REPUBLIKA E KOSOVS/REPUBLIKA KOSOVA/ REPUBLIC OF KOSOVA

QEVERIA E KOSOVS / VLADA KOSOVA / GOVERNMENT OF KOSOVA

MINISTRIA E PUNS DHE E MIRQENIES SOCIALE MINISTARSTVO ZA RAD I SOCIJALNE ZATITE MINISTRY OF
LABOUR AND SOCIAL WLFARE

PAKETA MSIMORE (Pjesa e par)

Kursi: Teknologjia informative dhe komunikim

REPUBLIKA E KOSOVS/REPUBLIKA KOSOVA/ REPUBLIC OF KOSOVA

QEVERIA E KOSOVS / VLADA KOSOVA / GOVERNMENT OF KOSOVA
MINISTRIA E PUNS DHE E MIRQENIES SOCIALE MINISTARSTVO ZA RAD I SOCIJALNE ZATITE MINISTRY
OF LABOUR AND SOCIAL WLFARE

PAKETA MSIMORE

Kursi: Teknologjia informative dhe komunikim

Grupi Punues:
Fadil Avdyli
Lavdim Meholli
Ylllinda Fetahaj
Arif Gashi
Skender Kqiku

Konsulent:
Gani Ismajli

Maj 2015

Prmbajtja
HYRJE .......................................................................................................................................................... 4
1 HYRJE N TIK ......................................................................................................................................... 7
1.1 Prshkruarja e harduerit dhe pjest periferike t kompjuterit personal............................................... 7
1.2 Prshkrimi i softuerin e kompjuterit personal ................................................................................... 12
1.3 Ndikimi i kompjuterve n etik, shndet, siguri dhe mjedis ........................................................... 15
2. PRSHTATJA E KOMPJUTERIT DHE PUNA ME DOKUMENTE .................................................. 19
2.1 Prdorimi i sistemit operativ t kompjuterit personal ....................................................................... 19
2.2 Puna me dosje dhe dokumente .......................................................................................................... 49
2.3 Kursanti prshtat dhe prdor printerin .............................................................................................. 68
2.4 Kursanti prshkruan aspekte ligjore dhe t siguris s t dhnave gjat puns me kompjuter ....... 72
3

PRDORIMI I PROGRAMEVE APLIKATIVE PR PRPUNIMIN E TEKSTIT .......................... 79

3.1 Kryerja e veprimeve me programin aplikativ pr prpunim teksti .................................................... 79
3.2 Krijimi dhe formatimi i dokumentit .................................................................................................. 86
3.3 Krijimi dhe vendosja e tabelave dhe objekteve grafike n dokument ............................................... 99
3.4 Prgatitja e letrave serike (mail merge) ........................................................................................... 109
3.5 Prgatitja dhe printimi i dokumentit................................................................................................ 113

4 PRDORIMI I APLIKACIONIT PRSPREADSHEET-E ............................................................... 121

4.1 Kryerja e veprimeve me programin aplikativ me spreadsheet-e ................................................. 121
4.2 Puna me qelit (cells) e spreadsheet-it ............................................................................................ 128
4.3 Puna me flett e puns (worksheet-s) ............................................................................................. 137
4.4 Prdorimi i formulave dhe funksioneve .......................................................................................... 144
4.5 Formatimi i dokumenti ................................................................................................................... 150
4.6 Krijimi i grafikve (charts) ............................................................................................................. 158
4.7 Prgatitja e spreadsheet-it pr printim ............................................................................................ 164

HYRJE
Ky doracak sht hartuar n prkrahje t projektit t MPMS-s n bashkpunim m DVV internacional pr TIK pr tu ardhur n ndihm kursantve n qendrat e aftsimit profesional
(QAP) pr zhvillimin e msimit teorik dhe praktik. Prvetsimi i ktij materiali u mundson
kursantve t arrijn njohuri t mjaftueshme teorike dhe praktike. Materiali sht realizuar pr ti
mbshtetur kursantt dhe pr tu mundsuar atyre t futen n tregun e puns me kompetenca t
bazuara n standardet ndrkombtare pr aftsim profesional. Materiali msimor sht zhvilluar
n konsultim me Sektorin Privat1.
Struktura e ndrtimit t kurikulit t kursit sht modulare, me module msimore teorike- praktike
t orientuara n kompetencat praktike t prdorimit t kompjuterit pr qllime t ndryshme.
Zotrimi i kompjuterit u jep mundsi personave q t jen m konkurrues n tregun e puns, i
ndihmon ata pr t qen m efikas n kryerjen e detyrave profesionale si dhe ndihmon n
plotsimin e krkesave q kan t bjn me jetn e prditshme. Personat mund ta zotrojn
prdorimin e kompjuterit n nivele t ndryshme, duke filluar nga niveli fillestar deri te ai m i
avancuar. Nprmjet prvojs praktike dhe me kualifikime t mtutjeshme, prdoruesi i
kompjuterit mund t prparoj duke kryer veprimtari t ndryshme profesionale q kan t bjn
me kompjuterin dhe teknologjin informative.
Kursi TIK n vete prmban tet module. Modulet t cilat do t mbahen brenda kohs s parapar
rreth 270 or msimore jan si mposhtme:
Hyrje n TIK, me 20 or msimore, prej tyre 60%teori, 30% praktik
Moduli i par:
dhe 10% vlersime;
Prshtatja e kompjuterit dhe puna me dokumentet, me 30 or
Moduli i dyt:
msimore, prej tyre 20% teori, 70% praktik dhe 10% vlersime;
Prdorimi i programeve aplikative pr prpunim teksti, me 60 or
Moduli i tret:
msimore, prej tyre 20% teori, 70% praktik dhe 10% vlersime;
Prdorimi i aplikacionit pr spreadsheet n Excel, me 50 or
Moduli i katrt:
msimore, prej tyre 20% teori, 70% praktik dhe 10% vlersime;
Prdorim i Internetit, me 15 or msimore, prej tyre 20% do t jen
Moduli i pest:
teori, 70% praktik dhe 10% vlersime;
Moduli i gjasht: Prdorimi i posts elektronike me 25 or msimor, prej tyre 20%
teori,70% praktik dhe 10% vlersime;
Prdorimi i aplikacionit pr bazn e t dhnave, me 50 or msimore,
Moduli i shtat:
prej tyre 20% teori,70% praktike
Prdorimi i aplikacionit pr prezantime, me 20 or msimore, prej tyre
Moduli i tet:
dhe 10% vlersime dhe20% teori, 70% praktik dhe 10% vlersime
1

Konsulent Profesional nga Sektori Privat: z. Bujar Ibrahimi

OBJEKTIVA E PRGJITHSHME
N prfundim t kursit TIK, kursantt do t jen t aft t punojn me kompjuter dhe t arrijn
njohuri t prgjithshme pr pun me kompjuter. Kursantt do t jen t aft t prdorin sistemin
operativ t kompjuterit personal si n ann harduerik, po ashtu edhe at softuerike, t
prdorin aplikacionet baz t gjitha programeve kompjuterike si dhe t aftsohen t punojn me
programet e internetit.

REZULTATET E PRITSHME
Kursantt t cilt e prfundojn me sukses kursin TIK do t arrijn rezultatet e mposhtme:

Prshkruan harduerin dhe pjest periferike t kompjuterit personal.

Prshkruan softuerin e kompjuterit personal.

Prshkruan rrjetet kompjuterike.

Prdor sistemin operativ t kompjuterit personal.

Prshtat dhe prdor printerin (shtypsin).

Kryen veprime me programin aplikativ pr prpunim t tekstit.

Kryen veprime me programin aplikativ pr spreadsheet- et.

Prshkruan konceptet dhe termat baz t Internetit.

Prdor shfletuesin e faqeve t Internetit (ueb browser).

Punon me postn elektronike (e-mail).

Prshkruan dhe prdor konceptet, organizimin dhe prdorimin e bazs s t dhnave

dhnave(data bas).

Prdor aplikacionin pr prezantime dhe zhvillon prezantime.

VLERSIMI DHE ERTIFIKIMI

Kandidatt (kursantt) vlersohen nga trajnert e kursit pr do rezultat msimor q prmbahet
n t gjitha modulet e kursit. N prfundim t kursit, do kursant do ti nnshtrohet dy testeve
prfundimtare:
Vlersimi teorik (nprmjet nj testi me shkrim).
Vlersimi praktik (nprmjet nj detyre praktike q integron modulet kryesore t kursit).
Me prfundimin e suksesshm t kursit pr TIK, kursantit do ti jepet nj certifikate e njohur nga
MPMS dhe AKK (Autoriteti Kombtar i Kualifikimeve), q i referohet nivelit t dyt n TIK.
Kjo certifikate do t prmbaj listn e moduleve t prvetsuara nga kursanti, ndrsa rezultatet e
arritura n modulet e veanta dhe n testet prfundimtare arkivohen n portofolin e kursantit
dhe prcjelln n bazn e t dhnave elektronike.
Pr realizimin efektiv t kursit rekomandohet q ai t zhvillohet n kabinetet e kompjuterve t
Qendrs s Aftsimit Profesional (QAP).
Kursi pr TIK miratohet nga Ministria e Puns dhe Mirqenies Sociale (MPMS).

1 HYRJE N TIK
1.1 Prshkruarja e harduerit dhe pjest periferike t kompjuterit personal
1.1.1 Kuptimi pr kompjuterin
Kompjuteri - sht pajisje elektronike q llogarit shpejt e sakt
si dhe mban mend sasi t mdha informatash. Sot n botn
elektronike dominojn aktualisht kompjutert personal(PC) nga
anglishtja. Personal computer.
Funksionaliteti i kompjuterit sht rezultat i nj kombinimi t
mirfillt efektiv n mes t elementit softuerik dhe harduerik.
Kompjuteri personal
1.1.2 Rndsia e kompjuterve n zhvillimet e sotme dhe t ardhmes
N ditt e sotme kompjuterin e gjen n do knd t jets duke filluar nga funksionet m t vogla
(kompjutert q prdoren n amvisri) deri tek super kompjutert q prdoren pr matjen e
ndryshimeve klimatike, trmeteve, simulimin e shprthimeve nukleare, t ADN-s s njeriut.

1.1.3 Llojet e kompjuterve personal dhe prdorimet e tyre.

Kompjutert ndahen sipas funksioneve q kryejn dhe jan t shumllojshm ne do ti cekim
vetm disa q mund ti hasim:

Tablet PC kompjuter me dimensione t vogla, i prshtatshm pr rrjete sociale dhe

komunikim me post elektronike

Llap top kompjuter mobil, i prshtatshm pr rrjete sociale dhe komunikim me post
elektronike po ashtu mund t punohet edhe me dokumentacione dhe pun m t mdha sesa me
tablet PC

Kompjuter personal apo kompjuter tavoline prdoret pr qllime t ndryshme varsisht

nga prformanca
1.1.4 Kuptimi pr harduerin
Pjesa harduerike e kompjuterit nnkupton pjesn e fort t tij pra nnkupton pjesn jo
programore si: miu, tastiera, shtpiza etj.
7

1.1.5 Njsit e nj kompjuteri, llojet dhe prdorimet e tyre

Hardueri kompjuterik ndahet n njsi:

hyrse, t cilat njsi shrbejn pr fytjen e komandave apo shnimeve n njsin qendrore
pr prpunim

dalse, t cilat njsi pr paraqitjen e shnimeve t ndryshme nga njsia qendrore

qendrore, kjo njsi llogarit, ruan (arkivon), procedon, prgatit t dhna t ndryshme pr
njsit hyrse dhe dalse, po ashtu n t instalohen programe dhe sisteme operative.

1.1.6 Njsit hyrse, llojet, veorit dhe prdorimet e tyre.

Si njsi hyrse kemi:

miu, q shrben pr dhnien e komandave t ndryshme n njsin qendrore
tastiera, q shrben pr futje e shnimeve t ndryshme n kompjuter po ashtu dhe
komandimin e njsis qendrore

1.1.7 Njsit dalse, llojet, veorit dhe prdorimet e tyre.

Si njsi dalse kemi:

Monitori, kjo pajisje mundson pamjen grafike t aktiviteteve t pjess

programore t kompjuterit, mirpo ka edhe raste kur ai luan rolin e pajisjes
hyrse

Shtypsi, kjo pajisje mundson pamjen shtypjen e dokumenteve t ndryshme

1.1.8 Njsia qendrore, llojet, veorit dhe funksionet e saj.

1Njsia qendrore n vete prmban njsit proceduese dhe e memories format e s cils varen nga
lloji si:
Llap top

Tablet PC

Kompjutert personal

1.1.9 Portat komunikuese, llojet, veorit dhe funksionet e tyre.

Portat komunikues jan portet t cilat mundsojn q pajisjet periferike t komunikojn me
njsin qendrore, portet komunikuese mund t jen t:

brendshme, n to vendosen kartela t ndryshme apo njsit e memories t brendshme apo

jashtme, n cilat lidhen pajisjet periferike si shtypsi, tastiera, miu, disqet e jashtme etj.
Porte e jashtme jan:
PS2 tastiera
PS2 miu
VGA monitori
Audio altoparlanti dhe mikrofoni
Ethernet rrjeti kompjuterik
USB pajisje t ndryshme si shtypsi, ueb kamera, flesh memoria

1.1.10 Memoria (kujtesa) RAM e kompjuterit, veorit e dhe prdorimet e tyre.

RAM memoria e kompjuterit apo memoria e astit sht memorie e brendshme e kompjuterit e
cila luan rol t rndsishm n funksionimin e kompjuterit, kjo memorie sht funksionale
prderisa kompjuteri sht aktiv me rastin e fikjes s kompjuterit do gj q gjendet n te
humbet, shpejtsia e puns s saj matet me Megaherc (MHz)

RAM memoria

1.1.11 Pajisjet pr ruajtjen e t dhnave, llojet, veorit dhe funksionet e tyre.

Pajisjet pr ruajtn e t dhnave jan t:

brendshme, disqet e ndryshme lokale apo t rrjetit

Disku i mbrmshm dhe brendia e tij

Paraqitja e diskut t rrjetit n dritaren Windows Explorer

jashtme, si CD, DVD, disqet e jashtme, flesh memoriet

Disku i jashtm

DVD

Flesh memoria (USB)

njsia pr matjen e memories sht bajti (B) dhe shumfishat jan: kilobajt (KB), megabajt
(MB), gigabajt (GB), terrabajt (TB)
1.1.12 Performanca e kompjuterit, njsit matse t parametrave kryesore t tij
Performanca e nj kompjuteri varet nga shum faktor si pllaka am, procesori, RAM memoria,
kartelat periferike, disku lokal, kartela grafike, furnizuesi i rryms etj. Mirpo truri i
kompjuterit apo procesori (CPU) sht ai i cili llogarit, organizon, prpunon t dhnat.

10

Ushtrimi 1
Numro disa lloje t kompjuterve
___________________________
___________________________
___________________________
Hardueri paraqet pjesn kompjuterike t:
a.
Fort
b.
But (programore)
c.
Asnjra nga m lart
Njsit e kompjuterit ndahet n njsi hyrse, dalse dhe qendrore:
a.
Sakt
b.
Jo sakt
Cilat sht njsi hyrse:
a.
Shtypsi, monitori
b.
Tastiera, miu
c.
Shtpiza
Cilat sht njsi dalse:
a.
Shtypsi, monitori
b.
Tastiera, miu
c.
Shtpiza

Pr ka shrben porti PS2:

a.
Tastiera dhe miu
b.
Printer dhe skaner
c.
Mikrofon dhe altoparlanti
Ram memoria ruan shnimet edhe pas fikje s kompjuterit:
a.
Sakt
b.
Jo sakt
Njsia memories jan:
a.
Disku lokal dhe i rrjetit
b.
RAM memoria
c.
CD, DVD, flesh memoria
d.
Q t tri prgjigjet jan e lartshnuar jan t sakta

11

1.2 Prshkrimi i softuerin e kompjuterit personal

1.2.1 Kuptimi pr softuerin
Softueri paraqet t gjitha t programet t cilat instalohen n kompjuter n form elektronike.
Softueri mund t ndahet n tri grupe kryesore:

sisteme operative, si Windows, Linux, OS etj.

programe aplikative, si Word, Excel, Photoshop, CAD etj.

gjuht programore, si C#, Delphi, VB etj.

1.2.2 Kuptimi pr sistemi operativ SO
Prmes SO ekzekutohet do program tjetr aplikativ po ashtu bn t mundshm komunikimin n
mes kompjuterit, programeve aplikative dhe njsive periferike. Sistemi operativ kujdeset edhe
pr funksionet e kompjuterit si jan komandat e ndryshme, daljet n pajisjet dalse, organizimi i
fajllave t ndryshme, instalimi dhe de instalimi i programeve aplikative t ndryshme etj.
SO n baz t operacioneve q kryejn mund t jen:

mono tasking (nj detyrsi), SO q bjn kryerjen e nj programi t vetm

multi tasking (shum detyrsi), SO q bjn kryerjen e m shum programeve

1.2.3 Llojet dhe funksionet e sistemeve operative kryesore (DOS dhe Windows)
Varsisht nga mnyra e ekzekutimit t komandave ekzistojn dy lloje SO t ndryshme

GUI (graphic user inteface), SO i cili komandat i jep prmes miut sikur n Windows

CLI (command lin interface), SO i cili komandat i jep prmes shkrimit t komandave si
DOS

CLI (command lin interface) aplikimi i komands Copy

12

1.2.4 Kuptimi pr programet aplikative.

Programet aplikative jan t gjitha programet q ju i shfrytzoni pasi q SO t jet startuar. Si pr
shembull programi pr procedimin e fjalve, t bazs s t dhnave, Excel, programet grafike etj.
1.2.5 Llojet veorit dhe funksionet e programeve aplikative kryesore (Word procesin,
Excel, e-mail, ueb browsing etj.)

Procedimi i fjalve programet pr procedimin e fjalve (Microsoft Word) ju mundson

q t krijoni dokumente t ndryshme, ti ndryshoni dhe ti shtypni ato etj.

Kalkulimi n tabela programi pr kalkulimin e tabelave (Microsoft Excel), ju mundson

q t krijoni tabela dhe t bni llogaritje t ndryshme. Pr mes ktij programi ju mund t punoni
n t hyrat e kompanis suaj, ti prcillni shpenzimet, evidencat.

Programi i bazs s t dhnave programi i bazs s t dhnave (Microsoft Access) ju

lejon q t ruani informata n form t organizuar mir, t krijoni pyets, formular dhe raporte
etj.

Programi pr prezantim (Microsoft PowerPoint) ju lejon q t krijoni prezantime

profesionale, t cilat mund t paraqiten n sllajde pr prezantime t ndryshme prmes projektorit.

Ueb browser jan programe t cilat ju mundsojn ti qaseni informatave prmes

mediumit t internetit. Nj prej protokolleve q prdoret pr transmetimin (hulumtimin) e t
dhnave sht HTTP. Browse-at (shfletuesit) q m s shumti prdoret pr shfletimin e t
dhnave n internet jan: Internet Explorer , Google Chrome etj.

13

Ushtrimi 2
Numro disa programe aplikative
__________________________
__________________________
__________________________
Sistemi operativ mundson manipulimin me kompjuter
a.
Sakt
b.
Jo sakt
GUI sht komandimi n sistem operativ me:
a.
Komanda t shkruara
b.
Prmes miut
c.
Prmes miut dhe komandave t shkruara
Programi Excel shrben pr punimin e:
a.
Prezantimeve
b.
E-maileve
c.
Tabelave t ndryshme
Cilt prej programeve shrben pr shfletimin e faqeve t internetit:
a.
Access
b.
Google Chrome
c.
Word

14

1.3 Ndikimi i kompjuterve n etik, shndet, siguri dhe mjedis

1.3.1 Ndikimet pozitive dhe negative t prdorimit t kompjuterve n mnyrn e sotme t
jetess
Efektet pozitive n jetn personale prfshijn:

komunikim m i leht dhe m i shpejt,

trajnime aftsuese pr pun online,

bashkbiseda n distanca t largta

krkime m t lehta dhe t shpejta online ,

Efektet negative prfshijn:

komunikimi m i shpejt mund t mos jet komunikim m i mir,

gjendja gjithmon online jep mundsin e mosveprimit me njerz t vrtet.

kufijt e ndrveprimit dhe komunikimit ndr personal me miqt dhe t afrmit

ekspozimi ndaj valve elektronike t emetuara nga kompjuteri etj.

1.3.2 Ndikimet e faktorve te ndryshm (ndriimi, pozicionimi dhe kohzgjatja e qndrimit
pran kompjuterit)

Ndriimi, duhet t jet i but, pa hije dhe xixllima. Mund t prdoren llamba tavoline
pr t ndriuar dokumentet me t cilat punojm, po ashtu nse ndriimi i jashtm sht i fort
duhet rregulluar nivelin e ndriimit ashtu q t jet e leht prcjellja e fotografis n ekran.

Pozicionimi, karriget e dizajnuara dobt mund t shkaktojn dme t mdha tek trupi i
njeriu. Ulja e drejt e largon ngarkesn nga kurrizi por e v ngarkes n muskujt e shpins.
Mbshtetja e trupit pas sht pozita m e mir e uljes pasi q e largon stresin edhe nga kurrizi
edhe nga muskujt e shpins. Ndrrimi i shpesht i pozits s uljes parandalon stresin statik nga
kurrizi dhe muskujt e shpins dhe rrjedhimisht evitohen dmtimet afatgjata.

Largsia e karriges s zyrs sht korrekte kur pjesa e poshtme e duarve t vendoset n
tavolin dhe t formoj nj knd t drejt me pjesn e siprme t dors .T dyja kmbt duhet t
shtrihen plotsisht n dysheme, dhe kofsht duhet t formojn knd me pjesn e poshtme t
kmbve .

15

Pozicionimi para kompjuterit

1.3.3 Masat pr t mbrojtur shndetin gjat puns me kompjuter

duhet te pushoni her pas here

duhet t kujdeseni pr syt tuaj dhe t bni kontroll t her pas hershme te mjeku

duhet te kujdeseni pr pozitn tuaj ne kompjuter pr shkak te lndimeve te qafs dhe

kurrizit

duhet t keni kujdes ndaj pozicionimit tuaj pran kompjuterit

1.3.4 Rreziqet nga rryma elektrike gjat puns me kompjutert dhe pajisjet periferike
Prve t gjitha konsideratave ergonomike, nuk duhet t shprfillet siguria n vend t puns.
Shprndarja e pakujdesshme e kabllove mund t shkaktoj aksident, prve ksaj, shprndarja e
sistemit elektrik duhet t planifikohet asisoj q t bart ngarkesn e t gjitha pajisjeve
elektronike.

16

1.3.5 Masat q merren pr mbrojtjen nga rryma elektrike gjat puns me kompjutert dhe
pajisjet periferike
Njra ndr to sht q kompjuteri dhe pajisjet tjera periferike t qndrojn n gjendje stabile t
furnizimit me rrym elektrike, ngase ato jan shum t ndjeshme n luhatje t rryms elektrike.
Pr kt qllim rekomandohet prdorimi i UPS. Pastaj shprndarje e sistemit t rryms elektrike
duhet t shprndahet n at mnyr q t bart ngarkesn e kompjuterit dhe pajisjeve tjera
periferike.
1.3.6 Kujdesi dhe mirmbajtja e prditshme e kompjuterve dhe pajisjeve periferike

Nuk duhet t ham ose pim afr kompjuterit. Nse pajisja elektronike vjen n kontakt
me lngje mund t prishet.

