TABELA DHE REKOMANDIME NDIHMSE

N tabeln 1-1 pasuese, jane dhn njsit baz t sistemit SI dhe

simbolet prkates.

Tabela 1-1. Njsit baz t sistemit SI dhe simbolet prkats.

Tabela 1-2. Shmbuj t njsive t rrjedhura SI t shprehura n njsit

baz SI

Tabela 1-3. Emra dhe simbole t njsive t rrjedhura nga njsit baz SI

Tabela 1-4. Njsit jasht sistemit SI t pranuara pr prdorim bashk me

njsit SI.

Tabela 1-5. Shmbuj t njsive jasht sistemit SI t pranuara pr

prdorim n fusha me t dhna specifike.

Tabela 1-6. Nsit jasht sistemit SI q jan pranuar pr fusha specifike

dhe vlerat e tyre eksperimentale

1-9.4

Prefikset SI

CGPM ka adoptuar dhe rekomanduar nj seri prefiksesh dhe simbolesh

prefiks, treguar n tabeln 1-7.

Tabela 1-7. Prefiksat SI dhe simbolet e tyre t adoptuar nga CGPM

Rregulla pr prdorim korrekt t prefikseve:

Prefikset i referohen n mnyr strikte fuqive t 10 ( dhe jo pr

shmbull t fuqive t 2);

Prefikset duhen shkruar pa hapsira n fillim t simbolit t njsis;

o

Nuk prdoren prefiksa t kombinuar;

o

Shmbull: centimetri shkruhet cm dhe jo c m

Shmbull: 10

-6

kg duhet shkruar 1 mg dhe jo lkg

Nj prefiks nuk shkruhet i vetm.

o

1-9.5

Shmbull: 109/mJ nuk mund t shkruhet G/m3

Shkrimi i emrave dhe simboleve t njsive SI

1. Simbolet nuk shkruhen me grma t mdha, por grma e par e

nj simboli sht e madhe kur:

emri i njsis vjen nga emri i nj personi, ose

simboli sht fjala e par e nj fjalie.

Shmbull: Njsia kelvin sht shkruar me simbolin K

2. Simbolet duhet t ngelen t pandryshuar n shums.

3. Simbolet nuk ndiqen asnjher nga pikat, vetm n fund t
fjalis.
4. Njsit e kombinuara nga shumzimi i disa njsive duhet t
shkruhen me nj pik n mes ose hapsire bosh.

Shmbull: N.m ose N m

5. Njsit e kombinuara nga pjestimi i nj njsie me nj tjetr duhen
shkruar me nj slesh ose eksponent negativ.
Shmbull: m/s ose m.s-1
6. Njsit e kombinuara duhet t prmbajn vetm nj slesh.
Prdorimi i kllapave ose eksponentve negativ pr kombinacione
komplekse sht i lejuar.
7. Simbolet duhet t jen t ndar nga vlerat numerike q ato
tregojn, me nj hapsir.
8. Simbolet e njsive dhe emrat e tyre nuk duhen przier.

1-9.6

Shkrimi i numrave

1.

Duhet ln nj hapsir ndrmjet grupeve prej 3 shifrash. N numrat

katr-shifror boshllku mund t shmanget. Presjet nuk duhet t
prdoren pr ndarjet n t mijta.

2.

Veprimet matematike mund t kryhen n simbolet e njsive (kg/m3)

dhe jo n emrat e njsive (kilogram/metr kubik).

3.

Duhet t jet e qart se cilit simbol njsi i prket nj vler numerike

dhe cili veprim matematik aplikohet mbi vlern e nj madhsie:
Shmbuj: 35 cm x 48 cm dhe jo 35 x 48 cm

Kapitulli 1
NJSIT MATSE DHE DIMENSIONIMET N SISTEMIN SI
Ushtrimi 1-1.

T prcaktohet koha q i duhet drits q t arrij n tok nga nj

yll 1,5 milion milje toksore larg, nqoftse dim se shpejtsia e
drits sht 3108 m/s.
Zgjidhja:
9

1500 000 milje 1,609 km / milje = 2 413 500 km = 2,4135 10 m.

9

S 2,4135 10
t= =
= 8,045 s.
8
v
3 10
Ushtrimi 1-2.

Duke ditur se shpejtsia e zrit n ajr sht 345 m/s, t llogaritet

largsia n kilometra e vndit ku godet rrufeja kur zhurma e saj
mbrin 5 s mbas shfaqjes s ndriimit t vettims.
Zgjidhja:
S = v t = 345 5 = 1725 m = 1,725 km.
Ushtrimi 1-3.
Nj shufr magnetike me profil katrkndsh ka seksionin 2 cm x 2 cm
dhe induksion magnetik B=1,3 T (Tesla). T llogaritet fluksi total n
Weber (Wb).

Zgjidhja:
2

S = 2 10 2 10

= S B = 4 10

= 4 10 m

1,3 = 5,2 10 Wb

Ushtrimi 1-4.
T llogaritet ekuivalenti n Celsius dhe Kelvin i temperaturs 90 F.

Zgjidhja:

t 32 90 32
tC = F
=
= 32,2 C
1,8
1,8

t 32
90 32
+ 273,15 =
+ 273,15 = 305,35 K
tK = F
1,8
1,8

Ushtrimi 1-5.
Motori me fuqi 0,5 HP (kuaj fuqi) punon 8 or n dit dhe pr 6 dit n
jav. Duke pranuar shfrytzimin me fuqi t plote, t llogaritet energjia n
kWh e konsumuar nga ky motor gjat nj viti.
Zgjidhja:

WHPh = PHP

ore dite jave

365
= 0,5 8 6
= 1248 HPh
dite jave vit
7

WkWh = W HPh 0,7457 = 1248 0,7457 = 930,6 kWh

Ushtrime pr t zgjidhur
2

1. Zbara magnetike me seksion trthor 1 inxh ka nj fluks magnetic

resultant prej 500 makswell. T prcaktohet induksioni magnetik
n Tesla.
(Prgjigje: B=7,75 mT).
2. Temperatura normale e trupit t njeriut ka rezultuar 98,6 F. T
prcaktohet ekuivalenca e ksaj temperature n shkalln Celsius
dhe n at Kelvin.
(Prgjigje: 37 C; 310,15 K)

Kapitulli 2
GABIMET E MATJES DHE PRPUNIMI I REZULTATEVE
Ushtrimi 2-1.
N grafikun e leximeve t paraqitura n tabel, pr vlerat 20 dhe 70 t
shkalls s leximit, t prcaktohet saktsia si % e leximit dhe % ndaj
vlers nomoinale t aparatit 150 V.
Zgjidhja:
Leximi i shkalls :20
%
Grl

G
G
+ 0,3
= a 100 = a 100 =
100 = +1,522%
19,7
MX
VX

Grf =

Ga
G
+ 0,3
100 = a 100 =
100 = +0,2%
Mn
Vn
150

Leximi i shkalls :50

%
Grl

G
G
1,7
= a 100 = a 100 =
100 = 3,288%
51,7
MX
VX
%

Grf =

V0

VX

KORRIGJIMI

100

103

+3

90

93

+3

80

82,5

+2,5

70

72,5

+2,5

60

62,2

+2,2

50

51,7

+1,7

40

41,5

+1,5

30

31,2

+1,2

20

19,7

- 0,3

10

9,6

- o,4

0,1

+0,1

Ga
G
1,7
100 = a 100 =
100 = 1,133%
150
Mn
Vn

Ushtrimi 2-2.
R
Matet vlera e nj rezistence rreth 10 duke
br q t prshkohet nga nj rrym 1,5 A e
A
cila matet bashk me tensionin n skajet e t
IA
njjts rezistenc. Ampermetri, karakteristikat
V
e t cilit jan IMax =2 A dhe Klasa 1, n matje
VV
tregon vlern 1,5 A. Karakteristikat e voltmetrit
jan: VMax=20 V, gabimi i tij sht 0,2%VLex+0,5%VMax. T llogaritet
gabimi absolut dhe relativ q matet rezistenca.

Zgjidhja:

Me nj rrym nominale prej 1,5 A, n rezistenc bie tensioni 15 V.

V
15V
R= V =
=10 ;
I A 1,5 A
GaR GaV Ga I
=
+
R
VV
IA
3
GaV 0,2% VV + 0,5% Vmax
20
=
= 0,002 + 0,005
= 8,66 10
VV
VV
15

2
GaI K I A max
2
=
= 0,01 = 1,33 10
100 I A
1,5
IA
3
3
3
GaR
= 8,66 10 + 13,3 10 = 21,96 10 2,2 %
R

GaR = 2,2% 10 = 0,22

Ushtrimi 2-3.
Rezistenca R1, n skajet e saj ka tensionin 25 V dhe rrymn 63 mA.
Tensioni sht matur me instrument analog me Vn=30 V me saktsi 5%
n fund shkalle.Rryma sht matur me instrument dixhital me saktsi 1
mA. T llogaritet rezistenca R1 dhe t specifikohet toleranca.
Zgjidhja:

R1 =

25
V
=
400
I 63 10 3

V =

KV Vn 5 30
=
= 1,5V
100
100

1
R V I 1,5
=
+
=
+
= 0,06 + 0,016 = 0,076 = 7,6%
25 63 10 3
R
V
I
Atehere R = 400 7,6 %

10

Ushtrimi 2-4.

Pr matjen e tensionit U2, n qarkun elektrik

me U=300 V, R1=10 k dhe R2=20 k,
prdorim voltmetrin me kufi matje 300 V,
klasa 1,5 e rezistenc t brndshme Rv=20
k. T prcaktohet gabimi absolut i plot i
matjes (gabimi i aparatit + gabimi metodik i
mnyrs s matjes dhe t gjndet gabimi i plot
i reduktuar i matjes s tensionit.

R1

R2

U2
RV

Zgjidhja:
Vlera e U2 pa voltmetr n qark

R2
20 k
= 300
= 200 V
10 k + 20 k
R1 + R 2

'

U2 =U

Vlera e U2 me voltmetr n qark

"

U2 = U

R2 RV
=
R1 ( R2 + RV ) + R2 RV
3

= 300

20 10 20 10
3

3
3

10 10 (20 10 + 20 10 ) + 20 10 20 10

= 150 V

GU = U 2" U 2' = 150 200 = 50 V

GU ap =

K U max 1,5 300

=
= 4,5 V
100
100

GU = GU + GU ap = 50 + (4,5) = 54,5 V

Grel =

GU
54,5
100 =
100 = 36,3 %
U mat
150

GU
54,5
100 =
100 = 18,17 %
300
U max

Gref

11

Ushtrimi 2-5.
Kemi n dispozicion tre mikroampermetra, 20 A,
50 A dhe 100 A n fund shkalle. Rezistenca e
brndshme e tyre sht 100 0,2% dhe klasa e
saktsis 0,5. Prve ksaj, kemi dhe disa rezistenca
me vlera t ndryshme dhe t pa standartizuara me
saktsi 0,2%. Duke prcaktuar vlerat e rezistencave,
t realizohet skema e nj voltmetri analogjik pr
tension t vazhduar me karakteristikat e m
poshtme:

U1=1 V dhe U2=3 V n fund t shkalls;

Rezistenca e hyrjes 10 k/V n fund t

shkalls;

T prcaktohet klasa
voltmetrit q realizohet.

preizionit

U2
RS2

U1

RS1

A
RA

Zgjidhja:
N baz t rezistencs s hyrjes 10 k/V, rryma e aparatit do t jet

I Max =

1 volt
= 100 A
10 k

Pra nga t tre aparatet merret n konsiderim vetm ai 100 A.

Me mikroampermetr 100 A: Rh = RS + R A

ose

R S = Rh R A

Pr tension 1 volt, RS = 10 10 100 = 9,9 10

3

Pr tension 3 volt RS = 30 10 100 = 29,9 10

T prcaktojm klasn e voltmetrit me kufi matje 1 Vmax.

GRh GR A + GRS 1
GRS 1
GR A
=
=
+
=
Rh
R A + RS 1
R A + RS 1 R A + RS 1
=

2 10 3 9,9 10 3 2 10 3 100
+
= 2 10 3
3
3
10 10
10 10
U mat = I mat Rh

12

GU mat GI mat GRh

=
+
= 0,5 10 2 + 0,2 10 2 = 0,7 10 2
U mat
I mat
Rh
T prcaktojm klasn e voltmetrit me kufi matje 3 Vmax.

GRh GR A + GRS 2
GRS 2
GR A
=
=
+
=
Rh
R A + RS 2
R A + RS 2 R A + RS 2
2 10 3 29,9 10 3 2 10 3 100
=
+
= 1,9966 10 3
3
3
30 10
30 10

GU mat GI mat GR h
=
+
= 0,5 10 2 + 0,19966 10 2 = 0,7 10 2
U mat
I mat
Rh
Klasa e preizionit e voltmetrit sht 0,7. Pra e standartizuar sht 1.
Ushtrimi 2-6.
Pr matjen e rryms n qarkun e dhn, prdoret mikroampermetri me
klas saktsie KA=1,0, me kufi matje Imax=50 A dhe rezistenc t
brndshme RA=1,9 k. T prcaktohet gabimi pr
shkak t metods s matjes dhe pr shkak t
R
klass s saktsis s aparatit, nqoftse E=22 mV,
RB=100 dhe R=1 k. T prcaktohet gabimi i
RB
A
reduktuar i plot i matjes.
DC

Zgjidhja:
a) pa mikroampermetr n qark, kemi:
3

3
22 10
E
=
= 0,02 10 A = 20 A
IA =
RB + R 100 + 1000

b) me mikroampermetr n qark, kemi:

3

3
E
22 10
=
= 0,007333 10 A = 7,333 A
IA =
RB + R + R A 100 + 1000 + 1900

Gabimi absolut i aparatit, sht:

13

K A I max 1 50 10 6
=
=
= 0,5 10 6 A = 0,5 A
100
100

GI max

Gabimi absolut i matjes, sht:

GI mat = 20 7,333 = 12,667 A

Gabimi absolut shumar,sht:

GI = GI mat + GI max = 12,667 + 0,5 = 13,167 A

Gref

13,167 10 6
GI
100 =
100 = 26,334 %
I max
50 10 6

Ushtrimi 2-7.

RX
R2

G
Z

RV

DC
R1

N ushtrimin e msiprm R1 dhe R2 kan

saktsin 0,05% dhe RV ka saktsin
0,1%. T llogaritet saktsia e matjes s
rezistencs RX dhe limitet e siprm dhe t
poshtm pr vlerat e R1,R2dhe RV.
Zgjidhja:

gabimi i R X = ( saktsia e R1 ) + ( saktsia e R2 ) + ( saktsia e RV ) =

= (0,05 % + 0,05 % + 0,1 %) = 0,2 %
3

R X = 11,02 10 0,2 % 11,02 10 22,04 = 11044,04

Diapazoni

10997,96 11044,04

Ushtrimi 2-8.
Nj sasi rezistencash me vler 1,2 k konsiderohen si t tilla brnda
intervalit 1,14 k dhe 1,26 k. far tolerance prfaqsojn kto?
Nqoftse kto vlera t rezistencs jan matur n 25 C dhe koeficienti
termik i tyre sht +500 ppm/C, t llogaritet vlera maksimale e
rezistencs q mund t ket nj prej ktyre rezistencave n temperature
+75 C.
Zgjidhja:
Gabimi absolute

14

G R = ( Rmax R) = 1,26 10 3 1,2 10 3 = +0,06 10 3

ose

G R = ( Rmin R) = 1,14 10 3 1,2 10 3 = 0,06 10 3

Pra

G R = 0,06 10 3
Toleranca

Gref R =
%

0,06 10 3
100 = 5%
1,2 10 3

Devijimi maksimal i rezistencs n 25 C

3

R = 1,2 10 + 0,06 10 = 1,26 10

Ndryshimi i rezistencs pr ndryshim temperature

r=

500

1,26 10 = 0,63 / C
6

10
Rritja e temperatures

T = T2 T1 = 75C 25C = 50 C
Rritja totale e rezistencs

R = r T = 0,63 / C 50C = 31,5

Rezistenca maksimale n 75 C
3

R + R = 1,26 10 + 31,5 = 1,2915 10

Ushtrimi 2-9.
Krkohet t matet tensioni i vazhduar n
bornat e nj qarku si n figur. R1=10 k
0,5%, R2=60 k0,5%. Voltmetri ka
karakteristikat: K=1,5; Umax=3 V dhe 30
V. Vlera e lexuar e aparatit sht 2,7 V.
T prcaktohet vlera e tensionit t
burimit E t devijuar nga gabimi i
aparatit.

