~

v^ET"

TW

*W

,5

vi

r;-

[V

ANTONII
MIZALDI MONLVCIANI,
DE MVNDI SPH/ER A,
feu Cofimograpliia, Libri
fisuris &c

nibus
gfcAD

tres:

demonftratioilluftrati.

'H.LVSTRISSIMAM PRINCIPEM

MargaretamPaleJiam, Biturigum Ducem.

LVTETI

AE,

u4pud Guilielmum CdueUat,m pingui Gallina

ex aduerfi

collegij

M. D.

Cameracenjis.

LII.

^Cum priuilegio Regis.

&

SfcORONTII FINDET, REGII

Lutetis Mathematicarum profeflbris,
& liluftratoris , profopopaeia ad Cof-

mographicum Mizaldi opufculutn.

E V S, quo tamproceps, Mizaldi Sphorula,

tendis ?

Proflaret latuiffe domi

Imidm
Ni tibi profjncm:

nam triflis hbique

oblatrat: cuius lacerabere morfu

male cognita tepora funt hoc.

Quo multos gipnunt

qui

cum nil odere poffnt

Dignum laude, tamen gaudent maledicere doSlis:

Carpendifque aliisfamam henantur inanem.

Hos prudens refuge:&> dottos inquire,bon6fquc.

illis ex animo (mji me profagiafallunt
Grata eris ac hilari hultuJpettabere.

~Vade,

Vade igitur fielix, Mizaldi Sphorula , quando

longfima tempora hiuei
Edi tibtfic Mfum:
Muthorifque tui nomen diffundere perge.

&

himvfo nAe-*.

LLVSTRISSIMAE
Margareta Valefe, Biturigum Duci,&r Cbriflianifiimi RePrincipi

gis Henricitforori \>niae }

Antonius

MiXpUus MonlucUnus
D.

P.

S.

EMOCRITVS, Princeps ilhiftriffirna,furna-

riam cafam aliquado ingreflus

8c ibi a Tuis in-

uentus cu pauperculis Rufticis diu-

ad ignem confedifle, varidfcjue

fermones hinc inde mifcuifTe vitius

dens

illos

re nefcio

ob id admirari, ac pudo-

quo

fuffundi: folito

fubridens, introite

enim Sc
hxc > nimirum

& vos,

hic etiam Dij

ait

more
,

funt

Quorfum

vt ex ifto tanti Phi-

lofophi apophthegmate

in

prom-

ptu habeam, quod, inuerfa hiftoria,

lkculi huius Morofophis

quamplu-

rimis

opponam. Qui

ruftico nefcio

quo pudore adi ruftice mirabuntur, quod pauperculum literarum

,

profelTorem libenter admittas, facile

au dias,

& cum illo in colloquium

ingenue defcendas tcnuefque eius

Mufas non folum plaufibili vultu
:

excipias

bunt,

fed

quacunque

tibi fcri-

& candide offerunt,candidius

legas, ac relegas

His itaque, fubri-

dens, prudenter relpondebo, legite

& vos: funt enim &c hic

etiam Dii,

Deorum que cceleftium centuriaz innumer^.Imo vero,in media Cofmo

graphica huius

cafula; penetralia

cum
te.

illuftri/fima Principe irrumpiIbi,mundi coehque theatrum fu-

pra

omne

miraculuadmirabile,(pe-

daculumque, fupra omne id quod

{pedari potefffpedabile, videbitis,
ac fufpicietis. Cuius nullu artificem

alium praeter Deum Opt. Max.

vili

mortalium ponere,nec licet, nec fas

elLAt,ftru&ura explicare, & admirabilem Archite&u celebrare,nemini no concelTum.Inquo,cum fuperioribus hybernis menfibus totus ef
iem, atque Pollicite meditarer,cuina

q elaborata ea in

pr^cipitata, verius

mea, deuouere:
ecce,Fato meo bono,demultis vna
re lucubratiuculam

occurrifti, Princeps ornatifsima, cui,

quidquid id eft,ex animo cbmitterem,ac cbfecrarem.Memini enim,q

incude

& humaniter,lapfis hinc an-

quatuor,Ph?nomenamea,&: aerias Ephemerides Latme primum,

deinde Gallice (licet alteri nucupanis

tas)exceperis,ac legerisrmeque ante

dulcifsimu conlpe&u

tuum

venire,

libeterfuftinueris.Vbijininftrudif-

fimaomni genere librorum

Excellentia tua Mulis
cra facere,

&

cellula.

& Gratiis fa-

erudita; ledioni ledula

opera nau are, no fine ingenti voluptate animaduerti,deprehendi & a}

pud me laudaui .Nemini impono,

quod verueft dico. Qua; res,pcrmul
tis os praeludere poterit,qui impudenter, verius

q prudenter

infultare

mihi fo!ent,q? Excellentia; tua;,Cofmographicu hoc meu opufculu deuouerim.Vah(inquiut)quid Principi virgini culiteris?quid Regis filia;.
Regis forori,&Regin^nepti,cu Phi
lofophia,

& Mathematicis? 6 vanas

cogitationes iQiiafi vero literaru ftu

dia,

ad folos pauperes relegata

nouumque

efie

fint:

debeat, ac prodigii

locohabendu,quod hodie Regina,

& Prineipesvirgines,Heroides item

ac nobiles fcemin^, literis ornatiores
efle

malint,q

pompa ac

faftu:

quod

virtutibus infigniri fandius habeat,

quam titulis &c imaginibus nobilitari? quod Philofophicis difciplinis

animum excolere
quam luxu frangi

re&ius ducant,
,

& delitiis tabe-

fcererquod Vniueriitatis

mundi pul

cherrima Architetura, Cofmographiam (inqua) pra oculis habere,

animo

circunferre, ac legere potius

eligant, quam vanis

dedpre:quce,{icuti
ita bonos

fpe&acuhs

fefc

mentem eneruat,

mores deplorate perdunt.

Praeclare itaqj facis,ac prudetervita

inftituis,Princeps

fprctis lftis
litatis

nobilifsima,dum

Nobiliu,

&

vera;

Nobi-

iniquifsimisiudicibus^animu

virtutibus, ac difciplinis excolere Pa-

tagis.^ eruditos omnes illoruque lu

cubrationesjlibeter admittis: ac triftcsate abire

no finis. Hac

fane via,

nuper extindlus, quid inqua extinus?imb vero apud omnes omnium

nationu fcholas perpetuo vi&urus
Chriftianiflimus pater tuus Fran cifdus, Nauarroruque Regina, ami,

a.

ii ii.

ta tua incomparabilis, folida ad im-

mortalitate fundamenta fibi ieceruti

Qua:

& tueri, & promouere,tantaru

virtutu h^res Chriftanifs.Rex nofter

Henricus, quibus poteft modis, progreditur.

Cuius veftigiis, quantuli-

cet,pulchre inha:res.Dominus, qui

facientes adiuuat,
Regu,acPrin-

&

cipum corda in manu

que conatus augere ,

habet, vtriuf-

&

propenfam

in literas &literatosvoluntate hac,

femper nobis feruare dignabitur. Fa
cietque, vt

pratentem meam fotu-

ram de mundi Sphtera , & Cofmonomine diuulgatam,

amare pergas^c probare. In quo fo

graphia,in tuo

liciter valebis,Princeps illufoilfima,

ac

Mizaldum, fiquide dignu

fouere incipies
reparata: falutis

Lutetia:, poftri die

humani generis per

lefum Chriftum Crucifixum,

*

ducis,

a.

2&TRES LIBELLI ANTONII

Mizaldi.de mudi Sphaera, fiue Cofmographia,
fumtna habent,

ha:c in

Rimv

oftendit

omnia prouiden-

gubernariiprobatque

tia

Deum re-

rum mudi vniuerfarum authorem,

tam furfum, quam deorfum pro arbitno dominari. Habet infuper mu
danse Sphaerae defcriptionem per
fingula elementa, lpfumque coelum
breuifsimamecnon pulcherrimas demonftrationes quod
terra fit figurte ro,
tunda, vti etiam aqua: quae duo

vnum globulum
eadem cetrum fit Vmuerfitatts in cuius meditullio,
abfque vllo motu,
fufpenfa libratur
& qudd fenfibtlem magnitudinem non habeat, fi toti mundo, atque
eonftituunt. Adhaec,qudd
:

aded fupre-

mo coelo conferatur. Poftremd,qudd cceluipfum

omnia mundi elementa, re'fque omnes

inferiores,

intra fe,fub orbiculari figura

codudat.

Ex quibus
omnibus elegans
r/x* ,fiue corollarium elicitur: quod toti mundo fphaerica
figura
appofitifsi-

me quadret upfumque totum, fiue Vniuerfum

nequam reda, mundi

W Huius

fa-

Sphaera nuncupetur.

libri praecipuaJitmmacjue

capita,

hac digerunturferie.

Ropofitio in totum opus, cum

breui enume-

ratione reru in illo

fcribendaru:cui pofiinuocatione , apta ad narratione
fubtexitur Parafceue.

SVMMA TRIVM

LIB.

Quid mundus, & quod Deus lateat in omnibus

eius partibus, quae

vnu admirabile corpus

confti-

tuunt,quod Vniucrfum vocat. Adhsc, quod omnia, tam furfum,quam deorfum.fummaprouiden

tia,ac ratione difpenfet.

Mudi,feu Sphqi

se

totius Vniuerfi,diuifio breuif

sima in elementare regione, qu? quatuor corpora

fimpliciacople&itur:& stherea,qu? nuc ccelum,

nuc quita eflentia vulgd a Philofophis

dici folet.

Elemetaris regionis defcriptio fanequa dilucida,

breuis,& accurata:& in primis terr? ,ac partiu ei*.

Terra in meditullio mundante Sph$rae,feu Vnipodere, abfque vllo motu , fub orbicu
pendere
lari figura librari, ac firmiter
centru efle:&
Voiuerfi
fiue
totius,
Terra mundi
ad totu
habet,
non
magnitudine
fenfibilem
quod
uerfi, flabili

mundum collatarcuius refpe<au,punh vicem iure obtinere cenfetur.

1 erra orbicularis e fle figur^globof^ac rotfid?.

defcriptio pulcherrima, eaque
Aqufse focus
breuifsima:cum eius natura

energeia.

orbicularis effe figurae ,ac

Aqua
cum terra facere.

Aeris , Sc regionum illius locus

elegans,breuis,ac dilucida.

globulum vnu

defcriptioquc

& defcriptio fanequa pulchrarcu his

quae ad illum pertinet, & ex illo fiunt ac coftant.
Ignis locus,

vndique furfum:cui iamiam defcrr*

pta mundi elementa omnia fubfternuntur,nedum

Coelum

e fle

DE

SPHAliR. SEV COSM.

MVNDI

Adha:c,qudd figuram habeat orbiculaiufta ratione.

abfque
non
rem,
Quod Sphajne nomen mudo, de quo haftenus,

fola terra.

perappofue quadret: ipfumque totu.fiue Vniuerfum,Sphra mudi/anequam re&e nuncupetur.

FINIS LIBRI PRIMI.

E CVND V

S liber habet

numeru, ordinem,

S fitum, nomina, & motum cceleftium fphaerarum

aliaque ad

illas

pertinentia:

cum

pulcherri-

ma delineatione omnium circulorum, tam maiorum, quam minorum: ex quibus cceleftis Sphaera
compingi vulgo imaginatur :non negle&ovfu,
natura, fitti,ac ratione fingulorum.

3frHuiut praecipua,fummdque capita, hac

digeruntur Jerie.

T>

&

nomenclatura retu deReuis propofitio ,

Icribendarum: cu abrupta inuocatione,viam

ad narrationem vtcunque faciente.

Quid coelum, quibus rebus in genere coftet:
fiue quas in partes vulgd diuidatur.

&

Coelum ac Sphaeras

eceleftes

inferiora

omnia

circuncludere : eaque fecum (excepta terra) perpetuo rapere vbi de motu primi orbis , feu fum:

mi mobilis,non pauca.
Ccelcftes iphaeras

omnes, ab Oriente, per Meri-

diem in Occafum, intra horas quatuor

quotidie vplui,ac reuolui.

Si viginti,

SVMMA

T Rl V K LIB.

Cceleftes Sphaeras alium habere

motum aiatii

pofito:& quod propria vi in fupremu, fummumque coelum nirantur.ab Occafu, per Meridiem in
Oriente orbiculari in eeflu tedendo.Vbide motu,

numero, & ordine cceleftiu orbium. Adh^c, quan

to tempore fuam reuolutione Sph^ra quaelibet, vi
propria, & motu cogenito abfoluat,ac perficiat.
Cceleftes Sphaeras omneis , & illarum ite ftellas
vniuerfas, ex quibus tota coeleftis machina coalefcit,a
ri,

fe,&

Tuis

formis naturali motu agi, ac

moue

non violento.

Cceleftium Sphaeraru magnitudines varias

efle,

motus. Vbi de miranda velocitate primi

mobilis,feu fummi,&: fupremi coeli.
vti etiam

Coeleftis Sphaerae,

& ite mundanae, centru, axis,

& polircirca qu^ tam reuolutiones,quam motus,

furfum

fieri

imaginamur.

Coeleftis Sphaerae, vti etiam

mundanae, polos du

pliccs efle.

Sex maiorum circulorum coeleftis Sphaerae (qui

aliis praecipui habetur )defcriptio,vfus,

de multis

natura,&fitus. In primis Zodiaci, feu obliqui cirinteritus viam,perappofite

culi: quem 3c vitae,

&

dixerunt Peripatetici.

Aquatoris, feu iquino&ialis

circuli defcriptio,

vfus, natura, &: fitus.

Meridiani circuli defcriptio,vfus,natura,&

Duoru

fit .

Coluroru, Solftitii fcilicec vrriufque, Sc

iEquinoftii, defcriptio, vfus, natura,

& fitus.

'

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

Admonitio in praecedentia, &: fequentia.

De quibufdam
Sphaerae: fed

aliis circulis

maioribus cceleftis

minus praecipuis, ac

neceflariis.

Quatuor circulorum minorum

rae

qui de multis

aliis

coeleftis

Sphae-

vulgd celebres habentur)

defcriptiOjVfus, natura, ac fitus.Et in primis

pici Cancri, fiue iftiualis circuli,

Tropici Capricorni

fiue

Tro-

& Solftitialis.

Brumalis circuli,

Solftitialis,defcriptio,vfus,natura,&fitus.

Admonitio in

praecedentia,

Circuli Ardici

natura,&

& fequentia.

fiue Borealis, deferiptio, vfus,

fitus.

Circuli Antardici

fiue Auftralis

deferiptio,

vfus,natura,&: fitus.

Admonitio non negligenda.

Quatuor nunc deferiptos , & pofitos minores circulos, totum coelum in quinque fpatia dirimere, quae zonas prifei Aftronomi rite nuncuparunt.

Minores alios circulos a iam didis,

Sphaera imaginariae deferibi.

& poficis, in

Nullos circulos, fiue maiores,

minores

ccelefti

fuerint

fiue

nec item polos, 3c axem,

illi

motum in coe-

Imo re vequin potilis furfuin

lo vllum exfe habere, Scagnofcere.

ra

nequaquam ibi

fubfiftere
:

commentitios omneis efle quorum ingeniola

excogitatio ,fummis laudibus vbiqueeft profequenda.
:

SVMMA

TR.IVM LIE.

CceleftemSpha^a,hifce iam pofitis circulis multiplicibus circunfcriptam, duplicem efle: iiue

pliciter

refpe&u

terrae

du-

imaginari.

Quid Sphaera rc&a:

& quinam proprie fub illa

habitare dicantur.

Quid Sphaera obliqua

illa

& quinam proprie fub

habitare dicantur.

FINIS LIBRI SECVNDI.

ERT VS liber, defignationes

I

culorum

cceleftis

omniu

cir-

Sph$rae,tam maioru,quam

minoru(fuperiore libro defcriptoru)figurat,

demonftratrpartibus etiamnuexprefsis imaginuoftauae Sphaerae, per quas circuli ipfi hodie traf

&

ire exiftimantur

Exhibet praeterea Geographica

quadam, ex eodem fuperiore libro,tam depropta,

quim pendentia : de zonis terrcftribus , climati-

&

latitudinibus,
bus, locorum longitudinibus,
ledione,
Geographicam
aliis ad
mefuris item,

&

& vfum fummopere conducentibus.

^HuiMprjecipM,Jummaque capitajuc
digerunturfine,

maiorum

circuloru cceleftis Sphaerae, antea

vt in

S Ex
deferiptoru, defignationes pulcherrimae,
coelo efle illos hodie

imaginamur:& a fe inuice di

fiftinguere poffumus.QuaedefignationeSjficuti
loca (per
odauae Sphaerae partes

mulachrorum

&

trafeunt)dilucide
quse hodie ipfi circuli agutur,&

de mvndi sphaer. sev cosm.

ob oculos ponut

totam coeli faciem nobis

ita

fa-

miliarem, ac perlpicuam reddunt.