Nuk duhet ta vendosim kompjuterin n nj vend ku sht shum ngroht ose ftoht.

Kur e prfundojm punn me kompjuter e fikim n mnyr t rregullt, kemi parasysh se

RAM i ende i ka informatat dhe ai zbrazet vetm kur fiket kompjuteri.

Po ashtu edhe nse informatat jan duke u regjistruar n diskun lokal dhe nse e fikim n
mnyr t dhunshme diskun lokal ai mund t dmtohet.

Duhet ta mbajm larg pluhurin nga kompjuteri .

Nuk duhet bllokuar vrimat e shtpizs sepse ato jan pr ventilim .

Nuk duhet lvizur kompjuterin kur sht i kyur sepse mund t dmtohet disku lokal.

Duhet t mbajm disqet larg ekranit, nxehtsis, diellit sepse mund t dmtohen, e njjta
vlen edhe pr shtpizn.

1.3.7 Faktort q dmtojn mjedisin nga prdorimi i kompjuterve dhe pajisjeve periferike
T gjitha pajisjet elektronike prmbajn dhe jan produkt i shum mineraleve. Shumica e
pajisjeve jan t dizajnuara pa marr parasysh ndikimin e tyre n ambient. Shpenzimet e ambientit
jan gjithashtu mjaft t mdha. Kshtu pr shembull pr ndrtimin e nj kompjuteri nevojiten
prafrsisht shum material baz po ashtu energji e madhe. Prandaj si shfrytzues t
kompjuterve duhet t jeni t vetdijshm pr ndikimin q kan prodhimi dhe mirmbajtja e
ksaj teknologjie n ambientin ton ku jetojm.

17

1.3.8 Masat q merren pr mbrojtjen e mjedisit nga prdorimi i kompjuterve dhe

pajisjeve periferike(riciklimi i pjesve t kompjuterve, i letrs dhe tonerve, opsionet e
kursimit t energjis etj.)
Secili prej nesh mund t kontribuoj n ruajtjen e ambientit prmes kujdesit individuale:

sa m shum q ta prdorni formn elektronike t dokumenteve, aq m shum do ta

mbroni mjedisin duke mos shpenzuar letr dhe duke e zvogluar nevojn pr materiale t
shtypura

ndihmoni dhe prkrahni riciklimin e letrs s vjetr dhe materialeve tjerash shpenzuese.
Kjo mund t arrihet prmes ndarjes s mbeturinave, letra n shportn e letrave dhe toneri i
shpenzuar t kthehet n shitoret ku sht bler ose n pikat grumbulluese. Nj mundsi tjetr e
kontributit tuaj sht prdorimi i materialeve t prfituara nga riciklimi, pr shembull letrs se
ricikluar por edhe tonerve t ricikluar.

Ushtrimi 3
T shkruhet nj ndikim pozitiv i puns online me kompjuter
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Faktort e rndsishm pr pun me kompjuter jan:
a.
Ndriimi, pozicionimi dhe largsia e karriges
b.
Tastiera, miu dhe shtypsi
c.
Dhoma, akustika dhe ambienti
A sht i domosdoshm pushimi i her pas hershm gjat puns me kompjuter:
a.
Sakt
b.
Jo sakt
Mbrojtja e kompjuterit nga ndryshimi i rryms bhet me:
a.
Gjenerator
b.
Stabilizues rryme
c.
Bateri (UPS)
18

2. PRSHTATJA E KOMPJUTERIT DHE PUNA ME

DOKUMENTE
2.1 Prdorimi i sistemit operativ t kompjuterit personal
2.1.1 Lshimi n pun i kompjuterit
Lshimi n pun e kompjuterit bhet kshtu: Shtypen butonat pr lshimin n pun t shtpizs
dhe monitorit:

Njsia e
CD-ve

Butoni pr
lshim t
kompjuterit

19

Shtypt
butoni

2.1.2 Fikja e kompjuterit

Kompjuteri gjithmon fiket duke shkuar te menyja Start q gjendet posht n kndin e majt t
desktopit dhe zgjedhim komandn Start /Shut Down

Duke shtypur
kt buton fiket
kompjuteri

Duke klikuar n
shigjetn rnse na
shfaqen 5 opsionet
si n fig.

1.
sht opsion i ngjashm me opsionin Log off ve me prjashtim q me kt rast dritarja
pr zgjedhjen e userit shfaqet m shpejt.
2.
Nse n nj PC punojn m shum se dy shfrytzues q i kan userat e vet, ky opsion
mundson fikjen (ndaljen) shfrytzuesit i cili mbaron punn dhe ju jep mundsin kyje
shfrytzuesit tjetr.
3.
Lock-ky opsion mundson mbylljen e kompjuterit, por i cili nuk lejon t ket qasje
shfrytzuesi tjetr.
4.
Restart-nse e zgjedhim kt opsion kompjuteri ri startohet. Ristartimin e kompjuterit
sht e preferuar ta bjm sa her q ndonjri nga programet nuk funksionon si duhet ose kur
vjen deri te bllokimi i kompjuterit.
5.
Sleep-nse zgjidhet ky opsion kompjuteri kalon n gjendje gjumi, prkatsisht kalon n
hargjime minimale t energjis elektrike.

20

2.1.3 Desktopi
Fjala Desktop po t prkthehet d.m.th. tavolin pune, ndrsa n gjuhn e kompjuterit quhet
ekrani punues. N figurn n vijim do t paraqesim pamjen e desktopit. N desktop gjendn disa
figura t vogla q quhen ikona.
Ikonat n desktop

Siperfaqja e lir e
desktopit
Butoni startues
Shiriti punues
(detyrave)
Taskbari

Me klikim t tastit t majt t miut n butonin startues hapet menyja startuese, nga ku mundemi
ti startojm programet n kompjuterin ton. Menyja startuese ndahet n dy seksione. Ana e
majt e menys startuese paraqet programet t cilt kan aplikim m m t shpesht, ndrsa ana e
djatht paraqet folldert, ndihmn si dhe opsionet tjera t Windows-it. Kt m s miri e
dokumenton figura n vazhdim:

Seksioni i majt i
menys startuese

Seksioni i djatht i
mnys startuese

Butoni start-menyja startuese

21

Pra me klikim n butonin Start hapet menyja startuese, nse dshirojm qasjen n t gjitha
programet me tastin e majt t miut, klikojm mbi opsionin All Programs hapet nnmenyja nga
ku mund t zgjidhet programi i dshiruar si n fig.

2.1.4 Llojet e ikonave

Ktu sht paraqit
ikona HP (My doc) q
prdoret pr ruajtjen e
t dhnave
Ktu sht paraqit
ikona e nj fajlli
nga Exceli

Ktu sht paraqit

ikona My Computer q
prmes ksaj mund ti
shohim prmbajtjen e
disqeve CD ROM-eve
etj
Kjo ikon shrben pr ti
par fajllat dhe folderat
e fshir

22

Pra ikonat jan figura t vogla q paraqesin njsi t ndryshme t kompjuterit si programet, fajllat
dhe foldert.
2.1.5 Hapja dritares, identifikimi dhe funksionet e elementeve kryesore t nj dritareje
Dritaret jan forma kryesore pr paraqitjen e t dhnave n Windows. Vet emri i programit e m
von edhe i tr sistemi operativ sht quajtur Windows do t thot dritare.
Hapja e nj dritare mund t beht n disa mnyra, e ne do t sqarojm si hapet dritarja
Computer, ngjashm me t veprohet edhe me ciln do dritare tjetr.
Metoda e pare: zgjidhet (zgjidhet) ikona Computer, duke br nj klik mbi t me tastin e majt t
miut, pastaj shtypet tasti enter nga tastiera dhe dritarja do t hapet.

Zgjedhet ikona me nj
klik dhe me enter hapet
dritarja

Metoda e dyt sht kur me TDM (lexo tasti i djathte i miut) bjm nj klik mbi ikonn
Computer dhe hapet menyja Open si n fig.
Zgjedhet ikona me
nj klik me TDM

Dhe me Open hapet

dritarja duke klikuar
nj her me TMM

Mbyllja e dritares behet duke klikuar n ikonn

tastin Alt + F4

me TMM, ose duke shtypur njkohsisht

23

Elementet kryesore t dritars jan: Ikona e dritars, emri i dritars, shiriti i eprm,tastet
kryesore, menyt kryesore dhe shiritat rrshqits (horizontal dhe vertikal) e kto jan t
paraqitura n figurn e mposhtme :
Tastet kryesore

Shiriti I eprm
i dritares
Emri i dritares
Ikona e dritares

Shiriti i mnyve, me
shtypjen e butonit
Alt shfaqen mnyt
Shiriti rreshqits
(shfletuesi) vertikal
dhe horizontal

2.1.6 Menaxheri i detyrave

Nganjher na ndodh shpesh kur kemi shum dritare t hapura d.mth. shum detyra duke u
ekzekutuar t na bllokohet kompjuteri si dhe dshirojm ta ndalim kompjuterin me an t Task
menager-it, ather neve e hapim Task Menager-in duke e shfrytzuar shtypjen e njkohshme t
tasteve Alt +Ctrl+ del nga tastiera

24

Duke zgjedhur
Users mund ta
ndalim kompjuterin

N fillim
zgjedhet
follderi
Me shtypjen
End Task
mbyllet
aplikacioni
zgjedhur
2.1.7 Ndihma e Windows-it
Ndihmn e Windows-it mund ta aktivizojm me ndihmn e menys Start/Help and Support si
n fig.

Zgjedhim help
and support

Kshill: Pr t vazhduar m tutje me ndihmn e Windows-it shfrytzuesi duhet t njeh gjuhn

angleze.

25

2.1.8 T dhnat e sistemit

T dhnat rreth sistemit kompjuterik mund ti gjejm duke shkuar n menyn Start/Controll
panel si n figur

Shtypim me
TM t miut mbi
kt dritare

Pastaj na paraqitet dritarja e Controll Panelit ku m tutje vazhdojm me shtypjen e System and
Security

Klikon nj her
me TMM pr
t vazhduar m
tutje

Pas ksaj vazhdojm n System duke klikuar nj her me tastin e majt me rast aty mund ti
shohim t dhnat komplete t kompjuterit.

26

Shtypim nj
her me mi
mbi System
dhe na
shfaqen t
dhnat e

Nga figura m posht pra ne mund ti lexojm t dhnat rreth sistemit ton kompjuterik si
p.sh.shpejtsin e njsis qendrore (CPU) p.sh. Pentium (R) Dual- core CPU E5700, 3.00 GHz,
madhsin e RAM-it p.sh. 2.00 GB etj.

27

2.1.9 Ndryshimi i konfiguracionit t desktopit

Konfigurimin (prshtatjen) e ekranit dhe gjithka ka t bj m t mund ta rregullojm nga
menyja Start/Control Panel

Klikohet nj
her me
Tastin e
majt

Pas ksaj na hapet dritarja e Control Panel-it duke klikuar n menyn rnse si m posht n
figurn e paraqitur:

Klikohet n
regjistrin
Apperancce

Dhe m pas hapim dritaren Personalization si n fig:

28

Ktu klikon nj
her me tastin e
majt t miut

S fundi n hapin tjetr na shfaqn pamjet e ndryshme t desktopit-ekranit duke klikuar n njrn
nga pamjet dshiruara si n figur

Klikojm nj
her me TMM
mbi figurn e
deshiruar dhe
dhe desktopi
ndrron
pamjen e vet

N Screen Sever mund t prcaktojm prmbajtjen e mbrojtsit t ekranit, i cili shfaqet pas nj
koh t gjat t mos puns me kompjuterin ton. Pra ky mbrojtse ka funksionin e pushimit t
puns s panevojshme t tij, pra kur shfrytzuesi nuk sht duke punuar me kompjuterin.

29

Klikojm nj her
me TMM pr t
vendosur mbrojtsin
e ekranit

Pastaj na paraqitet dritarja Screen Saverku n listn rnse mund t caktojm kohn e zgjatjes s
paraqitjes s figurs dhe caktojm se far forme do t paraqesim dhe me OK i vrtetojm t
dhnat q i kem paraqit si n fig.

Ktu klikojm nj
her me TMM dhe
pas kohs s
caktuar t mospuns
son do na paraqitet
figura e caktuar

30

2.1.10 Ndryshimi i gjuhs s tastiers

Pr t instaluar nj gjuh t caktuar n Windows shkojm prmes menys Start/Control Panel,
ku hapet dritarja n t ciln zgjedhim Clock Language and Region si n figurn e mposhtme:

Klikojm nj
her me TMM,
pr t vazhduar
m tutje

Pas ksaj do t na paraqitet dritarja ku do t klikojm n Region and Language si n figur:

Pas ktij veprimi vazhdojm n regjistrin Keyboards and Languages t dritars Region and
Language si n fig.

Klikojm n kt
regjistr pr t
vazhduar m tuje

M pastaj shkojm n Change keyboards duke klikuar nj her pr t vazhduar m tutje si n fig.

31

Klikojm n kt
buton pr t
vazhduar m
tutje

M pas na paraqitet dritarja Text Sevices and Input Languages dhe n regjistrin General
zgjedhim Add si n fig.

Pra ktu zgjedhim

Add pr t zgjedhur
gjuhn e dshiruar

Pra n fund zgjedhim Keyboard pr t zgjedhur gjuhn e dshiruar me OK.

Ktu zgjedhim
Keyboard pr t
instaluar gjuhn e
dshiruar

32

Dhe s fundi n hapin e fundit zgjedhim gjuhn e dshiruar dhe me OK instalojm gjuhn e
tastiers n Windows si n figur:
Me Ok s fundi
instalohet gjuha
e dshiruar

Zgjedhet gjuha e
dshiruar

Nse dshirojm ta heqim gjuhn e instaluar, ather nga kjo dritare e zgjedhim gjuhn q
dshirojm ta largojm dhe me butonin Remove e heqim gjuhn e caktuar si n fig.

Pra fillimisht
zgjedhet gjuha q
dshirojm ta
heqim

Dhe n butonin
Remove duke
klikuar nj her e
largojm gjuhn e
zgjedhur

33

2.1.11 Procedura e instalimit dhe deinstalimit t nj programi aplikativ (Instalimi i MS

Office 2010)
Programet aplikative jan pjes softuerike, t cilat kryejn pun t caktuar. Pr t instaluar nj
program n kompjuterin ton n shumicn e rasteve programet instaluese vijn me CD e tash s
fundi mund ti gjejm edhe n internet. Programet q vijn me CD, zakonisht e fillojn
procedurn e instalimit posa ta vendosim CD-n n njsin prkatse t kompjuterit. N kto
raste, duhen prcjell udhzimet q paraqitn n ekran duke kaluar npr hapat e krkuar. sht
me rndsi t ju tregojm se nga CD-ja ku gjendet programi nuk do t fshihet asgj dhe nse
sarrini ta instaloni programin nj her, provoni disa her deri sa tia arrini qllimin, sht me
rndsi se nuk do t ndodh asgj e keqe. Ne sa pr ilustrim do t sqarojm se si instalohet nj
program nga CD-ja prkatsisht Office 2010

-Fillimisht e vendosim CD-n n njsin e vet

-Fillon vetstartimi i programit me dritaren Microsoft 2010 si n fig.
E pranojme
marrveshjen e
licences

Pranojm
marrveshjn
duke klikuar nj
her me TMM
n buton

M tutje
vazhdojm me
continue

Pas ktyre hapave fillon instalimi M. Office 2010 deri sa te plotsohet n trsi instalimi si n
figurn m poshtme:

34

Pra ktu ne
presim deri sa
t mbushet e
tr hapsira
me ngjyr t
gjelbrt

Dhe pas disa minutave pasi t instalohet plotsisht na shfaqet dritarja si m posht

Pasi t
kompletohet
instalimi
vazhdojme
me close

35

Dhe m pas na paraqitet dritarja e cila na pyet pr prfundimin e konfigurimit t Office 2010 n
ju plqen apo jo dhe me Yes prfundohet e tr procedura e instalimit t Microsoft 2010 prmes
CD-ve.
Me shtypjen e
butonit yes
perfundon
instalimi I
Officce 2010

2.1.12 De instalimi i programeve

Klikojm n butonin Start, zgjedhim Contol Panel si n fig.
Pra shkojm n
Control Panel duke
klikuar nj her me
TMM

Pastaj shkojm n ikonn Programs prkatsisht n Uninstall a Program si n fig.

36

Klikojm
nj her me
TMM mbi
kt ikon

Pas ksaj hapet dritarja me programet e instaluara n kompjuterin ton duke e zgjedhur
programin pr de instalim dhe me klikim n butonin Uninstall Change paraqitet porosia si n
fig.

Me klikimin
e butonit n
figur
deinstalojm
programin e
zgjedhur

Zgjedhet
programi q
dshirojm ta
deinstalojm

S fundi pas ktyre veprimeve t ilustruara me figura me shtypjen e butonit Uninstall Change na
paraqitet dritarja pr konfirmimin e fshirjes si n figurn e mposhtme:
37

Me klikimin e
ktij butoni
deinstalohet
programi
Me klikimin e
ktij butoni
trhiqemi nga
veprimi i
ndrmarr

2.1.13 Procedura e przgjedhjes dhe e zhvendosjes s fajllave dhe folldereve

Zgjedhja e objekteve
Me zgjedhje nnkuptojm se me fajllin, folderin diskun dshirojm t shtrojm nj komand si
p.sh. ta hapim at tia ndryshojm emrin, ta fshijm, ta kopjojm, ti shohim vetit e tij etj.
Zgjedhja d.m.th. ngjyrosja ose hijezimi i ndonj objekti (menyn, komande, fajlli, disku ose
folder) mund t bhet me:
-Ndihmn e miut
-Ndihmn e tastiers
-komands adekuate
Klikohet nj her
me tastin e majt t
miut mbi objekt

Klikohet nj her me
TMM dhe m pastaj
mbahet tasti shift mbahet
shtypur dhe me shigjetat
pr lvizje zgjedhen edhe
ikonat tjera

Zgjedhja e shum fajllash prnjhersh bhet n dy forma:

Duke klikuar me mi nj her mbi meny ku zgjidht Organize/Select all
38

-Dhe me tastier duke shtypur tastet Ctrl + A. si n figurn e mposhtme

Me shtypjen e
butonit
paraqitet
nnkomanda
Select all

Zhvendosja e fajllave dhe folderve bhet ashtu q s pari zgjedhn fajllat apo foldert dhe nga
menyja Organize zgjedhim komandn Cut si n fig.

Ktu zgjedhim komandn

Cut
E njjta bhet edhe me TDM
duke shfrytzuar komandn
cut
Zhvendosja e fajllave edhe folderve mund t bhet edhe me kombinimin e tasteve Ctrl + X nga
tastiera pasi t jet zgjedhur fajlli apo follderi.
Pas ksaj ather fajllat e zhvendosur vendosen n memorien e prkohshme t kompjuterit
(clipboard) dhe m pastaj shkohet n destinacionin cak ku do ti vendosim (ngjisim) fajllat apo
foldert e zhvendosur me komandat prkatse si me Paste nga Organize si n fig.

39

Ne rastin ton
fajllin e kemi
zhvendos n D:

Duke klikuar me
TDM ne hapsir
dhe me Paste e
ngjesim fajllin

2.1.14 Procedura e krijimit dhe e largimit t shkurtesave (shortcut).

Objektet t cilat i prdorim m shpesh mund tiu krijojm shkurtesa (shortcut) dhe zakonisht ato
i vendosim n desktop, ose mund ti vendosim n nj folder t caktuar, n mnyr q at ta kemi
m afr kur dshirojm ta hapim. Shkurtesat mund t krijojm n dy mnyra:
1.
Duke klikuar nj her me tastin e djatht mbi fajllin ose folderin e zgjedhur dhe duke e
zgjedhur komandn create shortcut t ksaj nnmenyn krijohet shkurtesa ne vendin e caktuar si
n figurn e mposhtme:

40

Me TDM
klikojm mbi
fajllin e caktuar

Duke zgjedhur
nnkomanden
create shortcut
me TMM
krijohet
shkurtesa
Ktu sht
krijuar nj
shkurtes q
dallohet me nj
shigjet t lakuar
lart
mnyra e dyt e krijimit t shkurtesave sht kur zgjedhim menyn Start/ Programs/ Officce/
Office 2010 dhe me tastin e djatht t klikojm n fajllin Word 2010 dhe n nn komandn send
to si n fig.

41

Zgjedhet
opcioni send to

Ktu sht krijuar

nj shkurtes q
dallohet me nj
shigjet t lakuar
lart
Klikojm me
TDM mbi ikon

2.1.15 Procedura e hapjes s nj dokumenti (file), dosjeje (folder) dhe programi aplikativ.
Dokumentin e ruajtur n ndonj njsi e memories, mund ta hapim ne do koh dhe at pr
fardo qllimi si: pr ta lexuar, pr ta ndryshuar apo pr ta shtypur.
mnyra e I
Pasi t jet hapur programi aplikativ shkojm te menyja File vegla Open. N kt dritare Open
s pari zgjedhim njsin memories ku gjendet fajlli i krkuar, p.sh. disku D: Nga disku D: hapim
folderin n te ciln gjendet dokumenti yn dhe kshtu me radhe deri sa ta gjejm dokumentin si
n figurn e mposhtme:

Zgjedhi
m D:
Zgjedhim
Open

Dhe pastaj e gjejm dokumentin dhe me open hapim dokumentin:

42

Zgjedhet
dokumenti

Me Open hapet
dokumenti

mnyra e II sht kur kombinohen tastet CTRL+ O nga tastiera

mnyra e par e hapjes s programit aplikativ sht kur shkojm n menyn Start /programs/
Microsoft Office/Microsoft Word 2010 si n figur.

Hapja e programit bhet nga menyja Start dhe n fushn Search programs and files shkruajm
Winword, e shtypim tastin enter dhe na hapet programi Microsoft Word si n fig.

43

Pra ktu e
shkruajm
winword dhe
me tastin enter
hapet programi

mnyra tjetr e hapjes s nj programi bhet nga menyja Start dhe n ann e majt t ksaj start
menyn gjendet Microsoft Word 2010 duke klikuar nj here n emrin e programit si n fig.

Duke zgjedhur
programin klikojm nj
her me TMM

2.1.16 Procedura e kopjimit t pamjes s desktop-it ose e dritares aktive.

N shum raste kemi nevoj t kopjojm pamjen e ekranit dhe at ta ruajm si fajll t veant.
Kopjimi i ekranit bhet me shtypjen e tastit print scrn nga tastiera dhe ajo kopje tash m sht e
vendosur n memorien e prkohshme t kompjuterit (clipboard). Dhe m pas nse dshirojm
at foto (kopje) ta ngjisim n ndonj program, ather e hapim p.sh. Word-in dhe m pas me
44

shtypjen e njkohshme t tasteve nga tastiera CTL + V fotoja vendoset n programin aplikativ si
n figurn e paraqitur me posht

Me tastin print
screen kopjohet
ekrani dhe me CTL
+ V ngjitet fotoja ne
program

E njjta procedur ndiqet edhe nse dshirojm ta kopjojm ndonj dritare aktive vese n t
njjtn koh shtypim tastet Alt + print screen nga tastiera si n fig.

