SELUK NVERSTES TIP FAKLTES

TIBB BYOKMYA ANABLM DALI

RENC LABORATUVARI ALIMA KILAVUZU
(DNEM I ve II)

2014-2015 KONYA

LABORATUVARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR

1) Temel prensip sessiz almaktr.
2) Laboratuvara nlkle gelinmeli ve laboratuvar sresince karlmamaldr. Laboratuvar
almalarnda nln dmeleri ilikli olmaldr.
3) Her renci kendisine ayrlan blm ve malzemeleri kullanmaldr.
4) almann bitiminde, her renci kulland malzemeleri temizlemeli, kendisinden sonra
kullanacak olana temiz ve dzenli olarak brakmaldr.
5) Laboratuvar ierisinde akalamak, zellikle kimyasal maddelerle akalamak ok sakncal ve
kesinlikle yasaktr.
6) Laboratuvarda kimyasal maddelere el srlmemeli, koklanmamal, tadna baklmamaldr.
7) Deneylerde mmkn olduu kadar az madde kullanlmal ve madde israfndan kanlmaldr.
Stok ielerinden gerei kadar madde alnmal, artanlar stok iesine boaltlmamaldr. Tplerde
bulunan dier kimyasal madde artklar stok iesindeki btn maddenin bozulmasna yol aabilir.
8) almalarda kirli malzeme kullanlmamaldr.
9) Uucu, yanc ve patlayc (eter, alkol, kloroform vb.) madde ielerinin azlar devaml kapal
tutulmal ve yannda akmak, kibrit gibi yakc maddeler kullanlmamaldr.
10) zelti hazrlanyorsa onun uygun artlarda saklanmas gerekir. Reaktiflerin zerine reaktiflerin
ad, hazrlayann ad, hazrlanma tarihi ve biliniyorsa son kullanma tarihi yazlr.
11) Son kullanma tarihi gemi reaktifler kullanlmamaldr.
12) Btn almalarda, zellikle analizlerde saf su kullanlmaldr.
13) Her ne ekilde olursa olsun kimyasal bir madde ile temasta, temas blgesi bol su ile
ykanmaldr. Bunlardan en ok karlalan asit, alkalilerle temas ve yanklardr. Byle bir
durumda ilgililer haberdar edilmelidir.
14) Her almadan sonra eller sabunla ykanmaldr.
15) Kan ve kan rnleriyle allyorsa eldiven kullanlmaldr.
16) Kullanm bilinmeyen cihazlar kullanlmamaldr.
17) alma bitince her grup ald malzemeyi salam ve temiz olarak teslim edilmelidir.
18) Grevliden izinsiz laboratuvar terk etmek yasaktr.
19) Her laboratuvar almas sonunda yoklama kad mutlaka imzalanmaldr.
1

CAM MALZEMELER VE CHAZLAR

Deney Tp: Uzun ve silindirik bir cam malzemedir. Kimyasal reaksiyonlar bu tpler ierisinde
gerekletirilir. Uzun ve ksa olabilen deney tplerine ilaveten santrifj ileminde kullanlan tpler
de vardr. Bu tplerin dip ksm yuvarlak ya da konik olabilir. Bu tipleri zellikle idrar analizlerinde
kullanlr.
Tp Sporu: Tplerin, ilerindeki deliklere yerletirilmesiyle dik durmalarn salar. Tplerin
muhafazas ve tanmasnda kullanlr. Plastik ve metal eitleri bulunur.
Temizleme Fras: Cam malzemenin temizlenmesinde kullanlr. (rnek: Tp, beher, vb.).
Pipet:
a) Cam pipetler
Belli llerdeki svlarn bir kaptan dierine aktarlmasnda kullanlrlar. Pipet iine sv
alnmas, pipet iindeki havann emilmesiyle olur. Emme ilemi azla, puarla veya pipet
pompas ile mmkndr. Dar cam borulardr. Alt ve st ksmlan aktr. Pipetin en stndeki
rakam pipetin lt toplam hacmi gsterir.
Pipetlerin Kullanm: Gerek pipet ve gerekse dereceli silindirde sv hacimlerinin okunmasnda
en nemli nokta, gzn sv yzeyi hizasna getirilerek okunmasdr. Berrak svlarn lmnde,
menisks alt izgisi hizasna getirilerek okunur. Svlar genellikle iki ksmda deerlendirilir:
a- bulunduklar kab slatan

b- slatmayan svlar (r: Civa, KMnO4).

Svnn kab slatr veya slatmaz hali tamamen adezyon ve kohezyon gleri ile ilgilidir. Bu
svlarn pipet veya dereceli silindir ierisine alnmas neticesinde yzey geriliminin etkisiyle st
ksmda bir kavis gzlenir (menisks: kavis). Bulunduklar kab slatan svlarda bu kavis i
bkey iken, slatmayan svlarda dbkeydir. Okumalar svnn berrak ya da renkli oluuna gre de
farkllk arz etmektedir. Berrak svlarda okumalar menisksn alt ucundan, renkli solsyonlarda ise
st ksmndan yaplr.
b) Otomatik Pipetler (mikropipet)
stenen hacmi sabit olarak ekebilen ve ok daha kk hacimlerin pipetlenmesini salayan
pipetlerdir. Bu pipetlerle 1-5000 l aras sv pipetlenebilir.
Pipet pompas: Asit, baz, hasta serumu vb. zararl maddelerin pipetlenmesinde pipet ucuna
taklarak kullanlr.
Tahta Maa: Tplerin stma ve tanma ilemlerinde kullanlan tahta malzemedir.
Bunzen Beki: Deneysel almalarda stma kayna olarak kullanlan alev baldr. Istma
ilemleri mutlaka uzun tpte ve alevin mavi ksmnda yaplmaldr.
l Sa Aya: stne amyantl tel konularak bunzen bekinin zerine yerletirilir.
Amyantl Tel: Istma ilemlerinde ayan zerine konulan normal ve emniyetli snmay
salayan, orta ksm s ya dayankl kille svanm tel kafeslerdir. Isnn homojen ekilde
dalmasn salar.
Reaktif iesi: Reaktiflerin saklanmasnda kullanlrlar. Genellikle koyu renkte olurlar.
zerlerinde reaktifle ilgili bilgileri ieren etiket bulunmaldr.
Damlalkl ie: Oluklu kapaa sahip ielerdir. lerindeki solsyonun damla damla akmasn
salarlar. Titrasyon deneyinde indikatr damlatmak iin kullanlrlar. ki tipi vardr :
a) Reaktif ie az damlatmaya uygundur. Reaktif ie az skca kapatlamaz.
2

b) Reaktif ie az kapa damlalktr. Reaktif ie az skca kapatlabilir.

Szge kd: Szme yaplrken huninin zerine konularak kullanlr. Szge kdn geip tpte
biriken svya filtrat (sznt) denir. Szge kdnda da partikller kalr.
Santrifj: Santrifj makinesinin addr. Santrifj makinas bir zeltideki partiklleri yksek hzla
evirerek ayrr. Tpn alt ksmnda birikene KELT, stte kalan sv ksma SPERNATAN
denir.
Dengeleme Terazisi: Miktar lmnde kullanlmaz. Santrifj iin iki tpn dengede olmas
gerekir. Dengeleme ilerinde kullanlr.
Piset: Distile suyun deneylerde kullanlmak zere ksa sreli muhafaza edilmesinde kullanlr.
Vorteks (alkalayc): Deney tp ierisindeki maddelerin kartrlmasna yardm eder.
Manyetik Kartc: zelti kartrmaya yarar.
Manyetik Bar: Manyetik alan oluturmak amacyla kartrc ile birlikte kullanlr.
Spatl: Kat maddelerin tartm srasnda kullanlr. Metal, porselen ve plastik olmak zere eitleri
vardr. Bazlarnn ucu dz, bazlarnn ki yuvarlaktr.
Baget: Ular ktletirilmi cam ubuktur. zeltilerin kartrlmasnda kullanlr.
Beher: eitli hacimlerdeki svlarn konulabildii iindeki svy kolayca boaltmaya imkn veren
geni azl silindirik, sya dayankl cam malzemelerdir. Plastik eitleri de bulunmaktadr.
Erlenmayer: Dar bir boyun ve alta doru genileyen zellikte cam malzemedir. Rahata
kartrmaya imkn veren yaps nedeniyle titrasyon deneylerinde kullanlrlar.
Dereceli Silindir (Mezr): zelti almaya veya lmeye yarayan dereceli eitli byklkteki
cam malzemelerdir. Genellikle hassasiyet gerektirmeyen sv hacimlerini lmeye yarayan cam
malzemelerdir (rnek: 24 saatlik idrar hacmi lmnde byk mezr kullanlr. 50 ml' lik kk
mezrde idrar dansitesi llebilir).
Balon Joje: Adi balona benzeyen cam kaptr. zerinde miktar bildiren izgiler bulunur. zelti
hazrlanmasnda kullanlr. En hassas volmetrik kaptr.
Adi Balon: zerlerinde hi iaret yoktur. Bu yzden bu kaplarda miktar lm yaplamaz.
Svlarn toplanmasnda, biriktirilmesinde ve saklanmasnda kullanlr.
Bret: Titrasyon deneyinde kullanlan alt ucu musluklu borulardr.
Bret sporu ve sehpas: Breti dik tutmaya yarayan aratr.
Parafilm: Cam malzeme aznn kapatlmasna yarar. Malzeme gerilerek kullanlr.
Flaster: Reaktif iesinin zerine yaptrlarak etiketlemede kullanlr.
Laboratuvar saati: Analiz srasnda inkbasyon gereken durumlarda belirlenen sreyi takip
etmek amacyla kullanlan kurmal alar saattir.
Mikropipet ucu: Otomatik pipet ulardr.
Dispensr: Reaktif ielerine adaptr gibi taklarak kullanlr. Seri ekilde eit miktarlarda sv
boaltmnda kullanlrlar.
pH Metre: zelti pH'larn ler. Kullanlmadan nce distile sudan geirilir ve kurutulur. Sonra
zelti ierisine daldrlr. lm yaplr. lm sonras temizlendikten sonra kalibrasyon
solsyonu ierisinde saklanr.
3

Dansitometre: Solsyonlarn younluunu len aletlerdir. zellikle idrar iin kullanlr.

