ARISTTELES, texto 1

Fsica libro II-3 194b16-195a3

Feitas estas distincins, cmpre examinar as causas, cales e cantas son. E xa que se trata de
coecer, e non cremos ter coecemento de algo sen antes ter captado en cada caso o porqu (e
isto vn sendo captar a causa primeira), evidente que ns temos que facelo coa xeracin e a
destrucin e con todo cambio natural, a fin de que, coecendo os seus principios, intentemos
encamiar ata eles cada unha das nosas investigacins.
Nun sentido (a) chmase causa a ese constitutivo inherente do que se fai algo, coma tal o
bronce da estatua e a prata da copa e os seus xneros. Noutro sentido (b) a forma e o modelo,
dicir, a definicin da esencia e os seus xneros (as a causa da octava a relacin de dous a
un, e en xeral o nmero), e tamn as partes da definicin. E tamn (c) aquilo de onde xorde o
principio primeiro do cambio ou do repouso; as quen toma unha resolucin causa, o pai e
causa do fillo, e en xeral o que fai causa do feito e o que produce un cambio causa do
cambiado. E anda mis (d), o fin, aquilo para o que algo, como a sade con relacin
paseo. Pois, por que paseamos? Dicimos que para ter sade e, falar as, cremos indicar a
causa. E son un medio para o fin todas as cousas que outro move; as o adelgazamento ou a
purga, os medicamentos ou os instrumentos cirrxicos, todos eles son medios para a sade,
pero hai diferenzas entre eles, xa que uns son accins e outros instrumentos.
ARISTTELES, Fsica II-3 194b16-195a3
Traduccin de Teresa Amado Rodrguez (USC)

ARISTTELES, texto 2
tica a Nicmaco libro I,
1094a11094b11/1095a141095b13

2.- Pois si existe algn fin dos nosos actos que queiramos por el mesmo, e os demais por
causa del, e se nada do que eliximos depende doutra cousa pois as chegarase infinito e
dese xeito o desexo sera baldeiro e intil-, ese fin evidentemente sera o bo e o mellor.
Daquela, non certo que o coecemento del ter un peso grande na nosa vida e que, o mesmo
ca os arqueiros que apuntan a un branco, acadaremos mellor o que debemos acadar? De ser
as, hai que intentar comprender en lneas xerais cal e a cal das ciencias ou facultades
corresponde. Podera parecer que ser o da principal e mis eminente. E evidentemente esta
a poltica. Pois ela dispn qu ciencias se precisan nas cidades e cles ten que aprender
cada un e ata que punto. Vemos tamn que as facultades mis estimadas dependen dela, como
a estratexia, a economa, a retrica. E xa que a poltica se vale das demais ciencias prcticas
e ademais lexisla qu cmpre facer e de qu se hai que arredar, daquela o fin dela abarcar o
fin das outras ciencias, de xeito que constutira o ben do home. Pois anda sendo o mesmo o
fin do individuo e o da cidade, evidentemente ser mis grande e mis perfecto acadar e
gardar o da cidade, porque estimable procuralo para un individuo, pero moito mis
fermoso e divino facelo para un pobo e para cidades. Esta a nosa investigacin, que unha
disciplina poltica. (...)
4.- Xa que todo coecemento e toda eleccin tenden a algn ben, retomemos o asunto e
digamos cal aquel ao que tende a poltica e cal o ben supremo de todos os que se poden
facer. Sobre o seu nome casi todo o mundo est de acordo, pois tanto o comn da xente como

