XVII-XIX. Yüzyıllara Ait Türkçe Divan Ve Divançeler PDF

Osmanl Kadn Hakknda Hukuk Kaynaklarna Dayal alflmalar
95
Trkiye Arafltrmalar Literatr Dergisi, Cilt 5, Say 10, 2007, 95-130
XVII.-XIX. Yzyllara Ait

Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler
Ziya AVfiAR*
KLASK TRK edebiyatnn en nemli edeb rnleri divanlardr. Bu itibarla

klasik Trk edebiyat bu edeb eserin adna izafetle divan edebiyat diye adlandrlmfltr. XIII. yzylla XX. yzyl arasnda, edebiyat tarihimizin en uzun
sreli edeb anlayflna yn veren klasik edebiyatmzn bu rnlerinin, edeb
olmann yannda tarih, filolojik, sosyolojik ve folklorik ynlerden de belgesel
nitelikleri vardr.
Klasik edebiyatmzn divan ad verilen ve flairliin yegne ls saylan
eserlerinin, medeniyetimizin ve milletimizin ruhuna tutulan tarih bir ayna olduu kansndayz. Bu aynada grdmz manzara fludur: XVI. yzyla kadar
syleyifl ve syleme teknii bakmndan kendi yolunu arayan sanatlarmz,
XVI. yzyldan itibaren slm medeniyetinin zgn bir halkas olan klasik Trk
edebiyatn, bu medeniyetin nc byk edebiyat olarak ortaya koyarlar.
Bu yzyldan itibaren zevkte, ifadede ve dilde istenilen fleyleri fliire yanstacak
ve sanatlarn ruh derinliklerini aktarabilecek bir edeb yetkinlik, metinlerde
bariz olarak grlr.
Yukarda ifade ettiimiz yzyllar arasnda edeb, estetik ve poetik zevkimizin geliflimini somut olarak kantlayan divanlarla, cumhuriyet dnemi edeb
evresinin mnasebeti nemlidir. Bu adan Arap harfleriyle yazlmfl ve baslmfl bu nadide rnlerin harf inklbndan sonra yeni harflere aktarlmas tarih, edeb ve kltrel bir zarurettir. Ancak bu aktarm ifli uzmanlk isteyen bir
srece girdii iin divanlarn yaynlanmalar daha ok akademik mesai gerektiren bir hviyete brnmfltr.
* Yrd. Do. Dr., Bozok niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm -
retim yesi.
96
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
Biz bu makale denemesinde, cumhuriyet dnemi boyunca, klasik edebiyatmzn XVII.-XIX. asrlarnda ortaya konan divanlarn, yeni harflerle yaynlananlar zerinde duracaz. Tarih bir dil ve kltre dayanan divanlarn yaymlarnn, bilimsel yntemlere gre yaplmas en doru olandr. Bunun yannda
toplumsal ihtiya ve fayda gzetilerek bu yntemin dflnda yar ilm ve amatr
divan neflri gayretlerine de flahit olmaktayz. Bu gayretlerin daha ok tasavvuf
divanlar ile divan sahibi halk flairlerinin eserlerine ynelik olduunu vurgulamakta fayda vardr.
Biz bu alflmamzda, ele aldmz eserlerin divan diye adlandrlanlar
zerinde durduk. Aslnda bu adlandrmaya uygun eser veren grup flair vardr: Divan flairleri, mutasavvf flairler ve halk flairleri. Ele aldmz divanlar bu
gruba gre tasnif etmek mmkndr, ancak biz byle hareket etmek yerine,
flairleri herhangi bir lye gre snflamadan lm tarihlerine gre sraladk.
Bunu yapmaktaki gayemiz, ayn dnemde yaflayp len flairleri, gerek hayat
iinde, hayatn realitesine uygun olarak konumlandrmaktr. Koparma yerine
eklemlemeyi tercih ettik. Bylelikle okuyanlarn ve bakanlarn ok rahatlkla
belli sonulara varaca bir btnlk oluflturduk.
Pratik ama gayesiyle yaplan tasniflerin sonucu olarak asla, yan yana gremediimiz ve bu yzden ayn hayat dilimini paylafltklarn aklmza getirmediimiz isimler, ok dikkat ekici bir tablo oluflturdular. Szgelimi, halk flairi flk
mer (. 1707?), Divan flairi Nb (. 1712)den befl yl nce lmfl, Mesnev flarihi, mutasavvf smail Hakk Bursev (. 1725)den ise yirmi yl nce. flk
merin 60 yaflnda ldn, baflka bir deyiflle 1643de doduunu varsayarsak, Nb (d. 1642)den bir yafl kk, Bursev (d. 1653)den 10 yafl byk olduu
sonucuna varrz. Dolaysyla, Nb ile 60, Bursev ile 50 yl, ayn gk kubbenin
altnda yaflayan fln fliirlerini deerlendirirken bu tabloyu ihmal etmememiz
gerektii sonucuna varrz. Eski toplumda bir kast sistemi varmfl gibi, yapay tasniflerle birbirinden kopardmz bu flairleri, madem divanlar var, istisnasz divan flairi saymadan yanayz. fiairleri sralarken lmz, divan sahibi olup olmadklar olmufltur. Bir divan ortaya koyarak temel asgari mflterekte birleflen bu
flairlere ayr sfatlar vererek, yukarda andmz ayrm biimlerine gitmedik.
Yaynlanmfl eserleri deerlendirirken, divanlarn neflrinde sregelen baz
sorunlar dikkatimizi ekti. Bu sorunlar aktarmann yeni neflirler iin faydal
olacan dflnyoruz. Bu sorunlardan ilki, divan metinleriyle inceleme ksmlarnn oranszl oldu. Arafltrclarn byk bir kesimi, inceleme ksmn yasak savar bir edayla, tabir mazur grlsn, savuflturmakta ve bir an nce metne gemektedirler. Metinler yeterince irdelenmemekte, flairin hayatna, edeb kifliliine ve eserlerine iliflkin klasik kaynaklardaki veriler, tenkid
bir gzle ele alnarak yeterince tartfllmamaktadr. Bizim tespitimize gre bir
Divan neflrinde (divaneler hari) en az 70- 75 sayfalk bir inceleme arafltrma
ksm gerekmektedir.
XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler
97
kinci husus ise, Divan metnindeki fliirlerin, nazm flekillerine gre tasnif
edilip, nazm trlerine gre ayrca deerlendirilmemesidir. Ele aldmz divanlarn byk bir blmnde, bu sorunlarn grlmesi, denizi geip derede boulduumuzun gstergesidir. Bu sorun, bu satrlarn yazar dhil hepimizin sorunu olup, acilen bir zme kavuflturulmay beklemektedir. Bu kargaflann
genellikle yazma nshalardan geldii grlmektedir. Tam bu noktada, arafltrcnn metne mdahale edip etmeme sorunu da kendini gsteriyor. Yaynlanmfl
rneklerde kasideler srasnda bir terci-i bend yahut mseddes grmek mmkndr. Mstensih byle tertip etti diye, arafltrc ayn kargaflay yanstmal m
yoksa bunu dzeltmeli midir? Biz, ikinci flktan yanayz. Deilse sorunlar giderip metne ekidzen vermeyeceksek, ne diye metin kuruyoruz sorusuna cevap
vermede zorlanabiliriz.
nc olarak, baz nazm flekillerini isimlendirmedeki sorunlar sayabiliriz. Bu balamda en ok karfltrlan nazm flekilleri rubler, ktalar, mfret ve
matlalardr. Baz divanlarda rub ad altnda verilen fliirlerin vezinlerinin ahreb ve ahremle herhangi bir mnasebeti olmad grlyor ki bunlar aksine
bir durum yoksa kta saymak gerekmektedir. Mfretler bafll altnda verilen
beyitlerin ou da matlaya uygundur. Arafltrmacnn bu durumda mstensih(ler)e bal kalmasna gerek yok diye dflnmekteyiz.
Konumuz olan yzyllara iliflkin kimi divanlara maalesef ulafllamamfltr.
Bu durumu telafi etmek iin tespit ettiimiz, ancak gremediimiz divanlar
realiteyi belirtir bir kaynaka ile zikretme yolunu setik. Buna ramen yzyllara iliflkin yaynlanmfl baz divanlar da tespit edememifl olmamz kuvvetle
muhtemeldir. Bu eksiklikleri, dier yzyllar da kapsayan divanlar dhil ederek hazrlayacamz bir kitaba havale ediyoruz.
Eserleri deerlendirirken, insann mutlak manada nesnel olmayaca bilinciyle, mmkn olduunca nesnel olmaya zen gsterdik. Amacmz bu zor
metinlerin neflrine emek veren flahsiyetleri rencide etmek deil, mevcut durumun bir deerlendirmesini yapmaktr, sr-i lisan ettikse hofl grle. Sahann
iinden gelen birisi olarak, bu metinlerin neflrinin, ne etin bir emek gerektirdiini yakinen bilenlerdeniz. Bu cmleden olmak zere, bu metinlerin neflrine
emek veren herkese teflekkr etmeyi bir bor biliriz.
XVII. Yzyl Divanlar
1. Vrn (. XVII. Yzyl bafllar ?) Divan: M. Halid Bayr,
flk Vrn Divan, stanbul: stanbul Maarif Kitaphanesi Yaynlar,
1957/1959 ?, 288 s.
Hazrlayan, bafllksz Girifl ksmnda, flair ve eseri hakknda, oturmufl bir
yntem rn olmayan bir slupla bilgi vermeye alflr. Ancak verdii bilgiler,
kaynaklarn tenkidine dayanmad iin, okuyan net bir sonuca gtrmekten
98
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
uzaktr. Yazar flairin yaflad yzyl tasrih edememifl, alntlarda geen XVI.
asrda yetiflme (s. 7) sav ise, fliirlerin dil ve ifadesiyle rtflmemektedir. Bu sebepten flairi XVII. yzyla dhil ettik.
Divann metin ksmnda, Romen rakamlaryla sralanmfl 279 fliir tasnifsiz
olup, vezinleri gsterilmifltir. Divan nshasnn 1854te istinsah edildii bilgisi
vardr. fiiirlerin 36s murabba, 10u mseddes, 2si terci-bent, biri msemmen,
2si mstezat, biri hece vezniyle drtl, geriye kalan fliirlerin ikisi hece vezniyle olmak zere 228i ise gazeldir (s. 15-266). Metinler ksmn Szlk izlemektedir (s. 267-288). alflma, bilimsel nitelikten uzaktr.
2. Erelili Trb (. 1622-1623) Divan: Cihan Okuyucu, Erelili Trb
Divan, stanbul: Fatih niversitesi Yaynlar, 2004, 281 s.
Arafltrmac, eserin Sunufl ksmnda, alflmann Trb ve Riyznin fliirlerini ihtiva eden bir mecmua olduunu belirtir. Birinci Blm, inceleme ksmdr. Nsha tavsifinden sonra mecmua ve sahibi hakknda baz bilgiler verilerek,
Riyz ve Trbnin hayat zerinde durulmufltur. Akabinde Trbnin edeb
flahsiyeti verilmeye alfllmfltr(s. 5- 30). Mecmuada yer alan fliirlerin dkm
yapldktan sonra (s. 31- 40) metne geilir.
Btncl bir metotla dzenlenen metin ksm, kinci Blmdr. Metne gre; biri Farsa 46 gazel, 14 mseddes, 1 muhammes, 213 tarih, 11 kta, 6 nazm
ve 5 mfret bulunmaktadr (s. 42- 256). Metinden sonra Ek ksmnda Riyzye
ait 30 manzumeye yer verilmifl (s. 257-279) ve eser, Kaynaka ile sonlandrlmfltr (s. 280-281).
3. Mahmd Hdy (d. 1543/44-. 1628) Divan:
Ziver Tezeren, Seyyid Azz Mahmd Hdy Divn II, stanbul:
(Yayn Yeri .. Dner Sermaye flletmesi?), 1985, 265 s.
Yazar, metinler ksmna geerken, Divan nshalarna iliflkin bilgi vererek,
tespit ettii 40 nshann knyesini verir. Divanda 2si hece vezinli 5 tevhit ve
mnacat, biri hece vezinli 5 naat, 57si hece vezninde 220 ilahi, 57 kta ve rub, 199 matla ve mfret, biri tespih 4 Arapa manzume, 11 Arapa kta, 12 Arapa matla ve mfret, 14 Arapa mensur vecize, 3 Farsa kta ve 2 Farsa mfret
vardr (s. 15-212). Divan metnini, Metinle lgili Baz Aklamalar, Szlk ve
divan nshalarndan seilmifl baz rnek tpkbasmlar takip eder (s. 213-262).
4. Nef (. 1635) Divan: Metin Akkufl, Nef Dvn, Ankara:
Aka Yaynlar, 1993, 355+(74) s.
Yazar eserinin ilk ksmnda, flairin hayatn ana hatlaryla ele aldktan sonra, Nefnin zgn kifliliini oluflturan ayrmlara dikkat eker. Yazar, flairin Sa-
99
nat bafll altnda, Nefnin flair kimliinin oluflum srecine etki eden amiller, baflka bir ifadeyle onu besleyen kaynaklar sz konusu ederek, flairin edeb
hviyetinin baskn ynlerini yapan zellikleriyle, fliirini farkl klan hususlara
iflaret eder (s. 13-31). Eserleri bahsinde, arafltrc, Nefnin dier eserler iin
zl bilgi verip, Divanda biraz daha ayrntya girmifltir (s. 32- 37). Bu bahsi
Kaynaka, onu da Divann 9 yazma nshasnn knyesinin verildii sayfa izler (s. 38-40). Eserin bu ksmnda -ayn fley metin ksm iin de geerli- basknn zensizliinden kaynaklanan ok sayda hata vardr. Bunlardan, sadece inceleme boyunca verilen 28 dipnottan, hi birinin eserde yer almadn sylemek yeterli olur sanrz.
Divann metin ksmnn dkm flyledir: kisi naat, biri Mevlana medhiyesi olmak zere 63 kaside (s. 45-256). Eserde say 62 grnyorsa da bu, numaralama yanlflndan kaynaklanmaktadr. Mesela 14, 38 ve 48 numaralar mkerrer verilirken, 16 ve 37 numaralar atlanmfltr. Bu durumda say bir fazla kacaktr; 62 yerine 63. Musammatlar ksmnda; 1 mseddes, 1 tahmis, 1 terkipbent (Sk-nme) ve 1 mesnevi vardr (s. 259-265). 10 kta-i kebire, 144 gazel.
Gazel adedi 144 olduu halde, metinde nedenini anlayamadmz (7/1, 7/2,
7/3) gibi bir numaralama teknii kullanldndan say 10 eksik grnmektedir. 2 kta, 6 nazm, 5 rub, 6 matla (metinde mfret diye adlandrlmfl) ve 2
mfret. (s. 269- 355). Eserde metin ksmndan sonra, numarasz olarak 74 sayfalk tpkbasm vardr.
5. Rm ( . 1640) Divan: Erdal Hamami, Rm Dvn, Ankara:
Kltr Bakanl Yaynlar, 2001, 608 s.
Hamami, eserin nsznde Rm mahlasyla yazan iki flairi ayrt eder:
Sadrazam Rm Mehmed Pafla (1654-1707) ve Abdurrahman Rm elebi.
Arafltrmac, unutulmufl ya da ihmal edilmifl, her ynyle arafltrmaya muhta Abdurrahman Rm elebinin Divann yaynlamay dflndn belirtir. Verdii bilgiden; Hamaminin bu Divan 1968 ylnda lisans tezi olarak
hazrladn, aradan geen otuz yl ierisinde yeni bilgi ve birikimleri de ekleyerek eseri ortaya koyduunu reniyoruz. Giriflte (s. 1-3) alflma yntemini anlatmfl, (s. 3-31) arasnda ise flairin hayat, Divan, divann nshasnn
tavsifi, edeb kiflilii, Divandaki vezinler ve dil bakmndan ksa deerlendirmeler vardr. Bu ksmn metot bakmndan eksik ve dank olduunu belirtmekte yarar vardr.
Metin ksmnda; biri kitabn sonunda 36 kaside, 45 kta, biri Farsa ve kitabn sonunda olmak zere 9 tarih, 45 rub, 301 gazel ve 8 matla bulunmaktadr. Arapa ve Farsa manzumeler eski harflerle dizilmifltir (s. 37-601). Arafltrmacnn hazrlad Divann metin dzeninde, tertip sorunlar gze arpmaktadr.
100
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
6. (fieyhlislam) Yahy (d. 1552-. 1644) Divan: Rekin Ertem, fieyhlislm