Refraktometre: Solsyonlarn younluunu len aletlerdir (rnek: idrar).
Spektrofotometre ve kveti: Spektrofotometrik lmlerin (renkli zeltiden belirli dalga
boyundaki k geirilerek) yapld cihazlardr. Absorbans veya transmittans llebilir.
Cihazlarn kvetleri kristal, cam veya plastikten yaplmtr.
Benmari (Su Banyosu): Deney tplerinin belli bir sda tutulmalarn salar.
Huni: Genellikle szme, zelti aktarma gibi ilemlerde kullanlan cam malzemelerdir.
Hassas Terazi: Kat maddelerin miktarn lmeye yarar. Miligrama kadar olan lmleri yapar.
Havan: Kat maddeleri ezmede kullanlr (rnek: maya).
Desikatr: zellikle kimyasal maddelerin nemden korumak iin kullanlrlar. Nemi tutmak iin
ierisinde susuz kalsiyum klorr ve silikajel gibi nem emici maddeler bulunur. Kapan kenarna
vazelin srlerek kapatlr. Bylece hava almas engellenir (rnek: sodyum klorr, sodyum hidroksit).
MALZEME TEMZL ve BYOKMYADA KULLANILAN SULAR
1-Distile Su (Saf su): Laboratuvar almalarnda kullanlan sudur. Distile su yapsnda anyon,
katyon, mineral ve organik madde iermez. eme suyu zel cihazlarla veya kaynatlma ile
distile su haline getirilebilir.
2-Deiyonize Su: eme suyunun reinelerden geirilerek, iyonlarnn tutulmas ile elde edilir.
Reine tarafndan tutulamayan organik maddeler ise su ierisinde kalrlar. Steril deildir.
erisinde bakteri barndrabilir. Bu yzden bekletilmeden kullanlmas gerekir.

Deney tpleri-santrifj tpleri

Beher (beherglas)

Erlen (erlenmayer)

Tp sporlar

Mezr (dereceli silindir)

Damlatma iesi

Huni

Adi balon

Temizleme Fras

Balon joje

Havan

Cam Pipet

l sacaya

Bret

Otomatik Pipet

Puar

Bunzen beki

Piset

Benmari (Su banyosu)

Santrifj Cihaz

Refraktometre

ZELT HAZIRLAMA
1.100 ml izotonik NaCl hazrlaynz. (MA NaCl= 58,5 g/mol)
2. 250 ml %10luk CuSO4 zeltisi hazrlaynz. (MA CuSO45H2O= 250 g/mol).
3. 1 M 500 ml NaOH zeltisi hazrlaynz.(MA NaOH= 40 g/mol)
4. Dansitesi 1,19 olan %38lik konsantre HClden (HClnin molekl arl 36,46) 500 mL 0,2
Nlik HCl zeltisi hazrlaynz.
Not: Hazrladnz zeltilerin hazrlama eklini (miktar hesab) kitapnza kaydediniz.
Hazrlanan zeltileri grevlilere gsterdikten ve bilgi verdikten sonra dknz.
MATERYAL:
A-Kimyasallar

B-Malzeme Ve Ekipman

* NaCl
*NaOH
* HCl
* CuSO4

* Beher
* Spatl
* Pipet

* Terazi
* Balon joje
* Manyetik kartrc

Kullanlan kimyasallarn molekl arlklar ve younluk deerleri stok ielerinin

zerindeki etikette yer almaktadr.
Tampon zelti Hazrlanmas
1pH = 5 ve pK = 4,77 olan 0,2 M 100 ml asetat tamponu hazrlaynz (d=1 gr/ml, %=100,
MA asetik asit=60 gr/mol, MA sodyum asetat=82 gr/mol, antilog 0,23=1,7).
2pH = 7 olan 0,1 M 100 ml fosfat tamponu hazrlaynz. (pK=7,2, MA Potasyum dihidrojen
fosfat=136 gr/mol, MA Sodyum monofosfat dihidrat=178 gr/mol, antilog -0,2=0,63)

Deney:
1. Suyun pHnn llmesi.
2. Kuvvetli asit ve bazn pHnn llmesi.
3. Tampon eklenerek pH lm.
Malzeme ve Ekipman
* pH metre
* Beher

TTRASYON
Konsantrasyonu bilinmeyen bir zeltinin konsantrasyonunu, konsantrasyonu bilinen bir zeltinin
yardmyla ekivalan noktaya kadar titre ederek bulmaktr. Ekivalan nokta asit ya da bazn mol
saylarn eit olduu noktadr. Ekivalan nokta uygun bir indikatrle, dier bir deile ekivalan
noktada renk deiikliine urayan zeltilerle saptanr. ndikatrler, zayf asit ya da baz
zelliinde, titrasyonda ekivalan noktann tayininde kullanlan boyar maddelerdir. Asidik ve bazik
zeltilerde farkl renk olutururlar. rnein; bromtimol mavisi pH <6.1de sar renk verirken,
pH>8.1de mavi renk verir. pH 6.1 ile 8.1 arasnda ise ara renk olarak yeil oluur.

Deiik titrasyon eitleri bulunmaktadr. Bunlardan en ok bilinen ve kullanlan asit-baz

titrasyonudur. Asit-baz titrasyonu kendi iinde;

Kuvvetli asit-Kuvvetli Baz Titrasyonu

Zayf Asit-Kuvvetli Baz Titrasyonu

Zayf Asit-Zayf Baz Titrasyonu

Kuvvetli asit- Zayf Baz Titrasyonu olarak ayrlr.

TTRASYON ERLER ve DENEYLER

Kuvvetli Asit-Kuvvetli Baz Titrasyon Erisi: Kuvvetli bir asit olan HCI ile kuvvetli bir baz olan
NaOH titre edildiinde eri elde edilir. Burada kullanlan asit ve bazn normalitesi 0.1 Ndir. 50 ml
0.1 N HCI ile titrasyona balanp, NaOH eklenerek deiik pHlara ulalmtr. Baz eklenmesiyle
pH nce yava art gsterirken, ekivalan nokta civarnda bu ykselme iddetlenir ve tam bu
noktada srama eklinde gzlenir. Tekrardan yavalayarak art gsterir.
Zayf Asit-Kuvvetli Baz Titrasyon Erisi: 0.1Nlik asetik asit ve NaOH titre edildiinde elde
edilir. NaOH eklenmesiyle sodyum asetat oluur ve ekivalan nokta pH 7nin zerindedir. Dier
taraftan kuvvetli asidin zayf bazla titrasyonunda ekivalan nokta pH s asit alanda gzlenir.
Ayralar:
1.

0.1 N HCI

2.

0.1 N NaOH
9

3.

0.1 N CH3COOH

4.

Fenol Ftalein: 0.5 g tartlarak, %50lik 100 ml alkolde eritilerek hazrlanr.

5.

Metil Red: 0.1 g tartlarak, % 50lik 400ml alkolde eritilerek hazrlanr.

METOD
A- Kuvvetli Asit-Kuvvetli Baz Titrasyonu:
Durulamadan sonra bret NaOH ile doldurularak, sfr izgisine teet olacak ekilde sv seviyesi
ayarlanr. 0.1 N HClden 50 mllik erlene pipetle 10 ml konur ve iine 1-2 damla fenol ftalein
indikatr damlatlr. Titrasyon ilemine yava yava bretten erlene NaOH damlatlarak balanr
ve pembe renk oluumu 30 saniye sabit kalana dek devam edilir. Kullanlan NaOH eriyiklerde
anlatld ekilde tam 0.1 N olarak hazrlanm ise kullandmz HCInin kesin normalitesini
aadaki formlle saptamamz olasdr.
N1.V1=N2.V2
N1: HClnin saptayacamz normalitesi
V1: Erlene konan HCI hacmi (10 ml)
N2: NaOHin normalitesi (0.1N)
V2: Bretten harcanan NaOH hacmi
Bret durulamas: 0.1 N NaOH az bir miktarda brete konur. Birka damla bretin musluundan
aktldktan sonra musluk kapatlr ve yatay olarak elde evrilerek bret durulanr. Bu olay kez
tekrarlanr.
B-Zayf Asit-Kuvvetli Baz Titrasyonu: Yukardaki deney iin anlatlanlar aynen uygulanr, ancak
erlene 10 ml asetik asit konur ve indikatr olarak da metil red kullanlr. Asetik asidin kesin
normalitesi yine yukardaki formle gre saptanr.
Yaplan titrasyonlar sonucunda ayralarn normalitesi istenilen deerden (0.1 N) dk ya da
yksek karsa, bunu tam 0.1 N yapmak iin aadaki rneklerde verilen ilemler uygulanr.
*HCIin normalitesi 0.09 olarak saptanrsa aadaki forml kullanlarak ayarlama yaplr.
(N1.V1)+(N2.V2)=N3.V3
N1:HCInin titrasyon sonucu saptanan normalitesi (0.09 N)
V1: Ayarlanmak istenilen HCInin hacmi (1000 ml hazrlanm ise ve 50 ml kullanlm ise geriye
kalan 950 ml)
N2:: Stok HCIin normalitesi (12 N)
V2: Eklenecek stok HClnin bilinmeyen miktar
N3: Olmas istenilen normalite (0.1 N)
V3: stenilen hacmi (1000 ml)