R1

R2

U2
RV

15

Zgjidhja:

VV = E

R2
R1 + R2
3

R + R2
10 10 + 60 10
E = VV 1
= 2,7
= 3,15 V
3
R2
60 10
Pr kufirin 3 V, kemi:

GVV =

gabimi :

GR1
= 5%
R1

K V VMax 1,5 3
=
= 0,045 V
100
100

dhe
E = VV

GR2
= 5%
R2
R1 + R2
R
= VV + VV 1
R2
R2

R
R
R
R1
+ VV 1 = VV 1 + 1 + VV 1
R2
R2
R2
R2
10 10 3
10 10 3
+ 2,7
(0,05 + 0,05) = 0,077 V
= 0,0451 +
3
60 10 3
60 10

E = VV + VV

Athere :

R1 R2
=

+
R2
R1

0,077
E
=
100 = 2,4 %

3,15
E MAX

Pr kufirin 30 V, kemi:

GVV =

gabimi :

GR1
= 5%
R1

K V VMax 1,5 30
=
= 0,45 V
100
100

dhe
E = VV

GR2
= 5%
R2
R1 + R2
R
= VV + VV 1
R2
R2

R
R
R R R2
R1
=
+ VV 1 = VV 1 + 1 + VV 1 1 +
R
R
R
R
R
R2
1
2
2
2

2
3
3

10 10
10 10

(0,05 + 0,05) = 0,57 V

+ 2,7
= 0,451 +
3
3
60 10
60
10

E = VV + VV

16

Athere :

0,57
GE
=
100 = 18,09 %

E MAX 3,15

Ushtrimi 2-10.

T prcaktohet gabimi q shkaktohet nga matja e tensionit n

rezistencn R5 t skems q jepet ne figur. Te dhenat e skems jan:
R1=0,4 k; R2=0,6 k; R3=1 k; R4=0,5 k; R5=1 k; Rm=9,5 k.
Zgjidhja:
Sipas Teorems s Thevenin-it do t kemi:

(R1 + R2 )R3
+ R4 R5

R1 + R2 + R3

R AB =
(R1 + R2 )R3
+ R4 + R5
R1 + R2 + R3

I=

E0
R AB + Rm

Em =

Rm E 0
R AB + Rm

Rm
Em
=
E0 R AB + Rm

(400 + 600 )1000

400 + 600 + 1000 + 5001000

= 500
R AB =
(400 + 600)1000 + 500 + 1000
400 + 600 + 1000

Em
9500
=
= 0,95
E0 500 + 9500

Rm
GaE 0 = E0 E m = E0 1
R AB + Rm

9500
= E0 1
= 0,05 E0
500 + 9500

17

GrlE 0 =

GaE 0
E0

100 =

0,05 E0
100 = 5 %
E0

Ushtrimi 2-11.
Watmetri elektrodinamik i kalibruar n diapazonin prkats 60 V, 5 A.
Tregon 300 W n fund shkalle. Rryma e matur dhe tensioni n fund
shkalle jan 5 A dhe 57 V. T prcaktohet gabimi i watmetrit dhe
korrigjimi.
Zgjidhja:

P0 = U K I K = 60 5 = 300 W

PM = U M I M = 57 5 = 285 W
GaP = PM PK = 300 285 = 15 W

P = Ga P = 285 W
Ushtrimi 2-12.
Nj vatmetr elektrodinamik q po kalibrohet ka
parametrat 120 V dhe 1 A. Vlerat e matura nga
aparatet kampion jan 114 V dhe 1 A pr lexim t
vatmetrit n fund shkalle. T prcaktohet gabimi i
vatmetrit dhe korrigjimi i tij.
Zgjidhja:

PM = VM I M = 114 1 = 114 W
GaP = PM P0 = 114 120 = 6 W

W = P0 PM = 120 114 = 6 W
Grl = Gref =
%

18

Ga
6
100 =
100 = 5 %
P0
120

AC

W
DC2

P0 = V I = 120 1 = 120 W

Korrigjimi :

DC1

V0

Ushtrimi 2-13.
Llogaritni gabimin maksimal n prqindje n shumn e dy tensioneve t
matura, ku V1=100 V1% dhe V2=80 V5%.
Zgjidhja:

V1 = 100 V 1% = 100 V 1V
V2 = 80 V 5% = 80 V 4 V
E = V1 + V2 = (100V 1V ) + (80V 4V ) = 180V (1V + 4V ) =
= 180V 5V = 180V 2,8%
Ushtrimi 2-14.
Llogaritni prqindjen maksimale t gabimit n diferencn e tensioneve
V1=100 V1% dhe V2=80 V5%.
Zgjidhja:

V1 = 100 V 1% = 100 V 1V
V2 = 80 V 5% = 80 V 4 V
E = V1 V2 = (100 V 1%) (80 V 4 V ) = 20 V (1V + 4 V ) =
= 20 V 5V = 20 V 25%
Ushtrimi 2-15.
Npr rezistencn R=820 10% kalon rryma 10 mA. Rryma matet me
nj ampermetr analog me kufi 25 mA dhe gabim relative n fund shkalle
2%. T llogaritet fuqia e zhvilluar n rezistenc dhe t prcaktohet
saktsia e rezultatit.
Zgjidhja:
2

3 2

P = I R = (10 10 ) 820 = 82 10 W
gabimi n rezistencn R sht 10%

gabimi n rrymn I sht :

2% e 25 mA = 0,5 mA

19

GrlI

G
0,5 10
= a I 100 =
100 = 5%
3
I mat
10 10
2

% e gabimit n rrymn I sht :

2( 5%) = 10%

% e gabimit n fuqin P, sht :

2

(% e gabimit n I ) + (% e gabimit n R) = (10% + 10%) = 20%.

Ushtrimi 2-16.
Potencialet n skajet e nj rezistence R=470 5% jan matur dhe kan
vlerat V1=12 V dhe V2=5 V. Saktsia e matjes s tensioneve sht 0,5 V
pr V1 dhe 2% pr V2. T llogaritet niveli i rryms n rezistenc dhe t
prcaktohet saktsia e ktij prcaktimi.
Zgjidhja:

VR = V1 V2 = 12 5 = 7 V

I=

VR
7
=
1,5 10 2 A
R 470

I VR R V1 + V2 R 0,5 + 2% 5
0,6
=
+
=
+
=
+ 0,05 =
+ 0,05 = 0,136
I
VR
R
V1 V2
R
12 5
7
Pr a rryma eshte 15 mA 13,6 %
Ushtrimi 2-17.
Saktsia e pes voltmetrave dixhitale prcaktohet duke prdorur sejcilin
prej tyre pr matjen e e nj tensioni standart1,000 V, t matur me
instrument t kalibruar. Leximet e voltmetrave, jan: V1=1,001 V;
V2=1,002 V; V3=0,999 V; V4=0,998 V; V5=1,000 V. T llogaritet mesatarja e
tensioneve t matura dhe t llogaritet deviacioni mesatar.
Zgjidhja:

20

VMES =

V
i =1

V1 + V2 + V3 + V4 + V5 1,001 + 1,002 + 0,999 + 0,998 + 1,000

=
= 1,000 V
5
5

Deviacioni pr sejcilin tension, sht:

d1 = V1 VMES = 1,001 1,000 = 0,001V

d 2 = V2 VMES = 1,002 1,000 = 0,002 V
d 3 = V3 VMES = 0,999 1,000 = 0,001V
d 4 = V4 VMES = 0,998 1,000 = 0,002 V
d 5 = V5 VMES = 1,000 1,000 = 0,000 V
Deviacioni total, sht:
n

D=

d1 + d 2 + d 3 + d 4 + d 5

=
n
5
0,001 + 0,002 + (0,001) + (0,002) + 0,000
=
= 0,0012 V
5
i =1

Ushtrimi 2-18.
Prcaktoni gabimin absolut t mundshm t matjes dhe gabimin limit
pr grupin e instrumentave q u prfshin n ushtrimin e msiprm.
Zgjidhja:
gabimi absolut i mundshm :

Gai =

2
3

(d1 )2 + (d 2 )2 + (d 3 )2 + (d 4 )2 + (d 5 )2

2 1 10
=
3

n(n 1)
6

+ 4 10

+ 1 10
5(5 1)

+ 4 10

+0

=
3

= 0,45 10 V

Gabimi limit, sht:

21

Glim = 4,5 Gai = 4,5 0,45 10

= 2,025 10 V

Ushtrimi 2-19.
T plotsohen tabelat e m poshtme me vlerat e deviacinit standart dhe
variacinit pr sejciln vler t seris s paraqitur n tabela.
Zgjidhja:

Mezatarja : X mez =

X1 + X 2 + X 3 + + X n
n

Deviacioni nga mezatarja : d i = X i X mez ;

2

d + d 2 + d 3 + +d n
Variacioni : V = 1
n 1
2

Deviacioni s tan dart : = V =

Matja A
Devijimi
nga
mezatarja

d1 + d 2 + d 3 + + d n
n 1

398 420 394 416 404 408 400 420 396 413 430
-11

+11

-15

+7

-5

-1

-9

+11

-13

+4

+21

Deviacioni)2 121 121 225

49

25

81

121 169

16

441

Mezatarja =409; (deviacini)2 =1370; n =11;

(deviacioni )2

V =
n 1

Matja B

22

1370
= 137
11 1

= V = 137 = 11,7

409 406 402 407 405 404 407 404 407 407 408

Devijimi nga
mezatarja
Deviacioni)

+3

-4

+1

-1

-2

+1

-2

+1

+1

+2

16

Mezatarja =406; (deviacini)2 =42; n =11;

(deviacioni )2

V =
n 1

42
= 4,2
11 1

= V = 4,2 = 2,05

Matja C

409

406

402

407

405

404

407

404

Devijimi nga
mezatarja

+2,5

-0,5

-4,5

+0,5

-1,5

-2,5

+0,5

-2,5

Deviacioni)

6,25 0,25 2,25 0,25

2,25

6,25 0,25 6,25

Matja C

407

407

408

406

410

406

405

408

Devijimi nga
mezatarja

+0,5

+0,5

+1,5

-0,5

+3,5

-0,5

-1,5

+1,5

Deviacioni)

0,25 0,25 2,25 0,25 12,25 0,25 2,25 2,25

Matja C

406

409

406

405

409

406

407

Devijimi nga
mezatarja

-0,5

+2,5

-0,5

-1,5

+2,5

-0,5

+0,5

Deviacioni)

0,25 6,25 0,25 2,25

6,25

0,25 0,25

Mezatarja =406,5; (deviacini)2 =59,75; n =23;

(deviacioni )2

V =
n 1

59,75
= 3,53
23 1

= V = 3,53 = 1,88

23

Gabimi i deviacionit s tan dart :

Nga kjo mund te konsiderohet :

n
X = X i mez +

Pr rastin (C) kemi n=23.

Ather :

Pr = 1,88

Pr 2 = 3,76

= 0,39

dhe

406,5 0,39

2 = 0,78

dhe

406,5 0,78

Ushtrimi 2-20.
Nj sasi rezistencash, t gjitha me vler nominale prej 330 , do t
testohen dhe t klasifikohen si komponente me gabim 5% dhe 10%. T
llogaritet vlera absolute minimale dhe ajo maksimale pr sejcilin grup
rezistencash.
Zgjidhja:
Pr grupin 5%:

G R = 5% R = 5% 330 = 16,5
Rmin = R 5% R = 0,995 330 = 313,5
Rmax = R + 5% R = 1,005 330 = 346,5
Pr grupin 10%:

G R = 10% R = 10% 330 = 33

Rmin = R 10% R = 0,99 330 = 297
Rmax = R + 10% R = 1,01 330 = 363
Ushtrimi 2-21.

24

Rezistencat e konsideruara n ushtrimin e mparshm, jan klasifikuar

n temperatur 25C dhe koeficienti prkats i temperaturs sht
=300 ppm/C. T llogaritet rezistenca maksimale dhe minimale pr
kto komponente n 100 C.
Zgjidhja:
Pr grupin 5%, kemi:
6

Rmin 100 = Rmin 25 [1 + (t 2 t1 )] = 313,51 + 300 10 (100 25) = 320,554

Rmax 100 = Rmax 25 [1 + (t 2 t1 )] = 346,51 + 300 10 (100 25) = 354,296

Pr grupion 10%, kemi:

6

Rmin 100 = Rmin 25 [1 + (t 2 t1 )] = 297 1 + 300 10 (100 25) = 303,683

Rmax 100 = Rmax 25 [1 + (t 2 t1 )] = 3631 + 300 10 (100 25) = 371,168

Ushtrimi 2-22.
Instrumenti q n fund t shkalls tregon 100 A ka saktesin specifike
1%. T llogariten limitet (kufijt e siprm e t poshtm) t rrymave t
matura dhe prqindja e gabimit relativ n matje, n fund shkalle dhe n
mes shkalle.
Zgjidhja:
N fund shkalle:
6

Rryma e treguar

gabimi absolut nga saktsia

Rryma e matur

I MAX = 100 10 A

GaI = 1% 100 10 6 = 1 10 6 A

I MAT = 100 10

1 10

= [99 101] 10 A

25

G
1 10
Gabimi relativ Grl = aI 100 =
100 = 1% e rryms s matur
6
I MAT
100 10
%

N gjysm shkalle:

I MAX = 0,5 100 10

Rryma e treguar

gabimi absolut nga saktsia

= 50 10 A

GaI = 1% 100 10 6 = 1 10 6 A

I MAT = 50 10

Rryma e matur

1 10

= [49 51] 10 A

G
1 10
Grl = aI 100 =
100 =
6
I MAT
50 10
= 2% e rryms s matur
%

Gabimi relativ

Ushtrimi 2-23.
Ampermetri i klass K=1,5 me kufi
matjesh Imax=5 A tregon vlern 2 A. Nj
ampermetr tjetr kampion, i lidhur n
seri me t parin, tregon vlern 2,05 A.

I
A0

AX
RX

T gjinden gabimet absolut,

relativ dhe i referuar;
A sht brnda klass ampermetri sipas tregimit.
Zgjidhja:

Ga = M X M 0 = I X I 0 = 2 2,05 = 0,05 A
%
=
Grel

G
Ga
0,05
100 = 2,4%
100 = a 100 =
2,05
I0
M0

%
Gref
=

%
K = G MAX
ref = 1

Ushtrimi 2-24.

26

Ga
G
0,05
100 = a 100 =
100 = 1%
Mn
In
5

Kjo tregon se ampermetri eshte brenda klases.

