You are on page 1of 15

Dmnamba bungingma zhishunshama

Un acercamiento a la morfologa en Dmna

Dmnamba bungingma zhishunshama


Un acercamiento a la morfologa en Dmna

Sierra Nevada de Santa Marta, bungingma she nkangawi o


laboratorio de lengua Dmna.
Atanquez, 2016.

Dmnamba bungingma zhishunshama

Buye:
Taller morfologa 2016, Laboratorio de Lengua Gugian she nkangawi
zhanekuashka

Nektuankandzina:
Magie Romanie, Carolina Rodriguez, Ismael Conchacala, Karol Paola Ramirez, Julian
Malo.
Nenendzina nukuanka:

Martin Montero Gil Rongoy zhana


Bernardo Coronado Sauna Rongoy zhana
Bacilio Chimusquero Pinto Tezhumke zhana
Bacilio Chimusquero Sauna Tezhumke zhana
Pedro Alberto Mojica Saratshui zhana
Ismael Conchacala GilMagdalena zhana
Julian Malo Barro-Wimke zhana
Ana Santiaga Coronado Rongoy zhana
Mara Patricia Coronado Sauna Rongoy zhana
Jos Rosario Coronado Rongoy zhana
Laboratoiro de Lengua Dmna
2016

Morfologa en Dmna

Morfologia ni guashi nekshena awegaru, Bungingma she nkangawi kua


Laboratorio de lengua nkwinkuma zhimashayn nushi mndzi ima go
awankura. Ukuashka ingui lingistandzina Maggie Romanie, Carolina Rodriguezga
nguazi neguiyan nushi, ima zhinzhoma she nkango awankura.
Meme tuan nushi inzhina knzhazhi shi nkndzia awankuankura imamba
mntuankua.

Morfo: guagashkru, knzhnga guashi (forma).


Logia: guagashkru, dugandzinagaru ciencia, tuka.
Ni nandu tuazhingura ima bungingmamba Recordar, bion nana zhindzinuka.
Prefijo

raz

sufijo

Re-

-cord-

-ar

Dugandzinanzhe gguiamba ya verbo infinitoru ar, er, ir iwitshikandzina, awame


ar verbo guaknuka, re mowinanka, cord, bungingma cardio.
Iwa ingui bungingma preparacin zhishunsha tuankura.
prefijo

raz

sufijo

Pre- (antes, minsha)

-para-

-cin

Memeyengui bungingma amablemente.


prefijo raz

sufijo

Ama-

-mente (adverbio)

-ble-

Ima bungingma zhishunsha


tukandzina silaba
nekshenu nanakuaga.

Amablemente
Ama-: ima dugandzinanzhembaru ama ya verbo amar. Iyaru nawinzhembaru
guazhi.
-ble-: imaru adjetivo, iyandzinaru, ningui zhan knzhnga guaka; zukuega,
zhinuka, akuega, angiewaga.
-mente:

ak

dugandzinazhe

ggiamba

kngui

bungingma

-mente

iwitshikandzinaru, adverbio, zhaginukandzina.


Alegra

montaa

Categora gramaticales

Nios
Abuelos

mochila

Dugandzinanzhe ggiamba kngui s iwitshikaru, mowa kua agni guaknuka,


iyandzina kima plural dzinguaknuka; nios, abuelos, mujeres. Nashka ingui
shkandzina guaknuka. Ak ingui singular guakandzinaru inguimekin ningui
zhakirteshuwanshka; alegra, montaa, mochila, nio, abuela.
Nawinzhe ggiambaru ime tuakuaga:
Bungingma shkandzina.
raz

sufijo

Shka-(singular, ingui)

-dzina (plural, bgui)

knsi-(ingui, singula)

-mburu

(plural

diminutivo)

Sustantivo: Meme ningui guaka, shka, zhigawiga, kua ningui.


Adjetivos: imagaru k sustantivondzina inzhina kuega guaka.
Ni nandu;

Una nia inteligente y feliz Dmnambaru ima menangma zhigtshikuaga ingui


zen zhiguananka kin nnka
duga zha nnka? zhigtshikuaga ja amtanka kin kuaga? Meme nanunka, zen
zhiguananka kin kuaga. Aweru umba zen zhiguananka, zhigtshikuaga kima
aweru adjetivo nnka.
Verbo: imaru nigui k zhibuneshi acciones. Dugandzinanzheru ar, er, ir
iwitshikandzina, nashka nawinzheru, verbondzina jerundiomba nuka; gawi
(escribiendo), zhamai (cantando), zhapeshi (barriendo).
Preposicin dugandzinanzhemba: a, de, para, por, encima, debajo etc.
Interjecciones dugandzinanzhemba: Ay! Oh! Ay! Mi madre!
Nawiga imandzina nekshena awikima, inzhina bungingma zhindzigumanka,
morfema, zhaginuka nekshena awnka.
Ime nnkambaru iwa nawinzhe ggiamba ni guashi ki morfema nanu? gga iso
awnkura.
Nawinzhe ggiamba nekshena awegaru morfemaru, bungingma nzhina
knzhnga tuka. wame kmangun dugandzinaga morfologia guakuwanshka,
morfo (knzhnga), logia (tuka) guashi nnka. Ime guashiru ingui bungingma
zhishunsha agni nekshena awega tuka.
Memeyeru bungingma anzhadenzhe maigua zhishunzha knzhnga: anzhade-nzhe
Anzhe-: nenenzhe guaka, kso neka
-ade-: agni anzhnga
-nzhe: agni anzhngamba ashate neka.