10

KARBOHDRAT TANIMA REAKSYONLARI

DENEY 1
DENEY ADI: Kmrleme
DENEYN AMACI: Youn mineral asitlerin karbohidrattaki btn su molekllerini
ayrdnn gsterilmesi.
PRENSP: Karbohidratlar youn asitler ile muamele edilirse btn su molekllerini (OH ve H
gruplarn) kaybederek karbon zincirlerinden ibaret basit bir yapya dnrler (kmrleme).
MATERYAL:
* Youn H2SO4
* 1 adet kesme eker
DENEYN YAPILIl:
* 1 kesme eker alnr.
* zerine birka damla youn H2SO4 damlatlr.
* Beklemeye braklr ve gzlemlenir.
* DKKAT: erisinde alkali maddeler bulunan tplerin stlmasna son derece itina
gsterilmelidir, tp ierisinde fazla miktarda madde bulunduunda ve/veya kartrmakszn tek bir
nokta zerinden aleve tutularak stldnda tp ierisindeki zelti aniden kaynayarak fkrma
tarznda tpten frlar. Bundan dolay hem stma ilemleri itina ile yaplmal, hem de tplerin azlar
arkadalarnzn bulunduu tarafa evrilmemelidir.
YORUM:

11

DENEY 2
DENEY ADI: Molisch Deneyi
DENEYN AMACI: Bilinmeyen bir solsyon iinde karbohidrat olup-olmadnn
aratrlmas.
PRENSP: Kmrlemede bahsedilen olay sulu zeltide gerekletirilirse karbohidrat
sadece 3 mol su kaybeder ve furfural oluur. Elimizdeki karbohidrat 5 karbonlu eker
(pentoz) ise furfural, 6 karbonlu eker (heksoz) ise furfural trevi olan 5 hidroksi metil
furfural oluur.
Karbohidratlarn asit tesiri ile furfurale dnp -naftol ile de renk vermeleri ortamda
karbohidrat olduunu tanmlayan Molish deneyi ile olur. Amino ekerler, eker alkolleri ve
karboksilik asitler hari btn karbohidratlar bu deneye pozitif cevap verir.

Pentoz

Heksoz

Furfural

5-hydroxymetil furfural

MATERYAL:
* Konsantre H2SO4
* Bilinmeyen bir zelti
* Molish ayrac (-naftolun alkolde hazrlanm zeltisi)
* Deney tp
* Pipet
DENEYN YAPILII:
* Bir adet deney tp alnarak ierisine 1-2 ml kadar bilinmeyen zelti koyulur.
* zerine 1 -2 damla molish ayrac damlatlp kartrlr.
* Deney tp 45 a yapacak ekilde tutularak tpn kenarndan 2 ml youn H2SO4 ilave
edilir.
12

* H2SO4 youn olduundan dibe ker ve iki svnn temas yzeyinde mor-krmz renkte
halka ekillenmesi deneyin (+) olduunu gsterir.
* Daha sonra tp alkalanacak olursa asit ile tamamen kartndan btn svnn
renklendii gzlenir.
YORUM:

13

DENEY 3
DENEY ADI: Seliwanoff Deneyi
DENEYN AMACI: Seliwanoff deneyi ile karbohidratn aldoeker mi, ketoeker mi olduunun
anlalmas.
PRENSP: Seliwanoff keton grubu tayan ekerlerin tannmas iin uygulanan bir deneydir.
zelti ierisindeki ekerin aldoeker mi yoksa ketoeker mi olduu bu deneyle anlalr.
Deneyde kullanlan reaktif ierisindeki rezorsin ile keton grubu tayan karbohidrat nitesi arasnda
ekillenen (reaksiyon neticesinde krmz bir renk ortaya kar) bu durumun grlmesi ketoz ekerler
iin pozitiftir.
Aldoz ekerler de bu deneyde pozitif sonu verebilir. Fakat bunun anlalmas iin
uzun sre beklemek gerekir. Renk youn ve net olmayabilir.
MATERYAL:
* Seliwanoff ayrac
* Fruktoz zeltisi
* Glukoz zeltisi
* 3 adet deney tp
* Kaynar su banyosu
DENEYN YAPILII:
* 3 adet deney tp alnr.
* Birinci tpe 2 ml fruktoz ve ikinci tpe 2 ml glukoz, nc tpe de
kontrol amacyla 2 ml seliwanoff reaktifi koyulur.
* lk iki tpe 1-2 ml seliwanoff ayrac ilave edilir ve kartrlr.
* Btn tpler kaynar su banyosuna koyulur.
* 5-10 dakika ierisinde fruktoz bulunan zeltide krmz rengin ekillendii grlr. Daha uzun
sre beklenildiinde, daha ak renkte olmak zere, glukoz bulunan tpte de renk ekillenir. 3.
tpteki reaktifin kendi renginde ise bir deime olmaz.
YORUM:

14

DENEY 4
DENEY ADI: Benedict Deneyi
DENEYN AMACI: Benedict deneyi ile karbohidrat olduu bilinen zeltinin indirgeyici olup
olmad anlalr. Bu deney ile idrarda eker varl belirlenebildii gibi konsantrasyonu da
semikantitatif olarak tayin edilebilir.
PRENSP: Serbest aldehit ya da keton grubu (karboksil gurubu) tayan karbohidratlar alkali
ortamda, snn da etkisiyle bakr iyonlarn +2'den +le indirgerler ve renk deiimi gzlenir.
Monosakkaritlerin tamam serbest karbonil grubuna sahip olduundan bu deneyde pozitif sonu
verirler. (Disakkaritler ?)
MATERYAL:
* Kaynar su banyosu
* Deney tp
* Pipet
* Benedict ayrac (Na-K Tartarat veya Na Sitrat, CuSO4 , NaOH)
* Karbohidrat zeltileri (glukoz, sakkaroz, niasta, laktoz)
DENEYN YAPILII:
* Bir adet deney tp alnarak ierisine 2,5 ml benedict ayrac koyulur.
* zerine 4-5 damla karbohidrat zeltisi ilave edilir.
* Tp kaynar su banyosunda 4-5 dakika bekletilir ve takip edilir.
* drar kullanldnda ekillenecek renkler ve yorumlar yledir:
Mavi veya ok ak yeil => (-)
Yeil (tortulu) => (+)
Yeil - sar (tortulu)=> (+ +)
San - portakal (tortulu)=> (+ + +)
Portakal - krmz (tortulu) => (+ + + +)
YORUM:

15

DENEY 5
DENEY ADI: yot Testi
DENEYN AMACI: Niastann iyotla renk vermesi
PRENSP: yot niasta moleklndeki balara girerek fiziksel zelliini deitirir.
MATERYAL:
* Niasta zeltisi
* yot
* Deney tp
DENEYN YAPILII:
* Deney tpne 2 ml niasta sspansiyonu alnr.
* zerine 1 damla iyot damlatlr. Mavi renk meydana gelir.
* Karm stldnda renk ne oldu?
* eme altnda soutulduunda ne oldu?

YORUM:

16

PROTEN TANIMA DENEYLER

DENEY 1
DENEYN ADI: Ninhidrin Deneyi
MATERYAL:
* Ninhidrin zeltisi
* Bunzen beki
* Numune (aminoasit zeltisi)
PRENSP: Gl bir okside edici madde olan ninhidrin, amino asitlerin oksidatif
dekarboksilasyonuna neden olarak CO2, NH3 ve aldehit meydana getirir. Daha sonra
indirgenmi ninhidrin serbest hale gelen amonyak ile reaksiyon vererek mor-mavi renkli
kompleks oluur. Prolin ve hidroksiprolin ise ninhidrin ile sar renk verirler.
1. Ninhidrin +Aminoasit Hidrindantin + Aldehit + CO2 + NH3
2. Hidrindantin + NH3 + Ninhidrin Mor-mavi renkli kompleks + 3 H2O
DENEYN YAPILII:
* Deney tpne l ml. amino asit zeltisi pipetle konur.
* zerine 5 damla ninhidrin eklenir.
* Tp bunzen bekinde 2 dakika kaynatlr.
Tahta maayla tutulan tp soutularak (buzlu su veya eme suyu ile), tpteki
karmn rengi takip edilir (ne kadar zaman geiyor ve renk tonu iddeti nasl deiiyor ?).
YORUM:

17

PROTEN DENATRASYON DENEYLER

DENEY 1
DENEYN ADI: Is ile Denatrasyon
A- Kaynatma Deneyi
MATERYAL:
*Asetik asit
*Numune (protein zeltisi ve idrar)
*Deney tp
*Pipet
*Maa
*Bunzen beki
DENEYN YAPILII:
*Deney tpne 23 ml kadar idrar alnarak bunzen bekinde stlr. Istmay takiben
bulanklk grlmesi proteinler iin pozitiftir.
*drarda protein aranmas iin yaplan kaynatmada protein harici dier faktrlerde
(karbonat ve fosfat kristalleri)bulankla neden olur. Ayrt edilmesi iin zerine
birka damla (0.5 ml kadar) % 3 asetik asit ilave edilir.
YORUM:Asit ilavesi sonucunda: Bulanklk kaybolmaz ve artarsa protein
Bulanklk kprme tarznda kaybolursa karbonat
Bulanklk kprme olmadan kaybolursa da fosfat
kristalinden olduu dnlr.