Zodiaci defignatio, vt hodie illum in coelo

efTe

aliis circulis, per

fere

imaginamur:quaduce,&ab
na nofte
res

fe

facile

pofthac diftingui poterit

& fuas

ob oculos, minimo negotio, cuiuis deponere.

Jsquatoris defignatio, vt hodie illum in coelo ef

imaginamur, qua duce, &c.

Meridiani, et Horizotis defignatio,vt hodie,&c.

Coluri ^Equinoaioru defignatio, vt hodie, &c.

Coluri Solfticiorum defignatio, vt hodie, &c.

Circuli Latei,qui inter coeli circulos maiores k
plterifque recenfetur, defignatio: vt hodie ab

om-

nibus fpe&atur.
Ratio nomenclaturas ciufdcm circuli, varia ac
multiplex.

Quatuor minorum circuloru cceleftis Sphaeras,

vt hodie illos efle imaginamur in coelo, & ab aliis
diftinguere pofluin

9
,

defignatio pulcherrima, qu$

fimulachroru o&aua: Sphaer ae ftellatoru , loca, per

quas hodie ipfi circuli tranfeunt, dilucide

ob ocu-

los ponit, ac profert.

Circuli Ar&ici ,fiue Borealis defignatio, vt hodie

imaginamur:& ab aliis circulis per fe-

illu in coelo

renam nofte

diftinguere, ac fecernere poffumus.

Tropici Cancri defignatio, vt hodie, &c.

Tropici Capricorni defignatio, vt hodie, &c.
Circuli Antar&ici defignatio, vt hodie, &c.

Admonitio non afpernanda,in iam dufta.

Quinque

terreftium zonarum, qua totidem pa

refpondent , &c praecipuas mundi

rallelis in coelo

regiones conftituunt, defcriptio, temperatura, fi-

tus,& proprietas.

De Antipodibus,Pericecis,& Antcecis.
Admonitio breuifsima.
Terram vbique habitabilem effe, contra pisero fque ac nullas hodie
:

terreflres

zonas

fiue

mundi

& regiones inhabitabiles dici debere.

De mundi climatibus, & illorum diftin&ori-

partes

bus parallelis:cum recepta cuiufque ratione,& no

mendatura. Infuper, quod plura climata quam

feptem

flatui

debeant.

Locorum longitudines quomodo

excipiendae,

&diflinguendse.

Locorum latitudines quomodo excipiendae, &

diftinguendae.

De

gradibus longitudinum Geographica

dam.

De gradibus latitudinum Geographica quzeda.

Geographicarum menfurarum , ordo

menclatura.

FINIS LIBRI TERTII

& vltimi.

& no-

^ANTONII
MIZALDI MONLVCIANI
DE

MVNDI SPHAERA,

SIVE

Cofmographia, Liber primus.

*

V JE fit mundanaJfhxraftruSlu-

TI O.

ra, quis autbor

f

Quo digefia modo h emant elementa,

Sit propnum,qua

quid illis

hisfumme miranda,quis ordo

Coelorum, quinam motus, qua,firma, quot orbes.

Deinde quibus cyclis coelefiis machina confiet.
Quos proflent h/us,& quofmt ordinefurfitm.
Quas habeantfides hodie, per qua aflraferantur.
Et quid conueniat cum coelo denique mundws

Hic canere,
Incipio:

&

breuiter,clareque ofiendere cuiuts

ex imis repens adfumma, Deumque

Ofiendens pafiim manifefio

nummeffargi:

%Ac regere ingentem concordifoedere molem.

\Ardua resfime, nofirts quoque Ciribus impar
*Audebo tamen,

& mundi

PROPOSI-

rectore hocato

vfggrediar.Jfernit hirtus infraOta labores

a. i.

INVOCA
T I O*

Dexter ades\ paruumque, tua bonitate, Poetam

affice: qui

Et

coelos

dumgefit/canderequando

laudes celebrare tuas, tua pangere regna,

Omni conatur/ludio,

& molimine,

nugis.

Quas tulit in Latium mendaci Gr&cia

JSJo egetiaut

l>er/u

Phoebo ,aut Parna/3, autfotibml/ Ilis,

Doctiloqui quo/cunquefoltnt haurire Po'et&\

Solum

tefitiens,cui

coelum

&

fydera parent.

^Qmdmundus:& quod Deus lateat in omnibus eius partibus, quas vnutn mirabile corpus conftituunt,quod vniuerfum nuncupant.

Adhc,qudd ille pro arbitrio

vniuerfa tam furfunijquatn deor-

fum regat, ac fumma prouidentia,

&: ratione difpenfet.

^tqueljei numen/jnrant,pafimquefatentur.
Quodfi non effit,fi non bene nexa maneret

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

Machina, coelefiis herbofabricata magiflri:
Nec tantam munii regeret Prudentia molem,
Pr decipiens concors 1nfit dtfiordia: certe
Non effiet flatio terris, non ambitus afirts:
N&reretcjuefbi mundus, Jlandoque rigeret

Nonfua dtfiofitos firuarent fideracurfis

Frouidentda
:

omnia gu-

Noxque alterna diem fugeret \rurfumque fugaret:

Sequefis peterent

h indis elementaflutis.

bernari, ac
ratione,nec
fruftra.

Non Phoebus terris lucem, radiofine calentes

Nongenerandarum pr&beretfemina rerum
^4'era finitimum confumeret impiger ignis:

Non tempefiiuas pluUias demitteret aer:

Nudaforet tellus aequorque extingueret ignem
:

*Aut ignipotius pifofiim arefieret quor.

Non imbres alerent terras : non xquora henti:

Non pelagusfontets: necJlaret flimma per omnets

Par femper parteis,

aequo digejla parente

dera nobis

Vt neque deficiant hndae, necfi

Nec coelum iuflo maiujue, minufue feratur:
Nec filitum permutet opus Sic omnia toto
.

Demoftratio

Difpenfkta manent mudo, dominumquefiquutur. pulcherrima,

quod omnia,
Eft igitur Deus, ac ratio, quae cunelagubernat.

Cur nos

difiofitts

Et helut imperio

hic ibus confirgere Signa

coeptos abfiluere curfius

Cernimus? ac proprios fimper remeare per orbes ?

Cur eadem aefiuas exornantfydera nottes?

4.

Jf.

Deo, Ratio& mente

diuina gu -

ne,

bernantur
cotra Epicureos.

ant. mizaldi

uber

i.

&

hybernas eadem? certdmque figuram

Quifque dies ponit mundo, certdmque relinquit?
a quo
Non Dem efl autbor, qui non mutatur?

Semper

&

Non alium Indere patres, ahumue nepotes

Cernent? quis prohibet Solem decurrere adAtrClos,

.Aut mutare lnas,aut

Quis

coeptos Pertere

1/etat excidere in

curfm?

terram pendentiafurfum

'jha , ac tellurem mediis obuoluier hndis?

Non Dem eft author,qui no mutabitur 1/nquam?

Vi diuina Ergo opm hoc immenfdconftruFlu corpore mundi,

mundu

re-

jM em lydque natur& diuerfa conditaforma,

Vis diuina regiv. herboqne,& numine, mundi
Omnigenis rebmffh&ram locupletat , alit que:
Foecundat , mouet, ac tacita rationegubernat.

^Mundanas
ae

Duplex rhu=
didiuiiio.

fphaerse,, feu

Vniuerfi,breuis

compendiofa diuifio.

m Nereum (qui defuper imminet

\A

orbem
Inque elementorum(qu& fubfunt)corpora,rele
Diuiditur.

1/ eluti

beteres fcripfere magijlri

Pojlremum paucisfmngemm

Cengradibmfalis,

lterfibm\ illinc

Jlrato limite, curfim

Ex imo, adfummi [candentes culmina edi.

Ergo, dementaris
uderis, ac ignis

mundm, telluris,

&

lwd<e,

comprendit corpora quorum

:

de mvndxsphaer. sev

cosmo gr.

Ordine natura brembws dejcriptio herbis

Hac tibi tradetur,patientemfi dabis aurem.

%t>Mundi <ztherei>dc dementaris piBura

Cr demonjlratio.

^fiTerrac,& partium eius deferiptio pul-

chcrrima^eaque breuifsima.

T Vmanigeneris tellM poJ]eJ?io,pro

Tot rixa,

&

cades,

&

qua

pralia,dana, dolores

Surgunt '.Oceani circumque, intrdque fonante

a.

ii] .

ANT. MIZALDI LIBER

Terrae cir-

I.

^qUuhurfludlu pafiim:ac,l>elut infula, toto

Eminet eponto:& mediisflans extat ab

l>ndis:

Non immerfabolente Deo ruifumma patefias

Jnte\*ram, >nare, coelos , aera, demqueflammam.

Hac. multa

& hana

Jpecies hominu,atq',ferarui,

lAeriaque colunt holucres pars eim ad Hrclos

:

^4uflrinis pars edi habitabilis oris

Pars tenet occafumpars denique lergit ad ortum'.

^c/flucn:

Sub pedibufque iacet

noflrts ffuprdque Indetur.

Hanc circa, jrofeis noElefque,diefque quadrigis

Sol Vehitur Jed nox aducrja in parte creatur,
:

lllajmu

nitidis diflindlasflonbws herbas,

Et hanos promit non ~tno efeminefoetus:

Terra? i ruas

tebutio."

Cui montes mfunt, colles, cliui, tumulique

Conualles, campi, rupes James, iuga,rura,

Sylu,flagna, lacus,fontes, fluuq, atque paludes

Stnpes,& flores: necnon animalia quaque:
Vrbes,

&p

agi,

frudius, InlLe, oppida, T ites

Saxa, metalla, Ceres, Jite opportuna tuenda:

Qrnis ~\num (bonitatefua) natura, Deufijue

regemfecere umendum*
Pr&pofuere hominem-

&

Hacfane reliquis infirmior edi elementis:

Debihorque: etenimfi difiindatur ab xflu,
Terra? in fi raliis

eleme-

Us tpilata.

quauis ratione , redire

In fi nequit: ac didudlas lungere parteta

f
Jf (tqua,flfiuerit diuifa recurret m Imum

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

Extemplo:

&

Sic der,fic ipfe ignis

Cumpnmum

rurfws ~Veluti prius integra fiet .

dum dilaniantur,

coeunt, diffedldque

mebra reducut:

>Ac remanet facio de hulnere nulla cicatrix.

Vnde hoc ? nimirum, quiafunt meliora,maglfque

Perfecta:

&

propria pojjimt hirtute moneri.

Tota hodie tellus partes narratur habere

bi^ern*
Quattuor: Europam, dico, Libydmque, ^ffldmqu e, rura partes

Necnon Americani a pnmo muentore hocatam*

Europe recipit nojlratia Gallica regna

Quattuor in partes

diuifa:

Celtica confequitur.deinde

Aquitanica prima

& Narbomca

Belgica: quae Borei pelagife extendit

quatuor.

e fi:

.necnon

ad oras .

me ture notare
Pojfit quodfines pofitos mihi 9 demque metam
Tranfiliam.ergo memor coepti9 me colligo tandem.
Nilfequor

alterius: ne quis

^Terram in meditullio mundana

re,feu vniuerfi, flabili

vllo

fph^-

pondere, abfque

motu, fub orbiculari figura librari, ac firmiter

pendere.

Vod here medium mundi Jit

terra 9 pro -

mum confti-

bari

Inde poteJlP quia ad illamJedulo quaque recurrunt

a.

iiiju

2m ~

ANT. MIZAtDI

LIBER

I.

Quf, hei labuntur,hel tendunt rite deorfum,

Ceu ad centrum ,m medio defixum corpore mundi

quod KCCfxGiryTHg tufit grauia omniaferri,

(yttd

v4c naturali motu

illinc cedere nufquam.)

Vnde,fere cuntlu terra efl immobilis, acfe

Sufhnet

m medio, & propria gramtate tuetur.

(Vt hiflm efl i!li,qui temperat omnia nutu)

ndiq enim m centru cocurrit prona, globumque

Y
Terram

eCTe

S_ U(

Explet copdlum,denfum,folidumque,& opacis:

(' Kl

p6deio
fam,ac immobile de
monftratur.
1.

nu ^d

f leunas,grauitas quaplurima, necnon

Tanta,ht nemo aliquo pofit comprenderefenfu.

Quodfi tu leniora, eadem mihi mobiliora

ponU}jj terres globulum leuitate carere

innuis huic certe nec pundlum mobilitatis

vdfcnbes: quapropter erit gratiis,

&>fine motu.

2. Amplius,,ille pater rerum, mundique creator

Omnia, quetfecit, holuit motu, atque quiete

Diflmgui\teUurem(mundi imum,mediumque,
Circa quod caelum tot iam peruoluitur annis)

Vna quies tenmupoffedit cattera motus.

Vnda fluit,fmperque aer agitatur,& ignis

Non manet, ac

flabili nefit flatione morari

Pr&cipue tamen in coelo efl his maxima motus,

quo.,qu<e fiibfunt, euntia inferiora mouentur:

Vttibi perfficue peflbae monfirarefludebo.

3

Pmterea, motum quiduis certa ratione

DE

MVNDt SPHAER. SEV COSMOGR.

Debet ad Immotum componi,<&

rite vefeYri:

Vt nojci inde queat motus, Caleat que notari

Totim mundi harmonicus confenfws ad Anguem.
Iambeum ipfum coelum afiidue moueatur, habebit
Vere opus immoto,

defixo corpore-qualis

Cenfitur tellus:ergo efi

immobilis ^atque

V nam de cunelis retinet mediam l/ndiqueJedem

Terram in
medio mudi

Immenfi mundi ,ac librato pondere pendeK

Quod te non halde turbet, cum pendeat orbis

librata

pen-

Coelorum xin nullo ponens 'yefiigia fundo:

dere , nihil

Vt

miraculiha-

de perpetuo conflat ,celeriq ne rotatu

illius

bere.

:& motu irario rerum Itariarum,

Quas habet, atque palam depromit notte, dieque.

HincJuTpenfus abit Phoebus cur/u moderato

Cu Luna,

&

fiellis,

mudu lufirdnfque,foue'nJque<

Coelum ergo pendetJurfum,teUuJque deorfum:

Qua nifi librato media effit pondere , certe

Non ageret curfum, reliquisJubeuntibus aftris,
Phoebus ad occafum, ac nunqua remearet ad ortu

Cynthia nec

celeres regeret per

inania bigas,

Nunc illos infra irradians, illos modo fuprd:

Nec matutinisfulgeret Lucifer horis

Terram ia
medio vni*
uerhtatismu
:

di

pendere

immobiliter^
demoftratur.

Hefperws,immerJo dederat qui lumen Olympo

Lft igitur mediam mundi fortita cau emam

Tellus:&

toto pariterfublata profundo,

Immota, acfiabilis,fixdque inpondere pendens.

Coclufio fuperioru deni 6brationu 0

IO

ANT. MlfcALDI LIBER

f.

Nec patulas dijienta plagat ,Jed condita in orhem

Vndique/urgentem pariter, pariterque cadentem

Cum hajlo pelago: h eluti mox/cnbere pergam

Terram m medio mundi, qmejcere
brari:

qua pittura etiam

ac li-

capiti je-

quentifirmet.

^Terram mundi totius(fiue Vniuerfi)eentrum efle & qudd fenfibilem magnitudinem non habet ad toiu mundum collata 3 cuius refpe&u pundi vieem iure
,
.

obtinere cenfetur.
Duo: demoqu6dterra

S
^

~V aride

Cdu/k quod tellus debeat "Vfque

Mundi totius centrum, mediumue "Vocari :

mudi cen
trimi & meTerricolis etenim fublimia /ydera quaque
fit

diu, alia? a

fli

perioribus.

r
Exortum, occa/um,

r
&jummu

*->

retinentia coelum,

>E

MVNDt SPHAER. SEV COSM.

aequali fimperJj) edantur

II

hbique:

Mole fub
(Sifumos tollis, nebulas,jfiarfiofque hapores
Qui maiora folent mentiri corpora quam fint)
Quod nufquam fieret ,ni mundi terra teneret
Centrum, cum yaflo pelago:qmdpartibus &quis
lAJurnmo

cocio

Jlellis

difiare didetur.

*Addc>quod a quocunque loco,

&

quauts regione

Terrae, dimidium coelum infra femper habetur

Etfuprdiquodfit, quia
illius efi

Scriptas a multis, coeli

Quos

tellus

infima

herum

centrumir eliquas caufas reticebo

(tibi

mundique peritis

dum meliora paro )facfedulb

holuas,

*Aut dodos adeasfacili bonitate magiflros .