Me sa shifra me vler duhet lexuar dhe shkruar rezultati i matjeve me

voltmetrin e klass 0,5 me kufi matje VMAX=200 V. Si do t shkruhen
vlerat e leximit 79,4 V; 193,8 V; 103,4 V; 18,62 V dhe 0,24 V.
Zgjidhja:

K=

GaMAX
100
Mn

GaMAX =

Ga = M X M 0

K M n 0,5 200
=
= 1V
100
100
M 0 = M X GaMAX

V1 = 79,4 V

M 01 = 79,4 1V

V2 = 193,8V

M 02 = 193,8 1V

V3 = 103,4 V

M 03 = 103,4 1V

V4 = 18,62 V

M 04 = 18,62 1V

V5 = 0,24 V

M 05 = 0,24 1V

Ushtrimi 2-25.
Si duhen shkruar leximet e mposhtme:

M 01 79 1 V
M 01 194 1 V
M 01 103 1 V
M 01 79 1 V 19
M 01 0 1 V
Zgjidhja:
Me t dhnat e msiprme, pr do matje, prcaktohet gabimi relativ
kufitar:

27

Grel1 =

Ga
1
100 =
100 = (1,25 1,23)%
M 01
(79 1)

Grel 2 =

Ga
1
100 =
100 = (0,51 0,52)%
M 02
(194 1)

Grel 3 =

Ga
1
100 =
100 = (0,96 0,98)%
M 03
(103 1)

Grel 4 =

Grel 5 =

Ga
1
100 =
100 = (5,55 5)%
M 04
(19 1)

Ga
1
100 =
100 = (65 150)%
M 05
(0,24 1)

Ushtrimi 2-26.
T gjndet e vrteta e kushtzuar M0 kur tregimi i ampermetrit ka qn
8,718 A dhe gabimi relativ i matjeve +0,2%. Si duhet shkruar rezultati
sikur gabimi t ishte 0,2%.
Zgjidhja:

Grl =

Ga
M M0
100 = X
100
M0
M0

M0 =

100 M X
100 8,718
=
= 8,7 A
Grl + 100 0,002 + 100

Pr rastin e gabimit 0,2%:

M0 =

100 M X
100 8,718
=
= 8,7 M 0 8,74 A
Grl + 100 0,002 + 100

Ushtrimi 2-27.
Me tre aparate t ndryshme, q kan t njjtit kufi matje VMAX=1000 V,
jan matur tensionet: V1=1,0181363 V; V2=98,60975 V; V3=986,097 V.
T tre matjet jan kryer me t njjtin gabim relativ 0,2%. T shkruhen
drejt leximet dhe t prcaktohen klasat e aparateve.
Zgjidhja:

28

Grl =

Ga
M M0
100 = X
100
M0
M0

M 01 =

M0 =

100 M X
Grl + 100

100 M X 1 100 1,0181363

=
= 1,0161307 V
Grl + 100
0,002 + 100

Ga1 = M X 1 M 0 = 1,0181363 1,0161307 = 0,002 V

M 01 = 1,0181363 0,002 V

M 02 =

100 M X 2 100 98,60975

=
= 98,41292 V
Grl + 100
0,002 + 100

Ga 2 = M X 2 M 0 = 98,60975 98,41292 = 0,2 V

M 02 = 98,60975 0,2 V

M 03 =

100 M X 3 100 986,097

=
= 985,127 V
0,002 + 100
Grl + 100

Ga 3 = M X 3 M 0 = 986,097 985,127 = 1 V
M 03 = 986,097 1V
Klasat e aparateve, jan:

K1 =

Ga1
0,002
100 =
100 = 0,0002
1000
Mn

K2 =

Ga 2
0,2
100 =
100 = 0,02
Mn
1000

K3 =

Ga 3
1
100 =
100 = 0,1
1000
Mn

Ushtrimi 2-28.

29

Nj voltmetr elektromekanik i klass 1, q ka vler nominale 20 V, sht

i lidhur me nj bateri dhe tregon vlern 10,1 V. T llogaritet gabimi relativ
pa marr parasysh gabimin nga leximi.
Zgjidhja:

K=

Ga
100
Mn

Ga = M X M 0

Grl =

K M n 1 20
=
= 0,2 V
100
100

Ga =

M 0 = M X Ga = 10,1 0,2 = 9,9 V

Ga
0,2
100 =
100 = 2%
M0
9,9

Ushtrimi 2-29.
Dy ampermetra, A1 dhe A2, t klass 0,5 me kufij
matje prkatsisht 10 A dhe 1 A t lidhur n si
n figur, tregojn I1=8,5 A dhe I2=0,73 A. T
gjnden:
Gabimet absolute dhe relative t matjes s
rrymave I1 dhe I2;
Rryma I3 dhe gabimet e matjes s saj.

I3

R2

R1
I1

I2
A1

A2

Zgjidhja:
Shnim:
Kur matja sht direkte, vendoset pra pcaktohet vlera kufitare e
normuar dhe jo madhsia dhe shnja e gabimit. N matje laboratorike,
gabimi prcaktohet n vler dhe shnje, ndrsa n matje teknike, gabimi
prcaktohet vetm n vler kufitare.

K A1 =

K A2 =

GaA1 m
100
M n1

GaA 2 m
100
M n2

Ga A1m = M XA1 M 0 A1

30

GaA1m =

GaA 2 m =

K A1 M n1 0,5 10
=
= 0,05 A
100
100

K A 2 M n 2 0,5 1
=
= 0,005 A
100
100

M 0 A1 = M XA1 GaA1m = 8,5 (0,05) 8,5 A

GaA 2 m = M XA2 M 0 A 2

M 0 A 2 = M XA2 GaA 2 m = 0,73 (0,005) 0,73 A

GrlA1 =

GaA1m
0,05
100 =
100 = 0,5888 %
8,5
M 0 A1

GrlA 2 =

GaA 2 m
0,005
100 =
100 = 0,685 %
M 0 A2
0,73

Pr rrymn I3 do t kemi:

I 3 = I 1 + I 2 = 8,5 + 0,73 = 9,23 A

GaI 3 = GaI 1 + GaI 2 = 0,05 0,005 = 0,055 A

GrlI 3 =

GaI 3
0,055
100 =
100 = 0,596 %
I3
9,23

Ushtrimi 2-30.
Dy ampermetra, A1 dhe A3, t klass 0,5 me
rrym nominale 10 A t lidhur si n figur,
tregojn I1=8,5 A dhe I3=9,03 A. T gjinden:

A3
I3

R2

R1
I1

Gabimi i matjes pr I1 dhe I3;

Rryma I2 dhe gabimi i matjes s saj.

I2
A1

Zgjidhja:

GaA1m = GaA3m =

K A1 M n1 0,5 10
=
= 0,05 A
100
100

GrlA1 =

GaA1m
0,05
100 =
100 = 0,5888 %
8,5
M 0 A1

GrlA3 =

GaA3m
0,05
100 =
100 = 0,55 %
9,03
M 0 A3

Pr rrymn I2 do t kemi:

I 2 = I 3 I 1 = 9,03 8,5 = 0,53 A

GaI 2 = GaI 3 + GaI 1 = 0,05 0,05 = 0,1 A

31

GrlA 2 =

GaA 2
0,1
100 =
100 = 18,86 %
I2
0,53

Ushtrimi 2-31.
Ampermetri sht i klass 0,5, me kufij matjesh 1 A
dhe me n=100 ndarje. Ai tregon 70,5 ndarje.
R
Voltmetri sht i klass 0,2 me kufij matje 150 V dhe
I
n=150 ndarje. Ai tregon 137,6 ndarje. T gjndet
V
rezistenca dhe gabimi i saj pr shkak t pasaktsis s
aparateve (gabimi instrumental).
A

Zgjidhja:

I A = CA A =
VV = CV V =

RX =

An
VVn

Vn

A =

1
70,5 = 0,705 A
100

V =

150
137,6 = 137,6 V
150

VV
137,6
=
= 195,1773
I A i 0,705

GaRX =

Grl =

I An

V
1
GaV 2 GaI
I
I

Ga R X
G
G
G
1
V
V
=
GaV 2
GaI = aV
GaI = aV aI
V
V
R
I R
V
I
I R
I
I2
I
I

Si matje teknike:

Grl = GrlV + GrlI =

GaV
G
100 + aI 100
V
I

K V VV n
K I
0,2 150 0,5 1
100 + I An 100 =
+
=
0,705
137,6
100 I
V 100
= 0,218% 0,709% == 0,927 %

GrlR =

32

Ga =

Grl
0,927
RX =
195,1773 = 1,8
100
100

R0 = 195,1773 1,8

193,3773 < R0 < 196,9773

Ushtrimi 2-32.
Nj qark i integruar prmban 105 tranzistor. Tranzistort kan nj vler
mezatare amplifikimi sipas rryms prej 20 dhe deviacion standart 2. T
llogariten :
a) Numri i tranzistorve me vler t amplifikimit sipas rryms
ndrmjet 19,8 dhe 20,2;
b) Numri i tranzistorve me vler t amplifikimit sipas rryms m t
madh se 17.
Zgjidhje:
a) Grupimi i tranzistorve pr 19,8<amplifikimi<20,2, sht:
P[X<20,2] - P[X<19,8] = P[Z<0,2] P[Z<-0,2]

pr Z=(X-/)

Pr X=20,2 kemi Z=0,1 dhe pr X=19,8 kemi Z=-0,1.

Nga tabelat nxjerrim: P[Z<0,1] = 0,5398
P[Z<-0,1] = 1 P[Z<0,1] = 1 0,5398 = 0,4602
Kshtuq: P[Z<0,1] P[Z<-0,1] = 0,5398 0,4602 = 0,0796
Numri i tranzistorve me koeficient amplifikimi sipas rryms n intervalin
19,8 deri 20,2,do t jet
0,0796 x 105 = 7960 tranzistor
b) Numri i tranzistorve ,me koeficient amplifikimi sipas rryms me
vler m t madhe se 17, del nga:

33

P[X>17] = 1 P[X<17] = 1 P[Z<-1,5] = P[Z<+1,5] = 0,9332 = 93,32%

Numri i tranzistorve me koeficient amplifikimi sipas rryms me vler > se
17, do t jet
0,9332 x 105 = 93320 tranzistor

Ushtrime pr t zgjidhur
1. Nj sasi rezistencash me vler nominale 560 do t testohen dhe
klasifikohen si komponente 5% dhe 10%. T llogaritet vlera
absolute maksimale dhe minimale e rezistencave pr sejcilin rast.
2. Rezistencat e ushtrimit 2-1 jan specifikuar pr temperatur 25C
dhe kan koefient temperature -400 ppm/C. T llogariten vlerat
maksimale dhe minimale t ktyre rezistencave n temperatur
90C.
3. Potenciometri 2 k q ka rezolucionin 1 sht prdorur si
ndars tensioni i nj ushqimi 15 V. T prcaktohet preizioni i
tensionit t daljes.
4. Tre nga rezistencat 560 t ushtrimit 2-2 jan lidhur n seri me
njra tjetrn. Njra ka toleranc 5% dhe dy t tjerat toleranc 10%.
Te llogaritet vlera maksimale dhe minimale e vlers totale t
rezistencs.
5. Rezistenca 1,5 k 5% ka t ushtruar n skajet e saj tensionin 12
V. Nqoftse tensioni sht matur me saktsi 6%, t prcaktohet
konsumi i fuqis n rezistenc dhe t specifikohet saktsia e
rezultatit.
6. Voltmetri i klass 1,0 me kufij matjesh 10 V tregon vlern 6V. Nj
voltmetr kampion, i lidhur n paralel me t parin, tregon vlern
6,1 V. T prcaktohet:

34

Gabimet absolut, relativ dhe i referuar;

A sht brnda klass s saktsis ky voltmetr.

7. N nj skem elektronike kemi rrymat 25 mA; 35 mA; 40 mA dhe

15 mA. Dy t parat jan matur me saktsi 4% dhe dy t tjert me
saktsi 2%. T prcaktohet vlera minimale dhe maksimale t
rryms shumare t tyre.
8. N rezistencn R, n skajet e s cils sht ushtruar tensioni 30 V,
kalon rryma 6 mA. Tensioni matet me voltmetr analog me saktsi
5% n fund shkalle dhe rryma matet me ampermetr dixhital me
saktsi 1 mA. T llogaritet vlera e rezistencs R dhe t
specifikohet toleranca e saj.
9. Ushqyesi i rryms s vazhduar i tensionit 30 V sht monitoruar
periodikisht dhe jan marr leximet: V1=30,002 V; V2=29,997 V;
V3=29,998 V; V4=30,001 V; V5=30,003 V; V6=29,999 V; V7=30,008;
V8=30,001 V; V9=29,998 V; V10=29,999 V. T llogaritet niveli
mesatar i tensionit, deviacioni, deviacioni standart dhe gabimi
probabl n do tension t matur.
10. T gjndet e vrteta e kushtzuar M0 kur tregimi i voltmetrit ka
qn 9,225 V dhe gabimi relativ i matjes sht +0,2%? Si duhet t
ishte shkruar rezultati i matjes sikur gabimi t ishte 0,2%.
11. Me t njjtin kufi matjesh 1000 V jan matur tensionet
V1=1,0181363 V; V2=98,60975 V; V3=986,097 V. T treja matjet
jan kryer me t njjtin gabim relativ +2%. T shkruhen drejt
leximet dhe t prcaktohen klasat e aparateve.
12. Nj voltmetr elektromekanik i klass 1,0 ka vler nominale 30 V
dhe sht i lidhur me nje bateri. Ky voltmetr tregon vlern 10,5 V.
T llogaritet gabimi relativ pa marr parasysh gabimin prej leximit.
13. T prcaktohet gabimi i matjes s rezistencs me ur Wheatstone
kur njihen gabimet relative t krahve t njojtur: GrlR2= -0,09%;
GrlR3=+0,05%; GrlR4=-0,07% dhe vlerat e rezistencave jan R2=102
dhe R3=R4=100 . T gjitha rezistencat e urs jane t klass 0,2.
14. Ne rrjet sht lidhur konsumatori me rezistenc R=1005, q
ushqehet me tension t vazhduar 240 V, i matur me voltmetr t
klass 1,5 me kufij matjesh 300 V. T gjndet fuqia e
konsumatorit dhe gabimet e matjes s saj.

35

36

Kapitulli 3

APARATET MATS ELEKTROMEKANIKE

Ushtrimi 3-1.
Instrumenti i sistemit magnetoelektrik n hapsirn ajrore ndrmjet
magnetit dhe karkass s bobins,ka nj induksion magnetik B=0,2 T.
Bobina e aparatit ka 100 spira.Dimensionet e bobins jan d=1 cm dhe l=
1,5 cm. T llogaritt momenti i forcave q veprojne mbi bobin pr nj
rrym prej 1mA.
Zgjidhja:
2

M r = B l d W I = 0,2 1,5 10 1 10 100 1 10

= 3 10 N m

Ushtrimi 3-2.
Galvanometri ka ndjeshmerin sipas rryms NI=1 A/mm dhe rezistencn
kritike Rkr=1 k. T llogaritet:
a) Ndjeshmria sipas tensionit (vlera e arritur n rastin e rezistencs
kritike t frenimit);
b) Rezistenca e ndjeshmeris (vlera e rezistencs q duhet lidhur n
seri me instrumentin q t arrihet zhvendosja prej nj ndarje
shkalle kur diferenca e potencialit 1 V aplikohet nprmjet
terminaleve).
Zgjidhja:

ndjeshmria sipas tensionit , sht :

R Kr N I = 1 k 1 A / mm = 1 mV / mm

Pr kt ndjeshmri, kemi:

rezistenca e ndjeshmris, sht :

1 V / mm
= 1 M
1 A / mm

37

Kapitulli 4

APARATET REGJISTRUS

38

Kapitulli 5

SISTEMET MATS ELEKTRIK

Ushtrimi 5-1.
RX
Im

R1
A

B
RM

EB

Ohmmetri serial si n figur ka

baterin
me
tension
1,5
V,
mekanizmin mates me In=100 A
dhe rezistenc (R1+RM)=15 k. T
prcaktohet tregimi i aparatit pr
RX=0 dhe vlera e rezistencs RX q
tregimi i aparatit t jet 50%; 25%
dhe 75%.