Bungingma inzhina knzhnga nekshenega ingui nana nekankura

Nenendzina:
Martin Montero Gil, Bacilio Sauna, Pedro Mojica, Patricia Coronado.

Ingui cartomba nekankura:


Nawiga ima carton umba go, morfema ingegua agni mekshunsha awega.
Memeru mntuankua nzhina knzhazhi rishenga metushishega.

Meme nazhi kmanguan maigua nyunuka carton; prefijo kso neka, buamba raiz,
ugakaru sufijo. Meme bungingma nanuwanshka maigua rishenga.
Ni nandu:
Bunginma anzhatunzhe; maigua rizhenga nzhue name?
Anzh: kso neka, prefijo
atu: agma anzhnga, raz
nzhe: agma anzhngamba ashate neka, sufijo. Mema nkte nekuwanshka
shkuame bungingma nnka, anzhatunzhe.

Ima tua ukurashka ime nekshenakuaga: morfema ingui, anzh- (anzisi), mowanka
morfema atu- (kashkuama), maiguanka morfemaru nzhe (mkshi).

Mowa nana avin nekankura:


Meme agni megntunsha awegaru, avionye bungingma nnka, buamba
kimanguan agma anzhnga, awanshka guiknaru anguneka, wame kmanguan
zume naya uka memengui bungingma nnka. Memen ne nawiga itena guiknaru
anzh- buambaru nkekura (-duga-), itenaru -anzhe
Ni nandu:
anzhduganzhe
anzh-: ima guikna prefijo
-duga-:

buamba,

raz

(nkekura)
-nzhe: itena guikna, sufijo

Prefijo

raz

sufijo

Anzh-

-duga-

-nzhe

Prefijo, raz prefijo, en el pronombre personal


Nenega; Ismael Conchacala gil, Patricia Coronado
Morfemaru bunging zhishunzha asakakuaga, nekima iwa prefijo ma- nn
buamba, nkekura (ade, abu, guiya, noma) nn sufijo -nzhe morfemandzina
ksuiguma nekuwanshka ingui bungingma knzhaneka tuankura.

Imaru mowa morfema:


Prefijo

Raz

Ranzh- kua mansh-

-ade

Ni nandu, bungingma ranzhadenzhe, maigua morfema knnka; ranzh-adenzhe.


Awanka nnka, ingui ima agni shi zhakndzia awegaru nawiga inzhina
shangonkura guaknkura.

Ksambaminsha: nkekura bungingma go; ade , abu , kawa, asi, atu, guiya,
busi, kasalu, zhema, moshi. Mawigaru agni nkekura mngawazhingua.
Mowina zhngambaru; anguakura ra, ima kima dugandzinagaru primera
persona singular, yo. Meme nkekuramba asuizhegaru ranzh, dugandzinagaru
mi, ni nandu, mi padre nawinzhembaru ranzhade. Iwa ima megntsha mndzi
ugua winn prefijo ransh (rashkawa), ranzh (ranzhingmi) go.
Ni nandu: Ranzhade ranzhabu, ranshkawa, razhasi, ranzhatu, ranzhinguiya,
ranzhbusi, rashkasalu, ranzhema,
ranzhmoshi.
Ima

bungingmandzinamba

nkekura

aguma

azhngandzina,

akso

naknukandzina

(prefijo)

imbuambaru ransh imbuambaru


ranzh

tunukura.

bungingma

Nashka
ranzhema

guaknkurashka ranzh weru prefijo nanuwanshka, ema ningua guakunka,


nzhuengua nanu ema bungingma noma dziankekamba mndzi nkinanka
name.
Maigua zhanamba; ime nekshena awanshka iwa ingui nkekuramba
ashanukua guakuraru, sufijo. Ima bungingma tuanukurambaru nzhe, ni nandu;
Ranzh-ade-nzhe. Iwa ugua wina mawigangua nzhe guaka, zhinge mawnkua.
Ima maigua morfema:
Prefijo (kso neka)

Raz (agma anzhnga)

Sufijo (ashanuka)

Ranzh-

-ade-

nzhe

Makeguakaru;

bungingma

prefijo

ranzh,

nkekura kua anguakura ra, sufijo nzhe, go


mawnkuemdziru

ingui

bimi

zhikingamba

dugandzina winn zhiki mawkuemdziru ingui


suzungma,

kua

sobremba

mega,

meme

dzindumenzhnka.

Prefijo, raz, sufijo en la segunda persona


Akso neka(ma), agni anzhnga (nkekura), nzhe nna
Manzh- ade-nzhe
nzhe

manzh-abu --nzhe

manzh- atu-nzhe

mansh- kasalu -nzhe

mansh- kawa-nzhe

manzhin- guiya-nzhe

manzh- zhema-nzhe

manzh- busi-nzhe

manzhi- moshi-nzhe.

Prefijo, raz, sufijo en la primera persona plural nawi.

manzh- asi-

Akso neka( nawi), agni anzhnga (nkekura) nn sufijo nzhe


Ni ndandu; Nawinzh-ade-nzhe
Iyamba mndziru mawiga awakuaga; abu
busi

kasalu

zhema

moshi.

kawa

asi

atu

guiya

Tuakuaga (anexo)

You might also like