Demonftrationes,quod
terra fenfibi

lem magniHis pofitis,aliud cupio te nofcere, nempe

tudine "iT
Molemfinfibilem ad mundu coelumquejupremti
a(|
Terree nullam efje\htfiellarum ofiendere poffiunt

lAfpedus

harij, innariat ae denique turbae

Coelefies, quemcunque locum

Necnon dimidium

coeli

calcaueris orbis:

hifumunfuper

hna

^sfuJlrinasVr/as quaerentibus, h/que polaris

(Vt Boreas etiam)hariatiofada meando:

Necnon afirorum pariter mutatio lucis,
*Ac nodis iunges, quodfydera eunda "indentur
Ver totum mundum(cum Luna demito Solem
:

Varua.hcet terra multo maioraferantur:

Si Stilbonta

Imum aufm& Luna, Veneremque;

cetru mudi.
I#

2.

ant. mizaldi liber i.

Ni contentu s abis,rur/um proponimns,orbe

T errarum totofimul ^LEquidialiafala:

Centrum cum mundi centro prorfum

Quodque mathematica muenerut organa' quorum

Porro ycredibile eft, quodfi

8.

effle

didetur.

qm/canderet orbem

Lun<e,aut Mercuriy, projpeftareique deor/um

Terram ne minima, imo nulla ex parte

luderet:

Quanuis huic etiam Phoebeam lampada donet :

Nam tota ad coelum exigui punli mflar habetur.

DefleU.itfecm eft flu fixae, flue *V agant es

H& fuerint: rutilo quasfurfum lumine paflim

Stellas fere

omnesterra
naiores

ObflruamM: habent etenim fua corpora,terra

Maiora: Hermet em toUut , Lunam, Veneremque.

^tera

^ qux/unt) librorum

lefho dofla

Explebit: quando non omniapofflumm omnes.

IDE

MVNDI SHAER.
Stellas/ape aquales

SEV COSMOGR.

13

apparere circa

terram, ni vifm impediatur .

Reliqua demonf rationes petenda funt

ex Jequentibus piflurIs.

g^Terram

orbicularis effe figura, glo-

bofe,ac rotundae.

Pharica telluri(ht coelo)datur lundiq $forma.

Cm neqsprmcipiu eft '\fqua

idcirco terris

Vari? demo-

in orbe.
> necfinis

non omnibus omnia Signa

Condicimus inufjuam wueniesfulgere Canopum>

cx & fig Une .

i

ANT. MI2ALDI

14

Donec

iliacaeper

LI

Pontum

j?

r#

teneris oras,

Sicqu&rent Helicen, quibus ille/uperuenit io-nts:

Nam laterum tradius teretes, Jparfique tumores

Eripiunt terree coelum,

> ifufiue coercent.

Laax eclip. Te tejlem das Luna tuiglomerabilis orbis,

eoae'n6apparere rem.

F 01C -

cum merf* m

>
Pfi
Non omnes pariterSconfundis
fideregentes:
sociem

deficis

mbris

Sedprius Eoe qu erunt tua lumina turba:

1 Pofl, medioJubiecta polo
queeunque coluntur:

VItima ad Hefperios pullatis Colueris alis\

m extremis quatiunturgentibus era.

Serdque

Quodfiplanaforet tellus, fimul idla per omnem

Deficeres

mundum, toto fpectabdis orbe:

Sed, quia per teretem deducia

efi illa tumorem.
His modo,poli, illis appares, Delia, terris

(Vt Sol,&> queuts coelorumfiydera fierme}

Exoriensfimul, atque cadens: quia fenis in orbem
Ventris

&

acclinis pariter dediuia iungis

itque altosfuperas gyros, ahofique relinquis.

3.

u4ddo,quodformam pro,fefert corporis Itmbra

Per Luna eclipfes totas JpeClatur ad Anguem
Terreni globuli proiedia

">

Ergo rotuda manet tellus,

mbra ejfe munda

Jphanca ad l>ngue.
:

&

4. lnfuper,ipfe polus mundi firguque caditque,

Borea oppofitum reEld quarentibus ^Luflrum:
j.

Eolfque cito,

Heferiis tarde aftra ludentur:

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

Quod tumor hnmagit tellurnfyh&ricw.ex quo
RurJurn

colligitur terrarumforma rotunda.

SiquatJunt alta caufk} htfuntjeclto doSU

vAjlronomi expediet fum Inua lioce magijlri.

Do&oruauthoru le&io

multa docet,
quas verfib*
tradi renuut.

Prima demon tfrationis,&> item quinta,piBuquam ad en, qua de Hori^ote^ er fyha-

ra y

ra refra, ac obliqua hb.z. defiribuntur

prudenter aptare potens.

16

ANT.

MI2AIDI

Secunda demonttrationis,

tl BER

&Qua

qualifcunque,non inelegans.

I.

quarta,piStura

etiam
vjui ejje poterit his qua inferius
tradentur .

PE MVNPX SPMAER. SEV COSM.

Tertia demonjlratioms ptlura

17

Aquas locus, Sc defcriptio pulcherrima,

eaque breuifsima:

cum eius natura,

&: energia.

N faciem,

terr<e procumbit

aqua:& fluit intra

illius ~\>enM, ~Vtfonteis excitet

Imus

yAc "Vapor exhaletfur/um: quifldulo "Verfm

In pluuiam, terrasfaturat,foecundat,alltque:
*A'eraque ex ip/o ducentemfemina paflit.
Sub regione ergocraffla,imdque aeris, "Vnda efh

Locus elementi aquj,

ANT. MIZALDI LIBER

I.

Vnda (inqua)Oceaniqude terram circuit omnem*.

.Angnfl 6quefreto Herculeas

ingrejfla

columnas

Diffundit Jefe longe, Ut eque pererrat

Aquis nomi
na imponi a
locis per que
tranfeunt.

Diuerfum nomen

retinens:

ht funt loca,per qu<&

T rdnfit, diuerfa: hiftoriis paffm celebrata.

Hac terr& occultas perreptat adufque cauernas

Etfluit, ac refluitfemper hariumque faporem

ht y ana eft tellus,per yifcera cuius
.Accipit
:

Irrequietam Tendit: ab
efie aquaru

naturam.

hac longo iam tepore flumina manant:

Ilumina, qu& pelago yeniuntnt erumque marinos

dflulus properant, illinc reditura yicifiim,

Vt tellurem onerent: deinde aera: pojleafenfim

Qua yenerefluantCns paucis plurima dicam ?

agantur in orbem,
Hac abeant, illae redeant,

&

Oceanum a*

i/ffidueiy egerent que (yt Janguis corpora) terra.

Hincfit , iit Oceano manet his omnis aquarum\

quaru paren
tem eiie o-

Quifluit, ac pafflim

mnmm.

Scandit , defcenHit, turget, gignit, parir. ex quo

refluit, nociefque,

diefque

Vndarum genitor narratur hatibus effle

Qmfluq$orbuhabet nymphas, hic dedidit omneis,

Tarumftib terra, partim fuprd, ingredientes:

Tarum etiam grauidis de nubibus egredientes
Sed memimjje
Terra cum
aqua vnum
globulu facere.

decet, corpus telluris,

&

yndde,

Vnum fph eeralemglobulum fimul dedere: cuius

Tarteis detexit diuumque, hominumque poteflas,

^dproprios yfus y mentum, flante

'gura.

DE~ MVNDI SPHAER. SEV COSM.

efle figura, ac globuZfa Aquam orbicularis
lum vnum cum terra facere.

r?

Soluente a portu natu , longeque fluente.

Namfinfimhifum refugit .fique eripit l/ltro

Ip

fplmice.

i.
.

Exnoflris oculis , medio /urgente tumore

v4Equons, in quocunque loco fldem tibi nanis

Proflet:

idem poteris de ipfa quoque dicere naui,

i.

Cumfe dat 1/entis: namflanti in littoregrelox

Vanefit: quod aqua, donabis ture

tumori.

Monflrabunt eadem opuli hifi, atque latentes.

Si c aufas alias hic a meforte requiris.

$.

De tellure prius confiripta, eiujq uefigura

Terr* & *Confitle:nanque 1/nu globulum coponere tradunt
Cum terra mmefum pelagus: quapropter htrique

Terne confmiles poteris fubtexere caufas.

Trium demon
Jlrauonumfe~
periorum
Hara,

eadem.

ANT. MI2ALDI

20

Aeris,

LIBER

I.

& regionum eiuslocus, necnon de-

fcriptio dilucida, breuis,ac pulchra.

Locus

aeris,

& natura.

^T

terras

gmddmquegragm copledlitur *Ah>

> arte dijfufiis:& omnia paftm.

Ne detur lacuum,perreptans: de'que Sapore
HuCyilluc

Conformans plumas y tonitru y igneisy nubilay flatus.

In aera vapo
res duplices

Adhxc

ferri.

qua?

illic

gi

enantur.
o

Qujcquid enim

tejlure

ima, atquefluetibus Irndis

Exhalat fenfim huc mutato corporefertur:

ldque y yapor/olet

effe

duplexdeu is, andm, "Vnmy

Vnde ignes funt l>arfper inane dolantes:

I

De quibus haud pnde hbru hulgammus amplii.

Fn vidws efl alter crajfusfimul <&grauis\ex quo
y

Nunc rores bibulis latefunduntur in aruts

DE MVNDISPHAER, SEV COSM.

Nunc otr* incumbunt nebul*,comalltbus imis:

21

*Aut plantis cociofuf*Jfarguntur,& herbis

f specio herb

Perorat* plutu.taut

ere grando

Irruit:aut canis albefcunt rura pruinis

Aut niuibus montes longe, hafleque teguntur.

Tres

H*c hero cunila emittit circunfluus ^ier,

^4pte diJlinBm triplici regione fuprema
-,

Accipit <ethereum hiemo ex igne calorem,

Necnon Vulcanifimperfitit hjla camino.

Hic hbi (fificca

&

aeris

regionas,

&

earudem na
tura-

I.

Suprema aeris

regio.

tenuis fuccenditur apte

Materies)apparent ajlra cadentia coelo:

lgnit*que trabes *ftiua nocle micantes

~4tque alia idgenus humanas turbantia mentes

Vtfunt non hifi regnis impune Comet*.

Pars media(htfinbut)here eflgelidifiima-.necno

Semper ab inflexu radiorum amota, malignum

algentem late complexa rigorem.

i,.

Mec!ia aeris
regio.

Frigus,

Hicfiuntpluui*, nubes, acfulmina,f*uo

Cum tonitrw-hariique agitantes nubila henti.

Infima pars calida efl, atque humidama hapor illa l
Infima aeri$
Humetdat, liquidis exhalans iugiter hndis:
regio.

4c Solis radius,fic heific,h/que reflexus

Calfacit :ht coelis atque filum permittit, agitque:

Ergo,*que patiens

eflfrigoris, atque caloris:

>Alterndfque hices, alternaforte rependit:

Vere tepens, *flate calens, eadem horrida bruma.

b.

tij.

ANT. MI2ALDI LIBER

22

Hicfiunt ignes, nebula, cum

Authoris

1 i-

"

metogra
phia

m-

rore pruina

Catera de nofiris tibifiunt noficenda Cometis

Nempe illic multis deficribimus *A'era herbis:

Et quacunque eius

triplici in regione parantur*

fcribicur.

5^ Ignis locus, natura, &C defcriptio (a nequam elegans cum iis quse ad illum
:

pertinent, ex ipfo fiunt,&

eundem oc-

culte continent.

Locus

de*

&TiuTna
tura.

T Gnis ad athereas Volucerfie continet arces,

^ Summaque compleElens imifafligia mundi,
Flammarum yallo natura moenia firmat:

Nam quafunt coelo, & Stellis propiora coruficis,

Debent nobiliora etiam ,&* meliora putari:
Perbelle ergo prifici ignemficripfiere propinquum,
Conti^uiimque orbi Luna,fed luce carentem

Vrentem tamen in primis mireque calentem.

Quod yerum ejfe docet ratio nam noBe hidemus
;

Demoffra- Perfiudum yohtarefaces, flammafque hagari

ftrano quod
delabi fiydera coelo:
^fera p er liquidum:
1

furlumverus
fa igms.

Quafiunt ,Jicci

&

&

tenues

quod

r
m aerafumi

^Altius aficendant fiuperoque crementur

:

ab igm\

Quinififub coelo here effiet ,non ~\>apor illic

Accendi pojfiet, noBifique 1/olare per ~\mbram
ne quajo putes ignem infiumma aeris

effh

d mvndi sphaer. sev cosm.

23

Ign' vbique

Tantum particula: cuius coeleflis origo eff:

Nam coelum

, tellus

,aer ,

Concordi huc retinent,

mare,pace ligatum

"vitali

& lumine plenum. ^ac

illius

par tes diffu-

Hunc corpus noflru,& res mudi quaque, fopitum fum

cet

efle

li-

occuhe *

Includunt feu furfum JpeBes,/iue deorfum

Vnde mihifacunda nimis, miranddque "valde
:

Esifemper "Vifa,& femper dicta, atque putata

Vis ignis :fiue huncgermen coelefa "vocandum
Cenfes, aut aliud nam mundo Jfargitur omni

Omnibus in rebus latitat fuafemina paflim

-.

Diftribuit:

quod ego paucis ofandere pergo.

Vidijli perjape oculos in nocte, repente

Pulfatos , ignis Jcintillas mittere longe.

Vidijli crebro, quod cum balearica plumbum

Eunda iacit,

"volat, ac

mox incandefcit eundo:

Et quos non habuit, fub nubibus muenit igneis.

Vidijli magnos miranda incendia monteis
"validas coelo differgereflammas.
Ructare

&

Vidifli calidos ardenti exfurgerefonteis

Tellure

ignitumque antra exudare "vaporem-.

Sulphuredfque lacus, "vaflo cum murmure, ab imo

rapide tolli /eruentibus "vndis.
Mifcen,

&

Vidijli decies fulgetra

^iere graffantem ,
Collijis

&

&fulminis ignem
nullo ignisfomitefacium.

etiam diffundi cernitur ignis

E trabibus

durdque abjlrufa ex arboreflamma

b. irj.

Pulchra hifto

& flimma
admiratione
,
digna,de
ocft

ria

igni -

Excudi montefque proculfumare minaci

Ventorum impulfu, fifi allidentibus ipfis

Saxis ,

mque Vicem Calido occurrentibus iElu.

cum dubijfubeunt certamina belli

Sic quoque
Ignes
virale

ceu

& na-

&

Ferro inftrutae acies ;

totis

Viribus hofies

riuum reru

Mutua confertis exercent praelia dextris

fpfritu, vbi-

Dum caua terribili tinnitu pulfa refultant

que natura
IparfilTe.

lAyma, Vomunt crebros gladiis tundentibus ignei.

Praeterea , durisfonipes calcaribus aliius.

Dumfitlit

&jihcesferraw

calcibus Vrget

Excudit rutilos ignes filedque latentem

:

In tenues acerfiintiUam dijiipat auras .

Sicferro praefixa,

&

neruo impulfafiritta

*Aera per Vacuum, ignefcitque, arde't que Volando*

VJqueadeo naturafuvsffeUlatur Vbique

Ignibus

effe potens, occulto

Sedfatis

haecfuennt:redeo

numine nobis
adfimmi aeris ignem
.

Dimiffum qui cum leuitate ipfum aera Vincat,

citior haud dubie locus illi competit: ergo
omnium ele
proxima Lunae
mentorum Sub coelo eft eiusfides,
fummus.
Sub coelo dico , ad quod quando irrepfimus,omm
:

Ignis locus,

Conatu de illofatagamusfiribere tandem *

PE

MVNDI SPHAER.

SEV COSM.

2$

Ignem de omnibus elementis ditiorem

locum O"fidem obtinere
.

vndique furfum cui iamiam

dcfcripta mundi elementa omnia fubfternuntur, nedum fola terra. Adhxc,qudd figuram habeat orbicularem , nec aliam ,

S^Coelum

eflfe

nonabfque

ratione.

natura,r
parenfque,
rerum cuflos
Rincipio,
J 1
J
*

P Cum
jEt

tantaJtrueret

circunfujis

molem per moenia mmi,

orbem concluderet aflns

Vndique pendentem in medio, diuerfaque membra

Ordinibus

certis fodaret

*A'erdque,&

corpus in

terras, flamamq;,

Imum,

lmddmq\ fluente.

Mutua in alterutrum pr&bere alimenta 'tuberet,

Vt tot pugnantes regeret concordia caujds,
*AcflaretJocio religatusfoedere mundus.
Quodque erat inferius,

hires hauriret ab alto,

Mxcelfum pofuit coelum:fub imagine magn&

Dci

& Na-

tunefumma
p r0 uidentia
in

^udi
ura '

ftru

ANT. MIZALDI LIBER

l6

I.