45

2.1.17 Puna me dritaret

N Windows shfrytzuesi i kompjuterit mund t punoj paralelisht me shum dritare, prkatsisht
me shum aplikacione. Pasi q t bhet hapja e m shum dritareve mund t jet nj problem n
vete sepse dritaret mund ta mbulojn njra tjetrn dhe pr kt arsye n Windows jan parapar
mundsi t ndryshme t vendosjes s dritareve t hapura. Pra dritaret e hapura mund ti
rregullojm n mnyr cascade, vertikale dhe horizontale dhe kjo bhet duke klikuar me
TDM(lexo Tasti i Djatht i Miut) diku n hapsirn e lir t shiritit t detyrave si n figurn e
mposhtme
Ktu rregullohen dritaret
n mnyr t shkallzuar
Dritaret shfaqen
vertikalisht
Dritaret shfaqen
horizontalisht
Dritaret kalojn ne
shiritin e detyrave

Ketu klikohet me TDM

Rregullimi i
dritareve n mnyr
t
shkallzuar(cascade)

46

Dritart jan
t rregulluara
n mnyr
vertikale

Dritaret jan t
rregulluara n
mnyr
horizontale

Klikohet nj
her me TMM
mbi emrin e
dritares

Pr t kaluar prej nj dritare n tjetrn mjafton t shtypim me tastin e majt mbi emrin e dritares.
Gjithashtu mund t kalojm edhe me tastier, me shtypjen e njkohshme t tasteve Alt +Tab.

47

Ushtrimi 1
-

T startohet kompjuteri n mnyr t rregullt dhe kyja t bhet n shfrytzuesin Kursanti 1

me fjalkalimin kompjuteri.
T ri startohet kompjuteri.
T hapen dy programe nga shtegu Start Programs dhe duke prdorur dritaren e Task
Manager t mbyllet njri program.
T fiket kompjuteri n mnyr t rregullt.
Prmes funksionit t ndihms (help) t shpjegohet funksioni i komands Print
T lexohen t informacionet baz pr sistemin e kompjuterit(sistemi operativ dhe madhsia e
RAM)
T ndryshohet pamja e desktop-it t kompjuterit me nj fotografi sipas dshirs.
T ndryshohet gjuha e tastiers.
T instalohet nj program nga CD dhe m pastaj t de instalohet po ai program.
T kopjohet prmbajtja (pamja) e desktop-it ose e dritarja aktive dhe fotografia e fituar te ruhet
n follderin My Documents me emrin desktopi.
Cila sht shkurtesa (kombinimi i tasteve) pr zgjedhjen e t gjitha ikonave, cilin tast duhet
mbajtur shtypur pr zgjedhjen e ikonave n mnyr zigzag.
T krijohet shkurtesa (shortcut) e CD-rom n Desktop.
T hapet programi Word-it dhe m pastaj t mbyllet, t hapet nj fotografi nga shtegu My
Documents My Pictures.
T hapen disa dritare dhe t palohen vertikalisht.

48

2.2 Puna me dosje dhe dokumente

2.2.1 Struktura hierarkike e organizimit t njsive memorieve (drive), dosjeve,
dokumenteve n sistemin operativ
Kalimi prej nj folderi n tjetrin ndryshe njihet si navigim npr sisteme t fajllave dhe
folderve. Pr t aktivizuar nj folder ose pr ta hapur prmbajtjen e nj folderi e hapim dritaren
e Windows Explorerit si n fig.
Start/Programs/Accessories/Windows explorer
Ktu klikojm
me TMM

Zgjedhim
Acceories ku na
hapet kjo dritare

Klikojm me
TMM dhe hapet
dritarja
Pas ksaj na hapet dritarja Windows Explorer
Windows Exploreri shrben pr ti par prmbajtjen e folderve n disqet e kompjuterit.

Pr tu kthyer
nj hap
prapa
klikojm n
butonin

Duke
klikuar me
TMM
shofim
prmbajtjen
e tij

N Windows 7 dritarja e Windows Explorerit ka psuar m s shumti ndryshime, prandaj mund

t thuhet se Windows 7 ofron nj ndrmjets plotsisht t ri t Windows Explorer-it, prandaj

49

sht shum me rndsi q shfrytzuesit e Windows 7 t familjarizohen me strukturn e ksaj

dritare

l
1. Paneli i navigimit
2. Paneli i detajeve
3. Paneli i pamjes
4. Shiriti i adress
5. Butonat pr navigim
6.Shiriti i veglave
7. Shiriti i menys
8. Fusha pr krkim
Paneli i navigimit prdort pr tju qasur bibliotekave, follderve, fajllave dhe disqeve
Favoritet Ktu gjendn folldert , t cilt prdorn m s shpeshti
Bibliotekat - Windows i 7 ka katr biblioteka: Documents, Music, Pictures dhe My videos
Computer ofron qasje n tr prmbajtjen e kompjuterit, duke prfshir disqet, pajisjet memories
portative (t lvizshme) dhe rrjetet.
Paneli i pamjes-Ktu paraqitet pamja e objektit t zgjedhur dhe mund ta shohim pamjen e tij pa
pasur nevoj pr ta hapur at.
Shiriti i adress. Shiriti i adress i Windows 7 sht i ngjashm me at Windows Vista, por
ndryshon nga versioni XP-s. Shiriti i adress gjendet n krye t Windows Explorer it dhe
prbhet prej disa komponentve:

50

Butonat pr navigim
prapa Back dhe prpara (forward)
Shtegu tregon vend ndodhjen e nj fajlli t ruajtur n kompjuter. Ne Windows Explorer n
shiritin e adress nuk prdoret vija e pjerrt / pr t treguar lokacionin e fajllit, por n vend t saj
prdort shigjeta rnse

Shiriti i veglave te dritarja W.Explorer prmban qdo her katr butona: Organize ,View, Preview
dhe butoni Help
Organize-butoni organize prmban t gjitha komandat t cilat kan qen n menyn Edit t
versionit t kaluar t Windows Explorer.

View
t objekteve

Ky buton mundson paraqitjen e pamjeve t ndryshme

Preview
me kt buton aktivizohet paneli i pamjes i cili na mundson shikimin e fajllit
apo folderit pa pasur nevoj pr ta hapur at.
Help

me an t ktij butoni hapet ndihma e Windows it

Shiriti i menys
zakonisht ky shirit nuk paraqitet n dritaren e
Windows Explorer, por at mund ta aktivizojm me shtypjen e tastit Alt ne tastier. Pr t
shfaqur shiritin e menys gjat gjith kohs , ather klikojm n Organize Layout Meny Bar si
n fig.

51

Fusha e krkimit
pr t gjetur ndonj fajll m shpejt e prdorim fushn e
krkimit e cila gjendet n krye t do dritare si n fig.
2.2.2 Identifikimi i njsive memorieve
Njsit kryesore memorieve jan: Hard disku, CD-ROM, CD-RW, DVD, DVD-RW. T gjitha
kto njsi memoruese jan t paraqitura n dritaren e Computer dhe emrtimi i disqeve n
Windows bhet me shkronja t mdha t alfabetit dhe dy pika si n fig.

Hard disku C:
dhe Dard disku
D: kan
kapacitet shum
t madh dhe
qasje m t
shpejt t ruajtjes
s t dhnave
shnimeve

DVD-RW
mundson edhe
fshirjen edhe
ndryshimin e t
dhnave

Disqet hapen duke klikuar dy her n ikonn e diskut prkats dhe me hapjen e disqeve vrehet
se secili nga kto disqe prmban folder, t cilt nga ana tjetr mund t prmbajn fajlla dhe nn
folder tjer t paraqitur si n fig.

52

Me hapjen e
diskut C:

Shohim
foldert dhe
fajllat e ketij
disku

+
2.2.3 Procedura leximit t karakteristikave (madhsia, vendndodhja, lloji, etj.) t njsive
memoruese, dosjeve dhe dokumenteve
do fajll dhe folder i ka tiparet (karakteristikat)e veta. Pr ti paraqitur tiparet e nj fajlli ose
follderi klikojm me tastin e djatht n objektin e dshiruar dhe nga menyja e kontekstit
zgjedhim komandn Properties

Zgjedhet komanada
Properties

53

N dritaren e tipareve paraqiten shum t dhna;

1 Lloji 2. Vendndodhja 3.Madhsia 4.Data e krijimit 5. Atributi si n figur:

Fajlli mund t
lexohet, por jo
t ndryshohet

Fsheh fajllin
apo folderin

2.2.4 Procedura e krijimit t dosjeve dhe nndosjeve prkatsisht procedura e krijimit t

fajllave dhe t follderve
Krijimi dhe prdorimi follderve sht nj element ky i organizimit hierarkik t fajllave.
Organizimi i fajllave dhe follderve n kompjuter sht shtje e shfrytzuesit, prandaj krijimi i
strukturs hierarkike n organizimin e fajllave nuk ka rregulla t caktuara. Pra follderi e ka
kuptimin e nj fasikle, pra nj adres ku mund ti arkivojm dokumentet.
Krijimi i follderave: Para se ta krijojm nj follder t ri s pari duhet t kalojm n lokacionin
ku dshirojm ta krijojm at folder

54

Zgjedh
et New
follder

Krijohet follderi
q duhet ta
emrtojm

mnyra e dyt e krijimit t follderve sht kur me TDM klikojm n siprfaqen e lir t ksaj
dritare dhe zgjedhim opsionin new dhe m pas nn opsionin folder, pastaj shkruajm emrin e
follderit dhe klikojm nj here me TMM ne siprfaqen e lir n mnyr q follderi t
deselektohet
Zgjedhet
new
Pastaj zgjidhet folder

2.2.5 Identifikimi i llojeve t ndryshme t dokumenteve

Ne kemi lloje t ndryshme t dokumenteve e ata mund t jen fajlla t kompresuar (ZIP)

-dokument i Microsoft Word it

55

dokument i Excel-it(XLS),imazhe

jpg
e tjer.

,dokumenti Accesit

power point

2.2.6 Procedurat e radhitjes s dokumenteve sipas kritereve t ndryshme

Radhitja e t dhnave n nj folder t caktuar bhet kur me tastin e djatht n hapsire klikojm
dhe na shfaqen opsionet e ndryshme si n figurn e mposhtme

1.Klikohet nj here me TMM dhe

2 Ikonat radhiten sipas emrit
3 Ikonat radhiten sipas kohs s ruajtjes (modifikimit t fundit t fajllit)
4 Ikonat radhiten sipas tipit t fajllit
5 Ikonat radhiten sipas madhsis s fajllit (ne bajt)
2.2.7 Parimet dhe procedurat e emrtimit dhe riemrtimit t dosjeve dhe dokumenteve.
Dosjet ose dokumentet mund ti riemrtojm me ndonj emr t ri, kurse prmbajtja e objektit
mbett e njjte.
Pasi ta kemi zgjedhur objektin nga Menyja Organize zgjedhim opsionin Rename si n fig.

56

Klikon me
TDM mbi
fajll

Duke zgjedhur
Rename mund ta
ndrrojm emrin e
fajllit

2.2.8 mnyrat dhe procedurat e przgjedhjes (select) s dokumenteve dhe dosjeve

Si piknisje pr kryerjen e do veprimi me fajlla dhe follder, gjithmon sht zgjedhja e objektit
t dshiruar dhe at pr ta hapur, tia ndryshojm emrin, ta fshijm, ta kopjojm, ti shohim vetit
e tij etj.
Zgjedhja e nj fajlli ose follderi bhet duke klikuar nj her me TMM n fajllin ose follderin
prkats
Zgjedhjen e tr prmbajtjes s nj follderi bhet duke klikuar n butonin Organize duke
zgjedhur Select all ose me kombinimin e tasteve Ctl+A nga tastiera

Ndrsa zgjedhja ose hijezimi i objekteve jo t njpasnjshme bhet duke e mbajtur t shtypur
tastin Ctrl dhe me mi klikojm npr objektet e dshiruara si n fig.

57

Zgjedhja e follderave dhe fajllave bhet edhe me mi duke klikuar afr fajllit t par dhe pastaj e
trheqim TMM n form t nj kornize duke i prfshir fajllat dhe folldert q dshirojm ti
zgjedhim
Zgjedhja e follderave dhe fajllave prmes tastiers bhet kur zgjedhim fajllin (follderin) e par e
mbajm tastin [Shift] t shtypur dhe lvizim me tastin e shigjets derisa ti zgjedhim t gjith
fajllat (folldert)e dshiruar.
2.2.9 Procedurat e kopjimit, zhvendosjes, fshirjes, ngjitjes dhe rikthimit t dokumenteve
dhe dosjeve
Me objekt nnkuptojm fajllat, folldert, programet, ikonat shortkatt etj. Para se t bhet ndonj
veprim me objekte, ato s pari zgjidhen e pr zgjidhjen e tyre kemi sqaruar me lart, kurse
deselektimi i objekteve bhet duke klikuar vetm nj her me TMM kudo n siprfaqe t lir.
Her pas here na paraqitet nevoja e ndryshimit t vendit t ruajtjes s fajllave, p.sh. mund ti
zhvendosim fajllat n nj folder tjetr.
Kopjimi nnkupton vendosjen e kopjes s objektit nga follderi burimor n follderin destinues
Zhvendosja ose prerja e nj objekti nnkupton vendosjen e objektit nga follderi burimor n
follderin destinues.
Kopjimi, prerja dhe ngjitja e objekteve bhet duke prdorur kombinimin e tasteve
[Ctrl]+[V]=Kopjimi
[Ctrl]+[X]=Prerja
[Ctrl]+[V]=Ngjitja
Hapet dritarja e follderit burimor, zgjedhim follderin ose fajllin q dshirojm ta kopjojm dhe
me kombinimin e tasteve CTRL+C e kopjojm e nse dshirojm ta zhvendosim prdorim
CTRL+X

58

Zgjedhet
follderi dhe
CTRL+C
kopjohet
Dhe me Ctrl+V
sht vendos n
follderin e ri
Kopjimi mund t bhet edhe nga Butoni Organize duke i prfshir kto hapa:
1. Hapim follderin burimor dhe zgjedhim fajllin q dshirojm ta kopjojm ose ta zhvendosim
2. Klikojm n butonin Organize, n shiritin e veglave dhe hapet menyja e tij
3. Pr ta kopjuar fajllin zgjedhim komandn copy, nga menyja e butonit Organize, kurse pr ta
zhvendosur fajllin zgjedhim komandn Cut
4. Kalojm n follderin destinues dhe s fundi 5. klikojm n butonin Organize dhe e zgjedhim
komandn Paste
Dhe nga Organize
zgjedhim copy

Per zhvendosje
zgjedhim Cut
Zgjedhim fajllin e
caktuar
Zgjedhet
folder cak

Zgjedhim
opsionin Paste

Zgjidhet follderi cak dhe kalohet n butonin Organize edhe zgjedhim opsionin Paste
mnyra tjetr e kopjimit dhe zhvendosjes sht ajo nga Menyja e kontekstit. Edhe kjo metod
prfshin disa hapa:
1 Klikojm me TDM n fajllin ose follderin e dshiruar pr ta hapur menyn e kontekstit
2. Nse dshirojm ta kopjojm fajllin, zgjedhim komandn Copy, nse dshirojm ta
zhvendosim fajllin zgjedhim komandn Cut
59

3. Klikojm me TDM n follderin destinues dhe zgjedhim komandn Paste nga menyja e
kontekstit

Pr zhvendosje
zgjedhim Cut

Klikojm me TDM
mbi fajll

Pr vendosjen e
fajllit ne follderin
cak zgjedhim
Paste

Pr kopjim
zgjedhim Copy

2.2.10 Rikthimi i dokumenteve dosjeve

Gjat organizimit t shnimeve n kompjuter ne mund t gjejm fajlla dhe follder t cilt nuk na
nevojiten m. Kta fajlla dhe folder ne mund ti fshijm ose ti largojm nga disku. Nse ne e
fshijm nj fajll (folder), ai nuk do t fshihet menjher nga disku, por do t drgohet n
shportn recikluese (Recycle Bin), prej nga ai mund te rikthehet n do koh.
Rikthimi i dosjeve t fshira m hert bhet duke hapur Recycle Bin (shportn ricikluese) dhe
duke klikuar me TDM mbi fajllin q dshirojm ta rikthejm me Restore si n fig.
Hapet shporta
Recycle Bin

Me restore kthehet
fajlli

Zgjedhet fajlli pr
rikthim

60

2.2.11 Procedura e zbrazjes s shports (recycle bin)

Recycle Bin gjendt n desktop dhe shrben pr vendosjen e prkohshme t objekteve t fshira si
n fig.

Por shporta recikluese nuk ka kapacitet t pakufizuar, prandaj her pas here ajo duhet te zbrazt.
Pr ta zbrazur prmbajtjen e shports ricikluese:
1.Klikojme me TDM n ikonn e shports n desktop,
2.zgjedhim komandn Empty Recycle Bin
3.Tani Recycle Bin do t zbrazt
Zgjedhim kt
komand pr ta
zbrazur shportn

Mbi
shporte
klikojme
me TDM

Nse nga menyja e kontekstit zgjedhim komandn Properties, ather do t hapet dritarja e
tipareve t shports, ku ne mund ta definojm madhsin e shports recikluese, pastaj mundemi
ta deaktivizojm drgimin e fajllave t fshir n Recycle Bin si n figurn e mposhtme

61

Klikohet me TDM
ne Recycle Bin

Hapet dritarja me
tiparet e shports

Zgjedhet
Properties

Sipas nevojs objektet q gjendn n Recycle Bin mund t rikthehen n vendin ku kan qen m
par sipas ktyre hapave:
1.Hapet dritarja Recyle Bin
2.Zgjedhet fajlli q dshirojm ta kthejm
3.Restore this item
Zgjedhim
kt
komand
pr kthim
t fajllit

2.2.12 mnyrat dhe procedurat e krkimit (search) dhe gjetjes (find) t dokumenteve dhe
dosjeve
Gjate puns s prditshme n shnime, shpeshher mund ta kemi harruar vendndodhjen e sakt
t nj fajlli ose follderi. Pr ta gjetur fajllin ose follderin e caktuar zgjedhim

62

Ktu shkruajm emrin e

fajllit
Start search programs and files si n fig.
emrin e fajllit dhe Windows i menjher na gjen at fajll si n fig.

ktu e shnojm

Fajllat e gjetur me emrin

Pranvera
E njjta procedur vlen edhe pr gjetjen e ndonj follderi
2.2.13 Kuptimi pr kompresimin (ngjeshjen) dhe dekompresimin e dokumenteve
Shum her, nj fajll mund t jet i madh pr ta ruajtur n pajisje memoruese (USB,CD)ose pr
ta drguar me e-mail. N kto raste zakonisht duhet t bhet ngjeshja (kompresimi) i fajllave dhe
follderve , n mnyr q ata t zn m pak vend n hapsirn memoruese dhe t transferohen
(drgohen) shum m shpejt
Ekzistojn programe t cilat bjn komprimimin (zvoglimin e kapacitetit) t fajllit apo follderit
si Winzip, winrar etj. Programi i winzip sht futur n kuadr t Sistemit Operativ Windows 7
Kompresimi i fajllave (follderve)bhet me disa hapa
1.Hapim follderin q prmban fajllat dhe
Folldert

Zgjedhim
fajllin e
dshiruar

63

2.Zgjedhim fajllin apo follderin q dshirojm ta kompresojm

3.Klikojm me TDM n objektin e zgjedhur
4.Zgjedhim komandn Send to nga menyja e hapur e kontekstit
5.Zgjedhim komandn Compressed(zipped)folder
Pastaj krijohet follderi i kompresuar me prapashtesn .zip si ne fig.
Pastaj zgjedhim
nnkomandn

Me TDM zgjedhet
fajlli

Fajlli i zipuar ose follderi do t duket kshtu si n fig.

prej 1.53 MB sht zvogluar n 455 kB.

dhe follderi me madhsi

Fajlli i zipuar
do t duket
kshtu

64

Dekompresimi dhe ekstraktimi (nxjerrja) jan sinonime t cilat prshkruhet procesi i kthimit t
fajllave t kompresuar n formn e tyre origjinale. Pr t ekstraktuar prmbajtjen e follderit
klikojm me TDM n folder dhe pastaj zgjedhim Extrat folder e pastaj ndiqn udhzimet e m
tutjeme si n fig.

Me kt fajlli
kthehet n
formn e vet
origjinale

Me TDM
zgjedhim
fajllin e
zipuar

Zgjedhet follderi
ku dshirojm ta
kthejm follderin
n origjinalin e
tij dhe me Ok

2.2.14 mnyrat e futjes s viruseve n kompjuter

Viruset kompjuterik prhapen prmes rrugve t komunikimit. Kto rrug mund t jen t
ndryshme: bartja e fajllave me disketa, shkmbimi i t dhnave me e-mail, shkmbimi i t
dhnave prmes rrjetit lokal etj. Veprimi virusit mund t jet nga m t ndryshmit, pra ai mund t
veproj n koh t caktuar dhe ti fshij nj grup fajllash. Ka virus t cilt veprojn vetm gjat
hapjes s nj tipi t caktuar fajllash. Nse vrejm se nj fajll sht me virus, ather menjher
65

duhet ta fshijm at. Sidomos sht e rrezikshme hapja e fajllit q paraqet virusin, sepse shumica
e viruseve vendosn n system vetm pas hapjes.
2.2.15 Procedura e skanimit t njsive memoruese, dosjeve dhe dokumenteve
Pr ta kontrolluar sistemin nse sht i infektuar me virus, e nisim programin antivirus. E
zgjedhim njsin q dshirojm ta kontrollojm (skanojm) dhe e nisim procedurn identifikuese
(shtypim butonin Scan). Kjo procedur e gjetjes dhe fshirjes s viruseve njihet edhe si
dezinfektim i fajllave. Pas prfundimit t skanimit, programi na njofton pr parametrat q ka
gjetur: numrin e fajllave t infektuar, numrin e fajllave t fshir etj.

Zgjedhim Home
pr t skanuar
fajllat e
infektuar

Zgjedhim
njesin pr
skanim

2.2.16 Procedura e rifreskimit (update) t programeve antivirus.

Programet e ndryshme antivirus nevojitn q t rifreskohen (update) n mnyr q t jen n
gjendje t luftojn edhe viruset m t ri. Ky rifreskim mund t bhet prmes internetit, ku pasi
hapim dritaren e programit antivirus mund t zgjedhim opsionin Update Now. Windows 7
prfshin programin Windows Update i cili e kryen procesin e aktualizimit n mnyr
automatike. Pr t konfiguruar Windows Update veprojm Hapim menyn Start, pastaj klikojm
n Control Panel / System and Security/Windows Update
Ushtrimi 2
66

Te krijohet struktura e me poshtme e folldereve.

