BAB 7 : RESPIRASI

OBJEKTIF

1. Apakah kelebihan haiwan daratan berbanding dengan haiwan akuatik semasa melakukan
respirasi?
A. Sistem respirasinya tidak disokong oleh air.
B. Sistem respirasinya kehilangan air secara berterusan melalui penyejatan.
C. Lebih tenaga diperlukan oleh haiwan daratan kerana udara lebih berat dan lebih susah
dipam berbanding dengan air.
D. Haiwan daratan hanya perlu menyedut isi padu udara yang sedikit manakala haiwan
akuatik memerlukan isi padu air yang banyak untuk mendapatkan quantiti oksigen
yang sama.
2. Encik Ahmad mengalami kesukaran untuk bernafas disebabkan oleh peparunya yang
rosak akibat merokok. Antara bahagian berikut yang manakah rosak?
A.
B.
C.
D.

3.

Alveolus
Membran pleura
Otot intercosta luar
Otot intercosta dalam

Diagram shows the gaseous exchange between the alveolus and the blood capillary.
Rajah menunjukkan pertukaran gas antara alveolus dan kapilari darah.

Which is true about the partial pressures of the respiratory gases in P and Q?
Antara yang berikut, yang manakah benar mengenai tekanan separa bagi gas respirasi di P
dan Q?

4.

The graph in diagram shows the absorption and production of carbon dioxide by a plant.
Graf dalam rajah menunjukkan penyerapan dan penghasilan karbon dioksida oleh
tumbuhan.

What happens at point X?

Apakah yang berlaku di titik X?
A Respiration begins
Pernafasan bermula

B Photosynthesis stops
Fotosintesis berhenti
C Respiration and photosynthesis do not take place
Pernafasan dan fotosintesis tidak berlaku
D The rate of respiration is equal to the rate of photosynthesis
Kadar respirasi sama dengan kadar fotosintesis

STRUKTUR
Soalan 1
1 Satu penyiasatan dijalankan untuk mengkaji kadar respirasi empat orang
lelaki P, Q, R dan S yang mempunyai gaya hidup yang berbeza.
P adalah bukan perokok yang sering bersenam
Q adalah bukan perokok yang menjalani gaya hidup
dalam pejabat
R telah merokok selama dua tahun dan tidak bersenam
S telah merokok selama dua puluh tahun dan tidak
bersenam
Carta palang berikut menunjukkan kadar respirasi bagi empat orang
lelaki ini.

Kadar respirasi
Lelaki

(a
)

Apakah susunan yang betul bagi palang dalam carta palang ini?
........................................................................................................
..........................
[1 markah]

(b
)

Terangkan susunan palang dalam carta palang di (a).

........................................................................................................
..........................
........................................................................................................
..........................
........................................................................................................
..........................
........................................................................................................
..........................
[4 markah]

(c
)

Dua komponen utama asap rokok ialah nikotina dan tar. Nyatakan
dua kesan
nikotina dan dua kesan tar keatas kesihatan perokok.
Nikotin :
.........................................................................................................
...........................
.........................................................................................................
...........................
Tar :
.........................................................................................................
...........................

(d

.........................................................................................................
...........................
[4 markah]
Karbon monoksida dan nitrogen dioksida juga terdapat dalam asap

rokok. Nyatakan satu kesan karbon monoksida dan nitrogen dioksida

ke atas kesihatan perokok.
Karbon monoksida :
.........................................................................................................
.........................
.........................................................................................................
.........................
Nitrogen dioksida :
.........................................................................................................
.........................
.........................................................................................................
.........................
[2 markah]

(e
)

Selain daripada bahan yang dinyatakan di atas, apakah bahan lain

yang dibebaskan semasa merokok yang mengurangkan kecekapan
pertukaran gas antara alveoli kapilari darah?
..............................................................................................................
......................
[1 markah]

Soalan 2
Diagram shows the position and structure of the respiratory structures of a fish.
Rajah menunjukkan kedudukan dan struktur respirasi seekor ikan.

(a) Name the part labelled X in the above diagram and another that protects part X.
Namakan struktur berlabel X pada rajah di atas dan bahagian lain yang melindungi
bahagian X.

