SHKOLLA E MESME E LARTE PROFESIONALE

Ismail Dumoshi Obiliq

AJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUN

ShMLP Hasn Tahsini Obiliq

Prof: Msc. Fevzi Osmani

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

1. HYRJE
Sistemet q kan rolin e kontrollit dhe funksionet e mbikqyrjes n rrjetin
telekomunikues njihen si sisteme t operimit dhe mirmbajtjes.
Funksionet e operimit prfshijn funksionet e menaxhimit t abonentit dhe I
mundsojn operatorit t rrjetit p.sh. t mbledh t dhnat pr pagesn dhe t shlyej e t
ndrpres parapagimet. Gjithashtu operimi prfshin monitorimin e trafikut dhe kontrollin
e rrjetit n at mnyr q rreziku i mbingarkimit t minimizohet.
Mirmbajtja prfshin monitorimmin e rrjetit dhe me rastin e paraqitjes s defektit
ndermerr masa t evitimit. Shkalla e bitve t gabuar dhe parametrat tjer maten n
mnyr t vazhdueshme n mnyr q t zbulohen sa m heret defektet.
PYETJE
1. Cilat sisteme njihen si sisteme t operimit dhe mirmbajtjes?
2. Qka prfshin funksioni I operimit?
3. Qka prfshin mirmbajtja?

1.1.

MIRMBAJTJA
N konceptimin material dhe logjik t nj sistemi duhet t merret mir parasysh edhe

mirmbajtja. Ajo prbn nj pjes t rendsishme t kostos s sistemit (mundsit e

testeve, programet diagnostifikuese, ndrfaqet njeri-makin) dhe pjesn m t madhe t
shpenzimeve t shfrytzimit (personeli inxhiniero-teknik i mirmbajtjes dhe i mbikqyrjes,
laboratort e riparimit).
Operacionet e mirmbajtjes kan pr qllim t ruajn dhe n rast nevoje edhe t
rivendosin mir funksionimin e sistemit. Mirmbajtja, pra sht nj faktor q kontribon
n sigurin e sistemit gjat kohs q ai sht n shrbim.
Midis masave parandaluese t mirmbajtjes mund t prmendim:
Kujdesin (pastrimi, lubrifikimi, ndrrimi I pjesve t prdorura, etj.)
Mbikqyrjen nprmjet testimeve periodike, matjes s trafikut, statistiks s
gjendjeve, etj.

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

PYETJE
1. Qka kan pr qllim operacionet e mirmbajtjes?
2. Qka kontribon mirembajtja?
3. Cilat jan masat parandaluese t mirembajtjes?

1.2.

Sjellja n rast defekti

Kur shfaqet ndonj defekt, masat q merr personeli i mirmbajtjes jan:

Detektimi i defektit me vones minimale nprmjet rezultateve negative t provave

periodike dhe kyqjes s alarmeve.
Diagnostifikimi, i cili drgon n lokalizimin preciz t pajisjes ose programit defektues.
Eliminimi i defektit, ose duke e riparuar menjhere pajisjen defektuese, ose duke e
zvendsuar me nj njsi rezerv dhe pastaj njsia defektuese mund t riparohet n
laborator. Kjo faz prfshin gjithashtu edhe rivnien n pun me t gjitha testet dhe
riinicializimet e nevojshme.
Shumica e sistemeve telekomunikuese jan t riparueshme. Pra, n rast
mosfunksionimi t rregullt, njsia defektuese mund t riparohet ose t zvendsohet dhe
sistemi t rivhet n pun mbas nj intervali t caktuar kohe q quhet koha e riparimit.
Kjo koh varet nga mundsia e ndrhyrjes n njsin q do t riparohet, nga
disponueshmria e personelit t mirmbajtjes dhe rendsia e defektit. Ajo gjithashtu
prfshin prveq kohs s riaprimit, edhe kohen e nevojshme pr detektimin e
mosfunksionimit, pr lokalizimin e defektit, pr t vajtur n vend dhe pr ta rivn n
pun sistemin.
PYETJE
1.
2.
3.
4.

Cilat jan masat q merren pasi t shfaqet ndonj defekt?

ka sht koha e riparimit?
Nga qka varet kjo koh?
ka prfshin tjetr koha e riparimit?

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

1.3.

Defektet logjike
N sistemet telekomunikuese duhet t merren parasysh edhe defektet ose siguria n

pun e programeve. N sistemet e komanduara nga kompjuterat, veqanrisht n qendrat

moderne t komutimit, ka defekte q ndodhin pr shkak t mosfunksionimit t rregullt t
programeve, pra t mosfunksionimeve n nivel logjik.
Defektet logjike konceptohen si arsyetime t gabuara ose programim jo perfekt
gjat zhvillimit t sistemit per mirembajtje. Ato, ndryshe nga mosfunksionimet materiale,
nuk jan me karakter t rastit, por ekzistojn potencialisht n sistem. Mirpo paraqiten n
mnyr gati t rastit, nganjher, pas disa muajsh shrbimi, pr shkak t ndodhjes s
njkohshme e t paparashikueshme t disa ngjarjeve t rralla.
Ashtu si edhe n rastin e defekteve materiale, pikrisht gjat riaprimit t sistemit,
mund t shkaktohen defekte ose gabime t tjera. Korrigjimi i nj gabimi t programit
mund t shkaktoj nj seri pasojash t paparashikuara. Pra, asnjher nuk mund t jemi t
sigurt q nj sistem kompleks sht liruar prfundimisht nga t gjitha gabimet logjike.
PYETJE
1. Si i kuptoni defektet logjike?
2. Qfar karakteri kan ato?
3. Qka ndodh gjat riparimit t sistemit dhe korrigjimit te gabimeve?

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

2. OPERIMI DHE MIREMBAJTJA E CENTRALEVE DIGJITALE
2.1. MATJET E KARAKTERISTIKAVE T TRAFIKUT
Sistemi i centraleve telefonike kryen nj shum totale t matjeve t t dhnave t centralit, e
cila mund t modifikohet dhe t zgjerohet leht. Funksionet e matjeve kan tri elemente:
1. Monitorimin: Nj baz e t dhnave e prbr nga t dhnat e monitoruara automatikisht
s bashku me t dhnat e mbledhura sipas krkesave akumulohet pr t gjith centralin.
2. Regjistrimin: Informacioni i monitoruar nxirret n mnyr selektive nga baza e t
dhnave dhe regjistrohet sipas krkesave t vendosura pr raportimet ose si krkohet nga
aktiviteti q sht duke u monitoruar.
3. Analizn: T dhnat e regjistruara analizohen dhe nxirren raporte baz t tilla, si:
shprndarja e thirrjeve, mbingarkesa dhe prdorimi i kodit t destinimit.