QRAP (follderi)

Administrata (nnfollderi)
Trajnimet (nnfollderi)
Mirmbajtja(nnfollderi)

Sa diska lokal (hard diska), CD-Rom, fllopi drajv ka kompjuteri juaj.

ka paraqet backup kopja dhe pr ka shrben.
T lexohen karakteristikat e:
Diskut lokal C:
Follderit dokumentet q gjendet n CD
Fajllit shkolla q gjendet n CD
Duke prdorur dritaren Windows Explorer t kopjohet nga CD n follderin My documents
follderi dokumente.
T hapet programi pr editim teksti (Notepad), t shnohet teksti nga detyra aktuale dhe t
ruhet n Desktop me emrin Detyra.
T hapet follderi Dokumente dhe t rregullohet pamja e prmbajtjes n at mnyr q t
paraqiten detajet, t bhet radhitja sipas madhsis.
T krijohet nj nnfollder n follderin My Documents dhe t emrtohet Detyrat, follderi i
krijuar Detyrat ti ndrrohet emri n Shembujt.
Nga follderi Dokumente q gjendet n follderin My Documents t kopjohen t gjitha folldert
dhe t vendosen n follderin Shembujt i cili po ashtu gjendet n My Documents
T fshihet follderi Shembujt q gjendet n My Documents dhe Shporta (Recycle bin) t
kthehen n vendin e m hershm.
T zbrazjet s shporta (recycle bin).
T krkohen t gjitha dokumentet e Word-it dhe t kopjohen n My Documents.
Dokumentet e kopjuara t kopmresohen t gjitha pr njher, follderi i kompresuar t
dekompresohet dhe t dhe t bhet krahasimi n mes t follderit t kompresuar dhe atij t
dekopmresuar.
T skanohet disku lokal pr viruse.
T rifreskohet (update) programi antivirus.

67

2.3 Kursanti prshtat dhe prdor printerin

2.3.1 Procedura e ndryshimit t printerit t parazgjedhur (default) nga lista e printerve t
instaluar
Instalimi i shtypsit bhet duke zgjedhur Start /Controll Panell pastaj ne View devices and
printers si n figur:
Klikojm nj her me
TMM

Nga figura shihet se

njri prej shtypsve
sht i parazgjedhur
me nj tik(shenj)

Pr t instaluar nj shtyps t shtypim Add Printer si n fig.

Zgjedhim Add Printer

Dhe pastaj na paraqitet wizardi si n fig. pr t ndjekur hapat e m tutjeshm

68

Nse shtypsi sht i

lidhur vet n nj
kompjuter zgjedhim
kt opsion

Nse shtypsi sht i

lidhur n rrjet t
kompjuterave,
ather zgjedhim
opsionin
Pastaj zgjedhim
portin me t ciln
sht lidhur
shtypsi dhe next

Pasi t zgjedhim
llojin e printerit dhe
me next vazhdojm
ku praktikisht printeri
sht instalu

69

2.3.2 De instalimi i printerit

Nse dshirojm ta de instalojm nj printer nga kompjuteri personal ather si n fillim shkojm
Start /Controll Panell /Devices and Printers

Zgjedhim kt pr ta
zgjedhur printerin q
dshirojma ta fshijm

Zgjedhim Remove
pr ta fshir
printerin

Zgjedhim printerin

2.3.3 Procedura e prcjelljes s puns s printerit gjat printimit

Shpesh her na ndodh q njkohsisht t jepet urdhr pr shtypjen e disa dokumenteve. T
gjitha ato dokumente do t drgohen n memorien e shtypsit. Nse do ta hapim dritaren e
shtypsit (printerit), aty do ti shohim t gjitha ato dokumente si n fig.
N kt dritare
paraqiten
dokumentet n
radh pr tu
shtypur

70

2.3.4 Procedura e kryerjes s ndalimit (pause), ristartimit dhe fshirjes s puns s printerit
Nse n radh t pritjes sht nj dokument shum i gjat (52 faqe n rastin ton) e nse n
ndrkoh dshirojm ta printojm ndonj dokument m t shkurtr, ather pasi ta zgjedhim
dokumentin n menyn Document shtypim Pause printing. Pas ksaj shtypja e dokumentit t
zgjedhur do t ndalet.

Nse dshirojm srish

ta shtypim
dokumentin,ather e
aktivizojm pausen e
shtypjes Pause printing

Ushtrime 3
T ndryshohet printeri i parazgjedhur (default) nga lista e printerve t instaluar.
T instalohet nj printer nga sistemi operativ dhe m pastaj t de instalohet po ai printer nga
kompjuteri.
T printohet fajlli Detyra.
T jepet komanda e shtypjes s dokumentit dhe m pastaj t monitorohet aktiviteti i printerit, t
ndrpritet shtypja e dokumentit aktual.

71

2.4 Kursanti prshkruan aspekte ligjore dhe t siguris s t dhnave gjat

puns me kompjuter
2.4.1 Kuptimi pr t drejtn e autorit(copyright)n fushn e kompjuterve
Me nene t veanta t ligjit t Kosovs, EUs dhe shteteve t zhvilluara (n veanti SHBAve )
garantohet mbrojtja e puns intelektuale, e drejta e autorit, e shpikjes dhe e risive. Shkenca dhe
krkimet shkencore, si dhe zbatimi i njohurive t tyre, jan baz qensore e shoqris, t cilat
shteti dhe shoqria detyrohet t`i ndihmoj gjithanshm. Prandaj ndalohet reproduktimi dhe
shprndarja e pa autorizuar e krijimtarive n fardo forme: librave, CD ve, programeve,
prmbajtjeve t ueb faqeve etj. Keqprdorimi i t drejts s autorit sanksionohet n mnyr
shum t ashpr nga shumica e shteteve. Pr t qen t sigurte se jeni duke punuar komfort ligjit,
pr do shfrytzim t informatave t publikuara n internet, ose n ndonj form tjetr, krkoni
lejen e autorit pr prdorimin e atyre materialeve.
2.4.2 Kuptimi pr programin e licencuar(licensed software) dhe elementet e tij
Programi i licencuar (licensed software ) sht nj instrument ligjor (zakonisht me an t
kontrats ) q rregullon prdorimin ose rishprndarjen e programeve .T gjitha programet jan t
mbrojtura me t drejtn e autorit, prve materialeve me prmbajtje publike. Jan t njohura disa
lloje t licencave: single user license(pr prdorim vetm n nj kompjuter), multi user
license(pr prdorim nga disa kompjuter ) dhe site license(pr prdorim nga nj kompani).
2.4.3 Kuptimi pr termat freeware, shareware dhe open source
Freeware sht program kompjuterik q sht n dispozicion pr prdorim pa pages ose pr nj
tarif t arsyeshme, por zakonisht me nj ose m shum t drejta t kufizuara t prdorimit.
Shareware sht kur programi jepet pa pages pr tu provuar pr nj periudh t caktuar kohore.
Pas atij afati nse dshirojm ta mbajm programin duhet ta paguajm n t kundrtn duhet q
ta de instalojm nga kompjuteri.
Open source sht softuer kompjuterik q sht n dispozicion n form t kodit t burimit. Kodi
i burimit dhe t drejta tjera t caktuara zakonisht pr mbajtsit e t drejtave t autorit jan t
pajisur me nj licence softuerike q lejon prdoruesit t studiojn, t ndryshojn, t prmirsojn
dhe n disa raste edhe t shprndajn softuer.

72

2.4.4 Aspekte ligjore t mbrojtjes, t siguris dhe t kontrollit t t dhnave gjat puns me
kompjuter
Ekzistojn shum mjete ligjore t mbrojtjes, t siguris dhe t kontrollit t t dhnave gjat puns
me kompjuter si jan The Federation Against Theft(Federata kundr vjedhjes). Kta
mekanizma ndalojn kopjimin dhe shprndarjen e programit dhe dokumentacionet pa lejen e
autorit, prdorimin e programit n dy ose m shum kompjuter nse nuk ekziston licenca q na
lejon kt, nxitja dhe lejimi i puntorve q t shfrytzojn kopje jo legale t programeve,
huazimi i programit me qllim t krijimit t kopjeve etj.
2.4.5 Kuptim pr termat username(emri i prdoruesit id) dhe password (fjalkalimi) dhe
aspekte t prdorimit t tyre
Username (User ID) prdoret pr tu kyur n kompjuter, ose n kompjuter t rrjetit duke krijuar
nj llogari (account), e cila shoqrohet me password pr shkaqe sigurie.
Password (fjalkalimi) prdoret nga shumica e sistemeve kompjuterike si mas primare t
siguris pr t kontrolluar qasjen e prdoruesve n t. Kt password duhet ta zgjedhim me
kujdes n mnyr q t mos jet i leht pr tu qlluar ose thyer. Do t duhej t ishte s paku 8
karaktere i gjat (shkronja dhe numra ). Password in duhet ndrruar n mnyr periodike.
2.4.6 mnyrat e ndryshme t mbrojtjes s t dhnave kompjuterike
Ekzistojn mnyra t ndryshme t mbrojts s t dhnave kompjuterike. Njra ndr to sht
krijimi i t ashtu quajturave backup copy t dokumenteve, duke i mbrojtur nga dmtimet fizike
dhe nga shfrytzuesit e paautorizuar, pastaj sht Firewalle cila bn ndalimin e qasjeve t
paautorizuara nga shfrytzuesit tjer, fikja e rregullt e kompjuterit si dhe prdorimi i antiviruseve
pr mbrojtjen nga viruset
2.4.7 Mbrojtja e t dhnave nprmjet backup copy t dokumenteve
N disk, shpesh mund t kemi t dhna t vlefshme, madje me qindra her m t vlefshme se sa
vet kompjuteri. Prandaj, nuk duhet lejuar q kto t dhna t jen t rrezikuara, qoft nga
shfrytzuesit e paautorizuar, qoft nga mundsit e dmtimit fizik. Zvendsimi i t dhnave
pothuaj sht i pamundur. Pr kto dhe shum arsye tjera, programet dhe t dhnat e
rndsishme ruhen edhe n nj kopje rezerv, e njohur si backup i shnimeve. Backup-i duhet t
ruhet n CD, DVD, hard disk t jashtm ose n mediume tjera memoruese, t cilat vendosen n
nj vend t sigurt, mundsisht n ndonj objekt tjetr. Nse t dhnat origjinale humbin, ju mund
ti riktheni t dhnat nga kopjet e ruajtura. N rast t humbjes s shnimeve baz, ato mund t
73

kthehen nga kopja backup. Pr ta br kopjen Backup t nj fajlli zgjedhim Start|Control Panel
/System and Security/Backup and Restore Pas zgjedhjes s ksaj komande, do t hapet dritarja e
magjistarit si n figurn e mposhtme

Pastaj klikojm n linkun dhe pas disa sekondash do t aktivizohet magjistari, i cili do t ju
udhheq npr tre hapat e procesit t krijimit t kopjeve

Zgjedhim linkun
pr t vazhduar
me tre hapat n
vazhdim

1. N hapin e par caktohet mediumi ku do t krijohet backup-i. Ky medium mund t jet nj

hard disk i jashtm, CD, DVD etj.
2. N hapin e dyt definojm q Windows i t vendos pr cilat fajlla dhe follder do t krijohet
backup-i
3.Caktojm orarin se kur do t bhet backup-i i rregullte i t dhnave p.sh. ne mund ta
konfigurojm q backup-i i t dhnave t bhet nj her n jav

74

Ktu caktojm
mediumin pr
backup-e

Vazhdojm
me hapin
tjetr

Ktu
prcaktohemi
se cilat fajlla
dhe follder t
krijohet
backup-i

75

Ktu caktojm
orarin kur do t
bhet backup-i i
rregullt i t
dhnave

Nse i keni humbur t dhnat, ne mund ti kthejm ato nga kopjet e ruajtura backup-i. Pr ti
kthyer t dhnat hapim dritaren Backup and Restore. Nse mediumi ku ne i kemi ruajtur t
dhnat, ather klikojm n butonin Restore my Files si ne fig.

Zgjedhim
butonin

Pas
zgjedhjes s
fajllave
zgjedhim
Restore

76

2.4.8 Kuptimi pr firewall-et (muret mbrojtse) dhe prdorimet e tyre

Firewall sht nj pajisje e cila i mbron resurset e rrjeteve kompjuterike, duke br ndalimin e
qasjeve t paautorizuara nga shfrytzuesit tjer. Firewall zakonisht prdoret pr mbrojtjen e
rrjeteve private t lidhura n Internet, posarisht pr mbrojtjen e intraneteve. I gjith trafiku q
hyn ose del nga intraneti kalon npr firewall, i cili s pari e kontrollon do paket t trafikut se
a i plotson kriteret e siguris dhe pastaj vendos se cilat paketa t trafikut lejohen t kalojn n
intranet dhe cilat jo. Ekzistojn disa lloje t firewallave:
Filtruesi i paketave ( Packet filter ): Ky firewall i kontrollon t gjitha paketat e trafikut q
kalojn npr rrjet dhe varsisht nga plotsimi i kritereve t siguris bn lejimin ose refuzimin e
tyre. Konfiguracimi i ktij firewalli nuk sht shum i leht, por principi i puns s tij sht
mjaft transparent.
Gateway i aplikacioneve ( Application Gateway ): Ky firewall bn aplikimin e mekanizmave t
siguris vetm pr disa aplikacione, si jan FTP dhe Telnet .
Gateway i nivelit t qarqeve ( Circuit level Gateway ): bn aplikimin e mekanizmave t
siguris para se t vendoset lidhja, kurse ather kur realizohet lidhja paketat e trafikut nuk
kontrollohen me tutje.
Proxy server: Bn kontrollimin e t gjitha mekanizmave t cilat hyjn dhe dalin nga rrjeti
kompjuterik.

77

Ushtrimi 4
far kuptimi ka copyright
a) E drejta e autorit n fushn e kompjuterit
b) Mbrohet e drejta e autorit me ligje te Kosovs dhe t EU-s
c) Asnjra nga kto
ka sht programi i licencuar
a) sht nj instrument ligjor (zakonisht me an t kontrats ) q rregullon prdorimin ose
rishprndarjen e programeve (softuer )
b) Shfrytzuesi ka te drejt t prdor shprndarjen e programeve me dy opsione
ka sht Fireware __________________________________________________
__________________________________________________
Pr far prdoret Username (User ID)
a) User name (ID) prdoret pr t`u kyur n rrjet
b) User name (ID) prdoret pr t`u kuqur n kompjuter dhe zakonisht shoqrohet me nj
pasword pr shkaqe sigurie
c) Asnjra nga kto
Krijo nj kopje rezerv (Backup) te nj fajlli

78

3
PRDORIMI I PROGRAMEVE APLIKATIVE PR
PRPUNIMIN E TEKSTIT
Prpunimi i nj teksti nnkupton t gjitha procedurat, prej hapjes s dritares s programit,
daktilografimit, formatizimit, rregullimit t faqeve, futjes s materialeve, e deri te qllimi i
fundit, q sht shtypja n letr.
Pr ti arritur kto dhe shum pun t tjera, ekzistojn programe pr prpunimin e tekstit,
q ndryshe quhen tekst procesor. Ndr tekstprocesor-t m t popullarizuar q prdoren tash
e m shum se nj dekad, sht programi MS Word, q sht pjes e pakos programore
Office t Microsoft-it.

3.1 Kryerja e veprimeve me programin aplikativ pr prpunim teksti

3.1.1 Hapja e programit aplikativ
Bhet nga Start, Programs, MS Officce, MS Word ose nse sht e prshtatur Start menyja e
XP bhet nga Start, All Programs, MS Officce, MS Word.
Nse e kemi t krijuar nj shkurtes n desktop t programit MS Word ather hapim at ikon.

79

3.1.2 Procedura e mbylljes s dokumentit

Dokumentet e krijuara m hert mund t hapen pasi t kemi gjetur dokumentin, duke prdorur
mnyrat e hapjes s nj objekti. Mbyllja e programit aplikativ bhet nga menyja File, Exit ose me
shtypjen e tastit kryesor pr mbyllje t dritares (Close). Mbyllja e dokumentit bhet nga File,
Close.

3.1.3 Procedurat e krijimit t dokumentit t ri

Bhet kur shtypim menyn File, New, Blank Document dhe n fund shtypi vegln Create prej
nga mund t zgjedhim ose nj nga format e gatshme t dokumenteve,

80

3.1.4 Procedurat e ruajtjes s dokumentit

Pasi q t bjm ndryshime n dokument ose para se t fillojm punn n dokument mund t
ruajm dokumentin duke prcjellur kt procedur: File, Save As.. ku lajmerohet dritarja Save As,
pastaj duhet t caktojm lokacionin e ruajtjes n Save in:, emrojm dokumentin n File name:
dhe caktojm tipin e ruajtjes s fajllit, n fund shtypim butonin Save.
Vendi i ruajtjes s
dokumentit

Emri i
dokumentit

Ruajtja e
dokumentit n nj
format tjetr

81

M pastaj mund t vazhdojm punn n dokument.

Dritarja Save As na lajmrohet gjithmon kur pr her t par e ruajm dokumentin, por edhe kur
dokumentin dshirojm ta ruajm edhe me nj emr tjetr.
Gjithmon kur bjm ndryshime n dokument dhe dshirojm ti ruajm ato ndryshime mund
t prdorim shkurtesn nga tastiera Ctrl+S, ose shtypim butonin Save n shiritin standard, por
mund t bjm edhe kur nga menyja File zgjedhim nn menyn Save.
Kur dshirojm t prfundojm punn n dokument dhe t mbyllim dritaren ather
paraqitet dritarja e dialogut e cila krkon ruajtjen, mos ruajtjen e dokumentit apo mohimin e
komands s ofruar.

.
3.1.5 Proceduart e kalimit nga nj dokument n dokument tjetr aktiv
Windows-i na mundson q t punojm n t njejtn koh n shum dritare por edhe n
Officce kemi mundsi ti hapim njkohsisht disa dokumente, ku mund t klikojm nga nj
dokument n tjetrin nga menyja View, grupi i veglave Window, n vegln Switch Windows
n t cilen shohim dokumentet e hapura njkohsish dhe sht aktiv dokumenti q e ka
shenjn e vots.

Kalimi nga nj dokument i hapur n tjetrin gjithashtu t hapur mund ta bjm edhe nga shiriti i
detyrave duke klikuar mbi dokumentin, si dhe duke prdorur kombinimin e tasteve n tastier
Alt+Tab.

82

3.1.6 Prdorimi i veglave (Tools)

Dritaren e Word-it e prshtasim sipas nevojs me ndihmn e menys File, Options... e cila dritare
sht e organizuar n regjistra apo flet, ku kemi nj numr t madh t Check box-ve dhe aty
mund t bjm prshtatjen e parametrave t dritares s Word-it.
Pr shembull n regjistrin General mund t caktojm emrin e shfrytzuesit, tek
Regjistri Advanced psh te Measurement units: mund t caktojm njsit matse n dokument etj.

3.1.7 Prdorimi i vegls pr zmadhim dhe zvoglim t pamjes s dokumentit

Zoom- Ktu prcaktohemi se far madhsie n pamje dshirojm t kemi, kjo madhsi mund t
gjendet edhe tek menyja View, grupi i veglave Zoom, vegla Zoom dhe nga vegla n kndin e
djatht posht t dritares s Word-it

83

3.1.8 Procedurat e largimit dhe vendosjes s shiritave me vegla (toolbar)

N mesin e prshtajeve n dritaren e Word kemi edhe largimin dhe vendosjen e shiritave me
vegla ( menyve), e cila bhet kur shtypim TDM diku n siprfaqe t lire t shiritit dhe zgjedhim
Costumize the Ribbon , hapet drirtarja Word Options, dhe zgjedhim menyn e krkuar, t gjith
myt q e kan shenjn e vots jan n dritare. Largimi i menyve bhet me t njejtn procedur
vetm duke e larguar shenjn e vots nga emri i shiritit.

84

Ushtrimi 1

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Hap programin n dy mnyra

Mbyll programin prmes menys File
Krijo dy dokumente t ri dhe emro detyr e pare, duke e ruajtur n follderin e juaj
Dokumentet e krijuara praktikoj duke kaluar nga njri n tjetrin
Ndrysho njsin matse t margjinave t dokumentit
Rregullo pamjen e dokumetit 135%
Largo dhe vendos dy shirita me vegla

85

3.2 Krijimi dhe formatimi i dokumentit

3.2.1 Procedurat e kalimit nga nj pamje n tjetrn t dokumentit
Gjat puns n Word kemi mundsi ti prshtasim pamjet e dokumentit, varsisht se far pamje
zgjedhim prmbajtja e dokumentit nuk ndryshon. Pamjet mund ti gjejm n menynn View, n
grupin e veglave Document Views ato vegla jan: Print Layout,
Outline,Web Layot, Draft. Veglat e cekura gjenden edhe n kndin e
djatht
posht t dritares s Word-it
View Normal- kjo pamje nuk ka fillim as mbarim, nuk ka kufi as madhsi t letrs.
Print Layout- Pamja q prdoret m s shumti dhe sht forma e flets s vrtet.
Outline- Kur na intereson organizimi i dokumenti si: titujt, paragrafet, ather zgjedhim kt
pamje.

3.2.2 Procedurat e vendosjes s tekstit n dokument

Me vendosje t tekstit kuptojm daktilografimin e deri te formatizimi apo ndryshimet n
dokument, daktilografimi bhet nga tastiera.
Vendosja e tekstit n dokument bhet duke filluar nga pozita e kursorit por mund t bjm edhe
krijojm rreshta t ri dhe pozita edhe pr objekte t tjera.

86

3.2.3 Procedurat e vendosjes s simboleve dhe shkronjave t veanta n dokument

Shpesh paraqitet nevoja t vendosim n dokument simbole t cilat nuk mund ti gjenerojm
prmes tastiers apo shkurtesave, andaj e kemi mundsin si t insertojm simbole t
veanta, dhe ajo bhet duke klikuar tek menyja Insert, grupi i veglave Symbols,vegla Symbol,
More symbols

Pr t shtuar nj simbol mbrenda dokumentit s pari zgjedhim simbolin e pastaj shtypim butonin
Insert, me rast simboli do t vendoset aty ku e kem kursorin.

87

3.2.4 Procedurat e shkruarjes s formulave matematikore

Nga menyja Insert, shtypet vegla

Hapet shiriti me vegla, ku jan t paraqitura veglat sipas nevoje

Psh

3.2.4 Procedurat e brjes t dukshme ose t pa dukshme t shenjave t veanta (q nuk

printohen)
Gjat shkruarjes s testit kemi nevoj t korrigjojm dhe t shohim fillimin e paragrafit, hapsirn
mes fjalve, prdorimin e tabulatorit etj. Kto shenja mund t shifen por nuk printohen,
vendosja e shenjave mund t aktivizohen nga menyja Home, grupi i veglave Paragraph dhe
shtypim vegln

88

3.2.5 Procedurat e selektimit (zgjedhjes) s tekstit

Zgjedhja e tekstit bhet, kur prcaktohemi se nga do t bjm zgjedhjen duke prdorur disa
mnyra
- Mbajm t shtypur tastin Shift dhe me tastet pr lvizje (drejtime) zgjedhim pjesn e caktuar
- Duke e pozicionuar kursorin n pozit t caktuar e mbajm t shtypur TMM dhe miun e
rrshqasim.
- Zgjedhja e tr dokumentit mund t bhet duke prdor shkurtesn n tastier Ctrl+A.

