You are on page 1of 23

TEMA 36

VISITA A LA CIUDAD DE SANTIAGO DE COMPOSTELA


1- INTRODUCCIN
2- LA CATEDRAL DE SANTIAGO
2.1. Introduccin
2.2. Prtico de la Goria
2.3. Naves, altar maior e capelas
2.4. O Botafumeiro
3-AS PRAZAS DA CATEDRA
3.1. A Plaza do Obradoiro
3.1.1 Fachado do Obradoiro
3.1.2. Os fogos do Apstolo
3.1.3. Claustro da Catedral
3.1.4. Palacio arcebispal de Xelmrez
3.1.5. Hostal dos Reis Catlicos
3.1.6. Colexio de San Xerome
3.1.7. Palacio de Raxoi
3.2. A praza das Prateras
3.3. A praza da Quintana
3.4. A praza da Inmaculada
4- OUTROS LUGARES DE INTERESE NA CIDADE DE SANTIAGO
4.1. A praza de Cervantres
4.2. A Casa da Troia
4.3. Igrexa de San Martio Pinario
4.4. Convento de San Francisco
4.5. Convento de San Domingos de Bonaval
4.6. Praza de Mazarelos
4.7. Facultade de Xeografa e histria
4.8. Igrexa de San Fiz de Solivio
4.9. Praza de Abastos
4.10. Convento de Santo Agostio
5- POLAS RAS DE SANTIAGO
6- O CAMIO DE SANTIAGO URBANO
7- PARQUES DE SANTIAGO
7.1. A Alameda
7.2. Parque de San Domingos de Bonaval
7.3. Parque de Belvs
8- ARQUITECTURA CONTEMPORNEA
8.1. Centro Galego de Arte Contempornea
8.2. Auditorio de Galicia
8.3. Facultad de Ciencias de la comunicacin
1

8.4. Institutos Universitarios de Investigacin.


8.5. Escuela de Altos Estudios Musicales
8.6. Centro Sociocultural da Trisca
8.7. Cidade da Cultura
8.8. Multiusos Fontes do Sar
8.9. Palacio de Congresos y Exposiciones
9-MUSEOS Y SALAS DE EXPOSICIONES
9.1. Casa da Troia
9.2. CGAC. Centro Galego de Arte Contempornea
9.3. Fundacin Gonzalo Torrente Ballester
9.4. Museo das Peregrinacins
9.5. Museo de Arte Sacra
9.6. Museo de Historia Natural Lus Iglesias
9.7. Museo de la Catedral
9.8. Museo de la Colegiata de Sar
9.9. Museo de San Martn Pinario
9.10. Museo de Terra Santa
9.11. Museo del Azabache
9.12. Museo do Pobo Galego
9.13. Museo Fundacin Eugenio Granell
9.14. Museo Pazo de Xelmrez
9.15. Museo Pazo de Xelmrez
9.16. Museo Pedagxico de Galicia
10- FIESTAS DE SANTIAGO

1- INTRODUCCIN
El ayuntamiento de Santiago de Compostela tiene una extensin de 223 km2, con una poblacin en 2008 de 95.092
habitantes. Sin embargo, se calcula que la poblacin es superior a los 120.000 habitantes, de los que 30000 son
estudiantes de la Universidad de Santiago de Compostela.
La historia de la ciudad de Santiago va ntimamente ligada a la historia del Apstol y a su sepulcro.
En el territorio que actualmente ocupa la Catedral de Santiago exista un poblado romano, que se tiende a identificar
como la mansin romana de Aseconia y existi entre la segunda mitad del siglo I y el siglo V. El poblado desapareci
pero permaneci una necrpolis reutilizada como cantera que estuvo en uso quizs hasta la poca del Reino Suevo de
Galicia, llegando hasta el siglo VII.
Este lugar tuvo varios nombres, primero Libredn, que para algunos sera cltico, "castro del camino", y para otros
deriva de liberum donum, "libre concesin (de un terreno)"; entre los siglos IX y XI se le llama Arcis Marmoricis, que
presenta el topnimo Arca, casi siempre indicador de sepulcro en mmoa.
El nacimiento de Santiago como se conoce ahora est ligado al descubrimiento (presumible) de los restos del Apstol
Santiago entre el 820 y el 835, la elevacin del rango religioso de los restos, la Universidad y, en la actualidad, la
capitalidad de Galicia.
Segn una tradicin medieval, como aparece por primera vez en la Concordia de Antealtares (1077), el eremita
Pelayo, alertado por luces nocturnas que se producan en el bosque de Libredn, avis al obispo de Iria Flavia,
Teodomiro, quien descubri los restos de Santiago el Mayor y de dos de sus discpulos en el lugar en que
posteriormente se levantara Compostela, topnimo que podra venir de Campus Stellae (Campo de la Estrella), o ms
probablemente de Composita tella (tierras hermosas), eufemismo por cementerio. El descubrimiento propici que
Alfonso II, necesitado de cohesin interna y apoyo externo para su reino, hiciera un peregrinaje anunciado en el
interior de su reino y en el exterior a un nuevo lugar de peregrinacin de la cristiandad en un momento en que la
importancia de Roma haba decado y Jerusaln no era accesible al estar en poder de los musulmanes.
Poco a poco se fue desarrollando la ciudad. Primero se estableci una comunidad eclesistica permanente al cuidado
de los restos, formada por el obispo de Iria y los monjes de Antealtares, en la que espontneamente se asent un
poblacin heterognea, aunque fundamentalmente estaba formada por emigrantes procedentes de las aldeas prximas
y fue aumentando a medida que progresaba la peregrinacin por razones religiosas por todo el Occidente peninsular,
reforzada por el privilegio concedido por Ordoo II en 915 por el que se estableca que cualquiera que permaneciera
cuarenta das sin ser reclamado como siervo pasaba a ser considerado como hombre libre con derecho a residir en
Compostela. El primer habitante conocido de Compostela es, de hecho, un extranjero: Bretenaldo Franco, cuya
mencin ms antigua corresponde al ao 955.
El santuario fue adquiriendo relevancia poltica. De este modo all fueron coronados monarcas del Reino de Galicia y
del Reino de Len como Sancho Ordez; Ordoo IV, Sancho I o Bermudo II. La ciudad fue creciendo y Sisenando II
la fortific en el ao 969, conformando lo que se conoci como Locus Sancti Iacobi.3 Dado el auge que estaba
cobrando, la ciudad fue destruida por Almanzor el 10 de agosto del ao 997, el cual slo respet el sepulcro del
apstol. Al volver los habitantes comenz la reconstruccin y, a mediados del siglo XI, el obispo Cresconio dot a la
ciudad de un recinto de fosos y una nueva muralla, sobre el antiguo anillo de empalizadas para proteger los nuevos
barrios que haban surgido alrededor del Locus.4 Adems, reivindic para ella la condicin de Sede Apostlica.

El ao 1075 el obispo Diego Pelez dio comienzo a la construccin de la catedral romnica. El aumento del
peregrinaje hace de Compostela un lugar de referencia religiosa en Europa, lo que aumenta su importancia, y la ciudad
se ve recompensada tambin polticamente al alcanzar, en la poca del arzobispo Diego Gelmrez, la categora de
metropolitana para la iglesia compostelana (1120).
Un hecho importante, desde el punto de vista poltico, fue la coronacin por Diego Gelmrez de Alfonso Raimndez,
el futuro Alfonso VII, en la catedral compostelana como rey de Galicia. Desde el punto de vista religioso, sin embargo,
hay que resaltar la concesin del privilegio del Ao Santo Jubilar Jacobeo mediante la bula Regis Aeterni del papa
Alejandro III en 1181. Desde el punto de vista social, cabe mencionar el prematuro levantamiento burgus contra
Gelmrez y la reina Urraca en 1117.
En estos aos se redact el Cdice Calixtino, un conjunto de textos reunidos en los aos finales del arzobispado de
Gelmrez y que se presentaba como de la autora del papa Calixto II, fuente fundamental de la historia de la
peregrinacin a la tumba del apstol.
Durante el arzobispado de Berenguel de Landoria Santiago estuvo levantada en armas desde el ao 1318, un
levantamiento encabezado por el noble Afonso Surez de Deza. La solucin al conflicto se produjo en el denominado
da de la Ira, el 16 de septiembre de 1320 cuando en el Castillo de la Rocha Forte se asesin a los lderes de la revuelta.
Tras los acontecimientos, el 27 de septiembre se firm la paz.
Entre los siglos XII y XIII se fue articulando la red de calles dentro del recinto amurallado. La llegada de la peste
negra a la ciudad supuso una fuerte recesin demogrfica, que empez a remontar a partir de 1380. En el siglo XV
tena entre 4000 y 5000 habitantes.