Demonftra- Cuiufdam ffhaeraeidtc quorfum? iure decenti:

tion^s quod sphaerica nam
~)ere perfectior ejje figura
figura fphg- Cenfetur cunElvs aliis ,

quod non habet infe

Principium, finemque icapax quod denique, necno

rica?.

L Simplex

&formofa manet, ft

que apta mouen:

Pr&fertim circa medium(ceu hertitur aether

Circa ipfam terram, in medio quae codita mudi efl)

Conuemt haec

ra^fftibus

corporib 9 or

igitur coelo

eius Sphaeris

bicularemef Conuenit

&

toti

tam dignafgura,

denique mundo.

Soli, Lunaeque, ac

omnibus ajlris

Quanquam aliter fingit piiorum

inferna turpis,

Cui audendi quiduisJemperfuit ampla poteftas.

2.

Hdec coelum pojfunt htcunque probare rotundum:

Quaefi non rident ,poteruntfortaffe placere
ijla tibr.Jequitur

coelum(yt mudi omnia)fhmmii

lArchetypumicui heifinem dare,principiumque

Nemo queat (helut in Sphoera)manet ergo rotudu,

3

Rurfum, rebus natura quibufque.

fimili.

Quas ad resfiunt,formam propriam, atquefigura

Exhibuit:

coeli

proprium cenfetur,in orbem

vdfiidue holui: ergo coelo Jfhaerica forma

Quadrat, na cyclicu greffum

Iunges,quod nullos anglos

Sphaerica de cunlis,& multis

Praetendit quare coelo bene
:

defiribit

adhngue.

motum remorantes.

h na figura

commoda perflat.

^Si quos praeterea coelum concluderet anglos

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

^ibfque

loco corpus

VJ

tufa ratione daretur:

Vt lacuum taceam natura, legibus omni

Explofum mundo fuit ergo necejfe rotundum.
Vis alias cau/as?fiplanum fvel lateratum
:

Ejfet t non eius partes aqualiter

6.

omnes

Terra diflarenuac matora,atque minora

Sydera lucerentiquod contra rite Indemus:

Namque per illius curfum nulla aflra notantur

(Exclujis fumis)maiora } mmordue: Jed nec
Ejje propinqua magis ,magis infuper 1/fque remota

Vna,quam reliqua coelorum parte:quod Imum

Certe nonJfieret mi coelis fbharica forma

r
J
mirando munere mejjet.
Dimm artificis
.

Sedfatis h&c;

coelis

rr<.

breuitas gratifima res efi.

Demonfirationu pri

ma

fecunda, tertia,

quarta ,

E udent cu proxima.

ite (exta

pittura.

coehsfph*.
rica forma

&

deberi

ineffe ;

&

&8

ANT. MI2AXDX

LIBER

Demonfirationum quinta

I.

&

fixu pittnra, rfihema non

inelegans

Eadem

demonfirationes ? nifi

ticulatim,

&

Bafigurant.

quod par-*
iam di-

exprefie magis,

de mvndi sphaer. sev cosm.

Qiidd Sphaerae

zp

nomen mundo (de quo

hadtcnus) perappofite quadret: ipfumque totum ,fiue Vniuerfum, Sphaera

mundi fane quam re&e nuncupetur.

p
^

Orpus,quod/olidum efl,& clauditur "Vna

Ritefuperfcie,T heodofl Sphxra hocatur:

Sph?rar dif-

Tkeodofio.

Jn ciuM medio ejl pubium, a quoflmper ad ipfam

Vfquefuperfciemfi ingentes limite re6lo

Ducas lineolas, aquales UndiqueJurgent

Interfe.~)ielut ars demonflrat,<& indicat l/Jus.
Quado igitur mitius, fohiu,plemmq; (quod ip/a Mundu vnluerfum rede
acuum natura) agnofcitur ejje

Detrettet

Corpus,perfefte, ac ex omn parte rotundum

In cuius medio , centrum d tellure locatur,

Uinc,here mundi totius machina, Sphara

Nomen haberepoteJl,cui coelum iungimws altum,

Omnibus ajjumptis,qua occulto numine defert.
In quibus, hic reflat tenuem exercere Mineruam :

Et Vires tentare,helut promiflmus ante.

dicare.

SfrFINIS

LIBRI PRIMI

de mundi Spb&ra,/eu Cojmographia:

authore Antonio

Mi^aldo

Monluciano,

NTON1I
MIZALDI MONLVCIANI
de mvndi sphaera, sev
Cofmographia, Liber fecundus.

*^4CT E NV S aerios tralws} terrxque^marifcjue,

\s4c ignvsfumi,iUafis excunim*alis:

Rejlat ~Vt gthereasJedes

mea Mu-

Et Sphara mundi

loca praflantiflima(coelum

&

Inquam )dum dentum efl illuc, Jpirat Apollo

Lujlremm facra rutilant hic Undiqueflamma.
Quare age,pone metum,coeli relnce 1/ocata:
Nanque opws ingenio efl,necnon pradiuite hena.
Ergo, ades

Vrame,&facilem tetrade roganti:

Sunt maiora etenim dilUs dicendaaimetque

:

Te duce tutus ero quidnam cunlamur?eundum

Mufa cito: quando collucent lumina mille:

nex *

^e*

Inuocatfo
captans.

Quafuperumfedesjlellataque templagubernas:

ug propofitioncrn an-

attentione

Vrame, cui nota omnis penetralia coeli:

Mens mea tam tenuis, myfleria tanta referre

Parafceue in
fequetia.bre

fa, petamus*.

ANT.

MIZALDI LIBER

II.

Millefaces ardent: ac ceelica regna refulgent.

Sume animum,
yva/tj.

& hanam

tellurem deSfice: certe

Rebus in excel/is decus efl, acgloria maior.

ig*sQuid coelum,

& quibus rebus in genere

conftet: flue, quas in partes vulgd diui~

datur.

c Vd ff

in fu as par-

jd coelum pnfeis communi

Vicquid habent elementa Jibi Juper hndi-

quejlratum,
efl nomine

dtflum,

tes diftribu- jsj

ecnm #thereus mundas: qui corpora perfert

Plurima: multiplices Sphaerae mcludit:habetque

Centrum>axemque, polos maiores , atque minores

,

Cyclos:

cumque

Tragis Stellis illujlria Signa

De quibus hic nobis efl tandemfermofuturm

DE MVNDI SPHAER. SEV

Coeli, fen

C 0 SM.

33

Mundi fiiperioris,r item

inferioris, piBura.

^Sphasrarumcoeleftium numerus,

&qudd

coelum, ac fuperiores, fphaerae, in feriora

omnia circumcludant: eaque

fecum perpetuo

excepta

Vbi de
motu' primi orbis, feu fummi mobilis,
terra)

rapiant.

non pauca.
Rbes coelorum duntaxctt fkcuUprifcd
Ociofecerunt: quibus

Imum deindefecuta

Orbes coelo*

ANT. MI2ALDI LIBER

34

II.

~4Etas adhmxit y quo pojlhac ordine tradam.

fummm habet

Stellas

reliquis

afribe Planetas.

Omnesfunt mundo concentu :funtque

holuti

Contigue:qu& tota folet complexio dici

Machina coelejhs y necnon ejjentia quintdy

Voceque plebeia,
CeeJu

ma

om

fecu,ex-

cepta terra,
rapere.

&

Vulgari nomine coelum:

Omnia concludens y ac motuJedulb raptans

Nam ml immotum patitur: tamen intima tellus
StatJemper ( medium quonia concefit ad orbem:
Vtjfuprafcnptum efl)circa hanc Vertigine mira
Machina ccelejhs tot tam tabentibus annis
Spontefua Vehitur : multofque intercipit orbes :

De quoru numero yJummus(quod mobile primum

Motus pritri Dicitur) extremis rapide difcedit ab Indis y
mobilis , feu

Mauros , HrJJanoJque petens JJacioque diurno

Complet iter: celeri curfu ccelejhafecum
:

noni

coeli.

Corpora cunEia trahens: tUorumque infuper orbes

ajlro
( Ceu totum partes)ni!lloJJeElabdis
Quem motum abfoluit mundiJuper axetfoUfque

Vndey

& mundanu

locitant yparite'rque diurnis

Et raptus: cuif comitem Inolentia prxbet y

Vt h tjum eft nntltts\quod nos tam e ejje probamus
liber ab au
tbore nuper
cmiflus

qui
,

laneto 1

giamfcribiuir.

Ealfum in eo

libro y

qmfpt em

tcuque Planetas

Defnbit: medicofjue monet ccelejha ire:

Conmibiumque *> etm reparat cceh,& medicina.

t)

MVNDI SPHAER. SEV COSM.

35

^Coeleftes Sph^ras omnes,ab Orienrc^per Meridiem, ad Occafum,intra horas quatuor Sc

viginti, quotidie volui 5 ac reuolui.

T *Am quod ab exortu coelum

*
jEt

Occafam

~rerfks i Stellae

oluatur>eatque

monjlrant orientes

donec ad Imum
\
medium , Solemque cadentem

attollentes ,
'
Jfefe
J Jfenfim
J

Stt

dentum

coeli

raturabOriente, per Me
n<*^ a(i G-

Inuifant , aeque di liantes , atque remota

Inter Je:

& parui curfufemper

doTes^u^d
coelum orbiculancerfc*

gradientes.
1.

Quodmoflrare queunt euaarElicafydera quaque:

Nam cyclosformant femper agutur orbem

z.

Cumis cofpicuum nec enim merguntur in \ndas:

Hisfaltem nofrts Boream Jpetlantibm oris
:

Sunt

aliae caufae
3

quas praetermittere Infum efl

Quod Jcateant illis

heteru mamment afophorum:

Et nos quaeramus doEla breuitate placere
, r
r
r
lAcjdCili qua ml difcentigratm ex: at.*

Prima demoftrationis pitlura

Facilis br<?*

Ultas vbiqilg

gratifsima,

Secunda demonfra tionu imago

ANT. mizaldi

6
gfc

UBER

Coeleftcs Sphseras alium habere

ii.

morum a

quod propriavi contra fumraum coelum nitantur, ab occafu,per meridiem, in exortum procedendo Vbi de
motu, numero, &c ordine coeleftium orbium. Adhaec,quanto tempore fuam reia pofito:&:

uolutionem , Sphasra qualibet , vi propriare motu congenito, perficiat.

Motus

infe-

rioru ^pha?rani

omniu

cotrariusnio
tui

primo.

Nprimum,

Omnes

oppofitis

nituntur motibus, orbes

coelorum,propriis 'virtutibus ali'

Signifen(yt prifets Injum ejl )fuper axe,polifque\

Hinc Gangem herfus pergunt a Gadibus(Tt te

Luna docere poteji de Stellis ommbus)horum
Maximus, innumeris ajlris efl lucidusiatque
Curriculo

annorum centum

l>ix perficit

l>mm

Orbju Pla- Ritegradum mxta hunc Saturni Sphxra locatur

netarii ordo Inferius -.triginta annis qu< tota monetur,
:

& motus.

luppiter eflfibter,qui curfitm complet in annis

Bisfexihuncfequttur Mauors,annifque duobus

Vertitur in gyrum poft hunc Sol tpfe, trecentis
:

Etfexaginta(ytfcnbunt)cum quinque diebus,

Necnonfex horis, totum percurrit Olympum.
Sol, Venus,

&

poft Solem, Veneris rota oluit wr.eodem

Mercuri 9 Infra,
fe* Tempore, quo Titan (cui Stilbon fe comitem dat)

eundem

re habent

motum.

Vel,fi audis doflos ,feptemque,decemque diebus

Ocyus:atque hinc Mercuri)fupponitur aflrum

DE MVNDISPHAER, SEV COSM.

37

Pr&ceps: nam curfim properat, cit iu/que monetur,

Quam Cytherea, nouem(fi res eft l>era)diebw$.

Vltimus eft

orbis

Lun&' fjoacioque dierum

Viginti, atque muem,necnon bis quattuor horis

Finit iter:remedtque illuc,prius

Imde recefat.

Ordo ducemJequitur, donec henit

orbis in

orbem *

c. ijj

ANT. MIZALDI LIBER

$8

^Cceleftes Spbseras omnes,

las

vniuerfas(ex quibus tota coelorum

china coalefcit) a
rali

ftellatas

larum partes
a fe

&

fuis

formis natu
ra moueri.

^
^q
1

i,

II.

& iilaru item Stel- [

fe,

ma-

&c fuis formis natu-

motu agi, non violento.

adibile eftflme^coeleflia corporajiecnon

Orbes iampofltos omnets ex ordine, perfe,
Ue fhis formis dud./emperque moneri:
J

durati, gyro percurrere

terras

Natura eftflquidem motore potentwr omni

Naturam hero appello legem omnipotentis

Supremique patris: quam prima ab origine mundi
Cunfits impoflut rebus: tuflitque teneri

tioTn*

tnmoUbihter,

dum mundifecla manebunt:

rima,& fu- Sic aquaflmper erit moilu;fic ignis adurens;

ine notanda Sic
'flabilis tellus:fle femper mobilis aer:

Sicforma,

&

hirtus herbisfua cuique tributa

eft:

Necnon arboribus , necnon animalibus ipflis.

Sic circumuolui coelumfine fine decens eft .

Vfqueadeofibi conflans

eft diurna

h olunt as.

|g^Cce!eftium Sphserarum magnitudines va-

Vbi de mirias e0e , vti etiam motus

randa velocitate primi mobilis, feu
fupremi coeli.
fu mini,
.

&

Vdnto plus abfunt coeli orbes ,plujue recedut

or

^4fummo prnxo cenfentur ture minores

de mvndi sphae r. sev cosm.

39

Velocique magi* furfum procedere motu:

Motu(mquam)propno \nam d primo fecius itur:

Sphaeras coe-

Qui Vfque adeo celerifertur Vertiginent omnes

li

Pr#uertat Volucres: Vetofque,acfulmina Vincat'.

velocifsimo

Quo ergo qu&que magis Sph&ra ejlfublimvsiin illa

Fortior eft

fupenores

agi motu.

motm: mundumque rapacius ambit.

Quare illud coelum, quod primum mobile fertur,

Maximu habet motu:fed motus maximus ille ejl.
Tepore qui minimoJfiacia,& locamaximatrajit

Quodfummum peragit rapida Vertigine coelum: Summa

Vnde in niElu oculi totum percurreret orbem,

locitas

vepri-

mi cnsli feu
none Sphae-

Ni objlarent illi Sph&r aquas continet in f

Curfumfranantes Vahdumwe protinus omnem
:

rae.

Voluendo rapiat fecum terram, Oceanumque.

O rem miranda imprimis, Jummequeflupendam l

Huc, mortalis homo, huc caca erige luminamofce
Quis tantam iubeat tam paruo tempore molem.
Tam longas tranjlre V ias, it erumque redire
Nec ceffare Vnquam,& nullumfentire laborem
:

Hic miranda tibi,&fumme Veneranda poteflu

Magna Dei patris, necnon Sapientia

Verbumformauit

coelos:

cuius

ac ordine miro

Digefitxertoque ornauit fydere cunElos,

Quifubfunt:
Vires

V eluti multo, quod defuper ajlat

cuique fuas, occulto numine,fjpirans:

Necno

& proprium,

Omnia fumma prauiden

tia fieri

Vegeto

cum lumine, motum\

c.

uif

nc

gubernari.

ANT. MIZAIDI

40

Qrnflante,

&

LIBER

II.

radios flellamm rite hehente.

Et here athereum pafiimfiagente teporem

Inferior mundus hitali pafiitur aura.
tg^Cceleftis Spherte,& ite

mundante, centrum,
axis,& poli circa quantam reuolutiones,
quam motus furfum fieri imaginantur.
:

Centri diffinitio

'TT'

ex

Euclide

&

TEeodofio.

V centru Sph<&r<e,punlumediu ejfe putabis,

quofi mnumen tractus ducatur ad ipfitm

Circuitum quales inter Jsmper habentur.
fi
:

Poli mundi,

& axis.

V t hifium eftpnfcvs: qui nos pariter docuerunt,

Vuncia duo, coelum adparuos hbi holuitur orbes,
mundi quos linea ducta per imum
centrum,gemino de cardine mundi.

Effe polos
Telluris

In propriisfacit extremis circa qu<e mouetur

:

Perpetuo, rapida

&

celeri hertigine

coelum

Hanc(quia per mediu circa quod cundla mouetur

In longum tranfit, holui, ducique recufans,
*Ac inclinari, heife conuertere in orbem
Infcripfere

axem: qui motum non habet hilum:

Non ficus atque axis, circa quem multa rotarum

Axem mun- Turba fuos motus immoto perficit illo.
di

nequaqua

eiTe

materi-

alem.

Huncfiforteputas robufium, ac materialem,

*Tutgraue pondus,& immenfum geflare,profelb
Erras:

nam qutequid circumfert, illud habetur

l4mplcx)

dmmm

&

terrefirts corporis expers.