Zgjidhja:

Im =

6
EB
1,5
=
= 100 10 A ( fund shkalle)
3
R X + R1 + RM
0 + 15 10

Pr 25% t shkalls:

I m = 0,25 100 10 6 = 25 10 6 A
RX =

EB
1,5
=
15 103 = 45 103
6
I m 25 10

Pr 50% t shkalls:

I m = 0,50 100 10 6 = 50 10 6 A
RX =

EB
1,5
=
15 103 = 15 103
6
I m 50 10

Pr 75% t shkalls:

I m = 0,75 100 10 6 = 75 10 6 A
RX =

1,5
EB
=
15 103 = 5 103
I m 75 10 6
39

Ushtrimi 5-2.
Analizoni saktsin e ohmmetrit n ushtrimin 4-1 kur treguesi i tij
ndodhet n 80% t shkalls nqoftse matsi i prdorur ka saktsi 1%.
Zgjidhja:
N 80% t shkalls s rryms:

R X + R1 =

EB
0,8 I ef

R X + R1 =

EB
= R1
I ef

dhe

R1
= 1,25 R1
0,8

R X = 1,25 R1 R1 = 0,25 R1

R1 = 4 R X

gabimi total = 1% e vleres efektive =

1%
= 1,25% e tregimit te tregusit
0,8

gabimi total i R X = 1,25%( R1 + R X ) = 1,25%(4 R X + R X ) = 6,25% R X

Ushtrimi 5-3.
Qarku i Ohmetrit si n figur ka
EB=1,5 V; R1=15 k; RMM=50 ;
R2=50 dhe rrymn maksimale t
mekanizmit mats In=50 A. T
prcaktohet shkalla e ohmmetrit q
lexohet n 50% e fushs s aparatit
dhe t prcaktohet vlera e re e
rezistencs R2 q t bhet rregullimi
i zeros kur tensioni EB t bjer n
1,3 V. Gjithashtu t llogaritet vlera e
RX n 50% t fushs kur EB=1,3 V.

RX
R1
A

B
R2

N 50% t fushs, me EB=1,5 V:

Vm = I m Rm = 25 10 6 50 = 1,25 10 3 V

RMM
Vm

EB

Zgjidhja:

40

Im

I2

Vm 1,25 10 3
I2 =
=
25 10 6 A
R2
50

I B = I 2 + 50% I m = 25 10 6 + 50% 50 10 6 = 50 10 6 A
RX + R1 =

3
EB
1,5
=
= 30 10
6
I B 50 10
3

RX = 30 10 R1 = 30 10 15 10 = 15 10

Rasti me RX=0 dhe EB=1,3 V:

IB =

6
1,3
EB
=
= 86,67 10 A
3
RX + R1 0 + 15 10
6

I 2 = I B I n = 86,67 10 50 10 = 36,67 10 A
6

Vm = I m Rm = 50 10 50 = 2,5 10 V
3

V
2,5 10
= 68,18
R2 = m =
I 2 36,67 10 6

N 50 % t fushs me EB=1,3 V:
6

Vm = I m Rm = 25 10 50 = 1,25 10 V
V
1,25 10
I2 = m =
R2
68,18
6

= 18,33 10 A
6

I B = I 2 + I m = 18,33 10 + 25 10 = 43,33 10 A

RX + R1 =

3
EB
1,3
= 30 10
=
6
I B 43,33 10

41

RX = 30 10 R1 = 30 10 15 10 = 15 10
Ushtrimi 5-4.
Pr qarkun e ohmmetrit paralel t
paraqitur n figur, t prcaktohet
shkallezimi i fushs duke u nisur nga
vlerat e rezistencave n 1/3 dhe 2/3 e
fundit t shkalls. Tensioni i bateris
EB=2 V.

R1

10 k?

1k?
100 ?
10 ?

RX

EB

Zgjidhja:

a) Kur terminalet A dhe B jan t

hapura, voltmetri tregon fundin e shkalls, pra vlern RX= .
b) Kur terminalet A dhe B jan t bashkuara (lidhur n t shkurtr),
E=0 V, shigjeta pozicionohet majtas n vlern 0 (zero). Pra rasti kur
RX=0 .
c) Kur nj rezistenc 0<RX<, psh RX=1 k, lidhet ndrmjet
terminaleve A dhe B, do t kemi:
3

RX
1 10
=2
= 1V
E = EB
3
3
R1 + R X
1 10 + 1 10
Kjo vler prcakton pozicionimin e shigjets n mesin e fushs. Nga
formula e E, kemi:

RX =

R1
EB
1
E

Kur duam zhvendosjen sa 1/3 e nominalit:

E=

EB
3

RX =

R1
EB
1
E

R1
R
= 1 = 0,5 R1
EB 3
2
1
EB

Kur duam zhvendosjen sa 2/3 e nominalit:

E=

42

2 EB
3

RX =

R1
EB
1
E

R1
= 2 R1
EB 3
1
2 EB

Ushtrimi 5-5.

T matet rezistenca RX e nj elementi

rezistiv me vler afrsisht 600 .
RX
R2
Prdoret Ura Weatstone e ushqyer nga
burim ideal tensioni. Dy krahet e urs
G
DC
kan rezistenc t barabart me 1 k
0,05%. Dedektori i zeros sht ideal.
RV
R1
Rezistenca e panjohur sht vendosur
n ur n krahun ngjitur me nj
rezistenc varjabl 1 k 0,1% me hap
ndryshues 0,1 . T prcaktohet vlera e rezistencs RX dhe saktsia e
matjes s saj.
Z

Zgjidhja:

R X R1 = R2 RV

R X = RV

R2
= RV
R1

R X = RV = 0,1
RX R2 RV R1
+
=
=
+
R2
RV
R1
RX
2

= 0,05 10 + 0,1 10 + 0.05 10

= 0,2 10

= 0,2 %

Ushtrimi 5-6.

RX
R2

G
Z

RV

DC

R1

Ura Wheatstone si n figur ka

rezistencn R1=3,5 k dhe R2=7 k.
Ekuilibri arrihet kur RV =5,51 k. T
llogaritet vlera e RX dhe t prcaktohet
diapazoni i matjes s rezistencs me kt
ur nqoftse Rv ndryshon nga 1 k deri
n 8 k.
Zgjidhja:
3

3 7 10
3
R
=

,
02
10
11
R X = RV 2 = 5,51 10
3
R1
3,5 10

43

R X min = RV min

3
3 7 10
R2

=
= 1 10
10
2
3
R1
3,5 10
3

R X max = RV max

3 7 10
3
R2
= 8 10
=
16

10

3
R1
3,5 10

Diapazoni i matjes s ksaj ure me kto rezistenca, sht nga 2 k deri 16

k.
Ushtrimi 5-7.

RX

Gabimi i urs sht:

44

R X = RV

R2
1000
= 1000
= 100
10000
R1

R X = RV

R2
1000
= 5000
= 500
10000
R1

R X = RV

R2
10000
= 1000
= 100 00
R1
1000

R X = RV

R2
10000
= 5000
= 50000
1000
R1

RXmin=100 dhe RXmax=50 k

DC

RV

Zgjidhja:

Diapazoni sht:

R2

G
Z

T llogaritet diapazoni mats i

rezistencs RX me ann e Urs
Weatstone nqoftse dy rezistencat
fikse kan vlera 1 k dhe 10 k
sejcila, saktsi 0,025% dhe rezistenca
variabl 1 deri 5 k, saktsi 0,05%.
T prcaktohet saktsia e matjes.

R1

R X RV R1 R2
=
+
+
= 0,05% + 0,025% + 0,025% = 0,1%
RX
RV
R1
R2
R XMin = 0,1% R X = 0,1% 100 = 0,1
R XMax = 0,1% R X = 0,1% 50000 = 50

Ushtrimi 5-8.

RX
R3

G
Z

R2

DC

N urn Wheatstone jepet R 2 me 5

dekada duke filluar nga e 103 dhe me
rezistenca t krahve t tjer R3=R4=10
; 100 ; 1000 ; 10000 . Jepet: a)
RX1=122,35 ; b) RX2=1300 ; c)
RX3=14015 .
Zgjidhja:

R4

Rasti a):

R2 = 1 1000 + 2 100 + 2 10 + 3 1 + 5 0,1 = 1223,5

R X 1 R3
=
R2
R4

1
122,35 R3
=
= 10
1223,5 R4

R3 100
=
R4 1000

Rasti b):

R2 = 1 1000 + 3 100 + 0 10 + 0 1 + 0 0,1 = 1300,0

R X 2 R3
=
R2
R4

0
R
1000
1300 R3
=
= 10 = 1 3 =
R4 1000
1300 R4

Rasti c):

R2 = 1 1000 + 4 100 + 0 10 + 1 1 + 5 0,1 = 1401,5

R X 3 R3
=
R2
R4

1
14015 R3
=
= 10
1401,5 R4

R3 10000
=
R4
1000

Ushtrimi 5-9.

45

RX
Z

R3

G
Z

R2

DC

Me ann e urs Wheatstone me

rezistence R2=1002,4 t klass
KR2=0,02, R3=1000 dhe R4=100 t
klass KR4=0,01. T gjindet RX dhe t
shkruhet vlera e saj duke marr
parasysh gabimet.

R4

Zgjidhja:

R X = R2

R3
1000
= 1002,4
= 10024
100
R4

GrlRX = GrlR 2 + GrlR 3 + GrlR 4 = 0,02% + 0,01% + 0,01% = 0,04%

GaRX =

GrlRX R X 0,04 10024

=
= 4
100
100

R0 X = R X GaRX = 10024 4

10020 R0 X 10028

Ushtrimi 5-10.
T prcaktohet kufiri minimal i matjes s rezistencs RXminme urn e
Wheatstone n mnyr q gabimi q shkaktojn rezistencat e telave
lidhs t mos ndikoj n saktsin e urs. Jepet KU=0,05 dhe rezistenca e
-3

telave lidhs e barabart me at t kontakteve 10 .

Zgjidhja:
Mnyra idirekte:
3

R X 1 = R X + 2 rT + 4 rK = R X + 6 10
Marrim RX1=0,01
,

GaRX = R X R X = R X + 6 10 R X = 6 10

GrlRX

GrlRx =

46

G
6 10
= aRX 100 =
100 = 60%
RX
0,01

GrlU 0,05
=
= 0,01 %
35
5

GrlRx = 0,01 % duhet t jet

Kjo vler nuk pranohet pasi GrlRx=60% > 0,01%

Marrim RX1=0,1
3

GaRX = R X R X = R X + 6 10 R X = 6 10

GrlRX

GrlRx =

G
6 10
= aRX 100 =
100 = 6%
0,1
RX

GrlU 0,05
=
= 0,01 %
35
5

GrlRx = 0,01 % duhet t jet

Kjo vler nuk pranohet pasi GrlRx=6% > 0,01%

Marrim RX1=1
,

GaRX = R X R X = R X + 6 10

R X = 6 10

GrlRX

GrlRx =

G
6 10
= aRX 100 =
100 = 0,6%
RX
1

GrlU 0,05
=
= 0,01 %
35
5

GrlRx = 0,01 % duhet t jet

Kjo vler nuk pranohet pasi GrlRx=0,6% > 0,01%

Marrim RX1=10
,

GaRX = R X R X = R X + 6 10 R X = 6 10

GrlRX

GrlRx =

G
6 10
= aRX 100 =
100 = 0,06%
RX
10

GrlU 0,05
=
= 0,01 %
35
5

GrlRx = 0,01 % duhet t jet

Kjo vler nuk pranohet pasi GrlRx=0,06% > 0,01%

Marrim RX1=100

47

GaRX = R X R X = R X + 6 10 R X = 6 10

G
6 10
= aRX 100 =
100 = 0,006%
RX
100

GrlRX

GrlRx =

GrlU 0,05
=
= 0,01 %
35
5

GrlRx = 0,01 % duhet t jet

Kjo vler pranohet pasi GrlRx=0,006% > 0,01%

Mnyra direkte:
Duhet q:

GrlRx =

GrlU 0,05
=
= 0,01 %
35
5

GrlRx = 0,01 %
3

GrlRx

G
6 10
100 = 60
R X = aRx 100 =
0,01
GrlRx

G
= aRx 100
RX

Pra pr vlera t RX 60 rezistenca e telave lidhs dhe kontakteve nuk

ndikon n matjen e rezistencs.
Ushtrimi 5-11.
Ura Wheatstone ka R3=3,5 k, R4=2 k, RX=7 k dhe R2=4 k. Ura
ushqehet me tension t vazhduar 10 V. Galvanometri ka nj ndjeshmri
prej 1 A/mm dhe rezistenc RG=2,5 k. T llogaritet ndryshimi minimal i
R4 q dedekton ura.
C
Z

RX
I2

R3

R3

I1

DC

R2

EBUR
R4

R4

I1

I2

B
+
VR2

Zgjidhja:

48

+
VR4

RX

R2

Diferenca e potencialit ku lidhet galvanometri, sht:

V A VB = VR 4 VR 2 =

R4
E BUR R4 E BUR R2
R2

= E BUR

R2 + R X
R3 + R4
R3 + R4 R2 + R X
E BUR R4
R3 + R4

V R 4 = I 1 R4 =

E BUR R2
R2 + R X

V R 2 = I 2 R2 =

Duke aplikuar Teoremn e Teveninit, kemi:

R3

R2
A

R4

RG

IG

VR4-VR2
RX

3
R R
R R
3,5 10 2 10
4 10 7 10
3
,
82
10
+
=

r= 3 4 + 2 X =
R3 + R4 R2 + R X 3,5 10 3 + 2 10 3 4 10 3 + 7 10 3

IG =

VR 4 VR 2
r + RG
6

V R 4 V R 2 = I G (r + RG ) = 1 10 (3,82 10 + 2,5 10 ) = 6,32 10 V

N rastin ideal duhej t ishte zero.
Kur ura sht n ekuilibr, kemi:
3

VR 4

R
E
10 2 10
= BUR 4 =
= 3,64 V
3
3
R3 + R4
3,5 10 + 2 10

Ku tensioni n galvanometr pr qark t hapur sht 6,32 mV.

3

VR 4 + R 4 = 3,64 V + 6,32 10 V

I R3 =

VR 3 = E BUR VR 4 + R 4 = 10 3,64 = 6,36 V

3
VR 3
6,36
=
= 1,816 10 A
3
R3 3,5 10

49

R4 + R 4 =

3
VR 4 + R 4
3,64
=
= 2,0059 10
3
I R4
1,816 10

R 4 = R4 + R 4 R4 = 2,0059 10 2 10 = 5,9

Ushtrimi 5-12.
Vlera e kapacitetit standart n urn e
figurs, sht C1=0,1 F dhe R3/R4
munt t vendoset n pozicionin 100:1
ose 1:100. T llogaritet diapazoni i
kapacitetit t panjohur q matet CX.

CX

C1

AC

R4

R3

Zgjidhja:

CX =

C1 R3
R4

Pr R3/R4 =100:1
6

6
C R
0,1 10 100
CX = 1 3 =
= 10 10 F
R4
1

Pr R3/R4 =1:100
6

6
C R
0,1 10 1
CX = 1 3 =
= 0,001 10 F
R4
100

Ushtrimi 5-13.
CS

C1

RS

R1
AC

D
R3

R4

Dega RC seriale e urs si n figur ka

kapacitet standart C1=0,4 F dhe R3=10 k.
Balancimi i urs sht arritur n frekuenc
100 Hz pr R1=125 dhe R4=14,7 k. T
llogariten
komponentet
rezistive
dhe
kapacitive t degs s matur dhe faktori
prkats i humbjeve.
Zgjidhja:

50

6
C R
0,1 10 10 10
CS = 1 3 =
=
0
,
068

10
F
3
R4
14,7 10

R R
125 14,7 10
RS = 1 4 =
3
R3
10 10

= 183,8
6

D = CS RS = 2 f CS RS = 2 100 0,068 10 183,8 = 0,008

Ushtrimi 5-14.
Ura seriale q mat kapacitetin ka nj vler C3=0,4
F dhe R4=10 k. Ekuilibri arrihet pr nj
frekuenc 100 Hz kur R3=125 dhe R2=14,7 k.
T llogaritet RS dhe CS si dhe koefienti D i
kondensatorit.

CS

C3
R3
AC

RS
D

R4

R2

Zgjidhja:

RX =

CX =

R2 R3 14,7 103 125

=
= 183,8
10 103
R4

C3 R4 0,4 10 6 10 103
=
= 0,27 10 6 F
R2
14,7 103

D = tg = RX C X = 2 100 183,8 0,27 10 6 = 0,081

Ushtrimi 5-15.
Nj bobin e shnuar 500 mH matet
me nje ur . Ura prdor bobin 100
mH si L1 dhe rezistenc standarte
R4=5 k. N qoft se rezistenca e
bobins prej 500 mH sht matur dhe
ka dal RS=270 , t percaktohet
rezistenca e R1 dhe R3 pr t arritur
ballancimin e urs.