Yahy Divan, Ankara: Aka Yaynlar, 1995, xlvi+ 302+ (90) s.
Yazar, Eserin inceleme ksmnda, flairin hayatn, flahsiyetini mensup olduu
ailenin konumunu ve fleceresini belirleyip, flairin hayratndan bahseder. fiairin
edeb flahsiyeti zerinde ksaca durduktan sonra eserleri hakknda bilgiler ve flairin Divannn biri matbu, 29 yazma nshasnn knyesini verir. Bu ksmn ardndan flairin fliirleri ayrca deerlendirilir. Konular balamnda bir fliir deerlendirmesiyle flairlik gc tespit edilerek Kaynaklar ksmna geilir (s. i- xlvi).
Metinler ksmnda, biri naat 6 kaside, 77 beyitlik bir mesnevi (sakinme), 1
tahmis, 452 gazel, 2 tarih, 51 kta, 10 rub, 115 matla ve 34 mfret yer alr (s. 3302). Metinlerde popler bask kaygsyla, vezin, nsha fark ve evriyaz iflaretleri yer almaz. Metinler ksmn, matbu nshann numarasz 90 sayfalk tpkbasm izler.
7. fieyhlislam Yahy (d. 1552- . 1644) Divan: Hasan Kavruk, fieyhlislm
Yahy Divn, Ankara: MEB Yaynlar Divanlar Dizisi:13, 2001, xli+509 s.
Yazar nszde, bu neflrin, yksek lisans alflmasnn geniflletilmifl bir
biimi olduunu syleyerek, tenkitli metinde kulland 4 yazma ve 1 matbu
nsha hakknda bilgi verir. Arafltrc, fieyhlislm Yahy Efendi bafll altnda, zl bir flekilde flairin hayat, edeb kiflilii ve eserleri hakknda bilgi verir. fiairin eserlerinden bahsederken neflrini yapt Divann tespit edebildii
63 yazma nshasnn knyelerini de ilave etmifltir. Bu ksm Bibliyografya,
neflirde kullanlan 4 yazmann tavsifi, nsha ksaltmalar ve evriyaz alfabesi
izler (s. vii-xli).
Metin ksmna gre 1 naat, 77 beyitlik sakinme, 1 tahmis, (bu ksmda metinler tasnif edilmemifl, yazmadaki sralamaya riayet edilmifltir), 4 kaside, 450
gazel, 10 tarih, 7 kta, 4 rub, 16 nazm, 64 mfret (ki bunlarn 7 si mfret 57si
matladr) yer alr (s. 1-509). Divandaki metinler, zenli, salam ve titiz bir alflmann rndr.
8. Fehm-i Kadm (d. 1627-. 1647) Divan: Tahir zgr, Fehm-i Kadm,
Hayat, Sanat, Dvn ve Metnin Bugnk Trkesi, Ankara: Atatrk
Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, AKM Yayn-Say: 44, 1991, vi+738 s.
Yazarn doktora tezinin yaym olan eser iki ksmdan oluflur. Birinci ksmda edebiyatmzn yirmi yaflnn baflnda kaybettii mstesna flairi Fehmin
hayat ve eserleri incelenir. Yazar bu balamda, Fehm devri edebiyatmzn
genel bir grnmn izerek, flairin ksa hayatnn zl bir dkmn verir.
fiairin sanatyla iliflkili olarak, fliirinin flekil hususiyetleri, vezin ve kafiye bakmndan deerlendirilmesi, fliirdeki terkiplerin mana ve hayal ynnden gs-
101
terdii zellikler sz konusu edildikten sonra (s. 127), Fehm Dvnnn

muhteva hususiyetleri tahlil bir yntemle ifllenir. fiairin slubu, etkileri ve etkilenmeleri zerinde durularak bu konu bir neticeye balanr (s. 2783). Arafltrc, tenkitli metinde kulland 7 esas nshann ve kontrolde baflvurduu 8
nshann tavsiflerini yapar ve muhteviyat tespitinde kulland 17 nshann
ise knyelerini verir (s. 85 94).
Eserin ikinci ksm, Divann metni ve bu metinlerin bugnk Trkesine
ayrlmfltr. Sol sayfada metin, sa sayfada metnin bugnk Trkesi yer alr.
Metin ksmna gre Dvnda ksa bir mensur dibace, 27 kaside, musammatlar ksmnda 1 terci-i bent, 3 terkib-i bent, 1 tazmin yer alr (s. 214275). Musammatlar, 7 kta-i kebire, 2si Farsa 11 tarih ktas, 3 Farsa 296 gazel, 3
Farsa 59 rub takip eder (s. 276725). Eser, ndeks ve Bibliyografya ile son
bulur (s. 727738).
9. Abdlahad Nr (d. 1595-. 1651) Divan: Hseyin Akkaya,
Abdlahad Nr ve Divan, stanbul: Kitabevi Yaynlar, 2003, 372 s.
Yazar nszde, tarihe Kadzadeliler-Sivasler tartflmas olarak geen
medrese-tekke atflmasnn doruk noktasna ulaflt bir dnemde yaflayan ve
bu tartflmada mutasavvflar tarafn temsil eden XVII. yzyl suf flairlerinden
Abdlahad Nryi inceleme konusu olarak setiini belirtir. Eser ksmdan
oluflmaktadr. Birinci Ksmda; fiairin yaflad devir irdelenerek, devrin siyas
panoramas izilmifl, dneme damgasn vuran bir fikir hareketi olan Kadzadeliler ve Sivasler tartflmasnn safhalar zerinde durularak, devrin tekke flairleri ve fliirlerinin zellikleri serdedilmifltir (s. 19- 43).
kinci Ksm, flairin aile fleceresiyle hayat, intisap ettii tarikatleri (s. 5169) ve eserlerine ayrlmfltr. Akkaya, flairin 3 Trke ve 10 Arapa eseri zerine, emek mahsul bilgiler (s. 79-104) verdikten sonra alflma konusu olan
Divan zerinde kapsaml bir flekil ve muhteva incelemesi yapmfltr (s. 105151) Bu incelemedeki yntemin ayrntlar zellikle dikkat ekicidir. Bu incelemeyi flairin edeb flahsiyetine iliflkin deerlendirme (s. 153-169) izler. Arafltrc, tespit ettii 17 nshann tavsiflerini yaparak, nsha fleceresi karmfl ve
nshalar deerlendirme yoluna giderek, alflmasnn ynteminden bahsetmifltir (s. 173-187).
nc Ksmda Divann tenkitli metnine yer verilmifltir. (s. 191-352) Buna gre Divan; Mukaddeme ile bafllamakta, onu 4 kaside izlemektedir. Musammatlar ksmnda; 2 murabba, 1 muhammes, 2 tahmis, 1 mseddes, 1 tesdis, 1 terci-bent yer almaktadr. Bunlar eflitli nazm flekillerinde yazlmfl 131
ilahi takip etmekte ve metin 9 kta ve 4 mfretle sonlanmaktadr. Akkaya bu titiz alflmasn, bir Sonula (s. 353- 355) hkme balamakta, genifl bir Bibliyografya (s. 357- 363) ve Dizinle tamamlamaktadr (s. 365- 372).
102
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
10. Abdlahad Nr (d. 1594- . 1651) Divan: Ali Osman Coflkun, Abdlahad
Nr Divan, syanbul: Milli Eitim Bakanl Yaynlar, 2001, ix+213 s.
Arafltrmac, eseri gnmz okuyucusunu dflnerek hazrladn belirtir
ve transkripsiyon sistemini kullanmadn ifade eder. Metin 6 nshadan yararlanlarak hazrlanmfltr.
Birinci Blmde flairin hayat, edeb kiflilii ve eserleri ele alnmfl (s. 3-15),
akabinde Divan metnine geilmifltir. Divan bir dibace ile bafllar. Daha sonra 7
kaside, 1 terci-bent, 1 mseddes, 2 tahmis, 1 muhammes, 5 kta, 4 beyit, 75 gazel, 16 murabba ve hece vezniyle yazlan 41 manzume vardr (s. 18-172). Eserin sonunda Szlk (s. 174-212) ve Bibliyografya (s. 213) bulunur.
11. Cevr (d. 1595- . 1654) Divan: Hseyin Ayan, Cevr: Hayat,
Edebi Kiflilii, Eserleri ve Divannn Tenkitli Metni, Erzurum:
Atatrk niversitesi Basmevi, 1981, iii + 399 s.
indekiler ve nszden sonra Cevrnin yaflad devri ele alan arafltrmac (s. 1-3), daha sonra flairin hayat ile bilgileri, eflitli kaynaklar vastasyla
aa kavuflturmaya alflr (s. 4-8). fiairin eserlerini rneklerle zenginlefltirerek
tantan arafltrmac, Divana ait 38 nsha tespit etmifltir (s. 9-30). Bu ksmdan
sonra Divan ncelemesi (s. 31-44), Cevrnin Edeb Kiflilii (s. 45-52), Bibliyografya (s. 53-55) ve metin hazrlanrken yararlanlan nshalarn tavsifi (s.
56-59) yer alr.
Metin blmnde arafltrmacnn mukayesesine gre 84 kaside, Farsa
mesnevi nazm flekliyle yazlmfl 9 kta, 5 terkip-bent, 2 terci-bent, 272 gazel, 5
matla, ikisi Farsa 124 tarih, otuzu Farsa 33 rub, 7 tahmis ve 8 tesdis bulunmaktadr (s. 60-371). Metin ksmndan sonra manzumelere ait Notlar (s. 372390) ve Dizin (s. 391-399) yer almaktadr.
12. mm Sinan (. 1657) Divan: Azm Bilgin, mm Sinan Divan
(nceleme-Metin), stanbul: MEB Yaynlar, 2000, lxxxviii+286 s.
Yazar, mm Sinann hayatn, tahsil ve tarikat servenini zl bir flekilde
ifade ederek, eserlerine deinir ve Divann incelemesine geer. Divan vezin,
kafiye, redif edeb sanatlar ve nazm trleri ynnden deerlendirerek, divandaki tasavvuf unsurlar tahlil bir tarzda ele alr ve tenkitli metinde kullanlan
4 yazma nsha ile bir matbu nshann tavsifini yaparak tenkitli metne geer (s.
i-lxxxviii).
Metin ksmnda 200 fliir, (s. 1-269) herhangi bir tasnife tabi tutulmadan yazmalarda ve matbu nshada olduu gibi arka arkaya sralanmfl, hece vezinli ve
aruz vezinli ne kadar fliir var, belirtilmemifltir. alflma bu ynden zensiz bir
grnm sergilemektedir. Metinleri, Arapa ibarelerin aklamalar ve Bibliyografya izler (s. 271-286).
103
13. Vecd (. 1661) Divanesi: Ahmet Mermer, XVII. Yzyl Divan fiairi Vecd
ve Dvnesi, stanbul: Milli Eitim Bakanl Yaynlar, 2002, viii+ 214 s.
Yazar, nszde Vecd ve Dvnesi ile ilgili, eksik ve kusurlar bulunan
yksek lisans tezlerinden sz ettikten sonra, eseri iki blme ayrmfltr. Birinci blmde Vecdnin hayat, eseri ve edeb kiflilii zerinde durmufltur (s. 329). Bunu mteakiben Bibliyografyaya yer veren arafltrmac (s. 31-36), kinci Blmde, Divanenin tenkitli metnini ele almfltr. Divanenin mevcut 28
nshasnn tavsifinin ardndan (s. 39-53) nshalara gre fliir dkm ve Divanenin fleceresini ortaya koyarak nshalar deerlendirmeye tabi tutmufltur (s.
54-58). Metin blmnde ise 1 kaside, 72 gazel, 9 kta, 6 rub, 18 muamma ve
1 mfret bulunmaktadr (s. 61-161). Metin blmnden sonra ise Dizin yer
almaktadr (s. 163-214).
14. skdarl Feny (d. 1574- . 1664) Divan: Abdullah Aydn, skdarl
Feny Cennet Mehmet Efendi ve Divan, stanbul: Kakns Yaynlar,
2004, 347 s.
nszde arafltrmac, divann 7 nshasnn fleceresi kurulduktan sonra,
tenkitli metnin 2 nshann deerlendirilmesiyle oluflturulduunu ifade eder.
Girifl blmnde XVII. yzylda Osmanl siyas ve kltrel hayat zerinde
duran (s. 11-14) yazar, Birinci Blmde Fenynin hayat, eserleri ve sanatna
deinir (s. 15-23). kinci Blmde Divann flekil ve muhteva zellikleri belirtilip, nazm flekilleri ve vezinler tablolarla grsel bir hale getirilir (s. 25-63).
nc Blm, Divann tenkitli metnini ihtiva eder. Yazar izledii yolu anlatp, nsha tavsifleri ve flecereyi verdikten sonra metne geer. Tenkitli metne
gre; Divanda ikisi tarih 3 kaside, 47 murabba, 292 gazel, mesnevi nazm flekliyle yazlmfl 3 beyitlik bir mesnevi, 1 rub, 3 tuyug, 5 kta, 6 nazm, 51 matla
bulunmaktadr (s. 76-344). Eserin sonunda, Sonu ve Bibliyografya yer alr
(s. 345-347).
15. Nil (d. 1608-1611 ?- . 1666) Divan: Haluk pekten, Nil Divan,
Ankara: Aka Yaynlar, 1990, (18)+ 341+(122) s.
nszde Nailnin fliirlerinin nasl okunup deerlendirilmesi gerektiine
dair bir uyardan sonra, Nailnin hayat ve sanat bafllklarnda, genel izgilerle
flairin hayat ve sanat deerlendirilir. Sanat iinde, neflrin, Divann 31 yazma
nshasndan seilen, 8 nshasna dayanlarak hazrland bilgisi yer almakla
birlikte, bunlarn niteliine dair herhangi bir aklama yer almaz (s. 9-18).
Divann metin ksmnda; biri naat, biri mehdiye 37 kaside (s. 21-128), musammatlar ksmnda, 1 terci-bent (mersiye), 2 terkip-bent, 4 mseddes, 1 tahmis, 2 kta, 1 mnacat, 2 ilahi vardr (s. 131-154). Kasidelerden bafllayp gazel-
104
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
lere kadar gelen bu ksmda metinler, tam tasnif edilmediinden i ie yer alrlar. Musammatlar, 390 gazel, 18 kta, 8 rub, 5 mfret, 11 flark ve biri rub 5 tarih izler (s. 157 -341). Metinlerde popler bask kaygsyla, vezin, nsha
fark ve evriyaz iflaretleri yer almaz. Metinler ksmn, numarasz 122 sayfalk
tpkbasm takip eder.
16. Nil-i Kadm (d. 1608-1611 ?- . 1666) Divan: Haluk pekten,
Nil-i Kadm Dvan (Edisyon Kritik), stanbul:
Milli Eitim Bakanl Yaynlar, 1970, 504 s.
Arafltrmac, alflmann nsznde bu metnin mevcut 28 nsha ierisinden sekizine dayanlarak hazrlandn ifade eder. Eserin indekiler ksmndan
sonra, Divann 28 nshasnn tavsifi yaplmfltr (s. 1-18). Akabinde ise nshalarn deerlendirilmesi yaplarak emek mahsul bir flecere karlmfltr (s. 20-22).
Metin ksmnda 37 kaside, 1 terci-bent, 2 terkip-bent, 4 mseddes, 1 tahmis,
21 kta, 2 ilahi, 390 gazel, 8 rub, 5 mfret, 11 flark, 6 tarih bulunmaktadr (s.
25-498). Eserin sonunda ise Yanlfl-Doru Cetveli yer almaktadr (s. 499-504).
17. Nedm-i Kadm (. 1670) Divanesi: Osman Horata, Nedm-i Kadm Dvanesi, Ankara: KTB Yaynlar, 1987, viii+211+(4 )s.
Yazar, Divanenin birinci ksmnda, flairin hayatn dnemin kaynaklarn
kritik ederek verir ve flahsiyetinin hatlarn kaln izgilerle izerek, Eseri bahsine geer. Bu ksmda Divane hakknda ksa bilgi veren arafltrc, eserdeki fliirleri, kasideler, gazeller ve dier fliirler alt bafllklaryla deerlendirir. Birinci
blm, flairin sanatnn kaynaklar ve eserin muhtevas balamnda belirlenmesiyle son bulur (s. 134).
kinci Blm, tenkitli metinde kullanlan 7 yazma ve bir matbu nshann
tavsifi, metnin hazrlanmasnda izlenen yntem ve nsha fleceresinin karlmasyla bafllayp, metinlerle devam eder. Metinler sol sayfada, gnmz diliyle ifadesi de sa tarafta olacak flekilde dzenlenmifltir. Buna gre Divanede;
kta-i kebire 7 kaside, drd natamam 34 gazel, 7 rub, 1 kta, ikisi Farsa
14 matla ve Farsa 2 muamma yer alr (s. 35185). nceleme ksmnda flairin 3
de mektubu olduu bildirilmifl (s. 19) ancak bask eksikliinden kaynaklanmyorsa, bu mektuplara metinde yer verilmemifltir. Metinleri, aklamal bir
zel Terim ve simler Szl, ngilizce zet, Bibliyografya ve Divaneden alnmfl drt sayfalk bir tpkbasm izlemektedir. (s. 186- 211+(4))
18. Neflt (. 1674) Divan: Mahmut Kaplan, Neflt Divan, zmir: Akademi
Kitabevi, 1996, xiii+180 s.
Kaplann alflmasnda nsz ve nsha tavsiflerinden sonra dorudan
metne geilir. nszde, bu eseri yksek lisans tezi olarak (1981 yl) hazrlad-
105
n, zamanla tezde kulland nshalardan farkl 5 yeni nshaya daha ulafltn belirterek, metin teflkilinde kulland 19 yazma nshann ierik dkmn
verip, 1 matbu nshann ve 14 mecmuann knyesini zikreder (s. i-xiii).
Tamamen tenkitli metinden ibaret sayabileceimiz Kaplann neflrinde,
bafllk konmamfl ama ilk 27 fliirin kaside olarak numaraland anlafllyor.
Bunlarn ierik olarak, naat, biri miraciye ve biri mersiyedir. 17 nolu fliir
terkip-bent ve 26 nolu fliir de kta-i kebire olduu iin yerlerinin buras olmamas lazmdr. Kasideleri, 1 tahmis ve 1 murabba izlemektedir. Divan 137 gazel, 5 rub 2 kta, 4 tarih, 3 matla ve 144 beyitlik bir fiehrengiz ile bitmektedir
(s. 1-180). Metinleri salam kuran arafltrc, fliirleri, yazmalardaki biimine sadk kalarak aktarnca yukarda deindiimiz sorunlar oluflmufltur.
19. Mezk (. 1676) Divan: Ahmet Mermer, Mezk, Hayat, Edeb Kiflilii
ve Divannn Tenkidli Metni, Ankara: Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar,
1991, 573 s.
indekiler ve nszden sonra, Birinci Blmde Mezknin yaflad
devrin genel bir deerlendirmesini yapan arafltrmac (s. 15-18), akabinde flairin hayat, edeb kiflilii ve eserini ele alarak, etkiledii flairlerin tespitine geer
(s. 19-56). nceleme ksmnda ise Divan; nazm flekilleri, ierik, kafiye ve redif
vb. ynlerden deerlendirilmifl ve kapsaml bir inceleme ortaya konarak (s. 57146) Bibliyografya ile bitirilmifltir (s. 147-152).
kinci Blm Divann tenkitli metnine ayrlmfltr. Buna gre Divanda 29
kaside, ikisi musammat, redd-i matlal, drd mutavvel 441 gazel, 9 tarih,
1 kta, 1 rub, 1 mtekerrir mseddes ve 12 mfret bulunmaktadr (s. 167-568).
Eserin sonunda Dizin yer alr (s. 569-573).
20. Sunullh- Gayb (1615-1676) Divan: Bilal Kemikli, Sunullh- Gayb
Dvn, nceleme-Metin, stanbul: MEB Yaynlar, 2000, xxix+450 s.
Arafltrc, Giriflte; Gaybnin yaflad dnemin siyasal ve kltrel ynden
genel grnmn ana hatlaryla tespit ettikten sonra, flairin hayatn, aile fleceresini de kararak, kapsaml bir flekilde aktarr ve eserlerine geer. Eserleri
manzum olanlar ve mensur olanlar fleklinde ikiye ayrp, flairin Divan dflndaki 2 manzum ve 14 mensur eserini; genel bilgi, muhteva ve nshalar ynnden
metodik olarak ele alarak, eserin konusu olan Divan zerinde ayrntl bir flekilde durur. Divann tertip zelliini nazm flekli, vezin, kafiye; muhteva zellikleriniyse muhtelif bafllklar altnda irdeler ve flairin edeb flahsiyetine deinerek
flairliini deerlendirir. Yazar, eserinin ikinci blmn, Divandaki fliirlerin
din ve tasavvufa iliflkin kavramlar erevesinde tahlil bir alflmayla sonuca
balar (s. 3-206).
106
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
Divann tenkitli metin ksmnda; 1 kaside, 80 gazel, 15 murabba, 5 nazm, 1