/ -'O

JDE

MVNDI SPHAER.

SEV C0 5M,

4I

Vemojlratlo centri Sphara.

gSbCcelefiis Sphaera:, vti

polos duplices

H Qmd

etiam mundana:.

elle.

IC teJcire l>elim (defcnba plurima paucis)

iAycIicm

propnu nomefortitur l>terque poloru

Poli duo,ar-

&icus,& an.

tar&icus*

eft l/nus.Borealis rite hocatrn:

*Auftnnw$, Notius, necnon *AntarElicws alter:

nojlro luminefemper.
Quifugit a nobis,

&

Donec ad <AEquante cyclum lient u fit,<&

1/ltra.

Ne tamen ignores hac in ratione polorum

Qubd quoties hrntsJpelatur,mox latet alter
Quodglobus, atque tumor telluris cogit \hterque
:

Confpicuws tamen

ejl

habitanbm f4Equidialem\

Hunc hltra,& citra 1/ erefugit l'nm,abitque:

Vtpofl

His pofitis 3 qu&fit coeli confruElio: quofue

mmc demumfcribere pergo

pareat

vei

vnustantu.

dic emus, Stellis, coeloquefanent e.

Excipiat cyclos,

Vbi vterque
polorum ap-

ANT. MIZALDI LIBER

41

%$Sex maionl circulom

ra((juide multis

IT.

Spba- t

corleftis

aliis prxcipui

turjdefcriptio^fus} natura

babenftus.

Imprimis Zodiaci , feu obliqui

quem

circuli,

& vitse, &c interitus viamjperap-

pofite dixerunt Peripatetici.

Zodiaci defcriptiojiic

9
,

& vfus.

/f lAioves cycli, qui coelum partibus aequis

x
j

Difiingunt, nobis numerofex

Signifer eji

Imus,

biffents

effeferuntur:

Undique Signis

Conlfiicuus ,Tropicu attingens, obliquus, htruque:

(Vnde KtwAop.Aofop bene dixit Graecia quodam)

%Afummo Cancrum, Capricornum pulfiat ab imo:

*Atque locisgeminis complectitur ^Eqmdialem:
Lanigeri

Librae prima de parte graduque.

Zodiacus lllujlreis per

Planetarum
via,& vehiculum.

eum Phoebus moderatur habenas:

Subfequtturque fuofratre hic, haga Delia, curru

Et quinque aduerjo luctantia fi dera motu

Hic peragunt darios naturae lege meatus:

Nonnunquamfurfim lrolitando,fkpe deorfumi
Qrnfitfit e cunctis latmfingatur, hbique
Ecliptica

& Eximiis Stellis rutilans: quem linea dulta

Per mediumfnafilaris Vocitata Latinis

curita di&a.

H AtocK0$Km\Qy Graecis,
Defeltusfub eam

ecliptica,propter

ement es)diuidit apte:

de mvndi sphaer. sev cosm.

43

lnque duas partes, Aquilonem ~Verfiis,& ^duflru

Zodiaci la-

minores,
Dijpefiit dempto hoc, maiores atque
cycli:
hirnula,
Sunt cenfindi alfceu Jfhxnca

tltuJo

Queistercentenos, orbis, coelique periti

fi fiperaddis
^slfiripferegradus, deciesfex

In lonoum,dulo ex Aquali limite trachi.

axem,
Sed tefare 'Velim, quod habet fibi Signifer

iax *

Puncla,polos itidem fclufos,atque remotos

mundo, quetsfint limes parui duo cycli:

&

hincfugies HntarElicus alter.

His innixi orbes coelorum, quotquot habentur
Suppofiti oliauo,propria 'Virtute mouentur:

Hrfficus ~Vnus,

Vt paulo ante, tibifat agebam ofendere paucis.

Reflat peruigili

Quod

,&fludiofa mente notandum,

'Valde grata efl ecliptica linea Phoebo:

Nam relhi per eam fimper graditurque, regit que

Imiuomosper eam

currus, fib tramite fixo

Zodiacr.qui de tot cyclisfilus,

Vius edipticae.

& Vnus,

Non Vifis aciemquefugit itantumque probari

ille potefl

Indentur.
ficut reliqui ~Vix mente

Nam nitet mfummo,Vtflellatus baltheus,orbe*4c illuflrefacit differfi lumine coelum:

Qui ter

'Vicenas partes capit, atque trecentas

In longum: bifque ocio in latum, ~Vt fafiia,pergit:

Qua cohibet pofitis errantia fydera metis.

Partiu
diaci

Zo -

nume-

,_
rus
rusin
longiin lon

tudine,
t,u<* uie *

& la

mi4ALL)l

"TT
illutn ^aSiociiOfj

LIBER

Grato dixere, Latini

Orbemfigniferum-.qubdgeflet Signa,

e hdtque

Obliquo pojitu, mundi ratione polorum:

TuutdiSi;
Zodiacus.

quibus haud oque^furfium diflare

Hidetur.
Vel, quia cu ^LEquate, obliquos,
ipfisque Colum,

~4nglos componit, de Sphaera, corpore notos.

Veljquod,l>t ^4Equator,pafu non fcandit
eodem:
Naque empartes, y ane afceduntque cadmtque:

Nunc

oblique, alias recie, lenteque,

repente

Nbmnqua-.ht Sphoroprobet

pofitufiquefltufque.

Caufas (fi quafunt rehqua)monflrarefludebo

Meflbns hincpaucis,firipto hifce Columine

rebus.

Tutamen interea difices,qubd/emper ab

Vfus Zodia-

coiodS
multiplex.

.it

&fixarum

ipfo

quaerimus ortus,

Necnon occafiis:& eorum tempora

quoque:

Cui dat principium de Signis Laniger

Imus:
(Si mihiprincipium cyclo concedis
inefifl)

Efl etiam motus proprij menfhra n^vHTziy:

Quoru quoque loca, >f fixaru,moflrat ad

yngue.
Et quam lata yia& queis partibus
adfit ecltpfis.

Coteraquodici pojjent <&* quofibt

iufle
:

Signifer afiribit,proprio

tradam tibi

libro,

Vt dixi, modo yitam nobis numinaJeruent.

DE MVNDI 5 PHAER. SEY COSM.

a*

Zodiacum circulum obh adbac

etfe, ac latum :

amm

li,

&

& cum partium

axes

distributione.

it e

Mn-

hui, per quot errat Planetas.

terram ambire.

4* Zodiaci,

45

Zodiacum in n. Partes feeundum longitudine

%r>

mundi,po-

t[jp>

Pojitus Zodiaci, r eclipti-

ca in

coelo ,

eorundem.

cum

limitibus

ANT. M I A L D I LIBER

4^

Ii.

iEquinoftialis circuli, feu

Aquatoris, dcIcriptio, vfiis natura,&; ficus.
?

Igniferum

pexo,

&

5 Lanigeri

5
fic

^Equator re ftusjecatnnque priori

Libr &que gradu ,
aequat,

hmbras
In media coeh

&

mundi regione locatus:

Quiferme a Cancro htcems, atque quaternis
Particulis procul ejl,t otidem

fimul d Capricorno .
Videns axe: ex quo dtuiditomne
trdtusgeminos coelum.
Notium, Boreumque

Part
VfusAEquinodiahs

audi.

~^

tra(}ue

Componit panbus

mmem nolefque diefque.

>

Quoquo te yerras,l>t nomen perfonat

u4ddo,quod hunc toto radiem

ipfum.

anno
Libraprimordia calcat:

Bu } dum Lanigeri,

defcribit in

isLtque cit a rapiturjummi

Vertigine coeli.

Ex illo manat terra dijlantia lata:

Signiferigraduum

Stellarum

qua declinatio ,necnon

hajla

telluris

qua Ina longa:

Hmws prafldio difcnmma lucii

afXsdeo-

nmibs P h ? - dpfaquepercipimm toto

C

raa nos ha
*
1 twfus.

&

hmbra,
Conftann > cerr <]emodo henamur
ubique

Equidialia mundo.

* motm P nmt eQ nfura,& temporis:, Ume

Signorum

afeen/m
Sphara ~Vtraque petuntur,
Lsccnon dejcenjws: quod ego defcribere
pergam.

de mvndi sphaer. sev cosm.

$ non

hic, alibi /ditem \modb dixeris

47

d me

ijla partefatts tibifacium htcunquefui/Je,

&A^CFquinoBialis cui Zodiaco po-

O" vtriu/quefeclio.

/itus,

%r*Nuda

Equatoris pojitio,

C' piBura.

^Meridiani circuli defcriptio, natura,

vfus,&

ficus.

ic paribus fbacns occafum cernit,

& ortum

Mendum

Circulm:ac gemmu concurrit femper ad axe: fcr j pt io,{itus,& loc\

in pundlo capitum 1/er/dtur hbique:

Semper

&

^Itcjuefecat

totum medio de limite mundum .

Sub quo tam tenebras, quam luce, Phoebus ab alto

Diuidit ex sequo:/ed non manet, eflque meanti
Mobilis, ac /edem ~)/anans:nam fi quis Heoos,

He/pem/ue petit, medius dum profilit alter.

Cum tellure polum, necnon

& tempora mutat.

ANT. M 12 At DI LIBER II.

Ex juo perfacile excerpis, tot, tdmquefrequentes

48
Meridianos
circulos plu

jEjje

agrandfiocl

ccafum

/xumf-j-ifae quot

connumerantur ab

l/erfm, capitalia pmttula

ortu,

(Zemth

Dixerunt trabes qua centum , ni benefallor

)
CoJmographifaciunt,fi odtogena mfuper addis

currere.

Ergo, quifquts ad Occafum retU^el ad ortum

Tendit, iure fj.asufai^tov mut atque, facit que
Crebro nouum\ fidji retle peragrare polorum
alterutrum herfrn cupiat, fime illefab >o

Deget perpetuo quidnam

'Yis amplius ? omnes

motus ad eum referuntque, die'mque
:

Vfus multi- fajlronomi

PJ

c r

diaui.

Incipiunt Jlelhz petitur difiantia ab

:

illo

lEqudrem herjmi^elut ars demojlrat,<&*

Hunc Ybi
Exhibet:

Solfarfam attingit, mediam

&

tibi

yfas.

lucem

tenebras medias de nodie deorfam

Vnde dies, nodlejque aquali limite truncat.

In matutinum,

&

~\ejjertinum quoque tempus.

Quare, defixum quacunque in parteputabis

EJje ~\num: cuifimt

Yjm,(^ commoda mille

Exponenda locis aliis Jedfcito tamen, quod

Parafceue ad

fequenua.

quauis regione,fituque,
Qmfque
^Inglosfimper habet redlos cum ~4Equate diem:
Et cum Finitorefecatfub partibus sequis,

Quattuor

m tractus ceelufaelut hic modofiriba.

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

49

%T> Meridianos varios ac

fugaces, a polis mundi

per locorum vertices

procedere

Meridiani,<yEquato**
ris,(^r Zodiaci poftio.

$ptfud 9

meridiani,

poli eivfdemfitua, ac

pitlura.

Meridianorum diuerftas

ANT. MI2ALDI LIBER,

Horizontis, feu Finitoris
ptio, vfus, natura

Quid Horizon, feu Finitor circu-

II.

circuli, defcri-

& Citus.

Ircunferfaciles oculos

hultumque per or-

bem,

In campo quem nulla premunt obflacula magna:

Quidquid erit coelifurjum,terr<eque deorfum

lus.

Qua coit ipfefere nullo difcnmine mundus

Redditque, aut

Cingendo tenui
Verticis

"V fas

multi

Hori
zomi.

plices

tollitfulgentia fydera

cuique,

Sphatralem limitegyrum,

dpuntlo diflans

aequaliter, illud

si Graecis, proprio de nominefertur cfi{arQui medium Sphaeraefuperum difingutt ab mo:

sit que d no6le diemficernit: punttdque ponit
Ortus Stellarum, atque occa/m : denique reddit

Signorum afcenfm,

&

defcenfws bene notos

Ofendit partem mundi Boream, Notidmque,

sic orientalem: occiduum cui wngito trattum:

Ventorumquefitum:

&

/urgentis, deinde cadentis

Phoebi defixasfides, hbicunque locorum :

fydera,nob'is
Offert praeterea, quaefimper

Se prodant,

sic

&

fi

occultent:

reclae Sphaerae, atque

leniant fugidntque:

obliqua campus habetur :

Et quantusfit quifque dies, cum notte recludit:

Paucis, quaefuerant/ub terrafert m apertum:
sit que poh,yt Graeci dicunt, i.acp[xccm,necnon
siEquantis,facili demonflrat, <&> edocet arte:

t>E

mvndi sphaer. sev cosm.

51

i^Fc domibus coeli Vulgata exordia donat.

duplicehunc faciunttlmus direclm habetur: Horizon du*s4ft

plex

Quod reclos anglosJlatuat cu AEquate , polumque &

.Admittat fub eo,pri/co de nomine Zentth:

Hic l>bi contingit /efecdtque [xich xGfpov /Equas.

*Alter it obliquat reSlo contrarias:

rehis

obliquus,

cum propria
cuiufque deferiptione.

omni

Partefugax ad quam migrando hertensdnnc efl

Quod quocunque hagse tulerint ~\ejligia planta.

Has modo terrarum, nane hasgradientis ad orat,

Auftrum her/ut tendat, Boredmue rigentem
Hefpenofepetat ,hel deducatur ad Indos
Fit nouut.& ~\ifu circum Jpedlabilis Imo:
Siue

Horizo

cir

culusfugax,

Nunc aliud coelum ofendens,aliudue relinquens: & varius*

Proque polo pundlum cognofcens herticis,d quo
A quator tantum dijlat/quantum polus ipfe

Mundi d

Finitore: poli

&

dijlantia

quanta efl

Verticis d punSlo , tanta /Equatoris habetur

*A Finitore illic decimatio, quxfint

Hic reliqua, excipies d hiua ~\oce magijiri

Mulra ,qua2
bic deiide-

Qui, qua non patitur lex carminis, ~)>ltrb docebit, rantur,adoMonjlrabitque polos maiorum denique pvj'/A/[b dopr^cepto
re expehm
Partibus ejfe procul nouies denis, nec eo plus,
da.

Ipfis

d cyclis : illorum Inouc quadrante

Quotque ixwu[xl(>tot ponenturfvelflatuentur.

Tot Finitores

A ada in tellure notari:

Inque aliis perget } nec quicquam do dius omittet.

d.ij.

ORIZOK

Horizontes mutari ab

Varietatis Finito-

rum imago

oblI/

^Aquilone in Aujtrti

eundo,&> contra .

Figura vna fuferioris

libri,

qua de-

monflrat terram orbicularem ejfejnc

vfui ejfe Potef.

DE MVNDISPHAHR. SIV COSM.

^Diiorun^Colurorum
Solftitii,&

vtriafquc

53

fcilicet

quino&ii } defcriptio,vfus,

natura,&fitus.

ic, duo fcnbendi reflant pro

Maiores

cycli: qui

more recepto

Cokrora!

quattuor ante relatos.

feant gemino coeuntes cardine mundi.

Seque

cernantur mutili) dixere noAcifou?,

Hos (quod
'i
/
/?

Vius duorum

Temporafignantes anni , coelumque per ajtra

edurorum.

Quattuor in traclus/cindentes partibus aquis*

Vnws Soljlitia exhibet ^Equidialia ponit
:

^liter. hix alios hfiu retine'ntque,femntque

Ni quod ab ~fflronomis nunc decimatio Solis
MaximaJpeSlatur, necnon numeratur in hno\
:

Qui in tradlus

totu dirimit

cumfratre quaternos

Coelum , nedum '\nu ^dEquotore, Signiferumque

Cuius[candentem partem, partemque cadentem
^fptediftinguit, necnon determinat alter.

Aut{lorismo
deftia

dire

qui

non po

Tu reliqua ex libris difces,doUfue magijlris.

do&os p receptores, Hic

Le&orefubin de relegar.

ANT. MIZALDI LIBER

54

1 1.

^Admonitio in praecedcntia,aecnon
fequenria.
Itli

maiores cycli (tollatur

4tque ixiirvi[Ji^i@^)motu Sphaerae rapiutur:

Maioru,mi~

norumue cir
cuioru par;es.i 6 o.

