Professional Documents
Culture Documents
GuaclnicadeHemocromatosis
Hemocromatosis
Fechadelaltimarevisin:10/07/2013
ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Cmosemanifiesta?
3. Cmodiagnosticarla?
4. Cmotratarla?
5. Bibliografa
6. Msenlared
7. Autores
Dequhablamos?
Lahemocromatosisesuntrastornoproducidoporeldepsitodehierroenalgunosrganos
(hgado,pncreasycoraznsobretodo)generalmentedebidoaquesuabsorcinest
aumentada(hemocromatosishereditaria).Esteexcesodehierroenlosrganospuedellegar
acausarfibrosiseinsuficienciafuncional.
Eseltrastornogenticomsfrecuente,con4,5casospor1.000habitantes,muchos
asintomticos.Suelediagnosticarseentrelos40y60aos.Enlamujermstardeporel
efectoteraputicodelasprdidasmenstrualesfisiolgicas(BaconBR,2011BeutlerE,2001).
Existen2tiposdecausas:
Genticas(Hemocromatosishereditariaoprimaria):relacionadaconunamutacinen
elcromosoma6generalmenteC282Yhomocigotos(8590%),menosfrecuenteH63Dy
S65CjuntoaC282Yheterocigotos.El70%delaspersonasconC282Yhomocigotoyel
10%delasheterocigotasdesarrollanlaenfermedad.Tienenunaumentoprogresivode
lasaturacindetransferrinaconvariacionesenlascifrasdeferritinasrica(BaconBR,
2011OlynykJK,2004).
Adquiridas(Hemocromatosisadquiridaosecundaria):generalmenterelacionadacon
mltiplestransfusionesporcualquieretiologa,anemiascrnicasconsobrecargade
hierro(talasemiamayor,anemiasideroblstica,anemiahemolticacrnica)o
hepatopatacrnicadecualquieretiologa.
Existenunosfactoresquefavorecen(ingestadealcohol,suplementosdevitaminaCohierro)
yotrosqueretrasan(menstruacin)laprogresindelaenfermedad.
Cmosemanifiesta?
Entrelospacientesdiagnosticados,lassituacionesclnicasmsfrecuenteseimportantesse
relacionancon(CrownoverBK,2013HashRB,2001):
Diabetesmellitas.
Fibrosisocirrosisheptica.
Cncerhepticoenhgadoconcirrosis.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemocromatosis/
1/6
1/4/2016
GuaclnicadeHemocromatosis
Miocardiopata.
Dficitdegonadotropina.
Estassituacionespuedenmanifestarsedemuydiferentesformas:astenia,debilidad,
disminucindelalibido,disfuncinerctil,prdidadepeso,polidipsia,dolorabdominal,
artralgias,etc.
Alaexploracinpodemosencontrarhepatomegalia,esplenomegalia(menosfrecuente),
hiperpigmentacincutnea(diabetesbronceada),atrofiatesticular,prdidadevellocutneo,
ginecomastiaocualquierotramanifestacinrelacionadaconinsuficienciaheptica,
pancretica,cardiacaogonadal.
Cmodiagnosticarla?
Noestindicadoelcribadorutinariodehemocromatosisconpruebasgenticasenla
poblacingeneral(U.S.PreventiveServicesTaskForce,2006BaconBR,2011).
Deberanrealizarseunasaturacindetransferrinaynivelesdeferritinaatodaslaspersonas
consntomasosignossugestivosdehemocromatosisohepatopata.Silasaturacinde
transferrinaolosnivelesdeferritinaensuerosonelevados,estindicadounestudiogentico
(CrownoverBK,2013).
Paradiagnosticarytratarlahemocromatosispuedenserdeutilidadlaspruebasdelatabla1
(PowellLW,1998BaconBR,2011CrownoverBK,2013).
Tabla1.Pruebasanalticasdeutilidadenlahemocromatosis
Hemocromatosis
Referencia
Saturacin >45%enmujeres
de
premenopusicasy>55%en
transferrina hombresomujeres
postmenopusicas
45%enmujeres
premenopusicasy55%en
hombresomujeres
postmenopusicas
Niveles
sricosde
ferritina
350500ngpormL(g/L)
20300ngpormL(hombre)
20200ngpormL(mujer)
Hierro
srico
>150mcgpordl
50150mcgpordl(hombre)
35145mcgpordl(mujer)
TIBC
200300mcgpordl
250400mcgpordl
Enlaprcticaladeterminacincombinadadelasaturacindetransferrina(bastantesensible,
aunquepocoespecfica)ydelosnivelessricosdeferritina(tilasuvezparala
monitorizacindelhierro)constituyeelmtodomssencilloyadecuadodedeteccinselectiva
delahemocromatosis,incluidalafasepreclnica(veralgoritmo).