2.2.

STRATEGJIA E MIRMBAJTJES
Shrbimet e mirmbajtjes s sistemit t centraleve telefonike sigurojn q t kryhet nj

shrbim me cilsi t lart dhe me kosto t prshtatshme. Filozofia e mirmbajtjes sht e bazuar
n procedurn e vetkontrollit dhe diagnostifikimit, q :

zbulon shpejt, analizon, identifikon dhe prcakton vendndodhjen e defekteve,

gjeneron alarmet e nevojshme dhe
nxjerr raportet e detajuara t defekteve me nj ndrprerje minimale t trafikut n zhvillim.

PYETJE
1. Cilat jan elementet e funksioneve t matjeve, qka jan ato?
2. N ka sht e bazuar filozofia e mirmbajtjes?

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

2.3.

Parimi i blloqeve t siguris

Ndarja e nj centrali n njsi funksionale q prpunojn thirrjet nuk sht gjithmon e

prshtatshme pr funksionet e mirmbajtjes. Nj ndarje tjetr, e bazuar n krkesat e

mirmbajtjes, shfrytzon parimin e bllokut t siguris.
Nj bllok sigurie sht nj grup qarqesh hardi q kryejn nj komplet funksionesh specifike.
Grupi sht zgjedhur i till q, n qoft se njri nga funksionet brenda bllokut ndrpritet,
funksionet q mbeten nuk mund t shfrytzohen nga centrali. Kshtu q i gjith grupi mund t
nxirret jasht shrbimit, pa asnj ndikim tjetr n prpunimin e thirrjeve. Nj bllok i siguris
mund t jet n njrn nga disa gjendje, donjra nga t cilat tregon sesi blloku sht duke
kontribuar n funksionimin e centralit.
Blloqet e siguris jan t organizuara n nj strukture hierarkike n mnyr t ngjashme me
njsit funksionale. N qoft se nj bllok i siguris, q sht prgjegjs pr blloqet n nj nivel
m t ult, sht nxjerr jasht shrbimit, edhe blloqet e siguris n nivelin m t ult aktivizohen
automatikisht. do bllok sigurie prbhet nga njsi ose pjes t zvendsueshme.
Nj bllok riparimi sht i prkufizuar si numri m i vogl i blloqeve t siguris q duhet t
nxirren jasht shrbimit gjat periudhs s shkurtr t riparimit pr t siguruar se njsia e
zvendsueshme me defekt sht riparuar mir, pa rrezikuar blloqet e tjera t siguris brenda
bllokut t riparuar.
PYETJE
1.
2.
3.
4.

Si e kuptoni bllokun e siguris?

Si funksionon grupi I qarqeve hardverike?
Si jan t organizuar blloqet e siguris?
ka kuptoni me bllok riparimi?

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

3. FUNKSIONET BAZ T MIRMBAJTJES
Mirmbajtja e nj centrali telefonik prbhet nga 6 hapa baz:

zbulimi dhe analiza e defektit (kontrolli i centralit)

mbrojtja kundr prhapjes s defekteve
prcaktimi i vendndodhjes s defektit deri n njsin e zvendsueshme
gjenerimi i alarmeve dhe i raporteve t defekteve t centralit
zvendsimi i njsive me defekt
kthimi i njsive t riparuara n shrbim (rikualifikimi)
Vetm dy hapat e fundit krkojn ndrhyrjen e njeriut. T gjitha funksionet e tjera kryhen

automatikisht, nn kontrollin e softit.

PYETJE
1. Cilat jan funksionet baz t mirmbajtjes?
2. N cilen prej ktyr funksioneve krkohet ndrhyrja nga njeriu?

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

3.1.

Zbulimi i defektit
do funksion centrali sht i kontrolluar nga t paktn njra nga pes metodat e zbulimit t

defektit:

Kontrolli i alarmit T gjitha skanimet e alarmeve t hardit monitorohen n mnyr t

vazhdueshme
Kontrolli gjat puns Shkmbimi i informacionit monitorohet nga verifikime t dyfishta

ose krahasimi ndrmjet urdhrave t shkruar dhe t lexuar.

Testimet rutin kto ndiqen automatikisht ose me krkes t personelit t mirmbajtjtes pr
t gjitha funksionet e pamonitoruara nga kontrolli i alarmeve gjat puns. Testet rutin kryhen
n pajisje q jan n shrbim dhe q shfrytzohen nga centrali, pa shqetsuar trafikun. N

shumicn e rasteve ato jan punon/nuk punon dhe prcaktojn nj defekt n nivel pajisjeje.
Verifikime t softit kto kryhen pr t zbuluar anomali t tilla, si psh.Nj tentativ pr t

shkruar n nj zon t mbrojtur .

Testimet verifikuese Kto verifikojn nse t dhnat n vende t ndryshme, q duhet t
jen t njejta, jan vrtet t tilla (psh. Informacioni n elementet e ndryshme t komandimit).

PYETJE
1. Prmendni 5 metodat e zbulimit t defektit?
2. Sqaroni disa prej tyre!

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

3.2.

Mbrojtja dhe prcaktimi I vendit t defektit

Kur zbulohet nj funksionim i gabuar me njren nga metodat e zbulimit t defektit, ai

lokalizohet n nivelin e bllokut t siguris. N qoft se defekti vrtetohet, blloku I siguris

korresponduese nxirret jasht nga shrbimi pr t mnjanuar prhapjen e ndikimit t defektit. N
zona t rendsishme ai zvendsohet automatikisht nga nj bllok I siguris rezerv.
Testet diagnostike pr t prcaktuar vendin e njsis s zvendsueshme me defekt
ndrmerren vetm pasi centrali sht mbrojtur nga aktivizimi I bllokut t siguris. N qoft se
kto teste vrtetojn defektin dhe prcaktojn vendin e tij, gjenerohen alarmet e sistemit. Por, n
qoft se testet e diagnostikimit nuk e vrtetojn defektin, blloku I siguris kthehet n shrbim dhe
nj numerator defektesh shtohet n njsi pr t identifikuar nj qark t mbyllur ndrmjet zbulimit
t defekteve nga kontrolli i sistemit dhe moszbulimit t defektit nga testet e diagnostikimit.
PYETJE
1.
2.
3.
4.
5.

Si lokalizohet ndonj funksionim i gabuar i sistemit?

ka ndodh nse defekti vrtetohet?
Kur duhet q blloku i siguris t zvendsohet me nj rezerv?
Kur duhet t kryhen testet pr prcaktimin e njsis me defekt?
ka ndodh nse testet e diagnostikimit nuk e vrtetojn defektin?