B-Tanret Deneyi
MATERYAL:
* Tanret reaktifi:(KI+HgC12 ,Asetik asit % 20)
* Numune (Protein zeltisi veya idrar)
DENEYN YAPILII:
*Deney tpnn 2/3 kadarna protein zeltisi veya idrar alnr.
* 34 damla tanret reaktifi damlatlr.
* Bulanklk izlenir.
YORUM:

18

DENEY 2
DENEYN ADI: Zayf Asitler ile Denatrasyon
DENEYN PRTENSB: Proteinlerin asit ilavesi sonucu asit PH da katyon hali, ne
gemesi ve sonra da atomdaki negatif ykl C1 iyonlar ile ntrleerek kmesi
esasna dayanr.
R.CH.NH2 + C(C1)3COOH R.CH.NH3+C1|
TCA
|
COOH
COOH
Amino asit
Suda znmez kompleks( beyaz kelti )
R.CH.NH3+C1- + NaOH R.CH.NH2 + Cl|
|
COOH
COOSuda znmez kompleks
Alkali pH
(beyaz zelti)
(znr. berrak)
METARYAL:
* Asetik asit
* Slfosalisilik asit % 10luk
* Sodyum hidroksit % 10luk (NaOH)
* Numune (protein zeltisi: Dile edilmi yumurta ak veya serum )
DENEYN YAPILII: Yukarda anlatlan bilgiler dorultusunda aadaki 6
uygulamay yapnz ve her basamakla ilgili gzleminizi ve sebeplerini yaznz.
1.Uygulama:
* Deney tpne dile edilmi yumurta beyaz alnr.
* zerine 0.5 ml % 3lk asetik asit ilave edilir.
2.Uygulama:
* Deney tpne dile edilmi yumurta beyaz alnr.
* zerine 0.5 ml TCA ilave edilir.
3.Uygulama:
* Deney tpne dile edilmi yumurta beyaz alnr.
* zerine 0.5 Slfosalisilik asit ilave edilir.
4.Uygulama:
* 2. Uygulamadaki tp karmna bulanklk olutuktan sonra % 10luk
NaOHten damla damla ilave edilir.
5.Uygulama:
* 1.uygulamaki deney tpne bir miktar NaC1 ilave edilir.
6.Uygulama:
* 5.Uygulamadaki deney tpne % 10luk NaOH ten damla damla ilve
edilir.
YORUM:

19

DENEY 3
DENEYN ADI: Kuvvetli Asitlerle Denatrasyon
A- Heller Halkas
DENEYN PRENSB: Proteinlerin kuvvetli asitlerle denatrasyonu
esnasnda dayanr. Nitrik asitin younluundan dolay dibe kmesini takiben iki
svnn temas yzeyinde denatrasyondan dolay beyaz bir bulanklk gzlenir. Halka
tarznda denatrasyondan dolay grlen bir beyaz halkaya Heller Halkas denir.

METARYAL:
* Nitrik asit (HNO3)
* Numune(Protein zeltisidile yumurta ak )
DENEYN YAPILII:
* Deney tpne 2-3 ml HNO3 konur.
* Pipetle 2-3 ml numune tpn kenarndan szdrlr. (Bu esnada tp
45eik olmal)
B- Ksantoprotein Deneyi
PRENSP:Yapsnda aromatik halka bulunan fenilalanin triptofan gibi amino
asitler iin karakteristiktir.Byle bir amino asit veya protein zeltisi zerine
konsantre nitrik asit ilave edildiinde nce beyaz bir tortu , stlrsa sar bir renk
meydana gelir.Daha sonra alkali ilave edilmesi halinde sar renk koyu portakal
sars veya turuncu diyebileceimiz renge dnr.
METARYAL:
* HNO3 (Nitrik asit)
* % 40-50 NaOH
* Numune (aromatik amino asitten zengin amino asit zeltisi)
DENEYN YAPILII:
* Heler halkas deneyinde kullanlan tp kartrlr veya deney tpne
2-3 ml HNO3 ve 2-3 ml numune konur.
* Bulanklk oluur.
* Tpteki karm alev zerinde stlr.
* Istmay takiben sar renk ( nitroza bileii) oluur.
* Sar renkli karm zerine 0.7 ml % 40-50 lik NaOH eklenir.
Rengin koyulat gzlenir.
YORUM:

20

KOLORMETR
DENEY 1
DENEYN AMACl: 0,001 M KMnO 4 zeltisinin 460 nm'den balayarak
absorbansnn llmesi ve en yksek absorbans verdii dalga boyunun bulunmas.
MATERYAL:
* KMnO4 * Kvet
* Distile su * Fotometre
DENEYN YAPILIl:
* Bir adet kvet alnr ve ierisine distile su doldurulur, kr oluturulur.
* Krle fotometrenin sfr ayar yaplr.
* Baka bir kvet alnarak ierisine KMnO4 doldurulur.
* Dalga boyu 460 nm'den balanarak 20'er nm arttrlarak absorbans lm
yaplr.
*Dalga boyu-absorbans grafi izilir.
* En yksek absorbans verdii dalga boyu bulunur.

YORUM:

21

DENEY 2
DENEYN AMACI: Standart grafiinden faydalanarak, bir numunenin
bilinmeyen konsantrasyonunun bulunmas.
MATERYAL:
* % 50, % 25, % 12,5, % 6,25'lik ve konsantrasyonu bilinmeyen KMnO4 zeltisi
* Distile su
* Kvet
* Fotometre
DENEYN PRENSB:
* Deney, zeltilerin kvetlere doldurularak fotometrede absorbanslarnn
lmne ve konsantrasyonu bilinmeyen KMnO4 zeltisinin de absorbansnn
llerek, izilen grafikten konsantrasyonunun bulunmas esasna dayanr.
* Kvetler % 50, % 25, % 12,5, % 6,25lik ve bilinmeyen konsantrasyonlu
KMnO4 zeltisi ile doldurulur.
* Fotometrede bu zeltilerin absorbanslar llr.
* Elde edilen llerle absorbans-konsantrasyon grafii izilir.
* Grafik yardmyla konsantrasyonu bilinmeyen numunenin konsantrasyonu bulunur.
N.O.D
* Bilinmeyenin konsantrasyonu =----------- x Std. konsantrasyonu
S.O.D
formlnden de bulunarak karlatrlr.

Konsantrasyonu
Bilinmeyenin OD'si

C
Konsantrasyonu
bilinmeyenin C'si

22

DENEY 3
DENEYIN ADI: End-Point Total Protein Tayini
MATERYAL:
* Distile su
* Biret reaktifi
* Standart
* Serum
* Vorteks

* Santrifj cihaz
* Fotometre
* Otomatik pipet
* Deney tp
* Kvet

DENEYN YAPILII:
adet deney tp alnr. Kr, standart ve numune eklinde iaretlenir ve aadaki
pipetlemeler yaplr.

Serum
Standart
Distile su
Biret Reaktifi

Kr
20 l
2.5 ml

Standart
20 l
2.5 ml

Numune
20 l
2.5 m l

* Tpler vorteksle kartrlr. Oda scaklnda 30 dk bekletilir. 545 nmde kre kar
okutulur.
* CN deerini bulabilmek iin;
AN
CN =------------------x Cstd
AStd

formlnden CN deeri bulunur.

YORUM:

23

ENZMLE HDROLZ DENEYLER

DENEYN AMACI: eitli faktrlerin, reaz enziminin katalizledii reaksiyonun hzna
etkisinin bulunmas
MATERYAL:
* Substrat (RE) zeltiler ( 50, 100, 250, 500, 1000, 1500 mM)
* REAZ zeltisi
* HgCl2 (%1)
* Parakloromerkuri benzoat (PCMB) (7 xlO-4M)
* 0,5 N Metil red (indikatr)
* Fosfat tamponu (pH=7, 0.1 M)
* Pipet
* Deney tp
* Erlenmayer
* HC1 (0.5 N)
* Benmari
* Bret
PRENSP: reaz enzimi aadaki reaksiyonu katalizler:
O
reaz
NH2- C -NH2 + H20 ------------ 2NH3 + C02
Yukardaki reaksiyonun hzna etki eden eitli faktrler aratrlacaktr. Reaksiyon hz rn
miktar cinsinden llecektir. Bunun iin deney sonucu aa kan NH3, HC1 ile titre edilir.
Harcanan HCI miktar hz olarak alnr veya harcanan HCI miktarndan NH3 miktar da
aadaki ekilde hesaplanabilir: Harcanan HCI miktar NH3 miktarna eit olacandan;
VHCI (It) x MHCI (mol/lt) = ................... mol HCI= ...... mol NH3 eder.
Buradan paralanan re miktar da bulunabilir.
NOT: reaz insan vcudunda bulunmaz, soya fasulyesinden elde edilir ve insanlarda kan
resi tayininde kullanlr.
DENEY 1
DENEYN ADI: Scakln Reaksiyon Hzna Etkisi
MATERYAL:
* 6 adet erlenmayer
* PCMB veya HgCl2
* Pipet
* reaz
* Benmari
* Bret tutucu

* Metil red
* 6 adet deney tp
* re
* HCI
* Bret

24

DENEYN YAPILII:
* 6 adet erlenmayer alnr. (100 veya 250 ml'lik)
* Erlenmayerlerin zerlerine K, K2, D, D2, D3, D4 yazlr.
* 6 adet deney tp alnr.
Hepsi yukardaki gibi iaretlenir ve aada belirtilen pipetlemeler yaplr.
Substrat (re)
(1M)
PCMB veya
HgCl2
reaz

K1
4 ml

K2
4 ml

4 damla 4 damla
1 ml

1 ml

D
4 ml

D2
4 ml

D3
4 ml

D4
4 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

*Tpler kartrlr.
K1 oda scaklnda
K2 kaynar suda
D oda scaklnda
D2 37C'de
D3 56C'de
D4 kaynar suda

=> 30 Dakika inkbe edilir.