L1

LS
RS

R1

AC

R3

R4

Zgjidhja:

51

L R
5 10 100 10
R3 = 1 4 =
3
LS
500 10

= 1000

R R
270 1 10
R1 = S 3 =
= 54
3
R4
5 10

Ushtrimi 5-16.
Ura induktive e Makswellit si n figur
prdor kapacitetin C4=0,1 F dhe punon
me frekuenc f=100 Hz. Ballancimi
arrihet kur R2=1,26 k; R4=470 dhe
R3=500 . T llogaritet induktiviteti LS
dhe rezistenca RS e bobins s matur
dhe t prcaktohet faktori i mirsis.

RS

D
R4

AC

R2

C4

Zgjidhja:

RS =

LS
R3

R2 R3 500 1260
= 1340
=
470
R4
6

LS = R2 R3 C4 = 500 1260 0,1 10 = 0,063 H

Q=

LS 2 f LS 2 100 0,063
=
=
= 0,03
1340
RS
RS

Ushtrimi 5-17.
Ura e Makswell-it q mat induktivitetet,
e ushqyer me tension me frekuenc 50
Hz, arrin t ekuilibrohet me kto vlera n
kraht: C4=0,5 F, R4=3420 , R3=1320
, R2=522 . T gjndet induktiviteti LS
dhe mirsia Q.
Zgjidhja:

RS =

52

R2 R3 522 1320
=
= 201,47
3420
R4

LS
R3

RS

D
R4
C4

AC

R2

LS = R2 R3 C4 = 522 1320 0,5 10 = 0,3445 H

Q=

LS 2 f LS 2 50 0,3445
=
=
= 0,54
201,47
RS
RS

Ushtrimi 5-18.
Ekuilibrimi i urs s Sheringut q ushqehet nga burimi me f=50 Hz
arrihet kur R2=159,2 ; R4=318,4 ; C4=0,36 F dhe C3=0,12 F. T
prcaktohen parametrat RS dhe CS t kondensatorit n skem.
Zgjidhja:

R C 159,2 0,36 10
RS = 2 4 =
6
C3
0,12 10

CS

C3

RS

D
C4

= 477,6

AC

6
C R
0,12 10 318,4
CS = 3 4 =
= 0,24 10 F
R2
159,2

R2

R4

D = tg = RS CS = 314 477,6 0,24 10

= 0,036

Ushtrimi 5-19.

C3

CP
RP

R3

D
R4

AC

R2

Ura paralele q mat kapacitetin e nj

kondesatori, ka nj kapacitet C3=0,1 F dhe
R1=10 k. Ekuilibri arrihet kur skema
ushqehet nga nj burim me frekuenc 100 Hz
kur R3=375 k; R4=10 k dhe R2=14,7 k. T
llogaritet ZP dhe faktori D i humbjeve n
kapacitetin CP.
Zgjidhja:
3

3
R R 14,7 10 375 10
=

551
,
3
10
RP = 2 3 =
3
R4
10 10

6
C R
0,1 10 10 10
CP = 3 4 =
= 0,068 10 F
3
R2
14,7 10

53

Z P = RP +

DX =

C
2

= (551,3 10 ) +

3 2

2
P

551,3 10
3

6 2

628 (0,068 10 )
2

3
1
1
1
=
=
= 42,5 10
3
6
C P RP 2 f RP C P 2 100 551,3 10 0,068 10

Ushtrimi 5-20.
RP

LP

R3

AC

C4
R2

Ura Hay e rryms alternative, e ushqyer

nga nj burim me frekuenc 100 Hz,
ekuilibrohet kur komponentet jan C4=0,1
F; R3=1,26 k; R4=75 dhe R2=500 . T
llogaritet induktiviteti LP dhe rezistenca RP
si dhe faktori mirsis s bobins.

R4

Zgjidhja:

RP =

R2 R3 500 1260
=
= 8400
R4
75
6

LP = R2 R3 C4 = 500 1260 0,1 10 = 63 10 H

Q=

RP
RP
8400
=
=
= 212
LP 2 f LP 2 100 63 10 3

Ushtrimi 5-21.
T llogaritet qarku ekuivalent paralel pr CS serial dhe rezistenc RS
seriale t prcaktuar n ushtrimin 5-10. Gjithashtu t prcaktohet vlera
e komponenteve R1 dhe R4 t krkuara pr balancimin e CP dhe RP
paralel t llogaritura n urn paralele. Pranohet q vlera e R3 t mbahet
10 k.
Zgjidhja:

XS =

3
1
1
1
23
,
4
10
=
=
=

CS 2 f CS 2 100 0,068 10 6
2

3 2

6
R + X S (183,8) + (23,4 10 )
=
= 2,98 10
RP = S
183,8
RS

54

3 2

3
R + X S (183,8) + (23,4 10 )
23
,
4
10
=
=

XP = S
3
XS
23,4 10

CP =

6
1
1
1
=
=
=
0
,
068

10
F
X P 2 f X P 2 100 23,4 103
3

R C 10 10 0,1 10
R4 = 3 1 =
6
CP
0,068 10
3

6
3

= 14,7 10
6

6
R R
10 10 2,98 10
=
2
,
03

10

R1 = 3 P =
3
R4
14,7 10

Ushtrimi 5-22.
T llogaritet qarku ekuivalent serial pr LP e RP t prcaktuar ne
ushtrimin 5-17. Gjithashtu t llogariten vlerat e komponenteve R1 dhe R3
t nevojshme pr balancimin e vlers RS t llogaritura me urn Makswell.
Pranojm vlern e R4=500 .
Zgjidhja:
3

X P = 2 f LP = 2 100 63 10 = 39,6
2

RP X P

RS =

X P + RP

XS =

RP X P
2

X P + RP

LS =

8,4 10 (39,6)
2

2
3 2

(39,6) + (8,4 10 )

= 0,187

3 2

(8,4 10 ) (39,6)
2

3 2

(39,6) + (8,4 10 )

= 39,6

3
XS
39,6
=
= 63 10 H
2 f 2 100

LS
63 10
R1 =
=
= 1260
C3 R4 0,1 10 6 500
3

6
R R 12,6 10 500
= 3,37 10
R3 = 1 4 =
0,187
RS

Ushtrimi 5-23.

55

N urn e paraqitur n figur realizohet

nj ballancim kur kapaciteti i vogl CX
lidhet n paralel me kapacitetin e matur
CP. Vlera e komponenteve t reja pr
ballancim jan R1=369,3 k; R3=10 k
dhe R4=14,66 k. T pcaktohet vlera e CX
dhe rezistenca e saj paralele. N skemn e
urs kemi C1=0,1 F; CP=0,068 F dhe
RP=553,1 k.

C1

CX

CP
R1

RX

RP

AC

R3

R4

Zgjidhja:
6

6
C R 0,1 10 10 10
C X // C P = C X + C P = 1 3 =
= 0,0682 10 F
3
R4
14,66 10
6

C X = 0,0682 10 0,068 10 = 200 10

3

12

3
R R 369,3 10 14,66 10
RX // RP = 1 4 =
=
541
,
4

10

3
R3
10 10

RX =

1
1
1

RX // RP RP

1
1
541,4 10

= 30 10

1
553,1 10

Ushtrimi 5-24.
T prcaktohet vlera e tensionit V nprmjet
skems
s
kompensatorit,
ku
kemi
EN=1,0183 V, RPOT=1 k, R2=20 .
Zgjidhja:

G
EN
Uk

R2
Rpot

V = EN

R POT
1000
= 1,0183
= 50,915 V
R2
20

Ip

Ushtrimi 5-25.
Rezistenca prej filli A-B n potenciometrin e thjesht (si n figur) sht
100 , dhe gjatsia e saj sht 100 cm. Bateria B1 ka tension 3 V n
terminale dhe rezistenc t brndshme t neglizhushme. Tensioni
standart i qelizs B2 sht 1,0183 V dhe R1 sht rregulluar pr
ekuilibrimin e potenciometrit kur B-C sht 50,95 cm.

56

a) T prcaktohet rryma npr A-B dhe vlera e R1 kur potenciometri

sht i ekuilibruar;
b) T llogaritet VX kur ekuilibri (vlera zero) sht siguruar n 94,3
cm;
c) T prcaktohet rezistenca R2 pr kufizimin e rryms n celuln
standarte n vlern maksimum 20 A.
Zgjidhja:
a) N kalibrim:

VBC = VB 2 = 1,0183 V

Volt per njesi gjatesie =

EN
1,0183
=
= 2 V = 0,02 V / cm.
l BC 50,95 10 2

V AB = 100 cm 0,02 V / Cm = 2 V
I=

V AB
2
=
= 0,02 A
R AB 100

VR1 = VB1 V AB = 3 2 = 1 V
R1 =

VR1
1
=
= 50
I
0,02

b) Tensioni i panjohur:
2

V X = 94,3 10 (m) 2 (V / m) = 1,886 V

c) Tensioni i terminaleve t B2 ose B1 mund t reversohen, R1 mund
t vendoset n zero dhe C t vendoset n A. Tensioni shumar q
krijon rrymn q rrjedh npr qelizn standarte, tashti sht:

VB 2 + VB1 = 3 + 1,0183 = 4,0183 V

R2 =

3
VB 2 + VB1
4,0183
=

200

10

6
I MAX
20 10

Ushtrimi 5-26.
Pr matjen e tensionit V= 5 kV n qarkun e rryms alternative prdoret
voltmetri me kufi matje UMax=100V, pr Max=50 ndarje, dhe
transformatori mats i tensionit me KV= 6000 V/100 V. T prcaktohet
konstantja e aparatit (CVT) dhe vlera q mat voltmetri n kt skem.

57

U1

U2
V1

Zgjidhja:

CVV =

KT =

6000
= 60
100

VMax

Max

100
= 2 V / nd .
50

CVT = K T CVV = 60 2 = 120 V / nd .

mat =

58

Vmat 5000
=
= 41,66 nd .
CVT
120

Kapitulli 6
MATJA E MADHSIVE ELEKTRIKE
Ushtrimi 6-1.
Miliampermetri me rrym nominale
IMM=0,1 A, me rezistenc t brndshme
0,2 dhe me numr ndarjesh IMM
RMM=
max=100 ndarje t shndrohet n
ampermetr me kufij matje I=25 A. T
llogaritet rryma dhe shunti kur X=80 ndarje.

RMM
mA
ISH

VMM
RSH

I=IMM+ISH

Zgjidhja:

n=

RSH =
I=

I
I MM

25
= 250
0,1

RMM
0,2
=
= 0,0008
n 1 250 1

80

In =
25 = 20 A e treguar per 80 ndarje.
100
max

Ushtrimi 6-2.
RMM
Ampermetri si n figur prbhet
nga aparati magnetoelektrik me
mA
bobin q ka rezistencn RMM=99
IMM
VMM
ISH
dhe rrymn n fund t shkalls
Imax=0,1 mA. Rezistenca e shuntit t
I=IMM+ISH
RSH
tij RSH=1 . T prcaktohet rryma
totale q prshkon ampermetrin pr:
a) leximin n fund t shkalls (Imax); b)n gjysm t shkalls (0,5 Imax) ; c)
n erek shkalle (0,25 Imax).

Zgjidhja:
Pr fund shkalle (Imax):
3

VMM = I MM RMM = 0,1 10 99 = 9,9 10 V

VSH = VMM = I SH RSH

59

nga ku :

I SH

V
9,9 10
= MM =
RSH
1

= 9,9 10 A

I = I MM + I SH = 0,1 10

+ 9,9 10

= 10 10 A

Pr gjysm shkalle (0,5 Imax):

I SH

V
4,95 10
= MM =
RSH
1

I = I MM + I SH = 0,05 10

= 4,95 10 A

+ 4,95 10

= 5 10 A

Pr erek shkalle (0,25 Imax):

3

VMM = I MM RMM = 0,25 0,1 10 99 = 2,475 10 V

I SH

V
2,475 10
= MM =
1
RSH

I = I MM + I SH = 0,025 10

= 2,475 10 A

+ 2,475 10

= 2,5 10 A

Ushtrimi 6-3.
Instrumenti magnetoelektrik ka n fund t shkalls vlern Imax t
barabart me 100 A dhe rezistenc t bobins 1 k. T llogaritet vlera e
rezistencs shunt q nevojitet pr shndrimin e aparatit n nj
ampermetr me: a) Imax=100 mA dhe b) Imax=1 A.
Zgjidhja:
Pr Imax=100 mA:
6

VMM = I MM RMM = 100 10 1 10 = 100 10 V

I SH = I I MM = 100 10

0,1 10

= 99,9 10 A

RSH

V
100 10
= MM =
= 1,001
3
I SH
99,9 10

Pr Imax=1 A:
6

VMM = I MM RMM = 100 10 1 10 = 100 10 V

60

I SH = I I MM = 1000 10

0,1 10

= 999,9 10 A

RSH

V
100 10
= MM =
= 0,10001
3
I SH
999,9 10

Ushtrimi 6-4.
Instrumenti me RMM=1,3 k dhe tregim
Imax=500 A, prdoret si voltmetr i rryms s
vazhduar me shum diapazone. Shkallezusi
serial rezistiv ka R1=38,7 k; R2=40 k; R3=40
k. T llogariten tre diapazonet e matjes si
voltmetr.

RMM

R1

V1,

VMM

R2

R3

V2,

V3,
2
1

Zgjidhja:
6

VMM = I max RMM = 500 10 1,3 10 = 0,65V

Pozicioni -1-:
6

V1 = I max R1 = 500 10 38,7 10 = 19,35 V

,

V1 = V1 + VMM = 19,35 + 0,65 = 20 V

Pozicioni -2-:
6

V2 = I max R2 = 500 10 38,7 10 = 19,35 V

,

V2 = V2 + VMM = 19,35 + 0,65 = 20 V

Pozicioni -3-:
6

V3 = I max R3 = 500 10 38,7 10 = 19,35 V

,

V3 = V3 + VMM = 19,35 + 0,65 = 20 V

Ushtrimi 6-4.
Jepet nj aparat i sistemit magnetoelektrik i klass 0,5, me kufij matjesh
Vn=45 mV dhe rezistenc t brndshme RMM=15 . T shndrohet n nj
ampermetr me kufij matje In=100 A duke ruajtur t njjtn klas
prpikmrie.

61

Zgjidhja:

I MM =

VMM 45 10 3
=
= 3 10 3 A
RMM
15

n=

I
I MM

100
= 33,333 103
3
3 10

15
RMM
=
= 0,00045 = 0,45 m
n 1 33,333 103

RSH =
Ushtrimi 6-5.

Milivoltmetri me kufi matje 75 mV dhe rezistenc t brndshme R=10 ,

sht prdorur pr matjen e rryms n kufijt 15, 30, 75, 150 A dhe 15,
30, 75 mA. T prcaktohen rezistencat e shunteve pr do kufi matje.
Zgjidhja:

V
75 10
IA = A =
RA
10
n=

I matje

n=

I matje

Pr matje 75 mA : n =

I matje

Pr matje 15 mA :

Pr matje 30 mA :

IA

IA

I matje

Pr matje 30 A : n =

I matje

Pr matje 75 A : n =

I matje

62

IA

n=

Pr matje 15 A :

IA
IA
IA

=
=
=

15 10

=2

RSH =

10
RA
=
= 10
n 1 2 1

=4

RSH =

10
RA
=
= 3,333
n 1 4 1

= 10 RSH =

10
RA
=
= 1,111
n 1 10 1

7,5 10

= 2000

RSH =

RA
10
=
= 0,005
n 1 2000 1

= 4000

RSH =

10
RA
=
= 0,0025
n 1 4000 1

= 10000

RSH =

15
7,5 10
30
7,5 10
75
7,5 10

7,5 10
75 10

= 7,5 10 A

7,5 10
30 10

3
RA
10
=
= 1,1 10
n 1 10000 1

Pr matje 150 A : n =

I matje
IA

150

7,5 10

= 20000

RSH =

3
RA
10
=
= 0,5 10
n 1 20000 1

Ushtrimi 6-6.
T llogariten rezistencat e shuntit pr
ampermetrin e realizuar sipas skems
s shuntit Ayrton (fig.), pr kufijt e
matjes 50 mA, 200 mA, 500 mA dhe 2
A, ku: Rm.m.=0,35 , Rs.s.=0,9 , Rs=1,5
. Rnia e tensionit n ampermetr pr
do diapazon matje duhet t jet 75 mV.