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

3.3.

Raportimet e alarmeve dhe t defekteve

Jan realizuar tri metoda t raportimit t alarmeve:

Tregues parsor t alarmeve, t till si zilja e alarmit dhe paneli i alarmeve kryesore q

njoftojn personelin e mirmbajtjes.

Tregues dytsor, t till si raportet e printerit, informacioni n ekranin e terminalit dhe
llambat e alarmit t rafteve, q japin nj informacion t hollsishm t defekteve (tipin e
urgjencs dhe vendndodhjen e njsive me defekt) dhe udhzojn personelin e

mirmbajtjes drejt defektit.

Tregues t tret, q i tregojn personelit t mirmbajtjes kushtet e veqanta ose kartat me
defekt.
Raportet e defekteve ndihmojn personelin e mirmbajtjes pr t prcaktuar vendin e

defektit dhe pr ta riparuar at. N 80 % t rasteve zvendsimi I njsis s zvendsueshme, t

radhitur si e para n raport, e zgjidh riparimin. Pjesa tjeter e defekteve sqarohet pas zvendsimit
t njsis s radhitur si e dyta n raport.
PYETJE
1. Cilat jan metodat e raportimit t alarmeve?
2. k a nevojiten raportet e defekteve?
3. Si zgjidhet problemi i riparimit n shumicn e rasteve?

10

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

3.4.

Riparimi i defekteve
Riparimi fillon nga nj krkes njeri-makin pr t nxjerr jasht shrbimit bllokun q do t

riparohet, pr nj koh t shkurtr q duhet pr t br riparimin. N qoft se sht e nevojshme,

lejohet nj periudh pritjeje pr trafikun, pr blloqet e siguris q i prkasin bllokut q do t
riparohet, por q nuk jan t prekur nga defekti.
Kur kalon kjo koh, krkesa pr riaprim konfirmohet nga printimi. Personeli i mirmbajtjes
lejohet ather t zvendsoj njsin e zvendsueshme me defekt dhe t jap urdhrin pr
prfundimin e riparimit.
Pas zvendsimit t njsis me defekt, t gjitha blloqet e siguris q i prkasin bllokut
q do t riparohet duhet t riinicializohen. Riinicializimi i suksesshm konfirmohet nga nj
mesazh dales dhe heqja e alarmeve. N qoft se kjo nuk sht e suksesshme, printohet nj tjetr
mesazh defekti dhe alarmet e sistemit mbeten aktive.
Strategjia e riparimit pr nj central varet nga organizimi i puns s operatorit t rrjetit,
megjithat ndikohet edhe nga shrbimet e realizuara nga sistemi, ku:
-

N shumicn e rasteve, riaparimi sht thjesht nj vendosje e karts s re ose njsive tjera
Ekziston nj numer i vogl tipash t njsive t zvendsueshme
Shumica e pajisjeve t centraleve prbhen vetm nga pak tipa t njsive t zvendsueshme

(psh. 8 tipa prbjn 85% t t gjitha njsive t zvendsueshme)

Disa centrale mund t kontrollohen nga nj qendr e vetme mirmbajtje.

Kto shrbime mundsojn operatorin e rrjetit t prdor kryesisht personel t nj niveli standard pr
mirmbajtjen e centralit, dhe ndihmon gjithashtu t minimizohet sasia e pjesve rezerv.
PYETJE
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Si fillon riaprimi?
A na lejohet nj periudh pritjeje pas krkess pr riparim?
Si e dime ne kur ka prfundu koha e pritjes?
ka duhet t bhet pas zvendsimit t njsis me defekt?
Si konfirmohet riinicializimi i suksesshm ose jo i suksesshmi blloqeve?
Nga qka varet strategjia e riparimit pr nj central?

4. PROCEDURAT E KOMUNIKIMIT NJERI-MAKIN

11

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

Kto procedura specifikojn vargun e veprimeve q do t kryhen nga operatori kur ai
bn nj dialog me centralin. Jan realizuar dy mnyra hyrjeje n prputhje me mnyrat e
drejtprdrejta :

Dialog i drejtprdrejt n t cilin operatori shfrytzon nj komand t vetme pr t futur t

gjitha t dhnat e duhura pr t aktivizuar nj funksion.

Dialog i prballuar nga sistemi n t cilin sistemi i specifikon t dhnat q ai krkon pr
ekzekutimin e nj funksioni t vaant.
Nj operator s pari duhet t vendos nj sistem duke futur identitetin e tij dhe nj kod sekret

(password). Pasi t jet vendosur kodi, thirret funksioni i krkuar dhe operatori specifikon cila
pjes e sistemit duhet t ekzekutoj funksionin. S fundi, jepet nj instruksion prpunimi pr t
komanduar sistemin t verifikoj hyrjen, nisjen ose prfundimin e ekzekutimit t funksionit, etj.
Dy tipa t ndryshm daljeje jan t mundshm:
1. Dalje gjat nj dialogu (dalje dialog), dhe
2. Dalje e gjeneruar nga programet e aplikimit (dalje monolog)

Dalja dialog fillon pas nj hyrje korrekte dhe pasi sht aktivizuar funksioni i krkuar; ai
merr formn e nj prgjigjeje pranimi t gjeneruar nga brthama e dialogut. Mund t prdoret
edhe pr t krkuar hyrje t tjera ose pr t treguar nj gabim serioz n hyrje.
Daljet monolog gjenerohen nga programet aplikative ose nga krkesat e nj operatori ose i
pasojn automatikisht ndryshimet e gjendjeve t caktuara ose t kushteve t defektee n nj
central.
Prveq ksaj ndrfaqeje t thjesht njeri-makin, sistemi ofron nj sistem m t
fuqishm t operacioneve t prditshme dhe t mirmbajtjes t bazuara n nj terminal t
avancuar t operimit dhe mirmbajtjes (ATOM)
PYETJE
1.
2.
3.
4.

Si i kuptoni procedurat e komunikimt njeri-makin?

Cilat jan mnyrat hyrse?
Si duhet s pari nj operator t vendos nj system dhe qka ndodh n fund?
Sa tipa daljeje jan t mundshm?
12

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

4.1.