2- LA CATEDRAL DE SANTIAGO
2.1. Introduccin
En el ao 814 el obispo de Iria Flavia, Teodomiro, descubre la tumba con los restos del Apstol Santiago en el Campo
de la Estrella (Compostela), lo que dio lugar al levantamiento de una pequea iglesia que perdur hasta la levantada
por Alfonso II el Casto, una primera baslica de gran simplicidad, sobre la cual se irn realizando diversas
modificaciones y ampliaciones, de entre las que destaca la ejecutada por Alfonso III el Magno en el ao 899,
presumiblemente de estilo mozrabe y elementos visigticos. Tras la razzia de Almanzor en 997 hubo de ser reparada
y seguramente pudo ser la base para el inicio de proyectos de una nueva construccin, ya bajo los estmulos del arte
romnico.
Iniciada su construccin en el ao 1075 bajo el patronazgo del rey Alfonso VI y el obispo Diego Pelez, intervinieron
en ella los arquitectos Bernardo el Viejo y Roberto que tras diez aos de trabajos apenas pudieron hacer ms que la
cabecera. Algunas discrepancias entre el obispo y el monarca paralizan las obras entre 1088 y 1093, momento que es
elegido un nuevo obispo, Diego Gelmrez, hombre de gran personalidad y carcter dominante que da su impulso
definitivo para la conclusin de la obra contratando, en torno al ao 1100, al maestro Esteban. En esta segunda fase
constructiva, hasta el ao 1122, se construye la casi totalidad de las naves y el transepto del conjunto catedralicio,
faltando nicamente la fachada de los pies y las torres. Las obras fueron terminadas en el ao 1122 o el 1124, aunque
la consagracin no se realiz hasta 1128, cuando ya estaba terminada la portada occidental. La tercera y ltima etapa
constructiva comienza en 1168 cuando se hace cargo de las obras el maestro Mateo, constructor del famoso Prtico
4

de la Gloria y de la cripta que le sirve de soporte. Siglos despus su aspecto exterior qued modificado por la cubierta
barroca que tan hondamente transformo su original imagen romnica visible nicamente en la Puerta de las Plateras.
En su ejecucin intervinieron numerosos arquitectos y escultores que difundieron y fijaron las caractersticas del arte
romnico en el siglo XII. Inspirada en los ensayos constructivos realizados en las iglesias de peregrinacin francesas,
especialmente en Saint-Sernin de Toulouse, su sistema arquitectnico y decorativo sirvieron de ejemplo para mltiples
iglesias a lo largo del Camino de Santiago

2.2. Prtico de la Goria


Concibido como adro ou nrtice da Catedral, o conxunto esculpido polo Mestre Mateo entre 1168 e 1188 consta de
tres arcos e mis de 200 figuras de granito que compoen unha mensaxe teolxica centrada na idea da salvacin. No
arco central reina a visin apocalptica da Xerusaln Celeste: Cristo resucitado, rodeado polos catro Evanxelistas, e
sobre eles, na arquivolta, os 24 ancins que afinan os instrumentos para entoar o canto da Gloria.
O arco lateral esquerdo destnase a escenas do Antigo Testamento, e apiase sobre columnas que amosan aos profetas.
Entre eles sobresae Daniel, cuxo expresivo sorriso anuncia os primeiros pasos do gtico en Compostela, patentes
tamn na bveda de crucera. A sabedora popular, non obstante, sostn que o profeta Daniel sorr ante a beleza da
raa Esther, a ruborizada figura feminina que ten enfronte.
O arco dereito, pola sa parte, dedcase ao Xuzo Final, e apiase sobre figuras de Apstolos: Pedro, Paulo, Santiago e
Xon. Como patrn da Catedral, Santiago volve aparecer na columna central de mrmore, labrada cunha
representacin da rbore de Xes ou xenealoxa de Cristo, que amosa a media altura as profundas pegadas das mans
peregrinas. Detrs da columna, o Mestre Mateo axeonllado pasou a ser coecido como o Santo dos Croques, pois a
tradicin popular atribualle o poder de transmitir o seu talento a quen lle dese tres croques ou cabezadas.

2.3. Naves, altar maior e capelas


A Catedral conserva o seu estilo romnico orixinal na planta de cruz latina tpica das igrexas de peregrinacin, con tres
naves no sentido lonxitudinal e tres no cruceiro, coroadas por un triforio que rodea todo o templo. Esta galera
resultaba un elemento til na Idade Media, cando moitos peregrinos se van obrigados a pasar a noite na Catedral
espera do primeiro oficio relixioso. Ademais, imprime elegancia ao espazo interior, ao elevalo ata os 24 metros.
nave maior brense catro das 16 capelas, que se volven 18 se se contan a da cripta e o claustro. esquerda estn a
capela da Comun, de estilo neoclsico, do Santo Cristo de Burgos; as da dereita albergan as coleccins de
reliquias, o panten real e o tesouro do museo catedralicio.
O altar maior d mostra da fastosa intervencin da arquitectura barroca no espazo romnico. O baldaquino de
columnas salomnicas, que protexe o altar de prata e o camarn do Apstolo, data do sculo XVII. Domingo Andrade
completou o conxunto de madeiras douradas, mrmores, xaspes e prata, desmesurados anxos e un esplendor que se
estende ata os rganos nos primeiros tramos da nave central, decorados por Miguel de Romay. No medio da profusa
ornamentacin teen lugar os ritos que xustifican os esforzos dos camiantes: a Misa do Peregrino, que se celebra
todos os das s 12; o abrazo figura do Apstolo do sculo XIII que preside o altar; e, finalmente, a visita das
reliquias no seu mausoleo subterrneo. Esta cripta alberga os restos mortais do sculo I, descubertos segundo a
tradicin no sculo IX, e que repousan nunha urna do sculo XIX.
5

O percorrido polos brazos do cruceiro e o deambulatorio permite admirar arquitecturas e pezas artsticas de diferentes
pocas. Un exemplo o desbordante barroco da capela do Pilar, no extremo dereito do deambulatorio, decorada con
motivos relativos peregrinacin, como as cunchas e a cruz de Santiago. Preto atpase a porta Santa, que se abre
exclusivamente nos anos xubilares. Sguelle a capela central do deambulatorio, chamada do Salvador, punto de
arranque da construcin romnica no ano 1075.
A sada polo brazo norte do cruceiro permite dar unha ollada capela da Corticela, un antigo oratorio beneditino do
sculo IX (reformado no sculo XIII) unido ao brazo norte do cruceiro, que conserva o seu carcter de parroquia
independente da Catedral.

2.4. O Botafumeiro
A ambos lados do Altar Maior estndense os 65 metros do cruceiro, que percorrido en festas solemnes polo
Botafumeiro. Este enorme incensario comezou por ser probabelmente no sculo XIII- instrumento de purificacin do
ambiente da Catedral, na que se apiaban multitude de peregrinos. Hoxe, incorporado liturxia, amosa o seu metro e
medio de altura e os seus 53 quilos de peso cando, accionado por oito tiraboleiros, comeza a voar polo transepto.
Basta minuto e medio para que acade unha velocidade de 68 quilmetros por hora e forme un ngulo de 82 grados
sobre a vertical, o que o achega ata un escaso metro da bveda.

3- AS PRAZAS DA CATEDRAL

TORRE DEL RELOJ

PLAZA OBRADOIRO
PLAZA DE LAS
PLATERIAS

PLAZA DE LA
QUINTANA

PUERTA SANTA

PLAZA DE LA
INMACULADA O
AZABACHERA

3.1. A Plaza do Obradoiro


A praza do Obradoiro o centro monumental de Santiago de Compostela. O seu nome galego parece derivarse dos
talleres (obradoiros) de canteiros que traballaron na construcin da fachada barroca da Catedral, que domina a praza e
d a benvida aos miles de peregrinos que chegan polo Camio de Santiago.
Os edificios que pechan a praza -a Catedral, o Hostal dos Reis Catlicos, hoxe parador nacional e antes hospital de
peregrinos; o colexio de San Xerome, sede do Reitorado da Universidade, e o palacio de Raxoi, sede do Concello de
Santiago- son representacin dos principais polos da vida da capital galega: a relixin, a educacin universitaria, a
atencin ao peregrino e ao viaxeiro, e a Administracin.
Esta praza ten, pois, a calidade de resumir os usos e a historia milenaria da cidade. Un xiro de 360 graos permite
recoecer a simple vista a presenza de distintos estilos arquitectnicos, xurdidos en mis de 700 anos de construcin.