Rmm

RSS

R1

R2
2A

RS

R3
500mA

R4
200mA

50mA

Zgjidhja:

VM
V
= I KUFI I A = I KUFI M
RSH
RA

I SH =

RSH =

RA
I KUFI
RA 1
VM

Pr rrym maksimale IKUFI=50 mA:

RSH = R1 + R2 + R3 + R4 =

2 RSU + RS + rm
I KUFI
(2 RSU
VM

2 RSU + RS + rm
RA
=
=
n 1
n 1
3

V
75 10
= M =
= 1,5
I KUFI 50 10 3
+ RS + rm ) 1

Pr rrym maksimale IKUFI=200 mA:

RSH = R1 + R2 + R3 =

2 RSU + RS + rm + R4
RA
=
=
n 1
n 1

2 RSU + RS + rm + R4
I KUFI
(2 RSU
VM

75 10
V
= 0,375
= M =
3
I
KUFI
200 10
+ RS + rm + R4 ) 1

Pr rrym maksimale IKUFI=500 mA:

63

RSH = R1 + R2 =
=

2 RSU + RS + rm + R4 + R3
RA
=
=
n 1
n 1
3

2 RSU + RS + rm + R4 + R3
I KUFI
(2 RSU
VM

75 10
V
= M =
= 0,15
3
I
KUFI
500 10
+ RS + rm + R4 + R3 ) 1

Pr rrym maksimale IKUFI=2 A:

RSH = R1 =

2 RSU + RS + rm + R4 + R3 + R2
RA
=
=
n 1
n 1
3

2 RSU + RS + rm + R4 + R3 + R2
I KUFI
(2 RSU
VM

V
75 10
= M =
= 0,0375
3
I
KUFI
2000 10
+ RS + rm + R4 + R3 + R2 ) 1

Prfundimisht nxjerrim:

R4=1,125 .

R1=0,0375 ; R2=0,1125 ; R3=0,225 ;

Ushtrimi 6-7.
Rmm

Instrumenti
manjetoelektrik
ka
shuntin Ayrton me tre rezistenca t
Imax
lidhur
pr
t
realizuar
nj
ampermetr. Vlerat e rezistencave
jan R1=0,05 , R2=0,45 , R3=4,5 .
R3
R2
R1
I1
I2
I3
Aparati ka RMM=1 k dhe In=50 A.
T llogariten t tre diapazonet e matjes n ampermetr.
Zgjidhja:
6

VMM = I Max RMM = 50 10 1 10 = 50 10 V

I SH

VMM
50 10 3
=
=
= 10 10 3 A
R1 + R2 + R3 0,05 + 0,45 + 4,5

I 3 = I Max + I SH = 50 10 6 + 10 10 3 = 10,05 10 3 A
Pra diapazoni sht 10 mA.
6

VMM = I Max ( RMM + R3 ) = 50 10 (1 10 + 4,5) 50 10 V

I SH

VMM
50 10 3
=
=
= 100 10 3 A
R1 + R2 0,05 + 0,45

I 3 = I Max + I SH = 50 10 6 + 100 10 3 = 100,05 10 3 A

64

Pra diapazoni sht 100 mA.

6

VMM = I Max ( RMM + R3 + R2 ) = 50 10 (1 10 + 4,5 + 0,45) 50 10 V

I SH

V
50 10
= MM =
R1
0,05

=1A

I 3 = I Max + I SH = 50 10 6 + 1 1A
Pra diapazoni sht 1 A.
Ushtrimi 6-8.
T llogaritet rezistenca suplementare RS q nevojitet pr t ndryshuar
voltmetrin me tension nominal Vn=3 V dhe rezistenc t brndshme
RMM=500 n nj voltmetr me tension maksimal Vmax=150 V.
Zgjidhja:

m=

Vmax 150
=
= 50
Vn
3
3

RS = RV (m 1) = 500(50 1) = 24,5 10
Ushtrimi 6-9.
T shndrohet nj aparat mats q ka rrym nominale In=5 mA dhe
tension nominal Vn=75 mV n nj voltmetr me tension maksimal 15 V
dhe klas 1.
Zgjidhja:
3

V
75 10
= 15
RV = V =
3
IV
5 10
V
15
= 200
m = max =
3
Vn
75 10
RS = RV (m 1) = 15(200 1) = 2985
Klasa e rezistencs suplementare duhet t jet 35 her m e vogl se klasa
e aparatit, pra klasa e rezistencs suplementare duhet t jet KRS=0,2 ose
0,3. Por meqnse klasn 0,3 nuk e kemi, pranojm klasn KRS=0,2.

65

GaRX =
Pr a

Grl R X 0,2 2985

= 5,97 6
=
100
100
RS = 2985 6

Ushtrimi 6-10.
Duke prdorur rezistenca, t shndrohet mekanizmi mats q ka rrym
nominale In=5 mA dhe tension nominal Vn=75 mV n rastet kur V1=3 V;
V2=15 V dhe V3=150 V.
Zgjidhja:
3

V
75 10
RV = V =
= 15
3
IV
5 10

V
3
RS 1 = RV (m1 1) = RV 1 1 = 15
1 = 585

VV

75 10
15

= 2985
RS 2 = RV (m2 1) = RV 2 1 = 15
1

V
V

75 10

150

= 29850
RS 3 = RV (m3 1) = RV 3 1 = 15
1

VV

75 10

R3 = RS 1 = 585
R2 = RS 2 R3 = 2985 585 = 2400
R1 = RS 3 R2 R3 = 29850 2400 585 = 27000
Ushtrimi 6-11.
T prcaktohet kapaciteti q duhet lidhur n seri me
voltmetrin elektrostatik pr zgjerimin e kufijve nga Vn=3 kV
n Vmax=150 kV kur dihet kapaciteti i voltmetrit CV=10-5 F
Zgjidhja:

m=

Vmax 150
=
= 50
3
Vn

Vmax = I ( X S + X V )

66

V V = I X V

m=

I(X S + XV )

X S+ XV

I XV

= 1+

XV

XS

XV

1
CS
C
= 1+
= 1+ V
1
CS
CV

5
C
10 F
CS = V =
= 0,0204 10 F
m 1
50 1

Ushtrimi 6-12.

Ushtrimi 6-12.
T prcaktohet rezistenca suplementare q duhet shtuar
n aparat pr matjen e tensioneve 6, 15, 30, 300 V.
Aparati baz prbhet nga voltmetri me VMax=3 V,
Rezistenca e brndshme RV=300 .
Zgjidhja:

m6 =

m15 =

6
V
= =2
VMax 3

V
15
=
=5
VMax
3

R4

R3

R2

U
R1

R1 = R6 = RV (m6 1) = 300(2 1) = 300

V

RV

R2 = R15 R1 = RV (m15 1) R1

= 300(5 1) 300 = 900

m30 =

V
30
=
= 10
VMax
3

R3 = R30 R1 R2 = RV (m30 1) R1 R2 =

= 300(10 1) 1200 = 1500

67

m300 =

300
V
=
= 100 R4 = R300 R1 R2 R3 = RV (m300 1) R1 R2 R3 =
3
VMax

= 300(100 1) 2700 = 27000

Ushtrimi 6-13.
Instrumenti me Imax=100 A dhe me rezistenc bobine 1 k krkohet t
shndrohet n voltmetr. T prcaktohet rezistenca suplementare pr t
realizuar matjen e tensionit 50 V n fund t shkalls. Gjithashtu t
llogaritet tensioni i aplikuar kur instrumenti tregon 80%; 50% dhe 20%
t fundit t shkalls.
Zgjidhja:
-6

Imax=100 A=10010 A

Pr 50 volt:

RS =

3
3
VV
50
1
10
499
10
RV =

6
I VMax
100 10

Tregimi pr 80%:

I = 0,8 100 10

= 80 10 A
3

V = I ( RS + RV ) = 80 10 (499 10 + 1 10 ) = 40 V
Tregimi pr 50%:

I = 0,5 100 10

= 50 10 A
3

V = I ( RS + RV ) = 50 10 (499 10 + 1 10 ) = 25 V
Tregimi pr 20%:

I = 0,2 100 10
6

= 20 10 A
3

V = I ( RS + RV ) = 20 10 (499 10 + 1 10 ) = 100 V
Ushtrimi 6-14.
Instrumenti me vler maksimale 50 A dhe RMM=1,7 k do t prdoret si
voltmetr me diapazon10 V; 50 V dhe 100 V. T llogaritet vlera e krkuar
e rezistencs suplementare pr qarqet a) dhe b) t paraqitura n figurat.

68

Zgjidhja:
Skema a):

100 V

RMM + RS 1 =
RS 1 =

RS 2 =
RS 3 =

RMM =

I Max

RMM =

I Max
V
I Max

RMM =

Skema b):

10

50 10
100

RMM

RS3

I Max

50 V

50 10
50

50 10

V
3

1,7 10 = 198,3 10

1,7 10 = 998,3 10

RS2

10 V

RS1

1,7 10 = 1998,3 10
A
0

V
+ R1 = 1
I Max

3
3
V1
10
RMM =

1
,
7
10
198
,
3
10
6
I Max
50 10
V
RMM + R1 + R2 = 2
I Max
3
3
V
50
R2 = 2 RMM R1 =
1
,
7
10
198
,
3
10

=
6
I Max
50 10

R1 =

R1

R2

R3

= 800 10

RMM + R1 + R2 + R3 =

R3 =

V3
I Max

3
3
3
6
V3
100
RMM R1 R2 =

1
,
7
10
198
,
3
10
800
10
1
10
6
I Max
50 10

Ushtrimi 6-15.

RS

Vatmetri i sistemit elektrodinamik, me kufi

matje sipas rryms Imax= 5A, sipas tensionit
Umax=100 V dhe me max =100 ndarje, lidhet n
qarkun e rryms alternative nprmjet nj
transformatori rryme me KI= 50 A/5 A dhe
nprmjet nj rezistence suplementare t
llogaritur pr tension 220 V. far fuqie mat
vatmetri nqoftse tregimi i tij sht max =20
ndarje.

69

Zgjidhja:

CW =

U Max I Max

Max

100 5
= 5 W / ndarje
100

Konstantja e aparatit pas zgjerimit t kfijve

U
200
= 100 W / ndarje
= 5 10
U Max
100

'

CW = CW K I
'

P = CW mat1 = 100 20 = 2000 W

Ushtrimi 6-16.
Ampermetri me kufi matje 2,5 A e 5 A si dhe
me shkall Max=100 ndarje, lidhet n
sekondarin e transformatorit t rryms me
KI=50 A/5 A. T prcaktohet konstantja e
aparatit.

I1

I2

Zgjidhja:

Ampermetri 2,5 A:

C AT =

K I I Max

Max

10 2,5
= 0,25 A / ndarje
100

Ampermetri 5A:

C AT =

K I I Max

Max

10 5
= 0,5 A / ndarje
100

Ushtrimi 6-17.
Instrumenti me Imax 100 A dhe
RMM=1 k, do t prdoret pr
realizimin e nj voltmetri t
rryms alternative me kufi matje
Vmax=100 Vef. Pr urn
radrizuese pdoren dioda prej
silici. T llogaritet vlera e
rezistencs suplementare t
voltmetrit.

RS

D1

D2

D4

Zgjidhja:
N fund shkalle, rryma efektive q prshkon instrumentin,sht:

70

RMM

D3

I V max = 100 A = 100 10 A

Rryma mesatare, sht:

I ames = K a K f I V max = ( 2 ) 1,11 100 10

I MM =
RS =

= 157 10 A

2 Vef 2 VD
RS + RMM
2 Vef 2 VD
I MM

RMM =

2 100 2 0,7
157 10

1 10 = 890,7 10

Ushtrimi 6-18.
RS

VD

--

D1

ID
IMM

AC

ISH

RMM

D2

RSH

VMM

Instrumenti me rrym nominale In=50

A dhe rezistenc RMM=1700 prdoret
n voltmetrin me drejtues gjysm
periode si n figur. Dioda prej silici
(D1) duhet t ket t paktn rrymen
100 A kur tensioni i matur sht 20%
e vlers nominale t leximit. T
llogaritet vlera e RS dhe RSH.
Zgjidhja:

I MM

ID =

Rryma n diod

6
50 10
= 157 10 A
=
=
0,5 0,637 0,5 0,637

I ef

6
6
100%
100 10 = 500 10 A
20%

I SH = I G I MM = 500 10 157 10 = 343 10 A

I D = I MM + I SH

VMM = I MM RMM = 157 10 1700 = 266,9 10 V

3

RSH
ID =
RS =

V
266,9 10
= MM =
= 778
6
I SH
343 10

V VMM VD
RS
1,414 Vef VMM VD
ID

1,414 50 266,9 0,7

500 10

= 139,466 10

71

Ushtrimi 6-19.
I1
I2

Ing

RS

Rng

D1

IMM

D2

IMM

RMM

D4

D3

RMM

Ampermetri me dioda si n figur, vlen

pr
matjen e rryms s primarit me
vler maksimale 250 mA. Aparati ka
vlern nominale 1 mA dhe RM=1700 .
Transformatori i rryms ka KI=500/4
A. Diodat kan VD=0,7 V sejcila dhe
rezistenca n seri sht RS=20 k. T
llogaritet vlera e
krkuar e
rezistencs Rng.

Zgjidhja:
Rryma maksimale, sht:
3

I MAX

3
I
1 10
= mes =
= 1,57 10 A
0,637 0,637

Tensioni sekondar i transformatorit,sht:

3

Em = I MAX ( RS + RMM ) + 2 VD = 1,57 10 (20 10 + 1,7 10 ) + 2 0,7 = 35,5V

Tensioni sekondar,sht:

E2 ef = (0,707 35,5) = 25,1Vef

dhe rryma efektive e aparatit
3

I MM = 1,11 I mes = 1,11 1 10 = 1,11 10 A

Rryma sekondare efektive e transformatorit
3

3
I
250 10 4
I2 = 1 =
= 2 10 A
500
KI
3

I ng = I 2 I MM = 2 10 1,11 10 = 0,89 10 A

Rng =

3
25,1
E2
=
=

10
28
,
2
I ng 0,89 10 3

Ushtrimi 6-19.
T llogaritet vlera q do t tregoj shigjeta e aparatit pr voltmetrin e
ushtrimit t mparshm kur vlera efektive e tensionit, e aplikuar n
hyrje, sht 75 V dhe 50 V.

72

Zgjidhja:

I mes = 0,637

2 Vef 2 VD

I mes = 0,637

RS + RMM

890,7 10 + 1 10

2 Vef 2 V D
R S + R MM

2 75 2 0,7

= 0,637

= 0,637

= 75 10 A = 0,75 I Max

2 50 2 0,7
3

890,7 10 + 1 10

= 50 10 A = 0,5 I Max

Ushtrimi 6-20.
T llogaritet ndjeshmria e voltmetrit t konsideruar n ushtrimin e
msiprm.
Zgjidhja:

I Max = 157 A.

I ef = 0,707 I Max = 0,707 157 10

= 111 10

Vef = 100 V (n fund t shkalls)

Totali i rezistencs

R=

Vef
I ef

100

111 10

= 900,9 10

Ndjeshmria

3
R 900,9 10
= 9,009 10 9 k / V
N= =
V
100

Ushtrimi 6-21.
Matja e rezistencs me metodn e ampermetrit dhe voltmetrit, jepet n
figur.Duke konsideruar matjen me skemn e fig.(b), t prcaktohet
rezistenca R kur dim q rryma e matur ht 0,5 A dhe voltmetri tregon
500 V. Ampermetri ka nj rezistenc RA=10 dhe voltmetri, n
diapazonin e matjes VKUFI=1000 V, e ka rezistencn RSPECIF=10 k/V.