Nnsistemi i testimit t linjave t abonentve

Sistemi i centraleve telefonike sht i pajisur me nj funksion t integruar t testimit dhe

matjes s linjs s abonentit. Ky nnsistem prbhet nga nj komplet programesh dhe hardi
specifik q realizon lidhjen elektrike ndrmjet qarqeve t matjeve dhe linjave t abonentve t
integrurar.
Testet fillojn nga nj terminal pune i prbr nga nj PC. Kompleti i zbatueshm i
komandave t testeve lejon t testohen aparatet telefonike, linjat e transmetimit dhe qarqet e
linjave. Pjest m t rendsishme brenda nnsistemit jan:

Nj qark linje me komutatort e hyrjes t integruar, nprmjet t cilve mund t kryhen testet e

linjave dhe testet e qarqeve t linjave.

Karta e njsis s hyrjes s testeve q lidh qarqet e linjave dhe pajisjen e matjes.

PYETJE
1. Nga se prbhet nnsistemi i testimit t linjave t abonentve?
2. Si fillojne testet, dhe qka lejojne komandat e testeve?
3. Cilat jan pjest m t rendsishme brenda nnsistemit?

4.2.

Nnsistemi i tetstimit t linjave t jashtme

Pr testimin e linjave t jashtme, mund t pajiset nj modul i testeve t linjave t jashtme,

gj q lejon fillimin e testeve automatike dhe manuale. Ai siguron informacionin e nevojshm

pr sistemin baz pr:

Realizimin e thirrjeve t testeve

Kryerjen e testeve t sinjalizimit n linjat e jashtme
Gjenerimin e raporteve t testeve dhe defekteve
Kryerjen e disa verifikimeve t cilsis s shrbimeve (drgimin e thirrjeve automatike).
Shrbimet e testimit t linjave t jashtme prbhen nga mjetet hard dhe soft q prdoren pr

t zbuluar nj defekt ose pr t treguar se vlerat e prcaktuara jan tejkaluar.

13

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

Testet mund t ndiqen nga terminalet e mirmbajtjes, nga nj tavolin e posame e
testimeve me nj terminal t t njjtit nivel, si terminali i mirmbajtjes ose automatikisht.
Qllimi i testeve funksionale t linjave sht t kontrollohen kushtet e puns s linjave
dalse t nj centrali, pr t siguruar mjetet e mundsimit t kushteve t defekteve n linja dhe
pr ti dhn operatorit mundsi shtes pr t testuar nj linj dhe pr t lokalizuar nj defekt.
Qllimi i testimeve t cilsis s shrbimeve sht t kryhen verifikimet q lejojn t
matet cilsia e shrbimeve n rrjet.
PYETJE
1. ka lejon moduli i testeve t linjave t jashtme?
2. ka siguron ky modul?
3. Pr ka prdoren shrbimet e testimit t linjave t jashtme?
4. Cili eshte qellimi I testeve funksionale?
5. Cili sht qllimi I testimeve t cilsis s shrbimeve?

14

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

5. TERMINALI I AVANCUAR PR OPERIM DHE MIRMBAJTJE (ATOM)
5.1.

KUPTIMET E PRGJITHSHME
Terminali ATOM prmirson ndrfaqen njri-makin t sistemit. Kjo ndrfaqe angazhon tri

elemente:
-

operatorin
makinn ose sistemin e prdorur nga operatori
komunikimin ose bashkveprimin ndrmjet operatorit dhe makins

Terminali ATOM mbshtet prdoruesin t kryej leht dhe me efektivitet funksionet e

prditshme t operimit dhe t mirmbajtjes, pasi qe prdoruesit kan nevoj vetm pr njohuri
baz mbi sistemet telefonike q t mund t operojn sistemet komutuese ose rrjetat.
Funksionimi i terminalit ATOM prpunon t gjitha komandat ekzistuese t dhna pr
centralin ose rrjetin e lidhur. Nga pikpamja funksionale, terminali ATOM ofron:

Nj sistem monitorimi komplet duke pasqyruar statusin e centralit/rrjetit nprmjet:

- alarmeve t bazuara n raportet e alarmeve
- gabimeve t bazuara n raportet e mirmbajtjes
- treguesve t trafikut
- informacionin mbi numrin dhe vrtetsin e alarmeve dhe t gabimeve si dhe
informacionin mbi gjendjen e trafikut, q shfaqen n do tabllo ekrani
Mbshtetjen e shfaqjeve statistike t alarmeve, t gabimeve dhe t rezultateve t
matjeve.
Mbshtetje t veprimeve t mirmbajtjes n zona t:
- prpunimit t rikonfigurimit t bllokut t siguris
- prpunimit t riparimeve
- prpunimit t testeve rutin
- testimit t linjave t abonentve
- testimit t linjave t jashtme
Mbshtetjen pr operimet e sistemit t tilla si: administrimi I konfigurimeve,etj.
Lidhur me arkitekturen e softit t terminalit ATOM, mund t dallohen dy tipa t programeve

aplikative:

Aplikime t prdoruesit
Aplikime t sistemit
15

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

S bashku ata kryejn t gjitha funksionet e terminalit ATOM.
PYETJE
1. ka bn terminali ATOM dhe ka angazhon kjo nderfaqe?
2.
3.
4.
5.

5.2.

Pse prdoruesit kan lehtsi pr prdorimin e ktij terminali?

ka ndodh me komandat ekzisuese t centralit?
Nga pikpamja funksionale, ka ofron terminali ATOM?
Sa tipe t programeve aplikatve kemi te terminali ATOM?

Parimi i detyrave t terminaleve ATOM

Terminali ATOM ofron pamje t orientuara nga detyra e veprimeve t nj operatori.
Krahas detyrave q operatori sht duke ekzekutuar, n prdorim t aplikimeve lokale t

terminalit ATOM, sht edhe paraqitja e detyrave kundrejt sistemeve referuese.

Nj detyr tipike do t prmbaj nj ose disa komanda q do ti paraqiten sistemit referues.
Nprmjet modelit t orientuar n detyra terminali ATOM do t fsheh spcifikacionet e
komandave. Detyrat e terminalit ATOM mund t realizohen n rrug t ndryshme:
-

nj funksion aplikativ i dedikuar

nj format i orientuar n detyra q krkon parametrat e hyrjes pr nj detyr
nj procedure detyre: do t thot nj radhitje t disa hapave q do t ekzekutohen n nj radh
ose rrjedh t caktuar.

PYETJE
1. ka prmban nj detyr tipike e terminalit ATOM?
2. ka ndodh me specifikacionet e komandave?
3. Si mund t realizohet detyra e terminalit ATOM?