PALACIO DE XELMIREZ

CLAUSTRO E FACHADA DA
CATEDRAL

COLEXIO DE SAN XEROME

HOSTAL REYES CATLICOS

PAZO DE RAXOI
3.1.1 Fachado do Obradoiro
Sobre o lugar de aparicin do sepulcro do Apstolo construuse a actual catedral romnica a partir de 1075. A sa
estampa mis fotografada a sa fachada oeste, a do Obradoiro, que foi anteposta ao edificio entre os sculos XVII e
XVIII como un gran pano ornamental. Ata daquela, un arco permita ver desde a praza o Prtico da Gloria, agora
resgardado no interior.
Os 74 metros de altura das torres alcanzronse a mediados do sculo XVIII, cando o arquitecto Fernando Casas e
Novoa, continuando a remodelacin iniciada en 1670 por Pea de Toro, engadiu os remates barrocos s torres
medievais. No medio, dispuxo un gran retablo de pedra e grandes vents que proporcionan luz ao interior, vez que a
reflicten sobre os ornamentos da fachada -escudos, volutas, columnas, capiteis, pinculos- para crear un xogo de
sombras. O conxunto est presidido pola figura de Santiago con indumentaria de peregrino, sombreiro, capa e bordn.

As escaleiras de dobre tiro son de principios do sculo XVII, e permiten salvar o desnivel do terreo entre a praza e a
planta da Catedral. Esa precisamente a funcin da cripta, cuxa porta se abre entre os primeiros chanzos. De estilo
romnico, serve ademais de sustento arquitectnico e conceptual ao Prtico da Gloria.
3.1.2. Os fogos do Apstolo
Se a luz do atardecer reflectida pola pedra fixo crer a moitos que Obradoiro significa Obra de Ouro, son os chamados
fogos do 24 de xullo os que realmente sitan os volumes nunha dimensin mxica. A noite previa ao Da do
Apstolo, que se enmarca en das semanas de festa declaradas de interese turstico internacional, un espectculo de luz
e son proxectado desde o Palacio de Raxoi sobre a fachada da Catedral, lembra a visin sobrenatural do eremita Paio,
que foi conducido por luces e cantos celestiais ata a maleza onde se agochou durante case oito sculos a tumba de
Santiago o Maior. proxeccin de imaxes multimedia sobre a tradicin xacobea e a historia urbana sobre o magnfico
pano da Catedral, seguen a queima da chamada fachada gtica e, a medianoite, os fogos artificiais, visbeis desde
toda a cidade.
3.1.3. Claustro da Catedral
A verticalidade da fachada principal da Catedral rompe o peso horizontal dos edificios laterais: nosa esquerda, o
palacio arcebispal de Xelmrez; nosa dereita, o claustro gtico-renacentista da Catedral. Este un dos meirandes de
Espaa, construdo entre 1521 e 1590 polos mellores arquitectos castelns do gtico tardo e o entrante renacemento
Gil de Hontan e Juan de lava- para substitur a un claustro romnico. O luminoso espazo, dedicado Virxe Mara,
est coroado por pinculos e cristas.
O claustro parte do museo catedralicio, visita imprescindbel para entender a historia da Catedral e da cidade. Pezas
arqueolxicas, tapices, imaxes, libros e reliquias desbordan os anexos do claustro, das das capelas da baslica, a cripta
e o palacio arcebispal.
3.1.4. Palacio arcebispal de Xelmrez
O primeiro arcebispo de Santiago, Diego Xelmrez, fxose construr esta residencia a partir de 1120, tras a destrucin
do seu palacio nunha revolta popular xurdida a raz dos seus enfrontamentos coas primeiras asembleas cidads. O
resultado un extraordinario exemplo da arquitectura civil do romnico. A fachada actual, engadida no sculo XVIII,
protexe un palacio medieval con cocia, cuadras, patio flanqueado pola Catedral e salas reformadas en sculos
sucesivos. Entre elas destaca o saln sinodal do sculo XII, cuxa inmensa bveda amosa escenas dun banquete
medieval. O interior pode visitarse adquirindo a entrada do Museo da Catedral.
3.1.5. Hostal dos Reis Catlicos
O Hospital Real foi construdo a partir de 1501 por mandato dos Reis Catlicos, que visitaran Santiago en 1486 e
constatado as deficiencias da atencin sanitaria a cidadns e peregrinos. O arquitecto Enrique de Egas levantou o
hospital nun estilo que se despide do gtico tardo e sada os primeiros aires do renacemento. A fachada-retablo amosa
unha ornamentacin plateresca enmarcada polos grandes escudos real e imperial, smbolo do poder da monarqua que
plantaba cara Catedral e ao palacio arcebispal. No interior, arredor da capela gtica, dispense catro patios a
maneira de claustros: os dous anteriores datan do sculo XVI; os posteriores, do sculo XVII.
As instalacins orixinais -unhas cantas salas para enfermos distribudos por sexo e clase social, dormitorios colectivos
para peregrinos sans e unha ala para os nenos abandonados no torno- foron amplindose para atender as necesidades

sanitarias da cidade, ata 1954, cando pasou a ser parador nacional. En lembranza de tantos sculos de hospitalidade,
mantense o curioso costume de dar almorzo, comida e cea aos primeiros peregrinos que se presenten cada da.
Achegarse terraza do Hostal, xusto no extremo que a separa do palacio de Raxoi, permiten descubrir a igrexa de San
Frutuoso, decorada polas catro virtudes cardinais (anda que o pobo as coece como as sotas da baralla); en contraste
co verdor dos hortos urbanos, a Alameda esquerda e, dereita, o achegado monte Pedroso.
3.1.6. Colexio de San Xerome
O Reitorado da Universidade de Santiago de Compostela ocupa hoxe o colexio de San Xerome, no lado sur da praza
do Obradoiro. Levantado no sculo XVI polo bispo Fonseca para acoller a estudantes pobres de Artes, este edificio
renacentista mostra un portal tardo-gtico que pertenceu orixinalmente ao hospital de peregrinos da Acibechera. Nas
sas xambas destacan as figuras de Santo Domingo de Guzmn, San Xon Evanxelista, Santiago, San Pedro, San
Paulo e San Francisco de Ass, e no tmpano, a Virxe co Neno.
3.1.7. Palacio de Raxoi
Este edificio neoclsico que recibe o nome do arcebispo fundador permitiu cerrar definitivamente no sculo XVIII a
ata daquela chamada praza do Hospital, e a partir de al praza Maior. Foi levantado polo enxeeiro francs Charles
Lemaur entre 1767 e 1787 para servir de ser seminario de confesores e residencia dos nenos do coro da catedral,
ademais de crcere civil e eclesistica, pero converteuse na terceira casa do Concello de Santiago. Hoxe tamn sede
da Presidencia da Xunta de Galicia. O seu tmpano est decorado polo relevo da batalla de Clavijo, aquela primeira
contenda na que, segundo a lenda, se apareceu a figura do Apstolo guerreiro, para axudar no combate da invasin
musulm. Santiago, representado como patrn da Reconquista, coroa a construcin.
No centro da praza do Obradoiro hai que reparar na modesta placa grantica considerada polos peregrinos o
quilmetro cero, punto de chegada de todos os camios que conducen ao Apstolo. Nela lese que o Consello de
Europa declaraba en 1987 o Camio de Santiago Primeiro Itinerario Cultural Europeo.

3.2. A praza das Prateras


A praza sur da Catedral, que debe o seu nome aos obradoiros de ourives situados desde a Idade Media nos baixos con
soportais do claustro, est dominada pola nica fachada romnica que conserva a Catedral. Data do ano 1078 ou 1103
e foi severamente danada durante os alzamentos populares contra o arcebispo Xelmrez, na segunda dcada do sculo
XII, polo que foi reconstruda poucos anos mis tarde. Nos sculos posteriores engadronselle mis figuras romnicas
procedentes da chamada porta do Paraso, ao lado norte da Catedral, para crear un conxunto de rica iconografa. No
friso conviven apstolos, anxos e signos zodiacais. O centro ocpao un estilizado Cristo, a cuxo lado est Santiago.
Nos portais, o tmpano da esquerda parece representar a tentacin de Cristo; o da dereita, escenas da Paixn
claramente recoecbeis: o xuzo de Pilatos, a flaxelacin e a traizn de Xudas. Outras figuras como o rei David e a
creacin de Adn decoran os muros laterais.
O portal das Prateras est enmarcado polo arranque da torre do reloxo e o lenzo do claustro. Este amosa medallns
renacentistas con escenas inspiradas na tradicin xacobea, como o traslado das sas reliquias ou a sa transfiguracin
en guerreiro. Na parte superior, os medallns corresponden xenealoxa de Cristo, e culminan, na esquina dereita, coa
figura de Mara e o Neno, pois o claustro est dedicado Virxe.

