O teatro no primeiro terzo do sculo XX: Irmandades, vangardas e Grupo Ns.

ANTEDECENTES (Finais do sculo XIX)

O TEATRO REXIONALISTA
Caractersticas:
Escasa producin.
Ambientacin rural.
Brevidade.
Escrito
frecuentemente en
verso.
- Costumismo.
-

Tendencias:
Drama histrico/cadro de costumes.
Autores e obras:
Galo Salinas: 1 estudo terico Memoria acerca de la dramtica gallega (1896).
Francisco M de la Iglesia: A fonte do xuramento (1882), 1 obra en galego estreada.
Galo Salinas Rodrguez: Filla! (1892).
Xan Cuveiro Piol: Pedro Madruga (1897).

INICIOS
(1900-1919)

O TEATRO GALEGO DO 1 TERZO DO SCULO XX

Elementos favorecedores:
- Creacin en 1903 da Escola Rexional de
Declamacin.
- Coros populares impulsores da recuperacin teatral
desde 1915
Caractersticas:
- Continuacin na lia rexionalista de fins do XIX
- Abandono do teatro en verso.
- Carencia de autores e compaas.

Tendencias, autores e obras:

- Teatro social (de carcter anticaciquil):
. Manuel Lugrs Freire: A ponte (1903); Minia
(1904).
- Teatro costumista.
- Teatro histrico (evocacin e recreacin de figuras do
pasado).
- Teatro lrico.

O TEATRO DA POCA NS
(1919-1936)

O TEATRO DAS IRMANDADES

Elementos favorecedores:
Caractersticas:
- Creacin en 1919 do Conservatorio Nazonal de Arte Gallego
- Representar, traducir, crear, facer infraestrutura.
(Escola Dramtica Galega desde 1922).
- Consideracin do teatro como elemento de
- Irmandades da Fala.
propaganda lingstica e ideolxica para galeguizar a
- Grupo Ns.
sociedade.
- Seminario de Estudos Galegos.
- Editoriais: Lar, Cltiga, Ns.
Tendencias, autores e obras:
- Teatro popular tradicional (costumismo ruralista, histrico):
. Xavier Prado Lameiro: Monifates (1928) e Farsadas (1928), coleccin de 14 pezas entre os dous libros.
- Teatro culto de lia renovadora impulsado desde o CNAG e a EDG (superacin do costumismo e ruralismo):
. Ramn Cabanillas: A man de Santia (1919); O mariscal (1926).
- Outros autores deste perodo:
. Armando Cotarelo Valledor: Catedrtico e 1 presidente do Seminario de Estudos galegos. Autor de pezas de
temtica variada nas que destaca o dominio da tcnica, como en Trebn (1922), Hostia (1926), Mourenza (1931).

O TEATRO DO GRUPO NS
Caractersticas:
- Renovacin, ruptura, modernidade, vangardismo.
- Preocupacin polo xito do xnero.
- Intento de universalizar o teatro galego.
- Conxugacin de elementos populares coa arte de vangarda
- Influencias do simbolismo francs e do teatro ruso (afastamento da descricin obxectiva, utilizacin da luz como
suxeridora de ambientes).
- Emprego de smbolos, mscaras, etc.
- Importancia dos elementos escnicos (luz, vestiario, etc.).
- Expresionismo (intensificacin da comunicacin dramtica por medio da deformacin de trazos significativos da
realidade ou dos homes para destacalos, evitando que pasen inadvertidos).
- Superacin do galego dialectal.
Autores e obras:
- Vicente Risco: O bufn de El-Rei (1928), drama de carcter trxico estruturado en catro pasos e con numerosas
escenas.
- Ramn Otero Pedrayo: A lagarada (1928), traxedia dionisaca desenvolvida nun ambiente rural na estacin da
vendima. Cobiza, luxuria.
- Castelao: Os vellos non deben de namorarse (1941), farsa dividida en tres lances de estrutura paralela. Prlogo e
eplogo. Os personaxes son arquetipos. Gran carga simblica. Importancia dos elementos escenogrficos.
Rafael Dieste: Sen pertencer ao grupo Ns, a sa obra dramtica responde mesma concepcin teatral. A fiestra
valdeira (1927), comedia estruturada en tres lances (introducin, n e desenlace) na que se produce un conflito que
remata satisfactoriamente. A accin transcorre nunha pequena vila marieira.

O teatro do primeiro terzo do XX: Irmandades, vangardas e Grupo Ns.

O teatro o xnero menos cultivado da literatura galega, por das razns fundamentais:

A exclusin da lingua galega dos espazos pblicos cultos debido diglosia (e o teatro un espectculo social
fundamentalmente burgus).

As sucesivas prohibicins de representar en linguas diferentes ao casteln.

