Professional Documents
Culture Documents
PURWAKA
A. Wiwilan
Karya sastra inggih punika ungkapan pribadi manusia berupa penglaman,
pemikiran, perasaan gagasan, semangat, keyakinan dalam suatu gambaran konkret
yang membangkitkan pesona melalui alat-alat berupa bahasa. Karya Sastra sane
becik inggih punika karya sastra sane presida ngasilang kesan mendalam sareng
pengwacennyane. Pengwacen dapat dengan bebas melarutkan diri bersama karya
sastra tersebut dan mendapatkan kepuasan . Karya sastra yang merupakan elemen
penting untuk membangun watak insan. Ring sajeroning kawentenan basa ring karya
sastra presida mendorong pengwacennyane mangda menjiwai nilai- nilai kerohanian,
kemanusian miwah kebudayaan.Kesusastraan Bali ka kepah dados kalih minakadi
secara fungsional lan secara structural. Secara fungsional punika karya sastra jawa
kuno sane kafungsiang dados duen krama bali punika termasuk kegiatan ke dalam
kesusastraan bali.
Bali kasub ke dura Negara indik aspek kebudayaan tradisional minakadi seni tari,
seni pahat, seni tabuh nenten kalah malih indik seni sastra sane kukuh ring krama
miwah setata kapelihara daweg zaman lami, sekadi cerita cutet, satua , geguritan
miwah sane tiosan.
Wenten conto karya sastra sane presida kaangen media mengekspresikan diri
mawasta cerita cutet. Cerita cutet inggih punika cerita sane mawentuk proses sane
relative bawak, lianan ring punika cerita cutet presida kaangen cerminan ring krama ,
krana cerita cutet punika wenten aspek sane terkandung ring sajeroning cerita
punika.
Punika mawinan panyurat pacang manganalisis cerita cutet mayah sangi,
Alangkahi Karang Ulu miwah Dewan Togel nganggen teori Sosiologi Sastra. Oleh
sebab itu maka penulis ingin menganalisis cerpen Mayah sesangi, Anglakahi karang
ulu, lan Dewan Togel nganggen teori Sosiologi Sastra.
B. Unteng Wicara
1. Aspek- Aspek napi sane wenten ring cerita cutet Mayah Sangi punika ?
2. Aspek aspek napi sane wenten ring cerita cutet Anglangkahi Karang ulu punika ?
3. Aspek aspek napi sane wenten ring cerita cutet Dewan Togel punika ?
C. Tatujon
1. Mangda uning aspek napi sane wenten ring cerita cutet Mayah Sangi.
2. Mangda Uning aspek napi sane wenten ring Cerita Cutet Anglangkahi Karang
Ulu.
3. Mangda Uning aspek napi sane wenten ring Cerita Cutet Dewan Togel.
D. Teori
Teori sane pacang kaanggen indik manganalisis cerita cutet Mayah Sangi,
Alangkahi Karang Ulu miwah Dewan Togel inggih punika Teori Sosiologi Sastra.
Sosiologi sastra inggih punika seseleh sane bersifat reflektif. Seseleh punika
akeh kaangen olih penyeleh sane nyingakin sastra punika cerminan kauripan karma.
Manut wellek miwah Warrwen (semi, 1989:53 : maosang telaah sosiologi wenten
tiga klasifikasi minakadi 1) Sosiologi pangawi inggih punika sosiologi pengrang,
sane mikobetang indik status sosial, ideologi politik, religious miwah sane wenten
ring angga pangawi. 2) sosiologi karya sastra, inggih punika sane mikobetang indik
suatu karya sastra napi sane dados unteng telaah punika indik napi sane tersirat ring
sajeroning karya sastra miwah tatujon ( amanat ) sane pacang kasampeang 3)
Sosiologi sastra , sane mikobetang indik pengwacen lan pengaruh sosialnyane ring
krama.
Ratna (2003 : 2) maosang indik sosiologi sastra punika sane perlu dipertimbangkan
ring sajeroning ngemanggihin
objek
hubungan
masyarakat,luir ipun :
1. Pemahaman
terhadap
karya
sastra
dengan
totalitas
karya
yang
pertimbangan
aspek
kemasyarakatannya.