kta ve 19 koflma vardr(s. 233-394). Metinler ksmn Sonu ve zengin bir
Bibliyografya ile kavramlar ndeksi izler (s. 397-450). Eser, metodunun
oturmuflluu ve metinlerin zeni bakmndan dikkat ekmektedir.
21. Skker (. 1686) Divan: Erdoan Erol, Skker Hayat, Edeb Kiflilii ve
Divan, Ankara: Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu,
AKM Yayn- Say: 89 Divanlar Dizisi:2, 1994, viii+ 300 s.
Yazar nszde, amacnn Skker Divannn tenkitli metnini ortaya
koymak olduunu syler ancak tek nshalk bir metinle alflmas buna imkn
vermemifltir. Eser iki blmden oluflmaktadr. Birinci Blmde; flairin yaflad dnemin genel grnfl zerinde durulduktan sonra, hayat ve edeb kiflilii zerine bilgi verilip, etkilenmeleri, etkileri ve adafllar arasndaki yeri belirtilmeye alfllmfltr (s. 2-42). Arafltrc, Divan fiekil zellikleri bafll altnda nazm flekilleri, nazm teknii ve edeb sanatlar ynnden ele almfl;
Muhteva zellikleri bafll altndaysa tahlil anlamda bir inceleme gereklefltirerek sonuca varmfltr ( s. 42-139). Bu blm Bibliyografya ile son bulmaktadr (s. 140-143).
kinci Blmde Divann tek nshasn tavsif eden yazar (s. 147-149), metne gemektedir. Metnin dorudan gazellerle bafllamas, arafltrmacnn, Divann tam bir metnine ulaflamadn gstermektedir. Divanda; 134 gazel, 1
muhammes, 1 mseddes, 1 msemmen yazar son ikisini musammat genel
adyla adlandrmfltr- 3 kta, 19 rub, ikisi Farsa 22 tarih, ikisi Farsa 15 lgaz,
17 matla ve mfret, 68 beyitlik Farsa bir Sakinmeden ibarettir (s. 152-295).
Yazar Farsa manzumeleri, eski harflerle vermifl, tercmelerini de metnin altna ilave etmifltir. Eser, zel ad ndeksi ile sona ermektedir (s. 299-300).
22. Niyz-i Msr (. 1693) Divan: Kenan Erdoan, Niyz-i Msr Dvn,
Ankara: Aka Yaynlar, 1998, cxcvi+ 262+(47) s.
Arafltrmac, edebiyatmzda Yunus Emre takipisi ve klasik fliirimizi de gayet iyi bilen bir isim olarak Niyz-i Msrnin bu eserinin yz aflkn nshas ve
25 basks olmasna ramen bilimsel bir bakflla incelenmediini belirterek, bu
boflluu doldurmay dflnmfltr. Girifl blmnde Niyz-i Msr ve eserleri zerine yaplan alflmalara deinen yazar, kendi alflmasnda neler yaptn zetlemifltir (s. xi-xix). Birinci Blm flairin yaflad asra ayran arafltrmac, dnemin siyas ve sosyal hayat, ekonomik durumu, kltrel-edeb hayat
ve Osmanl sahas dflndaki Trk edebiyatna deinmifltir (s. xxv-l). kinci Blm, flairin hayat, edeb kiflilii ve eserlerine ayrlmfltr. Sz konusu hususlarn ayrntlarna inilerek gvenilir bir biyografi oluflturulmufltur (s. liii-clxviii).
Bu blmden sonra Kaynaka yer almaktadr (s. clxix-clxxvii).
107
nc Blmde ncelikle tenkitli metnin elde edildii nshalarn tantm ve deerlendirilmesi yer almaktadr. Sekiz nshann tantmndan sonra dier nshalar zelliklerine gre, yedi bafllkta gruplandrlp ulafllamayan nshalara da deinilmifl ve bir nsha fleceresi karlmfltr (s. clxxxi-cxcvi). Daha
sonra metne geilir. Divanda kaside yoktur. Erdoann tenkitli metninde,
kendi ifadesine gre, bir kk mesnevi, yedi murabba, drt muhammes, bir
mseddes, iki tarih, drt mlemma gazel, tahmis biiminde somut ve naatler, methiyeler, birou musammat gazel ve ilahiler biiminde soyut ierik
beyanndan sonra, toplam 197 Trke, 16 Arapa fliir mevcuttur denir. Yaynlad Divan metninde ise fliirler, bu syledikleri ile rtflmemektedir. Divann tenkitli metnine gre 4 mlemma, 23 hece vezinli 183 gazel, 8 murabba, 2 muhammes, 1 mseddes, 1 tahmis, hece vezniyle 3 drtl, 2 de beflli
manzume yer almaktadr (s. 3-247). Metin ksmn, Szlk (s. 249-262) ve Divann tpkbasm takip eder. Tpkbasm ksm numarasz olup 47 sayfadr.
23. Tecell (. 1695) Divanesi: Atabey Kl, B-nokta Tecell Dvn, Kayseri:
Lain Yaynlar, 2001, 84 s.
Arafltrc, nszde, eserin matbu nshann evriyazsndan mteflekkil
olduunu belirtir ve Tecellnin hayatn, kaynaklardaki snrl bilgilerin elverdii lde aktardktan sonra (s. 7- 10), Arap alfabesinin noktasz harfleriyle
yazlan gazellerden oluflan metne geer.
Metin blmnde 76 gazel ve 11 mfret bulunmaktadr (s. 14- 45). Bu blmden sonra, metinde geen kelimeleri ieren bir Szlk (s. 47-60) ve Bibliyografya yer alr. Eserin sonunda ise Divanenin matbu nshasnn tpkbasm bulunmaktadr (s. 63-84).
24. Fash (. 1699) Divan: Mustafa pan, Fash Divan (nceleme-Tenkidli
Metin), stanbul: Milli Eitim Bakanl Yaynlar, 2003, 647 s.
Arafltrmac nszde, Fash Dede Divan zerine daha nce alflma
yapldn, ancak eserin mstakil bir alflmaya konu olmamasndan kalkarak,
flairi ilim ve edebiyat lemine tantmak gayesiyle bu eseri hazrladn ifade
eder. alflmann baflnda Fash Dedenin yaflad devri (s. 11-13) ele alan yazar, Birinci Blmde flairin hayat, eserleri ve edeb kiflilii zerinde durur. Fashin de tabi olduu Dukagin-zde ailesine ait bir flecere veren pan, Divann
37 nshasndan 7sinin tavsifini yaptktan sonra, nshalara ait bir flecereyle dier nshalarn sraland bir liste oluflturarak (s. 17-31) flairin edeb kiflilii
zerine dikkat ekici bilgiler verir (s. 38-68).
alflmann kinci Blm Fasih Divannn incelemesine ayrlmfltr. nce, nshalara gre divanlardaki fliir ve beyit saylarnn dkmn veren bir
108
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
tablo izilip (s. 71-72), akabinde Divan; flekil bakmndan (nazm flekilleri, vezin, kafiye ve redif) ve muhteva bakmndan (din tasavvuf unsurlar, sosyal hayat, dil, henk, slup ve edeb sanatlar) incelenmifltir. Bu blmde, Divandaki nazm flekillerine ait cidd emek mahsul olan istatistik izelge ve bilgiler
zellikle dikkat ekmektedir (s. 71-182). Bu blmn sonunda, Sonu (s.
183-185), Bibliyografya (s. 186-190), tenkitli metnin kuruluflunda karfllafltrlan nshalarn tavsifi (s. 191-197) ve tenkitli metnin hazrlanmasnda izlenen
yntem (s. 198-201) bulunmaktadr.
nc Blmde tenkitli metin yer almaktadr. Buna gre Divanda; 6 kaside, 5 terkip-bent, 2 terci-bent, 7 mesnevi, 7 tarih, 472 gazel, 21 kta, 22 nazm,
160 rub, 1 muamma, 86 matla ve 61 mfret vardr (s. 205-627). Eserin sonunda ise zel Adlar Dizini (s. 629-635) ve eflitli resim, minyatr ve notalar bulunmaktadr.
25. flk mer (. 1707) Divan: Sleyman Tevfik, Aflk mer Divan,
stanbul: Trkiye matbaas, 1932, 90 s.
Basit ve popler bir alflma olan bu eserde; 88 gazel, 5 terci-bent, 1 beyit, 2
tekerleme ve 7 flark bulunmaktadr (s. 2-90).
26. flk mer (. 1707) Divan: flk mer Divan, stanbul:
stanbul Maarif Kitaphanesi, 1947, 56 s.
Herhangi bir tertibe gre dzenlenmemifl olan bu eser 69 gazel, 5 tercibent, 1 beyit, 2 tekerleme ve 7 flark ihtiva etmektedir.
XVIII. Yzyl Divanlar
1. Nb (d. 1642-. 1712) Divan: Ali Fuat Bilkan, Nb Dvn, stanbul:
MEB Yaynlar, 1997, II Cilt, xlix+ 1349 s.
Arafltrc nszde, Nb Divanndaki btn fliirlerin, yeni yazya ilk kez
kendi alflmasyla aktarldn bildirir. Yazar, XVII. yzyl Osmanl Devletinin siyas bir genel grnfln izdikten sonra, flairin hayatn ve edeb kifliliini ksa ve zl bir biimde aktarr. Eserler ksmnda, flairin dier eserlerini ismen sralayan arafltrc, arl Divana verir ve Divan metninin nasl kurulduunu aktarr. Yazarn verdii bilgiye gre, Divann 99 nshas tespit edilmifl, bu nshalarn deerlendirilmesi sonucunda bir flecere karlmfl ve grup
temsilcisi olduuna inanlan 6 nsha, karfllafltrmaya esas olmufltur. Bu nshalarn tavsifini yapan arafltrc, alflma yntemini verip, bu ksm Bibliyografya ile bitirir (s. v-xlix).
Divann metin ksmnda; 29 kaside, 1 terkip-bent, 5 tahmis, 156 tarih (eserde dzenli 155 tarih var, Divann sonunda, eserin bitimine dfllen tarih, ye-
109
rinde bir kararla bu sayya ilave edilmifltir.), 10 mesnevi, 1 sebeb-i tertip, 888
gazel, (birinci cilt, 257. gazelin 2. beytinde biter s. 650), 114 kta, 218 rub (Bu
rub saysna yazarn gazeller ksmnda aklad, her kafiye harfinin baflndaki 28 rub dhil edilmemifltir. Esas rub says 218+28dir.) 61 matla, 74
mfret, 186 muamma ve 30 lgaz yer alr (s. 1-1349).
Eser, tertip ve metinlerin tasnifi ynnden rnek gsterilecek bir alflmadr. Metinleri salam, zenli ve titiz, byk emek mahsul bir alflmadr. Ancak inceleme ksmnda, flairin biyografisi ve eserleri hakknda verilen bilgiler,
genifl tutulsayd daha iyi olurdu diye dflnmekteyiz.
2. Bosnal Sbit (d. 1648 ?-. 1712) Divan:
Turgut Karacan, Bosnal Alaeddin Sabit:
Divan, Sivas: Cumhuriyet niversitesi Yaynlar, 1991, 633 s.
Yazar nszde, alflmalarnn daha ok metnin kurulmas zerinde younlafltn belirterek metnin kurulufl yksn anlatr. Birinci Blmde Sbitin hayat, kiflilii, dnya ve hayat grfl ile eserleri zerinde durulur (s. 153). Arafltrmac eserin kinci Blmn Sbitin fliirlerindeki flekil ve muhteva zelliklerine hasretmifl (s. 54-132), Divann 8 nshasnn tavsifini yaparak
Sonu ve Bibliyografya ile bu blm sonlandrmfltr (s. 132-146).
nc Blmde (s. 151-574) metinler sunulmufltur. Yazar, Kaside ve Gazel-i Mzeyyel bafll altnda, kaside ve gazel dflnda biimlere de yer vermifltir. Bunlar, srasyla 1 miraciye, 2 naat, 4-23 aras kaside, 24-29 aras kta, 30-41
aras kaside, 42-43 aras tarih, 44 gazel-i mzeyyel, 45 kaside, 46-50 aras gazeli mzeyyel, 51-53 aras tahmistir. Daha sonra 44 tarih, 355 gazel, 2 terci-bent,
45 kta, 24 rub, 182 beyit ve 5 lgaz yer almaktadr. Arafltrmacnn nazm tr
ve flekillerini karflk olarak tertip ettii, metni kurarken metinlerden gelen karmaflkl tashih etmedii grlmektedir.
3. Nash (d. 1648-. 1718) Divan: Mustafa Tat, skdarl
Muhammed Nasuhi ve Divan, stanbul: Kakns Yaynlar, 2004, 287 s.
Eserin ad, kapakta Divan diye gemesine karfln, nsz (s. 8) ve metinler ksmnn baflnda (s. 155/56) Divane diye geer ki, muhtevaya bu ad daha uygundur. Yazar, flairin hayatn, niteliklerini, halifelerini, fleyhini, sade
yaflantsn ve kerametlerini ok kapsaml ve emek mahsul bir abayla, zengin dipnotlar ve belge nitelikli resimlerle ortaya koyar. Eserleri ksmnda,
flairin 13 eseri, muhtevalar ve bunlarn belirlenebilen nshalarnn knyeleri verilerek tespit edilip, Divane iin ayr bir bafllk alr. Divanenin 7 nshasnn knyesi verildikten sonra, zellikleri; flekil tr, vezin kafiye bakmndan ele alnarak flairin edeb ve tasavvuf flahsiyeti, tahlil bir tarzla sonuca
balanr (s. 7-154).
110
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
Divanede 5i hece vezni, 42si aruzla 47 fliir vardr. Bunlar; 1i heceyle 34