________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
[2 marks/ 2 markah]
(b) Complete diagram by filling in suitable words in the boxes provided.
Lengkapkan rajah dengan mengisi perkataan yang sesuai dalam kotak yang disediakan.
[2 marks/ 2 markah]
(c) Describe the structure of the respiratory structures of a fish which are adapted to increase
the rate of gaseous exchange.
Terangkan struktur bagi struktur respirasi ikan yang diadaptasikan untuk menambahkan
kadar pertukaran gas.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
_______________________________________________________________
[4 marks/ 4 markah]

(d) Diagram shows how blood and water flow through the respiratory structures of a fish.
Each number represents the partial pressure of oxygen, expressed in kPa.
Rajah menunjukkan bagaimana darah dan aliran air melalui struktur respirasi ikan.
Setiap nombor mewakili tekanan separa oksigen, ditunjukkan dalam kPa.

Explain how the arrangement as shown in diagram increases the efficiency of gaseous
exchange.
Terangkan bagaimana susunan yang ditunjukkan pada rajah meningkatkan kecekapan
pertukaran gas.

________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
____________________________________________________________
[4 marks/ 4 markah]

ESEI
(a
)

Umairah sering menemani ibunya ke pasar. Dia memerhatikan ibunya membeli

ikan berdasarkan warna insangnya semasa memilih antara ikan lama atau ikan
baru.. Dia mengetahui bahawa insang merupakan struktur respirasi bagi ikan,
iaitu cara ikan bernafas di dalam air.

RAJAH 2
Huraikan secara ringkas penyesuaian struktur filamen insang, yang
membolehkan ia menjalankan proses pertukaran gas-gas respirasi secara
berkesan.

[4 markah]

(b
)

Umair gemar pergi memancing bersama rakan-rakannya. Namun dia merasa

hairan, mengapa apabila setiap kali ikan-ikan berada di daratan, ia kelihatan
tercungap-cungap sebelum mati. Ayahnya memberitahu, ikan akan mati
kelemasan kerana tiada air. Umair tidak dapat menerima pernyataan itu kerana
dia telah mempelajari bahawa lemas adalah disebabkan kekurangan oksigen ,
dan udara mengandungi lebih banyak oksigen berbanding air.
Dengan menggunakan pengetahuan biologi anda, jelaskan persoalan yang
ditimbulkan oleh Umair.
[6 markah]

c)

Beberapa ujian dijalankan ke atas tumbuhan Elodea untuk membandingkan

proses yang berlaku pada tumbuhan dalam keadaan terang, dan keadaan
gelap. Antara ujian yang dijalankan ialah ujian kehadiran kanji pada daun
Elodea, dan ujian kehadiran asid karbonik dalam medium air menggunakan
penunjuk bromothymol blue .

Warna biru penunjuk bromothymol blue akan bertukar kepada larutan kuning
apabila medium mengandungi asid karbonik. Rajah 3 menunjukkan sebahagian
ujian yang dijalankan. Jadual 1 menunjukkan keputusan penuh ujikaji.

Awal
eksperimen

Akhir
eksperimen

RAJAH 3
Keadaan
cahaya pada
Elodea sp.
Tiada cahaya
Terima
cahaya

Ujian dengan
Iodin

Ujian dengan Bromothymol blue

kuning
biru

Warna kekal perang

Larutan kuning
berubah ke biru
Larutan kekal
kuning

Warna perang
berubah ke biru
kehitaman
JADUAL 1

Larutan kekal biru

Larutan biru
berubah ke
kuning

Kedua-dua ujian di atas telah dijalankan pada tumbuhan yang sama. Ujian
tersebut menguji dua proses yang berbeza. Dengan menggunakan
pengetahuan biologi anda bandingkan kedua-dua proses tersebut.
[10markah]

SKEMA JAWAPAN
OBJEKTIF
1.

3.

2.

4.

STRUKTUR
Soalan 1
(a) Q, P, S, R

1m

(b) - Kadar respirasi P adalah paling cepat kerana dia bukan perokok dan sering
bersenam.

1m

- Q berada di kedudukan kedua kerana dia bukan perokok dan tidak bersenam.
- Ketiga R yang merokok selama dua tahun dan tidak bersenam.
- Kadar respirasi S adalah paling perlahan kerana sistem respirasinya kurang sihat
disebabkan dia merokok selama dua puluh tahun dan tidak bersenam.
(c) Nikotina
1. Nikotina adalah perangsang yang mempercepatkan degupan jantung dan
mengecutkan salur darah supaya jantung mengepam lebih kuat dan tekanan darah
Meningkat.
2. Nikotina menyebabkan ketagihan rokok.

