bavio i knjievnim radom. Napisao je stotinjak
tragedija, od kojih je do danas sauvano samo sedam. Ponajbolje su one
koje ine trilogiju - obradu drevnoga mita o traginoj linosti kralja Edipa
- Kralj Edip, Edip na Kolonu i Antigona. Ostale su sauvane Sofokleve
tragedije Ajant,
koju
smatraju
najstarijom,
te Filoktet, Trahinjanke i Elektra, a uz fragmente, sauvan je i velik dio
njegove satirske igre Sljednici. Poznato je da je na dramskim natjecanjima
osamnaest, a po nekim izvorima ak dvadeset i etiri puta odnio prvu
nagradu. Ve za ivota stekao je veliku popularnost, a nakon smrti je
proglaen herojem.

Sofokle je produio Eshilovu tradiciju, ali je bio i reformator tragedije.

Napustio je svijet grke mitologije da bi tema njegovih tragedija postao
ovjek - njegovo djelovanje i njegove strasti. Radnju vie ne pokree
boanstvo, nego slobodna ljudska volja. Sofoklo je uveo treega glumca,
broj osoba u zboru poveao s 12 na 15, ali je smanjio djelovanje zbora i
njegov utjecaj na radnju. U njegovim tragedijama zbor nastupa kao
posebno tijelo, koje iznosi lirsku i misaonu stranu samoga autora. Trea
novina bilo je sastavljanje trilogija, u kojima je svaka tragedija inila
zasebnu cjelinu, te nije morala biti sadrajem ni u kakvoj vezi s druge dvije
tragedije.

Sofokle je majstor dramaturgije i izvrsno vodi radnju, a u svojim

tragedijama s pozornou prikazuje karakter likova, ije osobine pojaava
sukobljavanjem kontrastnih likova. Jezik mu je jednostavniji, jasan, itak i
lijep, u stihovima koji vode traginom klimaksu. Svojim djelima,
kao Eshil i Euripid, djelovao je na mnoge europske dramske pisce.