* nkbasyon sonunda D tplerine 4'er damla PCMB veya HgCI2 damlatlr ve kartrlr.
* Tplerdeki reaktifler kendilerine karlk gelen erlenlere boaltlr ve 2'er damla metil red
ilave edilerek titrasyon yaplr.
* K (kr) tplerinde harcanan HCl miktarnn ortalamas alnr.
* Dier tpler iin harcanan HCl miktarndan karlr.
* kan sonu 2 ile arplr.
* Scakla kar harcanan HCl miktar grafie izilir.
* Optimum scaklk bulunur ve bundan sonraki deneyler belirlenen optimum scaklkta
yaplr.
NOT:
* Kr deneyleri, ortamda enzimin etkisi olmadan bulunabilen NH3 miktarn veya NH3'den
baka HCl'yi harcayan sebepleri ortadan kaldrmak iindir.
* nkbasyonlar 30 dakika yapld iin sonular 2 ile arplmaldr. nk hz ifadesinde
birim zaman 1 saattir.
SONU (OPTMUM SICAKLIK) :
Grafik izilmelidir.

25

DENEY 2
DENEYN ADI: pH'nn hza etkisi
MATERYAL:
* 7 adet erlenmayer
* PCMB veya HgCl2
* re
* Bret

* 7 adet deney tp
* Metil red
* reaz

DENEYN YAPILII:
* 7 adet erlenmayer alnr.
* K, K2, D1, D2, D3, D4, D5 eklinde iaretlenir.
* 7 adet tp alnr.
* Tpler K, K2, D, D2, D3, D4, D5 eklinde iaretlenir.
* Pipetlemeler yaplr.

Substrat
(re 1M)
PCMB
veya HgCl2
reaz

K1 PH=3

K2 PH=9

D1 PH=3

D2 PH=5

D3 PH=7

D4 PH=9

D5 PH=11

4 ml

4 ml

4 ml

4 ml

4 ml

4 ml

4 ml

4 damla

4 damla

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

Tp ieriklerinin karmas salanr . Optimum sda 30 dakika inkbasyona braklr.

PCMB
veya HgCl2

4 damla

4 damla

4 damla

4 damla

4 damla

* Kartrlr ve btn tpler optimum scaklkta 30 dakika inkbe edilir.

* nkbasyon sonunda D tplerine 4'er damla PCMB veya HgCl2 damlatlr.
* Kartrlr.
* Her tp kendisine karlk gelen eri ene boaltlr. K, D 1 , D2, D3 erlenlerine 2er damla
metil red, K2, D4, D5 erlenlerine 2'er damla metil oranj damlatlr.
* Titrasyonlar yaplr. Harcanan HC1 miktar 2 ile arplr.
* Sonular, pH'ya karlk harcanan HCI miktar eklinde grafie izilir.
SONU (OPTMUM pH) :
Grafik izilmelidir.

26

DENEY 3
DENEYN ADI: Enzim miktarnn hza etkisi
MATERYAL:
* 7 adet erlenmayer
* 7 adet deney tp
* Distile su
* PCMB veya HgCl2
* Bret tutucu

* Metil red
* re zeltisi
* reaz zeltisi
* Bret
* HC1

DENEYN YAPILISI:
* 7 adet erlenmayer alnr.
* zerleri K, K2, D, D2, D3, D4, D5 eklinde iaretlenir.
* 7 adet deney tp alnr ve aadaki pipetlemeler yaplr.

Substrat (re) (1M)

Distile su
PCMB veya HgCl2
reaz

K1
4 ml
5 ml
4 damla
1 ml

K2
4 ml
1 ml
4 damla
5 ml

D1
4 ml
5 ml
1 ml

D2
4 ml
4 ml
2 ml

D3
4 ml
3 ml
3 ml

D4
4 ml
2 ml
4 ml

D5
4 ml
1 ml
5ml

* Tpler kartrlr ve hepsi optimum scaklkta 30 dakika inkbe edilir.

* nkbasyon sonunda D tplerine 4'er damla PCMB veya HgCI2 ilave edilir ve kartrlr.
* Her tp kendi erlenine boaltlr ve 2'er damla metil red ilave edilerek titrasyon yaplr.
* Her tp iin harcanan HCI miktar 2 ile arplr.
* Enzim miktarna karlk gelen HCI miktar grafie izilir.
SONU:
Grafik izilmelidir.

27

DENEY 4
DENEYN ADI: Substrat miktarnn enzim hzna etkisi
MATERYAL:
* Metil red
* 7 adet deney tp
* 7 adet erlenmayer
* reaz

* PCMB veya HgCl2

* re
* Bret

DENEYN YAPILISI:
* Toplam 7 adet erlenmayer alnr; K, K2, S, S2, S3, S4, S5 eklinde iaretlenir.
* 7 adet tp alnr; K, K2, S, S2, S3, S4, S5 eklinde iaretlenir.
* Btn tplere 4'er ml re zeltisi ilave edilir.
* K tplerine 3'er damla PCMB veya HgC12 ilave edilir.
* K tplerine 1'er ml reaz zeltisi ilave edilerek kartrlr.
* K tpleri optimum scaklkta 30 dakika inkbe edilirler.
* S tplerine 1 'er ml reaz zeltisi ilave edilir. Kartrlr ve optimum scaklkta 30 dakika
inkbe edilirler.
* nkbasyon sonunda tpler benmariden karlrlar.
* S tplerine 4'er damla PCMB veya HgCl2 damlatlr.
* Her tp (K'lar dahil) kendilerine karlk gelen erlenlere boaltlr, her birine 2'er damla
metil red ilave edilir.
* Titrasyon yaplr.
K1

K2

S1

S2

S3

S4

S5

Substrat

4ml

4ml

4ml

4ml

4ml

4ml

4ml

(re)

100mM

500mM

50mM

100mM

250mM

500mM

1000mM

4damla

4damla

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

PCMB
veya
HgC12
reaz

Kartrlr. Optimum scaklkta 30 dakika inkbe edilir.

PCMB
veya

Damla

Damla

Damla

Damla

Damla

HgC12

* Kartrlr, erlenmayere boaltlr.

* Titrasyonda harcanan HC1 miktar 2 ile arplr ve sonular substrat konsantrasyonlarna
kar harcanan HC1 eklinde kada izilir.
* Vmax ve KM deerleri bulunur.
* Ayn deerler Lineweaver - Burke erisi izilerek de bulunur.
YORUM:
Grafik izilmelidir.

28

DENEY 5
DENEYN ADI: Enzim nhibisyonu
DENEYN YAPILII:
* Toplam 6 adet erlenmayer alnr; K, K2, S, S2, S3, S4 eklinde iaretlenir.
* 6 adet tp alnr; K, K2, S, S2, S3, S4 eklinde iaretlenir.
* Btn tplere 4'er ml re zeltisi ilave edilir.
* K tplerine 4'er damla PCMB veya HgC12 ilave edilir.
* K tplerine 1 'er ml reaz zeltisi ve 5er damla inhibitr ilave edilerek kartrlr.
* K tpleri optimum scaklkta 30 dakika inkbe edilirler.
* S tplerine 1 'er ml reaz zeltisi ilave edilir. Kartrlr ve optimum scaklkta 30 dakika
inkbe edilirler.
* nkbasyon sonunda tpler benmariden karlrlar.
* S tplerine 4'er damla PCMB veya HgCl2 damlatlr.
* Her tp (K'lar dahil) kendilerine karlk gelen erlenlere boaltlr, her birine 2'er damla
metil red ilave edilir.
* Titrasyon yaplr.
K1

K2

S1

S2

S3

S4

Substrat

4ml

4ml

4ml

4ml

4ml

4ml

(re)

100mM

500mM

100mM

250mM

500mM

1000mM

PCMB

4damla

4damla

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

1 ml

damla

damla

damla

damla

veya
HgC12
reaz
nhibitr

PCMB

Kartrlr. Optimum sda 30 dakika inkbe edilir.

-

veya

Damla

Damla

Damla

Damla

HgC12

* Kartrlr, erlenmayere boaltlr.