3.2.6 Procedurat e krkimit dhe zvendsimit t nj shkronje, fjal apo fraze

Gjat puns n dokument shpesh kemi nevoj q t krkojm ndonj simbol, fjal se ku gjenden.
Krkimi bhet nga menyja Home grupi i veglave Editing, Find, ose duke prdorur shkurtesn
Ctrl+F.

89

Ku n hapsirn Find what shenojm simbolin, fjaln apo far kemi vendos t gjejm, krkimi
fillon me shtypjen e butonit Find Next.
Zvendsimi i simbolit, fjals apo frazs s gjetur bhet nga regjistri Replace ose nga
shkurtesa Ctrl+H, ku n hapsirn Replace With shenojm se me far dshirojm t
zvendsojm, zvendsimi mund t bhet nj nga nj me shtypjen e butonit Replace, por mund
t bhen zvendsimet edhe t gjith gjetjeve me shtypjen e butonit Replace All.

3.2.7 Procedurat e kopjimit (copy), prerjes (cut) dhe ngjitjes (paste) s tekstit brenda ose
midis dokumenteve t hapura
Dokumentet ose pjest e dokumentit shpesh sht e nevojshme q t kopjohen apo zhvendosen,
ato pjes t dokumenti mund t:
Kopjimi- s pari duhet br zgjedhja e m pastaj mund t prcaktohemi se n ciln nga mnyrat
e mposhtme t kryejm veprimin e kopjimit;
- Ctrl+C
- Nga grupi i veglave Clipboard
- TDM ( menyja fluturuese), Copy

90

Zhvendosja- bhet kur s pari zgjedhim e m pastaj mund t prcaktohemi se n ciln nga
mnyrat e mposhtme t kryejm veprimin e zhvendosjes;
- Ctrl+X
- Nga grupi i veglave Clipboard
- TDM ( menyja fluturuese), Cut

Tekstet t cilat kemi vendosur ti kopjojm apo ti zhvendosim i bjm pr nj qllim q ato
t vendosen diku n brendi t dokumentit apo n nj dokument tjetr, e cila bhet me nj nga
mnyrat e mposhtme kur paraprakisht kemi caktuar vendin pr ngjitje (Paste).
- Ctrl+V
- Nga grupi i veglave Clipboard
- TDM ( menyja fluturuese), Paste
Ngjitja mund t ndodh sa her q dshirojm t prsritet ajo pjes e kopjuar apo zhvendosur,
deri sa t kryhet ndonj veprim tjetr.
Qndron nj dallim mes Kopjimit dhe Zhvendosjes, me rastin e kopjimit dokumenti apo pjesa
e dokumentit mbetet n dokumentin apo vendin baz dhe mund t ngjitet edhe n vendet
tjera. Ndrsa me rastin e zhvendosjes nuk mbetet n baz por mund t ngjitet n vendet tjera
t caktuara.
3.2.8 Procedurat e fshirjes s dokumentit
Dokumenti apo pjest e dokumentit shpesh sht e nevojshme t fshihen, t cilat veprime i
paraqesim m posht, kur paraprakisht duhet t zgjedhim pastaj t prdorim mnyrat e fshirjes:
- Tasti Delete nga tastiera
- Shtypim tastin Backspace nga tastiera

91

3.2.9 Prdorimi i komandave undo dhe redo

Kto dy komanda
ndihmojn q gjat puns t kthehemi nj hap mbrapa undo apo para
redo t cilat mund ti gjejm nga menyja:
- Ctrl+Z dhe
- Ctrl+Y
Kto veprime mund t kryhen edhe nga veglat

3.2.10 Procedurat e ndryshimeve n formatin e tekstit (n llojin, tipin dhe madhsin e

shkronjave, ngjyra e tekstit, n ndarjen e fjalve n rrokje
Gjat shkuarjes s dokumentit sht e nevojshme q t bjm ndryshime n formn ashtu q t
zbukurojm pamjen e dokumentit, kto i bjm me FORMATIZIM.
T gjitha formatizimet mund t bhen nga menyja Home, me ndihmn e veglave,

Fonti i shkronjave

Madhsia e shkronjave

Stili i shkronjave na shrben pr

formatizim t kapitujve apo nnkapitujve
kur kemi t nxjerrim prmbajtjen e ndonj
dokumenti.
Prmbajtja e dokumentit nxjerrt nga
menyja Referencs, grupi i veglave Table
of Contents dhe vegla Table of Contents

Ndryshimet mund t bhen edhe nga

Menyja Home grupi i veglave Font
Mundsit jan q edhe ngjyrn e tekstit ta ndryshojm dhe ajo bhet nga vegla
92

Ndarja e fjalve n rrokje ka kuptim vetm ather kur n programin aplikativ sht i vendosur
edhe programi dhe drejtshkrimi i gjuhs prkatse.
Ndarja e fjalve n rrokje bhet nga Menyja Page Layout, n grupin e veglave Page Setup,
vegla Hyphenation

3.2.11 Procedurat e krijimit dhe bashkimit t paragrafve

Paragrafi sht nj trsi e tekstit prej kryeradhe deri te kryeradha tjetr, madhsia e paragrafit
sht prej nj rreshti e m tepr (nuk ka kufi).
N teknologjin informative ne njohim rregullat e paragrafit nga shtypja ENTER-it t fundit deri
te ENTER-i i ardhshm.
Paragraft e krijuara mund edhe t bashkohen nse n fillim t paragrafit vijues vendosim
kursorin dhe shtypim tastin Backspace, ose nse vendosim kursorin n fund t paragrafit t m
parm dhe shtypim tastin Delete. Pr ti prdorur kto komandat e bashkimit t paragrafve
sht mir t vendosim shenjn q nuk printohet pr t par se far ndodh p.sh. Vegla gjendet
n Menyn Home , n grupin e veglave Paragraph.

93

3.2.12 Procedurat e vendosjes dhe heqjes s ndarjes

Thyerja e faqes sht ndrprerja e domosdoshme mes dy seksioneve, gjat shkuarjes s nj
dokumenti m t gjat kjo mund t bhet p.sh.; pas nj kapitulli apo zakonisht pas hyrjes ashtu
q t mos filloj kapitulli me t njjtn faqe me hyrjen. Thyerja e faqes bhet nga menyja Insert,
grupi i veglave Pages, vegla Page break.
Thyerja e krijuar n faqe mund t largohet duke e vendosur kursorin n pozitn ku sht br
thyerja, e pastaj shtypim tastin Delete nga tastiera.
3.2.13 Mnyrat dhe komandat e barazimit t tekstit
Mundsit e shumta n Word na ndihmojn edhe t bjm barazimin e tekstit dhe at:
- Nga menyja Home, grupi i veglave Paragraph
Barazimi mund t bhet pasi t zgjedhim tekstin apo edhe paraprakisht nse jemi prcaktuar pr
mnyrn e dhmbzimit.

majt, qendr, n t djath, n t dy ant

3.2.14 Mnyrat dhe komandat e formatimit t paragrafit
Pr formatimin e paragrafit nuk ka nevoj q t gjedhet paragrafi, mjafton q
t vendosim
kursorin n nj nga rreshtat e paragrafit. Formatimi i paragrafit Menyja Home grupi i veglave
Paragraph , shtypim vegln pr t fituar dritare Paragraph

94

Ku n pjesn Indentation caktojm dhmbzimin e

paragrafit nga ana e majt ose e djatht, largsia
sht n njsit matse cm ose Inch.
N rubrikn Special caktojm largimin e fillimit t
rreshtit t par t paragrafit, ku n rubrikn By
zgjedhim at distanc.
N pjesn Spacing caktojm distancn n mes
paragrafve para (Before) dhe mbrapa (After)
paragrafit. Ndrsa n rubrikn Line spacing caktojm
distancn mes rreshtave, e cila mund t bhet
edhe nga vegla. Numrimi dhe shnjimi
(numbering and bulletd) i paragrafve
Shpesh paraqitet nevoja q paragraft t numrohen apo t shnjohen, pra e kemi edhe kt
mundsi e cila bhet nga Menyja Home, grupi i veglave Paragraph, nga veglat
Bullets dhe Numbering,

95

3.2.16 Procedurat e vendosjes s paragrafit n korniz

Shpesh paraqitet nevoja pr futjen e tekstit n
korniz, ky veprim bhet kur s pari zgjedhim
tekstin,
pastaj shkojm n menyn Home,
nga grupi i veglave Paragraph
Borders and Shading
Futjen n korniz t tekstit na ndihmon regjistri
Borders, ku n rubrikn Seting, zgjedhim nj nga
kufizimet, n Style zgjedhim llojin e vijave, Color
zgjedhim ngjyrn e vijave dhe n Width zgjedhim
trashsin e vijave. N pjesn Preview shohim
kufizimet dhe i zgjedhim ant e kufizimit.Pas
caktimit t t gjith parametrave, shtypim butonin
Ok.
N rubrikn Apply to nse zgjedhim
Paragraph do t kufizohet paragrafi
ndrsa
nse zgjedhim Text do t kufizohen rreshtat n form tabele.
N regjistrin Page Border bjm kufizimin e fletve t dokumentit, ku i vetmi ndryshim sht
te nn rubrika Art ku mund t zgjedhim nj nga llojet e zbukurimeve t kufizimit t faqes.
3.2.17 Procedurat e vendosjes s prapavij (hijezimi, ngjyrosja) e paragrafit
Tekstin apo paragrafin e zgjedhur mund ti vendosim n nj prapavije, e cila bhet nga Menyja
Home, grupi i veglave Paragraf, vegla Shading, More colors, N pjesn Fill mund t zgjedhim nj
nga ngjyrat e preferuara apo t caktuara,

96

3.2.18 Procedura e vendosjes s tekstit n shtylla

Pr t shkruar tekstin n shtylla zgjedhim menyn Page Payout, pastaj vegln Columns, ndrsa n
nn menyn More Columns, mund t caktojm m shum kolona, ku mund t caktojm
gjersin e kolonave dhe distance mes kolonave

3.2.19 Procedura e ndryshimit t shkronjave (fontit) nga t voglat n t mdha etj.

Nga menyja Home dhe vegla Change case

97

Ushtrimi 2
1.
2.
3.

Hap nj dokument dhe kalo nga nj pamje n tjetrn

Vendos tekst n korniz
Vendos ndonj simbol dhe shkronja t veanta n dokument

4.

Shkruaj formuln matematikore

5.
Shkruaj dy paragraf me nga 3 rreshta dhe vendos shenjn e q nuk
printohet, pr t par sa her sht prdor Enter
6.
Zgjedh dy rreshtat e paragrafit t dyt
7.
Krko dhe zvendso ndonj simbol t veant n paragrafin e par
8.
Kopjo, zhvendos pjes nga paragrafi i dyt, dhe ngjit n ndonj dokument
tjetr apo n brendi t dokumentit
9.
Zgjedh nj rresht t nj paragrafi dhe fshije prmes tastiers
10. Rreshtit t tret t paragrafit t par t ndryshoja Fontin, madhsin e
shkronjave dhe stilin e shkronjave
11. Formo edhe paragrafin e tret dhe pastaj bashkoje me t dytin
12. Paragrafin e par barazoje n t majt, t tretin n t djatht
13. Krijo nj distanc mes paragrafit t dyt dhe t tret (24 pt)
14. Distanca me s rreshtave t paragrafit t dyt le t jet 1,5
15. Paragraft le t kopjohen dhe t vendose nn paragraf, ku 3 t part t
numrohen, ndrsa tre tjert t shnjohen
16. Paragrafit t dyt vendosni nj prapavije sipas dshire
17. Paragrafi i 5 dhe 6 t rregullohen n dy shtylla
18. Rreshti i 3 i paragrafit t dyt t shkruhet me shkronja t mdha

98

3.3 Krijimi dhe vendosja e tabelave dhe objekteve grafike n dokument

3.3.1 Procedura e krijimit t nj tabele pr futje t dhnash
Tabela sht nj struktur organizative e prbr nga rreshtat dhe kolonat. Preja e rreshtit me
kolon formon elementin tjetr t tabels e cila quhet Qeli. N Word tabelat nuk jan aq t
prshtatshme pr kalkulime, mirpo nganjher paraqitet nevoja q edhe n kt program t
krijojm tabela. Gjithka q ka t bj me tabela duhet filluar nga Menyja Insert, vegla Tables
Insert Table dhe n vazhdim fitojm dritaren Insert Table ku duhet t caktojm numrin e
kolonave dhe t rreshtave.
Nse n tabel nuk e kemi t vendosur diku kursorin shumica e
komandave t menys Table
jan pasive

3.3.2 Procedurat e futjes dhe editimit t t dhnave n tabel

Pas krijimit t tabels mund t fillojm futjen e t dhnave, futja e t dhnave bhet qeli pr
qeli d.m.th. do qeli plotsohet ve e ve , do qeli ka prmbajtjen e vet, futja e t dhnave
bhet prmes tastiers.
Me rastin e krijimit t tabels gjersia e kolonave dhe lartsia e rreshtave sht standarde,
por paraqitet nevoja q lartsia e rreshtit t rritet ose gjersia e kolons t zgjerohet.
N vazhdim do t tregojm mnyrn m t thjesht t rritjes s lartsis s rreshtit dhe gjersis
s kolons, t cilat bhen kur n vendin e ndarjes s rreshtit prkatsisht kolons i ofrojm kursorin
e miut dhe n momentin e ndryshimit t forms s kursorit e mbajm t shtypur TMM dhe e

99

trheqim n drejtim t caktuar.

Nr. Emri
1
2
3
4

Mbiemri

Datlindja

3.3.3 Procedurat e przgjedhjes s rreshtave, kolonave, qelive dhe gjith tabels

Nr. Emri
1
2
3
4

Mbiemri

Datlindja

Rreshtat zgjedhn kur shkojm n drejtim t rreshtit n ann e majt, jasht margjinave forma e
kursorit ndrron kahjen e pastaj shtypim TMM.

Kolona zgjidhet kur me kursor shkojm mbi kolon dhe n momentin e ndrrimit t forms s
kursorit shtypim TMM, dhe zgjidhet kolona.

Ndrsa zgjedhja e qelis bhet kur me kursor t miut shkojm n kndin e majt posht qelis
dhe n momentin e ndrrimit t forms s kursorit shtypim TMM.

Zgjedhja e tr tabels bhet kur n kndin e majt lart ofrojm kursorin e miut dhe n objektin

100

e lajmruar n form katrori me shigjeta shtypim TMM1.

3.3.4 Procedurat e shtimit dhe fshirjes s rreshtave dhe kolonave

N shum raste kur krijojm tabela nuk mund t prcaktohemi sakt se sa kolona e sa
rreshta duhet t ket tabela, andaj kemi mundsin e shtimit, fshirjen e rreshtave, kolonave,
qelive apo edhe t tr tabels.
Shtimi i rreshtit- Nse mungon nj rresht, at mund
ta shtojm mbi ose nn rreshtin aktiv
(ku e kemi kursorin). Shtimi i rreshtit bhet duke u
pozicionua n rresht, shtypim TDM2, fitojm menyn
fluturuese e zgjedhur Insert, Insert Rows, Above (sipr
rreshtit aktual) ose Below (nn rreshtin aktual). Rreshti
i shtuar sht i zbrazt.
Shtimi i shtylls- Shtyllat (kolonat) mund t shtohen
Insert-Insert Columns to the Right (djathtas shtylls
aktive), Insert Columns to the left (majtas shtylls
aktive). Kolona e shtuar sht e zbrazt.

Nr.
1

Emri

Mbiemri

2
3
4

1
2

TMM- tasti i majt i miut

TDM tasti i djatht i miut

101

Datlindja

Fshirja e rreshtit- Fshirja e rreshtit bhet ku zgjedhim rreshtin, shtypim TDM dhe zgjedhim
Delete-Rows. Nse zgjedhim shum rreshta, do t fshihen t gjith ata.
Fshirja e shtylls- Fshirja e shtylls aktive bhet me shtypjen e TDM, dhe zgjedhim DeleteColumns. Nse zgjedhim m shum shtylla, do t fshihen t gjitha ato.

Nr.
1

Emri

Datlindja

3
4
3.3.5 Procedurat e ndryshimit t gjersis s kolonave dhe lartsis s rreshtave
Lartsia e rreshtave dhe gjersia e kolonave mund t bhet edhe n mnyr manuale duke u
pozicionuar n mes rreshtave apo kolonave, kur ndryshon forma e kursorit e mbajm t
shtypur TMM dhe e rrshqasim miun n drejtim t caktuar.
Mund t bhet kur t shtypim TDM dhe zgjedhim nnmenyn, Table Properties ose Menyja
Layout vegla Properties,

102

Fitojm dritaren

N pjesn Size rregullojm lartsin e rreshtit duke vendosur shenjn e vots n rubrikn Specify
height.
Ndrsa duke kaluar n regjistrin Column caktojm gjersin e kolons dhe vendosim shenjn
e vots n rubrikn Preferred width. Ku mund t caktojm ve e ve pr do rresht apo
kolon duke prdor butonat Next Row apo Next Column ose paraprake (Previous).

103

3.3.6 Procedurat e ndryshimit t stilit, trashsis dhe ngjyrs s vijave kufizuese t qelive
t tabels
Mund t bhet duke prdorur grupin e veglave Draw Borders nga menyja
Design Borders, Shading, ose nga Table, Table Properties, regjistri
Tables dhe butoni Borders and Shading

3.3.7 Procedurat e hijezimit dhe ngjyrimit t brendis s qelive t tabels

Gjat puns me tabela shpesh paraqitet nevoja pr t
br hijezimin dhe ngjyrosjen e brendive t qelive t
caktuara. Kto veprime mund ti kryejm kur s pari
zgjedhim qelit pastaj vegln Shading nga menyja
Design

Nr.
1
2
3
4

Emri

Mbiemri

Datlindja

104

3.3.8 Procedurat e shtimit t objekteve grafike (fotografi, figura, diagrame, vizatime etje)
n nj vend t caktuar n dokument

Gjat puns me dokumente sht e nevojshme edhe shtimi i objekteve t ndryshme, t cilat
mund t bhen nga menyja Insert, pastaj duke zgjedhur objektet sipas nevoje
Pr t shtuar nj objekt s pari duhet t caktojm vendin (t vendosim kursorin) n pozit t
caktuar, ku pastaj zgjedhim nj nga llojet e objekteve.
Nga Clip Art mund t shtojm fotografit e libraris s Office-it.
Nga From File mund t shtojm fotografit e ruajtura si fajlla.
Nga Oganization chart mund t krijojm skema t ndryshme organizative. Nga AutoShapes
mund t vizatojm forma t lira.
Nga Word Art mund t shkruajm tekste t ndryshmen forma artistike.
Nga Chart mund t krijojm diagrame (grafik) t t dhnave t caktuara.
3.3.9 Procedurat e przgjedhjes s nj objekti grafik
Przgjedhja e objektit bhet kur me TMM klikojm
nj her mbi objekt, ku objekti do t kufizohet me 8
katror t vegjl n knde dhe n meset e brinjve.
Qllimi i przgjedhjes s objektit bhet pr t
kopjuar, zhvendosur, fshir apo pr t formatizuar.

105

3.3.10 Procedurat e kopjimit dhe zhvendosjes s nj objekti grafik brenda dokumentit dhe
midis dokumenteve aktive

Sikurse bhej kopjimi i pjesve t ndryshme t tekstit, ashtu bhet

edhe kopjimi i objekteve kur paraprakisht zgjidhnim objektin.
Kopjimi mund t bhet kur shtypet TDM dhe zgjedhim Copy, nga
tastiera Ctrl+C por edhe nga menyja Home vegla Copy.
T prkujtojm se objekti q kopjohet mbetet n vendin burimor
por edhe vendoset n vendet e caktuara brenda dokumentit apo
n nj dokument tjetr.

Zhvendosja mund t bhet kur shtypet TDM dhe zgjedhim Cut nga menyja fluturuese, nga tastiera
Ctrl+X por edhe nga menyja Home vegla Cut.
T prkujtojm se objekti q do t zhvendoset nuk mbetet n vendin burimor por vendoset n
vendin e caktuar brenda dokumentit apo n nj dokument tjetr.
Objektet e kopjuara apo ato t cilat dshirojm ti zhvendosim duhet t ngjiten prmes
komands Paste ku paraprakisht duhet t caktojm vendin, qllimin e ngjitjes apo dyfishimin
e objektit.
3.3.11 Proceduarat e ndryshimit t madhsis dhe fshirjes s nj objekti grafik
Objektet e shtuara shpesh kemi nevoj q tju ndryshojm madhsin, ndryshimi i madhsis s
objektit bhet edhe n mnyr manuale kur pas zgjedhjes s objektit, objekti do t ket 8 shenja
n knde dhe n mes t brinjve, vendosim kursorin e miut n nj nga kndet, pas ndryshimit
t forms s miut mbajm t shtypur TMM dhe e rrshqasim n drejtim t caktuar, sht me
rndsi q objekti t mos deformohet pr kt arsye ndrrojm madhsin n drejtim
proporcional.
Objektet e vendosura n dokument mund t fshihen nse
zgjedhim objektin dhe shtypim tastin Delete nga tastiera.

106

3.3.12 Procedura e formatimit t objekteve grafike n dokument

Arsye shum e madhe sht edhe formatimi i objektit t vendosur n dokument. Formatimi i
objektit bhet kur s pari zgjedhim objektin, m pastaj mund t ndrthurim objektin me tekst.
Objektit i cili nuk sht i formatuar nuk mund tia caktojm vendin e dshiruar. Formatimi mund
t bhet kur zgjedhim menyn Format grupi i veglave Size, ku Regjistri Text Wraping Zgjedhim
ndrthurjen e objektit me tekst.
Dritarja e formatimit t objektit gjendet edhe kur mbi objekt e shtypim TDM dhe zgjedhim
nn menyn Size and Position,

-In line with text nuk lejohet shkrimi anash objektit.

-Square krijohet nj hapsir katrore prreth s cils
mund t shkruajm text.
-Tight sht shum i ngjajshm me Square, ktu texti e
merr formn e objektit.
-Behind text objekti vendoset prapa textit
-In front of text objekti vendoset para tekstit.
N opsionet Left, Center, Right dhe Other bjm
barazimin e objektit ndaj faqes.