2.
Pemahaman
terhadap
disertai
dengan
aspek
4.
Sosiologi sastra adalah hubungan dua arah (dialektik) antara sastra dengan
masyarakat.
5.
ADIAYA II
PEMBAHASAN
nenten becik rikala ngeraos sareng biangnyane miwah madue sifat sombong
sesukatnyane dados pegawai negeri.
Dadosne kajian cerita cutet mayah sanggi sane seselehnyane nganggen
sosiologi sastra inggih punika iraga ring masyarakat rikala madue sangi patut ke taur
nangging munyi punika ngawingang iraga polih kesengsaran sekadi sane naaenin
kejalanin ring kauripan olih panyurat cerita cutet punika.
B . Analisis Aspek sosial sane wenten ring cerita cutet Alangkahi Karang Ulu
Kasta / Wangsa
Kruna kasta wit ipun saking basa portugis ingggih punika caste sane maartos
undag- undagan. Ring sajeroning kasta punika yening sang jadma embas ipun
ngeranjing ring kasta ajin nyane nyantos seda, yening istri kastanyane pastika
nyerod yening sampun mejangkepan sareng anak lanang sane kastan ipun andap.
Ring cerita cutet Alangkahi karang ulu,kasiambatang indik kasta / wangsa
sane wenten ring masyarakat. Ring sajeroning kasta / wangsa presida kacingak ring
pesengan ipun sekadi ida ayu miwah ida bagus sane ngatujuang kasta ida
brahmana. Punika wenten ring lengkara ring sor :
Pangandikan Ida Ayu Tirta pinih untat punika pinaka pancer gegemet I Gede
Darma, anggepipun mandung Ida Ayu Tirta sakeng gria Anyar jaga bakta ka
jaba pacang kalakirabiang.
Wenten malih ring cerita cutet niki wenten sane madue kasta sudra sekadi cecirin
ipun ni wayan soka, pan darma,men darma, gede darma. Puniki wenten ring
lengkara ring sor :
Yayah rena Ni Wayan Soka mikobetin riin amatra antuk piteket , yening dados
abi rumasat macebur ring tengahing geni murub angabar, panes tan kadikadi, mangda Ni Wayan Soka mapaleh- paleh jroning ati, makelid dados rabi.
Sujatine pan Darma men darma uning , dahat panes yening anak lanang
purun alangkahi karang ulu, wong sudra rena I Gde Darma sampun sat
ngrahina nglemekin piananknyane mangda nenten nyuang dayu.
Manut ring analisis punika kasta/ wangsa kari kaanggen ring jadma bali.
Punika banget kaaptiang ring masyarakat bali mangda nenten nganggep kasta/
wangsa punika dados pikobet ring kraama , mawinan manusa punika nenten
kabinayang ring sajeroning kasta/ wangsa, nanging kabinayang manut ring karma
miwah sesana.
Pawiwahan
Ring sajeroning cerita cutet alangkahi karang ulu, wenten sane nyihnayang
Grahasta asrama. Ring sor punika ketelatarang indik kawentenan grahasta asrama
sekadi asapuniki :
Duk sareng- sareng amlakuni brahmacari asrama ring institute Hindu
Dharma, I Gde Darma lan Ida Ayu Tirta ngawit nandur wit tresna asih.
Sayan sue sayan rob kirab tetandurane. Risampune sareng kalih kawisuda
dados surjananing agama, wit tetanduran sng kalih wastu mumbul
matemahan gunung karang tresna asih sane kukuh bakuh, jroning tuas tan
kapunggelang malih, turmaning masobaya sagrehan jaga nincap grehasta
asrama.
ring sajeroning telataran ring ajeng tokoh I Gede Darma miwah Ida Ayu Tirta
ngawitin matunangan ritatkala ngerereh kaweruhan ring Institut Hindu Darma.