os distinguidos dinlle felicidade e sosteen que vivir ben e obrar ben a mesma cousa ca ser
feliz. Pero en cambio discuten sobre qu a felicidade e non o explican da mesma maneira o
comn da xente e os sabios, pois uns consideran que alguna das cousas visibles e
manifestas, como pracer, riqueza e dignidades, e outros outra cousa e mesmo unha nica
persoa pode ter opinins diferentes. Cre que a felicidade a sade, se est enfermo, e a
riqueza, se pobre. Os que recoecen a sa propia ignorancia, admiran aos que din algo
grande e que est por riba deles. Pero algns cren que ademais de toda esta abundancia de
bens, hai outro que existe de seu e que a causa de que todos aqueles sexan bens. Tal vez
intil examinar polo mido todas as opinins e abonda con ter en conta as mis salientables e
as que parecen ter algunha razn. Non esquezamos que os razoamentos que parten dos
principios se diferencian dos que conducen a eles. Pois ben, mesmo Platn tia dbida e
preguntbase se haba que partir dos principios ou por contra encamiarse hacia eles, como
no estadio desde os xuces ata a meta ou en sentido contrario. Hai que comezar polas cousas
que son mis doadas de coecer. Pero estas sono en dous sentidos: unhas, para ns, outras,
en termos absolutos. Se cadra temos que empezar polas que nos son mis doadas de coecer
a ns. Por iso, o que pretende aprender satisfactoriamente sobre as cousas boas e xustas e, en
definitiva, sobre a poltica, cmpre que estea ben guiado polos seus costumes. Pois o punto de
partida o qu, e de estar iso craro dabondo, xa no se precisar o porqu. Un home as xa
ten ou podera acadar con facilidade os principios. Pero aquel que non conta con ningunha
das das cousas, que escoite a Hesodo:
O mellor de todos o home que comprende todo por si mesmo.
distinguido aquel que obedece a quen ben lle aconsella.
Pero o que nin comprende por si mesmo, nin conserva no seu nimo
o que lle escoita a outro, ese un home intil.
ARISTTELES, tica a Nicmaco libro I-1094a11094b11/1095a141095b13
Traduccin de Teresa Amado Rodrguez (USC)

ARISTTELES, texto 3
tica a Nicmaco libro II,
1103a14-1103b34/1104a11-1104a27

Xa que existen das clases de virtude, a dianotica e a tica, a dianotica xorde e medra
principalmente pola aprendizaxe e por iso precisa de experiencia e de tempo. En cambio a
tica xorde do costume, por iso o seu nome vara un pouco do de costume. Deste feito
resulta evidente que ningunha das virtudes ticas se da en ns por natureza, pois nada do que
existe por natureza cambia por costume. As, por exemplo, a pedra, que por natureza vai cara
abaixo, no se afara a ir cara arriba por mis que se intentase meterlle o costume tirndoa
moitas veces cara arriba, ni o lume se afara a ir cara abaixo, nin ninguna outra cousa que de
certa natureza podera afacerse a ter outra distinta. As que as non se producen por natureza
nin contra a natureza, senn porque temos de noso aptitude para recibilas e perfeccionalas
mediante o costume. Ademais, de todo o que est na nosa natureza, primeiro acadamos as
capacidades e logo desenvolvemos as actividades (isto evidente no tocante s sentidos; non
adquirimos os sentidos por ver moitas veces ou or moitas veces, senn o contrario: usmolos
porque os temos, non os temos porque os usamos). En cambio, as virtudes adquirmolas
porque antes as exercitamos, como ocorre coas demais artes. Pois o que hai que facer despois

de aprendelo, aprndemolo facndoo. Por exemplo, facmonos construtores construndo e