107

Ushtrimi 3
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

Krijo nj tabel me 4 kolona dhe 6 rreshta

Fut t dhna n rreshtin dhe kolonn e par
Zgjedh nj rresht, kolon, qeli dhe tr tabeln
Shto nj rresht dhe nj kolon n mes t rreshtave dhe kolonave
Fshije rreshtin e 5 dhe kolonn e 3-t
Ndrysho lartsin e rreshtave dhe gjersin e kolonave prmes Table Properties
Ndrysho disa vija n tabel, duke prdor stilin, trashsin dhe ngjyrn
Zgjedh tri qeli dhe i jep prapavija sipas dshire
Shkruaj nj paragraf me 5 rreshta
Nn tabel shto nj objekt sipas dshire
Kopjo objektin dhe vendose nn 4 rreshta m posht
Ndrysho madhsin e objektit n 5 cm
Ndrthur objektin n mes tekstit

108

3.4 Prgatitja e letrave serike (mail merge)

3.4.1 Procedurat e hapjes dhe e prgatitjes s dokumentit kryesor pr letra serike
Letra serike sht nj dokument e cila sht e prshtatshme nse kemi nj dokument q tju
drgohen numrit t madh t personave, ku prmbajtja sht e njjt mirpo ndryshojn vetm t
dhnat personale t personave, (pr shembull nj numr i ftesave).
Fillimi i krijimit t letrs serike bhet nga menyja Mailings, nga vegla Start Mail Merge

Zgjedhim opsionin e fundit Step by Step Mail Merge Wizard

Mail Merge Wizard sht nj ndihms pr krijimin e letrs serike. Pr t
krijuar nj letr serike duhet t kalojm n 6 hapa.
N ann e djatht t dritares lajmrohet paneli i detyrave nga i cili prcjellim
kta 6 hapa. Krijimin e ktyre letrave e bjm duke ilustruar nj shembull, ku
Pr t kaluar n hapin e dyt duhet t
s pari zgjedhim opsionin Letters.
shtypim.
N kt hap zgjedhim dokumentin fillues, mund t zgjedhim dokumentin
aktual Use the current document.
Mund t fillojm nga ndonj shabllon Start from a template.
Ose nga ndonj dokument ekzistues Start from existing document.
Hapi tjetr vazhdon duke shtypur Next: Select recipients.

109

Hapi n vazhdim sht hapi i tret

Ktu mund t zgjedhim opcionin e par Use an existing list i cili sht m
i prashtatshm ose nse bjm shfletimin nga ndonj list tjetr q e
kemi t ruajtur diku n disk prmes butonit Browse.., hapet dritarja pr t
zgjedhur dhe hapur dokumentin nga i cili shfrytzojm shnimet pr letre
serike duke shtypur butonin Open

N kt tabel jan t gjith t przgjedhur, por mundsit jan q ndonj nga lista t largohet
duke larguar shenjn e vots nga ai person.

110

3.4.2 Procedurat e shtimit t fushave t t dhnave n dokumentin kryesor t letrave serike

Pr t vazhduar n hapin vijues shtypim Next:Write your letter
N kt hap vendosim fushat e nevojshme n dokument, pr ti vendosur kto fusha, s pari
zgjedhim vendin se ku vendoset fusha dhe pastaj shtypim More items. Zgjedhim fushn dhe
shtypim butonin Insert.

QAP- Ferizaj

Ftes
Emri_Mbiemri
Vendlindja
Ftoheni t merrni pjes n hapjen e qendrs s re me

28.11.2011, n ora 12.oo

Vrejtje: do fush duhet t bartet ve e ve, ku t gjitha fushat e bartura marrin formn me
kllapa

111

3.4.3 Bashkimi i lists me dokumentin kryesor pr t krijua dokumentet e veanta pr

printim
Pr t vazhduar hapin vijues shtypim Next: Preview your letters

Nga

N kt hap shohim letrat e krijuara, ku mund t bjm edhe kontrollimin e rreshtave (rekordeve),
kt mund ta bjm
, pr t par letrn origjinale do t shtypim Edit recipient list...
3.4.4 Kompletimi dhe printimi i letrave serike
Kompletimi letrs serike bhet nse shtypim Next: Complete the merge
Tani ofrohet mundsia e printimit t letrave t krijuara dhe editi
mi i t dhnave individuale t letrave, nse shtypim ose
Edit individual letters... Print...
Pr t funksionuar dokumenti nuk bn t fshihen shnimet nga dokumenti
burimor, nga jan marr t dhnat.
T gjitha letrat ruhen si nj dokument i vetm.
Nse fajlli plotsohet me t dhna letrat do t jen t krijuara edhe pr t
tjert.

Ushtrimi 4
1.
Duke shfrytzuar tabeln e m hershme ose duke modifikua, fillo krijimin e nj letre
serike hap pas hapi, duke dhn sqarime.

112

3.5 Prgatitja dhe printimi i dokumentit

3.5.1 Procedurat e ndryshimit t madhsis dhe orientimit t formatit t dokumentit
do dokument q e shkruajm dhe e prgatisim ka nevoj t vendoset n letr, andaj sht
e nevojshme q paraprakisht ose edhe m von t bjm formn m t prshtatshme t
dokumentit. Ky rregullim prfshin zgjedhjen e madhsis s letrs si dhe orientimin e tekstit
n letr. Rregullimet bhen nga menyja Page Layout, grupi i veglave Page Setup, vegla
Margins, Custom Margins...

Vegla Orientation n menyn Page Setup ktu mund t prcaktohemi pr orientim t tekstit
pr s gjati Portrait ose pr s gjri Landscape.
N regjistrin Paper n pjesn Paper size n menyn rnse zgjedhim madhsin e formatit t
letrs (formati i letrs).

113

3.5.2 Proceduarat e ndryshimit t kufijve (margins) t t gjith dokumentit

Margjinat e dokumentit jan kufijt nga shkruajm tekst,
ose mund t themi pjest e zbrazta t skajeve t letrs,
Shpalosim regjistrin Margins.
N rubrikn Margins jan opsionet pr t ln hapsirn e
zbrazt Lart (Top), Posht (Botton),
n t majt (Left) n t djatht (Right).
N opsionin Gutter mund t prcaktohemi pr pjesn shtes
t margjins s majt apo lart, e cila ndihmon pr lidhje t
dokumentit (libr lidhsi).
Njsit matse t kufijve t dokumentit mund t jen n
Cm, Inch apo njsi tjera.
3.5.3 Procedurat e shtimit dhe editimit t tekstit n krye (header) dhe n fund (footer) t faqes s
dokumentit
Header dhe Footer jan pjes t faqes s dokumentit, t cilat
mund t vendosen mbi margjinn e eprme, prkatsisht nn
margjinn e poshtme t faqes dhe prsriten n do faqe t
dokumentit. Vendosja e Header-it dhe Footer-it bhet nga menyja
Insert, grupi i veglave, Header and Footer, pas shpalosjes t njrs
vegl mund t editojm , apo mund t fshijm prmbajtjen.

Gjithka q vendoset n kt pjes do t prsritet n fund t faqes

s dokumentit

114

3.5.4 Procedura e shtimit automatik t numrave t faqeve n dokument

Numrimi i faqeve t dokumentit, prve me veglat e Header-it dhe Footer-it, mund t
bhet edhe drejtprdrejt. Numrimin e faqeve mund ta bjm edhe nga menyja Insert vegla
Page Numbers programi i numron automatikisht faqet e dokumentit, ato q ekzistojn dhe ato
q do t mbushen m von. Pozita e numrave mund t jet: lart (Top of page) ose posht
(Bottom of page) t faqes s dokumentit

Pozicionimi i numrit mund t jet: majtas, djathtas, n qendr, jasht faqeve, brenda faqeve.

Numrimi mund t filloj prej cilit do numr nse n nn menyn Format Page Numbers shtypim
nga dritarja e hapur zgjedhim
Start at: pr t caktuar fillimin e numrimit t faqeve.
3.5.5 Procedurat e korrigjimit t gabimeve drejtshkrimore (spell check)
Gjat shkrimit t teksteve n dokumente t ndryshme, shpesh ndodh t bjm gabime
gjuhsore, pr kt n programe jan futur edhe fjalort drejtshkrimor t gjuhve, n mesin
e tyre sht edhe gjuha shqipe.
Gabimet mund t korrigjohen edhe gjat shkrimit t tekstit por edhe m von. Pr aktivizim
nisemi nga menyja Review, Spelling and Grammar, ose shtypim tastin F7

115

Nga figura shohim se fjala q sht e nnvizuar nuk ekziston n fjalorin e gjuhs.
N dritaren Suggestions: paraqiten disa fjal
t prafrta ku duhet ta zgjedhim at q
krkohen n mnyr t drejt t shkruar, pr
ta kryer kt veprim shtypim butonin
Change. Nse nuk dshirojm ta ndryshojm
fjaln ather shtypim butonin Ignore (Oncet vetmen ose All t gjitha).
Nse dshirojm q fjala e zgjedhur t
zvendsoj t gjitha t tjerat shtypim butoni
Change All.

3.5.6 Procedurat e shtimit t fjalve t reja n fjalorin q prmban vet programi aplikativ
Fjalt n fjalor t programit aplikativ jan t vendosura pr shumicn e gjuhve n bot, mirpo
ndodh q mos t gjenden t gjitha fjalt aty andaj paraqitet nevoja pr t shtuar fjal t reja n
fjalor, kjo mund t bhet nga dritarja e fituat nga Spelling and Grammer, duke shtypur butoni
Add to Dictionary.

3.5.7 Shikimi i pamjes para printimit, korrigjimi dhe printimi i dokumentit me opsione t
ndryshme
Dokumentet e prgatitura gjithmon kan nevoj t vendosen n letr apo si thuhet t
printohen, andaj sht mir q para se t vendosim t printojm t shohim se si do t duket
dokumenti n letr, kjo mund t bhet nga menyja File, Print , ku n ann e djatht do t duket
dokumenti si do t shtypet (si do t dal n letr)

116

Pamja e dokumentit para shtypjes

do t duket si n figurn

117

Pas prfundimit t pamjes dhe korrigjimit mund t vazhdojm me procedurat e fillimit t

printimit, e cila bhet nga menyja File, Print ku fitojm dritaren.
Numri i kopjeve

Lloji i printerit (zgjedhet

printeri n prdorim)
Printimi i t gjitha faqeve t
dokumentit
Printimi sipas renditjes s
faqeve

Printimi sipas orientimit pr s

gjati apo pr s gjri t letrs
Zgjedhet formati i letrs

118

Printimi i dokumentit t
selektuar

Printimi i faqes aktuale (aty ku

gjendet kursori)

Printimi i rangut t zgjedhur

Printimi i faqeve tek

Printimi i faqeve qift

119

Ushtrimi 5
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Oriento dokumentin pr s gjri (Landscape)

Ndrysho kufijt (margjinat) t gjitha t jen 1 in, dhe Guter t jet 1.274 cm
Vendos n nj dokument Header-in dhe futer-in dhe n brendi edito tekst
Dokumenti t ket s paku 3 faqe, vendos numrat n faqe
Kontrollo dokumentin para printimit
Shpjego si printohen faqet tek
Fotografo kt dritare duke vendos n dokument

120

4 PRDORIMI I APLIKACIONIT PRSPREADSHEET-E

4.1 Kryerja e veprimeve me programin aplikativ me spreadsheet-e
Programi aplikativ spreadsheet sht nj program i cili na mundson q t bjm kalkulime
dhe llogaritje t natyrave t ndryshme, duke filluar mbajtjen e llogarive familjare e deri tek
mbajtjet e llogarive t korporatave t mdha.
Programet pr kalkulime n tabela na e ofron edhe pakoja e MS Office si sht MS Excel, por ka
edhe programe t tjera si sht edhe Lotus, QuatroPro , etj.
4.1.1 Procedura e hapjes dhe mbylljes s programit aplikativ pr spreadsheet-e.
Procedurat e hapjes dhe mbylljes s programit aplikativ pr spreadsheet-e, jan:
mnyra e par:
Nga shkurtesa e krijuar n Desktop
mnyra e dyt
Nga menyja Start/All Programs/Microsoft Office/Microsoft Excel

Procedurat e mbylljes s programit aplikativ jan t ngjashme si t gjitha programeve

t tjera aplikative dhe at nga File, Exit, prmes tastiers me kombinimin e tasteve
Alt+F4 ose nga tasti (close) kryesor pr mbyllje t dritares

121

4.1.2 Dritarja e Programit Excel 2010

Siprfaqja punuese e Excel-it sht e prbr nga tri fleta pune (mund t shtohen dhe t largohen)
ku fleta e puns prbhet nga rreshtat q shnohen me numra dhe nga kolonat t shnuara me
shkronja t alfabetit si dhe me kombinimin e tyre. Nga kryqzimi i rreshtave me kolona fitojm
elementin baz t Excel-it q quhet qeli. Qelia prmban numrin e rreshtit dhe shkronjn e
kolons p.sh B2.
Fleta e puns ka 65536 rreshta dhe 255 kolona. Nj flet e puns standarde ka prafrsisht 3500
faqe t puns, ku nj faqe standarde ka 51 rreshta dhe 9 kolona.
Kalimi nga fleta n flet bhet prmes miut duke klikuar mbi fletn e puns ose me tastier me
kombinimin e tasteve Ctrl+PageUp. N kt program aplikativ do qeli ka prmbajtjen e vet
d.m.th plotsohen ve e ve.

4.1.3 Procedura e hapjes dhe mbylljes s dokumentit t spreadsheet-eve.

Pr t hapur dokumentin e krijuar m par n programin pr kalkulimin me tabela duhet t dim
lokacioni ku sht ruajtur, ose kur sht i hapur programi aplikativ spreadsheet. Hapja bhet nga
menyja File, Open, nga shkurtesa nga tastiera Ctrl+O, ku m pastaj do t hapet dritarja Open si
n figur e m poshtme:

122

Ku tani zgjedhim Folder-in apo File-n dhe shtypim butonin Open n kndin e djatht posht t
dritares Open.
Procedurat e mbylljes s dokumentit jan t ngjashme me mbylljen e dokumenteve t
programeve t tjera dhe ajo bhet nga: File, Close ose nga tasti jo kryesor pr mbyllje Close
Window.

4.1.4 Procedurat e ruajtjes s dokumentit t spreadsheet-eve (me t njjtin emr ose me

emr tjetr) n nj vend t caktuar t njsis memoruese
Dokumentet e krijuara sht e nevojshme t ruhen, andaj duhet t dim se si duhet ruhet nj
dokument. Jan disa mnyra t ruajtjes s dokumenteve mirpo ne do ti prmendim disa m
kryesoret dhe q prdoren me shpesh:

mnyra e par: Zgjedhim menyn File- Save As dhe pastaj te rubrika File Name i
vendosim emrin fajllit q dshirojm t ruajm, pastaj n ann e djath tek rubrika Organize
zgjedhim lokacionin ku dshirojm t ruajm dokumentin.

123


mnyra e Dyt, nse dokumenti sht ruajtur me hert dhe e kemi hapur prap q ti
bjm disa ndryshime ne tekst ather zgjedhim File Save ose CTRL+S apo edhe drejtprdrejt
prmes vegls Save qe gjendet afr menys File.

Prmes Menys File,Save

Prmes vegls Save qe gjendet
afr menys File
Dokumenti i par i hapur sht si nj libr punues Book1, ku dokumentet e ktij programi
aplikativ kan prapashtesn *.xls
Vrejtje: nse nuk zgjidhet vendi se ku dshirojm t ruajm dokumentin ai automatikisht ruhet
ne Libraries Dokuments. Poashtu nse te File Name nuk i vendoset emri i dokumentit ather
ai ruhet me emrin Book 1 apo 2 ose 3 varet sa here nuk ju ka vendosur emri.
4.1.5 Procedura e ruajtjes s dokumentit t spreadsheet-eve si nj lloj tjetr dokumenti.
sht e nevojshme q ndonjher t kemi arsye pr ta ruajtur nj dokument si nj lloj tjetr t
dokumenti e cila bhet nga File, Save As.. N rubrikn Save as type: zgjedhim se far lloji t
dokumentit do ta ruajm, apo edhe pr ta ruajtur edhe n nj version t mhershm t atij
programi aplikativ.

124

4.1.6 Procedura e kalimit nga nj t spreadsheet e hapur, n nj spreadsheet tjetr t

hapur.
N programin aplikativ spreadsheet sht mundsia e hapjes s disa dokumenteve n t njjtn
koh.
Kalimi nga nj spreadsheet n tjetrin realizohet duke klikuar ne Task Bar me tastin e majt t
miut mbi ikonn e spreadsheet-it tjetr ose nga menyja View, Switch Windows

4.1.7 Procedura e vendosjes s preferencave kryesore n programin aplikativ.

Si n do program tjetr edhe ktu sht e mundur dhe e nevojshme t prcaktojm disa tipare t
programit aplikativ, e q bhet nga File, Options.
Nj nga regjistrat mjaft t rndsishm sht Custom Lists ku mund t krijojm nj list me
hapa t ndryshm.
Lista krijohet duke i prcjell kta hapa File, Options, Advanced, te rubrika General shtypim
Edit Costum Lists:

125

Preferenca ka n t gjith regjistrat dhe secila preferenc ka rndsin e vet.

Pr shembull n rastin
konkret nse ne e shnojm
n nj qeli vetm fjaln E
hne dhe ofrojm miun n
kndin e djatht posht
qelis kursori ndrron
formn dhe merr form t
nj PLUSI t zi e mbajm t
shtypur TMM dhe e
rrshqasim, n vazhdim t
qelive vijuese do t shohim
gjenerimin e ditve tjera me
radh

Ktu mund t shohim gjenerimin e numrave n hap t caktuar, gjenerimin e numrave ift si dhe
listn e ditve t javs
4.1.8 Prdorimi i veglave (tools) pr zmadhim/zvoglim t pamjes (zoom) s dokumentit.
Prdorimi pr zmadhim dhe zvoglim t pamjes (zoom) s dokumentit bhet duke zgjedhur
menyn View, Zoom apo edhe drejtprdrejt n kndin e djath, posht t faqes s Excel-it

126

4.1.9 Procedura e shfaqjes, fshehjes, t shiritave t veglave (Ribbon).

Shfaqja dhe fshehja e shiritit Ribbon mund t bhet nga shiriti i veglave pr qasje t shpejtCostumize Quik Access Toolbar.

Ushtrimi 1
1. T krijohet shkurtesa e programit Excel n Desktop dhe t hapet programi Excel
2. T hapet nj dokument sipas dshirs nga CD dhe t mbyllet dokumenti pa u mbyllur
programi.
3. T krijohet nj dokumenti i ri .
4. Dokumenti i krijuar t ruhet n Desktop me emrin Dokumenti 1
5. Dokumentit t fituar m pastaj srish t ruhet n follderin tuaj me emrin Dokumenti im dhe
formatin text.
6. Duke prdorur funksionin e ndihms (help) t gjendet prshkrimi i komands Open.
7. T rregullohet pamja e dokumentit n 110%.
8. T aktivizohet dhe aktivizohet shiriti Ribbon

127

4.2 Puna me qelit (cells) e spreadsheet-it

4.2.1 Rregullat pr plotsimin e qelive me informacione (t dhna)
Qelia sht njsia baz e prbrjes s flets s puns dhe do qeli duhet t plotsohet ve e ve.
Qelia mund t ket prmbajtje si: numra, shkronja, data/koh etj.
Kur dim se Spreadsheet sht program pr kalkulime ather ne kemi parasysh se rregulli
kryesor sht q kalkulimet do t bhen duke ju referuar formulave q duhet t prdorim pr
llogaritje e jo vlerave numerike.
Qelit duhet t plotsohen ashtu q t ken prmbajtje t qart dhe duhet t jemi t kujdesshm
sidomos kur fillojm t krijojm tabela ashtu q emrtimi i qelive t bhet shum konkret q t
jet e qart pr shfrytzuesin.
4.2.2 Rregullat dhe procedurat pr krijimin e listave
T gjitha flett e puns jan t prbra nga rreshtat dhe kolonat, pra siprfaqja e puns i prngjan
nj rrjete e cila sht vetm pr orientim npr qelit q punojm.
Fleta e puns mund t shrbej pr krijimin nga shfrytzuesi t numrit t madh t tabelave t
natyrave t ndryshme.
N fletn e puns gjithmon kemi nj dhe vetm nj qeli n t ciln punojm.
Ekziston mundsia e zgjedhjes s nj rreshti apo nj kolone n fletn e puns.
Mund t zgjedhim edhe nj pjes t flets s puns.
4.2.3 Procedura e futjes s numrit, dats ose tekstit n nj qeli.
Procedura e futjes s numrit, dats ose tekstit n nj qeli, n fakt sht formatizimi i qelis pr
kategori t ndryshme n mesin e tyre edhe numrit, dats ose tekstit, e cila bhet duke klikuar me
tastin e djath n qelin dhe duke Format cells apo edhe duke shtypur mbi menyn Home dhe
duke zgjedhur Format dhe pastaj zgjedhim Format Cells. N regjistrin Number duke zgjedhur
kategorin e krkuar si pr shembull Text, e kshtu me radh do t formatizohen qelit apo
grumbulli i qelive kur paraprakisht jan zgjedhur.

128

4.2.4 Procedurat e przgjedhjes s nj qelie, s nj vargu qelish pran njra tjetrs, s nj

vargu qelish jo pran njra tjetrs dhe i t gjith flets s puns (worksheet).
Zgjedhja e nj qelie bhet kur me mi klikojm mbi t, ku forma e kursorit i
prngjan kryqit t bardh t pa mbushur (i zbrazt nga brenda).
Qelit mund t zgjidhen edhe pran njra tjetrs kur fillojm nga nj qeli dhe duke e mbajtur
tastin e majt t miut e duke e zvarritur deri tek qelia e fundit ku kemi qllimin.

Qelit t cilat nuk jan t radhitura njra pran tjetrs mund t

zgjedhn duke br kombinimin e tastit nga tastiera Ctrl dhe
duke e shtypur tastin e majt t miut dhe duke klikuar mbi
qelit.
Mundsia sht q edhe tr fletn e puns ta zgjedhim duke klikuar n katrorin ku takohen
rreshtat dhe kolonat n ann e majt lart apo si t themi n qelin A0 (zero)

4.2.5 Procedura e editimit dhe e ndryshimit t prmbajtjes s qelis

Qelit e tabelave q mbushen me t dhna t ndryshme, shpesh ndodh q sht e nevojshme
edhe t ndryshohen. Qelit kan edhe formula t cilat merren nga qelit tjera, ku n kto raste t
dhnat ndryshojn n mnyr automatike.
Plotsimi me t dhna t nj qelie mjafton q t pozicionohemi n qeli dhe t fillojm plotsimin
me vlera t reja. Nse n qeli ka t dhna t mhershme ather t dhnat do t humben dhe do t
mbahen mend vetm t fundit.
Nse prmbajtja e qelis ka nevoj t ndryshohet pjesrisht at mund ta bjm: duke shtypur
tastin F2, duke klikuar me dy shtypje t njpasnjshme t TMM mbi qeli ose duke klikuar nj
her n shiritin e formulave aty ku shohim prmbajtjen e qelis.
T dhnat q futen si tekst sht nj lehtsim q nse ndonj qeli sht e plotsuar dhe tjetra
plotsohet dhe fillon me t njjtn shkronj(simbol), ather na ofrohet mundsia q t pranojm
at prmbajtje, p.sh. Nse n nj qeli kemi t shkruar fjaln Ferizaj dhe n qelit tjera t kolons
vazhdojm t shkruajm, mjafton q t shkruajm vetm shkronjn e par t tekstit (F).