* Titrasyonda harcanan HC1 miktar 2 ile arplr ve sonular substrat konsantrasyonlarna
kar harcanan HC1 eklinde kada izilir.
* Vmax ve KM deerleri bulunur.
* Ayn deerler Lineweaver - Burke erisi izilerek de bulunur.

YORUM:
Grafik izilmelidir.

29

ENZM DENEY (AMLAZ DENEY)

Tkrkte bulunan amilaz ile niastann paralanmas incelenecektir. Niasta -glukozidik
zincirden oluan ve hidrolizi sonucu sadece glukoz aa kan bir polisakkaritdir. Amiloz ve
amilopektin olmak zere niastann iki komponenti bulunur. Amiloz niastann %15-20sini
oluturur ve sadece -14 balarndan olutuundan dallanma gstermez. Amilopektin ise
% 80-85ini oluturur ve -14 balar yannda 24-30 glukoz residsnde bir -16
bayla dallanma gsterir. Tkrk -amilaz -14 glukozidik balara etki ederek niastay
maltoz ve oligosakkaridlere (limit dekstrin gibi) hidroliz eder. -16 balarna etkisizdir.
yot niastayla kartrldnda, niastann helikal yaplar arasna iyot girerek mavi-mor renk
verir. Ancak niasta hidrolize urad oranda renk mavi-mordan sarya doru alr. Bu
deneyle amilaz etkisinde braklan niastann hidrolizi incelenecek ve s, pH, substrat ve
enzim konsantrasyonlarnn enzim aktivitesi zerine olan etkileri deerlendirilecektir.
Ayralar
1. Tkrk
2. %1lik Niasta: 2 g niasta 15 ml saf suda sspanse edilir. 175 ml saf su bir erlende
kaynatlr. Niasta sspansiyonu yava yava kaynar suya eklenir. Tamamen homojen bir
sspansiyon elde edilinceye kadar kartrlr. 200 mlye saf su ile tamamlanr. Oda ssnda
soutulur.
3. Serum fizyolojik
4. %0.12lik Sodyum klorr: 0.1 g NaCI bir miktar saf suda zlerek, 100mlye tamamlanr.
5. yot zeltisi: 0.5 g potasyum iyodur 10 ml saf suda zlr, zerine 0.25 iyot eklenir.
zlnceye kadar kartrlr ve 100 mlye saf suyla tamamlanr.
6. %0.2lik HCI: 0.2 ml HCI 100 ml saf suda hazrlanr.
7.Fosfat tamponu (pH: 6.8)
DENEY I: Scakln Enzim Aktivitesi zerine Etkisi
4 adet deney tpne 1er ml %1lik niasta ve 1er ml fosfat tamponu konarak iyice
kartrlr. Birinci tp 0C buz iine, ikinci tp 20C oda ssna, nc tp 37C su
banyosuna ve drdnc tp kaynar su banyosu konur. 10 dakika tp muhtevasnn ortama
uyum salamas iin beklenir. Sonra her tpe 1 ml, 1/20 orannda seyreltilmi tkrk
eklenerek kartrlr. Bir dakika sonra her tpteki karmdan birer damla alnarak fayans
zerinde birer damla iyotla kartrlr. Oluan renk kaydedilir. Bu ilem 5, 10, 15 ve 20.
dakikalarda tekrarlanr.
YORUM:
Grafik izilmelidir.

30

DENEY II: pHnn Enzim Aktivitesi zerine Etkisi

10 adet deney tpne aadaki ekilde pipetleme yaplr.
Ayralar(ml)
%1 Niasta
%0.2 NaOH
%0.2 HCI
Saf su
1/20 Tkrk

1
2.5
5
4
1.0

2
2.5
2.5
6.5
1.0

3
2.5
1.0
8.0
1.0

4
2.5
0.5
8.5
1.0

5
2.5
0.2
8.8
1.0

6
2.5
9.0
1.0

7
2.5
0.2
8.8
1.0

8
2.5
0.5
8.5
1.0

9
2.5
1.0
8.0
1.0

10
2.5
2.5
6.5
1.0

Tpler tekrar kartrlr Bir dakika sonra her bir tpten birer damla alnarak, nceden fayans
zerine damlatlm iyot solsyonu ile kartrlr. Oluan renkler kaydedilir. Bu ilem her tp
iin 5, 10, 15 ve 20. dakikalarda tekrarlanr. Sonuta amilaz enzimi iin optimum pH
bulunur.
YORUM:
Grafik izilmelidir.

31

DENEY III: Enzim Konsantrasyonunun Enzim Aktivitesi zerine Etkisi

6 deney tp alnarak tablodaki gibi pipetleme yaplr.
Ayralar(ml)
Serum
fizyolojik
1/10 Tkrk
Seyreltme
oran

Tp No
1
1.0

2
1.0

3
1.0

4
1.0

5
1.0

6
1.0

1.0
5

2.5

1.0

0.5

0.2

Tplerin hepsine 1er ml serum fizyolojik konduktan sonra, birinci tpe 1ml 1/10 orannda
seyreltilmi tkrk eklenir, kartrlr. Birinci tpten 1 ml tkrk serum fizyolojik karm
2 nolu tpe aktarlr ve kartrlr. kinci tpten 3 nolu tpe aktarlarak devam edilir ve en
son altnc tpten 1 ml dar atlr. Yukarda verilen seyreltme oranlar elde edilir.
Fosfat tamponu
%1 niasta

1.0
1.0

1.0
1.0

1.0
1.0

1.0
1.0

1.0
1.0

1.0
1.0

Tpler kartrlr.Bir dakika sonra her bir tpten birer damla alnarak, nceden fayans
zerine damlatlm iyot solsyonu ile kartrlr. Oluan renkler kaydedilir. Bu ilem her bir
tp iin 5,10,15 ve 20. dakikalarda tekrarlanr.
YORUM:
Grafik izilmelidir.

32

DENEY IV: Substrat Konsantrasyonunun Enzim Aktivitesi zerine Etkisi

7 adet deney tp alnarak tablodaki gibi pipetleme yaplr.
Ayralar(ml)
%1 niasta
Saf su
Fosfat
tamponu
1/20
Tkrk

Tp
No
1
0.2
4.8
1.0

2
0.5
4.5
1.0

3
1.0
4.0
1.0

4
2.0
3.0
1.0

5
3.0
2.0
1.0

6
4.0
1.0
1.0

7
5.0
1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

1.0

Tpler kartrlr. Bir dakika sonra her bir tpten birer damla alnarak nceden fayans
zerine damlatlm iyot solsyonu ile kartrlr. Oluan renkler kaydedilir. Bu ilem her bir
tp iin 5, 10, 15 ve 20. dakikalarda tekrarlanr.
YORUM:
Grafik izilmelidir.

33

DRAR ANALZLER
Tam idrar analizi,
1. drarn fiziksel analizi
2. drarn kimyasal analizi
3. drarn sediment analizi (mikroskobik analizi)
Olmak zere aamada gerekletirilir.
DENEY I. drarn Fiziksel Analizi
Kullanlacak Malzemeler
drar rnekleri
Deney tpleri
drar stripleri
Dansitometre
Dereceli silindir
drarn Fiziksel Analizinde idrarn aadaki zellikleri deerlendirilir:
1. drarn miktar
2. drarn grnm
3. drarn kokusu
4. drarn pHs
5. drarn dansitesi
6. drarn ozmolaritesi

Yorum:

34

DENEY 2. drarn Kimyasal Analizi

2.1. drarda Glukoz lm
Normalde idrarda rutin metodlarla llemeyecek kadar dk miktarda glukoz
bulunur. Kan glukozunun yksek olduu durumlarda glomerler filtrata fazla miktarda glukoz
geer. Yani 160-180 mg/ dl lik bbrek eii alm olur. drarda glukoz grlmesine
glukozri denir.
drarda glukoz lm Benedict ya da Fehling metodlar (kalitatif) ya da idrar
striplerinde glukoz oksidaz yntemi ile yaplabilir.
Benedict Testi
Prensip: Glukozun scak alkali ortamda Cu+2 iyonlarn Cu+ haline indirgemesidir.
Malzemeler
drar rnekleri
Deney tpleri
Benedict ayrac (CuSO4, soyum sitrat, soyum karbonat)
Deneyin Yapl
Bir deney tbne 5 ml Benedict reaktifi konulur ve zerine 0,5 ml veya 8 damla idrar
ilave edilip alkalanr. 5 dakika kaynatlr. drarda glukozun varlna gre yeil, portakal
sars, kiremit krmzsna kadar deien renkler grlr.
Yorum:

35

2.2. drarda Protein lm

drarda normalde protein grlmez. drarda protein olmasna proteinri denir.
Proteinri nedenleri:
1. Fonksiyonel nedenler: Ar egzersiz, uzun sre soua maruz kalma, gebelik,
fazla proteinli beslenme, ortostatik etki
2. Organik nedenler
a. Prerenal nedenler: Konjestif kalp yetmezlii, ateli hastalklar, akut barsak
tkanmalar, renal vene tmr bass, karacier hastalklar, ok, anemi, lsemi gibi kan
hastalklar, toksik sebepler
b. Renal nedenler: Akut ve kronik glomerlonefrit, nefrotik sendrom, piyelonefrit,
bbrek tberklozu, hipernefron, bbrek infarkts, amiloid nefroz, eklampsi, nefroskeroz,
toksik sebepler, polikistik bbrek hastalklar
c. Postrenal nedenler:reter, mesane, prostat, retra gibi bbrek dndaki idrar
yollarndaki iltihabi veya tmral hastalklar
drarda protein lmnde kalitatif (Tanret Metodu), yar kalitatif (idrar stripleri) ya
da kantitatif metodlar (Purdy, TCA, Biret, hazr ticari kitler) kullanlabilir.