*Acfunt fi nefis

in terris

omnibus iidem

Vnd cum reliquis fiuos nunc locitabo minores

Sed te nojfe licet, maiorum fme minorum

Vmmquemque cyclum, in tercentenas bene partes

jDtjhibui, necnonfexagmta, l>t docet *>fm

Qmru quaeq$ capitJladia(in nojlro orbe)deorJum

Quingenta, Irt , paucis , libro monfrarefudebo

Qm/equitur mora
.

erit breuis

quibufdam
leftis

Sphajras

aliis
j

acbreue tep

circulis

,et

hora*

maioribus coe-

fcd minus praecipuis, ac

neceflariis*

'XJ'

O N praetermittes, quod Sphaerae connume rantur

Cycli maiores alfnunc egredientes

Circuli lon- Signiferi, mundique polis, per

girudinu lo-

corum, Stel-

centra

Necnon Stellarum excurrendoinunc dariorum

& do Tangendo rele capitalia punSta locorum\

moru coeli. Sunt
quos prifci cyclos dixere domorumi
larum,

&

Qm in totoformant duodena palatia coelo

Quorum naturas, fus, formas, rationes,

Cum librispoterit doffior recitareferim*

de mvndi sphaer. sev cosm. 55

gpQaatuor circuloru minorum cceleflis
Spb<er<e (qui de multis aliis celebres

habentur) defcriptio^fus, natura

acjitus.
^*bEi in primis Tropici Cancri, fiue /Eftiualis

T ^4M

circuli,

& Solftitialis.

dittis cyclis poteris ficiare minores:

-*

Qui per inaequales diducuntfidem parteis

Qualis cenfetur, quem ~\>ere Cancer adoptat

JEjliuumqueflbideflimit nomen ab
deflas nobis

crifiueceftiualis circuli

eeflu:

Nam Sol hic curjum contingens ritefipremum,

Pr&ualidos

Tropici Can.

iaculatur ab alto

ratio

na ru-

ra^ vfus.

Ex quo paulatim pergit de/cendere: necnon

Vorfura facere: hinc Tropico das nome,& ~\fum:

Hic hbi Solflitiu eft non quod 1/ereflet ibi Sol,

Solititium
(Quifilitum motum nunquaefl dimittere hifliS, & vncle di,
catur.
Nifortaffe flmel, Domino fle preeeipiente)
:

Sed, quod per luces aliquot, nu/quam

1> anentur

Nobis(adfinfim)qudeuis hmbrde capitales,

Etflammee nec item crefiatgvelfit minus exfi
:

Luminis ac noclisfl>atium:queis iungimus apte,

Quod Sol hoc cyclo a Borea defleSlit ad Huflrum

Nos fugiens, reuehenfque alus regionibus eeflum:

Profumma bonitate Dei: qui protinus Imi
Omnia non confert, fid multis diuiditgvt hult.

Dei fumma
in orbe ter-

rarum bonitas.

ANT. MIZALDI

5^

2^ Tropici Capricorni, fiue

LIBER H.

Brumalis

cir*

culi^Sc Solflitialis^efcriptipjVfiiSjna-

tura>& ficus.
Circuli

Ca-

pricorni ratio, natura,

Sc yfus

^A

Bruma cyclus , Brumalis nomine ditius3

Frigidafulgentis capit incunabula

Solis.

Nam heluti nafcens hic,finfim reptat in altum

Titaniae lucem(tenebris cedent ibwsfiUmc

Crefcendo reuocat, tepidis comitantibus auris

Paulatim,& proprio motu,proprioque rotatu.

Quo tibi pr&fentem cyclum dejcribere pergit,

Dum partes primas rigidi fcandit Capricorni,

*Ac agiturJubita coeli tertigme Jummi.

Hmc,ad nos alacris rediens, nofirumque reuifens

Indefolu, ^iujlrmisfrigus, glaciemque, niuemque
EgregiuDei Infimatfurtm faElu/que remotior illis,
fpeculum in
reptans, gratum, dulcimque teforrn
Nos adit;
Sole?

&

MVNDI SPHAER.

DE

SEV COSM.

57

Frirore laxato perfert: nojlrofque labores,

Vtfmclumfaciant, inuifit numinefauflo.

Rambus huic denis ^intarClicm,ac duodenis
Diftat:&

MEquator

vicenis, atque quaternis.

Si duo deponas, necnon terdena minuta.

Sed ne pojlhabeas (quafi)quod l>t erque cyclorum

ljhrum,efl Solis limes:nam non abit Itltrd
Porro,

quod MEftiuws maiori extenditur arcu

quoft,ht illic

Supra tellurem, quam fubter

HscirculHi*"

Maiorem lucem componat Phoebus ab alto.

ue Tropici

Oppofttum Brumalis habet: quapropter adauget

Capricorni.

Nocleisupiod terris

Borealibws accipefiriptum:

Namficus Mujlrinis contingere

nemo negabit.

Sp^Hetc pichl

ra nofolum
duos tropicos ob oculos

feci

ponit

Cr

cir-

culos omnes
fiphterte

meliores

? ta,

minores .

ANT. MIZALDI LIBER

j8

^ Admonitio

II.

in praecedentia,

&

fequentia.

Tempus ,cu

St aduert edum, quod/edes mutat l/trumque

TC

in coelo 5 tum

maimutare'

Solftitiu: mutat fimul

^4Equidialia\ caufam

(QM>d nequeat rele committi lrerjibu*,& quod

*s4d reliqua accelerem)facili te hoce

iAut Ubn

leli,l>el

^Circuli

magi fter,

me reticent e, docebunt.

Arlici 5 fiue Borealis^defcriptio,

vfus, natura, &: ficus.

Ar&ici drculi ratio,

&

vfus.

\T Na* ab his/uperejl, extremo proxima* axi

Circulas , ad Boream

plt

qui, quod paruam ca -

v
CCgliVp ,

^4rlica* a nobis Gr&co de nominefertur\

Sydera concludens liquidumfugientia pontum:

Queis occaJit*,<& orta* abejl,per climata multa

ille,polo

mundi vicenis, atque quaterni*

Dijlrahiturgradiba*,fi tollas pauca minuta:

Signiferique polo tota* defcnbitur

idem .

Te tamen bicnouiffe l/ehm,quod circula* ijle,

&

Qualiter i
Gr^cis Splie

Multis ^4flronomi*,h eluti Proclo,

deicribatar

Hic maior, minor illic, denique maxima* ijlhic:

Vt Sph$r< ejl poJitu*,necnon
ipfi polorum

Cleomedi,

Semper "yi/arum limes proponitur effe

Stellarum finc haria* per climata multa notatur

Clr

de mvndi sphaer. sev cosm.

V

59

^id Finitores darios,ducta exaltatio nota

H'ti qui

ex ^{Equate ad Boream procedere tetant.

Ergo,fub

AEquatore Indebitur Orchem

ejje

Nullus: proptered quod ibi cuneia ajlra patefiunt,

Nulla occultantur: finfim latefiet eunti

'/fd Boreanu jub quo narratur maximus ejje.
Nam cum Finitore ,^tEquant eque conuenit illic,

Quod, quamfit

*V erum, do Flos

c irculus

ximuscfTe
dicatur.

cenfire relinquo.

igb Breuk piBura vtriufiue poli mundi,

&

Zodiaci,

Circuli Antar&ici, fiue Auftralis,defcri-'

ptio,vfus,natura }

& fitus,

T T Ic nobis refilat de paruis quattuor, Imus

Circulus: Aufirinas quifiringit

Ardos,

obfidet

ocu
^-

ANT. MIZALDI

6o

IIBER

II.

.At, quantum noflerJublimi a cardinefurfum

JDiJhtt,

ab aduerjo tantundem proximus ille eft:

Quem terris prejjum Notius proffedlat Horizon.

.Atque Capri Tropico terdenis,ac duodenis
Partibus abjlrahitur:

quem Signiferi polus explet.

Nttdapdlura duorum polorum mundi.

zfa

Polos mino

rum
re

circulo

cum polis

maiorum,

XT On
U\ jj

Admonitio non negligenda.

licet

intaSlu dimittere , quofque minores

qs cyclos,retinere polos

maioribus ~\fque

Communes quibus ejfe paralleli afficiuntur.

^Aut, quibus exfpatiis aqualibus hndique difldt.
Quos quo de medio plusferri ad htruque poloru
,

(Hic ybi ccelefis Sphara anguftatur in aridum)

Cernis, eo

& "Vere,&

iufe cenfeto minores

DE MVNDI

SPHAEK-. SEV COSM.

6l

fanum
Hifique minus terra
partim,ac errantibus effie putato

concedit o:necnon

^4 fixis

Defcriptos,dum Signiferi 'Molliuntur ad axem.

exhibeant ~Mfus,fortajfe repofiis.

Si, quos

Qui prater didlos permulti connumerantur

Tum librifiMt dixifium doElor fadlrn ad Anguem
Perfedle exponet.nam 'Mixjunt

'Merfibus apti.

N.
i;i-,

us C0ITU

mitti.

gsjQuatuor nunc defcriptos, & pofitos minores circulo s totum ccelum cu AquaZotore, in quinque fpatia dirimere: qu?
nas cceleftes prifci Aftronomi rite nun,

cuparunt*

Vinque tenent coelum %pna : quarum ~\na,

^

COYUJCO

Semper Sole rubens,

&

Locus,

& orJ

do quinque

a zonam

eoe-

torridafimper ab igne ejt: leftmm.

^4tque duos inter Tropicos conjitterefertur.

Hincgemina "Mjquepolos, dextra, leuaqs recedut

&

nubibus atra:
Carulea glacie concreta,
Quas artte extremi claudunt parui duo cyclL

Has inter, medidmque,dua(pro munere Dwum)

^4 Tropicis,paruos ad cyclos, ~\ltima herfus
Sphara,ceJJerunt:cceloque hac regna dederunt.

Sed,ne tu, quafio, ignores, quod qualibet harum

Efl habitatafias (nullo prohibente)colonis

Coelum ab

Nam,neque Diisfrigus, neque torres officit afius:

riuumune*

omni quali-

tate elemeta

Talia conueniunt terris:]} atfemper ab omni

Coelum

mm unegelu

n u 116 que incenditur igni.

Circulos alios minores

quamplunmos in

ccelefti

a iam didis

Sphasra de-

Icribi^ac imaginari.

On ignorabis coelum

Circuli lucis,

& nodis.

modo

Vtfiunt, qui

Vitra

Solisfinguntur

plaerojque minores

defiriptis alios agnoficere cyclos

AEquatorem,citrdque diurno

motu } lucemquefigurant,

Ac tenebras, quauis terrarum parte, fituque:

Sine aequales, Jeu "Vulgares refficis horas:
Circuli lati-

titudinu re-

gionum.

Praeterea, qui per capitalia pundla Jocorum

DeduPtiJfatium latum Boream modo herfrn

Ac Aujlru modo ( fi ex AEquate recefferis illuc)

Ofiendunt,
Circuli decli

mutam que horas,

& tempora

pafiim.

.Addam, quos fixa deficnbunt,atque Planetae:

nationuStel
illorum, "Vt pateat data declinatio furfitm.
larum.

Conticeo reliquos, nefim narrando moleflws:

Quos te percuperem de libris nofcere doflis:
Vel non "Vulgaris 'Viua de "Voce magifiri
Qmfint, quid "Valeant, quos ~V]ws denique praejiet:

Namfacile id non eft committere ~Verfibw$: atque

( Vtpar efijclara methodo definbere cumis .

de mvndi sphaer. sev cosm.

Nullos circulos, fiue

nores

fuerint

illi

<?$

maiores, fiue mi-

riee

item polos

Sc

axem motum in coelo vllum ex fe habere, Scagnofeere. Imo re vera, nequaquam ibi lubfifterc, quin potius
commentitios omnes efle,non tamen
fine ingeniola ,lummeque laudanda
,

excogitatione.
Circulos

offl

nes coeli, ex

ullos

in

coelis

cyclos agnofcere motum:

fe

(Quaqua aliter Vifu ejl multis, me indice,fluitis

Huc dico propriu

& qualem

immobi-

les efie.

tibifydera moflrat:

Sed Finitorem,atque /a<rH/a%cp bene tolles

Non quodfe moneant,fed quod mutentur eundo:

Htquefubinde noni

Quodpotes

&

Veniant,Jurgant que meando:

reliquis coelorum ajcribere cyclis,

Quos mutare adigit mutatio loga locorum.

Hinc tantum potem Borea: procedere ad oras,
Vt Cynofura tuo 'Veniat cum 'Vertice reEla:
(Si idpojjet coelifacies gehdifimaferre)
/iuflrum pr&terea

ccelefti

culos

V erjrn concedere tantum

Vt Cancri punElum liceat capitale Videre,

Hc Equatorem, necnon zonam Capricorni:

Quam nautdtfuperant hodie, qui per mare currut:

Htque nouas magno

flrutantur peclore terras

Hi Stellas, coelumque nonum,ficfemper eundo

mutari,

ANT.

64

MIZALDI LIBER

II.

Inueniunt: Finitorefque^icu^iove rt

Mille nonos,
Qupfda cirlo mobiles"
effe alios

jsju

&

mille

hagos,<& millefugaces:

Hum kAEquatore, nullum Can cru, Caprico rn

Nullum: ni h emant fub eos, longe peragrando.

im Concludes ergojoos cyclos nobis remoneri

mobiles.

^q
t

U propinquare, huc nuc, nuc illuc properado:

Sed mutare locum nequaqua,htJcripfimm ante.

Porro /non credes hilos conjiftere,

&

effe

Re hera in coelis maiores, fiue minores

Cyclos, corporeos: nec mr/um axemque ,pol6fc]ue:
Nilgranefurfum habitat /ad illic materiale eft:

grefsioln ar
tifices reru

ricariffcrf-

ptores,&c.

Et nil compojitum:fimplex eft hndique coelum

Te tamen admoneo (figaudesforte moneri
Hos laudare homines /rener eri,jemper amare

&

Qu}fummo ingenio, fuperis diflantibm,olim

TaliaJnnt nobis commenwht coelica quauis
Innoflrum heniant hjum ,&* mojlrentur aperte.
Eoehces anima, quibus hac cognofcere primum
Jnque domosJuperas tam dextro fcandere curfu

Curafuit nojlnfqne oculis dijlantia longe

:

Sydera/ceu digito, notijfima reddere

Foelices tumuli, quibus infimt offa

ingenuus au

Tantorum

fumme

hirorum

o cineres bis , t erque, quat erque beatos

dor[lnhu- Credibile efl illis hioias innafcier, atque

dandis do - Lilia\ flellant eifque deos habitarefepulchra\
j^endandS"

fuit

>

mt notHmfwfaula nomen.

I>

MVNDI SPHAER. SEV COSM.

6j

ig^Cceleftem Sphaeram, hifce iam pofitis circulis multiplicibus circunfcriptam,du-

plicem

efle

fiue dupliciter

refpeftu

terrae, imaginari.

T) ^iulo ante adfripti maiores,^(lue minores

Cycli praeripui, propriaJub imagine coelum

Obie flant

oculis:

Jummum dico, atqueJupremum: Superiorum

^4 quo multi orbes alij clauduntur,

& Ima

uuepibgus.

T eliws, ac elementa, modo quoJcripfimws ante

Sphaeras hic alias a prima, iure tacemus :

Doflis Phaenomenis multorum ex ordine notas*

Ergo, hic coelefiis generat imfit tibipifla:

Quam non abfurde duplicem fecere letufii:

"

altera refla
Vna eft obliquatae decliuis
p [ex
Quodglobus, atque tumor terrae praefare ludetur. & obliqua.
:

lAdfenfum mutans Sphaerae pofitu, atque polorum*

Jg^Quid Sphaera reda

& quinam proprie fub

ea habitare dicantur.

Adhaec^ur ita ap-

pelletur.

Vijquis litruque polu projpeflat rite locatu

QZ
Is

In Finitoris labro, cenftur habere

reflam Sphaera

efiqueJub JEquatore repojlws

Qui hicJJhaeralem anglum cum

Et reflum

vn de dica:

Finitore figurat,

quae res Sphaera reflae dare

nomen

Iure potejl:fub qua qui Amerfantur apertum

tur

hxc

ANT. MIZALDI LIBER

66

Vndiq; habet

ccelu-.ac illic

II.

numerantq ; Indentque

Surgentes Jlellas omneu,omnelfque cadentes.

^4ddo,qu'od hic adfitnt anno

AEquidialta toto,

Bijque tenent Solemfummu,bts habent capitale

Vmbrarumquegerunt quinas ex ordineformas.

Non defunt etiam qui reddam dicere mahnf.

Alia ratio re
Q.x Spherc-

In qua herticibus polus imminet, atque locatur

perpendiculum'. necnon /Equator habetur
Pro Finitore : ejlque illic reuolutio tota

^4nm labentis claufa hna nodle, dieque.

Veru eredla mihi hac potius quam redla putatur.
Pediam alij cenjent merito debere hocari:
Alia ratio.

Quod Finitori incumbant axlfque,polique

^\d redlupofitu

&

cis

ALquate pi/ru /xGiuos anglu

Confiituat redlum ,<& J}haralem,herticis ipjb

Jn pundlo redle: quod Sphara non habet hilus,

{Hunc prater) pofitmiheluti res ipfa docebit.