No centro da praza, a fonte dos Cabalos do sculo XIX compn unha curiosa estampa: catro cabalos escoltan a unha
muller que, sentada sobre un sartego, levanta en alto unha estrela. Nesta figura algns investigadores quixeron ver a
sntese do nome de Compostela, entendido como campo de estrelas oulugar de enterramento. Detrs lzase a casa
do Cabido, decorada con motivos xeomtricos tpicos do barroco composteln. Trtase dunha verdadeira cortina de
pedra de apenas tres metros de fondo, levantada polo arquitecto Fernndez Sarela en 1758, coa intencin de pechar de
maneira case teatral a praza.
sa esquerda, no arranque da ra do Vilar, atpase a casa do Den. Esta casa-pazo do sculo XVIII, obra de
Fernndez Sarela, foi hospedaxe dos bispos que visitaban a cidade. Agora funciona nela a Oficina do Peregrino, na que
se expide a Compostela, o certificado que acredita o sentido cristin da peregrinacin.

3.3. A praza da Quintana


Quintana o equivalente de praa, e ambas palabras designaban na terminoloxa medieval aos espazos abertos de
uso pblico. A Quintana foino por excelencia, delimitada pola cabeceira da Catedral, o mosteiro fundacional, o
cemiterio de cengos e a primeira casa consistorial.
A praza aparece dividida en dous planos. A parte inferior, a Quintana de Mortos, foi lugar de enterramento ata 1780,
cando por razns sanitarias e falta de espazo se optou polo cemiterio de San Domingos de Bonaval, e mis tarde, polo
actual camposanto de Boisaca. A parte superior de praza , por contraposicin, a Quintana de Vivos.
O impoente muro do mosteiro de San Paio de Antealtares delimita o conxunto polo leste. Alfonso II fundouno no
sculo IX para custodiar o sepulcro do Apstolo, funcin que no sculo XI asumiu o Cabido catedralicio. Os moxes
beneditinos foron substitudos no sculo XV polas beneditinas de clausura que hoxe habitan este edificio, reformado
nos sculos XVII e XVIII. Na sa igrexa pdese admirar un interesante Museo de Arte Sacra que garda o altar
encontrado xunto ao sepulcro de Santiago. E s 19.30 horas, todos os das, pdese escoitar o servizo de vsperas
cantado polas relixiosas do convento.
Desde toda a cidade divsase o nico elemento vertical da praza, a torre do reloxo da Catedral. Recibe o curioso nome
de Berenguela en honra ao arcebispo Berenguel de Landoira, que ordenou a sa construcin no sculo XIV. Daquela
era un robusto cubo defensivo no que as ameas non superaban a posicin actual do reloxo. O arquitecto Domingo de
Andrade engadiu o remate e a ornamentacin barroca que rodea meirande das camps da Catedral, tamn chamada
Berenguela, de 14 toneladas de peso, cuxa nota do grave pode orse marcar as horas.
sa dereita brese o prtico Real, lugar de sada das procesins litrxicas. O longo muro barroco que protexe a
cabeceira romnica da Catedral contina cara porta Santa, meta dos peregrinos que chegan a Santiago de Compostela
en busca do Xubileu que agarda a quen atravese a nova porta Santa de bronce, colocada en 2004 polo artista
composteln Suso Len. A sa antesala est flanqueada por figuras de pedra romnicas procedentes do coro de pedra
que tivo a Catedral, tallado no sculo XII polo Mestre Mateo, cuxa reconstrucin pode visitarse no museo catedralicio.
Dominan a parte superior as figuras barrocas de Santiago e os seus discpulos, Atanasio e Teodoro. Ao seu lado brese
ocasionalmente desde 2004 a porta dos Abades, que permite o trnsito polos espazos interiores da cabeceira e
desemboca na capela da Corticela.
Os extremos sur e norte estn ocupados por das casas barrocas.Na Quintana dos Mortos, a casa da Conga ou dos
Cengos, conxunto formado por catro vivendas construdas en 1709 por Domingo de Andrade e rematadas por Casas e
10

Nvoa. Enfronte, a casa da Parra, que debe o seu nome s froitas ptreas vides e pmpanos- que deixou o Barroco na
sa porta principal. Edificada por Andrade para o Cabido catedralicio en 1683 ocupa o lugar da primeira notara e da
primeira casa do concello de Santiago, derrubada en 1588. Hoxe una activa sala de exposicins.

3.4. A praza da Inmaculada


A praza da Inmaculada est enmarcada entre o mosteiro de San Martio Pinario e a fachada catedralicia da
Acibechera, que debe o seu nome tradicional presenza de talleres dedicados talla do acibeche. Al desemboca o
ltimo tramo urbano dos Camios Francs, Ingls e do Norte, que entran ao casco histrico pola chamada porta do
Camio.
A primitiva fachada norte da Catedral aparece descrita no Cdice Calixtino do sculo XII como a porta do Paraso,
non s pola sa beleza, senn porque representaba a historia de Adn e Eva, o pecado orixinal e a redencin. Ante ela
estaba a Fons Mirabilis, fonte hoxe trasladada ao claustro, na que se aseaban os peregrinos antes de entrar catedral. O
ambiente medieval completbase coas mesas dos cambiadores de dieiro, mesturados con vendedores de calzados,
coiro e especias, e pousadeiros que ofrecan aloxamento.
Hoxe a fachada norte da Catedral amosa trazas barrocas e neoclsicas, pois foi reformada por enteiro no sculo XVIII.
3.4.1 Mosteiro de San Martio Pinario
Foi fundado no sculo X para albergar a un grupo de monxes cuxa tarefa era vixiar o culto s reliquias do Apstolo. A
sa extensin de mis de 20 mil metros cadrados convrteno no segundo meirande de Espaa, s superado polo
Escorial. En 1494 pasou a depender da congregacin beneditina de Valladolid e un ano mis tarde participaba na
fundacin do Estudo Vello, que deu orixe Universidade. Xa daquela era o mis importante mosteiro do territorio, e
as sas rendas, provenientes de toda Galicia, permitanlle no sculo XVIII dar esmola a centos de pobres -un da aos
homes, outro a mulleres e nenos- alternando co arcebispo. Ata a sa supresin en 1837, posua a maior biblioteca de
Galicia e un dos maiores albergues do pas.
O edificio actual amosa unha fachada renacentista que foi rematada en 1738 cun peche central barroco. Sobre o gran
escudo de Carlos V pode verse a imaxe ecuestre do santo titular, San Martio de Tours, que parte a sa capa cun
pobre. No seu interior, que parte do Seminario Maior e s abre as sas portas como hostal no vern, distribense tres
impoentes claustros dos sculos XVII e XVIII.

4- OUTROS LUGARES DE INTERESE NA CIDADE DE SANTIAGO


4.1. A praza de Cervantres
A praza de Cervantes era coecida no sculo XII como o Foro, por ser punto de reunin popular e o lugar onde o
pregoeiro la os acordos municipais e as ordenanzas do Arcebispo. Por esta vocacin informativa, unha das sas ras,
de importante actividade comercial, denomnase do Preguntoiro. Fai esquina co edificio levantado en 1682 para o
antigo Concello, que ocupou o soar durante 200 anos, desde 1583 ata o seu traslado en 1787 ao palacio de Raxoi.
Hoxe o nico edificio municipal barroco que se conserva intacto en Galicia. Unha restauracin interior permitiu
identificar as antigas escribanas, o oratorio, o arquivo e os alxubes: sbese que na praza chegaron a realizarse autos de
fe en tempos da Inquisicin e que nela estivo situada ata 1570 a columna en torno cal se imparta xustiza e a cuxo p
11

se situaba o patbulo. A columna via de presidir as execucins no monte da Almciga e pasou carballeira de Santa
Susana, de onde desapareceu no sculo XIX.
Posteriormente, ao especializarse na venda de alimentos e mercadoras, o espazo adquiriu o nome de praza do
Campo e categora de mercado principal. Isto explica tamn o nome da igrexa de San Bieito do Campo, cuxas lias
neoclsicas actuais non fan pensar que a fundacin se remonta ao sculo X.
Trasladado o mercado Praza de Abastos a finais do sculo XIX, a praza adquiriu o nome definitivo de Cervantes. Un
busto do escritor coroa a fonte e recrdanos que o autor de Don Quijote era portador de dous apelidos de orixe galego:
Cervantes e Saavedra.