Tanret Deneyi
Prensip s ile denaturasyon ve kimyasal maddelerle presipitasyon esasna dayanr.
Malzemeler
drar rnekleri
Deney tpleri
Asetik asit
Tanret Reaktifi (KI, HgCl2, Asetik asit)
Deneyin Yapl
drar pHs alkali ise birka damla asetik asit ilave edilerek idrar asitlendirilir.
Uzun bir deney tpnn 2/3 ne kadar idrar doldurulur. Tp alttan tutularak ve hafif
eilerek st ksm kaynayncaya kadar alevde stlr. Bulanklk olursa albmin, karbonat
veya fosfattan kaynaklanr. Tp dik tutularak birka damla Tanret reaktifi damlatlr.
Bulanklk kaybolursa karbonat veya fosfattan artyorsa albminden kaynaklanm demektir.
Yorum:

36

2.3. drarda Bilirubin lm

drarda bilirubin olmas patolojiktir. drarda patolojik durumlarda sadece direkt
bilirubin grlr. drarda hepatik ve posthepatik sarlklarda ve kronik karacier
hastalklarnda direkt bilirubin grlr.
Bilirubin tayininin bekletilmeden hemen yaplmas gerekir. drarda kalitatif bilirubin
tayini Rozin testi ve Fouchet testi ile yaplr.

Rosin Testi
Herhangi bir oksidasyon olmadan bilirbinin iyot ile birleerek yeil renkli bileik
oluturmas esasna dayanr.
Malzemeler
drar rnekleri
Deney tpleri
Rozin ayrac (yot, KI, % 95lik Etanol zeltisi)
Deneyin Yapl
Bir deney tbne 5 ml idrar konur. zerine 2-3 ml rozin reaktifi tpn kenarndan
szdrlarak tabaka tekil edecek ekilde eklenir. ki tabak arasnda yeil renkli halka olumas
bilirbinin pozitif olduunu gsterir. Yeil halkann kalnlna gre +, ++, +++ gibi sonu
verilir.
Yorum:

37

2.4. drarda robilinojen Tayini

robilinojen bilirbinin barsak bakterileri tarafndan metabolize edilmesi sonucu
oluur. Barsaklardan bir ksm emilerek dolama geer. Bu arada bir miktar da idrarla
atlr. Dolaysyla idrarda normalde gnlk robilinojen atlm 0,1-4 mg arasndadr.
robilinojen kolaylkla robiline okside olacandan daima taze idrarda baklmaldr,
idrar kta braklmamamldr. drarda robilinojen olmamas safra yollar tkankln
dndrr.
Ehrlich Testi
Prensibi, robilinojenin Ehrlich reaktifi ile (p-dimetil amino benzaldehit) reaksiyona
girerek kiraz krmzs kompleks oluturmas esasna dayanr.
Malzemeler
drar rnekleri
Deney tpleri
Ehrlich ayrac (p-Dimetil aminobenzaldehit, HCl)
Deneyin Yapl
Bir deney tpne 5 ml idrar konur. 1 ml Ehrlich reaktifi eklenerek kartrlr. 10
dakika sonra hafif krmz renk oluumu robilinojen varln, kiraz krmzs renk arttn,
hi renk olumamas ise robilinojenin bulunmadn gsterir.

Yorum:

38

3. drarn Sediment Analizi

drar rnei bir tpe alnr. Fiziksel ve kimyasal analizleri yapldktan sonra 15002000 rpm (revulotion per minute)de 5 dakika kadar santrifj edilir.
Santrifj sonras spernatan atlr. Sediment temiz bir lamn zerine damlatlr ve
zerine lamel kapatlr.
nce kk bir objektifle x10, daha sonra da x40 ile mikroskop altnda incelenir.
drar sedimentinde hcresel elemanlar (eritrosit, lkosit, bakteri, epitel, sperm, maya
hcreleri), silendirler (hyalin, mumsu, granl, hcresel), kristaller, parazitler ve yumurtalar
ve kontaminantlar grlebilir.
Yorum:

http://www.mustafaaltinisik.org.uk/idrar/turkce/index.htm

39

ANAEROBK GLKOLZ
DENEYN AMACI: Anaerobik glikolizin gzlenmesi. Bunun iin O2'siz ortamda glukozun
ykm ile oluan laktik asit, ortamda azalan glikoz ve fosfor tayini yaplacaktr.
MATERYAL:
* Reaktifler => 1) Kombine zelti: Glukoz, Nikotinamid + Fosfat Tamponu
Nikotinamid, beyin ekstresinde bulunan ve NAD'yi paralayan NADaz enzimini inhibe eder.
Fosfat tamponu, hem ortamn pH'sn sabit tutar, hem de glikolizin devam iin gerekli olan
fosforu salar.
* KHCO3: K+, glikolizdeki kinaz enziminin aktivatrdr.
* MgC12: Mg, glikolizdeki kinaz enziminin aktivatrdr.
* Beyin Ekstresi: Mitokondrileri alnm fare beyni ekstresidir. erisinde glikoliz enzimleri,
ATP ve NAD bulunur.
* Deney tp
* Pipet
* Kolorimetre
DENEYN YAPILII:
* ki adet deney tp alnr.
* Aadaki pipetlemeler yaplr. (nce tp 2, sonra tp 1 hazrlanr.)
Kombine zelti
MgCl2
KHCO3
Beyin Ekstresi
Distile su

Tp 1
0,2 ml
0,05 ml
0,05 ml
0,1 ml
0,1 ml

Tp 2
0,2 ml
0,05 ml
0,05 ml
0,1 ml
0,1 ml

* Tp 2 kartrlr, 37C'de 45 dakika inkbasyona braklr.

* Tp 1 hazrlanr, kartrlr ve bekletilmeden glukoz, fosfor ve laktik asit allr.
* Tp 2 iin de inkbasyondan sonra ayn ilemler yaplr.
GLUKOZ TAYN:
Glukoz Oksidaz Metodu
Gnmzde rutin amalar iin en ok kullanlan metoddur. Glukoz oksidaz, mantarlardan
elde edilen bir enzimdir. Glukoz tayini iin olduka spesifik bir metoddur.
Prensip: Glukoz oksidaz, havadaki molekler oksijeni kullanarak glukozdan, glukonik asid
ve H2O2 oluturur. H2O2, fenol ve ampiron gibi maddelerle peroksidaz enzimi varlnda
reaksiyona girerek renkli bir kompleks oluturur. Rengin iddeti ortamdaki glukoz miktar ile
doru orantldr. Reaksiyonlar aadaki ekilde cereyan eder:

40

Tp 1 (numune)
Distile su
Standart
Reaktif

Kr tp
10 l
1 ml

Standart tp
10l
1 ml

Numune tp
10 l
1 ml

* 490 nm dalga boyunda absorbanslar kre kar okunur.

Hesaplama:
NOD
Glukoz (mg/dl) = -----------X SK
SOD
(Glukoz standart= 100 mg/dl)

FOSFOR TAYN
PRENSP: norganik fosfor, slfrik asit varlnda amonyum molibdatla reaksiyona
girerek renkli bir kompleks oluturur
7(H3P04) + H2S04 + 12(MO7024)6- ------------- > 7H3P04 (Mo03)12 + 36 0-2
norganik fosfor

Fosfomolibdat kompleksi

REAKTFLER:
l.Renk reaktifi: H2SO4 0.61 mM, Amonyum molibdat 0.5 N, Sitrik asit 1.78 M
2.Standart:
1.615 mmol/L Monopotasyum fosfat (5mg/dl)
YAPILII:

Sitrik asit
Tp 1
Standart
Reaktif

Numune Tp
20 l
2 ml

Kr tp
50 l
20 l
2 ml

Std. Tp
20l
2 ml

* Tpler kartrlr ve oda ssnda 5 dakika bekletilir.

41

* Reaktif krne kar 340 nm'de absorbanslar okunur. Hesaplamalar yaplr.

NOD
Fosfor(mg/dl) = ----------- x SK
SOD
NOT: Sreye dikkat edilmelidir.

LAKTK AST TAYN :

PRENSP: Laktik asit FeC13 (% 10'luk) ile muamele edildiinde koyu sar renkli demir
laktat bileii meydana gelir.
YAPILII:
2 adet deney tp alnarak aadaki pipetlemeler yaplr :

FeCl3 (% 10'luk)
Distilesu
Tp 1
Distile su

Kr tp
2 damla
10 ml
0.3 ml

Numune tp
2 damla
10 ml
0.3 ml
-

Kr ile numune tpleri, oluan sar renk tonlar bakmndan karlatrlr.

* Numune tpnde sar rengin artmas laktik asit olutuunu gsterir.
* Bu ilem her iki inkbasyon tp iin yaplr.
YORUM:

42

SOLUNUM ZNCR
DENEYN AMACI: Solunum zinciri reaksiyonlarnn incelenmesi
MATERYAL:
* 5 adet deney tp
* KCN
* Glutamat
* Metilen mavisi
* Pipet

* Sksinat
* Malonat
* Mitokondri homojenat
* Distile su
* Sv vazelin

Deneyin alma emas aadaki ekildedir:

Deneyin birinci basamanda elektronlar O2 yerine metilen mavisine akar. nk, O2in
reaksiyona girii vazelinle engellenmitir. Elektron ak sonucu metilen mavisi indirgenir ve
rengi deiir. kinci safhada vazelin karlnca elektronlar metilen mavisinden CoQ ve
sitokromlar zerinden O2e akar. Metilen mavisi ykseltgendiinden tekrar rengi deiir (eski
rengine dner). Bu ekilde elektron ak gzlenmi olur.