gazel, 9 murabba, 4 koflmadr (s. 156-249). Divanenin metni evriyazs yaplan fliirlerin karflsna konmufltur. Metin ksmn, Abdullah Salahnin Nash
fierhi, fiiir Dizini, Szlk ve Bibliyografya izler (s. 251-286).
4. smail Hakk Bursev (d. 1653-. 1725) Divan: Murat Yurtsever, smail
Hakk Bursev Divan, Bursa: Arasta Yaynlar, 2000, v+458 s.
Arafltrc, Eserin ilk blmnde, Bursevnin hayatn zl bir biimde verdikten sonra, bilinen 124 eserinin, telif tarihine gre sralamasn ve tantmlarn yaparak, her eserle ilgili tespit edebildii nshalarn tafsilini vermifltir ki,
harcanan emek takdire deerdir. Kaynaklardan sonra, Divan metnine geilir
(s. 3-117).
Bu ksmda, tenkitli metne esas olan 12 yazma nshann tavsifi yaplarak
metin verilir. Bu metne gre; 1 mensur dibace, 1 mnacat, 1 mesnevi,1 niyazname, 1 muaflfler, 1 mseddes, 1 tahmis (bu ksmda tasnif yaplmamfltr), 10u
Arapa, biri Farsa, 2si tarih, biri mehdiye, biri mersiye, biri latife olmak zere
374 gazel, 49 kta (metinde rubi olarak verilmifl olmakla birlikte vezinler, rub
vezni deildir), biri Arapa, biri tarih, 47 matla ve 3 mfret, 11i hece vezniyle
67 ilahi, 18 mteferrik (s. 124-457). Eserdeki metinlerde bask hatalar yannda,
metinlerin tasnifiyle ilgili problemler grlmektedir.
5. Nedm (.1730) Divan: Abdlbki Glpnarl, Nedim Divan, stanbul:
nklp Kitabevi Yaynlar, 2004, (8)+ xxxii+432 s.
Eserin numarasz sayfalarnda; Nedimin, annesi Saliha Kadnn, Damat
brahim Paflann mezar taflnn fotoraflaryla, Sahifl-Ahbrn Nedimin el
yazsyla ilk ve son sayfalarnn resmi vardr. Yazar, nadir bir nsz (tam 32
sayfadr) rneiyle, nsz drde blerek, birinci ksmda Nedimin yaflad devrin panoramasn, ikinci ksmda flairin hayatn, nc ksmda sanatn ve sanatnn zgn yanlarn ele alr. Drdnc ksmdaysa, tenkitli yayna
esas olan yazma nsha ve mecmuaya iliflkin bilgilerle ksa bir kaynaka vererek
nsz bitirir (s. i-xxxii).
Divann metin ksmnda; 38 kaside kasidelerin bafllklarnn ou, ieriine gre yazar tarafndan verilmifltir- 22 kta, 60 tarih, 1 tardiye (musammat
adyla numaralanmfl), 3 tahmis, 2 tafltir, 1 mseddes, 1 terkip-bent, 1 mesnevi, 2 lgaz, 161 gazel, 1 mstezat, biri hece vezniyle 28 flark, 10 rub, 23 matla, 4 mfret vardr (s. 3-367). Musammatlar ksm tasnif edilmediinden manzumeler birbiriyle nl arkal verilmifltir. Divann Trke metinler ksmn,
tpkbasm olarak verilen Farsa ve Arapa fliirler izler. Buna gre Farsa fliirler:
1 tazmin, 1 mesnevi, 14 gazel, 14 rub, 1 kta, 1 matla, 1 mutayebe, ve Arapa
111
4 ktadr (s. 371-386). Bu ksm, Farsa ve Arapa fliirlerin tercmeleri, tercmeleri de Nedim Divannda zah Lazm Szler adl kavramsal bir szlk izlemektedir (s. 387-432).
6. Nedm (d. 1681?-. 1730) Divan: Muhsin Macit, Nedm Divn, Ankara:
Aka Yaynlar, 1997, xli+361+(115) s.
Arafltrc nszde; eserin Nedm Divan (nceleme-Tenkidli Metin) adl
doktora tezinin popler basks olduunu belirtir. Nedimin hayat, sanat ve
eserlerinin sz konusu edildii blmde, flairin hayat zl bir biimde verildikten sonra, sanat bafllnda, onun sanat anlayflnn hkim olan edeb anlayfllardan syrlarak kendine zg hale gelmesinin safhalar ve bu sanat anlayflnn gnmze kadar gelen etkileri zerinde durulur (s. xi-xxxi). Nedmin
eserleri bahsinde, onun Divan dflndaki tercme-telif verimlerine iflaret edildikten sonra, Divan zerinde ayrntl bir flekilde durularak, Divandaki fliirlerin aded ve ifllevsel deerlendirilmesi yaplr. Divann daha nceki neflirleri
kritik edilerek, metin kurmada karfllafltrlan 11 nshann knyeleri sralanr
ve Bibliyografyaya geilir (s. xxxi-xli). Arafltrcnn bu ksmda kulland dilde, ince ve latif bir slup grlr.
Divann metin ksmnda; biri naat, befli tarih 44 kaside, 33 kta, 55 tarih, biri aatayca 13 nazm, 3 mesnevi, 1 terkip-bent, 1 terci-bent, 2 mseddes, 1 tardiye, 5 tahmis, 1 muhammes, murabba biimiyle 46 flark (inceleme ksmnda
bu say, sehven 33 olarak kaydedilmifltir), 2 koflma, 166 gazel, 2 mstezat, 11
rub, 3 mfret, 20 matla yer alr (s. 5-375). Metinlerde popler bask kaygsyla, vezin, nsha fark ve evriyaz iflaretleri yer almaz. Metinler ksmn, numarasz 115 sayfalk tpkbasm takip eder.
7. Arpaemni-zde Mustafa Sm (. 1733) Divan: Fatma Sabiha Kutlar, Arpaemni-zde Mustafa Sm-Dvn, Ankara: Kalkan Matbaas, 2004, 633 s.
Eserin nsznden bu neflrin Kutlarn doktora alflmas olduunu reniyoruz. Yazar, Smye ait btn fliirlerin yer ald bilimsel metotlarla hazrlanmfl evriyazl bir divan metnini ortaya koyabilmeyi amaladn belirtmektedir. Eserin Birinci Blmnde Arpaemni-zde Mustafa Smnin hayat, eserleri ve sanat zerinde durulmufl (s. 13-51), blm sonuna ise Kaynaka eklenmifltir (s. 52-56). kinci Blmde ise Divan nshalar, karfllafltrmada kullanlan 5 nsha ve dier 27 nshann tavsifi yaplmfl (s. 57-75), akabinde Divann evriyazl metninin hazrlanmasnda izlenen yol zerinde durulmufltur (s. 76-82).
Eserin 85.-633. sayfalar, Divann metnini ihtiva etmektedir. Bu metne gre Divanda 2si Farsa 35 kaside, 41 kta-i kebre, 1 murabba, 6 flark, 2 msed-
112
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
des, 2 terkip-bent, 6 mesnevi, 5i Farsa 149 gazel, 1i Farsa 16 Rub, 12 kta,