4.2. A Casa da Troia


Pola ra da Troia chgase casa do mesmo nome, unha antiga pensin de estudantes inmortalizada por Prez Lugn na
sa novela homnima, escrita en 1915. Este escenario das aventuras e desventuras da vida universitaria do sculo XIX
foi transformado en museo pola Asociacin de Antigos Tunos de Santiago, desexosos de revivir a atmosfera da
popular pensin rexentada por dona Xenerosa.
A ra desemboca na praza de San Miguel dos Agros, cuxa igrexa foi fundada no sculo X e reconstruda nos sculos
XV, XVIII e XIX. No lado oposto da ra encntrase a casa Gtica, tamn coecida como casa do Rei Don Pedro, unha
das escasas mostras de arquitectura civil gtica da cidade. No seu interior, o Museo das Peregrinacins d constancia
do fenmeno das peregrinacins a travs de coleccins de pintura, escultura, ourivera e artes populares.
En direccin contraria, a praza de San Miguel conecta coa de San Martio Pinario, dominada pola fachada da igrexa
deste impoente mosteiro.

4.3. Igrexa de San Martio Pinario


Construda desde finais do sculo XVI, a sa fachada, trazada en 1652, est concibida como un altar ptreo. Presdeno
a Virxe, San Bieito e San Bernardo, mentres que no frontn superior est San Martio partindo a sa capa cun pobre.
O campanario e a escalinata barroca son das imaxes caractersticas do edificio, cuxas torres non superan a altura da
fachada debido oposicin do Cabido catedralicio, que tema que competisen coas da catedral.
Para acceder ao templo debe pagarse unha mdica entrada que permite contemplar o fastoso retablo maior, deseado
por Fernando de Casas e Novoa e executado por Romay, que est considerado un dos mellores do barroco espaol. O
cadeirado do coro, situada detrs do altar maior, foi realizada en madeira de nogueira por Mateo de Prado, entre 1639 e
1646, e tamn est recoecida como a mis importante en Galicia.

4.4. Convento de San Francisco


Pola ra da porta da Pena -cuxo nome recorda unha das sadas da muralla urbana- e a costa Vella chgase ata o
convento de San Francisco. A tradicin atribe a sa fundacin ao propio santo de Ass, que tera peregrinado a
Compostela en 1213-1215. Aqu recibira unha revelacin divina para erixir un mosteiro en terreos de San Martio
Pinario. O financiamento do proxecto terase feito cun tesouro que encontrou o carboeiro Cotolay nunha fonte. O
convento actual do sculo XVII e a igrexa, do sculo XVIII. O monumento a San Francisco foi realizado polo
escultor Francisco Asorey en conmemoracin do stimo centenario franciscano en 1930.
12

De volta cara praza do Obradoiro, pola ra de San Francisco - lugar de paso continuo das excursins organizadas que
acceden cidade pola avenida de Xon XXIII -, emerxen a Facultade de Medicina e o largo muro lateral do Hostal dos
Reis Catlicos.

4.5. Convento de San Domingos de Bonaval


Foi fundado por San Domingos de Guzmn, que quixo conclur a sa segunda viaxe a terras do Apstolo coa
fundacin dunha comunidade relixiosa en 1220, pouco antes da sa morte. S a igrexa conserva elementos gticos. O
edificio actual en boa parte obra do arquitecto barroco Domingo de Andrade, quen deseou ademais a sorprendente
tripla escaleira de caracol sen soporte que d acceso s salas do Museo do Pobo Galego. Inaugurado en 1977, dedica as
sas salas a recuperar e expoer material etnogrfico e antropolxico sobre a vida e costumes de Galicia.
Igrexa de San Domingos de Bonaval
una obra de transicin entre o romnico e o gtico cunha elegante cabeceira de estilizadas vents. O cruceiro alberga
o Panten de Galegos Ilustres, no que descansan figuras da historia e as artes galegas, como o poltico e escritor Daniel
Afonso Castelao, o creador da teora do rexionalismo galego, Alfredo Braas; o poeta Ramn Cabanillas, a poetisa
Rosala de Castro, o escultor Francisco Asorey e o humanista Domingo Fontn. No recinto celbranse concertos e
exposicins.

4.6. Praza de Mazarelos


Onde se acha o nico arco que se conservou da muralla medieval. A desaparecida fortificacin do sculo XI encerraba
cos seus dous quilmetros unha superficie de 30 hectreas cuxos lmites corresponden mis ou menos aos do actual
casco histrico. Derrubada no sculo XIX ao perder a sa funcin defensiva orixinal, contaba con sete portas
principais que permitan controlar o acceso de persoas e mercadoras. Delas s quedan os nomes na toponimia urbana.
A excepcin este arco de Mazarelos, que pasou a ser propiedade privada cando o Concello decidiu aforar partes do
muro para ampliar vivendas prximas. o caso da parte superior desta porta pola que entraban o vio do Ribeiro e os
cereais castelns.
O arco permite a visin da fachada do convento das Madres Mercedarias, fundado no sculo XV, cuxo recinto barroco
foi trazado por Diego Romay. O relevo da entrada, obra de Mateo de Prado, representa unha Anunciacin.

4.7. Facultade de Xeografa e histria


O edificio que alberga hoxe Facultade de Xeografa e Historia para moitos compostelns, sinxelamente, a
Universidade. Trtase dunha maciza construcin neoclsica que lle foi engadido un piso entre os sculos XIX e XX,
cando se decidiu substitur a figura de Minerva, que coroaba o conxunto, polas estatuas dos fundadores da casa de
estudios.
Esta non foi, non obstante, a primeira sede da Universidade de Santiago de Compostela, que debe situarse no colexio
de Fonseca, cerca da praza do Obradoiro. A fusin do entn colexio de Santiago Alfeo co Estudo Vello fundado en
1495 en San Paio de Antealtares deu orixe casa de estudos que celebrou en 1995 o seu V Centenario. As sas
instalacins ocupan hoxe 1.300.000 metros cadrados e albergan a mis de 30 mil estudantes, 2 mil docentes e
investigadores e mil empregados distribudos nos campus de Santiago e Lugo.
13

Contigua ao edificio de Xeografa e Historia rguese a igrexa da Universidade ou da Compaa, do sculo XVII, que
pertenceu aos xesutas ata a sa expulsin en 1767, cando as estatuas da fachada que representaban a San Ignacio e
San Francisco Xavier, foron convertidas nas de San Pedro e San Paulo. O interior acolle interesantes retablos barrocos
e exposicins universitarias.
Rodeando o edificio da facultade cara ao o mercado, gzase dunha ampla vista na que destaca o conxunto formado
polo convento de Belvs, fundado en 1306 para acoller s dominicas, e o Seminario Menor do mesmo nome, que
albergue de peregrinos. Na capela de Belvs venrase a Virxe do Portal, unha figura que se lle atribe o milagre de
fuxir sempre da capela e aparecer no pequeno nicho da portera onde estivo orixinalmente colocada.

4.8. Igrexa de San Fiz de Solivio


A ra conduce cara pequena igrexa de San Fiz de Solovio. A tradicin indica que ocupa o lugar da ermida de Paio, o
descubridor do sepulcro do Apstolo no sculo IX. O Cdice Calixtino mencinaa xa entre os dez templos que tia
Compostela no sculo XII. Desa poca conserva s a portada. O tmpano policromado da Adoracin dos Magos foi
realizado en 1316; a torre e o resto da igrexa actual son obra do frtil barroco composteln.

4.9. Praza de Abastos


Este lugar concentra a actividade do mercado todos os das, ags os domingos, desde o ano de 1873, cando se
ocuparon as antigas hortas do conde de Altamira. As naves levantadas por Joaqun Vaquero Palacios a finais dos anos
30, seguen as formas da arquitectura tradicional galega, baseadas nos estilos romnico e barroco e en elementos das
construcins aldens.
A visita ao mercado ten un triplo interese: cultural, gastronmico e arquitectnico. Nel sguense mantendo as formas
de comercio tradicional, o trato directo e o regateo, o que constite un dos seus principais encantos. A nave mis
chama a atencin probabelmente a dedicada a peixes e mariscos, tan acabados de sar do mar que en moitos casos
estn vivos. Carnes, aves e coellos vivos, patacas, pan, froitas e verduras, queixos, e tamn flores, sementes e plantas,
completan este bodegn, e permiten entender a cultura gastronmica de Galicia.
Xunto cos postos fixos das casetas, na praza de Abastos mantense anda a figura da paisana, produtora agro-gandeira
dos municipios de Santiago e limtrofes, que vende o produto da sa colleita. Os das de mxima afluencia coinciden
unhas 110 paisanas, agrupadas segundo a localidade de procedencia e o tipo de produto.