16

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

6. QENDRA E SHRBIMIT T RRJETIT NSC
Parimi i NSC-s lejon q koha dhe prgatitja e personelit t mirmbajtjes t shfrytzohen n
mnyr sa m efektive, gj q drgon n rritjen e profesionalitetit dhe t knaqsis n pun duke
futur vende pune t specializuara. Qendra NSC kryen pa ndrprerje monitorimin e alarmeve dhe
kontrollin e karakteristikave t ndryshimeve (t papritura ose pjesrisht t pritshme) dhe i lejon
personelit t mirmbajtjes t drgohen menjher, kur nevojitet nj riparim urgjent, ose pas nj
kohe, pr riparime jourgjente.
Prparsi t tjera prfshijn nj parashikim m ekonomik t pjesve rezerv dhe t
pajisjeve t testimit dhe nj koordinim t prmirsuar ndrmjet departamenteve t ndryshme.
Strategjia e prshtatur pr qendrn NSC sht t kryej trsin e shrbimeve t O&M
(operimit dhe mirmbajtjes) t sistemit n nj pike qendrore ose n nj numer nyjash t
shprndara n rrjetin e telekomunikacioneve.
PYETJE
1.
2.
3.
4.
5.

ka lejon parimi I qendres NSC?

ka bn kjo qender?
ka prfshihet n prparsit e tjera t NSC?
Si e kuptoni strategjin e qendrs NSC?

17

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

6.1.

Funksionet aplikative
Trsia e shrbimeve t O&M prfshin komunikimin njri-makin (MMC), kontrollin e

alarmeve dhe grumbullimin e t dhnave (taksimin, matjet, etj), si kryhen normalisht n

centrale.
N nj rrjet, n koh t ndryshme, mund t vendosen shrbime t ndryshme O&M n
qendrat e veanta NSC. Pr shembull, qendrat e NSC-s mund t vendosen pr funksione t tilla
si:
-

shrbimet MMC t operimeve normale t plota

prpunimi i treguesve t alarmeve dhe aktiviteteve t mirmbajtjes gjat orve t puns

normale
prpunimi I treguesve t alarmeve dhe aktiviteteve t mirmbajtjes jashte orareve t puns

normale
prpunimi i transferimeve t faileve t prgjithshme nga centralet n qendrn e prpunimit t
t dhnave elektronike (EDPC)
Nj qendr NSC mund t kontrolloj pr nj komplet t zgjedhur veorish deri 250 centrale.
PYETJE
1. ka prfshin trsia e shrbimeve t O&M?
2. Pr qfar funksione vendosen qendrat e NSC-s ?
3. Deri n sa centrale mund t kontrolloj nj NSC?

18

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

6.2.

Aktivitetet e personelit t qendres NSC

Detyrat pr personelin e qendrs NSC ndahen n: personel lokal dhe kryesor.

Personeli lokal kryen kto detyra pr O&M:
-

Prpunimin e raporteve t defekteve dhe t gjendjeve

Zvendsimin e pajisjeve me defekt
Fillimin e diagnostifikimeve
Testet rutin t linjave t abonentve ose t linjave t jashtme
Administrimin e shrbimeve t NSC

Personeli kryesor kryen kto detyra:

Teknike
- matjen e trafikut
- statistikat
- vzhgimin e nj linje t vetme
- aktivitetet e sinjalizimit
- programin kohor t transferimit t faileve
- admnistrimin e shrbimeve t faileve
Administrative
- numrat e drejtimeve ose t pajisjeve
- shrbimet e abonentit
- llogaritjen e kostos s thirrjeve.
PYETJE
1. Si ndahen detyrat per personelin e qendrs NSC?
2. Qfar detyrash kryen personeli lokal?
3. Si ndahen detyrat e personelit kryesor?

19

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

7. SHFRYTZIMI I RRJETIT
Nnsistemi pr shfrytzimin e rrjetit realizon shrbimet e nevojshme pr prdoruesit e rrjetit
pr t mbajtur operim t efektshm t rrjetit gjat periudhave t mbingarkess s trafikut. S pari,
ai siguron mjetet pr prdoruesit e rrjetit pr t marr t dhna t karakteristikave t rrjetit n
koh reale t afert (5 min). S dyti, siguron mjetet pr operatorin t kontrolloj rrjedhn e trafikut
t rrjetit pr t ulur mbingarkesn dhe pr t rritur numrin e thirrjeve, t cilat mund t
kompletohen nga rrjeti.
Mbingarkesa shfaqet papritmas, n nivele t ndryshme t vrtetsis dhe n vende e
burime t ndryshme brenda rrjetit. Kshtu q sistemi i shfrytzimit duhet t jet fleksibil n
shumicn e veprimeve t tij.
PYETJE
1. Qka realizon nnsistemi pr shfrytzimin e rrjetit?
2. Qka siguron ky nnsistem s pari dhe s dyti?
3. Pse sistemi I shfrytzimit t rrjetit duhet t jet fleksibil?
4.

7.1.

Komandimet me dor dhe gjysmautomatike

Kemi dy lloj komandimesh q bhen pr ta ndihmuar trafikun n kushte t
jashtzakonshme:
komandimet me dor dhe ato gjysmautomatike.

7.1.1. Komandimet me dor

Komandimet me dor aktivizohen nga personeli i shfrytzimit t rrjetit n prgjigjie t
kushteve t trafikut t jashtzakonshm ose pr t plotsuar komandimin automatik t rrjetit.
Komandimi me dor i filluar nga operatori, ka efekt t menjhershm dhe duhet t aktivizohet
me dor.
Tipat manual t komandimit prfshijn:

Komandimet e rrugve t lidhjes, q shfrytzohen pr t kufizuar trafikun n

nj drejtim t caktuar ose pr t zgjeruar rrugt brenda rrugve normale gjat kohs s znieve
20

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

Komandimi i destinacionit, i cili mund t prdoret pr t bllokuar trafikun n

drejtime n t cilat ka pak mundsi pr tu realizuar

Komandimi i bllokut t rrugve, t cilat prdoren pr t komanduar rrug

alternative.
PYETJE
1.
2.
3.
4.
5.

Sa lloj komandimesh kemi pr ta ndihmuar trafikun ne kushte t jashtzakonshme?

Nga kush aktivizohen komandimet me dor dhe pse?
Qfar efekti ka komandimi me dor?
Kush e bn nderprerjen e ktyre komandimeve?
Cilt jan tipat manual t komandimit?

7.1.2. Komandimet gjysmautomatike

Komandimi gjysmautomatik aktivizohet nga operatori i rrjetit. Kjo hyrje e bn
centralin ku sht nisur komandimi gjysmautomatik t aktivizoj kontrollin e trafikut t kushtzuar
pr situata t veanta. Centrali vet do t prcaktoj kur duhet t veproj ose t ndrpritet komandimi.
Tipat e komandimit gjysmautomatik prfshijn:

Komandimin e grupit t linjave, ku tipat specifik t trafikut automatikisht

mund t paraplqehen kundrejt tipave t tjer t trafikut
Komandimi I destinacionit
Analiza e bllokimit t makins. Ky funksion zbulon mbingarkesn n centrain shoqrues
dhe e raporton at.
PYETJE
1. Nga kush aktivizohen komandimet gjysmautomatike dhe kush e ndrpren?
2. Cilt jan tipat e komandimit gjysmautomatik?