citaristas tocando a ctara. As, temn, practicando a xustiza facmonos xustos, moderados
practicando a moderacin e forte practicando a fortaleza. Proba disto o que sucede nas
cidades. Os lexisladores fan bos s cidadns aprendndolle certos costumes, e isa a vontade
de todo lexislador; os que non o fan ben equivcanse e niso se distingue un bo rxime dun mal
rxime. Ademais as mesmas causas e os mesmos medios producen e destren toda virtude,
igual que na arte, pois tocando a ctara xorden os bos e os malos citaristas, e da mesma
maneira os construtores e todos os demais, pois se constren ben sern bos construtores e se
constren mal sern malos. De non ser as, non fara ningunha falta o mestre, senn que todos
seran de nacemento bos ou malos. Coas virtudes ocorre o mesmo: As actuacins nas relacins
cos demais o que fai que uns sexan xustos e outros inxustos; as actuacins nos perigos
afacndonos a ter medo ou a ser valentes fai a uns valentes e a outros covardes. E as tamn
cos apetitos e coa ira: Uns vranse moderados e afables e outros intemperantes e irascibles, uns
por comportarse as nesas materias, os outros por comportarse doutra forma. Nunha palabra,
os modos de ser nacen de actuacins semellantes. De ah que sexa preciso practicar certas
accins, pois os modos de ser dependen das diferezas entre elas. A diferenza de adquirir un
modo de ser as ou doutra maneirs desde a xuventude non pouca, senn moitsima, ou mellor
dito, total.
2.- As pois, xa que o presente tratado non terico coma os outros (pois non investigamos
para saber qu a virtude, senn para ser bos, pois doutra maneira sera intil), cmpre
investigar o tocante s accins, cmo as hai que facer, pois elas son as causantes da
adquisicin dos distintos costumes, como xa dixemos. Que hai que actuar de acordo coa recta
razn algo de aceptacin comn e que se da por suposto. Xa falaremos logo do diso e do que
a recta razn e qu relacin ten coas demais virtudes
Primeiramente hai que observar que estas cousas de natural se destren por exceso ou por
defecto, tal como vemos que ocorre co vigor e a sade (cmpre utilizar exemplos claros para
aclarar os escuros): O exceso ou a escaseza de exercicio destren o vigor e, igualmente, a
comida e a bebida de mis ou de menos perxudica a sade, mentres que en cantidade
moderada prodcea, incremntaa e consrvaa. As ocorre tamn coa moderacin a virilidade e
as demais virtudes. O que fuxe de todo, ten medo e non atura nada vlvese covarde, o que
nada teme e se bota a todo, afoutado, o que goza de todos os praceres e non se arreda de
ningn, intemperante, e o que fuxe de todos, como os rsticos, un insensible. Polo tanto, a
moderacin e a virilidade destrense por exceso e por defecto e consrvanse coa moderacin.
ARISTTELES, tica a Nicmaco libro I-1094a11094b11/1095a141095b13
Traduccin de Teresa Amado Rodrguez (USC)

ARISTTELES, texto 4
Poltica libro I, 1252a11252a23 / 1253a5a38

I. Como vemos que toda cidade (plis) unha comunidade, e toda comunidade est
constituda pra algn ben -pois todos fan todo polo que parece ser bo-, evidente que todas
apuntan a algn ben e, sobre todo, apunta ben mis importante a comunidade mis
importante de todas e que abrangue tdalas outras: esta a chamada cidade (plis), e cidad
(politik) a comunidade.
As, non estn no certo cantos coidan que o gobernante da cidade (politiks), o rei, o cabeza de