4.10. Convento de Santo Agostio


Hoxe colexio maior, foi construdo entre 1633 e 1648. Na fachada da sa igrexa chaman a atencin as torres
inconclusas: a esquerda, truncada por un raio en 1788, e a dereita, que nunca se rematou.

5- POLAS RAS DE SANTIAGO


Ao sar do Obradoiro rumbo RA DO FRANCO encntranse o colexio de Fonseca, que pode considerarse o
primeiro edificio propio da Universidade de Santiago de Compostela, pois foi fundado en 1522 polo arcebispo Alonso
Fonseca III. de estilo renacentista, cunha fachada retablo na que pode recoecerse a Santiago Alfeo, patrn deste
colexio que albergou durante sculos aos estudantes de berce mis privilexiado. No interior destacan un dos mis
14

fermosos claustros compostelns e a sala de graos, cun impresionante artesoado de madeira nobre. Aqu tiveron a sa
sede o Seminario de Estudos Galegos Padre Sarmiento (cuxos membros redactaron o primeiro anteproxecto do
Estatuto de Autonoma de Galicia) e o primeiro Parlamento democrtico en 1982. Hoxe alberga a valiosa biblioteca da
Universidade, con mis de 300 mil volumes e 150 incunbeis.
Cerca de Fonseca poden acharse a capela e a fonte do Apstolo, augas milagrosas que teran brotado, segundo a
tradicin, ao paso dos bois que conduciron os restos do Apstolo cara ao seu lugar de enterramento.
A ra do Franco concentra boa parte da oferta gastronmica do casco histrico. Os seus restaurantes recollen a
herdanza dos taberneiros medievais que se asentaron al para atender aos peregrinos (os francos, entendidos como
calquera peregrino chegado a travs dos Perineos ou como homes libres) que deron nome a esta ra. Moitas das sas
casas conservan anda, gravados en pedra, smbolos como a cuncha, que as identifican como posesins do Cabido
composteln, a rbore smbolo de San Martio Pinario- ou as cinco estrelas do escudo da Universidade compostel.

casa do Den seguen na RA DO VILAR outras casas renacentistas, barrocas e neoclsicas que dan fe do carcter
privilexiado da ra dentro do trazado medieval. Estas residencias nobiliarias, que responden ao prototipo de pazo
urbano, caracterzanse polos seus grandes escudos e pola calidade dos seus traballos de cantera e forxa ornamental.
Avanzando cara a praza do Toural, aparecen exemplos como a Fundacin Torrente Ballester (n 7) e a Fundacin
Caixa Galicia (n 19), que contan con interesantes exposicins; o pazo de Monroy (n 18), de limpo estilo renacentista,
e o pazo de Vaamonde (n 59), sede do Consorcio de Santiago, vecio do canelln de Entrerras, o mis estreito da
cidade. Interesante resulta tamn o antigo Casino (n 35), un club de elite fundado en 1843. A sa sede actual data de
1873 e o seu saln de baile -decorado con escenas alegricas talladas en madeira de castao por Maximino Magariosest hoxe aberto ao pblico como caf.
Tras pasar pola sede de Turismo de Santiago, a Oficina Municipal de Informacin Turstica, chgase PRAZA DO
TOURAL. Este antigo punto de venda de gando e aprovisionamento de auga amosa, arredor da fonte de 1822, algns
dos elementos propios da arquitectura urbana: pavimento de granito, pasos con soportais para gorecerse da chuvia,
galeras para controlar a temperatura e a luz das estancias interiores; escudos e nobres balcns. O mis destacbel o
pazo de Bendaa, do sculo XVIII, obra de Clemente Fernndez Sarela. Remata a sa fachada a figura do Atlas que
sostn a bveda celeste. Na actualidade alberga a Fundacin Granell e o museo do mesmo nome, que recollen o legado
do artista surrealista galego Eugenio Granell.

Para coecer mis exemplos de pazos pode percorrerse a RA NOVA, que leva o mesmo nome desde hai 800 anos.
Nela destacan a casa das Pomas (n 12), as chamada por las restras de froitos barrocos que decoran a sa fachada, e o
pazo de Santa Cruz (n 9), do sculo XIX, moi achegados a dous dos bastins culturais compostelns, o Teatro
Principal -fundado en 1841- e o Saln Teatro.
Entre as residencias aparece a igrexa de Santa Mara Salom, a nica de Espaa dedicada nai dos Apstolos
Santiago e Xon Evanxelista. Pose un curioso adro cuberto, que sobreviviu aos derrubes dos soportais que protexen o
paseo. O templo barroco conserva unha portada romnica, cunha virxe sedente do sculo XIV. A ambos lados
aparecen as das figuras dunha Anunciacin do sculo XV, coa particularidade de que a Virxe mostra xa un visbel
embarazo. No interior da igrexa todo un reto encontrar ao anxio con gafas que decora o apoio dun retablo.
15

A ra de Tras Salom conduce ao pazo de Fonseca, unha casona renacentista encargada a mediados do sculo XVI
pola ilustre familia que deu cidade tres arcebispos, un deles fundador da Universidade. Da traza orixinal do
arquitecto Gil de Hontan consrvase o baixo, decorado por medallns. A ra desemboca fronte ao convento dos
Remedios tamn coecido como o colexio das Orfas, fundado no sculo XVII poca que corresponden a igrexa e o
campanario- e reformado exteriormente no sculo XVIII

6- O CAMIO DE SANTIAGO URBANO


O regreso porta do Camio permite percorrer os ltimos metros do Camio de Santiago cara Catedral. Pola ra das
Casas Reais, as chamada por terse urbanizado con vivendas de propiedade real, ocupadas polo gobernador, a
Audiencia e outros rganos de control impostos polos Reis Catlicos, psase xunto ao pazo de Fondevila, un pazo
urbano do sculo XVII. A igrexa das nimas sae ao paso coa sa sinxeleza neoclsica, levantada grazas s esmolas
dos devotos das nimas do purgatorio, que arden no lume eterno do baixorrelevo da portada. Dentro grdase unha
importante coleccin de arte relixioso, que ocupa tamn a igrexa de San Bieito do Campo.
Pola ra Travesa chgase igrexa de Santa Mara do Camio. patroa dos peregrinos dedcase esta igrexa reedificada
no sculo XVIII, ltimo templo mariano do Camio de Santiago antes de chegar tumba do Apstolo. Destaca na sa
portada o gran culo acristalado, e no seu interior o retablo maior do sculo XVIII. O seu nome tamn indica a
proximidade da porta do Camio, que lembra o punto da muralla polo que entraban cidade os peregrinos e que, para
iso, permaneca aberta pola noite. Hoxe segue desembocando aqu a ruta que trae aos camiantes desde o monte do
Gozo polo barrio dos Concheiros e a ra de San Pedro.
A ra das Casas Reais desemboca na Praza de Cervantes (xa comentada) e baixando pola ra da Acabachera
chegamos a Praza da Inmaculada onde os peregrinos poden ver por primeira vez a catedral, baixando polo arco
chegase Praza do Obradoiro, kilmetro cero de todos os camios a Santiago

7- PARQUES DE SANTIAGO
Santiago cuenta con 2.200.000 metros cuadrados de espacios verdes distribuidos en 57 parques con juegos infantiles,
43 polideportivos descubiertos y 130 zonas de ocio.
7.1. A Alameda
Sando pola porta Faxeira, unha das antigas portas da desaparecida muralla, chgase Alameda.
Unha curiosa escultura de Csar Lombera, coecida como As das Maras, d a benvida ao parque. Trtase de das
personaxes populares, irms e costureiras de profesin, que emprendan a diario o mesmo paseo, lucindo vistosos
vestidos e elaboradas maquillaxes. sa dereita pode apreciarse, ra por medio, o colexio de San Clemente, antigo
colexio de pasantes, fundado a comezos do sculo XVII. Tras a sa fachada de lias clsicas ten a sa sede o instituto
de educacin secundaria Rosala de Castro.
O permetro do parque pdese recorrer comenzando, por exemplo polo Paseo dos Lens,que arrinca baixo o arco
triunfal. Al tpase o camiante co escritor galego Ramn del Valle Incln inmortalizado en bronce, para chegar logo
eucalipto dos namorados e admirar todo un clsico entre as postais de Compostela: a visin do Conxunto Histrico
enmarcado entre as ramas de carballos e olmos.

16

7.2. Parque de San Domingos de Bonaval


Es uno de los espacios verdes ms bonitos y fascinantes de Santiago de Compostela. Zona de cesped verde, arboledas
e incluso restos del antiguo cementerio del Monasterio al que perteneca este parque, contribuyen a hacer de l uno de
los puntos ms queridos y disfrutados por los compostelanos especialmente en los meses de primavera y verano.