21

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

7.1.3. Qendra e faturimit
Nj qendr faturimi sht nj nga mjetet e ofruara nga sistemi i centraleve telefonike pr t
nxjerr regjistrimet e thirrjeve jasht centralit. Ajo veqon vetveten nga mjetet e tjera pr
eksportimin e t dhnave t lidhura me thirrjet nga veorit e mposhtme:
S pari, sht aftsia pr eksportimin e regjistrimeve n koh pothuajse reale.
S dyti, qendra e faturimit prqndron regjistrimet e thirrjeve t disa centraleve n nj
pik n rrjet.
S fundi, qendra e faturimit ka ndrfaqe t standardizuara pr transferimin e faileve t
orientuara t regjistrimeve t thirrjeve n njsit e faturimit ose t administrimit pr prpunim t
mtejshm.
PYETJE
1. Si e kuptoni nj qendr faturimi?
2. Si e veqon veten kjo qendr nga mjetet tjera pr eksportimin e t dhnave?

8. SHERBIMET BAZE PER OPERINIIN E CENTRALEVE

DIXHITALE
Rrjetet e sotme t telekomunikacioneve kan krkesa t mdha pr prpunimin e
thirrjeve n centralet nyja. Funksionet e prpunimit t thirrjeve n centrale mund t ndahen
n grupe si m posht:

8.1.

administrimi i rrjetit,
regjistrimi i tarifave t thirrjeve,
rrugzimi i trafikut,
sinjalizimi,
prpunimi i zrit.

Administrimi i rrjetit
Funksionet e centraleve pr t kryer administrimin e rrjetit ndahen si m posht:
Centralet dixhitale u bjn nj analiz shum komplekse numrave

q marrin nga abonentt

Centralet dixhitale sigurojne zbulimin dhe diagnostikimin e shpejt t
22

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

defekteve
Centralet dixhitale mund t sigurojn vrojtimin e thirrjeve
Centralet dixhitale mund t vleresojn cilsin e shrbimit
Centralet dixhitale mund te shfrvtezojn shrbimin e posts zanore
Shrbimet me vler t shtuar
Strategjia e supervizionit t integruar

PYETJE

1. Si ndahen funksionet e prpunimit t thirrjeve?

2. Si ndahen funksionet e centraleve pr t kryer administrimin e rrjetit?

8.1.1. Centralet dixhitale u bjn nj analiz shum

komplekse numrave q marrin nga abonentt, si rezultat i

s cils, prcaktohen t dhnat e thirrjeve si m posht:

numri i krkuar i shifrave pasuese.

informacioni pr faturimin,
pengesat pr lidhje.
identifikimi i abonentit thirrs.
kushtet e kontrollit t fundit t komunikimit
t dhnat e zgjedhjes s linjes s jashtme
lidhja e toneve ose e njoftimeve.
transmetimi n dalje i shifrave,
shfrytezimi i rrjetit.
kodi i statistikave.
t dhenat e bashkveprimit t pajisjeve
informacioni i kostos se biseds.
informacioni i sinjalizimit, etj.

Ndrfaqet e orientuara pr dialog mundsojn administrimin e shrbimeve dhe t

rrjetit. Ndrfaqet pr raportim shfrytezohen pr transmetimin e t dhnave t
alarmeve, t dhenave t faturimit, t dhnave mbi cilsin e shrbimeve, t dhnave t
monitorimit si dhe t dhnave t tjera t nevojshme pr planifikimin e rrjetit. Centralet
dixhitale kane nje grup t gjr masash pr t'u mbrojtur nga akseset e paautorizuara n
sistem dhe n t dhnat e tij. Masat e siguris ndahen sipas funksioneve t mposhtme:

adrmnistrimi i t drejtave pr akses, q prfshin vendosjen e autorizimeve

23

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

kundrejt

prdoruesve,

pajisjeve,

aplikimeve

dhe

kategorive

autorizimeve;
testimi i te drejtave per akses sa her q jepet nj komande,
identifimi dhe verifikimi (vertetimi) i prdoruesve nprmjet numrave t
identifikimi dhe fjalkalimeve, adress se rrjetit, emrit t procesorit dhe emrit

t aplikimit;
grumbullimi i evidencave dhe prpunimi i alarmeve prdoren pr t
provuar pranin e akseseve t paautoizuara duke regjistruar fjalkalimet

dhe veprimet e paautorizuara n fajle ciklike,

siguria e transmetimit t t dhnave duke identifikuar dhe verifikuar

dhnsin dhe marrsin e informacioneve,

mbrojtja e akseseve dhe e faileve.

8.1.2. Centralet

dixhitale

sigurojne

zbulimin

dhe

diagnostikimin e shpejt t defekteve n linjat e abonentve

dhe t linjave t jashtme nprmjet testimeve periodike (do 5
minuta) te tyre.
Mbikeqyrja e alarmeve njofton tipin dhe vendndodhjen e defektit.
8.1.3. Centralet dixhitale mund t sigurojn vrojtimin e thirrjeve
duke regjistruar te gjitha karakteristikat kryesore, t lidhura me
thirrjen duke mbledhur ngjarjet kohore ashtu si ato shfaqen brenda
fazave prbrse t thirrjes.Vrojtimi mund t bhet pr abonent t
zgjedhur, pr linja t jashtme ose mbi bazn e thirrjeve t zgjedhura si
mostra. Mostrat zgjidhen sipas tipit t thirrjeve (rajonale, kombtare,
ndrkombtare, t gjith tipat e thirrjeve), grupit t linjave, shkakut
etj. Mostrat jan, p.sh., 1 ne 100 thirrje pr secilin tip.
Informacioni I marr ndrmjet t tjerave prmban:

datn dhe orn e znies s pajisjes ose t kanalit,

nurnrat e drejtimeve thirrse dhe t thirrura.
identitetet e qarqeve te angazhuara
kohn e shifrave t para/t fundit t marra/t derguara,
kohn e znies/lirimit t qarkut t shrbimit.
24