Siseobservaalteracinenestaspruebasdebevalorarselarealizacindeltestparala
deteccindelamutacindelcromosoma6yunestudioheptico.Estetestdeberealizarse
tambinatodoslosfamiliaresenprimergradodepacientesconC282Yhomocigotoso
C282Y/H63Dheterocigotos,ademsdeladeterminacindelasaturacindetransferrinayde
laferritina(BaconBR,2011).
Interpretacin:lasituacinnormal,poblacinnoafectadehemocromatosishereditaria,esla
dehomocigotonomutadoparalasdosposiciones:C/CparalamutacinC282YyH/Hparala
mutacinH63D(C=CisteinaY=TirosinaH=HistidinaD=Asprtico).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemocromatosis/
2/6
1/4/2016
GuaclnicadeHemocromatosis
Tabla2.Interpretacindemutacionesencromosoma6
Homocigotonomutado
[C/C]
Homocigoto
mutado
[C282Y]
Heterocigoto
mutado[C282Y]
Homocigoto
nomutado
[H/H]
Noafectado
Compatiblecon Compatiblecon
hemocromatosis portadorde
hereditaria
hemocromatosis
hereditaria
Homocigoto
mutado
[H63D]
Dudasinterpretacin.
Posibleaumentoriesgode
hemocromatosis
hereditaria
Compatiblecon Compatiblecon
hemocromatosis hemocromatosis
hereditaria
hereditaria
Heterocigoto Compatibleconportador
mutado
dehemocromatosis
[H63D]
hereditaria
Compatiblecon Compatiblecon
hemocromatosis hemocromatosis
hereditaria
hereditaria
Labiopsiahepticapuedeestarindicadasiaparecencasosdeferritinasuperiora1.000ng
porml,enfermedadhepticaclnicaoenzimashepticaselevadasyedadsuperiora40aos.
Permitedescartarotrascausasdeenfermedadheptica,efectuarunclculohistoqumicode
hierrotisular,medirlaconcentracindehierroheptico,valorareldaotisularydeterminarel
pronstico.Eltratamientosinbiopsiahepticapuedeestarindicadoenmenoresde40aos
conelevacindetransaminasasymutacinC282Yhomocigoto.LaRMNpuedevalorarel
contenidohepticodehierrodeformanoinvasivaypuedeestarindicadaencasode
contraindicacindebiopsia(BaconBR,2011CrownoverBK,2013).
Elcarcinomahepatocelularcausael30%demuertesenpacientesconhemo
cromatosis
hereditariaycirrosis,porloquepuedeserrecomendablehacercribadocada6a12meses
medianteecografa.Noestaraindicadosinohaycirrosis(CrownoverBK,2013).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemocromatosis/
3/6
1/4/2016
GuaclnicadeHemocromatosis
Manejodelahemocromatosis
Cmotratarla?
Eltratamientodeeleccineslasangraperidicamedianteflebotoma(CamaschellaC,2013).
Aunquenoexistansntomas,todoslospacientesconsaturacindetransferrinamayorde
45%yferritinamayorde200ngpormL(mujer)o300(varn),debentratarse(BaconBR,
2011CrownoverBK,2013).
Elniveldeferritinasricaeselmarcadormsfiablederespuestateraputicayguala
frecuenciadelasflebotomas.Existeciertadiscrepanciaentreexpertos,sinevidenciafirme,
acercadelacifradeferritinamsadecuada.Unapautageneralpuedesersituarlaentre50y
150ngpormL.Encasodedaoorgnicopuedenserdeseablesvalorespordebajode50y
sinoexistedaopodranseraceptablescifrasde200ngpormL(BaconBR,2011
CrownoverBK,2013).
Enlafaseinicialdetratamientoserequierehabitualmenterealizarflebotomassemanaleso
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemocromatosis/
4/6
1/4/2016
GuaclnicadeHemocromatosis
quincenalesde500ml(250mgrdehierro/500mldesangre).Cadasangrade500mlreduce
laferritinaen30ngpormLaproximadamente.Medirhemoglobinayhematocritoantesde
cadasangra.Encasodedisminucinsuperioral20%,retrasarlaflebotoma.Medirferritina
cada1012sangras(BaconBR,2011).