7.3. Parque de Belvs


Est situado en una zona verde rodeado de prados. En la parte alta se encuentra el Convento de Belvs y el Seminario
Menor; desde aqu se goza de unas estupendas vistas sobre Santiago de Compostela

Otros parques de Santiago son el de Galeras, Granxa do Xesto, vista Alegre, PArque da Msica, Carballeira de San
Lourenzo, campus sur o los paseos fluviales del ro Sar y del ro Sarela.

8- ARQUITECTURA CONTEMPORNEA

8.1. Centro Galego de Arte Contempornea


O CGAC, inaugurado en 1993, ocupa o edificio de granito deseado por lvaro Siza, arquitecto portugus galardoado
co premio Pritzker 1992. A sa disposicin est estudada para non ocultar a vista do convento barroco. Nas sas
espazosas salas, que acolleron mis dun cento de exposicins, amsanse as ltimas tendencias en pintura, escultura,
fotografa e instalacins de autores galegos, espaois e europeos contemporneos. O mesmo arquitecto tamn autor
da correctsima rehabilitacin do predio conventual co fin de convertelo en parque urbano.

8.2. Auditorio de Galicia


Es una obra del arquitecto Julio Cano Lasso de 1985-1989, que dota a Santiago de un edificio capaz de desarrollar una
programacin musical y expositiva de alto nivel. Se proyect con una serie de severos volmenes de piedra,
complementado con paos de vidrio horizontales, con particiones blancas y menudas, que evocan la tradicin de las
galeras. respeta la plaza existente convirtindola en una gran escenario urbano, porticado en dos de sus lados, antesala
exterior del edificio. En la parte trasera del edificio se cre una gran lmina de agua, a la que se abren varios paos de
cristal.

8.3. Facultad de Ciencias de la comunicacin


Es obra del arquitecto lvaro Siza, de 1993-1999 y est situado en el Campus Norte de la Universidad Compostelana.
Todos los detalles del equipamiento del edificio fueron resueltos por el arquitecto, lo que lo convierte en un notable
ejemplo de obra de arte total de la arquitectura contempornea.

8.4. Institutos Universitarios de Investigacin.


En las estribaciones del campus compostelano se levantan tres prismas iguales y distintos dependiendo de las
caractersticas del solar y de la definicin del programa. La ordenacin secuencial de los edificios, elevados sobre un
pedestal dota de unidad al conjunto. Estos son compactos por fuera y flexibles por dentro, coronados por pequeos
17

cuerpos con las bibliotecas orientadas a un jardn arbolado en su lado oeste, donde la fachada se abre con cristaleras.
La estructura de hormign se reviste de grandes placas de grantio, que junto a las carpinteras de aluminio y la cubierta
de zinc se suman al concierto de grises.

8.5. Escuela de Altos Estudios Musicales


Los requerimientos acsticos de las distintas estancias fueron, desde un punto de vista funcional, condicionantes en el
diseo. De esta forma las que requieran mayores solicitaciones acsticas se instalan en un gran basamento enterrado de
hormign, que conforma el asiento del edificio y regula las rasantes de la topografa. Sobre el jardn, una compacta
caja de piedra con sillares de 35 cm. de espesor, 175 cm. de altura y anchura variable, colocadas a hueso. Esta caja de
granito Mondariz pronto se inundar de verdn y ser figura de un fondo natural que est formado por una magnfica
carballeira situada a la espalda de la finca Simen.

8.6. Centro Sociocultural da Trisca


Se trata de la obra de un gran arquitecto, John Hejduk, con una larga trayectoria profesional, sobre todo en el campo
del pensamiento y la crtica.
El edificio deba adaptarse a la trama urbana completando para ello una esquina muy aguda y de difcil solucin. El
volumen resultante est enormemente tensionado por su propia forma forzada. En la esquina del ngulo agudo, los
vidrios doblan el ngulo entero en un ejercicio tcnico y formal muy apreciable. Las fachadas de piedra se configuran
de diferente manera segn su orientacin. La fachada que da a la calle aparece modulada por una serie de balcones
escultricos hechos con tubulares de acero. El alzado contrario, volcado a los jardines del Parque de Belvs, aparece
salpicado de lucernarios de acero a modo de tragaluces que arrancan del plano del cerramiento de manera violenta,
aadiendo tensin al conjunto.
En el interior del edificio, los falsos techos recrean formas y figuras creadas por el propio arquitecto, imgenes de su
expresiva imaginera, que tambin se repiten en el pavimento de la terraza.

8.7. Cidade da Cultura


La obra de la Ciudad de la Cultura, actualmente en construccin, es, como su propio nombre indica, una ciudad en
pequeo, una gigantesca obra de 141.000 m2 de superficie, que nace como futuro gran referente cultural de Galicia. El
concurso para esta ambiciosa obra a gran escala lo gan el prestigioso arquitecto americano Peter Eisenman, que para
desarrollar el proyecto se inspir en la forma de la concha de una vieira. El proyecto desarrolla una nueva topografa
sobre el Monte

Gaias, tomando

como referencia las

trazas

de

la ciudad

histrica de Santiago.

El conjunto cuenta con seis volmenes que se articulan como una ciudad a pequea escala comunicndose por medio
de calles peatonales. Por su disposicin en lo alto de la colina, aun con le terreno modificado, la ciudad se convierte
necesariamente en magnfico mirador de esa ciudad histrica en la que se inspira.
La obra responde a un ambicioso programa de espacios culturales: hemeroteca, biblioteca, museo, servicios sociales,
teatro y centro de nuevas tecnologas. Todos ellos estarn dotados de los ltimos avances tecnolgicos en materia de
catalogacin, almacenamiento, sistemas expositivos, etc. El proyecto se complementa con un parque forestal de gran
inters paisajstico y ambiental.
18

Las formas de los volmenes estn dotadas de gran organicismo, son formas que se doblan y se alabean, cubiertas que
se curvan siguiendo una inspiracin en las formas naturales de gran plasticidad. El volumen de la biblioteca, por
ejemplo, es una gran pieza donde la curva de la cubierta modifica la altura del volumen en cada punto, variando la
percepcin del edificio a medida que se recorre exteriormente. La pieza concilia lo monumental de su escala con un
diseo humanizado a la medida de los usuarios.
Todo el conjunto edificatorio estar revestido en piedra cuarcita, que define as la piel exterior y continua del
complejo, a excepcin de los grandes paramentos acristalados que llenarn de luz los edificios.
El arquitecto incluy en el proyecto las torres de John Hejduk, inicialmente proyectadas para otro emplazamiento en la
ciudad y que ahora pasan a formar parte del complejo, en homenaje a su arquitecto creador, fallecido recientemente.

8.8. Multiusos Fontes do Sar


Se trata de un equipamiento de gran entidad concebido para la prctica de actividades deportivas y para la celebracin
de todo tipo de eventos y espectculos.
Es un complejo a gran escala, pues dispone de 10.000 m2 de superficie que se reparten entre la zona deportiva y la
zona dedicada a los eventos, que disponde de 5.065 asientos.
Los arquitectos catalanes Arenaza y Pujol, autores del proyecto, disearon un gran volumen cilndrico que aparece
como un hito en su ubicacin, un amplio espacio verde atravesado por el ro Sar.
El edificio se constituye a base de franjas horizontales que van definiendo el aspecto exterior final: un primer nivel que
funciona a modo de zcalo, un segundo nivel totalmente acristalado y un ltimo tramo totalmente cerrado coronado
por la cubierta. En ella se han dispuesto una serie de lucernarios que facilitan la iluminacin del recinto y dotan a la
cubierta de una gran expresividad.
En el interior llama la atencin la espectacular estructura que recorre el espacio difano: cerchas de madera laminada,
con tirantes metlicos, que salvan luces de hasta 90 m.

8.9. Palacio de Congresos y Exposiciones


Obra serena, apaisada y plana de largas fachadas hermticas con perforaciones a nivel del suelo. Espacios enormes,
salas amplias. Arquitectura sin obstculos con lugares de relacin difanos de diseo funcional para encuentro de
grandes grupos.