familia (oikonomiks) e o amo de escravos (despotiks) veen sendo o mesmo, pois pensan
que difiren non polo que propio de cada un, senn polo nmero alto ou baixo dos mandados,
dicir, se de poucos, amo, pero se de mis, cabeza de familia, e de anda mis, poltico ou
rei, como se dese o mesmo unha familia grande ou unha cidade pequena; e no que portn a
poltico e a rei, cando un estea por si s no poder, rei, pero poltico cando, de acordo cos
principios da sa ciencia, alternativamente gobernante e gobernado. Pero eso non verdade
e o que dicimos ser evidente nunha anlise segundo o mtodo que estamos a seguir, pois, tal
coma noutros mbitos cmpre dividirmos o composto deica chegar s simples -as partes mis
pequenas do todo-, tamn no caso da cidade polo exame dos seus compoentes veremos
mellor en qu difiren os uns dos outros e se posible adquirir algunha pericia verbo de cada
un dos enumerados.
II. () A comunidade perfecta de varias aldeas xa a cidade, con, por as dicilo, a perfeccin
de toda suficiencia (autrkeia), e nacida pra vivir, pero existente pra vivir ben. Por eso toda
cidade o por natureza, se tamn o son as comunidades previas, xa que ela fin destas e a
natureza fin. Porque o que cada ser , despois de rematada a sa xnese, o que dicimos que
a sa natureza, por exemplo, a do home, do cabalo, da casa. Ademais a causa e o fin son o
mellor, e a suficiencia fin e o mellor.
De todo eso resulta que a cidade das realidades naturais e que o home un animal social
(zon politikn), e que o asocial por natureza e non por acaso ou inferior ou superior
home, coma o censurado por Homero coma
home sen tribo, sen leis, sen fogar
pois quen tal por natureza tamn e desexoso de guerra, por ser como unha peza solta no xogo
das damas.
Por qu o home animal social en maior medida que a abella ou calquera animal gregario
cousa evidente: a natureza, como dicimos, nada fai en van, o home o nico dos animais que
ten a palabra (lgos). Pois ben, a voz signo do doloroso e do pracenteiro e por eso est
presente tamn nos outros animais, xa que a sa natureza chega ata ter percepcins do
doloroso e do pracenteiro e a que as signifiquen os uns s outros. Pero a palabra pra expresar
o conveniente e o danoso, as como o xusto e o inxusto, porque propio dos homes fronte dos
outros animais ser o nico que ten percepcin do ben e do mal, do xusto e do inxusto, e
doutras cousas. A comunidade en todo eso fai a familia e a cidade.
A cidade est por natureza antes que a familia e que cada un de ns, pois de necesidade que
o todo estea antes que a parte: morto o todo, non haber nin p nin man, se non
equivocamente, por exemplo, se falamos dunha man de pedra, a tal man ser unha man morta.
Todo est definido pola sa funcin e pola sa capacidade, de tal xeito que, cando as cousas xa
non son, non se debe dicir que seguen sendo elas, senn algo co mesmo nome. evidente,
pois, que a cidade por natureza e antes que cada un, xa que, se cada un illado non
autosuficiente, estar na mesma posicin que as demais partes fronte todo, e aquel que non
ten capacidade de vivir en sociedade ou que nada necesita pola sa autosuficiencia, non parte
algunha da cidade, mesmamente coma unha besta ou un deus. Por natureza est en todos o
impulso cara a tal sociedade, e o primeiro que a estableceu causante de grandes bens, xa que,
tal coma o home cabal o mellor dos seres vivos, as tamn, afastado de lei e xustiza, o peor
de todos, porque a inxustiza mis inaturable a que ten armas, e o home por natureza ten
armas pr prudencia e a virtude, pero moi posible que as empregue prs seus contrarios; por
eso sen virtude o home o mis impo e salvaxe, e o peor prs luxurias e as enchentes,
mentres que a xustiza da sociedade porque a xustiza ordenacin da comunidade poltica, a

xustiza decisin do que xusto.

ARISTTELES; Poltica libro I 1252a11252a23 / 1253a5a38
Trad. de J.J. Moralejo lvarez, Santiago de Compostela, USC, 2003

ARISTTELES, texto 5
Metafsica 1028b 33-1029a 9

A entidade dise, se non en moitos, fundamentalmente en catro sentidos: a entidade de cada

cousa parece ser a esencia, o universal, o xnero e, en cuarto lugar, o suxeito.
O suxeito aquilo do que todas as demais cousas son atributo, e mesmo tempo el non
atributo de ningunha outra. Por iso cmpre facer primeiro unhas precisins sobre el. Pois
parece que entidade ante todo o suxeito primeiro. E o suxeito , nun sentido, a materia,
noutro sentido a forma, e nun terceiro sentido o conxunto das das (chmolle materia, coma
tal, ao bronce, forma figura ideal e conxunto das das estatua), de xeito que a forma, se
anterior materia e ten o carcter do ser con mis intensidade, pola mesma razn ser tamn
anterior ao conxunto das das.
As queda feita a definicin da entidade: aquilo que non atributo dun suxeito, e aquilo do que
todo o demais atributo.
ARISTTELES,Metafsica 1028b 33-1029a 9
Traduccin de Teresa Amado Rodrguez (USC)

ARISTTELES, texto 6
Metafsica 1073a 3-13

Conforme o que vimos de dicir, evidente que hai unha entidade eterna e inmbil, distinta das
cousas sensibles. Queda demostrado tamn que tal entidade non pode ter extensin, senn que
carece de partes e indivisible (ela move por tempo ilimitado e algo limitado non pode ter
unha potencia ilimitada. E xa que toda extensin ilimitada ou limitada, polo que levamos
dito non podera ter una extensin limitada, pero tampouco ilimitada, xa que non hai en
absoluto extensin ilimitada). Ademais impasible e inalterable, porque os demais
movementos son posteriores ao movemento no espazo.
As pois, evidente que este o carcter da entidade.
ARISTTELES,Metafsica 1073a 3-13
Traduccin de Teresa Amado Rodrguez (USC)