9 nazm, 6s Farsa 128 matla, 5i Farsa 13 mfret bulunmaktadr. Kutlar, Smnin Farsa manzumelerini eski harflerle dizerek, eserin sonunda vermeyi
yelemifltir (s. 615-633). Eser, zenli bir alflma rndr.
8. fieyhlislam shak (1679-1734) Divan: Muhammet Nur Doan,
Lale Devri fiairi fieyhlislam shak ve Divan, stanbul:
Milli Eitim Yaynlar, 1997, 472 s.
Arafltrmac nszde Divann mevcut yedi nshasndan beflinin tenkitli
metinde kullanldn ifade eder. indekiler, nsz, Bibliyografya ve
Ksaltmalardan sonra (s. 5-13) Girifl blmnde flairin yaflad dnem tarih, ilm ve kltrel adan tantlmaya alfllmfltr (s. 13-36). Yazar daha sonra, flairin hayat ve flahsiyeti zerinde durup (s. 37-59) eserlerini tantr. Divann tantmnda, tenkitli metinde kullanlan befl nsha ve metne dahil edilmeyen iki nshann tavsifi yaplmfl, eserin muhteviyat ve zellikleri aklanmfltr (s. 65-88).
kinci Blm, Divann tenkitli metnini ihtiva eder. Bu metne gre, Divanda 278 beyitlik Biset-nme isimli bir mesnevi, on biri naat 37 kaside, on
befli Farsa 165 gazel, 13 kta, 5 lgaz, 6 ilahi bulunmaktadr (s. 92-453). Metin
ksmndan sonra Notlar ve Aklamalar blmnde ise, flairin farkl zamanlarda farkl kiflilere ithaf ettii 2 kaside bulunmaktadr (s. 455-465). Eserin sonunda, nshalardan tpkbasm rnekleri vardr (s. 465-472).
9. Skp Dede (d. 1652 ?-. 1735) Divan: Ahmet Ar, Mevlevilikte Bir
Hanedanlk Kurucusu Skb Dede ve Dvn, Ankara: Aka Yaynlar,
2003, 639 s.
Yazar eserin Girifl ksmnda, Skb Dedenin yaflad devrin genel zellikleriyle Ktahya flehri ve Mevlevihanesi zerinde durduktan sonra, ksa ve zl
olarak, flairin hayat eserleri ve edeb kifliliine deinmifltir (s. 21-39). Bu ksm,
divan muhtevasnn deerlendirilmesi, Sonu ve karfllafltrmal metinin kurulmasnda kullanlan 4 yazma nshann tavsifiyle, metnin kurulmasna iliflkin
hususlarn aktarm izler ( s. 40-59).
Eserin Divann tenkitli metninin yer ald kasideler ksmnda; ikisi mnacat, befli naat, (naatlarn biri Sye-nme adl ayr bir eser hviyetindedir), biri
mersiye, ikisi tarih 37 kaside (bu ksmda tasnif yaplmamfl, metinler yazma
nizamna gre verilmifltir) (s. 63 -191) mevcuttur. Kasideleri, biri mlemma 165
gazel, 1 mstezat, 22 tarih, drd Farsa 52 rub, 2 msemmen, biri mlemma 5 mseddes, 2 tahmis, drd Arapa, befli Farsa 70 kta, 1 lgaz, 51 nazm
izler (s. 192-636). Eser, Dizin ile son bulur (s. 637-639). Arapa ve Farsa
manzumeler, eski harflerle dizilmifltir.
113
10. zzet Ali Pafla (d. 1691/92-. 1735) Divan: rfan Aypay, Lale Devri
fiairi zzet Ali Pafla Hayat-Eserleri-Edeb Kiflilii, Divan Tenkitli Metin,
Nigr-nme Tenkitli Metin, stanbul, 1998, v+314 s.
Arafltrmac nszde, alflmann yksek lisans tezinin yeniden ele alnmasyla ortaya ktn syler (s. iii). Eser iki blm halinde dzenlenmifltir.
Birinci Blmde, flairin hayat kaynaklardaki veriler dorultusunda terkib bir
flekilde ele alnmfl, Divan dhil drt eseri hakknda, ayrntl bilgi verilmifl, ardndan flaire atfedilen fliirler tenkid bir yaklaflmla ayklanmfltr. Edeb kiflilik
bahsinde ise, flairin hem ilm cephesi, hem de edeb cephesine deinilmifltir.
fiairin fliirlerindeki nazm flekilleri, ierik itibariyle deerlendirilip, fliirlerdeki
vezin ve kafiyeler bu amaca uygun olarak gzden geirilmifl ve mukayeseli bir
vezin tablosu eklenmifltir. fiairin edeb kiflilik bahsi, onun dil ve slup zelliklerinin tespiti ile sona erer. Arafltrmac, Divann tenkitli metnini kurmakta
kulland drt nshann tavsifini yapmfl, belirledii dier 24 nshann ise
knyelerini vermifltir. Birinci Blm Bibliyografya ile son bulur (s. 1-57). Yazarn inceleme ksmnda gsterdii zen dikkat ekicidir.
Divann Metin Ksmnda 19 kaside, 29 tarih, 1 terci-bend, 1 mseddes, 1
tahmis, 1 Farsa tesdis, 17si Farsa(bunlardan dokuzu n-tamamdr) 156 gazel, 2 mstezad, 6 flark, 11 kta, 5 nazm, biri n-tamam 13 rubai, biri Farsa 19
matla, 62 lale beyti, 5 mfred, 10 lgaz ve 2 mesnevi bulunmaktadr (s. 58296). Bunlar Farsa fliirlerin metinleri ve tercmeler izler (s. 297-308). Eser, Nigr-nmenin evriyazl metninin ilavesiyle son bulur (s. 309-314).
11. Gevher (. 1737 sonras?) Divan: fikr Elin, Gevher Divn, Ankara:
Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar, 1998, 763 s.
Divann tenkitli metnini olufltururken yazma, muhtelif cnk ve mecmualardan yararlandn syleyen arafltrmac, teferruata varan kelime ve varyantlar dahi karmayp metne eklediini ifade eder. alflma Szbafl ile
bafllar. lk Blmde Gevhernin hayat hakknda bilgilere deinildikten sonra
fliirleri, flairlii, flhreti ve tesiri zerinde durulur (s. 9-19).
kinci Blm, Divan metnine ayrlmfltr. Metinde ncelikle hece vezni ile
sylenmifl fliirler yer alr. Elinin hazrlad bu metne gre, hece vezni ile 645
koflma ve 127 sem bulunmaktadr (s. 25-550). kinci Blmn dier ksm,
flairin aruz vezni ile yazd fliirlere ayrlmfltr. Buna gre 89 divan, 5 gazel, 9 sem, 3 kalender, 9 mstezat yer almaktadr (s. 553-630). Sz konusu fliirlere ek
olarak arafltrmac, metnin sonuna karmaflk bir flekilde Ek fiiirler bafll ile
11 fliir koyduktan sonra (s. 633-640) fiiirler Dizinine (s. 643-707) ve Bibliyografyaya (s. 711-715) yer verir. Akabinde Ek fiiirler II bafll ile 45 fliir daha sralanr (s. 719-763).
114
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
12. Slim (d. 1688-. 1739/1743 ?) Divan: Adnan nce, Mrz-zde Mehmed
Slim Dvn Tenkitli Basm, Ankara: 1994, xiv+ 492 s.
Arafltrc, Giriflte; Slimin hayatna ksaca deinir ve yirmiye yakn eseri
bulunduunu syleyerek, Divan hakknda bilgi verip, tenkitli metinde kulland 4 yazma nshann tavsifini yapar ve yurt dflndaki bir yazmann knyesini verir. Metnin kurulufluna dair aklamayla Giriflten Bibliyografyaya geilir (s. vii-xiv).
Eserin kinci Blmnde Divann tenkitli metni yer alr. Bu metne gre 2
mnacat, 1 mevlid, 1 miraciye, 8 naat, 22 kaside, 3 mesnevi, musammatlar ksmnda, 1 terkip-bent 1 terci-bent, 2 mseddes, 7 tesdis, 3 tahmis vardr. Bunlar 6 lgaz, 11 mektup ve tezkere, 293 gazel, 25 tarih, 17 kta, 12 nazm, 7 rub,
39 muamma, 173 matla ve mfret izler (s. 1-492).
13. Antakyal Mnf (. 1743/44) Divan: Sabahattin Kk, Antakyal
Mnf Dvn, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar, 1999, ix+224 s.
Arafltrc, Mnfin hayatn ve kiflilik zelliini flairin yazma Divan nshalarndaki bilgilerden zl bir flekilde aktardktan sonra, sz edeb kifliliine
getirerek, onu Nb tarznn temsilcisi bir flair olarak niteler. Yazar, flairin eserleri ksmnda, Divandaki fliirleri aded olarak verip, Divann ktphanelerde
tespit ettii 30 yazma nshasnn knyesini verir. Mnfin dier eserlerinden
de ksaca bahsedildikten sonra, karfllafltrmada kullanlan 7 nshann tavsifi
yaplp, metnin kuruluflunda izlenen yol aklanarak Bibliyografyaya geilir
(s. 1-21).
Divann tenkitli metninde 23 kaside, ikisi Farsa 22 tarih, 5 tahmis,
Farsa (biri natamam) 2+56 gazel, (Divann tantm ksmnda, biri Farsa 73
gazel diye verilmifltir [s. 10]), 7 rub, 15 kta, 52 matla, 13 mfret ve 2 lgaz bulunmaktadr (s. 23-224).
14. Mrz-zde Ahmed Neyl (d. 1673-74-. 1748) Divan: Atabey Kl, Mrzzde Ahmed Neyl ve Divan, stanbul: Kitabevi Yaynlar, 2004, 573 s.
Kl, Baslrken bafllkl yazsnda alflmasnn Ahmed Neyl Divan
isimli doktora tezi olduunu sylemektedir. Baskya hazrlarken arafltrc, zaman iersinde ulaflt yeni bilgileri btnl bozmayacak biimde eklemifltir. alflma iki blmden oluflmaktadr. Birinci Blm, flairin hayat, yaflad
devir, edeb flahsiyeti ve eserlerine ayrlmfltr. Yazar, Neylnin hayat balamnda, dnemin ilmiye snfnda flhret yapmfl Mrz-zdeler ailesine de genifl bir flekilde yer vermifl, bu ailenin cidd emek mahsul olan ayrntl bir fleceresini karmfltr (s. 33). Neylnin yaflad devrin kapsaml bir analizini yapan Kl (s. 65-94), dier flairlerle mnasebetlerini deerlendirmifl, bu konuy-
115
la iliflkili olarak, nazireleri ve tanzir edilen fliirlerinin kritiini yapmfltr (s. 94123). fiairin edeb flahsiyeti, tasavvufla iliflkisi ve umum olarak dnya grfl
zerinde durulduktan sonra (s. 124-161) Eserlerine geilmifltir. Bu ksmda
Neylnin eseri ve Divan zerinde durulur. fiairin Divanndan nce irdelenen eserleri hakkndaki ayrntlar ve doyurucu dipnotlar takdire deerdir (s.
162-185). Arafltrc, konusu olan Divana ayr bir yer verir ve Divann tespit ettii 20 yazma nshasn tavsif ederek, eflitli kaynaklarda yer alan fliirleri iin
baflvurduu 12 mecmua ve kaynan tafsilini verir (s. 186-221). Nshalarn fleceresi zerine yapt kritik ve ortaya koyduu flecere yazarn konuya hakimiyetini ve yetkinliini belgelemektedir (s. 221-226).
alflmann kinci Blmn, Divan metni oluflturmaktadr. Bu metne gre; on beyitlik girifl mahiyetinde 1 mesnevi, befli rub nazm flekli ile ve biri
murabba nazm flekli ile yazlmfl 6 tevhid, sekizi rub nazm flekli, biri mesnevi nazm flekli, ikisi kaside nazm flekli, drd gazel nazm flekli ve biri murabba nazm flekli ile 16 naat, 19 kaside, Musammatlar ksmnda; 2 terkip-bent, 1
muhammes, 6 tahmis ve 1 murabba yer alr. Bunlar, 177 gazel, 79 tarih, Hikye-i Manzm adyla 73 beyitlik ve Mektb- Manzm adyla 96 beyitlik 2 mesnevi, 13 manzum ve 1 mensur lgaz, 6 muamma, 20 rub, 36 mukattat, 96
matla ve beyit ile 4 takriz izler (s. 230-533). Metinleri zengin bir Bibliyografya
(s. 535-548) ve belge fotoraflardan oluflan ksm izlemektedir (s. 549-558). alflma Dizin ile son bulmaktadr (s. 559-573).
15. Neyl (d. 1673-74-. 1748) Divan: Sadk Erdem, Neyl ve Dvn, Ankara:
AKM Yaynlar, 2005, xiii+ 393 s.
Eser iki ksmdan oluflmaktadr. Birinci Ksmda, nsz ve BibliyografyaKsaltmalarn ardndan, flairin hayatna ksaca deinilir, aile fleceresi karlr
ve ald grevler sralanr. Eserleri ksmnda, Divan hari flairin dier 3 eseri
hakknda bilgi ve ulafllan nshalar hakknda knye verilerek Divana geilir.
Arafltrc, tenkitli metni, tespit ettii 19 nshadan birini esas alp, tertip ve
muhtevasn beendii 9 nshay daha kullanarak oluflturduunu syler ve
metinlerin ayrntsna geer. Ardndan kulland Divan nshalarndaki fliir
adetlerinin ve kullanlan vezinlerin tablosunu veren yazar, 19 nshann tavsiflerini yaparak flairin edeb flahsiyetine ksaca deinir (s. 1- 32).
Eserin metin ksmnda; biri naat, biri mersiye, biri Arapa, 6s tarih 16 kaside,14 Farsa 195 gazel, 1 mstezat, 2 terkip-bent, Farsa 34 rub, 2
murabba, 1 flark, 1 muhammes, biri Farsa 6 tahmis, ikisi Arapa, biri Farsa
69 tarih, biri mensur Arapa 16 lgaz, 5 muamma, 36 kta, befli Farsa 95 mfret (ki bunlarn 82si matladr), 5 mesnevi ve 3 takriz vardr (s. 35-378). Metinleri, divanda geen ayet ve hadislerin aklamalaryla, Arapa ve Farsa fliirlerin evirileri ve Sonu izler (s. 379-393).
116
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
16. Ceml (. 1750) Divan: Nihal Karaman Nomer, Ceml Divan, stanbul:
Kitabevi Yaynlar, 2002, xxxiv+ 439 s.
Yazar Sunuflta eseri, tasavvuf dnyasnda Uflflak tarikatinin ikinci kurucusu saylan, fiair Cemlnin Divannn yaynlanmasnn kltrmz asndan kazan olaca dflncesiyle neflrettiini belirtir. nceleme ksmnda,
Cemlnin hayat, yetiflmesi ve tasavvuf terbiyesi almas, stanbulda Hrami
Ahmed Pafla Zaviyesi fleyhlii ve lmne ksaca deinen arafltrc, Divann
karfllafltrmada kulland iki nshasnn tavsifini yaparak, ksa bir flekil ve dil
zellikleri tespitinden sonra, eserdeki tasavvuf grfllere ana izgileriyle temas
ederek bu blm bitirir (s. vii-xxxiv).
Eserin metin ksmnda, hibir tasnif yaplmakszn 351 fliir sralanr (s. 3377). Bu fliirlerin dkm flyledir: 345 gazel, 94 beyitlik bir Silsilenme ve 5 tarih. Metinleri, Divandaki fliirlerin ilk dizelerinin verildii bir Dizin, Szlk
ve flairin trbesinin bulunduu, Hram Ahmet Pafla Camiinin fotoraf izlemektedir (s. 381-439).
17. fieyhlislm Esad (d. 1685-. 1753) Divan: Muhammet Nur Doan, Lale
Devri fiairi fieyhlislm Esad ve Dvn, stanbul: Milli Eitim Bakanl
Yaynlar, 1997, 366 s.
Yazar nszde, Esad Efendinin hayat; anda kaleme alnan tarihlerde, tezkirelerde, muahhar kaynaklarda ve bizzat kendi eserlerinde bulunan bilgilerin fl altnda incelenmifltir diyerek, flairin biyografisini nasl hazrladn belirtir ve zl bir biimde alflma yntemini anlatr. 9.-29. sayfalar arasnda flairin hayat, flahsiyeti ve eserlerine deinilmifl ve alflmaya esas olan befl
divan nshas tavsif edilmifltir. 33.-356. sayfalar arasnda Divann metni yer almaktadr. Bu metne gre 12 kaside, musammatlar ksmnda 1 terkip-bent, 1
msemmen, 5 tahmis, 2 murabba yer alr. Farsa, ikisi Arapa olmak zere 46 tarih, Farsa 206 gazel; ktalar ksmnda 36 nazm, 5 kta yer almaktadr. 11 rub, 15 beyit, 19 lgaz, 25 muammayla fliirler son bulmaktadr. Metinleri Bibliyografya izlemekte (s. 357-359), bibliyografyay ise ve fotoraf ve fotokopiler takip etmektedir (s. 360-366). Doan, metindeki Arapa ve Farsa fliirlerin srasnda, onlarn tpkbasmlarn ilave etmifltir.
18. Nevres-i Kadm (d. 1703-. 1757) Divan: Hseyin Akkaya, Nevres-i Kadm and His Turkish Dvn, Cambridge: Harvard University Yayn, 1.
cilt, 1995, xvi+ 171 s., 2. cilt, 1996, 383 s.
Arafltrc Girifl ksmnda, Nevres-i Kadmin yaflad dnemin siyas ve
edeb grnfln genel hatlaryla telhis edip, dnemin divan fliirinin zellik-
117
lerine deinir (s. 1-15). Birinci Ksmda, flairin hayat detayl bir flekilde kaleme
alnp, eserlerine geilir. Eserler manzum ve mensur ayrmna tabi tutulup, flairin 3 manzum ve 4 mensur eseri flekil, muhteva, dil ve ifade zelliklerine gre
incelenmifltir. Arafltrc Divan ayrca ele alarak, fiekil zellikleri (nazm flekil ve trleri, vezin, kafiye) ve Muhteva zellikleri bakmndan kapsaml bir
inceleme yapar. Bu ksm, flairin fliirinin deerlendirilip sonuca baland doyurucu bir inceleme, Bibliyografya ve genel Dizin izler (s. 19-169). Bu ksm
ayn zamanda 1. cildin sonudur.
kinci cilt, flairin tespit edilen 22 divan nshasnn tavsifiyle bafllar. Nshalar deerlendirilip nsha fleceresinin karlarak, metin kurmada izlenen yol
aktarldktan sonra metne geilir (s. 1-19). Metin ksmna gre; biri tarih, biri
Niyz-nme olmak zere 27 kaside, 148 gazel, 83 kta, 1 terci-bent, 1 terkipbent, 8 rub, 10 nazm, befli tarih 10 muamma, 16 mfret yer alr (s. 25-326).
Metinler ksmn, zel simler Dizini ile Tamlamalar Dizini izler (s. 327380). Eser, incelemelerdeki yntem ve kapsam asndan, tenkitli yayn neflrine rnek teflkil edecek nitelikte, emek mahsul, titiz ve yetkin bir alflmadr.
19. Haflmet (. 1768) Divan: Mehmet Arslan ve . Hakk Aksoyak, Haflmet
Klliyt, Divn, Senedfl- fiuar, Vildet-nme (Sr-nme), ntisblMlk (Hb-nme), Sivas: Dilek Matbaaclk, 1994, v+474 s.
Haflmet Divan, mstakil bir eser olmayp klliytn bir paras olduu iin
sadece Divan zerinde duracaz. Yazarlar, hazrlanfl itibaryla bir ilk olan bu
eser iin Szbaflnda, gnmze kadar pek denenmemifl bir ifle girifltiklerini sylerler. nceleme ksmnda Haflmetin hayat izgisini ana hatlaryla ortaya koyduktan sonra (s. 1-10) sanatn, biim zellikleri ve muhteva zellikleri
asndan ele alan yazarlar, ilk adan flairin dil ve slubuna iliflkin ok somut
rneklerden hareket ederek, llebilir bir sonuca giderler. kinci adansa, flairin sanatnn teflekkln salayan unsurlar grlebilir klmfllardr (s. 11-44).
fiairin eserlerinden bahsedilen ksmda, Klliyat oluflturan eserler hakknda
zl ve salam bilgiler verilerek metinlere geilir (s. 45-55). Metin kurmada incelenen 11 yazma nshann knyeleri de bu ksmda verilmifltir.
Klliyt iinde ilk srada Divan metni yer alr (s. 58-344). Bu metne gre, Divann muhtevas flyledir: 1 mensur dibce, Arapa 99 beyitlik 1 esma-i hsn,
Arapa 1 naat, Arapa 41 bentlik kaside-i mnferice ve mm Busirnin kasidesinin 31 bentlik Arapa tahmisi, 17 kaside, 2 terkip-bent, 16 tarih, biri Arapa 5 tesdis, biri Arapa, 8 tahmis, ikisi Farsa 258 gazel, 2 lgaz, 12 muamma,
21 kta, 12 beyit, 12 matla. Metinlerin gazellerden nceki blmnde, arafltrclar nshadaki tertibe riayet edip, tasnif etme yoluna gitmemifllerdir. Metinleri, nsha farklarnn ve vezin indeksinin yer ald son ksm izlemektedir (s.
345- 364).
118
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
20. Hand (. 1775) Divan: Harid Fedai, Hand Divan I, Gazeller Ankara:
zyurt Matbaas, 2003, 248 s.
nsz ve indekiler blmnden sonra Giriflte flair ve Divan ile ilgili deerlendirmeler yapan arafltrmac, Divann tek nshasnn mevcut olduunu belirtir. fiairin edeb kiflilii, fliirlerinin zellikleri ve Notlar ksmndan
sonra (s. 19-25) metne geilir.
Metin ksmnda 210 gazel bulunmaktadr. Her gazelin altnda fliirde geen
kelimelerin gnmzdeki karfllklar verilmifltir (s. 26-248).
21. Mahtumkulu (d. 1733 ?-.1783 ?) Divan: Himmet Biray, Mahtumkulu
Divan, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar, 1992, xxi+538 s.
Hazrlayan, Aklamalar ksmnda, fliirleri Trkmenceden Trkiye Trkesine aktarma usuln aktarr. Giriflte Mahtumkulunun yaflad dnemde
Trkmenlerin durumuna ve edebiyatna iliflkin bilgi verip, flairin hayat ve edeb kiflilii zerinde durarak fliirlerinin neflrine dair ksa bir bilgiyle blm sonulandrr (s. xx-30).
Metinler ksmnda, 304 fliir, bafllk verilip, popler tarzda numarasz olarak
sralanmfl, hece aruz tasnifi yaplmamfltr. fiiirlerin altnda, Trkmence kelimelerin aklamalar verilmifltir (s. 31-537). Metinlerin sonunda, yarm sayfalk
bir Bibliyografya vardr.
22. Subh-zde Azz (d. 1735-. 1784) Divan: Sadk Erdem, Subh-zde Azz
ve Dvn(nceleme-Metin-Szlk), Isparta: Faklte Kitabevi, 2001, 422 s.
Erdemin alflmas genel olarak iki blmden oluflmaktadr. Birinci Blmde Azizin hayat, eserleri ve edeb flahsiyeti zerinde durulmufltur. Yazar,
Aziz Divannn bulabildii bir nshas zerinde alflmfl ve bu Divann ilgili
ierik deerlendirmesini yapmfltr (s. xxiii-xlv). alflmann bu ksmnn kstl
bir zellik gstermesi dikkat ekmektedir.
Divann metin ksmnda biri Farsa 11 kaside, dokuzu Farsa 51 gazel, 2
flark, 1 tahmis, 1 mseddes, 1 terci-bent, 3 kta ve Farsa biri Arapa 39 tarih ve Slih-nme isimli 79 beyitlik bir mesnevi yer almaktadr (s. 3-248). Metni, divanda geen ayetlerin aklamalar (s. 249-250), Szlk (s. 251-422) ve
Sonu (s. 423-424) izlemektedir.
23. Erzurumlu Zihn (. 1794/95 ?) Divan: Muhsin Macit, Erzurumlu Zihn
Divan, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar, 2001, xi+304 s.
Arafltrc eserin Girifl ksmnda, Erzurumlu divan flairleri hakknda zet
bir bilgi verir ve flairin hayatn belgelerin el verdii lde tasvir ederek, Divann eldeki tek nshasnn tantm ve tavsifini yapar. Divandaki nazm flekil-
119
lerine ve onlarn vezinlerine iliflkin bir deerlendirme yaparak, metindeki fliirlerin vezinlerini bir tabloyla gsterir. Ardndan Zihnnin flairliini ve kiflisel slubunu arayfln konu edinerek flairi, Nb ekolnn taflradaki takipisi olarak
niteler (s. 1-20).
Eserin ikinci ksm, Divann metnine ayrlmfltr. Divanda biri Arapa, 19
kaside (2 mnacat, 2 tevhit, 4 naat, 1 miraciye), 13 tarih ktas, 2 terkip-bent (1
naat, 1 mersiye), 2 mseddes, tahmis, 4 mesnevi, biri Farsa 327 gazel, 1 mstezat bulunmaktadr (s. 23-297). Metinler ksmn Arapa, Farsa fliirler ve bu
fliirlerin evirileriyle Kaynaka izler (s. 298-304).
24. Esrr Dede (1748?-1796) Divan: Osman Horata, Esrr Dede: HayatEserleri-fiiir Dnyas ve Dvn, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar, 1998,
xi+666 s.
Arafltrc Girifl ksmnda, Esrr Dedenin yetifltii dnemin tarih, edeb
ve sosyo-kltrel durumunu ana hatlaryla izdikten sonra, flairin hayatn,
fieyh Glib ile mnasebetini, kiflilik zelliini sz konusu ederek, onun befl eseri hakknda bilgi verir. Yazar flairin fliir dnyasn ele ald ksmda, Nazm
Teknii bafll ad altnda, divandaki nazm flekillerini deerlendirip bu fliirleri, slup ve muhteva asndan irdeler. fiairin etkileme ve etkilenmelerini, somut verilerle ele alarak Birinci Blm Sonua balar. Sonuu, Bibliyografya izler (s. 1-145).
Eserin kinci Blmnde, tenkitli metnin hazrlanmasnda kullanlan drt
ve metinde kullanlmayan iki yazma nshann tavsifleri yaplp, metin kurma
yntemi anlatlr ve nsha fleceresi karlarak metne geilir.
Buna gre, 8i naat, 2si neflide 14 kaside, musammatlar ksmnda, 4 terkipbent, 1 msemmen, 1 msebba, 3 mseddes, 6 tahmis, 3 muhammes, 6 murabba, (musammatlar ksmnda fliirler tasnif edilmeyip yazmadaki dzene gre sralanmfltr). kisi Farsa, biri Arapa 264 gazel, ikisi Farsa, 8i tarih 25 kta, 8i Farsa 148 rub, ikisi Farsa 5 beyit ve 4 mesnevi vardr (s. 161-657). Metinleri, Ekler bafllyla, Esrar Dedenin mezarnn bir fotoraf ve Divan nshalarndan seilmifl tpkbasm sayfalar izler (s. 659-666). Eserde metinler salam, alflma incelikli ve zenlidir.
25. fieyh Glib (d. 1757/58-. 1799) Divan: Naci Oku, fieyh Glib (Hayat,
Edeb Kiflilii, Eserleri, fiiirlerinin Umm Tahlli ve Divnnn Tenkidli
Metni), Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar, 1993, 2 cilt, xi+xi+1029 s.
Eser iki ksm olarak dzenlenmifltir. Birinci Ksm, kendi iinde alt blme
ayrlr. lk blmde; fieyh Galibin hayat ve Divan dahil 5 eseri hakknda bilgi verilip edeb flahsiyetiyle fliirlerinin dil ve ifade zellikleri zerinde durulur
(s. 1-28). Dier blmdeyse, Divann baskn temalarn oluflturan din-ta-
120
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
savvuf unsurlarn, tahlil bir yntemle deerlendirilmesi sz konusudur (s. 2977) lk Ksm, metnin kuruluflunda karfllafltrlan 7 nshann tavsifi ve Ksaltmalarla sona erer (s. 78- 82).
Eserin metin ksmnda, biri Farsa 72 kaside (bunlarn biri takriz, 38i tarihdir), 11 terci-bent, 2 terkip-bent, biri Farsa 8 mseddes, 1 Saki-name, biri
Farsa, mlemma 19 tahmis, 2 muhammes, 1 tardiye, 11 flark, 10 kk
mesnevi, ikisi Farsa drt kta (metinde ayrm yaplmamfltr), 1 bahr- tavil ve
tezkireyle birinci cilt sona erer (s. 85-482). kinci cilt gazellerle bafllar. Bu ciltte;
36s Farsa, ikisi mstezat, biri mlemma 372 gazel, biri Farsa 35 tarih, 1 mersiye, 2 lgaz, 9u Farsa 50 kta, onu Farsa 74 rub, 23 Farsa 96 mfret,
(metinde 71den sonrasna numara verilmemifltir), 3 msra yer alr (s. 2851021). Eserin tasnifinde hacimden dolay yer yer karflklklar olmakla birlikte,
metinler itinaldr. Eser, Sonu ve Bibliyografyayla sona erer (s. 1025-1029).
26. fieyh Glib (d. 1757/58-. 1799) Divan: Muhsin Kalkflm, fieyh Glib Dvn, Ankara: Aka Yaynlar, 1994, 461+ (95) s.
Yazar nszde, eserinin aslnn doktora tezi olduunu belirtip, ortak metin teflkilinde tespit ettii 33 nshadan altsn esas aldn ifade ederek, bu alt nshann knyesini verir. Divan metnine, flairin Arapa ve Farsa fliirlerini
almadn syler. fieyh Galibin hayat, ana izgileriyle tespit edildikten sonra,
Eserleri bahsinde, flairin eserlerinin tespit edilebilen yazma nshalarnn
knyelerinin dkm yaplr. Divann matbu nshasnn ierii ve 32 yazma
nshasnn da yer numaralar verilir. fiairin edeb kiflilii, etkilenmeleri ve etkilemeleri balamnda ele alnarak, Mevlevilik balantsna geilir ve fliirlerindeki Mevlevilikle ilgili verilerin kullanm rakamsal olarak ifade edilir. Blm,
Bibliyografyayla sona erer (s. 13- 44).
Eserin metin ksmnda; biri takriz 30 kaside, 75 tarih, biri Sk-nme 14 tercibent, 7 mseddes, 18 tahmis, 2 muhammes, 1 tardiye, 11 flark, 11 kk mesnevi, 1 bahr- tavil, 1 tezkire, ikisi mstezat 336 gazel (natamam olarak verilen gazel tamdr), 1 mersiye, 2 lgaz, 43 kta, 62 rub, 70 beyit ve 4 msra yer alr (s. 49461). Metinlerde popler bask kaygsyla, vezin, nsha fark ve evriyaz iflaretleri yer almaz. Metinler ksmn, numarasz 95 sayfalk tpkbasm takip eder.
XIX. Yzyl Divanlar
1. Endernlu Vsf (. 1810) Divan: Rahflan Grel, Enderunlu Vsf Divan, stanbul: Kitabevi Yaynlar, ts., 696 s.
Arafltrc, nsz ve Kaynaklar ksmndan sonra, Vsf devrindeki tarih
ve edeb genel grnm zl bir biimde tasvir ederek, flairin edeb flahsiyetini deerlendirip, sanatn kaynaklarn tespitleri flnda izler ve dier sanat
121
dallaryla mnasebetine deinir. Vsfa selefi ve halefi flairler balamnda bir