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

kohn e prgjigjies,
zgjatjen e biseds
inrormacionin pr tarifimin dhe ngarkesen.
8.1.4. Centralet dixhitale mund t vleresojn cilsin e

shrbimit pas prfundimit t thirrjeve duke marr parasysh faktort

e ndryshm q ndikojn n cilsin e shrbimit. Ndrfaqja e vlersimit
t shrbimit prbhet nga nj linj zanore dhe nj linj t dhnash
dydrejtimshe. Linja zanore lejon monitorimin zanor t thirrjes,
ndrsa linja e t dhnave lejon kalimin e krkesave t mostrave t
thirrjeve dhe t ngjarjeve t thirrjeve q t vlersohen sipas
rekomandimeve t organizmave ndrkombetare t
telekomunikacionit.
N disa kushte t linjave, pr disa tipa t defekteve t centraleve, sht e nevojshme t
drgohen tek abonenti njoftime t paracaktuara nprmjet nj moduli t njoftimeve zanore
t regjistruara n form dixhitale.
N linja t kostueshme, t tilla si kabllo detare ndrkombtare dhe lidhje satelitore, n
centrale mund t prdoren pajisje shumfishuese t linjes duke shfrytzuar dy parime: 1. kodim
me ritm t ult bitsh, ku sinjali zanor sht kompresuar dhe 2.interpolim i sinjalit zanor ku
intervalet e qeta t biseds zanore mbushen me bite zanore t nj bisede t jetr.
8.1.5. Centralet dixhitale mund te shfrvtezojn shrbimin e

posts zanore kur abonenti i kgrkuar sht i zn ose nuk prgjigjet,

pr t ln atje nj mesazh. Pr m tepr, sigurohet nj tregues pr t
informuar abonentin mbi mesazhet e dhna n kutin e tij postare (z ose
faks). Funksionet e posts zanore mund t zgjerohen n post me faks, post
me z dhe faks t integruar, shrbim faks virtual, njoftim i numrit t
ndryshuar, audiotekst, thirrje masive dhe kart thirrjeje.

8.1.6. Shrbimet me vler t shtuar, q angazhojn funksionet e

ruajtjes dhe t prpunimit. Pajisja e nevojshme (serveri) vendoset n nj
pozicion qndror t rrjetit publik ose n qendrat private t shrbim. Shembuj
t shrbimeve me vlere te shtuar, t bazuar n nj rrjet prfshij hyrjen n
bazat e t dhnave, posts elektronike, faksin, mesazhet zanore dhe
25

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

shndrrimin e prshtatjen e funksioneve pr bashkpunim t rrjeteve dhe t
shrbimeve. Sistemi ISDN ofron kushte ideale pr t gjitha shrbimet me
vler t shtuar.
8.1.7.

Strategjia e supervizionit t integruar shrben pr t zbuluar

automatikisht defektet dhe funksionimet e gabuara si ne hard edhe
n soft dhe pr t nisur masat korrigjuese. N strategjin e
supervizionit prfshihen supervizioni gjat shrbimit, procedurat e
analizave t defekteve dhe diagnostifikimi I defekteve.

8.2.

Regjistrimi i tarifave t thirrjeve

Ky sht ndr furiksionet rn t rendsishme q kryhen nga nyjat e rrjetit. Centralet

dixhitale veojn regjistrimet e tarifave n:

tarifa t abonentve,
tarifave t administratave t ndryshme,
tarifa n rrjetin inteligjent,
tarifa n rrjetin me sinjalizimin CCS N.7.

Ngaq operator t ndryshm t rrjetit kan modele t ndryshme pr

tarifimin e thirrjeve, sistemet e centraleve telefonike dixhitale jan projektuar pr t
knaqur nj brez t gjr t krkesave pr tarifim.
Parametrat kryesor q prdoren pr t zgjedhur tarifat e zbatueshme
pr thirrjet jan: origjina dhe destinimi, zgjatja e biseds, kategoria e abonentit
thirrs, e dites sherbime t avancuara, aftsit mbartse t kanalit t zn,
pjesmarrja n sistemin centreks, ora dhe dita e javs ose e pushimeve, klasa e
tarifave etj.
Sistemet e centraleve telefonike dixhitale lejojn zgjedhjen ndrmjet
prdorimit t regjistrimeve t tarifimeve t thirrjeve, t regjistrimeve t t
dhnave t thirrjeve ose nj numr t numeratorit t tarifimit pr do abonent t
zbatuar n soft. Mund te shfrytezohen disa skema t tarifimit, q perfshijn:
pages fikse (nuk tarifohen thirrjet individuale), nj impuls pr do thirrje, matje
t sinkronizuar (me impulsin e pare n momentin e nisjes s thirrjes), etj.
Pr do abonent mund t regjistrohen tarifat e thirrjeve, tarifat e aktivizimit
dhe te shfrytezimit te sherbimeve te avancuara, mund t vihen n dispozicion
26

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

disa numerator t tarifave, p.sh., mund t veohen tarifat pr thirrjet lokale,
ndrurbane, ndrkombetare, shrbime t avancuara, etj.
T dhnat q mblidhen gjat nj thirrjeje mund t transmetohen si nj regjistrim
I t dhnave t thirrjes ose nj regjistrim i tarifes s thirrjes. Kjo e lejon
operatorin e rrjetit te siguroje informacionin per faturimin per te gjithe
abonentet ose per abonente te zgjedhur duke u bazuar ne tarifat e cdo thirrjeje.
Regjistrimet e thirrjeve jan, gjithashtu, t dhna t vlefshme pr studim t
marketimit mbi bazn e abonentit.
Regjistrimet e thirrjeve mund t prgatiten pr t gjitha thirrjet ose pr
thirrje t zgjedhura, p.sh.. ndrurbane, ndrkombetare, etj. Pr do thirrje t br,
regjistrohen t gjitha t dhnat kryesore. Ato t dhena mund t ruhen n disk
optik (ose ne shirit magnetik ne sistemet m t vjetra) ose t transferohen n rruge
elektronike pr n qendrn e prpunimit t t dhnave (EDP).
Pr ndarjen e t ardhurave ndrmjet operatorve t ndryshm kombtar ose
nderkombetar, sistemet e centraleve telefonike dixhitale kryejn regjistrimin e
llogaritjeve pr trafikun e dal, t hyr dhe transit. Klasat e llogaritjes
prcaktohen sipas kombinimeve t origjins s thirrjes, destinacionit t thirrjes
dhe t rrugs s lidhjes, duke shfrytzuar kto t dhna:

numrin e minutave te bisedave,

numrin e thirrjeve te suksesshme,
numrin e impulseve te tarifimit,
zgjatjen e zenieve,
numrin e zenieve.