129

Nse fjala q prsritet nuk dshirojm t editohet ather ne vazhdojm me editimin me radh
t tekstit.
4.2.6 Prdorimi i komandave undo dhe redo
Edhe n programin aplikativ Spreadsheet, gjenden komandat pr zhbrjen dhe brjen e hapave t
fundit, ato komanda jan Undo dhe Redo q gjenden ne shiritin e veglave pr qasje t shpejtCostumize Quik Access Toolbar
4.2.7 Prdorimi i komands s krkimit (search) t prmbajtjeve t caktuara n nj flet
pune
N programin aplikativ Spreadsheet ekziston mundsia e krkimit t dhnave n fletn e puns
n ndonj qeli t caktuar, ky krkim bhet nga menyja Home, Find & Select, Find , ose nga
shkurtesa n tastier Ctrl+F ku hapet dritarja Find and Replace, ku n rubrikn Find What:
shnojm fjaln apo t dhnat q krkojm.

Nse shtypim butonin Find All do t gjenden t gjitha qelit q kan at prmbajtje dhe n
shiritin e statusit do t shohim numrin e objekteve t gjetura.

130

4.2.8 Prdorimi i komands s zvendsimit (replace) t prmbajtjeve t caktuara n nj

flet pune
Njjt sikur te krkimi i t dhnave n fletn punuese mund t bhet edhe zvendsimi i
shkronjave apo fjalve n shkronj apo fjal tjetr.
Zvendsimi mund t behet nga menyja Home, Find & Select dhe pastaj zgjedhim Replace ku na
paraqitet nj dritare:

4.2.9 Procedura e renditjes s nj grupi qelish sipas kriterit numerik, zbrits ose rrits, dhe
sipas kriterit alfabetik, zbrits ose rrits
T dhnat n tabela mund t jen vlera numerike por edhe tekste, ato mund t radhiten sipas
alfabetit nga shkronja A kah Z apo edhe nga Z kah A, apo nse prmbajn vlera numerike
kolonat mund t radhiten prej vlers s vogl kah vlera me e madhe dhe anasjelltas. Kto mund
t realizohen duke e zgjedhur kolonn te ciln dshirojm t radhitim nga shkronja A kah Z ( apo
nga vlera me e vogl kah vlera me e madhe) dhe duke e shtypur
e cila gjendet ne shiriti
i veglave pr qasje t shpejt Quick Access Toolbar apo edhe nga menyja Home dhe suke
zgjedhur Sort&Filter.
Para renditjes
Pas renditjes

131

4.2.10 Prdorimi i komands Filter

Aq shum na paraqiten t dhna n tabela sa q nganjher na nevojitet p.sh t na shfaqen vetm
kandidatt e nj vendi t caktuar pr shembull nga Peja apo edhe t nj rruge t caktuar. Kto
przgjedhje t kandidatve na i mundson prdorimi i komands Filter menyja Data
p. sh n tabeln n vazhdim dshirojm t na shfaqen vetm kandidatt q kan lindur n Pej
Hapi i pare : e paraqesim komplet tabeln
Shtypim shigjetn

Hapi i dyte: Shtypim Filter tek menyja Date dhe vendosim kushtet pr filtrim
kolona me emrin vendi i lindjes dhe vendosim kushtin t na paraqiten vetm
kandidatt e Pejs

tek

Hapi i tret : Pasi kemi vendos kushtet shtypim OK dhe na shfaqet tabela vetm m kandidatt
nga Peja

132

4.2.11 Procedura e kopjimit t prmbajtjes s nj qelie ose grupi qelish, brenda nj flete
pune, midis fletve t puns ose midis spreadsheet-eve t hapura
Prmbajtjet e qelive t tabelave t krijuara sht e mundur t kopjohen brenda n tabel, n faqen
e puns, n fletn e puns, mes fletve t puns por edhe mes spreadshet-eve t ndryshme.
mnyrat e kopjimit pas zgjedhjes s qelis apo qelive jan:
- Home , copy
- Ctrl+c
- TDM, copy
Pas kopjimit vazhdojm duke vendosur kursorin n
vendin ku dshirojm t bjm ngjitjen e tekstit apo
vlerave prmes komands Paste, e cila ekzekutohet
nga:
- Home, Paste
- Ctrl+V
- TDM, Paste
- Bartja mund t bhet edhe nse mbahet i shtypur tasti Ctrl dhe me TMM duke e mbajtur t
shtypur dhe duke e rrshqitur.
Ngjitja e qelive t kopjuar mund t bhet edhe pr opsione t ndryshme nga Home, Paste Special
ku fitojm dritaren, prej nga prcaktohemi se cilt pjes t qelive t kopjuara dshirojm ti
ngjisim.
Ka edhe shum mundsi tjera t ngjitjes si shihet n figur mirpo ne i kemi prdor mnyrn
m standarde e t tjerat prdoren n baz t nevojs.

133

sht me rndsi q qelit e zbrazta t kalohen dhe ky veprim do t ndodh nse vendosim
shenjn e vots n kutin Skip blanks, ndrsa nse vendoset shenja e vots n kutin Transpose
bhet shndrrimi i rreshtave n kolona, dhe kolonave n rreshta.
4.2.12 Prdorimi i komands s vetmbushje (autofill) s qelis
Prdorimi i komands pr vetmbushje t ciln e ofron programi na ndihmon q t kryejm
shum pun me nj shpejtsi t madhe dhe me saktsi.
Nse dshirojm t kopjojm prmbajtjen e qelis s zgjedhur e vendosim kursorin n kndin e
djath posht t qelis kur ndryshon forma e kursorit e mbaj t shtypur TMM duke e rrshqitur.
N raste kur kemi t kopjojm t dhna sipas radhs apo n nj hap t caktuar duhet t mbushim
dy e m tepr qeli t cilat do t zgjidhen pastaj duke e vendosim kursorin n kndin e djath
posht t qelis kur ndryshon forma e kursorit e mbaj t shtypur TMM duke e rrshqitur, p.sh.
nse shnojm numrin 3 e m pastaj 5 do t fitojm nj varg
me hap 2.

4.2.13 Prdorimi i vegls s kopjimit (copy handle) pr t kopjuar vlera n qeli t

njpasnjshme.
Duke e prdor kt vegl mund t kopjojm qelin, vetm mbushjen e formatimit apo mbushjen
duke prjashtuar formatimin.

134

4.2.13 Procedura e zhvendosjes s prmbajtjes s nj qelie ose grupi qelish, brenda nj flete
pune, midis fletve t puns ose midis spreadsheet-eve t hapura.
Prmbajtja e qelive t tabelave t krijuara sht e mundur t zhvendoset brenda n tabel, n
faqen e puns, n fletn e puns, mes fletve t puns por edhe mes spreadshet-eve t ndryshme.
mnyrat e zhvendosjes pas zgjedhjes s qelis apo qelive jan:
- Home , Cut
- Ctrl+X
- TDM, Cut

Pas zhvendosjes vazhdojm duke vendosur kursorin n vendin ku dshirojm t bjm ngjitjen e
tekstit apo vlerave prmes komands Paste, e cila ekzekutohet nga
- Home, Paste
- Ctrl+V
- TDM, Paste
- Bartja mund t bhet edhe nse mbahet i shtypur tasti Ctrl dhe me
TMM duke e mbajtur t shtypur dhe duke e rrshqitur.
Ngjitja e qelive t zhvendosura mund t bhet edhe pr opsione t
ndryshme nga Home, Paste Special ku fitojm dritaren, prej nga
prcaktohemi se cilt pjes t qelive t zhvendosura dshirojm ti
ngjisim.
Ka edhe shum mundsi tjera t ngjitjes si shihet n figur mirpo, ne e
kemi prdor mnyrn m standarde t tjerat prdoren n baz t nevojs.
sht me rndsi q qelit e zbrazta t kalohen dhe ky veprim do t
ndodh nse vendosim shenjn e vots n kutin Skip blanks, ndrsa nse
vendoset shenja e vots n kutin Transpose bhet shndrrimi i rreshtave
n kolona, dhe kolonave n rreshta.
4.2.14 Procedura e fshirjes s prmbajtjes s nj qelie
Qelit e zgjedhuara me prmbajtje pas zgjedhjes mund t fshihen nse
shtypim tastin Delete nga tastiera ose nga menyja Home , Delete ose
zgjedhim opsionet tjera, fshirja e prmbajtjes s qelis mund t bhet
edhe nse shtypet mbi qeli TDM dhe zgjedhim nnmenyn Delete.

135

Ushtrimi 2
-

T punohet tabela dhe t vendosen shnimet n tabele si m posht.

Mbiemri

Emri

Qamili
Hashimi
Beqiri
Azemi
Manxholli
Azemi

Nexhat
Naim
Blerim
Selvete
Lindita
Merita

Telefoni

1004860434 044/540725
1003047390 044/612098
1009750386 044/965364
1001730025 044/962703
1003963281 049/218785
1016836733 045/496356

Fillimi i
kursit
21.02.2011
09.03.2011
11.11.2011
14.11.2011
21.11.2011
21.11.2011

Ora

Nr.
Rendor

9:30
9:00
9:30
9:00
10:30
12:30

T prcaktohet natyra prkatse e shnimeve(ora TIME, Telefoni COSTUM, fillimi i

kursit DATE)
Rreshti i dyt dhe tret t vendoset n fund t tabels .
N kolonn Ora t gjitha shnimet t ndrrohen n 9:00.
Prmes komands zvendsimit (replace) numri n tabeln e shnimeve t shndrrohen n 2.
Le t radhitet tabela sipas kolons emri n renditjen rritse (A-Z).
N faqen punuese t dyt (Sheet2) t punohet tabela si me posht

Mbiemri
Rrustemi
Kalludra

ID

Emri
Hadije
Jetullah

Fillimi i
ID
Telefoni
kursit
1001760099 044/721874 06.12.2011
1131109079 045/331306 08.12.2011

Ora
9:30
9:30

Nr.
Rendor

Shnimet n faqen e puns 2 (Sheet2) t kopjohen dhe t vendosen n faqen e puns 1

(Sheet2).
N kolonn Nr. Rendor duke prdorur komandn e s vetmbushs (copy handle) t
shkruhen numrat rendor n qeli.
L t fshihet prmbajtja e rreshtit t fund.
Dokumenti i fituar t ruhet n My Documents me emrin Tabela

136

4.3 Puna me flett e puns (worksheet-s)

4.3.1 Procedura e przgjedhjes nj rreshti, s nj serie rreshtash pran njri tjetrit, s nj
serie rreshtash jo pran njri tjetrit
Fleta e puns sht e prbr prej rreshtave pr t cilt paraqitet nevoja pr ti przgjedhur, nga
mund t bjm przgjedhjen e vetm nj rreshti duke klikuar me mi mbi numrin e rreshtit ather
kur ndryshon forma e kursori e cila sht me drejtim horizontal n t djatht.

Ndrsa nj sr rreshtash nj pas nj mund t zgjedhn duke e mbajtur t shtypur TMM dhe duke
e rrshqitur.

Mundsit n kt program jan edhe pr t zgjedhur rreshtat q nuk jan t radhitur njri pran
tjetrit, ky veprim kryhet me kombinimin e tastit nga tastiera Ctrl dhe me TMM duke klikuar mbi
numrat e rreshtave.

137

4.3.2 Procedura e przgjedhjes nj kolone, s nj serie kolonash pran njra tjetrs, s nj

serie kolonash jo pran njra tjetrs
Fleta e puns sht e prbr edhe prej kolonave pr t cilt paraqitet nevoja pr ti przgjedhur,
nga mund t bjm przgjedhjen e vetm nj kolone duke klikuar me mi mbi shkronjn e kolons
ather kur ndryshon forma e kursori e cila sht me drejtim vertikal nga posht.
Ndrsa nj sr kolonash nj pas nj mund t zgjedhn duke e mbajtur t shtypur TMM dhe duke
e rrshqitur

Mundsit n kt program aplikativ jan edhe pr t zgjedhur kolonat q nuk jan t radhitur
njri pran tjetrit, ky veprim kryhet me kombinimin e tastit nga tastiera Ctrl dhe me TMM duke
klikuar mbi shkronjat e kolonave.
4.3.3 Procedurat e shtimit dhe t fshirjes s rreshtave dhe kolonave
Tabelat e krijuara shpesh kan nevoj t shtojm rreshta dhe kolona, kto veprime bhen kur
vendosemi n rreshtin ku dshirojm t shtojm, zgjedhim menyn Home vegla Insert, Insert
Sheet Rows, me rast rreshti do t shtohet mbi rreshtin e zgjedhur ose t vendosur,

ose duke shtypur TDM dhe zgjedhim Insert... ku na paraqitet dritarja , zgjedhim Entire Row dhe
shtypim butonin Ok.

138

Fshirja e rreshtave bhet nse shtypim TDM mbi rreshtin e zgjedhur pastaj zgjedhim nn menyn
Delete, ose nga menyja Home, Delete, Delete Sheet Rows.

N kt rast kemi zgjedhur rreshtin e zbrazt dhe kemi prdor komandn e lart shnuara
Tani shihet se rreshti sht fshir.

4.3.4 Procedurat e ndryshimit t gjersis s kolons dhe lartsis s rreshtave sipas vlerave
t dhna
Tabelat e krijuara nuk mund t jen t formatizuar ashtu si ne kemi nevoj, ku gjersia e
kolonave dhe e rreshtave sht standarde, mirpo gjersia e kolons dhe lartsia e rreshtave
mund t ndryshohen.
Gjersia e kolons rregullohet n disa mnyra kur s pari pozicionohemi n kolon:
Kur zgjedhim menyn Home, Format Column,Width.

139

Edhe lartsia e rreshtit rregullohet njjt sikur gjersia e kolons zgjidhet Home, Format, Row
Height

4.3.5 Procedurat e ndryshimit t gjersis s kolons dhe lartsis s rreshtave n vlerat

optimale
Kur vendosim kursorin e miut n mes t dy shkronjave t kolonave, ndrron forma e kursorit, e
mbajm t shtypur TMM dhe e rrshqasim n drejtim horizontal deri n pozit t dshiruar.

Kur vendosim kursorin e miut n mes t dy shkronjave t kolonave, ndrron forma e kursorit dhe
bjm dy shtypje t njpasnjshme t TMM, n kt rast do t zgjerohet kolona aq sa sht
prmbajta m e gjer e kolons.
4.3.6 Procedura e ngrirjes (freeze) dhe e lirimit (unfreeze) t titujve t rreshtave dhe
kolonave
Tabelat e krijuara n kt program aplikativ mund t jen me numr t madh t rreshtave dhe
numr t madh t kolonave, andaj ka nevoj q gjithmon n kto tabela t jen t pa lvizshme,
emrtimet e kolonave apo t rreshtave, e cila luan rol mjaft t rndsishm gjat puns me
tabela.
Proceduara e ngrirjes s titujve sht, kur pozicionohemi n qelin dhe vendosim se cili rresht
apo kolon t mbeten t dukshm do her, na ndihmon menyja View, Freeze Panes

140

Rreshti i cili gjendet n t majt, prkatsisht kolona mbi qeli t zgjedhur do t mbeten t
ngurtsuara.
Ndonjher ka nevoj t duken rreshtat dhe kolonat e ngrir andaj zhbllokimi i titujve bhet nga
menyja View, Unfreeze
4.3.7 Procedura e kalimit nga nj flet pune n nj tjetr
Gjat puns n programin aplikativ Spreadsheet, sht e nevojshme qe te kalojm nga nj flet
(Worksheet) punuese n tjetrn. Kalimi n mes faqeve punuese mund t realizohet nse klikojm
me tastin e majt t miut ose prmes tastiers me shtypjen e tastit Ctrl+PageUp, ose Ctrl+page
Down.
4.3.8 Procedura e fshirjes s nj flete pune dhe e futjes s nj flete pune t re
Fshirja e flets s puns sht e nevojshme andaj edhe kjo mundsi ekziston e cila bhet duke
klikuar me TDM mbi fletn punuese dhe duke zgjedhur Delete.

Ndrsa shtimi i nj flete t re pune n libr punues bhet nga menyja Home, Insert, Insert Sheet,
ose duke klikuar ne ikonn pr shtimin e flets punues e cila gjendet afr fletve tjera si ne fig.

141

4.3.9 Rekomandimet dhe procedura e emrtimit t fletve t puns

Flett e puns mund t riemrohen (emrohen) sipas nevojs
apo sipas prmbajtje s flets.
E cila mund t bhet nse nga menyja fluturuese (TDM)
zgjedhim nnmenyn Rename, ose nse mbi fletn e puns
klikojm dy shtypje t njpasnjshme mbi fletn e puns.

4.3.10 Procedurat e kopjimit, zhvendosjes dhe t riemrtimit t nj flete pune brenda nj

spreadsheet-i
N mesin e procedurave t punve me fletat e puns s programit aplikativ Spreadsheet jan
edhe kopjimi i flets s puns n t njjtin libr punues, kjo mund t bhet nga menyja fluturuese
(TDM) dhe duke zgjedhur nnmenyn Move or Copy..., nga do t fitojm dritaren:

Nse dshirojm t krijojm kopje ne duhet t vendosim shenjn e vots tek kutia vrtetuese
Create a copy.

142

Zhvendosja e flets s puns brenda librit punues, bhet kur zgjedhim fletn dhe e mbajm t
shtypur TMM dhe e rrshqasim miun
Ku do t shtohet nj flet por si kopje ku mbrapa do t ket numrin e kopjes si n rastin ton
Sheet2(2).
Zhvendosja e nj flete pune mund t bhet nga libri punues n tjetrin, kur dy e m tepr libra
punues jan t hapur, kjo procedur bhet nga menyja e kontestit (TDM) dhe duke zgjedhur
nnmenyn Move or copy , ku n rubrikn Move selected sheet te To book: duhet t zgjedhim n
cilin libr punues do ta zhvendosim dhe para cils flet do t vendosim n rubrikn Before sheet
Ktu duhet t kemi dy libra t hapur ose duhet t hapim nj libr t ri punues.
Kjo komand mund t jepet edhe nga menyja Home,Format, Move or copy Sheet....

Ushtrimi 3
- Te hapet dokumenti Tabela dhe para kolons Ora t shtihet kolona Mbarimi i kursit dhe do
kursanti ti zgjatet kohzgjatja me nga tre muaj.
- T rregullohet gjersia e t gjitha kolonave prnjher n 12 dhe lartsia n 12.
- T rregullohet gjersia e t gjitha kolonave prnjher sipas tekstit
- T ngrihet (freeze) titulli n rreshtin e par
- T fshihet faqja e puns 2 (sheet2) ndrsa faqja e puns 1 t emrtohet me Tabela dhe t
ngjyroset me t kaltr.

143

4.4 Prdorimi i formulave dhe funksioneve

4.4.1 Prparsit e prdorimit t formulave dhe funksioneve n punn me spreadsheet-e
Qllimi kryesor i ktij programi sht q t kryejm llogaritje t shpejta dhe t sakta edhe pse
edhe ne mund ti kryejm manualisht por me shum vshtirsi dhe do t na merrte koh nj pun
e till.
Prve prdorimit t formulave q ne i shkruajm dhe i prdorim por n mnyre t drejt ashtu
si i njeh programi aplikativ, ka edhe nj numr t madh t funksioneve t gatshme t cilat na i
ofron programi Spreadsheet.
Programi Spreadsheet ka pr baz Formulat apo funksionet dhe ne gjithmon duhet t kemi
parasysh q t ju referohemi Formulave ose Funksioneve e jo numrave.
4.4.2 Procedura e krijimit t formulave duke prdorur referencat e qelive dhe veprimet
(operatort) aritmetike (mbledhje, zbritje, shumzim, pjestim)
Si tham m hert ne gjithmon duhet t ju referohemi qelive t caktuara dhe gjithashtu pastaj
t prdorim operatort themelor aritmetik.
N tabeln e m poshtme kemi dhn disa shembuj pr Operatort dhe funksione.
Operatort Funksioni
(aritmetik)
+
*
/
^

Shembull Operatori
(logjik)krahasues
6+4=10
<
Mbledhja
8-3=5
>
Zbritja
>=
Shumzimi 4*3=12
18/3=6
<=
Pjestimi
3^3=27
=
Fuqizimi

Funksioni

Shembull

M i vogl
M i madh
M i madh ose barazi
M i vogl ose barazi
Barazi

4<7(TRUE)
6>8(FALSE)
6>=6(TRUE)
7<=4(FALSE)
12=9(FALSE)

T gjitha llogaritjet dhe rregullat pr prdorim n matematik duhet t prdoren, mirpo ktu
prdoren vetm kllapat e vogla pr dallim nga llogaritjet tjera matematike. Llogaritjet me numra
mund t bhen aty pr aty ku shohim se programi ka rolin e nj kalkulatori.
Llogaritjet n tabela bhen vetm ather kur pr baz marrim adresat e qelive duke krijuar
formula, kshtu q gjat ndryshimit t vlerave n qeli do t na ndrron edhe rezultati.
Gjat prdorimit t operatorve krahasues rezultatet mund t jet i vrtet(TRUE) ose i pa vrtet
(FALSE).
Shkrimi i formulave mund t bhet n mnyre t thjesht dhe manuale pr shembull si n nj
tabel t m poshtme.

144

4.4.3 Identifikimi dhe interpretimi i vlerave t gabimeve standarde t shoqruara me

prdorimin e formulave #NAME?, #DIV/0!, #REF!
Gjat puns shpesh ndodh q t japim t dhna t gabuara , ose i referohemi ndonj adrese q
nuk ekziston ather do t fitojm n vend t rezultatit disa mesazhe.
#REF
#DIV/0
#NAME?
#VALUE!
#NUM!
####

Tregon se n formul sht referuar ndonj qeli q sht fshir

Pjestim i cili nuk ka kuptim, emruesi i pjestimit sht zero (0)
Emri ose parametrat e funksionit jan dhn gabim
Kjo do t thot se vlera e funksionit nuk mund t llogaritet, sepse ka vlera q nuk
kan kuptim pr at funksion.
sht shkruar ndonj numr q nuk lejohet t prdoret n funksion.
Gjersia e kolons nuk sht e mjaftueshme

4.4.4 Prdorimi n formula i referencave relative dhe absolute t qelive

Formulat e prdorura m lart i prkasin adresave relative. Adresat relative ndryshojn me rastin
e kopjimit t formulave, ku kjo mnyre e kopjimit ofron shum lehtsime.
Formulat mund t kopjohen n katr drejtime , por sht e zakonshme n drejtim vertikal te
posht dhe horizontal n t djatht t bhet kopjimi. Gjat kopjimit n t djatht ndryshon vetm
adresa e kolons ndrsa nse bhet kopjimi te posht ndryshon vetm adresa e rreshtit.
Gjat kopjimit programi mund t bj gabime andaj ne duhet t korrigjojm se si sht br
kopjimi.
Prve adress relative ekzistojn edhe adresat absolut. Adresa absolut sht nj adres e nj
qeli e cila duhet t prsritet n t gjitha llogaritjet tjera. Adresa absolut ka n vete para rreshtit
apo para kolons e cila adres quhet gjysm absolut, por edhe para t dyjave varsisht se si e
prdorim, merr shenjn e $ (dollarit) e cila nse ka nevoj pr nj qeli t caktuar t vendoset
ather mund t vendosim edhe me tastin F4 nga tastiera. P.sh. =C4+$d$3.
Edhe kjo adres ka prdorim mjaft t shpesh por edhe ktu sht mir t bhen korrigjimet dhe
prcjelljet.
4.4.5 Prdorimi i funksioneve t shums (sum), mesatares (average), llogaritjes (count) dhe
rrumbullakimit (round).
Shkrimi manual i formuls sidomos pr grumbull t qelive t caktuar apo pr nj numr t madh
t qelive sht mjaft e vshtir andaj kemi mundsin e llogaritjeve edhe prmes funksioneve si
sht n fig. m posht

145

Shiriti i formulave sht si n figurn me radh.