A fonte do xuramento (1882) marca o inicio do teatro moderno; de temtica case exclusivamente rural; de
extensin breve, dominado polo costumismo, con dilogos choqueiros e personaxes tpicos.
Coas IRMANDADES DA FALA o teatro deixa de ser un divertimento para converterse nunha arma poltica,
reivindicativa. Diversifcase a oferta teatral: teatro histrico, social (denuncia da emigracin e caciquismo), seorial
(de pazo), cmico, infantil e comedia burguesa. En 1919 a Irmandade da Corua crea o Conservatorio Nazonal de
Arte Galega, que far mis de cen representacins por ano, e outras Irmandades organizan tamn as sas
"agrupacins artsticas".
Pero anda as, o teatro non tivo verdadeira tradicin na nosa literatura, polas razns xa expostas e porque axia
tivo que competir co cine.
Os autores mis interesantes son:
Cabanillas, A man de Santia (1921), no debut do Conservatorio, unha comedia en prosa na que por primeira
vez as clases seoriais falan en galego. En 1926 publicou O Mariscal, escrito por iniciativa de Vilar Ponte, drama
histrico en verso que nos presenta o mariscal Pero Pardo de Cela como abandeirado da oposicin galega ao
centralismo polo seu enfrontamento cos Reis Catlicos.
Armando Cotarelo Valledor, dominador da tcnica teatral, foi autor dunha variada obra destacando a traxedia
histrica sobre a execucin de Prisciliano, Hostia (1926). Toda a sa obra ten unha grande preocupacin pola
psicoloxa das personaxes e unha complexa construcin teatral, decote cunha grande poetizacin e riqueza lxica.
X. Quintanilla autor de Aln (1921), escrita para demostrar a universalidade da lingua galega, que en galego se
poden tratar temas non galegos: o escenario fsico Nova York, o ambiente: unha sesin de espiritismo, anda que
a accin decorre no interior das personaxes.
A XERACIN NS non utilizou o teatro como arma poltica ou pedagxica pero si lle deu un pulo extraordinario
desde o punto de vista literario, facndoo participar tamn das correntes europeas. Con eles aparecen os primeiros
elementos simbolistas e surrealistas, superando o realismo do anterior: a partir de agora non s van falar galego
labregos e caciques, senn tamn fidalgos e princesas, bocois e sapos, pipotes e penedos, os santos do Prtico da
Gloria, os fantasmas ... etc.
1. Vicente Risco escribiu unha nica peza teatral, O bufn de El Rei, drama simbolista que relaciona deformidade
fsica e moral.
2. Ramn Otero Pedrayo escribiu unha extensa obra teatral, na que podemos destacar A lagarada (1928) e
Teatro de Mscaras. As sas obras teatrais son mis apropiadas para a lectura que para a representacin
escnica.
A lagarada (1928) unha traxedia rural de fondo dionisaco, na que se evoca o poder demonaco do vio.
As forzas dominantes no drama son todas primitivas e elementais; os personaxes son populares,
campesios, vendimadores, cregos... retratados cun enfoque naturalista. Como contrapunto potico,
introduce varias escenas lricas de carcter fantstico, onde os personaxes son as pipas da adega, a sombra
dun arrieiro morto ou as fadas dos montes.
Teatro de mscaras (escritas no 1934 e publicado no 1975). Son 16 pezas a xeito de guins ou bocexos
esquemticos para pezas teatrais; o seu carcter esquemtico e incompleto compatbel cunha concepcin
dramtica moi moderna e allea ao teatro-texto tradicional, pois son obras que s acadan a sa plenitude e
naturalidade a travs da montaxe e da representacin escnica.
3. Castelao estreou en 1941 (exilio, Buenos Aires), Os vellos non deben de namorarse comezada moitos anos
antes.
Non conciba o teatro como un simple texto senn como un espectculo global, polo que adquiren unha grande
importancia os artificios escenogrficos (iluminacin, decorados, mscaras dos personaxes...) e utiliza tamn
outras artes, como a msica.
O motivo do vello namorado reptese tres veces, en tres versins diferentes, nos tres lances. En cada un hai un
vello namorado, unha moza e un mozo rival. A morte intervn como personaxe para advertir aos vellos. Finaliza
cun eplogo no que aparecen os tres vellos xuntos, mortos, no cemiterio para arrepentrense do seu
namoramento e coecer novas das sas mozas.
Rafael Dieste o autor teatral da Xeracin dos Novecentistas ou VANGARDISTAS. A fiestra baldeira (1927)
unha comedia simblica sobre a identidade (individual e colectiva).
Un marieiro volve rico da emigracin e encarga un retrato diante dunha vent. O pintor quere situar como fondo
da fiestra unha paisaxe marieira, smbolo do pasado humilde do retratado. A muller e a filla opense. Entn
aparece a fiestra baldeira como smbolo da anulacin da identidade individual e colectiva. Ao final o conflito
reslvese coa aceptacin da realidade e do pasado humilde.
http://www.ogalego.eu/ Anxo Gonzlez Guerra e Vitoria Ogando Valcrcel