73

IA

VA

IA
A

I
VV

I
VR

IV

IV

a)

b)

Zgjidhja:

Tensioni n voltmetr

VV = VR + V A = 500 V

Rryma n ampermetr

I A = 0,5 A

R + RA =

VV V A + VR 500
=
=
= 1000
0,5
IA
IA

R = 1000 R A = 1000 10 = 990

Ushtrimi 6-22.
Me t dhnat e ushtrimit t msiprm t bhet matja duke shfrytzuar
skemn (a) ku t percaktohen tregimet e ampermetrit dhe voltmetrit.
Zgjidhja:
3

RV = V KUFI RSPECIF = 1000 10 10 = 10 10

6

Rek = RV // R =

= 989,9

10 10 + 990

V = 500 V

Tensioni i ushqimit

Tregimi i voltmetrit

10 10 990

VV = V

RV // R
989,9
= 500
= 495V
R A + RV // R
10 + 989,9

Leximi i ampermetrit I A = I R + I V =

VV
495
=
= 0,5 A
RV // R 989,9

Ushtrimi 6-23.
Duke u mbshtetur ne ushtrimet e msiprme, t prcaktohet cila nga
skemat (a apo b) sjell matjen m t sakt t R kur R matet pa marr
parasysh vlerat e RV dhe RA.

74

Zgjidhja:
Pr skemn (a):
Leximi i voltmetrit: VV=495 V
Leximi i ampermetrit: IA=0,5 A

R=

VV 495
=
= 990
0,5
IA

Pr skemn (b):
Leximi i voltmetrit: VV=500 V
Leximi i ampermetrit: IA=0,5 A

R=

VV 500
=
= 1000
0,5
IA

N kt rast, skema (a) jep rezultat me t sakt se skema (b).

Ushtrimi 6-24.
Izolacioni i kablit elektrik testohet me ushqim 10 kV dhe nj
mikroampermetr. Rryma 5 A kalon kur komponentet e skems lidhen
sipas fig.(a). Kur skema lidhet sipas fig.(b), rryma sht 1,5 A. T
llogariten rezistencat volumore dhe siprfaqsore t kablit.
A

A
V

a)

b)

Zgjidhja:
Rezistenca volumore:
6

I VOL = 1,5 A = 1,5 10 A

RVOL =

V
I VOL

10000
1,5 10

= 6,7 10

Rezistenca siprfaqsore:
6

I VOL + I SIP = 5 A = 5 10 A

I SIP = 5 A + I V = 5 10

+ 1,5 10

= 3,5 10 A

75

RSIP =

76

9
10000
V
2
,
9
10
=
=

I SIP 3,5 10 6

Kapitulli 7

MATJA E MADHSIVE JOELEKTRIKE

77

Kapitulli 8

GJENERATORT E SINJALEVE
Oshilatori L-C i rregullushm
Ushtrimi

Ushtrimi 8-1.
Oshilatori me urn e Win-it si n figur
prbhet nga R1 dhe R2 variabl me vler
nga 100 deri 2 k dhe C1=C2=500 nF. T
llogaritet maksimumi dhe minimumi i
frekuencs s sinjalit t daljes.

R3

C1
R1

Zgjidhja:

f =

f max =

f min =

R4

R2

C2

1
2 R C

1
1
=
5307,86 Hz
2 Rmin C min 2 100 300 10 9

1
2 Rmax C max

1
2 5000 300 10

106,16 Hz

Ushtrimi 8-2.
Oshilatori, i formuar nga nj Amplifikator
Operacional dhe me urn e Win-it sin
figure, ka R=R1=R2 dhe C=C1=C2. T
prcaktohet se far vler do t ken
rezistencat R1 dhe R2 e oshilatorit me C=300
nF q n dalje t kemi sinjal me frekuenc 1
kHz.

R3

R4

C1
R1
R2

C2

Zgjidhja:

f =

R=

1
2 R C

1
1
=
= 530,8
3
2 f C 2 1 10 300 10 9

Ushtrimi 8-3.

78

R3

R4

C1
R1
R2

C2

Oshilatori i Win-it ka C1=C2=300 nF dhe R1=R2 variabl n intervalin 100

1 k. T llogaritet maksimumi dhe minimumi i frekuencs q
gjeneron kjo skem dhe t prcaktohet vlera e re e kapacitetit q
krkohet pr t prftuar fmax2=500 Hz.
Zgjidhja:

1
1
=
= 530,8 Hz
2 Rmax C 2 1000 300 10 9
1
1
=
= 5308 Hz
f max =
2 Rmin C 2 100 300 10 9
9
1
1
C' =
=
= 636,94 10 F
2 f max 2 Rmax 2 500 1000
9
1
1
=
= 6369,4 10 F
C" =
2 f max 2 Rmin 2 500 100
f min =

Formimi i sinjaleve
Ushtrimi 8-4.
Skema prerse (kufizuese) me dioda si n figur shrben pr t prodhuar
nj val dalse knd-drejt me nivel 5 V.N qoftse n skem prdoret
ushqimi me tension 15 V, t prcaktohet tensioni i nevojshm i diods
zener q perdoret pr ket qllim n skem.

Zgjidhja:

V0 = 4 V = VZ + VD

VZ = (V0 VD )

79

+ 4 V = VZ + 0,7 V

VZ = +3,3V

4 V = (Vz + 0,7 V )

VZ = 3,3V

Ushtrimi 8-5.
Sinjali sinusoidal 5 V, nga oshilatori me
urn e Win-it, futet n qarkun zbuts si
n
figur.
T
llogariten
vlerat
e
rezistencave R1, R2 dhe R3 q kushtzojn
diapazonin e tensionit t daljes 00,1 V

R1

dhe 01 V. Rryma e zhvendosjes n hyrje t

amplifikatorit operacional sht IB=600 nA.
Zgjidhja:
Me R1 dhe R2 n skem:

VR 3 = 0,1V

dhe
I 3 >> I B

R3

VR1 + VR 2 = Vi VR 3 = 5 0,1 = 4,9 V

Zgjedhim I 3 = 100 A

VR 3
0,1
=
= 1000
I 3 100 10 6
3
V + VR 2
4,9
R1 + R2 = R1
=
= 49 10
6
I3
100 10

Atehere :
dhe

R2

R3 =

Me R2 t hequr nga skema:

VR 3 = 1V
VR1 = 5 1 = 4 V

3
VR 3
1
=
= 1 10 A
R3 1000
3
V
4
R1 = R1 =
=
4

10

I 3 1 10 3

I R3 =

dhe
dhe

R2 = ( R1 + R2 ) R1 = 49 4 = 45 k
Ushtrimi 8-6.
Zbutsi n figurn e ushtrimit t msiprm siguron diapazonet e
tensionit t daljes 00,5 V dhe 05 V. Nqoftse VIN=9 V dhe prforcuesi
operacional ka IB=400 nA. T llogariten vlerat e rezistencave R1; R2 dhe R3
t nevojshme pr kt qllim.
Zgjidhja:
Me R1 dhe R2 n skem:

VR 3 = 0,5V

80

dhe

VR1 + VR 2 = VIN VR 3 = 9 0,5 = 8,5V

Zgjedhim I 3 = 100 A

I 3 >> I B

VR 3
0,5
=
= 5000
I 3 100 10 6
3
V + VR 2
8,5
R1 + R2 = R1
=
= 85 10
6
I3
100 10
R3 =

Atehere :
dhe

Me R2 t hequr nga skema:

V R 3 = 5V
VR1 = 9 5 = 4 V

3
VR 3
5
=
= 1 10 A
R3 5000
3
V
4
R1 = R1 =
= 4 10
3
I 3 1 10

I R3 =

dhe
dhe

R2 = ( R1 + R2 ) R1 = 85 10 4 10 = 81 10
Ushtrimi 8-7.
Skema e integratorit t figurs ka
C1=0,2 F, R1=1 k dhe R2=15 k.
Nqoftse skema e trigerit Shmid ka
R2
pikat e trigerimit 3 V, t llogariten
R1
frekuencat dalse kur kontakti i V1
lvizshm i R1 sht n krye t
potenciometrit dhe kur ai sht n
10%
t
R1
nga
fundi
i
potenciometrit. Tensioni i ushqimit sht VCC=19 V.

C1
+VCC
I2

V0
-VEE

Zgjidhja:

V3 (VCC 1) = (19 1) = 18V

Pr kursorin n pozicionin e skajit t siprm:

V1 = V3 = 18 V

I2 =

3
V1
18
=
= 1,2 10 A
3
R2 15 10

V = PST PPT = +3 (3) = +6 V

6

3
C V 0,2 10 6
t=
=
=

sek .
1
10
3
I2
1,2 10

f =

3
1
1
Hz
=
=
0
,
5

10
2 t 2 1 10 3

81

Pr pozicion t kursorit t R1 n 10% nga fundi:

V1 = 10% V3 = 10% 18 = 1,8V

I2 =

3
V1
1,8
= 0,12 10 A
=
3
R2 15 10
6

3
C V 0,2 10 6
t=
=
= 10 10 sek .
3
I2
0,12 10

f =

3
1
1
=
= 0,05 10 Hz
3
2 t 2 10 10

Ushtrimi 8-8.
Integratori, si n figurn e ushtrimit t
msiprm, ka R1=680 ; R2=3,9 k dhe
C1=0,33 F. Nqoftse trigeri Shmid ka
pikat e trigerimit 2 V dhe tensioni i
ushqimit sht VCC=15 V, t prcaktohet
frekuenca e daljes kur kursori i R1 ndodhet
n qndr t korsis.

C1

R1
V1

Zgjidhja:

V3 (VCC 1) = (15 1) = 14 V
V1 = 50% V3 = 50% 18 = 9 V

I2 =

3
V1
9
A
=
=
2
,
3

10
R2 3,9 10 3
6

3
C V 0,33 10 4
t=
=
=
0
,
57

10
sek .
3
I2
2,3 10

f =

Ushtrimi 8-9.

82

+VCC

R2

3
1
1
Hz = 877 Hz
=
=
0
,
877

10
2 t 2 0,57 10 3

I2

V0
-VEE

Skema e figurs paraqet gjeneratorin e

sinjaleve
radiofonike
me
oshilator
Hartley. Duke patur C1=100 pF; LiA=20
H; L1B=20 H, t prcaktohet frekuenca
e sinjalit q gjenerohet me kt skem.

VCC

L1A
R2

C1
L1B

2 LT CT

C4

R4

C3

LT = L1 + L2 = 40 H

CT = C1 = 100 pF

C5

C2

Zgjidhja:

f =

R3

R1

1
6

2 40 10 100 10

= 2517737 Hz 2,5 MHz

12

Ushtrimi 8-10.
Duke konsideruar skemn e figurs,
ku L=100 H; C1=1000 pF dhe
C2=500 pF, t prcaktohet frekuenca
e sinjalit n dalje.
Zgjidhja:

VCC
R3

R1

C6

C3
C1
L1

R2

R4

C5

C2
C4

LT = L1 = 100 H

f =

1
2 LT CT

C C
1000 10 500 10
CT = 1 2 =
= 333 pF
C1 + C 2 1000 10 6 + 500 10 6

1
6

2 100 10 333 10

12

= 872606 Hz 873 kHz

Ushtrimi 8-11.
Dy kapacitete (C1=C2=250 pF) dhe dy induktivitete (L1=L2=150 H) vlejn
pr tu prdorur n skemat oshiluese Hartley dhe Colpits t dhna n
figur. T prcaktohet frekuenca e oshilimit pr sejcilin rast.

83

L1

L2

C1

Skema HARTLEY

C2

Skema COLPITS

Zgjidhja:
Skema Hartley:

LT = L1 + L2 = 300 H

CT = C1 = 250 pF

f =

1
2 LT CT

2 300 10 250 10

12

= 581446 Hz 581,4 kHz

Skema Colpits:

LT = L1 = 150 H

f =

1
2 LT CT

CT =

2 150 10 125 10

12

C1
= 125 pF
2

= 1162898,9 Hz 1162,9 kHz

Ushtrimi 8-12.
Skema e modulimit n amplitud si n figur ka R3=4,7 k; R4= 8,2 k
dhe tranzistorin FET me rezistenc RD n diapazonin (0,13)k. T
llogaritet tensioni pik-pik minimal dhe maksimal i daljes pr kt skem
nqoftse VIN=100 mVpp.
Zgjidhja:

AV =

VOUT pp = VIN pp

84

VOUT
R3
=
R4 R D
VIN
R4 + R D

R3
R ( R + RD )
= VIN pp 3 4
R4 R D
R4 R D
R4 + R D

R3 ( R4 + R D MAX )
=
R4 R D MAX

VOUT pp ( MIN ) = V IN pp
= 100 10

8,2 10 3 10

VOUT pp ( MAX ) = V IN pp
= 100 10

4,7 10 (8,2 10 + 3 10 )
3

= 214 10 V

R3 ( R4 + RD MIN )
=
R4 RD MIN

4,7 10 (8,2 10 + 0,1 10 )

3

8,2 10 0,1 10

= 4757 10

= 4,757 V

Ushtrimi 8-13.
Multivibratori astabl n figur, ka
R1=15 k; R2=5,6 k; R3=3,9 k dhe
C1=0,5 F. Tensioni i ushqimit sht
15 V. T llogaritet frekuenca e
sinjalit n daljen knd-drejt.
Zgjidhja:

+VCC

R1

S1
-VEE

R2
V0

C3

C2

C1

V0 = (VCC 1) = (15 1) = 14 V

VC

VR3

R3

R3
3,9 10
PST = PPT = V0
= 14
= 5,75V
3
3
R2 + R3
5,6 10 + 3,9 10
3
6
3
14 (5,75)
E PPT
t = C1 R1 ln
= 8,44 10 sek .
= 0,2 10 10 10 ln
E PST
14 5,75

f =

3
1
1
=
0
,
059

10
= 59 Hz
=
2 t 2 8,44 10 3

Ushtrimi 8-14.
Prforcusi operacional n multivibratorin astabl ka tensionin VCC=12 V;
C1=0,33 F; R1=10 k; R2=3,9 k dhe R3=2,4 k. T llogaritet frekuenca
e vals knd-drejt.
Zgjidhja:

V0 = (VCC 1) = (12 1) = 11V

85

R3
2,4 10
PST = PPT = V0
= 11
= 4,2 V
3
3
R2 + R3
3,9 10 + 2,4 10
6
3
3
11 (4,2)
E PPT
t = C1 R1 ln
= 2,65 10 sek .
= 0,33 10 10 10 ln
E PST
11 4,2

f =

3
1
1
=
= 0,189 10 = 189 Hz
3
2 t 2 2,65 10

Ushtrimi 8-15.
Skema e multivibratorit monostabl si n
figur, ka tension ushqimi VCC=15 V dhe
VB=+1 V. Komponentet e skems jan:
R1=20 k; C1=150 pF; R2=8,2 k dhe
C2=0,022 F. T llogaritet gjersia e
impulsit t daljes.
Zgjidhja:

C2

R2

+VCC

C1
Vi

R1

-VEE

V0

D1
+VB

V0 = (VCC 1) = (15 1) = 14 V

(V ) (V0 )
=
Gjeresia e impulsit = R2 C 2 ln 0+
V
B

6
3
3
(+14) (14)
= 8,2 10 0,022 10 ln
= 0,6 10 sek .
1

Ushtrimi 8-16.
C2

R2

+VCC

C1
Vi

R1

-VEE
D1
+VB

V0

Skema e multivibratorit monostabl si n

figur realizon nj impuls dals me gjersi
10 msek.skema ushqehet tension ushqimi
VCC=12 V dhe VB=+1 V. Komponentet e
skems jan: R1=15 k; C1=250 pF; R2=6,8
k. T prcaktohet vlera e kapacitetit C2 q
lidhet n skem pr kt qllim.
Zgjidhja:

V0 = (VCC 1) = (12 1) = 11V

3

6
Gjeresia e impulsit
10 10
0,47 10 F
C2 =
=
3
(+11) (11)
(V ) (V0 )

6,8 10 ln
R2 ln 0+
1

V
B

86

Ushtrimi 8-17.
Multivibratori monostabl me prforcues operacional ka R2=22 k;
C2=0,033 F; VB=+2 V ushqehet nga burimi me tension VCC=15 V.T
llogaritet frekuenca e vals knd-drejt.
Zgjidhja:

V0 = (VCC 1) = (15 1) = 14 V

(V ) (V0 )
Gjeresia e impulsit = R2 C 2 ln 0+
=
VB

3
6
3
(+14) (14)
= 22 10 0,033 10 ln
= 1,915 10 sek .
2

Ushtrimi 8-18.
Gjeneratori i sinjalit katrkndsh ka f=10 kHz. T prcaktohet hapsira
ndrmjet impulseve t daljes kur dalja e monostablit sht me gjersi: (a)
10 sek; (b) 70 sek.
Zgjidhja:

T=

3
6
1
1
0
,
1
10
100
10
=
=

sek .
f 10 10 3

= 90 10 sek

= 30 10 sek

t a = T gjeresia (a) = 100 10 10 10

t a = T gjeresia (a ) = 100 10 70 10

87

Kapitulli 9

OSHILOSKOPT ELEKTRONIK
Oshiloskopi me nj rreze
Ushtrimi 9-1.
Ekrani i oshiloskopit ka kto
t dhna:
Gjatsia
e
elektrodes
zhvendosse l=2 cm;
Distanca
ndrmjet
elektrodave d=1,5 cm;
Distanca
nga
elektroda
zhvendosse n ekran D=15 cm;
Tensioni i anods s dyt V=2 kV
T prcaktohet ndjeshmria, konstantja e oshiloskopit dhe zhvendosja
vertikale e rrezes pr tension VY=220 V.
Zgjidhja:
Ndjeshmria e oshiloskopit, sht:
2

2 10 15 10
lD
NY =
=
= 0,005 cm / V
2 d V 2 1,5 10 2 2 10 3
Konstantja e oshiloskopit, sht:

CY =

1
1
=
= 200 V / cm
Y 0,005

Zhvendosja vertikale e rrezes:

Y = N Y VY = 0,005 220 = 1,1 cm

Ushtrimi 9-2.
T prcaktohet tensioni P-P (pik-pik)
dhe 0-P (zero-pik), perioda dhe
frekuenca e sinjalit t paraqitur n
figur.
Jan
dhn
ndjeshmeria
vertikale SV=0,2 V/nd dhe ndjeshmria
horizontale SH=500 sek/nd.
Zgjidhja:

V0 P = Nr. ndarje0 P SV = 3,5 0,2 = 0,7 V

VP P = Nr. ndarje P P SV = 7 0,2 = 1,4 V

T = Nr. ndarje S H = 6 500 = 3 000 sek = 3 msek .

88

f =

1
1
=
= 333,3 Hz
T 3 10 3

Ushtrimi 9-3.
N figurn e ushtrimit 8-2 jepet ekranizimi i oshiloskopit me 10 ndarje
vertikalisht dhe 12 ndarje horizontalisht. Sejcila ndarje prej 1 cm n t
dy drejtimet prmban 5 nn-ndarje. Komutatort e kalibratorve jan
pozicionuar n 2 V/cm pr vertikalin dhe 500 sek/cm pr horizontalin.
T prcaktohet ndjeshmria dhe konstantja e afishimit pr ndarjet m t
vogla t ekranit.
Zgjidhja:
a) Vertikalisht:

Kons tan tja 2 V / cm dmth 1 cm 5 n.nd = 2 V

Kons tan tja =

Ndjeshmeria =

2 V 1 cm

= 0,4 V / n.nd
1 cm 5 n.nd

1
1
=
= 2,5 n.nd / V
kons tan te 0,4

b) Horizontali:
c)

Kons tan tja 500 sek / cm

dmth 1 cm 5 n.nd = 500 sek
500 sek 1 cm

= 100 sek / n.nd

Kons tan tja =
1 cm
5 n.nd
1
1
=
= 0,01 n.nd / sek
Ndjeshmeria =
kons tan te 100

Ushtrimi 9-4.
Vala trekndshe me frekuenc f=500 Hz dhe dhe amplitude pik-pik 50 V
aplikohet n pllakat e defleksionit vertical t CRT. Nj vale dhembsharre me frekuenc 250 Hz dhe amplitude pik-pik 40 V, sht aplikuar
n pllakat e defleksionit horizontal. CRT ka ndjeshmrin e defleksionit
vertikal 0,1 cm/V dhe ndjeshmrin e defleksionit horizontal 0,08 cm/V.
Duke paranuar q t dy sinjalet jan t sinkronizuara, t ndrtohet forma
e vals si n ekran.
Zgjidhja:

89

1
0

3
0,5 1,0

1,5

2,0

7
2,5

3,0

9
3,5

4,0 ms

Ushtrimi 9-5.
Skema e sweep gjeneratorit n skemn e gjeneratorit t sinjalit t
zbrthimit (fig. 2-7 n tekstin Matje Elektronike), ka R3=5,6 ; C1=0,33
F; VB1=5 V dhe nivelet e trigerimit t trigerit Smid jan 2 V. T
llogaritet amplituda pik-pik dhe perioda e vals s pjerrt.
Zgjidhja:

V1 = PST PPT = +2 (2) = +4V

V VBE
5 0,7
I C1 = B1
= 0,770 mA
=
3
R3
5,6 10
6

3
V C
4 0,33 10
=

= 1,71 msek
T = 1 1 =
1
,
71
10
3
I C1
0,77 10

Ushtrimi 9-6.
T prcaktohet amplituda e impulsit,
frekuenca, fronti i prparm, fronti i
prapm pr sinjalin n figur.
Komutatort e kalibratorve tregojn:
Time/Div=5 sek/nd; Volt/Div=2 V/nd
Zgjidhja:

VP P = Nr. nd V CV = 4 2 = 8V

T = Nr. nd H C H = 6 5 = 30 sek

90

1
1
=
= 33,3 kHz
T 30 10 6
t r = Nr. nd r C H = 0,5 5 = 2,5 sek
t f = Nr. nd f C H = 0,6 5 = 3 sek
f =

Oshiloskopi me dy rreze
Ushtrimi 9-7.
T prcaktohet amplifikimi sipas tensionit i
katrpolarit q ka VH dhe VD si n figur.
Konstantja e VH sht 0,5 V/nd dhe
konstantja e VD sht 1 V/nd. T shprehet
vlera e amplifikimit e prcaktuar n dB
(decibel).
Zgjidhja:

VH = Nr. nd . CVH = 2 0,5 = 1V

VD = Nr. nd . CVD = 4 1 = 4 V

AV =

VD 4
= =4
VH 1

G( dB ) = 20 log AV = 20 log 4 = 12,04 dB

Ushtrimi 9-8.

T prcaktohet diferenca fazore ndrmjet VH

dhe VD t paraqitura n figur. Perioda e dy
sinjaleve sht 5 ndarje ndrsa zhvendosja
ndrmjet tyre sht 1,7 ndarje.
Zgjidhja:

360 Z 360 1,7

=
= 122,4
5
T

Ushtrimi 9-9.
T prcaktohet diferenca
fazore n grad ndrmjet
tensionit t hyrjes Vh dhe
tensionit t daljes Vd t nj
qarku, kur sinjalet kan

91

periodn 4010-3 ms ndrsa zhvendosja ndrmjet t njjts gjndje t t

dy kurbave, sht 710-3 ms.
Zgjidhja:

Nr.indarjeve per periode = 8

40 10 .
=
Intervali kohor / ndarje =
8
6

= 5 10 sek .
360
= 45 / ndarje
8
7 10 3
Nr.indarjeve per shfazi min =
= 1,4 ndarje
5 10 3
= (1,4ndarje) x 45 / ndarje = 63
grade / ndarje =

Ushtrimi 9-10.

N ekranin e oshiloskopit me dy reze jan t afishuara dy sinjale me

frekuenc 1 kHz dhe amplitud 4 V0-P t zhvendosur nga njri tjetri pr 2,4
cm. Ndjeshmria horizontale e oshiloskopit sht 0,1 msek/cm dhe hapja
maksimale e periods s sinjalit sht 10 cm. T llogariten:
a) Shfazimi ndrmjet dy sinjaleve i shprehur n grad;
b) Pasaktsia absolute ndaj fazs, duke ditur pasaktsin e matjes s
intervaleve kohor n masn prej 2% t vlers n fund shkalle
(max).
Zgjidhja:
Sinusoidat respektivisht ndaj njra tjetrs, jan vonuar pr :
( grade ) =

360 t 360 2,4

=
= 76,4
T
10

T = t = 2% 10 10

Ushtrimi 9-11.

92

= 0,2 10

= 0,2 cm

T t 0,2 0,2
+
=
+
= 0,02 + 0,083 = 0,103
T
t
10 2,4

=
( grade ) = 0,103 76,4 = 7,87

T prcaktohet diferenca fazore ndrmjet

dy sinjaleve q krijojn kurbn eliptike
Lisazhu si ne figur.
Zgjidhja:

A = 3 ndarje B = 4 ndarje

A
3
= arc sin = arc sin = arc sin 0,75 = 48,6
B
4

Oshiloskopi me koh t vonuar

Oshiloskopi me kampionime

Kapitulli 10

APARATET ELEKTRONIK ANALOG

Voltmetrat tranzistorik
Ushtrimi 10-1.
Qarku i voltmetrit me prsrits emiterial t
thjesht sin figur, ka VCC=15 V; RS+Rm=10
k; Inom=1,5 mA dhe koeficient amplifikimi
hfe=100. T prcaktohet:
1. Rryma n mats kur n hyrje sinjali
ka E=10 V;
2. T prcaktohet rezistenca e hyrjes s
voltmetrit me dhe pa tranzistor.
Zgjidhja:

V E = E V BE = 15 0,7 = 14,3V

93

Im =

3
VE
14,3

= 1,43 10 = 1,43 mA
3
RS + Rm 10 10

Me tranzistor:

I
1,43 10
IB = m
h fe
100

Ri =

= 14,3 10

= 14,3 A

10
E
=
= 699301 700 k
I B 14,3 10 6

Pa tranzistor:

Ri = RS + Rm = 10 k
Ushtrimi 10-2.
Nj qark voltmetrik me prsrits emiterial si n figur, ka R2=R3=4,5 k
dhe VCC=15 V. T prcaktohet:
1. T prcaktohet I2 dhe I3 kur E=0 V;
2. T llogaritet tensioni n qarkun e voltmetrit kur n hyrje kemi E=1
V dhe kur kemi E=0,5 V.

Zgjidhja:

V E1 = V E 2 = 0 V BE V EE = 0 0,7 (15) = 14,3V

I2 = I3 =

3
V E1
14,3
=
= 3,18 10 = 3,18 mA
3
R2
4,5 10

Kur E=1 V:

V E1 = E V BE = 1 0,7 = 0,3V
V E 2 = V P V BE = 0 0,7 = 0,7 V
V = V E1 V E 2 = 0,3 (0,7) = 1V

94

Kur E=0,5 V:

V E1 = E V BE = 0,5 0,7 = 0,2 V

V E 2 = V P V BE = 0 0,7 = 0,7 V
V = V E1 V E 2 = 0,2 (0,7) = 0,5V
Ushtrimi 10-3.

Voltmetrat me AO
Ushtrimi 10-4.
Me
voltmetrin
e
formuar
nga
amplifikator operacional, si n figur,
krkohet
t
matet
sinjali
hyrs
maksimum E=20 mV. Rryma e hyrjes e
amplifikatorit operacional sht 0,2 A
dhe qarku i matjes ka In=200 A dhe
Rm= 15 k. T prcaktohet vlera e
duhur e rezistencs pr R3 dhe R4.
Zgjedhja:

I 4 >> I B
Zgjedhim

I 4 = 1000 I B = 1000 0,2 10

= 0,2 10

= 0,2 mA

I m = 100 A

Ne fund te shkalles
dhe

Vdaljes = I n Rm = 200 10

15 10 = 3V
3

20 10
E
=
R3 =
= 100
I 4 0,2 10 3
R4 =

Vdaljes E
I4

1 20 10
0,2 10

= 4900 = 4,9 k

Ushtrimi 10-5.
T llogaritet vlera e R3 pr qarkun e figurs nqoftse vlera E=1 V bn q
t arrihet fundi i shkalls s matsit. Bobina e lvizshme e matsit ka
I=2 mA n fund t shkalls dhe Rm=150 . Gjithashtu t prcaktohet
tensioni maksimal n terminalin e daljes s amplifikatorit operacional.

95

Zgjidhja:

R3 =

E
1
=
= 500
3
I
2 10
3

Vdaljes = I ( R3 + Rm ) = 2 10 (500 + 150) = 1,3V

Voltmetrat me AO n rrym alternative

Ushtrimi 10-6.
Qarku i voltmetrit elektronik me
radrizim pr gjysmperiod si n
figur, prdor matsin me rrym
nominale 1 mA. Rezistenca e bobins
s matsit sht 1,5 k. T llogaritet
vlera e R3 q realizon tregimin n
fund t shkalls s matsit kur hyrja
alternative ka tension 500 mVef
(RMS). Po ashtu, t prcaktohet
zhvendosja e matsit kur n hyrje

kemi tension 100 mV.

Zgjidhja:
Pr zhvendosje maksimale kemi Im=1 mA.

Im =

o,637
IP
2

IP =

3
2
2
Im =
1 10 = 3,14 mA
0,637
0,637

Vlera maksimale (0-P) e ER3 e barabart me vlern maksimale t tensionit

t hyrjes:

E
500 10
EP =
=
0,707
0,707

96

= 707,2 10

707 mV

E
707 10
R3 = P =
225
3
IP
3,14 10
Kur E=50 mV:
3

3
50 10
EP =
= 70,7 10 = 70,7 mV
0,707

E
70,7 10
IP = P =
225
R3

Im =

= 0,314 10

= 314 A

6
6
0,637
0,637
314 10 = 100 10 = 100 A
IP =
2
2

Pra matsi afishon n 1/5 3 shkalles.

97

Kapitulli 11

APARATET ELEKTRONIK SHIFROR

Bazat e aparateve numerik
Ushtrimi 11-1.
Porta EDHE n figur ka VCC=5 V, R1=0,5 k dhe dioda silici me VD=0,7
V. Rryma n gjndje HIGH n dalje sht 2 mA. Tensioni HIGH dhe LOW
n hyrje jan respektivisht +5 V dhe 0 V.T prcaktohen tensionet e
daljes pr t dy gjndjet logjike.
Zgjidhja:
Tensioni i daljes HIGH:
3

VOH = VCC I 0 R1 = 5 2 10 500 = 5 1 = 4 V

Tensioni i daljes LOW:

V0 L = ViL + V D = 0 + 0,7 = 0,7 V

Numeruesit shifror
Pjestuesi i frekuencs
Ushtrimi 11-2.
T prcaktohet frekuenca finale e daljes nga pjestuesi i frekuencs si n
figur nqoftse numratori me tre dekada sht realizuar me 4 nivele
numratorsh me baz 8. Frekuenca e sinjalit hyrs, q sht krijuar nga
gjeneratori me oshilator kristali,sht 1 MHz.

Zgjidhja:
n

T = T0 N = 1 10 8 = 1 10 4096 = 4096 10
1
1
f = =
= 244 Hz
T 4,096 10 3

98

= 4,096 msek .

Shndruesit Analog / Shifror

Shndruesit Shifror / Analog
Voltmetrat shifror
Frekuencmetrat shifror
Saktsia e matjes me aparate shifrore
Matja e kohs dhe raportit

Kapitulli 12

ANALIZATORI SPEKTRAL
me radiofrekuenc t ndryshueshme
Analizatori superheterodin

99

Kapitulli 13

MATJA E MADHSIVE DHE PARAMETRAVE ELEKTRONIK

Matja e frekuencs
Matja e fuqis
Matja e Kapacitetit

100

Matja e induktivitetit
Matja me q-metr

101