Pozita e kursorit n
fletn e puns

Shifet prmbajtja e qelis, ku

mund t bhet edhe ndryshimi i
prmbajtjes kur jemi t
pozicionuar n qeli

Gjetja e
funksioneve

Pr tu vendosur n brendin e qeli mund t shtypim TMM me dy shtypje t njpasnjshme ose

shtypim tasin F2
Shuma (Sum ) ky funksion bn llogaritjen e shums s qelive t zgjedhura por edhe
grumbullit t qelive t zgjedhura, ku grumbull i qelive duhet t shkruhet me dy pika n
mes (:) p.sh.
=Sum(d4,F5,G7:H15)
Mesatarja (Average) sht funksion i cili llogarit mesataren e qelive t zgjedhura dhe
bhet me funksionin Average p.sh.
=Average(D4,F5,G7:H15)
Mesatarja mund t llogaritet edhe matematikisht kur gjejm shumn e qelive dhe e pjestojm
me numrin e qelive.
=Sum(D4,F5,G7:H15)/21

Numrimi i qelive q kan vlera numerike bhet prmes funksionit Count p.sh.
=Count(d4,F5,G7:H15)
Prqindja (%) edhe prqindja si shuma apo edhe mesatarja , sht e leht pr tu llogaritur
Shembull 1. N nj sall trajnimi jan gjithsej 17 kandidat , ky 8 prej tyre jan meshkuj dhe 9
jan femra. Sa prqindje jan femra dhe sa jan meshkuj.
Hapi i par Gjendet prqindja e femrave ku pjestohet numri i femrave 9 me numrin total te
kandidatve (17)

Ku na e jep ket vlere

146

Zgjedhim qelin dhe shtypim vegln e % n grupin e veglave Number, fitohet kjo shprehje
52.94%

Shembulli 2:
Nj kg banane kushton 0.8 , krkohet t bjm zbritje pr 17%, sa do t kushtoj 1 kg banane.

P.sh. n rastin kur kemi ngritje ather n formuln =C3-C4 do t prdorim formuln =C3+C4
4.4.6 Prdorimi i funksioneve logjike me veprimet (operatort) krahasues: =, >, <
N mesin e funksione q ka prdorim mjaft madh sht edhe funksioni IF, i cili sht nj
funksion me alternativ, q do t thot se do t fitojm rezultatin e njrit nga dy kushtet e
krkuara. Sintaksa (lidhja) e ktij funksioni sht
=IF(kushti_logjik,vlera kur plotsohet kushti, vlera kur nuk plotsohet kushti)
P.sh. kur nj kandidat ka m tepr se 70 pik e kalon testin e nse ka m pak se 70 pik nuk
kalon, formula do t duket kshtu
=IF(G5>=70,kalon,nuk kalon)

147

Duhet t kemi parasysh q vlerat numerike

e parashtruar nuk futen n thonjza por vetm nse n kusht kemi tekst.

148

n kushtin

Ushtrimi 4
- T punohet dokumenti si m posht duke prdorur formula n katror dhe t ruhet n My
Documents me emrin Funksionet

Muaji

Viti

Qershor

2004

Korrik

2004

Gusht

2004

Shtator

2004

Tetor

2004

Nntor

2004

Dhjetor

2004

Produkti
1

21
23

Produkti
2
4

Produkti
3

62

4
4

Produkti
4

Produkti
5

Produkti
6

12

29

26

16

29

72

26

16

16

26

18

16

32

26

60

20

19
25

27

20

26

Shuma
Mesatarja
Minimumi
Maksimumi
Shuma llogarit shumn nga muaji Qershor Dhjetor pr secilin produkt prkats
Mesatarja llogarit vlern mesatare muaji Qershor Dhjetor pr secilin produkt prkats
Minimumi paraqet vlern minimale nga muaji Qershor Dhjetor pr secilin produkt prkats
Maksimumi paraqet vlern maksimale nga muaji Qershor Dhjetor pr secilin produkt prkats

149

4.5 Formatimi i dokumenti

4.5.1 Procedura e formatimit t qelive pr t treguar numrat me nj numr t caktuar
shifrash pas presjes dhjetore
Edhe m hert sht cekur se kemi nevoj t formatojm qeli t cilat kan prmbajtje t
ndryshme, n mesin e tyre sht edhe formatimi i qelive pr numra dhe q ka nj numr t
caktuar t shifrave pas piks dhjetore, ky formatim mund t bhet duke klikuar TDM dhe duke
zgjedhur nn menyn Forma Cells, ose nga menyja Home, zgjedhim menyn Format hapim
regjistrin Number e pastaj n rubrikn Category zgjedhim Number, ndrsa n rubrikn Decimal
place caktojm numrin e shifrave pas piks dhjetore.

4.5.2 Procedura e formatimit t qelive pr t treguar numrat me ose pa ndars pr mijshet

Mund t przgjedhim edhe nse vlerat e mdha t ndahen n t mijtn pjes ather vendosim
shenjn e vots n rubrikn Use 1000 seperator (,)

150

4.5.3 Procedura e formatimit t qelive pr t treguar datn, pr t treguar simbolet e

parave
Formatimi i qelive bhet edhe pr t
gjeneruar Datn nga dritarja Format cells
duke zgjedhur kategorin Date, ndrsa n t
djatht zgjidhi nj nga format e dshiruar te
rubrika Type, kshtu q nse n at qeli
shkruajm numrin e dats do t fitojm
formn dhe datn.

Nse n dritaren Format cells zgjedhim kategorin Currency qelia do t formatizohet numrin e
valuts s zgjedhur n rubrikn Symbol zgjedhim e valuts, por mund t zgjedhim edhe numrin e
shifrave pas piks dhjetore.

151

4.5.4 Procedura e formatimit t qelive pr t treguar numrat me prqindje

sht procedur e rndsishme e cila kryhet gjithashtu nga dritarja Format Cells, n kategorin
Percentage, ku n qelin e formatizuar do t na paraqitet vlera me prmbajtje edhe t %, ku
gjithashtu mund t caktojm edhe shifrat pas piks dhjetore.

152

4.5.5 Procedura e ndryshimit t pamjes s prmbajtjes s qelis: madhsin dhe llojin e

shkrimit
Prmbajtja e qelis mund t formatizohet
dhe mund t ndryshohet pamja e
prmbajtjes e cila bhet duke ndryshuar
madhsin e shkronjave dhe llojin e
shkrimit, kto veprime mund t kryhen nga
dritarja Format Cells n regjistrin Font,
duke zgjedhur pastaj fontin e plqyer ose t
prcaktuar, dhe duke zgjedhur edhe
madhsin e shkronjave n rubrikn Size, ku
mund t shkruaj edhe ndonj madhsi tjetr.
Fonti i shkronjave dhe madhsia e
shkronjave mund t ndryshohen edhe nga
shiriti Standard n veglat Font dhe size.

4.5.6 Procedura e formatimit t prmbajtjes s qelis: shkrimi bold, italik, i nnvizuar

(underline) dhe i nnvizuar i dyfisht (double underline)
Prmbajtja e qelive mund t formatizohet edhe duke prdor formatet shtes t programit q
gjenden gjithashtu n Format, Font n rubrikn Font style zgjedhim nj nga stilet: Bold, Itali,
Underline apo Double underline.

153

4.5.7 Procedura e ngjyrosjes s prmbajtjes (tekstit) dhe prapavijs (background) s qelis

Qelive mund edhe t ju ndryshohet prapavija, ky veprim mund t bhet nga FormatCells, n
regjistrin Fill, ku zgjedhim nj nga ngjyrat e preferuara ose t caktuara.

4.5.8 Procedura e kopjimit t formatimit t nj qelie ose serie qelish, te nj qeli ose seri
qelish tjetr
Edhe n kt program aplikativ sht mundsia q t bartet
formatizimi i nj qelie tek nj qeli tjetr por edhe te nj grumbull i
qelive, ky veprim bhet duke zgjedh qelin e pastaj zgjedhim
vegln Format Painter nga menyja Home , ku pastaj formatizimi i
qelis do t bartet n qelin tjetr apo qelit tjera duke klikuar mbi
to.

4.5.9 Procedura e aplikimit t text wrapping te prmbajtjet e nj qelie ose nj serie qelish
Qelit mund t ken prmbajtje mjaft t gjer andaj shesh paraqitet nevoja q nuk dshirojm t
ndryshojm gjersin e kolon por vetm lartsin e rreshti kshtu q t prshtatet prmbajtja
me qelin, kt veprim mund ta bjm nga Dritarja Format Cells n regjistrin Alignment, n
rubrikn Text Control nse vendosim shenjn e vots, n

154

Wrap text, qelia do t formatizohet q t mund t duken 2 e m tepr rreshta, sht fjala kur kemi
tekst t gjat n qeli.

Pas formatizimit do t duke

kshtu prmbajtja e qelis

4.5.10 Procedura e dhmbzimit (alignment) dhe e orientimit t prmbajtjeve t qelis

Prmbajtjet e qelive kan nevoj t dhmbzohen dhe t
orientohen, andaj mund t bhet nga dritarja Format
Cells n rubrikn Text Alignment, n rubrikn
Horizental apo n Vertikal mund t bjm orientimin n
qeli i cili mund t bhet edhe n knd t caktuar n
rubrikn Orientation.
4.5.11 Procedura e bashkimit (merge) t qelive dhe e qendrzimit t titullit t qelis s
bashkuar
Qelit ka arsye nganjher edhe t
bashkohen, pra sht fjala dy e m tepr
qeli t cilat duhet t zgjedhe e pastaj t
hapim dritaren Format Cells ku n kutin
vrtetuese vendosim shenjn e vots, n
Merge Cells

155

4.5.12 Procedura e aplikimit t efekteve t vijave kufizuese (borders) t nj qelie ose nj

serie qelish: llojin dhe ngjyrn e vijave
Tabelat e krijuar duhet t kufizohet n tr prmbajtjen e tabels, edhe me ngjyra t ndryshme t
vijave t cilat bhen nga dritarja Format cells, n regjistrin Border, n rubrikn Border

zgjedhim kahet e kufizimeve, stilin e kufizimeve si dhe n rubrikn Color zgjedhim ngjyrn e
kufizimeve.
Kufizimet mund t bhen kur paraprakisht zgjedhim qelin apo grumbullin e qelive.

156

Ushtrimi 5
- T punohet dokumenti si m posht duke prdorur formula n katror dhe t ruhet n My
Documents me emrin Formulat
Nr
.
1
2
3

Produkti

Njsia

Dardha
Pjeshka
Kumbull
a

kg
kg

Sasi
a
2
3

kg

mimi

TVSH

1.50
1.30

0.23
0.20

mimi me
TVSH
1.73
1.50

0.60

0.09

0.69

3.45

Pagesa

11.39

4
5
6

TVSH = mimi * 15%

mimi me TVSH = mimi + TVSH
Kostoja = Sasia * mimi me TVSH
Pagesa = Shuma (Kostoja1 deri Kostoja6)

157

Kostoja
3.45
4.49

4.6 Krijimi i grafikve (charts)

4.6.1 Procedura e krijimit (ndrtimit) t llojeve t ndryshme t grafikve, sipas t dhnave
t spreadsheet-it (grafik kolon, boshtor, linear dhe byrek)
T dhnat e paraqitura n tabela ka
nevoj t paraqiten edhe n diagrame,
prandaj sht mundsia q t kryejm
kt veprim kur paraprakisht zgjedhim se
cilat t dhna sht e nevojshme t
paraqiten.

Ky veprim kryhet nga menyja Insert, Chart..., ose nga shihen vegla Chart, ku fitojm dritaren e
nj prkrahsi ose udhzuesi pr krijimin e nj grafiku, ku n regjistrin Standard Type n
rubrikn Chart type zgjedhim nj nga llojet e diagramit p.sh. Column n form kolone, n form
boshti ose bazuar n boshtet koordinatave Line, Linear ose Bar , form nj byreku t ndar Pie
etj.
4.6.2 Procedura e przgjedhjes (select) s nj grafiku
Grafikun e paraqitur nga t dhnat e tabels
shpeshher dshirojm tia ndrrojm llojin
apo tipin q dshirojm t na paraqitet .
Zgjedhja e llojit grafikut bhet kur me
TMM klikojm n njrn nga skajet e
hapsirs s grafikut.

158

4.6.3 Procedura e ndryshimit t llojit t grafikut

Pas paraqitjes s nj grafiku, nganjher krkesat jan q t ndryshohet tipi i grafikut ajo mund t
bhet kur zgjedhim grafikun, dhe shkojm prsri n menyn Insert, grupi i veglave Chart, n
dritaren Change Type Chart, zgjedhim tipin tjetr.

4.6.4 Procedurat e zhvendosjes, ndryshimit t madhsis dhe e fshirjes s nj grafiku

Grafiku i krijuar ka nevoj t zhvendoset, t i ndryshohet madhsia apo edhe t fshihet.
Pr ti kryer kto veprime s pari duhet t zgjedhim diagramin.

zhvendosja bhet kur TMM e mbajm t shtypur n diagramin e zgjedhur dhe e

rrshqasim miun deri n pozitn e caktuar apo t dshiruar.

Ndryshimi i madhsis s diagramit bhet kur me TMM afrohemi afr skajit t diagramit
ndrron forma e kursorit, e mbajm t shtypur TMM dhe e rrshqasim deri n nj madhsi t
caktuar.

Fshirja e diagramit bhet kur m par e zgjedhim dhe nga tastiera shtypim tastin Delete,
Ktu shihet si sht ndryshuar madhsia e diagramit.

159

4.6.5 Procedurat e vendosjes, fshirjes dhe editimit t titullit t grafikut

do diagrami mund ti vendoset (merr nj nga qelit e zgjedhura merr vendin e titullit t
diagramit, q zakonisht gjendet n pjesn e eprme t diagramit ) , fshihet dhe t editohet nj
titull, i cili veprim kryhet kur te krijohet grafiku ne shiritin e menyve ne kuadr te Chart Tools
hapen tri meny ne kuadr te saj dhe ne zgjedhim menyn Layout , dhe pastaj zgjedhim Chart
Title

Ku nga Figura shihet se kemi mundsi t bjm zgjedhim, nse dshirojm q titulli t jet n
qendr, apo m afr brinjs lart apo m afr brinjs posht ( pra zgjedhim tipin Centered
Overlay Tittle, apo Above Chart)
Fshirja e titullit bhet kur kemi zgjedhur
titullin dhe me ndihmn e tastit Delete nga
tastiera.
Edhe editimi apo ndryshimi i prmbajtjes s
emrit t diagramit sht n procedur q t
kryhet nse klikojm dy her me tastin e
majt t miut, na jepet mundsia pr
ndryshime t titullit.

4.6.6 Procedura e vendosjes s etikets s t dhnave (data label) te nj grafik:

vlerat/numrat, prqindjet
Procedura e vendosjes s etikets s t dhnave (data label) t nj grafiku: vlerat/numrat,
prqindjet mund t behet nse klikojm menyn Layout ne kuadr t Chart Tools dhe pastaj
zgjedhim Data Labels, ku kemi disa lloje t paraqitjes s numrave apo prqindjes ku kemi
mundsi qe etiketimi t paraqitet ne mes t ndarjeve (Center), n fund t ndarjeve(outside) etj.
Te gjitha kto paraqitje mund t zgjidhen sipas dshire.

160

4.6.7 Procedura e ndryshimit t ngjyrs s prapavijs s grafikut dhe t legjends

Mund t bjm edhe ndryshimin e prapavijs s grafikut e cila bhet kur mbi grafik shtypim
TDM dhe zgjedhim nn menyn Format Shape Fill ku zgjedhim nj nga ngjyrat
Ndrsa legjenda mund t ndrrohet nse klikojm dy here me tastin e djatht dhe zgjedhim
Format Chart Area dhe zgjedhim Fill dhe pastaj Patern Fill

161

4.6.8 Procedura e ndryshimit t ngjyrave t kolons, boshtit, vijs, cops s byrekut n

nj grafik
Ndryshimi i ngjyrave t prmbajtjeve pjesve t tjera t diagramit bhet kur n do element t
diagramit zgjedhim dhe Format Data Series, ku pastaj zgjedhim nj nga ngjyrat e preferuar, nga
menyja Format Shape Fill

4.6.9 Procedura e ndryshimit t madhsis dhe ngjyrs s tekstit t titullit dhe legjends s
grafikut
Ndryshimi i madhsis dhe ngjyra e tekstit t Titullit t grafikut bhet kur e zgjedhim titullin e
grafikut, dhe pastaj ne menyn Home zgjedhim Fontin e shkronjave, madhsin si dhe ngjyrn

162

Ushtrimi 6
-

T punohet tabela si m posht dhe m pastaj t krijohet grafiku (grafik kolon, boshtor,
linear dhe byrek)sipas dshirs duke prdorur shnimet nga po ajo tabele dhe t ruhet n
My Documents me emrin Grafiku
Grafikut i punuar t ndrrohet n nj form tjetr dhe ti ndrrohet madhsia sa e tabels.
Shuma

114

97

297

235

181

187

Mesatarja

14

33

26

16

21

Minimumi

26

Maksimumi

24

25

72

27

26

29

163

4.7 Prgatitja e spreadsheet-it pr printim

4.7.1 Procedura e ndryshimit t kufijve (margins) t flets s puns
Ndryshimi i kufijve t faqes s puns apo t ashtu quajtura
Margins (margjinat- kufijt), mund t bhet nga menyja Page
Layout , Margins ku mund t prcaktohemi pr ata kufij q
mund qe jan n Normal , Wide dhe Narrow apo edhe ti
prcaktojm sipas dshire n Costum Margins

4.7.2 Procedura e ndryshimit t orientimit (portrait, landscape) dhe t madhsis s flets.

Ndryshimi i orientimit t faqes s puns dhe ndryshimi i madhsis s
flets bhet nga menyja Page Layout , Orientation ku mund t
prcaktohemi pr orientim pr s gjati Portait, apo pr s gjri
(Landscape), si dhe mund t zgjedhim madhsin (formatin) e letrs n
menyn Page Layout dhe Size

4.7.3 Procedura e vendosjes, editimit dhe fshirjes s tekstit n kok (header) dhe kmb
(footer) t flets s puns
Header-i dhe Footer-i jan pjes t faqes s puns ku gjithka q sht e vendosur n to
prsritet n do faqe t flets. Kta dy parametra gjithashtu gjenden tek Menyja Insert , Header
and Footer,

164

4.7.4 Kontrolli dhe korrigjimi i tekstit dhe i llogaritjeve n spreadsheet

Edhe ky program si shum programe tjera ka mundsin e
korrigjimit t gabimeve drejtshkrimore t shnimeve n
fletn e puns. Pr t kryer kt veprim na ndihmon menyja
Review , Spelling.., ose nse e prdorim tastin nga tastiera F7.
Ku t gjitha t dhnat e paraqitura n me gabime do t
gjenden n rubrikn Not in Dictioneary, ndrsa n rubrikn
Suggestions: paraqiten fjalt e mundshme pr korrigjim.
4.7.5 Procedura e aktivizimit dhe aktivizimit t vijave t rrjets (gridlines)
M par kemi cekur se rrjeta q shihet n fletn e
puns nuk printohet andaj, por sht vetm pr
orientim, mirpo edhe kjo rrjet mund t largohet nga
menyja View dhe Gridlines sht shenja ku nse
vendos kjo shenje vendosen vijat ne faqe nse largohet
shenja nuk do t kemi rrjetin e orientimit.

165

4.7.6 Procedura e shfaqjes s kokave (headings) t rreshtave dhe kolonave pr printim

N kt kriter msimor sht fjala pr
vendosjen e numrave t rreshtave n flett
q printohen dhe shkronjat e kolonave, pr
t krye kt prshtatje duhet t zgjedhim
menyn View dhe Headings dhe vendosim
ose largojm shenjen e vots . edhe kjo
procedure mund te realizohet edhe te File
Print dhe ne fund Zgjedhim page Setup

4.7.7 Aplikimi i printimit automatik t

emrit t rreshtit apo kolons s zgjedhur n do faqe t flets s puns
Bhet kur zgjedhim rreshtin apo kolon pr tu
paraqitur n do faqe t flets s puns gjat
printimit, t cilat kryesisht na ndihmojn pr
orientin n tabelat e gjata.
Pr t prsrit rreshtin duhet t kemi t hapur
dritaren File Print dhe Page Setup dhe regjistrin
Sheet, ku n rubrikn Rows to repeat at top
zgjedhim rreshtin, ndrsa pr prsritje t
kolons duhet t zgjedhim kolonn n rubrikn
Column to repeat at left

4.7.8 Shikimi i pamjes s flets s puns para printimit

do dokument i cili prgatitet ai edhe sht mir t shtypet, por para se t printojm sht mir t
shikojm se si ai dokument do t duket n letr t ciln komand e marrim nga menyja File,
Print , ku ne ann e djathte do t shohim pamjen e dokumentit para shtypjes, ose mund t
aktivizojm vegln Print Preview ne shirin e Costumize Quicke Access Toolbar

166

4.7.9 Procedurat e printimit t nj serie qelish t przgjedhura n nj flet pune, t nj flete

pune t plot, t nj numri kopjesh t flets s puns, t gjith spreadsheet-it dhe t nj
grafiku t przgjedhur
do dokument mund t printohet dhe at nga komanda File, Print, ose nga shkurtesa n tastier
Ctrl+P, ku fitojm dritaren

Nga kjo dritare mund t prcaktojm parametrat pr printim:

N rubrikn Copies Zgjedhim numrin e kopjeve

167

N rubrikn Printer zgjedhim printerin q sht n prdorim dhe i lidhur pr kompjuterin ton.
N rubrikn Print Active Sheets mund t zgjedhim se a dshirojm t printojm ve fletn
Aktive, apo kemi mundsi te zgjedhim t printojm pjesn e zgjedhur.

N rubrikn Pages mund t caktojm se prej cils faqe deri te cila dshirojm te printojm
Po ashtu kemi mundsi t caktojm formatin e faqes A4 , A3 etj., apo kemi mundsi t zgjedhim
edhe a dshirojm t printojm faqen n formatin Portret.

Ushtrimi 7
- T rregullohet formati i faqes s puns s dokumentit grafiku horizontalisht, margjinat t
jen; e majta 3cm; e djathta 3 cm; lart 3cm; posht 2 cm.
- N Header t vendoset ; majtas Data; n mes tabela, n footer n mes numri i faqes.
- T qendrzohet tabela horizontalisht pr shtypje
- T rregullohet ashtu q printimi i dokumentit t kufizohet vetm n tre rreshtat e par dhe
rreshti i par t prsritet n do faqe si titull
- T rregullohet dokumenti prmes print preview dhe t shtypen 2 kopje t dokumentit.

168