yer arayan yazar, ayrca Enderun flairleri arasndaki yeri zerinde de durur. fiairin Divanndaki sosyal ve edeb tenkide ayr bir bafllk aan yazar, Divann
muhteva zelliklerin tahlil bir tarzda aktararak, kaside ve tarihleri, devrin sosyal ve siyas cephesini yanstan birer belge olarak ayrca deerlendirir. Arafltrc, metinlere dair bir terimler szlnden sonra, nshalar ve hazrlanan metin hakknda aklama yaparak, Divan metnine geer (s. 7-198).
Divann tenkitli metnine gre; 2si mnacat, 11i naat (biri Mevlana hakknda), 6s tarih, 28 kaside, 140 gazel, 1 mstezat,101i flark, 188 murabba, 30
muhammes, 3 mseddes, 1 msebba, 1 msemmen, 2 muaflfler, 87 tarih ktas, 78 kta, 11 matla, 7 mfret ve lgaz ierikli 1 mesnevi vardr (s. 199-696).
2. Hlet Efendi (d. 1760/61-. 1823) Divanesi: etin Derdiyok, Hlet Efendi
Divanesi, nceleme-Metin-Tpkbasm, Adana: Karahan Kitabevi, 2005,
vi+109+(57) s.
Yazar, Halet efendinin hayat, edeb kiflilii ve eserlerini ksaca deindikten
sonra, sz Divaneye getirir ve eserdeki nazm biimlerini tek tek ierik ve biim asndan deerlendirmeye tabi tutar. Ayrca eserin kafiye ve redifini, veznini, dil ve anlatm zelliklerini tanklarla deerlendirerek fliirlerde baflvurulan
26 benzetmenin dkmn yaparak sonuca gider (s. 1-27).
Arafltrc eserin ikinci ksmna, tenkitli metnin hazrlanmasna iliflkin yntemi vererek bafllar ve metni kurarken yararland iki nshann tavsifini yapar.
Metin ksmnda; 2 kaside, 1 mseddes, 1 tahmis, 1 muhammes, 30 gazel, 1
mstezat, 2 mesnevi, 2 nazm, 1 kta-i kebire, 1 musammat (murabba), 2 matla, 5 mfret ve 2 tarih ktas yer alr (s.29-72). Eser metin ksmndan sonra, zel
adlar szl ve dizini, Szlk ve Kaynaka ile devam eder (s. 73-109). Bu
ksmdan sonra eserde, numarasz olarak 57 sayfalk tpkbasm vardr. Bu alflma, Divane neflrine rnek olacak bir yntem iermektedir.
3. Salacolu (. 1825 ?) Divan: Cemal Kurnaz, Mustafa Tat ve Yaflar Aydemir, Giritli Salacolu Mustafa Celvet Dvan, Ankara: Aka Yaynlar,
2000, x+305 s.
Yazarlar, Giritte Trk kltr hayatnn nitelii hakknda z bir tespit yaptktan sonra, flairin hayatn ana izgileriyle belirleyip, eserlerinin ieriine dair
bilgi vererek, Divann 10 yazma nshasnn knyesini aktarp, flairin tasavvuf
kifliliiyle devriyeleri zerinde zellikle dururlar. fiairin flairlii ve fliirlerini,
kendi fliirlerinden hareketle ortaya koyan yazarlar, Giritle ilgili belge niteliindeki fliirlerini ayr bir bafllk altnda deerlendirirler. Bu ksm, Bibliyografya
ile sona erer (s.1- 50).
122
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
Eserin ikinci ksmnda Divan metni yer alr. Divanda: 13 kaside, 2 terkipbent, 3 tahmis, 4 murabba, 10 tarih, 87 gazel, 8 kta, 73 mfret ve matla, 5 msra vardr (s. 57-236). Eser, kavramlar diziniyle sona erer (s. 237-305).
4. Antepli Ayn (d. 1766-. 1837) Divan: Mehmet Arslan, Antepli Ayn Divan, stanbul: Kitabevi Yaynlar, 2004, vii+544 s.
indekiler blmnden sonra, flairin hayat ve eserleri ele alnr ve eserleri ksmnda sra Divana geldiinde, Divandaki nazm flekilleri zerinde deerlendirme yaplp, fliirlerde kullanlan aruz kalplarnn dkm yapldktan
sonra (s. 1-46) Bibliyografyaya yer verilir (s. 47-48).
Sonraki blm, Divann metnini oluflturur. Divann yazma nshasna ulafllamadn ifade eden arafltrmac metnin, matbu nshadan kurulduunu
belirtir (s. 9-10). Bu metne gre Divanda; 10 kaside, 228 gazel, 3 mstezat, 1
bahr- tavil, 522 tarih, 1 terci-bent, 5 tahmis, on sekizer beyitlik 2 mesnevi, 15
kta, ikisi Arapa ve biri Farsa 12 mfret, biri Farsa 26 matla ve 2 muamma
bulunmaktadr (s. 51-525). Eserin sonunda, fiahs-Eser-Mekan ndeksi yer
almaktadr (s. 527-544).
5. Kbrsl flk Kenz (d. 1794-. 1839) Divan: Harid Fedai, Kbrsl flk Kenz Divan II, Lefkofle: KKTC Milli Eitim ve Kltr Bakanl Yaynlar,
1993, viii+ 349 s.
Bir Sunufl yazsyla bafllayan eserin Girifl ksmnda, Kenznin fliirlerini
ieren mecmua ve defterler tantldktan sonra, Divann neflrinde nasl bir srann takip edilecei belirtilmifltir. Buna gre I. Cilt kaside ve tarihleri, II. Cilt
gazelleri, III. Cilt flairin dier fliirleri ile destanlarn ierecektir. Girifl ksmnn
devamnda, flairin hayat ele alnmfltr (s. 1-15).
Metin ksmnda, hurf- hec srasna gre flaire ait, biri n-tamam 270 gazel yer alr (s. 16-285). Metin ksmndan sonra, gazellerin Dizini (s. 286-292)
ve Szlk (s. 293-349) bulunmaktadr.
6. Bursal ffet (. 1840) Divan: Mehmet Arslan, Bursal ffet Divan, stanbul: Kitabevi Yaynlar, 2005, 128 s.
Arafltrmac, esere Osmanlca Kaynaklarda ffet bafllkl blmde, eflitli
kaynaklardan ffetle ilgili blmleri alntlayarak baflladktan sonra (s.1-6), flairin hayatna deinir (s.7-10). Daha sonra ffet Divanndaki nazm flekillerinin
eflitli istatistik bilgilerini verip Divann flekil asndan genel bir deerlendirmesini yapar (s. 11-18). Eserin biri matbu, ikisi yazma nshasnn tavsifinden
sonra ksa bir Bibliyografya vererek metin ksmna geer (s. 19-21).
123
Metin ksmnda 5 kaside, 127 gazel, 15 tarih, 2 tahmis, 2 flark, yedi beyitlik
mesnevi nazm flekliyle 1 mnacat, 8 kta ile 15 mfret bulunmaktadr (s. 25125). Eserin sonunda ise fiahs, Mekan ve Eser ndeksi yer almaktadr (s. 126128).
7. Leyl Hanm (. 1848) Divan: Mehmet Arslan, Leyl Hanm Divan, stanbul: Kitabevi Yaynlar, 2003, 355 s.
Yazar nszde; Leyla Hanm, kadn flairler arasnda zellikle hayat hikayesi ve toplumun bakfl asndan ilgi ekici zelliklere sahip grr ve fliirlerini
yabana atlmayacak gzel fliirler diye niteler. Arslan, alflmasna, Osmanlca Matb Kaynaklarda Leyla Hanm bafllyla girerek, klasik kaynaklardaki
orijinal ifadelerle, bir Leyla Hanm imaj izdikten sonra (s. 15-20), Leyla Hanmn Hayat bafllyla, kaynaklar kritik ederek flairenin biyografisini ifller (s.
20-38). Yazar, Leyla Hanmn flairlii meselesini tespitten sonra, onun fliirlerinden hareketle, fliir ve flair zerine dflncelerini, aflk, flk sevgili lsn ve
karfl cephedeki rakibi, toplumsal hayatn iki u tipi olan rint ve zahidi ele alarak, fliirindeki insan unsurunu deerlendirir (s. 38-57). Bunlar flairenin fliirlerindeki baskn temalardan hikmet, felekten flikayet, syleyiflteki karakteristik
edalar ve din tasavvuf duyufllarn deerlendirilmesi izler (s. 57-70). Bu ksm,
divandaki nazm flekillerinin olduka detayl bir deerlendirmesi takip eder (s.
70-88). Yazar Leyla Hanmda ehl-i beyt ve Mevlana sevgilerine deindikten
sonra, onun stat bildii days Keecizde zzet Molla ve fiaire stad Ftnat
Hanm ile ilgili deerlendirmelere yer verir. Bu blm 4 yazma ve 4 matbu nshann tavsifini izleyen Bibliyografyayla son bulur (s. 88-100). Yazarn bu blmde, kuru akademik slubun dflnda bir anlatm tarzyla, konusunu genifl ve
rahat bir konuflma tavryla srdrmesi dikkat eker.
kinci blmde Divann tenkitli metni yer alr. Divanda 6 kaside, musammatlar ksmnda, 3 murabba, 5 muhammes, 13 tahmis, 2 mseddes, 3 tesdis, 1
tesbi, 1 msemmen, 2 tesmin, 8 terkip-bent, 1 terci-bent yer alr. 55 tarih manzumesini, 122 gazel, 5 mstezat, 20 flark, 5 lgaz, 23 rub, 7 kta ve 4 mfret izler. (s. 103-350) Arslann metinlerindeki zen ve salamlk dikkat ekicidir.
Eser, ndeksle sona erer (s. 351-355).
8. Kudds (d. 1760-. 1849) Divan: Mehmet Emin Eminolu, Hak flk
Merafl-zde Ahmed Kudds Dvn, Konya: Can Kitabevi, 1973, 368 s.
Yazar nszde; Divan iki tafl bask nshann karfllafltrmasyla hazrladn syler (s. 6) ancak ne nshalar tavsif eder ne de nsha fark verir. Divan
tasnifsiz ve vezinsiz 1+450 fliirin sralanmasyla oluflan amatr bir alflmann
rndr.
124
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
9. Kudds (d. 1760-. 1849) Divan: Ahmet Doan, Kudds Divan, Ankara:
Aka Yaynlar, 2002, 781 s.
Arafltrmac, eserin nsznde Kudds Divann hacim nedeniyle iki
cilt halinde hazrlamay dflnd belirterek, bu alflmann tenkitli metin olduunu syler. nceleme ksm baflka bir cilde braklmfltr. Nsha Tavsifi
bafll altnda 4 yazma ve 4 tafl basma nshann tavsifi yaplmfltr (s. 13-16).
Daha sonra ise tenkitli metne geilir.
Arafltrmac metni aruzla yazlmfl fliirler ve hece ile yazlmfl fliirler olarak iki
ksma ayrr. Buna gre Divanda, 41 kaside, 943 gazel, 20 murabba, 4 muhammes, 3 mseddes, 3 muaflfler, 1 mstezat, 2 kta vardr (s. 19-657). Hece ile yazlmfl fliirleri ise, metne gre sadece drtllerdir. Metinde 34 drtl vardr (s.
657-684). Metin ksmndan sonra fliirlerin ndeksi (s. 685-740) ve Szlk (s.
741-781) bulunmaktadr.
10. fieref Hanm (d. 1809-1861) Divan: Mehmet Arslan, fieref Hanm Divan,
stanbul: Kitabevi Yaynlar, 2002, xii+548 s.
Yazar, Osmanlca matbu kaynaklarda, fieref Hanmn nasl deerlendirildiini yorum yapmakszn aktardktan sonra (s. 1-10), flairenin hayatn ve flairliini, fliirlerinden hareketle ele alarak, Divann biri yazma, ikisi matbu nshasnn tavsifini yapp, Divandaki nazm flekilleri ve nazm trlerinin deerlendirmesine geer. Bu ksm, fieref Hanmn tarikatlarla mnasebetini ele alan
bir deerlendirme ve Bibliyografya izler (s. 11-106).
Eserin kinci ksmnda, Divann tenkitli metni yer alr. Buna gre Divanda 23 kaside (1i tevhit, 3 naat, 8i mersiyedir), 122 tarih, 8 murabba, 8
muhammes, 17 tahmis, 15 mseddes, 10 tesdis, 1 msemmen, 4 terkip-bent,
1 terci-bent, 255 gazel, 2 mstezat, 42 flark, 5 mesnevi, 4 lgaz, 8 kta-i kebire, 108 kta, 4 rub, 18 beyit, 20 matla, 2 mnacat (nazm flekli belirsiz diye
zellikle nitelenmifltir). Eser ndeksle (flahs, mekan, eser) son bulur (s. 107548). Arslann alflmas, yntemi ve alflma disiplini bakmndan rnek bir
eserdir.
11. Ayd (d. 1811-. 1866) Divan: mer Asm Aksoy, Ayd Divan, Gaziantep:
CHP Basmevi, lxii+195(+3) s.
Yazar Girifl mahiyetindeki ilk blmde, Ayd ve muasr flairi mukayese ederek, flairin hayatn ksa bir deerlendirmeyle vermeye alflmfl (s. vi-xii)
akabinde herhangi bir tertibe bal kalmadan flairin eserlerini, tarikat balantsn, aflka bakfl asn, tasavvuf anlayfln, yazd tarih, terbi ve tahmisleri ele
almfltr (s. xii-lxii).
125
Eserin metin ksm dzenlenirken de herhangi bir yntem takip edilmemifltir. Yazar, dipnotlarla fliirlerdeki baz kavramlar aklamfl ancak Divan tertibine herhangi bir mdahalede bulunmamfltr. fiiir saylarn verirken soyut bir
ifadeyle iki yz paradan ziyade olan manzumelerinin, altda befli aruzla, altda biri hece ile yazlmfltr diyerek herhangi bir tasnife gitmemifltir. Metinde
153 gazel, 18 terbi, 1 mstezat (gazel blmnde), 3 tahmis, 5 mseddes, 4 mselles, 15 rub, 18 mfret, 2 terci-bent ve hece ile yazlmfl 20 manzume bulunmaktadr (s. 3-195). Eserin sonuna, Yanlfl-Doru Cetveli eklenmifltir.
12. Rahm-i Harput (d. 1802-. 1884) Divan: Halil Erdoan Cengiz ve Gnl
Hatay Eren, Rahm-i Harput Divan, Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar, 1996, x+ 295 s.
nsz kaleme alan Eren, eserin hazrlanmasnda, kendinde aile yadigar
olarak (flairin yazarn byk dedesi olduunu reniyoruz) bulunan yazma nshann esas alndn belirtir. Rahm-i Harputin Yaflam ve Sanat bafll altnda, flairin hayat ve sanat servenine ksaca deinilip, yazmada eksik olan gazellerin matbu nshadan tamamland bilgisi eklenerek metne geilir (s. ix-13).
Divan metninde, fliirlerin tasnifi yaplmamfl, gazellerin dflndaki fliirlere
numara konulmamfl, fliirler i ie girmifltir. zensiz bir alflma eseri olan metinler, amatr bir edayla hazrlanmfltr. Divanda; biri mnacat, naat, 8 kaside, 2 terci-bent, 3 tahmis, 2 muhammes, 3 tarih, 1 kta, biri Farsa 165 gazel,
mstezat, 3 muamma, 7 mfret, 16 matla ve 1 Osman Nevres gazeli vardr
(s.15- 268). Metinleri, nesre eviri ve ksmen aklama niteliindeki 159 seme
gazel ve aile fleceresi izler (s. 269-295).
13. dile Sultn (d. 1826-. 1899) Divan: Hikmet zdemir, dile Sultan Divn, Ankara: KB Yaynlar, 1996, xiv+588 s.
Yazar Girifl ksmnda, XIX. yzyln siyasal adan bir grnmn izerek,
lk Blmde, dile Sultann hayatn ve bu hayatn aflamalarn verir. fiairenin
flahsiyetini, din vehe ve hayratlar ana bafllklar altnda ayrntl bir flekilde irdeleyen yazar, edeb hviyetini flairlii ve fliirleri ynnden ele alr ve Divann
tespit edilen 5 nshasnn tavsiflerini yaparak, muhtevalarn serimler ve bu blm, divan nshalarndan tpkbasm rnekleri vererek bitirir (s. 1-167).
Divann tenkitli metin ksmndaki fliirlerin tertibinde, tasnife gidilmediinden karflklklar vardr. Gazeller ksmna kadar yer alan manzumelerin, ne ve
neler olduu netlikle belirtilmemifltir. Bunlar: 13 mnacat (biri murabba, 11i
gazel biri kta-i kebire), 7 tevhit (biri murabba, biri mseddes, biri kta-i kebire,
biri hece vezniyle drt gazel), 21 naat (11 gazel,3 kta-i kebire,6 murabba) 1 miraciye (mutavvel gazel), drt halife hakknda 2 naat (1 gazel, 1 mesnevi), 1 mer-
126
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
siye (gazel) , 2 terkip-bent (12 imam hakknda). Hz. Halit hakknda 2 naat (2 gazel), Veysel Karani hakknda 1 naat (gazel), Bahaeddin Nakflbend hakknda 1
naat (gazel), fieyh Ali hakknda 1 naat (kta-i kebire), 4 mersiye ( 3 mseddes, 1
murabba), Tahassr-name, ftirak-name ve Terceme-i hal adl 3 ve stanbul evliyalar hakknda1 olmak zere 4 mesnevi, 2 tarih, 2 kta ve hece vezniyle 1 drtldr (s. 171- 286). Bu ksm 179 gazel izler (s. 289- 465) Gazellerden sonraki ksmdaki manzumeler de karflktr. Bunlar; 1 naat (gazel), 1 fahriye (mesnevi), 1
murabba, 1 tahmis, 1 bahariye (gazel), 1 medhiye (kaside), 2 Tenbih-name (1
gazel, 1 kta-i kebire) ve 1 mensur Silsile-namedir (s. 466-478).Metinler ksmn
belge nitelikli resimler, Szlk ve Bibliyografya takip eder (s. 479-588).
14. fid (d. 1830- . 1900) Divan: Abdlkerim Abdlkadirolu ve mer Demirba, Dvan Sleyman fid (Karsl), Ankara: 1993, 117 s.
Divan, 3 sayfalk ksa bir Takdim yazs ve metinlerden oluflmaktadr.
Takdimde, flairin hayatna iliflkin elde edilen snrl bilgiler, bir deerlendirme szgecinden geirilerek verilir ve eserlerinden ksaca bahsedildikten sonra,
Divann matbu nsha esas alnarak hazrland sylenir. Edeb flahsiyeti konusundaysa, flairin edeb kltrnn yksekliine ve fliirlerindeki din tasavvufi muhtevaya vurgu yaplr (s. 3-5).
Metinler ksm, matbu nshann i kapa ve Divann ilk sayfasnn kopyasyla bafllar. Divanda 8 mnacat, biri mseddes 17 naat, 1 Farsa drt halife
medhiyesi, 1 kaside, 29u Farsa, 3 Nakflbendi, Kadir ve Mevlev tarikatleri
vgsnde, biri de ebul-Hasen El- Hrkn vgsnde 227 gazel ve 2 mstezat vardr (s. 6-117). Eserde fliirlerin tam bir tasnifi yaplmamfl ve vezinleri gsterilmemifl, yar popler bir nitelikte hazrlanmfltr.
15. saf (d. 1853-. 1903) Divan: mr Ceylan, Hnedanda Bir sDmd
Mahmd Celleddn Pafla- saf Dvn, Ankara: Aka Yaynlar, 2003,
x+306 s.
Arafltrc, eserin Birinci Blmnde, flairin hayatn belgelerle de destekleyerek zl bir flekilde beyana getirerek, edeb kiflilii zerinde durur ve onu,
harclem fikirlerle manzumeler syleyen zayf bir flair olarak niteler (s. 3-25).
Yazar, Divandaki dfl flekil unsurlarn tablolarla llr bir hale koyduktan
sonra, manzumelerin muhtevalarna iliflkin bilgiler vererek onlar deerlendirme yoluna gider. Blm Kaynakayla sona erer (s. 26-44).
Divann metin ksmnda; 1 mukaddime, (mesnevi tarznda), 1 tevhit, Tann-i Cebel (mesnevi tarznda), Britanikus (mesnevi tarznda), Nev-y Dil
(mesnevi tarznda), 7 kaside, 10 tahmis, 174 gazel, 163 rub, 18 kta, 9 nazm, 8
flark, 2 tarih, 47 matla, 59 beyit, 122 msra vardr. Metni, inceleme ksmnn ve
127
metin ksmnn indeksleri izler (s. 47-306). Eserin ilk ksmnda anlatm zevki,
ikinci ksmndaysa zen ve metin disiplini gze arpar.
16. Slih Baba (d. 1846-. 1907) (Divan): Ahmet Doan, Salih Baba
(Hayat, Edeb fiahsiyeti ve fiiirleri), Ankara: Aka Yaynlar, 2002, 271 s.
Yazar, Sz Baflnda, tekke-tasavvuf edebiyatnn temsilcilerinden olan Salih Baba Divann ieren bu alflmann, daha nce yapt yksek lisansa dayandn belirterek, alflma yntemini aktarr ve Girifl ksmnda, flairin yaflad Erzincann ksa bir tarihesini verir. Salih Babann Hayat ve Eserleri
bafll altnda, mutasavvf flairin hayat ve eserleri sz konusu edilip, tenkitli
metinde kullanlan biri tafl bask, 3 nshann tavsifleri beyana getirilir. fiairin
edeb flahsiyetinin ele alnd ksmdaysa, onun fliirlerindeki vezin, kafiye, redif, nazm flekilleri, dil, slup ve fliirlerdeki konular deerlendirilerek neticeye
balanr ve Bibliyografyaya geilir (s. 5- 58).
Divann metin ksm, aruzla yazlan fliirler ve heceyle yazlan fliirler olmak
zere ikiye ayrlr. Aruzla yazlan fliirlerin dkm flyledir: 15 kaside (Burada
kaside ismiyle verilen fliirlerin klasik kasideyle bir ilgisi yoktur. Biz, mahlaslarn
hep son beyitlerde yer almasndan hareketle bunlar mutavvel gazel sayp gazellere dhil edeceiz.) 84+15 gazel, 9 murabba, 16 muhammes, 2 mseddes, 1
mstezat ve 4 kk mesnevi (s. 61-200) Hece vezniyle yazlan fliirlerin dkmyse flyledir: 26 drtl ve 6 beflli manzume (s. 201-237). Eser, fiiir ndeksi
ve Szlkle sona erer (s. 249-271).
17. Slih Baba (d. 1846-. 1907) (Divan): Fehmi Kuyumcu, Erzincanl Tfekizade Salih Baba Divn (Rabta-i Nakfl- Hayal), Ankara: Gaye Matbaas, 1979, 404 s.
Derleyen, 3.-40. sayfalar arasndaki nsz birinci blm grevinde kullanr. Bu ksmda Salih Babann hayat menkbelerinden de rnekler verilerek
anlatlr. fiairin mensup olduu tarikat silsilesinin fleyhleri ve tarikat iindeki
yerinin de dile getirildii ve 7 belge resimle desteklenen bu blm, herhangi bir
plan iermeyen amatr bir gayretin kalem rndr.
Eserin metin ksmnda, fliirlerin nereden hangi yazma veya matbu nshadan alnd bildirilmemifltir. Herhangi bir tasnife de tabi tutulmayan metinler,
hece vezinli ve aruzlu fliirlerin i ie olduu ve vezin ayrmnn yaplmad bir
numaralama sistemiyle 162 manzume olarak sralanr. Manzumelerin altna,
fliirin iindeki baz kelimelerin anlamlar eklenmifltir (s. 43-304). Metinleri Tasavvuf Terim ve Deyimleri Szlyle yanlfl doru cetveli takip eder (s. 307404). Metinler, ayn flairin Divanna iliflkin bir yukardaki bilimsel alflmada
tasnif edildiinden, tarafmzdan tasnif edilme yoluna gidilmemifltir.
128
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
18. Mehmet Ali Hilm Dedebaba (. 1907) Divan: Bedri Noyan, Mehmet Ali
Hilmi Dedebaba Divan, Ankara: Meydan Matbaas, 1988, 360 s.
Yazar, nszde eserin 130 sayfa olduunu belirtip 1909da basldn ifade eder. Noyan, Divann ilk halinde herhangi bir deifliklik yapmamfl, sadece
fliirleri gnmz Trkesine aktarmfltr. Bir sayfalk bir deerlendirmeden
sonra Divan metnine geilir.
Metin blmnde herhangi bir tertip yoktur. Yazar, metni ilk haliyle yayma hazrlamfltr. Eserde 8 kaside, 229 gazel, 6 mseddes, 5 muhammes, 1 mstezat, 1 murabba, 1 beyit, 42 tarih, 1 tahmis, 3 kta, 10 mfret ve hece ile yazlmfl 52 manzume yer almaktadr (s. 7-333). Metin ksmn ise Szlk (s. 334344) ve indekiler blm (s. 345-360) takip etmektedir.
19. Fenn (d. 1850-. 1918) Divan: Ali fiakir Ergin, Yozgatl Mehmed Said
Fenn Dvan, Ankara: Yozgat Belediyesi Yayn, 1996, xiv+270 s.
Yazar nszde, metin tespitinde flairin kendi el yazsyla tertip ettii
defteri esas alp halktan toplad mnferit fliirleri de ilave ederek metni nasl
kurduunu belirtir. Mehmed Said Fenn bafll altndaysa flairin hayatn, flairliini, hattat ve hakkakln eldeki veriler nispetinde deerlendirerek, kendi
elinde bulunan divan/defter nshalarnn tavsifini yapar ve Kaynakay verir
(s. iii-xiv).
Divann metin ksmnda; 13 mnacat, 11 naat + drt halife ve din/ tarikat
bykleri iin 11 naat, biri ramazaniye 22 kaside (metinde kaside says 24 tr
ancak kasideler srasnda verilen son iki fliir, mutavvel gazel olduundan kaside saysn 22 olarak tashih edip bu iki gazeli, gazel saysna ilave ettik). 4 muhammes, biri Farsa 9 tahmis, 4 mseddes, 3 msebba, 1 msemmen, 2 tafltir,
drd Farsa (Farsa gazellerden bir natamamdr). 247+2 gazel, 4 mflterek gazel, 3 mstezat, 3 mersiye, 22 tarih, 9 flark, 1 muamma. 19 Arapadan, 2 Farsadan nazmen eviri olmak zere 24 kta, 31 mfret (ki bunlarn 17si matladr),
hece vezniyle 5 ilahi yer alr (s. 3-270). Eserde Arapa ve Farsa manzumeler eski harflerle dizilmifltir.
20. Hasan Rfld (d. 1834-. 1919) Divan: M. Adnan Baflolu ve Necdet Okumufl, Hasan Rfld Divan, Emek Matbaaclk, 2003, 138(+4) s.
nszde arafltrmaclar Divann nshasnn bulunmadn ancak fliirlerin; flairin aile fertleri tarafndan korunduunu ifade ederek bu alflmann bilim lemine tantlmasnn gereine deinmifllerdir. fiairin hayat ve flahsiyeti
ok ksa bir deerlendirmeyle ele alndktan sonra (s. 5- 6) fliir ksmna geilir.
Metinde 88 gazel, 9 murabba, 1 muhammes bulunmaktadr (s. 7-112). Me-
129
tin ksmndan sonra Szlk (s. 115-138) ve Divandan tpkbasm rnekleri