Eltratamientodebemantenersedeporvida:24flebotomasalaosuelesersuficientepara
mantenerlosnivelesdeferritinaenesascifras.Esprecisotenerencuentaalahoradetratar
conflebotomas(BaconBR,2011CrownoverBK,2013):
Mantenerunabuenahidratacinantesydespusdelasangra.
Puedeproducirseortostatismoacontinuacin.
Mantenerunaadecuadaingestadeprotenas,cidoflicoyvitamina
B12(eritropoyesisaceleradaporsangras).
Notomaralcohol.
EvitarsuplementosdehierroovitaminaC.Larestriccindietticanoparecejustificada.
Lasflebotomaspuedenrealizarseencualquierconsultamdicaaunque,comolasangre
retiradaesvlidaparadonaciones,deberemitirseauncentroautorizado.
Coneltratamientosuelenmejorar:pigmentacincutnea,cardiopata,diabetesyalteracin
deenzimashepticas.Nosuelenmejorar:hipogonadismo,artritisnihipotiroidismo
(BrandhagenDJ,2002).Encasodenoexistircirrosislaesperanzadevidaessimilarala
poblacingeneral.
Bibliografa
BaconBR,AdamsPC,KowdleyKV,PowellLW,TavillASAmericanAssociationforthe
StudyofLiverDiseases.Diagnosisandmanagementofhemochromatosis:2011
practiceguidelinebytheAmericanAssociationfortheStudyofLiverDiseases.
Hepatology.2011Jul54(1):32843.PubMedPMID:21452290
BeutlerE,FelittiV,GelbartT,HoN.TheeffectofHFEgenotypesonmeasurementsof
ironoverloadinpatientsattendingahealthappraisalclinic.AnnInternMed.2000Sep
5133(5):32937.Erratumin:AnnInternMed2001Apr17134(8):715.PubMedPMID:
10979877Textocompleto
BrandhagenDJ,FairbanksVF,BaldusW.Recognitionandmanagementofhereditary
hemochromatosis.AmFamPhysician.2002Mar165(5):85360.PubMedPMID:
11898957Textocompleto
CamaschellaC.Treatingironoverload.NEnglJMed.2013Jun13368(24):23257.
PubMedPMID:23758239
CrownoverBK,CoveyCJ.Hereditaryhemochromatosis.AmFamPhysician.2013Feb
187(3):18390.PubMedPMID:23418762
HashRB.Hereditaryhemochromatosis.JAmBoardFamPract.2001Jul
Aug14(4):26673.PubMedPMID:11458969Textocompleto
OlynykJK,HaganSE,CullenDJ,BeilbyJ,WhittallDE.Evolutionofuntreatedhereditary
hemochromatosisintheBusseltonpopulation:a17yearstudy.MayoClinProc.2004
Mar79(3):30913.PubMedPMID:15008603
PowellLW,GeorgeDK,McDonnellSM,KowdleyKV.Diagnosisofhemochromatosis.
AnnInternMed.1998129(11):92531.PubMedPMID:9867744
U.S.PreventiveServicesTaskForce.Screeningforhemochromatosis:recommendation
statement.AnnInternMed.2006Aug1145(3):2048.PubMedPMID:16880462
Msenlared
BaconBR,AdamsPC,KowdleyKV,PowellLW,TavillASAmericanAssociationforthe
StudyofLiverDiseases.Diagnosisandmanagementofhemochromatosis:2011
practiceguidelinebytheAmericanAssociationfortheStudyofLiverDiseases.
Hepatology.2011Jul54(1):32843.PubMedPMID:21452290
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemocromatosis/
5/6
1/4/2016
GuaclnicadeHemocromatosis
CrownoverBK,CoveyCJ.Hereditaryhemochromatosis.AmFamPhysician.2013Feb
187(3):18390.PubMedPMID:23418762
Autores
ArturoLouroGonzlez
MdicoEspecialistaenMedicinadeFamilia(1)
CristinaVianaZulaica
MdicoEspecialistaenMedicinadeFamilia(2)
MdelCarmenCastieira
Prez
MdicoEspecialistaenMedicinadeFamilia(3)
CarmenCostaRibas
MdicoEspecialistaenMedicinadeFamilia(3)
MartaGonzlezFermoso
MdicoEspecialistaenMedicinadeFamilia(1)
(1)ServiciodeAtencinPrimariadeCambre.ACorua.ServizoGalegodeSade.Espaa.
(2)ServiciodeAtencinPrimariadeElviaMesoiro.ACorua.ServizoGalegodeSade.
Espaa.
(3)ServiciodeAtencinPrimariadeFingoy.Lugo.ServizoGalegodeSade.Espaa.
Elsevier2016
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/hemocromatosis/
6/6