Yening sane istri saking kasta triwangsa marabian sareng anak lanang sane sudra
wangsa, sane istri punika kawastanin nyerod . ring cerita cutet puniki Ida Ayu Tirta
saking kasta tri wangsa kawastanin nyerod krana ipun merabian sareng anak lanang
sane saking kasta sudra wangsa. Sekadi lengkara ring sor :
Wenten apanginan Jro Soka sakadi ngindang ring kala slae warsa
sane sampun lintang. Tatuek ida bagus aji I wawu, sakasi nyigitin
lamakana eling malih paileh parabian idane riin, anggen nepas
nrepasin, nyukat nyikutin, ngulak ngilikin pamargin pawiwahan
okanida, Ida Ayu
Tirta, alaki rabi Nyerod kaambil wang sudra.
Tresna punika nenten presida kapalasang olih kasta utawi wangsa. Ring cerita cutet
alangkahi Karang Ulu wenten lengkara sane maosang indik Alangkahi Karang Ulu
ring sor puniki :
Pamuput tan sida luput , mapucukan jua purusa kalawan pradana ring
segara madu antuk purun anglakngkahi karang ulu kinucap, apan wit soangsoang rahat doh kadyangganing pretiwitala kalawan biomantara.
Dadosne Ring cerita cutet Alangkahi Karang Ulu sane keselehin
saking aspek sosiologi sastra dadosne pawiwahan sane kalaksanayang sareng wangsa
lianan punika wenten ring kehidupan karma Bali, sakemaon ring kahuripan karma
punika keaptiang pawiwahan sareng kasta lianan mangda presida kalaksanyang
manut budaya bali tur nenten lepas sareng kitab suci weda.
paturu ngalih kasugihan ulian ipian. Wenten cecek memunyi punika kaorahang kode
alam, men molog punika bangras ngomong sareg kurnane krana pan moloh buduh
baan togel setata ngeraosang unsur satu tujuh kuat, pan molog nyantos megerengan
ulian ngomongang angka, men molog tundunge teken pan molog ulian pan molog
buduh baan angka, kurnanne nenten ngamolihang pan molog punika buduh baan
angka awinan nenten wenten anak sugih baan judi, carik ne sampun maadep ulian
anggene masang nombor, mangkin men molog punika sampun
ceraiange teken
kurnane. Yening men molog tusing ade jumahne pan molog nyesel krana semengan
nenten napetang kopi miwah nasi , lntas mangkin pan molog pesu ke daganga tuah
makta jinah 5.000 , drika ipun kisi kisi ngomng sareng dagagge ngorahang bakal
ngebon krana ia sube mule gerit nenten naenin mukup,
bangras yen Yn Makita sugih tur ngukup buntut, kema nunas nomor ka stra
Gandamayu, pati kapaica nomor jitu olih dwan togl! lantas pan molog ngegeson
pacang ke setra gandamayu drika ipun nyakupang tangan Yn Makita sugih tur
ngukup buntut, kema nunas nomor ka stra Gandamayu, pati kapaica nomor jitu olih
dwan togl! Imbuh dagang Nang Molog gagson mesuang asep. Mesuang canang
sari. Suba suwud ngenyit dupa, ia lantas negak masila di arep Pura Prajapati.
Nganutin tata titi panca sembah. Paling simalu asana, nglantur pranayama, puja Tri
Sandhya rumaris mabhakti. Risampun wusan mabhakti nglanturang yoga semadhi.
Tondn limang menit, Nang Molog tangkejut. Di arepn malejer Celuluk, rncang Ida
Bhatari Dhurga. Lantas pan molog mapinunasan mangde icenine anngka 4 angka
mangda presida mukup tur nyidayang mewali numbas tanah carik sane sampun adole
tur mangde sugih.
C . Analisis sosiologi sastra cerpen Dewan Togel
Aspek agama
Religius inggih punika wujud manusa sane ngaturang sembah bakti miwah
percaya sareng ida sanghyang widi. Keterkaitan manusa sareng ida sanghyang widi
dados sumber ketentraman miwah subagia yening ngelaksanayang swadarma manut
ajaran agama.