J^bi

Sphara redla, Cr
Horizontis

redii

pidlura : adiedlis
.

coelorn circulis

demptis Coluris.

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

&

^/ChdreBz ,Jea potius ereBa Sphara

f^A ytriufqueSphrt-

piBura.

r#,feu Horizontis pittura.

VSJLlgC*

/
lierizt)
J

Yj

1/ re&ui

Hic,vfui ejje poteffigura vna primi libri

qua demonjlrdt terram ejfe Jpharicam ae

rotundam: poteritquefequentibm accommodari.

^fsQuid Sphsera ob!iqua,& quinam fub illa

proprie dicantur habitare. Adha:e,cur
ita appelletur.

CV

polus

Imus adeflfurfum,repitqi deorfum

<Altcr,decliui Sphura fuppomtur,~\ltra

Quid

obii -

qua Sphxro,

JSLqudntem,Mt citra:~\elut ars demoflrat,iterque. cum eius

Hic Aquator ~vbi cum Finitore receptus.

Obliquos anglosformat', qua, qui rejidebit.

Huic coelifacies non rele tota patebit:

Quoq; magisfurfm tendetpolus:hoc magis infra
e. ij.

de-

feriptione.

68

ANT. MIZALDI

Defcendet coelum:

LIBER

crefce'tque di es

II.

magis iUic

Qu& non Jemper erit tenebris dequalis,l/t

l^na

In reElaipaucis dicam,obliqu& mcola Sphxrx,

+Agnofcit reEta contrariafingula, quando

ALquantem longe linquens ,ad Irtrunque polorum

wAccedit

magvs\l/t ratio depofcit: at ijla

Satfuerint

nam funt coelis compendia grata.

C&tera, qua reflant, nojlros renuentia l/erfas,

Vbiquefufpi

jyoElorum explebunt doElifema [cripta

amJdus au-

Q&

thoris can-

Hos adeas, laudes,

relegas, mireris, amefque:

Ceu raros homines,

faufloJydere natos *

dor.

Ii

reS CCele

fi

tra

^rmt

irorum,

legefoluti:
,

f^JSphara obliqua,

&

obliqui

Horizontis pittura.

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

6p

>SCUd, tnju]?er,cum circu -

eiufdem piflura,

r demonjlrano.

SfrFINIS

lis

Sj?h*r <, dempto <_AE~

quatore^cr Coluris.

LIBRI SECVNDI

de mundi Sph<er4,/eu Co/mographia:

authore Antonio

Monluaam.

Mizgldo

70

^ANTONII
MIZALDI MONLV CIANI
de

mvndx sphaera,

Cofmographia , Liber

et

tertius.

A V C A quidem,/ed magna tamen

hideo Juperejje,

Mu/a, tibi: quidJuJfimtdum facra

fauebit
,

Vrame, pande'tque
Quare
eido anne-

tam,omnia tuta putato:

age,Jitme animu,breuiterq; ojledere perge,

Qpemnam rite locum tenet interfydera,qutfque

xam habens ClYCuluA (tnte tlblJCYlptUA, nhilOYUC\VUY10YHC

propoiido -

y el cmw$ imaginis ille

j jucat tter
Excurrat parteis: prafertim hoc tempore no/lro.
.

Hancce nouam dottis aperi(te quafo)fenejlram

yv&pn

Primaque,quod nulli tentarunt,fortiter aude

Immortale decus dant paruif&fe labores,

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

71

Spha:^S Sex maiorum circulorum cceleftis

imacoelo
hodie
in
defignationes,vt
tx
per fercnam no&em ab
ginantur :

&

aliis coeli circulis diftin

gui poffu nt.

$*> Zodiaci in primis.

apte
ignifer a propriis Signis defnbitur
,
Signiferi
Lamgerdque.
Cui in Libra Aquator cocurrit,

cir

culi defigna-

Borea Cancrum ,Capricornu tangit ab Auflro.

tio.

Catera percurret pauco pofi tempore, nof er

Zodiacus dedimus cui nomen tale, quod omnes
Signorum tradat ad hnguem
Signiferi cycli,
'

&

Naturas\l>erfufacili ,m e th odo que probata.

tiitem Jequentiu> piBurum dc demonftv
emi -

libellum tibi
tiones tantijfer expeiubif> donec

ferimus, cui

ASTERIS M

efl imagines codefies

foriam 'omnium

nomen facimus, hoc

Nam ibi pulcherrimam hi-

coelifimulachrorum,

&

item cir-

fuis defignationibus propediem es

culorum , cum
habiturus, rbi fcilicet Zodiacum ,
tribus libellis

Cr s igna eius,

adhac, Planetas vnico, tibiprius ex-

hibuerimus Inde, ad
.

oBauum coslum

{ceu gradi-

vltimam
bus qmbufdam)reptaturi: in quo partem
Philofiphia omnium pulcherrimam, tibi
ccdeflis

tuis

apud Deu

abfoluemus. Interea, conatus nofros,.

optiprecibus vt iuues, obnix'e a te petimus ( LeSlor
me) acfummis votis exoptamus.
e.iiij.

Liber hic bre

ui emittetur.

ANT. MX2AIDI

7l
:g*i

LIBHB

Iit.

Aquatoris defignatio, vt hodie in eoe!o

imaginatur,

& a reliquis

circulis di-

ftingui poteft.

T T IC
*

-*

hbi Lanigerum prima de fronteJalutat

/Equator, Ceti caput, atque pedes (prope)

Tauri

Au

Partes

..

ginfioaauai
5pli ere, quas
pererratAEquator.

Vrget: deinde ab eo medius refecatur Orion

badiis : habes pofl hac paruumfugientem,

Erratemque CanemdongA)equitur caput Hydra:

^C ce

[ere5

rapido[que rpedes celabo Leonis:

31
J
_
*

Hacfecat /Equator, heiJaltemJmgula tangit.

Extra Signiferum, ac ipfs in partibus

^duflri.

Hunc intra, rigidi Borea de parte, pererrat

Bo- yiyp-mis ille idem corpus, necnon Ophmci:

Partes

reaiesj&c.

<-?

Et cum LacteAquila cm Pegafm additur Imus

\

&

alter:
De capite, <& cauda Delphinus, Pt/cis
ante.
at
ener
repetit,
h
qua
Lanigerum
Hic hbi
/

Meridiani

& Horizontis

vt hodie,

^
Circuli duo
5

ccfkT

defignatio

&c.

Ignari nequeunt in parte /zwti/zSfi-' hila,

Et coeli

hifi, a

non hifofeElor Honxon.

Ni fit de forma, quam pauloJcripfimus ante:

h ideas, namfunt cy clipUrunquefugaces.

PE

MVNDI SPHAER.

V COSM,

73

Coluri J-quinodiorum dcfignatio,vt

hodie, &c.

Yclm hic, afummo mjcetem

Vertice

mudum

Permeat , ^rttophylaca petens, per terga

Draconis

Extremam fje/ecans Hydra, medwmq;fub ajlris

Centaurum, dduerfim rurjm percurrit ad axem:

^
gnatioColu

Hinc Cetum calcans ,/quamofaque tergora Ceti: ^ T

aia
Necno*Lamgem,& Libram ,clarumque Trigonii:

^^

^Andromedaquefinus imos,faJhgia matris

uino

lS>

PrincipiumqueJitum, repetito hic cardine, claudi tm

g^Colari Solftitioru defignauo, vt hodie, &c.

Lter,in

hunc mediu fummo procabit ab axe.

Perque pedes, necnon ceruicem trafiht

Quamfeptem Stella primam, mox

Vrfa\

Sole remoto.

Producunt , nigra prabentem lumina no6li

Hinc Geminis Cacru dirimit :Jlringit queflagrat e

Ore Canem xlatmmque

ratis, qua

Incerat aquor.

Solftitialis

Inde, axem occultum pergyn Signa prioris

gaatio

Oppofita, atque alio rurfws de limite tangit

gu sphagne,

Te, Capncorneitmfq^, Aquila, hic te calcat

ajlris:

Perque Lyra inuerfam curres, JJiraJque Draconis,

Pojleriora pedum Cyno/ura proterit illic
:

Tranfuerfdm rejecans incino in cardine

caudam

Hic Tibifi claudit udem, memor Twdeprofettm'

gftCireuli

La&ei,qui inter maiores

coeli cir

culos a plaeriique receletur,defignatio

pulcherrima, vt hodie in coelo per ferenas noffces fpe&atur.

Vnde

Irculrn in coelo manifefiws nodleferena:

dica-

tut^circulus

Necnon conspicuo candore notabilis (ex quo

CUS

Ladleus slftronomtsiufta ratione jocatur)

Inter maiores cyclos plmfque locatur.

Qui bene in aduerfum pofitas fuccedit ad circlos:

Et paulum a

Borea, tradiufuafila reducit:

Tranfitque imerfieperJydera Capopea.

Inde per obliquum defcendens tangit Olorem-.

^lEjliuo/quefecatfines, Telumque,
Elegans de.
de fio n Cio
circuULa&ei.

fquildmque

Tempordque aequante cyclum, zondmqueferetem.

Solis equos, intra caudam, qua Scorpius ardet:
tc ue Sctgdtiferifummu, extremumque fagitta,.

Thuribulum petit hinc(aram dixere hetufli)

Deindefuosfinuatflexus per crura,pedefque
Centauri alteriiisirur/usque afiendere coelum
fumma,
Incipit: ^Irgiudmque ratem per apluflria

^ftque Cane a capite excipit:& cyclu Capricorni

Geminorum:
Dijfecat: inde pedes lambit pulchros

Hic libi Signiferum rurfusperreptat:& linum

Mox inuadit Erychthoniu-.teque,l>nde profedlm

Capopea petensfuper ipfum Perfea tranfit:
Orbemque ex illa coeptum, concludit in tUa

de MVNDt SPHAER. SEV COSM.

Cyclm

75

notabdis:l>nde
hic,~vt dixi,ejl candore
erit multuminam lumina pulfat

Non quetrendm

La&eus

cogitque T/iden.
Sponte /ita: /eque ipfe docet,
circinat Iris:
Vtquefuos arem per nubila

culus ex (e

cir-

cognitu facilis.

Mortale/que rapit pulchra adftedlacula furfum:

culmine limes
Sicfuper incumbensJleUato in
Candidulm,re/upinafacit mortahbm ora
pertrahit hltro.
Hofque ad coelorum miracula
g*bRatio nomenclaturae La&ei
Grsciseft }<x\gs:x.

circuli, qui

On hic celanda e/lfam<e hulgata hetu/las

Olim de niueo laciisfluxi/fe liquorem

Pociore recinet Dtuumicoelumque colore

Infecijfefuo .quapropter

Dicitur: Csp

Poetica, fed
erudita, de la

deo

circulo

ratio.

Lallem orbis

nomen caufa de/cendit ab ipfa

>An maior den/a Stellarum turba corona

candet?
Contexitflammas ,& multo lumine
^Acfulgore nitet collato,

&

Alia.

luce refufa?

.An fortes animet, dignatdque nomina

radio,
Corporibm refoluta/ius,& carceref
^
Huc remigrat celeres .{ummumqs habitatia teplu
coelo,

Alia.

^lEthereos 1/iuunt annos, ac lucefruuntur?

tAn yero phaeton currm auriga paterni

Peftmm, aerios traclm incendit,

lie/ligia

(Infignum)genitor
Sed ml h#c ad remiht

illis

nota reliquit?

coepi, coelejlia tradla*

Alia.

ANT. MI2ALDI

r6

LIBER

g^Quatuor circulorum minoru

IIL

cceleftis

Sphq-

rse,defignationes,vt hodie in coelo imaginan-

tur;& per ferena noft^ab aliis coeli circulis di

flmgui pofsut .Ar&ici in primis fiue Borealis.
3

Breuis

ArH

ci circuli

de-

Rtlicm a Geminis Vocitatus

1 *

iagnatio.

Ex toto

circulus Vrjis:

CynoJuram includit ideinde Dracone

Partitur medium, Cepheumqueiac

Caffopeam

Tantillum attingit mecnon rutilum caput Vr/k

Maiorvs:qu& totaforas(fi hoc excip'vs)errat .

Tropici Cancri defignatio
coelo imaginatur,

vt hodie in

& a reliquis

circulis

diftinguipoteft.

& dorfum

T) Er caput,
Circuli

AF-

ftiualis coele
flis

defigna-

tio.

fertur tranfire Leonis

Cyclus lmc\iArtluru t agens adfoemina: necno

Serpentis riFlum: poteris cui tungere ferme

Ex humeroEngonaJin,dotaqs Lyra

addito LaSlis

Deinde Inam: Cygnique alam cui Pegafus offert,

:

ObieFldtque pedes\cubitu hinc contingit

*Andromed<z\

et

Pifcegelidas,

angit

Mergit ad ^Lrios\

*sLc(prope)Deltcdton;hwc Tauri cornua calcat.

Et Geminos :

Defignatur
pulchre Bru
malis circulus.

Caerum inde petens, qua coeperat ire

^Tropici Capricorni defignatio, vt hodie,&c.

^A

Ego c erecta patrem

cognofcit circulus ijle

Perquepedes

Fuforis,

trafit

&

illius

hndam:

Hic

MVNDI SPHAER. SEV

C OSM.

Cet&d cauda,Eridanu, LeporeWq;,

Maiorem truncans : dehinc mu LaShs,

77

Canem q-.

&

^4rga.

Hydram praeterea magnam :cut defuper aflant

Scorpion illinc:
TLt Crater, Coruufque: petit mox

Mi que Sagittiferi caput opprimit

Hic

acferit arcum:

hbi curriculum coeptum concluderepergit.

$eb Antarctici circuli defignatio,vt hodie, Sic.

On cofat,necfcitur adhuc Mntartticws ipfe Incerta de(J

Circulus, hnde queat certo defcnbier. et funt gnatl0

Qui Mrdloum dicant per cucla referre quod hnu

Nos doceant, Indedntque(precor) qui partibus illis

An cir-

Explorantpelago

terras, coelumque

remotum.

^Admonitio in iam di&a.

olim

te lateat, quod erunt aliquot reuolutis

Hincfeclis, omnesfcripti pofitufqs,fiuJque

Cyclorum coeli maiorum,fiue minorum.

In longe ~\aria Signorum parte, locoque

Quamtibtfit ditlum-.nafy dera, qux, modo formas iam

Confutuunt,per quas decurrit linea, cyclum
Perficiens,/edes commutant:quo fit ,ht annis

Centum

cun^lttgradu

Iwo d[ede priore recedant

In motum coeli primum nitendo remifie,

Per longum(ht latum taceam) fed non Violenter

Quod dicunt,potius cognatis liiribmin quo

di&oru

tempore mu
\tari.

ANT. MI2ALDI LIBER

r8

III.

Si perjlant, cyclos defcriptos vite relinquent :

Inque locum lenient

Stella,') ement que figura

Tunc alia,ctut partes illarum(lrt poflulat ordo

H.tc videat

Qua dotte poterunt cyclis aptaner ipfis,

reru coeli ftu

diofus.

lAqtiouts coeli hijlorlam callente decenter.

Verum, hac ad noftros legetur cura nepotes:

Etcoeptum repetamus

tter?foelicihus ajlris.

Geographica , ex fuperionbus

pendentia.
-g* Quinque

tidem

zonarum

terreftrium,qua: to-

parallelis circulis in coelo

dent, 8c prtecipuas

refpon-

mundi regiones con

flituunt, defcriptio, temperatura, fitus,

& proprietas, iuxta veteru traditiones.

Vinque paraUelis(ht feripfifeingitur^tque

Diuiditur coelum : tottdemque plaga: orbe

premuntur.
Mediae zonc
terreftns te-

peratura,iux
ta

prifcoru,

& luniorum
fententiam.

Quarum, qu< media ejl,")>ix ejl habitabilis <ejlu:

Monjlrorum domus,

&femore

notabilis ipfe

Vnde hic hrunturficcifque teguntur arenis.

Defert i tetro ferpentum afflamine campi

Vt tradunt "Veteres: contra quos pugnat,

&

inflat

Horum qui migrant illucfententia, quiue

Per mare di/currunt "Vane,fep rma regna falutdt.

de mvndi sphaer. sev cosm. 75

Namque die, Calido quod Phoebi incanduit <eflu,
Humida nox reficit,paribufque refrigerat horis:
Pr&fertim fitb cyclo *4Equante,& circiter illum:

Vt moxmonflrabo,quiduis habitabile tradens.

Nix tegit alta duasfld qua, inter htrafqs locatur.

Temperiem retinent, mixta cumfrigoreflamma:
Tine,t&* principio paruamiad medium, mediocre:

Extrem$du
zona:,

& his

propinqua:.

Hac nos incolimus, cotrdque ^Tntichthones illam:

Nec dubium Antipodes multis confiflere terra
Partibus, ad centrum conuerfis Undique plantis

Ouod norunt, reElequefidunt, paflimquefatentur.