yer almaktadr (s. +2).
XVII-XIX. Yzyllara Ait Olup Ulafllamayan Divanlarn Kaynakas
Akkufl, Muzaffer, Seyyid Nigr Divan, Nide, Nide niversitesi Yaynlar, 2001,
709+337 s.
Aydn, Mehmet, 17. Yzyl Divan fiairlerinden Vecd (Abdlbk) Divan, Prizren: Balkan Trkoloji Arafltrmalar Merkezi, ts., 112 s.
Aygen, Mehmet Sadettin, Glabolu M. Asker Divan, Afyon: Trkeli Matbaas, 1997,
192 s.
Bilgin, Azmi ve Necdet Ylmaz, Mir Hamza Nigr Divan, stanbul: Kule Yaynlar,
2005, 369 s.
Bilginer, Mahmud Sadettin, Niyz-i Msr Divan fierhi (Tam Divan le Birlikte), stanbul: Baha Matbaas, 1976, 288 s.
Bilkan, Ali Fuat, Rm Pafla Divanesi, stanbul, 1998.
elikolu, fiahver, fieyh Hasan Sezayi-i Glfleni, Divan, stanbul: Yaz Yaynclk, 1985,
277 s.
Elin, fikr, Aflk mer Divan, Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl Yaynlar, 1987,
123 s.
Ergun, Sadettin Nzhet, fieyhlislam Bahy Hayat ve Eserleri, stanbul: Kanaat Kitabevi, 1933, xl+91(+5) s.
Ulusoy, . Turgut, Erzurumlu brahim Hakk Hazretleri Divan, stanbul: Eser Matbaas, 1974, 241 s.
Fedai, Harid, Kbrs Mfts Hasan Hilmi Efendi Divan, Lefkofla, 1987.
Gfta, Hseyin, Erzurumlu fiair Hzk, Hayat, Edebi Kiflilii ve Divan, stanbul: Dergh Yaynlar, 2001, 336 s.
Halc, Feyzi, flk fiem, Hayat ve Eserleri,(Divan), Ankara: Kltr Bakanl Yaynlar, 1982, xiii+144 s.
Kaya, Bayram Ali, The Divan of Azmi-zade Haleti, Introduction and Critical Edition,
Azmi-zade Haleti Divan, Tenkitli Metin, Harvard: Civilizations Harvard University, 2003, 368 s.
Kaya, Bayram Ali, The Divan of Azmi-zade Haleti, Introduction and Facsimile Edition,
Azmi-zade Haleti Divan, Tpkbasm, Harvard: Civilizations Harvard University, 2003, 204 s.
Krzolu, Banuiek, Vaiz-zade Muhammed Hmid Divan, Ankara: San Matbaas,
1987, 96 s.
Kuyumcu, Fehmi, Dvn- Hazret-i Kuddusi, Ankara: Gaye Matbaas, 1972, 734 s.
Niyaz(Msr) Divan, stanbul: Maarif Kitaphanesi, 1963, 232 s.
Onur, Naci, Harputlu Rahmi Divan, Ankara: zzetpafla Vakf Yaynlar, 1996, 357 s.
zuygun, Ali Rza, Hasan Sezy Divan, stanbul: Buhara Yaynevi, 2005, 626 s.
Sami, Jasna, Divan De Kim, Paris: Institut Franais Detudes Anatolienres, 1986,
279 s.
fienol, Abdlaziz, Kenz Divan, stanbul: Pan Yaynclk, 2002, 424 s.
130
TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar
fiimflek, Selami, Edirneli Kabuli Mustafa Efendi: Hayat, Eserleri, Tasavvufi Grflleri/Kenzl-Esrar ve Divan,
Tat, Mustafa ve Musa Yldz, Divan- lahiyat, Aziz Mahmud Hdayi, stanbul: Sahhaflar Kitap Saray, 2005, 559 s.
Tezeren, Ziver, Seyyid Azz Mahmd Hdy I, Hayat, fiahsiyeti, Tarikati ve Eserleri,
stanbul: (Yayn Yeri .. Dner Sermaye flletmesi ?), 1984.
Toparl, Recep, Sadi ENL, Divane-i Sleyman Nazif, Erzurum: Fen-Edebiyat
Fakltesi Yaynlar, 1992, 51+43 s.
Toparl, Recep, Sadi ENL, Yakup fiAFAK, Divane-i Muhlis Mehmed Esad Pafla,
Erzurum: Fen-Edebiyat Fakltesi Yaynlar, 1992, 98 s.
Turkish-written Divans belong to XVII.-XVIIth Centuries