Ring cerita cutet Dewan Togel puniki wenten unsur religious sane kasinahyang olih
pangawinyane , sekadi lengkara ring sor :
Nang Molog gagson mesuang asep. Mesuang canang sari. Suba suwud
ngenyit dupa, ia lantas negak masila di arep Pura Prajapati. Nganutin tata
titi panca sembah. Paling simalu asana, nglantur pranayama, puja Tri
Sandhya rumaris mabhakti. Risampun wusan mabhakti nglanturang yoga
semadhi.
Lengkara ring ajeng punika nyihnayang wenten unsur religious sane
ketelatarang olih pangawi. Pangawi nyurat cerita cutet puniki berdasarkan kenyataan
sane wenten ring karma bali. Sane pinih nyihnayang inggih punika upacaranyane
( ritual ). Upacara inggih punika pahan saking tri kerangka dasar agama hindu wusan
Tattwa lan Susila.
Aspek Magis
Suteja ( 1989 : 138 ) maosang Magis punika madue hubungan sareng mistik
utawi kekuatan kekuatan gaib, sane sifatnyane presida mempengaruhi sane siosan,
sekadi lengkara sane wenten ring sor puniki :
Yn Makita sugih tur ngukup buntut, kema nunas nomor ka stra
Gandamayu, pati kapaica nomor jitu olih dwan togl! Imbuh dagang.
Tangkejut Nang Molog ningehang tutur dagang. Prajani ia mayah
anggehan. Ph lemah jani buung masang togl. Pocol ngrumus, pocol
ngelah angka jitu. Kwala ada beneh tutur dagang. Nyanan lakar mategar
nyeraya nangkil ring dwan togl san malingga malinggih ring stra
Gandamayu. Nyn nawang ida suca. Cara sang Arjuna metapa di Gunung
Indrakila polih Panugrahan Panah Pasupati. Iraga nyeraya di stra
Gandamayu, maan panugrahan angka jitu. Bani nyilihang pipis di LPD
anggon masang togl. Pang tan ngukup liu, tur cukong togl bangkrut.
Ratu bhataran tiang san nunang togl, nyanan wengi tiang jagi nangkil,
ldangang picayang tiang nomer jitu! Ngamikmik Nang Molog nunas ica
sambilanga mentas ngalih umah.
Dadosne ring kauripan serahina- rahina ring masyarakat wenten sane mercayain
indik hal mistik sekadi punika nyantos mangkin.
Aspek Sosial Kemasyarakatan
Ring sajeroning aspek sosial ring seseleh puniki sane kautamayang indik aspek
budaya miwah ekonomi, mawinan ring cerita cutet Dewan Togel puniki wenten
pikobetnyane indik aspek sosial budaya miwah aspek ekonomi . Ring sor puniki
wenten lengkara sane maosang minakadi :
a. Aspek Social Budaya
Sasukat buin kitip-kitip ada togl, Pan Molog seleg melajah maitung, cara
anak sekolahan san maan peplajahan Matematika lan Fisika. Ikun ngrumus.
Boya ja rumus phytagoras muang rumus aljabar. Nanging rumus buntut. D
knkn yn tlektekan solahn cara anak inguh, anak buduh. Dong tegarang
pinehang, ada tain cekcek meglebug orahanga kode alam. Ada cicing
magonggang mas orahanga kode alam. Jeg pokokn di otak Nanang Molog
tuwah kode alam lan angka-angka. Masang buntut boya ja teka ngojog
warung, nanging masang liwat SMS.
ADIAYA III
PAMUPUT
A . Pamicutet
Sekadi napi sane ketelatarang ring ajeng indik cerita cutet mayah sangi,
Alagkahi Karang Ulu miwah Dewan Togel presida ka cutetang sekadi ring sor :
Cerita cutet Mayah Sangi inggih punika cerita cutet sane medaging
jadma
nyarengin tes CPNS yening ipun lolos tes pacang
ngewentenang unen- unen jogged 3 barung nanging sanguine I Made
loka ngewentenang jogged buang sane ngeranayang suatu aspek moral
sane nenten becik ring sawengkon krama, krana sesanggi punika
pamuputne ngusakang moral ring alit- alite.
DAFTAR PUSTAKA