Quifiluunt ex occafuQveniuntque per ortum

&

Antipodes
de expe

e(Te

rientia.

nomine notam
^dd dites Indos, acfama
Taprobana, omnigenum rerum plena, atqueferace,

Rurfm in occafum redeuntes orbe peradlo.

Necnon qui a Borea exploratis ordine %onis,
^4uflnno tentant axijupponerefefe:

Quod du perficiunt,fataguntque explere,profeSlo

Quamfit diuerfa in rebus natura creandis.

Et quam diuerjo mutentur tempora traSlu
udgnojcunt: fiu mores, lucem, aut aerafledlas

Vt tibi conabor proprio monflrare libello,

Si Deus hqfce mihi iuuemles proroget annos.

Authoris

li-

bellus de lo-

coru naturis
ex vario coeli alpe&u.

COSM.

8t

Elegatis terreflrium

Zonarum prPlura.
fm*e3

De

Antipodibus, Pericecis,& Antoecis.

Ntipodas dicunt, qui nobis ex diametro

Plantas obuertunt Jimilique in Vertice

Perflant

oppofita

quamvis m pane locentur

Inque parallelis dtque ex JEquante remotis

Quets

(Vnm

coeli

Qui
coeli
:

dicatur

Antipodes

&

vbinatu

fiat.

esifacies halde contraria noflr:

Finitor tamen,

& communis Horizon)

Ex quo nobifcum ml prorfum agnofcimm ejfe

illis

commune:

pauciis te pergo docere

Cum Sol Kflatem nobis

TnfUs Hyems

1/ehit,

opprimit

illos

quando lux penucunda diefque

Nos ytfitjenebr&Jomnos

his

Undiquefuadenc.

Antipodas
nobifcumomnia habere cotraria.

ANT. MIZALDI LIBER

82,

III.

Dum nobis oritur Phoebus, tunc occidit

Et contra Rurfim
.

illis:

quoties longifiima nobis

Luxfulget cum notie breuidongifiima nox efi

His cum luce breuiun fumma contraria/eruant
,

Cuntla\

licet fiant

> na

&

fimili ratione:

Vt tibiperdotle diuina arsJphxrica monjlraU

Qui didtur

Adh^c,quid
nobifcu haC

ILLE filet retle circuncola

& ^(Ironomis dici, qui diuerfiatur incano

Periceci,

m"

Vfqae parallelo nobifiumfitatquejub Jno

qa fico cum quo communiafirme
Rlt
:

Omniafiunt nobis nam %ona habitamus eandem:

Seque polus mundi medium datfimper 1/trique:
Hinc huic,& nobis difirimina quattuor anni
:

mune

*Ac tempeflates leniunt ,pant erque,fimulque:

notiis, lucifiue augmentafub Itnum
Necnon

&

Tempusfirt incrementa,cadunt:puto extera nota.

Qui

dicatur

ANTICOLAS propria dixerunt h oce Latini

Antoea &
vbinam nnr.

n UQS

Adhcec,quid
nobifcu ha-

Vfique ^(TU^ico,nobiJcum collaterales

imme

Gyxci ocwiws qui fupponuntUY eidem

:

r*r

yRra $Lquatorem\& fiatium latum retinentes fi

&

longum, Roreah xquale per omne

Necnon
Huic nofiro,ad partes ^4ufirmas:quo fit, ht illi
Tempora nobifium paria ajfirmentur habere
Verum, non pariter, nec in ufidem partibws anni:
Nam dum nos exercet Hyems,hos xftus adurit:
Et contra l/anantjic partes temporis Vnde
:

cosm.
DE MVNDI sphaer. sev
nox.
efl
media
his
Cum media ett nobis lux,
nefim Derbofior
EtJtic de reliquis:
1

aquo.

p Jffpfeuita
te.authori
miliaris.

superiorum pitturd elegans,

gr demonjlratio

83

f-ib

&

hmbrarumflexui expofceret omnes

Vide pro his

T T

Ic locus

clodijdplix

per modo de/criptas zonas ,ht poflulat ordo

J-

"
terpretes

'

r methodustherum, quia traditaflmt h&c

fl^

mulris flritla metrorum lege /olutis.

Fu/e, ac ornate-. ~Vtfltm efl

te

mittere

ad tllos\

Otia donec erunt cum tempore libera nobis.

Terram vbique habitabilem

efTe

contra

plaerofquetac nullas hodie terreftres

mundi partes

nas, fiue

Zo-

& regiones,inha-

bitabiles dici debere.

C
NinUin mu
tabiie.

R.dibde

eft,

quod terra habitaturtota : nec

yllus

Zona hlla,in qua no hiuere poflint

[oCUi)dUt

Mortales, aptd/queflbi componere/edes:

Sit licet

immodicumfrigus,l'el maximus eeflus,

illic aflidue:

natura

l>bi tnflia fixit.

Laeta adhibet crebro mifcens aduerfa fecundis:

:

Mtqs 1/bi dat morbos , medicamina debitagignit.

Immodicum Ergo, ubicunque calor nimius repentur, ibidem
arftum expu pe / gelidi montes,l/elfrigidaflumina,
gnantia.

&

<sdes,

^ut fylu<&^vmbnfer&,&multis cufontib"amnes.

Deindeffecrn multi locafubterranea multa,
,

Hicfunv.qu& haleant homines defendere ab xflu.

de

MVNDI SPHAER.

SEV COSM.

&5

aqua diei
Praterea, efl illicflmper nox
Solis radios aquatofrigorefanat:
ht Zonam mediam non ejje putemus

Qm

Media
& 2o *
nam, 'item

Vndefit,

extremas ia

colonos,
Defertam ommnoimultosfed habere
tutos.
natura munere
^Arte, ac ingenio,

lo dici.

Zona etiam extrema(quas non habitaner aiunt,

perenni)
alfiduis nimbus prejfas,glacieque
Pojfunt

rite coli.ht ratio

non lubricafladet:

Maxima nanque locis lignorum copia in

habiles fal-

Extremas
nuidi

Zo-

nas mcoli
pofle.

illis

Najcitur:&fiunt illic hypocduflagrauejque

pellibus: Vnde
Vefies.ex dariis animantum
hyemique
refifiunt
homines,
Frivora propulfant
Innumerifque modis fiaci es eludere norunt
Comma non defirnt illis alimenta cibo/que

Immodicum
frigus

expu-

gnantia.

Indigenas partim ,partim

Accipiunt large

&

illuc

hndique

1; effio

quacunque augere calorern

quarut.

Internum yxtctnumue queunt,fibijedulo

Non igitur herum efl, quod nos monuere hetufli,

Vnius tantum Zona partem, exigudmque,

Naturam

humano generi tribuijfie colendam:

Et reliquum

terra deflatum prorfls,ab ipfis

haberi
Piflibm, atqueferis duntaxatflmper
minoris
natura
indignum certe hoc:
*A.h, foret

Fccijfet nos, quam bruta

imperiumque dedijjet

In teris maius quam homini,

&

fipatiofim illis.
fitifi

Falfa? anti -

quoru opiniones , de
partibus

mu

di habitat

s.

Pulcbra coclulio, ap ha
bitabiiis

totus

iit

mun-

dus.

Qtutre,fi qua fides adhibenda eft , hera loquenti ,

&

Haud dubie tellus tota eft habitabilis

ml
ObJlat qum pojfint mortales hiuere hbique:
:

Natura auxilium

in rebus

non

deficit hilis:

Ingeniumque hominis dunjfima qu&que refringit

5b

De mundi climatibus, & illorum diftindoribus parallelis, cum recepta cuiufque ratione, & nomenclatura Infuper
.

quod plura clirnata quam feptem

fla-

tui debeant.

Limata dicuntur terra interuaUa, duobus

9

Clatifk parallelis ,qutb efl defer i ptio Jurfirn:

& quomodo
cireulcriben

dum, ac

di-

ftin^uendu

Sed fimihs finyenda tibi,& formanda deorfumv

^
->
J
J
Tr A
,
%anis egmus\hnde
'

'

Verum, aliter quam nunc de

Quifque parallelus hora quadrante , propinquum

(Vt mediis horis clima)exuperdtque^fugltque\

Si refie numeres ex JEquatore ,polorum

Alterutrum herfws qui folus, hbique

Et noEli gratis

diei

horas tribuit duodenas

Dum Phoebas proprio motu comprenderit illum

Sub quo

locum medium , media quoquefedem

mendatura

Mundi, conjlitu ut ,qui dofia Mathemata trattar.

feptem

Si placet ^djlronomos beteres audire ,fequique\

clis

mam/ecun- r

dum

veteres

Aftronotnos

rite

uor fcnptd
J

i*

hehm Jfummo tibi honore lepeda)

i

i'

Huntaxat/eptm numerabis climatajtak

DE MVNDI SPHAER. SEV COSM.

87

:
Ordine per Meroen,per Niliacdmque Sienem
:

Percjue HeUeflontuiatque Boryflhems oflia:pe'rq

Riphaos montetsiquibus additur

Inde,per ccdu^hc iy

y It ima Thule.

contraria climata tradunt:

Queis dant imparibusJpatits nottejque , diefque.

^4t non tefugiet, nos rette climata plura
dierum :
Ponere: ~Vt ejfe folent haria incrementa

Maiorem ergo diem Incenis, atque quaternis

Horisfi conflare dabis (qua parte polorum
Itur ad extremaflmc tu jeptem climata tantum
atque quaterna:
tribues:fedgrt efl par, vicena,

No

'

Qua, quanto propius 1/eniut adhtruque polorum, ptem

Tanto crede minora quod hicJe Sphara coarttet

flatui

^ftque,

ytfic dicam,fafligiet: acflatuatur

pones
Stritta -.Equatorem yerfws contraria
a yidetur.
maior
accedunt,
queo
quod
ob mediu-.ad
Si per quot partes

nunc dfe climata diflant

^tque paralleli, yl ab Equatorejrepofcis:

^
Te ad ItbYos wiitta} cjuibw$ h<C madatuY ad 'yngue:

Mut adpraciarum dottorem,perfacilemque

Nam

xx

t ]i 0ris

fanc'_

mode

doceri.
funt qua hicfcnbi nequeunt,cotenta

f.uij.

Md^
a

'

ANT. MIZALDI

88

LIBER

III.

Titkwa feptemmundi chmatum juxta rulgarem modum

^Locorum

longitudines

quomodo excipien^

dse 5 conftimend3^& diftinguendse.

Vbi primos
Meridianus
a quo longi

tudmes loeorum exci

Extremofmgen$><& in illum deinde (fed ~)>no

piuntur

jr

$c

T T I C ego te nolim demum nejcire^uod / pft

jjmed au#

terras

')iJJecio

Fortuna exQurrit.ab axe

n

'

in gemmat partes Ai^uante)recurrens^

0
cedunt al[.

Perfmmu*4ntif><id%

Sol henit

ad wh

MVNDI SPHAER.

DE

SEV COSM.

Primum conjhtuit formdtque

PromanareJolet
Si

89
quo

dijlantia longa locorum.

retto:
exortum herfws properabis tramite

Sic per Itrunque polum ,

qu& tranfit

Irnea quantis,

diciturilla

Perque loci punttum, qui Zenith

adfert:
Hic propriisfignat, 1 erum que /xEuHfiQiOjJ

Quem certum agnofctt telluris portio qu<eque.

typus, ac piihsra.
tp* Circulorum longitudinum

gs*

Locorum latitudines quomodo excipienda, & diftinguenda:.

1
i

Quid latitu-

D Jfatium latu eJl,quod ab ^4Equatore recedit

Boreafurfum^el ad

do regionu,

& quomodo

fujlru pone,deor/is, excipiatur.

Donec erit 1/entum Jub puntuml>erticis:ip/um

Siue parallelum, qui punFlu hoc trucat

ai hngue:

lique poligradibm recondet ubique leuati

In Finitorisfaciemxui nomen Horizon:

Sicut nosfu/e9 <& multis

monjlrammm ante.

Circulorum latitudinum typus, ac piSlura.

ig^De gradibus longitudinum Geographica quaedam.

^
De

Meridia

is notanda

pro locorum
Jongitudi

mbus.

Vemque /jL^Hfx^iGfj
pinquum

cenfent fuperare pro -

Quindenisgradibus :qui reddunt protinus hora

Vniusfyatium:quantoque

exit

Longius d medio noFles <zquante,diefque

Orbe :m agis coiensgeminu angujlatur ad axem

In quo

dum terrae metiris,/edulus eflo:

Et/emel,ac iterum qu&ftt proportio quare,

dum nos meditabimur hoc tibi Jcriptu.

T (intimer

Procedentium typus,

&

demonjlratio.

ANT. MI2ALDI LIBR ni,

(Nifortajje polos herjw, *W ad extima mundi)

91

Vni gradui Quingenti*'.

fi non Ptolem&wsfalfit notauit\
n

CU

! c*t

500.

jfiadia

refpondcre.

Q^reUgaisuifuntprxclara Mathemata cordi

Sed menfurarum tu hic nomina
forte repojces:

&

Qua magnos T>Jwt maxima commoda,,rebus

His adferre queunt: ne quid tibi ture negatum
Dtcasjdpaucu trado, doceoque libenter
.
ifn Pidura hac, Juvenor,a utcunque demonjlrat

DE MVNDI SPHAER. SEV

C O 8 M.

Geographicarum menfurarumordo,

& nomenclatura.

X hordeiarum Digitus

fit

quattuor Inous,

ln lutum pofitis, [eque attingentibus, ipfio

Quid geo*
graphicus
digitus.

Praecipue laterent res pofiulat,& iubet hfiws.

In palmo digitus quater ejhquater in pede palmus: Palmus.

Paijum quinque pedesfiaciuntipaffus quoque centu

Quinque ac Inceni,Jladium d.mt:mille,repoJlu ejl
Infladiis odio duplicatum dat tibi
:

Leucam

Nojlratem aut duo (fi mauts)bene milliaiherum

Sunt haec plus nimio :hel plus, quam parjit, ab ude.

Pes.
PaiTus.

Stadium.
Miliare.

Leuca.

Quicquid erit reliquum, luua tibi hoce magifler

Exponef.necnon doClifiimafinpta hirarum,

Qui res

coelorum tradlarunt fiyderefauflo:

Nam(htfiuprd monm)no omnia pojfiumus omnes,

Nec quocunque loco pojfimt recle omnia ficribi.
^4ddo, quod coelvs breuitas graufima res eft.
Plurima, qux reflant de Signis, deque Planetis,

Necnon deformis coelorum, (iue figuris

Vndiquefle'datts,abfolu tm:dum modo doclk
^Ludiero primum hocfijecime placui ffe ,

bomjque

Qui pauci fiunt:fied paucis pojfium ejfie beatus:

Hi,fi nofira probant,fiatis ejl quid rufiica latret
Turba,parum curo cuius laus, dedecus ingens
Perfionattd doClis laudari, eft gloriafimma.
:

.Authons libelli
tici

ifti

poe

de r,ebus

cosleftibus

propedie lu
ce videbunt.

Xfi/Lvccyvasvi ovn ocyia/x^ura,

A<pSty/Q->

Minaipi^oijjtv

0^.

T_T I C,mundifaciem paucis ex ordine pinxi:

Qu&Jit caelorum fabrica,rite dedi.

Hanc,fiforte leges afrorum captus amore:

Sis memor aut horis, qui regit
tUa, Dei.
Etfi quid nofh

mehus,~)>el dotius:&cc.

Candidus imperti:fi minus,

in

irora, e

ifa feras.

Aeof.

sta tyw.itn

^finis libri tertii

&

l/lttmi de mundi Sphaera

,feu

mographia:authore Antonio

zaldo Monluciano.

Cof

Mi*

95

^
I

Extraift du Pmilege.

Left defenduatousImprimeurs,& Libraires de ce Royaumedinon aGuillaume CauellatLibraireiurede lVniuerfiterde Paris de

non impnmer ne faire imprimer , ny

,

expoferen vente ceprefentliure intituid ^tntonij Mix^aldi

Monlucianiyde mundi $phra 3 feu Cofmograpbia libri tres 3 figua
ris 3 0* demonfirationibw illuftrati , iufques au bout,& terme de
dix ans confecutifz commenceants du iour & datte de la pre
fente imprefsion Et ce fur peine de confifcation defdi&z liures,& damende arbitraire : ainfi que le tout eft plus ample,

ment contenu auPriuilege:fur ceottroye,& donne a Paris le

deuxiefme iour de Ianuier,Mil cinq cens cin quante.

Signe

Pagina 22.poft lineam

n.& verfum

qui incipit,

Flammarum:adde lisec duo carmina omiflfa.

T radita proinde fuit fedes fublimior

illi,

Necnon nobilior: veluti res pofcir,& ordo.