9-MUSEOS Y SALAS DE EXPOSICIONES

9.1. Casa da Troia


Casa da Troia, esta casa es especialmente famosa por la novela de Prez Lugn: "La Casa de la Troya", en la que el
autor describa el estupendo ambiente estudiantil de Santiago de finales del siglo XIX, entre mundano y responsable.
La Casa da Troia es actualmente un museo y est situado en la Ra da Troia de Santiago de Compostela.
Entrando en la antigua pensin podemos ver primero la sala de respecto, con recuerdos del autor de la novela y el
comedor donde estn expuestas fotografas y objetos relacionados con los personajes del libro. En el segundo piso, los
dormitorios; y en el tico, la cocina y un pequeo cuarto anexo donde viva la patrona.
19

9.2. CGAC. Centro Galego de Arte Contempornea


CGAC, Centro Galego de Arte Contempornea.
Ubicado en un edificio moderno, diseado por el arquitecto portugus lvaro Siza, fue inaugurado en 1993. Se sita
en las inmediaciones del Convento de San Domingos de Bonaval y del Museo do Pobo Galego.
El fin ltimo de esta construccin fue el de integrar y, a la vez, establecer una continuidad con el tejido urbano
monumental preexistente; por ello, la piedra cobra una especial relevancia convirtindose en el material constructivo
fundamental que recubre el edificio.

9.3. Fundacin Gonzalo Torrente Ballester


La Fundacin Gonzalo Torrente Ballester custodia el legado del importante escritor gallego Gonzalo Torrente
Ballester, albergando la totalidad de su biblioteca con un fondo de 17.000 libros, y su archivo personal integrado por
artculos, cartas, enseres personales, cuadros y distinciones; as como cientos de bobinas y cintas magnetofnicas con
su voz.

9.4. Museo das Peregrinacins


Casa Gtica, Museo das Peregrinacins
El Museo das Peregrinacins se ubica en el edificio conocido como Casa Gtica, en la zona monumental de Santiago,
y est dedicado a transmitir la trascendencia que para la cultura europea e Hispanoamericana tuvo la peregrinacin a
Santiago de Compostela y en general el culto al Apstol.
El Museo se divide en 8 salas:
- A peregrinacin: Un camio ritual de peregrinacin
-Orixes do culto xacobeo: A traslacin do corpo de Santiago
-Santiago, catedral e cidade: O sepulcro do Apstolo como xerador da urbe compostel
-Peregrinos a Santiago: Camios e ritos
-Iconografa de Santiago: A imaxe de Santiago na historia
-Gremios e tradicins artesns en Compostela
-Gravados compostelns
- A harmona do Universo: A musicalide do Prtico
Est previsto su traspaso al antiguo Banco de Espaa en la Plaza de Plateras. Actualmente est en remodelacin y
pasar a ser el Museo de la Ciudad y de las Peregrinaciones.

9.5. Museo de Arte Sacra


El Museo de Arte Sacra se encuentra dentro del Monasterio de San Paio de Antealtares.
En este museo se conservan algunas piezas tan excepcionalmente valiosas como el primitivo altar existente sobre la
tumba del Apstol Santiago o un ejemplar nico de una edicin de 1610 de la Regla de San Benito.

9.6. Museo de Historia Natural Lus Iglesias

20

El Museo de Historia Natural Lus Iglesias, est ubicado en el edificio de la Facultad de Ciencias Qumicas de
Santiago -Campus Sur.
El Museo consta de 3 salas donde pueden observarse un gran nmero de colecciones de fauna y flora procedentes de
todo el mundo; las ms valiosas las que se conservan del siglo XIX.

9.7. Museo de la Catedral


El llamado Museo de la Catedral, se encuentra dentro de la Catedral de Santiago, y adems de las salas donde se
exhibe material procedente de las excavaciones en la baslica, se pueden visitar otros espacios como la Sala Capitular,
la Biblioteca, la Capilla de las Reliquias o el Sacro Tesoro.

9.8. Museo de la Colegiata de Sar


El Museo de la Colegiata de Sar se encuentra ubicado dentro de la iglesia de Santa Mara la Mayor y Real de Sar, de
un importante valor arquitectnico.
El museo alberga piezas de valor histrico y documental muy importantes, como el pergamino fundacional del templo
(ao 1136), y objetos litrgicos en oro y plata, adems de piezas del antiguo claustro romnico de la propia iglesia de
Sar.

9.9. Museo de San Martn Pinario


La exposicin permanente del Museo de San Martn Pinario, est formada por 12 salas, antiguas dependencias del
Monasterio, que se distribuyen en varios pisos.
El museo contiene colecciones de pintura, escultura, orfebrera, planchas de grabados, vestiduras litrgicas, etc.

9.10. Museo de Terra Santa


El Convento de San Francisco acoje en uno de sus claustros la exposicin permanente del Museo de Terra Santa,
donde se exponen objetos que provienen de la Tierra Santa.
La exposicin se divide en las siguientes secciones:
-Pasado remoto: Incluye los periodos desde el Paleoltico a la dominacin romana
-Presente de la Tierra Santa: Muestra trabajos artesanales de la zona y diferentes maquetas
-Jerusaln Codiciada
-Convivencia actual: Representando las variadas religiones y culturas presentes en la Jerusaln actual: Juda,
Musulmana y Cristiana.

9.11. Museo del Azabache


El Museo del Azabache cuenta con una coleccin de ms de 300 pequeas piezas realizadas en azabache y otros
materiales como la plata.
Valiosas piezas, tanto modernas como antiguas, cuidadosamente elaboradas por maestros artesanos de Compostela y
Asturias.

21

9.12. Museo do Pobo Galego


Museo do Pobo Galego est situado en el Convento de San Domingos de Bonaval.
Junto con el museo se puede visitar adems la iglesia que ocasionalmente se utiliza para algunas exposiciones
culturales. En una capilla de esa iglesia est el Panten de Gallegos Ilustres en el que se encuentran enterrados
personajes destacados de la cultura gallega como Rosala de Castro, Alfredo Braas, Castelao, Francisco Asorey y
Ramn Cabanillas.
En las salas del "Museo do pobo galego" se puede admirar una amplia muestra de manifestaciones de la cultura
popular gallega: pesca, agricultura, ganadera, oficios, viviendas, trajes populares.

9.13. Museo Fundacin Eugenio Granell


La finalidad del Museo Fundacin Eugenio Granell es la difusin de la obra del pintor gallego Eugenio Granell y el
fomento del estudio del Surrealismo y otras corrientes pictricas afines.
Adems de la obra de este artista, en la Fundacin Granell se realizan diversas exposiciones temporales a lo largo del
ao, y otras actividades de fomento de la cultura como talleres, conferencias y recitales de poesa.

9.14. Museo Pazo de Xelmrez


Museo Pazo de Xelmrez
Se trata de un museo que recoge diferentes aspectos de la vida cotidiana de la ciudad de Santiago entre los siglos XIII
y XV.
Dentro del mismo billete para el Museo en el Pazo de Xelmrez, se incluye la visita a las Cubiertas de la Catedral
(tejados). Las visitas son guiadas y en grupo (max. 25 personas), previa reserva.

9.15. Museo Pazo de Xelmrez


Museo Pazo de Xelmrez
Se trata de un museo que recoge diferentes aspectos de la vida cotidiana de la ciudad de Santiago entre los siglos XIII
y XV.
Dentro del mismo billete para el Museo en el Pazo de Xelmrez, se incluye la visita a las Cubiertas de la Catedral
(tejados). Las visitas son guiadas y en grupo (max. 25 personas), previa reserva.

9.16. Museo Pedagxico de Galicia


El Museo Pedagxico de Galicia, es un centro destinado a recuperar, estudiar y difundir todas las expresiones
educativas que ponen de manifiesto la variedad y la riqueza del patrimonio pedaggico de Galicia.
Se encuentra a las afueras de Santiago, en el barrio de San Lzaro

10- FIESTAS DE SANTIAGO


Las fiestas ms importantes de Santiago de Compostela son las del Apstol y las de la Ascensin.
Las celebraciones dedicadas al Apstol tienen una duracin aproximada de quince das, suelen empezar a mediados de
Julio y el 24, 25 y 31 de julio son los das grandes.
22

La noche del 24 de Julio es la celebracin ms grande del ao en la ciudad, y por tradicin se desarrolla un
espectculo de msica y luz que incluye la quema de la fachada de la catedral y espectaculares fuegos artificiales. La
maana siguiente, el 25 de Julio (Festividad de Santiago Apstol) el Rey, o alguien que l nombre en su
representacin, realiza una ofrenda al Apstol.
Durante estas fechas la oferta cultural destaca por su calidad y diversidad; la msica, la danza y el teatro invaden
Compostela.
La otra gran festividad de Compostela, que se celebra durante casi una semana es la Fiesta de la Ascensin (Cuarenta
das despus del Domingo de Resurreccin), casi siempre coincide en mayo y en su programa cuenta siempre con
conciertos, verbenas y pasacalles.

23

You might also like