Ziya AVfiAR
Abstract
In our study, we have scanned and evaluated investigation parts and edition critics of
the Turkish-Written Divans belong to XVIIth through XIXth Century with different
methodology. Whether those works have been prepared by scientific approach or not
is the only evaluation criterion for us. The problems seen in the text and works have
been touched upon and the failures have been attempted to be shown. Since some of
the Divans covering the given centuries were not be reachable, those were preferred
to be written at the end of the bibliography.
Keywords: XVIIth, XVIIIth and XIXth Centuries, Divan, Edition Critique, the Sort and
Form of Verse.
XVII-XIX. Yzyllara Ait Trke Divan ve Divaneler

Ziya AVfiAR
zet
Bu makalemizde XVII.-XIX. yzyllara ait yaynlanmfl Trke divanlar taranarak inceleme ksmlar ve tenkitli metin ksmlar ayr yntemlerle deerlendirilmeye tabi tutulmufltur. Eserlerin bilimsel bir yntemle hazrlanp hazrlanmad hususu tek deerlendirme lt saylmfltr. nceleme ve metinlerde grlen sorunlara deinilmifl,
eksiklikler gsterilmeye alfllmfltr. Bu yzyllar kapsayan kimi divanlara ulafllamad iin, kaynakada gsterilme yoluna gidilmifltir.
Anahtar Szckler: XVII., XVIII. ve XIX. Yzyllar, nceleme, Divan, Tenkitli Metin,
Nazm fiekil ve Trleri.

XVII-XIX. Yüzyıllara Ait Türkçe Divan Ve Divançeler PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

XVII-XIX. Yüzyıllara Ait Türkçe Divan Ve Divançeler PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Osmanl Kadn Hakknda Hukuk Kaynaklarna Dayal alflmalar

Trkiye Arafltrmalar Literatr Dergisi, Cilt 5, Say 10, 2007, 95-130

XVII.-XIX. Yzyllara Ait

KLASK TRK edebiyatnn en nemli edeb rnleri divanlardr. Bu itibarla

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

6. (fieyhlislam) Yahy (d. 1552-. 1644) Divan: Rekin Ertem, fieyhlislm

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

terdii zellikler sz konusu edildikten sonra (s. 127), Fehm Dvnnn

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

Divann tenkitli metin ksmnda; 1 kaside, 80 gazel, 15 murabba, 5 nazm, 1

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

Divanede 5i hece vezni, 42si aruzla 47 fliir vardr. Bunlar; 1i heceyle 34

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

des, 2 terkip-bent, 6 mesnevi, 5i Farsa 149 gazel, 1i Farsa 16 Rub, 12 kta,

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

dallaryla mnasebetine deinir. Vsfa selefi ve halefi flairler balamnda bir

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

XVII -XIX. Yzyllara Ait Yaynlanmfl Trke Divan ve Divaneler

tin ksmndan sonra Szlk (s. 115-138) ve Divandan tpkbasm rnekleri

TALD, 5(10), 2007, Z. Avflar

Turkish-written Divans belong to XVII.-XVIIth Centuries

XVII-XIX. Yzyllara Ait Trke Divan ve Divaneler

You might also like