Informacioni i regjistruar nxirret automatikisht n koh t prcaktuara nga operatori i

rrjetit.
PYETJE
1. Si ndahen regjistrimet e tarifave?
2. Cilt jan parametrat kryesor q prdoren pr t zgjedhur tarifat e
zbatueshme pr thirrjet?
3. Sa skema tarifimi mund t shfrytzohen?
4. Ku ruhen t dhnat q regjistrohen pr do thirrje t br?
27

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

8.3.

Rrugzimi i trafikut
Sistemet e centraleve telefonike dixhitale ofrojn nj numr procedurash pr t

kryer zgjedhjen e nj linje t jashtme. Merren parasysh nj numr parametrash t

till, si: origjina e thirrjes, destinaioni, drejtimi I nj qarku (hyrs, dals, dydrejtimesh),
kapaciteti mbarts i krkuar nga thirrja, tipi i sinjalizimit t linjave t jashtme,
shprndarja e trafikut n rrjetin e operatorit, shprndarja e trafikut ndrmjet rrjeteve t
operatorve t tjer, ora e dits etj.
do central ka planin e rrugve t komunikimit t regiistruar n bazn e t dhnave t
tij, q pasqyron politiken e rrugzimit t kompanis operatore pr rrjetin e saj.
Ngarkesa dhe gatishmeria e rrugve t ndryshme monitorohet automatikisht dhe n
do rast merren masat e nevojshme pr shprndarjen e trafikut n mnyre t till q t
optimizohet shfrytezimi i t gjitha rrugve t mundshme dhe t aplikohen prioritetet
pr abonent ose drejtime t caktuara n varsi t situates konkrete t rrjetit.
PYETJE
1. Cilt parametra merren parasysh pr t kryer zgjedhjen e nj
linje t jashtme?
2. Pse ngarkesa dhe gatishmeria e rrugve t ndryshme monitorohet

8.4.

automatikisht?

Sinjalizimi

Sistemet dixhitale marrin parasysh t gjitha krkesat e sistemeve t sinjalizimeve

ndrmjet centraleve t ndryshme kombtare dhe ndrkombetare, q jan n prdorim
dhe q priten t futen n t ardhmen. Po ashtu, merren parasysh rekomandimet e
organizmave rregullatore ndrkombetare pr sinjalizimet ndrmjet centraleve.
Pr t realizuar kto sisteme sinjalizimi t ndryshme shfrytzohet nj sistem softi
fleksibil pr t prpunuar protokollet e sinjalizimit.
Softi i kontrollit t sinjalizimeve shrben pr sistemet kryesore t sinjalizimeve.
Nderfaqja ndrmjet tipave t ndryshem t softeve t kontrollit t sinjalizimeve dhe t
softeve t kontrollit t thirrjeve sht nj e prgjithshme. Kjo do t thot se t gjith
tipat e softeve t kontrollit t sinjalizimeve jan t mundshm t bashkepunojn me
softet e kontrollit t thirrjeve, t cilat pastaj mund t mbeten t pavarura nga tipi i
sinjalizimit.
PYETJE
28

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

1. Qka shfrytzohet pr t realizuar sistemet e sinjalizimit?
2. Qka do t thot prdorimi i vetm nj ndrfaqeje ndrmjet softeve t kontrollit t

8.5.

sinjalizimeve?

Perpunimi i zerit

Perve modulit t njoftimeve zanore dixhitale, centralet dixhitale ofrojne sisteme t

prpunimit t zrit q shfrytezohen n dialogun interaktiv ndrmjet abonentit dhe sistemit
telefonik, t cilt kan nj grup shum t gjr aplikimesh, si :

mbshtetje e dialogut pr shrbime t ndryshme

kompletimi i nj thirrjeje sipas krkesave t ardhura nga sistemi,
prenotimi automatik i sherbimeve,
zgjidhje sipas menyve t komanduara nga zri.
Module t posame bjn njohjen dhe dekodimin e shprehjeve zanore t caktuara.
Centralet dixhitale ofrojn nj akses pr abonent analog dhe ISDN me t gjitha
funksionet baz pr Internet (prfshir shrbimin "Voice-over-Internet (VoI)), intranet
ose rrjete private virtuale.
PYETJE
1. Perve modulit t njoftimeve zanore dixhitale, qfar sistemesh tjera
ofrojn centralet?
2. Ku aplikohen prpunimet e zrit?

29

MIREMBAJTJE E SISTEMEVE TELEKOMUNIKUESE

PRMBAJTJA
1.

HYRJE
Mirmbajtja ..
Sjellja n rast defektit ...
Defektet logjike .

1.1
1.2
1.3
2.

OPERIMI DHE MIREMBAJTJA E CENTRALEVE DIGJITALE

Matjet e karakteristikave t trafikut..............................................................
Strategjia e mirmbajtjes...............................................................................
Parimi i blloqeve t siguris..........................................................................

2.1
2.2
2.2
3.

FUNKSIONET BAZ T MIRMBAJTJES

Zbulimi i defektit.
Mbrojtja dhe prcaktimi i vendit t defektit.
Raportimet e alarmeve dhe t defekteve .
Riparimi I defekteve .

3.1
3.2
3.3
3.4
4.

PROCEDURAT E KOMUNIKIMIT NJERI-MAKIN

Nnsistemi I testimit t linjave t abonentve..
Nnsistemi I testimit t linjave t jashtme ..

4.1
4.2
5.

3
4
5
6
7
7
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16

TERMINALI I AVANCUAR PR OPERIM DHE MIRMBAJTJE (ATOM)

5.1
5.2
6.

Kuptimet e prgjithshme ..
Parimi I detyrave t terminaleve ATOM..
QENDRA E SHRBIMIT T RRJETIT NSC
Funksionet aplikative ..
Aktivitetet e personelit t qendrs NSC..

6.1
6.2
7.
7.1
7.1.1
7.1.2
7.1.3
8.
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5

SHFRYTZIMI I RRJETIT
Komandimet me dor dhe gjysmautomatike ..
Komandimet me dor ..
Komandimet gjysmautomatike ..
Qendra e faturimit ..
SHERBIMET BAZE PER OPERINIIN E CENTRALEVE
DIXHITALE
Administrimi I rrjetit ..
Regjistrimi I tarifave t thirrjeve..
Rrugzimi I trafikut ..
Sinjalizimi ..
Prpunimi I zrit
..

Vrejtje: Literatura sht shkputur nga :

1. Telekomunikacionet - Ardian Shehu
2. Algoritmet e Telekomit- Safet Likaj
dhe sht prshtatur pr nxnsit e klass s XII

30

18
18
20
21
22
23
24
25
25
26
27
28
28
34
36
37
38