1m
1m

1m
1m

Tar
1. Tar menyebabkan kanser peparu
1m
2. Tar termendap di dalam bronkiol dan alveolus sehinggalah dinding alveolus pecah,
menyebabkan kecekapan pertukaran gas di dalam peparu menurun (keadaan yang
dikenal emfisema)
1m
(d) Karbon monoksida :
Karbon monoksida bersaing dengan oksigen untuk bergabung dengan hemoglobin
dan membentuk sebatian yang stabil (karbaminohemglobin) sehingga bekalan
oksigen ke sel-sel badan dikurangkan.
Nitrogen dioksida :
Bahan berasid yang menghakis peparu

1m

1m

(e) Haba
Soalan 2

(a) X: Lengkung insang

Operkulum melindungi lengkung insang.
(b) (i) Arteri brankia eferen
(ii) Arteri brankia aferen
(c) Filamen insang terdiri daripada lamela yang disusun dalam dua baris, yang mana
meningkatkan luas permukaan struktur respirasi untuk pertukaran gas. Lamela dikelilingi
dengan jaringan kapilari darah dan ini membolehkan resapan gas antara darah dan air
yang masuk menjadi lebih cepat. Hujung lamela yang bertindih pula mengurangkan
kelajuan air supaya terdapat lebih banyak masa bagi resapan gas.
(d) Mekanisme pertukaran lawan arus membantu meningkatkan kecekapan pertukaran gas
pada permukaan respirasi. Air mengalir di sepanjang insang dalam arah yang
bertentangan dengan aliran darah untuk mengekalkan kecerunan resapan yang malar.

Darah sentiasa bertemu dengan air yang mempunyai tekanan separa oksigen yang lebih
tinggi. 80% oksigen di dalam air boleh diserap.
ESEI

(a
)

(b
)

(c
)

Skema jawapan esei respirasi

markah

Murid menyatakan struktur insang dan

menghuraikan dengan ringkas,
- terdapat struktur lamella (unjuran nipis) yg banyak
pada filament- untuk meningkatkan nisbah JLP/I, utk penyerapan O2
terlarut dlm air
-membran filament yg sangat nipis
utkmemudahkan O2 meresap masuk kedlm darah
- ia kaya dengan jaringan kapilari darah
- utk meningkatkan kadar pertukaran gas secara
resapan

1
1
1
1
1
1
Maks=4

murid boleh menghubungkaitkan antara situasi

yang memberi masalah terhadap struktur insang
dengan fungsinya untuk prosespertukaran gas
respirasi.
Contoh jawapan:
-insang ikan disesuaikan untuk serap O2 yg terlarut dlm
air
-apb berada di drtn, sokongan thdp strkt insang hilang//
daya apungan tiada
- filament-filamen insang yg merah akan melekap
antara satu sama lain.
-struktur lamella terhimpit.
-ini mengurangkan jumlah luas permukaan/ isipadu bg
struktur insang.
-penyerapan O2/pertukaran gas berkurang berbanding
keperluan sel ikan.
-ikan kelihatan tercungap-cungap kelemasan
-udara sekeliling mengeringkan permukaan insang.
-proses pertukaran gas tidak berlaku.
-ikan mati kekurangan oksigen.
Murid boleh memberikan persamaan dan
perbezaan antara proses respirasi dan fotosintesis
di dalam tumbuhan.

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Maks=6

catatan

Contoh jawapan:
F-dua proses yang terlibat ialah fotosintesis dan respirasi

Persamaan:
S1 kedua dua proses dimangkinkan oleh satu
siri/tindakbalas enzim
S2 kedua-duanya berlaku dalam sel hidup
S3 proses yg berlaku dalam organel yang
khusus/tertentu
S4 melibatkan perubahan tenaga kimia dalam bahan
organic
S5 proses pemting untuk menampung kehidupan.
S6 penting untuk memelihara keseimbangan CO2 dan
O2 dalam udara.

1
1
1
1
1
1

Perbezaan :
B1- fotosintesis membina glukosa manakala respirasi
mengurai glukosa
B2 fotosintesis berlaku dlm kloroplas
B3 - Manakala respirasi berlaku dlm mitokondrion
B4 - Fotosintesis berlaku dlm sel tumbuhan
B5 - Manakala respirasi dlm semua sel hidup
B6 fotosintesis berlaku dgn kehadiran cahaya
B7 manakala respirasi berlaku sepanjang masa
B8 tenaga cahaya diserap dan ditukar kpd tenaga
kimia semasa fotosintesis
B9 manakala dlm respirasi, tenaga kimiadlm glukosa
dibebaskan kemudian disimpan dalam ATP
-

1
1
1
1
1
1
1
1
1
Maks
=10