DENEYN YAPILII:
Deney iki aamaldr:
1.aama
* 5 adet deney tp alnarak aadaki pipetlemeler yaplr:

43

Tp No:

Sksinat
KCN
Malonat
Glutamat
Distile Su
Metilen mavisi
Mitokondri homojenat

0,5ml
1,5ml
0,5ml
1ml

2
0,5ml
0,5ml
1ml
0,5ml
1ml

0,5ml 0,5ml
0,5ml
1ml
1,5 ml
0,5
0,5ml
1ml
1ml

5 (Kontrol)
2,5ml
0,1ml
1ml (kaynatlm)

2.aama
*
Tpler kartrlr
*
Tplerin zerine tabaka oluturacak ekilde 1,5 ml vazelin ilave edilir.
*
Her bir tpteki renk deiimi kaydedilir.
*
Deneyin 1. aamas bittikten sonra 1 ve 3 nolu tplerdeki vazelin atlr.
*
Tpler kartrlr ve renk deiimi gzlenir.
NOT:
* 1. Tpte reaksiyon olur, renk alr, vazelin alndktan sonra elektronlar CoQ'ya verilir.
Metilen mavisi elektron verdii iin ykseltgenir ve rengi koyular.
* 2. Tpte reaksiyon olmaz, nk malonat inhibisyon yapar.
* 3. Tpteki oksidasyon 3. basamaa kadar devam eder. nk KCN 3.basama inhibe eder.
Vazelin alndktan sonra metilen mavisi ykseltgendiinden renk koyular. Fakat basaman
biri inhibe edildiinden renk fark 1. tpe gre daha az olur.
* 4. Tpte renk deiimi olmaz. nk ortamda glutamat bulunduu halde NAD yoktur.
NAD, ykama srasnda uzaklatrlmtr.
* 5. Tpte renk deiimi olmaz. nk kaynatma esnasnda enzimler denatre olduu iin
reaksiyon gereklemez.
YORUM: (Herbir tpteki renk deiimini ayr ayr yorumlaymz.)

44

TRANSAMNASYON VE KROMATOGRAF
Deneyin Amac:
1) Transaminasyonun varln ortaya koymak
2) Reaksiyon sonunda meydana gelen rnlerin kromatografi ile belirlenmesi ve bylece
kromatografinin renilmesi.
MATERYAL:
Ninhidrin zeltisi (Asetondaki % 0.2 lik zeltisi)
Glutamat zeltisi
Alanin zeltisi
Pirvik asit zeltisi
Fosfat tamponu ( pH: 7,6 )
Deney tp
Kromatgrafi kad
Su banyosu
Kurutma makinesi
Prensip:
Amino gruplarnn transferi transaminasyon olarak verilir.
Amino asit1 + Keto asit2 Keto asit1 + Aminoasit2
rn: Glutamik Asit + Pirvik asit ALT
Glutamik Asit + oksaloasetat

AST

-ketoglutarik asit + Alanin

-ketoglutarik asit + Aspartat

Oluan yeni aminoasitler ince tabaka veya kat kromatografisi ile gsterilebilir.Uygun
zc ile aminoasitler birbirinden ayrlr.Ayrlan aminoasitler ninhidrin reaksiyonu
kullanlarak mor lekeler olarak gzlenir.
DENEYN YAPILII:

Glutamat
Alanin
Piruvat
ALT
Distile su
Fosfat Tamponu

Tp 1
50 L
150 L

Tp 2
50 L
150 L

Tp 3
100 L
100 L
100 L
150 L

Tp 4
150 L
50 L
50 L
150 L

* 37 C su banyosunda 15 dakika bekletilir (inkbasyon).

Kromatografi kad alnarak zerine eit aralklarla 4 adet nokta belirlenir;

45

* 1. noktann zerine tp1 muhtevasndan 1 damla damlatlr.

* 2. noktann zerine tp2 muhtevasndan 1 damla damlatlr.
* 3. noktann zerine tp3 muhtevasndan 1 damla damlatlr.
* 4. noktann zerine tp4 muhtevasndan 1 damla damlatlr.
* Kurutma makinesi ile kat kurutulur.
Daha sonra kt solvent sistem ierisine konarak 45 dakika bekletilir (inkbasyon).
* Kurutma makinas ile kt iyice kurutulur.
* Kromatografi kd, ninhidrinin asetondaki % 0,2'lik zeltisine daldrlr (boyama ilemi).
* Boyama ileminden soma kurutma ilemi yaplr.
YORUM:
*Boyama ilemi gerekletirildikten sonra, zeltinin glutamat ve alanin muhtevasna bal
olarak farkl yksekliklerde bulunan mor blgeler gzlenir.
*Alaninin molekl arl glutamattan daha kk olduundan alanin daha hzl hareket
etmi ve daha yukarda bir leke meydana gelmitir.
*Tp l ve Tp 2 standart amino asit tpleridir.
*Tp 3'te enzim etkisiyle gerekleen transaminasyon reaksiyonuyla, piruvattan alanin
olumutur. Bu alanin kromatografk olarak yrmtr.
*Tp 4'te enzim olmadndan herhangi bir reaksiyon olmamtr, glutamat kromatografik
olarak yrmtr.
*Kromatografi kd zerinde, rnek yrme uzaklnn solvent yrme uzaklna oran
olan Rf deeri de tespit edilebilir.

46

KIT KROMATOGRAFS
Kromatografi
Kromatografi, bir kimyasal karmdaki kimyasal yaplar ok az fark gsteren bileiklerin
adsorban ortamdaki adrosorbe edilme derecelerine gre ayrlmasna dayanan bir analiz
yntemdir.
Kt Kromatografisi
Her iki faz da svdr. Atmosferde bulunan su buhar kromatografi kad tarafndan
emilmi ve sellloz fiberleri arasnda yerleerek hareketsiz faz oluturmaktadr, ikinci faz
olarak (hareketli faz) suda znmeyen bir dier sv kullanlmaktadr. Kapiller boru etkisi ile
kat boyunca hareket eden sv kt zerindeki zneni (zneni) zerek beraberinde
tar ve iki faz arasnda datr. znenin znme derecesi ile orantl olarak hareketlilii
de artar. Hareket ynne gre yukarya doru ykselen (asendan) ya da aaya doru alalan
(desendan) adlarn alrlar.
rnein (znen ya da znen) zlerek hareketli fazla birlikte katettii mesafe nemlidir
rnein katettii mesafe (cm)
x
Rf= -------------------------------------- = --------zcnn katettii mesafe (cm) y
Metod
* Whatman kd ambalaj kd zerine konularak alt ucundan 2 cm mesafeden
kurun kalemle izilir. Bu izgi zerine eit aralklarla uygulanarak aminoasit says kadar
nokta konulur ve kk daire iine alnr.
* Uygulanacak aminoasitlerin ba harfleri belirtilir.
*
rnek uygulamas mikropipetlerle yaplr. Ktta kendisi iin ayrlan yere pipet ucu
dedirildiinde hemen emilir. Uygulanan miktar kuruduktan sonra ikinci uygulama yaplr.
Bu ilem 5 kez tekrarlanr.
Amino asitler yukardaki gibi uygulanrken organik asitlerde her uygulama aras 2,4Dinitrofenil hidrazin uygulanr. Organik asitlerle bu madde hidrazon oluturur.
* Uygulama bittikten sonra katlar 15 dakika bekletilir. Sonra iki ucu birbirine karlk
gelecek ekilde silindir haline getirilir. Tel zmba ile tutturulur.
* Bu silindirler nceden hazrlanan zc konulmu beherlere konulur. Amino asitler iin
n- Bu:Aca:H20 ve organik asitler iin n-Bu:NH3:H20 kullanlr.
* Behere ve silindire dokunulmadan zcnn kadn tepesine ulamas iin beklenir.
* Sonra kt beherden karlr. zcnn kt zerinde ulat tepe ksm kurun
kalemle izilir. Kt kurutulur. Amino asit iin ninhidrin zeltisine batrlr ya da ninhidrin
dklr. Sonra iyice kurutulur. Kuruma sonras mor-pembe lekeler oluur. Keto asitler iin
ayrca bu ileme benzer boyama yaplmaz.
* Amino asit ve keto asit lekeleri kurun kalemle daire iine alnr. Uygulama yeri ile g
ettikleri noktalar aras mesafe llr. Ayrca zcnn katettii mesafe de llerek
verilen formle gre Rf deerleri bulunur.
Tpta Uygulama Alanlar
Kan ve idrar rneklerinde kullanlmaktadr. Aminoasit metabolizma bozukluklar bata
olmak zere birok hastalkta kullanlan bir yntemdir.
Karacer komas, Fenilketonri, Wilson hastal, Galaktozemi, Vitamin eksiklii, Nefroz,
Fankoni sendromu, Hartnup hastal, Sistinri, Kloroform zehirlenmesi, Maple syrup
hastal vb.

47

48